abian

TXOSTENA

AURKIBIDEA
0. Sarrera

1. Ziklo aldaketa, balantzea

1.1 Zutik Euskal Herria, fase berriko giltzarri

1.2. Estrategiaren garapenerako eremuak
1.2.1. Independentziaren eta burujabetzaren aldeko indarrak biltzea
1.2.2. Askatasun demokratikoen eta presoen aldeko dinamikak
1.2.3. Prozesu demokratikorako lanabesak eta ekimenak
1.2.4. Nazio eraikuntza eta eraldaketa soziala ziklo aldaketan kokatzea
1.2.5. Ezker Abertzalea bera indarberritzeko bidea
1.3. Kanpoko faktoreak
1.3.1. Krisi ekonomikoa
1.3.2. Estatu espainolaren krisia
1.3.3. Kataluniako prozesua
1.3.4. Euskal gizartean gertatutako aldaketak.
2. Abagunearen gutxieneko azterketa

16
18
20
21
22
22
22

3. Ezker Abertzalearen proiektu politikoa

23

4. Nora eta nola goaz, estrategiaren gaurkotzea: hautabide independentista

27

5. Antolaketaz hausnaRtzeko irizpideak

SORTU

16

2.1. Nazioartea
2.1.1. Europa
2.1.2. Estatu frantsesa
2.1.3 Estatu espainola
2.2 Euskal Herria
2.2.1. Egun bizi dugun Euskal Herriaz
2.2.2. Azken urteotako norabideaz

4.1. Eskaintza independentista birsortu

4.2. Herrigintza ardatz
4.2.1. Jardunbideak
4.3. Norabide independentista proposamen taktikoetatik garatuz
4.4. Gatazkaren ondorioak, konponbidearen lerroa
4.4.1. Euskal preso eta iheslariak etxeratzea.
4.4.2. Biktimak, elkarbizitza eta memoria
4.4.3. Armen deuseztatzea eta armategien desegitea
4.4.4. Indar okupatzaileen irteera
4.4.5. Errepresioa eta askatasun demokratikoak
4.4.6. Ezker Abertzalearen funtzio zehatzei begira

Gordailu legala:
SS-1471-2012

6
10
10
11
12
12
13
15
15
15
16
16

5.1. Ezker Abertzalearen egituraketa, erreferentzia nagusi baten beharra

5.2. Indar metaketarako erreferentzi politiko/instituzional nagusiak
5.3. Prozesu independentistaren egituraketan, zuzendaritza kolektiboa

28
29
31
32
36
38
39
39
39
40
40
40
44
45
46
3

0. Sarrera
Abian deituriko eztabaida ariketa egiten ari da Ezker Abertzalea, nazio askapena eta askapen
soziala helburu eraikitako mugimendu iraultzailea.
Ezker Abertzaleak ibilbide jakina du: frankismoari aurre egin zion, haustura demokratikoaren
aldeko erreforma Euskal Herrian egonkortzea galarazi zuen, konponbiderako eta eraldaketarako
zenbait proposamen erdigune politikoan kokatzen jakin izan du behin baino gehiagotan, eta ziklo
politikoaren aldaketa erdietsi du Zutik Euskal Herria-ren bidez.
Ipar Euskal Herrian, Enbata mugimenduak jarritako abertzaletasun garaikidearen oinarrietan
sakonduz, estatu frantsesaren erabateko ukazioaren aitzinean, Euskal Herria eta euskal
nortasunaren aitortzaren aldeko borroka astindu du Ezker Abertzaleak.
Bere gorabehera guztiekin, soka oso bat osatzen du ibilbide horrek. Eztabaidaren testuinguru
honen baitan, komenigarria da abiapuntutzat bi elementu hartzea. Lehena: Ezker Abertzaleko
kideek ez dute egindako apustu eta hartutako erabaki guztiekin bat etorri behar; haien
zilegitasuna onartu behar dute. Bigarrena: Ezker Abertzalea ez da garapenik eta eraldaketarik
ez duen izate aldagaitza. Are gehiago, beharbada, estrategia aldaketak eskatzen zuen behar
besteko eraberritzea egin ez izana, kultura politiko gaurkotuagoa osatze aldera, zenbait arazoren
sorburu izan da.
Hori aipatuta, txosten honen helburu nagusia Zutik Euskal Herria-k ekarri zuen estrategia
aldaketak eragindako ziklo politikoan aurrera nola egin behar dugun zehaztea da. Estrategia
gaurkotzeko ariketa da, beraz, baina aldi berean Ezker Abertzalearen nortasuna eta batasuna
berrindartzeko balio beharko luke. Ibilbidearen balantzea eta fase politikoaren azterketa ere
egingo dugu, jakina, baina betiere aurrera begira norabide argi bat marrazteko asmoarekin.
Eztabaida prozesu honen lehenengo fasean iritzi eta ideia ugari jaso ditugu. Horiek denak
aztertu eta sailkatu ez ezik, han eta hemen agertu diren proposamen zehatzak ere dagokienean
bideratuko dira. Abian, azken batean, pasabide bat baita, katalizatzaile bat, gerora beste
eztabaida zehatzago batzuetan eta antolakunde bakoitzean jarraitu behar duena, eta azken
buruan praktika politikoan isla izango duena. Funtsezkoa izango da, esate baterako, hurrengo
udaberrirako Sortuk iragarri duen ez-ohiko Kongresua. Nolanahi ere, Abian prozesuak ez du
zalantzan jarri nahi antolakundeen erabakitzeko guneen zilegitasuna. Erabakiak, azken batean,
hor hartu beharko ditu, bakoitzak berean, kidegoak, Abian prozesuan hartutako erabakiekiko
koherentzian.
Horrenbestez, oraingoan, txosten honek irudikatzen duen norabide orokorra berresten dugun
ala ez erabaki behar dugu. Horixe da guztion artean ebatzi beharrekoa. Antolakundeek egingo
dituzten ondorengo eztabaidetan izango dute xehetasunetan sartzeko, zuzenketak egiteko eta
ezberdintasunak argitzeko aukera, norberak bere esparrura egokituta.
Estrategia orokorra taxutzeko lanabes hau ontzat emanda, txostenaren irizpideek lurra hartu
beharko dute, ildo eta jarduera politikoa zehaztuz eta antolakuntza eredua zein kultura politikoa
egokituz, bereziki zenbait alorretan.
5

1. Ziklo aldaketa, balantzea

Gehien aipatu diren arazo eta lorpenen deskripzio zerrenda baino gehiago, irakurketa integratuagoa
egiten saiatuko gara atal honetan, askotan lorpen eta gabezien zerrendatze hutsak hausnarketa
gehiegi zatitzen duelako.

1.1 Zutik Euskal Herria, fase berriko giltzarri

Baldintza politikoak eta sozialak ereinda zeudelako, eta, aldi berean, aurreko estrategiak
baldintza horiek denak askatzeko ezintasun zantzu handiak azaltzen zituelako, aldaketa
politiko eta soziala gauzatzeko bidean estrategia aldatzeko apustu historikoa egin zuen Ezker
Abertzaleak.
Historiako beste bi pasarte nagusirekin soilik parekatu daitekeen neurriko erabakia izan zen:
frankismoaren erabateko zabalkuntzari aurre egiteko izan zen susperraldia ETA sortu zen
orduan eta frankismoaren ondoren haustura demokratikoaren alde erreforma egonkortzea
galarazteko hartutako konpromisoa.
Zutik Euskal Herria fase politikoa aldatzeko pasabidea izan zen. Alde batetik, aurreko fasean
egindako lana eta borroka kapitalizatzeko beharra nabarmendu zuen. Bestetik, aurreko fasean
jada nabaria zen aurrera egin ahal izateko ezintasun estrukturala gainditzea ahalbideratu zuen
autokritikaren bidez. Estrategia aldaketa askapen prozesuan aurrera egiteko ezinbestekoa zela
iritzita burutu zen. Baina berez erabaki estrategikoa zena eta dena konponbide prozesua
abiarazteko palanka gisa erabiltzen saiatu zen Ezker Abertzalea eta, bereziki, ETA.
Estrategia aldaketak urteotan egiaztatu duen lehen ondorio nagusia hau izan da: egoera
politikoa errotik mugitu du, beste aukera politiko batzuk sortuz, baina aldi berean, zer esanik
ez, korapilo eta erronka berriak sortu ditu. Lehenengo emaitza bat-batekoa izan zen, ikusgarria,
herriak berehala aitortu baitzion sinesgarritasuna hautatutako bideari, aldaketa horrekin herritar
askoren nahiarekin bat egiten jakin izan genuela argi utziz.
Horren ondorioak Euskal Herrian ez ezik, Estatuan ere nabarmenak izan ziren. Espainiar estatuak
ustekabean, gehien behar zuenean, galdu baitzuen azken hamarkadetako eskemaren funtsa
terrorismoa versus demokrazia. Zehazki, krisi anitzkoitz batek krisi ekonomiko, sozial nahiz
territoriala- bete betean jotzen zuen momentuan.
Estrategia aldaketaren hasierako arrakastaren ondorioz, alarma gorriak piztu ziren Estatu
espainolean, baita beste eragile batzuengan ere. Euskal Herriaren eta estatuen arteko gatazkaren
koordenadak aldaketaren alde oso azkar mugitu izanak eta, neurri berean, unionismoak nabarmen
atzera egin izanak PPren blokeo estrategia gerora inboluzio ere bilakatuko zena indartu zuen,
eta PSOEk ere Aiete aurreko posizioetatik atzera egin zuen. Gatazkaren ondorioen alorrean
jarritako galga presoen gaian, zehazki mendeku gosea asetzeko baino haragoko beste zerbait
ere bada: prozesu politikoa baldintzatzeko eta okertzeko saioa, estatu-hautuaren dimentsioa
duena.
6

EAJ ere kasik hasieratik prozesu politikoa mantsotzen eta, azken garaian, desitxuratzen saiatu
da, Kataluniako eta Eskoziako prozesuen ingurumarian, independentismoak izan zezakeen
balizko hazkundearen beldur.
Arrazoi eta ikuspuntu ezberdinekin izan arren, bai PP-PSOEren bai EAJren helburua konponbidearen
arloa blokeatzea urrats txikienik eman gabe edo zailtzea aurrebaldintzez betez izan da.
Horren bidez, Ezker Abertzalean baitan zalantza(k) pizteko eta noraezean murgiltzeko helburu
garbiarekin.
Ipar Euskal Herrian, aldiz, indar eta eragile guztiek abiarazitako egoera berrian konpromisoak
eta atxikimenduak gero eta gehiago trinkotu dituzte, eta hala segitzen dute gaur egun ere.
Abiarazitako prozesuak oso ondorio ikusgarriak izan ditu, eta bai gatazkaren muinean bai
gatazkaren ondorioen arloetan adostasun handia eta aurrerapauso sendoak erdietsi dira. Indar
ezberdinen arteko adostasunak dimentsio berri bat eman ahalko dio arazo politikoaren Euskal
Herriaren ezagutza eta aitortza instituzionalik eza eztabaidari.
Aietek Ipar Euskal Herrian arrakasta izan du. Alde batetik, gatazkaren nazio izaera finkatu du,
Estatu frantsesaren ardura agerian utziz. Bestetik, gizarte eragileen inplikazioa gauzatzea lortu
da, tresna zabalen eraketaren bidea Bake Bidea, Bagoaz plataforma, eta baita konponbide
prozesuaren inguruko ibilbide-orri integral bat adostea ere Baionako adierazpena, Parisen
bertan zenbait ordezkarik eta pertsona ezagunek onetsi dutena Parisko Konferentzia. Estatu
frantsesak Aietek sortutako egoera berriaz eta Ipar Euskal Herrian konponbide prozesuaren alde
dagoen kontsentsu zabalaz ohartu da. Baina baldintzak sortu badira ere, ez da lortu oraindik orain
frantses estatua mugiaraztea. Parisko agintariak beti lerrokatu dira Espainiako Gobernuarekin.
Honenbestez, fasearen aldaketa ez da erabatekoa izan. Oraindik ere iraganaren eta geroaren
erdian gaude, nahi eta ezinean. Aipatu bezala, estatuen jokabidea da elementu nagusietako bat
trantsizioa ez burutzeko. Hipoteka bat izan da eta aurrerantzean hala izango da. Hori horrela
onartu behar da.
Izan ere, zehazki estatu espainolarentzat frantsesa ez dugu oraindik horrelako ataka batean
jarri benetako edozein konponbidek bildu beharko lituzkeen Euskal Herriaren aitorpena eta
erabakitzeko eskubidea onartzea tragedia bat da. Estatuarentzat ez dago ezberdintasunik
tarteko akordio batek ekarriko lukeen egoeraren marko demokratikoaren eta gure azken
helburuaren independentziaren artean. Autodeterminazioa eta independentzia gauza bera dira
estatuarentzat; biek ala biek sortzen diete urduritasuna, are gehiago euskaldunoi eskaintzeko
duten proiektua hain ahula denean. Horregatik, aterabide demokratikorantz urratsik emateari
uko egingo dio.
Beste hipoteka nagusietako bat PNVren jokabidea izan da. Hemen ere errealitatea onartu beharra
dugu. Ez da aldez aurretik PNVrekin lortutako akordiotik abiatuko den burujabetza prozesurik
izango. Prozesua abiarazteko lehen urratsa PNVrekin akordio bat lortzea bada, ez da prozesurik
izango. Geroago azalduko dugunez, Euskal Bidearen garapenak soilik mugiarazi dezake
errealitate hori, hipoteka hori.
Hala ere, arazoak ez dira soilik kanpo faktoreen ondorioz sortu. Ezker Abertzaleak ere gabezi eta
oker nabarmenak izan ditu. Blokeoaren esanahiaren irakurketa egokia egiten ez du jakin izan;
7

ez garaiz, behintzat. Estatuak ere ondo ulertu zuen konponbiderako palankatzat erabiltzen ari
ginela estrategiaren aldaketa, eta konponbidea bera trabatu zuenean ez genuen behar bezala
ondorioztatu aterabidea estrategiaren beraren garapenean zegoela. Lehenik eta berehala
gatazkaren ondorioak eta ondoren prozesu politikoa garatzeko eskemaren bideragarritasunak
mugak agerian geratuz.
Modu grafiko batean azaltzearren: egindako mugimenduaren inertziaren baitan surf eginez aski
izanen genuela pentsatu genuen hasieran. Alta, gure oinetan agortu da olatua eta ez dugu ulertu
mugimendu eraldatzaileak, olatuak baliatu baino gehiago, olatuak sortu behar dituela.
Aldebakartasunetik herri prozesuari ekiteko atzerapenekin batera, halako prozesu batek
beharko lukeen ikuspegi soziala txertatzeko ardatz nagusi bilakatu arte arazo nabarmenak
izan ditugu. Aldez aurretik, krisi ekonomikoak horrelako ariketa bat egitea erraztu behar zuela
pentsa bazitekeen ere, gerora ez da horrela gertatu. Zutik Euskal Herria ekarri zuen aurreko
eztabaida hasi zenean, krisiaren aitzakiarekin botere ekonomikoak eta politikoak ezartzen ari
ziren eskubide murrizketen kontra gehiengo sindikalak antolatutako erantzunak pisu handia
izan zuen, aldaketa politiko eta sozialerako masa kritikoa egon bazela egiaztatzen, eta, beraz,
estrategia aldaketaren aukera indartzen zuen. Dinamika hori, ordea, ez da urteotan behar beste
azkartu. Krisiari emandako erantzuna ez zen aldaketa prozesuaren indargune bihurtu eta are
gutxiago burujabetza eremura zabaltzeko erregaia izan. Ez dugu horretan asmatu. Ez zen horrela
izatea bideratuko zuen akordio sindikalik lortu, prozesuaren palanka jarduera instituzionalean
kokatu zen eta ez genuen asmatu estrategia berriak eremu instituzionalaren eta borroka sozialsindikalaren arteko dialektika berria sortzeko orduan.
Sindikalismotik eta herri mugimenduetatik zenbait iniziatiba garatu dira Eskubide Sozialen Karta
eta Alternatiben Herria aipagarrienak. EH Bilduk beste eredu sozial baterako ikurrak altxatu ditu
ogasun politika, parte-hartze politikak etabar. Baina horrek denak ez du burujabetza politikoaburujabetza ekonomikoa lotura behar beste sendotu. Ez da lortu Euskal Herrian aldaketa sozialak
borrokatzeko agenda politiko, instituzional eta sozial adosturik; ez baita eremu politikoaren eta
sindikalaren arteko akordiorik eraiki estrategia berriak horretarako baldintzak eskaini arren.
Estatuaren birkokapenak blokeoaren gainean gero eta gehiago atzera eginez, EAJren atzera
jotzeek eta etenik gabeko aitzakiek adibidez, Ezker Abertzalearekin bide-orri bat adosteko
saioan eta herri prozesurako indarrak egituratzeko ezintasunek alde batetik bestera, norabide
zehatzik gabe, ibiltzea eragin digute, gai batzuetatik bestera bakea, burujabetza, eredu soziala
edota ustelkeriaren salaketa, herri prozesuaren eta prozesu politikoaren mesedetan ezin izan
ditugularik txertatu.

oinarri sendoak izan, salbuespenak salbuespen. Erabakitzeko eskubidearen aldeko dinamika izan
da, une jakinetan, fase politikoak eskatzen duen dimentsioaren moduko aktibazioa sortu duen
adibide bakarrenetakoa.
Hasitako ibilbide politikoan nolabaiteko geldialdian gaudela egia bada ere, ukaezina da estrategia
aldaketak lau lorpen handi ekarri dituela: unionismoa PP-PSOE izugarri ahultzea ahalbidetu
du, Nafarroan aldaketa politikoa abiarazteko oinarria jarri du, hego zein Ipar Euskal Herrian
indar metaketarako tresnak ahalbideratu ditu eta Ipar Euskal Herrian, herri-elkargo bakarraren
proposamenarekin lurraldetasunaren lehen mailako aitortzari bidea ireki zaio.
Lorpen horiek irakurketa zabalago batean kokatu daitezke, gainera. Izan ere, fase berriaren
ezaugarri nagusietako bat estatu espainiarrari bere egitura juridiko-politikoaren agortzea kroniko
bilakatu izana da. Borroka armatua aitzakiatzat hartuta gobernuek eztabaida politikoan lortzen
zuten isiltasuna desagertu den neurrian beraien proiektuaren hutsuneak are eta argiago azaldu
dira. 78an indarrean jarritako erregimena inoiz ez bezala dago auzitan. Horregatik esan daiteke
Nafarroako erregimena gobernutik botatzea lortu izana horren beste erakusle bat dela. Ezker
Abertzaleak behartutako ziklo aldaketa eta erregimenaren gainbehera prozesua une berean
gertatu izanak elkarri eraginez aldaketa ekarri dute Nafarroa Garaira.
Horri guztiari aurre egiteko asmoz, estatu espainola bereziki, enfrentamenduaren aurreko
zikloa luzatzen saiatu da, Euskal Herrian erabat ahul den eremuan eremu politikoan, hain
zuzen mugimenduak galarazteko PPn mugimendu txikienak sortzen duen lurrikara eta
ezegonkortasuna ikusi ditugu. Fase berria bete-betean zabaltzea oztopatzeko modurik
eraginkorrena konponbidea trabatzea du. Blokeo/atzera egite egoera horrek prozesuaren motor
nagusienetarikoa izan behar duen Ezker Abertzaleari arazoak ekarri dizkio. Blokeoa Estatu
posizioa da, ez soilik hautu taktikoa, eta Estatu espainolak ez du inolako premiarik konponbidea
errazteko, hortik ez duela ezer onik aterako uste baitu.
Horrexegatik, egoera horretan, beste lorpen batzuen balioa nabarmendu behar da, lorpen horiek
soilik fase honetan eskuratu ahal baikenitzakeen. Hala nola legalizazioa eta erakundeetan
lortutako boterea hori dena mugatua izanda ere eta hainbat presori zigorra luzatzeko doktrina
indargabetzea, zenbait iheslariren etxeratzean emandako pausuak, edota zenbait epaiketetan
zigorrak murriztu/indargabetzea, adibidez 35/02 epaiketan akordio aukera ireki izana, etb.
Horiek denak ez dituzte oparitu, ez dira Ezker Abertzaleak egindako aldebakarreko urratsei fede
onez emandako ordainak, aldebakartasunetik sortutako indar harremanen bidez ederki kostata
eskuratutako lorpenak baizik.

Euskal Bidetik eratorritako aldebakartasunari buruzko gogoeta aurrerapausoa izan da, baina
oraingoz ez du nahikoa dialektikarik izan burujabetza prozesuak behar duen izaera transbertsala
garatzeko eta Estatuarekin konfrontazio demokratikoan eragiteko. Estatuarekin talkarik gabeko
aldebakartasunak ez du jendartean pedagogia politikorik eragingo, ez du indar harreman eta
protagonismo berririk sortuko.

Ziklo berriak eragileen arteko eztabaida eta mugimendu politikoak azkartuko zituela uste
genuen. Halaxe izan da lurralde batzuetan, Ipar Euskal Herrian eta Nafarroan kasu. EAEko
eremua dugu une honetan trabatuena aipatu dugu jadanik EAJren ardura horretan. Halere, oro
har, Euskal Herrian aldaketa politiko eta sozialaren aldeko indarrak ugaritu direla esan daiteke,
eta, beste faktore batzuk tarteko Eskozia eta Katalunia, erabakitzeko eskubidearen aldeko
iritzia nagusitu eta finkatu dela.

Anabasa taktikoaren ondorioz ez da nahikoa gaitasunik izan eztabaida politikoa eta soziala
behar bezala kokatzeko fase historiko honen lehentasunen arabera. Nahiz eta Kataluniako eta
Eskoziako prozesuek giro egokia sortu, euskal jendarteak ez ditu hain erreferentzia argiak eta

Ez dugu oraingoz baldintza horiei norabide jakin bat ematea lortu, nahiz eta estatuen proiektu
estrategikoa ahuldu den eta independentziaren alde egiteko aukerak indartzeko baldintzak
izan. Ez dugu guk geuk sortutakoa kudeatzen jakin. Horrela uler daiteke, adibidez, azken
9

hauteskundeetan Podemosek lortutako arrakasta, Euskal Herrian Estatuan baino askoz ere
handiagoa izatea.

Oso kaltegarria litzateke, zentzu horretan, EH Bildu eta Ezker Abertzalearen identitateak erabat
nahastea.

Laburbilduz, estrategia berrituak bere potentzialitatea erakutsi duela esan daiteke, berau erabat
askatzea lortu ez bada ere. Halere, halako apustu batek sendotasuna lortzeko zutabeak zeintzuk
izan behar duten argi bezain garbi geratu da. Etorkizuneko zutabeak, hain zuzen ere:

Indar independentistek erakundeetan eragin gaitasun handia eta botere eremu berriak
mugatuak izanda ere lortu dituzte. Aldaketak eta eraldaketak lortzeko jokaleku garrantzitsua
izango da eremu instituzionala aurrerantzean ere.

Herri babesa, indar metaketa eta herri aktibazioa. Prozesuaren berme bakarrak dira. Herri
babesak eta herri aktibazioak soilik bermatuko baitute estrategiaren iraunkortasuna.

Bestalde, burujabetza prozesu batek behar duen bultzada sozialari erreparatuta, hutsune
nabarmenak izan ditugu. Bloke Herritar Independentista eraikitzeari begira ez dugu aktibazio
nahikorik lortu. Burujabetza prozesurako aliantzak ezin dira alderdi edo indar politikoen eremura
mugatu. Sindikalgintza, adibidez, Lizarra-Garaziko garaian izandako protagonismotik oso urrun
dago. Burujabetzaren auzia eztabaida politikoaren erdigunean kokatzeko eta bertan mantendu
ahal izateko herri mugimenduaren eta oro har hauspo sozialaren beharra dago, eta hori oraindik
ez dugu artikulatu eta ez diogu, gainera, behar bezalako arreta eta energia eskaini.

Aldebakartasuna. Ezker Abertzalearena, egoera berriak sortzeko. Euskal Herriarena, herri

prozesua gauzatzeko. Aldebakartasuna hitz fetitxe bilakatu aurretik argitu beharra dago
helburua eta gogoa alde askotariko prozesua lortzea dela. Une historiko honetan, prozesua,
funtsean, Euskal Herritik Euskal Herrira begirakoa da. Ahalik eta eragile gehienen partehartzearekin eta nazioarteko eragileen inplikazioarekin. Ezker Abertzalearen ekimenak
bere horretan, egoera mugiarazteko eta aukera berriak sortzeko balioko badu ere, ez da
nahikoa izango prozesua modu erabakigarrian aurreratzeko.
Konfrontazio demokratikoa. Aldebikotasunik ezean, ezinbestean maila gorena
hartuko du. Oraindik ez gara horra iritsi. Konfrontazio demokratikoa euskal herritarren
gehiengoaren legitimitatea demokratizazio prozesua oztopatzen duten botere formal
eta faktikoei kontrajartzeari deritzogu. Konfrontazio horrek ekimen eta egitasmo
sortzaileak indarberritzea-aktibatzea eta indar-harreman berriak sortzea izango du
funtsezko helburu.

1.2. Estrategiaren garapenerako eremuak

Zutik Euskal Herria ebazpenak estrategia berrituak jaso beharreko lan eremu batzuk aurreikusi
zituen. Alor horietan egindakoa aztertuz osatuko dugu balantzea.

1.2.1. Independentziaren eta burujabetzaren aldeko indarrak biltzea

Indar abertzale/soberanistek irismen luzeko akordioak gauzatu dituzte arlo politikoan. EH
Bildu eta EH Bai dira horien ondorio. Funtsezkoak dira estrategia berriarentzako. Hortik Fronte
Zabalaren egitasmoa etorriko da, oraindik zehaztasun eta argitasun nahikorik ez duena.
Kezka eragin behar digu Bilduk ekarri zuen berrikuntzak freskotasuna galdu izanak, eta maila
batean hasiera hartan eremu desberdinetako sektore eta pertsonak erakartzeko izan zuen
gaitasuna mugatu izanak.
Arrisku batzuk ikusi ahal izan ditugu jada, aliantza horietako alderdiek bere nortasun propioa
lausotu izana, esaterako. Helburua ezin daiteke izan guztiek printzipio ideologiko eta helburu
estrategiko denak konpartitzea hitzez hitz. Hori ez da ez koalizio bat ezta Fronte Zabal bat ere.
Hori alderdi bakarra da.
10

abarduraz abardura erabakitzeko eskubidearen aldeko dinamikak jendearen atxikimendua

izatea maila esanguratsuan lortu du.
Enpresa eta unibertsitate eremuetatik independentziaren aldeko mezua egituratzen hasiak dira.
Parametro ekonomikoak eta akademikoak plazaratzea aurrerapausoa da. Zenbait fundazio/
eragile lan hori egiten hasi dira. Eta Euskal Estatuaren beharra ideologikoki indartzeko ekarpen
teoriko berriak azaldu dira, erronkari identitatearen muturretik ez ezik, beste hari batzuetatik
gizon-emakumeen berdintasuna, ongi-izatea, etb. heldu baitiote. Aipagarria da, zentzu
horretan, mugimendu feministatik egiten ari den ekarpena.

1.2.2. Askatasun demokratikoen eta presoen aldeko dinamikak

Inoiz ez bezalako mobilizazioak izan dira.Halere, horrelako dinamikak egonkortzea oso zaila da.
Gobernuek ez dute urrats positiborik egin eta lortu den guztia Uribetxebarria kartzelatik irtetea,
adibidez oztopo handiak gaindituz eskuratu da. Esan bezala, Estatuak eremu hau trabatuta
prozesu osoa trabatu nahi izan du. Baita neurri handi batean lortu ere.
Epaiketa politikoak ez dira iraganeko kontua. Fase berrian presente egon dira. Nahiz eta kasu
batzuetan, epaiketa horien emaitza ez izan iraganean ohikoa zena. Halere, halako epaiketen
existentzia hutsa, askatasun demokratikoen urrapenaren adierazgarri bat gehiago da.
Azpimarratzekoa da Libre dinamikaren baitan artikulatutako mugimendua herri harresiak,
epaiketen aurkako dinamika desberdinak....
Atxiloketek segitu dute, nahiz eta, aldi berean, horien kontrako herri erantzuna sendotu egin den.
Herri Harresiek edota Ipar Euskal Herrian izandako operazioei herritarrek bat-batean emandako
erantzunak mezu garbia eman dute. Euskal Herriko iritzi publikoak barneratuta du horrelako
polizia operazioek ez duela inolako zentzurik.

11

1.2.3. Prozesu demokratikorako lanabesak eta ekimenak

ekimenak egin dituzte, baina ez da herri mugimenduarekin eta sindikalgintzarekin beharrezko

osagarritasunik lortu.

Aieteko Konferentziak elkarrizketa eta negoziazioaren balioa indartu zuen. Euskal Herrian oso
errotuta dago adostasunaren aldeko jarrera. Halere, horren ondotik, estatuen eta indar politiko
ezberdinen jarrerek elkarrizketa eta negoziazioa bazterrean utzi dituzte neurri handi batean,
salbuespenak salbuespen Ipar Euskal Herria. Ez daude egun erdigune politikoan, jendartean
aldekotasuna izanda ere.

Herri mugimenduaren errealitateari eta bete dezakeen paperari buruz ere ez dugu azterketa
eguneratua, eta horrela zaila da harekiko harremana ondo zehaztea. Herri mugimendu erreala
eta autonomoa, gai zehatzen inguruan antolatua, egon badago, baina bistan da ez dela asmatu
Ezker Abertzaleko kidegoa bi zentzutan lanean jartzen, hau da, Ezker Abertzalearen ekarpena
bertara eramaten eta herri mugimenduaren ikuspuntua egituretara ekartzen.

Nazioarteko arreta ez ezik, zenbait eragileren laguntza ere lortu da. Horren adierazle dira Mexiko,
Ecuador, Argentina, Uruguay eta beste hainbat tokitan aurrera eramandako konferentziak.

Honek ez du esan nahi urteotan dinamika sozialik egon ez denik. Aipagarria da krisi testuinguruan
emakumeen egoeraren prekarizazio orokorrari aurre egiteko mugimendu feministatik izandako
jarduna; indarkeria matxistari aurre eginez, abortuaren defentsan eta oro har emakumeen
burujabetzaren aldeko borrokan.

Euskal Herrian erakundeen eta eragileen inplikazioari buruz ezin daiteke balorazio orokorrik
egin. Aieteko Konferentziaz gain, urrats eta ekimen oso garrantzitsuak izan dira Foro Sozialak,
Baionako Adierazpena, Parisko Konferentzia, batzuek besteek baino itzal iraunkorragoa eta
sendoagoa izan badute ere. Ipar Euskal Herrian konponbide agenda goitik behera partekatua
dela nabarmendu behar da.
Euskal Preso Politikoen eta Euskal Iheslari Politikoen kolektiboen ekarpena baldintza egokitan
burutzea zaila izan da eta ondorioz, bakoitzak bere erritmoak izan ditu. Batzuetan, oso
erreferentzia indartsua izan dute 2013ko abenduko EPPKren adierazpena. Zenbaitetan,
prozesuaren taupadari jarraitzeko zailtasunak izan dituzte, aipatu baldintza bereziak direlaeta. Eta bestetan, aitzindari izan dira EPPK aldebakartasunaren kontzeptua lantzen azkar hasi
zen, gerora etxera bueltatzeko dinamika garrantzitsua abiarazteko. Blokeo mingarriaren eta
errepresioaren gainetik aukera handiak ditugu EPPKren adierazpen horren mamia garatzeko,
euskal gizartean ere baldintza egokiagoak lortze aldera.
ETAren ekimenak ziklo aldaketarako funtsezko osagaiak izan dira, eta konponbide prozesua
abiarazteko eta sakontzeko hartutako konpromisoak bete ditu, zenbaitetan eskatutakoaren
gainetik adibidez, Bruselako adierazpenak eskatutakoa baino sendoagoa izan zen 2011ren
urtarrileko su-etenaren izaera. Prozesua blokeatu edo mantsotu nahi izan dutenek, ordea,
dinamika gaizto bat jarri zuten indarrean lehen unetik: Ez da nahikoa.
Gatazkaren konponbidearen arloan ekinbide jarraitua izateko arazo handiak izan dira. Ekimenak
egin orduko agortuta geratu dira zenbaitetan, jarraibidea lortu gabe. Jokaleku aldrebesak zeresan
handia du horretan, baina onartu behar da Ezker Abertzaleak aldebakartasuna garatzeko hutsuneak
izan dituela. Berandu samar ondorioztatu dugu aldebakartasunean dagoela aterabidea.
Era berean, Hego Euskal Herrian, gatazkaren konponbidearen arloan, herri aktibazioa eta borroka
ideologikoa ez dira behar beste garatu, eta hutsune hori tarteko gatazkaren izaera politikoaren
desitxuraketa eman da.

1.2.4. Nazio eraikuntza eta eraldaketa soziala ziklo aldaketan kokatzea

Nazio eraikuntzan eta herrigintzan fase politikoaren araberako urratsak egiteko zailtasunak izan
dira. Bai nazio eraikuntzan bai eraldaketa sozialean, erakundeetatik hautetsi independentistek
12

Bestetik, bestelako dinamika sozialak ere garatu dira Euskal Herrian barrena, eta bere balioa
aitortu behar zaie, Karta Soziala zein Alternatiben Herria kasu. Aipagarriak dira neurri berean
udalerri askotan garatutako prozesu parte-hartzaile berritzaileak.
Euskararen normalizazioaren ildoari dagokionez, noraeza eta kohesio falta izan dira nagusi
Ezker Abertzaleak garatu duen ildoan. Ez dugu eragin diskurtso politiko egituratu batekin,
ez ditugu konfrontazio politikorako elementuak kokatu. Herri mugimenduan dabiltzan ezker
abertzaleko kideekiko deslotura handia izan da. Boterea lortu dugun instituzioetan hizkuntza
politika egokiak garatu dira oro har, baina ez dugu lan horri dimentsio soziala emateko
baliabiderik garatu.

1.2.5. Ezker Abertzalea bera indarberritzeko bidea

Zutik Euskal Herria antolakuntzaren eta ibilmoldearen eremura eman ez izana da gehien
nabarmentzeko faktorea, kultura politiko berri bat abiaraztea ezinezko bilakatu arte. Antolakuntza,
ibilmoldea, praktika politikoa egituratzeko moduak hori dena ez da erakundetzeari buruzko
eztabaida tekniko hutsa. Afera politikoa da, Zutik Euskal Herria ebazpenari jarraituta eutsi
behar zitzaion lehen mailako eztabaida politikoa. Paradoxikoki, ilegalizazioaren garai gogorrena
pasata oraindik oso-osorik pasa ez bada ere, aukera gehien eskaintzen zituen unean ez
diogu eutsi, eta horrek ondorio negatiboak izan ditu. Bistan da. Ez diegu bertikaltasunari, barne
demokrazia gabeziei, erabakien gardentasunari eta beste zenbait konturi behar bezala aurre
egin, eta horrek, azkenean, proiektu politikoari kaltetu du.
Zenbaitetan agertutako gaitasun estrategikorik eza ez da naturala, ez da halabeharrezko
zerbait, gaizki egindako gauzen ondorioa baizik. Besteak beste, gaurkotu ez den antolaketa eta
jarduera estilo-ereduaren ondorioa. Aro berria tresna zaharrekin kudeatu nahi izan dugu eta ez
du funtzionatu. Jokabide eta joera desegokiak gorpuztu dira gure artean, erabakiak hartzeko
garaian, herrietako kideekin erabakiak konpartitzeko garaian informazio aski eta eragiteko
aukerak zaindu gabe. Gauzak bestela egin zitezkeen, neurriak har zitezkeen erronkak bestela
kudeatzeko, baina ez da egin eta kritika zorrotza egin beharra dago, honek ondorio larriak ekarri
dituelako.
13

Hori dena onartzeak ez ditu justifikatzen fede txarrez eta gezurrekin egin ohi diren kritikak
eta akusazioak. Zenbait onartezin bihurtu dira jada. Horiek, halaber, gotortzeko joera ekarri
dute, arazoen benetako izaera aztertzeko gaitasuna mugatuz. Ondo bereizi behar da zer den
desadostasuna edo kezka eta zer jokabide sabotatzaile/zatitzailea. Askotan, ageri diren kritikak
ez dira onartutako estrategiaren kontrako jarrerak, astintze eta ezinegonaren adierazpenak baizik.
Ongi ulertu behar dugu hau, eman beharreko erantzuna oso ezberdina baita. Emozioak ez baitira
mezu eta azalpen politiko konbentzionalekin kudeatzen. Are gutxiago erantzun bortitzekin.
Sarritan, bortitz etortzen zaigun jendeak sentitzen ari den ondoeza adierazi nahi digu, trakets,
nahi badugu, baina min egiteko gogorik gabe. Egin dugun aldaketa baten konplexutasuna
ulertu behar dugu eta behar bezala kudeatu, Ezker Abertzalearen oreka emozional kolektiboa
berreskuratzeko. Pasio komunak berpizteko, elkarrekin borrokatzeko, elkarrekin lan egiteko
gozamena gaurkotuz, XXI. mendeko Ezker Abertzalearen eta euskal borrokaren epika sortuz.

Nazio Askapenerako Mugimendua kontzeptua indartu zen garaia Ezker Abertzalea eremu
soziologikoa definitzeko bakarrik erabili ohi zen edo ilegalizazioen garaia Ezker Abertzalea
adierazpenak ere egiteko agente politiko definitu moduan agertzen da. Lehenengo egoera
horrela erabakitakoa edo naturalki garatutakoa izan zen; bigarrena, errepresioak behartutakoa.
Halere, belaunaldi batzuentzat hori da eskema naturala. Ez da gauza bera mugimendu politiko
baten partaide izatea/sentitzea eta mugimendu politiko horren militante izatea, horretarako
antolatuta egon behar baita. Norberaren izaera eta izate militante horren eraberritzea dugu
funtsezko apustua, Ezker Abertzalearen mugimendu-izaera aktibo politiko gisa ezaugarri
eraginkorra izan dadin aurrerantzean ere.

Amnistiaren inguruko eztabaida politikoa desitxuratuz zatiketa saio bat egon da. Egungo
estrategiarekin desadostasuna agertu zuten zenbaitek aldarri hori erabiltzea lehenetsi zuten.
Gerora amnistiaren aldarrikapenaren bueltan bildu diren guztiak ez dira saio horretako partaide,
jakina.

Bloke honetan zehar aipatu badira ere eta hurrengoan abagunearen azterketan azalduko
baditugu ere, merezi du zehazki estrategia aldaketak eta apustu politikoak aurreikusten ez
zituen eta sekulako eragina izan duten faktoreak elkarren ondoan gogora ekartzea. Nolabait
azaltzearren, estrategia aldaketa 2005-2007 negoziazioak agortze zantzuak oso agerian
uztean beste ziklo berri bat irekitzeko beharrean oinarritu zen. Kanpo faktore horiek ez genituen
aurreikusi, ez behintzat hartu duten dimentsioan. Ez ditugu ikusi eta apustu berrian integratzen
jakin.

Antolaketa eta ibilmoldeari buruzko balantze honek erakundez erakundeko azterketa bat beharko
luke, baina hori bere militante eta egiturek egin beharko dute zehaztasunez, hor baitago ardura
eta zilegitasuna. Abian prozesua ez da organikoa, Ezker Abertzale osoa zeharkatu nahi duen
ariketa kolektibo bat baizik, beste eztabaida batzuk eta behar diren erabakiak errazteko.
Nolanahi ere, nabarmena da zuzendaritza estrategiko baten falta izan dela. Ez dela asmatu,
Sortuk ez dituelako bere gain hartu ezintasunengatik edo ereduaren mugengatik, iritzien
arabera hartu beharreko funtzio guztiak, eta antolakundeen arteko harreman guneek ez
dutelako halako zereginik bete. Zuzendaritza estrategikoa kontzeptua beste fetitxe bat
bihurtzeko arriskua ekidin behar dugu eta gai honek estrategiaren izaerari lotuta joan beharko
du era dinamiko batean.
Bestetik, bada Ezker Abertzaleak bere osotasunean hartutako ibilbide eta konpromiso bat,
Prozesu Feministatzat ezagutu izan duguna, gainbeheran etorri zaiguna. Prozesu honek, era
adostu batean, gure barne zein kanpoko jardun politikoan ikuspegi eta praktika feminista
txertatzeko estrategia bat marraztu zuen. Eta bide hau, azken urteetan erakunde bakoitzean
egindako ahalegin isolatuan geratu izanak, aurreko urteetan motore papera jokatu duen Ezker
Abertzaleko emakumeen aliantza dispertsatzea eragin du, prozesua beraren potentzialitatea
lausotuz. Erakundez erakunde bilakaera ezberdina izan da eta balantze propioa eskatzen badu
ere, oro har, Ezker Abertzalearen praktika politikoan ez da ikuspegi hau nabarmendu Ernairen
kasuan salbu. Era berean, mugatua izan da Barne Planen bidez lortutako emaitza LABen
esperientzia azpimagarria bada ere, emakumeen parte-hartze kuantitatibo zein kualitatiboan
eragiteaz harago, militantzia ereduan eta lan estiloan zein funtzionamenduan eraldaketa eragin
nahi zuena. Ikuspegi hau barne demokratizazioaren erronkarekin erabat lotuta dago.
Urteotako beste ondorio bat mugimendu izaera lausotu izana da. Lehenik esan behar da egindako
aldaketarekin Ezker Abertzalearen garapen bat ere behar zela, eta behar beste egin ez izana
ere arazo izan dela, mugimendu osoaren kapitala aprobetxatze aldera. Bestalde, egia da atzera
begirako erreferentziak nahiko distortsionatuak daudela. Esate baterako, ez dira gauza bera Euskal
14

1.3. Kanpoko faktoreak

1.3.1. Krisi ekonomikoa

Benetan kapitalismoaren egiturazko krisia eta erasoaldi gogorrak esplotazioa areagotu eta herrien
zein herritarren bizitza bere osotasunean kolpatzera datorrena. Aldaketa politiko eta soziala
lortzeko akuilu behar zuena prozesu politikoan ezin kokatuta ibili gara. Euskal sindikalgintzak
eman duen erantzuna eta egindako grebak, ez dira nahikoak izan sindikalismoaren zilegitasuna,
pisu politikoa eta eraginkortasuna handitzeko. Sindikalismoa krisian da Europa osoan, eta baita
hemen ere. Azken urteotako eraso kapitalistarekin krisia sakonagoa egin da gainera.
Ideologikoki esanguratsua izan dira bai PPren bai EAJren mezuak, maila batean herritarrengan
eragina izan baitute: orain, ekonomia da lehentasuna, gero gerokoak. Aipatzekoa baita ere,
emakumeengan eragindako probretzea, egoera ekonomikoaz harago, bizi esparru guztietan isla
duena zaintza krisia, inboluzio ideologikoa, indarkeria matxista....

1.3.2. Estatu espainolaren krisia

bipartidismoaren gainbehera, ustelkeria, estatu egituren Errege Etxea larrialdia, eredu
territorialaren zuloa.... Sistema politikoaren sinesgarritasunik eza azkartu egin da, eta horrek
fenomeno politiko berriak ekarri ditu. Adibide bat jartzearren: 2011n, Estatuan M15 fenomenoa
gertatzen zen bitartean, Euskal Herrian, Bildu izan zen haize freskoa, ez soilik bozketei begira.
Areatzako plazaren irudiak aldaketaren gogoa erakutsi zuen. Gerora, ordea, Estatuan sistema
politikoaren krisiak sortutako giroak eta Euskal Herrian prozesua behar adina bideratu ezin izanak,
premia sozial eta mobilizazio molde berri horiei arreta gutxi eskaini izanarekin bat, Podemosen
alde jokatu dute gurean, azkenaldian behintzat.
15

1.3.3. Kataluniako prozesua

2008-2009an Ezker Abertzalea aldaketa estrategikorako lehen urratsak egiten ari zenean ez
genuen aurreikusi Kataluniak izan zezakeen garapena, sor zezakeen lurrikara politikoa. Ezker
Abertzaleak egoera irauli zuen, baina gero ez zen gai izan Kataluniako prozesuak zekartzan
elementu berriak inkorporatzeko. Kataluniakoarekin batera bigarren fronte bat ireki behar zela
esan bai, baina ez dira horretarako baldintzak behar beste elikatu.

1.3.4. Euskal gizartean gertatutako aldaketak.

Aldaketa soziologiko sakonak bizi ditugu: indibidualizazio joera bortitzak, atxikimendu
politikoaren lausotzea, parte-hartze politikoaren inguruko pertzepzio berriak... Epika zaharra ez
da erakargarria gizarte postmodernoan. Ezin aipatu gabe utzi komunikazio politikoan eman diren
aldaketak sare sozialak, politikagintzaren mediatizazioa eta testuinguru berri honetan Ezker
Abertzaleak bere burua kokatzeko dituen zailtasunak. A eranskinean egun bizi dugun Euskal
Herriaren inguruko ezaugarrietan sakontzen da.

2. Abagunearen gutxieneko azterketa

2.1. Nazioartea
Gerra Hotzaren amaierak garaile garbia utzi zuen: Amerikako Estatu Batuak. Sobietar
Batasunaren zapuzketa ondo baino hobeto aprobetxatu zuen Washingtonek bere hegemonia
militarra, politikoa, ekonomikoa, komertziala eta kulturala mundu osora hedatzen jarraitzeko,
eta bereziki Europa kate motzean lotzeko. Washingtonek tresna guztiak zituen eskura, NATO
barne. Ordutik neoliberalismoaren nagusitasuna eztabaidaezina da mundu osoan.
Garai aldaketarekin, NATO aktore global bihurtu zen eta bere muga tradizionalak ere gainditzeko
erabakia hartu zuen. Europar Batasunaren papera benetan tamalgarria izan da garai guzti honetan:
Londonek jarraitu AEBen ondoan jarraitu zuen, Paris Aliantzako egitura militar integratuetara
itzuli zen eta Berlinek bere lekuaren bila jarraitzen du.
Neoliberalismoaren nagusitasunaren testuinguruan, sekurokraziaren doktrina hedatu da
terrorismoaren edota narkotrafikoaren kontrako gerrak baliatuz interes kapitalistak hauspotzeko.
2001eko irailaren 11ko erasoek ordurako mahai gainean zeuden bi faktore indartu zituzten: faktore
islamista eta eromen sekuritarioa. Afganistango eta Irakeko interbentzioen ondorengo Estatu
Islamikoa mehatxu larria da, eskualdean botere borrokan ari diren aktoreak eskualdekoak zein
kanpokoak era desberdinean erabiltzen ari direna. Bestalde, sekurokraziaren eskutik, eskubide
politikoen eta zibilen aurkako gobernu europarren eraso berriak dira gure oinarrizko askatasunen
aurkako mehatxurik handiena.
16

Ez da elementu berria baina inoiz baino nabarmenagoa da nazioarteko harremanen osagai

ekonomiko-finantzarioa-komertziala dela mundu mailako gerren iturri nagusia, hegemonia
globala baitago jokoan. Washington merkatuen eta inbertsioen inguruko itun erabat neoliberalak
ari da bultzatzen, berauek Txina bereziki, Brasil, Errusia, India eta Hegoafrika frenatzeko
erabiliz. BRICS deritzan herrialdeen garapen kapitalistak eta hauen hazkundeari mugak jartzeko
ahaleginak kontraesan inter-inperialistak ari dira sortzen, baita inperialismo klasikoaren
birdefinizio bat ere. Azken hamarkadetan unipolarra izan den mundua multipolarra bihurtzen ari
da, multinazionalen inoizko protagonismo handienarekin.
TTIP delakoa neoliberalismoaren azken erasoa da, gogorrenetakoa. Batzuen ustez, behin betikoa.
Enpresa handiek diseinatutakoa da, enpresa handien mesederako. Ez dira merkatu itun soilak,
ez dira dagoeneko nahiko neurri baxuan dauden muga-zergak kentzeko bakarrik; korporazio
handien eraso orokorra da eskubideak eta legediak heldulekurik gabe uzteko: osasun publikoan,
nekazaritzan, ingurugiroan edo lan arloan, gutxi batzuk bakarrik aipatzearren. Giza eskubideak
eta eskubide politikoak ere jokoan daude. Honekin batera, konpainien negozioa arriskuan jar
lezakeen edozein legedi egun indarrean dagoena edo etor daitekeena bertan behera lagarazteko
ahalegina da, batez ere Europan.
Neoliberalismoaren beste ezaugarri bat hegemonia kulturala da, ideologiari eta kontsumo
era zehatz bati erabat lotutakoa; kultur eremuan, beraz, Euskal Herria bezalako herri txikiek,
zer esanik ez estaturik gabekoek, duten erronka itzela da, dagoeneko eraso kapitalistak eta
inperialistak kultur industria erraldoia baitu bere esku, identitate eta jokabide askatzaileen
aurkako desegituratze arma letala.
Beste elementu klabe bat aldaketa klimatikoa da. Aldaketa klimatikoaren errealitate gordinak
eta mehatxuak, berez eta beste ezer gabe, produkzio eta kontsumo eredua oinarritik aldatzeko
nahikoa argudio behar zukeen, baina ez da horrela. XXI. mendean lehen erdian kapitalismoak
sortuko duen mehatxu nagusienetako bat izango denaren zantzuak agerikoak dira.
Iraultza demokratikoan oinarritutako emantzipazio prozesu berrien agerpenarekin, intsurrekzio
armatuan eta negoziazioan oinarritutako estrategien agorpena nabarmena zen dagoeneko
latinoamerikan XX. mendearen amaieran. Kuba eta EEBB-en arteko akordioak batetik, eta FARC
eta kolonbiar gobernuaren arteko akordioak bestetik, aro historiko horren amaiera sinbolikoa
dira. Zentzu berean, Tamil tigreen porrota (2009) negoziazio prozesuen aroaren amaieraren
mugarri izan zen, Palestina eta Sahara mendebaldeko prozesuek ONUren Asanbladak aitortutako
legalitate internazionala gauzatzeko agertzen duten ezintasunak berretsia. Kurdistangoa da,
bere berezitasunekin, paradigma horren koordenadatan mantentzen den gatazka bakarra,
zonaldean potentzia izateko nahian dabiltzan lau estatutan banatuta egotearen handicaparekin. Aldebikotasun saiakerek zein aldebakarreko prozesua garatzeko baldintzak sortu nahiak,
PKK su-etenera bultzatu dute azken boladan.
Bestalde, 1998an, Venezuelan, neoliberalismoaren oldarraldiari aurre eginez zabaldu zen zikloak
ere agorpen zantzu nabarmenak adierazten ditu gaur egun. Latinoamerikan garatu diren eredu
post-neoliberalen artean desberdintasunak agerikoak ziren aspalditik. Venezuela, Bolivia
eta Ekuadorrek, prozesu eratzaileen zein XXI. Mendeko Sozialismoa deitu denaren baitako
proposamenen bidez, estadio neoliberala gainditzeko bokazioa agertu dutela esan daiteke.
Bestalde, neoliberalismoaren eskemak erauzi gabe aberastasunaren banaketan ahalegindu
17

diren esperientziak ere izan dira. Antzematen den agorpenak batzuei zein besteei eragiten diela
dirudi, Argentina eta Venezuelako emaitza elektoralek eta Brasil eta Ekuadorren sumatzen diren
bestelako zantzuek adierazten dutenez.
Europan erreferentzia politikoa eskumaren aldera ari da erortzen nabarmen: Hungaria eta
Polonia baina baita Europar Batasun osoan. Europako ezkerrak ez du asmatu egoera bere
onerako erabiltzen; ez du behar bezala konektatu gizartearen gehiengoarekin eta bidean, gainera,
sozialdemokrazia eskuinera joan da nabarmen, eskuinak eta botere ekonomiko eta finantzarioek
diseinatutako austeritate politikak babestuz eta, horiekin batera, europar integrazioaren eredu
honetan inoiz ezagutu diren murrizketa sozialik gogorrenei bide emanez.

2.1.1. Europa
Ez gaitezen tronpatu, Europar Batasuna ez da proiektu ekonomiko soil bat. Eredu ekonomiko neoliberal,
patriarkal eta ez demokratiko honen atzean, gizarte eredu oso zehatza eta atzerakoia inposatu
nahi duen erabaki politiko multzo zabal bat dago. Aipaturiko borroka ideologikoa (instituzionala,
kulturala, mediatikoa...) ez dago diseinatuta boterea lortzeko bakarrik, inperialismoaren aurkako
edozein egiazko alternatiba politiko oztopatzeko, ezinezko bihurtzeko baizik.
Eredu neoliberal horren hainbat ezaugarri aipa ditzakegu, Europar Batasunaren egungo egoerara
egokituta:
Inboluzio demokratikoa: Goi mailako tresna eta presio taldeen bidez ematen ari da (Troika,
Europako Banku Zentrala, etb.), aginte erreala Alemaniak eta beste gutxi batzuek dutelarik.
Austeritatea: Greziako desastrearen konstatazioak Syrizaren garaipena baino askoz
lehenago eman zena ez zuen murrizketen politiken amaiera ekarri, aditu eta Ekonomiako
Nobel sari guztiek hori eskatu arren. Troikak zuzenean inposatzen ez dituen toki askotan
ere murrizketak aplikatu/aplikatzen dira. Europan dagoen haustura soziala ez da inoiz hain
handia izan bigarren gerraz geroztik. Horregatik, inoiz baino nabarmenago, borroka soziala
lehentasuna da, justizia sozialaren aldeko borroka lehentasuna da ezkerrarentzat. Inbertsio
eta gastu publikoaren desagerpenak, zerbitzu sozialen eta publikoen deuseztatzeak, ez du
gutxiagorik eskatzen.
Emakumeen eskubideak. Europan, borroka historikoen ondorioz lortutako emakumeen
eskubideetan atzera pauso bat eman da, bizi baldintzetan ez ezik, espazioen galeran
eta inboluzio ideologiko batean; eskubide sexual eta erreproduktiboetan, gorputzen
kontrolerako mekanismoak, lesbianen bikoteen eskubideetan, estereotipo eta rol
tradizionalen berrindartze bat eman da besteak beste.
Lan erreforma: Europar Batasuneko gehiengo kontserbadorea lan erreforma berri
bat bultzatzen-diseinatzen ari da; egun ezagutzen eta pairatzen ditugun ezaugarri
kezkagarrienetan sakontzea du helburu.
Mugen itxiera: Kanpoko mugenak batez ere, baina baita estatu kideen artean dauden
barne mugenak ere. Errefuxiatuen etorrera aitzakitzat hartuta.
18

Sekuritatea: Errefuxiatuen auziari eta faktore islamistari lotuta, eskubideen eta

askatasunen murrizketen areagotzea, muturreko eskuinaren gozamenerako. Gu eta
Besteak, hori da jarrera honekin zabaltzen ari den mezu arriskutsua, mezu xenofobo eta
arrazista. Faxismoaren aurkako borroka erabat beharrezkoa da berriro.
Ezker Abertzaleak eta EH Bilduk, horretan posizio ezberdinak egon daitezkeelako europar
integrazioari buruzko eztabaida sakona egin beharko du, jakina. Bitartean, komenigarria izan
daiteke terminologia eta posizioak zaintzea. Horregatik, eta baita konbentzimenduagatik ere,
ezkerraren gehiengoak esparru eurokritikoan kokatzen du bere burua, beste Europa baten alde
borrokatuz; Europa sozialaren alde, berdintasunaren alde, justizia sozialaren alde, feminismoaren
alde eta ekologiaren alde, pertsona guztien eskubideak defendatuz, pertsonen eta herrien
eskubide politikoak eta zibilak lehen planoan jarriz, eta jarrera faxista guztien aurka altxatuz. Egia
da, dena dela, ezkerrean ere sortu dela mugimendurik, B Planean oinarritutako diskurtsoarekin,
alegia, eurotik atera ahal izateko bideak imajinatuz. Eztabaida ez da atzo goizekoa, jakina, baina
Grezian gertatutakoak hauspoa eman dio.
Ez dira, dena dela, Grezia eta errefuxiatuak 2015eko gai bakarrak izan Europako politikagintzan.
Burujabetza prozesu berriak Eskozia, Katalunia eta hauei jarri zaizkien oztopoak eztabaida
politikoaren erdigunean egon dira. Edozein kasutan, Europar Batasunak ez du protokolo
demokratikorik barne handitzeei aurre egiteko edo nazioen gehiengoen nahiak eta erabakiak
bideratzeko.
Burujabetza ariketa demokratikoak tarteko baina, aldi berean, OTANen esku-hartze zuzen edo
zeharkakoak baldintzatuta, Europaren mugek ezbaian jarraitu dute (Montenegro, Kosovo).
Bestalde, Errusiak, de facto zenbait indepedentzia prozesuri babesa eman die: Abjasia eta Osetia
Kaukasoren hegoaldean, nazioarteko legedian linboan zeuden Transnitria (Moldavia) eta Srpskako errepublika (Bosnia), Ukraniako gatazkaren erdigunean Krimea, edota Donets eta Lugansk-ko
errepublikak.
Hala ere, legediak onartutako erabateko burujabetzaren bidea Groelandiak ireki zuen (2008),
autodeterminazio eskubidea jasotzen zuen autonomia estatutu bat bozkatuz eta etorkizuneko
independentziari ateak irekiz. Bi urte beranduago Feroe irlek konstituzio propioa onartu
zuten, estatu bat ezartzen ez duena, baina autodeterminazio eskubidea jasotzen duena, nahi
duenean gauzatu dezakeelarik. Edozein kasutan, Danimarka ez da Espainia, eta Groelandia
eta Feroe irlak ez dira demografikoki zein ekonomikoki Euskal Herria eta Kataluniarekin
konparagarriak.
Europar Batasunari dagokionez, eskoziarrei (SNP, 2007) eta flandiarrei (N-VA Nieuw-Vlaamse
Alliantie, 2010) esker mugimendu independentistek jauzia eman zuten aurreko hamarkadan,
gehiengo osotik urrun gelditu arren lehen indar bihurtu baitziren bozetan. Batzuk zein besteek
Quebec-eko ereduaren erreleboa jaso dute, nork bere errealitatera egokituz. 2011an SNP-k
gehiengo osoz irabazi zituen bozak eta, emandako hitza betez eta Britainia Handiaren kontrako
jarrera bortitzik gabe, 2014ko erreferenduma sustatu zuen. Flandrian, 2014an, belgiar estatua
minimora murriztu eta konfederazioaren bidean urratsak ematea bilatzen zuen programarekin
aurkeztu zen N-VA hauteskundeetara, jakitun %30eko babes elektoralak ez ziola erreferendum
bati aurre egitea ahalbidetzen.
19

Azkenik, Espainiak aldebikotasun aukerak zapuztu ondoren, Kataluniak burujabetza prozesua

aldebakartasunaren aldeko hautu argira eraman du. Eskozia eta Kataluniako kasuek, batak eta
besteak, erabakitze eskubidearen aldarria Europar Batasunaren agenda politikoan jarri dute.
Ondorioz, independentziak indarra hartu du proiektu politiko gisa, eta baldintza berriak ireki dira
gure prozesu independentistak pausu berriak eman ahal ditzan.
Brexit, Britania Handiaren irtetzea, etorkizun hurbilean kontuan hartu beharrekoa da. Ez Europar
Batasuna bera alda dezakeelako, baizik eta datorren urteko erreferendumak eragin zuzena
izango duelako Irlandan, Eskozian eta Galesen. Irlandako Sinn Feinek eta Eskoziako SNPk esana
dute dagoeneko kontsulta propioak bultzatu edo exijituko dituztela.

2.1.2. Estatu frantsesa

Egiturazko aldaketak ekartzen dizkion erreforma prozesuan murgilduta dago estatu
frantziarra, lurralde berrantolaketa barne. Frantziak bizi duen atzeraldi ekonomikoa zein
bere egitura produktiboak dituen arazoak, enpresa handiekiko eta kanpo multinazionalekiko
dependentziarena, politika liberalekin konpondu nahi du. Ez da berria. Alta, aurreko erasoekin
alderatuta, Europatik inposatzen den austeritate politika gauzatu behar denaren aitzakian, II.
Mundu Gerra ostean eraikitako Estatu Sozialaren zutabeak eraldatzea erabaki du Hollandek zein
Valls-ek gidatzen duten PSko Gobernuak.
Egoera orokor honetan, mapa politikoan mugimendu nabarmenak daude azken aldian. Marine Le
Penen Fronte Nazionalak markatu du, oso nabarmen, estatu frantsesaren agenda politikoa. Hollandek
patriotismoaren aldeko apustua egin du orain, horrek iritzi-azterketetan eta urnetan abantailaren bat
emango diola pentsatuz. Baina eskuin muturra elikatzeko modurik onena izan da beti bere diskurtsoa
kopiatzea. Eta horixe ari dira egiten, segurtasun kontuetan, errefuxiatuen kontuetan, etb.
Antolaketa instituzionalari dagokionean, Estatuaren birzentralizazio prozesuak azkartze bat
ezagutu du azken urteetan. Prozesu hau hiru norabideetan gauzatu da. Alde batetik, erregioen
maparen eraldaketa, 24 eskualdeetatik 11 makro-eskualdeak konfiguratzeko urratsa eman da; Ipar
Euskal Herria bera, lehengo Akitania, Poitou-Charentes, eta Limousin erregioak bateratzen dituen
6 miloi biztanleetako makro-eskualde berri batean kokatua delarik. Bestetik, Departamenduen
konpetentzien murrizketa. Eta azkenik, herri-elkargoen (udal mankomunitateen) eremuen
zabaltzea, eta eskumenen indartzea, helburu argi batekin: estatu frantsesean dauden 6.000
herriko-etxeak (tartean, udal txiki andana) integrazio eta bateratze dinamika batean sartzera
behartzea. Azpimarratu behar da, birzentralizazio prozesuaren azkartzeak, aitortza politikoaren
aldeko giroa indartu duela nazioen lurraldeetan: Bretainian, Okzitanian, Alsazian, bainan bereziki
Ipar Euskal Herrian, eta Kortsikan estatus politikoen inguruko eztabaidak bultzada narbamena
ezagutu du.
2014ko ekainean FLNC erakunde armatuak, bere ekintzen behin-betiko bukaera iragarri du.
Aldebakarreko pausu hori kortsikako Lurralde Kolektibitatean lortutako oinarrizko akordioaren eta
erabakien ondotik etorri da. Izan ere, azken urteetan ondoko hiru elementuen inguruan Lurralde
Kolektibitateak neurri eta aldarrikapen zehatz batzuk ebatzi ditu gehiengo zabal batez, gaurko
frantses konstituzioan ez direla kabitzen jakinez. Lehena: Autonomi estatus baten beharra,
kortsikar populuaren aitortzan oinarritua, fiskalitate sistema berezko batez hornitua. Bigarrena:
20

kortsikar hizkuntzaren ofizialtasuna. Hirugarrena: egoiliar estatusa, lurra-etxebizitzaren arloa

arautzeko balioko lukeena, norbanakoen jabetza eskubidea eta trantsakzio ahalmena Kortsikan
bizi proiektu baten (lan eta bizi) antolatzeari baldintzatuz. 2014ko ekainean FLNC-k hartu erabakia
Lurralde Kolektibitatean adostu eta publikoki ebatzi den ibilbide orriari bidea irekitzeko urrats
garrantzitsu bezala ulertu da eragile guztien partetik; ibilbide orri honi gai inportante bat gehitu
behar zaiolarik orain: preso guztien askatzea. Dinamika honek bere fruituiak ekarri ditu azken
hauteskundeetan, independentistek eta autonomistek lortutako koalizioa garaile atera baita.

2.1.3 Estatu espainola

Estatu espainolak krisi anitza pairatzen duela esan ohi dugu. Ekonomikoa, soziala, instituzionala
eta territoriala deitutakoa, eta horiek guztiek elkarri eragiten diete. Duela 7-8 urte eztanda
egindako nazioarteko krisi finantzarioak modu berezian eta berezituan kolpatu zuen estatu
espainola, eta horrek lehertarazi egin zituen urteotan pilatutako arazoak adreiluan oinarritutako
produkzio eredua, adibidez eta ipurtageri utzi zituen gabezi estrukturalak Autonomien
Estatuaren eredua bera, esterako.
Une honetan, hazkunde ekonomikoa saltzen hasi dira baina lan partziala eta ezegonkorra gailendu
dira. Lan ordu kopuruak ez dira hazi, jende gehiagoren artean banatu dira, eta lan baldintzak,
soldata barne, okertu egin dira. Horrela, fenomeno berri bat agertu da: lan izateak ez du txiro
izatetik ihes egitea bermatzen. Hortaz gain, zaintza krisia deiturikoa areagotu da, emakume
asko lan produktibotik kanporatuz, edo eta erreproduktiboaren gain karga hartuz.
Aberastasuna pilatzen segitu dute botere finantzarioek eta oligarkikoek, eta horrela aberatsen
eta pobreen arteko tartea handitu baino ez da egin. Aldi berean, krisiaren aitzakiarekin, zerbitzu
sozialak eta alor publikoa murriztu egin dute, modu honetan, berriro ere, ahulenak kaltetuz
-gazteak, emakumeak eta etorkinak kasu-, banketxeen gehiegikeriek sortutako zuloak denon
diruarekin betetzen diren bitartean. Banketxeak salbatzeko Europak egindako erreskateak
eta handik jarritako baldintzak aitzakia izan dira herri sektoreei eta langileei estualdi berriak
inposatzeko. Krisi ekonomikoak edo horren erabilpenak krisi soziala areagotu du, endemiko
bilakatu arte. Honek guztiak Hego Euskal Herriaren egoerari begira ere balio du, aldeak alde.
Horregatik are lazgarriagoa izan da herritarrentzat ustelkeria botere guneetan nola dagoen
txertatuta ikustea. Sistema osoaren sinesgarritasuna kaltetu du, Lehen aldiz, 78ko erregimenaren
zilegitasuna kolokan egon da espainiar herritarren begietara.
Krisi ekonomikoaren eta ustelkeriaren ondoan estatu ereduaren eztabaida piztu da. Garestia
delako. Euskal Herria, Katalunia eta Galizako berezitasuna lausotzearren caf para todos
formula asmatu zuten eta orain ez dela jasangarria diote askok. Birzentralizazio gogoak piztu
dira, bide batez aipatu berezitasun nazionalak kaltetzeko erabili ahal dituztenak.
Testuinguru horretan, are garbiago agertzen da Katalunian abiarazitako prozesu
independentistaren nondik-norakoa. Hango estatutua berritzeko ahaleginean, Estatuak
eragindako sekulako frustraziotik independentziak ekarritako itxaropenera, prozesu bizi-bizi bat
ikusi dugu, herriak hauspotua eta alderdien posizioak aldatu dituena, Parlament-ean prozesua
bururaino eramateko agindua duen gehiengo independentista lortu arte.
21

Bien bitartean, Estatuko Gobernua nola osatuko den edo berriro hauteskundeak izango ote diren
ikusteko dago. Zenbait kontu impasse egoeran utzi ditu egoera horrek. Aspalditik entzun ohi da
konstituzioaren erreforma bati ekin beharko diotela hurrengo legealdian, krisi multiple horrek
hainbeste zulo agerian utzi ostean. Sakoneko erreformaren aukera urtuz joan da, are gehiago
estaturik gabeko nazioen beharrei erantzuteko. Erabakitzeko eskubidea inoiz baino ozenago
entzun da, haatik, Kataluniak eragindako krisia dela-eta, baina ez dirudi Estatutik aterabide
demokratikorik onartzeko borondaterik dagoenik.

bakarren batzuek Gasteizko Parlamentuan itota utzi nahi izan dutelako eta guk geuk lehen lerrora
ekartzen jakin izan ez dugulako. Fenomeno xelebre bat ere gertatu da: birzentralizazio mehatxuek
EAEko Kontzertua eta Nafarroako Hitzarmena jo-puntuan jarri dituztenez eta PNVk Kataluniako
prozesutik distantzia hartu nahi izan duenez, hemengo bide autonomikoaren nolabaiteko
aldarrikapena egin dute jelkideek nahiko lukete katalanek Kontzertuaren sistema izatea.
Agortutako markoaren ustezko bertuteak goresten berriro ere PNV azaldu zaigu, eta autogobernuan
sakontzeko proposamena aurten izango diren hauteskundeetan amutzat erabiliko du.

2.2 Euskal Herria

Nafarroan ezin izan dute horrelakorik egin UPNkoek, erregimena gainbehera etorri baita ustelkeriaren
pipiak janda eta herri protestak bultzatuta. Oinarri sozialeko aldaketa politikoa izan da. Ozta-ozta
iritsi da, ordea, eta horrek halako prebentzio bat sortu du, normala denez, ur handitan sartzeko.
Erasoak sekulakoak izango diren arren, aldaketa horretan aurrera egiteko eta errotzeko legealdia
dago orain aurretik. EAEn ere legealdi berria izango da aurki, eta, beharbada, bi eremuek elkarri
begira jartzeko parada ere izango da, 2019-2020ko hauteskunde foraletan eta autonomikoetan
salto garrantzitsuak emateko zerumugarekin. Abian prozesu honen ondorioak ikuspuntu horrekin
ere jarri behar ditugu, gutxieneko perspektibarekin lerro eta proposamen egokiak jendarteratzeko
eta nahikoa herri aktibazio lortzeko, gerora azalduko dugun estrategiaren logikan.

2.2.1. Egun bizi dugun Euskal Herriaz

Irakurketaren haria ez etetearren atal hau A eranskinean txertatu da. Egun bizi dugun Euskal
Herriaren oinarrizko ezaugarri batzuk aztertzen dira bertan. Konkretuki honako hauek:
Lurralde antolaketa
Balore sozialen ordezkapena
Ingurugiroa eta ondare naturala

Ziklo aldaketa gatazka ondorioei begira gainditzeko ardatzarekin abiarazi zen, eta ez da prozesu
politikoak eskatzen zuen norabidea eman, baldintza objektiboak inoiz baino hobeak izanda ere.
Beharbada, begirada pixka bat altxatu beharko genuke abagune politikoaz eta historikoaz behar
bezala jabetzeko, uneko estutasunek ito ez gaitzaten.

Demografia eta egitura soziala

Egitura ekonomiko eta produktiboa
Hizkuntz ordezkapena
Asimilazio kulturala eta praxis zentrifugoa

2.2.2. Azken urteotako norabideaz

Zutik Euskal Herriak ekarritako ziklo aldaketari buruz egindako balantzearen puntuan nahiko
elementu eman ditugunez, labur antzera egingo dugu abagunearen azterketa osatzeko Euskal
Herriari buruzko puntu hau. Laburbilduz, gure herria bidegurutze batean dagoela esan daiteke,
kanpo eta barne faktoreak tarteko. Hurrengo urteotan prozesu independentistaren mesedetan
argitzen saiatu beharko dugun bidegurutzea.
Bai Estatu frantsesean bai Estatu espainolean egiten edo egingo diren erreformek eragina izango
dute, eta gainera tempusak ez dira berdinak batean zein bestean. Ipar Euskal Herriari dagokionez,
Herri Elkargoa indarrean jartzearekin, 20 urteetako ziklo bat ixten da 1994an hasitakoa, Pays
Basque 2010 ekimenarekin. Hortik aitzina, beste ziklo bat zabaltzen zaigu, ahalik eta laburrena
izan beharko dena, baina, halere, 15-20 urtez luzatu daitekeena. Gogoeta berezia eskatuko du horrek.
Estatu espainolean ere erreformaren aukera iragartzen da hurrengo legealdirako, baina gurean
aspaldi dugu ate joka eztabaida, nahiz eta azkenaldian geldialdian sartu den, besteak beste,
22

Askapen prozesuaren ikuspuntutik, trantsizioan gaude, lurralde zatiketan oinarritutako

eredu autonomiko batetik onarpen nazionala eta botere politiko burujabea egituratzeko
egoera berrietarakoa. Igarobide hori Lizarra-Garazin hasi zen, hantxe egiaztatu baitzen eredu
autonomikoaren baliogabetasuna. Beste gauza bat da igarobide hori kudeatzeko egindako
hutsune eta akatsak, bai Ezker Abertzaleak, bai beste eragile politiko batzuek. Lizarra-Garazi,
Ibarretxe Plana eta Loiolako elkarrizketak galdutako aukerak izan ziren, eta horrek ajea utzi du
igarobide politiko hau konfidantzarekin egiteko.
Ziklo aldaketak berreskuratu eta berritu ditu horretarako oinarriak, nahiz eta une honetan beheraldi
batean sartu garen. Independentziaren eta aldaketa sozialaren aldeko estrategia berrartzeko baldintzak
izan badira, alabaina, bidegurutzetik onik irteteko eta askapen prozesuan urrats berriak egiteko.

3. Ezker Abertzalearen proiektu

politikoa
Euskal Herria independente, sozialista, euskalduna eta feminista, horiexek dira Ezker
Abertzalearen helburu estrategikoak. Hori horrela, txosten honetan gure proiektu politikoaren
formulazio konpaktuago bat proposatzen da, prozesu independentistaren garapenak, irekitzen
den fase honetan, hala eskatzen duela iritzita.
23

Oinarri ideologiko sendoak jarri zituen Ezker Abertzaleak askapen nazionala eta soziala batu
zituenean, txanpon beraren bi aldeak direla adierazi zuenean. Baieztapen hori, Ezker Abertzalearen
historian izan den ekarpen ideologiko handienetakoa izan zen. Sintesi hau, gaur arte iritsi den
mugimendu soziopolitiko baten oinarri ideologikoa izan da, baita herri sektore ugarik bere egin
duen borroka politikorako eskaintza ere.
Ezker Abertzalea deitu den komunitatearen zoru ideologikoa ezarri zuen ekarpen hark, ikuspegi
ideologiko desberdinei ipar partekatu bat emanez. Orduz geroztik gure proiektu politikoa
independentzia eta sozialismoa dela esan dugu, euskalduntasuna lotuz lehen unetik eta
feminismoa gehituz ondoren. Feminismoaren gehiketa honen atzean sexu-genero gatazkaren
aitortza politikoa dago. Ezker Abertzaleak bere oinarri ideologikoetan hiru zapalkuntzen arteko
intersekzionalitatea teorizatuta bazuen ere nazionala, soziala, patriarkala, oraingoan maila
berean jartzen dira hiru gatazkak. Proiektu politikoaren oinarri ideologiko hauek helburu ez
ezik, praktika politikoa zeharkatu eta tarteko aurrerabideak markatu behar dituen prozesu
askatzailearen mamia eta jarduera dira.
Ezker Abertzaleak, bere ibilbidean zehar, gure herrian eman diren aldaketa sozial eta politikoen
eraginez batzuetan eta munduko prozesu politiko-ideologikoen eraginez besteetan, bere
oinarrizko teoria politikoa teoria abertzale iraultzailea dei dezakeguna dialektikoki eguneratzeko
gaitasuna izan du. Eguneratze hori batzuetan ia konturatu gabe, besteetan eztabaida luzeen
ondorioz sorkuntza teorikoa ortodoxiatik aldentzeko intuizioz egin du Ezker Abertzaleak; iturri
anitzetatik edanez, garai bakoitzeko baldintzetara egokitzen saiatuz, eta betiere herriaren
arnasa bilatuz. Ezker Abertzalearen kultura politikoaren bereizgarrietako bat izan baita euskal
gizarte anitzarekin konektatzen jakitea eta aldarrikapen sozial eta nazionalekin bat egitea.
Horixe da hain zuzen ere, fase politiko honetan askapen prozesuak modu erabakigarrian aurrera
egin dezan aurrez aurre dugun erronka
Berrikuntza eta eguneratzea beharrezkoa izanik ere, kontutan izan behar dugu hamarkada
askotxo pasa diren arren, testuinguru historiko ezberdinak igaro ditugun arren sintesi horrek
inoiz baino gaurkotasun handiagoa duela. Neoliberalismo patriarkala jaun eta jabe den mundu
globalizatuan, sozialdemokraziak porrot egin eta estatu liberalak merkatu finantzarioen morroi
diren garaiotan, proiektu independentistak gizarte emantzipaziorako itxaropen bilakatu dira
Europan.
Izan ere, kapitalismoaren krisi sistemikoa bizi dugu, bizitza bera arriskuan jartzeko ahalmena
izan dezakeen krisi-hari ugariren metaketa. Itxura guztien arabera bizitzaren eta kapitalaren
arteko talkak ezaugarrituko du XXI. mende hau. Testuinguru global horretan burujabetzaren
aldarrikapenak izaera eraldatzailea hartu du: herritarren bizitza duin, iraunkor eta demokratikoa
bermatzeko estatu egitura propioen beharra inoiz baino agerikoagoa da, eta zentzu horretan,
estatu propioaren eraikuntza prozesua jendartearen emantzipaziorako egitasmo bilakatu da
. Gaurko testuinguru historikoan ez dago prozesu independentista baino egitasmo herritar
antioligarkikoagorik Europa zabalean.
Europa/Espainia/Frantziako oligarkien politikek kaltetutako klase eta sektore sozial desberdinen
arteko aliantza zabalak beharrezkoak dira askapen prozesuaren fase honetan industriako
soldatapekoak, zerbitzu publikoetako langileak, enpresari txikiak, prekariatua, etxeko langileak,
kooperatibistak, nekazariak, autonomoak, intelektualak, pentsiodunak.... Egungo fase
24

eta testuinguru historikoan, proiektu independentista eraldatzailean sakontzea nahiz eta

helburu estrategiko guztiak oraindik ez eskuratu egin daitekeen ekintzarik iraultzaileena dela.
Arestian aipatu bezala, hemen eta orain, ez baitago proiektu independentista baino egitasmo
antioligarkiko sendoagorik, intrintsekoki eraldaketa sozialaren eta langileriaren, emakumeen
zein herri sektoreen interesen aldekoa delako. Estatu independiente bat eraikitzeko egitasmoa,
estatu desberdin bat sortzeko egitasmoa da era berean, bestelako botere harreman batzuk
eraikitzekoa.
Horregatik mugimendu independentista zabal eta hegemoniko bat sortzen lagundu nahi
dugu. Batetik, aurrez esan bezala, gizarte eraldaketan pausu sendoak emateko bidea delako,
eta bestetik, mugimendu independentista zabal horrek Euskal Estatua bere muga guztiekin
eskuratzeak, Ezker Abertzaleari bere proiektu politikoa osoki gauzatzeko aukera berriak
zabalduko lizkiokeelako eta sozialismorako berritua eta Euskal Herrira egokitua, bizitzaren
esparru guztietan demokrazia erradikalizatzearen sinonimo bihurtuta bidea irekiko liokeelako.
Eraikuntza nazionalean eta eraldaketa sozialean sakontzen jarraitzeko bitartekoez hornitutako
bidea.
Nolako estatugintza egin halako estatua ariko gara eraikitzen. Horregatik estatu ereduaren
hainbat ezaugarri eztabaidagai jartzeko tenorea ere iritsi da, beti ere garaian garaiko eztabaidak
eman behar direla ahantzi gabe, geure buruak eztabaida hutsaletan katramilatu gabe.
Estatuaren konfigurazio politikoari dagokionez, Ezker Abertzalearen imaginario kolektiboan
estatu jakobinoa egon da. XXI. mendeko paradigma emantzipatzaileak aldiz bestelako estatu
ereduak ari dira proposatzen deszentralizatuak, komunitatean sustraituak, etabar. Parez pare
dugu euskal komunitateari estatu eredu demokratiko eta berritzaile bat eskaintzeko aukera, non
lurralde desberdinen arteko artikulazioak behetik gorako norantzari lehentasuna emango dion
udalei, eskualdeei zein egun bizi ditugun eremu politiko-administratiboei dagokienez, izaera
konfederala eredutzat hartuz.
Laburbilduz, Estrategia Independentista Eraldatzailea da gurea, eta Euskal Sozialismoa du
helburu, beronek feminismoaren ekarpen ezinbestekoa bere baitan bilduko duelarik funtsezko
ardatz gisa. Era berean, euskaldun eleanitzez osatutako Euskal Herri euskalduna eraikitzeko
apustua egiten dugu kapitalismo uniformizatzailearen aurrean.
Euskal Estatua ez da helburu absolutu bat beraz, gizarte eraldaketarako tresna baizik,
helburu estrategiko gorenaren zerbitzura dagoena: Euskal Sozialismoa, euskal demokraziaren
erradikalizatzea bizitzaren esparru guztietan. Euskal Sozialismoa nazio-, klase-, generozapalkuntza oro ezabatzerako bidea hauspotzeko maila goreneko helburua da, ekoizpen
bitartekoen jabego pribatuaren nagusitasuna eta eskulanaren esplotazioa/zapalkuntza errotik
erauztera datorrena. Ondorioz, euskal estatugintza prozesu emantzipatzailea da, gizarte
eraldaketarako egitasmoa, Euskal Sozialismorako trantsizio prozesua.
Formulazio honekin bizi dugun testuinguru historiko honetan gure proiektu politikoa
berrirakurtzeko saiakera egiten dugu, XXI. mendeko baldintza historikoen betaurrekoekin
interpretatzen saiatuz:
Euskal Sozialismoa dugu helburu, gure herriaren idiosinkrasiara eta ezaugarri sozial,
politiko eta kultural propioetara egokitzen den sozialismoa. Are gehiago, Euskal Herriak
25

mendeetan zehar berezkoa izan duen ehundura komunitarioa, auto-antolakuntzarako

joera eta bultzada asoziatiboa oinarri izango duen sozialismo eredua bultzatzen dugu.
XXI. mendeko sozialismoaren parametroetan kokatzen gara, eta beraz, funtsean,
demokraziaren erradikalizazio absolututzat dakusagu sozialismoa.
Eredu kapitalistarekiko alternatiba integrala da Euskal Sozialismoa: Gutxi batzuen
etekinen metatzearen ordez, aberastasunaren banaketa ekitatiboa; kapitalaren diktadura
ekonomikoaren ordez, komunitatearen zerbitzurako ehun ekonomikoa; ingurunearen
ustiaketa basatiaren ordez, garapen iraunkorra; transnazionalen nagusitasunaren ordez,
herrien burujabetza; gerra etengabeak sortzen dituen inperialismoaren ordez, elkartasun
internazionalista eta herrien arteko errespetuan oinarritutako bakea.
Euskal Sozialismoak oinarri oinarrian du feminismoak sistema kapitalista patriarkalaren
botere harremanak iraultzeko egiten duen ekarpena. Jendarte eredu patriarkala gaindituz
eta botere harremanak irauliz, bizitza erdigunean duen eta emakume eta gizonen
arteko harreman berrietan oinarrituko den jendartea dugu helburu. Egungo jendartearen
eraldaketa feminista bultzatuko dugu.
Euskararen eta euskal kulturaren aldeko borroka ere gizarte emantzipazioaren
parametroetan ulertzen dugu. Izan ere, kultura minorizatu baten aldeko jarrera joera
menperatzaileen kontrako insubordinazio posizio bat da; gure komunitateak euskaraz
bizitzeko duen eskubidea baita hizkuntz gatazkaren erdigunean dagoena, gizarte justiziari
loturiko afera bat.
Dialektikoki eraikitzen joango da Euskal Sozialismoa, prozesu sozialetan dimentsio berriak
esploratuz eta proposamen teoriko eta praktiko garatuagoetarantz aurrera eginez. Ezker
Abertzaleak indartsu sentitu behar du datozen hamarkadetan izango ditugun erronken
aurrean, gure herrian, haren kulturari eta forma sozialei itsatsita egongo den Euskal
Sozialismo bat egituratzeko, bizitzaren esparru guztien demokratizazio erradikala ekarriko
duen prozesuan saiatzeko.
Esan dugunez, independentismoa jendarte-emantzipazio egitasmo bat da, herri segmentu
zabalen ahalduntze eta mobilizazio prozesu indartsu bat halabeharrez; gizartearen
politizazio prozesu orokor bat, hots, iraultza demokratiko bat.
Finean, Prozesu Independentista Eraldatzailea Euskal Sozialismorako trantsizio
prozesua da; hots, prozesu demokratiko iraultzaile bat.
Bukatzeko, gure proiektu politikoan dimentsio indibidualak duen garrantziaz jardungo gara.
Norbanakook, pertsonok osatzen dugu Ezker Abertzalea, eta ondorioz bere proiektu politikoaren
garapen prozesua. Euskal Sozialismoaren balioak eguneroko praktika bihurtu behar ditugu, eta
balio horietan oinarritutako bizi ereduak gutako bakoitzaren hautu pertsonala izan behar du,
egitasmo kolektiboa elikatuz. Praktika emantzipatzaile kolektiboak egingo baikaitu pertsona
aske.

26

4. Nora eta nola goaz, estrategiaren

gaurkotzea: hautabide
independentista
Estatuek ez dute euskal herritarren gogo eta beharrak asebeteko dituen eskaintza politikorik.
Aitzitik, ukazio, inposizio eta asimilazio asmoekin darraite, eta zenbaitetan birzentralizazio
nahiekin ere bai. Aldi berean, proiektu politiko guztiak egingarritzat onartuko lituzkeen marko
demokratiko bat adosteko aukerarik ez da antzeman ere egiten. Ez gaur-gaurkoz, bederen.
Estatuek ez dute nahiko heldutasun demokratikorik halako konponbide oso eta borobilik
adosteko. Ahulezia estrategikoak jota, halako ariketen beldur dira.
Horregatik, Ezker Abertzaleak Euskal Herrian independentziaren norabidea indartu behar dela uste
du, herritarren artean ideia hau hegemoniko bilakatuz: soilik aldebakarreko prozesu soberanista
batek ahalbidetuko du egiazko agertoki demokratikoak erdiestea. Soilik aldebakarreko
prozesu soberanista batek berma dezake euskal nortasuna diskriminaziorik eta eskubide
murrizketarik gabe garatzea. Soilik halako prozesu batek ahalbidetu dezake aldaketa soziala
gauzatzen joatea eta eskubide sozialak bermatzea, langile eta herri sektoreen ongizatea eta
ahalduntzea lehenestea. Halako prozesu batek bakarrik sortu ahalko luke nahikoa indar
harreman noizbait benetako konponbideak adosteko eta onartuak izateko.
Beraz, mugimendu independentista zabal, anitz, sendo eta eraginkor bat sortzea da erronka,
hegemonia ideologiko independentista hori azken bururaino eramateko gai izango den
mugimendua, jauziak emateko baldintzak sortuko dituena eta erasoei erantzuteko kapaz izango
dena. Izatekotan, horrek soilik baldintzatu edo indargabetu dezake estatuen itxikeria eta mugi
ditzake bertako indar politiko eta eragileen posizioak.
Horri deritzogu prozesuaren hautabide independentista1. Oinarrizko kontzeptua da estrategia
gaurkotzeko. Hautatze bat delako, askorena eta molde askotarikoa. Hautua eta hautuak, beraz.
Ahalegin askoren emaitza, bidea eta bideak, beraz. Eta funtsezkoena, herri oso baten antolatze
eta aktibazio eraginkorra eskatuko diguna. Ekarpen ugariren emaitzaz, metaketaz, hautuaz
burutuko dena, independentzia eraikitzeko eta eskuratzeko jauziak eman ahal izan ditzagun.
Beti ere ukazioa eta zapalkuntzaren aurkako konfrontazio demokratikoa, eta beronek eskatzen
duen herri aktibazioa ubide nagusia izanik, Euskal Herria herri azpiratua, zapaldua, zatikatua izan
badelako oraindik ere.

1Hautabide independentista eztabaidaren aurrekarietan eta txosten hau egiteko eskemetan

erabilitako dekantazio independentista-ren ordezkoa da. Dekantazio hitzak gazteleraz
decantacin hitzak duen adierako batean -en alde agertu/egin/jarri erabili dugu, baina
euskaraz ez litzateke hain zuzena, gureak fisikari lotutako adiera soilik baitu hiztegietan, autore
batzuek gutxik bestela erabili badute ere.
27

4.1. Eskaintza independentista birsortu

Independentziaren aro zerumuga ez da independentziaren aroa, independentziara iristeko
aroa baizik. Honek esan nahi du independentzia dela aro honen erreferente nagusia, helburua,
urteotako erresistentzia-biziraupen aroa gaindituta. Egia esan, erresistentzia eta alternatiben
eraikuntza beti daude elkarlotuta, defentsiba eta ofentsiba beti elkarrekin doaz. Kontua neurria
da, zein nagusitzen den harreman konplexu horretan. Urteetan erresistentzia eta defentsiba
nagusitu dira Euskal Herrian eta Ezker Abertzalean, jakina biziraupena zelako gakoa, erasoen
aurrean ez hiltzeko herri-kultura gisa, mugimendu gisa, egitasmo gisa. Orain, erresistentzia
eta joera/jarduera defentsiboak agortutzat eman gabe, egitasmo alternatiboaren eraikuntzak
hartu behar du nagusitasuna. Euskal Herriaren zerumuga ez da heriotzari ihes egitea, bizitzeko
era berri bat eraikitzea baizik, eta aro honen borrokaren ideia erregulatzailea independentzia da.
Aro honen gakoa herritar gehienen interes eta gogoak independentziarekin lotzea da. Hau da,
independentzia gehiengoaren asmoa bilakatzea, eta independentzia gauzatzeko estrategia
emankorra marraztea eta gauzatzea. Independentziak herriaren gehiengoaren gura bihurtu
behar du, eta ez soilik alderdi edo esparru ideologiko batena.
Independentziaren egitasmoak gehiengo sozial handiak lortzeko gai izan behar du. Ideien eta
baloreen hegemonia lortu behar da, hegemonia kulturala/ideologikoa. Alderdien arteko lehia
interesak gainditu ahal izango duena eta, aldi berean, alderdien jokabide okerrak baldintzatuko
dituena.
Horrenbestez, ohiko tradizio independentistatik baino harago iritsi behar du eskaintza
independentistak. Eta horrek bi zentzutan ikuspuntua berritzea eskatzen digu Euskal Estatuaren
aldeko iritzi garbia dugun ezkerreko independentistoi:
Atzera begira lehena. Bururaino eramateko prozesuaren fase honek indar metaketa independentista
ahalik eta zabalena sortzea eskatzen badu, atzo arte ikuspuntu ezberdinak zenbaitetan
elkarren kontrakoak izan dituzten sektoreak batu eta erakarri beharko dira horretara. Prozesu
independentistaren garapena Ezker Abertzalearen historiaren garapen soiltzat jotzen badugu, gure
ibilbide osoaren erabateko legitimazioa osagai ezinbestekotzat hartuz gainera, ez dugu arrakastarik
izango. Ezker Abertzaleko guztiok independentziaren aldeko apustu honekin bat egin behar dugu,
baina apustu honekin bat egiten duten guztiek ez dute ontzat eman behar gure ibilbidea.
Aurrera begirakoa da bigarren gogoeta. Sektore gehiago bildu behar badira, horrek eskaintza
independentista gaurkotzea edo birsortzea eskatzen du, errelato independentista berri bat
eraikitzea, Euskal Estatuaren aldeko hautua gero eta sektore gehiagorena izan dadin. Nazio
izaeratik eratorritako arrazoiez gain euskal herritarren beharrei erantzuna eman behar die
eskaintza berrituak, behar materialei lana, etxebizitza, elikadura, lurra, energia, babes soziala,
hezkuntza, osasungintza... zein aspirazio sozial konpartituei parte-hartzea, parekidetasuna,
askatasun demokratikoak, aniztasun kulturala, askatasun sexuala.... Berdintasunak,
demokraziak eta justizia sozialak eskaintza independentista berriaren ikurrak behar dute izan.
Norabide horretan, Euskal Herriko gizon eta emakumeon bizi eta lan baldintzetan zuzenean
eragiten digun globalizazio ekonomiko eta kulturalari aurre egiteko goren mailako tresna dugu
28

Euskal Estatua. Aspaldi aldarrikatu genuen estatu baten beharra ere euskararen normalizazioa
eskuratzeko. Egun, euskal estatu feminsta aldarrikatzen ari da patriarkatuaren zapalkuntza
gainditzeko. Era berean, herritarron ongizatea eta eskubide sozialak bermatzeko, euskal
estatuaren aldarria hedatzen doa gure artean. Azkenik, erabakiak hemen hartzea, han
hartzea baino demokratikoagoa ere badela erakutsiz, euskal estatua herritarrak ahalduntzerako
ere bermea ere badela agerikoa da. Dimentsio anitzak ditu herri eta herritarron burjabetzak,
euskal estatua ez da guztiak asetzeko baliabide nahikoa baina bai ezinbestekoa. Dimentsio guzti
horiek garatzea eta azalaraztean datza eskaintza independentista eraberritu baten benetako
erronka.
Gainera, garai berria baino ezagutuko ez duten belaunaldiak etorriko direla kontuan hartu behar
dugu, eta horiei eginiko eskaintza ezin daiteke atzera begirakoa izan. Horiek kontakizun berri
bat egiten hasiko dira, eta independentismoak izan behar du kontakizun horren ardatza. Euskal
herritar izateak eta berezko estatu bat izateak konexio naturala izan behar du horientzat.
Independentziak erakargarria izan behar du haientzat, proposamen taktikoak gero eta
instrumentalagoak bihurtu arte.
Proposamen berritu hori eragile ezberdinen artean landu eta hezurmamitu beharko litzateke, eta
bistan da EH Bilduk/EH Baik burujabetzaren aldeko esparru politiko zabalena izanik gaur egun
ekarpen erabakigarria egin behar dutela hori dena taxutzeko. Aliantza horien baitan izango diren
hausnarketetan eta erabakietan, gainerako bidaide guztiekin batera, parte hartuko dugu, baina,
analisia eginez eta errespetu osoz, hauxe ondorioztatu dugu: independentziaren aldeko aliantza
politiko eta elektoral nagusi gisa garatu beharreko horrek eskaintza berrituan parte hartu beharko
du, bere formulazioa kaleratu beharko du.

4.2. Herrigintza ardatz

Prozesu Independentista Eraldatzailearen ardatza historikoki Nazio Eraikuntza deitu dugun
estrategiaren E egunaren zain egon gabe Euskal Herria gaurtik eraikitzen hasi gaurkotzea
izan da funtsean; berau XXI. mendeko baldintzetara egokituz, espresio gorena emanez eta
estatugintzaren momentuan kokatuz. Beraz, jokaleku ezagunean ari gara, nahiz eta baldintza
historiko berrietan. Proiektu politikoaren definizioan esan dugunez, prozesu antioligarkiko herritar
zabal bat antolatzeko aukera paregabea dugu aurrez aurre, jendarte eredu demokratikoago
eta justuago baten eraikuntzarako urratsak barnebilduko dituena, eta gure proiektu politikoan
sakontzen jarraitzeko estatu egiturak erdiestea ahalbidetuko diguna aldi berean.
Prozesu independentistak badu ubide nagusi bat: herri sektore zabalekin konpartituko dugun
prozesu herritarra, euskal gizartearen sektore zabalei zuzendutako eskaintza soberanista; hots,
Euskal Estatuaren eraikuntza prozesu metakorra euskal estatugintza. Euskal Bidea deitu
dugun eskaintza hau herri eraikuntzaren edo herrigintzaren logikei atxikitako prozesu eratzaile
gisa aurkeztu dugu. Argi utzi behar da prozesu eratzaileaz dihardugunean herri/nazio/estatuaren
autoeratze ahaleginaz ari garela, ez haustura unea eskuratzear edo abian den prozesuaren uneaz.
Funtsean, Euskal Bidea botere eremu berrien antolatze prozesua da, Euskal Demokraziaren
eraikuntza. Euskal Bideak Euskal Demokraziaren aldeko egunez eguneko auzolana behar du
ardatz, herri eragileen herrigintza lana eta herritarren bultzada determinatua. Burujabetzaren
29

aldarrikapenari dimentsio materiala eman behar zaio eta egitasmo zehatzen bidez plazaratu.
Eta estatugintzaren momentuan kokatu, hots, estatu egiturak eratu, botere gune materialak
antolatu. Ez gara ezer berririk proposatzen ari, esan bezala, historikoki Nazio Eraikuntza
izendatu dugun estrategiaren eguneratzea baino ez. Burujabetza prozesuaren zutoin izango
diren egitasmoak definitu eta hauei bide emateko prozesuak artikulatu behar ditugu arlo
ekonomikoan, sozialean, kulturalean zein bakegintzan.
Euskal Bidearen dimentsio herritar hau status juridikoen eguneratze/trinkotze prozesuen orubea
izango da. Euskal Bideak hiru prozesu eratzaile proposatu ditu, egungo instituzioak estatugintza
prozesuaren abiapuntu eta jokaleku hartuta 4.3. atalean sakontzen da dimentsio instituzional
honen inguruan. Bi dimentsioak erabat uztartuta daude, estatugintzaren eta herrigintzaren
arteko dikotomia faltsua baita. Bietan jardun behar dugu, orekak zainduz eta ausart jokatuz.
Euskal Bideak konfrontazio demokratikoa behar du palanka gisa. Izan ere, burujabetza prozesua
liskartsua izango da ezinbestean, aldeko baldintza objektiboak izanik ere gizarte mobilizaziorik
gabe nekez egingo baitu aurrera. Herritarrak aktibatu eta mobilizatzeko gizartea polarizatuko
duten prozesuak behar dira, eta, beraz, konfrontazio demokratikorik gabe nekez lor daiteke
prozesu independentistak eskatzen duen tentsio soziala.
Konfrontazio demokratikoa nola ulertzen dugun argitzea komeni da puntu honetan: Konfrontazio
demokratikoa euskal herritarren gehiengoaren legitimitatea demokratizazio prozesua oztopatzen
duten botere formal zein faktikoen aurrez aurre jartzean datza, legitimitateen arteko talka
bilatuz. Euskal instituzioen erabaki desobedienteak zilegitzat hartuta, helburua erdietsi euskal
botere politikoaren gailentzea eta erreakzio errepresiboak partzialki edo osoki neutralizatu ahal
izateko, konfrontazio demokratikoak gehiengo sozialen aktibazioa behar du.
Horretarako, diskurtsoak eta mobilizazio ekimenak baldintza material zehatzen gainean eraiki
behar dira. Non izango dira epe laburrean Euskal Herriaren eta euskal herritarren arreta eta kezka
guneak? Zeintzuk dira burujabetza prozesuaren palankak? Lan-harremanen esparrua, pentsioak,
garapen eredua, hezkuntza sistema... Honek azterketa eta prospekzio lan sakona eskatzen du.
Konfrontazio demokratikoa gai hauen inguruan artikulatu beharko litzateke emankorra suerta
dadin.
Aldi berean, kontutan izan behar dugu herritarrak ezin direla mobilizazio egoera permanentean
bizi. Mobilizazio prozesuak ez dira linealak; uhinen dinamikaren antzera, aktibazio momentuak
eta geldiuneak izaten dituzte. Determinazioa bezain garrantzitsua da pazientzia estrategikoa.
Bestalde, Prozesu Independentista Eraldatzaileak kontrabotere espazio bat ere barnebildu
behar du bere baitan, identitate subalternoen presentzia, mugimendu indartsu eta biziak.
Independentismoak praktika emantzipatzaile gaurkotuak behar ditu, ezkerreko ikuspegietatik
burujabetzaren errelatora sektore sozial berriak erakartzeko gai izango diren praktika politiko
erradikalak. Gure ustez ondoko ezaugarriak bildu beharko lituzke espazio honek: (1) Kontrabotere
posizioetan autoeratzen da, egungo botere harremanak ulertuz periferian egotearen kontzientzia
du. (2) Herri eraikuntzarekin, Euskal Demokraziaren eraikuntzarekin konprometitzen da:
kontrabotere izanik botere hegemonikoa irabazteko/borrokatzeko bokazioa du, edota herri
eraikuntzan posizio hegemonikoak irabazteko anbizioa du.
30

Bukatzeko, euskal nazio identitatearen errotzea eta zabaltzea naziogintza hautabide

independentistan nola kokatzen dugun argituko dugu: Kontakizun independentista berrian
nazio identitateaz gain beste elementu ideologiko batzuk ere baliatu behar ditugula esan
dugu arestian gizarte justizia, berdintasuna, demokrazia, etabar. Euskal nortasunak, eta
bereziki euskarak, balio erantsia ematen dio prozesu independentistari, zalantzarik ez. Prozesu
politikoarekin batera euskarak eta euskal identitateak aurrera egin dezan diskurtso eta praktika
berriak beharko ditugu. Finean, euskal nazioa euskal estatugintza prozesuan hegemonizatu
nahi dugu. Nola egin hegemonia prozesu hori? Hori da etengabe gaurkotu beharko dugun
gogoeta.

4.2.1. Jardunbideak
Lau jardunbide identifikatu ditugu, aurrera begira borroka moldeak eta praktika politikoa
zehazteko helburuz.
Herri aktibazioa
Artikulazio hegemonikoek behar-beharrezko dituzten polarizazio/mobilizazio prozesuak gizarte
zibilean sustraitzen dira, eta, beraz, herri mugimenduari demokratizazio prozesuaren baldintza
sortzaile eta berme izatea dagokio hein handi batean, instituzioak baldintza berri horiek
egikaritzera bultzatzearekin batera.
Aurrez aipatu denez, fase honetan, erresistentzia jarduerak agortutzat eman gabe, egitasmo
alternatiboen eraikuntzak hartu behar du nagusitasuna. Maila orotako eragiletzan soziala,
kulturala, intelektuala, akademikoa... ekarpen determinantea eta iraunkorra egiteko prestatu
behar dugu. Ekintzailetza sozial sendoa behar du prozesu independentistak, eguneroko txinaurri
lana. Orain arteko esperientziak berrikusi eta birsortzeaz gain, praktika emantzipatzaile
gaurkotuetan esperimentatzeko prestatu behar gara.
Horrekin batera, burujabetzaren aldeko dinamika politikoa elikatuko duten mobilizazio, protesta
eta desobedientzia eredu berrietan sakondu beharko da.
Instituziogintza herrigilea
Euskal estatugintzak, beste edozein prozesu emantzipatzailek legez, mobilizazio eta
instituzionalizazio prozesuen arteko etengabeko dialektikan egingo du aurrera. Dialektika horrek
instituziogintza molde jakin bat eskatzen du: instituziogintza herrigilea. Instituziogintza herrigilea
deritzogu herrigintza senak gidatutako lan instituzionalari, instituzioak demokratizazioaren
zerbitzura jartzeko bokazio duen lan instituzionalari. Zentzu horretan, demokrazia partehartzailearen bideetan sakonduz, parte-hartze prozedurak herritarrak ahalduntzeko tresna dira,
ez gobernu erabakien legitimazio soilerako mekanismoak.
Bestalde, instituzioen eta herri mugimenduen arteko dialektika birpentsatu beharra dago.
Arestian aipatu dugunez, paradigma emantzipatzaile berriek erakusten digute ezin daitekeela
herri-boterea estatutik gure kasuan estatugintzatik kanpo eraiki, eta beraz, herrigintzaren
eta estatugintzaren herri mugimenduen eta instituzioen, neurri handi batean arteko
31

dikotomizazioa antzua dela. Beraz, euskal independentistek ez lituzkete instituzioak eremu

arrotz kontsideratu beharko, demokratizazio prozesuaren funtsezko borroka eremu baizik.
Ikuspegi honek ez du instituzioen eta herri mugimenduaren arteko tentsioa ezabatzen, paradigma
berrian birkokatzen baino; funtsean honela adieraz daitekeena: baldintzak badaude, gauzatu
itzazu erabakiak batetik; sor itzazu baldintzak nik erabakiak gauzatu ahal izateko bestetik.

Independentismoak indar esanguratsua du euskal herritarren artean, eta erabakitzeko eskubidea

erdigunean kokatzen da. Erabakitzeko eskubidea ardatz, status berri bat autogobernu eta
burujabetza gehiago nahi luketen herritarrak gehiengo dira. Beraz, helburu estrategikoak
indartzeko eta zabaltzeko bidean, gutxieneko edukiak nazio onarpena, botere politikoa eta
erabakitzeko eskubidea garatuko lituzketen markoak irabazteko proposamen eta dinamikak
ezinbesteko palankak dira. Beti ere eskaera sozial orokorrekin egoki uztartzen badira babes
soziala, etxebizitza, lana, etabar.

Autoeraketa komunitarioa
Euskal Herriak oso berea du auto-antolaketarako joera. Botere politikoa ebatzi zaion herriak bere
burua gobernatzeko bide propioak urratu ditu historian zehar, autoeraketa auto-antolaketa,
autogestioa geure kultura herritarrean txertatzeraino. Atzerago joan gabe, 60ko hamarraldian
hasi zen ziklo politikoari estatugintzaren ikuspegitik begiratzen badiogu, herri honek, autoeraketa
komunitarioan oinarrituz, estatu egitura ez-formalak sortzeko ahalmena erakutsi duela ikus
dezakegu ikastolak, kooperatibak, komunikabideak....
Autoeraketa komunitarioari estatugintza sen indar berrituz heltzeko energia soziala birsortu
behar dugu. Esan dugunez, horixe izango baita Euskal Bideraren orubea.
Praktika diskurtsiboa
herri sektore zabalek ideia multzo bat konpartitzeko helburuarekin hegemonia, diskurtsoaren
eraikuntzak leku zentrala hartzen du egungo testuinguru historikoan. Ideiek, kontzeptuek
diskurtsoek errealitatea sortzen dute, gizartea polarizatzeko beharrezkoak diren tresna dira.
Esan daiteke Euskal Bideak marko diskurtsibo egokia ezarri duela: alde batetik, demokraziaren
aldeko apustu erradikala jasotzen du dena erabaki dena aldatu ahal izateko, eta bestetik
burujabetzaren hautua lehen lerrora eramaten du euskal herritar guztiok ondo bizi ahal izateko.
Gizarte sektore zabalekin konektatuko badugu, diskurtsoak neurtu, findu eta berrasmatu
beharko ditugu. Euskal gizartearen taupada bilatu behar dugu etengabe, jendartearen kezka eta
arreta guneetatik abiatuz ortzemuga berriak eskainiz.

4.3. Norabide independentista proposamen

taktikoetatik garatuz
Ez gara ari kolpe bakarreko prozesu batez, azken helburu zoragarria aldarrikatzera mugatzen
dena. Bidea ere oso garrantzitsua da, bi zentzutan: prozedura demokratikoan egingo dugu
indarra erabakitzeko eskubidea, herritarren ahalduntzea eta subjektu politikoaren osaketarako
urratsak eta egoera zehatzei aurre egiteko indar harreman egokiak bilatzen saiatuko gara
proposamen taktikoak.
Eztabaida behar bezala kokatzeko eta une politiko honetako lehentasun kolektiboak behar
beste identifikatzeko beharra daukagu, helburu taktikoen eta estrategikoen arteko lotura behar
bezala egiteko eta, aldi berean, bien artean anabasarik ez sortzeko, jakinda, halere, ez garela fase
zurrunez osaturiko prozesu mekanizistaz ari.
32

Independentismoa ez da, besterik gabe, diskurtso soilekin hegemoniko bilakatuko.

Independentismoak, egiazko alternatiba gisa azaltzeaz gain, harian-hariko dialektika bat
Estatuaren itxikeriarekin talka egingo duen aldebakartasuna behar du aurrera egin ahal izateko,
zabaldu ahal izateko. Hainbat herritar eta sektoreentzat hautabide independentista ondorio
izango da, izatekotan, eta ez, guretzat jada den bezala, konbentzimendu osoz arrazoitutako
abiapuntu politikoa.
Prozesuaren irismen estrategikoak ez ditu proposamen eta urrats taktikoak ezereztatzen, ezta
gutxiagorik ere. Proposamen taktikoak ez dira soilik estatuekin erdibideko adostasuna aurkitu
ahal izateko lanabesa, askotan horrela irudikatu bada ere Alger eta 2005-2007 prozesua.
Proposamen eta urrats taktikoek euskal indarren, eragileen eta, azken batean, herritarren
artean adostasuna lortzeko funtzioa ere badute. Eta Ezker Abertzaleak honela ulertu behar
ditu: Euskal Herrian adostutako tarteko helburuak lortzeak azken helburuei ekiteko egoera
hobea ekarriko luke independentistentzat ere, eta, estatuek tarteko helburu horiek galarazten
badituzte, aldebakarreko prozesu independentistaren aldeko indar harremanetan eragin ahalko
genuke. Horixe da, bada, independentismoaren aipatu dialektika, aldebakartasunetik Estatuaren
ezezkoekin talka instituzionala eta soziala egingo duena, eta gero eta sektore gehiagok
independentziaren hautua logikotzat jotzea ahalbidetuko duena.
Bestela, erabakitzeko eskubidearen gehiengo hori ibilbide eta bizirik gabeko masa bat izango da,
eta independentismoa garatzeko aukerarik gabe geldituko da. Esanguratsua, baina gutxiengoan.
Lehentasuna da, beraz, gehiengo zabalen eta pluralen aldekotasuna bildu dezaketen helburu
taktikoak ondo identifikatzea, harian-harian kontzientzia independentista indartu ahal izateko.
Honenbestez, fase honetan ere nazio autoonarpena, erabakitzeko eskubidea egikaritzea
eta subjektu politikoaren sorkuntza oinarri-oinarrizko edukiak dira euskal herritarren behar
sozial, ekonomiko nahiz kulturalei erantzuna emateko. Euskal Bidean barrena, ardatz horietatik
proposamen zehatzak egituratu behar dira status berriei buruz ezin ahaztu eragin gune
ezberdinak ditugula, lurralde zatiketak sortutako zaurien ondorioz, erakundeetan gehiengoak
sortzeko asmoarekin eta gero eta protagonismo handiagoa izan behar duen herri mugimenduaren
bultzadarekin.
Oinarri horien gainean status juridiko-politiko berri bat negoziatzeko eta adosteko
aldebikotasunaren ukazioak ez baitaude baldintzak modu ordenatu eta adostu batean sakoneko
erreforma konstituzionala egiteko aukerak biderkatuko ditu aldebakartasuna, herritarren eta
herri mugimenduaren protagonismoa ardatz, are eta gehiago garatzeko, eta independentziaren
hautua deblauki indartzeko.

33

Oinarri-oinarrizko eduki hauen gaineko aldebakartasuna balizko aldebikotasunak baldintzatzeko

modua litzateke aldi berean, edo, eztabaida piztuta eta edozein frustraziori aterabide positiboa
emanez, jendarte sektore berriak independentismora erakartzeko modua. Aldebikotasun
proposamenei eta aukerei Estatuak egin ohi dien ukoak bide berriak eta beste agertoki batzuk
azeleratu ditzake.
Halere, gakoa hemen bertan sortutako baldintzak behar dute izan, hutsean saltorik egin gabe;
adibidez, Kataluniako prozesuaren kopia hutsa egin gabe. Euskal Herrian jada sortua behar
zuen talkak eta Katalunian egondakoak espero dezagun azken garaiko geldialdia/atzerakada
gainditzea lortzea Estatu espainolak ezarritako giltzarrapoa hausteko bidea osatu behar
zuten. Elkar elika ahal zioten, baina toki bakoitzean prozesuak bere garapena izan behar du.
Haren itzaletik, gora eta gora ari zenean, ez genuen aurrera egin; ez gaitezen orain han izan berri
dituzten arazoei begira trabatuak geratu.
Gehiengo sozialak oinarrizko edukiekiko onarpen nazionala, erabakitze eskubidea, aldaketa
soziala eta autogobernuaren garapena duen atxikimenduak fase honetako aliantzak zehaztu
eta bideratu behar ditu. Ezin gara ibili alde batetik bestera, gaur aliantza abertzalea bilatzen
eta bihar aliantza ezkertiarra proposatzen. Oinarrizko eduki horien gainean aldaketa politiko eta
sozialaren aliantza dugu ardatz. Nafarroan eginiko urratsaren garapenak erakusten du bidearen
nondik-norakoa, oraindik ere oztopoz eta arazoz beterik egongo bada ere.

34

Hautabide independentistak, beraz, estatus politiko maila berriak eskuratzea ekarri beharko
luke, horien barnean estatu-izaera aitortua bera legoke, azken estadioa. Hiru eremuko prozesuak
zera dakar, ezin daitekeela bermatu pausu guztiak lurralde guztietan batera emango direnik. Hori
guztiz barneratua izan dugu betidanik Ipar-Hego zauriari dagokionez. Ez dugu hori aintzat hartu
orain arte Hegoaldeko eremuan EAE-Nafarroa zauriari dagokionez, eta horrek argitasun galera
handia ekarri dio gure hautu estrategikoari. Izan ere, Alternatiba Demokratikoak jada erabat
zehaztu zuen gatazkaren muin politikoaren erresoluzioa Euskal Herrian bertan burutu beharreko
prozesuaren baitan zegoela, euskal herritarrek libre eta demokratikoki inolako injerentziarik gabe
hartutako erabakien baitan.
Euskal Bideak, Euskal Herriaren egituratze instituzionalari dagokion atalean, logika hori azken
bururaino eramaten du. Euskal Herriaren autoeratze eta autodeterminazio prozesua hiru subjektu
erabakitzaileen dinamikan oinarrituriko bat-egite prozesu gisa marrazten du. Lurraldetasunaren
aferaren korapiloa askatzeko moldea sakonki eraberritu dugu horrela, erabakitzeko eskubidea
jarriz erdigunean. Hiru prozesu berezitu barnebilduko dituen prozesu bateratzailea proposatzen
du Euskal Bideak, subjektu politiko osoa eta goren mailako nazioarteko estandarretan aitortua
sortzeko norabidean. Hiru abiapuntu ezberdin, beraz, hiru erritmo-abiadura, etapa eta prozedura
propioak, kontsulta eta galdera egokituak, baina helburu eta norabide bakarra: euskal herritar
guzti-guztiak Euskal Herriaren etorkizun politikoaren jabe izatea, erabakitzaile askeak.

Lurraldetasunaren afera funtsezko kontua dugu gure estrategia politikoari dagokionez. Euskal
Herriaren izaera eta izatea bera ukatzeko, lurralde zatiketa bitarteko nagusi izan baitute estatuek.
Lurraldetasunaz ari garenean ez gara soilik lur eremuez ari, herri izateaz eta erabakitzeko subjektu
burujabea den adierazpide politiko eta instituzionalaz baizik.

2015. urteko urtarrilaren 24an EH Bilduk eta EH Baik plazaratu zuten proposamenak eremu
juridiko-administratibo bakoitzean lurra hartzeko garaia du. Esan bezala, Euskal Bidea hiru prozesu
eratzaileen prozesu bateratzaile gisa definitu genuen, hots, Nafarroa Garaia, Ipar Euskal Herria
eta Arabak, Bizkaiak eta Gipuzkoak osatzen duten autonomia erkidegoa abiapuntu gisa hartuta,
abiadura, fase eta prozedura desberdinak izango dituzten hiru prozesu eratzaile proposatuz.

Ipar/Hegoa zauria genuke bat. Inposizio espainiarrak elikatu duen mendebaldeko hiru herrialdeen eta
Nafarroa Garaiaren arteko bereizketa dugu bestea. Frankismoaren amaieran egoera iraultzeko aukera
irekita zegoen, baina leihoa itxi ziguten, estatu botere faktikoek ezarri eta PNVren esku-hartzea izan
zuen erreforma autonomikoaren bitartez. Ezker Abertzaleak aurre egin zion operazio hari. Izan ere, hil ala
biziko erronka baitzen. Bi eremu autonomiko ezartzeak eta beren bat-egitea Madrilgo subiranotasunaren
menpe uztea gure herriari egin zekiokeen zauririk gaiztoenetakoa izan zen, partizioak sortzen dituen
mekanismo komunikatibo, sozial, politiko eta instituzionalen eragina izugarria baita.

EH Baik Ipar Euskal Herriko kasuan, eta EH Bilduk Nafarroa Garaiko eta Araba, Bizkaia eta
Gipuzkoako autonomia erkidegoko kasuetan, bertako herritarrekin eta gainontzeko eragile
politiko eta sozialekin batera, prozesu eratzaile bakoitzaren ezaugarriak eta urratsak erabaki
beharko dituzte. Ezker Abertzalearen iritziz, prozesu eratzaile bakoitzak mugarik gabeko
burujabetza ariketa izan beharko luke, prozesu horiek osatuko duten bidea eremu bakoitzeko
herritarrek erabakiko dutelarik. Bat egiteko asmoz emango diren urrats guztiak erabakitzeko
borondate horren emaitza baino ez dira izango.

Gatazkaren konponbidea aldebikotasunetik bilatzeak negoziazioa izanik horretarako tresna

gure herri izatea ukatzen duen funtsezko zauria sendatzea bilatu zuen, horren alde ahalegin
guztiak eta gehiago eginik. Zutik Euskal Herriak estrategia horren amaiera ekarri zuen eta, beraz,
Euskal Herria subjektu politiko gisa berreraikitzeko bide berri bati ekin zion: egun bizi ditugun
eremu politiko-instituzionalen araberako berrosatze bidea, hain zuzen, herritarren bat-egite libre
eta demokratikoki adierazitakoa oinarritzat hartuz.

Zatiketa zauriak ahalik eta lasterren ixtea ere bada gure hautabidearen funtsezko ezaugarria,
noski. Hego Euskal Herriko bi eremuen arteko joste instituzionalaren bidez, lurralde artikulazioan
aurrerapausoak lortzea lehentasunetako bat da guretzat, baina horrek ez du inolaz ere
zalantzan jartzen subjektu politikoa osatzeko oinarria, eta bat-egite librearen irizpideak
bateratze instituzionalaren ondoren ere balio osoa mantenduko du. Proposatzen dugun estatu
konfederalaren ereduak botere partekatuaren eskema lehenetsiko du.

Espainiar proiektua Euskal Herrian egonkortzea galarazita, egungo errealitatea dugu abiapuntu.
Urteotan metatu diren arazoek eta sortu ditugun aukerek arrakala berri bat ireki dute estatu
espainiarrak eraiki zuen partizio mekanismoan. Horregatik, Euskal Bideak hiru eremuetarako
prozesu eratzaile bana aurreikusten du, egungo errealitate historikoan eta ireki den fase berriari
begira eredurik egokiena delako. Betiere gure orube nazionalaren eta herri aske egiten gaituen
zutoin nagusien osatze eta trinkotze zereginari arreta eta energia bideratuz.

Prozesu eratzailea egungo hiru eremuetarik abiatuta ere, ezin dezakegu ikuspuntu nazionala
galdu. Horregatik, ehuntze nazional hori harian-harian lantzeko ekinbide sozialak eta
instituzionalak indartu beharko dira. Burujabetzaren aldeko indarren ekimen bateratuek, edota
herri mugimenduak josten dituen harremanek eremu komuna indartu behar dute. Euskal
Bidearen dimentsio herritarra deitu diogu honi.
35

Udalbiltzak joka dezakeen funtzioa garrantzitsua da, Euskal Herri osoko hautetsiak biltzen
baititu. Orain, bestalde, mugaz gaindiko harremanetan aukera berriak sor daitezke. Hiru
entitate administratiboen araberako banaketari begira panorama aldaketa deigarria gertatzen
ari zaigu: Nafarroan beste gobernu bat dago, eta Iparraldea ordezkatuko duen egitura
instituzional bat sortuko da lehen aldikoz. Aldaketa hauek, mugaz-gaindiko harremanen
esparruan, Europar Batasunaren eremu juridikoan, pauso berriak egiteko baldintzak sortu
ahal dituzte.

4.4. Gatazkaren ondorioak, konponbidearen lerroa

Zentzu horretan, eragile ezberdinen parte-hartzea ezinbestekoa da gatazka politikoaren

ondorioen konponbidean. Ezker Abertzaleak berebiziko garrantzia ematen dio euskal jendartearen
parte-hartzeari.

Balantzean ikusi bezala ez dugu ziklo berria erabat ireki eta ezin izan dugu aurrekoa itxi.
Kontraesan horretan ito nahi gaituzte. Baina guk aurreko zikloa itxi behar dugu eta berria garatu.
Horiek, halere, ez dira bata bestearen atzetik etorriko. Ezin izango dugu gatazkaren ondorioak
gainditu eta segidan arazoaren muinari ekin. Eskema horrek porrot egin du.

Euskal Presoak etxeratzeko, indar okupatzaileak bidaltzeko edota askatasun demokratikoak

bermatuak izateko, adibidez, bultzada erabakigarria herri mugimenduaren eraginaren baitakoa
izango da. Ez dago zalantzarik herritarren ekinak, mila eratako konpromisoetan adierazten den
ekintzak, lortuko dituela helburu horiek. Eta horretarako herri mugimendu ahalik eta zabalena
eratzea da helburua, herri eta auzo mailako antolakuntzan inbertsioa eginez.

Bestalde, gatazkaren ondorioekiko, hau da, armagabetzea garatzeko eta iheslari eta presoak
etxeratzeko, lehen lehenik presente izan behar dugu estatu espainiarrak konponbiderako ez
duela borondate politikorik.

Plano politikoan, gatazkaren ondorioen konponbidea estrategia politiko orokorraren, hau da,
estrategia independentistaren garapenean uztartu beharko litzatekeela diogu. Euskal Preso
Politikoen Kolektiboak ildo horretan birkokatu behar du bere burua.

Estatu estrategia da, ez da alderdi edo kolore bateko gobernuaren politika. Irakurketa partekatu
baten ondorioa da. Eta guztiaren oinarrian dagoena irabazle/galtzaileen kontakizunaren politika
da. Irabazlearen kontakizuna inposatzea helburu duen estrategia eta konponbidearen aurka
garatzen ari dena. Konponbidearen alde eginez gero estatu espainiarrak halabeharrez gatazkaren
muinean dagoen aferari aurre egin beharko lioke eta ez du horretarako inolako borondaterik,
proiektu politikoen arteko baldintza berdineko lehia demokratikoa ahalbidetuko lukeen esparrurik
nahi ez duelako.

Plano juridikoan, aurrez aurre zer agertoki dugun kontutan izanda, gatazkaren ondorio guztiei bide
honek eskaini ahal dizkion irtenbideak kontuan hartu beharko dira. Preso eta iheslarien etxeratzeko
planean esaterako, legediak eta neurri juridikoek izango duten papera presente izan beharko
dugu. Presoen kaleratzea mahai baten bueltako akordioaren eskutik emango ez denez legediaren
garapenetik eman beharko da, 2013an Euskal Preso Politikoen Kolektiboak hartutako ildoa garatuz.

Denborak argiki erakutsi digu finkatutako ekinbidea egokitu beharra dagoela, eta ondorio batzuk
argiak dira:
Ezin gara aldebikotasunaren zain egon. Ez dugu baztertzen, aldarrikatu behar dugu, baina
ez politikoki horretara mugatuz.
Preso eta iheslarien etxeratzea prozesu politiko orokorrean uztartu behar dugu.
Faseetako estrategian baino burujabetzaren eta independentziaren aldeko prozesuaren
garapenaren baitan kokatu behar dugu ondorioen konponbidea.
Labur esanda: Gatazkaren ondorioen konponbidea estrategia independentistan uztartu behar
dugu.
Egokitze horrek ez du inondik inora esan nahi preso eta iheslarien etxeratzea lehen mailako
helburua ez denik Ezker Abertzalearentzat, eta ahalik eta epe laburrenean gure artean izan
daitezen borrokatzen jarraituko dugu. Hori bai, estrategia politiko independentista eraginkor eta
emankorra izan behar duenari uztartuta.
36

Burujabetza prozesua azkartzea izango dugu, beraz, aurreko zikloa ixteko modua. Burujabetza
eskuratuz berezko boterea eta zilegitasuna lortu ahal izango dugu preso eta iheslari politiko
independentisten kaleratzea. Horretarako funtsezkoena herri mobilizazioa indartzea da, bidea
azkartzeko eta bidearen ezaugarritzean laguntzeko. Lan politikoa eta lan juridikoa beharrezkoak
diren beste bi ardatzak izango dira.

Beraz, eremu juridikoa penal zein penitentziarioa erabili beharreko bidea izango da, beti
ere damutzearen eta salatzearen marrak alboratuz. Izan ere, bata zein bestea euskal presoen
aurka, eta soilik beren aurka, erabiltzen diren salbuespenezko neurriak direlako, pertsonaren
duintasunaren aurkako bidegabekeriak gauzatzeko eta gure herriaren normalizazio politikoa
oztopatzeko traba besterik ez direlako. Salbuespen politikak bezala, salbuespenezko legedi
barneko neurriak baztertu behar dira.
Bestetik, eta burujabetza prozesuaren logikan eta konponbideari ekarpena eginez, presoen gaia
marko juridiko-politikoaren eztabaida eremura ere eraman behar da; adibidez, presondegietako
eskuduntza lekuz aldatzeko borrokari ekinez.
Testuinguru honetan, amnistiaren aldarriak aipamen bat merezi du. Amnistia Ezker Abertzalearen
sorreratik bertatik gaurdaino euskal askapen borrokaren geneetan txertaturik iraun duen eta
esanahi politikoa duen helburua da. Preso eta iheslarien etxeratzea ez ezik, gatazkaren arrazoiak
gainditzea bilatzen duen planteamendua da amnistia. Horrela, nazio aitortza eta gure etorkizuna
libreki erabakitzeko autodeterminazio eskubidea gauzatzeko- ukapenaren gainditzearekin
batera eman beharreko agertoki gisa ulertu izan dugu amnistia, espetxeen ateak ireki eta presoen
askatzearen kontzepzio legal hertsi hutsaren gainetik.
Amnistia aldarrikapen bat ez ezik, prozesu politiko bati loturiko ibilbideak eraiki behar duen
agertokia da. Hari horretatik tiraka, egun aldebakarreko prozesuaren bidez garatu nahi dugun
37

prozesu independentistaren baitan gauzatzeko bide orria marraztea dagokigu. Joko zelaia Euskal
Herrian kokatuz, presoak Euskal Herriratzearen aldeko indar korrelazioan kokatu behar dugu
estatuarekiko konfrontazioa, ekinbide horri lehentasuna emanez.
Akordio politikoaren ondorioz espetxeen ateak zabaldu eta gatazkaren ondorioei dagokien bide
orri partekatua erdiesteko ezintasunaren aurrean estatuaren borondatea muga izanik eta
prozesu independentista aldebikotasunean ez blokeatzeko arrazoiei helduta- presoen Euskal
Herriratzeak lehentasun politikoa behar du izan amnistia agertoki politiko gisa ulertu eta gauzatu
nahi dugunontzat.
Euskal Herriratzeko antolatutako presioak Euskal Herrian bertan akordioen aroari ateak ireki
eta preso eta iheslariak kaleratzeko borrokaren garapenari eman behar dio segida, zeharka
burujabetzaren ideia indartuz horrela: Euskal Herrian eraikiko ditugu baldintza politikoak
amnistiaren gauzapena eman dadin, blokeorako giltza estatuei eman baino hemengo indar
harremanen eta akordioen bidez gauzatuz.
Esan dugunez, burujabetza prozesuan eta Bakerako Euskal Bidean sakontzea da blokeo egoera
pitzatzeko dugun biderik eraginkorrena. Estatuari baldintza demokratikoak exijitzetik Euskal
Herrian gauzatzeko mekanismoak ezartzera igaro behar gara, gatazkaren muina eta sortutako
ondorioen konponbidea Euskal Herrian eman dadin borrokatuz.
Bakerako Euskal Bidean jasotzen den ibilbidea zehazten da jarraian:

4.4.1. Euskal preso eta iheslariak etxeratzea.

Esan bezala, lehen mailako helburu politikoa da, eta horretarako indar metaketa eta
eraginkortasuna behar dira. Gure ibilbidea konpartitu duten eta ez duten guztien indarrak batu
behar dira horretarako.
Fase honetan, legedia errealitate politiko berrira egokitu behar da eta salbuespeneko zigor,
espetxe eta auzibide politika legedi arruntera itzuli beharra dago.
Euskal Preso eta Iheslarien etxeratze prozesua ahalbidetzeko, bai alderdi politiko eta eragile
sozialen artean, bai instituzioetan akordio zabalak erdiestea lehenetsiko da, beti ere akordio
horietan Euskal Preso eta Iheslarien parte hartzea bultzatuz. Errepresaliatuen izenean EPPK-k eta
EIPK-k hitz egiten dute modu kolektiboan. Haiei dagokie estrategia honetan bere burua kokatzea,
eta Ezker Abertzale osoak tresna eta mekanismoak sortu beharko ditu horrela izan dadin.
Presoen kasuan, beraien etxeratze prozesua lege baliabideak erabiliz eta bakarkako aplikazioarekin
egitea bultzatuko da, horretarako baldintzapeko askatasun aurreraturako kaleratze programa
bat abian jarriz.
Euskal Iheslariei dagokienean itzultze prozesua erraztuko da. Horretarako, batetik, auzirik ez
dutenen egoera erregularizatzeko prozesu bat abiatuko da eta bestetik, auziak dituztenen egoera
erregularizatzeari dagokienez, hori arautuko duen legedi espezifiko bat egitea bultzatuko da. Aldi berean,
prozesu independentistaren beraren erronka bihurtu behar da presoen eta iheslarien etxeratzea ere.
38

Presoen gaia marko juridiko-politikoaren eztabaida eremura ere eraman behar da, adibidez,
presondegietako eskuduntza lekuz aldatzen saiatuz. Neurri horrek, presoen Euskal
Herriratzearekin batera, Euskal Herriaren esku utziko luke presoen gaineko hitza eta erabakia.

4.4.2. Biktimak, elkarbizitza eta memoria

Biktima guztiek eskubide berberak dituzte aitortza eta erreparaziorako, eta baita gertatutakoa
ez errepikatzeko bermeari dagokionean ere. Giza eskubideen urraketa guztiak bilduko dituen
datu base bat egitea planteatzen da.
Biktimek, eta jendarteak orokorrean, egia ezagutzeko dugun eskubidean oinarrituta Egiaren
Batzorde bat sortzea ere planteatzen da, egia osatzen duten egia guztiak ezagutzea
funtsezkotzat jotzen delako. Biktima guztien errekonozimenduaren eta egia osoaren aldekoa
da Ezker Abertzalea, jakinda ere, gatazkaren kontakizun bakar-bakarra ezin izango dela egin.
Gutxieneko oinarri konpartitu batzuk lortu beharko lirateke.
Nolanahi ere, azpimarratu behar da biolentziarena eta biktimena ez dela iraganeko kontua, gaurgaurkoa baizik, estatuek indarkeriari eusten baitiote, haien basakeria amnistiatua baitute eta
egindako kaltearen onarpenik egiteko imintziorik ere ez baitute egin.
Ezker Abertzaleak ezin ditu onartu, atzera begirako irakurketa kritikoaren aitzakiarekin, bere
buruaz printzipioez, proiektu politikoaz eta ibilbide osoaz arnegatzea eta egia ez dena onartzea.
Gatazkaren erro politikoa ukatzea eta egindako ekarpena txartzat jotzea.

4.4.3. Armen deuseztatzea eta armategien desegitea

Bistan da ETAk duen protagonismoa eta erabakitzeko gaitasuna gai honetan, baina egia ere bada
konponbidearen alde dauden eragileen bertako zein kanpokoen inplikazioa behar-beharrezkoa
dela. Inplikazio hori, gainera, ez da ulertu behar soilik armagabetzearen gaian, eta agenda osoari
aterabidea emateko gogoa islatu behar du; are gehiago gobernuek orain arte azaldutako jokabide
zekenari eusten diotelarik.
Bakerako Euskal Bidea dokumentuaren arrastoa ahantzi gabe, armen deuseztatze eta
armategien desegite prozesua burujabetza prozesuaren parametroetan koka daitekeela esan
daiteke.

4.4.4. Indar okupatzaileen irteera

Fase politiko berrian borroka ideologikoan indar handiagoa egin beharko litzateke, Euskal Herriak
jasaten duen muturreko militarizazioak ez baitu inolako aitzakiarik, Espainiaren eta Frantziaren
nagusitasuna azaltzea ez bada. Horrekin batera piztu daiteke herri mugimenduaren ekinbidea,
herri batzuetan egin ohi den moduan.

39

Eremu instituzionalean ere aukera berriak sortu dira, batez ere erakundeen autogobernuaren
inguruko eztabaida pizten bada eta Nafarroako Gobernuko aldaketa egonkortzen bada.
EAEko Autonomia Estatutuak dioena ere bete ez duten honetan, norabide horretako jardun
instituzionalak bete-betean asmatuko luke gaur egungo errealitatearekin.

4.4.5. Errepresioa eta askatasun demokratikoak

Esan bezala egungo fase politikoan estatuen bortxa ez da desagertu, molde eta formaz eraldatu
dela esan dezakegun arren. Norabide honetan, estatuen injerentzien aurreko herri harresia
eraikitzen jarraitu behar dugu, orain arte gatazka politikoa ulertu dugun klabeetan kokatzen
diren erasoen aurrean batetik, baina baita eraldaketa sozialari begira egindako egitasmoetatik
greba orokorrak...- egon daitezkeen erasoei aurre egiteko ere.
Askatasun demokratikoen eremuari bere integraltasunetik heltzen hasteko ordua dugu, besteak
beste polizia eredua, espetxe politika eta justizia ereduan inguruko gogoetetan sakondu eta
eraiki nahi dugun estatu ereduari bide ematen jarraitzeko.

4.4.6. Ezker Abertzalearen funtzio zehatzei begira

Gatazkaren konponbidean Ezker Abertzaleak konponbide demokratikoaren aldeko jarrera
etengabea eta ukaezina garatu behar du, herri prozesua sustatuz, bere buruaren inguruko
autokritika iraultzailea eginez eta adostasunak lortzeko borondate irmoaz.
Horrek ez du ukatzen gatazkaren parte aktiboa izanik jarrera neutraletik begiratu diezaiokegunik
gatazkaren ondorioen konponbideari, edota zehatzago gure ekinbide propioa garatu ezin
dugunik. Are gehiago, azken hau funtsezkoa dugu herri honetan gertatu dena kontatzeko
errelatoari begira, egun konpondu beharreko ondorioei begira, eta ireki nahi dugun prozesu
independentistari berezko ekarpena egiteari begira.
Bide horretan, gatazkaren izaera politikoa aldarrikatuz, gure errelatoan sakonduz eta preso eta
iheslarien aldeko mezu propioak garatuz urrats berriak egiteko baldintzak sortu beharko ditugu.

beharko luke, beste batzuekin egindako hausnarketa gune hau aprobetxatuz. Argudioak emateko,
hartzeko eta partekatzeko ordua da, militante soil gisa, erabaki zehatzik hartzeko premiarik gabe.
Antolakuntza ereduak, ibilmoldeak eta hori dena blaitu behar duen kultura politikoak estrategiari
eta ildo politikoari lotuak egon behar dute, baita prozesu politikoaren eta jendartearen garapenari
ere. Eta hortxe izan du Ezker Abertzaleak arazoen iturburuetako bat, ez duela estrategia berrituak
eskatzen zion tamainako eraldaketa egin. Edo egiten hasi. Halako prozesuak, jakina, ez dira egun
batetik bestera edota kontraesanik gabe burutzen, kultura politikoa ez baita esate hutsarekin dida eraldatzen. Baina aldaketak abiarazi behar dira, oinarriak jarri behar dira, eta oinarri egokiak
jartzeko aurreko praktika eta inertzia txarrak alboratzen hasi beharra dago. Abian prozesuak hori
ere izan nahi du.
Txosten honetan ez ditugu zerrendatu, baina jasotako ekarpen asko eta askotan barne
funtzionamoldeez eta zuzendaritza politikoaren gabeziei buruzko arazoak mahaigaineratu dira,
era gordinean eta kritika zorrotzak bideratuz. Horiei konponbideak ematen hastea izango da
hausnarketa prozesu honen balioaren neurgailu, bertan jokatuko baitu sinesgarritasuna.
Aipatu dugunez, praktika politikoa gauzatzeko erabiltzen ditugun lanabesek eta moduek
estrategiaren eta fasearen ezaugarriei lotuta egon behar dute. Gaur egun, bistan da, hautabide
independentistaren aldeko indarrak askatzea da erronka, eta hori ez da egingo abangoardismotik
eta dirigismotik, kontsigna hutsez eta jendearen parte-hartzerik gabe. Estrategiari buruzko
atalean esan dugunez, gainera, burujabetza prozesua ez da gure ibilbide historikoaren berrespen
hutsa izango, eta printzipio bera aplika daiteke antolakuntzaren eta kultura politikoaren alorrean.
Aitzitik, iragana baduen mugimendu politiko bat gara, eta hori kontuan hartu behar da, batez ere
kanpoko ereduak ez inportatzeko mimetikoki.
Estrategia eta fase honek Ezker Abertzaleari eskatzen dizkioten funtzioak anitzak dira eta
osotasun konplexu baten arabera ulertu behar ditugu gure erantzunkizunei egoki erantzun nahi
badiegu. Funtzio nagusiak honako hauek dira:
Gure egitasmo estrategikoaren aldeko herri indar eta ahalegina etengabe eraberritu,
moldatu, sustatu, jasotako ondare politikoari eutsiz.
Hautabide independentista gorpuztu dadin prozesu sozial oso baten artikulazioaz
hausnartu, prestatu, bultzatu era planifikatuan.

5. Antolaketaz hausnaRtzeko irizpideak

Lehenik eta behin esan behar da txosten honek ezin duela inoren erabakirik hartu. Ezker Abertzaleko
antolakundeek beren kongresuak edo batzarrak izango dituzte, eta horiek izango dira erabakiak
hartzeko leku egokiak eta zilegiak. Abian prozesu honek gogoeta eremu orokor bat, fase honetan
aurrera egiteko norabidearen ardatz nagusia, eta gai ezberdinetan irizpide batzuk proposatu eta
finkatu nahi ditu, guztien artean partekatzeko eta gerora egokitzapenak egiteko. Eztabaida honek
militante bakoitzak bere antolakundeko kongresurako edo batzarrerako hobeto prestatzeko ere balio
40

Herri aktibaziotik eta konfrontazio demokratikoak eskatzen duen ausardiatik prozesu

horri hauspo etengabea eskaini.
Beste sektore sozialekiko elkarlan aukerak bilatu eta garatu.
Nazio dimentsioaren eta dimentsio sozialistaren etengabeko gorpuzte-zereginari ekarpen
dinamikoa eskaini.
EHBILDU/BAI ahalik eta molde irekienean garatzeko baldintzak errespetatu, eta
partekatutako eremu horretan hautabide independentistaren lehentasunekin bat egiten
duten ildo instituzional eta bestelako dinamikak bermatu.
41

Moldeak funtzioak bezain funtsezkoak dira. Gainditutzat edo gainditu beharrekotzat jo

beharko litzateke KAS zuzendaritza eredutik erator daitekeen edozein joera, hau da, abangoardia
talde hertsien nagusitasuna baztertu behar da. Oso kontutan hartzekoa da, ordea, aniztasunetik
eta inplikazio militante zuzenetik eraikitzen den dinamizazio politikoaren balorea, horretan
oinarritutako bateratasun estrategiko sendoa, prozesuak uneoro eskatzen duen determinazio
eta malgutasuna elkar jostea, alderdi gidariaren eredu hertsia guztiz gainditzen duen hautua,
hain zuzen ere.

Inprobisazioaren hasieran eta fiskalizazioaren ondoren ordez, elaborazioan eta

ondoko balantzeetan egin behar da indarra. Horrek ahalbidetzen ditu autokritika egokia
eta zuzenketaren aukera. Bestela, muturreko alternatiba bi geratzen dira soilik: elkarri
kontuak ez eskatzea edo sekulako liskarra izatea.

Antolakuntzaren eta ibilmoldearen aldagaia askapen prozesuan aurrera egiteko ahaleginean

kokatu behar da, jakina, baina dimentsio ezberdinak ditu: helburu politikoak erdiesteko
antolakuntzaz ari garenez, antolakundea lanabes bat dela nabarmendu behar da. Ez dela bere
horretan helburua, helburuak lortzeko bitartekoa baizik. Halere, hona hemen bigarren dimentsioa,
ikuspuntu instrumental hutsa erabiltzea okerra litzateke. Lanabes/bitarteko horrek proiektu
politiko askatzailearen isla behar baitu izan, baita hona beste dimentsio bat proiektu horrekin
bat egiten dutenen etxea ere. Hori dena da garrantzitsua, eta hori guztia hartu behar da kontutan.
Hiru erpin horiek gabe ez da orekarik lortuko. Proiekturik eta oinarri sozialik gabeko jarduerak ez
luke zentzurik, eraginik gabeko proiektuak eta oinarri sozialak ez luketen modu berean.

Egituretan liberatuak ez diren pertsonen parte-hartzea eta ekarpena erraztu behar da,
horrela beste eremu batzuetan izan dezakegun esperientzia, talentua, gaitasuna...
aprobetxatu ahalko litzateke.

Zentzu honetan eta balantzean jaso bezala, zailtasunak ditugu gure praktika politikoan ikuspegi
eta ekarpen feminista txertatu eta gure jardueran parekidetasuna bermatzeko. Beraz, aurrera
begira ere, bitarteko espezifikoak eskaini beharko dira norabide ezberdinetan: gure proiektu
politikoaren integraltasuna bermatzeari begira, marraztu dugun burujabetza prozesuari
emakumeak lotzeko bitartekoak eskaintzeari begira eta noski, barne funtzionamendua
eraldatzeari begira. Eta norabide honetan, erakundeen konpromisoaz gain, ezinbestekoa izango
da emakumeen aliantza indartzea eraldaketa prozesu honen motore gisa. Ezker Abertzaleak
modu kolektiboan erronka honi aurre egiteko beharra dago. Soilik ikuspegi honetatik eraldatu
dezakegu gure kultura politikoa.
Kultura politikoaz askotan mintzo gara, eta beste askotan gertatu ohi den bezala kontzeptua
zabalduz bai baina mamia gehiegi argitu gabe. Horregatik, nahiz eta beste zenbait kontu aipatu
ahalko diren, sikiera gutxieneko irizpide batzuk emango ditugu, zertaz ari garen irudikatzeko-edo:
Eredu erabat demokratikoa, erabakiak hartzerakoan eta ardurak hautatzerakoan.
Hautaketa sistema berriak erabaki eta arautu behar dira.
Abiapuntua ondo jartzen bada apustuaren izaera, estrategiaren funtsa, egoeraren gaineko
irakurketa, eztabaidak eta parte-hartzeak indartuko gaituzte. Horregatik, eztabaidak
zabaltzeko bideak jarri behar dira, baita erabakietan parte hartzeko aukerak ere.
Egituraren aktibitateak gardena izan behar du, eta edonork edozein momentutan bere
berri izateko aukera izan behar du. Formulak bilatu behar dira. Adibidez, aktak militante
ororen esku egotea.

Egituraren betebehar nagusia bitartekoak eta aukerak eskaintzea litzateke, transmisio

hutsa baino gehiago.

Estrategiaren eraikuntzak ekintza kolektibo bat beharko luke izan. Horrela, hortik ateratako
lidergoak lidergoak behar direlako askoz ere errotuagoak leudeke.
Eredu demokratikoa eta parte-hartzailea ez da eraginkortasun ezarekin nahastu
behar. Efikazia eta efizientzia behar dira, praktika politikoa gauzatzeko, lerro politikoa
indartzeko.
Produkzio teoriko-praktikoa. Unean uneko abagunearen azterketa egitea, prozesuaren
gako nagusien garapenari buruzko analisia garatzea, zuzendaritzak ildo politikoa
zehazteko izan beharreko irizpideak marraztea lan horiek guztiek sistematizazioa eta
iraunkortasuna behar dute. Lanabesak behar dira horretarako.
Informazioa eta errealitatearen ezagutza. Datu objektiboen gaineko azterketak egin behar
dira, hartu beharreko erabakiak eta orientabideak egokiak izan daitezen. Askotan gutxi
batzuen pertzepzioaren edota multzo batzuek sortutako harrabotsaren arabera eratutako
iritziak hartzen dira nagusitzat. Horrela, topikoak eta egia mugiezinak ere sortzen dira,
nahiz eta errealitatearekin egiaztatzerik ez izan.
Elkarrizketa gaitasuna funtsezko osagaia da eraiki nahi diren aliantzak eraikitzeko,
saretu nahi diren konplizitateak saretzeko eta gainditu nahi diren arazoei aurre egiteko.
Estrategiaren arlo ezberdinetan dela konponbide eremua, dela nazio eraikuntza, dela
delakoa garatu beharreko trebetasuna da, eta alor eta eremu bakoitzean ordezkaritza
egokiak sinesgarritasuna eta gaitasuna osatu behar dira.
Komunikazio gaitasuna. Komunikazio arloa askotan uste baino zabalagoa da mezua,
irudia, bitarteko propioen kudeaketa, hedabideekiko politika... eta, gehienetan,
estrategian aurrera edo atzera egiteko faktore oso garrantzitsua da. Egitura politikoen
irizpideei jarraipena eginda, lerro politikoaren aplikazio zehatza da. Horregatik, arlo teknikoa
kazetaritzari buruzko ezagutza, marketing irizpideen erabilera bezain garrantzitsua,
edo gehiago, irizpide politikoa da.

Antolakundearen jakintza bildu eta edonorentzat eskuragarri jarri behar da. Eztabaidarako,
erabakiak hartzeko, kritikarako, ekintza politikorako... militanteek datu objektiboak behar
dituzte. Bestela, gaineko arduradunen klon hutsak bihurtzen dira.
42

43

5.1. Ezker Abertzalearen egituraketa, erreferentzia

nagusi baten beharra
Ezker Abertzalea mugimendu politiko bat da, baita eremu soziologiko bat ere, hainbat jende
bere parte sentitzen baita inon militatu gabe ere, lehenago militatu duelako edo bere eguneroko
bizian eredu eta ondare partekatu bati segitzen diolako, ekintza zehatzen bidez mobilizazioetan
parte hartuz, boza emanez, herri proiektu batzuk sostengatuz, hedabide batzuei jarraituz eta
lagunduz..., askapen prozesuari ekarpena egiten.
Badira herri proiektuetan edo herri mugimenduetan soilik direla sektorialak, direla
transbertsalagoak aritzen diren Ezker Abertzaleko partaideak ere. Horiek ere erreferentzia
hori behar dute, bi zentzutan lana egiteko: bere ekarria Ezker Abertzalean uzteko eta Ezker
Abertzaleko ikuspuntua jasotzeko. Halere, egon daitekeen tentaldi batez ohartarazi behar
da, hau da, herri mugimendu osoaren gainean zuzendaritza egitekoa. Halako eskema
abangoardistak atzean utzi behar dira, bereziki herri mugimenduaz ari garenean. Herri
mugimenduaren autonomia aldarrikatu ez ezik, praktikan ere aitortu behar da. Hori garbi
utzita, ahalegin berezia egin beharra dago Ezker Abertzaleko oinarri soziala herri proiektu
eta herri mugimenduetan aktibatzean, estrategia independentista eraldatzailea garatzeko
ezinbestekoa baita.
Antolakundeetako militantzia dago azkenik, ardura eta diziplina handiagoarekin, lan
egituratuagoarekin, eta bestelako betebehar/eskubideekin. Arazo asko aipatu da azkenaldian,
itolarrian eta goitik-beherako dinamikak janda, bertikalismoa eta eskuordetzea/delegaziokeria
eskua emanda dabiltzala. Dinamika horiei aurre egin behar zaie, eta ibilmoldeak militantzia
modu ezberdinak ahalbidetu behar ditu.
Horrek denak erreferentzia politiko egituratu bat behar du, mugimenduaren kapital politikoa
bilduko duena, gainera. Horretarako eratu zen Sortu. Urte hauetako ibilbidean antzemandako
hutsune eta akatsak ikusita, Ezker Abertzalearen birfundazio prozesuaren baitan, Sortuk
eraberritze ariketa hori egin beharko du urte honetan egitea erabaki duen kongresuan. Abian
prozesuan parte hartu dugun guztiok ere eztabaida horretan gogoz inplikatu behar dugu, gure
ardura ere badelako; aipatutako kapital politiko eta humanoa hor isurtzeko eta erabaki marko
horren zilegitasuna indartzeko. Estrategiari buruz ikuspuntu integrala izango duen antolakundea
dela ezin dugu ahantzi.
Ildo honetan, funtsezkoa da antolakunde partikularraren eta mugimendu osoaren, Sorturen
eta Ezker Abertzalearen, arteko lotura eta hartuemana behar bezala finkatzen asmatzea. Bi
norabideko etengabeko elkar elikatzea nahitaezkoa da: batetik, Sortuk askapen mugimendu
osotik edan behar du, baita herri proiektu eta herri mugimenduetatik ere, horien dinamikari
proiekzio politikoa emanez; bestetik, Sortuk askapen mugimendua dinamizatu eta elikatu behar
du, herriz herri eta arloz arlo herri prozesua indartuz.
Jakina, ez da eztabaida honen betebeharra horren denaren zehaztapena egitea, baina izandako
gabeziak gainditzeko irizpideak partekatzea komeni da, erreferentzia politiko orokorraren
jokabideak denoi bai Ezker Abertzale osoari bai beste eragileei eragiten baitigu:
44

Askapen prozesuaren estrategia orokorrarekiko dinamizazio politikoaren erantzukizuna

Sorturi dagokio.
Hautabide independentistaren baitan, dagokion erantzukizuna ahalik eta eraginkorren eta
egokien burutzeko mekanismo zehatzak jarri beharko ditu Sortuk.
Gauzak horrela, estrategia osatzeko beharrezkoak zaizkion markoak antolatu eta irizpideak
elkar trukatzeko mekanismoak martxan jarriko ditu.
Marko eta mekanismo horien izaera, nolakotasuna eta ezaugarriak Sortuk burutuko duen
kongresurako prozesuan zehaztuko dira.
Esan bezala honen guztiaren zehaztapena Sorturen Kongresuari badagokio ere, ezinbestekoa
da diseinuaren ardatz nagusienak LAB eta Ernairekin konpartitzea. Bakoitza bere autonomiatik
abiatuta, hiru erakundeon arteko elkarlana funtsezkoa da Ezker Abertzalearen proiektua nahiz
estrategia garatzeko.
Birfundazio prozesu honetan, beste antolakundeek ere bere buruaz hausnarketa egin beharko
dute. LAB, esaterako, bere kongresua prestatzen hasia da, sindikalgintzaren erronka zaharberrituei
eusteko eta langileen zein herri sektoreen indarra burujabetza prozesuaren mesedetan jartzeko.
Aliantza sindikalean, eremu sozialean zein politikoan, norabidean asmatzea beste betebehar
garrantzitsua izango du.
Ernaik ere erronkak eta ibilmoldeak definitu beharko ditu. Abian hausnarketa prozesu honetan
behin baino gehiagotan aipatu denez, gazte antolakundea ia ezerezetik birsortutako antolakundea
izan da eta belaunaldi oso baten transmisio faltak izugarri eragin du gazte antolakundeak bere
estrategia definitu eta egungo une politikora egokitzeko. Aipatu behar da ilegalizazioaren fasea
igarota osorik gainditu ez bada ere agertoki hau guztiz berria dela gazte belaunaldiarentzat.
Borrokan segitu behar du, gazte mugimendutik eta horko dinamika sozial eta politikoetatik ere
prozesu independentista elikatzeko.

5.2. Indar metaketarako erreferentzi politiko/

instituzional nagusiak
Ezker Abertzalearen apustua garbia da: EH Bildun eta EH Bain ahalik eta sektore gehien pilatzea
eta indar horri eraginkortasun politikoa zein soziala ematea. Prozesu independentistarako
ezinbesteko osagaia da. Beharbada bere formulazio zehatza argitzeko du: fronte zabalaz hitz egin
da azkenaldian, baina herritar batasunarena ere izan dezake. Teoria politikoaren alorrean sartzen
gara, baina izen abizena baino gehiago, indar bilgune horren izaera da garrantzitsua.
Ez da hauteskunde koalizio hutsa, parlamentuetan eserleku batzuk lortu eta gero koalizioaren
indarren artean banatzeko. Beste jokaleku batzuk mobilizazioa, borroka ideologikoa... izango
ditu, eta horrek beste modu batez definituko ditu, ezinbestean, hainbat egitura, erabaki gune
eta betebehar bateratuak. Gainera, alderdi jakin batekin identifikatuak ez diren pertsonek edo
sektoreek lekua izan behar dute bilgune nagusi horretan. Aniztasuna azken bururaino eramateko
erreferentzia politikoa da.
45

Gainera, euskal herritarrei eta gainerako eragileei begira oso funtzio garrantzitsua izango
du EHBILDU/EHBAIk, berak bideratuko baititu ezker soberanistaren eskaintza politikoak
proposamen taktikoak eta proiektu independentistak fase honetan behar duen birsortzeko
ekarpena.
Ezker Abertzaleak zehazki Sortuk errespetu osoz aritu behar du aliantza horietan. Alderdiek
oso paper garrantzitsua dute; besteak beste, jatorri eta eredu ezberdinetatik irismen luzeko
bidea adostu daitekeela frogatzen baitute. Autonomismotik, ezker estataletik eta ezker
abertzaleko familia ezberdinetatik datozen tradizioak dira. Horregatik oso kaltegarriak dira
gehiegizko bateratzeak, edo Sortu gainerakoei gainezartzea. Horien guztien hitzak eta eginak
Sorturen modukoak badira edo, bestela, bigarren maila batean geratzen badira, kalte egiten zaio
EHBILDU/BAIri. Jakina, horrek beste mota bateko kontraesanak ekarriko ditu, baina bigarren
mailakoak izango dira egitasmo nagusia ondo definitua badago.

5.3. Prozesu independentistaren egituraketan,

zuzendaritza kolektiboa
Prozesuaren araberako lanabesak eta mekanismoak sortu beharko direla aipatu dugu behin
baino gehiagotan. Gure buruari baino harago begiratzera behartuta gaude. Prozesu honek aurrera
egingo badu, askatasunaren aldeko borroka honek garaipena lortuko badu, eragile ezberdinen
sindikalak, sozialak, politikoak... arteko akordioak beharko dira. Bidaide izan beharko dute. Bloke
Herritar Independentista deitu izan diogu horri, baina ezin dezakegu pentsa izaera instrumental
hutsa izango duenik, Ezker Abertzalearen zuzendaritza estrategikoaren irizpidepean arituko
litzatekeen zerbait balitz bezala. Gorpuztu behar den dinamika sozial, sindikal eta politiko oso
baten adierazlea izango da, horren erreferente politiko eta sustatzaile nagusia. Horixe da Ezker
Abertzalearen borondatea eta konpromisoa, ahalegin independentista anitzaren topagune eta
sustatzaile nagusi hori bultzatzea eta ahalbideratazea.
Urratsa egin behako da, saltoa eman. Horrek berak osatu beharko du prozesu osoaren
zuzendaritza, zuzendaritza kolektiboa. Hautabide independentista geurea baino herri sektore
eta beste antolakunde sindikal, sozial eta politikoen zein kultur sortzaile, herri komunikabide
edo ekintzaile ekonomikoen hautabidea izatea lortu behar denez gero, zuzendaritza kolektibo
hori osatzeak berak eragin hedatzaile/aniztasun sortzaile izango da. Horretan oin hartuta, bere
gaitasuna zuzendaritza estrategikoa gorpuzteko eta eraginkortzeko kualitatiboa izango da. Argi
eta ozen diogu zeregin hori ez dugula geure, Ezker Abertzalearena, beste batzuekin partekatua
baizik. Izan ere, ABIAN prozesuaren aurkezpenean azaldu bezala, enbor beretik baino enbor
desberdinetik eraikiko da independentzia-basoa.

46

Txostenaren eranskinak
deskargatzeko:

W W W. E Z K E R A B E RT Z A L E A . I N F O