PENYELESAIAN KONFLIK KANAK-KANAK

Kemahiran penyelesaian konflik ketara penting untuk kesejahteraan dan keyakinan

diri kanak-kanak. Guru boleh mengajar anak-anak bagaimana untuk menyelesaikan
perbezaan mereka dengan orang lain supaya kehidupan mereka akan dipenuhi
dengan ketenteraman dan keharmonian.

Menyelesaikan konflik adalah kemahiran yang akan diperlukan sepanjang hayat

kanak-kanak. Kemahiran ini diperlukan kerana kanak-kanak akan membesar
menjadi orang dewasa yang bijak mengelakkan konflik,tidak membenarkan orang
lain untuk membuli mereka atau mereka akan mengawal orang lain dengan konflik.
Perkara pertama yang perlu dilakukan dalam mengajar anak-anak tentang
bagaimana untuk menyelesaikan konflik adalah untuk mengajar mereka mengakui
adanya masalah. Dengan cara ini, mereka tidak akan menyembunyikan sesuatu
masalah dan membiarkannya berlanjutan. Mengajar kanak-kanak untuk menangani
konflik secara langsung dan membiarkan orang lain tahu akan perasaan mereka
sebenarnya. Perkara seterusnya adalah untuk memastikan untuk membawa keduadua pihak yang terlibat bersemuka. Ini perlu dilakukan tanpa perasaan yang negatif
atau mempertahankan diri. Ini adalah kerana kanak-kanak belajar untuk meluahkan
perasaan dan bercakap perkara yang sebenar tanpa perlu bertindak balas secara
negetif.
Mengikut tahap perkembangan psikososial Erikson kanak-kanak pada umur 3 tahun
hingga 6 tahun berinisiatif untuk melakukan sesuatu tetapi kadang kala merasa
bersalah terhadap tindakan yang telah dilakukan. Ini menyebabkan kanak-kanak
menghadapi konflik psikologi dan sosial dalam kehidupan mereka.

1.3.1 STRUKTUR MASALAH

Struktur masalah yang bersifat konflik berlaku pada setiap perkembangan manusia
mengikut Erikson, seperti yang ditunjukkan dalam Jadual 6.1.
Jadual 6.1: Perkembangan
Psikososial Erikson dari Lahir
hingga 6 Tahun Konflik
Perkembangan
Percaya lawan Tidak Percaya

Umur

Lahir hingga 12-18

bulan.

Deskripsi

Bayi perlu membentuk

hubungan kasih
sayang dan
kepercayaan dengan
penjaganya atau ia

akan membina
perasaan tidak
percaya.
Autonomi lawan Sangsi/rasa malu

18 bulan lawan 3
tahun.

Tenaga kanak-kanak
diarah untuk membina
kemahiran fizikal
termasuk belajar
berjalan dan
memegang benda.
Kanak-kanak belajar
mengawal diri jika
tidak dapat ditangani
dengan baik ia akan
membina perasaan
malu dan sangsi.

Inisiatif lawan Rasa Bersalah

3-6 tahun

Kanak-kanak terus
menjadi lebih asertif
dan berinisiatif tetapi
jika terlalu tertekan
akan merasa
bersalah.

Jadual 6.1

Selain daripada konflik yang berlaku di tahap perkembangan, masalah juga timbul
daripada punca luaran contohnya seperti berikut:
(a) Ibu memberi tekanan kepada anak kerana tugasan keibubapaan adalah
bukan kerja sukarela dan ibu bapa juga kurang persediaan dan panduan menjadi
ibu bapa. Ibu bapa menggunakan strategi mendidik anak mengikut cara mereka
dididik semasa kecil tanpa pengetahuan khusus dalam kemahiran keibubapaan.
(b) Ramai orang berpendapat dan percaya bahawa seorang ibu yang mempunyai
anak telah tahu bagaimana menjadi ibu tetapi bukan semua bapa tahu menjadi
bapa. Ini adalah satu stereotype umum terhadap tanggungjawab ibu bapa. Ibu
bapa perlu tahu tanggungjawab masing-masing supaya semua punca masalah
anak-anak dapat diselesaikan dengan sempurna.
(c)Bapa juga menghadapi permasalahan seperti menyediakan tempat tinggal,
mencari nafkah makanan dan pakaian untuk anak isteri, memberi pelajaran
agama dan persekolahan untuk anak serta menjamin keselamatan kepada anak
dan isteri. Ini juga menyebabkan bapa juga memberi masalah kepada anak
kerana kesan tekanan yang dihadapinya.

Penyelesaian Masalah dan Perkembangan Kognitif

Kanak-kanak tidak hanya berkembang secara fizikal semasa awal kanak-kanak,
mereka juga membangunkan kebolehan kognitif baru apabila mereka semakin
membesar dan matang.
Pada peringkat awal kanak-kanak iaitu semasa berumur 2 hingga 6 tahun beberapa
perkembangan metakognisi dan strategi kognitif juga dapat dilihat.
(a) Metakognisi ialah pengetahuan dan kepercayaan mengenai proses kognitif
seseorang serta usaha untuk melaras proses kognitif untuk memaksimumkan
pembelajaran dan ingatan.
(b) Strategi kognitif ialah proses mental yang spesifik yang digunakan manusia untuk
memperoleh dan memanipulasi maklumat. Setelah kanak-kanak membina
proses mental dan mereka akan gunakan maklumat untuk menyelesaikan
masalah, seterusnya strategi kognitif akan menjadi lebih sofistikated dan
berkesan.
Pada peringkat umur ini beberapa kebolehan memproses maklumat asas dapat
diperhatikan seperti tertera di Jadual 6.2.
Jadual 6.2: Kebolehan Asas
Ciri- Ciri
Memproses Maklumat Peringkat
Umur
Awal kanak-kanak (2-6 tahun)
Tahap penumpuan
yang singkat.

Implikasi

Selalu ubah
aktiviti.

Mudah terganggu.

Pastikan
gangguan minima
semasa
pembelajaran.

Pemahaman sedikit
dan penggunaan
4ymbol.
Asas pengetahuan
terhad untuk
menginterpretasi
pengalaman baru.

Menyediakan
pengalaman
pelbagai seperti
lawatan ke tempattempat tertentu
seperti bomba,
perpustakaan, zoo
dan lain-lain untuk
memperkayakan
asas pengalaman
kanak-kanak.

Jadual 6.2
Peperiksaan teliti tentang kebolehan kognitif ini diperoleh terutamanya melalui aktiviti
bermain kerana bermain adalah satu pembelajaran kepada kanak-kanak.

6.3.3 PROSES PENYELESAIAN MASALAH

Rajah 6.3

Cara kanak-kanak menyelesai masalah dilihat daripada sudut bagaimana kanakkanak berfikir dan seterusnya menyelesaikan masalah. Pada peringkat praoperasi
perkembangan kognitif, kanak-kanak menggunakan simbol. Ini meningkatkan
kebolehan kanak-kanak mengambil kira pengalaman masa lalu dan masa akan
datang untuk meramal hasil tindakan dan berfikir secara fleksibel.
Berfikir pada peringkat preoperasi boleh dijelaskan menggunakan tugas perbualan
yang dilakukan kanak-kanak. Melalui tugasan ini kanak-kanak didapati boleh
diperbodohkan melalui rupa bentuk benda-benda yang cantik lebih menarik minat
kanak-kanak. Kanak-kanak prasekolah cenderong berfikir berpusatkan ego sendiri
dengan mengandaikan perspektif orang lain sama dengan perspektif diri mereka.
Kanak-kanak mempunyai daya ingatan yang pendek kerana lebih mudah terganggu,
tidak menggunakan strategi ingatan secara konsisten dan kurang memantau
prestasi mereka.
Kanak-kanak cenderong membina ingatan yang baik jika ingatan itu berdasarkan
pengalaman signifikan yang selalu dialami. Kanak-kanak mudah keliru antara situasi
sebenar dan yang berpura-pura. Perkembangan kognitif kanak-kanak dipengaruhi
oleh pengasuh mereka yang selalu memberi maklumat budaya dan mengarah
pengalaman belajar kanak-kanak. Kanak-kanak akhirnya mengarah tindakannya
melalui pertuturan sama seperti yang ditunjukkan oleh pengasuhnya. Kanak-kanak
boleh membina kemahiran kognitif melalui pendedahan kepada program prasekolah
dan televisyen pendidikan.
Proses penyelesaian masalah terbahagi kepada beberapa tahap iaitu:
(a) mengambil orientasi penyelesaian masalah;
(b) mendefinisi masalah dan menetapkan matlamat;

(c) membina alternatif penyelesaian masalah;

(d) menetapkan penyelesaian terbaik;
(e) melaksanakan penyelesaian tersebut dan menilai kesannya. Prosedur
ini ditunjukkan di dalam Rajah 6.4.

Rajah 6.4
(a) Tahap 1: Mengambil Orientasi Penyelesaian Masalah
Adalah penting kanak-kanak mengenalpasti masalahnya dan mengambil
tindakan sewajarnya untuk mencari alternatif kepada penyelesaian masalah
tersebut.
(b) Tahap 2: Mendefinisi Masalah dan Menetapkan Matlamat
Kanak-kanak perlu diberi peluang berfikir untuk mendefinisi masalahnya dan
menetapkan serta mengambil keputusan untuk mencari penyelesaian
masalahnya.
(c) Tahap 3: Mencari Alternatif Penyelesaian Masalah
Pada tahap ini kanak-kanak diajak mencari alternatif kepada penyelesaian
masalah berdasarkan tahap pemikirannya dengan dibantu oleh orang dewasa
seperti guru dan ibu bapa.
(d) Tahap 4: Membuat Keputusan Tentang Penyelesaian Terbaik
Keputusan memilih penyelesaian terbaik adalah boleh dilihat dari kesan
keputusan yang dibuat. Apakah kesan jangka pendek dan jangka panjang
kepada kanak-kanak dan orang di sekelilingnya.
(e) Tahap 5: Melaksanakan Penyelesaian dan Menilai Kesannya

Kanak-kanak menilai kesan kepada penyelesaian yang diambil kerana

pada tahap umur ini kanak-kanak telah membina metakognisi dan strategi
kognitif yang sesuai dengan umurnya.