ALUMNYUM

ALA IMLARI

ALUMNYUM VE ALA IMLARI

Alminyum ve alminyum alamlar en ok kullanlan demir d metaldir.

Aluminyum alamlar:alamlama (Cu, Mg, Si, Mn,Zn ve Li) ile dayanmlar

artrlr.
 Isl ilem yaplmayan: tek fazl, kat zelti sertlemesi ile dayanm
artrlan.
 Isl ilem yaplan (yalandrlan): kelme dayanm ile dayanm
artrlyor (MgZn2,Al3Li)
zellikler
 Dk younluk (2.7 g/cm3), elikle kyaslandnda: 7.9 g/cm3
 Yksek elektrik ve termal iletkenlik
 Yksek korozyon dayanm
 Kolay ekillendirilebilme (tabaka eklinde vs. elde edilebilme)
 YMK yapda:dk scaklklarda bile yksek toklua sahiptir
 Kstlama: Dk ergime scakl (660C)

ALA IMLARIN SMLENDRLMES

Malzeme

sim

Al ierii >%99

1XXX

Alam elementleri
Bakr

2XXX

Mangan

3XXX

Silisyum

4XXX

Magnezyum

5XXX

Silisyum ve Magnezyum

6XXX

inko

7XXX

Dier

8XXX

OTOMOTV UYGULAMALARI

elikle kyaslandnda
%65 daha hafif.
Ford elie kyasla %46
daha hafif otomobil
zerine almaktadr.

HAVACILIK

7075 isimli alam havaclkta kullanlmaktadr.

7075 has inko ve bakr iermektedir. Alminyumun
kaynaklanmasnn zor olmas en byk problemdir.

7075 ekillendirilebilme ilenmesi olduka kolaydr.

ELEKTRK LETM-AL ARA TIR

Elektrik iletimi uygulamalar
aluminyumun en geni
uygulama alan bulduu
sektrdr..

Dier metaller bu sektrde

aluminyumun rakibi olamaz.

Elektrik iletimi iin en ekonomik

yoldur.

AL-CU SSTEM
Al-Cu faz diyagram ve Al-%4 Cu sisteminin mikroyaps

2003 Brooks/Cole, a division of Thomson Learning, Inc. Thomson Learning is a trademark used herein under license.

AL-CU SSTEM
Al-% Cu sisteminde srekli (tane
snrlarnda ) kelen faz.

AL-CU SSTEM
Al-Cu sisteminde kelme dayanm elde etmek iin uygulanan basamaklar

%Cu?

AL-CU SSTEM
Al-%4Cu sistemi iin Cu2Al faznn TTT diyagram
Isl ilem
Doygun
Kararl

Doygun +CuAl2

Hzl
soutma
Yalandrma

Zaman (saat)

AL-CU SSTEM

Akma Dayanm (MPa)

Isl ilem (yalandrma) scakl ve zamannn Al-%4Cu alamnn akma

dayanmna etkisi.

Yalandrma zaman (saat)

AL-MG SSTEM

340-451oC arasnda
sl ilem yap
(%100)
Oda scaklna
hzla sout (%100)
340oC nin altnda sl
ilem yap (-ok
ince kelekleri)

AL-MG SSTEM
Al-%5.5Mg sistemi iin Mg5Al8 faznn TTT diyagram

Isl ilem
Dk hzla
soutma

Kararl
Doygun +Mg5Al8

Doygun

Zaman (saat)

AL-MG SSTEM
5000 Serisi (Al-Mg) alamlarn mekanik zellikleri
Alam

%Mg

Akma
Dayanm
art
(MPa)

5005

0.8

40

5050

1.5

55

5052

2.5

90

5454

2.7

120

5083

4.5

145

5456

5.1

160

AL ALA IMLARININ ZELLKLER

Alam Serisi

Tipik Kompozisyon

Akma Dayanm (MPa)

Yava soutma

Hzl soutma+
sl ilem

2000

Al+%4Cu+Mg,Si,Mn

130

465

6000

Al+%0.5Mg+%0.5Si

85

210

7000

Al+%6Zn+Mg,Cu,Mn

300

570

AL-L SSTEM
Arlka %2.45e kadar Lityum ierirler.

Her %1lik Lityum katks alamn younluunu
%3 drmektedir.

Al3Li faznn kelmesiyle kelme sertlemesi
(precipitation hardening) salanyor.

Uzay mekiinin yakt tank

Atlas V ve Delta IV roketlerinin d muhafazas
bu alamdan imal edilmektedir.

SPESFK DAYANIM LE LGL

RNEK VER

MAGNEZYUM
ALA IMLARI

Magnezyum ve Berilyum Alamlar




Magnezyum alamlar havaclk ve uzay uygulamalarnda,

yksek hzl makinalarda kullanlr.
En byk avantaj olduka dk younlua sahip olmalardr.

Mg-Al Sistemi

ARA

BAKIR ALA IMLARI

BAKIR ALA IMLARI

Blister Bakr: Bakrn saflatrlmas srasnda elde edilen saf

olmayan bakr.
Bakr bazl alamlarn uygulama alanlar:





Elektriksel paralar (elektrik iletimi kablosu)

Pompalar
Valfler
Conta malzemesi olarak

Bakr ayrca berilyum veya kobalt ile alamlandrlmaktadr. Elde

edilen alamn termal ve elektriksel iletkenlii dmekte ancak
dayanm artmaktadr.
Pirin - Bakra ek olarak ana alamlama elementi olarak inko
ieren alamlar.
Bronz -Bakra ek olarak ana alamlama elementi olarak kalay
ieren alamlar.

BAKIR ALA IMLARININ

ZELLKLER

Avantajlar





Olduka yksek termal ve elektriksel iletkenlie sahiptir.

Orta seviyede korozyonlu ortamlara kar dayankldr.
Son derece iyi ekil verilebilirlik zellii sayesinde, kompleks
ekillere sahip paralarn retilmesi kolaydr.
Dk scaklklarda bile yksek darbe tokluuna ve dayanma
sahiptir.

Dezavantajlar



Dayanm (saf haldeyken) olduka dktr.

Yzeyinde koruyucu oksit tabakas oluturmad iin; kuvvetli
asitlere kar korozyon dayanm dktr.

BAKIR ALA IMLARININ ZELLKLER

Saf bakrn mekanik zelliklerinin scakla bal deiimi.

Scaklk (oC)
20

100

200

300

500

ekme Dayanm (MPa)

225

216

176

147

82

%Uzama

49

48

46

32

18

Brinel sertlii

42

41

39

37

35

Scaklk (oC)
-10

-40

-80

-120

-180

ekme Dayanm (MPa)

221

232

268

284

402

%Uzama

40

47

47

45

38

TPK BAKIR ALA IMLARININ

ZELLKLER
Malzeme

ekme
Dayanm
(MPa)

Akma
Dayanm
(MPa)

%
Uzama

Dayanm Artrma
Mekanizmas

Saf bakr

210

35

60

Ticari olarak saf bakr-(Byk taneli

olacak ekilde sl ilemden gemi)

225

70

55

Kat zelti sertlemesi

Ticari olarak saf bakr-(Kk taneli

olacak ekilde sl ilemden gemi)

235

77

55

Tane boyutu

Ticari olarak saf bakr-(Cold

worked)

400

370

Pekleme sertlemesi

Cu-%35Zn-Isl lemden gemi

330

105

62

Kat zelti sertlemesi

Cu-%10Sn-Isl lemden gemi

460

195

68

Kat zelti sertlemesi

Cu-%35Zn-(Cold worked)

685

440

Kat zelti sertlemesi

+pekleme sertlemesi

Cu-%Be (Yalandrlm)

1330

1225

kelme sertlemesi

Cu-Al (Hzl soutulmu ve

temperlenmi)

770

420

Martenzitik reaksiyon

BAZI BAKIR ALA IMLARININ FAZ

DYAGRAMLARI
Cu-Zn

Cu-Al

Cu-Sn

Cu-Be

RNEK

%10 Al ieren yksek dayanml bakr alam dizayn

etmek iin gerekli olan sl ilem rotasn belirleyiniz.

ZM
1.

2.

3.

%100 elde etmek iin alam 950oC ye st

ve tut.
Alam oda scaklna kadar hzl bir ekilde
sout ve bylece faznn martenzite()
dnmesini sala.
565oC nin altnda (rnein 400oC de)
yalandr. Yalandrma srasnda martenzit
ve 2 fazlarna dnr. 400oC de oluan 2
nin miktar:

10 9.4
% 2 =
100 = %9.7
15
.
6

9
.
4

4.

Temperleme ileminden sonra hzl bir

ekilde oda scaklna sout. Bylece
faznn olumasn engelle.