SISTEM BILANGAN
N : 1, 2, 3, ...
Z : ,-2,-1,0,1,2,..
N : bilangan asli
Z : bilangan bulat
Q : bilangan rasional
a
Q : q = , a, b Z , b 0
b
R = Q Irasional
Contoh bilangan irasional:
2 , 3,
R : bilangan real
9/24/15
GARIS BILANGAN
Setiap bilangan real mempunyai posisi pada suatu garis yang disebut
dengan garis bilangan
Selang/Interval
Himpunan bagian dari garis bilangan disebut selang
INTERVAL
Notasi himpunan
{x x < a}
{x x a}
{x a < x < b}
Notasi interval
Geometric picture
(- , a )
(- , a]
(a, b)
{x a x b}
{x x > b}
{x x b}
[a, b]
{x x }
(, )
(b, )
[b, )
b
b
Contoh:
Jika Andi lebih tua daripada Bayu
Bayu lebih tua daripada Cindy
Maka, Andi pasti lebih tua daripada Cindy
PERTIDAKSAMAAN
A( x)
B ( x)
<
C ( x)
D ( x)
dengan A(x), B(x), C(x), D(x) adalah suku banyak (polinom) dan
B(x) 0, D(x) 0
PERTIDAKSAMAAN
CARA MENENTUKAN HP
1.
P( x)
<0
Q( x)
2.
3.
4.
10
CONTOH
TENTUKAN HIMPUNAN PENYELESAIAN DARI
PERTIDAKSAMAAN BERIKUT
1.
13 2 x 3 5
13 + 3 2 x 5 + 3
16 2 x 8
8 x4
4 x8
Hp = [4,8]
9/24/15
11
2.
2 < 6 4x 8
8 < 4 x 2
8 > 4 x 2
2 4x < 8
1
x<2
2
1
Hp = ,2
2
12
3.
2 x 5x 3 < 0
1
x = and
2
Titik pemecah :
++
--
12
x=3
++
3
1
Hp = ,3
2
13
4.
2 x 4 6 7 x 3x + 6
2x 4 6 7x
dan
6 7 x 3x + 6
2x + 7x 6 + 4
dan
7 x 3x 6 + 6
dan
10 x 0
dan
10 x 0
dan
x0
9 x 10
10
x
9
10
x
9
14
10
HP = , [0, )
9
10
10
Hp = 0,
9
15
1
2
<
5.
x + 1 3x 1
1
2
<0
x + 1 3x 1
(3x 1) (2 x + 2) < 0
(x + 1)(3x 1)
x 3
<0
(x + 1)(3x 1)
Titik pemecah : -1,
--
++
-1
--
++
3
1
Hp = ( , 1) ,3
3
1
,3
3
16
6.
x +1
x
2 x 3+ x
x +1
x
0
2 x 3+ x
(x + 1)(3 + x ) x(2 x ) 0
(2 x )(3 + x )
2x2 + 2x + 3
0
(2 x )(x + 3)
17
++
-3
Hp =
-2
( , 3) ( 2, )
18
SOAL LATIHAN
Cari himpunan penyelesaian dari pertidaksamaan
1. 3 x 5 < 2 x + 1
2. 4 3 x + 1 4
3. x 2 + x < 6
4. 3 x 2 x 2 > 0
5. x3 5 x 2 + 4 x 0
x 1
6.
0
x+2
2x 5
7.
1
x2
5
2
8. x + x > 1
2
9. x 2 2 x 4 0
10. x 2 + 1 0
x 2 x +1
11.
2
x+3
x
19
x , x 0
x =
x , x < 0
Arti Geometris
|x| : Jarak dari x ke titik 0 (asal)
20
1. x = x 2
2. x a, a 0
3.
4.
a x a
x a, a 0 x a or x a
x y x2 y 2
x
x
5.
=
y
y
21
CONTOH
TENTUKAN HIMPUNAN PENYELESAIAN
DARI PERTIDAKSAMAAN BERIKUT
1. 2 x 5 < 3
# Gunakan sifat kedua
3 < 2 x 5 < 3
5 3 < 2x < 3 + 5
2 < 2x < 8
1< x < 4
Hp = (1,4)
22
2x 5 < 3
# Gunakan sifat keempat
karena ruas kiri maupun kanan keduanya positif.
2
(2 x 5) < 9
4 x 2 20 x + 25 < 9
4 x 2 20 x + 16 < 0
2
2 x 10 x + 8 < 0
(2x 2)(x 4) < 0
++
-1
Hp =
++
4
(1,4)
TP : 1, 4
23
2.
2x + 3 4x + 5
# Gunakan sifat keempat
2
(2 x + 3) (4 x + 5)
4 x 2 + 12 x + 9 16 x 2 + 40 x + 25
2
12 x 28 x 16 0
2
3x + 7 x + 4 0
(3x + 4)( x + 1) 0
Titik pemecah :
4 , -1
24
--
++
-1
4
Hp = [ , 1]
3
25
3.
x
+7 2
2
x
+7 2
2
x
5
2
x 10
atau
atau
atau
x
+ 7 2
2
x
9
2
x 18
Hp = 10, ) ( ,18
-18
-10
26
4. 3 x 2 x + 1 2
Kita definisikan dahulu :
x + 1 x 1
x + 1 =
x 1 x < 1
x 2 x 2
x 2 =
2 x x < 2
Jadi kita mempunyai 3 interval :
I
( ,1)
-1
II
III
[ 1,2)
[2, )
2
27
I. Untuk x < 1
3 x 2 x + 1 2
3(2 x) ( x 1) 2
6 3x + x + 1 2
7 2 x 2
2 x 9
2x 9
9
9
x atau ,
2
28
Hp1 = , ( ,1)
2
-1
( ,1)
( ,1)
29
3 x 2 x + 1 2
3(2 x) (x + 1) 2
6 3x x 1 2
5 4 x 2
4 x 7
4x 7
7
7
x
atau ,
4
4
30
Hp2 = , [ 1,2 )
4
-1
7
1, 4
7
1, 4
31
III. Untuk
x2
3 x 2 x + 1 2
3(x 2) (x + 1) 2
3x 6 x 1 2
2 x 7 2
2x 5
5
5
x
atau ,
2
2
32
5
Hp3 = , [2, )
2
Sehingga Hp3 =
5
2 ,
5
2 ,
33
Hp = Hp1 Hp 2 Hp3
7 5
= ( , 1) 1, ,
4 2
7 5
= , ,
4 2
Jadi Hp =
-1
-1
-1
5
4
7 5
, ,
4 2
34
SOAL LATIHAN
Cari himpunan penyelesaian dari pertidaksamaan
1. 2 x 7 > 3
8. 2 x + 3 2 x 3
x
2. 2 6
3
9. 2 x + 3 4 x + 5
3. x 1 < 2 x 2
4. x 1 < 2( x 2)
5. x x + 2 < 2 x + 3
6. x 1
2
x
7. x + x 2
4
10. + 1 < 1
x
2x 1
11.
3
x+5
12. x + 3 x 2
x
x2
13.
x 1 x +1
35