ARALIN 12

KULTURANG PILIPINO

Ang yamang tao ng Pilipinas ay ang mga mamamayan nito na matatagpuan sa ibatibang bahagi ng bansa. Iba-iba ang pangkat na kinabibilangan ng mamamayang
Pilipino. Dulot ito ng pagiging kapuluan ng bansa kung kayat ang mga Pilipino ay
nabuo mula sa ibat-ibang pangkat. Bawat pangkat ay may sariling kultura na
naging tatak ng kanilang pagkakakilanlan.
Ang kultura ay uri at paraan ng pamumuhay ng mga tao sa isang lugar na
nagpapakita ng kanilang paniniwala, kagamitan, moralidad, batas, tradisyon, sining,
relihiyon, kaugalian, pamahalaan, at kaalaman o sistema ng edukasyon.
Magkakatulad ang kanilang wika at paraan ng pamumuhay.
Narito ang ilan sa mga pangkat-etniko sa ibat-ibang rehiyon sa Pilipinas at kanilang
katangiang kultural:
Luzon
Visayas
A. Malalaking pangkat-etniko
Ilokano
Ilonggo
(Hiligaynon)
Kapampangan
Cebuano
(Sugbuhanon)
Tagalog
Waray
Bicolano
B.

Maliliit na pangkat-etniko
Ifugao
Ivatan
Mangyan
Kalinga
Itawes
Kankana-ey
Ibaloi
Isneg
Aeta/Ita/Dumagat
Tinguian

Mindanao
Maranao
Maguindanaoan
Yakan

Subanon
Manobo
Bagobo
Samal
Tboli
Iranun
Tausug
Badjao
Cuyanon

Mayoryang Pangkat-etniko sa Pilipinas

Ilokano
Pangatlo ito sa pinakamalaking pangkat sa Pilipinas. Sinasabing mahigit
walong milyong Pilipino ang marunong magsalita ng Ilokano, na siyang

pangunahing wika ng mga taga-Hilagang Luzon. Karamihan sa kanila ay

Katoliko. Marami rin ang tinatayang kasapi ng Philippine Independent Church.
Malaki ang kinalaman ng kapaligiran sa pag-uugaling mga Ilokano. Ang
kakulangan ng mga lupangsakahan at mahabang tag-araw na nararanasan
ang nag-udyok sa mga Ilokano na maging masinop, matiyaga, matipid,
masipag, at mapamaraan. Ang mga ugaling ito ang naging puhunan nila
upangmakahanap ng iba pang pagkakakitaan.
Bukod sa pagsasaka sa kanilang malawak na taniman ng tabako, ang mga
Ilokano ay kilala rin sa paggawa ng gitarang tinatawag na kutibeng. Ang
awiting Pamulinawen at Manang Biday ay ilan sa mga kilalang awitin ng
mga Ilokano.
Kapampangan
Kilala ang mga Kapampangan sa husay nilang magluto at pagsusuot ng
magagarang damit.
Kilala rin sila sa pagiging relihiyoso. Patunay rito ang pagdaraos nila ng
Semana Santa sa pamamagitan ng pagkakaroon ng pabasa at
pagpipinetensiya. Tuwing buwan ng Mayo, pinagdiriwang nila ang Santacruzan
at Pista ng Parol naman tuwing Pasko.
Tagalog
Ang Tagalog ang pangalawa sa pinakamalaking pangkat sa Pilipinas.
Ang rehiyong Katagalugan ay biniyayaan ng kalikasan ng matatabang lupang
pang-agrikultura kaya pagsasaka ang pangunahing ikinabubuhay nila.
Tinatayang mahigit 15 milyon ang gumagamit ng wikang Tagalog sa Pilipinas.
Ang wikang Tagalog din ang naging batayan ng wikang Filipino na ating
pambansang wika.
Bicolano
Naninirahan sila sa kapaligirang may matatabang lupa, sagana sa likas na
yaman, at may magandang bulkan.
Tanyag sila sa mga pagkaing may gata at sili gaya ng laing at Bicol express.
Taon-taon, ipinagdiriwang nila ang Pista ng Birhen ng Peafrancia. Tinuturing
nilang Ina ang Birhen ng Peafrancia na nangangalaga sa kanilang buhay.
Bicol ang salita ng mga tagarehiyon at sinasabing mahigit 3.5 milyon ang
marunong ng salitang ito.
Ilonggo (Hiligaynon)
Kilala ang mga Ilonggo sa pagiging malumanay at mahinahon lalot higit sa
kanilang pananalita.
Maganda ang kanilang pananaw sa buhay at higit nilang pinahahalagahan ang
pangkasalukuyan kaysa nakaraan o sa hinaharap. Sila ay marangya at hindi
mapag-isip at mahilig sa pagkain. Ang mga kalalakihan ay masisipag,
masisinop sa buhay, at tumutulong sa mga gawaing bahay. Sila ay mga
relihiyoso at mahilig tumuklas ng mga kaalaman sa buhay.

 Ang mga Ilonggo ay bantog sa paggawa ng mga kakanin at minatamis katulad

ng pinasugbo, barkilyos, piyaya, kalamay-hati at iba pang mga pagkaing
iniimbak.
Cebuano (Sugbuhanon)
Ang Sugbuhanon o Cebuano ay itinuturing na pinakamalaking pangkat etniko
sa buong bansa.
Mapagsapalaran sila upang paunlarin ang kanilang buhay. Hindi ito
nangangahulugan na salat sa pinagkukunang-yaman ang Cebu. Sa panahon
ngayon, halos pumapantay na ito sa Kamaynilaan sa bilis ng pag-unlad ng
kabuhayan.
Kabilang sa kanilang pagdiriwang na panrelihiyon ang Pista ng Santo Nio at
Sinulog Festival bilang pag-alaala sa kapistahan ng patron ng Tanjay na si
Seor Santiago.
Ang wikang Cebuano ay ginagamit ng may 20 milyong Pilipino.
Waray
Ang pinakabantog na sayaw na Kuratsa ay isang tradisyon sa lahat ng mga
kasayahan sa Leyte at Samar. Kahit sila ay labis na pinahihirapan ng madalas
na pagbagyo, nananatili pa rin ang kanilang simpleng kasayahan at
pananampalataya sa Diyos. Ipinahahayag ng awiting Dandansoy at
Alibangbang ang kanilang masayang pananaw sa buhay na siyang
pinagmumulan ng mga salitang ayon at saya sa katimugang Visayas.
Waray ang kanilang wika na ginagamit ng may 2.5 milyong Pilipino.
Maranao
Ang pangkat ng Muslim ang pinakamalaking pangkat etniko na matatagpuan
sa Mindanao. Ang kanilang relihiyon ay Islam.
Mahuhusay silang mangingisda, magsasaka, mangangalakal, at maninisid.
Gumagawa sila ng mga bangka, kasangkapan, at iba pang bagay na yari sa
kahoy, kabibi, koral, ginto, tanso, at pilak.
Ang Pangkat ng Muslim ay tanyag sa paggamit ng kagamitang yari sa tanso.
Ang kanilang mga tahanan ay may dekorasyong sarimanok na kanilang
pinaniniwalaang nagbibigay ng lakas, kayamanan, at kasikatan sa isang
mamamayan.
Ang Pangkat ng Muslim ay limang bahagdan ng kabuuang populasyon ng
Pilipinas.
Maguindanaoan
Mayroon na silang kultura bago pa man dumating ang mga mamamayang
Islamic noong ikalabing-apat na siglo. Ang kanilang katutubong kultura at
kalinangan ay napasanib sa pagdating ng mga Islamic. Ito ay makikita sa
kanilang panlipunan at pampulitikang kabuhayan.

 Hindi sila nagpasakop sa mga Kastila at Amerikano. Mahigpit ang kanilang

paninindigan sa kanilang prinsipyo katulad ni Sultan Kudarat na inilaan ang
buhay laban sa kolonyalismo.
Yakan
Tanggap sa kultura ng mga Yakan ang diborsiyo ngunit may matibay na
dahilan ang paghihiwalay ng mag-asawa. Hindi sila pinapayagang mag-asawa
ng kamag-anak at hindi katribu. Maaaring magpakasal nang higit sa apat na
babae ang lalaking Yakan kung kaya niyang bigyan ang mga ito ng sapat na
ikabubuhay.
Ang mga Yakan lamang ang tanging pangkat na kapwa nagsususot ng malong
ang lalaki at babae. Isinusuot ng lalaking Yakan ang malong sa kaniyang ulo
samantalang ipinupulupot naman ito ng mga babae sa kanilang baywang.

ARALIN 12
KULTURANG PILIPINO
(IBA PANG PANGKAT-ETNIKO SA PILIPINAS)
Ifugao
Sa gitnang bahagi ng Hilagang Luzon ang tirahan ng mga Ifugao. Galing sa
salitang ipugo na ang ibig sabihin ay mula sa mga burol ang salitang
Ifugao.
Ang tipikal na pamayanan ng mga Ifugao ay ang tumpok ng mga kwadradong
kubo na natutukuran ng poste. Tulad ng ibang lipunan, mayroon ding mga ariarian ang mga Ifugao. Ang mga mayaman at mga may titulo ang nag-aari ng
maraming hinagdang palayan. Tuwing may pagdiriwang ang mayayaman tulad
ng kasal o libing, masagana ang handaan.
Sila ang gumawa ng Rice Terraces na walang gamit na makina, ginawa ito sa
pamamagitan ng kanilang mga kamay.
Ivatan
Karaniwan sa mga Ivatan ang pagsusuot ng bakol, isang uri ng sombrero na
gawa sa hinabing dahon ng palmera.
Dahil madalas na dinaraanan ng bagyo ang Batanes, mababang hugis-kahon
ang mga bahay ng mga Ivatan. Gawa ito sa bato, kogon, at apog. Mayroon
lamang itong maliliit na bintana.

 Mangyan
Naninirahan sa mga liblib na pook ng Mindoro ang mga Mangyan. Mahiyain
silang tribo. Kayumanggi ang kanilang kulay, itim ang buhok, may maamong
mata at katamtaman ang tangkad.
May ibat ibang tribu ng Mangyan. Tinatawag na Hanunuo ang isang grupo ng
Mangyan na ang ibig sabihin, sila ang tunay na Mangyan. Kumukuha sila ng
ikinabubuhay sa mga kagubatan, pangisdaan at kalakalan sa Mindoro.
Sa kasalukuyan, sinauna pang alpabeto ang gamit sa pagsulat ng mga
pagpapantig. Ang ambahan ang kanilang natatanging panitikan na kanilang
napanatili sa pamamagitan ng pag-ukit nito sa mga kutsilyo, mga kagamitan
at sa mga lukas o lalagyan ng nganga.
Ang mga Alangan o Mangyan sa hilaga ang purong Mangyan. Mayroon silang
tipong Negrito. Sa mga kasukalan ng Mindoro sila nananahanan at kamote ang
kanilang pangunahing pagkain.
Kalinga
Matatagpuan ang mga Kalinga sa pinakahilagang bahagi ng Luzon. Mahilig sila
sa makukulay na pananamit at pampaganda. Napakahalaga sa kanila ng mga
pampalamuting alahas sa buong katawan. Ang ibinibigay na dote para sa
ikakasal ay tinatawag na ballong o kalon. Maaaring magkaroon ng higit sa
isang asawa ang isang Kalinga.
Bilang mga mandirigma at mamumugot, ginagawa ng mga Kalinga ang budong,
isang kasunduang pangkapayapaan, upang maiwasan nila ang pakikidigma sa
isa't isa.
Itawes
Matatagpuan ang mga Itawis sa timog-kanlurang bahagi ng Cagayan. Ang
Itawes ay nagmula sa mga salitang I at tawid na nangangahulugang mga tao
sa kabila ng ilog. Kilala rin sila sa tawag na Itawit, Tawish, Itawi at Itaves.
Karaniwang naninirahan ang mga Itawis sa isang pamayanan kasama ang mga
Ibanag at may sarili din silang wika na ang tawag din ay Itawis.
Pangunahing ikinabubuhay ng mga Itawes ang pag-aalaga ng hayop,
pangangaso, pangingisda, paggawa ng alak, bulak paghahabi at pagsasaka.
Kankana-ey
Ang mga Kankana-ey ang pangatlo sa pinakamalaking pangkat sa
bulubunduking lalawigan ng hilagang Luzon. May maraming pangkat ang mga
Kankana-ey, ang ilan sa kanila ay matatagpuan sa iba't ibang bahagi ng
Benguet at maging sa iba't ibang bahagi ng La Union at malalapit na
probinsiya, samantalang ang iba naman ay matatagpuan sa iba't ibang bahagi
ng Mountain Province at mga lalawigang malapit dito. Halos walang
ipinagkaiba ang dalawang pangkat na ito ng Kankana-ey sa anyo at porma
ngunit marami ang pinagka-iba sa kanilang kultura at paniniwala.

 Pagsasaka ang pangunahing hanap-buhay ng mga Kankana-ey. Nagsasaka sila

sa pamamagitan ng kaingin. Pangunahing pinagkukunan ng kanilang
kabuhayan ang pangangaso at pangingisda. Hinuhuli nila ang usa at baboy
damo sa pamamagitan ng aso at lambat.
Kadalasan ang kadangyan o baknang na tradisyunal na aristokrasya at ang
mga matatanda ang may malaking impluwensiya sa lipunan. Naniniwala sila
sa pagkakaroon ng iisang asawa. Ang pamilya ang pangunahing yunit ng
lipunan. Ang ama ang puno rito. Siya ang inaasahang magbibigay ng lahat ng
kabuhayan ng pamilya.
Ibaloi
Ang mga Ibaloy ay matatagpuan sa mga munisipalidad ng Kabayan, Bokod,
Sablan, Tublay, La Trinidad, Itogon, Benguet at Tuba sa timog-silangan ng
Benguet. Kasama sa wika ng mga Ibaloy ang ilang salitang Ilokano at
Pangasinense.
Ang mga Ibaloy ay kayumanggi, mababa at may matipunong pangangatawan.
Nakatira ang mga Ibaloy sa mga mabundok at mabatong lugar. Gawa sa kogon
o nipa ang karaniwang bahay ng mga Ibaloy. May pintuan itong nakaharap sa
hilaga o silangan at walang bintana. Marami silang kasanayan para sa pagaangkop sa kapaligiran tulad ng hagdang-hagdang taniman sa gilid ng bundok
at pagpapatubig sa mga ito sa tulong ng mga tubong kawayan.
Masisipag na magsasaka ang mga Ibaloy. Nagtatanim sila ng lahat ng uri ng
gulay, strawberry at mga prutas. Mga lalaki ang naghahabi ng basket.
Dati, ang tungtong o konseho na binubuo ng baknang o mayayamang pangkat
at matatalino ang nagpapasya sa pamayanan. May mga batas sila na
sumasakop sa mga kaugalian sa kasal, diborsiyo, pagmamana at mga krimen.
Kinikilala rin nila ang kapangyarihan ng pambansang pamahalaan.
Sa kasalukuyang panahon, nananatili pa rin ang kasal ng mga Ibaloy sa
simbahang Katoliko ngunit sinusunod pa rin nila ang kasunduan ng anak na
ipakakasal. Sa handaan, tradisyong Ibaloy pa rin ang nasusunod.
Isneg
Kilala rin sa tawag na Apayao o Ina-gang mga Isneg na matatagpuan sa
Kalinga at Apayao. Karaniwan na sa matatarik na dalisdis at mabababang
burol na malapit sa mga ilog nagtatatag ng pamayanan ang mga Isneg.
Bigas ang pangunahing pagkain ng mga Isneg. Maliban sa palay, nagtatanim
sila ng mais, kamote, taro at tubo para sa paggawa ng basi. Ginagawa nila ang
pagtatanim matapos ang ilang ritwal o seremonya ayon na rin sa kanilang
paniniwala na kaugnay ng lupa, gubat at ilog ang buhay. Ayon sa kanilang
batas, ang pag-aari ng lupa ay batay sa pagiging una sa paggamit nito, aktwal
na paggamit at pagtira rito at kung ito ay namamana.
Tinguian
Matatagpuan ang mga Tinguian sa bulubundukin ng Ilocos Sur at Ilocos Norte.
Nagtatanim sila ng palay sa mga kapatagan at sa mga bai-baitang na palayan.

Mahilig sila sa musika, damit at personal na palamuti. Naglalagay sila ng tatu

at iniitiman ang ngipin upang akitin ang napupusuan.
Naniniwala ang mga Tinguian sa pagkakaroon ng isang asawa lamang.
Itinuturing nilang krimen ang pagtataksil sa asawa at pinapatawan ng
malaking multa ang sinumang muling nagtataksil. Walang multa kung kusa
ang paghihiwalay ng mag-asawa.
Subanen/Subanon
Ratan ang kanilang pangunahing produkto kung kayat magaling sila sa
paghahabi ng basket at banig. Naniniwala rin sila na sa iisang ninuno lamang
sila nagmula.
Manobo
Matingkad na pula at itim ang kanilang mga kasuotan kayat sila ay
tinaguriang makukulay na Ita. Nakagawian na nila ang pagnganganga. Mahilig
din sila sa pagtatato. Ang mga babaeng Manobo ay may tattoo sa sakong at
binti samantalang ang mga lalaki ay may tato sa buong katawan.
Katangi-tangi sa kanilang kultura ang paraan ng paglilibing sa kanilang mga
kaanak na yumao. Ibinabaon nila ito nang mababaw o halos hindi na
tinatabunan ng lupa sa paniniwalang sa pamamagitan nito ay malayang
makalalabas-masok sa kabaong ang espiritu o kaluluwa ng namatay. Ang
tahanan ng yumao ay kanila ring sinusunog o kayay iniiwang nakatiwangwang
at hindi na tinitirahan pa ng mga kamag-anak.
Bagobo
Ang mga lalaking Bagobo ay nangangarap na matawag at makilala bilang isang
mandirigma na nakakitil na ng dalawa o higit pang mandirigma ng kalabang
tribu.
Napapangkat sa tatlo ang tradisyunal na lipunan ng mga Bagobo: mandirigma,
datu, at nabalian. Ang bayani ang mandirigma at ang datu ang pinuno ng mga
ito. Ang mga nabalian o paring babae ang pangalawang uri sa lipunan. Sila ang
matatandang babaing mahuhusay sa paghahabi.
Samal
Sila ay tinaguriang mga hitanong-dagat sapagkat sa mga baybaying dagat o
mismong sa karagatan sila naninirahan. Nagpapalipat-lipat sila ng tirahan at
sumusunod sa mga kawan ng isda na siya nilang ikinabubuhay.
Tboli
Sila ay kilala ng mga mamimiling naninirahan sa mga kapatagan. Kahangahanga sila sa kanilang pagiging makasining na ipinakikita nila sa kanilang
mga kasuotan, personal na palamuti, gawang-metal, paglala at paggawa ng
basket. Naipakikita rin nila ito sa kanilang hindi pangkaraniwang musika at

sayaw. Ang kanilang instrumentong pangmusika ay ang agong, tambol at mga

may kwerdas.
Iranun
Ang Iranun ay isang etniko group na native sa Mindanao, sa Pilipinas, at ang
kanlurang baybayin ng Sabah , Malaysia ( kung saan sila ay matatagpuan sa
25 mga nayon sa paligid ng Kota Belud at Lahad Datu distrito ; din sa Kudat at
Likas , Kota Kinabalu ).
Para sa mga siglo , ang mga Iranun ay orihinal na mula sa Kasultanan ng
Maguindanao , sa timog Mindanao , ang Iranun colonies ay kumalat sa buong
Mindanao , ang Sulu Archipelago at sa hilaga at silangang baybayin ng
Borneo . Karamihan sa Iranun ay mga Muslim. Ang kanilang wika ay bahagi
ng Austronesian pamilya, at pinaka malapit na nauugnay sa Maranao.
Iranun ay isa sa mga pinakalumang umiiral na tribung Muslim sa Pilipinas.
Iranuns ang mga unang tao na pumasok sa isang kasal pagkakahawig sa
Shariff Aulia at Shariff Kabunsuan. Bai Sa Pandan (Princess Pagunguwan ,
anak na babae ng Raha Urangguwan ) at Bai Angintabu ayon sa
pagkakabanggit. Ang kanilang matrimonyo kung saan si Sultan Kudarat isang
Iranun ay direktang nakuha ang kanyang linya sa kanila. Iranun ay isang lahi
ng bansa sa pagitan ng Karibang - Karingke Linya ng paglapag at huling mga
Malay migrante. Ang unang pinuno ay si Raha Urangguwan . Ang pangalan ng
kanilang lugar (estado) ay Uranen
Ang mga Iranun ay naninirahan sa Parang, Sultan Kudarat, Matanog, Buldon,
Barira, Sultan Mastura, Alamada at sa syudad ng Cotabato at Pagadian.
Tausug
Kinikilala sa katapangan at kahusayan sa pakikidigma ang mga Tausug. Hindi
sila kailanman umuurong sa anumang labanan sapagkat para sa kanila, ang
karuwagan ay batik sa karangalan ng pamilya. Likas na mapagbigay at
palakaibigan ang mga Tausug. Nalinang ang ugaling ito sa kanilang pakikipagugnayan at pakikipagkalakalan sa mga tao sa Timog-silangang Asya.
May pagkakaiba ang mga Tausug na nasa mga burol na tinawag na tao giniba
at nasa mga dalampasigan na tinawag na tao higad. Mangingisda ang mga
nakatira sa malapit sa dagat at magsasaka naman ang mga nasa loobang
bahagi. Naninisid ng perlas ang nasa may dalampasigan na kanilang
ipinagpapalit ng seda, tanso at bakal sa mga taga-Borneo at Sabah. Kanila ring
ipinagpapalit ang mga ito ng pagkain sa mga magsasaka. Ang kalakalang ito
ang nagdala ng Islam sa Sulu.
Badjao
Ang pangkat na Badjao ay naninirahan sa Sulu, sa mga bayan ng Maubu, Busbus, Tanjung, Pata, Tapul, Lugus, Bangas, Parang, Maimbung, Karungdung at
Talipaw. Tinatawag din silang Luaan, Lutaos, Bajau, Orang Laut, Samal Pal'u
at Pala'u. Samal ang kanilang wika.

 Kahawig ng mga Samal ang kanilang kultura. May hakahakang sila at ang mga
Samal ay isang pangkat na nagmula sa Johore sa dakong timog ng
pinensulang Malaya.
Nakatira sila sa mga bangkang-bahay. Isang pamilya na may myembrong 213
miyembro ang maaaring tumira sa bangkang-bahay.
Pangingisda ang pangunahin nilang hanapbuhay. Gumagawa rin sila ng mga
vinta at mga gamit sa pangingisda tulad ng lambat at bitag. Ang mga
kababaihan ay naghahabi ng mga banig na may iba't-ibang uri ng makukulay
na disenyo. Magaling din silang sumisid ng perlas.
Dahil malapit sa Tausug, karamihan sa kanila ay Muslim. Gayunpaman,
naniniwala pa rin sila sa umboh o kaluluwa ng kanilang mga ninuno

Cuyanon
Ang mga Cuyunon ay naninirahan sa mga pulo ng Busuanga. Agutaya at Cuyo
sa gitna ng Dagat Sulu sa silangan ng Palawan at timog-kanluran ng Panay.
Ayon kay Padre Luis de Jesus, isa sa mga Espanyol na nakarating sa Cuyo at
Busuanga, ang mga Cuyunon ay may dugong Tsino kaya masisipag sila at
matatalino sa kalakalan. Pagkakaingin ang kanilang paraan ng pagsasaka.
Nagtatanim sila ng palay, mais, kamote, at ube. Pangalawang pinagkukunan
ng kanilang ikinabubuhay ang pangingisda.
Pangkat-pangkat ang mga Cuyunon kung magsaka, mangisda at kahit sa
maliliit na gawaing tulad ng paglilinis ng bahay. Madalas na nag-uugnayan ang
magkakapitbahay at nag-iinuman ang mga kalalakihan matapos ang kanilang
gawain. Sa kanila ng pagiging Kristiyano ng mga Cuyunon, laganap pa rin ang
kanilang pagsamba sa kaluluwa ng mga yumao at mga ritwal ng mga
babaylan. Ang ritwal na kanilang tinatawag na palasag ay ginaganap bago
mahinog ang mga palay. Para naman sa pagpapagaling sa mga maysakit,
ginaganap ang taga-blac upang paalisin sa katawan ng maysakit ang
masamang ispiritu. Ang patulod-sarot naman ang ritwal para mapigilan ang
paglaganap ng epidemya. Hindi sila naniniwala sa mga ibang tao

ARALIN 12
KULTURANG PILIPINO
(IMPLUWENSIYA NG MGA UNANG MANGANGALAKAL)
Orang Dampuan
Dumating sa Pilipinas ang mga
Orang Dampuan sa pagitan ng 900
A.D. at 1200 A.D. upang
makipagkalakalan. Nagmula sila sa
Timog Annam na matatagpuan sa
dalampasigan ng Dagat Timog Tsina.
Kilala sila sa tawag na mga Taong
Sampan o mga taga-Champa.
Naging sentro ng kanilang kalakalan
ang Sulu. Nakipag-ugnayan sila sa
mga Buranun, ang mga katutubo ng
Sulu. Ngunit hindi nagtagal ang
ugnayang ito dahil sa hindi
pagkakaunawaan. Bumalik ang mga
Orang Dampuan sa kanilang sariling
bayan. Muli silang nakipagkalakalan
sa mga Buranun noong ika-13 na
dantaon na higit naming naging
mapayapa.

Orang Bandjar
Sumunod na dumating sa Sulu
noong ika-13 dantaon ang mga
Orang Bandjar.
Nagmula sila sa Banjarmasin, isang
pook na sakop noon ng Imperyong
Shri Vijaya sa Timog Indonesia.
Nabalitaan nila ang malalaki at
magagandang perlas na nakukuha
noon sa Sulu.
Isinama nila ang kanilang prinsesa
upang hindi maghinala ang mga
Buranun sa tunay nilang layunin sa
pagtungo sa Sulu.
Ipinakasal nila ang kanilang prinsesa
sa pinuno ng mga Buranun na
nagbigay-daan sa unti-unting
pamumuno ng mga Orang Bandjarsa
Sulu.
Nang lumaon, napasailalim na sa
kapangyarihan ng mga dayuhang ito
ang mga katutubo. Ang mga
Buranun na ang nagbabayad ng
buwis sa mga Orang Bandjar. Ang
ilang naging unang sultan sa Sulu
ang nagmula rin sa mga Orang

Bandjar kung kaya maraming taon

nilang sinakop at pinamunuan ang
Sulu.

Hindu/Indiyan
Mga salitang
Sanskrit
(sinaunang
wika ng mga
taga-Indiya
tulad ng
asawa, diwa,
wika,
lakambini,
sampalataya,
maharlika,
datu, biyaya,
mana, mutya,
at bahala.
Sistemang
pagpapantig

Tsino/Intsik
Mga salitang
ate, ditse,
sanse, kuya,
diko, sangko,
at ingkong na
magagalang
na mga
pantawag sa
mga
nakatatandan
g kasapi ng
mag-anak.
Mga pagkain
tulad ng
pansit,
lumpia, okoy,

Arabe
Mga salitang
hukom, alak,
pilak, pilat,
salamat, at
bukas.
Mga salitang
dunya(mundo)
, kali(hukom),
sharia(batas),
pandita(pari),
at
nabi(propeta)
na bahagi ng
talasalitaan
ng mga
Muslim.

Hapones
Mga
industriyang
tulad ng
artipisyal na
pagpaparami
ng mga itik
at isda,
pagluluwas
ng itlog at
tuyong isda
sa ibang
bansa,
pagpapanday
, paggawa ng
mga alahas,
paggawa ng

sa pagsulat.
Epikong
Darangan,
ang pinakamahabang
epiko ng
panitikang
Pilipino na
sinasabing
may
pagkakatulad
sa mga
epikong
Indiyan.
Mga pamahiin
at paniniwala,
mga alamat at
kwento.
Paggamit ng
putong,
sarong,
makipot na
pantalon, at
burdadong
bandana.
Mga
kaugalian
tulad ng
pagbibigay ng
dote,
paglalagay ng
kurdon at
belo sa mga
ikinakasal,
pagsasabog
ng bigas sa
mga
ikinakasal, at
ang
pagsasabit ng
mga bulaklak
sa mga
panauhin.
Pagiging

siopao, mami,
siomai,
chopsuey,
miswa, lugaw,
taho, at
inuming tsaa.
Mga laro
tulad ng
sungka,
paglalaro ng
trumpo,
madyong, at
pagpapalipad
ng
saranggola.
Paggamit ng
mga
porselana,
pilak, seda,
alahas,
payong,
tsinelas, at
bakya.
Pagsusuot ng
mga
kalalakihan
ng camisa de
chino at ng
mga
pantalong
maluluwang,
samantalang
blusang may
manggas para
sa mga
kababaihan.
Pagsusuot ng
dilaw bilang
tanda ng
pagiging
maharlika,
bughaw para
sa mga
karaniwang

Epikong
Indirapatra at
Sulayman na
nahahawig sa
mga kwento
ng Arabian
Nights.
Pamahalaang
Sultanato
Paggamit ng
mga
sandatang
pumuputok
Paraan ng
pagsulat sa
Arabic.
Paggamit ng
kalendaryo.
Disenyong
sarimanok sa
sining ng
pageddekorasyon ng
mga Maranao
at ang Okir o
disenyong
ukit sa kahoy
na kapwa
bahagi ng
sining ng mga
Maranao.
Sayaw na
Singkil.

mga sandata
at
kagamitang
pambukid,
pagkukulti
ng balat ng
usa,
paggamit ng
balat ng
kambing sa
paggawa ng
lalagyan ng
tubig at alak.
Pagiging
matapat,
masipag, at
malikhain.

matiisin,
mapagwalang
-bahala sa
hirap,
maluwag na
pagtanggap
ng mga dusa
at pagsubok
sa buhay, at
ang
pagpapahalag
a sa sariling
dangal.

mamamayan,
at puti para
sa mga
nagluluksa.
Mga
kaugalian
tulad ng
pakikipagkasundo ng
mga
magulang sa
pagpapakasal
ng kanilang
mga anak.
Mahigpit na
pagkakabuklod
buklod ng
mag-anak,
kababaangloob,
kasipagan,
pagtitiyaga,
pagtitipid,
paggalang sa
mga
magulang,
pagdakila sa
mga ninuno,
at pagiging
mapagpaumanhin.
Paggawa ng
pulbura,
paggamit ng
paputok at
kwitis.

IMPLUWENSIYA NG MGA MANANAKOP

Kastila/Espanyol
Ang pinaka-malaking
impluwensiyang

Amerikano
Edukasyon ang
pinaka-mahalagang

Hapones
Wikang Niponggo
Negosyong tingian

Espanyol sa
kulturang Pilipino ay
ang Kristiyanismo.
Wikang Kastila
Sistema ng
pamamahala
(Sentralisado)
Paaralang pangparokya, pagtatatag
ng mga paaralan at
unibersidad sa
pangunguna ng mga
ordeng pang-relihiyon.
Pagsusuot ng
pantalon, Barong
Tagalog, at sombrero.
Pagkain at inuming
Kastila
Arkitekto at disenyong
Europeo sa mga
bahay at gusali.
Paggamit ng mga
instrumenting pangmusika tulad ng
violin, gitara, piano,
alpa, at plawta.
Panitikang may
temang pang-relihiyon
Mga libangan tulad ng
patintero, juego de
anillo, juego de
prenda, at sipa.
Sugal tulad ng karera
ng kabayo, sabong,
loterya, baraha, at
cara y cruz.
Paggamit ng
Gregorian calendar.

ambag ng mga
Amerikano sa
Pilipinas.
Wikang Ingles
Demokratikong
paraan ng
pamamahala
(demokrasya)
Makabagong
pamamaraan ng
pagsasaka at
makabagong
makinarya.
Pagpapabuti ng
transportasyon at
komunikasyon
Pagpapabuti ng
kalagayang pangkalusugan ng mga
mamamayan.
Relihiyong
Protestantismo.
Pagsusuot ng polo
shirt, Amerikana, at
kurbata.
Paggamit ng maiikling
damit para sa mga
kababaihan, handbag,
sapatos na may
mataas na taking, at
lipstick.
Sayaw at awiting
Ingles tulad ng Rock
and Roll, Jazz,
Foxtrot, Boogie, Waltz,
at Rhumba.
Mga larong
ginagamitan ng bola.
Disenyong Kanluranin
sa paggawa ng mga
bahay at gusali tulad
ng bungalow, chalet,
townhouse, at
condominium.

Negosyong buy and

sell
Edukasyong
bokasyunal

 Pagsasabi ng Hi at
Hello sa halip na
pagmamano.
Pagkahilig sa
imported products.