Kemahiran Proses Sains

• INFERENS
• MENGAWAL PEMBOLEHUBAH :-
* Pembolehubah dimanipulasi
* Pembolehubah bergerakbalas
* Pembolehubah malar
• HIPOTESIS
• MENTAFSIR DATA :-
* Corak perubahan / pola
* Hubungan
* Apakah pernyataan tentang ………..
* Tujuan
*Kesimpulan / Rumusan
• MERAMAL
• SOALAN APLIKASI
 INFERENS :-

Proses membuat kesimpulan

awal atau kenyataan untuk
menerangkan peristiwa atau
objek berdasarkan
pemerhatian. Biasanya
pengalaman lepas digunakan
sebagai asas untuk membuat
kesimpulan awal tersebut .
Kesimpulan awal ini mungkin
betul atau tidak tetapi logik .
 Ringkasnya , Inferens
itu :-
•Penerangan dari pemerhatian atau
Sebab dari sesuatu kejadian
Langkah menjawab INFERENS :-

1. Teliti pemerhatian utama

2. Nyatakan sebab terjadi demikian

Ia boleh dijawab dengan :-

Cara 1 :- Pemerhatian dan sebab atau
Cara 2 : Sebab tapi dengan menyatakan
pemerhatian yang mana satu untuk dibuat inferens
jika ada lebih dari satu pemerhatian
 Panduan menjawab
Soalan :- Tuliskan SATU inferens
tentang pemerhatian dari rajah 1 .
Panduan menjawab :-
1. Teliti pemerhatian utama :-
Cermin tingkap pecah
2. Berikan sebab :-
Kerana dilastik oleh budak itu
Rajah 1

Jawapan lengkap :-
1. Cermin tingkap itu pecah kerana
dilastik oleh budak itu
( PEMERHATIAN + SEBAB ) ATAU
2. Kerana dilastik oleh budak itu .
( SEBAB sahaja )
 Kebun Jumlah hasil buah durian yang dikutip /kg

Mei Jun Julai Ogos Sept Okt

J 50 62 76 84 95 100
K 75 64 52 45 33 21
L 60 68 75 81 88 92

Jadual 1
Jadual 1 menunjukkan maklumat yang didapati tentang
hasil pungutan buah durian di tiga kebun iaitu kebun J ,
kebun K dan kebun L .
 Kebun Jumlah hasil buah durian yang dikutip /kg
Mei Jun Julai Ogos Sept Okt

J 50 62 76 84 95 100
K 75 64 52 45 33 21
L 60 68 75 81 88 92
a) Berdasarkan mana – mana satu pemerhatian yang dipilih ,
tuliskan dua inferens tentang jumlah hasil buah durian yang
dikutip .
Pemerhatian :
Jumlah hasil durian di kebun J meningkat setiap bulan
Inferens :
Mendapat air // baja // cahaya matahari yang cukup //
Disembur racun serangga perosak // Kurang persaingan // Baka
pokok baik // Ditanam dengan jarak yang jauh // Tanahnya subur
( Mana – mana dua jawapan )
 Kebun Jumlah hasil buah durian yang dikutip /kg
Mei Jun Julai Ogos Sept Okt

J 50 62 76 84 95 100
K 75 64 52 45 33 21
L 60 68 75 81 88 92
Nyatakan satu pemerhatian lain untuk menyokong inferens
kamu di (a) .
Jawapan :-
Bilangan daunnya lebih banyak // Saiz daun lebih
besar // Ukurlilit batangnya lebih besar // Pokoknya
lebih tinggi // Saiz buahnya lebih besar // Bilangan
buahnya lebih banyak . ( Mana – mana satu jawapan )
2. MENGAWAL PEMBOLEHUBAH :-
Satu pembolehubah yang diubah – ubah
(dimanipulasi) untuk menghasilkan
perubahan dalam pembolehubah yang kedua
(bergerak balas). Pembolehubah yang lain
yang boleh mempengaruhi hasil keputusan
eksperimen ditetapkan(dimalarkan).

Ingat! Setiap pembolehubah mestilah dinyatakan :-

Ukuran / ciri
+ Benda / bahan
Contoh :-
Ukuran / ciri = Berat
+ Benda = bola
Jawapan lengkap pembolehubah =
Berat bola
Latihan 1 :-

Ukuran / ciri Benda / bahan

Panjang tiang
Suhu air
Saiz tin
Jenis permukaan
Bentuk bekas
Masa ais melebur
Nyatakan ukuran bagi benda di bawah

UKURAN/CIRI BENDA

SAIZ
BILANGAN
JENIS
BENTUK
BEKAS
SUHU
LUAS PERMUKAAN
WARNA
TEBAL
ISIPADU
Istilah pembolehubah :-
1. Pembolehubah dimanipulasi (PM ) : Sebarang
benda yang diubah pada awal penyiasatan
dari segi fizikal objek .Contoh berat bola.
2. Pembolehubah bergerakbalas ( PB ) : Apakah
kesan / tindakbalas berikutnya yang
diperhatikan setelah kita ubah – ubah ( PB ).
Ia juga dikenali sebagai hasil keputusan
penyiasatan yang dicatatkan . Contoh jarak
bola bergolek
3. Pembolehubah malar ( PUMA ) : Perkara
yang perlu ditetapkan agar tidak
mempengaruhi hasil keputusan
penyiasatan . Ia juga dikenali sebagai
faktor / sebab lain yang boleh memberi
kesan kepada keputusan penyiasatan . Ia
selain dari PM dan PB Contoh : Bentuk bola //
 Contoh :-

Bekas B Bekas C
Bekas A

Lilin
3 bekas yang berlainan saiz iaitu bekas A , B dan C
ditelangkupkan serentak ke atas 3 lilin yang sama saiz.
Apakah yang diperhatikan selepas itu ?
Lilin yang manakah akan menyala lebih lama ?
Lilin di bekas C .
 Contoh :-

Bekas B Bekas C
Bekas A

Lilin
3 bekas yang berlainan saiz iaitu bekas A , B dan C
ditelangkupkan serentak ke atas 3 lilin yang sama saiz.
Apakah yang diperhatikan selepas itu ?
Apakah yang akan dicatat bagi lilin yang lama menyala dan
cepat menyala?
Masa lilin menyala .
 Contoh :-

Bekas B Bekas C
Bekas A

Lilin
3 bekas yang berlainan saiz iaitu bekas A , B dan C
ditelangkupkan serentak ke atas 3 lilin yang sama saiz. Didapati
lilin di Bekas A cepat padam berbanding di bekas yang lain.
a) P. dimanipulasi : b) P. bergerakbalas:
Saiz bekas Masa lilin padam
c) P. malar:
Jenis lilin // saiz lilin // tempat eksperimen
 Latih tubi mengenai pembolehubah :-

1.

Bekas A Bekas B Bekas C

Pembolehubah dimanipulasi :-
Saiz bekas // Isipadu bekas // Tinggi bekas
2.

Tin J Tin K Tin L

Pembolehubah dimanipulasi :- Warna tin
3.

Tali Q Tali R Tali S

Pembolehubah dimanipulasi :- Tebal tali

4.

Cuka Minyak Air

Pembolehubah dimanipulasi : Jenis cecair

5.

Kotak A Kotak B Kotak C

Pembolehubah dimanipulasi :- Tinggi kotak

6.

Magnet X Magnet Y Magnet Z

Pembolehubah dimanipulasi : Bentuk magnet

7.
50 0 C 60 0 C 70 0 C
Termometer

350 ml 350 ml
minyak minyak

Pembolehubah dimanipulasi :- Suhu minyak

8.

Bola 20 g Bola 30 g Bola 40 g

Pembolehubah dimanipulasi : Berat bola
9.

Bekas besi Bekas plastik Bekas kaca

Pembolehubah dimanipulasi :- Jenis bekas

10.
1980 1990 2000

Pembolehubah dimanipulasi :- Tahun

Contoh soalan :- Termometer
100 0 C 100 0 C 100 0 C

800
ml
800
air 800
ml
ml
air
air

Bekas P Bekas Q Bekas R

Rajah menunjukkan persediaan bahan dan radas

untuk satu penyiasatan . Ketiga – tiga bekas
dibiarkan serentak selama 2 jam .
Contoh soalan :- Termometer
100 0 C 100 0 C 100 0 C

800
ml
800
air 800
ml
ml
air
air

Bekas P Bekas Q Bekas R

a) Nyatakan pembolehubah yang terlibat :-
i) Dimanipulasi : Luas permukaan bekas
ii) Bergerakbalas : Suhu air selepas 2 jam //
isipadu air yang tinggal
iii) Dimalarkan : Isipadu air pada mulanya //
Jenis bekas // Suhu awal air //
Warna bekas
(b) Eksperimen di atas diulang dengan
mengubah isipadu air dalam setiap bekas
sedangkan saiz dan bentuk setiap bekas
adalah sama . Selepas dijemur di bawah
pancaran matahari , masa bagi air kering
dalam setiap bekas telah direkodkan .

Nyatakan dua pembolehubah yang perlu

dikenalpasti dalam penyiasatan ini .
Jawapan :-
i) Isipadu air ii) Masa air kering
Cuba kamu fikir , bolehkah kita membuat
hipotesis dari maklumat di soalan (b) ?
Hipotesis :-
Semakin banyak isipadu air semakin lambat
masa ia kering .
 Hipotesis :-
Pernyataan umum yang boleh diuji
kebenarannya menerusi eksperimen .
Ia menghubungkan Pembolehubah
dimanipulasi dengan bergerak balas .

Langkah menjawab hipotesis :-

1. Kenalpasti pembolehubah dimanipulasi ( PM )

2. Kenalpasti pembolehbah bergerakbalas ( PB )
3. Hubungkan kedua PM dan PB dengan kata hubung :-
* Semakin PM semakin PB atau
* Jika PM , maka PB atau
* Lebih PM , lebih PB
 Contoh soalan Hipotesis :-

2 liter air 2 liter air

Balang R Balang S

Rajah 2 menunjukkan persediaan radas dan bahan

untuk satu penyiasatan . Pada mulanya , jenis dan
saiz ikan yang sama telah dimasukkan ke dalam
balang R dan S . Selepas seminggu ,purata berat
ikan dalam setiap balang dicatatkan.
 Contoh soalan Hipotesis :-

2 liter air 2 liter air

Balang R Balang S

a) Nyatakan dua pembolehubah yang

digunakan dalam penyiasatan dalam
rajah 2 .
Jawapan :
PM : Bilangan ikan
PB : Purata berat ikan
 Contoh soalan Hipotesis :-

b) Nyatakan hubungan di antara dua

pembolehubah di atas.
Jawapan :- (hipotesis)
Semakin banyak bilangan ikan
semakin berkurang purata berat
ikan // sebaliknya
Panduan menjawab Hipotesis :-

1. Lihat PM : Bilangan ikan

2. Lihat PB : Purata berat ikan
3. Hubungkan kedua PM dan PB
dengan kata hubung seperti
Semakin PM semakin PB .
Contoh jawapan lengkap
hipotesis :-
Semakin banyak bilangan ikan
semakin kurang purata berat ikan
 Contoh soalan Hipotesis :-

c) Tuliskan satu hipotesis yang ingin

dibuktikan dalam penyiasatan di atas.
Jawapan :- ( Hipotesis )
Semakin banyak bilangan ikan
semakin berkurang purata berat ikan //
sebaliknya
 Contoh soalan Hipotesis :-

(d) “ Perubahan bilangan ikan dalam

akuarium yang sama saiz boleh
mempengaruhi tempoh masa
pembesaran ikan – ikan tersebut”.
Tuliskan satu hipotesis yang boleh dibuat
berdasarkan pernyataan di atas .
Jawapan :-
Jika banyak bilangan ikan maka lambat
tempoh masa pembesaran ikan – ikan
tersebut // sebaliknya
MENTAFSIR DATA :-
Proses memberikan penerangan yang rasional
tentang sesuatu objek , peristiwa atau pola
daripada maklumat yang dikumpul .Maklumat
atau data yang dikumpul adalah dalam
pelbagai bentuk seperti jadual , gambar dan
sebagainya .

Contoh soalan :-
1. Apakah yang boleh dinyatakan tentang
2. Nyatakan hubungan di antara dua
pembolehubah ?
3. Nyatakan corak perubahan / pola …?
4. Tuliskan tujuan penyiasatan..
5. Tuliskan rumusan / kesimpulan dari
maklumat .
Contoh soalan MENTAFSIR DATA :-

900 900 900

ml air ml air ml air

Tin hitam Tin putih Tin merah

Rajah 3 menunjukkan penyiasatan yang
dijalankan ke atas tiga tin yang berlainan
warna yang telah diisikan dengan isipadu air
yang sama pada mulanya iaitu 900 ml . Ketiga
– tiga tin telah diletakkan di bawah cahaya
matahari. Isipadu air dalam setiap tin telah
dicatat setiap 10 minit seperti dalam jadual 2 .
 Contoh soalan MENTAFSIR DATA :-

Isipadu air dalam tin / ml

Tin
0 10 20 30 40
minit minit minit minit minit
Hitam 900 880 840 780 700
Putih 900 895 890 885 880
Biru 900 890 870 840 800
 

a) Dua maklumat :- ( PM dan PB )

Jawapan :-
Warna tin dan Isipadu air dalam tin
 Contoh soalan MENTAFSIR DATA :-
Isipadu air dalam tin / ml
Tin
0 10 20 30 40
minit minit minit minit minit
Hitam 900 880 840 780 700
Putih 900 895 890 885 880
Biru 900 890 870 840 800
b) Apakah pernyataan tentang hubungan di
antara warna tin dengan isipadu air dalam tin
 

Jawapan :-
Semakin gelap warna tin semakin
berkurang isipadu air dalam tin .
 Contoh soalan MENTAFSIR DATA :-
Isipadu air dalam tin / ml
Tin
0 10 20 30 40
minit minit minit minit minit
Hitam 900 880 840 780 700
Putih 900 895 890 885 880
Biru 900 890 870 840 800

 
c) Bandingkan corak perubahan isipadu
air dalam tin hitam dengan tin putih .
Corak perubahan / Pola sesuatu bacaan
1.
20 , 40 , 60 , 80 , 100
Jawapan : Menaik // bertambah // meningkat
2.
200 , 150 , 100 , 50 , 0
Jawapan : Menurun // berkurangan

3.
100 , 100 , 100 , 100 , 100
Jawapan : Sekata // mendatar // tetap
Cuba jawab tentang corak perubahan bacaan di
bawah .
1.
20 , 23 , 20, 23 , 20 , 23
Jawapan : Meningkat dan menurun secara
berselang seli atau
Meningkat , menurun , meningkat ,
menurun ,meningkat

2. 10 , 20 , 30 , 30 , 20 , 20 ,
30 , 40 , 30 , 20 .
Jawapan : Meningkat, tetap, menurun, tetap,
meningkat, menurun
   Isipadu air dalam tin / ml

0 10 20 30 40
Tin
minit minit minit minit minit

Hitam 900 880 840 780 700

    -20   -40   -60   -80  

900 895 890 885 880
Putih

-5 -5 -5 -5

Jawapan :- Perubahan isipadu air dalam tin

hitam lebih banyak berbanding tin
putih .
   Isipadu air dalam tin / ml

0 10 20 30 40
Tin
minit minit minit minit minit

Hitam 900 880 840 780 700

    -20   -40   -60   -80  

900 895 890 885 880
Putih
-5 -5 -5 -5
d) Apakah yang boleh difahamkan tentang
perubahan isipadu air jika tin yang berwarna
hitam digunakan berbanding dengan warna tin
yang lain ?
Jawapan :- Tin warna hitam lebih banyak berubah
isipadunya berbanding warna tin yang
lain .
 Contoh soalan MENTAFSIR DATA :-
Isipadu air dalam tin / ml
Tin
0 10 20 30 40
minit minit minit minit minit
Hitam 900 880 840 780 700
Putih 900 895 890 885 880
Biru 900 890 870 840 800
(e) Tuliskan satu kesimpulan .
Jawapan :-
 

Semakin gelap warna bekas semakin

berkurang isipadu air ATAU
Warna bekas yang lebih gelap lebih cepat
isipadu airnya menurun .
5. MERAMAL :-
Proses untuk menjangkakan apakah yang
akan berlaku pada masa akan datang
berdasarkan kepada pemerhatian dan
pengalaman yang lalu atau data yang boleh
dipercayai .

Langkah menjawab :-
i) Bentuk nombor jika data dalam bentuk
nombor – boleh dikira berdasarkan
perubahan setiap bacaan
ii) Bentuk perkataan jika maklumat dalam
bentuk ayat /gambarajah , yang tidak
boleh dikira dengan nombor .
 Contoh soalan MERAMAL :-
Isipadu air dalam tin / ml
Tin
0 10 20 30 40
minit minit minit minit minit
Hitam 900 880 840 780 700
Putih 900 895 890 885 880
Biru 900 890 870 840 800

(a)Ramalkan bacaan isipadu air dalam tin hitam

pada minit ke 55 .
Jawapan :-
 Masa / Isipadu air dalam tin
minit / ml
0 900
+ 10 - 20
10 880
+ 10 - 40
20 840
+ 10 - 60
30 780
+ 10 - 80
40 700
+ 10 - 100
50 ??????
600
+ 10 55
60 480 - 120
 Masa / Isipadu air dalam tin
minit / ml
0 900
+ 10 - 20
10 880
+ 10 - 40
20 840
+ 10
- 60
30 780
+ 10
- 80
40 700
+ 10
50 600 - 100
+ 10 55 600 – ( 120 / 2 )
60 480 - 120
 Masa / Isipadu air dalam tin
minit / ml
0 900
+ 10 - 20
10 880
+ 10 - 40
20 840
+ 10
- 60
30 780
+ 10 - 80
40 700
+ 10
50 600 - 100
+ 10 55 600 – 60 = 540
60 480 - 120
 Contoh soalan MERAMAL :-
Isipadu air dalam tin / ml
Tin
0 10 20 30 40
minit minit minit minit minit
Hitam 900 880 840 780 700
Putih 900 895 890 885 880
Biru 900 890 870 840 800

(a)Ramalkan bacaan isipadu air dalam tin hitam

pada minit ke 55 .
Jawapan :- 540 ml air
6. Soalan APLIKASI :-

Penggunaan
keputusan
eksperimen dalam
menyelesaikan
masalah kehidupan
seharian .
Contoh soalan APLIKASI :-
Kadbod
Termometer

Tin hitam Tin putih Tin kuning Tin merah

Rajah 4 menunjukkan 4 tin yang berlainan
warna telah dijemur di bawah Matahari . Suhu
dalam setiap tin telah direkodkan selepas 15
minit seperti dalam jadual 4. Suhu awal dalam
setiap tin ialah 30 0 C .
Contoh soalan APLIKASI :-
Kadbod
Termometer

Tin hitam Tin putih Tin kuning Tin merah

Tin Suhu dalam tin selepas 15 minit / 0 C
Hitam 35
Putih 30
Kuning 32
Merah 33
Contoh soalan APLIKASI :-
Tin Suhu dalam tin selepas 15 minit / 0 C
Hitam 35
Putih 30
Kuning 32
Merah 33

a) Berdasarkan maklumat yang didapati dalam

jadual 4 , mengapakah pakaian murid sekolah
berwarna putih ?
Jawapan :-
Untuk mengelakkan dari kepanasan //
Warna cerah kurang menyerap haba .
Bagi murid yang ingin Skor A - sains
UPSR , 3 perkara penting perlu
dikuasai iaitu :-
1. Fakta Sains ( Bahagian A )
2. Kemahiran Proses Sains
( Bahagian B )
3. Kemahiran Berfikir ( Bah. A dan B )
Suntikan markah maksimum ,
murid pastikan :-
1. Bahagian A , betul 25 dan ke atas
daripada 30 markah penuh

2. Bahagian B , betul 15 dan ke atas

daripada 20 markah penuh .

Keseluruhan , dijumlahkan markah :-

AAAAA - Sains UPSR
Sekian , Terima
kasih.
Semoga anda
cemerlang dalam
keputusan
matapelajaran sains
dan
5 A keseluruhan
UPSR