NSZ

Din duygusu ilk insan Hz. Ademden bu tarafa insanolun da varolagelmitir.

nsanlardaki bu inanma duygusu eitli tapnma ekillerinde gerekleir. Hz.Ademle birlikte
gelen tavhid inanc, tek Allaha inanma durumu zamanla yozlaarak baka akidelere, inan
ekillerine ve ibadetlere dnmtr. Allah Teala bu yozlamaya nedeniyle peygamber
gndermitir ve onlar doru ve hak bunlar aracl ile armtr. Allah Teala kendi
yoluna(Tevhid Yoluna) dnlmemesi durumunda dnya ve ahiret azabyla cezalandracan
bildirmitir.
te bu nokta da bizim tez konusudur. nsanlara bu dnya ve ahirette balarna
gelen ve gelecek olan azabn sebepleri ve trlerini ele alacaz.
Tezimiz bir Giri ve ki Blm den olumaktadr. Giri blmnde azabn kelime
ve terim manas anlatmaya altk. Birinci blmde ise genel olarak azabn sebeplerini
aklamaya altk. Tezimizin ana blmn oluturan ikinci blmde ise insanlarn balarna
gelen ve gelecek olan azap trlerini ele aldk.
Bize bu tezimizde; uygun bir ortam hazrlamak suretiyle yardmc olan Eitim
Merkezi Mdrmz Sayn Zeki YAVUZYILMAZ hocama; derslerdeki katklarndan dolay
dier hocalarma; hem derslerde hem de tezimde yardmc olan sayn Kadir DN hocama
arkadalarma ve eime teekkrleri bir bor bilirim.
Gayret ve alma bizden muvaffakiyet Allahtandr.
Uur KURU
Mart-2005

KISALTMALAR

NSZ.I
NDEKLER.II-III
KISALTMALAR.IV

GR

AZAB KAVRAMI
A.Szlk Anlam.1
B.Terim Anlam 2
1.BLM
AZAB SEBEBLER
I. TKAD SEBEPLER 3
A. Kfr3
B. Elileri inkar..5
C. Nifak ......................6
II. AMEL SEBEBLER ..8
A. Emirlere Uymamak.8
1.Namaz8
2.Zekat .9
B. Zulm ..10
C. Yetim hakk .11
D. l Ve Tartda Hile...11
E. marklk.12
F. Faiz.Yemek .13
III. AHLAK SEBEPLER .13
A. Dnya Sevgisi ....13
B. Yeryznde Fitne ve Fesat karmak..14
C. Kibir.15
D. ekitirmek....16
E. Haset17
F. ftira.18
G. Nimete Kar Nankrlk...19
H. Ecinsellik.19

2.BLM
AZAB ETLER
I.DNYEV AZAB .20
A. Nuh Kavmi ve Tufan..20
B. Ad Kavmi ve Azab...23
C. Semud Kavmi ve Azab....25
D. Lut Kavmi ve Azab....28
E. Medyenliler , Eykeliler ve Azablar....31
F. Nemrut, Kavmi ve Azab..34
G. Firavun , Kavmi ve Azablar35
H. srail Oullar ve Azablar ..40
1- srail oullarnn Azab Hak Etme Nedenleri.42
a- Buzaya Tapnma.42
b- Nankrlk 44
c- Szlerinde Durmamalar44

d- Elilerini Yalanlamalar45
e- Allahn Cihad Emrine Kar Korkaklk Gstermeleri ve
stihza.45
f- Kutsal Kitaplarn Tahrif Veya Sadece Bir Ksmn Uygulamalar46
g- hanet. 46
h- Allaha Kar Yalan Uydurmalar 47
- Allahn Emrini Yerine Getirmekte Nazlanmalar47
j- fsat47
k- Sebt ( Cumartesi) Yasan inemeleri.48
2- srailoullarnn Azab hak etme Nedenleri48
a- Samirinin azab .48
b- Maymuna evrilme...49
c- Zillet, Meskenet, Gadap.49
d- Srgn.50
e- Saika.50
f- Racfe..50
I . Sebeliler ve Arim Seli50
J. Fil Vakas ..53
II. UHREV AZAB..55
A. Cehennem ...55
1- Nar55
2- Cahim.56
3- Hutame 57
4- Sakar.57
5- Leza 58
6- Hviye. 59
7- assk, Hamm, Zakkm.60
8- Sadid ...61
9- Sair. 62
SONU.63
BBLYOGRAFYA..65

Allahla

KISALTMALAR
a.g.e
Ank.
a.y.
b.

:Ad geen eser

:Ankara
:Ayn yer
:bn(oul)

Bas.
Bkz.
(c.c.)
C.
ev.
st.
Mad.
(r.a.)
s.
(s.a.v.)
sy.
T.D.V..A.
t.y.
v.b.
v.d.
Yay.

: Bask
:Baknz
: Celle Celaluhu
:Cilt
:eviren
:stanbul
:Madde
:Radyallahu anh(um)
:Sayfa
:Sallallahu aleyhi ve selem
:say
:Trkiye Diyanet Vakf slam Ansiklopedisi
: tarih yok
:ve benzeri
:ve devam
:Yaynlar

GR
AZAB KAVRAMI
A- Szlk Manas
Azab kelimesi szlkte azb kknden gelmektedir. Azb bir kimseyi
bir eyden engellemek vazgeirmek; uzubet, yemein ve suyun tatl olmas;
izab, bir eyi tatl yapmak; istizab ise tatl su istemek 1; azab ve tazib ise
ac, eziyet, elem, ceza vermek manasndadr.
Bazlarna gre azabn asl azib ve azub kknden gelmektedir. Bu
mastarlarn

manas

ise

iddetli

susuzluktan

dolay

yemei

brakmak

manasndadr. Bu, hayatn tadn karan ey demektir. Buna gre azab

insan a ve susuz kalmaya gtrr ve bylece hayatn tad kalmaz.
Bazlarna gre de azab azabetn kknden gelmektedir. Bu mastar
kamnn ucuyla vurmak manasna gelmektedir. 2
Kuran- Kerimde azab kavram trevleriyle birlikte 490 yerde
gemektedir ve de genel olarak Allahn emir ve nehiylerine kar gelenlere
verilen ceza anlamnda kullanlmtr. Azab anlamna gelen pek ok kelime
Kuran- Kerimde kullanlmaktadr. Nar, cehennem, ricz, hizy, ikab vs. gibi.
B-Terim Manas
Terim olarak azab, drt durumda inceleyebiliriz. 1.si Allahn
kullarna bu dnyada verdii azablar; 2.si Allahn ahirette verecei azablar;
3.s insanlarn birbirlerine yaptklar ikence ve azablar, sonuncusu ise
Allahn had cezas olarak takdir ettii azablar.
1. grup azab eidinde Kuranda ismi geen kavimlerin azab hep bu
ekilde olmutur. Nuh, Hud, Salih, vb kavimleri yok eden ya bir tufan ya
bir deprem yada bir sayha olmutur. Bu durumlarla ilgili ileriki blmlerde
daha ayrntl bilgiler verilecektir.
1
2

Mucemul Vest, 2.Bsk., ar yay., st.1996, S. 589.

bni Manzur, Lisanul Arab, 7C., 1.Bsk., Daru Sadr, 2000, C. 10, S. 77.

2. grup azab eidi ise Allah Tealann ahirette cehennemiyle

insanlar korkuttuu azab durumudur. Kuran- Kerimde de bu manay ve
tanm destekleyici pek ok ayeti kerime bulunmaktadr. De ki: O halde
niin gnahlarnzdan dolay (Allah) size azab ediyor. 3

nkar eden

kimselere etin azab vardr fakat inanan yararl i yapanlara ise balanma
ve byk bir dl vardr. 4 , Sonra, hakszlk edenlere sonsuz azab tadn.
Kazanm olduklarnzdan baka bir ey iin mi cezalandrlyorsunuz?
denir.5()
3. grupta ise insanlarn birbirlerine yapm olduu ikenceleri de
Kuran azap olarak isimlendirmitir. Nitekim Araf Suresinde Firavunun
byclere6 ve srail oullarna7 yaptklar ikencelerle ilgili olarak azab
ifadesi gemektedir.
4. grup ise Allah Tealann had cezas olarak tekdir etmi olduu
azabdr. Nitekim Nur suresinde zina eden kiinin cezasndan bahsedilirken
.iinizden Allaha ve ahiret gnne inanan bir topluluk o ikisinin
azabna(cezasna) ahid olsun. ifadesi gemektedir.

Maide 5/18.
Fatr,35/7.
5
Yunus 10/52.
6
Araf, 7/123, 124.
7
Araf, 7/127.
4

BRNC BLM
AZAB SEBEPLER
I-TKD SEBEPLER
A) Kfr
Kfr, tamamen rtmek, gizlemek demektir. Kfr kelimesi szlkte
bir eyin stn rten, kapatan manasnda bir fiilden tretilmi bir
mastardr. Kfr benimseyene ftri yetenei kreltip rten anlamnda kafir
denir. Kuran- Kerimde kfr kelimesi trevleriyle birlikte pek ok yerde
gemektedir. Ayrca cahd (bilerek inkar etmek), irak (ortak komak) ve
tekzib (yalanlamak), inkar (kabul etmemek, reddetmek) kavramlar da
kfr manasna kullanlmtr.

Tuyan (azmak), zulm, ism (gnah

ilemek), fsk kelimeleri de kafirleri nitelemek iin yer verilmitir.

te bu anlamlarndan dolay, bir hakikati gizlemeye, kabul

etmemeye, bir iyilii veya nimeti inkar etmeye bunun kadrini bilmemeye
kfr denilir. man dncesini rtme eylemi olan kfr, imann kart olduu
gibi, krn de kart olur. mann kart olan kfr, inanmamak, kabul
etmemek, tanmamak anlamlarna gelir. Kfran nimet, krn eda
etmemek suretiyle nimete nankrlk etmektir.9
Fetih Suresinde iki defa geen kffar, birincisinde inanmayanlar,
ikincisinde iftiler anlamndadr.10

bni Manzur,a.g.e., C:5, S:3897-3900.

Sleyman Ate, Kuran Ansiklopedisi, 30 C., Kuba Vakf Yay., st. 1997, C:12, S:385.
10
Fetih 48/29.
9

Hadid suresi ise kffar ifti manasndadr. Yani tohumu topraa atp
gizlemesinden dolay bu isim verilmitir.11
Kefere kipi ise daha ok nimete nankrlk edenler anlamndadr. Ayn
kkten gelen kefaret de gnah rten ey demektir.12 Yine tekfirde ayn
manadadr.13
Mbalaal kipi olan kefr, nimete ok nankrlk edendir.14 Keffar ise
kefrdan daha ok art bildirir.15
slam alimleri kfr meydana geli ekli ve sebepleri asndan drte
ayrmlardr.
A)

Kfr- nkr: Allah, peygamberleri ve onlarn Allahtan

alp getirdikleri esaslar, kiinin kalbiyle tasdik etmemesi
ve diliyle ikrar etmemesidir.

B)

Kfr- Cuhud: Kiinin bildii halde iman etmemesi, inkar

tercih etmesidir. Buna blisin kfr de denir.

C)

Kfr- nd: Allah kalbiyle ve diliyle tand halde

kskanlk, hret, makam dknl, kavmiyetilik gibi
sebeplerle slam bir din olarak kabullenmemesidir.

D)

Kfr- Nifak: Kiinin inanlmas gereken hususlar diliyle

ikrar ettii halde kalben tasdik etmemesidir.16

irkde kfrn bir eididir. Ancak Allah, irki hi balamayacan

buyurmutur. Allah inkar ve haset dolaysyla onun elisini kabul etmemek,
affedilmeyecek gnahtr. Ancak her irk kfr olduu kadar, her kfr irk
deildir.17
11

Hadid 57/20
Maide 5/189
13
Zmer 39/135.
14
sra 17/ 27.
15
Kaf 50/24; Nuh 71/ 27; brahim 14/24.
16
amil slam Ansiklopedisi, Bkz.: Kfr Mad., amil Yay., st. 1990.
17
Ate, a.g.e., C:12, S:390.
12

Tarihteki pek ok kavmin yok olma ve azaba urama nedeni irktir.

Allah onlara kendisine irk kotuklar iin eliler gndermitir. Fakat onlar
bundan vazgememilerdir. irk, dnya hayatnn nefsni gdm, mcerret
akl verilerine gre tanzim ettirir. Dolaysyla fesada yol aar. Fesad da dnya
hayatn topluma zehir eder. Bu durumda azaplarn en beterine dlm
olur. Uhrev ynden ise azaplarn en byne srkler. Zira dnyas Allahn
emrinin dnda oluan bir toplumun ahiretinin ne olaca bellidir.18
kinci blmde inceleyeceimiz Nuh, Hud, Salih, Lut ve uayb gibi
kavimlere, peygamber gelme ve

yok olma sebeplerinin banda

de irk

gelir.
B) Elileri nkar
Gemiteki

kendisine

peygamber

gnderilen

btn

kavimler

peygamberlerini inkar yoluna sapmtr. Nuh, Ad, Semud, Lut, Medyen ve

Eyke

vs.

kavimler

kendilerine

gelen

peygamberlerini

inkar

yolunu

semilerdir. 2. blmde bu konuyu daha iyi inceleyeceimizden bu konuyu

ksa olarak vereceiz.
Genel

olarak

kavimlerin

peygamberlerini

inkar

sebebi

ileri

gelenlerinin (sosyetelerinin, zenginlerinin) markl ve maddi gcn

ellerinden kma korkusudur.19 Peygamberler gelmeden nce toplumlarda
var olan sosyal snflanma ve buna bal olarak oluan ekonomik gcn
dalm sonucu zengin ve din adamlar snf toplumun en st tabakasn
olutururlar. Bu tabaka toplumun btn ekonomik gcn, faaliyetlerini
ellerinde bulundururlar. Toplumu ynlendirir ve kendi karlarna gre
ynetirler. Bu ynetme insanlarn heva ve heveslerine gre olunca toplumda
baz irkin durumlar oluur. Kt ahlak yaps toplumun iinde nvelenir,
filizlenir, yerleir. Bu bozuk dnce yaps zamanla toplum tarafndan
iselletirilir. Dini yaantym gibi alglanmaya balar. Eski dzgn yap

18

Muhammed Tahir b. Aur, Tefsirut-Tahrir vet-Tenvir, 15 C., 30 Cz, Dar-u Suhun-i lin-Neri vetTevzi, Tunus , ty, C:8, Cz: 17, S:245.
19
uara 26/163.

unutulur. Bu duruma heva ve heveslerine uyan din adam klndaki

insanlarda anak tutar. nk bu yap onlarn ekmeine ya srmektedir.
Toplumun

bozulan

yapsn

dzeltmek

ve

tek

tanr

inancn

yerletirmek zere gelen peygamberlere ise bu yapda ilk nce sosyete(ileri

gelenler)grubu

tarafndan

kar

kmakta

ve

onlarn

ynlendirmesiyle

toplumun iindeki basiret sahipleri kiiler hari dierleri de bu rzgara ve

kkrtmaya ayak uydurmaktadr.20
Bylece

btn

toplum

(inananlar

hari)

peygamberine

kmakta, onu horlamakta, alay etmekte hatta ikence etmektedir.

kar
Bu

ikence olay lmle bile sonlanabilmektedir.21

C) Nifak
Nifak,gizli yola girmek,ikiyzllk etmek demektir. Nifak hareketine
mnafklk denilir.22
Yce Allah,mnafklar,kafirlerden daha erli yapmtr. Dorusu
mnafklar, atein en aa tabakasndadrlar. Onlar iin hibir yardmc
bulamazsn.23
Kuran- Kerimde mnafklarn pek ok hasletinden bahsedilir. Bir
ksmna burada deineceiz.
1- Mnafklar hasta yrekli insanlardr. Her eyden kuku duyarlar.
man gnllerine tam olarak yerlememitir.24
2- Onlar nce inanrlar,sonra inkr eder,sonra inanr ve sonra yine
inkr ederler ve kalpleri iyice katlar. Bu insanlar zayf karakterlidirler.
Sebatlar yoktur.25

20

Nuh, Hud, Salih vs.. dier peygamberlerin kssalarnda bu durumlar teker teker anlatlmaktadr.
Hz.Zekeriya, Hz.Yahya ve Hz.sann bandan geen olaylar.
22
Ate, a.g.e., C:15, S:333.
23
Nisa 4/98, 45.
24
Mddessir 74/31; Hac 22/53.
25
Nisa 4/137-138.
21

10

3- Allah ve mminleri aldatmaya alrlar. Oysa onlar,kendilerini

aldatrlar.26
4- Onlar,slm dmanlarndan yana olurlar.27
5- Fsklarndan dolay sadakalar kabul edilmez.28
6- Peygamberi incitirler.29
7- Szlerine inandrmak iin yemin ederler.30
8- yilie engel olurlar.31
9- Huzuru bozarlar.32
10- Cimridirler ve szlerinden cayarlar.33
11- Yoksul insanlar kk grrler.34
12- Korkaktrlar ve savatan kaarlar.35
13- Rahatlarna dkndrler.36
14- Blclk yaparlar.37
II- AMEL SEBEPLER
A-Emirlere Uymamak:

26

Bakara 2/9.
Maide 5/51-53.
28
Tevbe 9/53-55.
29
Ahzab 33/57-58
30
Tevbe 9/56-57.
31
Tevbe 9/67-70.
32
Ahzab 33/60-62.
33
Tevbe 9/75-78.
34
Tevbe 9/79.
35
Tevbe 9/81-84
36
Ankebut 29/10-13.
37
Tevbe 9/107-110.
27

11

Vacip

gibi

efali

mkellefinden

olan

eylerin

gereini

yapmamak,yahut yasandan kanmamak kulun azaba uramasna neden

olur. Bunlardan belli ballar unlardr:
1. Namaz:
Namaz hafife alarak ifsad etmek, onu terk etmek eklinde tezhr
eder. Meryem Suresinde Yce Allah yle buyurur: Nihayet onlarn
peinden yle bir nesil geldi ki,bunlar namaz braktlar,nefislerinin arzularna
uydular. Bu sebeple ileride azgnlklarnn cezasn ekecekler.38 te bu
ayette namaz terk edenler zamanla ktlklere bular. nk kmil
manada klnan namaz insan btn ktlklerden alkoyar.39Ktlklerden
uzaklaan insan iyilik zeredir. yilik zere olan bir insanda elbette felaha
kavuur.40

Burada

unu

ifade

etmek

gerekir

ki

sahibini

felaha

ulatrp,azaptan koruyan namaz,gerek namazdr. artlarna uygun,hu

iinde klnan namazdr. Yoksa uyar alm bir namaz azap getirir. Maun
suresinde Yce Allah:u namaz klanlarn vay haline ! ki onlar namazlarnda
yanlmaktadrlar. Onlar gsteri iin ibadet yaparlar.41
slmn temel artlarndan olan namaz hususundaki ikaz gayet
nettir. Bu

tr

ibadetleri

hafife

almak

mnafklarn

yapabilecei

gibi

Mslmanlarn da bu hataya debilecekleri kesindir. Klmayan veya onu

hafife alann azaba duar olaca kurtulua ermeyecei,dnya ve ahirette
yznn glemeyecei kesindir.
2.Zekat:
Zekat vermemek hem dnyada ve hem de ahirette azab celbeden
nemli faktrdr. Zekat vermemek cimrilikten kaynaklanan bir olaydr. Bu
tipler Allahn verdiini gizleyip bakalarna da cimrilii emrederler.42

38

Meryem 19/59.
Ankebut 29/45.
40
Bakara 2/35.
41
Maun 107/4, 5, 6.
42
Nisa 4/37.
39

12

Zekatn vermedii altn ve gm,develer,sr ve koyunlardan

tr,sahipleri azap grr.43 Bu hususu Allah Tel syle beyan ediyor: Altn
ve gm yp da onlar Allah yolunda sarf etmeyenler var ya ite onlara
ac bir azab mjdele!44Zekat vermeyen,infakta bulunmayan,bu ekilde mal
biriktirenler,eer infak etmi olsa bu denli mal biriktiremez. Binaenaleyh
bulunduu toplumda muhtalara duyarsz kalp onlara aldr etmeyenler iin
Allah Teala bu cezay tehekkml(alayl) mjde ile duyurmaktadr.45 Cimri
insan, cimrilii ile dnyada kendi kendisini skntya sokmaktadr. Cimrilikle
beraber o zor bir azap halini alr. Belki kendisini dnya hayatndan fevkalade
perian eden hedefler belirler. Bu hedefler insan kulluk uurundan da
uzaklatrr. Firavunun yapsna sokar. Zira o hrs ile akp giden nehirlere
bile el koyma duygusuna kaplmtr.46Sonunda varl ile Hz.Musaya kar
vnen Firavun helk olup gitmitir.
Sonu olarak zekat, infak, hayr- hasenat terk edip cimrilik veya
israf hastalna yakalanan, Allah unutan ne olursa olsun servet sahibi
olacam duygusuna kaplan fertlerden oluan toplum, dnyada da ahirette
de hsrana urayanlardandr. Bu duygu sahiplerini dnyada sevimsiz, ekya
ve terrn hedefi,ahirette de Zebaninin megalesi, cehennemin yakt yapar.

B-Zulm
Zulmn snrn ve alann tespit etmek fevkalde gtr. Zira
bu,zalimin

zulmdeki

hrsna,eytann

ve

nefsin

isteklerine

uymasna

baldr. Her ne olursa olsun olay,zalimin zulmnn,azabn mutlaka ekecei

gereidir.47

43

Mslim,Zekat, 380, 681.

Tevbe 9/34.
45
Fahreddin Razi, Tefsirul-Kebir(Mefathul-Gayb), 23C,1.Bas., Terc.:Kurul, Aka Yay., Ank. 1988,
C:16, S:48.
46
Zuhruf 43/51.
47
Bakara 2/165.
44

13

Ne mal,ne makam ne de kariyeri zalimi bu azaptan kurtaramaz.

nsanlarn

birbirlerini

ldrmeleri

zulmdr.48Birbirine

srtn

dnmemek,gvensizlik,huzursuzluk toplumda insan en ucuz meta haline

getiren her ey zulmdr. Dmanlkta birlemek,hakszca bir kiinin veya
bir gurubun aleyhinde kampanya yapmak insanda doutan var olan iyi
duygular

kreltir.

iddeti,despotizmi

krkler.

Hz.Ademin

oullaryla

balayan ldrme olay49 atee gtren en nemli sebeptir. Saldrganlklar

yznden Yahudilere btn trnakl hayvanlar,koyun ve srn yalar haram
klnmtr.te bu da bir azaptr.50
Toplumda iler keyfince yrrse, gl olan hakl karsa, ahiret
unutulursa, ehev arzular ne kar 51 ki bu toplum Kurann iaretiyle: te
onlar hayvanlar gibidir,hatta daha da sapk 52 hayvanilemitir. nsaniyetten
hayvanla ini yapan bir toplum dnyada en byk bir azap iindedir.
Ktlk yapmak, nasslara farkl bakmak,53 Kitabn (Allah korkusu)
iine gelen ksmn alp dier taraflar atmak,54 Kitapta ilerine gelmeyen
yerleri deitirmek,55insanlara ikence yapmak,56; btn bunlar zulmn bir
eididir. Zalimler egoisttir. Her zaman kendi dediklerinin olmasn isterler.
Bulunduklar

topran

sadece

kendilerine

ait

olmasn

dnrler.

Kendilerinden bakasna ve baka dnceye hayat hakk tanmazlar.57

C-Yetim Hakk
Zulm ile yetim mal yemek,atein karna dolmasna yol aar. nk
yetim,

kk

ve

acizdir.

Malna

sahip

olamamaktr.

Bunun

iin

tehdit,iddetlidir. nsann karnnn alevle dolmas en etin azap eididir.

58

48

Bakara 2/85
Maide 5/27, 28
50
Enam 6/146.
51
Sad 38/26
52
Araf 7/179
53
Kasas 28/59, 84
54
Bakara 2/85
55
Bakara 2/79, 81
56
Buruc 85/10.
57
brahim 14/12.
58
Razi, a.g.e., C:7, S:372.
49

14

Mrisler ou kez aralarnda kck varisler brakr. Terekenin

taksiminde

hataya

dlmemesi,

yetimlerin

haklarnn

kaybolmamas,

onlarn skntya dmemesi iin Allah Tel : Yetim mal yemenin

zulm,yiyenlerin ate yemi59olacan tembihliyor. Zira yetim mal yemek
cehenneme gtrr.
Btn bunlarla birlikte iin, ferdi ve toplumsal yaralar ve zdraplar
beraberinde getiren, geriden gelecek nesillere kt ynde rnek tekil eden
bir boyutu da azab katmerletirmektir. Harama kar yeterince duyarl
olmayan bir toplumu, haram, yetim mal yemeyi mer bir zemine oturtma
gibi sosyo-ekonomik bir tehlikesi vardr.
D)l Ve Tartda Hile
nsanlar azaba srkleyen sebeplerden birisi de l ve tart ile
meydana gelen hiledir. Terazi, metre, hak ve hukukun hassas olduu
aletlerdir. Dolaysyla Allah Teala insanlar olabilecek hatalara, bu hatalar ve
bu haklar sebebiyle insan celbeden azaba kar yle uyarmtr. l ve
tartda hile yapanlarn vay haline!, Hayr! (l ve tartda hile yaplmaz),
dorusu sapanlarn yazs siccindedir.60 Siccin azab ifade eder. eitli
manalar olmakla birlikte, l ve tartda hile yapanlar fcir olur. Facirlerin
ise yeri siccindir veya amel defterleri siccindedir.61 Ayette Allah Teala yle
anlatr: Onlar, insanlardan bir ey lp aldklar zaman ly tam
yaparlar. tarttklar

zamansa

eksik yaparlar.62 Bu

ekilde

insanlara

hakszlk etmek; onlarn srtndan geinmek,onlar smrmek, alrken fazla,

verirken noksan vermek demektir. Bu ise dnyada saadeti yok ederek,
ahirette de Cehenneme srkleyerek azaba gtrr.63 Demek ki slam, l
ve tartda ki hassasiyeti ile smrnn nne set ekmi olur. Buna
uymayan

bir

toplumda

smrlnler,

azaba

iinde

kvrm

kvrm

kvranacaktr. Ticari hayat bozulacak, kii satn almad eyin parasn der
duruma decektir. Kar taraf noksan tartma veya noksan lmek suretiyle
59

Nisa 4/10.
Mutaffifin,83/1, 7
61
Yazr, a.g.e., C:8, S:313
62
Mutaffifin,83/2,3.
63
Yazr, a.g.e., C:8, S:313.
60

15

satmad maln parasn alp yiyecek veya oluk ocuk bytecektir. Silsile
olarak byle bir ortamda bu kazanlarla beslenen maln, maneviyat ve
mukaddesat zere olmas mmkn deildir.
E) marklk
Hz.Musann mucizelerle kendilerine gelmesini dikkate almayan
Firavun ve kavmi, Firavunun ilerinin doru olmadn anlayamadlar.64
Dolaysyla Firavuna tbii olup onun peinden gittiler. Zulme arka ktlar. Bu
da onlar helake srkledi. Ahirette de kavminin nne derek onlar
cehenneme gtrecektir.65
Ad

kavmi,

mtekebbirlerin,

peygamberleri

zalimlerin

Hud(a.)

peinden

brakp,

gittiler. Onlarn

inatkr
ilerine

azgn
uydular.

Onlarda pelerine taklan bu insanlara zulm tlediler. Ktlklere

ardlar. Dolaysyla bu tipteki insanlarn peine taklanlar kendi pelerine
laneti takm oldular.66 Yine ayn

ekilde Semud, Lut, uayb kavimleri de

ayn ekilde marklklar yznden iflah olmadlar.

Bir lkenin halknn helakine vesile olanlarn, o lkenin varlkllar
olduuna iaret edilmitir.67 Zira varlkllar fsk peinde koarlar. Bu da
zulme zemin hazrlar. Sonuta azap gelip atar.
F) Faiz Yemek
Faiz yemek kafirlerin iidir. Onlarn isyan sebeplerinden bir olduuna
iaret edilmitir.68 Bunun yannda mminlerin felaha erebilmeleri iin faizden
kanmalar emredilmitir.
Faiz yiyenler, al-veri de faiz gibidir demeleri sebebiyle hesap
vaktinde Cehenneme girinceye kadar azab ekecektir.69 Bunlarn dnyada
64

Hud 11/97.
Hud 11/98.
66
Hud 11/59.
67
sra 17/16.
68
Al-i mran 3/130,131.
69
Muhammed Reit Rza, Tefsirul-Kuranil-Hakim(Menar Tefsiri), 12C., 1. Bas., Drul-Ktbillmiyye, Beyrut,1999, C:4, S: 101.
65

16

da ahirette de hareketlerinde bir dengesizlik, bir anormallik vardr. Dnyada

bunlar mflistir.70 Ahirette de kabirden kalklar anlatlrken faizle itigal
eden zmrenin, deli olarak diriltileceine iaret edilmitir.
III- AHLK SEBEPLER
A) Dnya Sevgisi
Mal ve evlat sevgisi, insann tabiatnda vardr. O da gzel yiyecek,
ev bark sahibi olmak evlenmek bu sevginin ayrntlardr. Kii bu durumuyla
mal sevgisini, yeme ime sevgisini, dnyevi olan dier eyler yneltir. Bu
ynelile zanneder ki kazanp elde ettii dnyev varl btn problemlerin
halledecektir. Hayatn saadetini, malda ve ocuklarda arar. Bu duygu onu
tamamen o yne sevkeder. Zamanla yaratcsn unutur. Sonunda onu
Firavun ve taraftarlar gibi hem dnyada hem de ahirette azaba gtrr.71
nsann dnyada bana bir musibet geldiinde malna ve ocuklarna
seslenir. Onlardan yardm umar. Kiinin bana gelen belay defetmek iin en
yakn mract edecei kaynak, ocuklar ve maldr. te Allah Teala ahirette
maln

ve

ocuklarn

kiiyi

azabdan

kurtaramayacan

yle

beyan

etmektedir.72
nkar edenler var ya ne mallar, ne de ocuklar onlar Allaha kar
hibir fayda salamaz. Onlar atein yaktdrlar.73 Bu kafirlerin halidir. Onlarn
dnya mal ile ilgili endieleri zerine nazil olmutur. Bunlar, insanlarn
hayata en dkndr. sterler ki bin yl yaasnlar.74 Bunlar dnyay ahirete
tercih

ederler.75

nsan,

ftraten

korktuu

eyi

asla

istemez.

Bunlar

sapklklarn zaman zaman sezimlerler. Fakat ne yazk ki bu sezgiyi aksiyon

haline getirip de yanllklarn dzeltmezler. deta eytann ve nefsin
yolundan

gitmeye

kendilerini

mecbur

gzellikleri de bunu destekler.

70

Bakara 2/275.
Al-i mran 3/11.
72
Razi, a.g.e., C:7, S:199.
73
Al-i mran 3/10.
74
Bakara 2/96.
75
Bakara 2/86
71

17

ederler.

Tabii

dnyann

geici

Mal,mlk, oluk ocuk okluu ile vnmek(tekasr), teslimiyetten

uzaklap, doyumu bu tr eylerde aramak; insan gerekten amacndan
kulluun gereklerini yerine getirmekten alkoyar. Bo hlyalara daldrr.76mal
yp sayarlar. Bir musibet annda da feryad basar.77 Firavun gibi da ta,
akp giden nehirleri, kendinin sanr.78 Dnyada byyp hakim g olmay,
bakalarna uymakla elde etmeyi dnrler.

79

B) Yeryznde Fitne ve Fesat karmak

Allaha irk komak ve toplumda herkesin baka eylere ibadet
etmesi

tefrikay

meydana

getirir.80

Birbirini

sulamak81

yaplan

bozgunculuun su olarak grlmemesi, yaplan bozgunculuun yapann

yanna kr kalmayaca emin olmak, fitne de kronikleen bir marazdr.82
Kanun ve nizam tanmadklar iin Allah Teala, Yahudilerin arasna
kin ve dmanlk sokarak,83 onlara kzp onlar lanetlediini, ayn ekilde
Hristiyanlar iin de84 byle bir durumu zikrederek, bu kin ve dmanln
kyamete kadar srp gideceine iaret etmektedir.
Kuranda srail oullarnn yeryznde iki kere fesat karacaklar
bildirilmektedir. lk olarak yapacaklar fesatla onlara intikam alacak kullar
gnderilecektir. Bu kullar onlar dnyada tarumar edecektir.85
Anne-babaya,

kszlere,

yoksullara

iyilik

yapp

ve

durumu

iselletiren bir toplumda hayat bir btn oluturur. Aksi ise toplumu yok
eder, birbirine drr. Fesat hastalnn bulat insanlar nekeslik ve gurur
hastalna yakalanrlar.86 Bu hastala yakalananlar sonuta aldatc bir
76

Tekasr 102/1-6.
Mearic 70/18-20.
78
Zuhruf 43/51.
79
Tahir b. Aur, a.g.e., C:12, S:22 .
80
Nisa 4/36
81
Bakara 2/113.
82
Seyyid Kutup, Fi Zllil-Kuran, Terc.: M.Emin Sara v. Dr., 1. Bas., 16C., Hikmet Yay., stanbul
ty., C:1, S:88.
83
Maide 5/64.
84
Maide 5/14.
85
sra 17/4,5.
86
Nisa 4/36,37 .
77

18

azabn peine derler. Hayatn

kendi mantk llerine ve nefsni

duygularna gre tanzim eden bu dncenin yetkiyi ele almas, fitneyi ok

sratli bir biimde yayar. Zira bu dnce yanl zerinedir. Yanlgnn
dzelebilmesi iin ikaz gereklidir. Bu dnce sahiplerine hakim olan kibir,
kendilerin fitneden evirmeye yetmez. Fitne ise sonu itibaryla azaptr.87
C- Kibir
Allahn ayetlerini kabul etmemek, direnmek, kabule yanamamak,
cehennem halknn vasfdr. Onlar orada ebedi kalacaklardr.88
Allahn
davetini

ayetlerini

yalanlayp,kibirlenen,kabule

kmseyenler,ona

engel

olmak

yanamayan,slm

isteyenler

orada

ebedi

kalacaktr.89Kibirli kiiler kendilerinin hibir eye ihtiyalarnn olmadn

iddia ederler.90
Aslnda kibir dnyada hi bir eyi halletmeyip,kmaza soktuu
gibi,Ahirette de azaba srkler,Allah Tel bunu yle aklar: ler ne sizin
kuruntunuza,ne kitap ehlinin kuruntusuna gre olur. Ktlk yapan,cezasn
eker ve kendisine Allahtan baka ne dost bulur ne de yardmc 91.Salam
bir itikad,gereince amel olmadan bou bouna kendini kasmak,Allahn
nimetine egoist davranarak sadece kendine has klmak,insan mkafata
deil azaba gtrr. Allah Teala her iki dnyada bunlarn kibirlerini kracan
yle

beyan

iaretleyeceiz.

eder:
92

Biz,

onun

burnunun

zerine

damga

vurup

bn-i Abbastan gelen bir rivayette bu husus Bedire katlan

mriklerin ileri gelenleri (ekabiri) iindir. Yani Bedirde klla onun burnuna
iaret

vuracaz.

Ondan

sonraki

hayatnda

da

ylece

yaayacaktr.93

Hurtum94ifadesi kibire, gurura iarettir. Burnu bymek,burun iirmek

87

Bakara 2/204-206.
Araf 7/36.
89
Razi, a.g.e., C:14, S:74.
90
Al-i mran 3/181.
91
Nisa 4/123.
92
Kalem 68/16.
93
Razi, a.g.e., C:22, S:372.
94
Kalem 68/16.
88

19

gibi ifadeler, kibir ve gururdan kinayedir. Bir de Hurtum ifadesi fil ve

domuz burunlar iin kullanlr. Bu ifade ile byk bir alaltma vardr.95
Grld gibi deliller ve kaynaklar,kibirli kimselerin her ynden
azapla i ie olduunu gstermektedir. Gerekler karsnda hrn ve
saldrgan kin ve fke doludurlar.96Hakikati dinlemeye tahamml edemezler.
Kuranda katlk ve yobazlkta Ben-i srailden daha rezil bir millet
zikredilmemitir.
D- ekitirmek
Gizli

gizli

konumak,

Yahudi

ve

Hristiyanlarn

Mslmanlarn

aleyhinde fsldamas Hz.Peygamber(sav)i Allahn selamlamad ekilde

selamlamak, azapta acele etmek,ekitirmedir.Allah Teala, ekitirenler
hakknda: cehenneme onlara yeter97 diye buyurarak onlarn davranlarnn
azaba sebep olduunu aklamtr. Zira bu davran,toplumun ahlki
yapsn dumura uratan,dnya hayatn ekilmez bir hale sokan bir
davrantr.98
nsanlar diliyle ekitirmek,ka ve gzle iaretler yapp alay etmek
fesat saylmtr.99 Hmeze: nceden inceye veya geriden geriye hafife
alarak,unun bunun namus ve haysiyeti ile oynamak,incitmek, gybet
etmek, ayplamak, knamak, insanlar kkrtmak, kouculuk yapmaktr. Bu
kiiler frsat bulduka bu davrann her eidini yaparlar. Bu davranlar
onlar iin det olmutur.
Lmeze de hmeze gibidir. Mzrak saplar gibi ayplamak,kusur
takmak,ka

gz

iaretiyle

birini

dierine

gstermek,elenmek,kendini

beenmek bu kategoriye girer. Alaya almak, 100 zan, gybet101 ekitirmenin

farkl tezahrleridir.
95

Yazr, a.g.e., C:8, S:28.

Hac 22/72.
97
Mcadele 58/8.
98
Yazr, a.g.e., C:8, S:177.
99
Hmeze 104/1.
100
Hucurat 49/11.
101
Hucurat 49/12.
96

20

Btn bu davranlar, toplumu iinden kemiren,birbirine dren

hastalklardr. slm toplumu,birbirinden emin,birbirine saygl,gerek yzne
gerekse gyabna, birbirini koruyan saygn ve saygl bireylerden oluur.
slmdan uzaklaan bir toplum ise dank,ahsiyetten uzak, iine gelen
taraftan konuan, dnya menfaati iin birinin yannda dierinin aleyhinde
veryansn eden ahsiyetlerden oluur. Bu durumda hem toplum manevi bir
azaba hem de ahirette Hutame102 azabyla cezalandrlr. O gnllere ileyen
yakc bir azaptr.103
E- Haset
Kuran,kendilerine gelmeden nce kendisini tasdik edip de Kuran
kendi toplumlarndan baka bir toplumdan gelen peygamberin getirmi
olduu

Kuran-

Kerimi

hasetlikleri

sebebiyle

inkr

etmilerdir.104

Hz.Peygamber (sav)e haset etmeleri sebebiyle Ehli Kitapn ahsnda

insanln tamam ikaz edilmitir.105 Ona verilen nimetlerin kskanlmas
insanlk tarihinden yeni bir olay deildir. Hz.brahim(a)n ocuklarna da
byle kskanlk yaplmt. Kald ki Hz.Peygambere verilen nimetler,Al-i
brahime verilen nimetlerin ok fevkindedir. Nbvvet halkasnda kimseye
nasip

olmayan

nimetlerdir.

Kskanln

ayrlmaz

bir

paras

atalarn,torunlarn nimetlerinin fazlal sebebiyle haset etmeleridir. Bu

haset,inkar da onlarn lgn alevli cehenneme

106

dmelerine yol aar.107

Hz. Nuhun kavmini uyarmas, kavminin ona aldr etmeyii ve

akabinde ki tufanda helk olup gitmelerinin altnda haset vardr.108Hz.Musay
Firavun ve taraftarlarnn inkr etmesinin ve inkrn sonucu dlen azabn
sebebi hep ayndr.109Zira Allah Teala kfrn sebebinin haset olduunu
aklamtr.110 Bu noktada azabn sebeplerinden birisi de hasettir. Haset
102

Hmeze 104/4.
Hmeze 104/5.
104
Bakara 2/89.
105
Nisa 4/54,55.
106
Nisa 4/55.
107
Razi, a.g.e., C:5, S:213; Yazr, a.g.e., C:2, S:530.
108
Araf 7/59-64.
109
Bakara 2/50; Araf 7/64; Enfal 8/54; uara 26/66.
110
Bakara 2/109.
103

21

insan Allah anmak,Onun kutsiyetiyle megul olmaktan alkoyar. Haset,

eytann cennetten kovulma sebebidir.
F- ftira
Kazif

haddi

ile

insanlarn

birbiri

hakknda

amur

atmalarn

yasaklayan slm Dini, had ile toplum yapsn, insan haysiyetini korumada
hibir dnce sisteminin ve hibir hukuk sisteminin toplum dzenine
yapamayaca mspet katky yapar. Ahirette de bunlara byk bir azap
vardr.111Bu ayet Hz.Aie hakknda nazil olmutur. Bu haberi uyduranlara
kazif haddi uygulanmtr.112
Allaha yaplan iftira,113yalan sylemek,yalan doru gstermek de
azab gerektirir.114Yalan haber dnya dzenini bozar. Bundan tr insanlar
birbirine der.115
G- Nimete Kar Nankrlk
Kfran- Nimet yaplan iyiliin bir daha yaplmamasna,o nimetin bir
daha verilmesine vesile tekil eder. kretmek yerine kfretmeyi(nankrlk
etmeyi) benimseyenler, Allahn nnde boyun emez,ona teslim olmay
reddeder, ahiret hayatn reddederler.116Dnyada nimetin verilmemesi dnya
azabn,

117

ahirette ise Allahn intikamnn tecelli etmesi eklinde olur.118

krszln temelinde kfr ve isyan vardr. Bu hususu Allah

Teala yle beyan eder: Nankrlk ettiklerinden dolay onlar byle
cezalandrdk;biz nankrlerden bakasn cezalandrr myz? 119 Baksan

111

Nur 24/11.
Yazr, a.g.e., C:5, S:356
113
Enam 6/138.
114
Yazr, a.g.e., C:3, S:421.
115
Hucurat 49/6.
116
Toshihiko zutsu, Kuranda Allah ve nsan, Terc.: Sleyman Ate, S:221.
117
brahim 14/7.
118
Razi, a.g.e., C:19, S:88;Ebul Berekat en-Nesef, Tefsirun-Nesefi(Medarikut-tenzil ve HakaikutTevil), 3C, 2.Bas., Dr-u bni Kesir, Beyrut 1999, C:2, S:256.
119
Sebe 34/17.
112

22

unlara! Allahn nimetini nankrle evirdiler de kavimlerini helk yurduna

kondurdular.120
krszlkte ba zenginler ekmektedir. Zira Allahn nimetlerine
en ok mahzar olanlar onlardr. Allah Teala nce bunlar uyaryor. Eer
krederlerse nimetini arttryor. Yek deer kretmezlerse yine bu isyandan
dnmelerini emrediyor. Bu defa da hatadan dnmezlerse inatlar ortaya
km oluyor. O zaman da Allah Teala onlara belay gnderiyor.121
H- Ecinsellik
Ecinsellik,

Hz.Lutun

peygamber

olarak

gnderildii

kavmin

helkine yol aan ahlki bir yozlamadr. Bununla ilgili ileride bilgi
verilecektir.

KNC BLM

120
121

brahim 14/28.
Razi, a.g.e., C:20, S:177.

23

AZAB ETLER
1-

DNYEV AZAB
A-Nuh Kavmi ve Tufan

Hz. Nuh ve kavmi hakkndaki olaylar Araf, Hud, Mminun, uara,

Kamer

ve

Nuh

surelerinde

etraflca

anlatlmaktadr.

Bu

ayetleri

incelendiimizde Hz.Nuhun kavminin ne Allahn varln inkr ettiklerini ne

ondan habersiz olduklarn ve ne de Ona ibadet etmeyi reddettiklerini
gsterir. Fakat sapklarnn ana sebebi, irke bulam,Allaha baka ortaklar
komu ve onlar tapnmaya deer bulmu olmalar idi 122
Hz Nuh, kavmi mrikti, Vedd, Suva, Yeus, Yeuk ve Nesr denilen
putlara tapyorlard.123 Putlara ilk olarak tapnma Nuh kavminde grlr.
Kavmin atalarndan baz Salih kiiler lm,kavimleri zerlerine mescit
yapmlar ve bylece onlar hatrlamak istemilerdi. Zaman iinde bunarl
suratlara brmler ve bir sre sonra da bunlara tapar hale gelmilerdir.124
Yukarda saydmz putlardan Vedd, erkek suretinde; Suva, kadn
suretinde; Yeus, aslan suretinde; Yeuk at ve Nesr ise akbaba suretinde
putlardr. Bunlar Nuh kavminden Araplara gemitir.125
te bu temel saplar onlar dier bir ok ktlklere sevketti.
rnein bu, uydurduklar sahte tanrlar temsil etmek iin ortaya zel bir
snf karmalarna neden oldu. Daha donra bu snf toplumun dini,siyasi ve
ekonomik gcn ele geirdi ve halk arasnda snflamalara neden oldu.
Neticede fesat,kargaa,zulm ve ahlkszlk her yeri ald yrd ve insanlar
azgnlat.126
Bu sebeplerden dolay onlar slah etmek iin Yce Allah peygamberi
Hz.Nuhu gnderdi.127 Hz.Nuh onlar Allaha ibadet etmeye nk ondan
122

Mevdudi, Tefhimul-Kuran, nsan Yay., st. 1997, C:2, S:48.

Nuh 71/2,3.
124
Vehbe Zuhayli, TefsirulMnir, 15C, 1. Bas., Bilimevi Yay.,st. 2003, C:15, S: 146.
125
Nesefi, a.g.e., C:3, S:545.
126
Mevdudi, a.g.e., C:2, S:48.
127
Araf 7/59; Hud 11/25; Nuh 71/1; Mminun23/23.
123

24

baka ilahlar olmadn ve btn bu hizmetlerden dolay kendilerinden bir

cret istemediini, btn mkfat her eyi yaratan, tek ve yegane olan
Yce Allaha ait olduunu syledi.128 Btn bu i iin uzun bir zaman btn
gcn,stn bir hikmet ve sabrla istenen slahat yapmaya harcad fakat o
sefil snf, tm halk yle hlekrca aldatmtr ki Hz.Nuhun tm gayretleri
baa kmtr.129
Nuh kavmi, peygamberlerini tekzip ettiler. Onlar kulumuzu(Nuhu)
yalanc saymakta srar ettiler ve mecnun dediler. O eitli ezalar ve
uygunsuz szler yznden tebliden vazgeirilmitir,engellenmitir. Nihayet
o da kavminin iman etmesinden midi kestikten sonra Rabbine Ben
hakikaten malubum, kavmim bana galip geldi, artk intikamm sen al diye
dua etti.130Hz.Nuhun risaletinin 3 temel unsuru vardr. Birincisi, Allaha
ibadet; ikincisi, takva; ncs, Rasule itaattir. Hz.Nuhun kavmi bu
temel unsuru da kabul etmemilerdir.131
Onlar, Hz.Nuhu dalaletle suladlar.132Ona kar kibirlendiler. Onlar
hakka boyun emeyi ve Allah Rasulnn uyarlarn kabul etmeyi kendileri
iin eref krc bir ey kabul ediyorlard.133
Btn bu saylan sebeplerden dolay Allahn azab onlara layk oldu
hatta onlar bu azab acele getirmesini istediler ve sonunda azab onlar
yakalayverdi. Azab vakti gelince yerden su fkrd ve gkten su boand ve
sonunda inanmayanlar yok oldular.134
Tufann btn yeryzn kuatmas ile ilgili olarak ilim adamlarnn
iki gr vardr. Bir kesime gre Tufan yeryznn her tarafn kuatmtr.
Buna delil ise dalarn tepelerinde bir takm canl hayvan kalntlarnn
varldr. Dier bir kesime gre ise tufan genel deildir. Sadece Hz.Nuh ve
kavminin yerleik bulunduu yerlerde olmutur. Buras ise Ortadou ve ona
128

Araf 7/59; Hud 11/26; Nuh 71/3.

Mevdudi, a.g.e., C:2, S:48.
130
Zuhayli, a.g.e., C:14, S:134.
131
Mevdudi, a.g.e., C:6, S:470.
132
Hud 11/27; Araf 7/60.
133
Mevdudi, a.g.e., C:6, S:471.
134
Kamer 54/11-16; Araf 7/6,64
129

25

komu olan blgelerdir. Bilindii gibi bela geneldir, rahmet ise zeldir.
ntikam hibir zaman zalimlere mnhasr olmaz. O bakmdan susuz kk
ocuklar, yrtc hayvanlar ve kular dahi kapsar.135
Mevdudiye gre; Hz.Nuhun yaad dnemi itibariyle yerleim
blgesi yalnzca Hz.Nuhun yaad blge olan Ortadou idi. Tufandan arta
kalan kuaklar tedrici olarak yeryznn dier blgelerine daldlar. Bu iki
eyi desteklemektedir. 1.olarak Dicle ve Frat blgesinde byk bir tufann
meydana geldii yolunda tarihsel geleneklerinin,arkeolojik buluntularn ve
jeolojik kantlarn teyit ettii kesin deliller sz konusudur. Buna karlk
yeryznn dier blgelerinde tufann dnya apnda olduunu kantlayacak
herhangi bir delil sz konusu deildir.
kinci olarak Amerika ve Avustralya gibi birbirinden ok uzak
yerlerdeki insanlarn geleneklerinde bir zamanlar yeryznde bir tufann
koptuu yolunda rivayetler vardr. Bundan karlacak sonu, insanln
atalarnn bir zamanlar yeryznn belli bir yresinde yayor olmalardr.
Demek ki bu olaydan sonra yeryznn eitli yerlerine dalmlar ve
tufana dair rivayetleri beraberinde gtrmlerdir.136
Elmall M.Hamdi Yazr da tufann genel kabul olduu syler fakat bu
gre katlmaz. Tufann kapsamnn yeryznn her tarafn deil, o
zaman insanlarnn yerleip ikmet ettikleri yerleri kapsadn syler. Ona
gre Hz.Nuh tm insanla deil sadece belli bir topluma gnderilmitir.137
Hz.Nuhun kavminin boulmakla ileri bitmi deildir,lmden sonra
onlarn ruhlar hemen ate azabna atlacaktr.138
B- Ad Kavmi ve Azaplar
Hz.Hudun kavmi olan Ad kabilesi,varl ve eserleri itibariyle
yeryzndeki en eski mmetlerdendir. Bu kavmin yerletikleri yer Yemende
135

Zuhayli, a.g.e., C:4, S:537

Mevdudi, a.g.e., C:2, S:396.
137
Yazr, a.g.e., C:8, S:95.
138
Mevdudi, a.g.e., C:6, S:475.
136

26

Ahkf denilen blge idi. Ahkf kum dalar demek olup Yemende, Umman
ile Hadramut arasndaki bir blgedir. Ad Kavmi eski bir Arap kabilesidir. Ad-
Ula diye bilinirler.139
Ad Kavmine,peygamber gnderilmesinin ve azap edilmesinin balca
sebebi irktir,putlara tapmadr. Onlar putlarn Yed, Suva, Yeus ve Nesre
benzer yapmlar ve ayrca Samud adnda bir de put edinmilerdi bir dier
putlarnn ad ise Hetar idi.140
Hz.Hud(as)n, Allah ibadet ediniz141sznden maksat, Allahtan
bakasna tapmaynz demektir. Esas mesele irktir. Nitekim Hz.Hudun bu
ifadenin hemen peinden sizin ondan baka tanrnz yoktur demi olmas
da buna dellet eder.daha sonra Cenab- Hak siz yalan dzenlerden bakas
deilsiniz buyurmutur. Yani sizler, Bu putlara ibadet etmek gzeldir
szn yalan dzyorsunuz demektir. O putlar ne bir hissi ne de idrak
kabiliyeti olmayan nesnelerken, sylediiniz bu sz nasl olur da yalan ve
iftira olmaz.142
Hz.Hud

kavmini

uyarp

korkutmaya,Allahn

azabndan

sakndrmaya,Nuh kavminden daha uzun boylu ve gl bedenli olmak ve

ekin ve davarlar bol olan bir yerde ikmet etmek gibi Allah birlemeye, Ona
tevbeye ve ibdete ard ve Allaha ortak komaktan sakndrd.143
Ad kavminin azab hak etmesinin bir dieri nedeni de Hz.Hudu
yalanlamalar, onu tebliden engellemeleri ve onunla dalga gemeleridir.
Hz.Nuh un kavmi kendine isyan ettiler ve zorbalk tasladlar. Peygamber
olduunu dorulamak ve desteklemek zere gnderdii, Allahn ayet ve
mucizelerini bile bile inkr ettiler ve bylece azab hak ettiler .144

139

Zuhayli, a.g.e., C:6, S:544

A.g.e., ay..
141
Araf 7/65.
142
Razi, a.g.e., C:13, S:46.
143
Zuhayli, a.g.e., C:6, S:546.
144
Araf 7/65-72; uara 26/123-140; Hud 11/50-60.
140

27

Ad kavminin helk edilii ile ilgili u ifadeler geer:1- Rihan

sarsaran145 2- Ayetlerimi yalanlayanlarn kklerini kestik. 146 3- Helk ettik.147
4-Rihulakim148 5-Biz Ad sarsar adl bir rzgarla yok ettik ki bu rzgar 7
gece 8 gn devam etti . nsanlarn kk karlm hurma ktkleri gibi yere
ykldklarn grrdn.149imdi bunlar aklayalm.
Hud kavmi, Allahtan kendilerine acele getirmelerini istedikleri azap
gelince, gkyznde byk ve geni bir bulut grdler. Onlar buna yamur
bulutu dediler. Birbirlerine bulutu gsterdiler ve sevindiler. te, bu, yamur
bulutu dediler. Hud (as) azab hissetti, mminlerle birlikte oradan ayrld.
Rzgar 7 gn 7 gece devam etti ve sadece evlerinin kalntlar kald. 150
Rihin sfat olan sarsar hakknda farkl grler vardr. Taberiye
gre; Bazlar onun zehirlemesi iddetli souk rzgar olarak anlamlardr.
Bazlar

ise

onun

sesli,

uultulu

souu

iddetli

rzgar

olarak

anlamlardr.151 Celleyn de ise; yamuru olmayan, uultusu iddetli souk

rzgar olarak geer.152
bni Kesire gre; souu gerekten iddetli rzgardr. nk bu
azap dnya ve ahiret azabnn birlemi olduu uursuz ve yok edici bir
gnde esmitir.153 Mevdudi ise, sarsar kulaklar patlatan bir kasrga olarak
tarif etmitir.154
Yine bir dier sfat olan akim hakknda da farkl grler vardr.
Beydaviye gre; nsanlar helk etmesi ve arkalarn kesmesi sebebiyle bu
rzgara akim denilmitir.155 Kurtubiye gre; Akim,herhangi bir aac
145

Fussilet 41/16; Kamer 54/19.

Araf 7/72
147
uara 26/139.
148
Zariyat 51/41.
149
Hakka 69/6, 7.
150
bni Cerir et-Taber, Camiul-Beyan an Tevilil-Kuran, 15C, DruL-Fikr, Beyrut 1999, C:13,
Cz:16, S:34.
151
et-Taber, a.g.e., C:12, S:167-168.
152
Celaleddin el-Mahalli-es-Suyut, Tefsirul-Celaleyn lil Kuranil Azim, Salah Bilici Kitabevi, st. Ty.,
Cz:2, S:155.
153
bni Kesir, Muhtasar bni Kesir Tefsiri, DruLKuranil-Azm, 7.Bas., Beyrut 1991, C:3, S:410
154
Mevdudi, a.g.e., C:6, S:52.
155
Beydav, Muhammed iraz, Envarut-Tenzil ve Esrrut-Tevil, 2C, Drul-Ktbil-lmiyye, C:2,
S:431.
146

28

alamayan kendisinde rahmet,bereket ve menfaat olmayan bir rzgardr.156

Celleyne gre; Hi hayr ve bereketi olmayan rzgardr.157
C-Semud Kavmi ve Azab
Semud kavmi, bir Arap kabilesidir. Ad kavminden sonra gelmitir.
Hicaz ile am arasnda Tebuk yaknlarnda

Vdil-kuraya

kadar uzanan

blgede, el-Hicr denilen yerde meskun idiler. Hz.Nuhun olu Samin

soyundan gelirler. Medain-i Salih bugn de grlmekte ve Feccunnakka
diye

bilinmektedirler.

Semud

kavminin

Hicri,

Medyen

toraklarnn

gneydousunda olup Akabe krfezine kardr.

Hz.Salih onlarn peygamberiydi. Neseb itibariyle en ereflileri ve en
stn olanlaryd. Semud kavmi de Ad kavmi gibi putlara ibadeti din
bellemiler, putlar ibadetle Allaha ortak klyorlard.158
Semud

kavminin azab hak etmelerinin bir baka nedeni de

peygamberlerine kar gelmeleri ve onun gstermi olduu mucize deveyi

kesmi olmalardr.159
Yine

dier

bir

azap

nedeni,

Allaha

ve

Peygamberine

kar

kibirlenmeleri,160yeryznde bozgunluk,zulm yapmalardr.161

Semud kavmiyle ilgili olarak Kuran- Kerimde u ifadeler geer:
1-Racfe,162 onlar yakalad.2-Sayha163 3-Demdeme164 4-Azap165
Saika

166

Bu ifadeler Semud kavminin urad azabn farkl durumlardr.

156

mam- Kurtub, el-Cmi li Ahkamil-Kuran, 19C, Buru Yay., st. 1997, C:16, S:376.
Mahalli-Suyuti, a.g.e., Cz:2, S:192.
158
Zuhayli, a.g.e., C:6, S:552-553.
159
Kamer 54/29; Araf 7/88; uara 26/157; Hud 11/65.
160
Kamer 54/24,25; uara 26/75,154.
161
Neml 27/48-51; ems 91/11,12 uara 26/74,151-152
162
Araf 7/78.
163
Kamer 54/31; Hud 11/67; Hicr15/83
164
ems 91/14
165
uara 26/158..
166
Fussilet 41/17; Zariyat 51/44.
157

29

5-

Racfe hakknda genelde 3 gr vardr:

1-Altlarn iddetle sarsan yer hareketi 2-Sayha(lk)3-Kendilerinin
helk edildii deprem167 . Taberiye gre ise;yok etmek iin iddetli
sarsntyla birlikte korkun bir lktr.168yle bir lktr ki insanlar diz st
ke kalrlar, hareketsiz, cansz bir duruma dnrler.169 Racfe, iddetli
sarsnt, byk lekli deprem manasndadr.170Kymetin bir dier ad da
rcifedir(Naziat). nk rcife, kymetin deheti ve iddetini gsterir.
Alusiye gre rcife kalp arpnts ve skmasdr ki insanlar bu sebeple diz
st ker kalrlar.
Sayha deprem srasnda duyulan, kulaklar sar eder nitelikte
grltdr. Kuranda Semud kavminin yok edilmesiyle ilgili 3 yerde sayha
geer.Sayha ifadesi genel olarak Cebrailin sesi olarak deerlendirilmitir.
Yani Allah Tel onlara Cebrailin sesini gnderdi. O ses onlarn kulak
eperlerini patlatt. Diz st ker bir halde kalverdiler. Son ferdine kadar
ldler, hi kimse kalmad. Alda davarn ayaklar altnda inenmi kuru
otlar ve inenmi allar haline geldiler. Zaten el-haim demek kurumu
krlm dal demektir. ElMuhtazr ise davarn canavardan korumak iin deil
yapan kii demektir.171
Sayhay

Semud

kavmine

deerlendirecek olursak, sayhay

gnderilen

azabn

dier

sfatlaryla

depremin iddetinden ortaya kan

korkun ses olarak deerlendirebiliriz. Salnm tr depremlerde toprak

katmanlarnn geriliminden biriken enerji ortaya karken korkun bir grlt
ortaya kar. te Semud kavmini kkten yok eden bu lk ve depremdir.172
Razinin sayha hakkndaki grleri unlardr:
1-bn-i Abbasa gre; sayha ile yldrm kastedilmitir.
167

Maverdi, Ebil-Hseyin Ali b. Muhammed b. Habib el-Basr(364-450), en-Nket vel-Uyun, 6C,

Drul-Ktbil-lmiyye, Beyrut ty. C:2, S:236.
168
et-Taber, a.g.e., C:5, S:303.
169
Araf 7/78
170
Ate, a.g.e., C:17, S:485.
171
Zuhayli, a.g.e., C:14, S:145.
172
www.deprem. gov..tr.

30

2-Sayha, onlarn iitip de, bylece hepsinin kendisi sebebiyle ld

ve evlerinde,meskenlerinde yzst yklm ller haline geldikleri byk
bir sestir,lktr ki bunu Allahn emriyle,bu l Cibril atmtr.
3-Sayha, byk bir nra ancak havann dalgalanmasn gerektirecek
byk bir ey bulunduu zaman meydana gelir. Bu iddetli dalga ou kez,
insanlarn kulaklarn delerek geer ve beyin zarn parampara ederek
lme yol aar.
4-Bu,ok korkun bir eydir,meydana geldiinde ok byk bir
dehet hsl olur. Bununla meydana gelen ruhi hastalklar iddetlendii
zaman lme sebebiyet verir.
5-Byk bir sayha buluttan ortaya ktndan mutlaka onunla
birlikte yakc olan ok iddetli bir imekte olur. te bni Abbasn saika
dedii budur.173
Demdeme kelimesi hakknda da pek ok mfessir azap manasn
vermektedir. Helk etmek,yok etmek manasna gelir.174 Rzi bu ayetin
tefsirinde

unlar

sylemektedir.

Semud

kavminin

helk;yallar

ve

ocuklar kapsad.175 Allah Telnn azab geldiinde mevcut yrede kimler

varsa onlar kapsard. Bu sebepten dolay Allahu Teala azap etmeden nce
Peygamberine,inananlarla birlikte blgeyi terk etmelerini emrederdi.
Saika,

gk

grlts

ve

ardndan

doan

ve

vurduu

yeri

yakan,canly ldren yldrmdr. Ardndan yldrm geleceini bilenler gk

grltsnden korkarlar. Sak esas itibariyle derin korku manasna gelirse de
lm anlamna da kullanlr. Bakara suresi 19. ayetinde

Saika yldrmla

birlikte kan korkun ses anlamnda kullanld aktr. Fussilet suresi 17.
ayetinde ise azab grltsdr. Saak kk ise baylmak anlamndadr.176

173

Razi, a.g.e., C:13, S:64.

Mucemul-Vest, S:292.
175
Razi, a.g.e., C:23, S:176
176
Ate, a.g.e., C:18, S:317
174

31

Btn bunlardan karlan sonu ise Semud kavmi bir ok tabiat

olaylarnn birlemesi sonucu oluan byk bir azap sonucu yok edilmitir.
Bu olaylar hepsi birbirini tetiklemitir. Tabiidir ki ilk balatan Allah Tealadr.
D- Lut Kavmi ve Azab
Hz.Lut,

Harann

oludur.

Hz.brahimin

kardeinin

oludur.

Hz.brahime iman etti ve onun gsterdii yol zere hidayet buldu. 177 Yapt
yolculuklarda Hz.brahime tbii oldu. Mezepotomya blgesinde onunla
beraber oldu. Sonra Msrda, daha sonra da rdnn dou taraflarnda
am(Suriye) blgesinde Sodomda yerleti. 178
Lut kavminin helak edilme sebeperi unlardr:
1-Tccarlarn yollarn kesmeleri179
2-Erkeklerle cinsel ilikide bulunmalar180
3-Peygamberlerine kar gelmeleri ve Allahn meleklerine irkin
saldrlarda bulunmalar181
Lut kavminin azabnn durumlar unlardr.
1- Gkten ta yamas182
2- Altlarnn stlerine geirilmesi183
3- Sayha184
lk olarak ele alacamz helak nedeni ekyalktr. Ekyalkla ilgili
Hz.uaybin kavmi Medyen Halk anlatlrken bilgi verilecektir.

177

Ankebut 29/26.
Zuhayli, a.g.e., C:6, S:562.
179
Ankebut 29/29
180
Araf 7/81-82.
181
Hicr 15/61-65.
182
Kamer 54/34; Araf 7/84; 173
183
Hud 11/82; Hicr 15/74.
184
Hicr 15/73.
178

32

Lut kavminin bir dier helak nedeni ecinselliktir. Yce yaratc her
eyi dii ve erkek olarak yaratm, her tr tekinden farkl ve remeleri iin
dierine tamamlayc ekilde varlk alemine karmtr. te insanolundaki
bu farkllk, bir amaca hizmet etmek iindir. Bu iki insann ocuklar ile
birlikte bir yuva kurmalar iindir. Zira aile, insan olunun uruna yaratld
medeni hayatn temelidir. Bundan dolay kadn ve erkein vcutlar, cinsi
arzularn tatmin ve insan neslinin remesi iin gerekli tabii fonksiyonu
yerine getirebilmelerine msait bir ekilde ve yekdierini tamamlayc yapda
yaratlmtr. Binaenaleyh, bu cinsi arzuyu gayri meruu yollardan tatmin
eden kii, bir defada ayn zamanda bir ok suun faili haline gelir.
1- ehvetin kurban olan kiinin fizik, zihin ve ahlak ynleri zarara
urar.
2- Kendi trne ve tm aleme kar gereken haklarn ve vazifelerini
yerine getirmeden, salt cinsi zevkler peinde komas, tabiata
kar ihanet ve vefaszlk suu ilemi olur.
3- Yine bu kiilerin topluma kar vefaszlk etmi olurlar.185
Kuran- Kerimdeki azab hak etme nedenleri iinde en irenci budur.
Hatta onlar bu konuda yle irenletiler ki bu fiili aleni yapar hale
geldiler.186
Olay toplumsal boyutuyla inceleyecek olursak, her insanda cinsel
istek ve arzu vardr ve bunu tatmin etmek durumundadr. Allah Teala bu
arzuyu tatmin iin mer yollar koymutur. Evlilik ve aile hayatyla kar
cinslerin birbirleriyle tatmin olmas salanmtr. te Lut kavminin yapm
olduu bu irkin fiil sonucu kadnlarda ftratlarnda bulunan cinsel arzuyu
tatmin durumunu mer olmayan ynlere kaymasna neden olmutur. Bu
durumda da kadnlar aras cinsel meyil (lezbiyenlik) ortaya kar. Toplumun
ifsadna yol aar. Bu ecinsellik bugnk toplumda da yaygndr. te byle
fiil ileyenlerin cezas byk bir azab ve yok olmadr.
185

Mevdudi, a.g.e., C:2, S:60-61.

Ankebut 29/29.

186

33

Lut kavminin helak olmasnn bir dier nedeni de elilerin kar

gelmeleri ve

onun tebliine uymamalardr. Allah Teala Hz.Lutu kavmine

eli olarak gnderince Hz.Lut onlara Allahtan korkmalarn, kendisinin emin

bir eli olduunu ve kendisine itaat etmelerini istedi. Dnya da daha nce
hi kimsenin yapmam olduu ecinsellii brakmalarn syledi. Onlarn
cevab ise u temiz kalmak isteyenleri beldenizden karn demek oldu.
Hatta hatta onlar azab iin gelen erkek suretinde ki meleklere sarkmaya
altlar. Allah Teala Luta ve inananlarna blgeyi terk etmelerin emretti.
Onlarda emre uydular ve blgeyi terk ettiler. imdi Lut kavminin azabn
inceleyelim.
lk olarak gkten ta yadrlmasna gelince ayetlerde farkl farkl
ifadeler gemektedir. Araf suresinde onlarn zerine ta yadrdk ifadesi
geerken, bir baka ayette ise onlarn yamuru ne kt olmutur ifadesi
vardr. Ta yadrmayla ilgili en ak ifade Hicr suresi 74.ayette geer.
onlarn zerine amurdan piirilmi ta yadrdk ifadesi vardr onlarn
zerine yanardadan fkran lav, kkrt ve kzgn talarla gelen bir helak
geldii belirtilmektedir.187
Ayrca
belirtilmektedir.

Lut

kavminin

altnn

stne

getirildii

Hicr

suresinde

Burada Lut kavminin aka bir knt depreminin

yakalad grlmektedir.
Ta yadrlmas hakknda da sz geen talarn olduka hzl esen
frtna ve kasrgalarla getirilmi olmas yahut ta yer krenin kendisine ektii
bir yldzn paralanm kalntlarndan olup, dalm meteorlar olmas
muhtemeldir.188
Sayha hakknda daha nce bilgi verilmiti. Burada unu gz nne
almak gerekir ki kavimleri yok eden tabiat olaylardr ve bu tabii olaylarn
balangc Allah Teala tarafndandr. nk Allah Teala azaptan nce blgeyi
terk etmesini peygamberinden ve inananlardan istemitir.

187
188

Ate, a.g.e., C:12, S:66.

Zuhayli, a.g.e., C:4, S:566.

34

E- Medyenliler, Eykeliler ve Azaplar

Medyen, rdnn dou taraflarnda Hicaz yolu blgesinde Maan
topraklarnda sakin olan bir Arap kabilesidir. Bunlar Hz.brahimin soyundan
gelirler. Hz.uayb ve Medyenliler ile Eykelilerin kssas Kuran- Kerimde
Hz.Nuh,Hud,

Salih

ve

Luttan

sonra

beinci

kssa

olarak

anlatlr.

Hz.uaybda Araplara gelen peygamberlerdendir.189 Eyke, yumuak aa

bitiren bataklk demek olup, Medyene doru deniz sahilinde bir mevkinin
addr. Burada oturan bir topluluk vard. Ancak uayb onlardan deildi. Ama
onlara

eli

gnderildi.

Onun

iin

uayba

onlardan

iin

kardei

denilmemitir.190 Sleyman Atee gre Eyke, Medyenin dier addr. Eyke

adl bir aaca taptklarndan dolay bu ad verilmitir. Eykelilerle Medyenliler
ayn vasflarla nitelendirilmitir.191
Medyen ve Eykelerin helak edilme sebepleri unlardr:
1-irk koma
2-l ve tartda hile
3-Bozgunculuk yapmak
4- Ekiyalk
5-Peygambere kar gelmek
6-Ahiret gnne inanmama(umudunu kesme)
Medyenlilerin helak eden azap Racfe; Eykelileri yok eden azap ise
Zulle gn(Glge gn)azabdr.
Hz.uayb,

kavmine

emretmitir. Allahn

emrine

iki

ana

gereken

esasa

dayal

be

tazimi

gstermemek

mkellefiyet
ki

bunun

kapsamna tevhid ve risalet girer. Bir de Allahn yarattklarna kar olmak ki

189

Zuhayli, a.g.e., C:4, S:568.

Yazr, a.g.e., C:5, S:471.
191
Ate, a.g.e., C:6, S:104.
190

35

bunun kapsamna da l ve tarty eksik yapmak, fesat karmay terk

etmek girer. Be mkellefiyet unlardr.
1-Allaha ibadeti emredip ondan bakasna ibadeti yasaklamak
2-Peygamber olduunu tebli
3-l ve tartnn eksik yaplmas
4-nsanlarn mallarna hyanet etmek ve haksz yere mallarn
almalarn yasaklanmas
5-Fesadn yasaklanmas192
Medyen ve Eykelilerin balca azap nedeni olan irk konusunu daha
nce ilemitik. Medyenliler ve Eykelilere de, Hz.uayb Allaha ibadet
etmelerini ve Allahtan baka ilah olmadn bildirdi. 193 Her kavim gibi
balangta Allah inanc olan Hz.uaybin kavmi daha sonra irk gibi korkun
bir uuruma dtler. nantaki bu bozukluk ahlaki kntye de neden
oldu. nsanlarn mallarn eksik tarttlar, ekyalkla mallarn gasbettiler.
Yeryznde bozgunculuk karttlar. te bu balangc irk ve sonucu ahlaki
knt olan bir sretir.
l ve tart da hile her trl ticari olay kapsar. nk insanlar
alverilerini bu iki lyle yaparlar. Bu hile toplumun mekanizmasn bozar.
Zengini daha zengin, fakiri daha fakir yapar. Buna bal olarak da asayi
bozulur. nk devlet adamlarnn gz yummas olmadan bunlar bu ticar
ilemleri yapamazlar. nsanlarn gven duygusu yok olmu olur. Byle bir
ortamda insanlar devletine bakaldrm olur. Gvenlik ortadan kalkar.
Yeryz fesada urar.
Ekyalk ise d ticaret olayna sekte vurur. Bir lkenin geliimi iin
lke

dyla

ticaret

yapmak

elzemdir. lkenin

zenginlemesi,

refaha

kavumas iin ticaret yaplmas, mallarn sirklasyonu ve para dolam

192
193

Zuhayli, a.g.e., C:4, S:570-571.

Araf 7/85.

36

gereklidir. Kervanlarn engellenmesi d ticarete vurulan nemli bir darbedir.

nsanlarn mallar yok olur. Ticarete olan gven yok olur. Ayrca seyahat
zgrl de yok olur.
Kurana gre dnyadaki karklk ve dzensizliin ana kayna,
insann Allaha ibadetten ayrlp bakalarna ve nefsine kulluk etmesi,
Allahn yol gsterici hidayetini brakp ahlak, itima ve kltrel yapsn ina
etmesi iin bakalarnn klavuzluu altna girmesidir. Bu durum fesad ve
buna bal olarak dier kargaa ve dzensizlikleri dourduu iin bunun
kknden kaznp atlmasn amalar. te bu geen fesat hali insann veli,
koruyucu ve yardmc olarak Allahtan bakasn kabul etmesiyle balar. O
halde, dzen ancak tek veli, koruyucu ve yardmcnn, yalnz Allah olduunu
bilmekle tekrar salayabilir.194 te bu noktada peygamber gelir ve Allahn
emrettiini insanlara tebli eder. Hz.uaybde tebli grevini yapmaya
alt. nsanlardan bir grup onlara inand, bir grup inanmad. nanmayanlar,
btn yalanclar gibi tebli grevine kar amansz mcadele verdiler. Hatta
dilleriyle azab bile istediler, alay ettiler ve sonunda azab hak ettiler.
Medyenlilerin azab Racfedir.195 Racfe ile ilgili bilgi daha nce
verilmiti.
Eykeliler ise Yevmiz-Zulle(Glge Gn) azab ile cezalandrlmtr.196
Allah Teala Eykelilerin azabn takdir edince, bunlara yedi gn yedi gece
iddetli bir scaklk vermi, nefesleri tkanyormu gibi oldular, evlerinin iine
sokuldular. Duramadlar. Sahraya frladlar. Derken bulut, gnee glge
olmu. Bir serinlik, bir lezzet duyar gibi olmular. Sevinle birbirlerine
seslenerek bulutun altnda toplanmlar. te o srada o glgelik Allah
tarafndan bir ate halinde zerlerine inmi, hepsini yemi ve bitirmitir.
Bylece zerlerine ,istedikleri gibi gkten bir para drlm demektir.197
F-Nemrud, Kavmi ve Azab

194

Mevdudi, a.g.e., C:2, S:44-45.

Araf 7/91; Ankebut 29/37.
196
uara 26/189.
197
Yazr, a.g.e., C:5, S:471.
195

37

Hz.brahimin Paygamber olarak gnderildii bir kavimdir. Bu kavim

putlara tapyordu. Putperestlikte son snra varmlard. Hz.brahimin babas
da kavminin ileri gelenlerinden ve azgnlkta nde gidenlerindendi. Bu
kavmin azabnn ne olduu hususunda Kuranda bir bilgi bulunmamaktadr.
Hz.brahimin

Kssas;

Meryem,

uara, Enam, Saffat,

Zuhruf,

Zariyat, Nahl, brahim, Ankebut, Bakara, Mmtehine ve Hacc surelerinde

anlatlmaktadr.
Nemrutta

kavminin

iinde

ilahln

ilan

etmi,Hz.brahimle

cedellemi, onu alt edememi ve en sonunda onu atee attrmtr.198

Hz.brahim,putlarn cansz varlklar olduunu, brakn bakasn yaratmay
kendilerine bile faydas olmad kavmine ok gzel bir misalle anlatmtr.
Btn putlar kavminden gizli olarak krm ve baltay byk putun boynuna
asmtr. Kavmi onu ardnda putlar krma iini kendinin deil de o
byk putun yapm olabileceini sylemitir. Onlarda putlarn bir ey
yapamayacan syleyerek kendi dilleriyle itirafta bulunmulardr.199
Hz.brahim,kavmi tarafndan atee atlm fakat ate ona bir zarar
vermemitir.200 Allah Teala onu ve inananlar kavminden kurtarmtr.201
G- Firavun, Kavmi ve Azab
Firavun, Msr medeniyetinin genel olarak Krallarna verilen bir
unvandr. Bizans krallarna Kayser;ran krallarna Kisra denildii gibi.
Hz.Musann ad Kuran- Kerimde 130dan fazla yerde anlr.
Kuranda en ok kssas anlan peygamberdir.
Firavun ve halknn azab hak etme nedenleri
1-Firavunun kendini ilah ilan etmesi
2-Hz.Musa ve kardeinin risaletini kabul etmemeleri
198

Bakara 2/258.
brahim 14/56-69.
200
brahim 14/69.
201
brahim 14/71.
199

38

3-Firavun kavminin kfrde srar etmeleri

4-Hz.Musa ve Harunu ldrmek istemeleri
5-stihza
6-Kibirlenmeleri
Firavun ve halknn azaplar
1-Kuraklk 2-Tufan 3-Cerad 4-Kummel 5-Kurbaa 6-Kan 7-rak
Kuran- Kerimde ok kere zulm kelimesi ile fsk kelimesi kfr ve
irk manasna kullanlr. Zira gerek irk, gerekse kfr zulmn en iren
eklidir. Gerek kfredenler, gerekse irk koanlar en byk hakikate kar
hakszlk etmekte, dnya ve ahirette kendilerini helake srkledikleri iin
kendi kendilerine zulmetmektedirler. Ayrca insanlar bir tek Allaha kulluktan
karp muhtelif tanrlara ve saysz putlara kul etmelerinden dolay insanlara
da zulmetmektedirler.202 Araf suresinde yce Allah Firavunu zalim vasfyla
nitelemektedirler.
Ayn ayette, mfsitler kelimesi de kafirler ve zalimler kelimesiyle de
ayn manaya gelmektedirler. Onlar Allahn ayetine zulmetmekle inkar
etmilerdir. Onlar bozguncudurlar, nk inkar etmekle zulme dalmlardr.
Hayat ancak tek bir Allaha iman ve bir tek ubudiyet esasna dayand
zaman doru yolu bulur. nsanlarn hayatnda ubudiyet yalnz Allah iin
olmad zaman yeryz btnyle bozguncularla dolar. Tek bana Allaha
kulluun manas insanlara hakim bir tek efendinin bulunmasdr. Kullarn
ibadet ve kulluk vazifesini yalnz tek bir yaratana kar ifa etmeleridir.
Beerin deiik arzularna ve basit ehevi duygularna mahkum olmadan
insanlarn hayatlar boyu sadece Allahn eriatna boyun emeleridir.
Meydanda kullarn omuzlarna bir takm eitli tanrlarn bulunmas halinde
insanlarn dnce sistemleri bozgunlua duar olaca gibi hayatlarnn her
tarafn da bozgunluk sarar. nsanlarn hayat, yeryznn imar ancak
202

Kutup, a.g.e., C:6, S:197.

39

kullarn yalnz bana eriat, ibadet ve akide olarak Allaha kul olduu vakit
mmkn olabilir.203
Firavun ve adamlar, yeryznde ki saltanatlar onlar martm,
kibir ve gurur ykyle yklenmelerine neden olmutur. nk yeryznde
hakim olduklar btn insanlar kendilerine hrmet ve sayg gsteriyorlard.
Her dediklerini yaptrabiliyorlard. Yeryznde nlerine, isteklerine kar
kabilecek hi kimse grmyorlard. Btn bu dnce sistemi, kibir ve
azametleri kendilerini ilah sayabilecek kadar sapknlklarn ilerletti ve
Firavun kendisini ilah ilan etti.
te bu srada kendi saraynda yetimi biri kendisine kar kyor
ve tekbir yaratcya inanmasn, ona kulluk etmesini emrediyordu. Kalpleri
kfr mhryle kapanm, gzleri kibir perdesiyle rtlm, sahte ilahlk
peinde bocalayp duran Firavun,Hz.Musann bu tebliine kar kt.
Gsterdii mucizeleri basit birer illzyon zannetti. O,sihirbazlarnn gzlerini
boyamas ile akln balamt. Grd hakikati birer oyun ve elence
zannediyordu.
Hz.Musa,

Firavuna

gsterdii

mucizeler

unlardr:

Elinin

beyazlamas, Asann ylana ve ejderhaya dnmesi gibi. Bycler hakikati

grdler. Musann taptnn sihir olmadn anladlar. Onun rabbine iman
ettiler.

Firavunu,

byclerinin

iman

bile

yola

getiremedi.

Firavun

byclerine ve srail oullarna azap(ikence) etti. Hatta Hz.Musa ve

Harunu ldrmeye bile teebbs ettiler.204 Firavunun halk da onlara
inanmadlar.
inanacaklarn

Mucizeler
syleyip

geldiinde
azabn

zor

durumda

kaldrlmasn

kalyorlar.Hz.Musaya

talep

ediyorlard.

Azap

kaldrlnca ise tekrar kfrde devam ediyorlard. 205

Firavunun azab hak etme nedenlerinden biri de Allah, peygamberi
ve mucizeleri ile alay etmeleridir. Hz.Musa rabbini ona anlatnca, O Hamana

203

Kutup, a.g.e., C:6, S:197,198.

Araf 7/103-137.
205
Araf 7/133-135.
204

40

kendisine bir kule ina etmesini ve onunla Musann rabbine ulaacan iddia
etmektedir.206

Firavun ve kavminin azaplar unlardr:

Firavun

ve

kavmine

anlatlmaktadr. Buradaki

gnderilen

ayetlerde

azap

kfr

ve

eitleri

Araf

yalanlama

Suresinde

tehlikesinden

uzaklatrmak iin, kkn kazma eklinde ki azap inmeden nce gelen

eitli azaplar zikredilmitir. Kkl azap ise srail oullar kurtulduu halde
Firavunun denizde boulmasdr.207
Firavun halknn bana gelen ilk azap yllarca sren kuraklk ve rn
ktldr.208 Bu azap, ilk korkutma iaretiydi. Ayeti kerimede geen esSinn kelimesi Arap dilinde kuraklk, ktlk ve iddet seneleri iin kullanlr.
Hele bir de bu Msr arazisi gibi verimli mahsl bol arazide olursa artk bu
dikkati ekici, kalplerin titremesine vesile olan, sarsntlar meydana getiren
ve dnmeye,uyanmaya aran bir hadise olur.209 Kurakln ve rn
ktlnn sebebi dnp ibret almalar yani kfrlerinden ve Allahn
ayetlerin yalanlamaktan, srail oullarna zulmden vazgesinler, Rab olarak
Allaha iman etsinler. Hz.Musann davetine uysunlar.210 Fakat onlar ibret
almyorlar. nk ibret almak, gayb aleminin ifadesidir. Oysa hisleri kat,
kalpleri, cahil ve kr kimselerdir. te Firavun ve erkan da uyarclara kar
uyanmadlar.211 Onlara bir iyilik geldii zaman: Bu bizim hakkmzdr der,bir
fenala urarlarsa da, bu Musa ve onunla birlikte olanlarn uursuzluu
sebebiyledir, derler.212
te Firavun ve taraftarlar bu mucizelere inanmamalar zerine Allah
Teala onlarn zerine Tufan gnderdi.213 Tufan, ekinleri ve meyveleri yok
206

Kasas 28/38.
Zuhayli, a.g.e., C:5, S:50.
208
Araf 7/130
209
Kutup, a.g.e., C:6, S:223.
210
Zuhayli, a.g.e., C:5, S:51.
211
Kutup, a.g.e., C:6, S:224.
212
Araf 7/131.
213
Araf 7/133.
207

41

edecek

derecede

ar

yamur

yamasdr.214

Firavun

ve

sosyetesi

inanacaklarna syleyerek Hz.Musadan azabn kaldrlmasn istediler. Ama

azap kalknca tekrar eski karanlklarna geri dndler.215
Allah Teala, Firavun ve melelerinin zerine Cerad(ekirge) gnderdi.
O ekirgeler btn ekinleri, meyveleri, kaplar, evlerini, tavanlarn hatta
elbiselerini yedi. Fakat srail oullarnn evlerine bir tane bile ekirge
girmedi. Onlar Musadan yardm istediler. Yedi gn sonra bu durumdan
kurtuldular.216
Daha sonra balarna

kummel musallat oldu. Kummel hakknda

birka farkl gr vardr: 1- Ekin Kurdu 217 2- Gve,kene, kk sinek, pire,

sivrisinek, kml218 3- a)Henz tohumundan km ve kanatlanmam ekirge
yavrusu b)Buday gvesi(biti) c) genel manada siyah ve kk haerat ve
bceklerdir.219 Bunlar ekinleri ve yeil olan her eyi yok ettiler. Yine
Hz.Musa(a)dan yardm istediler, bu hal kaldrld. Onlar yine eski hallerine
dndler.
Bu seferde balarna kurbaalar gnderildi. Kurbaalar evlerine
girdiler. Kaplarna ve yiyeceklerine, yataklarna doldular. yle ki yemek
yiyemez ve uyuyamaz hale geldiler. Firavun kavmi yine yardm istediler.
Onlardan bir daha eski hallerine dnmeyeceklerine dair sz alnd fakat onlar
szlerinde durmadlar ve eski hallerine dndler.220
Bunun zerine Allah Teala onlarn zerlerine kan gnderdi. ecekleri
her ey kan oldu. 221
Btn bu azaplara kar Firavun ve ileri gelenler, kar geldiler.
Hakk grmemekte srar ettiler. srail oullarnn Msr terk ediinden sonra
onlar Kzldenize kadar takip ettiler ve onlar kstrdlar. Allah Teala
214

Zuhayli, a.g.e., C:5, S:52.

Araf 7/134.
216
Zuhayli, a.g.e., C:5, S:52.
217
Kutup, a.g.e., C:6, S:228.
218
Zuhayli, a.g.e., C:5, S:52.
219
Yazr, a.g.e., C:4, S:39.
220
Zuhayli, a.g.e., C:5, S:52
221
Araf 7/74-77; uara 26/52-68; Kasas/28; sraa 17/90-92.
215

42

Hz.Musaya, denize asasyla vurmasn emretti. Hz.Musada asasyla vurunca

deniz ikiye yarld ve srail oullar karya getiler. Firavun ve ordusu da
onlar takip ettiler fakat onlar tam denizin ortasnda iken deniz birbirine
kavutu ve Firavun ve ordusu yok oldu. 222
H- srailoullar ve Azaplar
srail, Hz. Yakupun ikinci ad veya lakabdr. Onun soyundan
gelenlere Tevratta Beney Yisrael, Kuranda Benu/Beni srail ( srailoullar)
denilmektedir. Kuranda iki yerde geer.223Tevrata gre Yakupun soyundan
gelenler, gerek Msrda gerekse Msrdan ktktan sonra lde ve Kenan
diyarnda srail veya srail oullar diye de adlandrlmtr. Sauln lmne
kadar bu iki isim, on iki kabileden oluan halkn tamamn kapsamak zere
kullanrken

zamanla siyasi ve corafi artlar kelimenin eitli dnmelerde

farkl anlamlar kazanmasna sebep olmutur. Kralln ikiye blnmesinin

(M.. 930) ardndan on kabileden oluan kuzeydeki krallk srail adn alm,
bununla birlikte o dnemde ve Babil esareti sonrasnda srail kelimesi btn
kabileleri kuatc anlamn da muhafaza etmi ve gelecek nesillere gemiin
anl hatralarnn aktarlmasnda ve gelecekteki Mesih krallk hayalini
canlandran bir kavram olarak varln srdrmtr.224
srail oullarnn Azab hak etme Nedenleri
1. Buzaya tapnma225
2. Nankrlk:
a- Firavundan kurtulmalarna kar nankrlk226
b- Bldrcn ve kudret helvasna kar nankrlk227
c- Kayadan su karma228

222

Yazr, a.g.e., C:4, S:40-41.

Al-i mran 3/93; Meryem 19/58.
224
TDVslam Ansiklopedisi Beni srail Mad..
225
Bakara 2/54,93; Taha 20/84,100; Araf 7/88138-141
226
Bakara 2/249-250.
227
Bakara 2/57.
228
Bakara 2/60-61; Araf 7/100
223

43

3. Szlerinde durmamalar229
4. Elilerini yalanlamalar veya ldrmeleri230
5. Allahn cihad emrine kar korkaklk gstermeleri ve Allahla
istihza231
6. Kutsal kitaplarn (Tevrat) tahrif232
7. hanet233
8. Allaha kar yalan uydurmalar234
9. Allahn emrini yerine getirmekte nazlanmalar 235
10. fsat236
11. Sebt (Cumartesi) yasan inemeleri237
srail oullarnn Hak Ettikleri Azaplar:
1-Samirin azab238
2- Maymuna evrilme239
3- Zillet, meskenet, gadab240
4- Srgn241
5- Saika242
6. Racfe243

229

Bakara 2/63,64,83,93; Araf 7/162.

Bakara 2/87,91; Maide 5/70.
231
Maide 5/22-24, 31; Bakara 2/246,247.
232
Bakara 2/59,85; Maide 5/13; Araf 7/162.
233
Maide 5/13.
234
Al-i mran 3/94.
235
Bakara 2/67-74.
236
sra 17/4
237
Araf 7/163
238
Taha 20/97.
239
Bakara 2/66; Araf 7/166.
240
Bakara 2/61,85; Araf 7/152-153.
241
sra 17/4-8.
242
Bakara 2/55.
243
Araf 7/155
230

44

1- srailoullarnn Azab Hak Etme Nedenleri

a- Buzaya Tapnma
srail oullar, Allahn

ayetlerini, byk kudretini, Firavun ve

ordusunu helak ettiini, kendilerini ise kurtulua ve selamete ulatrdn

grdkten sonra, son derece de byk bir cehalet, sapklk ve nimeti inkar
iine girdiler. Musadan, putlardan bir ilah edinmesini istediler. Heykellere
tapan Msrllara benziyorlard. Sanki, onlar, Musann kendilerini ard
tevhidin manasn bilmiyorlard. Onlarn grdkleri kavim Kenanilerdendir.
Taberi onlarn sr suretinde bir takm putlara taptklarn syler. Onun iin
bu, ondan sonra, onlarda buzaya tapma duygusunu uyandrd.
Onlar yle dediler: Ey Musa! Bize de onlarn ilahlar gibi, ibadet edip
tapacamz put yap.244 Bununla ondan, kendilerine bir put belirlemesini
istediler. Bu, onlarn maden, yada tatan ilah yapma hususunda Msrdan
etkilendiklerini gsterir. Hz. Musa, byk bir mucizeyi grdkten sonra
onlarn byle bir istekte bulunmalarn hayretle karlad. Onlarn bu
yaptklarnda ve bu isteklerinden daha byk cahillik olamazd. 245
Putlar Allaha vasta klmak kfrdr. Allahn dnda ibadet edilen
varlklara ister Alemin lah olduuna inanlsn ayndr. nk ibadet, tazimin
en son noktasdr. Tazimin en son noktas da, ancak nimet ve ikramda
bulunan layktr. 246
Musa cevabn yle tamamlad: u heykellere tapanlarn inandklar
batl din, yok olmaya mahkumdur ve ibadet diye iledikleri amelleri de boa
kar.247
Sona Musa onlara yle dedi: Gklerin ve yerin yaratcs, bu
nimetleri size veren Allahtan bakasn m sizin iin mabut olarak isteyeyim.
Allahn kendilerini Firavunun esaretinden, zillet ve erefe, mlk ve
saltanata kavuturduunu, dmanlarndan intikam aldn, onlara ise iyi
muamele ettiini hatrlatt.248
244

Araf 7/138.
Zuhayli, a.g.e., C:15, S:61.
246
Razi, a.g.e., C:15, S:223.
247
Araf 7/139.
248
Araf 7/140-141.
245

45

Hz. Musa (a.s.)n kendisine vaat ettii sz zere, Rabbiyle mnacatta

bulunmak iin Tur dana gitmesinden sonra srail oullar, Kiptilerden
dn olarak aldklar ve Allahn Firavunu helakinden sonra ellerinde kalan,
altn ve gm gibi ziynet eyasn Samiriye verdiler. Samiri onlara bir
buza heykeli yapt. Samiri srail oullarnn nde geleni idi. Yapt
buzay tanr edindiler.249
Mfessirler bu buza hususunda baz grler sylemilerdir. Katade
ve Hasan el-Basriye gre; Samiri, Hz.Cebraili bir ata binmi denizden
geerken grd. Atn ayann bast

yerler hayat buluyor, yeeriyordu.

Samiri oradan ald topra buzann iine koydu. nek canland, inek gibi
bard.
Mutezili mfessirlerin pek ou ise; Samiri o buzay ii bo olarak
yapt, iine zel ekilde borular yerletirdi ve o heykeli, rzgarn estii yere
koydu. Rzgar, borularn iine giriyor, ondan buza sesine benzer zel bir
ses kyordu.
Bir bakasna gre ise, sihirbazlarn iine benzeyen bir gz boyama
yani aldatmacayd. Samiri, heykeli ii bo olarak yapt. Buzay diktii yerin
altna , insanlarn bilmeyecei, fark etmeyecei bir yerden ona fleyecek bir
adam koydu. O adam fledi, insanlar onun iinden buza sesi gibi bir ses
duydular.250
Hz. Harunun kavminin putlara tapma olayna kavmi arasnda fitne
kar korkusuyla ses karmad. Hz. Musa tur dandan inince kavminin
durumunu grd. Kardeine, kavmine ses karmad iin kzd ve yakasna
yapt. Daha sonra sakinleti. Kavmine kar, olanlarn ne olduunu
sordu.251
Putu (buzay) yapan Samiriyi ve putlara tapanlara ulaan azab
azab blmnde inceleyeceiz.

b-Nankrlk
249

Zuhayli, a.g.e., C:5, S:73-74.

Razi, a.g.e., C:15, S:5.
251
Araf 7/150-151.
250

46

a. Firavundan kurtarlmasna karlk nankrlk

Bundan nceki blmlerde srail oullarnn Msrdan kndan sonra
Hz. Musadan kendilerine put yapmasn istediler. Kendilerine ikence eden
ikinci snf vatanda sayan, erkek evlatlarn ldrp kzlar sa brakan
Firavunun elinden kurtaran Yce Rablerine kar nankrlk etmilerdir.252
b. Bldrcn ve kudret helvasna kar nankrlk
srail oullarnn bir baka nankrl ise kendilerine l ortamnda
verilen glgelik, kudret helvas ve bldrcn etidir.253 Ancak srail oullar Hz.
Musaya giderek tek eit yemee dayanamayacaklarn, kendilerine, soan
sarmsak, hyar gibi eitli yiyecekler istediler. Hz. Musa ise onlara size
verilen gzel nimetlerin daha aasn m istiyorsunuz dedi.254
Allah Teala bu nankrlklerine kar zillet, meskenet ve gazabn
indirdi. Bunlar daha sonra aklayacaz.
c. Kayadan su karmasna kar nankrlk
srail oullar lde susuz kalmlard. Hz. Musadan su istemilerdi.
Hz. Musada onlara su aram ama bulamamt. Allah Teala Hz. Musaya
taa vurmasn emretti. Tatan kabile ba pnar ( 12 tane) fkrd. Her
kabile iecei yeri rendi. Ama onlar bu nimete karlk yeryznde
bozgunculuk yaptlar.255
c- Szlerinde Durmamalar
srail oullarnn en karakteristik zelliklerinden biridir. srail oullar
verdikleri sz tutmazlar. Bu sebepten dolay pek ok kez azaba mstehak
olmulardr. Bakara sresi 63. ayetinde Allah Teala srail oullarndan
salam bir sz aldn ve Tur dan stlerine kaldrdn ve bylece
szlerinde sk durmalar ve saygl olmalarn salanmasn istedi. Ama onlar
szlerinde durmadlar. Eer Allahn ltfu olmasayd zarara urayanlardan
olurdu.256
Yine

Allah

tapmayacaklarna,

Teala,

srail

ana-babaya,

Oullarndan,

yaknlara,

252

Bakara 2/249-250.
Bakara 2/57.
254
Bakara 2/61.
255
Bakara 2/60-61; Araf 7/100.
256
Bakara 2/64,92.
253

47

Allahtan

yetimlere,

bakasna

dknlere

iyilik

edeceklerine, insanlara gzel sz syleyeceklerine, namaz klacaklarna ve

zekat

vereceklerine,

birbirlerinin

kann

dkmeyeceklerine,

birbirlerini

yurtlarndan karmayacaklarna dair sz ald. Fakat onlar buna ramen

birbirlerini ldrdler ve birbirlerini yurtlarndan kardlar. Dmanlk ettiler.
Yurtlarndan karmak haram olmas bir yana kendilerine esir olarak
geldiklerinde fidyelerini bile vermiyorlard.257
Yine Maide suresi 12. ayetinde onlardan, namaz klmalar, zekat
vermeleri, elilere inanmalar, onlara destek olmalar ve Allaha kar gzel
bir bor (karz- hasen) vermeleri hususunda sz alnd. Buna karlk Allah
Teala onlarn ktlklerini rtecekti ve de onlar cennetlere sokacakt. Allah
Teala verdikleri szleri tutmamalarndan dolay onlar lanetledi ve gnllerini
katlatrd.258
d- Elilerini Yalanlamalar
srail oullar kendilerine gelen peygamberlerin ouna eziyetler
verdiler. Peygamberler, onlar doru ve hak yola arrken onlar bunlardan
holanmadlar. Peygamberlerin holanmadklar eyleri getirmeleri sebebiyle
kimini byklk taslayp yalanlyorlar, kimini de yalanlayp ldryorlard. 259
e- Allahn Cihad Emrine Kar Korkaklk Gstermeleri ve Allahla
stihza
Hz. Musa kavmine yle demitir; Ey kavmim! Allahn size olan
nimetini dnn. inizden peygamberler yetitirdi ve sizi melikler yapt.
Milletlerden hi birine vermediini size verdi. Ey kavmim! Allahn size
verdii kutsal topraa girin. Ardnza dnmeyin, yoksa kaybedenlerden
olursunuz. Onlarda yle dediler; Ey Musa! Orada zorba bir kavim var. Onlar
oradan kmadka biz asla oraya girmeyiz., dediler.260 Bylece srail oullar
cihad emrine kar korkaklk ettiler hatta daha ileri giderek, biz onlar
olduka oraya girmeyeceiz. Sen ve Rabbin gidin savan, diyerek dalga
getiler ve Musa rabbine dua etti ve Rabbinden kavmiyle arasn ayrmasn
istedi ve yeryznde perian bir halde kaldlar.

257

Bakara 2/83-86.
Maide, 5/12,13.
259
Bakara 2/84,91; Maide, 5/70.
260
Maide, 5/20,21,22.
258

48

Hz. Musadan sonra da peygamberler geldi. Peygamberlerinden birine

de yle dediler; Bizimle bir hkmdar gnder de Allah yolunda savaalm.
Peygamber de; Eer size sava farz klnrda savamazsanz? Onlarda ;
Yurtlarmzdan

ve

oullarmzdan

uzaklatrldmz

halde

neden

savamayalm?261
Allah teala onlara Talutu hkmdar olarak gnderdi. lk defasnda
hkmdarln kabul etmediler. Daha sonra hkmdarlk alametlerini
grnce kabul ettiler. Talutla birlikte savamaya gidince bir snava tabi
tutuldular. Bir rmaktan geecekleri, ondan bir avu kadar iebilecekleri
emrolundu fakat onlar emri dinlemediler ve iiler. Sava meydanna gelince;
Bugn bizim savaacak gcmz yok dediler ve savatan kandlar.
f- Kutsal Kitaplarn Tahrif Veya Sadece Bir Ksmn Uygulamalar
Tevrat, Allahn Hz. Musaya indirmi olduu kutsal kitaptr. Hz.
Musadan sonra srail oullar Tevrattaki szleri deitirdiler. Tahrif ettiler.
Zaten onlara Peygamberleri ne zaman bir ey getirse ilerine gelmezse onu
kabul etmezlerdi.

Balarnda peygamber olmad zamanda onu tahrif

ettiler.262
srail oullarnn bir deer zellii de Tevratn bir ksmna inanp bir
deer ksmna inanmamalar ve uygulamamalardr. te btn bunlardan
dolay onlar lanetlenmilerdir.
g- hanet
srail oullar her frsatta hainlik etmilerdir. Hz. Musa, Tur dana
Rabbi ile grmeye gittiinde, kendilerinde her cihad emri verilediinde
ksaca srail oullar kendilerine gvenilmez bir millettir. Maide Suresi 13.
ayette bunu tescillemitir. lerinden pek az dnda, onlar dan hep hainlik
grrsn.263

h- Allaha Kar Yalan Uydurmalar

Btn yiyecekler srail oullarna helal idi. Ancak, Yakup (a.s.) n
kendi nefsine haram kld mstesna. Yakup (a.s) n haram kld, deve eti
261

Bakara 2/246,247.
Bakara 2/59; Maide, 5/13; Araf 7/162.
263
Maide, 5/13.
262

49

ve st idi Sonra isyanlar sebebiyle ceza olarak srail oullarna i ya ve

benzeri baz besin maddeleri de haram klnd. Btn bunlar Tevrat
indirilmeden nce helaldi. Ey Muhammed! Onlara deki; Eer o yiyeceklerin
zulmnz ve taknlnz sebebiyle size haram klnmad iddiasnda doru
iseniz, bana Tevrat getirip okuyun.264
Zemaheri yle der: Yahudilerin maksad; taknlk, zulm ve Allah
yolundan

alkoyma

hususunda

Allah^n

aleyhlerindeki

ahitliini

yalanlamalardr. Yce Allah kendi kitaplarnda onlarn aleyhine hccet

getiripte onlar susturunca app kaldlar ve kk duruma dtler. Hi biri
Tevrat getirmeye cesaret edemedi. Burada, Hz. Peygamber (s.a.v.)
doruluuna apak bir delil vardr.265
- Allahn Emrini Yerine Getirmekte Nazlanmalar
Bakara suresine de adn veren ve srail oullarnn Allahn emrini
yerine getirmemek iin ellerinden geldiince nazlanan Bakara (inek) olaydr.
srail oullarndan bir kii ldrlmt. Katili bilinmiyordu. Allah Teala Hz.
Musa aracl ile srail oullarna bir inek kesmesi ve derisini lye
vurmalar ve bylece de lnn kendisini ldreceini syledi. Fakat onlar
herhangi bir sr kesmek yerine, nasld? Rengi ne idi? Cinsi, derisi gibi
zelliklerini renmek istediler. Allahn emrini yerine getirmeye srekli
nazlandlar.266
j- fsat
sra suresi 4. ayeti kerimesinde srail oullar iin iki defa yeryznde
bozgunculuk yapacaklar bildirilmitir. srail oullar iin Musa kitabnda
haber verildii zere yeryznde iki defa bozgunculuk yapacaklar ve
kibirlenecekleri bildirilmektedir.

Bunun cezas olarak iki defa srgne

uramlardr. Bunlarla ilgili ileride geni malumat verilecektir.267

k- Sebt ( Cumartesi) Yasan inemeleri
Rivayet olunduuna gre, Yahudilerin de bizim gibi Cuma gnn
setiler. Bu sebeple o gnle imtihan olunmulardr. O gn avlanmalar,
264

Muhammed Ali es-Sabni, Safvett-Tefasir, Ensar Neriyat, st. 1995, C:1, S:409.
Ebul Kasm Carullah ez-Zemaheri, Tefsirul-Keaf an Hakaiki avamdt-Tenzil ve Uyunuil
Ekavil fi Vucuhit-tevil, 4.C, 1.Bas., Darul-Ktbil-lmiyye Beyrut 1995, C:1, S:295.
266
Bakara 2/67-74.
267
sra 17/4-8.
265

50

kendilerine yasakland. O gne saygl davranmakla emrolundular. Cumartesi

gn

balklar

sr

ile

geliyorlard.

kadar

oktular

ki

adeta

su

grnmyordu. Cumartesi gn dndaysa, hi balk gelmiyordu. Bu durum

bir sre byle devam etti. Sonra iblis geldi ve yle dedi; Siz Cumartesi
gn onlar yakalamaktan yasaklanmadnz. Havuzlar yapn, Cumartesi
balklar oraya srerseniz, Onlar oradan kamaz ve siz de Pazar gn
avlarsnz.lerinden

birisi,

bir

balk

yakalad,

sahildeki

bir

aaca

kuyruundan iple balad. Suya sald. Sonra Pazar gn bal kzartt.

Bunun zerine komusu baln kokusunu ald, ate yakt yere geldi ve;
Allahn yasan iniyorsun, Allah sana azab edecektir, dedi. Fakat o adam
Allahn azap etmediini grnce, bir sonrakini grnce ,onlar da balk
avladlar ve yediler. Halk e ayrld. Bir ksm onlar bu durumundan
nehyediyorlard.

Bir

ksm

sz

dinlemeyen

bir

kavme

niin

nasihat

ediyorsunuz? dedi. Bir ksm da hata ilemilerdi. Nehyedenler bir gn

oturuyorlard. Haddi aanlardan hi kimse dar kmad. Herhalde bunlara
bir ey oldu dediler. Baktklarnda, onarln maymun olduklarn grd. 268
2-SRALOULLARININ AZABLARI
a- Samirinin azab
Taha suresi 97. ayetinde Hz. Musa, Samiriye olacaklar yle
bildirmitir; Defol! Artk hayatta; Bana dokunmayn demekten baka
yapacan yoktur. Senin iin asla kaamayacan bir ceza vardr.
Hasan Basri yle der: Allah Samirinin dnyadaki cezasn, onun
insanlara, insanlarnda ona dokunmamas eklinde verdi. Yce Allah,
dnyada onun skntsn artrd. Onun iin ahirette de takdir edilmi bir azab
vardr.269
Eski Ahitte ve baz mfessirlere gre, Samirinin yaptnn dnyadaki
cezas

olarak

Hz.

Musann

bedduasyla

czam

hastalna

yakalanmtr.270
b- Maymuna evrilme

268

Zuhayli, a.g.e., C:5, S:111-112.

es-Sabni, a.g.e., C:4, S:45.
270
mer zsoy, lhami Gler, Konularna Gre Kuran, 4.Bas., Fecr Yay.,Ank. 1999, S:787,
Melliflerin dipnotu .
269

51

Maymuna

evrilme

nedenlerini

daha

nce

ilemitik.

ekil

deitirmenin mahiyeti hakknda mfessirlerin grleri deiiktir. Onlardan

bazlar, bunun fiil olarak gerekletiini sylerken, bazlar ise bu ibarenin
mecazi

olduu,

Allahn

grndedirler. nk

onlara

olan

fkesini

ayetler, onlarn,

tanmlamay

vicdan

ve

ahlak

amalad
noktasnda

vardklar k anlatmaktadr.271
Byk

tabiin

nakletmilerdir;

mfessiri

Onlarn

olan

ekilleri

Mcahidden

deimedi

oysa

bazlar

kalpleri

yle

deiti

ve

maymunlar temsil etti.272 Kullanlan slup ta bu tevile yardmc olmaktadr.

Baz insanlar bazlarn domuza ve maymuna benzetmektedirler, onlar kt
sfatlarla tanmlamak, kt adet ve ahlaka nispet etmek istedikleri zaman
kullandklar bir metodudur.
Ayetlerin

zellikle

Yahudiler

ve

onarln

ahlaklarna

iddetli

gndermeler yapmasyla birlikte, Allahn hadlerinden ve yasaklarndan

kurtulmak iin, yaplan hileleri irkin grmede vardr.273
c- Zillet, Meskenet, Gadap
Zillet, zelillik, horluk ve hakirlik demektir.Meskenet, fakirlik ve boyun
emektir.

Bu

kelime,

skun

kelimesinden

alnmtr.

Bu

mana

da

fakirliinden dolay az hareket eden kimseye miskin denir.

274

Allahn verdii su nimeti, bldrcn eti, kudret helvas, glgelenme gibi

nimetlerine karlk yaptklar nankrlk sebebiyle Allah onlar bu azaplarla
cezalandrmtr.
Allah onlar, yersiz, yurtsuz ve bir lokma ekmee muhta olarak
yeryznde dolatrmtr.
zerlerine horluk ve yoksulluk binas kuruldu. Bir baka ifadeyle
zerlerine horluk ve yoksulluk damgas basld. Hakaret altnda ar
vergilere, fakirlik ve yoksullua mahkum kaldlar ve nihayet, Allahtan bir
gazaba uradlar. Devletleri bitti ve cemiyetleri perian oldular. Fatiha
suresinde anlan gazaba urayanlardan oldular.275
271

M. zzet Derveze, et-Tefsirul-Hdis, 2.Bas., Ekin Yay., st. 1998, C:1, S:492.
Reit Rza, a.g.e., C:9, S:379.
273
zzet Derveze, a.g.e., C:1, S:491.
274
es-Sabni a.g.e., C:1, S:110.
275
Yazr, a.g.e., C:1, S:306.
272

52

d- Srgn
srail oullar yeryznde bozgunculuk yapmalar ve kibirlenmeleri
sebebiyle iki defa srgn olmulardr.276 Birincisi, Babilliler Kudse girmi,
Mescidi ykm ve srail oullarn tekrar srgn etmilerdir.
e-Saika
srail oullar Allaha inanmak iin Hz. Musadan Allah Tealay apak
gstermesini yoksa ona inanmayacaklarn syledi. Allahta onlar bu azab
sebebiyle yldrmla cezalandrmtr.277
f- Racfe
Hz. Musa, kavminin buzaya tapmam olanlarndan yetmi kiiyi
seti. Buzaya tapm olanlardan dolay zr dilemek zere, Rabbinin,
gelmesine izin verdii zaman Tur dana geldi. Racfe (dan sarsmas) ile
helak olduklar zaman Hz. Musa, Allahn emrine teslim olmu bir ekilde
yalvarp yakararak dedi ki; Ey Rabbim! Bundan nce helak etmek isteseydin
elbette ederdin. phesiz biz senin kullarnz.Senin emir ve hakimiyetinin
altndayz.278
Racfe ile ilgili gemite bilgi verilmiti.
I-Sebeliler ve Arim Seli
Sebe kavminin atalar Sebe; bn-i Yecb bn-i Yarub bn-i Kahtann
adyla anlan Sebe kavmi, eskiden gnee taparlarken, Belks idaresinde
Hz.Sleymana itaat ederek memleketlerini kurtardktan baka ayrca
ykselmi

ve

gelimilerdir.

Meskenleri,merkezleri,

Yemende

Merib

ehriydi. Sebe on da denilir.Bunlarn oturduu yerlerde,kendileri iin bir

ayet, bir ibret vakidir.279
Sebelilerin helk edilme nedeni unlardr:
1-nkr 2-Nimete kar nankrlk 3-Nefislerine zulm 4-ahireti inkr.
Sebelilerin zab Arim selidir.

276

sra 17/4.
Bakara 2/55.
278
es-Sabni a.g.e., C:2, S:344.
279
Yazr, a.g.e., C:6, S:129.
277

53

Sebeliler, balangta Sleyman(as)n eraitine tabi idiler. Zamanla

bu inantan saptlar. Rablerinden yz evirdiler. Peygamberlerinin emirlerine
uymaktan vazgetiler.280 Rivayete gre on peygamberleri kendilerini davet
ettikleri hlde krden kandlar, hizmetine bakmadlar.281
Sebeliler inkrn zerine Rablerinin kendilerine vermi olduu sal
sollu

bahelerdeki

her

trl

yetien

meyvelere

ve

zenginlie

kar

kretmeyerek isyanda bulundular.282 Bu syanla kendilerine zulmetmi

oldular. nk bu isyanla azab hak ettiler.
Yce Allahn burada nankrlk edenlere azab tahsis etmesi, kafire
yapm olduu btn msiyetlere azap takdir edilir. Mminin ise gnah
affedilir. Burada nankrln n plana kmas o kavmin bu zelliinin
sivrilmesidir.
Sebe Suresi 20-21. ayetlerinde, Sebelilerin, eytana uymalar
yznden cezalandrldn eytann onlar zorla yoldan karacak bir gc
bulunmadn, ancak Allahn ahirete inananlarla ondan kuku duyanlar
bilip

ortaya

karmas

iin

eytan

vastasyla

onlar

denediini

bildirmektedir.283
blisin

insanlarn

kalpleri

zerinde

hibir

hakimiyeti

yoktur.

Kendilerini saptraca hibir hcceti yoktur. Onlar kfre zorlama gc

yoktur. blisin yapt ey sadece btln propagandasn yapma, ssl
gsterme ve vesvese vermesidir.Onlar da hibir hccet ve delil olmakszn
ehvet, taklitilik ve nefsi arzuyla blise uydular.
Sonuta Allaha ve ahirete iman eden kimsenin durumu ortaya
kacak, bu kii, Allahn varlndan ve kyametten phe eden kimseden
ayrlacaktr. Bylece kullarn amelleri ilahi hafzaya kaydedilecektir. Kulun
her ameli tespit edilecek ve Cenab- Hak karln verecektir.284
280

et-Taber, a.g.e., C:4, S:1856.

Yazr, a.g.e., C:6, S:130.
282
Sebe 34/16-20.
283
Ate, a.g.e., C:18, S:474.
284
Zuhayli, a.g.e., C:11, S:463.
281

54

Sebe kavminin azab olan Arim seline gelince bunun hakknda farkl
grler ileri srmlerdir.
1-Bu, o seddin yklmasna sebep olan kstebek veya bir baka
gre gre farelerdir. nk Belks zamannda yaplan bu set zalimleri yok
etmek iin Allah tarafndan buraya yneltilmilerdir.
2-Arim, seddin addr. Bu sedde Arimin toplanmas demektir. Arim
ise talarn bir araya gelmesidir.
3-Arim, kendisinde suyun kaynaklanm olduu vadinin addr.
Bu sel olutuktan sonra srada yerleim kalmad. O gzelim baheler
bakmszlktan aalar birbirine girdi ve kendisinde yabanc otlarn bitmi
olduu sk aalkl koruluk haline geldi. Bylece meyveleri azald, aalar
oald. Bylece onlarn baheleri ac meyveli, lgnlk ve iinde birazda sedir
aac bulunan iki baheye evrildi.285
Seba lkesinin ekirdeini oluturan blge ikiye ayrlmt. Orta
Yemenin dalk blgesini kaplayan yksek blge ve bu blgenin dou ve
gneydousunda uzanan Edne Vadisi, evreye yaan yamur sular,iinden
bir derenin de akt,denizden 1100m. Yksekliindeki bu vadiye toplanp
alak bir araziden geer. Balak Da kayalarnn arasndan akar,Rubul-Halil
lnn bat uzants olan Ramlat Sabatainde kaybolur. Irman Balak Da
kayalklarnda at yolun aznda Seba bakenti Merib bulunur.
Irman, Balak Dana girdii noktann, baraj yapmna ok uygun
olmas,hemen gerideki vadinin sulanmasna imkan veriyordu.286
Merib ovasnn sulama tesislerinin inasyla ilgili en eski belge,
muhtemelen M.. 685 tarihine aittir. Merib barajnn ise takriben 528 lerde
ina edildii anlalmaktadr. Baraj ykseklii 60m. ,uzunluu 620m. Bu
barajdan sulanan toplam alan 9600 hektard. Bunun 5300 hektar gney,
geri kalan kuzey ovasnda bulunuyordu. Merib vadisinin gneyinde bulunan
285
286

Razi, a.g.e., C:18, S:333.

Ate, a.g.e., C:18, S:469.

55

ovaya Yesran, kuzeyindeki ovaya Abyan denilirdi. Ayette geen 2 bahe

ifadesiyle, bu iki ovaya iaret edilmektedir.287
Blge ylesine aal, bitki rtsyle kapl idi ki bu blgeyi binekli ve
yaya olarak bir batan bir baa geenlerin stne gne dmezdi. Bundan
dolay ayette bu blge tayyib belde ifadesiyle nitelendirilir.288
Blgenin verimli olmas yannda ticaret iin de Sebelilere imkanlar
verilmiti. Onlara konaklamalar iin yakn kasabalar verilmiti. Bu da bu
blgenin ne kadar zenginletiini gsterir.289
J-Fil Vakas
Fil suresinde anlatlan bu olay Allahn eairine saygszlk edenlerin
balarna ne geleceini anlatan esiz bir olaydr. Olayn tarihi arka plan
yledir.
Yemende Necran Yahudilerinin hkmdar Z-nuvas Hristiyanlara
ok

zulmetmiti.

Bunun

intikamn

almak

iin

Habeistan

Hristiyan

devletinin hkmdar, Bizans hkmdarnn ibirlii ile M. 525de Yemeni ele

geirdi. nk Bizans mparatorluunun donanmas vard. Habelilerin ise
yoktu. Ayrca Bizansllar, Araplarn elinde bulunan ticaret yolunu da ele
geirmek istiyorlard. Bu nedenle Bizans donanmas 70.000 Habe askerini
Yemen sahillerine kard. Sz konusu savan temelinde yatan neden
tamamen ekonomik olgu olmasna ramen yzeysel olarak bir din sava
olarak alglanmtr. Burada maksat am ve Msra hakim olan Bizans,
Kzldenizden

nemli

bir

geit

yeri

olan

Yemeni

ele

geirip

Dou

Afrika,Hindistan, Endonezya gibi lkelerden yaplan ticarete el koymakt.

Bylece ticaret Araplarn elinden alnacakt. Bu gaye iin M.24 ve 25 den
nce Bizans hkmdar byk bir orduyu Arabistana gndermi fakat zor
corafi artlar sebebiyle baarlamamt. Daha sonra Rumlar, donanmalarn
Kzldenize gndererek Araplarn deniz yolu ile olan ticaretlerine son
287

Ate, a.g.e., C:18, S:472.

A.g.e., ay..
289
Sebe 34/18.
288

56

vermilerdi. Araplar iin sadece karayolu kalmt. Bizans, kara yolunu da ele
geirebilmek iin Habeistanla ibirlii yapm ve donanma gndermiti.
Habe ordusunun iki komutan vard. Biri Ariat, dieri Ebrehe idi.
Ariatla Ebrehe birbirlerine dtler. Aralarnda kavga kt. Ebrehe Ariat
ldrd. Yemene hakim oldu. Daha sonra Yemene vali tayin edildi. Habe
ordusuna kar kan btn Yemenli liderler ldrld. ok zeki ve kurnaz
olan Ebrehe zamanla Yemende mstakil bir kral oldu. Ama formaliteden
Habe Kralna balyd.
Ebrehe, Yemende iktidarn salamlatrdktan sonra Bizansn ve
onun mttefiki Habe krallnn planlar dorultusunda amacn uygulamak
zere harekete geti. Ebrehe bir yandan Hristiyanl yaymak bir yandan da
ticreti Araplarn ellerinden almak iin faaliyetlere balad. nk Bizansn
ran-Sasani saltanatyla olan kavgas nedeniyle Dou ticaret yolu kapanm,
Arabistan zeri ticaret yolu byk nem kazanmt.
Ebrehe, bu amala Yemenin bakenti Sanada byk bir kilise ina
ettirmiti.

smine

el-Kalis,

el-

Kuleys

veya

el-

Kulleys

deniliyordu.

Hristiyanlarn temel amac, Kbenin yerine baka bir ibadet yeri yaparak
Araplar buraya ekmek ve bylece de hem onlar Hristiyanlatrmak hem
de ticreti ele geirmek istiyorlard. Araplar buna kar ktlar. Hatta kiliseyi
pislediler. Bunu bahane eden Ebrehe byk bir fil ordusuyla birlikte Kbeyi
ykmaya karar verdi. Bylece hem ticret yolunu ele geirecek hem de
Hristiyanl yayabilecekti.
Daha sonra Ebrehe M.520 veya 571 de 60.000 asker ve 13 fil ile
Mekkeye hareket etti. nne kan Araplar yendi ve nne kabilecek
kimse kalmad. Ancak Allah vard ve de onun nne kt. 290
Ebrehe ve ordusunun balarna gelen unlardr:

290

Mevdudi, a.g.e., C:7, S:235-237.

57

Allah Tel, onlarn zerine sr sr kular gnderdi. Kular gaga

ve penelerinde bulunan talar onlarn zerine attlar. Ebrahe ve ordusu bu
byk hava saldrs karsnda yok oldular.291
Kullarn

atm

olduu

talar

amurdan

yaplm,

frnlanm,

talam minik akl tanesi kadard. Hem yaps hem de dmede kazand
ivme ile altnda kalan ne varsa hepsini yok edebilecek kuvvettedir. Bir de bu
talardan binlerce olursa binlerce kiilik bir orduyu bile yok edebilir.
II-UHREV AZAB
A. CEHENNEM
Kuran- Kerimde cehennem ve azapla ilgili pek ok kavram
gemektedir. Bunlardan balcalarn ele alacaz. Bu kavramlardan bir ksm
cehennemin

dier

isimleri,

bir

ksm

atein

blmleri,

bir

ksm

cehennemdeki azap trleriyle alkaldr. Bu kavramlardan bazlar unlardr:

1- Nar , 2-Cahim

3 Hutame

4 Sakar

5-Leza, 6- Haviye 7-

Hamim,assak, Zakkum 8- Sadid 9-Sair

1-Nar:
Alevli atein addr. Mcerret scakla, hararet seviyesindeki
scakl ve cehennem ateine de nar denilir. Genellikle cehennem manasna
veya cehennemin ateine denir.292
Kuran- Kerimde pek ok yerde kullanm vardr. Nar, Kuranda
trevleriyle birlikte 194 yerde ahiret azab olarak gemektedir.293 imdi nar
kelimesinin getii ayetlerden birka rnek verelim:
a-Beled Suresi 19 ve 20. ayetinde yle buyrulur: Ayetlerimizi inkr
edenler, te onlar, amel defterleri sollarndan verilenlerdir. Onlarn zeri,
atele kapatlacaktr.294
291

Maun107/3-6.
bni Manzur,a.g.e., C:6, S:4574 .
293
Bakara 2/39,80,126; Al-i mran 3/10,24,103,131;Nisa 4/145; Maide, 5/29,37,72; Enam 6/27,128.
294
Beled 90/19,20.
292

58

b-Fatr

suresi

36.

ayetinde

yle

buyrulur:

nkr

edenlere

cehennem atei vardr.295

c-Hud Suresi 106. ayetinde ise yle buyrulur: Bedbaht olanlar,
atetedirler. Orada ah!edip inlerler 296
2-Cahim:
Cehennemin isimlerinden bir isimdir. Byk bir ukur ierisindeki
byk bir atee denir. Hz.brahim atld ate gibi byk alevli atee cahim
denir.297
Kuranda pek ok ayette cahim kelimesi Cehennemin karl olarak
kullanlmtr.298Bunlara birka rnek verelim:
a-

Katmzdan onlar iin ar boyunduruklar, cehennem, boazdan

gemez bir yiyecek ve can yakan bir azap vardr.299

b-

Ve cehenneme yaslanrlar300.

c-

Sonra onlarn dnecekleri yer yine cehennemdir.301

d-

Suluyu yakalayn, cehennemin ortasna srkleyin302

phesiz bu kelimeyle ilgili belki daha ok ayrntl bilgi vermek

mmkndr. Ancak bir bakma verdiimiz bilgilerle bu kelimeyle ne
anlatlmak istendii temel esprisini kavradmza inanarak denilebilir ki,
cahim (mutlak ne mukayyed manada) azab ifade eder. Ayrca ayetlerden
anladmza gre cahimin korkusu mminleri takvaya sevkeder.303
3-Hutame:
295

Fatr 35/36
Hud 11/106
297
bni Manzur,a.g.e., C:1, S:553.
298
Maide, 5/10,86; Tevbe 9/113; Hacc 22/51; uara 26/91; Saffat 37/231.
299
Mzzemmil 73/12-13.
300
Vaka 56/94.
301
Saffat 37/68
302
Duhan 44/47
303
Duhan 44/56.
296

59

Cehennemin isimlerinden birisidir. nk buras kendisine atlan

eyleri parampara eder. Cehennemin blmlerinden bir blm olduu da
sylenir. nk bu ksm ate yle iddetlidir ki her eyi krar paralar yok
eder.304
Mfessirlere gre Hutame, cehennem derekelerinden ikincisidir.
Mukatilden rivayet edildiine gre Hutame, insann kemiklerini krar, etlerini
yer, kalbine hcum eden bir atetir. Odunun diz zerinden krlp atee
atld gibi ilgili melek, kafiri byle krp atee atar. Bu ate insann
karnndan girdikten sonra gsne, oradan da kalbine siryet eder. Efide
tabiri kalbin orta kesimidir.nsan vcudunda buradan daha hassas bir yer
yoktur. Dolaysyla bedene isbet eden acy en ok buras hisseder.305
Hutame: Allahn gadap ve celline delalet ettii iin ok iddetlidir.
Normalde bilinebilen atelerle mukyese edilmeyecek derecede etkili ve
byk

bir

atetir.

Allahn

emriyle

tututurulan

bu

ate,

ebediyen

sndrlmeyecektir.Kalplerin en nemli yeri olan idrak noktasna sirayet

eder.306
4-Sakar:
Cehennemin isimlerinden birisi. Acemi bir isimdir. Gayri munsarftr.
SKR kknden gelir. Gne yakt kavurdu, deriyi kzartt ve dimaa ac verdi
manalarndandr. Sakar hakknda 2 gr vardr: 1- Ahiret atei 2-Sakar
ateidir ki bu, ruhlara ve cisimlere eziyet eder.307
Kuran- Kerimde ise sakar kelimesi Mddessir Suresi 26. ayetinde:
te bu adam yakc bir azaba (sakara) yaslayacam. Yakc atein ne
olduunu sen nereden bilirsin. O,ne geri brakr ne de azaptan vazgeer.
nsann derisini kavurur 308

ve Kamer Suresi 48.ayetinde o gn onlar

304

bni Manzur,a.g.e., C:2, S:916.

Razi, a.g.e., C:23, S:408.
306
Nesef, a.g.e., C:3, S:678; Yazr, a.g.e., C:9, S:120,121.
307
bni Manzur,a.g.e., C:3, S:2036.
308
Mddessir 74/26.
305

60

yzleri ste cehenneme atlr ve cehennemin dokunuunu tadn denilir

geer.

309

bn- i Abbas, sakarn cehennemin altnc tabakas olduunu rivayet

eder. Sakar et,deri,kemik ne varsa yakar.310
Yakc zellii fazla olan bu azaba gelecek olanlarn yzleri zerine
atee atlmas, bunlarn cezalarnn ar olduuna dellet eder. Cehennemin
derekelerinden

altnc

tabakay

oluturan

sakar,

geride

bir

ey

brakmamakla, her eyi yakmakla tavsif olunmutur. Deri, kemik ne varsa

yakmas, kavurmas bunlarn dnlmesi insan psikolojik olarak ****
atmosferine sokmaya yeterlidir.
5-Leza:
Ate, hlis,saf, alevli ate demektir. Cehennemin isimlerindendir.311
Kuran- Kerimde 2 yerde gemektedir: Hayr, orada yz evirip geri
dneni, maln toplayp kimseye hakkn vermeden saklayan aran, deriyi
soyup kavuran alevli ate vardr.312, Sizi alevlendirilmi (alev saan) atele
uyaryorum313
Leza ile cezalandrlacaklar mala nem verip ekvette ileri giden,
yalanlayc kimselerdir. Bu kii darya kar kendilerini yaldzl gsterirler.
nsanlara tepeden bakarlar, bildiklerini okurlar. Leza da ykselen bir atetir.
Kendisini hemen fark ettirir. Bu insanlar da toplumda bir engel tekil ederler.
nk Leza, iyi ve doru olan her eye engel olan bir alevdir. deta alev
kvamna ulamtr. Lezaya gireceklerde kfr, cimrilik ve mal biriktirmede
hat safhaya ulamlardr .
6-Hviye:

309

Kamer 54/48.
Razi, a.g.e., C:4, S:42.
311
bni Manzur,a.g.e., C:5, S:4039.
312
Mearic 70/15-18.
313
Leyl 92/14.
310

61

Cehennemin isimlerindendir. Harfi tarifsiz mrife klnm olup, dibi

fark edilmeyen helak yerine denilir. El-Hev nefsin ehvete olan meyli
demektir314 ki bu da insan dnya da belaya, felakete, hirette de
Cehenneme drr. El-Heviyy yksekten aaya dmektir.el-Haviye
kzgn atein konulduu yerden bedeldir. Bazlarna gre de bu bedduadr.
Haviye anaya denilir.
Kuran- Kerimde btn trevleriyle birlikte 38 yerde gemektedir.
Yalnz

Haviye

kelimesi

bir

yerde

gemektedir.

Gidecei

yer

Hviyedir(uurumdur.)315 Yani varaca yeri, yataca ,kucana snaca

ana vatan hviyedir. Barnacak yeri kalmayacak, artk haviye denilen
Cehennem uurumunun kucana atlacaktr.316

Sleyman Ate burasna

barna atlaca uurum eklinde mana vermitir.317

Sonuta verilen manalar azabn olduka yksek frekansna sahiptir.
Ana, ocuk, iin en deerli varlktr. Tehlike annda ocuk ana kucana koar
ve snr. En nemli gvencesi odur. Haviyeye denlerde adeta byle bir
duygu sz konusudur. Dier taraftan uurum, ehvete olan meyil, gecenin
uzamas, hep azab ifade eder. Uurumun bana gelen insanda da ahmaklk
vardr. Ayrca uurumun bana gelmek, skntnn, aresizliin ifadesidir.
Yoksa baka bir imkana sahip olan insan uurumun bana gelmez. Bir de
ana kadar efkatli ise tam aksine Haviye denilen yer de o kadar scaktr.
Zaten daha sonra gelen ayetlerde de bu yerin kzgn ate olduu, bu da
onun en nemli zelliidir.
7-assk, Hamm, Zakkm:
Bunlarn hepsi Cehennemliklerin yiyecekleridir. assk, gecenin
kararmas, afan kaybolmas, karanlk gece, ayn tutulmas gibi manalar
ifade eder. assk kelimesi, sk gibidir. El-asgat ar kzllk, el-assk,
Cehennemliklerin derilerinden akan irin ve benzeri eylerdir.318
314

bn-i Manzr, a.g.e., C:6, S:4728.

Karia,9.
316
Yazr, a.g.e., C:9, S:69.
317
Sleyman Ate, Kuran- Kerim ve Cmle Meali, Yeni Ufuklar Neriyat, stanbul ty., S:1050.
318
bn-i Manzr, a.g.e., C:5, S:3256.
315

62

Kuran- Kerimde deiik trevleriyle 4 yerde gemektedir. sra

17/78; Felak113/3; te karanlk gece ve iddetli karanlk gece manalarna;
Sad 38/57; Nebe 78/25 te kaynar su ve Cehennem ehlinin derisinden
damlayan ey manalarna gelir. Sz konusu ayette geen assk kelimesi
iin u aklamalar da yaplmtr. Yaradan akan sar su, ceraht yaras yahut
arap gibi kaynar olan hammin zdd olmak zere iilmez derecede gayet
souk

ve ok irkin kokuludur. Hamm scakl ile yakar, assk da

soukluu ile yakar.319

Hamm ve Hamiyyet, insann sevdii yaknlar, scak su, scak bir
ekilde gelen yamur, sadece Hamm ter, Hamen kelimesi ise kokmu ve
siyah amur; hamein mesnn ise deimi cvk amur manalarna gelir.320
Yine ayn kkten gelen Yahmum siyah duman,kmr gibi simsiyah olan
ey, zifir ve kara duman manalarna gelir. Vaka 43.ayetinde geen bu
kelime iddetli siyahlk, azap grlen ate, cehennemlikleri evreleyip
kuatan ate manalar verilmitir.321
Uhrev azap olan Hamm, inkar edenlerin ikisidir. Ar derecede
scaktr, ok ac verir,acs kalpleri siryet eder. Cehennemlikler bunu
imekten tiksinir.322 Kuranda trevleriyle birlikte 25 yerde geer. nsan
yaratlnda ve ona hayat vermede byk nemi olan su bu defa da ona
azap eder bir hle gelmitir.
Zakkum cehennemde ki kt bir yiyecektir. Bundan istire olarak
kt bir ey yutulduunda sylenir.323 ldren her yiyecek zakkumdur.
tezakkame lokmalamak, yudumlamak ve ok imek manasna gelir.324
Zakkum

ac

bir

cehennem

aacdr

ki

gam

verir.

Alay

edilerek

cehennemdekilere yle denilir: Zakkum aac. (nasl) arlanmak iin bu

319

Nesef, a.g.e., C:3 S:592.

bn-i Manzr, a.g.e., C:5, S:1008.
321
Vaka56/43.
322
Yunus 10/4; Enam 6/70; Hac 22/19; Muhammed 47/15; Nebe 78/25; Saffat 37/67; Sd 38/57.
323
Saffat 37/62;Vaka 56/52.
324
bn-i Manzr, a.g.e., C:5, S:1008.
320

63

nimet mi hayrl, yoksa Zakkum aac m? 325 Zakkum tad kt, kokusu pis
bir aatr.326
8- Sadid:
Birinci babdan sudud veya sadid diye sgalanr. Etle deri
arasndaki

ismidir.

Cehennemliklerin

ieceklerine

darb-

mesel

olmutur.327Nitekim brahim Suresinde yle buyrulur: (Orada o) irin

suyundan sulanr.328 Zuhruf Suresinde
sadid kelimesi kullanlr. Sadid fiili

ise inlemek, barmak anlamnda

329

an harf-i ceri **ile yz evirmek,

alkoymak manasndadr.330
Bu kelime Kuranda btn trevleriyle birlikte 42 yerde gemektedir.
Bu dnyada meru olan iecekleri terk edip yasaklanan ikiye mptela
olanlara bu iecekten iirilir. Zina ederek baka birisinin vcudundan
faydalananlar bu iecekten ierler.331

9-Sair:
Cehennemin bir addr. Atei ve harbi tututurmak anlamlarna gelir.
es-Sar atein alevlenmesine denir. el- Misar atein tututurulduu
odun, azabes- sair cehennem azab manasndadr.332
Kuranda trevleriyle birlikte 19 yerde geen bu kelime hepsinde
azap ifade etmektedir. Susuzluktan yanmak, atein ykselmesi,kzdrlm
325

Saffat,62.
Razi,a.g.e., C:23 S:356.
327
bni Manzur,a.g.e., C:2, S:2409-2410.
328
brahim 14/16.
329
Zuhruf 43/57.
330
bni Manzur,a.g.e., C:4, S:2409.
331
Ate, a.g.e., C:4, S:36.
332
bni Manzur,a.g.e., C:3, S:2014.
326

64

ate, sapklk ve delilik hepsi bir azaptr. Alk ve ehvet insan olmadk
belalara bulatrr, errin kzmas,lgnca yanan ate, insana en ok ac ve
zdrap veren eylerdir.

SONU
Azap kavramn ele aldmz bu tezimizin giri blmnde azap
kavramnn kelime ve terim anlamlarn ele aldk. Birinci blmde ise azaba
neden olan sebepleri incelemeye altk. Azaba neden olan sebepleri
ksmda inceleyebiliriz. tikad, amel ve ahlki olan bu sebepler insanlarn
kendilerinden kaynaklanmaktadr. nsanlarn temelde azap nedeni itikadidir.
Allah Teala kendisini inkar eden veya kendisine irk koan insanlara
peygamber gnderir. Peygamber onlara tevhid inancn anlatr. Onlar yegane

65

ilah olan Allaha inanmaya ve bu inancnda ona e ve ortak komalar iin

urar. te; insanlara peygamber gnderilmesi ve azap edilmesi temel
nedeni itikadi bozukluktur. tikaddaki bu bozukluk amel ve ahlki boyuta
sirayet eder. Nasl ki salam bir temel zerine oturmayan bina zamanla
kerse ite salam bir inan temeline oturmayan amel ve ahlak da
bozulmaya yz tutar. Btn bu azab nedenleri insanlar hem bu dnya da
hem de ahirette azaba srkler.
nsanlarn salam bir temel zerine oturmayan inanlar onlar bozuk
iler yapmaya ibadet, muamelat ve ahlk asnda- neden olur. nk bu
durumda insanlarn heva ve hevesleri devreye girer. nsanlarn heva ve
heveslerinin galip olduu toplumlarda da zamanla ekonomik bozulma
meydana gelir ve gelir dalmnda fakirlerin srekli aleyhine eklinde
erozyona urar.

Bu ekonomik yap ierisinde zengin daha zengin fakirse

daha fakir hale gelmeye balar. Zamanla zenginler ynetimi ele geirir. Onlar
da kendi isteklerine gre toplumu ynetirler. Bylece bozuk bir ynetimle
insanlar arasnda zulm ve hakszlk yerlemeye balar. Zamanla adalet
ortadan kalkar. Allah Teala da insanlara bu durumda peygamber gnderir ve
onlar doru ve hak yoluna davet eder. Fakat onlar bu davete uymazlar ve
bylece azab hak ederler.
nsanlarn azab hak etmesinin temel nedenlerinden olan itikadi
durum ierisinde kfr, risaleti inkar ve nifak balcalardr. Amel boyutunda
ise emirlere uymamak, zulm, yetim mal yemek, faiz yemek gibi temel
nedenler bulunmaktadr. Ahlaki boyutunda ise bata dnya sevgisi, fitne ve
fesat karmak ve ecinsellik gibi nemli toplumsal hastalklar bata
gelmektedir. Gemite

toplu

helaklere

neden

olan

gnmzde toplumu manevi ikencelere neden olduu

bu

gibi marazlar

gibi ahirette de

byk bir azaba neden olaca aktr.

Tezimizi eninde sonunda varacamz yer olan ahiretteki azab
ilemekle

bitirdik.

Burada

bu

azaplar

anda

bizim

zerimize

gereklemeyecek olan fakat azaba neden olan iler yaptmzda bamza

gelecek olan bir durumdur. Allah tealann bunlar hatrlatmasnn sebebi

66

insanlar vd ettii cennet ile iyilii sevketmek, vaid ettii cehennemiyle

ktlk yapmaktan alkoymaktr.
Yce rabbimiz hepimizi cehennem azabndan korusun!

KAYNAKA

Ate,

Slayman,

Kuran

Ansiklopedisi,

Kuba

Vakf

yay.,

stanbul,1977, 30C
Beyzavi, Kad Nasuriddin Ebi Said Abdullah b. mer b.Muhammaed
e irazi, Envarut-Tenzil ve Esrarut-Tevil, 1.Bas., 2C., DarulKtbl-lmiye, Beyrut 1999 ()

67

 bn Manzr, Cemlddin Muhammed b.Mkerrem, Lisnl-Arab,

C.I-VI, Drl-Mearif, Kahire 1974.
bn-i Kesir, , mamuddin Ebil- Fda smail ed-Dmeki, Muhtasar
Tefsril bn-i Kesir, 3.c., 2. Bask, Darulfikir, Beyrut 1999.
mam Kurtubi, Ebu Abdullah, el-Cami li Ahkml-Kuran, Terc:
M.Beir Eryarsoy, st. 1997.
zutsu, Toshihiko, Kuranda Allah ve nsan, Terc.:S.Ate, Ankara
1975
Kuran- Kerim ve Aklamal Meali, Komisyon, TDV Yay., Ank.
2002
Mahalli Celaleddin Muhammed b. Ahmed; Suyut, Celaleddin
Abdurahman b. Ebibekir,

Tefsirul-Celaleyn lil Kuranil Azim,

Salah Bilici Kitabevi, st. Ty.

Maverdi, Ebil- Hseyin Ali b.Muhammed b. Habib el-Maverdi el
Basri, en Nuket vel Uyun, 6C., Darul-Ktbllmiyye, Beyrut ty.,
Mevdudi, Mevlana Seyyid Ebu'l - A'la, Tefhiml Kuran, 7C.,
Terc.:Kurul, nsan Yay., st. 1997
Mslim, mam Ebil-Hseyn Muslimubnul-Haccac el Kueyri (206261), el-Camus-Sahih, Terc.: Mehmed Sofuolu , rfan Yaynevi ,
st. 1390/1970.
Nesefi, Ebul Berekat Abdullah b. Ahmed b. Mahmud, TefsirunNesef(Medarikut-Tanzil ve Hakaikut-Tevil), 3C., Thk.:Yusuf Ali
Bedyuy, 2.Bas., Dru bni Kesir, Dmek 1999
Razi, Muhammed b. mer b. El-Huseyn b. Ali elKure et Teymi,
Tefsrul Kebir(Mefatihul-Gayb), Terc:Kurul, Aka Yaynlar, Ank.
1988.

68

 Reid Rza, Muhammed, Tefsrul Kuran-il Hakim (Tefsirul

Menar), 12C., 1.Bask, Darul Ktbillmiye, Beyrut 1999.
Sabuni,

Muhammed

Ali,

Safvett-Tefasir,8C.,Terc.:Kurul,

Ensar

Neriyat, st. 1995

Samil slm ansiklopedisi , amil Yay. st. 1990
Seyyid Kutup, Fi Zilalil-Kuran ,Terc:M.Emin Sara v.dier., 16 c.,
3. Bask, Hikmet Yay, st. ty.,
T.D..V slm Ansiklopedisi , st. 1988
Taberi bn-i Cerir, Camiul beyan an Tevilil Kuran 15C. Darul
Fikr.,1999
Tahir b. Asur, Muhammed Tefsrt Tahrir vet Tenvir , 15.c. 30.cz
Daru Suhun-i lin Neri vet-Tevzi, Tunus, ty.
www.deprem .gov.tr.
Yazr, Elmall Hamdi, Hak Dini Kurn Dili, 9C, Aka Yay., Ank. ty
Zemaheri, Ebil Kasm Carullah Mahmud b.mer b. Muhammed,
Tefsirul Keaf an Hakaik-i avamidt-Tenzil ve Uyunil-Ekavil fi
Vucuhit-Tevil, 4C., 1. Bask, Darul-Ktbllmiye, Beyrut 1995
Zuhayli, Vehbe, Tefsrul Mnir, 15C., 30 Cz, Terc: Kurul, Bilimevi
Yay., 2003.

69