PS008
SS060
ZET
Aile, toplumsallama srecinde bireyi en ok ve en yakndan etkileyen gruptur. Bireyin geliim ve toplumsallama
srecinde, iinde doup byd ailenin yapsal zellikleri, aile ii ilevlerin gerekleip gereklememesi
ve aile ii ilikilerdeki atmalar gibi etkenler bireyin sua ynelmesinde etkili olabilmektedir. almalarda
ocuklarn sua itilmesinde en byk etkenin aile olduu vurgulanmaktadr. Ailenin sululuk zerinde tek ynl
etkisi olduu sylenemez. Ailenin iinde bulunduu sosyo-ekonomik koullarn, yaanlan evrenin, bireysel,
kaltmsal ve psikolojik etkenlerin, sululuk zerinde dolayl etkileri vardr. Bu almada ocuklar sua iten
ailesel etkilere odaklanlmtr. Yaplan almalar incelendiinde su ilemi ocuklarn lm, boanma ve
terk gibi nedenlerle dalm ve karde says ortalama be olmakla birlikte ok ocuklu ailelerden geldii
grlmektedir. Su ilemi ocuklarn ailelerinde ya da yakn evrelerinde su ilemi kiilerin olmas dikkat
ekici bulgulardan biridir. Su ilemi ocuklarn lm, boanma, terk gibi nedenlerden dolay ailelerinden
ayr yaadklar, byrken ailelerinden ayr kaldklar ve kendisini ebeveyninin deil bakasnn bytt
aratrmalarla ortaya konmutur. ocuklarn sua srklenmesindeki en nemli sorunlardan biri de aile ii
iddet yaama, ihmal ve istismar edilmedir. Ebeveynlerin dk eitim dzeyinde olmasnn da ocuklarn
sua srklenmesinde etkili olduu dnlmektedir. Ebeveynlerin kendi arasndaki iletiim ile ebeveyn ocuk
iletiiminin kt olmas da sua iten nedenler arasnda yerini almtr. Aratrmalardan elde edilen bulgularla
ortaya konduu zere ocuklarn sua itilmesine engel olmak iin, aileler ile profesyonel olarak allmas
gerekmektedir. Ailelere ve topluma ynelik olarak ocuklarn sua itilmesini nlemek amacyla farkndalk
kazandrma ve bilinlendirme almalar yaplmaldr.
Anahtar Kelimeler: ocuk, su, aile, ocuk sululuu
GR
Neredeyse insanlk tarihi kadar eski bir kavram olan sululuk kavram, tek bir
faktre dayal olarak aklanamayacak kadar karmak bir yapya sahiptir ve evrensel bir
olgudur. Evrensel ve kltrel zellikler sululuk kavramna farkl baklarn evrilmesine
neden olmutur. Hukukulara gre su, yasann su sayd ve bir yaptrm gerektiren
eylemlerdir. Sosyologlara gre su, toplumun deer sistemine aykr olarak meydana
gelen doal ve evrensel bir olgudur. Kriminologlara gre ise su, sosyal-ekonomikbiyolojik-psikolojik v.b gibi ok nedenli sapma davrandr (Bal, 2004).
Literatr incelendiinde, hem ok eski dnemlerde hem de gnmzde sadece
yetikinlerin deil, ya snrlar zamandan zamana ve toplumdan topluma deimekle
birlikte ocuk olarak kabul edilen bireylerin de su iledikleri grlmektedir. Konuyla
ilgili almalarda ocuk sululuu olarak tanmlanan olgu, lkemizde ve dnyann
birok lkesinde her geen gn art gsterdii aratrmalarla ortaya konmaktadr. ocuk
sululuu, genel olarak ocuk kabul edilen yata (0-18 ya) bulunan kiilerin toplumun
veya yasalarn su sayd herhangi bir fiili ilemesiyle ortaya kan durumdur (Bal,
2004). ocuk sululuu 19. yzyldan itibaren zerinde allan bir konu olmutur (G,
2006).
Su, toplumlarn sosyal, ekonomik ve manevi artlarna gre ekillendiinden
ve tarih boyunca tm toplumlarda yaanan bir olgu olduundan, sosyal yaamn bir
sonucu olarak alglanmaktadr. Bu nedenlerle sululuu ok ynl bir bak asyla ele
almak gerekmektedir. Aratrmalar, ocuk sululuunun nedenlerini bireysel nedenler
Sorumlu Yazar: Glah ACAR, Akdeniz niversitesi, Hemirelik Fakltesi, Psikiyatri Hemirelii Anabilim Dal, Antalya
Tel: 05064612333 e-mail: gulsahacar070@gmail.com
651
12 Mays 2015, Sal, Szel Bildiriler XIII, Krmz Salon, Saat: 17.00 - 18.15
SS044
ve evresel nedenler olarak iki temel balk altnda ele almaktadr. Bireysel nedenler,
kiilik bozukluklar, zihinsel bozukluklar, madde bamll ile ilikilendirilirken,
evresel nedenler ise okul, arkada, i, aile vb evreler ile ilikilendirilmektedir. zellikle
yap olarak ailenin ve aile iindeki ilikilerin ocuklar zerinde ok nemli etkileri
bulunmaktadr (Balc, 2011; Avc, 2011).
Literatrde ocuk sululuunun, ocuun sosyalleme sreci ile ilgili olduuna
dikkat ekilmektedir (Erkan, Bal, Smer ve nver, 2002; Kunt,2003; Arslan, 2011;
Avc,2011; ahinli, 2012;). Anne, baba, kardeler, arkadalar, oyun gruplar, okul ve
eitimcilerinin etkisiyle gerekleen sosyalleme sreci sonras ocuk toplumun bir
paras haline gelmektedir. Salkl bir sosyalleme srecinde ailenin etkisi olduka
nemlidir (Erkan, Bal, Smer ve nver, 2002). Aile, sosyalleme srecinde bireyi en ok
ve en yakndan etkileyen gruptur. Bireyin geliim ve sosyalleme srecinde, iinde doup
byd ailenin yapsal zellikleri, aile ii ilevlerin gerekleip gereklememesi ve aile
ii ilikilerdeki atmalar gibi etkenler bireyin sua ynelmesinde etkili olabilmektedir
(Kunt, 2003; Grler, 2005; Akbaba, 2011; Avc, 2011).
Ailenin herhangi bir nedenle btnlnn bozulmas ya da aile iindeki
etkileimin yetersiz olmas, sosyalleme srecini nemli lde etkilemekte ve ocuun
hatal ya da yetersiz sosyallemesine neden olmaktadr. Hatal ya da eksik sosyallemenin
bilinen sonularndan biri de bireyin su davrannda bulunmasdr. Aile, ocuklar ve
genler iin sosyal kontrol ve koruyucu ilevi grdnden, aile hayatnn yokluu ya da
sorunlu oluu ocuklar gl bir ekilde etkilemekte ve nce uyumsuzlua daha sonra
sua srkleyebilmektedir (Kunt, 2003).
Literatr incelediinde, sua srklenen ocuklar koruma amal multidispliner
bir strateji gelitirmek gerektii grlmektedir. Aile danmanlar olarak konu zerinde
dndmzde ocuklar sua srkleyen ailesel etmenleri deerlendirme gereklilii
ortaya kmaktadr. Bu derleme almasnda sua srklenen ocuklarn aile zelliklerini
gzden geirmek amalanmtr. Bu kapsamda dikkat eken ailesel etmenler alt balklar
halinde ele alnmtr.
Aile i likiler, letiim ve Paralanm Aileler
Aile ii atmosfer, ailedeki scaklk ve efkat ocuun yetimesinde ok nemlidir.
almalarla ortaya konduu zere sua srklenmi ocuklarn genellikle paralanm
ailelere sahip olduu grlmektedir (Yavuzer, 1998; Kunt, 2003; Bal,2004; Grler, 2005;
ter, 2005; Akbaba,2011). Aile, karlkl sevgi, sayg, gven ve dayanma duygularyla
bireylerini bir arada tutan bir yapdr. Ailede bir bireyin yokluu baka birisi tarafndan
doldurulamaz. Ailede boanma, lm, ayrlk ya da elerden birinin evi terk etmesi gibi
durumlarda yaanabilecek yoksunluk yani ebeveyn ilgi ve sevgisinden mahrum byme,
temel ve toplumsal gereksinimlerinin karlanamamas ve olumlu rol modellerinin
olmamas ocuun sua srklenmesinde etkili olabilmektedir (Yavuzer, 1998; Bayndr,
zel ve Kksal, 2007; Akbaba,2011; Karaku ve Tekin 2014).
Bowlby, karakterin ekillendii ilk be yl iinde anneden ayr kalmann ocukta
sulu kiilik yapsnn oluumunda en byk etken olacan ileri srmektedir (Miller,
2008). Hkml genler zerinde yaplm bir aratrmada, genlerin %47sinin eitli
nedenlerle anne ve babalarndan ayr kaldklar, %22sinin de paralanm ya da eksik
ailelerden geldikleri bulunmutur (Yavuzer,1998). Erikson, yaamn ilk on sekiz ayn
gven ya da gvensizlik evresi olarak tanmlamaktadr. Bebein gereksinimlerine
annenin yerinde ve zamannda ynelebilmesi, onun skntlarn giderebilmesi, onun
szsz dilini anlayabilmesi, anneyle bebek arasnda kurulan karlkl anlay ve
652
12 Mays 2015, Sal, Szel Bildiriler XIV, Yeil Salon, Saat: 17.00 - 18.15
SS060
653
12 Mays 2015, Sal, Szel Bildiriler XIII, Krmz Salon, Saat: 17.00 - 18.15
SS044
654
12 Mays 2015, Sal, Szel Bildiriler XIV, Yeil Salon, Saat: 17.00 - 18.15
SS060
cinsellik vb.) ocuklarn ahit olmas, onlarn psikososyal geliimleri asndan olumsuz
sonular dourabilmektedir (Akbaba,2011).
Aile i iddet, hmal ve stismar
iddet aile iinde ebeveynler arasnda yaand gibi ebeveynler tarafndan
ocuklara da uygulanabilmektedir. Ebeveynlerin birbirine kar iddet uygulad ailelerde
ocuklarn davranlarnda farkllklar ortaya kt grlmektedir. Bu olumsuz tablo
karsnda iine kapanma, korkma, alama gibi davranlar sergileyen ocuklarn yan
sra barma, saldrgan davranlar, ani fke patlamalar yaama, asilik, yalan syleme
gibi davranlar sergileyen ocuklar da bulunmaktadr. Ayrca sosyal renme teorisine
gre ocuk da bu iddeti arkadalarna, aile fertlerine vb. uygulamakta dolaysyla
sua karmaktadr. Bu balamda aile ii iddet yaayan ocuklarn sua srklenme
olaslklarnn artt dnlmektedir (Bayndr, 2010; Topuolu, 2014).
Aile iinde ortaya kan fke ve saldrganln etkilerinin tm aile bireyleri
zerinde olumsuz sonular dourduu zellikle ocuklarn bu etkiye daha ak olduklar
belirtilmektedir. Bir yetikin tarafndan bilerek ya da bilmeyerek yaplan ve ocuun
saln, fiziksel ve psikososyal geliimini olumsuz ynde etkileyen davranlar ocuk
istismar olarak tanmlanmaktadr. ocuklarda stres kaynaklarnn aratrld bir
almada, ailedeki agresif tavrlarn ocuk zerine etkisi incelenmi ve ocuklarda en
byk stres kaynann ebeveynlerinin cezalandrmas (istismar) olduu bulunmutur
(Ttncler, 2008). ocua ynelik her trl iddet, ihmal ve istismar ieren davrann
ocuklar sua srkledii yaplan aratrmalarla ortaya konmutur. Sokakta almaya
balayan ocuklarla yaplan bir almada, cinsel, fiziksel ve duygusal iddete maruz
kalan ocuklarn giderek sua eilimli hale geldikleri ynnde bulgular saptanmtr
(Bilgin, 2009).
SONU ve NERLER
Sua srklenen ocuklarnn topluma yeniden kazandrlmas phesiz
gereklidir. ocuklar topluma yeniden kazandrma giriiminden daha ncelikli olarak
ocuklarn sua srklenmesini nlemeye ynelik giriimlerin yaplmas gerekmektedir.
Bunun iin de toplum olarak hangi sorumluluklar stlenmemiz gerektiini dnmek
zorundayz. Su ilemi ocuun olmad, ocuklarn sua srklendii ve bu sonutan
toplumun sorumluu olduu gereini en batan kabul etmek gerekmektedir. ocuk
sululuunun nlenmesiyle ilgili grev alan resmi kurumlarn, gnll kurulularn ve
sivil toplum rgtlerinin koordinasyon ierisinde grev yapmalar, baarl olmak iin bir
zorunluluktur.
lkemizdeki mevcut ceza adaleti politikalar ve sistem ierisindeki
uygulamalarn ocuklarda tekrar sululuu azaltmakta etkili olduu varsaylsa bile
su probleminin sadece yasal dzenlemelerle zmlenebilmesinin mmkn olmad
dnlmektedir (Topuolu, 2014). ocuk sululuu ok boyutlu bir olgu olduundan,
ocuk sululuunun engellenmesinde multidisipliner almak olduka nemlidir. Bu
konuda psikiyatri, psikoloji, eitim ve sosyoloji alanlarnda uzman kiiler olmakla
birlikte zellikle aile danmanlarna nemli sorumluluklar dmektedir. Her meslek
grubunun kendi dinamikleri iinde konuyu ele alarak zm nerileri retmesi nemlidir.
ocuun sua srklenmesinin nlenebilmesi iin erken mdahaleyi hedefleyen ve aileyi
merkeze alan bir yaklam benimsenmesi ve aileye ait risk faktrlerinin belirlenmesi
gerekmektedir. Ailelerin, salkl aile ii dinamikleri kurma, ocukla doru iletiim
kurma, ocua doru rol modeli olma gibi konularda bilinlendirilmesi gerekmektedir.
655
12 Mays 2015, Sal, Szel Bildiriler XIII, Krmz Salon, Saat: 17.00 - 18.15
SS044
KAYNAKLAR
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
656
Akbaba, T. (2011). Kartal-Kadky blgesi ocuk sululuu profili. Doktora tezi. Marmara niversitesi.
Salk Bilimleri Enstits. stanbul.
Arslan, M.M. (2011). Sua srklenen ocuklar iin aile merkezli zm. inde Hanerli, S., Sevin,
B., Grer C., ve ner M.C. (Ed), Sua Srklenen ve Madur ocuklar. (s.420-425). Ankara: SABEV.
Avc, M. (2011). Yazgnn yokluunda suun varl meselesi ya da ailenin paralanmasnn sula ilikisi.
Atatrk niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Dergisi, 15 (1), 121-140.
Bal, H. (2004). ocuk Sululuu.(1.Bask). Isparta: Faklte Kitabevi.
Balc H. (2011). ocuk sululuu ve toplumsal nedenleri. Doktora tezi. Dumlupnar niversitesi. Sosyal
Bilimler Enstits, Ktahya.
Bayndr N. (2010). Aile inde Yaanan iddete Kar ocuun Gsterdii Tepkiler. Mehmet Akif Ersoy
niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Dergisi, 2(2), 1-9.
Bayndr, N., zel, A., ve Kksal, E. (2007). ocuk Sululuu Demografisi: Ktahya ehri rnei. Polis
Bilimleri Dergisi /TurkishJournal of PoliceStudies, 9(1-4), 95-108.
Bilgin R. (2009). Diyarbakrda sokakta alan ocuklar zerine sosyolojik bir aratrma. Elektronik
Sosyal Bilimler Dergisi, 8(27), 232-244.
Dnmezer, S. (1999). Kriminoloji. stanbul: Filiz Kitabevi.
Erdodu, M.Y. (2005). Sua ynlendirilen ve ynlendirilmeyen ocuklarn aile ilikileri ile saldrganlk
davranlarnn karlatrlmas. ocuk ve Genlik Ruh Sal Dergisi, 12 (3), 106-114.
Erkan, R., Bal, M., Smer, F., ve nver, M. (2002). Sosyal evrenin sokak ocukluuna ve ocuk
sululuuna etkisi: Diyarbakr rnei. 1. Ulusal ocuk ve Su: Nedenler ve nleme almalar
Sempozyumu, Ankara.
G, L. (2006), ocuk Sululuu ve Polisin Yaklam, Kahramanmara niversitesi Sosyal Bilimler
Enstits, Yaymlanmam Yksek Lisans Tezi, Kahramanmara.
Grler A. (2005).ocuun sua ynelmesinde aile faktrnn ve akran gruplarnn rollerinin incelenmesi.
Doktora tezi. Sleyman Demirel niversitesi. Sosyal Bilimler Enstits, Isparta.
Ilci, . (2002). ocuk sululuu ve ocuk yarglamasnn adli bilimler asndan deerlendirilmesi,
Yksek Lisans Tezi, I.. Adli Tip Enstits, stanbul.
Karaku ., Tekin H.H. (2012). ocuk Koruma Kanunu Uyarnca Haklarnda Danmanlk Tedbiri
Uygulanan ocuklarn zellikleri Sosyal Politika almalar, 7(29), 29-44.
Kulakszolu, A. (2000). Ergenlik Psikolojisi. (3.Basm) stanbul: Remzi Kitabevi.
Miller P.( 2008). Geliim Psikolojisi Kuramlar. ev: Zeynep Gltekin. (1.Bask) Ankara: mge Kitabevi.
(zgn alma 2002)
ter A. (2005). ocuk sululuunun toplumsal nedenleri (Antalya rnei). Doktora tezi. Sleyman
Demirel niversitesi. Sosyal Bilimler Enstits, Isparta.
Topuolu, T. (2014). ocuk Sululuu ve Geliimsel (Risk-odakl) Su nleme. KM Sosyal ve
Ekonomik Aratrmalar Dergisi, 16(zel Say I), 217-226.
Ttncler, A., Karagz, Y.M., Demirin, S., ve Atlgan, M. (2008). Matruka: G, istismar, eitim
eksiklii, negatif ailesel faktrler ve ocuk sululuu. Adli Tp Blteni, 13(3), 97-105.
Yavuzer, H. (1998). ocuk ve Su. (9.Basm) stanbul: Remzi Kitabevi.
Yrkolu, A. (2000). Deien Toplumda Aile ve ocuk. stanbul: zgr Yaynlar.