TBMM DILKLER VE PROTOKOL MDRL TARAFINDAN HAZIRLANMITIR

A
U
KU
UK
KU
UK
HU
H
A BBRRLL
UPPA
VRRU
AV

11)) A
AV
VRRU
UPPA
A TTO
OPPLLU
ULLU
UK
KH
HU
UK
KU
UK
KU
UN
NU
UO
OLLU
UTTU
URRA
AN
N TTEEM
MEELL A
AN
NTTLLA
AM
MA
ALLA
ARR
B
BR
RN
NC
CLL H
HU
UK
KU
UK
K
1951-Avrupa Kmr ve elik Topluluu Antlamas
18/3/1951 de Paris'de imzaland. Tzel kiilie haiz olan Avrupa Kmr ve
elik Topluluu kuruldu. 25/7/1952 de yrrle girdi. ye lkelerin
ekonomisine katkda bulunmak amacyla kmr ve elik retiminde ortak
dzenlemeler yaplmaktadr.
1957 - Avrupa Atom Enerjisi Topluluu Antlamas
25/3/1957 de imzaland. Avrupa Atom Enerjisi Kurumu (Euratom) kuruldu.
1957-Roma-Avrupa Ekonomik Topluluu Antlamas (ATA)
25/03/1957 de imzaland.Avrupa Ekonomik Topluluu'nu kuran antlamadr.
Ekonomik byme yannda ye lkelerin parasal ve siyasi birlikleri de
amalanmaktadr. Mallarn, sermayenin ve emein serbeste dolam
rgtlenmitir. 1992 Maastrich-Avrupa Birlii Antlamas ile maddeler ve baz
kavramlar deitirildi. rnein AET (Avrupa Ekonomik Topluluu), AT
(Avrupa Topluluu) oldu. AETA (Avrupa Ekonomik Topluluu Anlamas) ise
ATA (Avrupa Topluluu Anlamas oldu. 1957 ylnda 248 maddeden ibaret
olan ATA, 1992 ABA (Maastrich-Avrupa Birlii Antlamas) ile, 300 maddeye
ulat.Sonradan, 1997 Amsterdam Antlamas ile hem ATA'da hem ABA'da
deiiklikler yapld. u anda, AAETA, AKTA ve ATA yrrlktedir. Ancak
pratik Avrupa Hukukunun temel metni, Maastrich ve Amsterdam antlamalar
ile deitirilen 1957 - Roma- Avrupa Topluluu Antlamasdr.
1965-Avrupa

Topluluklar

iin

Tek

Konsey

ve

Komisyon

Oluturulmasna likin Antlama

8/4/1965 de imzaland. Evvelce, AKT, AET, AAET iinde grev yapmakta
olan Konsey, Komisyon, Genel Kurul (Avrupa Parlamentosu) ve Avrupa
Topluluklar Mahkemesi (ATM), bu szleme ile her topluluk iin birletirildi
ve her topluluk iin birlikte grev yapmaya balad.28/2/1986 da imzaland.
1/7/1987 de yrrle girdi. ye lkeler arasnda d politikann birlikte
belirlenmesi, Avrupa Hukukunun konulmasnda ibirlii yaplmas, evrenin
korunmasnda ortak politika saptanmas, akademik ve mesleki zelliklerin
belirlenmesi gibi konularda dzenleme yaplmtr. ABA ile deitirildi.

Hazrlayan: Sumru BLEN

Dilikiler ve Protokol Mdrl efi

TBMM DILKLER VE PROTOKOL MDRL TARAFINDAN HAZIRLANMITIR

1992-Maastrich-Avrupa Birlii Hakknda Antlama (ABA)

7/2/1992 de imzaland, 1/11/1993 de yrrle girdi.Bylece Avrupa Birlii
kuruldu. 1993 de yrrle girdi. AB, mevcut topluluu ortadan kaldrp
onlarn yerine gememi, aksine ksmen topluluk zerine kurulmutur.
( Bkz: Tekinalp, Avrupa Birlii Hukuku, Sh.15)
AB, stun zerine kurulmutur. Topluluklar, Ortak D Politika ve
Adalet ve ilerinde birlii.
1997-Amsterdam Antlamas
2/10/1997 de imzaland, 1/5/1999 da yrrle girdi. Amsterdam Szlemesi,
blmden, bir ekten ve 13 protokolden olumaktadr.Topluluk Antlamalar
ve Maastrich Avrupa Birlii Antlamasnda kurumlar, hedefler ve ilevler
temelinde deiiklikler yaplmtr. 22/6/1993 gnl Kopenhag Zirvesinde
kabul edilen siyasi ve ekonomik ltler (demokrasi, hukukun stnl,
insan haklar ve aznlk haklarnn korunmas ve bunlar teminat altna alan
istikrarl kurumlarn varl, Birlik iinde rekabeti basklara ve dier serbest
piyasa glerine dayanabilecek bir serbest piyasa ekonomisinin varl )
Amsterdam Szlemesi ile yasallat.(m. 6) Kadn erkek eitliini, evre
koruma

ilkelerini

ve

Avrupa

Topluluklar

Mahkemesi'ni

glendiren

deiiklikler yapld. Ek protokollerle; Schengen szlemeleri Topluluk

mevzuatna dahil edildi.Snmac ve mlteci politikalar belirlendi. Medeni ve
ceza hukuku alannda adalet mercileri ile polis ibirlii dzenlendi.
2000 Nice Avrupa Birlii Temel Haklar art
Avrupa Parlamentosu, AB Konseyi ve AB Komisyonu bakanlar tarafndan
17/12/2000 de Nice'de imzaland ve akland. Avrupa Birlii snrlar iinde
ikamet eden tm Avrupa vatandalar ile dier kiilerin medeni, siyasal,
ekonomik ve sosyal haklarn dzenlemektedir. Bu haklar alt blm altnda
kaleme alnmtr; Onur, zgrlkler, Eitlik, Dayanma, Vatandalk Haklar,
Adalet. Szlemede dzenlenen haklarn dayanan, Maastrich-Avrupa
Birlii Antlamas, Topluluk Antlamalar, nsan Haklar Avrupa Szlemesi,
AB lkelerinin Anayasal Gelenekleri; Avrupa ve Avrupa Konseyi Sosyal
artlar, Avrupa Topluluklar Mahkemesinin

ve Avrupa nsan Haklar

Mahkemesinin itihatlar, oluturmaktadr.Nice Szlemesinde dzenlenen

''temel haklar'' fazla bir deiiklie uramadan Avrupa Anayasas Tasla'nda
yer almtr.
Hazrlayan: Sumru BLEN
Dilikiler ve Protokol Mdrl efi

TBMM DILKLER VE PROTOKOL MDRL TARAFINDAN HAZIRLANMITIR

22)) K
KA
AR
RA
AR
RLLA
AR
R,, TTO
OP
PLLU
ULLU
UK
K TT
ZZ
K
KLLE
ER
R,, Y
Y
N
NE
ER
RG
GE
ELLE
ER
R
K
KN
NC
CLL H
HU
UK
KU
UK
K
Genel olarak yukarda belirtilen antlamalar, Topluluk hukuku'nun birincil
kaynan, topluluk kurumlarnn kendilerine antlamalarla devredilmi
yetkileri kullanrken oluturduklar mevzuat, Topluluk hukukunun ikincil
kayna olarak nitelenir.
A) TOPLULUK TZKLER ( REGULATONS)
ATA ve AET'nn ''Topluluk Tz'' ile AKTA'nn ''Topluluk Karar'' dorudan
uygulanan ve dorudan etkiye sahip hukuki tasarruflardr. Genel kapsamldr.
Dorudan tm koullaryla balaycdr ve tm ye lkelerde dorudan
uygulamaya girerler. Topluluk Tzkleri, Konsey'ce veya ortak karar alma
usul iinde Konsey ile Avrupa Parlamentosu tarafndan birlikte; ya da
Komisyon yahut Avrupa Merkez Bankas tarafndan karlr. Her ye
devleti dorudan balar. ye devletler, ulusal hukuklarn ne srmek
suretiyle Topluluk Tzklerini uygulamaktan kanamaz. Ulusal mevzuatlarna
eklenmesine gerek olmakszn Topluluk yurttalar iin ayn ulusal yasalar gibi
hak ve ykmllkler getirir.Yrtme ve yarg organlar, ulusal hukuk kadar
Topluluk hukukuna da uymak zorundadrlar. Tarm, ulatrma, iletiim, ulam,
evre koruma, i ve sosyal gvenlii gibi alanlarda AB Resmi Gazetesinde
yaynlanan Topluluk Tzkleri, topluluk yaamnn dzenlenmesinde nemli
role sahiptir.
B) YNERGELER (DRECTVES)
AT kurumlar tarafndan yaynlanan ynergeler, balaycdr. Eriilecek
sonular bakmndan tm ye lkeleri balar ancak biim ve yntem seimini
ulusal mevkilere brakr.Topluluk tzklerinden farkl olarak mevzuatn
tekletirilmesine deil uyumlulatrlmasna yneliktir. Ynergeler, ngrlen
hedef bakmndan ye devletler iin balaycdr; ancak Topluluk dzeyinde
mutabk kalnm hedeflere kendi hukuk sistemleri iinde ulama biimini ve
ynteminin seimini ulusal mercilere brakrlar. Ynergeler, ye Devletlerin
yasalarnn zerinde deildir; ancak ye Devletlere ulusal mevzuatlarn
Topluluk kurallaryla ayn dzeye getirecek biimde ayarlama ykmlln
getirmektedir.Avrupa Adalet Divan, bir ok kararnda, ''Topluluk yurttalarnn
ulusal mahkemelerde aacaklar davalarda, ilgili Ynerge ile kendilerine
Hazrlayan: Sumru BLEN
Dilikiler ve Protokol Mdrl efi

TBMM DILKLER VE PROTOKOL MDRL TARAFINDAN HAZIRLANMITIR

tannan haklar elde edebilmek iin o Ynerge'ye dorudan atfta

bulunabileceklerini'', belirtmitir. Ayrca, Adalet Divannn, ye Devletlerin,
ynergeleri btnyle ya da ksmen kendi mevzuatlarna aktarmaktaki
kusurlarndan dolay ortaya kan zararlar tazmin etmekle ykml olduuna
dair yerleik kararlar mevcuttur.

C) KARARLAR (DECSONS)
Karar, AB Konseyi tarafndan veya veya ortak karar almak suretiyle,
Konsey ile Parlamento, Komisyon veya Avrupa Merkez Bankas
tarafndan alnabilir. Topluluk kurumlar bu ''kararlar'' ile ye Devletleri ya
da yurttalar her hangi bir eylemde bulunmaya ya da bulunmamaya
zorlayabilirler veya onlarla ilgili haklar ve devler koyabilirler. Ayrca,
Avrupa Topluluklar Mahkemesinin ald kararlar, Topluluk hukukunun
konulmasnda ve uygulanmasnda ok nemli bir ileve sahiptir.
D) TAVSYE VE GRLER (RECOMMENDATON AND OPNON)
Topluluk kurumlarnn, ye devletlere veya AB yurttalarna ynelik
hukuken balayc olmayan ancak muhataplarna belli bir konuda belirli bir
biimde davranmalarn tavsiye eden hukuki tasarruflardr. ounlukla
Avrupa Parlamentosu tarafndan hazrlanan bu tr dokmanlarn herhangi
bir hukuksal anlamda ye lkeleri balaycl yoktur.

Hazrlayan: Sumru BLEN

Dilikiler ve Protokol Mdrl efi

TBMM DILKLER VE PROTOKOL MDRL TARAFINDAN HAZIRLANMITIR

Kaynaklar

Avrupa Birlii Hukuku, Tekianalp/Atamer/Oder/Okutan, Beta Yay.

st.2000

AB nternet sitesi; http:/europa.eu.int

AB Trkiye Delegasyonu; www.deltur.cec.eu.int

AB Genel Sekreterlii

AB Luksemburg Adalet Divan; http:/curia.eu.int

Hazrlayan: Sumru BLEN

Dilikiler ve Protokol Mdrl efi

; www.abgs.gov.tr