POJAVE NA GRANICAMA FAZA

ADSORPCIJA
dr Mara Aleksi
Aleksi, vanr.
vanr. prof.
prof.

1. ta je granica faze
2. Adsorpcija na granici tene faze
Gibsova adsorpciona izoterma

3. Adsorpcija na granici vrste faze

Langmuirova adsorpciona izoterma
Freundlichova adsorpciona izoterma

Molekuli na povrini faze uvek su u dodiru

sa molekulima neke druge faze
i homogene faze
Granica faze povr
povrina koja
razdvaja dve faze (AA
(AA i BB
BB)
Grani
Granini sloj s tanak sloj
debljine nekoliko
mololekulskih pre
prenika (SS
(SS)
Faze su homogene do svojih
povr
povrina. U grani
graninom sloju
su molekuli obe faze

Postoji pet razliitih granica faze

vrsta / vrsta
vrsta / tena
vrsta / gasna
Tena / tena
Tena / gasna

Interakcije molekula na granici faza

prouzrokuju razliite pojave
Povrinski napon
Adsorpcija
Kvaenje
Razlivanje
Itd...

POVRINSKI NAPON

Rezultantna sila usmerena je ka unutra

unutranjosti te
tenosti.
Te
Tenost te
tei da zauzme najmanju mogu
moguu povr
povrinu.

Adsorpcija na granici tene faze

Adsorpcija je pove
poveanje ili smanjenje koncentracije
rastvorka u grani
graninom sloju
u odnosu na unutra
unutranjost rastvora.
pozitivna adsorpcija cgr > cte
te
negativna adsorpcija cgr < cte
te

Kada su privla
privlane sile izmeu molekula rastvorka manje
od privla
privlanih sila izmeu molekula rastvara
rastvaraa...
rastvorak ima manji povr
povrinski napon od rastvara
rastvaraa...
rastvor ima manji povr
povrinski napon od istog
rastvara
rastvaraa...
molekuli rastvorka e se spontano ugraivati u grani
granini
sloj rastvara
rastvaraa kako bi maksimalno smanjili energiju
povr
povrine, tj. povr
povrinski napon rastvora.
cgr > cte
te

adsorpcija je pozitivna

Kada su privla
privlane sile izmeu molekula rastvorka ve
vee
od privla
privlanih sila izmeu molekula rastvara
rastvaraa...
rastvorak ima ve
vei povr
povrinski napon od rastvara
rastvaraa...
rastvor ima ve
vei povr
povrinski napon od istog
rastvara
rastvaraa...
koncentracija rastvorka ve
vea u unutra
unutranjosti rastvora
nego u grani
graninom sloju
cgr < cte
te

adsorpcija je negativna

Adsorpcija na granici tene faze

Adsorbent ili adsorbens = supstanca na kojoj
se neto adsorbuje
Adsorbat = supstanca koja se adsorbuje
PAM = povrinski aktivne materije smanjuju
povrinski napon tenosti
PNM = povrinski neaktivne materije
poveavaju povrinski napon tenosti

Kada je voda rastvara...

PAM

PNM
Neorganske kiseline, baze
i soli
Organska jedinjenja sa
ve
veim brojem polarnih
grupa
- Polarni molekuli
- Jake sile privlaenja
sa molekulima vode
- Rastvorljivost u vodi velika

Alkoholi, Aldehidi,
Estri, Amini, Kamfor
Masne kiseline,
Sapuni, Detrd
Detrdenti

- Nepolarni molekuli
- Slabe sile privlaenja
sa molekulima vode
- Rastvorljivost u vodi mala

Zavisnost povrinskog napona od

koncentracije rastvora
Kriva1. rastvori jakih elektrolita i
organskih jedinjenja sa OH
grupama (PNM) eeri.
Kriva 2. rastvori makromolekula
proteini, slabe PAM.
Kriva 3. Izrazite PAM, sapuni,
detrd
detrdenti

Gibbs-ova adsorpciona izoterma (1878)

Zavisnost povr
povrinskog napona i adsorpcije
od koncentracije rastvorene supstance

c d

RT dc

adsorpcija = broj molova rastvorene

Gibbs, Josiah Willard
(1839-1903)

supstance po jedinici povr

povrine rastvora koji
predstavljaju manjak ili vi
viak u odnosu na
koncentraciju u unutra
unutranjosti rastvora
d/dc koncentracioni koeficijent
povr
povrinskog napona - merilo povr
povrinske
aktivnosti rastvorene supstance
Va
Vai pri konstantnoj temperaturi

c d

RT dc
d
<0
dc

>0

Koncentracija rastvora je
ve
vea u povr
povrinskom sloju
Adsorpcija je POZITIVNA

PAM

Va
Vai samo za niske koncentracije

c d

RT dc
d
>0
dc

<0

Koncentracija rastvora je
MANJA u povr
povrinskom sloju
Adsorpcija je NEGATIVNA

PNM

Va
Vai samo za niske koncentracije

ADSORPCIJA NA GRANICI VRSTE

FAZE

ADSORPCIJA NA GRANICI VRSTE FAZE

Adsorpciona mo vrstog tela = privlane sile
meu esticama na povrini vrste faze nisu
zasiene.
Vezujui molekule gasa ili tenosti, ili jone iz rastvora
vrsto telo smanjuje svoju povrinsku energiju.

ADSORPCIJA APSORPCIJA !!!!

ADSORPCIJA = raspodela gasne ili

tene faze po POVRINI vrstog
adsorbenta
APSORPCIJA = ravnomerna
raspodela gasne ili tene faze po
CELOJ ZAPREMINI vrstog
apsorbenta

ADSORPCIJA NA GRANICI VRSTE FAZE

moe biti:
FIZIKA ADSORPCIJA
HEMIJSKA ADSORPCIJA HEMISORPCIJA

FIZIKA ADSORPCIJA
vrsto gas
vrsto tenost

slabe Van der Waalsove sile

Van der Waalsove sile +
vodonine veze
zavisi od hemijske grae adsorbenta i adsorbata
povratan proces

10

HEMIJSKA ADSORPCIJA HEMISORPCIJA

vrsto gas

jake hemijske jonske

vrsto tenost

ili kovalentne veze

zavisi od prisustva hemijskih grupa koje mogu

hemijski reagovati
nepovratan proces

NH3 NH3 (ads) NH2 (ads) + H (ads)

NH (ads) + 2 H (ads) N (ads) + 3 H(ads)

11

ENERGETSKI
DIJAGRAMI
FIZISORPCIJE
I HEMISORPCIJE
Energy
Diagrams:
Physiand Chemisorption
Molecular
FIZISORPCIJA
Physisorption
+

Dissociative
DISOCIJACIJA
Chemisorption

Molecular
HEMISORPCIJA
Chemisorption

Potential energy diagrams of an adsorbate/substrate complex for three

different ground
state configurations.
ENERGETSKI
DIJAGRAMI
3 TIPA KOMPLEKSA ADSORBAT/SUPSTRAT
Phys 661 - Baski

Page 8

Adsorption & Growth

ADSORPCIONA MO
zavisi od
Specifi
Specifine povr
povrine
Oblika estice adsorbe
adsorbenta (neravne povr
povrine)
Poroznosti (neporozni
(neporozni samo na povr
povrini 1-100 m2/g)
porozni upljikavi 100100-1000 m2/g)
Temperature (egzoterman proces)
Pritiska gasa

Vads

(Langmuir monomolekulski sloj)

12

Langmuirova adsorpciona izoterma

Adsorpcija gasa na vrstom adsorbentu pri T=const.
1. samo
monosloj

3. desorpcija kao
posledica
toplotnog kretanja

2. adsorpcija i
desorpcija
istovremeno

Dalja adsorpcija je sve sporija jer je manja slobodna povrina adsorbenta.

Kada se brzine adsorpcije i desorpcije izjednae - dinamika ravnotea.

Brzina adsorpcije ~ pritisku gasa (P) i

slobodnoj povrini (1-s)

v a = k a (1 s) P
Brzina desorpcije ~ zaposed. povr. (s)

povrina

vd = k d s
k a (1 s) P = k d s

dinamika ravnotea: va = vd

s=

kaP
kd + kaP

/ kd ,

ka
=b
kd

s=

bP
1 + bP

13

bP
s=
1 + bP

Zapremina adsorbovanog gasa V

V = k s Vmax = k 1 s =

V
Vmax

bPVmax
V=
1 + bP
Langmuirova adsorpciona izoterma
b - konstanta karakteristina za svaki sistem,
odreuje se empirijski

bPVmax
V=
1 + bP
Jaka
adsor
pcija

Slaba
adsorpcija
P

14

Dva granina sluaja:

1.

Adsorpcija pri jako niskim pritiscima gasa bP<<1

V=
2.

bPVmax
1 + bP

V = bPVmax

Adsorpcija pri jako visokim pritiscima gasa bP>>1

V=

bPVmax
1 + bP

V = Vmax

Vmax kapacitet adsorbenta

zavisi od - povrine adsorbenta,
- vrste adsorbenta i adsorbata
- temperature

Freundlichova adsorpciona izoterma

Hemisorpcija
Monomolekulski sloj
Empirijska jedna
jednaina iz eksperimentalnih rezultata

x
= kP n
m

x masa adsorbovanog gasa

m masa adsorbenta
k, n empirijske konstante

15

x
= kP n
m

x
1
log = log k + log P
m
n

Poseban slu
sluaj Langmuirove izoterme za srednje vrednosti pritiska
n>1 0<

1
<1
n

Adsorpcija iz rastvora
Samo kod rastvora niskih koncentracija
Monomolekulski sloj

x
= kc n
m

16