PEMBELAJARAN

AKSES
KENDIRI
SELF-ACCESS LEARNING (SAL)

Takrif PAK
Konsep

tempat
stail
bahan

AKSES
bimbingan

masa

Pembelajaran Akses Kendiri (PAK) ialah satu program yang memberi murid akses kepada tempat, bahan, bimbingan, stail dan tempoh masa belajar.
Murid belajar secara kendiri melalui penggunaan bahan pembelajaran dan memilih aktiviti pembelajaran sendiri serta menilai dan memantau kemajuan
mereka sendiri. Dengan ini murid mempunyai autonomi dan bertanggungjawab dan berdikari ke atas pembelajaran mereka.

Konsep

Berpusatkan murid

PEMBELAJARAN

Keperluan
murid
Kemampuan
murid
Matlamat
murid
Perancangan
murid

Program PAK adalah satu pendekatan pembelajaran yang berpusatkan murid dan pembelajaran berlaku atas daya
usaha murid sendiri. Murid mempunyai akses kepada sumber pembelajaran dan mereka mempunyai autonomi dan
bertanggungjawab ke atas pemerolehan pengetahuan dan kemahiran sendiri.

Penaksiran
kendiri
Terarah
kendiri

KENDIRI

Tempo
kendiri
Akses
kendiri

ASAS
ASASPAK
PAK

Pendapat
1. Murid perlu pro-aktif dalam proses
pembelajaran
2. Murid tidak seharusnya pasif (hanya
memberi respon kepada rangsangan
guru).
3. Murid berautonomi ialah murid yang
berinisiatif untuk merancang dan
melaksanakan program pembelajaran
sendiri.

Sumbangan
(Autonomy 2000 Paper Catering for
Individual Learning Styles by Fitzerald,
Morral and Morrison)
(Boud, 1998; Kohonen, 1992; Knowles,
1975)
(Gardner dan Miller, 1996)

Pemikiran baru dalam bidang pendidikan mendapati bahawa murid boleh bertanggungjawab terhadap
pembelajaran mereka sendiri. Hal ini membawa kepada peranjakan mod pengajaran dan pembelajaran
berpusatkan gurukepada pembelajaran kendiri.

TANGGUNGJAWAB
Guru

Murid

Menggalakkan murid
berinteraksi sesama sendiri

Mengenal pasti keperluan

sendiri

Mewujudkan persekitaran
yang memberi peluang murid
menguji kemampuan sendiri

Mengenal pasti kebolehan

sendiri

Membantu murid menyedari

pelbagai strategi pembelajaran

Menetapkan matlamat
sendiri

Melatih murid belajar sendiri

Mengenal pasti masa

pembelajaran sendiri

Membimbing murid di mana

perlu

Menyediakan pelan
pembelajaran sendiri

FASILITATOR

JURULATIH

PERANAN
GURU

KAUNSELOR

LATAR BELAKANG
Pelaksanaan PAK di Malaysia

1990: Projek rintis di 10 buah sekolah

rendah. (Bahasa Inggeris)
1995: Projek rintis di 10 buah sekolah
menengah. (Bahasa Inggeris)

Tujuan Program PAK

Memotivasikan murid ke arah murid berautonomi

Menghasilkan individu bestari
self-directed ;
self-paced ;
self-access ;
self-assessed.

Takrif PAK
Konsep

tempat
stail
bahan

AKSES
bimbingan

masa

Pembelajaran Akses Kendiri (PAK) ialah satu program yang memberi murid akses kepada tempat, bahan, bimbingan, stail dan tempoh masa belajar.
Murid belajar secara kendiri melalui penggunaan bahan pembelajaran dan memilih aktiviti pembelajaran sendiri serta menilai dan memantau kemajuan
mereka sendiri. Dengan ini murid mempunyai autonomi dan bertanggungjawab dan berdikari ke atas pembelajaran mereka.

Bilik Khas

T
E
M

Sudut PSS

P
A
T
Ruang

PUSAT
PUSAT PAK
PAK
Konsep Am Pusat PAK
Sebuah bilik khas untuk:
Menyimpan bahan-bahan pembelajaran secara
sistematik;
Murid belajar pelbagai mata pelajaran tanpa
diselia; dan
Murid belajar secara individu, berpasangan atau
berkumpulan.

Pusat PAK

Pusat PAK sebagai sebuah tempat yang dapat:

Menyediakan persekitaran yang selesa dan

menarik;
Menyimpan bahan dan peralatan pembelajaran;
Memberi peluang kepada murid untuk menjalankan
pembelajaran yang berkesan;
Mempamerkan carta maklumat dan hasil kerja
murid; dan
Berfungsi sebagai pusat pengajaran dan
pembelajaran,
kemahiran dan amali

LOKASI

REKA BENTUK

mudah dikunjungi

ceria

murid
senang diawasi
guru/pentadbir

menggalakkan
kunjungan murid
selesa, kondusif
tidak formal
bebas tekanan

KRITERIA
PUSAT PAK

SUSUN ATUR
sesuai & memudahkan
(bilik/ruang / sudut / laluan/
pusat mudah alih)

Bilik Khas PAK

Bentuk/Jenis
Pusat PAK

Sudut di ruang
laluan, ruang
legar, kantin
sekolah, dll.

Sudut PAK di PSS

Pusat Mudah Alih

PERABOT
ENVIRONMEN

teratur / kemas
mudah digerakan

sesuai
kondusif
ceria

BILIK KHAS PAK

PELBAGAI
SUDUT UNTUK:

PENGGUNAAN BILIK
tempahan bilik
melalui guru PSS

bacaan
komputer
audio / visual
permainan
bekerja
pameran
lembaran kerja

Contoh
ContohBilik
BilikKhas
KhasPAK
PAK
7

5
4

10

9
6

5
12

3
2

11
12

Sebuah bilik PAK yang lengkap perlu mengandungi kriteria-kriteria berikut:

1. meja guru
2. sudut perbendaharaan kata
3. sudut tatabahasa
4. tempat duduk murid
5. rak buku (bahan bacaan)
6. komputer

7. video
8. perakam kaset
9. sudut penulisan
10. sudut mendengar
11. sudut lisan / perbualan
12. rak untuk menempatkan bahan
lisan

MASA
PENGGUNAAN

SUSUNAN
BAHAN

waktu rehat
luar jadual
persekolahan

PUSAT PAK
DALAM
PSS

terancang
sistematik

PENYIMPANAN BAHAN
dalam kotak
dalam almari

PENGAWASAN
guru mata pelajaran
guru PSS
guru bertugas

JENIS PERABOT
bangku
tikar
kusyen

Contoh
ContohSudut
SudutPAK
PAKdi
diPSS
PSS

6
8
7

1
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.

sudut permainan
sudut realia (benda maujud)
sudut kreatif
sudut komputer
sudut poster
sudut hasil murid
sudut lembaran kerja
pusat sumber
meja guru

Penggunaan
dalam bilik darjah
luar bilik darjah

Pusat PAK Bergerak

dalam kotak
atas troli

Pusat
Pusat Mudah
Mudah Alih
Alih

Contoh
ContohPusat
PusatPAK
PAKMudah
MudahAlih
Alih

lembaran kerja

kotak / bakul
mudah alih

CIRI-CIRI PAK

Persekitaran pembelajaran fleksibel, selesa, tanpa

tekanan
Mudah akses kepada bahan pembelajaran dan
bantuan fasilitator
Pilihan bahan dan aktiviti pembelajaran yang luas
Belajar secara bersendirian / kumpulan
Belajar mengikut kadar dan kemampuan individu
Kemudahan mentaksir pencapaian sendiri

Takrif PAK

Konsep

tempat
stail
bahan

AKSES
bimbingan

masa

Pembelajaran Akses Kendiri (PAK) ialah satu program yang memberi murid akses kepada tempat, bahan, bimbingan, stail dan tempoh masa belajar.
Murid belajar secara kendiri melalui penggunaan bahan pembelajaran dan memilih aktiviti pembelajaran sendiri serta menilai dan memantau kemajuan
mereka sendiri. Dengan ini murid mempunyai autonomi dan bertanggungjawab dan berdikari ke atas pembelajaran mereka.

Bahan bukan
cetak

Bahan
bercetak

Hasil kerja murid

BAHAN
PAK

Bahan
multimedia

Boneka

Lembaran kerja
Buku bacaan/rujukan
Bahan bercetak

Majalah/akhbar/jurnal
Peta/Poster
Koleksi soalan ujian/peperiksaan

Bahan bukan cetak

Bahan audio visual

Permainan
Perisian pendidikan

Bahan multimedia

Alat perisian mengarang

Cakera padat
Cakera padat audio-video
Tulisan: esei, sajak, puisi, kajian ringkas

Hasilan murid

Lukisan
Kraf tangan
Realia

Boneka

Pentas bonek
Pelbagai boneka

PENGURUSAN BAHAN PAK

Penyimpanan
Penyenggaraan

(Tempat letak)

(Stok/inventori)

Sistem Pengesanan
(Kod Klasifikasi)

LEMBARAN KERJA
Bahan Autentik

majalah
kaset
video
cakera padat

Bahan Bercetak

buku kerja
buku rujukan
majalah
kad bacaan

Bahan Hasilan Guru

lembaran kerja
kaset
video

kod

tajuk

tujuan

penyedia
bahan

jawapan

sumber bahan

DETIL
DETILDALAM
DALAM
LEMBARAN
LEMBARANKERJA
KERJA

reka bentuk
&
ilustrasi

arahan

tugasan

Sistem
SistemKod
Kod

Kemahiran

L1 / 2

Aras / Warna

Jenis Lembaran Kerja

Belajar / Latihan

Bilangan salinan

001 / 04

No. siri

Kod
Kodwarna
warna

Biru
Merah
Hijau

3
2
1

Cemerlang
Sederhana
Mudah

Kod Klasifikasi bagi Bahasa Inggeris dan Bahasa Melayu

Kod

B. Inggeris

Kod

B. Melayu

Grammar

Tatabahasa

Listening

Bacaan

Vocabulary

Speaking

Reading

PB

Writing

KK

Kosa Kata
Lisan
Peribahasa
Penulisan

Format
FormatLembaran
LembaranKerja
Kerja
Hadapan

Belakang

Kod klasifikasi

Kod klasifikasi

Tajuk

Tujuan

Arahan: 1.
2.

Tugasan

Jawapan

6
Reka Bentuk dan Ilustrasi

Sumber Bahan

Penyedia Penyedia Bahan

bahan

Penyenggaraan
PenyenggaraanBahan
Bahan
Penyenggaraan bahan-bahan PAK merangkumi cara penyimpanan dan penyusunan bahan-bahan atau peralatan PAK
untuk menjamin ketahanan dan jangka hayatnya.

a.

Bahan Bercetak
i. Lembaran Kerja

Disusun mengikut sistem kod warna dan aras-aras iaitu dari yang mudah kepada yang susah

Disusun di dalam kotak (browser boxes)

Kotak-kotak dilabel mengikut kemahiran

Dibalut dengan plastik (laminate) untuk ketahanan / keselamatan

ii. Buku / majalah / surat khabar

Disusun di sudut bacaan

Disusun di atas rak

b.

Bahan Bukan Bercetak

i. Pita Kaset / Video / Cakera Padat

Disusun di atas rak

Disusun secara menegak supaya mudah dikenal pasti tajuk

c.

Cara-cara menyimpan: pita kaset / video / cakera padat

Antara contoh menyimpan pita kaset / video / dan cakera padat ialah:

Pita kaset / video dan lembaran kerja disimpan di rak atau kotak berasingan

Pita kaset / video / cakera padat dan lembaran kerja disimpan di dalam sampul plastik di rak

murid mengenal pasti lembaran kerja yang dikehendaki dan berjumpa dengan guru mereka untuk
mendapatkan pita kaset / video yang berkaitan. Ini adalah untuk mengelakkan daripada kehilangan pita
kaset / video / cakera padat.

Stok
Stokdan
danInventori
Inventori
Bahan dan peralatan di pusat PAK
direkodkan secara sistematik dan
tersusun.

Inventori untuk peralatan PAK

berpandukan kepada sistem
inventori di perpustakaan dan pejabat.

PERSEDIAAN MURID

Orientasi kepada
prasarana PAK

Kesedaran
murid

Perkembangan
murid

Aktiviti Persediaan Murid

Kemahiran
Belajar

Kemahiran
merujuk

Orientasi Murid
PERSEDIAAN
Persediaan
Persediaan
MURID
murid
murid
Ujian Penentuan
Aras
Perkembangan Murid
Analisis
keperluan

Rekod
kerja
Penyediaan
kontrak

membiasakan diri dengan

kemudahan di pusat PAK

mengetahui bahan yang

terdapat di pusat PAK

Tujuan Orientasi Murid

mengetahui di mana
bahan-bahan disimpan
di pusat PAK

merekodkan kemajuan / perubahan

sikap diri dalam fail / buku log

faham tentang prosedur

menjalankan aktiviti
di pusat PAK

Bagaimanakah
BagaimanakahMenjalankan
MenjalankanOrientasi
OrientasiMurid
Murid??

Secara sistematik
Berperingkat
selama dua minggu sebelum murid masuk sendiri ke pusat PAK

Langkah-Langkah Orientasi
Guru melatih murid tentang
kemahiran asas belajar.

Murid menjalankan beberapa

aktiviti di pusat PAK bersama-sama guru.

Murid menjalankan aktiviti PAK bersendirian.

(Peranan guru semakin berkurangan
murid meneroka pembelajaran alternatif ini.)

Aktiviti
Aktiviti
Orientasi
Orientasi
Murid
Murid
Jejak
JejakPusat
PusatPAK
PAK
murid
muridmenjalankan
menjalankan
aktiviti
aktivitidi
didalam
dalam
pusat
pusatPAK
PAK
mengikut
mengikutarahan
arahan
yang
yangdisediakan
disediakan
murid
murid
membiasakan
membiasakandiri
diri
di
diPusat
PusatPAK
PAK
selepas
selepas
menjalankan
menjalankan
aktiviti
aktivitidi
diatas
atas

Senarai
SenaraiSemak
Semak

Kuiz
Kuiz

mengandungi
mengandungi
maklumat
maklumat
tentang
tentangpusat
pusat
PAK
PAKdan
danbahanbahanbahan
bahanyang
yang
terdapat
terdapatdi
di
dalamnya
dalamnya

soalan
soalan
tentang
tentangbahan
bahan
yang
yang
disediakan
disediakan
dan
danlokasi
lokasi
bahan
bahandalam
dalam
pusat
pusatPAK
PAK

Aktiviti Persediaan Murid

Kemahiran
Belajar

Kemahiran
merujuk

Orientasi Murid
PERSEDIAAN
Persediaan
Persediaan
MURID
murid
murid
Ujian Penentuan
Aras
Perkembangan Murid
Analisis
keperluan

Rekod
kerja
Penyediaan
kontrak

Telesidang
Telesidang

Katalog
Katalog

Muridmengenal
mengenalpasti
pastidan
dan
Murid
berbincangdengan
denganpakar
pakarsecara
secara
berbincang
virtual
virtual

Muridmerujuk
merujukkepada
kepada
Murid
kataloguntuk
untukmencari
mencari
katalog
bahanpembelajaran
pembelajaran
bahan

Internet
Internet
Muridmencari
mencari
Murid
maklumatdaripada
daripada
maklumat
internetdengan
dengan
internet
menggunakanenjin
enjin
menggunakan
carianyang
yangsesuai
sesuai
carian

Kemahiran
Kemahiran
Merujuk
Merujuk

Kamus/Ensiklopedia
Kamus/Ensiklopedia
Muridmencari
mencarimakna
makna
Murid
perkataandalam
dalam
perkataan
kamus/ensiklopedia
kamus/ensiklopedia

Indeks
Indeks
Muridmerujuk
merujukbahagian
bahagian
Murid
indeksbuku
bukuuntuk
untukmencari
mencari
indeks
bahagianyang
yangrelevan
relevan
bahagian

Aktiviti Persediaan Murid

Kemahiran
Belajar

Kemahiran
merujuk

Orientasi Murid
PERSEDIAAN
Persediaan
Persediaan
MURID
murid
murid
Ujian Penentuan
Aras
Perkembangan Murid
Analisis
keperluan

Rekod
kerja
Penyediaan
kontrak

Ujian
Ujian Penentu
Penentu Aras
Aras
Tujuan ?

Untuk menentukan tahap kemahiran dan aras

pembelajaran murid;
Bila ?

Dijalankan sebelum murid mula masuk ke pusat PAK;

Tugas guru ?

Memantau dan membuat rumusan tentang kemajuan murid

untuk memastikan kesediaan murid maju ke tahap yang lebih
tinggi.

Pentaksiran
PentaksiranInformal
Informal
Pemerhatian
Pemerhatianguru
guru
Interaksi
Interaksiguru
guru--murid
murid

PentaksiranProgresif
Progresif
Pentaksiran
Pentaksiranberkala
berkala
Pentaksiran

Jenis
Jenis Ujian
Ujian
Penentu
Penentu Aras
Aras

Pentaksiran
PentaksiranFormal
Formal
Ujian
penempatan
Ujian penempatan
Rekod/buku
Rekod/bukulog
log

PentaksiranAlternatif
Alternatif
Pentaksiran

(menentukankesediaan
kesediaanmurid
muridsama
sama
(menentukan
adatelah
telahbersedia
bersediake
ketahap
tahapyang
yang
ada
lebih
tinggi)
lebih tinggi)

Pentaksiran
PentaksiranKendiri
Kendiri
Murid
Muridtaksir
taksirdiri
dirisendiri
sendiri

(Bertujuan
(Bertujuanuntuk
untukmenguji
mengujikemahiran
kemahirandan
dan
pengetahuan)
pengetahuan)

Kontrak
Pembelajaran

Analisis
Keperluan
PERKEMBANGAN
MURID

Rekod Kerja

Proses
Proses Perkembangan
Perkembangan Murid
Murid
Kenal
Kenalpasti
pastijenis
jenis
seseorang
seseorangmurid
murid

Kenal
Kenalpasti
pasticara
caraterbaik
terbaik
murid
muridbelajar
belajar

Jalankan
Jalankananalisis
analisis
keperluan
keperluan

Timbulkan
Timbulkankesedaran
kesedaranmurid
murid
tentang
tentangstrategi
strategi
meningkatkan
meningkatkanpembelajaran
pembelajaran
mereka
merekasendiri
sendirimelalui
melaluiPAK
PAK

Aktiviti Persediaan Murid

Kemahiran
Belajar

Kemahiran
merujuk

Orientasi Murid
PERSEDIAAN
Persediaan
Persediaan
MURID
murid
murid
Ujian Penentuan
Aras
Perkembangan Murid
Analisis
keperluan

Rekod
kerja
Penyediaan
kontrak

Analilsis
keperluan

Kontrak

Rekod kerja

PERKEMBANGAN MURID

Analisis
Analisis Keperluan
Keperluan
1

Tentukan keperluan murid

- gaya pembelajaran
- kekuatan/kelemahan murid

Susun keperluan mengikut keutamaan

- ditentukan bersama oleh guru dan
murid

Tetapkan sasar yang realistik

- perlu dicapai dalam tempoh
yang ditetapkan

Guru dan murid sediakan

program pembelajaran murid

Sediakan kontrak pembelajaran untuk

- pastikan pelaksanaan pembelajaran
- wujudkan iltizam murid

Kontrak
Kontrak Pembelajaran
Pembelajaran
Dengan ikatan kontrak ini, murid bertanggungjawab ke atas
pembelajaran yang perlu disempurnakan.

Murid menetapkan matlamat pembelajaran mereka sendiri;

Menjelaskan dan membina pernyataan matlamat

pembelajaran;

Menyediakan rancangan pembelajaran, menyatakan jenis

tugasan dan tempoh menyempurnakannya; dan

Murid memperakui kontrak pembelajaran.

Rekod
Rekod Kerja
Kerja
Murid dilatih untuk menyimpan rekod kerja sendiri;
Rekod kerja mencatatkan bilangan bahan/aktiviti yang telah
dilengkapkan mengikut kemahiran/pengetahuan;
Rekod kerja boleh membantu murid mentaksir kemajuannya sendiri;
Rekod kerja boleh membantu guru memantau kemajuan kerja murid;
dan
Rekod kerja boleh membantu guru memsatikan perkembagan murid
mengikut hala tuju yang ditetapkan.

PEMBELAJARAN

AKSES

KENDIRI
BERAUTONOMI

9 Berpusatkan murid

9 Tempat

9 Terarah kendiri

9 Amalan kemahiran
belajar

9 Bahan

Tempo kendiri

9 Bantuan fasilitator

Penaksiran kendiri

9 Stail

Keperluan kendiri

9 Masa

Matlamat kendiri

Perancangan kendiri

9 Tanpa tekanan

TERIMA KASIH