REPUBLIKA E SHQIPRIS

GRUPI PARLAMENTAR I PARTIS DEMOKRATIKE

Platform
pr Garantimin e Kushteve pr Zgjedhje Demokratike
(17.05.2016)

Zgjedhjet n Shqipri kan qen vazhdimisht nj shtje problematike me rndsi

themelore politike pr konsolidimin e demokracis dhe jan element thelbsor i kriterit
politik pr antarsimin n BE.
Zhvillimi i zgjedhjeve me standarte t larta ishte pjes kryesore e prioriteteve q duheshin
prmbushur nga Shqipria n kuadr t marrjes s statusit t Vendit Kandidat. Plotsimi i
ktij kriteri n vitin 2013 hapi rrugn pr propozimin e Komisionit Europian n tetor 2013
dhe marrjen e statusit n vitin 2014.
Prkeqsimi dramatik i standarteve n vitin 2015 e kthen shtjen e zgjedhjeve n prioritet
politik themelor. Partia Demokratike e pozicionon kt reform n krye t reformave
bashkarisht dhe n t njjtin nivel me reformn n drejtsi. Faktori ndrkombtar sht i
interesuar pr monitorimin e procesit t reforms zgjedhore, zbatimin e ligjit nga autoritetet
shtetrore dhe vzhgimin e zgjedhjeve t viti 2017.
Gjendja e standarteve zgjedhore sipas OSBE/ODIHR
Ndrkoh q palt politike kan kontestuar vazhdimisht rezultatin dhe legjitimitetin e
zgjedhjeve, zhvillimet e 15 viteve t fundit kan treguar nj trend t dukshm prmirsimi
n standartet e zgjedhjeve, prmirsime kto t njohura edhe nga organizmat
ndrkombtar, vanrisht nga OSBE/ODIHR.

Raporti i vitit 2001: Procesi zgjedhor ishte i tejzgjatur, konfliktual, i pasigurt dhe i
fragmentuar. Megjithse vlersimi fillestar ishte m pozitiv pas raundit t par t
votimit, procesi zgjedhor I tejzgjatur, si edhe shkeljet e prsritura dhe gjithnj e m
serioze n raundet e tjera t zgjedhjeve, veanrisht n Zonn 60, bindn
OSBE/ODIHR-in pr nevojn e modifikimit t vlersimit t saj pr kto zgjedhje n
trsi. Menjher pas prfundimit t procesit, opozita i paraqiti prova t
qnsishme rreth ktyre shkeljeve OSBE/ODIHR-it.

Raporti vitit 2003: Zgjedhjet pr qeverisjen vendore ishin nj mundsi e humbur

pr nj prparim domethns drejt prmbushjes s angazhimeve t OSBE-s dhe
standardeve t tjera ndrkombtare pr zgjedhje demokratike.

Raporti i vitit 2005: Zgjedhjet pr Kuvendin t dats 3 korrik 2005 u prputhn,

vetm pjesrisht, me angazhimet e OSBE-s dhe standarde t tjera ndrkombtare
pr zgjedhje demokratike dhe shnuan disa prparime n zhvillimin e zgjedhjeve
n Shqipri.

REPUBLIKA E SHQIPRIS
GRUPI PARLAMENTAR I PARTIS DEMOKRATIKE

Raporti I vitit 2007: Zgjedhjet pr organet e qeverisjes vendore t vitit 2007 i

prmbushn vetm pjesrisht angazhimet e OSBE-s dhe standarde t tjera
ndrkombtare pr zgjedhje demokratike.

Raporti i vitit 2009: [Zgjedhjet] arriten shumicen e angazhimeve te OSBE-se [...]

Nuk pati asnje prove per numerim te parregullt apo manipulim te rezultateve, dhe
asnje parregullsi madhore ne Vendet e Numerimit te Votave, me perjashtim te
bllokimit te numerimit ne disa VNV.

Deklarata e Misionit t SHBA n OSBE 2009: Shtetet e Bashkuara prshndesin

qytetart dhe Qeverin Shqiptare pr zgjedhjet parlamentare t mbajtura m 28
qershor 2009. Qeveria e Shqipris ka merit pr progresin e mirfillt n shum
fronte n kto zgjedhje [] Rezultati i vots prfaqson qart vullnetin e popullit
shqiptar.

Raporti I vitit 2011: Ndrkoh q zgjedhjet ishin konkurruese dhe transparente, ato
ishin tejet t polarizuara, me munges besimi ndrmjet partive politike n qeveri
dhe opozits.

Zgjedhjet e vitit 2013 garantuan standarte t larta pavarsisht klims s ngarkuar politike
dhe bllokimeve t krijuara nga Partia Socialiste n opozit, prfshir bllokimin e KQZ
nprmjet trheqjes me urdhr politik t 3 antarve t KQZ-s. Fal standartit t lart t
siguruar, u b e mundur rotacioni politik paqsor i pushtetit dhe marrja e vendimit nga BE
pr dhnien e statusit t vendit kandidat n pranvern e 2014.
Zgjedhjet pr pushtetin vendor t vitit 2015 shnuan nj rnie dramatike t standarteve t
zgjedhjeve. Nse n vitin 2009 zgjedhjet arriten shumicen e angazhimeve te OSBE-s
prfshir angazhimet kye, zgjedhjet e vitit 2015, t parat zgjedhje t organizuara nga
mazhoranca e majt pas marrjes s pushtetit shnuan shkeljen e disa angazhimeve kye
t OSBE prve nj numri t madh shkeljesh t tjera. Disa nga kto shkelje t standarteve
baz t konstatuara nga OSBE/ODIHR n Raportin Prfundimtar pr zgjedhjet e vitit 2015
jan:

Barazia e t drejts pr kandidim: Interpretimi i kufizuar dhe zbatimi i

paqndrueshm i rregullave mbi regjistrimin e kandidatve pengoi t drejtn e
kandidatve pr t garuar n kushte t barabarta, n kundrshtim me
angazhimet e OSBE-s dhe standartet e tjera ndrkombtare

REPUBLIKA E SHQIPRIS
GRUPI PARLAMENTAR I PARTIS DEMOKRATIKE

Liria e vots: MVZ-ja e OSBE/ODIHR-it morri akuza t shumta pr presion t

ushtruar ndaj npunsve t sektorit publik prej drejtuesve n detyr nga koalicioni
qeveriss, kryesisht ndaj msuesve, punonjsve t shndetsis dhe punonjsve
bashkiak, duke prfshir krkesa pr t marr pjes n tubimet e fushats s
ASHE-s, pr t siguruar vota, si edhe krcnime pr heqje nga puna, nse nuk
votonin pr kandidatt e ASHE-s. Kto akuza s bashku me rastet e vrejtura
ditn e zgjedhjeve rritn shqetsimin rreth mundsis s zgjedhsve pr t
hedhur votn e tyre pa frikn e ndshkimit, si e parashikon paragrafi 7.7 i
Dokumentit t Kopenhagenit t OSBE-s i vitit 1990.

Ndarja e partis nga shteti: Personalitetet kryesore t PS-s dhe LSI-s

shprndan ertifikata pr legalizimin e pasurive t paluajtshme n aktivitetet
elektorale, dhe nj numr kandidatsh t ASHE-s prdorn aktivitete dhe burime
shtetror pr qllime fushate. Kto zbehn ndarjen midis shtetit dhe partis
dhe shkeln paragrafin 5.4 t Dokumentit t Kopenhagenit t OSBE-s t vitit
1990, i cili parashikon nj ndarje t qart midis shtetit dhe partive politike.

N zgjedhjet e vitit 2015 gjithashtu u konstatuan:

Blerja dhe manipulimi i vots. Kontrolli i vots dhe moslejimi pr t votuar.

Kriminalizimi i procesit zgjedhor nprmjet kandidatve me t kaluar kriminale dhe
prdorimit t bandave kriminale n fushat dhe gjat dits s zgjedhjve.
Manipulim me listat e zgjedhsve, e n veanti n bashkit Durrs, Kavaj etj,
nprmjet zhvendosjes s paligjshme t zgjedhsve nga nj njsi vendore n nj
tjetr apo brenda prbrenda t njjts njsi vendore, n kundrshtim me ligjin q
rregullon gjendjen civile dhe vendbanimin.
Votim i shtetasve t caktuar n vend t shtetasve t tjer, veanrisht n emr t
shtetasve emigrant.
Prdorimi i letrnjoftimeve t falsifikuara.
Prdorimi i paligjshm i burimeve t administrats publike dhe prdorimi dhe
kontrolli i administrats n zgjedhje. Presioni mbi punonjs t administrats me
largim nga puna, pr t mos dal n votim ose pr votim n favor t partis n
pushtet. Ofrimi i vendeve t puns me administrat n kmbim t vots.
Angazhimi aktiv i punonjsve t Policis s Shtetit pr t intimiduar dhe krcnuar
kandidatt, votuesit dhe simpatizantt e opozits. Qndrimi pasiv i Policis s
Shtetit n fushat ndaj kriminelve t angazhuar nga maxhoranca.
Kufizime t liris s fjals dhe censura e medias n prgjithsi.
Financim jotransparent i fushats zgjedhore, shpenzime t pajustifikuara me
burimet e financimit, mungesa e nje kontrolli efikas mbi financat e partive politike, si
dhe prdorimi i parave me burime t dyshimta ose kriminale.
Lejimi pr votim i t burgosurve n kundrshtim me ligjin. Ushtrim i ndikimit
shtetror mbi lirin e vots s t burgosurve n favor t partis q kontrollon
drejtimin e sistemit penitenciar.

REPUBLIKA E SHQIPRIS
GRUPI PARLAMENTAR I PARTIS DEMOKRATIKE

Kapja nga qeveria e vendimarrjes s administrats zgjedhore, duke prfshir KQZ.

Standard i dyfisht n vendimarrje n favor t partive n pushtet.

Zgjedhje me kto shkelje standartesh themelore, nuk prmbushin kushtet pr nj vend

kandidat q aspiron pr hapjen e negociatave pr antarsim n BE. Shkeljet e konstatuara
nga OSBE/ODIHR kan cnuar standartet e procesit dhe duke qen shkelje t nj
karakteri t prhapur dhe sistemik q tregojn qasjen e mazhorancs pr t fituar me do
kusht, prbjn nj krcnim t madh pr standartet dhe legjitimitetin e zgjedhjeve n vitin
2017.

Faktort kryesor t riskut pr zgjedhje demokratike

Reforma territoriale reforma territoriale ka deformuar raportet e prfaqsimit dhe
barazin e vots n zgjedhje lokale ku vota n njsit me dominanc t partive t majta
vlen m shum se vota n njsit me dominanc t djatht, prcaktuar kjo nga raporti
numr votash pr zyrtar t zgjedhur. N njsit e djathta duhen m shum vota pr nj
mandate se n njsit e majta. Po keshtu, sht krijuar pabarazi e shprndarjes s
pushtetit nprmjet ndarjes s padrejt t elektoratit apo gerrymander. Njsit me
dominanc t majt jan prgjithsisht m t vogla duke garantuar kontroll mbi territorin,
burimet njerzore dhe administrative. Kjo ka nj ndikim indirekt t fuqishm n zgjedhjet e
prgjithshme, duke konsideruar prdorimin e burimeve njerzore, institucionale dhe
materiale t pushtetit vendor n favor t kanddatve t partis q kontrollon pushtetin
vendor si dhe presioni mbi administratn pr t votuar n favor t tyre.
Korrupsioni politik Zgjedhjet e 2015 provuan q korrupsioni politik n zgjedhjet n
Shqipri ka marr prmas t madhe duke u reflektuar pr her t par n nivel
rekomandimesh n raportin e OSBE/ODIHR. Burimet e ktij korrupsioni jan tenderat
korruptiv, t drejtprdrejt dhe koncensionet klienteliste qindramilionshe si dhe parat
nga trafiqet, kryesisht ai i drogs. Sasia e madhe e paras kriminale q vjen nga krimi I
organizuar dhe korrupsioni I madh shtetror minon stabilitetin e procesit zgjedhor dhe
besushmrin dhe legjitimitetin e tij. Pr rrjedhoj, ky korrupsion q synon kapjen dhe
mbajtjen e pushtetit, grryen besushmrin e pushtetit public dhe sjell destabilitet politik.
Kriminalizimi i procesit zgjedhor dhe kandidaturave Zgjedhjet e 2013 dhe 2015
treguan vullnetin e hapur negativ politik pr t fituar zgjedhjet me do kusht. Kriminalizimi
u shfaq me konsolidimin e prdorimit t bandave dhe individve kriminal n aktivitete t
fushats ku kta individ mbshtetn kandidatt e mazhorancs me prezenc publike dhe
presion, intimidim dhe dhun fizike mbi kandidatt e opozits dhe votuesit. Po kshtu, kto
segmente kriminale u prfshin n procesin e blerjes s vots dhe intimidimin e
komisionerve zgjedhor.

REPUBLIKA E SHQIPRIS
GRUPI PARLAMENTAR I PARTIS DEMOKRATIKE
Dshtimi i sistemit t adresave N harkun kohor prej nj viti e gjysm (vjesht 2007
pranver 2009) qeveria realizoi plotsisht reformn e gjendjes civile dhe te dokumentave
t identitetit. Deri para zgjedhjeve t vitit 2013, u krye pjesa drrmuese e procesit t krijimit
t adresave. N tre vite 2013-2016, qeveria ka dshtuar n realizimin e popullimit t
regjistrit t adresave (caktimi I adress r do person) q sht gur themeli pr saktsin
e plot t listave t zgjedhsve. Kjo krkon regjistrimin n terren der m der t
vendbanimit t do shtetasi n nj fushat regjistrimi n shkall vendi dhe para zgjedhjeve
t ardhshme. Asnj hap konkret dhe real nuk sht ndrmarr pr kt qllim duke vn
n pikpyetje besueshmrin e listave t zgjedhsve.
Kapja e institucioneve t pavarura Me ardhjen n pushtet, mazhoranca e majt vuri
nn kontroll institucionet e pavarura. Nj rol ky pati kapja e KQZ, q u vrtetua nga
vendimmarrja e vazhdueshme dhe me standart t dyfisht kundr ankesave t opozits n
vitin 2015, kjo me impakt negative n procesin e administrimit zgjedhor. Kapja e sistemit
gjyqsor nprmjet presionit politik v n pikpyetje edhe instancat gjyqsore q
garantojn ligjshmrin e procesit zgjedhor. Prdorimi me qllim presionin mbi kandidatt
apo funksionart e zgjedhur t djatht I institucioneve si ILDKP, prkrah presionit nga
agjensit qeveritare si AKU, administrate tatimore, OSHEE etj, cnon standartet e procesit
duke zhdukur ndarjen midis shtetit dhe partis.
Kapja e medias dy vitet e fundit kan shnuar nj rritje drastike t kontrollit t medias
nga qeveria. Ky kontroll ushtrohet nprmjet kontrollit t interesave n punt publike t
biznesit t zotron mediat, presionit mbi kto biznese nprmjet agjensive shtetrore si
dhe shprdarjes klienteliste t reklamave shtetrore dhe fondeve prkatse. Si rezultat
sht krijuar nj perde censure mbi aktivitetet e opozits apo mbi zhvillimet n vend. Kjo
rrezikon krijimin e ideve t lira nga zgjedhsit para dhe gjat procesit zgjedhor si dhe
zhvillimin e nj fushat t vrtet e t lir, duke deformuar vullnetin e votuesve.
Kontrolli mbi administratn Rrzimi i konsensusit t 30 maj 2013 pr ligjin e Shrbimit
Civil dhe largimet masive t mbi 8 mij npunsve civil dhe punonjsve t administrats
solli si pasoj politizimin ekstrem t administrats, klientelizmin e saj dhe shpesh edhe
kriminalizimin e pozicioneve drejtuese. Ofrimi I posteve n administrat si shprblim politik
pr militantt, ofrimi I mbrojtjes nga largimi si mjet pr blerjen e vots, etj, kan br q
administrata t jet vulnerabl, dhe shpesh t jet subjekt intimidimi pr t votuar n favor
t mazhorancs s majt nn krcnimin me vendin e puns. Kjo minon do hap drejt nj
administrate zgjedhore profesionale e t pavarur q do bazohej tek administrate publike.
Njanshmria ose mosveprimi i institucioneve Policia e Shtetit ka mbajtur qndrim
krejt pasiv n goditjen e segmentve kriminal n procesin zgjedhor, prfshir blerjen e
votave, intimidimin e zgjedhsve dhe kandidatve apo pranin n publik dhe pran
qendrave t votimit t kriminelve edhe n krkim. Denoncimet e dhuns ndaj kandidatve
nuk kan marr prgjigje t shpejt dhe t vendosur. Kjo ka krijuar terren pr rritje
shqetsuese t kriminalizimit t procesit zgjedhor. Agjencit shtetrore jan prdorur

REPUBLIKA E SHQIPRIS
GRUPI PARLAMENTAR I PARTIS DEMOKRATIKE
hapur n procesin zgjedhor pr t mbshtetur kandidatt e mazhorancs dhe pr t br
presion mbi kandidatt apo zgjedhsit, nprmjet gjobave tatimore mbi biznese q
mbshtesin opozitn, tolerime t shkeljeve nga biznese m lidhje politike me qeverin,
faturime repressive apo falje kamatash, shprndarje ertifikatash pronsie nga zyrtar
publik t lart, prdorim masiv I burimeve materiale shetrore pr fushatn e subjekteve
t majta, etj duke shnuar nj nj prdorim abuziv t aseteve shtetror n favor t
partive n pushtet. Prokuroria nuk ka zbatuar politikn penale n prputhje me prcaktimet
ligjore duke krijuar mundsi pr vendosjen e nj percepsioni pandshkueshmrie.

Sigurimi i kushteve pr zgjedhje t vrteta dhe demokratike

N kto kushte, garantimi I standarteve t procesit dhe garantimi I rregullave t drejta dhe
fushs s barabart t lojs, prbn qllim madhor pr opozitn. N kt kuadr, kryerja e
nj reforme t plot zgjedhore q rikthen kto standarte t humbura apo dmtuara si dhe
zbatimi i ligjit n fuqi nga qeveria dhe institucionet e tjera n varsi t saj apo t pavarura,
t prfshira n procesin zgjedhor, sht ky pr zgjedhje me legjitimitet t pranuar
gjersisht.
Vetm reforma zgjedhore nuk sht e mjaftueshme pr garantimin e zgjedhjeve t
vrteta dhe demokratike. Nryshimet lgjore nuk prbjn recet pr t zvendsuar
mungesn e vullnetit politik nga mazhoranca n pushtet dhe as mund t ndalin
plotsisht vullnetin e saj negative dhe n kundrshtim me ligjin pr t fituar
zgjedhjet me do kusht.
Nj numr veprimesh konkrete duhen ndrmarr nga qeveria, institucionet n varsi t
saj, KQZ, Prokuroria, etj, pr t garantuar kushtet e nevojshme pr zgjedhje t vrteta dhe
demokratike.

Reforma Zgjedhore
Reforma zgjedhore e sapo nisur duhet q t siguroj nj korniz ligjore t plot dhe t
miratuar n koh t mjaftueshme para zgjedhjeve.
Samiti i Stambollit I OSBE-s, I vitit 1999 vendos detyrim t padiskutueshm mbi
Shqiprin si shtet antar q t ndjek menjher rekomandimet e OSBE/ODIHR. Q pas
vitit 2001, do raport prfundimtar I OSBE/ODIHR sht pasuar nga nj reform zgjedhore
konsensuale. Kto reforma kan uar n vlersimin se kuadri ligjor prgjithsisht, kuadri
ligjor ofron nj baz t shndosh pr zhvillimin e zgjedhjeve demokratike.

REPUBLIKA E SHQIPRIS
GRUPI PARLAMENTAR I PARTIS DEMOKRATIKE
Mazhoranca n pushtet e shkeli kt detyrim ndrkombtar duke mos trajtuar
rekomandimet e vitit 2013. Qllimi ishte lnia e hapsirave ligjore pr t siguruar rezultat n
favor t saj. Ky dshtim i qllimshm krijon risk n kryerjen me sukses t reforms aktuale
pr shkak se Komisioni i reforms Zgjedhore duhet t trajtoj bashkrisht rekomandimet e
2013 dhe 2015 gj q prbn nj ngarkes t konsiderueshme.
Reforma territoriale, e kryer n mnyr totalisht t njanshme prbn nj faktor risku t
lart pr legjitimitetin e zgjedhjeve. Reforma qllimisht e njanshme ka krijuar pabarazi t
rnd t vots si dhe I ka dhn mazhorancs n pushtet mundsi t ushtroj ndikim
administrative, financiar, dhe politik t madh n favor t mazhorancs socialiste mbi
shumicn e popullsis votuese. Kjo cnon barazin e vots dhe t shanseve n procesin
zgjedhor.
Raporti i vitit 2015 provon prdorimin e burimeve njerzore, material e financiare t
pushtetit vendor, presionin mbi administratn pr t votuar n favor t mazhorancs
qeverisse. Kjo vrteton potencialin e lart manipulues q I jep mazhorancs qeverisse
aktuale ndarja e re territorial. Pa ndryshimin e harts territorial n fuqi, sa koh q ajo
ndikon si n rezultatin zgjedhor, ashtu edhe n organizimin administrativ zgjedhor,
zgjedhjet do ken legjitimitet t cnuar dhe do jen t paparanueshme.
Ndryshimet e momentit t fundit para zgjedhjeve n Kodin Zgjedhor, pr t prshtatur
ndryshimet e harts territorial, krijuan boshllqe dhe paqartsi ligjore e pr rrjedhoj uan
n konfuzion ligjor.
Reforma zgjedhore duhet t trajtoj t gjitha rekomandimet e OSBE/ODIHR t 2013 dhe
2015. Prve ktyre rekomandimeve, n kuadr t domosdoshmris s garantimit t
kushteve pr zgjedhje t vrteta dhe demokratike, Partia Demokratike krkon q t
trajtohen edhe nj sr shtjesh me karakter themelor. Mostrajtimi I tyre do e bnte
reformn t paplot dhe t pamjaftueshme.
1. Dekriminalizimi I procesit zgjedhor. Zbatimi I plot I ligjit t dekriminalizimit, n
germ dhe frym sht ky pr nj process zgjedhor t besueshm dhe t
pranueshm. Zbatimi i ligjit t dekriminalizimit duhet siguroj q asnj kandidat me
rekorde kriminale t mund t marr nj post t zgjedhur. Po kshtu, kta individ
nuk duhet t jen pjes e procesit zgjedhor dhe fushats s partive dhe
kandidatve. Kodi Zgjedhor duhet t ndaloj q kta individ t marrin pjes n
administratn zgjedhore t do niveli.
Kodi Zgjedhor, n sintoni me ligjin 138/2015 pr dekriminalizimin e institucioneve
publike, duhet t shtoj parashikimet pr kriteret procedurat, afatet dhe
dokumentacionin e nevojshm n lidhje regjistrimin e kandidatve pr funksionet e
zgjedhura me votim t drejtprdrejt.

REPUBLIKA E SHQIPRIS
GRUPI PARLAMENTAR I PARTIS DEMOKRATIKE
Po kshtu, Kodi Zgjedhor duhet t prfshij parashikime t reja pr t parandaluar
penetrimin e individve ne do nivel t administrats zgjedhore, deri tek niveli i
numruesit.
Duhet parashikuar mundsia q n kodin zgjedhor dhe n ligjin pr partit politike
t vendosen ndalime ose pengesa q persona me rekorde kriminale t marrin
pozicione drejtuese ose jan antar t organeve kolegjiale drejtuese t partive q
kan prfaqsim parlamentar ose n organet e pushtetit vendor. Duhet t
parashikohen procedura verifikimi n prputhje me ato t ligjit 138/2015. Ligji duhet
t parashikoj sanksione t forta financiare prfshir ndalime nga financimi vjetor
apo zgjedhor pr partit q mbajn n fuksionet e prcaktuara nga ligji persona me
rekorde kriminale.
KQZ duhet t hartoj pa vones aktet e nevojshme nnligjore n prputhje me ligjin
138/2015 dhe ndryshime t tjera ligjore n lidhje me dekriminalizimin e procesit
zgjedhor.
2. Prdorimi i teknologjive n votim. Partia Demokratike krkon futjen e
teknologjive n votim n vitin 2017, me qllim identifikimin e sigurt t votuesve n
qendrn e votimit, verifikimin dhe parandalimin e votimit t shumfisht n t njjtn
qendr votimi ose n qendra t ndryshme, shmangien e kontrollit t vots (cnimin
e liris s vots) n mnyr politike, korruptive apo kriminale, modernizimin dhe
prshpejtimin e procesit t votimit, numrimit dhe nxjerrjes s rezultatit, ndrkoh
q sigurohet prdorimi i thjesht i teknologjive.
Duhet ngritur nj sistem i cili identifikon zgjedhsin n qendrn e votimit nprmjet
dokumentit t identitetit dhe t dhnave biometrike, prfshir shenjn e gishtrinjve.
Komunikimi duhet t garantoj n koh reale t dhnat n bazat shtetrore t t
dhnave t gjendjes civile, lists s zgjedhsve, te dokumentave t identitetit dhe
shenjave t gishtave. Gjithashtu, sistemi duhet t parashikoj verifikimin nse
zgjedhsi pr t cilin po kryhet verifikimi, ka votuar m par gjat dits s votimit n
ndonj QV. Verifikimi i suksesshm duhet ti hap rrug autorizimit pr t votuar.
Qendra e votimit duhet t jet e pajisur me pajisje elektronike votimi ku zgjedhja e
subjektit zgjedhor nga votuesi bhet n ekranin e pajisjes kompiuterike. Shfaqja e
subjekteve n ekran duhet t jet e qart dhe e thjesh pr tu kuptuar dhe
zgjedhur. Zgjedhja e kryer n ekran passjell printimin e nj flete votimi me
karakteristika dixhitale sigurie q garantojn unicitettin e flets, votn e shprehur
nga votuesi dhe fshehtsin e saj. Fleta e votimit, prve barcode apo nj kodi t
ngjash t lexueshm n mnyr optike, duhet t prmbaj t shtypur me grma
vetm emrin e subjektit zgjedhor pr t cilin ka votuar zgjedhsi, me qllim q ky i
fundit t ket mundsi t verifikoj zgjedhjen e br.

REPUBLIKA E SHQIPRIS
GRUPI PARLAMENTAR I PARTIS DEMOKRATIKE
Fleta e votimit sht e lexueshme nga zgjedhsi para se t hidhet n kuti por nuk
mund t merret prej tij. Pajisja mundson leximin viziv pa penges. Konfirmimi i
zgjedhsit sjell hedhjen e flets s votimit n kutin e votimit ndrsa vota
regjistrohet elektronikisht n memorien e pajisjes s votimit n mnyr q siguron
fshehtsin e vots. Me qllim shmangien e shit-blerjes s vots, intimidimin e
zgjedhsit dhe ruajtjen e konceptit baz t votimit, vota e printuar nuk mund t
merret fizikisht nga zgjedhsi. Vota e ruajtur n memorien elektronike t pajisjes
sht e dhna parsore pr hartimin e rezultatit zgjedhor ndrsa vota e printuar e
depozituar n kuti shrben vetm pr qllime verifikimi dhe auditimi t rezultatit n
procesin ankimor. Shkputja e dy t dhnave me elelent t njjt dhixhital prbn
garanci pr bllokimin e do tentative pr manipulim, transparenc dhe besushmri
nga zgjedhsi dhe subjektet.
Ky sistem mundson identifikimin e sigurt t zgjedhsve, parandalimin e votimit t
shumfisht apo n emr t zgjedhsve t tjer, eleminon fenomenin e bllokimit t
zgjedhsve nprmjet marrjes s dokumentit t identitetit, votimin e sigurt q ul
numrin e fletve t pavlefshme, eleminim t fenomenit t votimit karuzel nprmjet
nxjerrjes s vots jasht QV, nxjerrjen e menjhershme dhe t sigurt t rezultatit
zgjedhor, garantimin e shmangies s ndrhyrjeve nga jasht n sistem dhe
transparenc dhe auditim t plot e t sigurt t rezultatit.
Przgjedhja e teknologjis duhet br n mnyr q siguron besim tek palt.
Teknologjia duhet t garantoje akses t plot e t papenguar pr opozitn tek
software dhe hardware i prdorur, procesi t jet plotsisht i auditueshm dhe
objekt ankimi sipas rastit.
Nj element thelbsor sht ngritja e nj grupi ekspertsh auditimi
detyrimisht ekspert t partive politike si dhe hartimi dhe miratimi
transparente, profesionale, efikase t auditimit t software-it dhe
sistemit. Kto objektiva duhet t garantojn akses dhe besim
zgjedhore dhe t publikut.

IT q prfshin
i procedurave
hardware-it t
t subjekteve

Ligji duhet t jet i plot n lidhje me prdorimin e teknologjive n votim.

Teknologjia duhet t garantoj identifikim t sakt t zgjedhsve.
Nj sistem i till gjithashtu, mund ti hap rrug zvoglimit t administrats
zgjedhore duke reduktuar numrin e komisionerve, uljen e kostove me rreth 1,6
milion Euro n do zgjedhje, thjeshton procesin, rrit besimin n procesin e votimit
dhe numrimit e pr pasoj mundson profesionalizimin e komisionerve nprmjet
trajnimit n koh t tyre, edhe kur jan t emruar politikisht. Nj zvoglim i
administrats passjell ulje t kostos s procesit. Ulje t kostos passjell edhe
reduktimi I kostove pr printimin dhe logjistikn e fletve t votimit me shum

REPUBLIKA E SHQIPRIS
GRUPI PARLAMENTAR I PARTIS DEMOKRATIKE
subjekte. Gjithashtu, ky system, pr shkak t saktsis s identifikimit, votimit dhe
numrimit, ul numrin e ankimeve zgjedhore duke shkurtuar fazn paszgjedhore.
3. Financimi I partive dhe fushats dhe ulja e kostove t politikbrjes.
Pavarsisht prputhjes me standartet e Kshillit t Evrops, korniza ligjore pr
financimin e partive dhe fushats zgjedhore duhet rishikuar pr t siguruar barazi
sipas standarteve ndrkombtare, mekanizma rigoroz dhe efikas kontrolli t
burimeve t financimit dhe shpenzimeve, me qllim garantimin e financimit t
ligjshm, t mjaftueshm dhe transparent. Afatet dhe procedurat e deklarimit dhe
verifikimit duhen rishikuar dhe shtrnguar. Przgjedhja e ekspertve kontabl duhet
t jet e detyrueshme pr ekspertt q prcaktohen pr t kryer ekspertimin.
Refuzimi pr t kryer ekspertimin duhet t prfshij penalitete t forta.
Partia Demokratike propozon q financimi i partive politike dhe ai pr zgjedhjet t
jet 100% nga buxheti i shtetit me qllim shmangien e financimeve private nga
burime t dyshimta. Paralelisht me kt, propozohet kriminalizimi i financimeve
private. Kodi Zgjedhor dhe ligji pr partit politike duhet t prcaktojn rregulla dhe
kritere detyruese pr prllogaritjen e vlers s financimit pr njsi (vler pr nj
zgjedhs dhe/ose vler pr mandat prfaqsimi parlamentar) i cili t bj t mundur
prllogaritjen e shums q duhet t vej n dispozicion buxheti i shtetit. Shuma e
prllogaritur sipas kritereve duhet t jet detyruese pr tu vn n dispozicion sipas
ligjit pr buxhetin e vitit prkats.

Kostot indirekte t politiks, prve kostos s financimit publik, rriten nga pasojat q
krijon konflikti i interesit q passjell financimi privat. Pr kt, duhet ashprsuar
korniza ligjore q pengon financimin nga subjekte q kan prfituar nga fonde
publike nprmjet tenderash dhe koncensionesh si dhe duhet t ndalohet prfitimi i
tenderave apo koncensioneve pr nj koh t prcaktuar, nga kompani q kan
financuar partit politike dhe kandidatt.
Duhet rregulluar n mnyr strikte prfitimi i donacioneve n natyr dhe shrbime
apo favore nga partit politike, kandidatt apo edhe institucionet shtetrore. Lista e
donatorve, shifra e donacionit ose shifra e prllogaritur e nj donacioni n natyr
ose shrbime, pr institucionet shtetrore duhet br publike.
KQZ duhet t krijoj nj list kostosh reference t detyrueshme, pr materiale,
infrastruktur apo aktivitete zgjedhore me qllim matjen e shpenzimeve. KQZ duhet
t jet e autorizuar me ligj q t prllogaris koston e aktiviteteve zgjedhore si n
ambiente t hapura, edhe n ambiente t mbyllura bazuar mbi nj list
shpenzimesh tip. Duhet prcaktuar kostoja pr tipologji t ndryshme t zyrave

REPUBLIKA E SHQIPRIS
GRUPI PARLAMENTAR I PARTIS DEMOKRATIKE
elektorale, materialeve t propagands (postera, billborde, flamuj, banera, etj). Lista
e kostove-tip duhet br publike nga KQZ. KQZ duhet t prllogaris shpenzimet e
deklaruara sipas kostove t miratuara n rastet kur subjekti politik deklaron shifra
m t ulta se kostot referenc.
Me qllim uljen e kostove t fushatave dhe t politikbrjes e pr rrjedhoj, t ul
sasin e nevojshme pr financim dhe brjen e ktij financimi t prballueshm, Kodi
Zgjedhor duhet t vendos kufizime t detajuara pr tipologjit e caktuara t
aktiviteteve dhe infrastrukturs s prdorur apo mjeteve t propagands. Kshtu,
duhet kufizuar numri i zyrave elektorale n raport me popullsin apo numrin e
qendrave t votimit. Duhet kufizuar numri i billbordeve posterave, banerave apo
flamujve t prdorur nga nj subjekt. Duhen vendosur kufizime strikte pr kohn
totale dhe numrin e reklamave zgjedhore pr do subjekt dhe kostoja e nje reklame
duhet t prcaktohet ligjrisht dhe t jet e unifikuar. N t njjtn koh duhen
vendosur mekanizma q kostoja e reklamave t mos jet e pagueshme
drejtprdrejt por t jet e zbritshme nga transmetuesit televiziv dhe radiofonik
nga detyrimet q i kan shtetit. Duhet t kufizohet numri i aktiviteteve q
transmetohen live apo n do form tjetr dhe q prfshin kosto pr transmetim
mediatik. N do rast, kufizimet duhet t jen proporcinale dhe nuk duhet t
pengojn zhvillimin dhe mediatizimin efikas t fushats s nj subjekti.
Shpenzimet zgjedhore (jo financimet) duhet t deklarohen periodikisht prpara
zgjedhjeve. KQZ duhet t krijoj instrumentat pr denoncimin e t dhnave n lidhje
me shoenzimet e bra nga subjektet politike sipas kostove t deklaruara prej tyre
apo kostove referenc. Subjektet duhet t ken detyrimin pr t deklaruar
periodikisht gjat fushats numrin e zyrave zgjedhore, tipologjin e tyre dhe
vendndodhjen prkatse, numrin e aktiviteteve t kryera, sasin e materialeve
kryesore propagandistike (billborde etj), numrin e reklamave televizive dhe
shpenzimet e tjera mediatike pr pasqyrimin e fushats, sondazhert e kryera dhe
koston prkatse. Subjektet duhet t regjistrojn n KQZ kontratat pr konsulenc
zgjedhore apo pr mardhniet me publikun dhe t deklarojn kostot prkatse.
Prve instrumentave zyrtar t verifikimit n koh dhe n vend gjat fushats,
KQZ duhet t trajtoj me seriozitet denoncimet e bra nga subjektet politike apo
OJF edhe kur ato nuk jan t akredituara si vshguese apo denoncimet n media.
Duhet ngritur nj sistem i pavarur verifikimi i levizjeve financiare t korporatave pr
nj periudh prpara dhe pas procesit zgjedhor. Subjektet e prfaqsuara n KQZ
duhet t ken mundsi q nprmjet audituesve zyrtar t akredituar nga KQZ, t
mbikqyrin levizjet financiare dhe bankare q raportohen n Drejtorin e
Parandalimit t Pastrimit t Parave.

REPUBLIKA E SHQIPRIS
GRUPI PARLAMENTAR I PARTIS DEMOKRATIKE
Partit politike duhet t paraqesin raportet e detajuara financiare t financimit dhe
shpenzimeve pas procesit zgjedhor n afate t shkurtuara. Subjektet politike duhet
t justifikojn parat e shpenzuara. Shumat e pashpenzuara nga financimi i marr,
duhet t verifikohen si gjendje n llogarit bankare t subjekteve. Kontrolli duhet t
kryhet i njjt pr t gjith subjektet duke shmangur selektivitetin dhe abuzimin me
qllim ushtrimin e presionit mbi subjekte t caktuara politike.
Ligji duhet t parashikoj sanksione t ashpra, prfshir sanksione penale pr
deklarime t pasakta apo t rreme n lidhje financimin dhe shpenzimet politike.
Duhet t sigurohet aplikimi pa ekuivok dhe konsistent i sanksioneve ligjore t
prcaktuara. Duhet prcaktuar qart prgjegjsia individuale edhe penale e
funksionarve partiak dhe kandidatve n kuadr t financimit politik dhe
deklarimit t burimeve t financimit dhe shpenzimeve. Deklarimi i rrem i
shpenzimeve duhet t passjell humbjen e mandatit t zgjedhur dhe ndjekjen
penale.
Duhet par mundsia e krijimi t nj komisioni t prhershm parlamentar pr
monitorimin e financimit t partive politike n periudh zgjedhore dhe jozgjedhore.
Ky komision duhet t ngrihet mbi baza paritare dhe duhet t drejtohet nga opozita
parlamentare. Komisioni duhet t ket kapacitete t plota ligjore pr t thirrur do
institucion kompetent, prfaqsues t subjekteve deklaruese dhe do individ pr t
raportuar para tij.
4. Prdorimi i burimeve shtetrore dhe presioni mbi administratn. Duhen forcuar
n kodin zgjedhor kriteret ndaluese pr prdorimin e burimeve njerzore dhe
aseteve shtetrore n fushatn zgjedhore n favor t subjekteve zgjedhore apo
kandidatve. Pr kt qllim duhet rishikuar edhe kuadri ligjor penal.
Duhet forcuar kuadri ligjor zgjedhor por edhe ai q rregullon shrbimin civil dhe
administratn publike n trsi me qllim mbrojtjen e npunsve nga presionet
politike nprmjet masave disiplinore dhe largimeve nga puna. Duhet forcuar
legjislacioni q pengon marrjen n pun me qllime elektorale. Duhet forcuar kuadri
ligjor penal pr presionin e ushtruar ndaj punonjsve t administrats me qllim
pjesmarrjen n aktivitetete zgjedhore, strukturat zgjedhore t subjekteve garuese
dhe veanrisht presionet pr t votuar n favor t kandidatve t caktuar.
Duhen ngritur instrumenta ligjor efikas pr denoncimin dhe hetimin e rasteve t
presionit mbi punonjsit e adminsitrats. Prokuroria duhet t hetoj rastet e
denincuar si akte q cnojn lirin e vots.
5. Media dhe fushata. Korniza ligjore duhet rishikuar me qllim garantimin e parimit
par condicio ose kushteve t barabarta si dhe t shmanget do form censure t
drejtprdrejt apo t trthort nga shteti apo media te veanta. Korniza ligjore duhet

REPUBLIKA E SHQIPRIS
GRUPI PARLAMENTAR I PARTIS DEMOKRATIKE
t siguroj mbulim t plot t nivelit t zhvillimit t medias se shkruar, elektronike
dhe n internet.
N periudhn e fushats zgjedhore liria e shprehjes e kandidatve dhe liria e
zgjedhsve pr t przgjedhur midis platformave konkuruese duhet t prevaloj mbi
do aspekt tjetr, prfshir lirin e medias. Liria e medias nuk duhet t prthyej
apo deformoj mesazhin q japin kandidatt, i cili duhet t transmetohet tek
zgjedhsi n mnyrn m t drejtprdrejt t mundshme. Zgjedhsi duhet t bj
zgjedhje t informuar dhe t lir nga do ndikim.
Kostot e mbulimit mediatik duhet t ulen dhe kontrollohen n prputhje me
standartet dhe praktikat e mira ndrkombtare. Mekanizmat e monitorimit duhet t
forcohen n aspektin e kompetencave, kapaciteteve dhe profesionalizmit apo
pavarsis nga shteti. Duhet t zhvillohen dhe miratohen dokumenta q
prcaktojn standarte sasiore dhe etike sipas fushave t mbulimit mediatik, me
qllim garntimin e njtrajtshmris dhe efikasitetit t mbulimit dhe t monitorimit.
KQZ duhet t aplikoj pa mdyshje sanksionet ligjore
6. Listat e zgjedhsve dhe sistemi i adresave. Duhet rishikuar kuadri ligjor dhe
administrative pr hartimin e listave t zgjedhsve si dhe t garantohet integriteti i
dokumentave t identitetit. Kuadri ligjor duhet t garantoj q zgjedhsit t votojn
sipas vendbanimit faktitk t regjistruar.
Pr kt qllim, duhen forcuar kriteret dhe procedurat ligjore dhe nnligjore t
regjistrimit dhe verifikimit t vendbanimit faktik nga zyrat e gjendjes Civile (ZGJC)
dhe pushtetit vendor. Procedura e verifikimit duhet t kryhet nga zyrtar t
prcaktuar t bashkis (policia bashkiake) brenda nj afati t shkurtr dhe duhet t
garantoj q vendbanimi i deklaruar i shtetasit sht faktik. Ligji duhet t lidh
shrbime t ofruara nga shteti me regjistrimin e vendbanimit faktik t sakt.
Saktsia e vendbanimit lidhet me saktsin e t dhnave pr dokumenta identifikimi
si letrnjoftim, pasaport apo patent dhe t dhna t rreme mund t ndikojn
organet ligjzbatuese apo gjykatat n prmbushjen e funksioneve.
Duhet t parashikohen rregulla t qarta e strikte pr deklarimin dhe/ose ndryshimin
e vendbanimit nga nj njsi n nj tjetr dhe brenda t njjts njsi si dhe
mekanizma ligjor kontrolli e verifikimi q jan t thjesht e t besueshm.
Deklarimi I rrem e vendbanimit duhet t jet I dnueshm. Deklarimi i tdhnave
t rreme passjell falsifikim t t dhnave t regjistrit te gjendjes civile dhe ligji duhet
t penalizoj deri edhe penalisht deklaruesit e t dhnave t rreme dhe zyrtart q
nuk kryejn verifikimin sipas ligjit. Ligji duhet t lejoj regjistrimin kryesisht t
vendbanimeve fiktive.

REPUBLIKA E SHQIPRIS
GRUPI PARLAMENTAR I PARTIS DEMOKRATIKE
Qeveria duhet t plotsoj regjistrin e adresave me urgjenc dhe saktsi e
transparenc pr publikun dhe opozitn. Regjistri i adresave t shtetasve dhe
saktsia e tij sht themelore pr saktsin e listave t zgjedhsve dhe
parandalimin e manipulimit t tyre. Nprmjet popullimit t sistemit t adresave
duhet t hiqen rekordet 999 dhe listat duhet t pastrohen nga dublimet. Popullimi I
regjistrit t adresave duhet t prfundoj para fillimit t procesit t listave t
zgjedhsve pr vitin 2017. Opozits duhet ti krijohen mekanizma aksesi dhe
monitorimi t plot n kt proces.
7. Votimi I emigrantve. Ndryshimet ligjore pr regjistrimin e emigrantve prbjn
rrezik pr t drejtn e vots s emigrantve, pasi regjistrimi n regjistrin e
emigrantve passjell heqjen automatike t tyre nga QV n territorin e Republiks s
Shqipris. Legjislacioni zgjedhor dhe I gjendjes civile duhet t mbrojn kt t
drejt duke harmonizuar dispozitat e ligjit t gjendjes civile me Kodin Zgjedhor.
Duhet t krijohen mekanizma ligjor auditimi nprmjet auditsh zyrtar si n rastin
e listave t zgjedhsve, pr t dhnat e sistemit TIMS n lidhje me hyrje-daljet e
emigrantve n periudh zgjedhore dhe ditn e votimit, me qllim verifikimin e
mashtrimeve zgjedhore nprmjet votimit t paligjshm n emr t emigrantve.
Prokuroria duhet t ndjek me rreptsi pretendimet pr shkelje t ksaj natyre q
mund t prfshijn jo vetm votimin fiktiv, por edhe falsifikimin nga zyrtar t t
dhnave t TIMS. Verifikimi duhet t prfshij verifikimin dhe ballafaqimin e hyrjedaljeve t kufi me t dhnat e votuesve n ditn e zgjedhjeve.
8. Rishprndarja e mandateve. Duhet siguruar informacion periodik mujor pr
ndryshimet e popullsis n gjendjen civile me qllim sigurimin e shprndarjes s
drejt t mandateve sipas qarqeve. Auditt e KQZ t prcaktuar me ligj duhet t
ken t drejt t verifikojn ndryshimet e kryera n regjistrin kombtar t gjendjes
civile dhe tia raportojn zyrtarisht KQZ-s.
9. Roli i policis n zgjedhje. Duhet rishikuar korniza ligjore q rregullon policin e
shtetit dhe rolin e saj n procesin zgjedhor. Policia e shtetit duhet t garantoj q
persona me rekorde kriminale apo t lidhur me struktura kriminale t mos jen t
pranishm pran qendrave t votimit apo t dmtojn fushatn e subjekteve
zgjedhore.
Policia e shtetit duhet t hetoj menjher dhe n mnyr t besueshme dhe
transparente do rast dhune t denoincuar nga subjektet zgjedhore. Ratet e hetuara
duhet t referohen n prokurori.
Ligji duhet t rregulloj qart identifikimin e efektivave t prfshir me detyra n
procesin zgjedhor, rolin dhe detyrat e ngarkuara dhe regullat pr veprim t policis
s shtetit n fushat, ditn e votimit dhe gjat numrimit t votave.

REPUBLIKA E SHQIPRIS
GRUPI PARLAMENTAR I PARTIS DEMOKRATIKE
10. Forcimi I politiks penale. Rishikimi dhe sipas rastit, ashprsimi i politiks penale
n lidhje me krimet zgjedhore. sht i nevojshm rishikimi i t gjitha dispozitave
penale n lidhje me veprat penale zgjedhore. Ligji i dekriminalizimit ka vendosur
ndalim 20-vjear pr ushtrim funksioni pas kryerjes s dnimit me burg pr
personat q kryejn vepra penale n fushn e zgjedhjeve. Ky ndalim tregon
vullnetin e legjislatorit pr ta konsideruar krimin zgjedhor me nj rrezikshmri t
madhe sociale, t njjt me korrupsionin.
Korniza ligjore penale duhet tI prshtatet ktij vullneti politik dhe publik. N mnyr
t posame, shit-blerja e vots, korruptimi I funksionarve zgjedhor, marrja
apo dhnia e premtimit t vots apo mbshtetjes zgjedhore nprmjet ofrimit
t t mirave materiale duhen klasifikuar si korrupsion zgjedhor. Legjislacioni
penal i shteteve demokratike ka prcaktime q i kualifikojn kto vepra si
korrupsion zgjedhor. Psh. n Itali, kto veprime prbjn korrupsion dhe Gjykata e
Kasacionit, n vitin 2014, ka vendosur q ndryshe nga veprat e zakonshme t
korrupsionit ku krkohen dy persona q vepra t jet konsumuar, korrupsioni
zgjedhor konsiderohet se sht konsumuar si vepr penale edhe kur veprimet e
kundrligjshme jan kryer nga nj person i vetem (premtuesi, ofruesi apo kryerja e
nje veprimi papatur domosdoshmrisht plqimin e atij q prfiton).
Duke u konsiderua si korrupsion, kjo vepr duhet ti nnshtrohet hetimit pr
veprat e korrupsionit nga prokuroria e krimeve t rnda, e n prputhje me
reformn n drejtsi, nga prokuroria e posame antikorrupsion dhe Byroja
Kombtare e Hetimit.
Ligji duhet t parashikoj shprblime t larta pr personat q denoncojn raste t
korrupsionit zgjedhor. Shprblimi duhet q t jet dukshm m i lart se pagesat
korruptive q ofrohen n shkmbim t vots, dokumenteve t identifikimit apo
veprave t tjera t dnueshme. Ndrkoh q dnohet pranimi i pagess apo t mire
materiale, prfitimi, privilegji, shrbimi, vendi pune, etj nga votuesi, komisioneri apo
do person tjetr q parashikon ligji, denoncimi mund t passjell prjashtim nga
ndjekja penale.
Duhet t hetohen dhe dnohen rastet e denoncimit t prdorimit t dokumenteve t
identifikimit t falsifikuara dhe t votimit t shumfisht.
Prokurori i Prgjithshm duhet t ndrmarr masa t dukshme dhe t besueshme
n forcimin e zbatimit t politiks penale ndaj krimit zgjedhor.Prokuroria duhet t
ngrej nj task-forc me resurse t mjaftueshme pr ndjekjen, hetimin dhe
procedimin penal t krimeve zgjedhore.

REPUBLIKA E SHQIPRIS
GRUPI PARLAMENTAR I PARTIS DEMOKRATIKE
11. Referendumet. Duhet rishikuar korniza ligjore q rregullon referendumet me qllim
garantimin efikas e t papenguar nga ligji apo vullnetet politike apo ekstraligjore e t
drejts pr demokraci t drejtprdrejt. Duhen rishikuar afatet, procedurat dhe
krkesat e panevojshme dhe penguese ligjore q jan vrtetuar se bjn de facto
nul iniciativat pr referendum.
12. Sistemi zgjedhor. Reforma duhet t marr n shqyrtim edhe optimizimin e sistemit
zgjedhor dhe eleminimin e hapsirave pr abuzim me t. Ndrkoh q sistemi
duhet t garantoj prfaqsim politik, ai duhet t siguroj efikasitet n qeverisje.
Duhet garantuar e drejta e do subjekti politik real dhe kandidati t pavarur pr t
garuar t lir por duhet eleminiuar q sigla partiake t blihen dhe t prdoren n
zgjedhje pr t kontrolluar votn nprmjet skemash mafioze t kontrollit t vots.
Ndrkoh q duhet ruajtur e drejta e shtetasve pr t krijuar parti politike pa
penges, partit politike duhet t regjistrohen n zgjedhje mbi bazn e nj
minimumi mbshtetjeje q provon egzistencn reale t tyre. Siglat e partive t
regjistruara formalisht mund t prdoren pr t kontrolluar votat e blera apo votuesit
e intimiduar duke orientuar kta votues q ta hedhin votn n sigla t caktuar. M
pas, n numrim verifikohet nse zgjedhsit prkats I kan hedhur votat si jan
instruktuar. Nprmjet skemash t prcaktuara mafioze, kur n gar konkurojn nj
numr I lart partish t regjistruara fiktivisht, mund t kontrollohet nj numr I madh
votuesish pr qendr votimi apo n nivel zone zgjedhore.
Reforma duhet t prmbyllet n koh t mjaftueshme pr t garantuar q procesi
pregatitor t jet i plot dhe i besueshm. Kjo krkon vullnet t qart kryesisht nga
mazhoranca, jo vetm pr t prmbyllur reformn ligjore por edhe pr t marr masat pr
alokimin e fondeve t mjaftueshme, marrjen e masave q ndalojn prdorimin e aseteve
shtetrore dhe t administrats, si dhe veprimet e tjera qe lidhen me veprime kye
pregatitore si listat e zgjedhsve, adresat, etj.
Kjo krkon edhe monitorim parlamentar me qllim garantimin n koh t zbatimit t
kornizs ligjore.
-//-