UNIVERZITET U SARAJEVU

FAKULTET ZA SAOBRAAJ I KOMUNIKACIJE

SEMINARSKI RAD IZ PREDMETA

LOGISTIKA U TRANSPORTU I KOMUNIKACIJAMA

Tema:
UNAPREENJE SISTEMA KVALITETA U TRANSPORTU

Profesor:

Student:

Van.prof.dr. Abidin Deljanin

Benis Ahmetspahi

Asis. Mr.sc. Mirza Berkovi

Sarajevo, 2016.godine

Uvod

Seminarski rad: UNAPREENJE SISTEMA KVALITETA U

TRANSPORTU

Transport predstavlja nuan uslov procesa proizvodnje i istovremeno proces koji

povezuje proizvodnju sa potronjom. Transport takoer predstavlja sastavni dio
procesa proizvodnje, bez obzira da li se radi o internom ili eksternom transportu.
Unapreenje sistema kvaliteta u transportu ostvaruje se kroz donoenje adekvatnih
rjeenja u oblasti sitema kvaliteta, a takoer i u oblasti standarda/standardizacije, bez
koje ne moemo igrati aktivnu ulogu na meunarodnom planu.
Donoenje ovakvih rjeenja e omoguiti domaim privrednim subjektima koji ele
aktivnu ulogu na meunarodnoj sceni ravnopravan tretman sa meunarodnim
uesnicima, a poboljat e i sam kvalitet usluga, obzirom da se reguliu pravila
ponaanja u transportu , odgovornost samih uesnika u transprtu, rokovi itd. a sve u
skladu sa standardima.
Vrlo je vano to se pridravanjem standarda i sistema kvaliteta u transportu
omoguuje zatita ivotne sredine bez koje ni sami ne moemo opstati, jer ako se ne
budemo na adekvatan nain pridravali ugrozit emo druge a time i sami sebe.
Uvoenje sistema kvaliteta u transportu i unapreenje samih standarda u transportu
pristupamo rjeenju postojeih nagomilanih problema ime se kvalitet rada i usluga
poveava.
Kvalitet predstavlja presudan faktor u prodaji proizvoda i njegovom trinom statusu,
a time i kvalitet u transportu iz kojeg proizilazi da je permanentni zadatak da se
sistem kvaliteta poboljava ime e i davaoci usluga u transportu a i korisnici usluga
imati koristi.

Seminarski rad: UNAPREENJE SISTEMA KVALITETA U

TRANSPORTU

Svaka zemlja mora za cilj imati da unaprijedi sistem kvaliteta svoje zemlje ime se
moe ostvariti privredni i drutveni razvoj pojedine zemlje, a samim napretkom u
sistemu kvaliteta proizvoda ostvaruje ekonomska i socijalna mo te zemlje.
Globalizacija i savremeni trendovi razvoja svjetske privrede izlau transport, kao
sastavni dio svih individualnih, privrednih i drutvenih aktivnosti, sutinskim
promjenama, prije svega u okviru procesa oivljavanja trita i naputanja politike
monopola u poslovanju, kao i zbog sve razvijenije svijesti o zatiti ivotne sredine,
tednji javnih prirodnih resursa i obaveza prema buduim generacijama. 1
Sve je prisutnija pogtreba za stvaranjem globalnog lanca isporuilac-korisnik kao i
postizanja njegove efikasnosti u odnosu na razliite vrste trinih zahtjeva sve. Neki
od ovih zahtjeva su iskazani kroz razliite meunarodne, regionalne i nacionalne
standarde, norme i propise, a koji se odnose na problematiku bezbjednosti zatite
ivotne sredine, tehnike zahtjeve u saobraaju, a sve to u cilju zatite korisnika od
loeg kvaliteta transportnih usluga. Ispunjavanje ovih zahtjeva delimino kroz
dosljednu primjenu standarda, a dijelom kroz uspjenu poslovnu politiku predstavlja
imperativ za sve organizacije, isporuioce iz oblasti transporta koje sebe vide na
meunarodnom tritu.2
Osnovni uesnici u procesima koji se odvijaju na tritu jesu korisnici sa svojim
potrebama i zahtjevima, na strani tranje i institucionalna infrastruktura koja je
postavljena od drave i meunarodnih organizacija, a koja postavlja odreene
standarde, norme, zakone, propise i pravila, kao i organizacionu strukturu drutvenih
institucija i trinih mehanizama. U tom kontekstu se ostvaruje ponuda, gde se kao
akter u transportu javlja prvo drava koja se ni u jednoj zemlji ne odrie voenja
saobraajne politike i planiranja magistralne infrastrukture, zatim i preduzea u
raznim saobraajnim granama i vidovima, koja se bave pruanjem prijevoznih usluga
u putnikom i/ili robnom transportu i/ili eksploatacijom i odravanjem saobraajnih
sredstava.
S obzirom na poveano koritenje teko pristupanih izvora sirovina, s obzirom na
porast broja stanovnika u svijetu, dinamiku urbanizacije i druge faktore koji utiu,
potreba za transportnim uslugama u narednom periodu se javlja i u novim podrujima
i pravcima, a time i potreba za standardizacijom i veom kvalitetom tih usluga .
Danas je poznata situacija u kojoj se smanjuje koliina sirovina, a broj stanovnika se
poveava iz godine u godinu. Naime, ve postojei skueni prostor postaje sve
skueniji, a broj stanovnika raste pa je zbog toga teko organizovati stanovanje na
prostoru koji ve postoji a kamoli zadovoljiti potrebe kupaca. Na malom prostoru
teko je napraviti neto zanimljivo, neto to bi privuklo panju kupca, jer je komfor
ono to danas zahtijeva sve vei i vei broj ljudi.

______________
1

Dr.Risto A. Perii, Sistem kvaliteta usluga logistika i informatika Beograd 2002.god, str.58

Mitrovi ., ivkovi N., Kvalitet u saobraaju-osnovni pristup, II kongres o saobraaju, Dugoroni razvoj saobraaja
Jugoslavije,
Tehnika br.5, 1999; uzeto isto, str.58

Seminarski rad: UNAPREENJE SISTEMA KVALITETA U

TRANSPORTU

U sve ove segmente je ukljuen kvalitet, tako da je njegova prisutnost u svakom

segmentu nezaobilazna. Urbanizacija je proces nastajanja gradova, a jedan grad ne
moe postojati bez saobraajnica. Kvalitetne saobraajnice ine jedan grad
privlanim, tako da se proces upravljanja kvaliteta i uvoenjem principa
standardizacije pristupa rjeenje postojeih problema.
U svijetu se intenzivno radi na realizaciji znaajnih projekata na podruju
standardizacije i uvoenja sistema kvaliteta u transportu koji e u veoj mjeri
poveati kvalitet rada i kvalitet usluga.

Standardi: Mjerilo po kojem se porede predmeti, usluge ili postupci, sredstva za

usmjeravanje i regulisanje kvaliteta proizvoda. Standard podrazumijeva dokument za
optu i viekratnu upotrebu, donesen konsnzusom i odobren od priznatog tijela koji
sadrii pravila, smjernice ili karakteristike aktivnosti ili njihove rezultate i koji ima za
cilj postizanje optimalnog stepena ureenosti u datom kontekstu. 3
Proizvod: Usluga, oprema, obraeni materijal, softwer ili njihova kombinacija. Dakle
proizvod je rezultat aktivnosti ili procesa i moe biti materijalan ili nematerijalan, ili
njihova kombinacija.
Standardizacija: Proces razvijanja, donoenja i primjene standarda uz primjenu
akumuliranog znanja i iskustva te njihovu transparentnost i korisnicima proizvoda i
usluga.
Ciljevi standardizacije: Su u funkciji zahtijeva za kvalitet u kojem treba udovoljiti
svaki proizvod a to su:
Da posjeduje svojstva koja mu omoguavaju izvrenje funkcije kojoj je
namijenjen;
Da pod odreenim uslovima garantira potpunu sigurnost za potroaa i
okolinu;
Da posjeduje podatke o osobinama;
Da mu je cijena proporcionalna kvalitetu i koliini;
Da je osiguran asortiman po vrsti i kvalitetu.

Nivo standardizacije:4

Meunarodni standardi
Nacionalni standardi
Regionalni standardi
Interni standardi

_______________
3
4

Dr.Salihovi Sabira, Skripta-Materijali i robe u transportu, str.32

Dr.Behmen Alija, Dr.Salihovi Sabira, Skripta predmeta-materijali i robe u transportu, str.25

Seminarski rad: UNAPREENJE SISTEMA KVALITETA U

TRANSPORTU

Meunarodni standardi

- primjena na meunarodnom nivou i predstavljaju

uklanjanje tehnikih barijera u meunarodnoj trgovini.

Nacionalni standardi

- primjena standarda u okviru jedne zemlje.

Regionalni standardi

- primjena unutar jednog podruja ili grupacije zemalja

koje
su meusobno vre povezane u privrednom ili
politikom pogledu.

Interni standardi

- primjena unutar jednog preduzea.

Standarde donose:
-

ISO

Meunarodna organizacija za standardizaciju

(International Organization for Standardization)

IEC

Meunarodna komisija za elektrotehniku

(International Elektrotechnical Commision)

CEN

Evropski komitet za standardizaciju

(European Committee for Standardization)

CENELEC Evropski komitet za standardizaciju u elektrotehnici

(European Committee for Elektrotechnical Standardization)

Dravne organizacije za standarde usklauju svoje standarde sa meunarodnim i

evropskim standardima ili odreenim metodama preuzimaju meunarodne i evropske
standarde na dravnom nivou.
Metode preuzimanja meunarodnih i evrpskih standarda:
Proglaavanje
Korice
Prijevod
BAS Bosanskohercegovaki
meunardnih i evropskih standarda.

standardi

su

bazirani

na

implementaciji

Znaenje oznake BAS:

BA- slovna oznaka za Bosnu i Hercegovinu
S-oznaka za standard
BAS TC (tehniki komiteti)- Struna tijela za pojedine oblasti i do sada je
konstituisano 65 tehnika komiteta za Bosnu i Hercegovinu od kojih su 61 aktivan i 4
u mirovanju.5
______________

Seminarski rad: UNAPREENJE SISTEMA KVALITETA U

TRANSPORTU
5

http://www.bas.gov.ba/tc/ (Institut za standardizaciju Bosne i Hercegovine/tehniki komiteti)

Primjeri tehnikih komiteta Instituta za standardizaciju Bosne i Hercegovine:

BAS/TC 5 - telekomunikacije (Aktivan)
BAS/TC 28 - eksplozivi za civilne namjene (U mirovanju)
BAS/TC 35 - cestovna vozila (Aktivan)
Za racionalnu realizaciju transportnih i logistikig lanaca, posebno koritenjem veih
jedinica tereta, neophodan je visok stepen standardizacije tehnike baze i
informatike tehnologije svih karika transportnih lanaca. 6
Standardizacija transportnog procesa tei ka optimatizaciji.
Primjeri TC u okviru ISO, ISO/IEC, IEC i CEN organizacija:
TC 20
TC 22
TC 110
TC 256
TC 278

Vazduhoplovna i svemirska tehnika

Drumska vozila
Sredstva za manipuliranje tovarnim jedinicama
eljezniki ureaji
Cestovni prevoz i prometna tehnologija

Podruja standardizacije su:

1. Tovarne jedinice (dimenzije, ispitivanja, manipulisanje i obiljeavanje);
2. Transportna i pretovarna sredstva, terminali, skladini prostori i logistiki
centri;
3. Organizacija transporta sa informacijama u oblati transporta, transportnog
prava i transportne ekonomije;
4. Standardizacija tehnolokih postupaka.
Razvoj globalnog trista i globalne privrede, te porastom i unapreenjem tehnike i
tehnologije, pored potrebe da se roba proizvede u dovoljnim koliinama , pristupana
cijena i kvalitet postaju imperativ koji se zahtijeva na tritu. U uslovima izraene
konkurencije na svim trinim nivoima prirodno je da dolazi do novog pristupa
kvaliteti i do stvaranja kulture kvaliteta. Zato kvalitet predstavlja jedan od osnovnih
faktora koji opredjeljuju participaciju na tritu. Novi konceptualni pristup kvalitetu
vremenom je iziskivao sistematsko rjeenje osiguranja kvalitetom i upravljanja
kvalitetom.
Pojam kvaliteta ne moemo svoditi samo na tradicionalnu kontrolu kvaliteta i usluga.
Kvalitet je nova filozofija usmjerena na potpuno nov nain integralnog razmiljanja i
djelovanja to u sutini znai novi poslovni stil, kulturu i sklad potreba, organizacije,
kupca, vlasnika, zaposlenih i ire drutvene zajednice.
Kvalitet predstavlja presudan faktor u prodaji proizvoda i njegovom trinom statusu.
Kvalitet je mjerilo upotrebne vrijednosti jednog proizvoda, odnosno mjerilo njegove
sposobnosti da udovolji zahtjevima potroaa i trita. Zahtjevi za kvalitetom mogu
da sadre cijenu, pouzdanost, rok isporuke, kao i osnovnu namjenu kojoj proizvod ili
usluga slue.7

Seminarski rad: UNAPREENJE SISTEMA KVALITETA U

TRANSPORTU

_______________
6
7

Dr. Salihovi Sabira, Skripta-Materijali i robe u transportu, str.33

Dr. Salihovi Sabira, Skripta-Materijali i robe u transportu, str.36

U stvari, kvalitet proizvoda je odreen zadovoljstvom kupca. Poboljanje kvaliteta je

stalna aktivnost pomou koje elimo da postignemo uvijek vie ciljeve u pogledu sve
efikasnijeg i cjelovitijeg procesa. Poboljanje kvaliteta stalna je aktivnost pomou
koje elimo da postignemo uvijek vie ciljeve u pogledu sve efikasnijeg i cjelovitog
procesa. Poboljanje kvaliteta mora biti stalno usmjereno na aktivno aktiviranje
mogunosti za njegovo poboljanje i djelovanje tj. exante. Za razliku od dosadanjeg
shvatanja kada se kvalitet utvrivao nakon zavrenog procesa tj. expost u emu se i
krije ta nova filozofija kvaliteta.
Kvalitet = sposobnost za upotrebu = svrsishodnost za namjenu 8
Uvoenje ovakvog sistema u velikoj mjeri zavisi od proizvodno-tehnikih mogunosti
i prduslova u savremenim uslovima proizvodnje.
Jedna od centralnih metoda za poboljanje kvaliteta je Demingov krug poboljanja
kvaliteta. Evolucija razvoja sistemskog prilaza kvalitetu, od poetne kategorije
odreivanja nivoa kvaliteta- mjerenje totalnog upravljanja kvalitetom- TQM i ukupnog
kvaliteta ivljenja predstavlja pristup poslovnoj filozofiji upravljanja kvalitetom u
svijetu, a to predstavlja 14(etrnaest) univerzalnih taaka upravljanja E.Deminga.
Funkcija ciljeva nije samo u minimiziranju trokova transporta ve i u smanjenju
cjelokupnih trokova distribucije, tj. trokova za skladitenje, pakovanje, osiguranje
itd. U okviru ovih ciljeva, u odreenim situacijama, tolerie se poveanje trokova
transporta, ako se time omoguava smanjenje ukupnih trokova distribucije.
Tehnoloke promjene u oblasti transporta imaju za cilj integracijuprocesa unutar i
izmeu vidova saobraaja kao i u proizvodno-preraivako-potroakim procesima. 8
Transportne organizacije same po sebi, namjenjene su davanju usluga korisnicima,
koji kao minimum oekuju da kvalitet dobijenih usluga ima sopstvene specifine
zahtjeve za kvalitetom traene usluge, koji ne mogu u potpunosti da se predvide, a
koje je samim time teko ispuniti.
Ako je transportna organizacija uvela odreeni standard, kojom se definiu kriteriji za
svaki od parametara kvaliteta, onda je omogueno rjeavanje eventualnih konfliktnih
situacija izmeu transportne organizacije i korisnika.
Sistem kvaliteta treba da osigura maksimalno iskoritenje raspoloivih resursa,
istovremeno objedinjujui definisane procedure, analize i unapreenja postojeih,
kao i razvoja novih tehnologija transportnih procesa, njihovo planiranje i
projektovanje u koje je implementiran sistem kvaliteta prema principima obuhvaenih
standardizacijom i logistikim naelima.

Seminarski rad: UNAPREENJE SISTEMA KVALITETA U

TRANSPORTU
________________________
8

Dr.Risto A.Perii, Kontenerizacija transporta SF Beograd 1977, uzeto Dr.Risto A. Perii, Sistem kvaliteta usluga logistika i
informatika Beograd 2002.god, str.59

Vrioci transporta su obavezni da poznaju elemente transportujue robe i determiniu

uzronike promjene kvaliteta robe tokom manipulisanja robom.
Uzronici promjene kvaliteta robe u transportu su: vlaga, temperaturne promjene,
svjetlost, atmosferske padavine, duina skladitenja i transportovanja, nain
manipulisanja, izbor vozila za transportovanje itd.
Uspjenom realizacijom mjera za ukidanje ogranienja na podruju meunarodne
trgovine, kako u zemljama u razvoju, tako i u industrijski razvijenim zemljama, mogle
bi maksimalno da se iskoriste sve prednosti koje obezbjeuje sistem kvaliteta u
oblasti meunarodnog transporta. Posebno je vano saznanje da su razvoj
transporta, manipulacija i skladitenje nedjeljiva cjelina sa kvalitetom proizvodnje, to
sa svoje strane predvia uvoenje odreenih standarda kojima e se definisati taj
kvalitet.
Pod proizvodnjom se podrazumjeva i transport. U graanskoj politikoj ekonomiji,
transport se smatrao kao usluga koja nema nikakvu karakteristiku proizvodnje i tada
se zanemarivalo da transport uveava vrijednost robe. Ovakva situacija je trajala sve
do pojave miljenja da transport dodaje svoje trokove vrijednosti robe, a takvo
miljenje je zastupao Marks. Po njegovom miljenju dodatni trokovi poveavaju
vrijednost robe, a bankarski i drugi trokovi se ne dodaju na vrijednost robe.
Transportna preduzea su prisiljena da uvedu sistem kvaliteta i da stvaraju trine
uslove u kojima svako trai od svog dobavljaa da ima uspostavljen sistem kvaliteta,
ali bez ovog sistema, ona nemaju alternativu za opstanak na transportnom tritu. Na
meunarodnim licitacijama kvalitet postaje eliminatorni uslov jo u fazi razgledanja
tendera.
Na taj nain bez obzira na cijenu, rokove i ostale trokove, ponuiva (transporterpediter) kojine zadovoljava svojim sistemom kvaliteta, ubraja se meu firme kojima
se ne moe vjerovati i koji nemaju meunarodnu konkurentnost usluga.

Pokret za kvalitet i razvoj kvaliteta u Evropi doprinijela je meunarodna organizacija

za standardizaciju ISO, izdavanjem prve serije standarda iz podruja sistema
kvaliteta ISO 9000 godine 1987. Upravo taj standard je predstavljao osnovu za
formiranje zajednikog evropskog trita nazvanog Evropa 92. Tokom 1993. g.
razvijena je ideja o jedinstvenom oznaavanju proizvoda oznakom CE. Taj znak
predstavlja dokaz da su zadovoljeni zahtjevi norminiziranih smjernica usklaenih na
nivou EU.
U 1996.godini stupa na snagu grupa standarda sa podruja zatite ovjekove okoline
a to je ISO 14000. Zadnja decenija prolog stoljea naziva se decenijom kvaliteta i u
tom periodu Evropa je usvojila nekoliko evropskih naela, principa, standarda i
modela kvaliteta.

Seminarski rad: UNAPREENJE SISTEMA KVALITETA U

TRANSPORTU

Bosna i Hercegovina se trenutno nalazi na pragu faze upravljanju kvalitetom i to

prema zahtjevima meunarodnih standarda za kvalitet, ime se osigurava
unificiranost u ispitivanju zahtijeva za osiguranje kvaliteta.
Vijee ministara BIH je 6. novembra 2001. god. usvojilo deklaraciju o kvalitetu kojom
se potvruje da e se na putu ka evropskim integracijama zalagati za primjenu
evropskih ideja, naela, principa i standarda kvaliteta.
Na taj nain, bez obzira na cijenu, rokove i ostale trokove, ponuiva koji ne
zadovoljava svojim sistemom kvaliteta, ubraja se meu firme kojima se ne moe
vjerovati i koje nemaju meunarodnu konkurentnost usluga. Jedna od temeljnih
odluka u osiguranju sistema upravljanja kvalitetom je usvajanje modela sistema
kvalitete prometne usluge, to moe biti uinjeno temeljem sistema standarda ISO
9001.
U skladu s temeljnim aktivnostima transporta i logistikih operatora,sistem standarda
ISO 9002 je pravi izbor. ISO 9002 je identian s ISO 9001, osim to ne sadri
zahtjeve dizajna i razvoja. Ipak, on je kompleksniji u odnosu na ISO 9003 koji je
napravljen za organizacije koje jedino zahtijevaju konanu inspekciju i testiranje
svojih proizvoda i usluga. Uz prihvaanje toga, primjena sistema kvalitete treba biti
realizirana sljedei 19 standardnih elemenata iz sistema standarda ISO 9002. Ti
standardni elementi trebaju biti dokumentirani u priruniku kvalitete, osnovnom
dokumentu primijenjenog sistema prema ISO 10013 standardu.
Osim odabira sistemskog modela, primjena podrazumijeva prilagodbu i specificiranje
kvalitativnih termina vezanih za transport i logistike usluge to treba biti bazirano na
sistemu ISO 8402, koji ukljuuje rjenik pojmova i definicija. Nakon odabira
sistemskog modela, trebaju se odrediti elementi i struktura sistema kvalitete na nain
da sistem odgovara konkretnoj aktivnosti kompanije ili da joj se na najbolji nain
prilagoava. U tome, sistem 9000-1 pomae u sljedea tri aspekta:
daje principe kvalitete koji praktiki mogu biti principi sistema kvalitete svakog
preduzea pa tako i prometnih;
sadri principe o tome kako izabrati i primijeniti standarde sistema kvalitete
za vlastite ciljeve unutranje kvalitete organizacije;
i odreuje ciljeve vanjske kvalitete.

Seminarski rad: UNAPREENJE SISTEMA KVALITETA U

TRANSPORTU

Zakljuak
Obzirom da smo mlada zemlja, uvoenje standarda i kvaliteta u proizvodne
a time i u transport traba da je primarni zadataka svih nas. Pribliavanje
zemalja Evropske Unije omoguiti e da ako elimo ravnopravan tretman
zemljama, da se moramo pridravati svih doneenih standarda u svijetu a
EU, a time emo postii vei kvalitet u svemu,a samim time i u transportu.

procese
porodici
sa svim
time i u

Nastojanja nae zemlje idu u tom pogledu i tako do sada imamo usvojeno oko 14000
standarda u raznim oblastima. Prvi doneeni bosanskohercegovaki standard je bio
BAS EN ISO 8402, Upravljanje kvalitetom i osiguranje kvaliteta iz 1998.godine.
Ugovorno vezivanje sa Evropskom Unijom preko budueg kandidatskog statusa imat
e zadatak usklaivanje svih akata - Zakona, Pravilnika, Odluka i Naredbi sa
Regulativama, Direktivama i Preporukama donesenim od Evropske Komisije a koje
su obavezujue za zemlje lanice EU a time i zemlje kandidatskog statusa u EU.
Ovim e se na laki, ai sigurniji nain regulisati pravila ponaanja svih u
proizvodnom procesu tj. od proizvodnje, preko transporta do krajnjih potroaa.
Polika evropske harmonizacije omoguuje etiri osnovne slobode i to: slobodan
protok ljudi, slobodan protok robe, slobodan protok kapitala i slobodan protok usluga,
meu kojima je i trite transporta.
Primjenom dosadanjeg Sporazuma o stabilizaciji i pridruivanju a i samim
kandidatskim statusom za buduu lanicu EU, Bosna i Hercegovima se obavezuje da
preuzme i uskladi pravnu legislativu sa legislativom EU, a ime se olakava aktivno
uee nae zemlje na tritu EU i treim tritima jer samim time se uvodi i
unapreuje sistem kvaliteta i u transport.

10