EUSKAL BALEONTZIAK

NAO SAN JOAN

ALBAOLA ITSASFAKTORIAra BISITALDIA

2016/06/03
ITSASOARI BEIRA ULERMEN
PROIEKTUAren BARNE

ALBAOLA IKASITAKO GUZTIA !

Egur forma berezia behar zen baleontziarentzat.
San Juan izeneko baleontzi bat ondoratu egin zen, balearen grasa
asko -asko (30 tonelada) zeukelako. 1965 ean aurkitu egin zuen
neska batek.Ternuetatik Euskal Herrira etortzen ari zenean.

Asko asko estudiatu zuen barku horretaz eta derrepente mapa

aurkitu zuen non ondoratu zen baleontzi hori.
Txalupak baleeak ehizatu egiten zuten (ez arrantzatu!) eta
ehizatzeko arpoiak erabiltzen zuten. 7 pertsona joaten ziren txalupa

bakoitzean patroiarekin zenbatuta. Ehizatu eta ondoren, bere

restoak hartzen zituzten: Mingaina, tripa, sahietsak, Importanten

restoa, balearen grasa zen. Balearen grasarekin, olioa aldaikezu

egin horregatik zen oso oso importantea! Balearen grasa hartu
eta ondoren, baleontzian uzten dute grasa hori.
Baleak neguan ur beroeta joaten ziren, Adb: Kanada.

Gero uda baino pixkat lehenago, iparraldeko poloa joaten dira.

Orain nola iha uda den, baleak iparraldeko poloa joaten ariko dira.
Uda pasatu ondoren han, ur epela joaten dira. Lehen Euskal Herrira
etortzen ziren orain veste leku batera joango dira.
16.mendean, ez zegoen neoprenoak. Neoprenoak dira ur hotz
hotzan egoteko hoztu gabe. Txalupako jendea nola ez

zeuketen halakorik, animalizko ilearekin egiten zuten erropa

berezin bat: Zaldiaren ilearekin, astoaren ilearekin, zezenaren
ileareki,
Albaolako jendea, bere ikasketakin hortaz baleontzi bat ari dira
saiatzen egiten. 2 urte daramate egiten hori eta esandute 2020 en
bukatzen dutela gutxienez. Nik uste dut 2022 an bukatuko dutela.
GAIZKA CALVO

ALBAOLAN IKASITAKO GUZTIA

2.000 garren urtean itsasoko ur azpian baleontzi bat aurkitu zuten,
itsasontziko egurrak atera egin zituzten baino seitun ur azpira
bueltatu beharra izan zuten.

Albaolako neskak esan zigun 400 urte egon zela baleontzia ur

azpian, ateratakon, kanpoan puskatzen asiko zela.
Txalupa baten 7 pertsona zijoaztela, galdu edo gelditu egin zirela
uste dute, ain beste denbora egon ziren, uste dutela hil egin zirela.
Albaolako langileak ez daude seguro baino uste dute 7 mutil horiek
izan zirela hildakoak.
Orain San Juan baleontziaren replika bat ari dira egiten, dena egur
motetaz ari dira egiten. Egur mota horiek hauek dira: izeia, pagoa

eta haritza.
Baleontziak luzeeran 28 metro ditu, beraiek esaten dute San Juan
baleontzia ez zela olakoa, gauz batzuk ez dakitelako nola egiten
diren, baino bueno beraiek ahal duten guztia ari dira egiten.

Albaolako neskak esan zigun oraindik 4-5 urte falta zaiela

baleontzia itsasoan sartzeko, osos handia zen eta esaten dute ate
handia ireki beharren daudela eta lurra ere pixka bat apartatu bher
dute, ez zaielako itsasonzia guztiz kabitzen.
Albaolako langileak esan zigun baleontzietan beti sagardoa
eramaten zuten, sagardoa ez delako usteltzen.
Albaolako 6 langile navegatzera joan ziren, gelditu egin ziren eta
nola txalupa egurrezkoa zen, zuhaitzak mozten zituzten txalua
konpontzeko. Apaizak hobeto bideoan iusi genuen.
Albaola jun gienean 4 mutil zeuden egurrekin lana egiten, nik uste
dut San Juan baleontziaren replikarentzako izango zela. 1
makillaren puntetan zinta batzuk hari zen josten, beste mutil bat
txalupa baten barrun zegoen zeozer margotzen edo arreglatzen,
beste mutil bat zerra baten antzekokin egurre mozten hari zen, eta
beste mutil bat mahi baten eserita zegoen planok edo holako
gauzen bat egiten, nik pentsatu nuen San Juan baleontziaren
zeozer hari zela egiten.
Tailer orren tetxuan pila bat txalupa zeuden, nere ustez beraiek
indako txalupak izango zien.

Albaolako langileak lan da lan daude baleontzi, itsasontzi eta

txalupak egiten gero danak uretara eramateko.

BALEAK
Hasieran uste nuen baleak baleontzi handietan ehizatzen zituztela,
baino ez, baleak txalupa txikietan arrapatzen zituzten.
Baleak arpoiekin hiltzen zituzten.
Baleetatik koipea ateratzen zuten gero olioa izateko.
Baleak gero aragia saltzeko erabiltzen zituzten, gero diru horrekin
beraiek alimentatzeko.
Balea guztiz erabiltzen zuten: Aragia jateko, hezurrak lamparak
egiteko, koipea kandelak egiteko.
Navegatzen zeren 6 petsona horiek apaizak hobeto bideoan esaten
dute bale txuri pilo bat ibiltzen direla itsasotik.

IRAIA CARRILLO HERNANDO.

ZER IKASI DUT?

Apaizac hobeto bideoan geien bat balei eta galeoien buruz itzegiten
du. Galeoiak geienbat garraiorako au da baolearen koipea
garraiatzeko. Balei koipea ateratzeko labeak erabiltzen zituzten.
Galeoiaren material nagusina egurra zen .

Basoetan aurkitzen zuten materiala egurrak forma berezitakoak

behar zituzten. Saiatzen ziren forma orrekin bilatzen baina ez
bazituzten bilatzen beraiek ematen zien forma sokekin adarrari tira
eginez. Galeoietan txalupak ere ematen zituzten balea agertzen
bazen akabatzeko. Txalupetan 6 pertxona eta patroi banarekin
joaten ziren arpoa,dinamita eta sokak artuta. Txalupak oso sendoak
egiten zituzten balearen golpeak jasateko. Galeoietan 60 bat
tripulante joaten ziren eta horietatik batzuk euskaldunak ziren.
Astea amaitzeko Albaolako itsas faktorira joan ginen ( Pasaia) . An
gauza asko ikasi genituen: galeoi batek zenbat neurtzen zuen au
da gutxigo arabera 28 bat metro. Orain galeoi bat egiteko 6 bat urte

behar dira baina lenago 6 ilabetetan amaitzen zuten. Baina lenago

100 bat arotzek egiten zuten laneta orain 8 bat lagunek soilik.
Beraien bizia arriskuan jartzen zuten, Kanada aldean 2-3 gradutako
urak zeuden. Eroritzen bazinen minitu batean hilko zinen ur otz
orietan. Txalupak egurrezkoak ziren, egurraren tarteko zulo txikia
algadoi moduko belar mota batekin betetzen ziren zuloak.
Euskaldunek sagardoa ematen zuten, ondo mantentzen zelako eta
gaisotasunik ez pasatzeko. Galeoiak ere egurrezkoak ziren baina
bizkar ehzurra pagoa zen.
JON BALERDI

Zer ikasi dut albaolari buruz ?

2016 Ekainaren 3an pasiako Albaola itsas faktoriara joan ginen 5.

eta 6. mailakoak eta 4 irakasle: Belen, Aritz, Maite eta Juanma.

Nahiz eta albaola itsas faktoriara joan aste bat lehenago Apaizak
hobeto dokumentala ikusi genuen gelan, dokumentalean ateratzen
da euskaldun batzuk Ternuara joaten direla txalupa batean.

Albaolan esan ziguten bezela San juan baleontziaren replika

egiteko 3 egur mota nagusi erabiltzen dituztela: Izeia,Pagoaeta

Aritza.
Nere ustez izugarrizko esperientzia izan da Albaolara joatea,
Albaolan asko ikasten dugulako.

Niri arridura aurpegia jarri diten gauza bakarra zera da : San juan
baleontziaren replika nola hari ziren egiten . Bi panel zeuden bat
replika zegoen tokia eta bestea replikarentzako gauzak egiten
konpontzen edo dana dalakoa egiten hari ziren , momentu
hartantxe ez zegoen inor ardurapean beste panelean zerelako.

Niri asko gustatuko zitzaidan San juan baleontziaren replikan

bidaiatxo bat egitea hain haundie da ia Euskal herri guztia sartu
daiteke . LEIRE GOI

ALBAOLAREN BIDAIA

Ikasi dut baleen migrazioak.

Ikasi dut san juan barkua ondoratu zela.
Ikasi dut san juaneko tripulazioa ternuetara joaten zirela
balei eizatzeko emateko.
Ikasi dut san juan barkua bale ontzia dela.
ZER IKASI DUT ALBAOLAN
Ikasi dut izeia egur motarekin egiten zutela san juan
barkuaren mastak.
Ikasi dut trontxarekin mozten zutela egurra.
Ikasi dut pago egur motarekin egiten zutela san juan
barkuaren kilak.
Ikasi dut nola ematen zioten forma egurrei.
Ikasi dut arpoiarekin eizatzen zituztela baleei
Ikasi dut ez zutela san juan barkutik eizatzen txalupatan
baizik.

Ikasi dut san juan barkua ez usteltzeko alkitrana botatzen

ziotela.
Ikasi dut branka aurrealdea dela.
Ikasi dut zubia solairua dela.
Ikasi dut ababor ezkerraldea dela eta istribor eskubialdea
dela.
Ikasi dut txopa atzekaldealdea dela
Ikasi dut erruna zabalera dela.

Ikasi dut urpetariak uretatik ateratzeko san juan barkua traje

bereziak zeramaten zergatiki ternuetan ura hotz hotza
zegoen.
Ikasi dut san juan barkua balearen olioa eramaten zueten
toneletan
ikasi san barkua kinoiak zitula pirataz defeditzeko.

Iker Dos Santos

Albaolako San Juan itsasontzia.

Bertan baleontziaren hain bat informazio eman ziguten, baita

Txoren historioaren txosten txiki bat ere, han txostenean hain bat
ariketa zeuden egiteko. Albaolan baleontziaren atalen izenak ikasi
genituen:
- Eskuina: Istribor.
- Ezkerra: Ababor.
- Aurrea: Branka.
- Atzea: Txopa.
- Zabalera: Erruna.

- Solairua: Zubia.
Baleontzia zein egur motarekin eta nondik ekartzen ari ziren ere
azaldu ziguten.
- Baleontziaren bizkar hezurra egiteko pago egurra ekartzen

dute Sakanatik ( Nafarroa).

- Baleontziaren maskak (belak jartzeko makilak) egiteko izei
egurra ekartzen dute Pirineoetatik.
- Baleontziaren beste atal guztiak egiteko haritz egurra ekartzen
dute Sakanatik ( Nafarroa).

San Juan baleontzia beste baleontzi baten replika da, beste

baleontzia urperatu egin zen Ternuan, kostatik oso hurbil.

Orain dela urte batzuk zazpi mariela joaten ziren baleontzi

bakoitzean Euskal Herritik Ternuaraino. Apaizac Obeto bideoan
ikusi genuen, 41 egunetan iristen zirela marielak, Euskal Herritik
Ternuaraino. Bidean zehar bilatzen zuten janariaz elikatzen ziren.
Ternuan arrantzatzeko ez zituzten galeoiak erabiltzen txalupak
baizik. Galeoiak baleak Ternuatik Euskal Herrira ekartzeko
erabiltzen zituzten.
Eukene Urrestarazu.

Ikasi dut
Eskolan baleetaz, arrantzaleetaz eta San juan galeoiaz
aitu ginen hitzegiten ,irakasleak dokumental bat jarri zigun,
ostiralean albaolara joan ginen eta asko ikasi genuenez gure
irakasleak esan zigun zer ikasi duguna informatizatuta
ekartzeko
Galeoien atzealdeko zatia txopa deitzen da eta aurrekoa

branka.
Baleak labeetan sukaldatzen zituzten olioa lortzeko eta
gerosaldu ahal izateko.
Bale ehiztariak Ternuara joaten ziren baleak ehizatzera.
1563an eraiki zuten San Juan galeoia.

San Juan galeoia 900 barrikada eramaten zituen,

horregatik ahalik eta pisu gehien jasateko egin zen.

Baleak arpoiekin eta txalupetan ehizatzen zituzten.

San Juan galeoian bost edo sei kanioiak zituen
pirataz babes ahal izateko.

Lehen galeoiak sei hilabetetan egiten zituzten.

San Juan galeoia 12 mila iltze zituen.
Alkitrana botatzen zioten egurrari ez usteltzeko.
Izeia, Pagota eta Aritza erabiltzen ziren galeoia egiteko.
Izeia masta egiten zen, Pagoa kila egiteko eta Aritza saihetsak

Ahuntzen larruak janzten zituzten hotza ez izateko.

Sagardoa eraten zuten, C bitamina duelako, bestela
eskorbuto gaixotasuna harrapatzen zuten.
Egurra trontzarekin mozten zuten.
Lana gutxiagotzeko beharrezko zuten lanetarako forma
egokiko arbolak bilatzen zuten, eta ez aurkituz gero beraiek
ematen zieten forma.
Bale arrantzaleak bitzitza jokuan uzten zuten jan ahal
izateko,bidai gogorra egiten zuten toki ezezagunetan lo egiten
eta hotz ikarragarria eukitzen baleak heizatu ahal izateko
ACHRAF

ALBAOLAN,ZER IKASI DET?

-Kanadako irla Red bay,hola deitzen da teilak,hotzerekin puskau
egiten ziren eta itsarora erortzen ziren,horregatik Red bay.
-kanadan ura oso oso hotza dago eta bale bat ehizatzerakoan
erortzen baziren hil egingo ziren,buzoak ur azpian egoteko tubo

bat daukate nun ur bero pasatzen da.

-Albaolan, san juan barkuan zegoen txalupa bat,errekreatu egin
dute.
-San juan galeoia 1536an ondoratu zen eta ain hotza dago ura
guandik egur batzuk ez dira usteldu,Albaolan,San juan galeoietaz
replika bat ari dira egiten,16 garren mendean bezala(teknikak).

-Kanadara galeoietan juten ziren,Kanadan egonda 41 42 egun

egoten ziren balek ehizatzen.
-Galeoietan sagardoa eramaten zuen pisua eukitzeko barkuan
bestela ondarutuko egingo zan.

Ioritz Gorrotxategi

ZER IKASI DUT ?

-Baleen bizarrak,erratzak,zepiluak eta abar egitekob erabiltzen
ziren.

-Joanmak erakutsi zigun bideoan ikusi genuen,erdi aroko labeak

zituztela eta baleei gauzak kentzeko erabiltzen ziren :bizarra ,
haragia,oligoa...
-itsasoan aurkitzen zuten janaria jaten zuten :bakalaua piu erara
,kangrejuak ,karramarroak...
-Edateko ,sagardoa edaten zuten.Itsasoan joaten ziren tripulantek
gaixotasunik ez harrapatzeko.Ura ez zuten edaten barriketan

usteldu egiten zelako.

-Orduan itsasontziak egurrezkoak ziren eta egur mota hauek
erabiltzen zituzten itsasontziak egiteko:pagoa ,izeia eta haritzak
erabiltzen ziren San Juan itsasontzia egiteko.

-Barrikak garraiatzeko ,galeoiak erabiltzen ziren eta galeoiak pisu

gutxi bazuten bolkatu egiten ziren.
-Orain tenologia erabilita San Juan itsasontzia, sei urtetan egiten da
, baina lehen sei hilabetetan egiten zen eta ia uretarako prest
egoten zen .
-Baleak ehizatzeko txalupak erabiltzen zituzten eta arpoiak
botatzen zizkien baleei.Arpoiak soka luze bat zuten eta sokaren
bukaeran korapilo bat zuen itsasontzira lotzeko.
-San Juan itsasontzia Ternua ondoan hondoratu zen .
-zuhaitzak , beraiek behar zituzten piezak egiteko erabiltzen
zituzten .Zuhaitzek zuten forma nahi ez bazuten ,soka adar batetik
bestera tenso tenso lotuta jarri eta urteak uzten zituzten horrela
forma hartzeko .
-Orain motozerrarekin mozten dira egurrak eta nahi dugun forma

eman dezakegu ,baino orduan trontzaz egiten mozketa lana.

-Baleak udan Ternua ondora eta neguan Groenlandia ondora joaten
ziren.Ternua ondoan ugalketa egiten zuten eta Groenlandian
janaria billatzen zuten.
-San Juan itsasontziaren zati batzuk egur mota hauekin eginda
daude :Bizkar hezurra pagoaz,mastak izeiazeta gorputza haritzaz,

-San Juan itsasontzia 1563an ondoratu zen .

-Beraien arropa animalien larruarekin egiten zen :euriaz,aizeaz eta
hoatzaz babesteko.
IKER GARCIA

ZER IKASI DUT?

Eskursiora joan baino lenago Apaizak Obeto bideoa ikusi

genuen eta hor informazio asko artu genuen.
Ikasi genuen, behar zen materiala naturatik artzen zutela eta ez
balin bazuten bilatzen nahi zuten formarekin haiek jartzen ziela
forma egokia.
Ikasi genuen ze hiru egur mota erabiltzen zituzten, zirela: Izeia,

Pagoa eta Aritza. Pagoa uretan oxijenoan baino obeto

aguantatzen du eta orregatik galeoien beko aldean jartzen
zuten eta Izeia eta Aritza goialdean.
Dakigunez, lehen 16. Mendean ehunaka langile zeuden lanean
eta ordun galeoi bat sei hilabetetan egiten zuten baina horain,
nola askoz langile gutxigo daren urtek eta urtek behar dituzte
galeoi bat egiteko.
Baita ere ikasi genuen barkuen atzeko aldea Txopa izenekoa

dela eta aurrekoa Branka.

Han Canadan hondartzako urak oso hotzak zeuden eta ordun

uniforme berezik erabiltzen zituzten buzeatzeko.
Len 16. mendean baita ere burni zatik erabiltzen zituzten galeoi
bat egiteko, gainea asko,12000 zati.
Egurra denbora asko egoten bada oxijenoan usteldu egiten da

Albaola museoan ikusi genituen zazpi pertsonen eskeletoak,

argazki batean eta gero fijau ginen Apaizak Obeto
dokumentalen aurretik egin zuten abentura zazpi pertsonek
egin zutela eta pentsatzen dugu eskeleto hoiek persona
hoienak zirela. Hau ikasi dugu eskursio honetan. Agur.
GAIZKA JAULAR

ZER IKASI DUT???

Ikasi dut, baleak zer nolako migrazioa egiten zuten/duten.
Baita ere, balearen zein parte aprobetxatzen zuten
gehien.
Eta , Ternura arrazoi batren gaitik joaten ziren Ternura, eta
Gainera, ere ikasi nuena izan zen, Galeoiak eta txalupak
zertarako erabiltzen zituzte,eta arrazoia, horiek izateko
beraien balioak,dira: galeoiak kargu guztiarena, txalupak
baina
haundiagoak direlako. Eta bestearen arrazoia zen,
txalupak galeoiak baina bizkorragoak direlako.

Zer material erabiltzen zuten galeoiak eta txalupak

egiteko ere
ikasi nuen.
Eta baleak arrapatzera joaten direla eta, ikasi nuen
zertarako
erabiltzen zituzten balearen parteak.
Ternuan hotz haundia egiten duen, ardien larruekin...
gauzekin jazten ziren, jazten ziren Ternurako bidaian zehar.
Bidaian zehar, horko itsas- animaliekin elikatzen ziren
bidaian zehar.
Horko janariekin elikatzen ziren bezala, horko naturarekin
lo egin... gauza egiten zituzten.
Bidaira, sagardoa eramaten zuten edari bezala gehien.
Gaixotasunak sendatzen dituelako.

Baleak arpoiekin ehizatzen zituzten.

Baleekin: grasa lanparak... egiteko, hezurrak
eskulturentzat...gauzetarako, aragia jateko noski, eta
bigoteak erropak egiteko, eta ainbat gauzetarako.
Baleak arrantzatzera, 16. mendean bezala, Albaola 6 ,
euskaldun joan Albaola zirenbarkuarekin.

Albaola barkua 2000. urtean sortu zen.

Lehen aipatu dizuedan, 6 euskaldunek, sortu zuten
Albaola barkua.
Abentura hori 42 egunetan egin zuten.

Euskal herritik Canadarako abentura abentura izan zen.

Ternuraino joan zen barkua 400 urte egun egon zen ur
azpian. Biblia orain dela 500 urtekoa da.
Ternuan, 4-5 Ctako urak zeuden/daude.
42 egun horiek, pasatu ondoren, lortu zuten beraien
helburua.

Abentura hori egin eta gero, bereziki ikasi zutena, 2 gauza

izan ziren: historirik haundiena, eskuz sortutako txalupa
batean egin ahal dela, eta,horrelako bidai luze bat egiteko,
eta zenbait gauzetarako, taldelana ezinbestekoa dela,
eta beti izango dela.
Lide Azurmendi

ZER IKASI DUT?

Gai honekin hasteko Juanmak Apaizac Hobeto dokumentala
erakutsi zigun. Han baleak txalupa batzuetan ehizatzen zituztela
ikasi genuen. Arpoiekin ere baleak ehizatzen zituztela ikasi genuen.
San Juan baleontzia 1563.urtean ekitz oso indartsu batengatik
ondoratu zen, lehorrtik oso gertu.
Gaur egungo zazpi pertsonak San Juanen ibilbide bedina egin
zutela txalupan ikusi dugu. Txalupako pertsonak Ternuako herri
txikietan geatzen ziren jatera. Euskal Herritik Ternuara joateko
galeoiean garraiatzen ziren.

Eraiek galeoi bat sei hilabeteta egiten zuten. Orain egiten ari diren
galeoia 2019- 2020ean bukatuko dute. Egurrei ez diete eraiek
forma ematen jaiotzen ari denean baizik. Galeoia aritzez eginda
dago, bere bizkarrezurra pagoz eta mastak izeiez. Galeoiaren
erreplika erdi aroan bezala egitn ari dira.

Galeoiak beti kargarekin joan beharra izaten zuten horregatik

joatean teiak eta sagardoa eramaten zituzten, etortzean balearen
koipez betetako kupelak. Euskaldunek teiak han etxeak eraikitzeko
ziren. Sagardoa escorbuto gaixotasuna sendatzeko eta ekiditzeko
zen.
Euskaldunak balearen koipea harrizko labe erraldoi batzuean
ateratzen zieten. Egurrak uretan gehiago irauteko alkitrana
botatzen zioten gainetik. Galeoiaren aurrealdea branka da.
Atzealdea txopa deitzen zaio. Ternuan ardien eta auntzen larruak
erabiltzen zituzten janzteko. Lehen

galeoiak sei hilabetetan egiten zituzten, orain berriz bost sei

urteetan.
Unax Aldasoro

ZER IKASI DUT

Nik ikasi dut, zazpi euskal arrantzaleek (Apaizac obeto
dokumentalekoak) hogeitabi egun edo gehiagoko bidai luze bat
egin zutela, baleak arrantzatzeko.
Baita ere, arrantzale horiek egindako ibilbidea ikasi dut,
hauxe da: Quebecetik (Canad) hasi eta San Lorenzo ibaietik,
portuetan atsedenak eginez, Red Bayra iritxiz.

Ibilbide horretan, arrantzaleek, beraien izardiarekin

lortutako janaria jan beharra izan zuten.
Baita, gelan eta etxean baleen migrazioak aztertu ditut,
udan ur hotzetara eta neguan beroetara migratzen dute. Baita,
baleei buruzko abesti batzuek aurkitu beharra izan genituen,
eta testu bat egin ere. Gelan, Apaizac obeto dokumentala
ikusi ondoren.
Albaolan, gauza asko ikasi ditut: Galeoiak nola egin. Hau
da, lehenengo, forma konkretu bateko zuhaitzak aurkitu edo
forma ematen joan. Ondoren, barkua montatu. Egurrak
trontzarekin mozten zituzten, ez botoi bati emanda ezta kable
bat entxufatuta ere. Galeoiak egitean, bizkarrezur edo killarako
pagoa erabiltzen zuten, saihetsetarako aritza eta mastentzat
izeia. Egurrari alkitrana

ematen zaio ez usteltzeko. Egur hauek, Sakanatik eta

Pirinioetatik ekartzen dituzte. Barkuko pieza gehienak, iltze
handi batzuekin lotzen zituzten. Barkuetako atal batzuk dira:
-Ababor = Ezkerra
-Istribor = Eskuina
-Txopa = Atzealdea
-Branka = Aurrekaldea
Datu interesgarria da, lehen (16. mendean), galeoiak sei
hilabetetan egiten zituztela jakitea, eta Albaolan bi urte pasa
dituzte eta oraindik bigarren solairuan doaz. Baina, posiblea da
2019 an amaitzea.

Euskal arrantzaleak,(16. mendekoak) Euskal-Herritik

Ternua eta Terranovara joaten ziren galeoietan, baleen olioaren
bila. Baleen koipea labeen bidez, olio bihurtzen zutela ere ikasi
dut. Galeoi horiek, behekaldea, nahiko biribila zuten eta pisua
sartzen
zuten, ez alde batera ez bestera ez urperatzeko.
Baleak arrantzatzera txalupatan joaten ziren. Hau da,
arpoiareken balea harrapatu, arpoiari eta txalupari lotutako
soka luze batetik baleak tira egin eta urazpiraino iritxi aurretik
balea ito egiten zen.

San Juan galeoia, urperatu egin zen, Ternuako kostatik

gertu. Ternua-Euskal-Herria bidaian. Esan ziguten, emakume
batek irudikatu zuela non zegoen urperatuta. Orduan, Robert
Grenierrek (arkeologoa), eta beste langile batzuk, galeoi honen
arrastaoak aurkitu zituzten, traje berezi batzuek jantzita, ur oso
hotzak zirelako. Arrasto hoiekin, galeoia berriz montatzen
saiatu ziren. Maketa ikusi genuen, eta orain bere erreplika ari
dira egiten Albaolan, 16. mendeko egiturak erabilita.
Uxue Barandiaran Imaz.

APAIZAK HOBETO
Hola ni Oier naiz eta Apaizak hobeto filma esplikatuko dizuet.

Harritu zidan nola Euskaldunek baleontzietan Ternuaraino joaten

ziren.Baleontzia 3 egur motarekin egina zegoela:Haritza bere
gorputza, Pagoa bere bizkar hezurra eta Hizeia bere
mastak.Euskaldunak Euskal herritik ternuaraino joaten ziren baleak
ehizatzera baina txalupetan ehizatzen zituzten, bein balea ehizatuta
bere koipea ateratzen zieten labe batzuetan eta gero koipe hori
barriketan Euskal herrira ekartzen zituzten.
Egun batean 7 mariel baleontzi batean zioazen eta baleontzi hori
ondoratu egin zen 16. mendean eta 5 mende pasatu ditu uraren
azpian, horain ezin izan dugu atera, usteldu egingo delako.
Baleontziko 7 marielak 5 mende igari ondoren irla batean beraien
eskeletoa bilatu zuten.
Beraien jantziak neopreno bezala erabiltzen ziren.

Jantziak ardien larruekin egiten ziren.Marielek sagardoa eraten

zuten bidaian zear bestela Escorbuto gaixotasuna arrapatuko zuten
ur asko eratean.
Euskaldunek Euskal herritik teila gorriak eramaten zituzten baina

Ternuan errekara erortzen ziren eta horrela jarri zireten Red Bay
izena herrixari.Alkritana erabiltzen zen garai hortan ez usteltzeko
egurra batez ere Pagoa.
Beraiek 6 hilabetetan egiten zituzten baleontziak, baina horain 6, 7
urte irauten dute egiten baleontzi bat.

Pasian geundela barku bat artu eta San juan era joanginen, han
bokadilo bat jan eta autobusera joan eta bueltatu, ginen Izalera.
Espero dugu gustatzea, agur.
OIER.Markinez

ZER IKAI DUT

Atzo Albaolara joan ginen, Pasaiara.
Albaolara joan baino lehenago, honi buruz aritu ginen ikasten.
Dokumental bat ikusi genuen, bere izenburua Apaizak Hobeto da.
Dokumental honetan ikasi genuen nolakoa zen arrantzaleen
bizimodua:
-Oso atrebituak ziren.
-Oso urrutira joaten ziren arrantza egitera.
-Txalupa txikietan joaten ziren arrantza egitera eta 5 edo 6 pertxona
jjoaten ziren.
Apaizak Hobeto dokumentalarekin etxeko lan bat atera genuen,
idazlan bat egitea.
Albaolara joan ginenean San Juan Barkuaren erreplika bat ikusi
genuen, baina oraindik bukatu gabe dago, lau edo bost urtetan
amaituko zutela esan ziguten.
San Juan barkuaren egurra mantentzeko alkitrana botazen diote.
San Juan barkua bost pisu ditu baina Albaolako erreplika hiru pisu

San Juan barkua 300 urte darama ur azpian , Ermuako

zientzialariak ur azpitik atera zuten eta ondo kontserbatuta zegoela
esaten zuten. Berreskuratzea nahi zuten baina gastu gehiegi
zeukan, orduan barkua uretara bueltatu baina barkua utzi eta
txalupa bat hartu zutenzutenSan Juan barkua hiru motako

egurrekin eginda dago:

IZEIA: Mastak egiteko erabiltzen da
PAGOA: Bizkar hezurra egiteko
ARITZA: Barkua forratzeko.

Han bazkaldu eta jolasten ibili ginen gero gulta oso polita egin
genuen eta autobusa hart genuen Pasai Donibanean.
Autobusa hartuta Idiazabalera etorri ginen eta eskolara iritsi eta gue
irakasleak esan zigun ze muz eskursioa eta gu denak esann
genuen oso ondo.
JULEN

BERTXOA
Harrigarria izan zen
Albaolako bisita
San Juan baleontziaren
replika perfektua.

ALBAOLA.
IKASITAKO GAUZAK:

Niri iruditu zitzaidan

oso, oso handia

Gauza gehienak tellekin egiten ziren,

negua iristean tella guztiak uretara

falta zen denbora pila.

Ura gorri gelditu eta oraingo Kanadari

Red Bay deitzen zioten.
San Juana 16. mendeko bastante
ondo aurkitutako baleontzia da.
400 urte daramatza ur azpian.
San Juan batek Titanic ere
ordezkatuko zuen.
Iltzeak: 12.000 beintzat.
Nagusiki egurrez egina.
Calamo landarearekin barkuko
Reienuko sokak eta belak egiten

Bitxikeriak ere
entzun genituen
Kanada, Red Bay zela
tellen ur gorriez.
400 urte daramala
San Juanak ur azpian
dena ondo aztertua
eta bertara bueltan ipinia.

Oso ondo pasa nuen

gora, eta behera,
bai bistak ere ziren
ederrak benetan.
Txalupa txikietan
arrantzatzen dela
ez barku handietan
balea beldurtuz betela.

Eta hau izanda gaurkoz

ikasi duguna
ezin ahaztuko dugu
Albaolan pasatako eguna.

egiten ari diren replika ere lehengo

tresneri eta egiteko era berdinarekin
egiten ari dira.
Uretan ibiltzen den barkuaren zatiari
alkitrana botatzen zaio.
Txalupa bat aurkitu zuten
San Juanaren azpian eta tratamendu
berezi batekin daukate museoan.
Barkuaren bizkar hezurra pago

5 pisu baina gehiago ditu.

Agur!!!
SARA ARTOLA.

OSO EGUN ONA, PRIMERAKOA !!!

Ikasi dut emen duzu

Ikasi dut bale arrantzaleak barku txiki batzuetan ibiltzen dira, ez dira
bale ontzietan ibiltzen zergatik maniobrak egiteko zaiagoa
da.Bale ontzietan balen oligoa eramaten dute.Baleak

Bale eiztariak lo egiteko manta bakarra edukitzen zuten baina lo

gutxi egiten zuten.Balearen oligoari ezer ez gertatzeko kupeletan

ekartzen zuten,edateko sagardoa eramaten dute gauza asko
konpontzen ditu adibidez lengo gaisotasun bat oso kontajiosoa
zan,baina sagadoak sendatu egiten zuen.

Ikasi dut zer egur mota erabiltzen zituzten, adibidez:Izela, Pagoa

eta aritza.

Izela:kila bezala erabitzen dute.

Pagoa:belen makilak bezala erabiltzen dute.
Aritza : barkuaren beste guztia bezala erabitzen dute.
Zer lortzen zuten, adibidez:Barku motak, oligoa
Ze barku mota zituzten, bi barku mota zeu den:Bale ontziak eta
Txalupak.
BALE ONTZIA: Oligoa leku batetik beste batera trasportatzeko
erabiltzen zan.

TXALUPA:Bleak arrapatzeko erabiltzen ziren.

Oligoa nola lortzen zuten, baleak arrapatuz tripak iriki eta oligoa
ateratzen zien bakoitzetik kupel ontzi bat inguru betetzen
zuen.Gero oligo ori saldu egiten zuten.

Pagoa ez leortzeko lkitranaien baino beste egurretan ere.

Baleak ez zituzten baleontziekin arrapatzen baizik eta txalupekin
arrapatzen zituzten.
Baina geiena arritu didana sanjuan barkua,egiteko esaten dute sei
urte iraunduko dutela baina aspaldian bi ilabetetan egiten zitzten.
Neoprenoa eta oxigenu bombona ez zuten eramaten baizik eta
ardien eta auntzen larruekin ibiltzen ziran ez hotz pasatzeko.

ALBAOLAN ZER IKASI DUT

Nik Albaolan gauza asko ikasi nituen.Lehenengoa, nola jokatzen

zuten beraien bizitza eta gainera ur hotz hotzetan.Bigarrena,
zerbait galdutzat eman ordez, aurrera segitzea.Hirugarrena, sagar-

zelako usteltzen eta eskorbuto gaixotasuna ez hartzeko edota ez

Bosgarrena, baleak nahiz eta oso lasaiak izan, hasarratzen balin

badituzu, oso harriskutsuak dira.Seigarrena, barkuaren aldeak,

ze materialekin egiten diren, kila pago egurrarekin egiten da,

barkuaren sahietsak haritzen egurrarekin egiten dira, barkuaren
mastilak izeia egurrarekin egiten dira, barkun egurrek metalezko
iltzekin lotzen dira edota egurrezkoekin, kaoiak metalezkoak
dira, bela, harikin egiten da eta hobeto heltzeko mastileri, soka
bat jartzen zaio, barkuan dauden armiarma sareak sokaz eginda
daude, gainera, soka horiek beltzak dira eta azpiko zatia alkitranez
margotzen dute, egurra ez usteltzeko.Zortzigarrena, kanadako
pertsonen teilatuak arbelezkoak dira.Bederatzigarrena, lehen ez
zegoen neoprenorik.Hamargarrena, hobeto dela gauzak behar
dien lekuan uztea, adibidez, arrai bat haurkitzen baduzu eta
zuretzako geratu nahi balin baduzu, hobeto dela naturan uztea.
Hamaikagarrena, langileei ez subestimatzea, adibidez, museoko
arotzeei.
Baleen buruz bi abesti daude, La ballena eta Ballena azul eta
bertso bakarra Balearen bertsoak.
Besterik gabe hurrengorarte.
ARKAITZ SALABERRIA

Ikasturtea bukatzear dago eta jada hirugarren hiruilabetean gaude.

Urtean zehar, aztertzen aritu garen gairik garrantzitsuenetariko bat
baleena izan da.
Ostiralean Albaolara joan ginen, 5. eta 6. mailakoak, antzinako
barkuaren erreplika eta tailerra ikustera.

Bertako irakasleak azaldu zuen bezala, aintzinean bidaia galeoiean

egiten zuten baina han itsasoan barrena zeudela, txaluparekin
ibiltzen ziren baleak arrantzatzen.

Uda edan beharrean, sagardoa eraten zuten. Gaua iristen zenean

portuko baztar batean egiten zuten lo, izarik gabe. Horrez gain,

hotza izanez gero, ahuntzen ilajearekin babesten ziren.

Albaola museoan XVI. Mendeko San Juan Baleontziaren erreplika
egiten ari dira, pausoz-pauso, materialak, lan egiteko erak eta
garraioa errespetatuz; ahal den zuzenena izan dadin.
42 egunetako bidaia egiten zuten.
Benetako San Juan Baleontzia Ternuan (Kanadan) urperatu zen
baleen olioarekin, (garai horretan oligo hori oso preziatua baitzen
argiterirako, farolak,kandelabroak,...) Baleontzi hartan beraien urte
bateko soldata zegoen, beraz, zenbait urte pasa ondoren
Kanadaraino joan ziren oligoaren bila. Baleontzia ez urperatzeko
ainbat eta ainbat teia sartzen zituzten behin iritsitakoan teiak bertan
urperatzen zituzten. Honekin bat Kanadan hotz handia egiten
duenez hango teiatuak arbelez daude eginak.

Bukatzeko, Donostia 2016ko kultur hiriburutzaren enbaxadore

modura erabiltzeko dago eginda. Europako ur barrenetan
nabigatuko dute, elkar arteko kultura eta ezagutza lotura eta
lankidetza sustatuz.Pasaiako San Pedro txoko txiki honetan San

Juan baleontziaren historia ezagutu daiteke.

Aroa Reparaz

ALBAOLAN IKASI DUGUNA

Albaolan barkuen buruz ikasi dugu ze norabideak dituen:atzeatxopa,aurrea-brranka,ezkerra-ababor eta eskubia-estribor.

San Juan itsasontziaren materialak hauek izan ziren:kijakpagoa,izeia-masta eta beste material guztia aritza.

SAN JUAN ITSASONTZIAREN

KONDAIRA
16garren mendean oso zaila zen Euskalerrian dirua lortzea eta
orrtarako baleak izatzen zituzten bere oliaoa saltzeko eta bale olio
barril batek 3000euro inguru balio zuen,baleak ez zituzten
itsasontziarekin eizatzen baizik txalupekin eta bale batek beraka
indarra eiten badu txalupa ondoratu egiten ziren eta oso atrebitua
izan behar zen eizatzea juteko.
Isasontzia red baiera haiatzeko ez balin bazuten pisurik itsasontzia
ondoratu egiten zen baina ortarako ed baileko teiak ibiltzen
ziren,urtero eroitzen zirenak.
Kondaira hau txalupatxo baten gai da.
1972an ontzia bilatu zen eta aste bat ondoren 2garren egunean
2000km eta 42egunetan egi behar zuten.

Bidaiaren zear baleak ikusi zituzten,baita ere arrizko balea.

Xabi isilik egon zen talde lanik behar gabe eta izarditatik ateratako
janariarekin.
Ordu batzuk geroago haizea bilatu zuten eta bere indarra beraien
idarrarekin ordezkatu zuten eta aprobetxatu eta deskansatu egin

3garren egunean isla batera aiatu ziren eta ontzia ez zegoen ondo
baino konpondu egin zuten eta islan labeak bilatu zituzten eta
labeak baleak egiteko ziren,han gau guztia pasatu zuten.
Berriro ontzian sartu eta bidaia segitu zuten beraiek al zuten arte.

PASAIAREN ZEAR
Pasaian gauza interesante asko ikusi genituen eta barkuan pasatu
ginen herri batetik bestera eta plaza bat aurkitu genuen eta hantxe
bazkaldu genuen .
Han dana Korkoiez eta txori mota ezberdinez beteta zegoen.

Bazkaldu eta gero ibiltzea joan jinen eta natura asko ikusi genuen.Niri
geien gustatu zitzaiten gauza zulo eraldoi bat grieta bat bezalakoa.
Barku eraldoi bat ikusi genuen eta beldura eta guzti ematen zuen.