Transparenca tatimore: Nga kush dhe pr k?

nga Eduart GJOKUTAJ

Besimi q ndrton nj kompani karshi klientve dhe aksionerve t saj sht n
ditt e sotme tema m kritike pr diskutim publik. Pjesa kryesore e besimit q
percepton publiku pr kompanit jan tatimet q ato paguajn si pjes e
detyrimit korrekt pr ekonomin. Publiku po e krkon me forc kt transparenc
nga t gjitha kompanit q kan impakt publik, por edhe te kompanit q kan
nj tradit dhe nj emr n vendet e tyre. Pa kt cilsi t re t quajtur
transparenc tatimore kompanit nuk e kan m t leht si m prpara t jen
lider t tregut vendas dhe ndrkombtar.
Debatet e viteve t fundit mbi taksn e ndershme e kan futur dialogun e
publikut me biznesin n dimensionin e informimit fiskal mbi ndershmrin fiskale
t biznesit. Dhe publiku pret prgjigjen e kompanive.
Plani i Veprimit mbi Erozionin e Bazs tatimore dhe Transferimit s Fitimit (EBTF),
apo i quajtur n literaturn e huaj si Base Erosion and Profit Shifting (BEPS), i
miratuar nga OECD dhe vendet e G20 n vitin 2013 pranoi se rritja e
transparencs pr administratat tatimore duke u ofruar atyre informacion t
mjaftueshm pr t vlersuar nivelin e lart t transferimit t mimit dhe BEPS
rreziqe t tjera t lidhura me EBTF sht nj aspekt i rndsishm pr trajtimin e
problemeve q kalojn kto vende.
N vijimsi t koordinimit botror pr t luftuar shmangien tatimore dhe pr t
ndikuar n nj rishprndarje t t ardhurave duke u bazuar mbi juridiksione
ndrkombtare q shkojn prshtat me prhapjen e shoqrive ndrkombtare,
prej t paktn dy vitet e fundit sht prhapur n vendet kryesore n Europ
nisma pr Transparencn Tatimore.
Nj nga cshtjet q prfshihen n raportimin e shoqrive t mdha, detyrimet
tatimore trheqin vmendje m t madhe t medias dhe publikut. N kt koh
t vshtirsive drsmatike t financave publike dhe t nj rritje t borxhit publik
vit pas viti interesi publik nuk ka qen ndonjher m i prqndruar te politikat
qeveritare ndaj barrs tatimore dhe transparencs s saj. Publiku dhe shoqria
civile e prforcuar nga media kan koh q krkojn t njihen n nj
transparenc t plot nse kompanit e huaja dhe vendase jan duke paguar
shumn e sakt t tatimeve dhe nse paguajn t gjitha tatime.
N kt klim t re t krijuar n botn e zhvilluar, cshtja e transparencs po
bhet nj tem e reputacionit t markave tregtare q lidhen me kompanit q i
mbajn t drejtat e tyre. Disa nga kompanit m t mdha botrore jan duke e
shndrruar transparencn n favor t biznesit t tyre duke e shndrruar n nj
standart t ri faktin e t qenurit sa m transparent n raport me publikun e gjer,
ku jan edhe pjesa m e madhe e konsumatorve t mallrave dhe shrbimeve t
tyre.
Raportimi fiskal sht duke psuar ndryshime ligjore nga njeri vend n tjetrin.
Transparenca tatimore nuk sht duke prmirsuar detajet teknike t raportimit,
por sht duke prmirsuar vizionin e hapjes s kompanive ndaj publikut me nj

qasje m t mir t strategjis tatimore, menaxhimit t rriskut dhe efektit t

menaxhimit financiar.
Por a ka arsye pr kt hapje ndaj publikut dhe vetvetes?
Ndryshimi drejt zbardhjes tatimore apo transparencs s pagesave pr shtetin
sht duke ardhur gjithsesi. Nj lvizje nga shteti n kt drejtim do ti bnte m
mir shndetit t ekonomis dhe formimit t standarteve t reja t
transparencs fiskale n vend. Por arsyet pr transparenc nuk mbarojn m
kt argumentim. Edhe vet bankat, t cilat notojn n mjegulln e dendur t
kredive t kqia do t ishin edhe m t motivuara t zgjeronin portofolin e
kredidhnies nse do t operonin n nj treg m transparent, ku do t njihnin
edhe m mir se cilt jan klientt e tyre dhe si sht qasja e tyre n raport me
detyrimet pr buxhetin.
N vitin 2016, shum vende t zhvilluara filluan t detyrojn me ligj gjith
shoqrit e mdha dhe shumkombshe si Google, Aple, Starbucks, Samsung
etj. pr transparenc pr njohje publike t llogarive t tyre tatimore. Kjo nism
sht n nj prpjekje pr t sjell transparenc n nj sistem fiskal, q sht
kritikuar shum n dritn e fakteve t prezantuara n media mbi shmangiet
tatimore t ktyre shoqrive shumkombshe.
Transparenca pr taksat q i paguhen shtetit, n formn e raportimit vend pas
vendi, tashm sht n zbatim pr institucionet financiare n BE sipas Direktivs
s krkess pr kapital me synimin pr t rifituar besimin e publikut n sektorin
financiar.
Por, shtytja m e madhe pr hapje ndaj publikut ka ndodhur n industrin
nxjerrse. Nuk sht supriz pr kto shoqri q t thuhet se gjith egzistenca e
tyre sht shoqruar nga korrupsioni. Por, progresi n lidhje me transparencn e
industris nxjerrse tashm ka disa vite q ka filluar t jap frytet e tij. N disa
shtete t Europs kan filluar t kthehen n norm standartet e raportimit
financiar dhe vecanrisht pagesat q bhen pr shtetin nga shoqrit e ktij
sektori.
Nisma e transparencs s industris nxjerrse, apo ndryshe si quhet EITI ka
hapur tashm dritaret e informacionit edhe pr industrin nxjerrse shqiptare. Jo
m larg se para dy muajsh, u bn publike t dhnat operacionale t industris
bashk me llogaritjen e barrs tatimore t sektorit si dhe gjith pagesat pr
shtetin.
Nisma e fundit e qeveris shqiptare pr rritjen e formalizimit t ekonomis
nprmjet luftimit t evazionit fiskal sht fillimi i nj dialogu t ri me biznesin
pr ta detyruar me forcn e ligjit q t bhet m transparent n lidhje me
detyrimet e tij tatimore.
Ndrsa lidhur me nismn e transparencs pr kompanit e madh n vend sht
hedhur ideja e ndrthurjes s kontrollit t tyre nga kompani auditimi me
integritet t lart profesional, por q ende mbetet pr ta qartsuar m mir
modelin e transparencs tatimore.
Por ndrsa industria nxjerrse sht mjaft m transparente se m par n gjith
ekonomin shqiptare dhe ky sht nj model q vlen pr tu pasuar edhe nga

industrit e tjera t ekonomis sht ende detyr e shtetit bashk me shoqrin

civile q t hapin frontin pr nj transparenc t gjith ekonomis.
Kompanit e mdha apo VIP, prfshir dhe kompanit e shrbimit financiar, q
konsiderohen ndr bizneset m t mdhenj n vend, jan pjes t sektorve
ekonomik q nuk e njohin ende kt mnyr transparence. Edhe pse standartet
e raportimit jan t bazuara te kontabiliteti dhe rregullat tatimore n vend, sht
nj qasje e re q duhet t filloj t bhet pjes e nisms nprmjet mekanizmave
ligjore, t cilat do t bjn t mundur fillimin e zbardhjes s ekonomis
informale.
Tirane, 4.04.2016