KALAGAYANG PAMPULITIKA
Benevolent Assimilation makataong pananakop (ipinahayag ni Pang. William McKinley
noong Dis. 21, 1898)
Manifest Destiny- karapatang bigay ng Diyos upang tulungan ang mga inaaping bansa
at magtatag ng demokrasya
White Mans Burden paniniwalang obligasyon ng puting lahi na palaganapin ang
sibilisasyon
A.
B.
C.
Susog Spooner
pinanukala ni Senador John Spooner
batas na naglipat ng kapangyarihang pamunuan ang Pilipinas mula sa Pangulo ng
EU patungo sa Kongreso ng EU
nagtatadhana ng pagtatatag ng pamahalaang sibil sa Pilipinas
D.
E.
F.
Pamahalaang Sibil
Hulyo 4,1901
William Taft
o unang pinuno
o pinuno rin ng Philippine Commission sangay tagapagbatas na kontrolado
ng mga Amerikano (katumbas ng Senado)
Cooper Act / Philippine Bill of 1902
ipinanukala ni Henry Allen Cooper
nagtadhana ng:
o pagtatatag ng Asemblea ng Pilipinas (Mababang Kapulungan)
o pagbibigay ng karapatang pantao sa mga Pilipino
o pagtatakda ng 2 Pilipinong Kinatawan sa Kongreso ng EU (Resident
Commissioner)
Benito Legarda, Pablo Ocampo unang mga Residenteng Komisyonado
maaaring lumahok sa debate ngunit hindi sa pagboto
Asemblea ng Pilipinas
katumbas ng Mababang Kapulungan
binubuo ng 80 delegado
Sergio Osmea Speaker
Manuel Quezon Majority Floor Leader
I.
J.
K.
Pilipinisasyon
Philippines for the Filipinos
paghahanda para sa pagsasarili
paglalagay ng Pilipino sa mga posisyon sa pamahalaan
unang sangay na inilagay sa kamay ng mga Pilipino hudikatura
sinuportahan ni Francis Burton Harrison (1913-1921) ngunit itinigil ni Leonard
Wood (1921-1927)
nagresulta sa sistemang padrino, sistemang palakasan sa pamahalaan dahil sa
maling oryentasyon ng pamamahala
dahilan ng pagpapatupad ng programa:
o higit na matipid ang pagtatalaga ng Pilipino kasya mga Amerikano na hindi
interesado dahil sa layo ng Pilipinas at init ng klima
o isang pamamaraan upang mapayapa ang mga katutubo
Misyong Wood-Forbes (1921)
muling nagsiyasat sa kalagayan ng Pilipinas, kaugnay ng pagpapadala ng mga
Pilipino ng Misyong Pangkalayaan
pinamunuan nina Leonard Wood at William Cameron Forbes
iminungkahi ang pagpapaliban ng pagbibigay ng kalayaan ng Pilipinas dahil sa di
matatag na kalagayang pampulitka at ekonomiya
Leonard Wood
o naging Gobernador-Heneral
3
o
o
o
L.
Pamahalaan
Pamahalaang
Militar (1898)
Amerikano
Pamahalaang
Sibil (1901)
Gobernador Sibil
(Amerikano)
Lehislatib
o
Amerikano
Philippine
Commission
(Amerikano)
Hudikatur
a
Pilipino
Cayetano
Arellano
Pilipino
Ehekutib
o
M.
Gobernador
Heneral
(Amerikano)
Philippine
Commission
(dominado ng
Amerikano)
Asemblea ng
Pilipinas
Osmena Speaker
Quezon Majority
Floor Leader
Pilipino
Gobernador
Heneral
(Amerikano)
Senado
Quezon Pangulo
ng Senado
Mababang
Kapulungan
Osmena - Ispiker
Pilipino
A.
B.
Mga Batas
Tariff Act of 1901 ibinaba ang taripa sa mga produktong Amerikano
Tariff Act of 1902 binawasan ng 25% ang taripa sa produktong Pilipino; tinanggal
ang taripa sa produktong Amerikano
Payne-Aldrich Act (1909) maliban sa taripa ay tinanggal na rin ang kota sa mga
produktong Amerikano
Underwood-Simmons Act (1913) ganap na malayang kalakalan sa pagitan ng EU
at Pilipinas bagamat limitado lamang sa 6 na produkto ang maaaring iluwas ng
Pilipinas (bigas, mais, tubo, abaka, kopra, tabako)
EPEKTO
o pagbaha ng mga produktong Amerikano sa bansa
o pagkahumaling sa maga produktong dayuhan
o pagkalugi ng mga lokal na negosyo (produktong Pilipino ay agrikultural
samantalang yaring produkto ang galing sa EU)
o pagkatali ng ekonomiya sa Pilipinas sa EU, paghina ng pakikipagkalakal sa
ibang bansa
Iba Pang Programang Pangkabuhayan
usaping panlupa
4
friar lands pagbili ng pamahalaan ng 166,000 ektaryang lupain ng mga
prayle, napunta sa mayayamang indibidwal
o homestead pagbebenta ng mga lupain sa Mindanao, nakinabang ay
malalaking plantasyon ng pinya at saging
o sistemang Torrens pagpapatitulo sa lupa, nakinabang ay mayayamang
nakapagpatitulo ng lupa kahit di tunay na pagmamay-ari
pag-unlad ng industriya ng pagmimina
o dahilan ng unti-unting pagkawala ng ancestral land sa mga pangkat-etniko
sa Cordillera
pagdagsa ng dayuhang namumuhunan
pagkalugi ng maliliit na industriya
o yaring-kamay, paghahabi
pag-unlad sa komunikasyon, transportasyon at imprastraktura
o higit na sinuportahan ni Gob. Hen. William Cameron Forbes
o Kennon Road, pagpapaabot ng Manila-Dagupan Line sa LaUnion hanggang
Albay
o pangunahing layunin ay gamit militar
pananalapi ay batay sa ginto (P2.00 = $1.00)
o
KALAGAYANG PANLIPUNAN
A.
B.
C.
Edukasyon
pangunahing instrumento ng kolonisasyon
itinuro ang wikang Ingles
guro: sundalo, Thomasites (sakay ng USS Thomas)
Gabaldon Act: nagtatag ng pampublikong paaralan
pagtatag ng Unibersidad ng Pilipinas
pensionado: mga Pilipinong pinag-aral sa EU
Relihiyon
paghihiwalay ng simbahan at pamahalaan
Protestantismo
Iglesia Filipina Independiente / Aglipayan
o itinatag sa payo ni Isabelo delos Reyes
matagal ng kalaban ng praylokrasya
nagtatag rin ng Union Obrero Democratica
o Gregorio Aglipay bilang Supreme Bishop
dating Vicar General ng Philippine Army
dati ng nakikipaglaban para sa Pilipinisasyon ng simbahan
ginawang excommunicado ni Arsobispo Bernardino Nozaleda (1899)
dahil sa di umanoy pang-aagaw ng kapangyarihan
o unang misa - Oktubre 26, 1902
counter-reformation ng Simbahang Katoliko
o Fr. Jorge Barlin - unang Pilipinong itinalagang Obispo
o pagpapalit sa Arsobispong Espanyol ng Arsobispong Amerikano (Jeremiah
Harty)
o pagdating ng mga Katolikong paring hindi Espanyol
o pagtanggap ng mga seminary ng maraming katutubo para sa pagpapari
Sining at Panitikan
kilalang nagsulat sa Ingles : Zoilo Galang, Carlos P. Romulo
unti-unting napalitan ang dula ng pelikula at ang zarzuela ng bodabil
balagtasan: Jose Corazon de Jesus/Huseng Batute
zarzuela:
Severino Reyes (Walang Sugat) kilala bilang Lola Basyang
Juan Matapang Cruz (Hindi Aco Patay)
Aurelio Tolentino (Kahapon, Ngayon at Bukas)
Juan Abad (Tanikalang Ginto, Isang Punlo ng Kaaway)
D.
E.
F.
Agham at Kalusugan
pagkontrol ng mga sakit (smallpox, cholera, ketong, malaria)
programang pangkalusugan pagwawasto ng maling paniniwala (superstisyon sa
panggagamot)
pagpapaunlad ng sanitasyon, kalinisan
pagpapatayo ng mga ospital (PGH)
isports : baseball, softball, tennis, football
Mga Kilusang Panlipunan
Union Obrero Democratica (1902)
o Isabelo delos Reyes, Herminigildo Cruz
o unang union itinatag sa Pilipinas
o welga ng mga manggagawa
unyon ng mga magsasaka
o pagbatikos sa sistemang kasama na dahilan ng pagkakabaon sa utang ng
mga inquilino at kasama
Partido Sosyalista (1933)
o itinatag ni Pedro Abad Santos
Partido Komunista (1938)
o pagsasanib ng samahan ng mga manggagawa at magsasaka
o ginawang illegal ng pamahalaang Amerikano
Kilusang Sakdal (1930)
o itinatag ni Benigno Ramos (1930)
o pinuna ang patakarang pambuwis, paglustay ng salapi, katiwalian sa
pamahalaan, huwad na kalayaan
o lumaki ang kasapian sa 300,000 na humantong sa madugong rebelyon
noong Mayo 2-3, 1935, bago ang halalan para sa pamahalaang Komonwelt
iba pang milenaryong pangkat
o pinaghalong paniniwala ng Katolisismo, superstisyon, pagsamba sa mga
bayani
o gumagamit ng mga agimat, anting-anting bilang proteksyon
o kolorum mula sa katagang Latin na et saecula saeculorum (world without
end)
Sociedad de la Confianza
Caballeros de la Sagrada Familia
Kapisanan Makabola Makarinag
Felipe Salvador (Apo Ipe)
Pedro Calosa
o pulajanes
Muslim
Bates Treaty (Agosto 20, 1899)
o pansamantala napigil ang pagkikipaglaban ng mga Muslim
o tuluyang pinawalang-bisa noong Marso 1905
Mindanao at Sulu ay idineklara bilang Moro Province (Zamboanga bilang kabisera)
noong 1903
G.
MISYONG OSROX
sa panahon ng Misyong OSROX, naging paborable ang pagbibigay ng kalayaan sa
Pilipinas
o depresyong pang-ekonomiyang nakaapekto sa EU
o manggagawang Amerikano laban sa murang paggawa ng mga Pilipino
o magsasakang Amerikano laban sa libreng pagpasok ng produktong Pilipino sa
EU
o pangamba ng paglaganap ng sakit na TB at meningitis sa EU
o pangambang masangkot sa digmaan sa Pasipiko
o pananaw ng Anti-Imperialist League kolonyalismo ay taliwas sa Saligang
Batas ng EU
matagumpay na naiuwi ang Batas Hare-Hawes-Cutting (1933)
o hindi sinang-ayunan ng lehislaturang Pilipino na pinamumunuan ni Quezon
MGA
1.
2.
3.
7
PANANAW NG MISYONG OSROX SA H-H-C
ito na ang pinakamainam na batas na maaaring makuha mula sa mga
mambabatas ng EU
maraming mas higit na mahahalagang isyung hinaharap ang mga mambabatas ng
EU
ang pagpapaliban ng paghingi ng batas matapos ang halalan ay maaring
humantong sa higit na kawalan
KINAHINATNAN NG DEBATE
muling pagkakahati ng Partido Nacionalista (Pro at Anti)
opisyal na pagtanggi ng lehislatura ng Pilipinas sa Batas Hare-Hawes-Cutting
matapos ang reorganisasyon ng lehislaturang isinagawa ni Quezon (pinalitan sina
Osmea at Roxas bilang Senate President Protempore at Speaker ng Mababang
Kapulungan)
pagpapadala ng panibagong misyon sa EU upang humingi ng bagong batas
pangkalayaan
MISYONG QUEZON
di nagtagumpay na makakuha ng mas paborableng batas pangkalayaan
inuwi ang Batas Tydings-McDuffie na walang halos ipinag-iba sa Batas H-H-C
inaprubahan ng lehislatura ng Pilipinas
naging daan upang manatili si Quezon sa pinakamataas na posisyon sa pulitika ng
Pilipinas
BATAS
HARE-HAWES-CUTTING
1933
Rep. Butler Hare
Sen. Harry Hawes
Sen. Bronson Cutting
BATAS
TYDINGS-MCDUFFIE
1934
Rep. John McDuffie
Sen. Millard Tydings
Sergio Osmena
Manuel Roxas
Manuel Quezon
mga panukala
panahon ng transisyon
10 taon
10 taon
kinatawan ng Pilipinas
sa EU
pagtatatag ng
kumbensyong
konstitusyonal / pagbuo
ng saligang batas
1 Residenteng Komisyoner
1 Residenteng Komisyoner
kailangang aprubahan ng
Pangulo ng EU
kailangang aprubahan ng
Pangulo ng EU
usaping militar
imigrasyon ng mga
Pilipino sa EU
kalakalan sa pagitan ng
Pilipinas at EU
50 migrante
50 migrante
kalakal ng EU ay libre at
walang kota samantalang
may kota ang ilang piling
kalakal ng Pilipinas
kalakal ng EU ay libre at
walang kota samantalang
may kota ang ilang piling
kalakal ng Pilipinas
mga Amerikanong
nagpanukala ng batas
kapangyarihan ng
Pangulo ng EU
kinatawan ng EU sa
Pilipinas
8
buwis na babayaran ng
iniluluwas na produkto
ng Pilipinas sa EU
PAMAHALAANG KOMONWELT
A.
B.
C.
Partido
Koalisyon Nacionalista
Sosyalista-Nasyonal
Republikano
Pangulo
Manuel Quezon
Emilio Aguinaldo
Gregorio Aglipay
Bise
Sergio Osmena
Raymundo Melliza
Norberto Nabong
D.
Kababaihan
muling pagtaas ng katayuan ng kababaihan
womens suffrage - karapatang bumoto at mahalal (1937)
Quezon at Inglatera
pakikipag-ugnayan sa pagitan ng 1935-1937
pangamba sa napipintong paglaya ng Pilipinas mula sa Estados Unidos
interes na maging bahagi ng British Commonwealth of Nations
ayon kay Lt. Col. Frank Hodstoll (Briton na naninirahan sa Pilipinas)
E.
B.
C.
Simula ng Digmaan
lumaki ang banta nang salakayin ng Japan ang French Indochina, Manchuria
puwersang Axis (Alemanya, Italya, Hapon) laban sa puwersang Allied (EU,
Britanya, Pransya, Rusya)
Premier ng Hapon Hideki Tojo
pinunong Hapones sa Pilipinas Hen. Masaharu Homma (kalaunay pinalitan ni
Hen. Tomoyuki Yamashita)
mga layunin
o Greater East-Asia Co-Prosperity Sphere (Asya para sa Asyano)
o pagdadalhan ng lumalaking populasyon ng Japan
o pagkukunan ng hilaw na materyales
War Plan Orange (Rainbow 5)
o plano ng pag-atras ng puwersang USAFFE (pinagsanib na puwersang
Amerikano at Pilipino sa pamumuno ni Hen. MacArthur) sa Bataan at
Corregidor upang bantayan ang lagusan patungong Manila Bay at Subic Bay
o pag-atras ng Pamahalaang Komonwelt sa Corregidor
o nabigo dahil sa naunang pag-atake sa Pearl Harbor at pagpapatupad ng
Europe First Policy
Pagsalakay sa Pilipinas
pag-atake sa Pearl Harbor (Dis. 7, 1941)
pag-atake sa Pilipinas (Dis. 8, 1941)
o Baguio, Davao, Clark, Cavite, Tuguegarao, Iba, Tarlac
o unang lumunsad sa Bataan, Aparri, Vigan (hilaga); Legaspi (timog)
pagdeklara ng Maynila bilang Open City (Dis. 26, 1941)
o wala ng depensa upang di salakayin
Paglikas ng Pamahalaan
Quezon at Osmena
o Corregidor Negros Mindanao Australia EU
naiwang opisyal :
o Jorge Vargas Alkalde ng Maynila
o Jose Laurel Punong Hukom ng Korte Suprema
o Jose Abad Santos Kalihim ng Katarungan, itinalaga ni Quezon bilang acting
President (pinatay ng mga Hapones sa Mindanao)
o Manuel Roxas
o Benigno Aquino, Sr.
pagbagsak ng Maynila
o Enero 2, 1942
pagdeklara ng batas militar sa Maynila
o Enero 3, 1942
10
D.
E.
F.
11
G.
H.
I.
Pangulo
Sergio Osmena
Manuel Roxas
Bise
Eulogio Rodriguez
Elpidio Quirino
12
J.
UST
Sampaloc campus ginawang concentration camp ng mga dayuhan
Intramuros campus tuluyang nasira