ilia WavWavaZis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis filosofiisa da socialur

mecnierebaT fakultetis specialoba saerTaSoriso urTierTobebisa da usafrTxoebis

kvlevebis magistraturis I kursis studenti:
salome iantbeliZe

Temis saxelwodeba:

bismarkis politikuri kursi

da germaniis imperiis formireba

kursis xelmZRvaneli:
daviT afrasiZe

Tbilisi 2008

sarCevi
 Sesavali---------------------------------------------------------------- 2
 bismarkis gamobwyineba politikur asparezze--- 4
 avstriisa da prusiis swrafva hegemoniisaken--- 7
 franko-prusiis omi da germaniis gaerTianeba--- 9
 germanuli imperiis dafuZneba---------------------------- 10
 daskvna------------------------------------------------------------------- 13
 bibliografia-------------------------------------------------------- 14

Sesavali

1
 XIX saukunis Sua xanebSi evropuli qveynebis mosaxleoba aqtiurad miiswrafoda eri-
saxelmwifoebis Seqmnisken. nacionaluri suliskveTeba metad mZlavri iyo, Tumca amas TavisTavad
upirispirdebodnen ukve arsebuli imperiebi da am procesebis sawinaaaRmdegod koaliciebsac
qmnidnen. germanelebisTvis nacionalisturi ideebi napoleonis damarcxebis Semdeg metad aqtualuri
gaxda. isini eswrafoden erTianobas da Tavisuflebas, Tumca didma imperiebma saTaviso ganaCeni
gamoutanes. maT xelsayrelad ar miaCndaT germaniis gaerTianeba, amitom orad gayves da Zlier
germanulenovan monarqiebs SeuerTes, Tumca nacionalisturi miswrafebebis Cakvla, mainc ver
moaxerxes mebrZol, patriotulad ganwyobil erSi. germanelebis xedviT, gaerTianeba SesaZlebeli iyo,
teritoriuli TvalsazrisiT, an “didi germanuli”, an “patara germanuli” variantebis mixedviT. am
gegmebis Sesabamisad dayenebuli iyo sakiTxi, gaerTianebul saxelmwifoSi unda Sesuliyo, Tu ara
avstria.1 germaneli xalxis moTxovna iyo konstituciis arseboba, romelic daaregulirebda urTierTobas
ersa da monarqs Soris, rac TavisTavad gulisxmobda Zalauflebis Tanabrad ganawilebas. mxurvale
patriotebs surdaT, nacionalur-konstituciuri saxelmwifos Seqmna. es yovelive ra Tqma unda, did
ukmayofilebasa da SeSfoTebas iwvevda orive imperiaSi, avstriasa da prusiaSi. cxadi iyo, rom
konservatiuli xedvis monarqebi ase martivad ar daTmobdnen Tavis poziciebs da ar daarRvevdnen
ukve arsebul wesrigs. imperiebi erTmaneTis mxardaWeriT cdilobdnen liberaluri procesebis
SeCerebas. amis precedenti iyo “saRvTo kavSiri.” germaneli xalxis amboxeba xeirian Sedegs ver
aRwevda. da ai, am yovelives fonze gamoCnda pirovneba, romelmac politikuri karti metad ostaturad
auria da realobad aqcia is, razec didi xnis manZilze ocnebobdnen germaneli nacionalistebi. misma
saqmianobam SesaZlebeli gaxada germanuli imperiis aRmoceneba.
istoriul figurebs Soris erT-erTi yvelaze gamorCeuli da rTulad gasaSifri politikosia oto fon bismarki.
“rkinis kanclerad” cnobili personis politikur-diplomatiuri moqmedebebi da gadawyvetilebebi, sababs
aZlevda biografebs, rom sruliad sapirispiro da erTmaneTis gamomricxavi mosazrebebi
CamoeyalibebinaT realpolitikis udaod originalur figuraze. saukuneze metia mas germaniis
gamaerTianeblad moixsenieben da misi Tayvanismcemeli biografebi bismarks genialur diplomatad
da movlenaTa zust prognozistad miiCneven. pozitiurad ganwyobilTa azriT, “rkinis kanc- leri”
germaniis gaerTianebas politikur asparezze gamosvlisTanave gegmavda da Tanmimdevrulad da
mizanmimarTulad axorcielebda Tavis Canafiqrs. aseTi gadaWarbebuli warmodgenis mixedviT
bismarkma TiTqos winaswar icoda yoveli politikuri procesis mosalodneli Sedegi. Tumca am
mosazrebas mowinaaRmdegeebic hyavs, romelnic Tavis mxriv sruliad sapirispirod warmoaCenen
istoriul movlenaTa msvlelobas da Tavdayira ayeneben gabatonebul warmodgenas. isini konservator
politikoss germaniis ki ara, prusiis erTgul msaxurad da gulSematkivrad aRweren, ufro swored ki
prusiis kaizeris erTgul “cerberad”, romelic yovel siaxles dauRalav da Seupovar brZolas ucxadebda.
skeptikosebis mier daxatuli bismarkis portreti, es aris tipiuri politikuri persona, romelic mxolod
sakuTari tyavis gadarCenaze zrunavs da gadawyvtilebebsac piradi viwro interesebidan gamomdinare
1
J. Merriman “A History of Modern Europe. Vol 2” gv. 721

2
Rebulobs. maT logikas rom mivhyveT, gamodis, rom germaniis gamaerTianebels ubralod fortuna
uRimoda. bismarki TiTqos gegmavda erTs da Rebulobda sruliad gansxvavebul Sedegs, romlis
miuxedavad mainc yovelTvis axerxebda zedapirze darCenas da procesTa axal msvlelobaSi
maqsimalur CarTvas, raTa SesZleboda sargeblis da kuTvnili dafnis gvirgvinis mopoveba.
miuxedavad amisa, arc erTi mxare ar uaryofs imas, rom mas wvlili miuZRvis germaniis iperiis
CamoyalibebaSi, magram sadavoa sakiTxi, iyo es dagegmili qmedebebis gaazrebuli da Tanmim-
devruli mizez-Sedegobrioba, Tu mxolod da mxolod damTxvevebisa da gamarTlebebis krebuli,
romelmac bismarki sruliad SemTxveviT aRmoaCina germaniis gamaerTianeblis sadaveebTan.
Temis mizania, yovelgvari emociebis, subieqturobisa da faqtebidan gada- xvevis gareSe ganixilos
mecxramete saukunis meore naxevarSi germanul saxelmwifoSi mimdinare movlenebi da maTSi
monawile oto fon bismarkis arsebiTi roli. naSromSi yuradReba gamaxvildeba ZiriTad, utyuar
faqtebze da gverdi eqneba avlili saeWvo sakiTxebs, romelic ar iqneba dadasture- buli mtkice
dasabuTebiT. aseve gverdi eqneba avlili bismarkis pirovnul daxasiaTebas, radgan SeuZlebelia am
aspeqtze jansaRi da marTebuli azris Seqmna. mocemuli iqneba saerTo suraTis SeqmnaSi ZiriTadi
mniSvnelobis mqone komponentebis urTierTqmedeba da zemoqmedeba.
bismarkis gamobwyineba politikur asparezze
1847 wels oto fon bismarki dainiSna ostelbis raindTa warmomadgenlad gaerTianebul landTagSi. 2
misi daniSvna TviT prusiis mefis fridrix vilhelm IV-is iniciativa iyo. es movlena SegviZlia, bismarkis
politikuri karieris dasawyisad miviCnioT. deputati sarkastuli da maxvili frazebiT ilaSqrebda yvela
axali ideis winaaRmdeg. is metad agdebulad eqceoda sazogadoebriv azrs.3 bismarkma Tavidanve
moipova Tavgamodebuli konserva- toris da prusiis kaizeris interesebis damcvelis saxeli.
1848 wels evropa moicva revoluciaTa talRam, romlis ZiriTadi Semadgeneli elementi iyo
nacionalizmi. mimdinare reaqciebs gverdi ar auvlia arc germaniisTvis. bismarki sastikad uaryofda am
moZraobas. man ar scno frankfurtis parlamenti, romelic TviTneburad Seikriba. mZvinvare
konservatori guliT Sehxaroda maT gandevnas. radikalizmisa da libera- lizmis winaaRmdeg misi
siZulvili TiTqos germanuli erTianobis winaaRm- deg gamosvliskenac ubiZgebda. momovali kancleri
aqtiurad asxamda xotbas prusiis didebas. is amtkicebda, rom prusias wertili unda daesva erTxel da
samudamod gabatonebuli qaosisa da umsgavsobisTvis. konservatori deputati germaniis erTianobas
mxolod prusiis qveSevrdomobiT aRiarebda, rac bismarkis azriT, gulisxmobda imas, rom saWiro iyo
“rkinisa da sisxlis” meTodiT sasurveli Sedegis miRweva da ganmtkiceba.

2
Хилльгрубер А. Отто фон Бисмарк.Основатель великой европейской державы — германской империи. / Пер. Жаровой И.И., Рывкиной О.Е /
Hillgruber, A. Otto von Bismarck : Gründer d. europ. Grossmacht Dt. Reich. — Zürich, Frankfurt [Main]: Musterschmidt, 1978. { г. ДЕТСТВО,
ЮНОСТЬ, ЗРЕЛОСТЬ (1815–1847) }
3
Эрнест Лависс, Альфред Рамбо “ИСТОРИЯ XIX ВЕКА” ПЕРЕВОД С ФРАНЦУЗСКОГО ГОСУДАРСТВЕННОЕ СОЦИАЛЬНО-
ЭКОНОМИЧЕСКОЕ ИЗДАТЕЛЬСТВО МОСКВА 1938 { Том 5. Часть 1. Революции и национальные войны. 1848-1870 ГЛАВА VIII.
ОБЪЕДИНЕНИЕ ГЕРМАНИИ. 1852—1870}

3
 Tavdapirvelad realpolitikis warmomadgeneli avstriis mimarT metad loialuri Canda. amis gamo
fridrix vilhelm IV-m 1851 wels bundesTagSi prusiis warmomadgenladac ki daniSna. saqmeSi ukeT
Caxedulma politikosma SeniSna, rom avstria prusias mxolod rogorc umcros Zmas da ara Tanaswors
ise Sehyurebda. yirimis omis dasrulebis Semdeg Sedga parizis kongresi. avstriam yoveli Rone
gamoiyena imisTvis, rom Sexvedraze ar daeSvaT prusia manamde, sanam Zlieri saxelmwifoebi ar
SeTanxmdebodnen zavis pirobebis Sesaxeb. prusia iZulebuli iyo moecada maSin, roca avstria
Sexvedraze gamodioda yoveli germanuli saxelmwifos saxeliT. 4 bismarki mixvda, rom prusias sxva
gza ar hqonda garda imisa, rom avstriasTan paeqroba daewyo germanulenovan saxelmwifoebSi
hegemoniis mosapoveblad. is aqtiurad cdilobda, mefisTvis axali mosazrebis Tavs moxvevas.
1855 da 1858 wlebSi bismarki imyofeboda parizSi. diplomati acxadebda, rom prusiasa da
safrangeTs Soris mWidro kavSiris damyareba metad waadgeboda qveynis interesebs da saSualebas
miscemdaT maT, rom avstria daeCrdilaT. xelisuflebis survili iyo yvela Zlier saxelmwifosTan
normaluri, nel-Tbili urTierTobis SenarCuneba, raTa ar gamoewviaT maT mimarT zedmeti interesi da
uaryofiTi damokidebuleba. 1858 wels princi vilhelmi regenti gaxda. bismarkma mas moxseneba
gaugzavna, romelsac SemdgomSi daerqva “batoni fon bismarkis patara wigni”.5 masSi warmodgenlia
moqmedebis gegma, romelic mimarTulia avstriis germaniidan gaZevebisken, aseve gulisxmobs
germaniis gaerTianebas prusiis samefos qveSevrdomobiT. regentma Tavidanve uaryo bismarkiseuli
gegma. 1859 wels safrangeTsa da avstrias Soris omma ifeTqa. deputati kvlav ar malavda Tavis
keTilganwyobas safrangeTis mimarT, riTac safrTxes uqmnida avstria-prusiis urTierTobebs. 6 amis
gamo bismarki saswrafod wargzavnes elCad peterburgSi. ruseTSi yofnisas diplomats Tavi ar
gamouCenia aqtiuri moRvaweobiT, Tumca gaaTviTcnobiera, rom saWiroa prusiis mimarT am
saxelmwifos keTilganwyobis aRdgena da yirimis omis gamo gaciebuli urTierTobebis gaumjobesebis
gzaze dayeneba. amis adasturia, ministr-prezidentis Tanamdebobaze yofnisas ganxorciele- buli
qmedebebi.
1861 wels fridrix vilhelm IV-e gardaicvala. taxtze avida vilhelm I-i. prusiis konstitucias jer kidev ar
hqonda Camoyalibebuli saxe. libera- lebi mis gafarToebasa da sakuTari gavlenis gazrdas
eswrafodnen. axal kaizersa da landTags Soris urTierToba metad iZabeboda. vilhelm I-i xvdeboda,
rom xelisuflebaSi mas sWirdeboda mtkice da uryevi konserva- tori, romelic arafris gamo ukan ar
daixevda. aseTad mas bismarki esaxeboda. amitom ukve safrangeTSi elCad myofi diplomati,
saswrafod prusiis karze gamoixmes. 1862 wels bismarki xelisuflebaSi Seiyvanes da or kviraSi

4
Бисмарк О. Мысли и воспоминания Том 1. Пер.с немецкого под ред. Проф Ерусалимского А.С М ОГИЗ 1940г. gv. 20

5
Хилльгрубер А. Отто фон Бисмарк.Основатель великой европейской державы — германской империи. / Пер. Жаровой И.И., Рывкиной О.Е /
Hillgruber, A. Otto von Bismarck : Gründer d. europ. Grossmacht Dt. Reich. — Zürich, Frankfurt [Main]: Musterschmidt, 1978. { г. НАЧАЛЬНЫЙ ОПЫТ
ПОЛИТИКА: УГРОЗА РЕВОЛЮЦИИ И ПОЛИТИЧЕСКИЕ ВОЗМОЖНОСТИ ВЛАСТИ В ПРУССИИ (1848–1862)}

6
Ф. Павленкова (Жизнь замечательных людей : Биографическая библиотека) “Ришелье; Оливер Кромвель; Наполеон I; Князь
Бисмарк” 1994 г. gv. 269

4
ministr-prezidentis Tanamdebobac uboZes.7 axali minist-prezidenti Tavdajerebuli Seudga misTvis
dakisrebuli misiis ganxorcielebas. kaizers surda, samxedro biujetis zrda, xolo liberalebi
winaaRmdegobas uwevdnen. bismarks evaleboda am krizisuli viTarebis aRmofxvra. situaciis
ganmuxtvis nacvlad axalma ministr-prezidentma ufro metad gaarTula urTierToba parlamentis
liberalur StosTan. man gadawyvita qveynis marTva biujetis damtkicebis gareSe ganexorcielebina, rac
konstituciis darRveva iyo. palatam saministros undobloba gamoucxada da amis gamo is kidev erTxel
iqna daSlili. qveyanaSi izRudeboda presis Tavisufleba. viTareba Zalze daiZaba. municipaluri
sabWoebi iTxovdnen mefesa da xalxs Soris ndobis aRdgenas, magram vilhelmi rCevas yurs ar
ugdebda.8
1863 wels poloneTSi daiwyo antirusuli gamosvlebi. movlena evro- puli saxelmwifoebis
yuradRebis centrSi moeqca. bismarki ambobda, rom es iyo Sansi xelovani diplomatisaTvis, romlis
xelidan gaSvebac ar SeiZleboda. polonuri krizisi “rkinis kanclerma” ruseTTan urTierTobis
aRsadgenad gamoiyena. prusiam daiwyo jarebis mobilizeba aRmosavleTis sazRvrebTan, raTa
saWiroebis SemTxvevaSi daxmareboda rusul jarebs amboxebulebis winaaRmdeg. saxelmwifoebma
xeli moaweres xelSekrulebas, romlis mixedviTac Tanxmobas acxadebdnen, erTimeoris jarebisTvis
neba miecaT, raTa sakuTari sazRvrebis gadakveTiT ajanyebulebs dadevnebodnen. 9 bismarki ar
malavda Tavis uaryofiT damokidebulebas patara da saSualo saxelmwifoebis mimarT, maT Soris
poloneTis mimarTac. “rkinis kancleri” upativcemlobiT eqceoda maT interesebs. misi mosazrebiT,
arsebobda mxolod evropuli saxelmwifoebis konglomerati da ara naciebi. amis da bevri sxva ramis
gamoc is xSirad imsaxurebda liberalebis kritikas. bismarkis saSinao da sagareo politika sul ufro met
ukmayofilebas iwvevda germanel mosaxleobaSi. qveyanaSi viTareba Zalze damZimda, ar
gamoiricxeboda revloluciis dawyebac. saSinao politikaSi ministr-prezidentze dakisrebuli amocana
gadauWreli rCeboda. is moqmedebda, rogorc diqtatori da ara rogorc moqnili politikosi, romelsac
SeuZlia nebismieri rTuli situaciidan Tavis daRweva.10 “rkinis kancles” aumxedra uklebliv yvela.
TiTqos situaciis ganmuxtvis mSvidobiani gzebi aRar moipoveboda. magram bismarks fortunam
marTlac gauRima. gardaicvala daniis mefe fridrix VII da taxtze avida misi memkvidre qristian IX.
wamoWril iqna holSTainisa da Slezvingis sakiTxi. iuridiulad saqme metad CaxlarTuli iyo da
bismarkmac amiT isargebla. realpolitikis warmomadge- nelma ar iTakila da avstrias Seekra, raTa
mieTvisebinaT daniis terito- riebi.

7
Бисмарк О. Мысли и воспоминания Том 1. Пер.с немецкого под ред. Проф Ерусалимского А.С М ОГИЗ 1940г. gv. 22

8
Эрнест Лависс, Альфред Рамбо “ИСТОРИЯ XIX ВЕКА” ПЕРЕВОД С ФРАНЦУЗСКОГО ГОСУДАРСТВЕННОЕ СОЦИАЛЬНО-
ЭКОНОМИЧЕСКОЕ ИЗДАТЕЛЬСТВО МОСКВА 1938 { Том 5. Часть 1. Революции и национальные войны. 1848-1870 ГЛАВА VIII.
ОБЪЕДИНЕНИЕ ГЕРМАНИИ. 1852—1870}

9
J. Merriman “A History of Modern Europe. Vol 2” gv. 725
10
Ф. Павленкова (Жизнь замечательных людей : Биографическая библиотека) “Ришелье; Оливер Кромвель; Наполеон I; Князь
Бисмарк” 1994 г. gv. 277

5
 avstriisa da prusiis swrafva hegemoniisaken
1864 wels avstriam da prusiam urTierTSeTanxmebiT daarRvies centraluri evropis simSvide da
wamoiwyes omi germanuli saqmisTvis, aragermanuli saxelmwifos winaaRmdeg. Slezvingi da
holSTaini dinastiuri TvalsazrisiT ukavSirdeboda danias, amasTanave germanuli konfederaciis
SemadgenlobaSi imyofeboda.11 daniis winaaRmdeg warmarTuli omi avstriisa da prusiis gamarjvebiT
damTavrda. bismarki amas sakuTari Tavis yvelaze did warmatebad miiCnevda. xeli moewera
konvencias, romlis mixedviTac prusiam miiRo Slezvingi, xolo avstriam holSTaini. am gamarjvebam
gaamyara “kon- fliqtebis ministris” poziciebi, rogorc saSinao politikur, aseve saerTaSoriso arenaze.
prusia gadaurCa morig revolucias.
orive Zlieri germanuli saxelmwifo miiswrafoda germaneli xalxis gaerTianebisken sakuTari imperiis
farglebSi. maT hegemonoba surdaT da Tan ar undodaT, rom provocireba moexdinaT sxva evropuli
saxelmwifoebis. bismarkis gegmebi omTan dakavSirebiT daniasTan gamarjvebam ufro ganamtkica,
axla saWiro iyo, rom safrangeTi ar Careuliyo da xeli ar See- Sala. “rkinis kanclerma” mliqvneluri
winadadebis saSualebiT napoleonisgan neitralitetze Tanxmoba miiRo, xolo italiisgan mxarda- Weris
mopovebac ki moaxerxa, radgan mas Tavisi angariSebi hqonda avstriasTan. prusiis mefe bolomde ar
eTanxmeboda premier-ministrs. bismarki uaxlovdeboda safrangeTs, Tbilad eqceoda italias; aseTi
saxis kavSirebi prusiis kaizers eWvebis sababs aZlevda da ar moswonda. mimdinare TamaSi mas
metad saxifaTod eCveneboda, xolo Sedegi ki saTuod. daniuri kampaniis dros avstriulma jarebma
Tavi gamoiCines, xolo prusielma generlebma bevri Secdomebi dauSves, ramac lamis waarTva maT
warmatebis Sansi. Tavis mxriv bismarkic bolode ar endoboda napoleon III-s.12 miuxedavad yvelafrisa
“rkinis kanclerma” mainc wamoiwyo avstriis winaaRmdeg politikuri TamaSi. holSTainis problema
avstriasTan omis sababad gangeb iqna SerCeuli. sahercogos gamo konfliqti sxva saxelmwifoebisgan
intervenciis mizezs amcirebda erTis mxriv, xolo meores mxrvi Tu prusia gaimarjvebda germanul
xalxSi hegemoniasTan erTad jildos saxiT sahercogoebsac Rebulobda. bismarkma avstria konvenciis
pirobebis darRvevaSi daadanaSaula. man brali dasdo holSTainSi antipru- siuli agitaciebis
winaaRmdeg umoqmedobaSi. napoleon mesamem gadawyvita evropuli kongresis mowveva, raTa
Tavidan aecilebinaT mosalodneli avstria-prusiis omi, Tumca am daxmarebaze TviTon avstriam
ganacxada uari, roca Seuferebeli pirobebi wamoayena. bismarkma germanuli kavSiris winaaRmdeg
gailaSqra, radgan ver miiRo maTgan avstriis winaaRmdeg mxardaWera. amis gamo germanulma
saxelmwifoebma Seqmnes antiprusiuli koalicia habsburgebiT saTaveSi. “rkinis kanclerma” avstria
germaneli xalxis interesebis mowinaaRmdeged gamoacxada. miuxedavad agitaciisa bismarkis TviT

11
Киссинджер Г. Дипломатия. `Пер. с англ. В.В.Львова, Послесловие Г.А.Арбатова. ` М. Ладомир 1997г gv. 97

12
Эрнест Лависс, Альфред Рамбо “ИСТОРИЯ XIX ВЕКА” ПЕРЕВОД С ФРАНЦУЗСКОГО ГОСУДАРСТВЕННОЕ СОЦИАЛЬНО-
ЭКОНОМИЧЕСКОЕ ИЗДАТЕЛЬСТВО МОСКВА 1938 { Том 5. Часть 1. Революции и национальные войны. 1848-1870 ГЛАВА VIII.
ОБЪЕДИНЕНИЕ ГЕРМАНИИ. 1852—1870}

6
prusiaSic ki ar sjerodaT. umravlesobas miaCnda, rom ministr-prezidentis mizani germaneli xalxis
politikuri Tavisuflebis SezRudva da militaristebis moTxovnebis dakmayofileba iyo. avstriam
bismarkis gamoxtomebi veRar moiTmina da prusias omi gamoucxada. prusiam kvlav gamarjveba
moipova. avstriam zavi SesTavaza. napoleon III-m iTava mxareebs Soris samSvidobo
molaparakebebSi Suamavlis rolis Sesruleba. bismarks ar awyobda, rom franguli jari daZruliyo
samxreT germaniisken, maSin mas mouwevda sakuTar monapovarze uaris Tqma, amitom
Suamavlobis winadadeba miiRo. avstria iZulebuli gaxda uari eTqva germanul kavSirze. samSvidobo
xelSekrulebis Sedegad prusiam ganimtkica Crdilo germaniaSi sakuTari moqmedebebis
xelSeuxebloba. xeli moewera davdacviT saidumlo kavSirs samxreT germanul saxelmwifoebTan,
romlis mixedviTac TiToeul maTganze Tavdasxmisas isini unda gaerTianebuliyvnen prusiis mefis
xelmZRvanelobis qveS. Sedegad es patara saxelmwifoebi dakavSirebuli iyvnen prusiasTan, rogorc
ekonomikuri TvalsazrisiT, aseve samxedro valdebulebebiTac. napoleoni bismarkisgan
neitralitetisTvis kuTvnil jildos eloda, magram bismarkma ar isurva, misTvis aranairi samadlobelo
saCuqris gadacema, arc germanuli da arc sxva saxelmwifoebis miwis saxiT da arc fuladi
anazRaurebiT. safrangeTsa da prusias Soris urTierTobebi sul ufro metad civdeboda da iZabeboda.

franko-prusiis omi da germaniis gaerTianeba

bismarks prusiis SemadgenlobaSi germaniis gaerTianebis xelisSemSlel faqtorad exla ukve
safrangeTi esaxeboda. realpolitikis warmomadgenlis azriT, samxreT germaniis saxelmwifoebSi
prusiasTan SeerTebis survilis gasaRviveblad saWiro iyo kidev erTi omi. man icoda, rom safrangeTs
arc erTi evropuli qveyana formalurad ar hyavda mokavSired. exla is mxolod da mxolod sababs
eZebda omis wamosawyebad. mizezic male moiZebna. 1870 wels espaneTis samefo taxtze
hohencolernis warmomadgenlis princ leopoldis kandidatura iqna wardgenili. napoleon mesamem
amis gamo sastiki protesti gamoTqva da kandidaturis gawveva moiTxova. vilhelm pirvelma gaiwvia
kandidatura. magram frangebi amiT ar dakmayofildnen da vilhelms garantia moTxoves, rom
momavalSic arc erT hohencolerns ar eqneboda espaneTis taxtze pretenzia. mefem bismarks
momxdaris Sesaxeb telegramiT Setyobineba gaugzavna. man ki redaqtireba moaxdina monarqis
Setyobinebis, teqstidan amoiRo yvela is fraza, romelic adasturebda kaizeris rbil ganwyobasa da
pativiscemiT aRsavse damokidebulebas frangebis mimarT. amiT bismarkma sagrZnoblad gauswro
win Tavis dros da mimarTa iseT taqtikas, romelic Semdgomi Taobis saxelmwifo moxeleebma
xelovnebis garkveul saxed aqcies: man uzrunvelyo “emsis telegamis” presaSi moxvedris
SesaZlebloba. redaqtirebuli telegrama JRerda, rogorc mefis mier safrangeTisTvis gamotanili
ganaCeni. aRSfoTebuli frangi mosaxleoba oms moiTxovda da napoleonic maT winadadebas
dahyva.13 bismarkma miiRo is, rac surda. axla saWiro iyo, rom sxva evropuli qveynebi ar

13
Киссинджер Г. Дипломатия. `Пер. с англ. В.В.Львова, Послесловие Г.А.Арбатова. ` М. Ладомир 1997г gv. 103

7
CarTuliyvnen omSi. ruseTis mefem Tbilad moigona 1863 wels prusiis mier gaweuli daxmareba.
avstriam safrangeTs ver apatia 1859 wlis omSi sardiniis mxardaWera. italiac jer kidev nawyeni iyo
savoiasa da nicas dakargvis gamo frangebze. bismarkma did britaneTs warudgina 1866 wlis sabuTi,
romlis mixedviTac safrangeTi moiTxovda belgiasa da luqsemburgs kompesaciis saxiT. amis gamo
kunZulovanma monarqiamac uari ganacxada napoleon mesamis daxmarebaze. 14 safrangeTi sruliad
marto aRmoCnda prusiis winaaRmdeg. nacionaluri suliskveTebiT gaJRenTili yvela germanuli
saxelmwifo omisTvis mzad iyo. germanulma kavSirma pirvelive dReebidanve warmateba moipova.
bismarki yovelmxriv xels uwyobda zavis dadebis procesis gaWianurebas, radgan surda, rom samxreT
germanuli saxelmwifoebi daTanxmebuliyvnen gaerTianebul germaniaSi Sesvlaze. omi kvlav
grZeldeboda. 1870 wlis Semodgomaze samxreT germanulma saxelmwifo- ebma xeli moaweres
CrdiloeT germaniasTan SeerTebis xelSekrulebas. SimSilisa da epidemiis zRvarze myofi izolirebuli
parizi iZulebuli gaxda danebeboda germanul jarebs. safrangeTTan omi frankfurtis zaviT dasrulda.
damarcxebuls daevala didZali kontribuciis gadaxda, aseve mas CamoaWres elzasi da lotaringia.
bismarki Tavdapirvelad winaaRmdegi iyo am teritoriebis aneqsiis, SemdgomSi iZulebuli gaxda
daTanxmeboda generaluri Stabis daJinebul moTxovnas. maTi motivaciis safuZvels warmoadgenda
dapyrobili teritoriebis strategiuli da ekonomikuri faseu- loba. bismarki xvdeboda, rom es monapovari
SemdgomSi maT saxelmwifos did Tavsatexs gauCenda, radgan safrangeTi aucileblad moindomebda
revanSs.15

germanuli imperiis dafuZneba

1871 wels versalis sasaxleSi bismarkma prusiis mefe damswre sazogadoebis winaSe germaniis
imperatorad waradgina. gazafxulze Catarda raixsTagis pirveli sxdoma. male miRebul iqna germaniis
imperiis konstitucia. politikuri reJimi gaerTianebul germaniaSi meryevi iyo. gamomwvevi mizezad
SeiZleba miviCnioT sruli gardaqmnebi, romlebic momdinareobda zemodan qvemo da ara piriqiT.
pirveli periodisTvis bismarkis, rogorc imperiis kancleris, mier ganxorcielebuli reformebi liberaluri
xasiaTis iyo, magram is maleve daubrunda saSinao politikis Cveuli diqtatiT gatarebas. bismarkma
daiwyo sxvadasxva saxis represiebi. “rkinis kancleri” axal-axali mwvave dapirispirebebis epicentrSi
eqceoda. is gamZvninvarebuli ebrZoda mis mier amoCemebul mowinaaRmdegeebs, rac ra Tqma
unda, axlad gaerTianebul qveyanaze dadebiT Sedegs ver iqoniebda. Tanamdebobis dakavebis
Semdeg misi politikuri kursi sul ufro metad agresiuli xdeboda. is iZenda mtrebs, magram maTTan
gamklaveba sul ufro metad uWirda.16
1873 wels bismarkma wamoiwyo omi kaTolikuri partiis winaaRmdeg. gaerTianebul germaniaSi
man axali saeklesio-saxelmwifo samarTlebrivi sistema Seqmna. amiT is cdilobda kaTolikuri eklesiis

14
J. Merriman “A History of Modern Europe. Vol 2” gv. 730
15
Бисмарк О. Мысли и воспоминания Том 1. Пер.с немецкого под ред. Проф Ерусалимского А.С М ОГИЗ 1940г. gv. 30
16
Ф. Павленкова (Жизнь замечательных людей : Биографическая библиотека) “Ришелье; Оливер Кромвель; Наполеон I; Князь
Бисмарк” 1994 г. gv. 296

8
gavlenis Semcirebas, radgan Tvlida, rom amiT safrangeTs Seumcirebda warTmeuli teritoriebis
dabrunebis Sanss. man germaniidan gandevna iezuitebis ordeni, amas Semdgom mohyva
kanonmdebloba, romlis mixedviTac xelisufleba akontrolebda urTierTobas sasuliero pirebsa da
mrevls Soris. Seiqmna specialuri sasamarTloc, romelic ganixilavda saeklesio saqmeebs. es iyo
kaTolikuri eklesiis winaaRmdeg brZolis dasawyisi. kanonmdeblobis saSualebiT apatimrebdnen
episkoposebs da axdevinebdnen maT solidur jarimebs. mimdinare movlenebma metad daZaba
urTierToba vatikanTan. bismarki mainc ganagrZobda Tavis “kulturul brZolas”. kanclerma gaauqma
kanoni, romelic avaldebulebda moqalaqeebs jvrisweras.17 brZola mxolod mas Semdeg Sewyvita, rac
gaacnobiera, rom misi reitingi sul ufro metad ecemoda, xolo social-demokratiuli partiis popularoba
aRmaval gzas adga.
gaerTianebul germaniaSi ekonomika TandaTan Zalas ikrebda. warmoebis revolucia aq gvian
ganxorcielda, magram axalma teqnologiurma aRmoCenebma da progresuli procesebis warmarTvam
dadebiTi Sedegi moitana. mimdinare movlenebma gavlena iqonia muSaTa klasis zrdazec. Tavis
mxriv sul ufro met simpatiebs iwveven mosaxleobaSi social-demokratebi. bismarks aSfoTeb- da
socialisturi moZraobebi industrialur regionebSi. maTTan sabrZolve- lad bismarks surda, axali
represiuli kanonmdeblobis SemoReba, magram SemoTavazeba uaryofil iqna centristebisa da liberal-
progresistebis mier. 1879 wels Catarda raixsTagis arCevnebi, romelSic umravlesoba miiRes
konservatorebma da centristebma. bismarks saSualeba mieca, rom adrindeli Canafiqri
ganexorcielebina da kvlav Semoetana socialistebis winaaRmdeg mimarTuli kanonproeqti. SeizRuda
socialistebis Tavisufleba. aikrZala socialisturi asociaciebi da presa. policia apatimrebda am ideologiis
mimdevrebs da xuravda maT periodul gamocemebs. xelisufleba aiZulebda muSebs, rom
gawevrianebuliyvnen savaWro kavSirSi.18 paralelurad “rkinis kancleri” muSaTa klasis gulis mogebas
cdilobda da atarebda sxvadasxva reformebs am mimarTulebiT. magram misma mcdelobebma xeiri
ver moutana germanel mosaxleobas. situacia sul ufro metad rTuldeboda. misdami ukmayofileba
matulobda da yovel axal arCevnebSi misi partia ufro nakleb xmebs agrovebda.
saerTaSoriso asparezzec veRar axerxebda iseTi mniSvnelovani figuris rolis TamaSs, rogorc adre.
bismarks umniSvnelovanes sagareo politikur amocanad miaCnda CaeSala antigermanuli koaliciebis
Seqmnis yovelgvari SesaZlebloba, ar daeSva safrangeTis Zlierebis aRorZineba. am mizans
emsaxureboda 1873 wels dadebuli ruseT-avstria-germaniis SeTanxmeba ("sami imperatoris
kavSiri"). realpolitikis warmomadgenels ar moswonda ruseTis gaaqtiurebuli urTierToba
safrangeTTna da amas safrTxed aRiqvamda. amitom aqtiurad cdilobda gaerTulebina ruseTis
mdgomareoba axlo aRmo- savleTSi, daepirispirebina misTvis balkaneTze avstria-ungreTi, xolo
xmelTaSua zRvis auzSi – inglisi. “rkinis kancleri” cdilobda, rom Zlieri qveynebis winaaRmdegobebi
germaniis imperiis sasargeblod gamoeyene- bina. bismarkma xeli moawera samxedro SeTanxmebas

17
J. Merriman “A History of Modern Europe. Vol 2” gv. 733
18
J. Merriman “A History of Modern Europe. Vol 2” gv. 733

9
avstria-ungreTTan, romelic italiis SeerTebis Semdeg samTa kavSirad gadaiqca. amiT germaniam
poziciebi gaimyara saerTaSoriso asparezze. Tumca amasTan erTad gairTula urTierTobebi ruseTTan,
qveyanasTan, romelsac ar uyvarda aseTi CaxlarTuli manevrebi. bismarki maleve moego gons,
magram ruseTTan urTierTobis daTbobisTvis is aRar iyo Sesabamisi kandidatura.
1888 wels germaniis imperiis kaizeri gaxda vilhelm II, igi aqtiurad Caeria politikaSi da bismarks
meore xarisxovani roli mianiWa. axali kaizeri metad civad eqceoda moxuc kanclers. monarqi ufro
liberaluri xedvis aRmoCnda da misTvis miuRebeli iyo bismarkiseuli diqtatura da represiebi. “rkinis
kanclersa” da kaizers Soris warmarTuli dapirispireba pirvelis gadadgomiT damTavrda 1890 wels.
bismarks ar surda politikuri arenis datoveba, magram mas sxva arCevani ar dautoves.
daskvna
“rkinis kancleris” moRvaweobisa da im droindeli saerTaSoriso politikuri situaciis gacnobis Semdeg,
SesaZlebelia, daskvnebis gamotana. bismarkis CaTvla saukeTeso prognozistad ar iqneboda
marTebuli, radgan misi warumatebloba saSinao procesebis warmarTvisas adasturebs imas, rom
realurad rTul situaciebSi, roca ar arsebobda realpolitikis warmomadgenlis gegmebis
ganmaxorcielebeli damxmare Zala, is ver axerxe- bda krizisebis daZlevas politikuri manevrebis
saSualebiT. SeuZlebelia, iyo Zlieri politikosi sagareo asparezze da Sin ganicado sruli kraxi. aseve
mis mier xelovnurad gamocveuli daZabulobebi, romelic TvalsaCino xdeba kancleris mier
daufiqreblad gatarebuli reformebze dakvirvebisas, gviCvenebs, rom misi mTavari mizani ar iyo
germaniis gaerTianeba da gaZlie- reba. Tumca misTvis germaniis gamaerTianeblis titulis
CamorTmeva ar qineboda swori, radgan swored mis mier gadadgmulma nabijebma, miiyvana
germaneli eri erTobamde, amoZravebda am pirovnebas diadi miznebi, Tu mxolod piradi viwro
interesebi. SesaZloa, miRebuli Sedegi ar igegmeboda da misi miRwevadobac didwilad iRblianobasac
ukavSirdeboda saerTaSoriso politikaSi mimdinare procesebis gamo, magram unda vaRiaroT, rom
bismarkama xelidan ar gauSva misTvis micemuli Sansebi, romlis ar danaxvac SeuiaraRebeli
TvalisTvisac ki SeuZlebeli iyo. bismarkma Tavisi moqmedebebiT metad Secvala saerTaSoriso
politikuri TamaSis wesebi da amas ver davukargavT. Tumca misma moRvaweobam bevri uaryofiTi
moutana, rogorc mis Tanamedroveobas, aseve Semdgom Taobebsac, radgan germaniis mier
warmoebuli msoflio omebi, sworedac rom realpolitikis suliskve- TebiT iyo gaJRenTili.

10
 bibliografia:
1. J. Merriman “A History of Modern Europe. Vol 2”
2. Ф. Павленкова (Жизнь замечательных людей : Биографическая
библиотека) “Ришелье; Оливер Кромвель; Наполеон I; Князь
Бисмарк” 1994 г.
3. Бисмарк О. Мысли и воспоминания Том 1. Пер.с немецкого под ред.
Проф Ерусалимского А.С М ОГИЗ 1940г.
4. Киссинджер Г. Дипломатия. `Пер. с англ. В.В.Львова, Послесловие
Г.А.Арбатова. ` М. Ладомир 1997г
5. Хилльгрубер А. Отто фон Бисмарк.Основатель великой европейской
державы — германской империи. / Пер. Жаровой И.И., Рывкиной О.Е /
Hillgruber, A. Otto von Bismarck : Gründer d. europ. Grossmacht Dt. Reich. —
Zürich, Frankfurt [Main]: Musterschmidt, 1978. 
6. Эрнест Лависс, Альфред Рамбо “ИСТОРИЯ XIX ВЕКА” ПЕРЕВОД С
ФРАНЦУЗСКОГО ГОСУДАРСТВЕННОЕ СОЦИАЛЬНО-
ЭКОНОМИЧЕСКОЕ ИЗДАТЕЛЬСТВО МОСКВА 1938

11