Preliminary English Test 8

Informe do estado de
sade dos ros galegos

2009
memoria actividades 2009
Memoria Actividades 2009

Coordinacin e maquetacin: Virginia Rodrguez
Realizacin: Virginia Rodrguez e Francisco Baobre
Fotografa.: Ramss Prez
Proxecto Ros
Travesa de Basquios, 9 Baixo
16703 Santiago de Compostela
www.proxectorios.org
1.Introducin
2. Memoria de actividades
Sadas Formativas
Charlas presentacin do Proxecto Ros
Asistencia a xornadas e congresos
Roteirros 08
Cursos de formacin
Encontro de voluntariado
Xornada simultnea de limpeza de ros
Campamento de voluntariado ambiental do ro Tea
3.Nivel de participacin
Participacin por provincias
Respostas dos grupos
4. Informe Anual 2009

Datos xerais
Datos por concas
Especies exticas invasoras
Conclusins
5. Rede Ibrica do Proxecto Ros
6. Anexos
Actividades mensuais do Proxecto Ros 2009
Aparicins en medios de comunicacin
Materiais editados
1.Introducin

No ano 2005 o Proxecto Ros,
coordenado en Galicia por ADEGA
comezaasaandainacoafirmeintencin
de divulgar a situacin ambiental dos
cursosfluviais,contriburaincrementara
concienciacin ambiental a travs da
participacin cidad e aportar solucins
aos problemas asociados auga e aos
ros, as como converterse nun referente
nos programas de educacin e
voluntariadoambiental.
A finalidade a de coecer o
papel fundamental dos ros, e as
problemticas ambientais a eles
asociadas, fomentar prcticas e
comportamentos que permitan aos/as
cidadns o mantemento, e se cadra a
mellora, dos cursos fluviais, mediante a
sa participacin. Estes seran os
obxectivos xerais do proxecto, pero
ademais se asumiron como obxectivos
especficososseguintes:
x
Mostrar aos participantes as sas

responsabilidades
ambientais,
x
x
especialmentenacontaminacindas
augaseasaconservacin.
Promoverocoecementodafaunae
floradosecosistemasderibeira.
Interpretar o ciclo da auga a escala
globalelocal,elucidandoocidado
seupapelneseciclo.
Facilitar as visitas e as vivencias con
material especfico e persoal
especializado.
Espertar a curiosidade sobre a
interrelacin de aspectos naturais,
culturais,
histricos,
sociais,
econmicos, etc., e promover unha
visin integral da cidade ou vila e o
seucontorno(oro).
Dispor dunha sede fsica e virtual
onde centralizar as actividades do
proxecto Ros e os recursos de
educacin ambiental, facilitando o
accesoaosusuarios.
Fomentar o desenvolvemento da
educacin ambiental nos Concellos,
ofertando programas de actividades
paradiferentesgrupossociais.

Logodecincoanosflundo,oprocesode
implantacin e de consolidacin do
Proxecto Ros en Galicia non puido ser
mis positivo. Durante este perodo o
interese dos grupos de voluntarios, base
doProxectoRos,porparticipareformar
parte desta rede ten sido constante e
progresiva.
Nese espazo de tempo as
actividades desenvolvidas foron moitas
realizadasaologodopasarredordosros
e as persoas, interese que se veu
reflectido nos medios de comunicacin.
Porn, o Proxecto Ros foi mis al dos
nososlmitesadministrativoseparticipou
en diferentes foros, congresos e
xuntanzas (Brasil, Cantabria, Mlaga,
Lisboa, Cabo Verde, Murcia, etc.).
IgualmentefundadoradaRedIbricade
Proyecto Ros, iniciativa impulsada por
diferentes
entidades
de
varias
comunidades autnomas que estn a
desenvolver o Proxecto Ros no seu
territorio e que ten como finalidade a
creacin de sinerxas que redunden na
mellora da coordinacin entre os
proxectos, e na organizacin de
actividadesdeformaconxunta.
Poderiamos conclur dicindo que

osobxectivosplantexadoshaicincoanos
estn cumpridos en cantidade e cremos
que poderiamos dicir en calidade,
situacin que non nos fai caer na
autocompracenciasennquenosmotiva
a afrontar novos retos e a mellorar as
nosas accins, as como a ser mis
eficientes no desenvolvemento das
mesmas.
Pensamos pois que este un bo
momento para pararse, reflexionar e
mirarotreitoderonavegadoparacoller
folgos e reorientar o flur para os
prximoscincoanos.
Dende a Coordinacin do
Proxecto Ros, en colaboracin coa
equipa de educacin ambiental de
ADEGA, vimos de desear as lias
estratxicas que pensamos deberan
guiar o Proxecto nesta nova etapa.
Evidentemente estas lias debern ser
apoiadas e enriquecidas cos aportes dos
participantes no proxecto, tanto polo
voluntariadocomoporaquelasentidades
que de distinta maneira contriben ao
ProxectoRos(administracins,etc).

Liasdeactuacin20102014
Entendemosquearedefinicinda
misin, os valores e demais temas xerais
ser unha cuestin a plantexar logo das
conclusins obtidas no proceso
participativo da elaboracin do Plan
Estratxico 20102015 que se vai realizar
demaneiraabertaecoaparticipacindos
voluntarios e voluntarias do Proxecto
Ros durante o primeiro semestre de
2010. Porn, o que si podemos concretar
son algunhas lias e actuacins, que por
unhabanda,sonpasoslxicoseclarosda
andainadoProxectoRos,comoaspectos
que durante estes anos foron apuntados
polo
voluntariado
ambiental
en
diferentes momentos. Aqu gustaranos
apuntar que en todas, ou case todas as
actividades do Proxecto Ros, se realizan
avaliacins nas que se demanda aos
participantes sobre novas ideas ou
propostasquellesgustarasepuxeranen
marcha.
Comonovasliasdetraballoseplantexan
asseguintes:
LIA
1.
SENSIBILIZACIN
DIVULGACIN
E
Dentro desta lia englobaremos

diferentes actuacins que despois de
cinco anos entendemos que son
necesarias.
Edicin do libro Cinco anos do Proxecto
RosPublicacinquerecollaaexperiencia
gaadanesteperodonaqueseplasmeo
traballo desenvolvido dende o Proxecto
Ros, poendo en valor o traballo do
voluntariado
ambiental
fundamentalmente.
Reedicin participativa dos Manuais de
Inspeccin do Proxecto Ros: Logo de
cincoanosecoincidindocoesgotamento
dos Manuais de Inspeccin de ro,
poeremosenmarchaunprocesoparaa
mellora e adaptacin do material
(introducindasfichasdeEEI,etc).
Elaboracin participativa do Manual de
Adopcin de Ros: Posteriormente
reedicin dos manuais de inspeccin,
cremos fundamental a posta en marcha
dun proceso participativo que finalice co
deseoeedicindoManualdeAdopcin
de Ros. O deseo deste material ter
unha metodoloxa participativa e unha
temporalidade de seis meses. O material
ser elaborado pola Coordinacin do
Proxecto Ros en colaboracin cos
participantes, as mesmo pretendemos
queaprimeiraadopcinde2010sirvade
exemplo e acompae, a modo de
proxecto de investigacin accin, o
deseo desta nova ferramenta para o
voluntariado.
Incorporacin na pxina web dun
sistema xeoreferecial de datos, que
permita cidadana poder coecer a

ubicacin e o estado dos diferentes
treitosinspeccionados.

LIA 2. PROMOCIN DA CUSTODIA
FLUVIAL
Adopcin de ros: Ao longo dos
seguintes anos nos plantexamos
desenvolver proxectos de adopcins de
ros, baseados na custodia fluvial. A
balanza
inclinarase
cara
ao
desenvolvemento de ao menos 5
proxectos
dependendo
da
sua
complexidade. Para ter unha visin mis
ampla do que significa a adopcin,
pdenos ilustrar que no Projecte Rius
desenvolveron 8 proxectos de adopcin
en10anos.
Creacin ou consolidacin de redes de
baca:Poerencontactoaosgruposque
estean realizando traballos na mesma
baca redundar beneficiosamente no
desenvolvemento do proxecto e na
consolidacin dos mesmos grupos da
zona. Organizar actividades por zonas
fluviais supn ademais menor esforzo de
asistenciaparaosgruposxaqueestasse
desenvolven na sa rea de influencia,
fornecendo os vnculos que se poidan
crear entre os diferentes participantes,
fomentando sinerxas entres os
diferentes grupos e creando accins
conxuntasnabaca.
Fomento da participacin de concellos
como entidades colaboradoras do
proxecto,
fundamentais
para
a
consecucin desta lia prioritaria, posto
que tanto nas adopcins como as redes
debaca,opapeldaadministracinlocal
fundamental.
LIA 3. APERTURA DO PROXECTO A

NOVOSMBITOSESECTORES
Impulsar actividades socialmente
responsables por parte das empresas,
que permitir contar coa colaboracin
dun dos axentes especialmente
implicados
no
desenvolvemento
medioambiental. As empresas poden
desenvolver
iniciativas
de
Responsabilidade Social Empresarial
(RSE) (cos beneficios econmicos e
sociais que estas iniciativas poden
reportarsempresas),fomentaraaccin
voluntaria entre os/as traballadores
destas empresas e, o que mis
importante, contribur a unha efectiva
mellora, proteccin e conservacin dos
ecosistemasfluviais.
Novo mbito de actuacin: o Proxecto
Ros chega ao mar; mediante esta nova
iniciativa pretendemos desenvolver un
programaquetraballeachegadadosros
ao mar. Estes espazos teen unha dobre
peculiaridade: por unha banda son un
espazodeenormeimportanciaambiental
aoseraconfluenciadedousecosistemas
naturais: os ros e o mar, orixinando en
moitos casos marismas, esteiros, zonas
hmidas, etc, espazos que teen unha
grande
importancia
econmica,
ambiental e social (cra de peixes,
esparcimento). Por outra banda son
lugares aos que os ros chegan en
psimas condicins (conclusin tirada
tamn das inspeccins do voluntariado
do PR) e nos que a presin urbanstica
supn un paso mis no seu deterioro en
forma de destrucin do hbitat,
contaminacin acutica, turismo, etc.
Paradesenvolverestanovapropostaser
necesario desear e elaborar unha nova
metodoloxa, polo que nunha primeira
fase realizarase un estudo de proxectos

similaresqueseesteandesenvolvendono
estado.
Estas novas lias de actuacin permiten
incorporar os novos obxectivos, que
dende o proxecto, entendiamos que se
facannecesarios.
x
Involucrar as entidades locais e

cidadnsnacustodiadoterritorio.
Promover relacins e sinerxas

entre concellos e vecios, para
consolidar unha recuperacin
integraldoecosistemafluvial.
Fomentar a implantacin da

educacin ambiental a nivel
empresarial,
ofertando
programas de actividades para
diferentesgrupossociais.
Favorecer a incorporacin do

voluntariadoambientalenaccins
que fomenten a defensa do
patrimonio natural, histrico e
etnogrfico.
Capacitar ao voluntariado para

colaborar
en
labores
de
recuperacin do patrimonio
naturaleetnogrfico.
Establecer proxectos piloto de

participacin
cidad,
na
avaliacin, toma de decisins e
melloras mediante a custodia do
territorio(accinsderestauracin
econservacin).
A dia de hoxe o Proxecto Ros un dos

poucos programa de voluntariado
ambiental de mbito galego que
permanece, demostrando a importancia
dasiniciativassociais
2. Memoria de actividades
Encantos actividadesdesenvolvidasao
longo deste 2009 continuamos cos
obxectivos iniciados no bienio 20072008
de consolidacin da participacin cidad
arredor dos cursos fluviais. Como cada
ano, editamos un calendario, que
distribumos aos participantes, onde
aparecan as actividades centrais do
proxecto, as como outras que
intentamos levar a cabo. Dende as
campaas de inspeccin, pasando polos
cursos de formacin, as sadas
formativas, o calendario fenolxico, o
encontro de voluntariado (ao que lle
dimos un pulo especial polo aniversario),
a limpeza simultnea de ros, os

Roteirros, os campos de voluntariado,
at a asistencia a xornadas e congresos
ou a realizacin de charlas divulgativas,
fomosenchendooanodeactividadesnos
nosos ros. Este ano tamn presentamos
ensociedadeoProxectoRosdeLinguae
Cultura, que comezar a se desenvolver
en 2010. Tamn rematamos o Proxecto
Castieixas de recuperacin de charcas e
anfibios.
Nas seguintes pxinas expoemos polo
midotodasasactividadesrealizadaseo
que deu de si un ano 2009 no que
estivemossumerxidosnoro.
10
SadasFormativa
Estas sadas consisten en facer unha

inspeccindoroperocoapoiodaequipa
educativa do Proxecto Ros. As sadas
formativas constan de das partes: unha
primeira na que se percorre o treito
escollido e se identifican especies
vexetais e animais tanto das marxes
comodoleitodoro,realizndosetamn
o esquema do treito inspeccionado.
longo do percorrido se aproveita para
comentar
diferentes
aspectos
relacionados cos ecosistemas fluviais, as
como para contabilizar os restos
patriminiais e analizar os colectores que
poidanaparecernonosotreito.Oestudo
dos colectores nos permite coecer a
tipoloxa e a posible perigosidade dos
aportes que poida ter o treito
inspeccionado as como tomar as
medidas oportunas de denuncia
ambiental cando proceda. A presenza de
patrimonioetnogrficonosrosgalegos
moi elevada, por iso dende o Proxecto
Ros queremos darlle unha especial
relevancia estudo de ditos restos
facendofincapnosusostradicionaisque
posenosnososros.
Na segunda parte da inspeccin se
escolle un punto de mostraxe

representativodotreitoondefaremosas
anlises e medicins dos parmetros
fisicoqumicos e biolxicos. Dentro dos
parmetrosfsicosmedimosaanchurada
canle, a profundidade, a velocidade da
corrente,
as
caractersticas
organolpticas da auga, a temperatura e
a transparencia, as como o estado do
bosque de ribeira (o cal calculamos a
travs do ndice de calidade de ribeira
QBR) e a porcentaxe de sombra que
cubre a canle. Nos parmetros qumicos
medimosopHeacantidadedenitratose
nitritos disoltos na auga. No punto de
mostraxe faise tamn un estudo dos
macroinvertebrados
presentes
no
substrato do ro. Estes organismos son
bioindicadores,oquenospermiteavaliar
a calidade das augas. En funcin dos
datos recollidos asignamos un valor
representativodoestadodesadedoro
inspeccionado.Aescaladevaloresvaido
1ao5,sendooprimeirounestadoptimo
de sade. O ltimo estado indcanos que
orocarecedascondicinsaxeitadaspara
odesenvolvementodavida.
Este ano 2009 realizamos as seguintes

sadasformativas:

x ConcellodeMuxa.7/03/2009.Ro
Castro
x
SociedadedeCazaePescade
Silleda.8/03/2009.RoDeza
UNEDenSantiagode
Compostela.14/03/2009.Ro
Sarela.
ConcellodeOrdes.16/05/2009.
RoCabrn.
CEIPdeBarro.19/05/2009.
IESAPiringalla.26/05/2009.Ro
Mera.
CEIPdeCervo.27/05/2009.Ro
Xunco.
IESMarqusdeSargadelos,
Cervo.28/05/2009.RoXunco.
IESRosaladeCastro.24/03/2009.
RoSarela.
AsociacinArelasdeAquelar,
Sanxenxo.06/06/09.RoPintilln.
IESRosaladeCastro.25/03/2009.
RoSarela.
Ortigueira,FundacinOrtegalia.
08/06/2009.RoMera.
CPIViaoPequenodeTrazo.
31/03/2009.RoChonia
AsociacinAETNAdeFene.
15/06/2009.RoBaa.
UDC.01/04/2009.
IESdePontecaldelas.23/04/2009.
RoVerdugo.
ConcellodeVedra.21/07/09.Ro
Ulla.
AsociacindeDiscapacitadosde
Allariz.21/09/09.RoArnoia.
CursodeformacinCIGEnsinoA
Maria.22e24/09/09.Roda
Regueira.
IESdeMonterroso.13/10/2009.
RoUlla.
IESdeArza.27/10/09.Ro
CarracedoIso.
ADEGAVigo.26/04/2009.Ro
Eifonso
IESXelmirezIIdeSantiago.
29/04/2009.RoSarela.
IESdeArza.07/05/2009.RoIso.
AAVVValdeEsmelle.08/05/2009.
Ribadeo.09/05/2009.RoGrande.
IESdeMuxa.11/05/2009.Ro
Castro.
CEIPdeCervo.28/10/09.Ro
Xunco.
CastroCaldelas.12/05/2009.
Allariz.13/05/2009.
IESMarqusdeSargadelos
(Cervo).29/10/2009.RoXunco.
OBarcodeValdeorras.
14/05/2009.
12
CharlaspresentacindoProxectoRos
AscanlesdedifusindoProxectoRosna
sociedade son fundamentalmente a nosa
pxinaweb,ondedamoscumpridaconta
dasactividadesrealizadaseasquesevan
adesenvolver.Naactualidadeoproxecto
estnunniveldeconsolidacinaceptable
que nos permite non ter que facer
inversins peridicas en difusin. As
charlas presentacin do Proxecto Ros
funcionan tamn como ferramenta de
divulgacin anda que a finalidade ltima
queseformengruposdevoluntarios/as
nunha zona concreta e traballen para
mellorar a calidade dos ecosistemas
fluviaisdasacontorna.

Presentacinsrealizadasen2009:

x 06/03/09
Presentacin
na
Sociedade de Caza e Pesca de
Silleda.
x
27/03/09 Presentacin no CPI

VianoPequenodeTrazo.
28/03/09 Ponencia do Proxecto

Ros, Curso de Participacin,
EducacinedivulgacinAmbiental,
USC.
30/03/09
Presentacin
ProxectoRosnaUDC.
02/04/09
Presentacin
do
Proxecto Ros no Concello de
Ordes.
02/04/09
Presentacin
do
Proxecto Ros no CEIP Chans
Bembrive,Vigo
16/04/09 Presentacin do PR no

barco de Valdeorras, na semana
doambiente.
do
As charlas consisten nunha presentacin

en Powerpoint onde se amosan os
contidos do proxecto, os materiais a
empregar nas inspeccins dos ros, os
pasos a seguir na realizacin das
inspeccins, as como pautas para o
correcto manexo dos materiais e
actitudespositivashoradefacerasada
ao campo. Finalmente, brese unha
quendadepreguntasparaodebatesobre
aspectos que os asistentes consideren
importantes
relacionados
cos
05/05/09 Charla Proxecto Ros no

CursodaDeputacindeACorua
de Educacin e Voluntariado
Ambiental,ACorua.
11/05/09 Charla Proxecto Ros no

Ambiental,ACorua.
30/05/09 Presentacin PR no

Ncleo de Sostibilidade de
Covelo.
04/06/09CharlaProxectoRos no
Ambiental,
Santiago
de
Compostela.
06/06/09 Charla presentacin do

PR coa Asociacin Arelas de
Aquelar(Sanxenxo).
24/06/09
Presentacin
do
Proxecto Ros na Asociacin
AETNA(Fene).
13
21/09/09 Presentacin Proxecto

Ros curso de formacin da CIG
EnsinoenXove.
12/11/09 Presentacin PR na

Facultade de Xeografa e Historia
daUSC.
29/09/09 Jornadas "Agua, Medio

Ambiente
y
Participacin,
Abegondo,CEIDA.
13/11/09 Curso Bsico de

voluntariado. Universidade de
SantiagodeCompostela
Asistenciaaxornadasecongresos
Dentro das actividades desenvolvidas
pola equipa que integra o Proxecto Ros,
est a asistencia a xornadas e congresos
que tean nos seus contidos temas
relacionados cos ecosistemas fluviais, a
auga, o voluntariado e a educacin
En 2009 asistimos a diferentes
xornadasecongresos:
x
07/04/09Presentacindo
resultadodocampode
voluntariadoambientaldorotea,
napresentacindaconvocatoria
2009deVoluntariadoeE.A.en
rosnoMARM.
22/04/09Participacinnamesade
traballoespeciesinvasoras,
ConfederacinHidrogrficado
Norte.
2527/06/09ComunicacinnoVI
XornadasGalegasdeEA.
27,28e29/06/09Asistenciaaos
encontrosdaRedIbricade
ProyectoRos.
ambiental. A asistencia a estes eventos

pode ser formativa para os asistentes
e/ou participativa, presentando as
actividades desenvolvidas polo Proxecto
Ros, participando en mesas de traballo,
etc
x
1819/07/09Jornadasdepesca
sostenible,SanTirsoDAbres
(Oscos).
15, 16 e 17/10/09 III Seminario

Permanente de Voluntariado en
Ros: Voluntariado para la
ConservacindelaBiodiversidad
Valsan(Segovia).
III Congreso nacional sobre

especiesExticasInvasoras,2427
de Novembro, Zaragoza, Grupo
de especialistas en Invasins
Biolxicas(GEIB)
14
Roteirros 09
Roteirros un programa de itinerarios
organizado polo Proxecto Ros que
pretende unir ros e persoas.
Continuamoscoaandainainiciadafaidou
anos tentando achegar os cursos fluviais
cidadana nun ambiente ldico, as
comodaracoeceropatrimonionatural,
cultural e social asociado. Este ano 2009
centrmonos no patrimonio cultural que
est presente nos nosos ros. Visitamos
complexos etnogrficos que, polo seu

estado de conservacin e importancia,
merecen ser coecidos e recoecidos. O
aproveitamento que a sociedade rural
galega fixo da auga para desenvolver as
sas actividades foi moi salientable,
chegando nalgns casos a constiturse
comounhaindustria.
En 2009 visitamos os seguintes
lugares:
Roteiro aos Batns de Mosquetn, ro Grande (Vimianzo). 14 de marzo
de2009.
Visita ao conxunto etnogrfico do ro arnoia en allariz. 25 de abril de
2009.
Cursosdeformacin
Os cursos de formacin son unha boa
oportunidade para achegarse dun xeito
ameno e didctico ao mundo dos
macroinvertebrados, peza fundamental
horadesaraoroeavaliaracalidadedo
ecosistemafluvial.Poriso,asdatasfanse
coincidir coa campaa de primavera (15
deAbrilat31deMaio)edeoutono(1de
Setembroat15deOutubro)facilitandoo
traballo aos novos grupos que comezan
noProxectoRos.Asmesmonasesinda
ma afndase en novos mbitos de
actuacin. Nesta xeira as temticas

escollidas foron o recoecemento de
diversosindicadoresdoestadodobosque
de ribeira (QBR, QRISI) e os efecto do
cambio climtico sobre as especies
pisccolas.
Realizronse dous curso de formacin
coincidindo co inicio das das campaas
(primaveraeoutono).
IXcursodeformacindecoordenadoresdegrupodoproxectoros.18deabrilde
2009,estacindehidrobioloxadoencorodocon,vilagarcadearousa
X curso de formacin de coordenadores de grupo do proxecto ros. 26 de
setembro de 2009, estacin de hidrobioloxa do encoro do con, vilagarca de
arousa
15
Encontrodevoluntariado
O sbado 20 de xuo o Proxecto Ros

celebrou en Santiago de Compostela o V
Encontro de Voluntariado do Proxecto
Ros.
Este ano, o Proxecto Ros cumpre cinco
anos de andaina e traballos arredor dos
nosos ros, por iso estes encontros tian
un aire especial que quixemos poer de
manifesto cos grupos de voluntarios que
asistironeparticiparon.
Tamn este 2009, un dos aspectos que
traballamos no Proxecto Ros foi o do
patrimonio etnogrfico presente nos ros
galegos. Adicamos varias actividades a
poer en valor este patrimonio, moi
vencellado ao natural e humano que
determinan moita da morfoloxa dos
nososros.ExemplosforonoRoteirros,o
Campamento de Voluntariado do Tea,
que na sa derradeira xornada visitamos
unserradoiromovidopolaforzadaauga,
o Proxecto Castieixas e, como non poda
ser menos, estes V Encontros de
Voluntariado tamn estiveron centrados
nesa riqueza patrimonial que enche os
nososcursosfluviais.
Comezamos a xornada s 10.30h no
MuseodoPoboGalegocoarecepcindos
participantes e asistentes. A cada persoa
selleentregouomaterialdosencontros,
unha carpeta co programa da xornada e
material variado. Na sala destinada a
desenvolver esta xornada, o Proxecto
Ros colocou material diverso da
organizacin que desenvolve o proxecto
(ADEGA), as como unha a pequena
exposicin de material empregado nas
inspeccinsdero,tantodoProxectoRos
deGalizacomodoutrascomunidadesque
estn a desenvolver o proxecto como
Cantabria.
s 10.45h comezou a sesin inaugural a
cargo
de
Virxinia
Rodrguez,
Coordinadora do Proxecto Ros e Elvira
Cienfuegos, Concelleira de Medio
Ambiente do Concello de Santiago de
Compostela. mbalas das destacaron a
labordesenvolvidapoloProxectoRoseo
voluntariado que o integra na
conservacin, estudo e mellora dos
ecosistemas fluviais do noso pas. Logo
das sas intervencins dmoslle paso s
comunicacins
dos
grupos
de
voluntarios/as do proxecto. A orde foi a
seguinte:
x
CPI Viao Pequeno: da man de

Alberto e Javier, dous alumnos de 1
daE.S.O.,coecemosunpoucomis
o ro Chonia, onde fan as sas
inspeccins, e o patrimonio
etnogrficopresentenel.
Pier Vieira: coordinadora do grupo
que traballa no ro Brexa, que
discorre polos concellos de Carral e
Cambre,elaborouunhamontaxecon
fotos e msica describindo as
actividadesquerealizannoBrexa.
C.E.S.: en representacin do
Colectivo Ecoloxista do Salns veu
Marro. Traballan no ro Umia e
explicounos o estado no que se
atopa ao paso polo municipio de
Ribadumia e as actividades que
realizan, arredor dos ros, esta
agrupacinambientalistadoSalns.

ALUME:Flor,monitoradaasociacin
luguesa de axuda a enfermos
mentais,
comentounos
como
traballanno roVeiga en Guitirizcon
este colectivo de persoas, os
beneficios que lles proporcionan e o
entusiasmo e motivacin que
amosancandofanasinspeccins.
Proxecto Home Lugo: de Lugo
vieron catro persoas, Hctor, o
monitor, e tres rapaces que estn a
seguir o programa do Proxecto
Home. Comentronnos al como fan
para desenvolver as inspeccins no
ro Rato e como se responsabilizan
cada pequeno grupo de facer os
traballosapedero.
Barcas do Minho: Xos Manuel,
integrante desta asociacin que
pretenderecuperarepoerenvalor
as
embarcacins
tradicionais
empregadas nos ros falounos un
16
pouquio sobre as actividades que

estnadesenvolver.Deunosavisin
que teen dende a asociacin sobre
o patrimonio fluvial, e como tentan
darlle un uso s embarcacins que
constren, e non s recuperar por
recuperar.
ManuelaeJosLus:participantesde
Burela que asistimos aos Campos de
Voluntariado do ro Tea e nos
regalaron a sa visin e valoracin
desta inicitiva, cunha presentacin
defotosdostraballosfeitosnoTeae
unha carta explicando cal fora a sa
experiencia.
17

Como colofn s presentacins dmoslle
apalabraaoVicepresidentedoMuseodo
Pobo Galego, Luciano Garca Aln que
asistiu aos encontros e se manifestou
sorprendido e moi ledo de que houbera
tantos grupos de persoas traballando
polaconservacindosnososros.
CoasemotivaspalabrasdeLucianodimos
paso ao merecido descanso en forma de
caf con bolachas antes de acometer o
roteiro polo ro Sarela. Durante esta
pausa fixemos entrega dun agasallo a
cada poente, consistente nunha
serigrafa dunha Garza Real obra de
CalrosSilvar.
Cando rematou o caf e coas forzas
renovadasfixmonosunhafotodegrupo
e puxemos rumbo ao Sarela polo medio
do casco histrico de Compostela.
Chegamos ao ro arredor da unha da
tarde. Iniciamos a ruta nos lavadoiros en
lia de Santa Isabel e continuamos ro
abaixopolamarxedereita.Logodevarias
paradas para facer algn comentario
salientable sobre o ro chegamos at a
pontedoSarela,debaixodacarballeirade
San Lourenzo, punto final do percorrido.
Dende al dirixmonos cara a Alameda
onde nos estaba agardando o xantar
debaixo dos carballos de Santa Susana.
Candochegamos,todoestabapreparado
e como xa eran preto das tres da tarde,
demosboacontadeempanadas,tortillas,
queixos,panevioquedispuxoparanos
oProxectoRos.
scincoda tardefomosataFundacin
Caixa Galicia, ra do Vilar, para asistir
conferencia marco dos encontros
impartida por Manuel Caamao Surez,
arquitecto e membro do Padroado do
Museo do Pobo Galego. Manuel

ilustrounos
sobre
as
diferentes
construcins pertencentes arquitectura
popular que ateigan os nosos ros. Foi
unha charla moi enriquecedora na que
aprendemos moito sobre a tipoloxa
destas construcins, dende muos,
batns, curtidoras pasando por
lavadoiros, pontes, fontes e pesqueiras.
Obsequiamos tamn a Manuel Caamao
cun agasallo: outra Garza Real
serigrafiadaporCalrosSilvar.
Arredor das 18.30h clausuramos estes
encontros agradecendo s diferentes
entidades a sa dispoibilidade e axuda
(Museo do Pobo Galego, Concello de
Santiago e Fundacin Caixa Galicia) e
sobre
todo
aos
voluntarios/as
participantes e asistentes, xa que sen o
seu traballo e compromiso o Proxecto
Rosnonteraexistido.
Xa como punto final, os que quixeron,
achegmonos de volta at a Alameda
paradisfrutardasactividadesdaFeirado
SolorganizadapoloConcellodeSantiago.
Endefinitiva,foiestaunhaxornadaonde
se deron cita ros e persoas, que unidos
pasamos unhas horas do sbado en boa
compaa, sendo en total 45 os/as
participantes nestes V Encontros de
Voluntariado
do
Proxecto
Ros.
Xornadasimultneadelimpezaderos
Continuamos este ano 2009 coa
organizacindaIILimpezasimultneade
ros, actividade que en 2008 tivo moito
xito de participacin e de repercusin
nosmediosdecomunicacin.
O domingo 27 de setembro de 2009
realizouse en 22. concellos de Galicia a II
limpeza simultnea de ros. Co nome de
Tesunhasbotasnacasa?,ADEGAeo
ProxectoRosorganizaronunhacampaa
derecollidadelixonoscursosfluviaisdo
nosopas.Nestesegundoanosumronse
iniciativa concellos, asociacins de
pescadores,culturais,ecoloxistasde22
lugares de Galicia. Algns deles xa
participaronnaactividadedoanopasado
ouestnactivosnoProxectoRos,outros
sumronse por primeira vez nesta
segunda edicin retirada de materia
inerte(plsticos,papeis,refugallosvarios,
etc.)doscursosedosmarxesdosros.
Para levar a cabo a actuacin
reeditouseoprotocolodelimpezaderos
co fin de ofrecer unhas pautas sobre
cmo se debe facer unha limpeza
ecolxica nos ecosistemas fluviais. Neste
protocoloexplcasepolomidoquefacer
antes da limpeza, durante a limpeza e
despois da limpeza, as como que facer
coa suposta maleza que moitas veces
est presente nos ros. Tamn
agasallouse aos/s voluntarios/as que
participaronconunhascamisolascolema
dalimpeza.

Dende o Proxecto Ros e ADEGA
queremos agradecer profundamente a
todos os colectivos que se implicaron na
coordinacin da limpeza na sa zona.
Agradecer tamn aos concellos o
compromisonaconservacindosrosque
reganosseusmunicipiosproporcionando
o material necesario para realizar a
limpeza e a recollida do lixo retirado dos
ros e/ou apoiando economicamente a
actuacin.

As limpezas realizronse en
xornada de ma en diferentes ros do
pas, comezando sobre as 10.00h e
rematando arredor das 13.30h. Nestas
intensashorasdetraballoforonretirados
centosdequilosdelixo,oqueindica,por
unha banda, a situacin de abandono no
que anda se atopan moitos dos nosos
ros, sobre todo aqueles que atravesan
ncleos de poboacin; e por outra que,
enpoucotempodetraballo,unpequeno
grupo de persoas pode facer un gran
beneficio aos ecosistemas fluviais. Hai
que erradicar definitivamente a horrible
idea de que os ros, os mares ou os
montes
son
vertedoiros.
Cando
pretendemos desfacernos do lixo
sacndoo da nosa vista tarde ou cedo
aparecer fedorento dndonos nos
focios.

De seguido aparece unha relacin

dos colectivos participantes onde se
especificaenqueroseactuou,onmero

Colectivo/Concello
Ro
SerradeOutes.IESPoeta
An
Plataformadefendendo
oTea(Ponteareas)
VaiPoloRo
(Pontevedra)
ConcellodeOPorrio
ColectivoEcoloxistado
Salns(Ribadumia)
AsociacinTrezecatorze
(SalcedadeCaselas)
ADEGAVigo(Vigo)
AdegaMaria(Xove)
ConcellodeSan
Sadurnio
AETNAAsociacin
etnogrfica(Fene)
ConcellodeCarral
ConcellodeMuxa
de persoas que foron a limpar e a

cantidadedelixoseretirou.
Voluntarios/as
Kg.Lixo
Liares
8
200
Anllns
Barbaa
Sar
Gallo
8
12
19
15
350
300
150
500
Asneiro
Rato
Catasol
10
8
7
800
1000
300
Cabrn
14
300
Tines
44
100
Tea
13
600
Rons
10
500

Umia

7

600
Caselas
16
200
EifonsoeLagares
Rigueira
Aceiteiro
17
17
12
300
80
150
Baa
25
200
Barcs
Negro
8
6
100
200
AsociacinpolaDefensa
doValdoLiares(A
Estrada)
AdegaCarballo
AdegaOurense
ADEGACompostela
AsociacinOFervedoiro
(Cuntis)
ConcellodeLaln
ADEGALugo
AsociacindeTroiteiros
doRoFurelos(Melide)
ConcellodeOrdes

Total:

Voluntarios/as:276

Kglixo:6.930
19
20
CampamentodevoluntariadoambientaldoroTea
No mes de outubro desenvolveuse a III

edicin do campamento de voluntariado
ambiental no ro Tea. Continuronse os
traballos de eliminacin de especies de
flora extica invasora, iniciados o ano
pasado.
A
divulgacin
do
impacto
medioambientalquesupnaintroducin
das exticas invasoras fundamental
paraoseucontrole,sobretodo,parasa
prevencin,quedespoisdadestrucindo
hbitat,resultaasegundacausadeperda
debiodiversidade.
As persoas voluntarias que participaron
neste campamento vian de diversos
mbitos e lugares de Galicia.
Universitarios, gardarros, xardineiros,
mestres, etc. Todos eles estiveron
aloxados no albergue Alentea, na
parroquia de Barciademera en rxime de

pensin completa. Nun entorno

agradablecontratofamiliareboacomida
caseira.
Cada turno constou de tres xornadas; os
venres pola tarde reservouse para a
presentacineacharlacoloquiosobreas
Especies Exticas Invasoras (EEI).
Ofrecuselles aos voluntarios unha
carpeta con material didctico, o
programa do campamento, os dereitos e
deberes dos voluntarios, o folleto do
Proxecto Tea, o caderno de Plantas
Exticas invasoras do ro Tea realizado
poloProxectoRos,ofolletodeEspecies
exticas invasoras en Galicia da
Consellera de Medio Ambiente, un
documento das principais especies
exticas do ro Tea con informacin
ampliada, a enquisa final de valoracin,
unha ficha de socio de Adega e un
exemplardarevistaCernadeADEGA.
21

Os sbados foron os das destinados ao
traballo de campo. As actuacins
centrronse no treito do Tea que vai
dende os Pasos de Tatn ata a Ponte
Cernadela,coasalvedadedequeesteano
por motivos meteorolxicos fixronse
traballos trescentos metros augas arriba
dos Pasos. O alto nivel de auga que no
segundo turno impediu cruzar os pasos
con seguridade deu p a eliminar
herbceas na marxe esquerda augas
arriba dos pasos. Nesta beira tamn se
eliminaron especies no primeiro turno,
nunha pequena praia fluvial. Acacia
dealbata,bamb,tintureiraeconizaforon
as principais especies sobre as que se
actuou. Puidronse observar signos
evidentes de rexeneracin natural nas
reas de traballo, mostras do
asentamentodeespeciesautctonasdas
primeirasetapasdasucesinecolxica.
Os domingos tocou descansar e facer a
postaencomndosresultadosanotados
nafichadecampo.Momentodereflexin

e suxerencias varias. Logo realizronse

roteiros ldicos. Unha visita a reitoral e
igrexa de Barciademera e polo ro Aln,
no que puidemos ver a Woodwardia
radicans, outro polo Tea aproveitando
para facer unha limpeza de lixo e noutra
xornada fxose un descenso en piragua
poloTea.
Para a vindeira xeira, ano 2010,
continuaranseostraballosdeeliminacin.
Repartiranse os turnos do campamento
ao longo das diferentes estacins co fin
de facer un bo seguimento das reas,
adecuarse as pocas de floracin das
diferentes especies e experimentar con
estaquilladodeespeciesautctonas.
OcampamentodoroTeaxaunespazo
consolidado de mellora fluvial dun
ecosistema rico como o LIC ro Tea.
Onde a educacin ambiental, a
participacin cidad na solucin de
problemas medioambientais e o desfrute
danaturezadansecabida.
22
3. Nivel de participacin
En 2009 o Proxecto Ros cumpre cinco

anos de existencia. Desde que en 2005
iniciamos a andaina, tense sumado
numerososgruposdepersoasafavordos
ros. Comezamos o primeiro ano cunha
experiencia piloto de 24 grupos,
aumentando
de ano en ano at acadar os 283 grupos

na actualidade. A evolucin amosase na
seguinte
grfica:
23
Participacinporprovincias
A participacin dos 283 grupos que

realizaron as inspeccins de ro
distribese do seguinte xeito por

provincias:
A provincia de A Corua segue a ser o

territorioquemisgruposdevoluntarios
ten
participando,
seguido
por
Pontevedra. Respecto ao ano pasado, a
provincia de Ourense tivo un pequeno

aumento dos participantes e Lugo
mantenseestable.
Respostadogrupos
No seguinte diagrama pdese apreciar a

resposta dos grupos por campaas:
A participacin dos grupos referida s

inspeccinsderorealizadaseenviadas
sede do Proxecto Ros maior na
primaveraquenooutono.Recibronseun
totalde101inspeccins,63enprimavera
e 38 en outono. Isto supn unha
participacin do 35,6% respecto do total
dosgrupos,valorquevaienaumentoano
trasano

En2008arespostadosgruposfoi
moi similar. A campaa de outono segue
aseraquemenorparticipacinpresenta.
As causas poden ser derivadas dunha
climatoloxadesfavorableTamn,moitos
centros de ensino atopan dificultades
paraprogramarassadasenoutono.

Aparticipacinporprovinciasdas
campaas aparece reflectida na seguinte
grfica:
As inspeccins recibidas por

provincia teen unha distribucin mis
irregular, sobre todo na provincia de A
24
Corua,naqueenoutonoaparticipacin
foimaisbaixarespectodeprimavera.
25
4. Informe Anual 2009
Datosxerais
Neste apartado imos destacar os
datos mais relevantes das inspeccins
realizadas polo voluntariado do Proxecto
Ros(P.R.)aolongodoano2009.Trtase
dun informe cualitativoonde se recolle a
informacin do estado de sade dos ros
galegos aportada polo voluntariado que
estaparticiparnoP.R.
A metodoloxa do Proxecto Ros
consiste na inspeccin e valoracin das
caractersticasbiolxicas,fisicoqumicase
posbeis alteracins dos ecosistemas
fluviais para chegar a coecer o seu
estadodesadee/ouconservacin.Os/as
participantes do P.R. fan un seguimento
das veces ao ano (primavera e outono)
dun treito de ro que eles mesmos
escollen. Os datos recollidos polos/as
voluntarios/assonafontedeinformacin
quenospermiteelaboraresteinforme,co
que pretendemos coecer o estado de
sade dos nosos ros e a implicacin que
o voluntariado ambiental galego ten no
mbitodosecosistemasfluviais.
Aspectodaauga
A.Fluxo
Ofluxodaauganocauceunparmetro
fundamentalparaodesenvolvementoda
vida no ecosistema fluvial. Na totalidade
das inspeccins recibidas a auga flua en
primavera,mentresqueenoutonohoubo
treitos de ro nos que a auga estaba
estancada. Isto debido a que o rxime
dalgns ros depende directamente da
pluviosidade, sobre todo os da provincia

deOurense,elogodovernpodensufrir
un descenso importande do caudal. Os
datos dos ros nos que a auga non flua
corresponden a dous treitos do ro Limia
ao seu paso pola localidade de Xinzo, o
quepodesernormaldadooseurxime.
B.Cheirodaauga
A continuacin analizamos parmetros
subxectivos que os grupos de voluntarios
analizan durante a inspeccin. O cheiro da
auga na maiora dos treitos estudados foi
inexistente, aparecendo nalgns olores a
sumidoiro,sobretodocandooropasapor
zonasurbanas.

C.Cordaauga
A cor da auga tamn corresponde a un nivel
mis superficial de anlise do treito de ro, e
est moi relacionado co cheiro. As, a
presenza de augas turbias, lamacentas e
grises corresponde a tramos que pasan por
ncleosdepoboacin.Senembargo,asaugas
transparentes dominan nas inspeccins
realizadas.
27
D.Indiciosnaauga.
A presenza na auga de aceites,
escumas e impurezas diversas pode
provocar alteracins no equilibrio do
ecosistemaacuticosobretodocando
son moi frecuentes ou ocupan moita
superficie no ro. A sa orixe est
relacionada na maiora dos casos coas
actividadeshumanas,andaquetamn
podenterunhaorixenatural.
E.Estadodasmarxesdostreitos
A relacin entre a sade do ro e o estado
das marxes moi estreita, dependendo en
moitos casos unha da outra. O ecosistema
acutico depende para o seu bo
desenvolvemento do medio terrestre
adxacente que lle aporta entre outras
cousasosnutrientesnecesariosaosanimais
e plantas do ro. Marxes alteradas,
erosionadas e/ou con infraestruturas son
incompatiblescoaboasadedoro.
Nos treitos estudados as marxes
presentaron grados de naturalidade
aceptables, que o amosan a presenza de
bosques, prados e vexetacin. Outro factor a salientar a antropizacin das marxes.
Moitos dos treitos analizados presentan accesos para persoas, camios beira do ro,
urbanizacinsecanalizacins.
F.Usosdossolos

Osusosdosolotamnsonunfactorque
pode determinar o estado de sade dun
ro. As actividades humanas nos ros
poden ser mis ou menos respectuosas
con estes. Segundo as inspeccins
recibidas, as actividades mis frecuentes
son a agricultura, o uso residencial, as
reasdelecer,aganderaeasestradas.
28
G.Tiposderesiduos
Os plsticos se consolidan, ano tras ano,

como o residuo mis frecuente nos cursos
fluviais,correspondndolleso26%dototal.
Outros tamn frecuentes son latas, vidro,
ferralla,roupaepapel.

Caractersticasfisicoqumicas
A.Temperatura

A temperatura da auga un
parmetroquepodecondicionar
o desenvolvemento da vida, xa
que dela depende directamente
a cantidade de osxeno disolto,
osxeno que precisan os animais
quevivendentrodaauga.

Osvaloresrepresentadosnagrfica
nosdinqueseapreciaunlixeiroaumento
natemperaturadaauga,senembargoos
valores son normais para a nosa
comunidade,estandoorangoentreos10
20 C. Esta tendencia pode ser

preocupante de consolidarse en anos
vindeiros, poendo de manifesto a
incidencia do cambio climtico nos
29
B.pH

O pH outro factor fisicoqumico que
os grupos teen que medir nas sas
inspeccins. Valores extremos de pH
sonincompatiblescodesenvolvemento
davida,sendoosvaloresnormaisentre
5e7,comoasoamosanamaioradas
inspeccinsrecibidas.
C.Nitratos
Os nitratos nos mostran a cantidade de
materia orgnica que est disolta na
auga, e polo tanto a posible
contaminacin orgnica da auga, a sa
eutrofizacin e a calidade ecolxica da
mesmaparaconsumohumanoouparaa
sa potabilizacin. Valores maiores de
100mg/l nos indican contaminacin
orgnica na auga. Nas inspeccins
realizadas os datos mostran que a auga
presentaba concentracins de NO3
baixos.
Estadodesadedosros
A anlise das comunidades de

macroinvertebrados acuticos un dos
mtodosmisamplamenteutilizadopara
determinaroestadoecolxicodasaugas,
debido a sa abundancia, o seu fcil
recoecemento e a sa sensibilidade s
perturbacins. O clculo do estado de
sade dos ros en base presenza de
determinados
macroinvertebrados,
ofrece unha medida aproximada do

estadodasaugas.Asaanliseunidaaos
demais parmetros, amosa unha
informacin moi valiosa dos treitos
estudados.Aescaladevaloresvaido1ao
5,sendooprimeirounestadoptimode
sade. O ltimo estado indcanos que o
rocarecedascondicinsaxeitadasparao
desenvolvementodavida.
30

En primavera, o 58% dos treitos de ro
estudados tian un bo estado de sade.
Se manteen os valores dos tramos que
presentaron primeiros sntomas de
contaminacin, sade deficiente e grave
con respecto a 2008, consolidndose a
ideadequeasmasasdeaugasuperficiais
estn amosando un deterioro lento pero
inexorable. Ros con sade deficiente
foron o ro Sar ao seu paso por Santiago
de Compostela, o ro Belelle en Neda, o

Tambre ao seu paso por San Xon de
Fecha,oroCurrsenVilanovadeArousa,
osrosSadoeMigusenFerroleoLimia
en Xinzo. De sade grave atopouse un
treito inspeccionado do ro Sar. Ningn
ro estudado polo voluntariado do
Proxecto Ros amosou unhas condicins
desademoigraves.
Das inspeccins recibidas en outono, un

57% dos treitos analizados tiveron un bo
estado de sade, un 25% primeiros
sntomasdecontaminacin,un15%sade
deficiente, un 3% graves e ningn moi
grave. Son uns resultados moi parecidos
aos de primavera.. Se comparamos estes
datos cos do ano pasado vemos que
existe unha continuidade e incluso un
certoempeoramentonoestadodesade
dos ros (en outono de 2008 non se

inspeccionouningnroconsadegrave)
Consadedeficientetemososros
Gafos, Lagares, Tambre, Loa e Limia.
Amosou sade grave o ro Forx ao seu
pasoporGuitiriz.

Estadodobosquederibeira
A vexetacin de ribeira, e sobre todo as

rbores,
cumpren
funcins
importantsimas no ecosistema fluvial. A
degradacin destas estruturas provoca o
deteriorodacalidadeecolxicadetodoo
ro.
Unha das conclusins tiradas do informe
anual de 2008 foi a alteracin que est a
sufrir o bosque de ribeira nos ros. Para
incidir neste tema e formar ao

voluntariado, dende o Proxecto Ros
adicamos, este 2009, dous cursos ao uso
dondicedecalidadedobosquederibeira
empregadonasinspeccins(QRISI).
Os resultados veen reflectidos nas
seguintesgrficas.
Anda que as marxes ben conservadas

seguen a ser maioritarias nas
inspeccins, contina habendo ribeiras
con alteracins importantes, como o
caso das marxes dereitas dos datos das
inspeccins de primavera, que a
porcentaxe maioritaria. Se sumamos as
marxesconalteracinsimportantescoas
moi degradadas, superan a aquelas ben
conservadas, tanto en primavera como
enoutono.
Esta tendencia que xa puxemos de

manifesto no informe de 2008, parece
continuaren2009.Obosquederibeira
unha estrutura complexa que
necesita tempo para se recuperar. De
continuar esta deriva atoparmonos
cadavezmisconrosmisenfermose
cunha maior complexidade na sa
capacidadederecuperacin.
32
Datosporconcas
Acontinuacinpresentamosoestudopor
concas das inspeccins achegadas
polos/asvoluntarios/asdoProxectoRos.
Entendemos que este tratamento

pdenos dar unha visin mis global do
estadodesadedasaugasquesedrenan
nunhamesmareaxeogrfica.

As concas mis estudadas son as

dasRasBaixas(49%)eMio(23%).Astres
restantes
teen
menor
representatividade en canto a grupos
participantes,nonsuperandoo30%,pero
estnenalzaecadaanoseestnasumar
novosgruposdestasconcasaoproxecto.
33
ConcadasRasBaixas

Tantoenprimaveracomoenoutono,
a temperatura da auga presentou
valores normais, tal e como se
reflictenodiagramaadxunto.

O pH rexistrou na conca do Mio,
nos treitos analizados, valores
normaisparaasaugasgalegas.
As augas que se drenan nesta

conca tiveron baixos valores de
nitrxeno disolto, o que revela
ausencia
de
contaminacin
orgnicanostreitosestudados.
34
Estadodesade09

Na maiora das inspeccins
realizadas nesta conca, os ros
amosaron un estado de sade
ptimo, anda que a presenza de
treitos con primeiros sntomas de
contaminacin e sade deficiente
tamn teen unha presenza
salientable, tanto en primavera
comoenoutono.
Estadodesadeprimavera09
San
Primeiros sntomas
Deficiente
Grave
Moi grave
35
Estadodesadeoutono09
San
Primeiros sntomas
Deficiente
Grave
Moi grave

Estado do bosque de ribeira
Oestadodobosquederibeiradostramos
inspeccionados na conca das Ras Baixas
presentou alteracins importantes e alta
degradacin na maiora dos ros.
preocupanteatendenciadedeteriorodas
marxes que estn acadando os cursos
fluviais, deriva que xa se puxo de
manifestonoinformedosrosde2008.
Treitosderoinspeccionadosenprimavera:
Catoira;Regoameiro;Verdugo(2inspeccins);Deza;Sarela(2inspeccins);Chonia;
Lrez; Loira; Ulla; Valga; Brandoso; Carracedo/Iso; Umia; Coroo; Liares; Sar (4
inspeccins);SantaSusana;DaChanca;Currs;Tambre;Lameiria;Pego.
Treitosderoinspeccionadosenoutono:
Gafos; Tambre (2 inspeccins); Pintilln; Chonia; Pego; Liares (2 inspeccins);
Valga; Da Chanca; Catoira; Mior (4 inspeccins); Ulla; Lrez; Saas; Umia; Lameiria;
Lagares;Eifonso.
ConcadoArcortabroeFisterr

Nas concas do Arco rtabro e
Fisterr, a temperatura da auga
amosou valores normais nos treitos
analizados.

OpHtamntivovaloresnormaisnas
concas do arco rtabro, estando a
maioradasinspeccinsentre6e7.
37
O nitrxeno disolto na auga en

forma NO3 foi baixo nos tramos
estudados desta conca, non
revelando contaminacin orgnica
enningndeles.
Estadodesade09
Sumando os resultados das das

campaas, o estado de sade dos
treitos estudados foron nun 37,5% sans
e con primeiros sntomas. O 25%
amosaron sade deficiente, que
corresponderonaosrosBelelle,Migus
eSado.
Estadodesadeprimavera09

San
Primeiros sntomas

Deficiente
Grave
Estado
Moi grave
de
38
Estadodesadeoutono09
San
Primeiros sntomas
Deficiente
Grave
Moi grave
En canto ao bosque de ribeira, a maiora

das marxes analizadas amosaron
altercins importantes (50%) e un 25%
correspondeu a marxes moi degradadas.

O resto, presentou marxes ben
conservadas.

Treitosderosinspeccionados,primavera.
Castro; Baa; Mendo; Sado; Migus; Roxadoiro; San Xurxo; Belelle (2 inspeccins);
Brexa.
Treitosderoinspeccionados,outono.
Brexa.
39
ConcadoLimiaDouro
En canto T, na conca do Limia

Douro os tramos onde se mediu
esteparmetroamosaronvalores
normais, tendo en conta que
nesta zona os ros presentan
caractersticasmediterrneas.
Tamn o pH amosou valores

normais, estando a media dos
datosrecollidosentre5e6.
Entodosostreitosondesemediua
concentracin
de
nitratos
apareceron valores inferiores a 10
mg/l, tanto en primavera como en
outono, o que revela ausencia de
contaminacinorgnica.
40
Estadodesade09
Un treito do ro Limia ao seu paso por

Xinzo amosou sade deficiente tanto
en primavera como en outono.
Ademais nesta poca do ano a auga
non flua. O resto das inspeccins se
repartiron entre aqueles treitos con
boasadeeconprimeirossntomasde
contaminacin.
Estado de sade primavera 09
San
Primeiros sntomas
Deficiente
Grave
Moi grave
Estado de sade outono 09
San
Primeiros sntomas
Deficiente
Grave
Moi grave
41
Contemplando a calidade do bosque de

ribeiranasdaspocasdoanonasquese
realizaninspeccins,pdeseapreciarque
asalteracinsdasmarxessupoenun54%
do total, mentres que as que estn ben
conservadassono46%.
Treitosderoinspeccionadosnaprimavera.
Eiro;Limia(2inspeccins);Cads;Tmega.
Treitosderosinspeccionadosnooutono.
Eiro;Limia(2inspeccins).
42
ConcadoCantbrico
A temperatura media da auga

dos ros estudados que verten
aoCantbricode1015C,tale
comoaparecenafiguraanexa.
En canto aos valores de pH, o

rango medio est comprendido
entre 5 e 7 na maiora das
inspeccins achegadas polo
voluntariado.
A contaminacin orgnica,
representada
como
a
concentracin de NO3 disolta na
auga presentou valores normais
en todos os treitos estudados
nestaconca.
43
Estadodesadedosros
Oestadodesadedostramosde
ros analizados en primavera e
outono
presentaron
boas
condicins nun 66% e primeiros
sntomas de contaminacin nun
34%, non aparecendo ningn
treito con sade deficiente, grave
oumoigrave.

Estadodesadeprimavera2009.
San
Primeiros sntomas
Deficiente
Grave
Moi grave
44
Estadodesadeoutono2009.
San
Primeiros sntomas
Deficiente
Grave
Moi grave
Encantocalidadedobosquederibeira,
osresultadosdasinspeccinsdasmarxes
amosan que un 55% delas estn ben
45
conservados,
mentres
que
con
alteracins importantes apareceron o
45%.
Treitosderosinspeccionadosenprimavera.
Xunco(2inspeccins);Mera;Grande(3inspeccins).
Treitosderoinspeccionadosenoutono.
Xunco(2inspeccins);Mera.
ConcadoMio
Tantoenprimaveracomoenoutono,a
temperatura da auga presentou
valores normais, tal e como se reflicte
nodiagramaadxunto.
O pH rexistrou na conca do Mio, nos

treitos analizados, valores normais
paraasaugasgalegas.
46
As augas que se drenan nesta conca

tiveron baixos valores de nitrxeno
disolto, o que revela ausencia de
contaminacin orgnica nos treitos
estudados.
Estadodesadedosros
A sade dos ros inspeccionados

naconcadoMiofoinun68%bo.
Con
primeiros
sntomas
apareceron un 22% dos treitos
estudados. de salientar os
tramos con sade deficiente e
grave, ros Lonia e Forx
respectivamente, estudados na
campaadeoutono.

Estadodesadeprimavera2009.
San
Primeiros sntomas
Deficiente
Grave
Moi grave
Estadodesadeoutono2009.
San
Primeiros sntomas
Deficiente
Grave
Moi grave
47
48
En canto ao estado de conservacin do

bosque de ribeira, o 60% dos treitos
estudados estaban en bo estado de
conservacin, mentres que o 35% tian
alteracins importantes e o restante, 5%,

moi degradados, contemplando as das
campaasdeformaconxunta.
Treitos de ro inspeccionados en primavera:

Tripes; Termes (2 inspeccins); Mera; Cereixo da Bria; Veiga; Rato; Sil;
Xabria; Lonia (2 inspeccins); Deique.
Treitos de ro inspeccionados en outono:

Forx; Lonia; Veiga; Bibei; Deique; Rato; Termes (2 inspeccins); Cereixo
da Bria.
49
Avidanoro:Especiesexticasinvasoras
A introduccin de especies exticas
invasoras (EEI) considrase, despois da
destruccin do hbitat, a ameaza mis
importantenaperdidadebiodiversidade,
as como unha das principais causas de
extincins de especies autctonas.
Denomnanse EEI, os animais e plantas
alctonas, introducidas, que teen a
capacidade
de
reproducirse
e
perpetuarseno novo medio, competindo
edesplazandosespeciesautctonas.
As EEI aprecian un incremento
continuado
en
todolos
grupos
taxonmicos, tanto en animais como en
vexetais. Tendencia que se prev seguir
aumentandotantoensuperficieocupada
como en novas bioinvasins, favorecido
polo cambio climtico e pola continuada
degradacindoterritorio.
Os cursos fluviais son hbitats
especialmente sensibles e vulnerables ao
xito das bioinvasins polas sas
peculiaridades e algunhas das EEI mis
perigosas como o cangrexo americano,
mexilncebra,curvicula,xacintodeauga
e tartaruga florida estn precisamente
ligadas aos ros. Curiosamente e a pesar
da sa gravidade, esta problemtica
apenas traballada en programas de
educacinevoluntariadoambiental.

Por este motivo o Proxecto Ros editou
das novas fichas de identificacin de
especies exticas invasoras, tanto de
fauna como de flora, co fin de que o
voluntariado estableza unha diagnose do
estado de ocupacin de estas especies
nostreitoselexidos.
Nos seguintes diagramas aparecen as
especies mis comns de flora e fauna
extica invasora dos nosos ros. A
finalidade deste estudo facer un censo
coa presenza destes organismos nos ros
e dar a coecer esta problemtica ao
voluntariado. Facemos este estudo por
concasxaqueresultamisvisualaaccin
destas especies nunha rea xeogrfica
concreta
ConcadasRasBaixas
Na conca das Ras Baixas foi onde mis
datos recibimos referidos s especies
exticainvasoras.
En canto flora as especies que con mis
frecuencia apareceron foron o eucalipto, a
falsa acacia, a herba tintureira e a
tradescantia, seguidas moi de cerca pola
mimosa,tritonia,canaeacacianegra.Outras
tiveron menor abundancia en canto
presenza en diferentes ros, pero non
desprezables por ese motivo. A peste da
auga (Egeria densa) estivo presente en a lo
menosdoustreitosinspeccionados.
50
A fauna, dada a sa difcil

observacin, foi a que menos
representacin tivo nos datos
aportados nas inspeccins dos
grupos. Anda as, se localizou a
ameixaasitica(Corbicula fluminea)
no ro Tambre e tamn se avistou
ou se atoparon restos de visn
americano.
ConcadoMio
Na conca do Mio, os datos
aportados polo voluntariado non
foron moi significativos, chegando
tan s datos en tres inspeccins
realizadas e s de flora, non
atopndose ningn exemplar ou
resto de fauna extica. Como se
pode apreciar na figura adxunta, o
eucaliptovolveaserainvasoramis
frecuente nos ros, xunto, neste
caso,herbadapampa.

ConcaArtabroeFisterra
Nas concas do arco rtabro

aportronsedatossdeflora.

Xunto co omnipresente eucalipto
apareceron outras especies como a
falsa acacia, a tradescantia, a cala, a
cana ou a mimosa e acacia negra. A
tritonia tamn apareceu nas marxes
duntreitoestudadonestaconca.
51
ConcadoLimiaDouro
Na conca do Limia Douro, dadas as

poucas inspeccins recibidas, os datos
corresponden a un treito estudado do
roLimia.

Estiveron presentes no ro Limia as
mimosas, acacias negras, herba da
pampa e o fento de auga (Azolla
filiculooides), que aparece neste ro a
finais do vern cando queda coa auga
estancada.
Encantofauna,ocaranguexosinalfoio
nicorepresentante.Estecaranguexose
atopa nos ros mis orientais do noso
pas e supn, xunto co caranguexo
vermello americano, un dos principais
factores da desaparicin do caranguexo
autctono.
ConcadoCantbrico

Nos ros que verten ao Cantbrico, os
voluntarios e voluntarias recolleron s
datos de presenza de flora extica
invasora.

A
tradescantia
(Tradescantia
fluminensis)unhaherbceatapizante
quemedraenzonashmidaseumbrias
que apareceu en tres treitos
inspeccionados desta conca. O
eucaliptofoiasegundaespecieextica
presente.
52
Conclusins
Participacin

En 2009 os grupos que se
sumaronaoproxectoforon32,acadando
un total de 283. Da totalidade destes
grupos enviaron os resultados das sas
inspeccins de ro o 35,6%, porcentaxe
queestenincrementoanotrasano(en
2008responderono32%).
A participacin no proxecto
fundamental para acadar unha rede de
cidadns eficaz que traballe na
conservacin e mellora dos nosos ros.
Dende o Proxecto Ros canalizamos os
nosos esforzos para proporcionar aos
participantes as ferramentas necesarias
que lles permita realizar as sas anlises
nostreitosderoescollidos.
Asactividadesorganizadasdende
o proxecto durante as campaas e fora

delas teen ademais unha elevada

participacin, completndose as prazas
en todas elas: roteirros, cursos de
formacin, encontro de voluntariado,
campos de voluntariado, limpeza de ros,
etc
En canto participacin por
provincias, os datos amosan que a
tendencia se mantn durante os
sucesivos anos, sendo a provincia de A
Corua a que mis grupos aglutina e na
que mis participacin se rexistra (51%),
seguida pola de Pontevedra (30%). Nas
provincias do interior, Lugo e Ourense
aprciaseunincrementomoderadotanto
en grupos participantes como na sa
resposta cunhas porcentaxes de 12% e 7%
respectivamente.
Parmetrosfsicoqumicos

Comoparmetrosfsicoqumicos
da auga consideramos a temperatura, o
pH,osnitratoseatransparencia.

Na maiora das inspeccins
realizadas os rango de temperatura da
auga oscilou entre os 10 e 20 C, valores
normaisparaasnosasaugas.

Encantoacidezebasicidadeda
auga os valores manexados nas
inspeccinsrecibidasamosanqueorango
medio se estableceu entre pH de 5 a 8,
valorestamnnormaisparaasaugasdos
rosgalegos.

A concentracin de materia
orgnica disolta na auga mdese coa
presenza de nitratos. En todas as
inspeccins recibidas a concentracin de
NO3 foi maioritariamente entre 0 e 10
mg/l.

Encantotransparenciadaauga,
que limita a incidencia dos raios solares
na columna de auga, en case todos os
treitos estudados as augas eran
transparentes,atopndosenalgnscasos
certa turbidez debida fundamentalmente
senchentes.
53
Parmetrosbiolxicos
Os ndices biolxicos son a peza

fundamentalparaestableceroestadode
sade dun treito de ro, xa que cando o
rosufrealgnimpacto,estesindicadores
son mis fiables, que outro tipo de
parmetros.

No estado de sade dos ros
empregamos
a
anlise
de
macroinvertebrados, larvas e ninfas de
insectos, moluscos, crustceos e outros
gruposdeinvertebrados,paraestablecer
comoeseestado.
En primavera o 58% dos ros
amosaron bo estado de sade, o 27%
primeiros sntomas de contaminacin, o
13% sade deficiente e o 12% grave, non
aparecendo ningn treito con sntomas
de sade moi grave. Chama a atencin,
respectoa2008,oaumentodetreitosde
ros con sade grave, que o ano pasado
foido2%.
En outono os treitos estudados
amosaron nun 57% boa sade, nun 25%
conprimeirossntomas,un15%consade
deficiente en un 3% grave, non
aparecendo tampouco ningn treito con
sademoigrave.
Estes datos amosan que ano tras
ano os nosos ros estn a sufrir un
deterioro que pode chegar a ser

preocupante, en vez de ir cara unha
mellora como as o establece a Directiva
Marco da Auga da Comunidade Europea.
Esperamos que estes resultados, obtidos
polovoluntariado,sirvadeacicateparaas
administracins e para que se poan a
traballar en serio na conservacin e
melloradosnososros.
En canto calidade das marxes
dos ros, empregamos ndices que
analizanaestruturadobosquederibeira,
a conectividade coas zonas adxacentes e
acontinuidadedavexetacinaolongodo
ro. No informe de 2008, unha das
conclusins sacadas foi a tendencia
degradacinqueestabanpresentandoas
marxesdosnososros.Estatendenciase
consolida neste informe, poendo de
manifesto as agresins que sofren as
marxesdosecosistemasfluviais.Tantoen
primaveracomoenoutonoasmarxescon
alteracins importantes e as moi
degradadas superan a aquelas en bo
estado de conservacin. A destrucin do
hbitatoprimeirofactorresponsablena
perda de biodiversidade, e polo tanto
condiciona directamente o estado de
sadedosecosistemasfluviais.
54
Estudoporconcas
Oestudodasconcashidrogrficas
nas que se dividen os diferentes ros
galegos est reflectida nas seguintes
tboas, unha para o estado de sade e

outra para a conservacin do bosque de
ribeira.
Estado de sade dos ros

Sa
Primeiros
Deficiente
Grave
Moigrave
sntomas
RasBaixas
60%
26%
12%
2%
0%
Mio
68%
22%
5%
5%
0%
37,5%
25%
0%
0%
Arco rtabro 37,5%

eFisterr
LimiaDouro
62,5%
12,5%
25%
0%
0%
Cantbrica
66%
34%
0%
0%
0%

NaconcadasRasBaixasosdatos
misnegativosrelacionadoscoestadode
sade corresponden aos ros Sar, Currs,
GafoseTambreconsadedeficienteeun
treito do Sar con sade grave. Na conca
doMiooroLoniatiasadedeficiente
e o Forx, ao seu paso por Guitiriz, con
sade grave. No Arco rtabro e Fisterr
os ros con sade deficiente foron o
Belelle, Migus e Sado. Na conca do
Limia Douro o ro Limia tia sade
deficiente tanto en primavera como en

outono. No Cantbrico os ros
inspeccionados tiveron como peor
resultado primeiros sntomas de
contaminacin.
Comparando estes datos cos de
2008, aprciase un moderado aumento
dodeteriorodascondicinsdesadenos
treitos inspeccionados. En 2008 non
apareceuningntreitoconsadegrave.
55
Calidade do bosque de ribeira.

Benconservado
Alteracins
Moidegradado
Importantes
RasBaixas
45%
44%
11%
Mio
60%
35%
5%
e 25%
50%
25%
LimiaDouro
46%
54%
0%
Cantbrica
55%
45%
0%
Arco
rtabro
Fisterr
Os treitos con algunha das sas marxes

moidegradadascorresponderonaosros:
Umia, Catoira, Currs,Da Chanca e Sarela
nasRasBaixas;Loira,SileForxnoMio
eMigus,RoxadoiroeSanXurxonoArco
rtabro e Fisterr. Treitos de ro con
alteracins importantes nalgunha das
sas marxes houbo bastantes como se
podevernatboa.Algnsexemplosson:
o Tambre, Sar, Verdugo, Limia, Xunco,
Brexa, Belelle, Lonia e Termes. No resto
das inspeccins o bosque de ribeira foi
consideradocomobenconservado.

O aumento da degradacin das marxes
dosrounfeitoquesepondemanifesto
nas inspeccins achegadas polo
voluntariadoambientaldoProxectoRos.
Estatendenciavenxadendeoinformede
2008. Outro factor que repercute na
degradacin da vexetacin de ribeira a
presenza de especies exticas invasoras,
que compiten polo espazo e os recursos
coasespeciesautctonas.

56
57

5. Rede Ibrica de Proyecto Ros

O Proxecto Ros unha iniciativa que
xorde en Catalua en 1997 da man da
AsossociaciHbitats.Logode11anosde
implantacin, actualmente converteuse
nunha iniciativa conxunta que se
desenvolve de forma paralela en cinco
territorios mis: a Rede Hidrogrfica do
Jcar, a Comunidade Autnoma de
Madrid, Cantabria, Galiza e, fra do
Estado,enPortugal.Istofaiquehoxeda,
o Proxecto Ros conte con mis de 1.400
gruposdevoluntariosentodaapennsula
ibrica.

A pesar de que todos compartimos unha
filosofa e unha metodoloxa comn, en
cada un deses lugares diferentes
entidades fanse cargo de aplicar e
adaptar a metodoloxa. Isto fai posible a
aplicacin dunha iniciativa pioneira cun
amplo mbito xeogrfico de actuacin,
querecoeceentodososlugaresnosque
opera a capacidade da sociedade,

organizada ou non, de idade adulta ou
escolar, de decidir e actuar en defensa
dosrosdesdeterritoriosconcretos,pero
con conciencia global e co fin comn de
mellorar a nosa contorna natural,
xerandoolegadodasxeracinsvindeiras,
beneficiarias do esforzo que realiza o
grosodonosovoluntariado.
Asiniciativaslevadasacabonosdistintos
territoriosestnadquirindocadavezmis
presencia no campo do voluntariado
ambiental e a participacin cidad e son,
sen dbida, un referente no campo da
educacin e a intervencin ambiental en
relacinconservacin,ocoecementoe
amelloradosespazosfluviais.

Neste contexto, a necesidade de
aglutinar experiencias, compartilas e dar
sadaainquietudesouproblemascomns
ou locais foi o xerme que empezou a

expor a necesidade de tecer unha Rede
detraballocomn.

Hoxe en da, a Rede Proxecto Ros
defnese como unha rede de entidades
que desenvolven a iniciativa Proxecto
Ros en distintos territorios da Pennsula
Ibrica.OprincipalobxectivodestaRede
Proxecto Ros pr en comn as
actividadesemetodoloxasdosdistintos
Proxecto Ros (Catalunya, Comunitat
Valenciana, Galiza, Cantabria, Madrid e
Portugal) para lograr unha mellor
coordinacinxeraledivulgacindassas
iniciativas.

Acreacindunharedepermanentesera
mellor ferramenta para asegurar a
melloracontinuadoproxecto,atravsda
posta en comn de metodoloxas
concretas e innovacins que poidan
58
xurdir e a creacin de espazos de

intercambio comns para aprender dos
erros detectados, as como a realizacin
de talleres prcticos e actividades
formativas conxuntas para mellorar a
capacidade de traballo dos distintos
equipos tcnicos. sa vez, permitir
unhamelloremiseficazcoordinacindo
voluntariado ambiental e a participacin
cidad nos diferentes territorios. Xa que
logo, as funcins da rede poderan
resumirseen:
x Encontrossemestraisentre
oscoordinadoresdos
diferentesterritorios.
x Traducineadaptacinde
materiais.
x Intercambiode
metodoloxase
coecementos.
x Intercambiode
experienciasevoluntarios.
6. Anexos
59
60
MateriaisEditados
Todos os anos, no Proxecto Ros,

editamos diferentes tipos de materiais
que complementan e reforzan as
actividades que dende a organizacin
propoemos. A maiora destes materiais
son
divulgativos,
pero
outros
corresponden a novos proxectos que
nacen do proxecto principal, ou a novos
materiais que empregarn os grupos de
voluntarios/asnassasinspeccinsdero.
CALENDARO 2009: Co inicio do ano no
Proxecto Ros editamos un calendario,
que achegamos a todos/as participantes
coobxectivodeinformardasactividades
previstasparaeseano.
PROGRAMA ROS DE LNGUA E
CULTURA: Levamos traballando ano e
medio no deseo deste programa que
pretende recuperar os nomes de flora e
fauna asociada aos ros mediante a sa
recollida,realizandoentrevistasaaquelas
persoasquemisdecercavivennosros.
No mes de febreiro presentamos o
proxecto en sociedade coa edicin dos
materiais divulgativos: un cartaz e unha
tarxeta.Duranteesteano2009estivemos
traballando no deseo da metodoloxa
paraeditarunmanualparaarecollidade
nomes, e nos materiais propios da
recollida: follas de resultados, fichas de
identificacinmudas,etc.queeditaremos
en
2010
para
comezar
o
desenvolvementodoprograma.
ROTEIRROS 09: Para divulgar esta
actividade editamos un tarxetn coa
programacin dos roteiros que se
desenvolveron durante a primavera de
2009.Logo,paraarealizacindecadaun
dos roteiros, fixemos materiais impresos
que explicaban as sas caractersticas e

queforonentregadosaosparticipantes.
CALENDARIO FENOLXICO: Por segundo
ano consecutivo, os/as participantes no
Proxecto Ros realizaron esta actividade
deseguimentodafloracindediferentes
especies de rbores de ribeira e plantas
acuticas que medran nos nosos ros.
Para esta actividade editouse unha ficha
de inspeccin que foi enviada a todos os
gruposparticipantesnoproxecto.
FICHASDEIDENTIFICACINDEESPECIES
EXTICAS INVASORAS: Co inicio da
campaa de primavera de 2009
engadimos novo material de inspeccin
ao proxecto. Editamos das novas fichas
sobre fauna e flora extica invasora que
pode estar presente nos cursos fluviais,
paraqueosgruposrealicenuninventario
dos organismos presentes nos seus
treitosdero.Estasfichasforonenviadas
a todos os participantes. Tamn se
modificaron as follas de resultados e a
folla resumo que deben cubrir os/as
voluntarios/asnassasinspeccins.
CURSO DE FORMACIN PRIMAVERA
2009: Nesta xornada de formacin, que
se desenvolve durante a campaa de
primavera,editouseuncartazdivulgativo
coprogramadocurso.
CAMPO DE VOLUNTARIADO AMBIENTAL
NO RO TEA: Continuando co campo de
voluntariado de 2008, desenvolveuse no
mes de maio, un campo de seguimento
dos traballos realizados. Para tal efecto,
editouse material divulgativo das
xornadas de traballo de eliminacin de
flora extica invasora que tamn foi
difundidopolarede.
ENCONTRO
DE
VOLUNTARIADO:
CelebradoenSantiagodeCompostela,os
quintos encontros de voluntariado do
ProxectoRosforonunhasxornadasonde
os grupos participantes foron os
protagonistas.
Para
o
seu
desenvolvemento e para garantir a
participacin,
editronse
cartaces
divulgativos coa programacin e a
temtica dos encontros. Tamn se
elaborou unha enquisa especfica para
valorar estas xornadas e as poder
mellorarenfuturasedicins.
III
CAMPO
DE
VOLUNTARIADO
AMBIENTAL DO RO TEA: No mes de
setembroeditamososcartacesetrpticos
divulgativosdocampodevoluntariadodo
roTeaquesedesenvolveronenoutubro.
Este material foi enviado a todos os
participantes do Proxecto Ros e aos
concelloslimtrofesdabacadoTea.Para
divulgar as actividades que se estn a
61
desenvolver no Tea, editouse un trptico

co ttulo de Proxecto Tea onde se
comentadexeitoresumidoasactividades
realizadas ao longo de tres anos arredor
doroTea.
CURSO DE FORMACIN OUTONO 2009:
Igual que en primavera, en outono
realizouse o curso de formacin de
coordinadores do Proxecto Ros, para o
que se editou un cartaz divulgativo coa
programacindomesmo.
II LIMPEZA SIMULTNEA DE ROS:
Continuamos en 2009 coa segunda
edicin da limpeza simultnea de ros en
diferentes concellos de Galiza. Para
promocionar a actividade editouse un
cartaz divulgativo que foi repartido por
todos os lugares onde se desenvolveron
as limpezas. Ademais, reeditamos o
protocolo de actuacin sobre a limpeza
ecolxica dun ro e camisolas que se lle
entregaronatodososparticipantes.
algnsdosmateriaiseditados

62
63

ActividadesmensuaisdoProxectoRos
XANEIRO
15/01/09EntrevistaRadioECAInformeAnual2009
16/01/09ProgramanaturezaTVGInformeAnual2009
19/01/09RadioVozInformeAnual2009
19/01/09PeridicoLaopininAcalidadedasaugasdo40%dosrosdoarcortabroefisterr
deficiente
FEBREIRO
04/02/09RoldadePrensaparaaPresentacindoCalendario09eRoteirros09
05/02/09PeridicoGaliciaHoxeDescubrindooladohumanodosros
06/02/09 Peridico La Voz de Galicia Santiago El Proxecto Ros pondr en valor el
patrimonioetnogrficofluvialdeGalicia
06/02/09 Peridico La Voz de Galicia CarballoEL Proxecto Ros de ADEGA incluir este ao
rutasporlosbatnsdeMosquetn.
07/02/09EntrevistaRadioCadenaSer
10/02/09EntrevistaRadioFusin,programaosViraventosOspozosdeCastieixas.
11/02/09RoldadePrensaparaaPresentacindoRosdeLinguaeCultura
11/02/09EntrevistaRadioGalega,programaOtrendosernRosdeLinguaeCultura
11/02/09PxinawebCultturagalega.orgPresntaserosdelinguaecultura
12/02/09EntrevistaRadioCerna,RosdeLinguaeCultura
13/02/09EntrevistaRadioCerna,PresentacindoCalendario09eRoteirros09
13/02/09PeridicodixitalVieirosProxectoRospresentouhoxeRosdeLinguaeCultura
14/02/09IIIXornadasVoluntariadoAmbientalPozosdeCastieixas
15/02/09IIIXornadasVoluntariadoAmbientalPozosdeCastieixas
64
MARZO
06/03/09PresentacinnaSociedadedeCazaePescadeSilleda
05/03/09EntrevistaRadioVoz,EAeProxectoRos
07/03/09SadaFormativanoConcellodeMuxa
08/03/09SadaFormativacoaSociedadedeCazaePescadeSilleda
11/03/09PeridicoLaVozdeGaliciaEd.CarballoAdegaextiendealosbatnsdomosquetn
suprogramadeitinerariosroteirros
14/03/09SadaFormativacoaUNED
14/03/09Roteirros09.BatnsdeMosquetn.Vimianzo
15/03/09PeridicoLavozdeGaliciaEdcarballoDemarchaporelrogrande
24/03/09SadaPRIESRosaladeCastro
25/03/09SadaPRIESRosaladeCastro
27/03/09PresentacinesadaformativanoCPIViaoPequenodeTrazo
28/03/09PonenciadoProxectoRos,CursoParticipacin,EducacinedivulgacinAmbiental,
26,27e28deMarzo.UniversidadedeSantiagodeCompostela
30/03/09PresentacindoProxectoRosnaUDC.
30/03/09ReunincoConcellodeOroso
31/03/09SadaPRCPIViaoPequenoTrazo.
ABRIL
01/04/09SadaformativanaUDC
02/04/09SadaformativanoCEIPChansBembrivedeVigo
02/04/09PresentacindoproxectoRosnoConcellodeOrdes
07/04/09 Presentacin do resultado do campo de voluntariado ambiental do ro tea, na
presentacindaconvocatoria2009deVoluntariadoeEAenrosnoMARM
08/04/09PeridicoGaliciaHoxeOproxectoRosexemplonoestado
14/04/09PresentacindaCampaadeprimavera,Clubdeprensa12.00h
14/04/09 Prensa dixital Vieiros. Adega reforzar a busca de especies invasoras nos cursos
fluviaisnacampaadeprimaveradoProxectoRos
65
14/04/09radioGalegaOtrendosern
14/04/09radioCope.
15/04/09PeridicoGaliciahoxe Adegradacindosbosquesderibeiracentraanovaedicin
doProxectoRos.
15/04/09peridicolaVozdeGaliciaOurenseAdegayProxectoRosincluyeunaactividaden
AllarizdentrodesuprogramaderutasanualesAdegayProxectoRosincluyeunaactividaden
Allarizdentrodesuprogramaderutasanuales.
15/04/09peridicoLavozdeGaliciaLacampaaprimaveraldelProxectoRossecentraren
laevaluacindelbosquederibera.
16/04/09PresentacindoPRnobarcodeValdeorras,nasemanadoambiente.
17/04/09sadaformativanobarcodentrodaSemanadoambiente.
18/04/09IXXornadasdeFormacindecoordinadoresdegrupodoPR,EHEC,Vilagarcade
Arousa.
23/04/09sadaformativaIESPontecaldelas.
22/04/09mesadetraballoespeciesinvasoras,CHN.
25/04/09Roteirros09Allariz.
26/04/09sadaformativaConcellodeVigo,roEifonso.
29/04/09sadaFormativaIESXelmirezII,roSarela.
MAIO
07/05/09SadaFormativaIESArza.
08/05/09SadaFormativaValdeEsmelleFerrol.
09/05/09SadaformativaRibadeo.
11/05/09SadaFormativanoIESdeMuxa.
12/05/09SadaFormativaCPICastroCaldelas.
14/05/09SadaFormativaConcellodoBarcodeValdeorras.
16/05/09SadaFormativaAsociacinCulturalOCastroeORabodoGalo(Mio).
16/05/09SadaFormativaConcellodeOrdes.
19/05/09SadaFormativaCEIPdeBarro.
66
22/05/09SadaFormativaBarcodeValdeorras.
22/05/09SadaFormativaCEIPOteroPedraioBarcodeValdeorras.
26/05/09SadaFormativacoIESAPiringalladeLugo.
27/05/09SadaFormativacoCEIPdeCervo.
28/05/09SadaFormativacoIESMarqusdeSargadelos(Cervo).
XUO
01/06/09SadaFormativacoaFundacinOrtegalia(Ortigueira).
06/06/09CharlaeSadaFormativacoaAsociacinArelasdeAquelar(Sanxenxo).
15/06/09SadaFormativacoaasociacinAETNA(Fene).
20/06/09VEncontrosdeVoluntariadodoProxectoRos(MuseodoPoboGalego).
24/06/09PresentacinProxectoRosnaAsociacinAETNA(Fene).
2527/06/09VIXornadasgalegasdeEA.
27,28e29/06/09AsistenciaaosencontrosdaRedIbricadeProyectoRos.
XULLO
1819/07/09Jornadasdepescasostenible,SanTirsoDAbres.
21/07/09SadaFormativaConcellodeVedra.
AGOSTO
26/08/09ActividadenoroSarelanoprogramadoConcellodeSantiago:ViveoVern.
SETEMBRO
03/09/09AsesoramentoadopcinderosConcellodeMuxa.
15/09/09iniciodacampaadeoutonodoPR.
17/09/09EntrevistaconMiguelPieironoprogramaRoseMontesdaRadioGalega.
21/09/09SadaFormativacoaAsociacindeDiscapacitadosdeAllariz.
67
2124desetembroCursodeformacinnamariaCIG.
23/09/09RoldadePrensaLimpezasimultneaderos.
23/09/09EntrevistaradiogalegaLimpezasimultneaderos
26/09/09XCursodeformacindePR.
27/09/09Limpezasimultneaderos.
29/09/09CharlaPRnoCEIDA.
OUTUBRO
01/10/09EntrevistaRadioCerna.CampodeVoluntariadodoRoTea.
05/10/09RoldadeprensapresentacindoCampodeVoluntariadodoRoTea.
13/10/09SadaFormativacoIESdeMonterroso.
14/10/09EntrevistaPRCadenaSerElBierzo.
27/10/09SadaFormativacoIESdeArza.
28/10/09SadaFormativacoCEIPdeCervo.
29/10/2009SadaFormativacoIESMarqusdeSargadelos(Cervo).
29/10/09Jornadas"Agua,MedioAmbienteyParticipacin,Abegondo,CEIDA.
NOVEMBRO
5/11/2009EntrevistaProxectoRosenRadioCulleredo.
12/11/2009PresentacindoProxectoRosnaFacultadedeXeografaeHistoriadaUSC.
13/11/2009SadaformativaFacultadedeXeografaeHistoriadaUSC.RoSarela.
13/11/2009 Conferencia sobre o Proxecto Ros no Curso Bsico de Voluntariado da USC.
Facultadedematemticas.
2427/11/2009IIICongresonacionalsobreespeciesExticasInvasoras,2427deNovembro,
Zaragoza,GrupodeespecialistasenInvasinsBiolxicas(GEIB).
68
Aparicinenmediosdecomunicacin
A continuacin expoemos a repercusin das actividades do Proxecto Ros na prensa
escritaduranteesteano2009.Aparecenosxornaismisrelevantesdanosacomunidade.
LaVozdeGalicia.

x
ElProxectoRospondrenvalorelpatrimonioetnogrficofluvialdeGalicia
(06/02/09).EdicinSantiago.
ElProxectoRosdeAdegaincluiresteaorutashastalosBatnsdoMosquetn
Roteirros09(06/02/09).EdicinCarballo.
AdegayProxectoRosincluyeunaactividadenAllarizdentrodesuprogramade
rutasanualesRoteirros09(13/03/09)EdicinOurense.
BsquedademsvoluntariosquesesumenalProxectoRos,surgidoparacuidarla
naturaleza(06/03/09).EdicinLemos.
DemarchaporelroGrandeRoteirros09(15/03/09).EdicinCarballo.
Ordes promueve el voluntariado verde para que los vecinos defiendan el medio
ambiente(03/04/09).EdicinSantiago.
LacampaaprimaveraldelProxectoRossecentrarenlaevaluacindelbosque
deribera(15/04/09)Edicins:Santiago,DezaeBarbanza
TemosdousgruposdetraballoinspeccionandooestadodoroUmia.Entrevistaa
VirginiaRodrguez(CoordinadoradoProxectoRos)naseccinAPiedeCalle
17/04/09.EdicinArousa.
Losvoluntariosverdesordensesseestrenanchequeandolaboasadedelas
aguasdelroCabrnSadasformativas(19/05/09).EdicinSantiago.
Escolares de Trazo divulgan en un blog los ros de su municipio Encontros de
Voluntariado(17/06/09).EdicinSantiago.
LaestacinEncorodoConacogeunasjornadasformativasparacoordinadoresdel
ProxectoRos(15/09/09).EdicinArousa.
LimpiezadelroCaselasestedomingoLimpezaderos2009(22/09/09)Edicin
Vigo.
69
LalnmantieneabiertalainscripcinparalalimpiezadelroAsneiroeldomingo
Limpezaderos2009(24/09/09)EdicinDeza.
Adega y voluntarios de la zona limpiarn el Barbaa a su paso por Seixalbo
(25/09/09)EdicinOurense.
VecinosdeCuntisretirarnbasuradelcaucedelGalloLimpezaderos(25/09/09)
ReclutanvoluntariosparalalimpiezadelroLiaresasupasoporLagartns
Limpezaderos(25/09/09).
EnelSarseencontrhastaelchasisdeunamoto.Limpezaderos2009
(28/09/09).EdicinGalicia.
BasuraatoneladasenlosrosgallegosLimpezaderos2009(28/09/09).Edicin
Galicia.
UnrosembradodecolchonesLimpezaderos2009(28/09/09)Edicin
Pontevedra.
Losvoluntariosrecuperan350kilosdebasuradelroAnllnsLimpezaderos
2009(28/09/09)EdicinCarballo.
LoqueescondennuestrosrosLimpezaderos2009(28/09/09)EdicinOurense.
ElCorreoGallego

x
ProxectoRosdeAdega,exemplodembitoestatalCampodeVoluntariadodo
Tea(08/04/09)Portada.
AdegradacindosbosquesderibeiracentraanovaedicindoProxectoRos
(15/04/09)Santiago.
OProxectoRosreneosseusparticipantesEncontrodeVoluntariado(18/06/09)
Portada.
ComezaacampaadeoutonodoProxectoRos(15/09/09)Portada.
Comeza o Proxecto Ros cunha limpeza integral o domingo Limpeza de ros
(24/09/09)Portada.
XornaldeGalicia
x
RetiranseistoneladasdebasuraderosgallegosLimpezaderos(29/09/09)
70
FarodeVigo

x
ElCentrodeHidrobioloxadeOConacogeeliniciodelProxectoRos(17/04/09).
EdicinArousa.
Laln participa el 27 de septiembre en la limpieza simultnea del Proxecto Ros
Limpezaderos(28/07/09)EdicinDezaTabeirsMontes.
Mil kilos de basura a orillas del ro Limpeza de ros (28/09/09). Edicin Deza
TabeirsMontes.
El Umia se beneficia de la campaa de limpieza de los ros de Galicia Curso de
formacinelimpezaderos(18/09/09).
Losecologistasretirandoscontenedoresdeplsticosenslo500metrosdel
UmiaLimpezaderos(28/09/09)
ElLagares?BajolabasuraLimpezaderos(28/09/09)
LaOpinin(ACorua)

x
Lacalidaddelasaguasdel40%delosrosdelArcortabroyFisterraesdeficiente
InformeAnual(19/01/09).
GaliciaHoxe

x
Descubrindooladohumanodosros(05/02/09).
ProxectoRosdeAdega,exemplodembitoestatalCampodeVoluntariadodo
Tea.(08/04/09).
Adegareforzarabuscadeespeciesinvasorasnoscursosfluviaisnacampaade
primaveradoProxectoRos(14/04/09).
Vieiros

x
O Proxecto Ros presentou aos medios de comunicacin a programacin para o

ano2009(10/02/2009).
71
ADEGAProxectorosorganizaaIIIxornadasdeVoluntariadoambiental.Pozosde
Castieixas(13/02/09).
ProxectoRospresentouhoxeoProgramaRosdeLinguaeCultura(14/02/09).
Peridicodixitalculturagalega.org

x
PresntaseRosdeLinguaeCultura(11/02/09).
ANosaTerra

x
DomingoconbotasLimpezaderos(28/09/09).
ElProgreso

x
AdegasacadelRatoenunamaanamilkilosdebasuraymaterialcontaminante
(28/09/09).
ABC

x
ADEGA organiza este domingo a limpeza simultnea de 22 ros Limpeza de ros
(28/09/09)EdicinGalicia.

Deseguidoenumeramosasentrevistaseintervencinssobreasactividadesdesenvolvidas
poloProxectoRosenradioetelevisin,ascomoasroldasdeprensarealizadas:

XANEIRO
15/01/09EntrevistaRadioECAInformeAnual2009
16/01/09ProgramanaturezaTVGInformeAnual2009
19/01/09RadioVozInformeAnual2009
FEBREIRO
04/02/09RoldadePrensaparaaPresentacindoCalendario09eRoteirros09
07/02/09EntrevistaRadioCadenaSer
10/02/09EntrevistaRadioFusin,programaosViraventosOspozosdeCastieixas.
11/02/09RoldadePrensaparaaPresentacindoRosdeLinguaeCultura
11/02/09EntrevistaRadioGalega,programaOtrendosernRosdeLinguaeCultura
11/02/09PxinawebCultturagalega.orgPresntaserosdelinguaecultura
12/02/09EntrevistaRadioCerna,RosdeLinguaeCultura
13/02/09EntrevistaRadioCerna,PresentacindoCalendario09eRoteirros09

MARZO
05/03/09EntrevistaRadioVoz,EAeProxectoRos

ABRIL
14/04/09PresentacindaCampaadeprimavera,Clubdeprensa12.00h
14/04/09radioGalegaOtrendosern
14/04/09radioCope.

SETEMBRO
17/09/09EntrevistaconMiguelPieironoprogramaRoseMontesdaRadioGalega.
23/09/09RoldadePrensaLimpezasimultneaderos.
23/09/09EntrevistaradiogalegaLimpezasimultneaderos

OUTUBRO
01/10/09EntrevistaRadioCerna.CampodeVoluntariadodoRoTea.
01/10/09RevistaQuercus.ConvocatoriaCampodeVoluntariadoroTea.
05/10/09RoldadeprensapresentacindoCampodeVoluntariadodoRoTea.
72
14/10/09EntrevistaPRCadenaSerElBierzo.

NOVEMBRO
5/11/2009EntrevistaProxectoRosenRadioCulleredo.

73
74
Equipa educativa

A equipa educativa do Proxecto Ros est formada polos seguintes Educadores
AmbientaisdeADEGA:
x
VirginiaRodrguez.LicenciadaenQumica.CoordinadoradoProxectoRos.ADEGA.
RamssPrez.PedagogoeEducadorAmbiental.VocaldeEducacinAmbientalde
ADEGA.
Francisco Baobre. Licenciado en Bioloxa., responsable de grupos do Proxecto
Ros.
Maria Xose Castro, Licenciada en Bioloxa, Educadora Ambiental, responsable da
limpeza de ros e das actividades complementarias do proxecto (roteirros, cursos
deformacin,).

75

Agradecemos a todos aqueles
colaboracin na elaboracin do Informe
grupos de voluntarios/as que estn a
Anual de Estado de Sade dos Ros
participar no Proxecto Ros a sa
Galegos2007.ProxectoRosADEGA.
GrupoScoutAlhoia
Diana Vazquez
Barbeitos
e
AsociacinpoladefensadoValde
Liares
GentalhadoPichel
IES Pontepedria, Santiago de

Compostela
CEIPAmorRuibal,Barro
IESSar,SantiagodeCompostela
IESdeMeao
IESABasella,VilanovadeArousa
ADEGAVigo
ColectivoEcoloxistadoSalns
IESRodeira,Cangas
Enxeeirossenfronteiras
IESMonterroso
AsociacinAGroba
IESManuelGarcaBarros
LauraFernandezLpez
CPIViaoPequeo
Carmela, Esteban, Remedios, Eva

eDiana
JuanRamnLpezDomnguez
Asociacin Deportiva Venados
Nelson
IESAPiringalla,Lugo
IESTomio
EcovixiasDivinaPastora
AsociacinALUME
ProxectoHomeLugo
IES Martaguisela, O Barco de

Valdeorras
Susana Lamosa, Miriam Solio e

MariaEstvez
Xabier Garca , Adrin Novoa,

VernicaPrez,AngelPrada
IES Miguel Angel Gonzalez

Estevez,VilagarcadeArousa
FamiliaLpezFernandez
IESPontecaldelas
AsociacinCazaepescaSilleda
IESRosaladeCastro,Santiagode
Compostela
IESChanoPieiro,Forcarei
IESChandoMonte
IESValga
IESArzua
CPI Alfonso VIII, Obradoiro Ro

Umia,CaldasdeReis
IESEspieira,Boiro
4x4
x
IES12deoutubroalunos/as4ESO,
Ourense
Luis Dieguez Gonzalez e Teresa

CodrsRobles
x
x
x
x
PaulaDominguez
EmilioSnchez
Aetna
FernandoBandn
Asoc.VeciosValdeEsmelle
Pier,Martina;SergioeQuique
76
XosCallejaLpez
IESLagoadeAntela4deESO
IESCastrodeBaroncelli
CEIPdeCervo
IESMarquesdesargadelos
Fundacin
Ortegalia
(EmmA
Sand; Elisa Gonzalez e Paulo

Lago)

Tamn agradecer aos voluntario/as
que non puideron enviar, por diferentes
motivos, as sas inspeccins pero que

estn a contribuir coas sas aportacins

aoProxectoRos.

Iniciativade:
Cofinanciamentode:
CONSELLERA DE MEDIO AMBIENTE

TERRITORIO E INFRAESTRUTURAS
Direccin Xeral de Sostibilidade e Paisaxe
77

Preliminary English Test 8

Diunggah oleh

Informasi Dokumen

Hak Cipta

Format Tersedia

Bagikan dokumen Ini

Bagikan atau Tanam Dokumen

Opsi Berbagi

Apakah menurut Anda dokumen ini bermanfaat?

Apakah konten ini tidak pantas?

Hak Cipta:

Format Tersedia

Preliminary English Test 8

Diunggah oleh

Hak Cipta:

Format Tersedia

Informe do estado de

sade dos ros galegos

memoria actividades 2009

Memoria Actividades 2009

memoria actividades 2009

4. Informe Anual 2009

5. Rede Ibrica do Proxecto Ros

memoria actividades 2009

memoria actividades 2009

Mostrar aos participantes as sas

memoria actividades 2009

Poderiamos conclur dicindo que

Dentro desta lia englobaremos

permita cidadana poder coecer a

memoria actividades 2009

LIA 3. APERTURA DO PROXECTO A

fase realizarase un estudo de proxectos

Involucrar as entidades locais e

Promover relacins e sinerxas

Fomentar a implantacin da

Favorecer a incorporacin do

Capacitar ao voluntariado para

Establecer proxectos piloto de

A dia de hoxe o Proxecto Ros un dos

memoria actividades 2009

a limpeza simultnea de ros, os

memoria actividades 2009

Estas sadas consisten en facer unha

Este ano 2009 realizamos as seguintes

memoria actividades 2009

27/03/09 Presentacin no CPI

28/03/09 Ponencia do Proxecto

16/04/09 Presentacin do PR no

As charlas consisten nunha presentacin

05/05/09 Charla Proxecto Ros no

11/05/09 Charla Proxecto Ros no

30/05/09 Presentacin PR no

06/06/09 Charla presentacin do

memoria actividades 2009

21/09/09 Presentacin Proxecto

12/11/09 Presentacin PR na

29/09/09 Jornadas "Agua, Medio

13/11/09 Curso Bsico de

ambiental. A asistencia a estes eventos

15, 16 e 17/10/09 III Seminario

III Congreso nacional sobre

memoria actividades 2009

complexos etnogrficos que, polo seu

actuacin. Nesta xeira as temticas

memoria actividades 2009

O sbado 20 de xuo o Proxecto Ros

CPI Viao Pequeno: da man de

memoria actividades 2009

pouquio sobre as actividades que

memoria actividades 2009

Museo do Pobo Galego. Manuel

memoria actividades 2009

De seguido aparece unha relacin

de persoas que foron a limpar e a

memoria actividades 2009

No mes de outubro desenvolveuse a III

pensin completa. Nun entorno

memoria actividades 2009

e suxerencias varias. Logo realizronse