PENDAWAIAN

ELEKTRIK
DOMESTIK
MOHD AFIQ IKHWAN
NUR FATIN SYAZIRAH
ATHIRAH NAZIFA

 LITAR KAWALAN UTAMA

LITAR KECIL AKHIR
PENGUJIAN PENDAWAIAN
ELEKTRIK
PERATURAN KESELAMATAN
INSTITUTION OF ELECTRICAL
ENGINEERS (IEE)

LITAR KAWALAN UTAMA

Komponen unit kawalan utama:
Fius

perkhidmatan

Meter kilowatt jam (kjW)

Suis utama

Pemutus litar bocor ke bumi (E.L.C.B) atau

Pemutus litar arus
baki (R.C.C.B)

Kotak agihan berfius

Pemutus litar miniature (MCB)

LITAR KECIL AKHIR

Ditakrifkan sebagai litar yang disambungkan keluar
dari kotak agihan pengguna mengikut penghalaan
pendawaian dan berakhir di beban pengguna melalui
soket keluaran atau kelengkapan perkakas elektrik.
Litar kecil akhir dapat mengelakkan bahaya atau
mengasingkan litar apabila berlaku sesuatu kerosakan
supaya tidak akan mengganggu litar lain.

Terdapat dua jenis litar kecil akhir dalam pemasangan:

- Litar pencahayaan
- Litar Kuasa

Litar ini termasuk untuk lampu, kipas siling, loceng pintu

dan jam elektrik . Jumlah beban yang boleh dipasang
pada satu litar kecil akhir lampu adalah berkadaran 5A.
Litar Kuasa Litar pendawaian kuasa terbahagi kepada
dua jenis:
1) Litar jejari
2) Litar gelang (ring)

 LITAR JEJARI
Litar ini adalah sejenis litar pendawaian biasa di
mana dawai Hidup (L),dawai Neutral (N) dan dawai
Bumi (E) diambil dari kota fius agihan sebagai satu
litar akhir dan disambungkan ke punca soket alur
keluar (SAK)
LITAR GELANG
Kabel litar gelang mestilah bermula dari satu fius di
dalam kotakfiusagihan dan disambungkan ke tiaptiap punca soket alir keluar( SAK)danakhirnya
hendaklah kembali ke fius asalnya.

PENGUJIAN PENDAWAIAN ELEKTRIK

Ujian
Ujian
Ujian
Ujian

Keterusan
Rintangan Penebatan
Kekutuban
Rintangan Elektrod Bumi

UJIAN KETERUSAN
Terdapat 3 Ujian Keterusan Litar Akhir yang
utama
I. Ujian Keterusan Konduktor Pelindung
II. Ujian Keterusan Konduktor Litar Akhir
Gelang
III. Ujian Keterusan Konduktor Hidup dan
Neutral

Ujian Keterusan Konduktor Pelindung

Untuk memastikan semua konduktor pelindung
disambung secara betul dan berkesan.
Alat uji - Jangka Pelbagai (Julat Ohm) atau Jangka
Ohm
Kaedah Pengujian
pastikan Suis utama, RCD dan MCB di litar
buka
(Switch Off ) dan semua beban
ditanggalkan.
sambungkan test lead penguji seperti rajah;
nilai bacaan jangka hendaklah kurang
daripada 1
ohm

Ujian Keterusan Konduktor Litar Akhir

Gelang
Untuk memastikan setiap konduktor mempunyai
keterusan disepanjang litar gelang.
Alat uji - Jangka Pelbagai (Julat Ohm) atau Jangka
Ohm.
Kaedah Pengujian
Tanggalkan kedua-dua punca konduktor hidup
dari MCB, konduktor neutral dari terminal neutral
dan konduktor bumi dari terminal bumi di kotak
fius agihan.
Sambungkan lead penguji seperti gambarajah
dibawah ( E-E).
Ulang tatacara bagi (L-L) dan (N-N).
Nilai bacaan jangka hendaklah kurang
daripada 1 ohm.

Ujian Keterusan Konduktor Hidup dan Neutral

Untuk memastikan setiap konduktor mempunyai
keterusan yang baik disepanjang litar.
Alat uji - Jangka Pelbagai (Juat Ohm) atau Jangka
Ohm
Kaedah pengujian
Suis utama, RCD dan MCB di litar-buka
( Switch Off ).
Semua beban hendaklah ditanggalkan.
Suis hendaklah di litar-tutup ( Switch On ).
Fius atau pemutus litar akhir hendaklah
tanggalkan dan di litar-tutup.
Jalankan ujian sebagaimana rajah di atas.
Nilai bacaan jangka hendaklah kurang
daripada 1 ohm.

UJIAN RINTANGAN PENEBATAN

Memastikan tiada kebocoran arus antara konduktor
fasa dengan fasa, konduktor fasa dengan neutral dan
konduktor fasa dengan bumi.
Menguji ketahanan penebatan kabel.
Alat uji - Penguji Rintangan Penebatan (Insulation
Resistance Tester). Voltan kendalian adalah arus terus
dengan keupayaan voltan 250V A.T atau 500V A.T.
Kaedah Pengujian
Suis utama hendaklah pada kedudukan litar-buka (switch off )
Semua beban hendaklah ditanggalkan.
Suis kawalan litar hendaklah pada kedudukan litar-tutup (switch
on )
Jalankan ujian sebagaimana jadual di bawah.
Nilai bacaan jangka hendaklah tidak kurang daripada 1
Megaohm.

UJIAN KEKUTUBAN
Memastikan setiap fius atau kawalan kutub tunggal (satu kutub)
dan peranti perlindungan disambung pada konduktor fasa sahaja.
Sentuhan tengah pemegang lampu skru Edison disambung
konduktor fasa.
Memastikan sambungan pada soket alir keluar bagi setiap
konduktor fasa, neutral dan bumi disambung pada terminal yang
betul.
Alatuji - Jangka Pelbagai (Julat Ohm) atau Jangka Ohm.
Kaedah pengujian

Suis utama hendaklah pada kedudukan litar-buka (switch off).

Semua beban hendaklah ditanggalkan.
Suis kawalan litar hendaklah pada kedudukan litar-tutup (switch on ).
Jalankan ujian sebagaimana dibawah berdasarkan rajah.
Menguji suis dan alat kawalan kutub tunggal pada konduktor fasa.
Menguji punca sambungan soket keluaran.
Menguji sambungan pemegang lampu jenis Edison skru.
Nilai bacaan jangka hendaklah kurang daripada 1 ohm

UJIAN RINTANGAN ELEKTROD BUMI

i. Menguji rintangan elektrod bumi,
ii. Mengetahui kesesuaian kedudukan elektrod yang ditanam,
iii. Memastikan elektrod yang ditanam itu tidak berada
dalam kawasan rintangan bertindih dengan elektrod lain.
iv. Alat uji - Penguji Rintangan Bumi (Earth Resistance
Tester).
v. Kaedah pengujian Terminal 'E' disambungkan ke elektrod yang hendak diuji (konduktor
hijau).
Terminal 'P' disambungkan pada pancang voltan (spike potential)
(konduktor kuning)
dengan jarak 10 meter daripada elektrod bumi.
Terminal 'C' disambungkan pada pancang arus (spike current)
(konduktor merah)
pada jarak 20 meter daripada elektrod bumi.

Cara Pengukuran Rintangan Elektrod Bumi

Dibuat
Ujian hendaklah diulang sekurang-kurangnya tiga
kali, bertujuan untuk mengelakkan bacaan tidak
tepat disebabkan kawasan rintangan bertindih.
i. Rekodkan bacaan pertama (Z1)
Contoh : Z1 = 10
ii. Ubah pancang voltan sejauh 6 meter dari
kedudukan asal. Rekodkan bacaan kedua (Z2)
Contoh : Z2 = 10
iii. Ubah pancang voltan sejauh 6 meter dari
kedudukan asal. Rekodkan bacaan ketiga (Z3)
Contoh : Z3 = 10

PERATURAN KESELAMATAN INSTITUTION

OF ELECTRICAL ENGINEERS (IEE)

Peraturan Pendawaian IEE merangkumi :

a)Pengenalan Peraturan Elektrik
b)Perlindungan Arus Lebihan
c)Pemilihan Kabel
d)Pemilihan Peralatan, Pengasingan &
Pensuisan
e)Pemeriksaan & Pengujian

Tujuan :

- Untuk menjamin keselamatan kepada pemasangan dan kelengkapan elektrik.

-

Untuk memberi perhatian kepada keselamatan pengguna daripada bahaya

kebakaran dan renjatan elektrik sama ada dalam atau luar bangunan.

Aspek yang dititikberat dalam Peraturan IEE :

a) Voltan bekalan.
b) Pemilihan bahan atau alat tambah yang sesuai

c) Rekabentuk litar

d) Semasa pembinaan seperti :

i) Pemasangan tidak mewujudkan kesan sampingan
ii) Mengadakan penyenggaraan pemasangan
iii) Mengikut piawaian British/kod
iv) Penyambungan kabel yang baik
v) Pemasangan peralatan di tempat yang sesuai
danmudah dikendalikan.
vi) Mengadakan ruang kerja yang mencukupi

e) Pemeriksaan dan pengujianseperti :

Memastikan pemasangan dan kelengkapan ini
benar-benar baik dan sesuai digunakan.
Mematuhi kehendak peraturan IEE dan
penguasa tempatan.

LITAR PENDAWAIAN DOMESTIK

LUKISAN LITAR PENDAWAIAN DOMESTIK
LITAR PENDAWAIAN LITAR LAMPU
MENGGUNAKAN SUIS SATU HALA, DUA
HALA DAN PERANTARAAN
LITAR PENDAWAIAN SOKET ALIR KELUAR
LITAR KAWALAN UTAMA SATU FASA
PENGUJIAN LITAR PENDAWAIAN

LUKISAN LITAR PENDAWAIAN

DOMESTIK
Terdapatduajenislukisanpendawaianiaitu

lukisanpendawaian bentangan domestik (plan

bentangan domestik) dan lukisan pendawaian
bentangan industri (plan bentangan industri).
Planbentangandomestik menunjukkanlokasiaksesori
pendawaiandanalat kelengkapan serta suis kawalan di
dalam bangunan atau rumah kediaman.

LITAR PENDAWAIAN LITAR LAMPU

MENGGUNAKAN SUIS SATU HALA, DUA HALA
DAN PERANTARAAN

Rajah 1 dan 2 : Satuunit lampu dikawal olehsatu suis

satuhala

Satu unit lampu kalimantang

dikawal oleh suis satu hala

Rajah 3 : Dua unit lampu

dikawal oleh satu suis
satu hala

Rajah 4 : Dua unit lampu

dikawal oleh dua suis satu
hala secara berasingan

Rajah 6 : Satu unit

lampu dikawal oleh suis
dua hala

Tiga unit lampu

dikawal oleh suis dua
hala dan suis
perantaraan

LITAR PENDAWAIAN SOKET

ALIR KELUAR

Rajah 7 : Pendawaian Satu Soket

Rajah 8 : Dua soket disambung secara jejari

Soket alir keluar 13A (soket plug) di dalam bilik disambung
secara jejari. Jumlah maksimum soket plug yang dibenarkan
pada satu litar jejari adalah 6 unit. Saiz minimum wayar untuk
litar ini adalah 2.5mm bertebat PVC dan ia disambung pada
MCB bersaiz 16A

Rajah 9 : Enam soket disambung secara gelang

Pangkal dan hujung wayar disambung pada MCB yang sama.

Soket alir keluar 13A di luar bilik (seperti ruang tamu dan
dapur) biasanya disambung pada litar gelang. Jumlah
maksimum soket plug yang dibenarkan pada satu litar gelang
adalah 10 unit. Saiz minimum wayar untuk litar ini ialah 2.5mm
bertebat PVC dan disambung pada MCB bersaiz 32A.

LITAR KAWALAN UTAMA SATU

FASA
Litar kawalan adalah turutan alat-alat kawalan dan
perlindungan yang terdapat pada litar utama
pemasangan pengguna. Litar ini termasuklah
pengasingan, pensuisan, perlindungan arus lebihan
dan perlindungan kebocoran arus ke bumi.
Alat-alat kawalan utama dan perlindungan dalam
litar kawalan adalah seperti berikut :

Fius perkhidmatan
Penghubung Neutral
Jangka Kilowattjam
Suis Utama
Pemutus Litar Bocor ke Bumi (ELCB)
Papan Agihan

 Fius Perkhidmatan dan Penghubung Neutral

Berfungsi sebagai perlindungan arus lebihan dan
mengehadkan arus pengguna.

Penghubung Neutral
Perkhidmatan

Fius

 Jangka Kilowattjam
Berfungsi sebagai pengukur jumlah tenaga yang
digunakan oleh pengguna bagi menetapkan kadar
bayaran tarif.

Jangka Kilowattjam

 Suis Utama

Terdapat dua jenis iaitu :Suis fius

Fius Suis (supply terus pada suis banyak
digunakan sekarang)
Berfungsi sebagai pengasing/pensuisan litar
dan perlindungan arus lebihan.

Pemutus Litar Bocor ke Bumi (ELCB)

Papan Agihan (DB)

Pemutus Litar Bocor ke Bumi (ELCB)

Berfungsi sebagai perlindungan kebocoran arus kebumi dan
pengasing litar.
Papan Agihan (DB)
Berfungsi sebagai pengagih litar dan perlindungan arus
lebihan.

PENGUJIAN LITAR
PENDAWAIAN
Setelah selesai sesuatu pendawaian, beberapa
pengujian terhadap pepasangan pendawaian perlu
dilakukan bagi pengesahan kendalian litar
pendawaian dan peralatan dipasang selamat untuk
digunakan. Sebelum pengujian dijalankan proses
pemeriksaan hendaklah dibuat.

Sebab-sebab pengujian

Pemasangan
penambahan
atau

Pemasangan
Pemasangan

elektrik

baru

yang sedia

pengubahsu
aian

ada

Antara Pengujian
Pendawaian
Ujian
Keterus
an

Ujian
Kekutub
an

Ujian
Penebat
an

Ujian
Gelung
Kerosak
an Ke
Bumi

UJIAN
KETERUS
AN
Konduktor
Hidup Dan
Neutral

Konduktor
Pelindung

Konduktor
Litar Akhir
Gelang

Ujian Keterusan
Konduktor
Pelindungan

Huraian
Mengetahui
bahawa
sambungan
wayar bumi
adalah dalam
keadaan betul

Konduktor
perlindungan
dalam keadaan
selamat dan
pendawaian
tersebut boleh

Kaedah
Pastikan
semua suis
utama, RCD
dan MCB di
litar buka
(Switch Off )
dan semua
beban
ditanggalkan.

Sambungkan
test lead
penguji
Nilai bacaan
jangka
hendaklah

Ujian
Keterusan
Konduktor
Litar Akhir
Gelang
Huraian

Dilakukan kepada
suis soket alur
keluar yang dipasang
secara gelang.

Kaedah

Semua suis RCD

dua punca konduktor

bahawa litar akhir

dan MCB di litar-

hidup dan MCB.

fasa dan neutral

buka (Switch Off)

Konduktor neutral

mempunyai

Semua beban

keselanjaran yang

hendaklah di litar-

sempurna dan litar

tutup (Switch On)

dari terminal neutral

dan konduktor bumi

Memastikan

Disambung lead

bahawa pemasangan

penguji (E-E)

kabel L-L, N-N dan

Ulang tatacara bagi

E-E adalah dalam

(L-L) dan (N-N)

pemasangan

Kaedah

Memastikan

kotak fius agihan

terutama untuk

Huraian

Tanggalkan kedua-

dari terminal bumi di

keadaan betul

Ujian
Keterusan
Konduktor
Hidup Dan
Neutral

Nilai bacaan jangka

hendaklah kurang
daripada 1 ohm

pintas.
Fius atau pemutus
Memastikan
wayar hidup,
neutral dan bumi
tidak tersentuh di
antara satu dengan

litar akhir hendaklah

tanggalkan dan di
litar-tutup
Jalankan ujian
Nilai bacaan

Huraian

UJIAN
KEKUTUBAN

Kaedah
Suis utama hendaklah pada
kedudukan litar-buka (switch
off).

Memastikan setiap fius atau

kawalan kutub tunggal (satu
kutub) dan peranti
perlindungan disambung pada
konduktor fasa sahaja.

Sentuhan tengah pemegang

lampu skru Edison disambung
konduktor fasa, neutral dan
disambung pada terminal yang
betul

Semua beban hendaklah

ditanggalkan
Suis kawalan litar hendaklah
pada kedudukan litartutup(switch on).
Jalankan ujian.
Menguji suis pada alat kawalan
kutub tunggal pada konduktor
fasa
Menguji punca sambungan
soket keluaran.
Menguji sambungan pemegang
lampu jenis Edison skru.

Ujian Kekutuban (dengan litar mati)

Huraian
Memastikan keselamatan
setiap fius atau kawalan
kutub tunggal (satu kutub)
dan peranti pelindungan.
Sentuhan tengah
pemegang lampu skru
Edison disambung
konduktor fasa.
Memastikan sambungan
pada soket alir keluar bagi
setiap konduktor fasa,
neutral dan bumi disambung

Kaedah
Dihidupkan di suis utama dan kutub
tunggal.
Semua lampu dikeluarkan dan radas-radas
lain hendaklah ditanggalkan.
JIka suis kutub tunggal itu betul,
konduktor yang betul, konduktor fasa atau
konduktor luar, suis-suis ini akan hidup.
Hujung satu sesentuh ini disambungkan
kepada konduktor terbumi di suis utama
Sesentuh yang satu lagi kepada terminalterminal suis kutub tunggal tersebut.
Lampu uji ini seharusnya menyala.
Andainya suis konduktor yang salah
lampu uji tidak akan menyala sebab suis itu
berada pada keupayaan bumi.

UJIAN PENEBATAN

Ujian
Rintangan
Penebat

Ujian Penebat

Di antara
kabel fasa
dengan
kabel
neutral

Di antara kabel
bumi dengan
semua kabel lain
yang membawa
arus

Di antara
pengalir
hidup.

Di antara
punca
bumi

Ujian Penebatan
Huraian

Kaedah

Memastikan tidak terdapat litar

Periksa terlebih dahulu alat uji yang hendak

pintas dalam pemasangan

digunakan. Pilih sama ada hendak menguji litar

individu atau pada kotak agihan pengguna.

Ujian dilakukan ke atas kabelkabel bagi suatu sistem

Semua beban hendaklah ditanggalkan.

pendawaian yang telah siap

dipasang dan pengujian nya

Suis pada sambungan kabel fasa hendaklah

di on kan. Suis utama dibuka

Memastikan tidak terdapat

sebarang kerosakan bumi yang

Aksesori pendawaian dari jenis elektronik

boleh menyebabkan pelantikan

seperti kawalan pemalap hendaklah

(tripping) pada peranti sistem

ditanggalkan.

perlindungan.
Bacaan penguji hendaklah tidak kurang
daripada 1megaohm dan rekodkan bacaan.

Ujian Rintangan
Penebatan (Di Antara
Pengalir Hidup)
Huraian

Kaedah

Bahagikan kepada beberapa kumpulan.

Setiap kumpulan sekurang-sekurang nya 50
keluaran.
Memastikan
tiada litar pintas di
dalam
pemasangan

Semua beban mesti ditanggalkan

sekiranya tidak boleh, suis yang
mengawalnya mesti dibuka (OFF)
Semua suis yang mengawal litar mesti
ditutup (ON). Suis utama dibuka (OFF)
Sambungkan plumbum penguji. Bacaan
jangka penguji mestilah tidak kurang 1 Mega
Ohm.

Huraian

Kaedah
Bahagikan kepada beberapa kumpulan.
Setiap kumpulan sekurang-sekurang nya
50 keluaran.
Semua beban mesti ditanggalkan
sekiranya tidak boleh, suis yang

Untuk memastikan tidak ada

mengawalnya mesti dibuka (OFF)

kerosakan ke bumi

Semua suis yang mengawal litar mesti

ditutup (ON). Suis utama dibuka (OFF)
Buat sambungan di antara semua
pengalir fasa dan neutral. Bacaan jangka
penguji mestilah tidak kurang 1 Mega
Ohm.

Ujian Rintangan Penebatan (Di Antara Pengalir Hidup)

Ujian Di Antara Pengalir

Fasa (3 O)

Ujian Di Antara Pengalir Fasa

Dan Neutral (3 O)

Ujian Rintangan Penebatan (Di Antara Punca Bumi)

UJIAN GELUNG KEROSAKAN KE BUMI

Huraian

Kaedah

Memerlukan supaya

Terminal E

bila perlindungan

disambungkan ke elektrod

kebocoran ke bumi

yang hendak diuji

bergantung pada

(konduktor hijau).

operasi fius atau

Terminal P

pemutus litar arus

disambungkan pada

lebihan.

pancang voltan (spike

potential) (konduktor

Kesan pembumian

kuning) dengan jarak 10

itu diuji dengan

meter daripada elektrod

menggunakan satu

bumi.

ujian impedas gelung

Terminal C

bumi

disambungkan pada
pancang arus (spike

Pengukuran Rintangan
Elektrod Bumi

SEKIAN, TERIMA KASIH