Inervasi motoris:
- M. digastricus venter anterior
N. mylohyoideus (cab. N V/3)
- M. mylohyoideus N. mylohyoideus
- M. geniohyoideus N. XII
- M. tensor velli palatini N. V/3
- M. uvulae N. X
LINGUA
Otot intrinsik: M. longitudinalis superior , M.
longitudinalis inferior, M. transversus linguae, M.
verticalis linguae
Otot ekstrinsik: M. genioglossus, inervasi
kontralateral, M. hyoglossus, M. styloglossus, M.
palatoglossus
Inervasi motoris:
Semua otot lidah diinervasi oleh N. hypoglossus
(N XII), kecuali M. palatoglossus oleh N. vagus
Apex linguae, dorsum linguae, radix linguae
Arcus palatoglossus membagi lidah menjadi pars
oralis (dalam cavum oris propium) dan pars
pharyngis (dalam oropharynx)
Foramen caecum, sisa ductus thyroglossus
Septum linguae, Frenulum linguae, Plica
fimbriata, Plica sublingualis, Caruncula
sublingualis
Sulcus terminalis: membagi dorsum linguae
menjadi 2/3 anterior dan 1/3 posterior
Inervasi sensoris:
- 2/3 anterior
GSA: N. lingualis (cab. N V/3)
SVA: N. chorda tymphani (cab. N VII)
- 1/3 posterior + papilla vallata
GSA & SVA: N. glossopharyngeus (N IX)
- Epiglottis
GSA & SVA: N. vagus (N X)
Papilla vallata depan sulcus terminalis
Papilla foliata di lateral linguae posterior
Papilla filiformis
Papilla fungiformis
Limfonodi:
- Ujung linguae: Lnn. submentalis
- 2/3 lateral anterior: Lnn. submandibularis
- 2/3 medial anterior:
Lnn. cervicalis profundi inferioris/
Lnn. juguloomohyoideus
- 1/3 posterior:
Lnn. cervicalis profundi superioris/
Lnn. jugulodigastricus
PHARYNX
Skeletopi: basis cranii cartilago cricoidea (VC6)
Dibagi menjadi 3 bagian: nasopharynx,
oropharynx, laryngopharynx
Isthmus pharyngis batas nasopharynx
oropharynx
Lamina muscularis:
- Lamina externa (circularis): berorigo di raphe
pharyngis
1. M. constrictor pharyngis superior
2. M. constrictor pharyngis medius, setinggi
os. hyoideus
3. M. constrictor pharyngis inferior,
setinggi cartilago thyroidea
(m. thyropharyngeus) dan cartilago
cricoidea (M. cricopharyngeus)
- Lamina interna (longitudinalis)
1. M. stylopharyngeus
2. M. palatopharyngeus
3. M. salphingopharyngeus
- M. tensor velli palatini
- M. levator velli palatini
Inervasi motoris:
Semua oleh N. vagus (N X), kecuali:
M. stylopharyngeus: N. glossopharyngeus
M. tensor velli palatini: N. mandibularis
Vaskularisasi:
- A. palatina ascendens
- A. pharyngea ascendens
- Rr. pharyngei A. thyroidea inferior
Cincin Walldeyer: tonsila pharyngea, tonsilla
tuba, tonsila palatina, tonsila lingualis
Lymphonodi:
- pharynx dan pars cervicalis esophagei
Lnn. cervicalis profundi/Lnn. retropharyngei
dan Lnn. trachealis
- tonsilla Lnn. jugulodigastricus
Oropharynx
Arcus palatoglossus (disebabkan oleh M.
palatoglossus)
Arcus palatopharyngeus (disebabkan oleh M.
palatopharyngeus)
Fossa tonsillaris: di antara kedua arcus, terdapat
tonsilla palatina
Tonsilla lingualis (dorsum linguae 1/3 posterior)
Plica glossoepiglottica mediana
Plica glossoepiglottica lateral
Laryngopharynx
Recessus piriformis dilewati oleh makanan
Plica nervi laryngei disebabkan oleh N.
laryngeus superior ramus internus
ESOPHAGUS
25 cm, skeletopi: VC6 VT11
Dibagi menjadi: pars cervicalis, pars thoracalis,
pars abdominalis.
Sphincter esophageal superior
Sphincter esophageal inferior
Penyempitan
- Angustia superior
karena M. cricopharyngeus, peralihan
laryngopharynx menjadi esophagus (VC6)
- Angustia media
saat disilangi arcus aorta (VT3) & bronchus
principalis sinistra
- Angustia inferior
hiatus esophagus (VT10)
Masuk abdomen lewat hiatus esophagus
setinggi VT10 bersama N. vagus dexter et
sinister
GASTER (VENTRICULUS)
Junctio gastroesophageal (VT11)
Ostium cardiacum
Cardia, Fundus gastricus, Fornix gastricus,
Corpus gastricus, Pars pylorica (antrum
pyloricum, canalis pyloricus, pylorus (VL1))
M. sphincter pylori
Paries anterior et posterior
Curvatura major et minor
Incisura cardiaca, Incisura angularis
Canalis gastricus terbentuk secara reflektoris
pada waktu minum saat gaster kosong
Tunica serosa = peritoneum visceral
Tunica muscularis ada 3 lapis (luar ke dalam):
- Stratum longitudinale
- Stratum circulare
- Fibrae obliquae
Tunica mucosa plica gastrica/rugae gastric,
plica longitudinalis (di sepanjang curvatura
minor)
DUODENUM
Bagian duodenum:
1. Pars superior (bulbus/ampulla duodeni)
VL1
2. Pars descendens VL1 VL3 kanan
3. Pars horizontalis VL3 kanan
4. Pars ascendens VL3 kanan VL2 kiri
Flexura duodeni superior L1 kanan
Flexura duodeni inferior L3 kanan
Flexura duodenojejunalis L2 kiri difiksasi oleh
Lig. suspensorium duodeni (Treitz) yang
menghubungkan ke diafragma crus dextra
Intraperitoneal: pars superior et ascendens
Retroperitoneal: pars descendens et horizontalis
Plica circularis
Papilla duodeni minor: muara ductus
pancreaticus accesorius (Santorini)
Papilla duodeni major: muara ampulla
Vater/hepatopancreatica
Plica longitudinalis duodeni
7.
8.
9.
10.
11.
ABDOMINAL WALL
Regio abdomen:
1. Epigastrium
2. Umbilicalis
3. Hipogastrium/pubis
4. Hipochondrium dextra
5. Hipochondrium sinistra
6. Lumbalis/flank/regio lateral dextra
7. Lumbalis/flank/regio lateral dinistra
8. Inguinalis dextra
9. Inguinalis sinistra
REGIO INGUINAL
Lig. inguinal
spatium subinguinal
Canalis inguinalis, dilewati oleh:
funiculus spermaticus + N. ilioinguinalis
lig. teres uteri/lig. rotundum + N.
ilioinguinalis
Annulus inguinalis superficialis (externus)
Annulus inguinalis profundus (internus), lateral
A. epigastrica inferior
PERITONEUM
Peritoneum parietal, visceral
LIGAMENTUM PERITONEAL
Penghubung hepar
- Lig. falciformis dinding abdomen anterior
- Lig. hepatogastrica, pars membranosa
omentum minus
- Lig. hepatoduodenale, berisi trias porta: V.
porta hepatis, A. hepatica propria, & ductus
hepaticus communis
Penghubung gaster
- Lig. gastrophrenica permukaan inferior
diafragma
- Lig. gastrosplenica lien
- Lig. gastrocolica, omentum majus
LOWER GIT
JEJUNUM & ILEUM
Panjang total 6-7 m
Organ intraperitonal
Penggantung: mesenterium
Radix mesenterii
Skeletopi: L2 kiri fossa iliaca dextra
Bedanya, kalau jejunum itu:
1. 2/5 intestinum tenue
2. Dindingnya lebih tebal
3. Diameter lebih besar
4. Warnanya lebih merah karena lebih banyak
vaskularisasinya
5. Plicae sirkularis lebih banyak, tebal, dan
tinggi
6. Vasa recta lebih panjang
7. Arcade simpel
8. Plaque Peyeri lebih sedikit
9. Lemak pada mesenterium lebih sedikit
Vasa recta: terdapat di mesenterium, tegak
Arcade: terdapat di mesenterium, bentuk
melengkung
Limfonodi dalam mesenterium:
- Lnn. juxtaintestinal, di dekat dinding usus
- Lnn. mesenterica
- Lnn. centralis superior, di bagian proksimal
A. mesenterica superior
Diverticulum ilei (Meckel) sisa ductus
omphaloentericus, terletak di 1 meter dari akhir
ileum
CAECUM
Skeletopi: fossa iliaca dextra
Organ intraperitonal, tanpa penggantung
Junctio ileocaecal: batas ileum caecum
Ostium ileocaecal
Valvula ileocaecal: labium superius et inferius,
frenulum
Ostium appendix vermiformis
Taenia coli: taenia libera, mesocolica, omentalis
ketiganya ke arah oral bersatu di pangkal
appendix.
APPENDIX VERMIFORMIS
Organ intraperitonal
Penggantung: mesoappendix
Proyeksi pangkal appendix: titik McBurney (1/3
lateral garis Monroe, yaitu garis yang
menghubungkan SIAS kanan dan umbilicus)
Posisi appendix antara lain: Retrocaecal (paling
banyak), Preileal, Retroileal, intrapelvis.
COLON
Colon terdiri atas pars ascendens, transversum,
descendens, dan sigmoideum
Flexura coli dextra/hepatica L2 kanan
Flexura coli sinistra/splenica L1 kiri
Haustra, incisura, plica semilunaris
Stratum longitudinalis taenia coli
Ke arah oral ketiga taenia bersatu di pangkal
appendix vermiformis, berakhir pada
rectosigmoid junction
Appendices epiploica
RECTUM
Organ retroperitoneal & subperitoneal
Junctio rectosigmoid: batas colon sigmoid
rectum, anterior VS3 (tidak terdapat taenia coli)
Ampulla recti
Flexura sacralis, Flexura anorectal/perinealis,
Flexura lateralis
Plica recti transversa
CANALIS ANALIS
Junctio anorectal: batas rectum anus
Columna analis, Sinus analis, Valvula analis
Linea pectinata/dentata/mucocutan:
peralihan mukosa (endoderm) menjadi cutan
(ectoderm/proctodeum)
White line of Hilton, junctio anocutan,
batas akhir M. sphincter ani internus
Pecten analis: di antara linea pectinata dan
white line of Hilton
M. sphincter ani internus
M. sphincter ani externus
ACCESSORY ORGANs
1. Glandula parotidea
Sekresi bersifat serous
Lokasi: fossa retromandibularis
Ductus ekskretorius glandula parotidea:
ductus Stenson
Muara: vestibulum oris setinggi dens molar
ke-2 superior
Vaskularisasi:
a. A. temporalis superficialis
b. A. carotis externa
Inervasi:
Sensorik N. auriculotemporalis
Parasimpatis* ganglion oticum (N IX)
Simpatis* ganglion cervical superius
*parasimpatis: sekretorik
*simpatis: antisekretorik
2. Glandula submandibularis
Letak: trigonum submandibular, fovea
submandibularis os mandibularis
Ductus ekskretorius glandula
submandibularis: ductus Wharton
Muara: caruncula sublingualis (papilla
sublingualis)
Vaskularisasi: A./V. submentalis
Inervasi:
Sensorik N. lingualis (cab. N V/3)
Parasimpatis ganglion submandibularis
(N VII)
Simpatis ganglion cervical superius
Aliran limfa: Lnn. cervicalis profundi
3. Glandula sublingualis
Letak: fovea sublingualis os. mandibularis,
pada dasar oris di antara mandibula dan M.
genioglossus
Muara ductus ekskretorius glandula
sublingualis plica sublingualis
Vaskularisasi:
a. A./V. submentalis
b. A./V. sublingualis
Inervasi sama dg glandula submandibularis
HEPAR
Capsula fibrosa hepar : capsula Glisson
Facies diafragmatica, Facies visceralis
Margo inferior
Lig. falciformis, lig.coronarium, lig triangulare
dextra et sinistra
lig.teres hepatis obliterasi dari v.umbilicalis
Vena yang mengikutinya Vv. Paraumbilicalis,
bermuara ke ramus sinistra V. porta
lig.venosum obliterasi dari sinus venosus
area nuda
appendix fibrosa hepatis
porta hepatis dilewati oleh trias porta A.
hepatica propria, V. porta hepatis, ductus
hepaticus communis
Fissura sagittalis dextra:
- Fossa vesica fellea
- Sulcus vena cava inferior
Fissura sagittalis sinistra:
- fissura ligamenti teretis
- fissura ligamenti venosi
2 lobus anatomis: lobus dextra (paling besar),
lobus sinistra
Mempunyai 2 lobus accesorius: Lobus
quadratus, Lobus caudatus (proc. caudatus,
proc. papillaris)
Pada lobus sinistra: Impressio esophagea,
impressio gastric, Tuber omentalis,
Pada lobus dextra: Impressio duodenalis,
Impressio suprarenalis, Impressio renalis,
Impressio colica
Vaskularisasi:
1. V. porta hepatis, 75-80% darah
2. A. hepatica, 20-25% darah
ANASTOMOSIS PORTOCAVAL
(anastomosis antara sistem vena sistemik dengan
sistem vena porta)
1. Pada submukosa esophagus inferior
Porta: V. gastrica sinistra
Cava : V. esophagealis
2. Pada regio paraumbilicus
Porta: V. paraumbilicalis
Cava : V. epigastrica superficialis
3. Pada submukosa canalis analis
Porta: V. rectalis superior
Cava : V. rectalis media et inferior
4. Pada daerah posterior viscera retroperitoneal
sekunder
b. 1) A. supraduodenalis
2) A. gastroduodenalis
a) A. gastroepiploica dextra
b) A. pancreaticoduodenalis superior
2. A. lienalis
a. A. gastrica posterior
b. A. gastroepiploica sinister
c. A. gastrica breves
d. Rr. pancreatici
e. Rr. lienalis
3. A. gastrica sinistra
A. mesenterica superior
1. A. pancreaticoduodenalis inferior
2. Aa. jejunales
3. Aa. Ileales
4. A. ileocolica A. appendicularis
5. A. colica dextra
6. A. colica media
A. mesenterica inferior:
1. A. colica sinistra
2. A. sigmoidea
3. A. rectalis superior
*A. iliaca interna:
a. A. rectalis media
b. A. pudenda interna A. rectalis inferior
INERVASI SIMPATIS
Nucleus cornu
dorsalis segmen
I T6-9
II T10-12
III L1-3
Nucleus
intermediolateralis
I T6-9
II T10-12
III L1-3
Medulla spinalis
*)
Ganglion spinalis
I
T6-9
II
T10-12
III L1-3
Organ I, II, III
AFFERENT
*) :
I
T6-9 Nn. splanchnici major
II T10-12 Nn. splanchnici minor
III L1-3 Nn. splanchnici lumbalis
I G. coeliacum
II G. mesentericum superius
III G. mesentericum inferius
EFFERENT
Efek simpatis:
1. Penghambatan sekresi kelenjar
2. Vasokonstriksi pembuluh darah
3. Relaksasi otot-otot dinding vesica fellea, gaster,
dan usus
4. Kontraksi otot sphincter
INERVASI PARASIMPATIS
Nucleus tractus
solitarii nn.vagi
Medulla
oblongata
Nucleus dorsalis
vagi
REFLEKS DEFEKASI
Reseptor: dinding rectum, terstimulasi oleh
regangan
Serabut afferent: visceral afferent fibers
Pusat (centrum): medulla spinalis segmen S2-4
Serabut efferent: Nn. splanchnici pelvic (Nn.
errigentes)
Efektor:
- Otot polos dinding rectum kontraksi
mendorong feces
- M. sphincter ani internus relaksasi
Kalo belum siap BAB maka akan berkontraksi
secara volunter otot:
- M. sphincter ani externus
- M. levator ani (khususnya m. puborectalis)
mempertajam sudut flexura perinealis
N.vagus
Ganglion
jugulare/nodusum
Organ I, II
AFFERENT
TTT
Nucleus cornu
dorsalis segmen
S2-4
I G. myentericus / Auerbach
II G. submucosa/ Meissner
EFFERENT
Medulla spinalis
Nucleus
intermedius S2-4
nn.splanchnici
pelvici/nn,erregentes
Ganglion spinalis segmen
S2-4
Organ I, II
I G. myentericus / Auerbach
II G. submucosa/ Meissner
Efek:
1. Sekresi kelenjar
2. Vasodilatasi pembuluh darah
3. Kontraksi otot-otot dinding vesica fellea, gaster,
dan usus
4. Relaksasi otot sphincter
ALIRAN LIMFA
Curvatura minor lnn.gastrici sinistri
curvatura mayor (kranial) lnn
pancreaticolienalis lnn.coeliaci
Curvatura mayor (kaudal) lnn.gastroepiploici
dextri lnn.coeliaci
Hepar lnn.hepatici lnn.coeliaci
Jejunum et ileum Lnn. juxta-intestinal Lnn.
mesenterici Lnn. mesenterici superior
Caecum + appendix Lnn. ileocolici Lnn.
mesenterici superior
Colon ascendens et transversum Lnn. epicolic
et paracolic Lnn. colica dextra et media
Lnn. mesenterici superior
Colon descendens et sigmoideum Lnn.
epicolic et paracolic Lnn. colica sinistra
Lnn. mesenterici inferior
Rectum:
- superior: Lnn. pararectales Lnn.
mesenterici inferior Lnn. lumbales/ aortici
- inferior: Lnn. sacrales, Lnn. iliaci interni
Canalis analis:
- Superior linea pectinata: Lnn. iliaci interni
- Inferior linea pectinata: Lnn. inguinales
superficiales