El Nuevo Testamento
de nuestro Señor Jesucristo
en el idioma
quechua de Pastaza
El Nuevo Testamento
de nuestro Señor Jesucristo
en el idioma
quechua de Pastaza
Publicado por
© La Liga Bíblica 2008
1 $PyQ-RVLDVSD\D\DQPLNDUND. 11Josias
1Kay killkami Jesukristumanta
riman. Pay wawayarirka ali Jekoniaspa wawkinkunapapas yayanmi
NDPDFKLN'DYLGZDxXSDPLUD\NXQDێ karka. Chay uras Babilonia llaktamanta
manta. 'DYLGNDUND$EUDKDPZDxXSD runakuna yaya rukunchi wañukunata
miraykunamanta. 2$EUDKDP,VDDNSD ZDWDVKSDQNXQDDSDUNDNXQDOODNWDQNXێ
yayanmi karka. Isaak Jakobpa yayanmi nama, FKD\SLFKD\UXQDNXQDSDPXQDVKێ
karka. Jakob Judapa yayanmi karka, kankunata rurashpa kawsanankunapa.
chaymanta wawkinkunapapas. 3-XGi 12Chay apirishka kahushkankunapi
$PLQDGDE1DDVRQSD\D\DQPLNDUND. $ELXG(OLDNLPSD\D\DQPLNDUND.
Naasón Salmonpa yayanmi karka. (OLDNLP$VRUSD\D\DQPLNDUND. 14$VRU
5Salmón Boospa yayanmi karka, maman Sadokpa yayanmi karka. 6DGRN$NLPSD
Rahab karka. Boos Obedpa yayanmi yayanmi karka. $NLP(OLXGSD\D\DQPL
karka, maman Rut karka. Obed Isaipa karka. 15Eliud Eleasarpa yayanmi karka.
yayanmi karka. 6Isaí atun apu Davidpa Eleasar Matanpa yayanmi karka. 0DWiQ
yayanmi karka. Jakobpa yayanmi karka. 16Jakob Josepa
Chay atun apu David Salomonpa yayanmi karka. José Mariapa kusanmi
yayanmi karka. Salomonpa maman karka. Maria Jesuspa mamanmi karka.
manara Davidpa warmin kashpanra Chay Jesustami rimarkakuna *Kristu,
Uriaspa warminmi karka. 7Salomón FKD\NDQLQD\DQ<D\D'LRVSD.DFKDVKێ
Roboampa yayanmi karka. Roboam kan Kishpichik.
$ELDVSD\D\DQPLNDUND. $ELDV$VDSD 17<D\DUXNXQFKL$EUDKDPPDQWD
5
0$7(23$.,//.$6+.$1.,//.$12 6
2
warminrayku. $OLUXUDNUXQDNDVKSDQ 1$WXQDSX*+HURGHV-XGHDDOOSDSL
3
17Chasna chay wawakunata 17XNX\FKD\NXQDXQD\SDVDVKNDQێ
4
yuchu kani. Paypa puntanpi nima imata 1&KD\PDQWD-HV~VEDZWLVDULVKNDQێ
5
DVWDOODFKD\NXFKDPD\DQWDULKXVKSDQێ 1Chaymanta Jesuska chay achka
$PDUXQDPDVLNLFKLWDZDxXFKL\FKLێ UXUDFKLQD\DVKSDQNDxDZLNLWDVXUNXKXNێ
chu. Wañuchishpaykichika apumi shina sakiy mana uchata ruranaykipa.
kankunatapas kastiganan tiyan. $VKZDQDOLNDPDVKXNxDZLOODZD
22Kunan ñuka kankunata rimani, runa siluma rinaykipa, mana ishkanti
masikichita piñarishkaykichillawa ñawikiwa ninama wichuy tukunaykipa.
0$7(23$.,//.$6+.$1.,//.$5 14
6
kuy. Imaykita prestananpa shamuk 1Kankuna runa masikichita
lla. 46Yachanchi llullachik runakunapas paykika ama nima pita rimaychu, nima
ayllunkunata yuyanankunata. Kankuna yuyashkayki amiguykita kwintaychu
chasnallatata aylluykichikunallata yanapashkaykimanta. 4Chunllalla
0$7(23$.,//.$6+.$1.,//.$6 16
5XQDNXQDSD\NXQDWDNXVKLFKLVKNDQNXێ $PDVDNL\FKXSDQWDFKLFKLVKD
nallawa kiparinkakuna. nishpa pay ñukanchita sinchita
6Yaya Diosta mañanayashpaykika kamashpan mana alikunata
kwartuykipi yaykuy. Punkuta tapashpa rurananchipa.
sapallayki Yaya Diosta mañay. Payka $VKZDQNLVKSLFKL\xXNDQFKLWD
NDQZDWDQWD\OODNDVKSDQWXNX\ULPDVKێ tukuy mana alikunamanta.
kaykita uyanmi. Chasna nima pi Chasna kachun.
yachashkan mañashkaykita rikushpan 14Kankuna runa masikichikunata
7
imawami llachapaynita rantisha nishpa? 1$PDVKXNUXQDPDVLNLFKLPDQWD
8
atun yachaywa achka ruranakunata 1-HVXVNDFKD\OXPDPDQWDXUD\NXێ
9
piñaywa manchaypa karkakuna, 1Chaymanta Jesuska runankunawa
chayrayku nima pi atipapayanahunchu botipi uraykushpankuna kuti chay
chay ñampita purinata. 29Chay ishkay atun kuchata chimparkakuna. Chaypi
runa Jesusta kayllayashpankuna paktarkakuna paypa llaktanma. 2Chaypina
sinchita kaparishpa rimarkakuna: shuk runakuna shuk chakichik unkuyyu
Yaya Diospa Wawan Jesús, amara runata llanchamanpi apamurkakuna
ñukanchita kastigayrachu. Manara chay Jesusma. Chay unkushkata apamuk
kastigana punchaka paktarishkarachu runakunaka tukuy shunkunkunamanta
nishpa. pacha kirishpankuna yuyarirkakuna Jesús
30Mana karupichu achka kuchikunaka chay unkushkata ampinanta nishpa.
mikuhlla karkakuna. 31Chaypina chay Chaypi Jesuska paykunata rikushpan
runakunapi kawsak supaykunaka kirihushkankunata yacharka. Manara
Jesusta tapurkakuna: ampihushpan chay unkushkata rimarka:
Kay runakunamanta ñukanchita Sinchikuriy wawki, WXNX\XFKD\NLNXێ
llukshichihushpaykika kachay ñukanchita namanta llakichirishkami kanki nishpa.
chay kuchikunapi kawsananchipa. 3Chayta uyashpankuna Moisespa
32Jesuska aynirka: killkashkanta shuk yachachikkuna yapa
0$7(23$.,//.$6+.$1.,//.$9 24
10
runamanta llukshichishpan chaypira 1Chaymanta Jesuska ñukanchi
VKXNZDxXQFKX<D\D'LRVPDQDPXQDVKێ PDPD\NLFKLPDQWDZDZD\NLFKLPDQWDێ
panka. 30-31Yaya Dios kankunatapas alita pas ashwan alita yuyawashpaykichika
kuyran. Pishkukunamanta ashwan manami ñukata katikkunachu kankichi.
pasatami kankunata yuyan. Kankunata 38Kasuwashkaykichirayku runakuna
kawsak ayllupura ñukaranti manana shuk katiwak runata suma chiri yakullatapas
yuyayllawa kushilla kawsankakunachu. XS\DFKLVKSDQNDxXNDWDNDWLZDKXVKNDQێ
Chasna kashpan shuk wawa yayanta, shuk rayku, chay runataka Yaya Diosmi
shipas mamanta, shuk nuera swegranta chasna rurashkanmanta kushichinka.
chiknishpa kawsankakuna. 36Ñukata
11
1Jesús ñukanchi chunka ishkay
12
1Shuk *samana puncha Jesuska kushichiwanaykichipa. &KD\ZLZD\NLێ
xXNDQFKLZDSDNWDWULJXWDUSXێ chita rupachishkaykichimanta ashwan
rishkakuna chawpita rirka. Chaypina munani runa masikichita llakichishpa
ñukanchika yarkashpanchi shuk shuk yanapanaykichipa. Chasna Yaya Dios
WULJXPX\XWDSDOODUNDQFKLPLNXQDQێ rimashpanpas kankunaka mana
chipa. 2Chayta *IDULVHRNXQDULNXVKSDQێ asirtashkankichichu. $OLWDDVLUWDQNLFKLێ
kuna piñarishpa Jesusta rimarkakuna: maka, manami kay ñukawa purikkunata
33 0$7(23$.,//.$6+.$1.,//.$12
ULPDQNLFKLPDFKXXFKDWDPLUXUDKXQNLێ
chi, VKXNVKXNWULJXPX\XWDSDOODVKND\ێ Ñawpa Yaya Diospa yachayninwa
kichirayku samana punchapi nishpa. shuk yachachik killkarka
8Yaya Dioska ñuka paypa Kachashkan Jesusmanta
Runata yachayninta kuwashka 15Jesús yachashpan *fariseokuna
nishpa, chaytaka Yaya Dioska manami Kankuna Yaya Diosta mana kirinayak
llakichinkachu, nima kawsahushkanpi, kashpaykichimi mana ali rurak
nima wañushkanwasha. runakuna kashpaykichi Yaya Diospa
33Shuk kaspita muyunmanta riksinchi. \DFKD\QLQZDUXUDQD\QLWDULNXQD\DQNLێ
Muyunkuna ali kashpankunaka chi. Munashpaykichipas manami
riksinchimi ali kaspi kananta. 0X\XQێ rurashanchu. Chayllatami rikunkichi
kuna mana ali kashpankunaka <D\D'LRVFKD\xDZSDSD\SD\DFKD\ێ
riksinchimi mana ali kaspi kananta. QLQZD\DFKDFKLN-RQDVSDSDVDVKNDQWDێ
34Kankuna machakuyashina runakuna shinami ñukawa rurananta. 40Ñawpa
kankichi, \DFKDFKLQD\NLFKLZDUXQDNXێ Jonasta shuk saltonshina atun challwa
nata pantachichishpa yuyayninkunata millpurka. Chaypina payka chay
waklichikkuna. Shunkuykichika mana challwapa wiksanpi kimsa punchata,
ali kashpan mana atipankichichu kimsa tutata karka. Chaymanta chay
alikunata rimanata. Imatami shuk challwaka Jonastaka kiwnarka. &KDVQDێ
runaka yuyarin shunkun ukupi, shinami ñuka Yaya Diospa Kachashkan
chaytami riman. 35$OLUXQDNDVKXQNXQSL Runa kimsa punchata, kimsa tutata
ali yuyarishkantami riman. Mana ali DOOSDXNXSLNDVKND\QLPDQWDNDZVDULPXێ
UXQDNDVKXQNXQSLPDQDDOL\X\DULVKێ sha. 41Chay ñawpa Nínive llaktapi
kantami riman. kawsak runakuna yapa millaypata
36Kankunata rimani, Yaya Dioska rurashpa kawsapayarkakuna. Jonaska
kastiganan punchami tukuy runakunata paykunata yachachishpanmi tukuy
tapunka, tukuy mana ali shimikunata uchata ruranata sakirkakuna Yaya
rimashkankunamanta. 37Yaya Dioska 'LRVWDDOLWDNDVXVKSDQDNDZVDQDQNXێ
tukuy rimashkaykichita yachan. napa.
Chayrayku rimashkaykichi ali Yaya Diospa kastiganan punchapi chay
kashpanka kankunata ali runa kanki ñawpa Nínive llaktapi kawsak runakunami
nishpa rimanka. Rimashkaykichi mana paypa puntanpi kankunamanta mana alita
ali kashpanka kankunata sinchitami rurashkaykichita rimankakuna. Ñukaka
kastiganka. Jonasmanta ashwan atun yachayyu
kashpaynipas mana kiriwanayankichichu.
Mana kirinayak runakuna Jesusta 42Chaymanta ñawpa karu llaktamanta
tapurkakuna Yaya Diospa shuk kamachik warmi shamurka
yachayninwa rurashkanta Jerusalenma chay atun yachayyu
rikuchinanpa Salomonta uyananpa. fXNDND6DORPRQێ
(Mk. 8.12; Lk. 11.29-32) PDQWDDVKZDQDWXQ\DFKD\\XNDVKSD\QLێ
38Jesús
yachachihushpan *fariseokuna, SDVNDQNXQDNDPDQDPLX\DZDQD\DQNLFKLێ
Moisespa killkashkanta yachachikkuna chu. Chayrayku Yaya Diospa kastiganan
uyarkakuna. Chaypina rimarkakuna: punchapi chay kamachik warmika Yaya
Yachachik, yachanayanchi kan Diospa puntanpi kankunamanta mana alita
VKXWLSDFKX<D\D'LRVPDQWDVKDPXVKێ rurashkaykichita rimanka.
0$7(23$.,//.$6+.$1.,//.$1213 36
13
panka yaku illa allpakunapimi purin, 1Chay punchalla Jesuska chay
maskashpa maypimi kawsanka nishpa. wasimanta llukshishpan tiyarik
Mana maypi samananta tarishpanka rirka kucha mayanpi. 2&KD\SLWL\DKXVKێ
yuyarishpa riman: 44Kutishara chay SDQDFKNDUXQDNXQDSD\WDND\OOD\DUNDێ
llukshishkayni runamallatata nishpa. kuna. Chayrayku Jesuska shuk botipi
Kutishpan chay runata tarikrin shuk yaykurka tiyarishpan paykunata
wasi suma chusha picharishkatashina. yachachinanpa. &KDVQD\DFKDFKLKXVKێ
45Chaypi kanchis paymanta ashwan pan tukuy chay runakuna kucha
millaypata rurak supay masinkunata mayanmanta payta uyarkakuna.
pushakrin. Tukuy paykuna chay runapi 3&KD\SLQD-HVXVNDFKD\DFKNDUXQDNXێ
14
1Chay punchakunapi Galilea kita nishpa.
allpapi kamachik apu *+HURێ 9&KDVQDWDSXVKSDQ+HURGHVND
+HURGLDVFKDVQDPXQDVKNDQUD\NX. UXQDQNXQDNDSD\SDD\FKDQWDDSDVKSDQێ
4Manara Juanka karselpi churay kuna urku uchkupi churashpa tapak
WXNXVKSDQUDDSX+HURGHVFKD\ rirkakuna. Churashkankunawasha
wawkinpa warminta apishkanraykumi -HVXVWDULPDNULUNDNXQD-XDQZDxXVKێ
Juanka payta kunarka Yaya Dioska kanmanta.
PDQDPXQDQFKXNDFKX\NLZDNDZVDQD\ێ
Jesuska pichka waranka
kipa nishpa. Chayta rimashkanraykumi
runakunata kararka
+HURGHVND-XDQWDNDUVHOSLFKXUDUND.
5+HURGHVNDSLxDULVKSDQ-XDQWD (Mk. 6.30-44; Lk. 9.10-17; Jn. 6.1-14)
wañuchichinayashpanpas runakunata 13-HVXVND-XDQWDZDxXFKLVKNDQNXێ
Jesuska nirka:
Jesuska yaku awata purirka ,PDUD\NXWDPDQDWXNX\VKXQNX\NLێ
(Mk. 6.45-52; Jn. 6.16-21) manta pacha ñukata kiriwankichu
22ChaymantaJesuska ñukanchikunallata sinchikurinaykipa.
rimarka: 32fD3HGUR-HVXVZDERWLSLXUD\NXێ
15
1Chaymanta *fariseokuna, yachayninwa yachachik Isaias wañuka
0RLVHVSDNLOONDVKNDQWD\DFKDێ alita rimarka kankunamanta Yaya
chikkunapas Jerusalén llaktamanta Diospa ñawpa rimashkanta kasna:
rishpankuna Jesusta kayllayarkakuna 8 .D\UXQDNXQDNDVKLPLQNXQDOODێ
chu? UXQDNXQDWDQDND\DUNDSD\WDND\OOD\Dێ
3Chaypi Jesuska paykunata aynirka: nankunapa. Paykunata rimarka:
.DQNXQDND<D\D'LRVSDNDPDFKLVKێ $OLWDX\DZD\FKLDVLUWDQD\NLFKLSD.
kanta mana kasushpaykichimi yaya 11Imata mikushpaykichipas manami
0$7(23$.,//.$6+.$1.,//.$15 44
17
1Chaymanta Jesuska sokta kanta yachachikkunaka rimanahun,
punchamanta Pedrowa, *6DQWLDێ manara Yaya Diospa Kachanan
gowa, paypa wawkin Juanwapas Kishpichikka shamuhushpanrami Yaya
sikarka shuk atun urku awama. 2Chay Diospa yachayninwa ñawpa yachachik
urkupi kahushpankuna chay kimsa Eliasra kuti shamunka nishpa?
runankunaka Jesusta chuyahlla 11Jesuska paykunata aynirka:
.DQNXQDNDPDQDPLWXNX\VKXQNX\NLێ aynirka:
chimanta pacha kiriwankichichu. $UL, paypas paganmi nishpa.
0$7(23$.,//.$6+.$1.,//.$1718 50
18
1Chay uras Jesús Pedrowa wichushkashina sakiy. Mana ishkanti
kwintahushpan ñukanchi payta makikiwa, ishkanti chakikiwa nina mana
kayllayashpanchi tapurkanchi: wañukma rinaykipa, ashwan alimi kama,
Yachachik, <D\D'LRVWXNX\UXQDNXێ shuk makillawashina shuk chakillawashina
nata kamachishpan ¿SLWD\DxXNDQFKLێ Yaya Diospa kawsananpi yaykunaykipa.
manta ashwan yachayyu kanka? 9Chaymanta ñawikiwa imatapas
2Chasna tapushpanchi Jesuska shuk rikushpayki uchata ruranayashpaykika
wawata kayashpan chawpinchipi ñawikita surkushkashina sakiy. Mana
shayachirka. Payta rikuchishpan ishkanti ñawikiwa nina mana wañukma
ñukanchita yachachirka: rinaykipa, ashwan ali kama, shuk
3$OLWDX\DZD\FKL. Kankuna shuk ñawillawashina silupi Yaya Dioswa kawsak
wawashina mana yachayyuchu kani nishpa rinaykipa nishpa.
yuyarishpa kawsaychi. 0DQDVDNLVKSD\NLێ
chika yuyarinata runa masinikunamanta Jesuska yachachin obeha
ashwan yachayyu kani nishpa, manami chinkarishkata yuyachishpa
Yaya Diospa kamachishkan tukushpa (Lk. 15.3-7)
SD\SDDOLNDPDFKLKXVKNDQSLNDZVDQNLFKLێ 10&KD\PDQWD-HVXVND\DFKDFKLKXVKێ
chu. 4Kay wawashina mana yachayyuchu pan nirka: Rikuychi, nima shuk
51 0$7(23$.,//.$6+.$1.,//.$18
wawastuta, nima shuk chayra katiwak mana uyashpanka Yaya Diosta kasuk
runata chikniychichu. .D\ULPDKXVKێ masikichikunata tantachishpa rimaychi
kaynita alita uyaychi: Paykunapa paykunapas yachanankunapa. 3D\NXQDێ
*angelkunaka silupimi tukuy uras Yaya tapas mana uyanayashpanka Yaya
Diospa puntanpi kanahun. 11Ñuka Yaya Diosta mana kirik runatashinana
Diospa Wawanka shamushkanimi tukuy rikuychi. 18$OLWDX\DZD\FKL. Kankuna
runakunata sinchi kastigananmanta shuk runata rimashpaykichi uchaykika
kishpichinaynipa. mana llakichirishkachu kan nishpa,
12 Imashnata yuyarinkichi? Shuk Yaya Diospas ari, chasna kachun
¿
runapa shuk pachak obehankuna ninkami. Shuk runata rimashpaykichi
tiyama. &KD\VKXNSDFKDNREHKDQNXQDێ uchaykika llakichirishka kan nishpa,
manta shuklla chinkarishpan ¿imatata Yaya Diospas ari, chasna kachun
rurama? ¿Manachu chay iskun chunka ninkami.
iskunta sakishpan chay shuklla 19$OLWDX\DZD\FKL. .DQNXQDLVKND\ێ
yapa achka, mana nima ima uras pan rimarka: Kanka yapa millaypa
pagaypata waranka kullkita liwirka. runami kanki. 6LQFKLWDWDSXZDVKND\NLێ
25Chay liwik runa nima kullkiyuchu raykumi chay achka mana pagaypa
karka liwishkanta pagananpa. waranka kullkita liwiwashkaykimanta
Chayrayku chay patronka runankunata llakichirkani. 33.DQWDOODNLFKLVKND\QLێ
rimarka: Mana paganata atipashpan kay shina kanpas llakichinkima karka runa
runataka warminti, WXNX\ZDZDQNXQDێ masikita nishpa. 34Chaypina chay
tapas, tukuy paypa tiyapushkantapas patronka yapa piñarishpan kamachirka
rantichik riychi. &KD\UDQWLFKLVKND\NLێ FKD\UXQDWDSDVNDUVHOSLFKXUDQDQNXێ
chi kullkita ñukata kuwaychi paypa napa tukuy liwihushkanta paganan
liwinmanta nishpa. 26Chasna rimashpan punchakama.
chay liwik runaka chay patronpa 35Chaymanta ñukanchita rimashpa
19
28&KD\OODNLFKLULVKNDUXQDOOXNVKLVKێ 17XNX\FKD\NXQDWD\DFKDFKLVKێ
FKD\VLSLQD\DNUXQDNDPDQDPXQDUNDێ aynirka:
chu uyanata. Chay liwihuk runa ¿0DQDFKX<D\D'LRVSDNLOONDFKLVKێ
masintaka karselma churachirka tukuy kanpi leyishkankichi runata rurashpan
liwishkanta paganan punchakama. Yaya Dios karita warmita rurashkanta?
31&KD\UXQDWDNDUVHOSLFKXUDFKLVKێ 5Yaya Dios chasna karita warmita
20
1&KD\PDQWD-HVXVNDULPDVKێ 9&KD\SLQDVKXNXUDOODWDUDZDNUXQDNXێ
NDQWDDVKZDQDOLWDDVLUWDFKLێ QDWDSDJDUNDWXNX\SXQFKDWDUDZDVKNDێ
nanpa chay runakunata yachachirka: tashina. 10Chayta rikushpankuna
$NX\FKL\X\DULVKXQFKLLPDVKQDPL<D\D tutamanta pacha tarawashkakunaka
Diospa ali kamachinanka kay allpapi. yuyarirkakuna, ñukanchita ashwanta
Rikuychi, shuk patronpa tiyapurka shuk SDJDQNDWXNX\SXQFKDWDUDZDVKNDQFKLێ
atun uva chakran. Shuk puncha rayku nishpa. &KDVQD\X\DULVKSDQNXQDێ
tutamanta payka llukshirka runakunata SDVVKXNSXQFKDWDUDZDVKNDQNXQDPDQێ
maskananpa, XYDFKDNUDQSLWDUDZDFKLێ talla pagay tukurkakuna. 11Chayrayku
nanpa. 2Runakunata tarishpan rimarka: SLxDULVKSDQNXQDSDWURQPDQWD\X\DULUێ
Tukuy puncha chishiyakta chakraynipi kakuna mana ali pagak patrón kananta.
tarawashpaykichika kankunata pagasha 12Chaypi payta rimarkakuna: ,PDUD\ێ
¿
shuk puncha valishkata nishpa. kuta ñukanchita kay washa tarawak
Paykunaka ari nishpankuna tarawak shamushka runakunawa parihullata
rirkakuna. 3Tutamantara kahushpan paganki? Paykuna shuk urallata
intika, chay patronka kutikashka tarawashkakuna. Ñukanchika tukuy
maskak rirka ashwan runakunata. puncha inti rupata awantashpa
Plasapi achka mana tarawanayu tarawashkanchirayku ashwanta
runakunata rikurka. 4Paykunata paganayki tiyan. 13Chasna piñarishpa
rimarka: Kankunapas uva chakraynipi rimashpankuna chay patronka shukta
tarawak riychi. Tarawashkaykichimanta rimarka: $PLJX, ñukaka manami kanta
kankunata pagasha nishpa. Chasna llullachihunichu. ¿0DQDFKXNZLQWDVKێ
rimashpan paykunapas tarawak NDQFKLWXNX\SXQFKDWDUDZDVKND\NLێ
rirkakuna. 5Chay chakrayu runaka UD\NXVKXNSXQFKDYDOLVKNDWDSDJDQD\ێ
chawpi puncha, chaymanta chishipi nipa? ¿Imashnataya kunan ashwanta
kutikashka maskak rirka runakunata munanki paganaynipa? 14Chay
tarawachinanpa. Kuti runakunata kushkayni kullkita apashpa riy. Ñuka
WDULVKSDQNDFKDUNDFKDNUDQSLWDUDZDێ paganayani washa shamushkakunatapas
0$7(23$.,//.$6+.$1.,//.$20 56
21
QLFKXND\DOOSDPDUXQDNXQDVLUYLZDQDQNXێ 1-2Jesuska ñukanchiwa pakta
napa. $VKZDQVKDPXVKNDQLPLWXNX\ Jerusalén llaktama rihushpan
runakunata yanapanaynipa. 6KDPXVKNDێ Betfagé llakta mayanpi paktarkanchi.
nimi achka runakunaranti wañushpayni Chay uchilla llaktaka karka Jerusalén
NDVWLJDULQDNDVKNDQNXQDPDQWDNLVKSLFKLێ kuchupi, Olivos shutiyu urku pampapi.
naynipa. Chay mayanpi paktashpanchi Jesuska
ñukanchikunamanta ishkayta kacharka
Jesuska ishkay
kasna nishpa:
wiskukunata ampirka
Riychi chay rikuhushkanchi llaktama.
(Mk. 10.46-52; Lk. 18.35-43)
Chaypi paktashpaykichimi tarinkichi shuk
29Jesuska ñukanchiwa pakta Jerikó burru warmi watarishkata malta wawanwa
llaktamanta llukshishpan achka pakta. Chay mamanta paskashpaykichi
runakuna katirkakuna. 30Chaypina wawanwa pakta apamuychi. 3Shuk runa
ishkay wisku runakuna ñampi mayanpi kankunata mitsashpan tapushpanka
tiyahurkakuna. Paykunaka Jesús ¿imaraykutaya kay burruta apahunkichi?
pasahushkanta uyashpankuna sinchita nishpa, payta rimaychi Yayanchi Jesusmi
kaparishpa rimarkakuna: munahun awanpi tiyarishpa rinanpa.
¡Yaya Jesús, Davidpa Miraymanta Kunanllatatami kutichik shamushu nishpa
Kishpichik, ñukanchita llakichiy! rimankichi.
31Chasna sinchita kaparishpankuna 4Chayka pasashka ñawpa Yaya Diospa
22
ñawpa killkachishkanta leyishpaykichipas 1Chaymanta Jesuska kutikashka
paykunata aynirka:
Jesuska yachachin wañushkakuna Kankuna kikintami llullachirinkichi,
kawsarinankunata wañushkakuna kawsarinankunata mana
(Mk. 12.18-27; Lk. 20.27-40) kirishkaykichirayku. <DFKDVKSD\NLFKLێ
23Chaymantachay punchallatata shuk tata Yaya Diospa killkachishkanta mana
*saduseokunaka Jesuswa kwintak asirtankichichu. Chaymanta Yaya
0$7(23$.,//.$6+.$1.,//.$22 64
23
1Chaymanta Jesús chay 8Yaya Diosllami kankunata kuskata
shutipa kashpanpas Yaya Dioska payta yashpa Yaya Diospa wasinta churashpa
mana kastigankachu. Yaya Diospa kirichina rimanakunawa rimashpanka
wasinpi kahuk orota churashpa mana chay wasinllatachu yuyachishpa
kirichina rimanakunawa rimashpanka riman, ashwan Yaya Dios chay wasinpi
mana shutipa kashpan Yaya Dioska kawsahushkantapas. 22Shuk runa
shuti payta kastiganka. 17Chasna rimahushkanta kirichinayashpa siluta
llullachishpa yachachishpaykichi mana churashpa kirichina rimanakunawa
ali yuyayyu, mana asirtak runakunami rimashpanka mana silullatachu
kankichi. ¿Maykanta ashwan ali kan, yuyachishpa riman, DVKZDQPD\PDQێ
Yaya Diospa wasinchu, chay wasipi tami Yaya Dios kamachin chaytapas,
tiyak orochu? Chay oroka Yaya Diospa chaymanta Yaya Dios kikintapas.
wasinpi churashparami Yaya Diospa Chayrayku imatapas rimashpaykichika
kan. Chayrayku Yaya Diospa wasinka tukuy uras shutipallata rimaychi.
chay churashka oromanta ashwan ali 23$\0RLVHVSDNLOONDVKNDQWD
24
ZDVLQSLZLZDNXQDWDUXSDFKLQDWXFKSDێ 1Chayta yachachishkanwasha
shinapa kuchunpi kahushpanpas Jesuska *<D\D'LRVSDZDVLQێ
wañuchirkakuna. Kankuna chasnalla manta llukshirka. Rihushkanpi ñukanchi
katishkaykichirayku tukuy chay ñawpa kayllayashpanchi rimarkanchi:
wañuchishkakunamantapas uchayu Rikuy kay suma ali rurarishka Yaya
kankichi. 36$OLWDX\DZD\FKL. Kankuna Diospa wasinta.
tukuy chay ñawpamanta pacha mana ali 2Chasna rikuchishpanchi Jesuska
25
VKXZDNUXQDNDQLPDLPDWDVKXZDPDێ 1Yuyariychi imashnami Yaya
chu chay wasimanta. 44Chayrayku Diospa ali kamachinanka kay
kankunapas tukuy uras alicharishka allpapi paktachirinka tukuy chay
Chaypina paywa pakta chay pichka alita kutimurka. Chaypina kullkinta kushkan
yuyarik amigankunaka kasarana runankunata tapurka maytukuytata
mikuna wasipi yaykurkakuna. Tukuy mirachishkakuna nishpa. 20Chaypina
yaykushpankunana wasi punkuta pichka waranka kullkita apishka
73 0$7(23$.,//.$6+.$1.,//.$25
26
41&KD\PDQWDOOXNLQLSDUWLFKXUDVKێ 17XNX\FKD\NXQDWD\DFKDFKLVKێ
kayni runapa wasinma. Chaypi payta apishpan Yaya Diosta agradesirka. Chay
rimankichi: Ñukanchita yachachikmi panta pakishpa pakishpa ñukanchita
kanta riman, wañunayni puncha ñami kurka. Chasna kuhushkanpi rimarka:
paktarihun. Chayrayku wasikipi Kay panta mikuychi. Kay panka
runaynikunawa Paskua punchapi aychaynishinami kan. .D\WDPLNXVKSD\ێ
mikunata mikunayani nishpa. kichi yuyariychi, ñuka wañushpayni
19Chasna Jesús rimashkanshina, kankunata kishpichinaynita.
ñukanchika chay Paskua punchapi 27Chaymanta shuk pusillu *vinuta
Jesuska rimarka:
Chiknik runakuna Jesusta
¿,PDUD\NXWD\DVDEOLNXQDZDNDVSLNXێ
apirkakuna QDZDSDVVKDPXVKNDQNLFKLDSLZDQD\NLێ
(Mk. 14.43-50; Lk. 22.47-53; chipa? ¿Wañuchik shuwa runachu kani?
Jn. 18.2-11) Tukuy puncha *Yaya Diospa wasinpi
47Jesús rimahushkanllapi paypa runan kankunawa pakta kahushpayni
-XGDVNDDFKNDUXQDNXQDWDSXVKDPXVKێ yachachirkani. ¿Imaraykuta mana
pan shamurka. Paykunaka ishkay chaypi apiwarkankichichu? 56Yaya
wiluyu sablikunata, kaspikunatapas Diospa yachayninwa yachachikkuna
DSDPXVKSDQNXQD-HVXVWDDSLNVKDPXUێ xDZSDNLOONDUNDNXQDNDVQDDSLZDQD\NLێ
kakuna. Paykuna *saserdotekunapa chita. &KD\NLOONDVKNDQNXQDSLULPDVKێ
apunkunamanta, ñukanchita kamachik kankunashina, shutipata kunanka
israel masinchi rukukunamanta DSLZDKXQNLFKLZDxXFKLFKLZDQD\NLێ
kamachirishka karkakuna. 48Judaska chipa nishpa.
chay runakunata pusharka alita Chaypina tukuy ñukanchi paypa
yachachishpa: Maykan runatami runankuna yapa mancharishpanchi
muchasha, chaymi kanka Jesuska. Payta -HVXVWDVDSDOODQWDVDNLVKSDPLWLNXUNDQێ
apishpa pushankichi nishpa. 49Chaypina chi.
Jesusta kayllayashpan rimarka:
Yachachik, VKDPXVKNDQLPLVDOXGDێ Jesusta pusharkakuna ashwan atun
naynipa kanta nishpa payta mucharka. israel apu Kaifasma
50Muchashpanna Jesuska rimarka: (Mk. 14.53-65; Lk. 22.54-55, 63-71;
Jn. 18.12-14, 19-24)
$PLJX, apichiwanayashpaykika
apichiway nishpa. 57Chay apik runakunaka Jesusta
Chaypina chay runakunaka Jesusta *saserdotekunapa atun apu Kaifaspa
apirkakuna pushanankunapa. wasinma pusharkakuna. Paypa wasinpi
51Chayta rikushpan Jesuspa shuk Moisespa killkashkanta yachachikkuna,
UXQDQVDEOLQWDDSLVKSDQVDVHUGRWHNXێ ñukanchita kamachik israel masinchi
napa atun apupa shuk runanta sumakta UXNXNXQDZDSDNWDWDQWDULVKNDNDKXUNDێ
pitishpa wañuchisha nishpa pitihushpan kuna.
rinkrinllata pitirka. 52Chasna pitishpan 58Jesusta pushashpankuna Pedroka
ñukapas kankunata rimani, ñuka Yaya punkuma rirka. Chaypi shuk yanapak
'LRVSD.DFKDVKNDQ5XQDWDULNXZDQNLێ warmi payta rikuhushpan shukkunata
chi tukuyta atipak Yayayni Diospa rimarka:
kuskan partipi tiyahushkaynita. &KDVQDێ Kay runaka Nasaretmanta Jesuswa
llatata rikuwankichi puyu awapi purikmi karka nishpa.
kutikashka shamuhushkaynita nishpa. 72Chaypina Pedroka kutikashka
65Chaypina chay saserdotekunapa llullashpa Yaya Diospa shutinpi rimarka:
atun apu Kaifaska yapa piñarishpan pay Ñukaka manami riksinichu chay
kikinpa kamisan awapi churarishkanta runata nishpa.
likirka kasna nishpa: 73Shuk ratumanta chaypi kahuk
27
1Chaymanta ña pakarishpan paykunapura kwintashpankuna
tukuy *saserdotekunapa mankakunata rurak runapa allpanta
apunkuna, tukuy ñukanchita kamachik rantirkakuna. 8&KD\NXOONLZDUDQWLVKێ
israel masinchi rukukunawa shuk kankunarayku kunankama chay allpapa
yuyayllawa kwintarkakuna Jesusta VKXWLQNDNLSDULVKND<DZDU$OOSD.
wañuchinankunapa. 2Chaypina Jesusta 9-10&KDVQDxDZSD<D\D'LRVSD\DFKD\ێ
Chasna tapushpan Jesuska aynirka: chay mana uchayu runata. Kayna tutapi
$UL, shutipami rimanki. paymanta manchaypata muskushkani
12Chay *saserdotekunapa apunkuna, nishpa. Chayrayku Pilatoka mana
ñukanchita kamachik israel masinchi munarkachu payta wañuchichinata.
rukukuna achka millaypakunata 20Chasna kashpanpas *VDVHUGRWHNXێ
manchaypakunata rikushpankuna
Jesuska ña wañurkana NDSLWDQND-HVXVWDNX\UDNVXQWDOXQNXێ
(Mk. 15.33-41; Lk. 23.44-49; nawa pakta yapa mancharirkakuna:
Jn. 19.28-30) Shutipami kay runaka Yaya Diospa
45-HV~VNUXVSLNODEDULVKNDNDKXVKێ Wawan kashka nishpa rimarkakuna.
kanpi chawpi punchamanta pacha 55Jesús kruspi klabarishka kashpan
d¬5LNX\+HEUHR5XQDNXQDUD\NX.LOONDSL9.1-12, 10.20
0$7(23$.,//.$6+.$1.,//.$2728 84
.DQNXQDWXNX\PD\NDQWDSDVULPDQD\NLێ UXQDNXQDWD\DFKDFKLNUL\FKLSD\NXQDێ
chi tiyan: Tutapi puñuhushpanchi Jesuspa pas ñukata katikkuna tukunankunapa.
runankuna aychanta apashkakuna nishpa. Chay ñukata katiwak runakunata
14Chayta apu *Pilatoka yachashpan EDZWLVD\FKLUXQDNXQDWDULNXFKLQDQNXێ
kankunata kastiganayashpanka ñukanchi napa Yaya Diosta, ñuka Wawanta, Yaya
rimashu kankunata mana kastigananpa. Diospa Espiritunta kasukkuna
15&KD\VXQWDOXNXQDNDOOXOODQDQNXێ tukushkankunata. 20Chaymantapas chay
napa ari nishpankuna achka kullkita NLULZDNUXQDNXQDWDWXNX\\DFKDFKLVKێ
apirkakuna. Chaymanta chay llullata kaynikunata yachachiychi paykunapas
rimashpankuna mirachishpa alita kasukkuna kanankunapa.
mirachishpa tukuy israel masinchikuna Kankunata rimani, ñukaka mana
yacharkakuna. Kunan punchakama anchurishpachu tukuy puncha
-HVXVSDUXQDQNXQDD\FKDQWDDSDVKNDێ kankunawa kahuni kay allpa tukurinan
kuna nishpa rimashkakunata uyanchi. punchakama.
MARKUSPA KILLKASHKAN KILLKA JESUKRISTU
RUNAKUNATA KISHPICHISHKANMANTA
1
1Ñuka Markus killkani suma ali kachashka shuk yachachik Juan
shimita Yaya Diospa Wawan shutiyuta. Chay yachachikka chunlla
Jesukristumanta. 3D\NDXFKDQFKLNXQDێ FKDNLVKNDDOOSDSL\DFKDFKLUNDUXQDNXێ
manta kishpichikmi kan. nata: Kunanmanta pacha tukuy
2fDZSDPDQDUD-HVXNULVWXVKDPXێ millaypa rurashkaykichitaka amirishpa
hushpanra Yaya Diospa yachayninwa sakiychi. Yaya Diospa rimashkanta
yachachik Isaiaska killkarka kasna Yaya kasushpana kawsaychi. Chasna
Dios Wawanta rimashkanta: rurahushkaykichita rikuchishpa
fXNDNDVKXNUXQDWDNDFKDVKDUXQDNXێ bawtisariychi. Chaypina Yaya Dioska
nata shiminita rimananpa. Payka NDQNXQDWDXFKD\NLFKLPDQWDOODNLFKLQێ
manarapas kanta kachahushpayni kami.
runakunata kanmanta rimak rinka 5Tukuy Judea allpa llaktakunamanta
86
87 0$5.863$.,//.$6+.$1.,//.$1
VKXQNXQNXQDSLSLxDULVKSD\X\DULUNDێ ULKXVKSDQQDULNXUND$OIHRSDZDZDQ
kuna: 7¿Imashnata yuyarin kay runaka *Leví shutiyuta. Chay Levika ñukanchi
rimananpa chasna? ¿Imashnata israel masinkunata *impuestuta
ñukanchishina runaka llakichima kobrapayarka chay *romano
uchanchikunamanta? Yaya Diosllami tukuymanta atun apurayku. Jesuska
atipan llakichinata uchanchikunamanta. Levita kobranan wasipi tiyahushkanta
&KD\UXQDND<D\D'LRVVKLQDWXNXQDێ rikushpan rimarka:
yashpan Yaya Diosta piñachihun Leví shamuy, katiway.
nishpa. Chay ratulla Levika atarishpan Jesusta
8Jesuska chay yuyarihushkankunata katirka.
yachashpan paykunata tapurka: 15$FKNDUXQDNXQD/HYLZDWDQWD\OOD
3
1Kutikashka Jesuska yaykurka shuk kuna. 8$FKNDOODNWDNXQDSLNDZVDN
tantarina wasipi. Chay wasipi UXQDNXQD-HV~VPDQDDWLSD\SDVXPDNXێ
tiyarka shuk chakirishka makiyu runa. nata Yaya Diospa yachayninllawa
2Chaypina chay chiknik runakuna rurashkankunata yachashpankuna
rikurayarkakuna Jesuska ampinkachu maskak rirkakuna payta. Chay uraypi
manachu *VDPDQDSXQFKDSLNDQLVKSDQێ Judea allpapi llaktakunamanta, FKD\SLێ
kuna. $PSLVKSDQND\X\DULUNDNXQD llatata kahuk Jerusalén llaktamantapas,
rimak rinankunapa apunkunata. Idumea allpamantapas achka runakuna
3Chaypina Jesuska llakichishpan nirka shamurkakuna. &KD\-RUGiQ\DNX
chay chakirishka makiyu runata: chimpamanta, chay anakpi Tiro
$WDUL\, runakunapa chawpinkunapi llaktamanta, Sidón llaktamantapas
shayariy. achka runakuna rirkakuna Jesusma.
4Chaymantana nirka chay chiknik 9-10&KD\SLQD-HVXVNDDFKNDXQNXVKNDێ
4
runakunata kishpichinaynipa tukuy 1Shuk puncha Jesuska rirka
supaykunamanta. NXWLNDVKND\DFKDFKLQDQSDUXQDNXێ
28$OLWDX\DZD\FKL. Yaya Dioska nata Galilea kucha mayanpi. Chaypi
runakunata tukuy uchankunamanta, achka runakuna tantarihushpankuna
WXNX\SD\WDPLOOD\SDWDULPDVKNDQNXQDێ Jesuska shuk boti yakupi kahukpi
mantapas llakichinkami. 29Shuk runa uraykushpan tiyarirka, chay botimanta
Yaya Diospa Espiritunta chiknishpa paykunata ashwan alita yachachinanpa.
millaypata rimashpanka chasna 2Chaymanta Jesuska yachachirka Yayan
5
Jesuska chay runakunata yachachirka, 1&KD\DWXQNXFKDWDFKLPSDVKSDQێ
kashkanchirayku. X\DVKSDQNXQDWXNX\UXQDNXQDPDQFKDێ
10Chaymanta chay supaykunaka rishpankuna Jesusta rimarkakuna chay
Jesusta sinchita tapurkakuna mana allpankunamanta llukshinanpa.
paykunata wichunanpa chay Gerasa 18Jesuska botipi uraykushpanna chay
rihushpan yacharka atun ampik kananta. chay runakunata mana kasushpan chay
Chasna yuyarishpan payka chay achka wawapa yayanta rimarka:
99 0$5.863$.,//.$6+.$1.,//.$56
6
1Chaymanta chay Galilea kucha makinta paykunapi churashpan
mayanmanta llukshishpan Jesuska ampirka. 6Payka yapa llakirirka mana
kikin llaktanma rirka. Runankunaka payta kirishkankunarayku. Chaymanta
payta katirkakuna. 2*Samana puncha kuchu llaktakunapi purirka Yayan
paktashpan chaypi kawsak israel Diospa shiminta yachachinanpa.
0$5.863$.,//.$6+.$1.,//.$6 100
NXFKXOODSLNDKXNOODNWDNXQDPDULVKSDQێ rimarka:
kuna mikunankunata rantinankunapa. Kankunaka puntapi riychi, ñukaka
37Jesuska aynirka: washami shamusha. Chimpahuychi
Kankuna karaychi kay runakunata. botipi Betsaida llaktama. Ñukaka
Paykunaka aynirkakuna: NLSDULVKDUDND\UXQDNXQDWDZDVLQNXێ
¿Imashnata tarinchima chasna achka nama kachanaynikama.
PLNXQDWDFKD\WXNX\UXQDNXQDWDNDUDQDQێ 46fDFKD\UXQDNXQDWDNDFKDVKNDQZDێ
mami shuk runa pusak killata tarawashpan naka kucha chawpipi kahurkakuna,
ganashkan kullkita nishpa. Jesuska sapallan allpapi kiparirka. 48Chay
38Jesuska tapurka: kucha chawpipi runankunaka sinchita
¿Masna panta tiyan kankunapa? NDZLKXVKSDQNXQDWDWDPDQDDWLSDUNDNXQDێ
Rikuk riychi yachanaykichipa. chu chimpanata, VLQFKLZD\UDNDSXQWDQNXێ
Rikuk rishpankuna aynirkakuna: namanta shamuhushkanrayku. Jesús
Pichka panstu, ishkay challwastullami chasna kahushkankunata rikushpan ña
tiyan. pakarihushkanpi yaku awata purishpan
39Chaymanta Jesuska rimarka: paykunata kayllayarka. Runankunaka
Runakunata rimak riychi allpapi kuskata pasahuktashina rikurkakuna.
tiyarinankunapa shuk muntun shuk 49-50Chasna yaku awata purishpa rihukta
7
1Jesús Genesaret allpa mayanpi ñawpa yachachik Isaiaska kasna
kahushpanra *fariseokuna, kankuna llullachiysikikunamanta Yaya
Jerusalén llaktamanta shamushka shuk Diospa rimashkanta killkarka:
0$5.863$.,//.$6+.$1.,//.$7 104
ZDVLSLWDQWDULQDKXQNXVKLFKLێ ND\DVKSDQ-HVXVNDNXWLNDVKNDSD\NXQDێ
wanankunapa nishpa. tana rimarka:
8Chasnami kankunaka kankichi. Yaya $OLWDX\DZD\FKL\DFKDNXQD\NLFKLSD.
Diospa kamachishkanta sakishpaykichi 15Kankunaka rimankichi: Makinchita
8
1Shuk puncha kutikashka achka Jesuska paykunata rimarka:
runakuna Jesuswa tantarirkakuna. Wasikichima kutiychi.
Chaypina mikunankunaka tukurishpan 10Chaymantana paypa runankunawa
9
1Chaymanta Jesuska rimarka: 10Chayrayku paykunaka manara nima
tukunata, DVKZDQWXNX\UXQDPDVLQNXێ
Jesuska kutikashka rimarka nata yanapashpalla kawsanan tiyan.
wañunanmanta 36Chaypina Jesuska shuk wawata
(Mt. 17.22-23; Lk. 9.43-45) makinmanta apishpan chawpinkunapi
30-31Jesuska runankunawa chay shayachirka. Chay wawata ukllarishpan
llaktakunamanta llukshishpan Galilea runankunata nirka:
allpa chawpita rirkakuna. Jesuska mana 37Maykanmi yuyawashpan shuk
10
1Chay Kapernaum llaktamanta ¿Imatataya yachachinayashkanki chay
OOXNVKLVKSDQNXQD-HVXVNDUXQDQێ rimashkaykiwa?
kunawa Judea allpama rirka. Chaymanta 11Jesuska aynirka:
11
1Chaypi Jesuska runankunawa Chay churashkankuna awata Jesuska
Jerusalén llaktama rihushpan burrupi tiyashpa rirka. 9Chay Jerusalén
shuk urku Olivos shutiyu mayanpi llaktama rihushpankuna chay Jesuspa
paktarkakuna. Chay urkuka karka puntanpi rihuk runakuna, washanmanta
Betfagé, Betania llaktakunapa kuchunpi. katik runakunapas yapa kushikushpa
&KD\2OLYRVXUNXPD\DQSLSDNWDVKSDQێ kaparirkakuna:
kuna Jesuska runankunamanta ishkayta ¡$NX\FKLSD\WDNXVKLFKLVKXQFKL! Yaya
kacharka kasna nishpa: Diospa alita rikushkan yanapashkan
2Chay rikuhushkaykichi llaktama runami kan. Yaya Diospa munashkanta
riychi. Chaypi paktashpaykichi rurananpa kachashkan kashpanmi
WDULQNLFKLVKXNPDOWDEXUUXZDWDULVKێ shamuhun. 10Yaya Diosmi payta
kata, maykanpimi nima shuk runa yuyashpan yachayninta kushpan
purishkarachu. Chay malta burruta kachamushka ñukanchikunata alita
paskashpaykichi apamuychi. 3Shuk runa kamachinanpa ñawpa yaya rukunchi
12
kutishpankuna kuti *Yaya Diospa 1Chaymanta Jesuska tukuy chay
VKXQNXQFKLPDQWDSDFKD\X\DVKSDQێ SDVDNDVKSDQ'DYLGXQD\ZDxXVKNDQێ
FKLNDFKD\PDQWDSDVUXQDPDVLQFKLNXێ washa paypa miraymantallatata
QDWDxXNDQFKLNLNLQWDVKLQD\X\DVKSDQێ kashpan manami atipanchu runalla
chika chasna shuti Yaya Diosta alita kanata.
kushichinchi. Yaya Diosta runa Tukuy chay achka chaypi kahuk
masinchitapas yuyanaka wiwakunata runakunaka kushikushpa chay ali
wañuchishpa rupachinamanta, imatapas yachachihushkanta uyarkakuna.
Yaya Diosta kuna kashkanchimanta
ashwan alimi. Jesuska Moisespa
34Chay Moisespa killkashkanta killkashkanta yachachikkunata
yachachikka chasna alita aynishpan uyachishpa rimarka
Jesuska rimarka: (Mt. 23.1-14; Lk. 11.37-54, 20.45-47)
Chasna alita yuyarishkaykirayku 38&KD\PDQWD-HVXVND\DFKDFKLKXVKێ
13
1Chay *Yaya Diospa VKLPLWDULPDNNXQDZDFKLNQLQDNXVKSDQێ
ZDVLQPDQWD-HVXVNDUXQDQNXێ kuna wañunakunkakuna. Shuk allpapi
nawa llukshishpan shuk runanka nirka: kawsak runakuna shuk allpapi kawsak
Yachachik, rikuy kay atun Yaya runakunawa chikninakushpankuna
Diospa wasinta. ,PDVKQDVXPDUXPLNXێ wañunakunkakuna. Tukuy parti allpa
nawa rurarishkata kan. kuyuyka tiyanka, chaymantapas sinchi
2Chaypina Jesuska aynirka: yarkay. Tukuy chaykuna kanka
$PDND\VXPDDWXQZDVLNXQDWDULNXVKSD kallarinanlla. Chaywasha ashwan
kushikuychichu. Kunallapami rikuhunkichi. manchaypakunami tiyanka.
Kuntraykichikunami tukuy kay wasikunata 9Yuyaywa kaychi. &KLNQLNUXQDNXێ
14
kunan kay punchakunapi kawsak 1Karan wata ñukanchi israel
UXQDNXQDNDPDQDUDZDxXKXVKSDQNXێ runakunaka tantaripayanchi kay
QDUDWXNX\ND\ULPDVKND\QLSDNWDULێ *Paskua punchakunapi. &KD\SXQFKDNXێ
hukta rikunankuna tiyan. 31Kay siluka napi yuyaripayanchi ñawpa yaya
kay allpapas tukurinkakunami. $VKZDQ UXNXQFKLNXQDWD<D\D'LRVNLVKSLFKLVKێ
tukuy rimashkaynika manami chasnalla kanta chay Egipto allpamanta. Chay
pasankachu, shutipami paktarinan punchakunapi mikupayanchi pan mana
tiyan. punkichirishkata. Chay tantarinarayku
32,PDSXQFKDPLLPDXUDVPLNXWLPXێ ishkay puncha pishihushpanra *VDVHUGRێ
sha, chaytaka Yaya Diosllami yachan. tenchikunapa apunkuna, Moisespa
Nima shuk runa, nima silupi kawsak killkashkanta yachachikkunapas Jesusta
angelkuna yachanahunchu. Nima ñuka chiknishpankuna munarkakuna
Yaya Diospa kikin Wawan yachanichu OOXOODFKLVKSDDSLFKLQDWDZDxXFKLFKLQDQێ
ima urasmi kutimusha. 33Chayrayku kunapa. 2&KDVQDUXUDQDWDPXQDVKSDQێ
yuyaywa kawsaychi, tukuy uras alita kunapas paykunapura rimarkakuna:
Yaya Diosta kasushpa. 0DQDPL\DFKDQێ 3DVNXDSXQFKDNXQDSLPDQDZDxXFKLێ
kichichu ima urasmi kutimusha. chishunchichu kay Jerusalenpi kahuk
34Kasnashinami kanka: Shuk runa runakuna mana ñukanchita piñarishpa
rinma shuk karu llaktama. Manara wañuchinayanankunapa. Chayrayku
llukshihushpanra tukuy runankunata FKD\SXQFKDNXQDNDPDQDSDNWDULKXVKێ
karan shukta rimama: Kanka kayta panra payta apichishunchi.
0$5.863$.,//.$6+.$1.,//.$14 126
15
1Chaymanta tutamantastulla Imashnami karan wata kacharinki
*saserdotekunapa apunkuna, shuk runa karselpi kahukta, FKDVQDOODێ
ñukanchita kamachik israel masinchi tata kunanpas shukta kachariy.
rukukuna, Moisespa killkashkanta 9-10Pilatoka yacharka chay *VDVHUGRWHNXێ
h¬5LNX\+HEUHR5XQDNXQDUD\NX.LOONDSL9.1-12, 10.20
0$5.863$.,//.$6+.$1.,//.$1516 134
1
1-3Munashkayni Teóɹlo, ñuka Lukas mana wawayuchu karkakuna.
kayta killkani kanrayku alita Chaymantapas ña ruku karkakuna.
yachanaykipa Jesuspa rurashkanmanta, 8Karan wata karan saserdotekunapa
136
137 /8.$63$.,//.$6+.$1.,//.$1
2
kushpa, nima pita manchashpa, 1&KD\SXQFKDNXQD$XJXVWR*romano
wawa Jesusmanta rimak rirka tukuy *Yaya Diospa wasinpi payta tarik
israel masinkunata, maykankunami rirkakuna, \DFKDFKLNNXQDSDFKDZSLQێ
Jerusalén llaktata kishpichikta kunapi tiyahukta. Paykunata uyashpa
chapahurkakuna. tapushpa kahurka. 47Tukuy runakuna
payta uyashpankuna yachayninwa
Yayankuna Jesuswa pakta Nasaret aynihushkanta mancharirkakuna.
llaktama kutirkakuna 48Jesuspa yayan maman kunkaymanta
39Chaymanta tukuy Yaya Diospa payta rikushpankuna kushikurkakuna.
killkachishkanpi kamachishkanta Mamanka nirka:
paktachishpankuna yayan maman $\, wawayni. ¿Imaraykuta chasna
Jesuswa pakta kutirkakuna Galilea rurashkanki ñukanchita? Yayayki
allpama, Nasaret kikin llaktankunama. xXNDSDV\DSDOODNLVKSDNDQWDPDVNDVKێ
40Chaypi kawsahushpankuna chay kanchi.
wawaka alita wiñarka. Yaya Dios payta 49Chaypi Jesuska aynirka:
4
karka. Elieser Jorimpa wawanmi karka. 1Bawtisarishkanwasha Jesuska
b¬Kay kuchapa shuk shutin kan Galilea kucha, shuk shutinka kan Tiberias kucha
/8.$63$.,//.$6+.$1.,//.$5 150
&KD\SLVDSLUDPDQWDUXUDULVKNDWDEODVWXێ NDKXNNXQDND<D\D'LRVWDDWXQ\Dێ
NXQDWDDQFKXFKLVKSDQNXQDOODQFKDێ chishpa kushichirkakuna. <DSDPDQFKDێ
manpi sirihushkata chay awamanta rishpa rimarkakuna:
uraykuchirkakuna achka runakuna Kunan punchami rikushkanchi yapa
chawpipi Jesuspa puntanpi. 20Chayta sumata, nima ima uras rikushkanchita.
rikushpan Jesuska yacharka paykuna
yuyarihushkankunata, Jesuska atipama Jesuska Levita kayarka
ampinata nishpa. Chaypina chay runata (Mt. 9.9-13; Mk. 2.13-17)
rimarka: 27Chaywasha Jesuska chay
Wawki, tukuy uchaykikunamanta llaktamanta llukshishpan *impuestuta
llakirishkami kanki nishpa. kobrakta *Leví shutiyuta rikurka. Chay
21&KD\PDQWDFKD\0RLVHVSDNLOONDVKێ impuestuta kobrapayan *romano
kanta yachachikkuna, FKD\IDULVHRNXQDێ tukuymanta atun apurayku. Levika
pas piñarishpankuna yuyarirkakuna: kobranan wasipi tiyahurka. Payta
¿3LWD\DND\UXQDNDFKDVQDULPDQDQێ rikushpan Jesuska rimarka:
paka? Chasna rimahushpanmi Yaya Leví, shamuy, katiway nishpa.
Diosta piñachihun. Nima pi atipamachu 28Chay ratulla Levika atarishpan
6
aynirka: 1Shuk *samana punchapi Jesuska
kahukkuna, ¡LPDVKQDNDVWLJXVKLNDQNXQDێ
Jesuska runankunata yachachirka rayku kanka! 6DNVDVKNDVKLQDNDKXVKND\NLێ
imashnami kushikushpa chimanta yarkaywashinana kankichi.
kawsashunchi $\NDQNXQD, maykankunami kunanka
(Mt. 5.1-12) kushilla asihunkichi, ¡LPDVKQDNDVWLJXێ
20Jesuska runankunata rikushpan shi kankunarayku kanka! $VLKXVKND\NLێ
rimarka: chimanta llakirishpana wakankichi.
Kankuna kushilla kankichi, Yaya Dios 26$\NDQNXQD, maykankunamantami
7
rimarka: Tarputa yuyariychi. $OL 1&KD\DFKNDUXQDNXQDWD\DFKDFKLVKێ
8
Jesusna rimarka: 1-2Chaymanta Jesuska achka
$OLWDPLD\QLZDVKNDQNL. llaktakunapi purirka, Yaya Diospa
44Chasna nishpan chay warmita suma ali shiminta yachachishpa Yaya
rikushpan Simonta nirka: Diospa ali kamachinan kay allpapi ña
¿5LNXVKNDQNLFKXND\ZDUPLUXUDZDێ kallarishkanmanta. Chay chunka ishkay
hushkanta? Wasikipi yaykuhushpayni akllashkan runankunaka paywa pakta
kanka mana yakuta kuwashkankichu rirkakuna, chaymantapas shuk
chakinita mayllanaynipa. Kay warmika warmikuna. Chay warmikunatami
ñawin yakuwa chakinita mayllapashka, manara paywa purihushpankuna
chaywasha chukchanwa chakichipashka. Jesuska unkushka kahushkankunamanta
45Kanka saludanakushpanchi mana ampirka, VXSD\\D\NXVKNDQNXQDPDQWDێ
muchawashkankichu. Kay warmika pas aliyachirka. 6KXNNDNDUND0DJGDODێ
yaykushkaynimanta pacha chakinita manta Maria, maykanmantami Jesuska
muchapashka. 46Kanka nima aseiteta kanchis supaykunata llukshichirka.
umaynipi taliwashkankichu. Kay 3Shukka karka Kusapa warmin Juana.
warmika yapa suma mishkihlla asnak Chay Kusaka karka apu *+HURGHVSD
perfumita chakinipi talipashka. 47&KD\ێ wasinpi kamachik. Shukka karka
rayku kanta rimani, payka yachan tukuy Susana. Chaymanta ashwan achka
uchankunata llakichinaynita. Chayrayku warmikunapas Jesusta katirkakuna.
yapa yuyawashpan chakinita Paykuna tukuy ima tiyapushkankunawa
mayllapashka. Kanka yuyarinki Jesusta yanaparkakuna.
uchillastu uchaynika nishpa. Chasna
\X\DULVKSD\NLPLXFKLOODVWXXFKDNXQDێ Jesuska tarpuk runamanta
mantalla llakichiy tukushkanki. yuyachishpa yachachin
Chayrayku mana yapa yuyawankichu. (Mt. 13.1-9; Mk. 4.1-9)
48Chasna nishpan chay warmitana 4$FKNDOODNWDNXQDPDQWDUXQDNXQD
9
tantarina wasipi kamachik Jairopa shuk 1Shuk puncha Jesuska chay chunka
LVKND\UXQDQNXQDNDSD\WDND\OOD\DVKێ
Apu Herodes yachanayarka pankuna rimarkakuna:
pimi kan Jesuska Kachay kay achka runakunata, kay
(Mt. 14.1-12; Mk. 6.14-16) NXFKXOODSLNDKXNOODNWDNXQDPDULVKSDQێ
7$SX*+HURGHVNDFKD\XUDV*DOLOHD kuna puñunankunata mikunankunata
allpapi kamachik kashpan tukuy maskak rinankunapa. Kaypika manami
imashnami Jesús rurahushkanta nima shuk runa kawsanchu.
uyashpan mana yacharkachu imatami 13Chaypi Jesuska aynirka:
nishpa. ¿,PDWDWD\X\DULVKSD\NLNDWLQD\Dێ
50Chaypina Jesuska payta rimarka: wanki? Kankunata rimani, PDKDVNXێ
$PDFKDVQDULPD\FKLFKXFKD\UXQDWD. napa tiyan uchkunkunaka, maypimi
Maykanmi kankunata mana chikninchu, kawsanahun. Pishkukunapapas tiyan
chayka kankunata sumakta yanapahun. wasinstukunaka, maypimi samanahun.
Ñuka Yaya Diospa Kachashkan
Jesuska mana munarkachu Runapaka mana nima ima tiyawanchu
samaritano runakunata kastiganata maypimi samasha.
51Chaypina Jesús siluma kutinan 59Chaymanta shuk runata Jesuska
10
1&KD\PDQWD\DFKDFKLVKNDQZDێ tukunata. Paykunaka chay mikunawami
sha Jesuska yuyarirka achka kankunata paganahun, Yaya Diospa
llaktakunama rinata. Manarapas shiminta yachachishkaykichirayku.
rihushpan kanchis chunka runakunata 8Shuk llaktapi paktashpaykichi shuk
11
kika kutimushpayni kutichishkayki 1Shuk puncha Jesuska Yayan
nishpa. Diosta mañahurka. Mañanata
36Chaypina Jesuska chay yachachikta tukuchishpan shuk runan kayllayashpa
tapurka: rimarka:
Kunanka yuyariy. &KD\NLPVDUXQDNXێ Yaya Jesús, ñukanchitapas yachachiy
namanta ¿maykanta chay shuwakuna Yaya Diosta mañanata imashnami
lismayachishkata yuyak runa karka? Bawtisak Juanka runankunata
37Chaypina chay runaka aynirka: yachachirka.
Chay llakichishpan yanapak runami 2Chasna tapushpan Jesuska rimarka:
yaykuchirka. PDQDDOLWDUXUDVKNDQFKLNXQDێ
39Martapa tiyarka shuk ñañan Maria manta. &KDVQDOODWDWDxXNDQFKLێ
shutiyu. Mariaka Jesuspa chakin pas runa masinchikunata
kuchupi tiyahurka yachachihushkanta llakichinchi tukuy ñukanchita
uyananpa. 40Chaykama Martaka PDQDDOLWDUXUDVKNDQNXQDێ
mikunata yanuhurka Jesusta karananpa. manta.
$FKNDWDWDUDZDVKSDPXVSDULKXUND. $PDVDNL\FKXVXSD\xXNDQFKLWD
Chaypina Martaka Jesusta rimarka: pantachichisha nishpa sinchita
Yachachik ¿manachu llakichiwanki? kamashpan mana alikunata
Ñañaynika sakishka tukuyta sapallayni rurananchipa, DVKZDQNLVKSLێ
ruranaynipa. Rimay payta yanapak FKL\xXNDQFKLWDWXNX\PLOOD\ێ
shamuwananpa. pakunamanta.
41Chasna nishpan Jesuska aynirka: 5-HVXVNDDVKZDQWDDVLUWDFKLQD\DVKێ
e¬5LNX\NDVWHOODQR%LEOLDSL-RQiV3.4-5
175 /8.$63$.,//.$6+.$1.,//.$11
12
yachayniwa yachachikkunata, FKD\PDQWDێ 1Jesús yachachihushkanpi
Wasi ukupi punkuta tapashpa alimanta millaypata riman ñuka Yaya Diospa
rimashkaykichita wasi awamanta Kachashkan Runamanta, paytaka Yaya
NDSDULVKNDWDVKLQDPLWXNX\X\DQNDێ Dioska llakichinkami. Maykan runami
kuna. <D\D'LRVSD(VSLULWXQPDQWDSLxDULVKێ
pan millaypata riman, chaytaka Yaya
Jesuska yachachin chiknik Dioska manami llakichinkachu.
runakunata mana manchananchipa 11Chiknik runakuna kankunata
(Mt. 10.28-33, 12.32, 10.19-20) apishpa pushankakuna tantarina
4Munashkayni wawkinikuna wasikunapa apunkunama, OODNWD\NLێ
paninikuna, kankunata rimani, ama chipa apukunamapas. Chasna apiy
manchaychichu aychaykichillata tukushpaykichipas mana yapa
wañuchinata atipak runakunata. yuyarishpa kaychichu ¿imashnashi
0DQDPLDVKZDQWDNDQNXQDWDDWLSDQDێ aynisha? ¿imatashi rimasha? nishpa.
hunchu ruranata. 5Ñukaka kankunata 12Chay urasmi Yaya Diospa Espiritunka
\DFKDQWXNX\LPDPXQDKXVKND\NLFKLێ DOLFKDULVKNDFKDSDZD\FKLNXWLPXQD\ێ
taka. 31.DQNXQDNDWXNX\VKXQNX\NLFKLێ nita lamparín sintichishkawashina.
manta pacha Yaya Dios kankunata 37Kushilla kankakuna maykankunatami
kankichi nishpa. 26Chaypi kankunaka Rimak riychi chay mana ali yuyarikta,
rimankichi: Mikupayarkanchi, XS\DSDێ xXNDWXNX\<D\D'LRVSDNDPDFKLZDVKێ
yarkanchi kanwa pakta. Kanmi kanta ruranaynikamami kawsasha.
yachachipayarkanki puntanchipi. Runakunamantami supaykunata
27Chaypina payka ayninka: Ñami llukshichinaynira tiyan, XQNXVKNDNXQDێ
rimashkani kankunata, mana riksinichu tapas ampinaynira tiyan. 33Kunan
pikunachari kankichi. Tukuy kankuna puncha, kayapas, DVKZDQVKXNSXQFKDێ
mana ali rurakkuna anchuriychi NXQDSDV<D\D\QL'LRVSDNDPDFKLZDVKێ
ñukamanta. kanta rurashpa purisharami. Mana
28Chasna wichurishka kahushpaykichi kaypichu wañuchiwankakuna. fDZSDێ
sinchita parisishpa wakankichi, piñaywa manta pacha Yaya Diospa yachayninwa
kiruykichikunata kanirinkichi. Yaya Diospa \DFKDFKLNNXQDWDNDZDxXFKLSD\DUNDێ
ali kamachinan mushu mundupi yaya kuna Jerusalén llaktapi. Chayraykumi
UXNXQFKLZDxXNXQD$EUDKDPWD, Isaakta, ñukapas wañuchiy tukunayni tiyan
Jakobta, tukuy ñawpa Yaya Diospa Jerusalenpillatata.
yachayninwa yachachikkunatapas chaypi 34$\-HUXVDOHQSLNDZVDNUXQDNXQD, yapa
14
31Chayuras shuk *fariseokuna Jesusta 1Shuk*samana punchapi
kayllayashpankuna rimarkakuna: Jesuska rirka mikunanpa shuk
$SX*+HURGHVNDNDQWDZDxXFKLFKLQDێ *fariseo apupa wasinma. Chaypi shuk
tami munan. Chayrayku utkalla IDULVHRNXQDND-HVXVWDVKXNNDPDFKLVKێ
kaymanta llukshishpayki riy. NDWDPDQDNDVXQDQWDWDULQD\DVKSDQێ
/8.$63$.,//.$6+.$1.,//.$14 184
15
1Jesús yachachihushpan achka DPLJXQNXQDWDSD\SDNXFKXQSLNDZVDNێ
UXQDNXQDSD\WDND\OOD\DUNDێ kunata kayashpan rimama: Chay kullki
kuna uyanankunapa. Shuk runakuna chinkaripashkata ñami tarishkani.
karkakuna *romano tukuymanta atun Chayrayku tukuy kankuna ñukawa
apurayku *impuestuta kobrakkuna, pakta sumakta kushikuychi.
shuk mana alita rurakkunapas. 2Chayta 10Kankunata rimani: Chasnashinami
16
wira wakra wawata wañuchinaykichipa, 1.XWLNDVKND-HVXVNDUXQDQNXێ
17
1Chaymanta Jesuska runankunata pan: Tiyarik shamuy mesapi mikunaykipa.
rimarka: Tukuy uras tiyankami 8$VKZDQSD\WDNDULPDPD: Mikunaynita
kanchis kuti kanta millaypata rurashpanka parti *Samaria allpa Galilea allpawa
karan kuti kanta rimak shamuma: Kunanka tupanakushka mayanta rihurka. 12Shuk
191 /8.$63$.,//.$6+.$1.,//.$17
7XNX\FKD\<D\D'LRVSDNDPDFKLVKێ VDNLVKSDQNDND\DOOSDSLNDZVDKXVKێ
kankunata wawamanta pacha kasushpa panra Yaya Diosmi tukuy ima
kawsashkani. sakishkanmanta ashwanta kunka.
22Chayta uyashpan Jesuska rimarka: Chaymanta chay chapahushkanchi
$OLWDPLUXUDVKNDQNL. 6KXNLPDVWXێ mushu mundupi wiñaypa Yaya Dioswa
llami kasunaykipa pishin. Rantichikriy kawsankana.
tukuy imaykikunata. Chay kullkitaka
nima imayu runakunata kuy. Chasna Jesuska kimsaynin kuti rimarka
rurashpaykimi silupi achka imayushina wañunanmanta
tukunki. Chasna rurashkaykiwasha shuti (Mt. 20.17-19; Mk. 10.32-45)
katiway. 31Jesuska chay chunka ishkay
23Chayta uyashpan chay runaka runankunata chaynikstuma pushashpan
sinchita llakirirka. Yapa achka kullkiyu rimarka: Ñami yachankichi Jerusalén
kashpan mana munarkachu tukuy llaktama rihushkanchita. Chaypimi
imankunata rantichishpa kunata. paktarinka, maykantami Yaya Diospa
24Chasna llakirishkata rikushpan yachayninwa yachachikkunaka ñawpa
Jesuska rimarka: killkarkakuna ñuka Yaya Diospa
0D\WXNX\VLQFKLWDNDQNXOONL\XNXQDێ Kachashkan Runamanta. 32Chikniwak
UD\NXND<D\D'LRVSDNDPDFKLVKNDQێ runakunaka apiwankakuna *romano
kuna tukunankunapa. 25Shuk atun wiwa runakunata kuwanankunapa. Paykuna
kamilluka manami atipamachu pasanata asichiwankakuna, pukllachishpa
shuk aguha uchkustuta. Chasnashinami parisichiwankakuna, DVLVKSDW\XNDZDQێ
shuk runaka kullkinllapi yuyarishpanka kakuna, sinchita asutiwankakuna.
manami atipankachu Yaya Diospa 33$VXWLZDVKNDQNXQDZDVKDZDxXFKLێ
19
1Ña Jerikopi yaykushpan rurashkankunawa chinkarishkashina
Jesuska chay llakta chawpita kahukkunata maskanaynipa, XFKD\XNXێ
rihurka. 2Chaypi kawsahurka shuk yapa QDWDQLQDPDQDZDxXNPDULQDNDKXVKێ
kullkiyu runa Sakeo shutiyu. Payka kankunamanta kishpichinaynipa.
*impuestuta kobrakkunapa apun karka.
3Chay runaka yapa munarka Jesusta Jesuska shuk patrón runankunata
kullkita kushpa sakishkanmanta
riksinata. Chay llaktata pasahushkanta
yuyachishpa yachachin
yachashpan munarka kayllayanata.
(Mt. 25.14-30)
Chasna munashpanpas uchillastu
kashpan mana atiparkachu rikunata, 11Jesuska Sakeopa wasinpi kashpan
yapa achka runakuna kahushkanrayku. ña kahurka kamachikkuna kawsashkan
4Chasna kashpan Jesuspa rinan ñampita Jerusalén llakta kuchupi. Runakunaka
kallpashpa ñawparka runakunapa ULPDVKNDQWDX\DKXVKSDQNXQD\X\DULUێ
puntanma. Chaypi shuk kaspipi sikarka, kakuna: Ñami rihun Jerusalenma
/8.$63$.,//.$6+.$1.,//.$19 196
kacharkakuna chay atun aputa rimak rimarka: Payta kichuychi chay kushkayni
rinankunapa: Mana munanchichu chay kullkita. Chay chunka kuti mirachik runata
runaka apunchi tukunanpa nishpa. kuychi. 25Paykunaka aynirkakuna: Patrón,
15Mana munashpankunatata payka payka ña achka kullkita apishka. 26Chay
apunkuna tukurka. Chaymanta apuka aynirka: Kankunata rimani,
llaktanma kutirka. Paktashpan shuk maykanmi alita rurak runayni kan, paytaka
runanta kacharka, pushak rinanpa kunimi ashwanta. Killaysiki runaka
maykankunatami kullkinta kushpa uchillastu tiyapushpanpas kichuy
sakirka. Yachanayarka maytukuytami tukunkami. 27.XQDQNDFKD\NXQWUD\QLNXێ
karan shuk runan mirachishka chay nata pushak ripaychi. 0DQDPXQDVKNDQNXێ
kullkimanta. narayku ñuka apu tukunaynita kay
16Puntiru runanka paktashpan puntaynipi apamushpa wañuchiychi.
rimarka: Patroyni, NXOONLNLWDPLUDFKLVKێ 28Chasna nishpa yachachishkanwasha
20
1-2Shuk puncha Jesuska *Yaya 9Chaymanta Jesuska tukuy chay
21
1Jesuska *Yaya Diospa wasinpi $OLWD\X\DUL\FKLQLPDSLNDQNXQDWD
UXQDQNXQDWDFKDVQDULPDKXVKێ llullachinanpa. $FKNDUXQDNXQDPL
pan rikurka yapa kullkiyu runakuna yanka nishpa rimak shamunkakuna:
kullkinkunamanta Yaya Diosta kushpa Ñukami kani Yaya Diospa Kachashkan
kahapi churahushkankunata. Kishpichik nishpa. Shukkunaka
2Chaymantapas rikurka shuk mashintu rimankakuna: Ñami paktarihun Yaya
nima imayu ishkay kullkinstuta 'LRVSD.DFKDVKNDQ.LVKSLFKLNNXWLPXێ
churahushkanta. 3Chaypi rimarka: nan punchaka nishpa. &KDVQDULPDVKێ
Rikuychi. Kay mashintu nima pankunapas ama paykunata kiriychichu.
imayuka chay ishkay kullkinstuta 98\DVKSD\NLFKLNDUXQDNXQDFKLNQLQDێ
rantinan karka. Chayrayku payka Yaya Shuk shimita rimakkuna shuk shimita
Diosta ashwanta kushichishka. rimakkunawa chikninakushpankuna
wañunakunkakuna. Shuk allpapi
Jesuska runankunata rimarka Yaya kawsak runakunaka shuk allpapi
Diospa wasin urmachiy tukunanta NDZVDNUXQDNXQDZDVLQFKLWDFKLNQLQDێ
(Mt. 24.1-2; Mk. 13.1-2) kushpankuna wañunakunkakuna.
5Chaypi shukkunaka rimahurkakuna 11Tiyankami sinchi allpa kuyuykuna.
Chasna nishpan chay runapa rinkrinta runapas shutipami Jesuswa purik kan,
llankashpan ampirka. 526DVHUGRWHNXێ paypas Galileamanta runa kashkanrayku.
napa apunkuna, Yaya Diospa wasinta 60Chaypi Pedroka aynirka:
23
1Chaymanta tukuy chay unaymanta pacha payta rikunayarka.
WDQWDULVKNDNXQDNDDWDULVKSDQێ Yuyarirka kunanchari ñukapas atun
kuna Jesusta *romano apu *Pilatoma yachaywa shuk nima ima uras
pusharkakuna. 2Chaypi Jesusta rikushkaynita Jesuspa rurananta
uchachishpa rimarkakuna: rikusha nishpa. 9Chaypi Jesusta achkata
Kay runaka israel masinchikunata tapurka. Unayta tapunata katishpanpas
yachachishka apunkunata mana Jesuska nima imata aynirkachu.
/8.$63$.,//.$6+.$1.,//.$23 210
tukuy chay allpapi amsa tukurka. Jesuspa aychanta aparka shuk mushu
Chaypina *Yaya Diospa wasin ukupi allarishka urku uchkupi churashpa
Yaya Dioswa tinkunakuna kwartuta tapananpa. Chaypika nima shuk
arkak rakta llachapakaj awamanta wañushkata churashka kahurkarachu.
pacha pitikta likirirka. 46Chasnapi 54*Paskua punchakunarayku
24
Jesusta riksishkakunaka, Galilea 1Domingo,semana kallarina
allpamanta payta katik warmikunapas SXQFKDPDQDUDDOLWDSXQFKD\Dێ
karumantalla tukuyta rikurayarkakuna. hushpanra chay warmikunaka suma
PLVKNLQOODDVQDNDVHLWHWDUXUDVKNDQNXێ
Jesuspa aychanta urku uchkupi
nata apashpa rirkakuna Jesuspa
churashpa taparkakuna
aychanta churashpa tapashkankunama.
(Mt. 27.57-61; Mk. 15.42-47; 2Chaypi paktashpankuna chay uchkupa
Jn. 19.38-42)
punkunta rumiwa taparishkaka
50-51Chaypi tiyarka shuk apu José paskarishkatana tarik rirkakuna.
shutiyu, alita rurak, ali runa. Payka 3Uchku ukuma yaykushpankuna
j¬5LNX\+HEUHR5XQDNXQDUD\NX.LOONDSL9.1-12, 10.20
213 /8.$63$.,//.$6+.$1.,//.$24
kwintarkakuna: NDKXVKNDQNXQDSLPDQDUDNLULKXVKSDQێ
Ñampipi shamuhushpanchi Yaya kuna Jesuska tapurka:
Diospa shiminta alita asirtachishpa ¿Tiyanchu mikunaka?
yachachihushkanpi ¿PDQDFKXVKXQNXQێ 42Chaypi payta kurkakuna shuk piti
6-7Yaya
Dios shuk runa Juan shutiyuta
Yaya Diospa yuyayninta riksichik DNOODVKSDQNDPDFKLUNDFKD\SXQFKDێ
Kristu runa tukurka shina kahukmanta yachachinanpa.
1
1Manara nima ima tiyashpanra Chasna yachachinanpami Juanta
ñukanchi runakunata Yaya Diospa kamachirka tukuy ñukanchi runakuna
yuyayninta riksichik *Kristuka ña uyashpanchi shunkunchimanta pacha
tiyarka. Payka Yayan Dioswami karka Kristupina sinchikunanchipa. 8Juanka
chasnallatata Yaya Diosmi karka. manami Kristu punchashina kahukchu
2Ñawpamanta pachami Yaya Dioswa karka, DVKZDQSD\ND.ULVWXSXQFKDێ
karka. 3Chay Yaya Diospa yuyayninta shina kahukmantami yachachik karka.
riksichik Kristutami payka tukuy ima 9Chay Yaya Diospa yuyayninta riksichik
216
217 -8$13$.,//.$6+.$1.,//.$1
raykuchu. $VKZDQ<D\D'LRVPXQDVKێ
panmi shuk mushu kawsayta kushpan Bawtisak Juan
paypa wawankuna tukushkanchi. Jesukristumanta rimarka
14Chay Yaya Diospa yuyayninta (Mt. 3.1-12; Mk. 1.1-8; Lk. 3.1-18)
riksichik Kristuka ñukanchishina runami 19$OLWD\X\DUL\FKL%DZWLVDN-XDQSD
&KDVQDULPDVKSDQULUNDQFKLULNXQDQێ aynirka:
chipa maypimi kawsahurka. Chaypina Imashnata ali runaka tiyanka Nasaret
SD\ZDNLSDULUNDQFKLxDFKLVKL\DKXVKێ llaktamantaka.
kanrayku. 40$QGUHVZDSDNWDFKD\SL Chaypi Felipeka aynirka:
kiparirkanchi. Payka Simonpa wawkin Shamuy kan kikin riksinaykipa
karka. Juan Jesusmanta rimashkanta nishpa.
uyashpanchi Jesustana katirkanchi. 47-HVXVND1DWDQDHOSD\WDND\OOD\DPXێ
41$QGUHVND-HVXVWDULNVLVKNDQZDVKD hushkata rikushpan rimarka:
wawkin Simontana maskanapa rirka. Kaykaya shuk ali israel masinchika
Tarishpan wawkinta rimarka: Yaya Diosta alita kasuk mana llullachik
Chapahushkanchi Yaya Diospa Kachanan runaka.
Kishpichiktami tinkushkanchi nishpa. 48Natanaelka chaypi tapurka:
42&KD\PDQWD$QGUHVNDZDZNLQ
¿Imashnataya riksiwanki chasna
Simonta pushamurka Jesusma. Jesuska kanaynita?
Simonta rikushpan rimarka: Jesuska aynirka:
Kanmi kanki Simón, Juanpa wawan. Manarapas Felipe kanwa *igu kaspi
Kunanka shutikika kankami Kefas ukupi kwintahushpanra yuyarishkaykita
nishpa. riksishkani.
-8$13$.,//.$6+.$1.,//.$12 220
2
1Chaymanta ishkay punchawasha runakunallami yacharkakuna chay
tiyarka shuk kasarana ɹesta Kani vinuka yakumanta tukushkanta. Chay
llaktapi Galilea allpapi. Jesuspa maman ɹesta amupa kamachishkan runaka
chay ɹestapi kahurka. 2Jesuspas ñukanchi vinuta kamashpan chay warmiyahuk
runankunawa pakta chaypi kahurka chay runata kayarka. 10Shamushpan payta
ɹesta amun kayashkanrayku. 3Chay nirka:
ɹestapi upyahushkanchi *vinuka tukurirka. Puntirumi tukuy kayashkanchi
Tukurishkata rikushpan mamanka Jesusta runakunata upyachinchi ali vinuta. Ña
rimak shamurka: achkata upyashkankunawashami
Mana tiyannachu vinuka. upyachinchina mana yapa ali vinuta.
4Chaypi Jesuska aynirka: Kanka ¿imaraykutaya wakaychashkanki
Mamayni, ama chasna rimawaychu kay ali vinutaka kunankama?
imatami rurasha. Ñuka kikinmi yachani 11Chay yakumanta vinuta Jesuska
ZLZDPXNXNXNXQDWDSDVUDQWLFKLKXVKێ ULPDKXVKNDQNDSD\WDZDxXFKLVKSDQێ
kakunata. Shukkunaka chaypi NXQDNLPVDSXQFKDPDQWDNDZVDULQDQێ
karkakuna chikan kullkikunata mantami rimarka. 22Chayrayku Yaya
xXNDQFKLLVUDHOUXQDNXQDSDNXOONLQFKLێ Dios payta wañushkanmanta
kunawa kampyanankunapa. 15Chasna kawsachishkanwasha ñukanchi
rurahushkankunata rikushpan Jesuska runankunaka chasna rimashkanta
waskakunata apishpan kawpurka yuyarirkanchi. <D\D'LRVSDNLOONDFKLVKێ
asutinrayku. Chaywa chaypi kullkita kanta yachakushpanchi chaymantapas
NDPS\DKXNNXQDWDWXNX\UDQWLFKLKXNNXێ Jesuspa rimashkanta yuyarishpanchi
natapas obehankunawa pakta, ZDNUDQێ shutipa kanankunata yacharkanchi
kunawa pakta llukshichirka. Kullkita Jesús chaykunata paktachishkanrayku.
kampyahukkunapataka mesankunata
tankashpan tukuy kullkinkunata Jesuska tukuy runakunapa
shikwachirka. 16Wiwa mukukuta shunkunkunata riksin
rantichihukkunataka rimarka: 23Jesús *Paskua punchakunarayku
Kaymanta kay wiwaykichikunata Jerusalén llaktapi kahushpanra achka
llukshichiychi. $PD<D\D\QLSDZDVLQWD runa masinchikuna atun yachaywa
rantichina wasita ruraychichu. QLPDLPDXUDVULNXVKNDQFKLWDUXUDKXVKێ
17Chayta rikushpanchi ñukanchi kanta rikushpankuna Yaya Diospa
paypa runankunaka yuyarirkanchi kachashkan kananta kirirkakuna.
6DOPRVNLOONDSLNLOONDULVKNDWDSDNWDFKLێ 24Chasna kashpanpas Jesuska mana
3
1Tiyarka shuk runa Nikodemo chaymantapas maypimi pasarinka
shutiyu. Payka karka *fariseo. nishpa. Mana wayrata asirtashpanchipas
Fariseokuna atipashkankunata wayrashkanta uyanchimi. &KDVQDVKLێ
ruranahun Moisés wañupa killkashkan QDPLUXQDNXQDNDPDQDDVLUWDVKSDQNXێ
NDPDFKLVKNDNXQDWDDOLWDSDNWDFKLQDQێ napas imashnami Yaya Diospa Espíritun
kunapa. Chaymantapas Nikodemoka shuk runata mushuyachishkanta, chay
karka ñukanchi israel runakunapa UXQDPXVKXWXNXVKNDQWDND\DFKDQDێ
apunchikunawa pakta apullatata. 2Chay hunmi.
runaka shuk tuta pakalla Jesusta pasyak 9Chaypi Nikodemoka kutikashka
4
DPLJXQNDDWXQWDPLNXVKLNXQZDUPL\Dێ 1-3Jesús runakunata yachachinata
5
1Chaymanta masna punchakunapi 12&KD\UXQDSDULPDVKNDQWDX\DVKSDQێ
Jerusalenma rirka. 2Jerusalén llaktapa pimi karka chay payta ampik runaka.
kincharishkanpi shuk punku tiyarka Chaypi achka runakuna kashpankuna
obehakunapa punku shutiyu. Chay punku Jesuska payta ampishkanwasha
mayanpi shuk yaku karka Betsata shutiyu. runakuna chawpipi yaykushpan manana
Chay yaku mayanpi pichka wasikuna riksiypanachu karka.
WL\DUNDXQNXVKNDNXQDFKD\SLNDQDQNXێ 14&KD\DSXQFKLNXQDWDSXVKNDQNXQDێ
6
1Chaymanta Jesuska kutikashka Kasushpankuna rimarkakuna
ñukanchi runankunawa pakta tiyarinankunapa. Chaypi tukuy
Galilea allpapi kashpan chay Galilea tiyarirkakuna. Karkakuna pichka
kuchata chimparkanchi. Chay kuchapa waranka karikuna, mana yupashpa
shuk shutinka karka Tiberias kucha. warmikunata nima wawakunata.
2-3Chaypi paktashpanchi shuk urkuma 11Chaypi Jesuska chay pankunata
7
1Chaymanta Jesuska Galilea allpapi FKD\PDULKXVKNDQWDPDQD\DFKDQDQNXێ
shuk llaktama shuk llaktama napa. 11$SXQFKLNXQDDSLQD\DVKSDQێ
purishpa yachachishpa kawsarka. Judea kuna payta maskarkakuna. Nima pi
-8$13$.,//.$6+.$1.,//.$7 236
8
apinata. 1*Fariseokuna wasinkunama
kutishpankuna Jesuska Olivos
Israel runakunapa apunkuna urkuma rirka. 2.D\DQWLPDSDNDULKXVKێ
Jesusta mana kirirkakunachu kanpi *Yaya Diospa wasinma kutirka.
45Chaymanta chay Yaya Diospa Chaypi paktashpanchi achka runakuna
wasinta kuyrakkuna Jesusta mana payta kayllayarkakuna. Chasna payta
239 -8$13$.,//.$6+.$1.,//.$8
9
52Chaypi apunchikunaka aynirkakuna: 1Jesuska *Yaya Diospa wasinmanta
<D\DUXNXQFKL$EUDKDPNDZDxXUND, OOXNVKLVKNDQZDVKDxXNDQFKLUXQDQێ
chaymantapas Yaya Diospa yachayninwa NXQDZDSXULVKSDQZDZD\DULVKNDQێ
xDZSD\DFKDFKLNNXQDWXNX\ZDxXUNDێ manta pacha wisku runata rikurkanchi.
kuna. ¿Imashnataya kanka rimanki, 2Chaypi Jesusta tapurkanchi:
10
1-2*Fariseokuna
yuyarinahun runa OOXOODFKLVKSD\DFKDFKLNNXQDVKDPXVKێ
masinchikunata yachachik kakuna. 0DQDSXQNXWD\D\NXVKSDQNXێ
kashpanchi obehakunata kuyrak runashina QDPLPDQDNDQDKXQFKXNLNLQREHKDNXێ
paykunata kuyrak kanchi nishpa. Jesuska nata kuyrakkuna. Kanahunmi obehata
chasna yuyarishkankunata riksishpan shuwakunashina. Runakunata
paykunata kasna yachachishpa katirka: llullachishpa chinkachinahun. 2EHKD\ێ
$OLWDX\DZD\FKL. Rikuychi shuk nikunaka ñukata alita riksiwashpankuna
kuyrak amuta obehankunawa. manami paykunataka kasushkakunachu.
-8$13$.,//.$6+.$1.,//.$10 246
34Chaypi
¿,PDUD\NXWDPDQDNXVNDWDULPDQNLێ Jesuska aynirka:
chu pimi kanki? <D\D'LRVSD.DFKDVKێ $OLWD\X\DUL\FKL\DFKDNXVKND\NLFKL
kan Kishpichik kashpaykika ñukanchita ñawpa Yaya Diospa killkachishkanta.
kuskata rimay. Chay killkachishkanpi apunchikuna
25Jesuska paykunata aynirka: wañuta kasna nin:
Ñami kankunata rimashkani, manami Kankunata rimani ñukashina
kiriwankichichu. <D\D\QLDWXQ\DFKD\ێ dioskuna kanaykichita.
QLQWDNXZDVKNDQUD\NXUXUDKXVKND\QLێ 35Yaya Dios kikin chasna rimashpan
pas tukuy kay runamanta rimashkanka Karan shuk punchapa tiyan chunka
shutipami. ishkay uras. Chunka ishkay uras manara
42Chaypi achka runakuna Jesusta pasashpanka manara tutayanrachu.
kirik tukurkakuna. &KDVQDVKLQDPL<D\D\QL'LRVSDPXQDVKێ
kanta manara paktachihushpaynika
Jesuska rimarka Lasaropa ñukata mana wañuchiwankakunarachu.
wañushkanpi Yaya Diospa atun Punchapi purihushpaykichi mana
yachayninta rikuchina takarinkichichu, SXQFKD\DFKLNULNXFKLێ
kashkanmanta hushkanrayku. 7XWDSLSXULKXVKSD\NLێ
11
17L\DUND-HVXVSDVKXN\X\DVKێ chika takarinkichimi, mana puncha
NDQUXQD/iVDURVKXWL\X. Payka tiyashkanrayku. Chasnashinami ñukata
sinchita unkushka karka. Ishkay NDWLZDVKSD\NLFKL<D\D'LRVSDPXQDVKێ
paninkunawa pakta Judea allpapi kahuk kanta rurashpa punchapi purihukshina
Betania llaktapi kawsarka. Paypa alita kawsankichi. Mana ñukawa pakta
paninkunaka karka Marta shukka Maria. kawsashpaykichika amsapishina
2&KD\0DULDPLPDVQDSXQFKDNXQDێ purishpa pantankichi.
manta Jesuspa chakinpi talina karka 11$VWDOODXQD\VWXPDQWDULPDUND:
llakta Efraín shutiyuma rirkanchi. Chay perfumika nardo shutiyu anku yaku
llaktaka chunlla chakishka allpa karka. Chayta talirka Jesuspa
mayanpi karka. Chaypi kiparirkanchi. umanmanta chakinkama. Chasna
talishpan chakichirka chukchanllawa.
Runakuna Jesusta Jerusalenpi Tukuy wasi mishkihlla asnarka.
maskarkakuna 4Chaypina chay Jesuspa chunka ishkay
55Ñukanchi israel runakunapa runan masinchi Judas Iskariote,
*Paskua punchakuna kuchupi kashpan maykanmi payta apichina karka kasna
DFKNDOODNWDNXQDPDQWDLVUDHOPDVLQFKLێ rimarka:
kuna Jerusalén llaktama rirkakuna 5 Imaraykuta chay perfumita mana
¿
tantarinankunapa. Chay tantarina NLPVDSDFKDNGHQDULRVSLUDQWLFKLVKNDQێ
manara paktarihushpanra paktarkakuna chichu? $SLQFKLPDNDUNDPD\NDQWDPL
Yaya Diospa kamachishkanshina shuk runaka shuk watata tarawashpan
alicharinankunapa. Mayllaripayanahun ganan, chay kullkiwa mana imayu
atipanankunapa yaykunata chay runakunata yanapananchipa.
tantarinapi. 56Chaypi kashpankuna 6Judaska mana chayta rimashkachu
12
1*Paskuaraykusokta puncha shamurkakuna. Mana shamurkakunachu
SLVKLKXVKSDQUD-HVXVNDxXNDQێ Jesusllata rikunankunapa, ashwan
chiwa pakta kuti Betania llaktama rirka. /DVDURWDSDVULNXQDQNXQDSDPLVKDPXUێ
Chay llaktapi Lasaroka kawsarka, kakuna, maykantami Jesús wañushka
maykantami Jesuska wañushka kashkanmanta kawsachirka. 10$FKND
kashkanmanta kawsachirka. 2Payta UXQDNXQD/DVDURWDULNXQDSDVKDPXVKێ
NDZVDFKLVKNDQUD\NX-HVXVSDDPLJXQێ pankuna *saserdotekunapa apunkunaka
kuna shuk atun mikunata rurarkakuna \X\DULUNDNXQD/DVDURWDSDVZDxXFKLFKLێ
payta kushichinankunapa. Chaypi nata. 11-HV~V/DVDURWDNDZVDFKLVKNDQێ
tantarishpanchi Martaka mikunata PDQWDPLDFKNDLVUDHOUXQDPDVLQFKLێ
churanata yanaparka. /iVDURFKD\SL kuna Yaya Diospa Kachashkan
ñukanchiwa pakta mikuhurka. Kishpichik kananta kirirkakuna. Chasna
3Chasnapi Mariaka apamurka shuk kashpan chay apukuna Lasarotapas
butilla perfumita yapa chaniyuta. Chay wañuchichinayarkakuna.
-8$13$.,//.$6+.$1.,//.$12 252
rinkichi. 36Ñuka punchashina kahuk killkarka rikushpan Jesús yapa ali atun
kankunawa kahushpaynira ñukapi yachayyu tukunanta. 42Isaias chasna
sinchikuychi kankunapas ñukashina killkashpanpas chay apunchikunamanta
punchayachik tukunaykichipa. achka Jesuspi kirirkakuna. Chasna
Chasna rimashkanwasha Jesuska kashpanpas *IDULVHRNXQDWDPDQFKDVKێ
paykunata sakishpan pakarkana pankuna kirishkankunata mana
paykunamanta. rimarkakunachu. 0DQDPXQDUNDNXQDێ
chu chay kamachik masinkuna
Runakuna Jesuspi mana paykunata tantarina wasimanta
sinchikurkakunachu wichunankunapa. Chasna wichuy
37Chay runakunaka atun yachaywa WXNXVKSDQNXQDNDPDQDQDDWLSDQDKXێ
achka nima ima uras rikushkanchita machu paykunawa pakta tantarinata.
rurashkanta rikushpankunapas 43Mana yuyarirkakunachu imashnami
13
1Pishihushpanra shuk puncha $PX\QL, FKDVQDNDVKSDQDPDFKDNLQLێ
*3DVNXDSXQFKDNXQDSDNWDULێ OODWDPD\OODZD\FKXDVKZDQXPD\QLWDێ
nankunapa Jesús yacharka ña pas makinitapas mayllaway.
wañunanta. Yacharka ña kay allpata 10Jesuska aynirka:
14
riksichinka payshina ali atun yachayyu 1Chaymantana tukuy
kanaynita. Mana unayankachu mana ñukanchita rimarka:
atipaypa kashkata rurashpa chasna Wañushpayni ama manchariychichu
kanaynita runakunata riksichinanpa. nima llakiriychichu. Tukuy uras Yayayni
33Wawkinikuna, manana unaytachu Diospi sinchikuychi chasnallatata
kankunawa kasha, shuk ratustulla ñukapipas. 2Yayaynipa kawsananpi tiyan
kiparisha. Kankunamanta rishpayni achka wasikuna. &KD\PDULVKDDOLFKDQD\ێ
ñukata maskawankichi. Imashnami nipa wasikichikunarayku. Mana chasna
apunchikunata puntiru rimarkani, kamaka manami kankunata chayta
chasnallatatami kunanka kankunata rimaynimachu karka. 3Kaymanta rishpayni
rimani: Mana atipankichichu rinata alichak risha wasikichikunarayku. &KD\ZDێ
maymami ñukaka risha. 34Kunanka sha kutimusha kankunata pushanaynipa
kankunarayku shuk mushu kamachinata ñukawa pakta kawsanaykichipa. Yapa
sakihuni: Yuyanakushpa kawsaychi munani kankunapas kanaykichipa maypimi
shukwa shukwa kankunapura. ñukaka kasha chaypi. 4Ña kankunaka
Imashnami ñukaka kankunata yapa riksinkichimi ñampita maytami ñukaka
yuyani, chasnallatata kankunapura alita risha.
yuyanakuychi. 35Chasna yuyanakushpa 5Chaypina Tomaska Jesusta rimarka:
tapuwankichi ñuka rurashami Yayayni ali runan masinchi Judas, mana Iskariotepa
atun yachayyu kananta runakunata wawanchu, Jesusta tapurka:
rikuchinaynipa. 14fXNDPXQDVKND\QLWDێ $PX\QL, ¿imaraykuta ñukanchillata
shina tapuwashpaykichika tukuy riksichirinki pimi kanki? ¿Imaraykuta
tapuwashkaykichita rurashami. Yaya Diosta mana riksikkunatapas
15Ñukata yuyawashpaykichika mana riksichirinkichu pimi kanki?
NDPDFKLVKND\QLNXQDWDSDNWDFKLQNLێ 23Jesuska aynirka:
259 -8$13$.,//.$6+.$1.,//.$1415
16
pasa kankichichu. fXNDWDZDxXFKLQDێ 1Ñami kankunata rimashkani
PDQDFKD\WDNDVXVKSDQNXQDXFKDQNXێ xXNDWDQLPD<D\D\QLWDSDVULNVLVKNDQNXێ
nata manana llakichiypanachu kan. narayku. 4Chasna rimani paykuna
-8$13$.,//.$6+.$1.,//.$16 262
17
munankichinachu ñuka kankunarayku 1Jesuska yachachishkanta
18
runaynikunata ali yuyayta atun 1MañashkanwashaJesuska
yachayta kushkani. Chayta paykunata xXNDQFKLFKXQNDVKXNUXQDQNXێ
kushkani shuk yuyayllawa shukwa nawa pakta chay mikushkanchi
shukwa kanankunapa, imashnami wasimanta llukshirka. Jerusalén
ñukanchipas shuk yuyayllawa kanchi. llaktamanta rirkanchi chay kuchupi
-8$13$.,//.$6+.$1.,//.$18 266
19
1Chay achka runakuna mana 7&KD\SLDSXQFKLNXQDSD\WDULPDUNDێ
PXQDVKSDQNXQD-HVXVWDNDFKDێ kuna:
richinanpa *Pilatoka suntalunkunata Ñukanchipa tiyan shuk kamachina.
kamachirka Jesusta asutinankunapa Chay kamachinanchipi riman: Maykan
shuk kirukunawa rurarishka karawa. runami yanka riman Yaya Diosmi kani
Chasnami shuk mana alichaypa uchayu nishpa, chay runaka wañunan tiyan.
UXQDWDPDQDUDSDVNUXVSLNODEDVKSDQێ Kay Jesuska Yaya Diospa Wawanmi
kuna rurapayanahun. 2&KDVQDDVXWLVKێ kani yanka nishpa rimashkanrayku
pankuna chay suntalukunaka wañunan tiyan.
kashamanta llawtuta rurashpankuna 8Pilatoka chasna Jesús Yaya Diospa
karan shuk shuk pitikunata paykuna agru *vinuwa. Chay vinuwa shuk suni
kikinrayku aparkakuna. 8NXSLFKXUDULێ NDVSLSLZDWDULVKNDXWNXWDXS\DFKLUNDێ
nanllata mana likirkakunachu. Chay kuna. Chayta Jesuspa shiminpi
churarinanka muyukta awarishka karka. tupachirkakuna upyananpa. 30Jesuska
Mana sirarishkachu karka. 24Chasna chay agru vinuta tsunkashpa upyashpan
suma rurarishka kashpan suntalukunaka sinchita rimarka:
kwintarkakuna paykunapura: Yayayni, xDPLWXNX\NDPDFKLZDVKێ
$PDOLNLVKXQFKLFKX. $NX\FKLVZLUWLQێ kaykita paktachishkani nishpa.
chita kamashunchi pishi apanka nishpa. Chasna rimashkanwasha umanta
Chasnapi Yaya Diospa ñawpa warkuchishpan pay munay wañurka.
killkachishkanka paktarirka kasna
nishkaka: Shuk suntalu Jesusta lansawa
Churarinaynita likishpankuna karan tuksirka wañushkachu nishpa
shuk runa shuk pitikunata 31Jesuska kruspi wañushpan *Paskua
20
tuksishkankunata nishpa. 1*Samana puncha kayantima
manara alita pakarihushpanra
Jesuspa aychanta urku uchkupi
Magdalamanta Maria rikunapa rirka
churashpa taparkakuna
Jesuspa aychanta urku uchkupi
(Mt. 27.57-61; Mk. 15.43-47;
churashkankunata. Chaypi paktashpan
Lk. 23.50-56)
rikurka churashkankuna punku atun
38Chaypi tiyarka shuk apunchi José rumiwa taparishkaka anchuchirishka
VKXWL\X$ULPDWHDOODNWDPDQWD. Payka kahushkata. 2Uchku ukuma illata
Jesusta kirik runa karka. Chasna rikushpan kallpa shamurka rimananpa
kashpanpas mana munarkachu nima pi maypimi Pedro ñukapas Jesuspa yapa
yachananpa apu masinkunata yuyashkan runan kahurkanchi. Chaypi
manchashkanrayku. Chay runaka ñukanchita rimarka:
*Pilatoma rirka tapunanpa Jesuspa ¡Ñukanchita yachachikpa aychantami
aychanta allarishka urku uchkupi FKXUDVKNDQNXQDXFKNXPDQWDDSDVKNDێ
churashpa tapananpa. Pilatoka arí kuna! Kunanka manami yachanchichu
nishpan Jesuspa aychanta apak rirka maypimi churashkakuna.
churashpa tapak rinanpa. 39Chay 3Chasna rimashkanta uyashpanchi Pedro
NDFKDZDVKNDSD\WDPDQDULNVLNUXQDNXێ <D\D'LRVNDQNXQDWDNXVKLOOD\DFKLێ
nata kawsanayniwa yachachinayniwa FKXQPDQDPDQFKDVKSDNDZVDQD\NLێ
payta riksichinaynipa. Kunan ñuka chipa nishpa.
kankunata kachani chasnallatata 27Chaymanta Tomasta rimarka:
UXQDNXQDWDPLULPDQNLFKLXFKD\NLFKLNXێ rimarka:
namanta llakichirishka kankichi nishpa, $PX\QLNDQNL, Yaya Diosnimi kanki
SD\NXQDWDND<D\D'LRVNDXFKDQNXQDێ nishpa.
manta llakichinkami. 0D\NDQUXQDNXQDێ 29Chasna uyashpan Jesuska
21
sumakta taparishka kashpanpas Jesuska 1Chaymanta kanchis ñukanchi
f¬Chay kuchapa shuk shutinka kan Galilea kucha, shuk shutinka kan Genesaret kucha
-8$13$.,//.$6+.$1.,//.$21 276
1
1Ñuka Lukas kan Teoɹlorayku punchakunamantami Yaya Dioska
killkani: Munashkayni Teóɹlo: kankunata paypa Espiritunta kushpa
Ñuka puntiru killkashkaynipi kanta shunkuykichita aliyachinka.
killkarkani Jesuspa tukuy rurashkanta,
Jesuska siluma sikarka
yachachishkantapas, kallarishkanmanta
pacha siluma sikanankama. Kunan 6Shukpuncha runankunaka
kutikashka killkahuni. 2Jesuska manara NXWLNDVKND-HVXVZDSDNWDNDKXVKSDQێ
siluma sikahushpan payta katikkunata kuna tapurkakuna:
DNOODUNDSD\SDVKLPLQWD\DFKDFKLQDQNXێ Yaya Jesús, ¿kunanchu kanka Israel
napa tukuy runakunata. Yaya Diospa allpanchipi atun apunchi tukunki?
Espíritun Jesusta yachachishpan chay Imashnami ñawpa atun apunchikuna
akllashkan runankunata kamachirka xXNDQFKLNXQDWDWXNX\NXQWUDQFKLNXێ
imatami ruranankuna tiyan. &KD\PDQێ QDWDZLQVLVKSDDOLWDNDPDFKLSD\DUNDێ
tana Yaya Dioska Wawanta siluma kuna, chasnallatata ¿kunanchu
sikachirka. ñukanchikunata kishpichishpa
3Wañushkanwasha kawsarishpan kamachinki?
manara siluma sikahushpanra Jesuska 7Chasna tapushpankuna Jesuska
277
-(6867$.$7,..81$0$17$.:,17$..,//.$1 278
2
1Pichkachunka puncha Jesuspa SDV6LUHQHDOOSDPD\DQPDQWDVKDPXVKێ
kawsarishkanmanta israel runakunapa kakuna. Chasnallatata *Roma
*Pentekostés shutiyu puncha karka. Chay llaktamantapas runakuna kayma
punchapi tukuy Jesusta kirikkuna VKDPXVKNDNXQD<D\D'LRVWDPDxDQDQێ
tantarishka kahurkakuna shuk wasillapi. kunapa. Shukkunaka kikin israel
2.XQND\PDQWDVLQFKLWDVLOXPDQWDX\DULPXێ runakunami kanahun, shukkunaka
hukta uyarkakuna sinchi wayratashina. israel runakunapa yachachishkanta
Chay tantarishka kahushkankuna wasipi kasukkunami kanahun. 11Shukkunaka
tapakta uyarkakuna. 3Chaypi kunkaymanta Kreta islamanta kaypi kahunkuna.
rikurkakuna karan shukpa umanpi nina $UDELDDOOSDPDQWDUXQDNXQDND\SLOODێ
sintihuktashina. 4Chaypina Yaya Diospa tata kahunkuna. Chasna kashpanpas
Espíritun paykunata tukuypi yuyachishpan karan shuk uyanchi kikin shiminchita
kallarirkakuna rimanata chikan chikan rimahushkankunata. Tukuy paykuna
shimikunata, mana yachashkankunata, Yaya Dios suma atun yachayninwa
Yaya Diospa Espíritun paykunata rurashkankunata kwintahushkankunata
atipachishkanshina. uyanchi.
5Chay Pentekostés punchapi achka Yaya 12Tukuy mancharishpankuna mana
¿,PDQLQD\DQWD\DND\WXNX\VKLPLQێ $OOSDSLUXQDNXQDZDxXQDNXێ
chikunata yachashkankunaka? nankunamanta yawar tiyanka,
13Chasna kashpanpas shukkunaka atun ninakuna tiyanka,
asichirkakuna: chaymanta puyushina kushni.
Kaykunaka machashkami kahunkuna, Intika amsayanka, killaka
FKD\UD\NXFKLNDQVKLPLNXQDWDULPDKXQێ pukayanka yawarshina.
kuna nishpa. 21 Chasna kashpanpas maykanpas
3
uyashpa paktachishpa kawsapayanahun. 1-2Karan puncha Pedroka Juanwa
Shukwa shukwa yanapanakushpa ishkaymanta ripayanahun *Yaya
kawsapayanahun. Yaya Diosta mana Diospa wasinma mañanankunapa. Shuk
sakishpa mañapayanahun. 7DQWDULVKێ SXQFKDxDFKLVKL\DKXVKNDSLULKXVKSDQێ
SDQNXQD-HV~VSD\NXQDUD\NXZDxXVKێ kuna tarirkakuna shuk mana purinata
kanmanta kawsarishkanmantapas atipak runata. &KD\UXQDNDZDZD\Dێ
\X\DULVKSDSDQWDSDNLVKSDPLNXSD\DQDێ rishkanmanta pacha chasna karka.
hun. .DUDQSXQFKDD\OOXQNXQDNDWL\DFKLSDێ
yanahun Yaya Diospa wasin Suma
Imashnami puntiru kirikkunaka
shutiyu punkupi yaykuhuk runakunata
kawsapayarkakuna
kullkita tapunanpa, chaywa atipananpa
43Chay uras *apostolkunaka achka kawsanata. 3Pedroka Juanwa Yaya
suma mana atipaypakunata, Yaya Diospa wasinpi yaykuhushkankunapi
Diospa yachayninwa runakuna nima FKD\PDQDSXULQDWDDWLSDNNDSD\NXQDێ
ima uras rikushkankunata rurarkakuna. tapas kullkita tapurka. 4Chaypi payta
Yaya Dios paykunata yanapashpan alita rikushpankuna Pedroka rimarka:
rurashkankunata rikushpankuna tukuy Rikuy ñukanchita.
runakuna yapa mancharirkakuna. 5Chasna Pedro nishpan chay unkushka
44Tukuy kirikkunaka parihu shuk runaka paykunata rikuhushpan yuyarirka
yuyayllawa kawsapayanahun. kullkitachari kuwahunkuna nishpa.
Paykunapa charishkaka tukuyrayku 6Chaypi Pedroka rimarka:
5
1Chasnallatata
shuk paykunamanta warminta tapurka:
$QDQLDVVKXWL\X, warmin Saɹrawa Rimaway ¿kay tupu kullkiraykuchu
rantichirkakuna shuk chakrankunata. chakraykichita rantichishkankichi?
Paykunapas kirikkunapa rikushkanpi ali Payka aynirka:
tukunayashpankuna kullkinkunata $UL, FKD\WXSXPLUDQWLFKLVKNDQFKLێ
apamurkakuna. 2&KDVQDUXUDVKSDQNXێ manta apishkanchi kullkika.
QDSDVFKD\$QDQLDVNDUDQWLFKLVKNDQNXێ 9Chaymanta Pedroka nirka:
6
1Chay punchakunapi ashwan churarkakuna, Yaya Dios, ND\WDUDZDێ
ashwan runakuna Jesusta kirik napi yanapay paykunata nishpa.
tukurkakuna. &KD\SLVKXNOODNWDNXQDێ 7Chay uras ashwanta ashwanta
7
Chaykuna tantarirkakuna Estebanwa 1Chasna rimashkankunawasha
sakirishkata atun apupa warmi wawan Moiseska Sinaí urku mayanpi chunlla
WDULVKSDQSXVKDVKSDQNLNLQZDZDQWDێ chakishka allpapi purihushpan shuk
shina wiñachirka. 22Chaypi Moiseska allpalla kaspistu sintihushkanpi shuk
yachakurka tukuy egipto runakunapa *angel rikurirka. 31Chayta rikushpan
yachashkankunata. Chasna kashpan Moiseska mancharirka ¿imanahuntaya
-(6867$.$7,..81$0$17$.:,17$..,//.$7 294
8
1-26DXORND(VWHEDQWDZDxXFKLKXVKێ chakirishka runakuna, mana alita
kankunata rikushpan alimi nirka. purinata atipakkunapas ampirirkakuna.
Yaya Diosta shuk sumakta kirik 8Chasna ampirishpankuna tukuy chay
9
asichishpankuna pinkachirkakuna. 1&KD\XUDV6DXORNDPDQDVDNLUNDێ
&KD\PDQWDSDVSD\NXQDWDZDxXFKLQDێ VKXNUXQD$QDQLDVVKXWL\X-HVXNULVWXWD
yashpa kawsarka. Chasna kashpan kirik. Muskuypishina rikurishpan
*saserdotekunapa atun apuma rirka. Jesuska payta kayarka:
2Chay aputa tapurka kamachina killkata $QDQLDV.
Damasko llaktapi tantarinankuna &KDVQDQLVKSDQ$QDQLDVNDD\QLUND:
wasikunapa apunkunata rikuchinanpa. $PX\QL, ¿imatata niwanki?
Chay tantarina wasikunapi yaykushpan 11Jesuska rimarka:
10
36Chay uras Jope llaktapi shuk warmi 1Sesarea llaktapi kawsarka shuk
Jesusta kirik tiyarka. Paypa shutinka runa Kornelio shutiyu. Payka
Tabita karka, *griego shimipi Dorkas. Chay VKXNZDUDQND,WDOLDDOOSDPDQWDVXQWDOXێ
warmika alita rurashpa nima imayu kunata kamachik kapitanmi karka.
runakunata yanapashpa kawsak karka. 2Chay Kornelioka tukuy wasinpi
37Pedro Lida llaktapi kahushpan Dorkaska kawsakkunanti Yaya Diosta
unkushpan wañurka. Chaypi aychanta kushichishpa kawsapayan. Israel
mayllashpankuna pillurkakuna. Chaymanta runakunata yanapananpa achka kullkita
awaniru kawitu kwartupi churarkakuna. kupayan. Tukuy uras Yaya Diosta
38Jope llaktaka Lida llakta mayanpi karka. mañashpa kawsapayan.
Chaypi kawsak Jesukristuta kirik runakuna 3Shuk puncha ña chishiyahushpan
6LPyQ3HGURVKXWL\XWDSXVKDPXQDQNXێ &KD\ZDVKDFKD\PDQWDQDNDVLOXPDOODێ
napa kayma. 6Chay Simón Pedroka tata sikarka.
shuk Simón tokayunpa wasinpimi 17Pedroka chay rikushkanta mana
11
ñukanchita ñawpamanta pacha akllarka 1Chaymanta *apostolkuna,
ruraynima karka? Ñukaka Yaya Diosta Yaya Diospa Espíritun payta tukuypi
mana atipanichu arkanata. yuyachishkanrayku alita kirik karka.
-(6867$.$7,..81$0$17$.:,17$..,//.$1112 306
12
1Chay uras atun apu *+HURGHV $WDUL\, churarinaykita churariy.
kirikkunata parisichinata Sapatuykitapas churariy.
kallarirka. 2Chasnapi payka Juanpa Pedro chasna rurashpan angelka kuti
wawkin *6DQWLDJRWDVDEOLZDZDxXFKLێ rimarka:
307 -(6867$.$7,..81$0$17$.:,17$..,//.$12
NXQDZDVKD3DIRVOODNWDPDSDNWDUNDێ
Bernabé Saulowa achka kuna. Chaypi tarirkakuna shuk israel
llaktakunapi Yaya Diospa shiminta masinkuna Barjesús shutiyuta. Payka
yachachishpa purirkakuna Yaya Diospa shiminta rimani nishpa
13
1$QWLRNLDSL-HVXNULVWXWDNLULN rimak karka. Chasna rimashpanpas
runakuna tantarishkapi Yaya yanka llullachik puruhumi karka. Chay
Diospa yachayninwa yachachikkuna puruhu *JULHJRVKLPLSL(OLPDVVKXWL\Dێ
tiyarka. Paykuna karkakuna: Bernabé, chirishka karka. 7Chay puruhu Elimaska
shukka Simón, PD\NDQWDPLULPDSD\Dێ Chipre islapi atun apu Sergio Paulo
nahun Yana, shukka Sirenemanta Lusio, shutiyuta yanapak karka. Chay Sergio
shukka apu *+HURGHVZDSDNWDZLxDVKND Pauloka yapa yuyayyu runami karka.
Manaén shutiyu, chaymantapas Saulo. Chasna kashpan Yaya Diospa shiminta
309 -(6867$.$7,..81$0$17$.:,17$..,//.$13
kuna: $EUDKDPZDxXPDQWDPLUD\
Shuk atun aputa churay tukuy masinikuna, chaymanta kankuna chikan
ñukanchikunata kamachinanpa nishpa. runakunamanta Yaya Diosta kasukkuna
Chasna mañashpankuna Yaya Dioska alita uyawaychi. Tukuy ñukanchirayku
Saulta churarka, atun apu tukushpan kay shimika paktamushka, Jesuska Yaya
paykunata kamachinanpa. Pay apu Diospa Kachashkan Kishpichikmi kan
tukushpan chusku chunka watata yaya nishpa. 27Jerusalenpi kawsak runakuna
rukunchi wañukunata kamachishpa apunkunapas mana asirtarkakunachu
kawsarka. Saulpa yayan karka Sis, chay Jesuska Yaya Diospa Wawan
Benjaminpa miraymanta. 22Chaymanta kananta. Karan samana punchapi
Yaya Dioska Saulta llukshichirka atun ñawpa Yaya Diospa yachayninwa
apu kananmanta. Payranti Davidtana yachachikkuna Jesusmanta killkashkata
churarka atun apu tukunanpa. Chay uyashpa kawsashpankunapas Jesusta
Davidmanta Yaya Dioska rimarka: mana riksirkakunachu pimi karka.
Isaipa wawan Davidta akllashkani. Chayrayku chay ñawpamanta pacha
Payka sumakta kushichiwak killkarishka kashkata paktachishpa
runami kan. 7XNX\PXQDVKND\ێ payta wañuchirkakuna. 28Paykuna
nita ruranka nishpa. mana millaypata Jesuspa rurashkanta
23Chay David wañupa miraymanta tarishpankunapas apu *3LODWRWDWDSXUNDێ
karka Jesuska. Yaya Dios ñawpa kuna wañuchichinanpa. 29Chasna chay
rimarka Davidpa miraymanta shuk Jesusmanta killkarishka kashkata
kishpichikta kachananta. Chay ñawpa paktachirkakuna. &KD\WDSDNWDFKLVKێ
rimashkanshina Jesusta kacharka kankunawasha Jesuspa aychanta
xXNDQFKLLVUDHOUXQDNXQDWDNLVKSLFKLێ krusmanta uraykuchishpankuna
nanpa. 24Jesuska manara yachachishpa allarishka urku uchkupi churashpa
purihushpan Bawtisak Juan puntiru taparkakuna. 30&KDVQDFKXUDVKSDQNXێ
ñukanchi israel runakunata yachachirka QDSDV<D\D'LRV-HVXVWDZDxXVKNDQێ
kasna nishpa: Kunanmanta pacha manta kawsachirka. 31.DZVDULVKNDQZDێ
millaypa rurashkaykichita amirishpa VKDDFKNDNXWL-HVXVNDSD\WDNDWLNNXێ
sakiychi. Yaya Diospa rimashkanta nata rikurirka. -HV~VPDQDUDZDxXKXVKێ
kasushpa kawsaychi. Chayta rurashpa pan paykunaka Galileamanta
bawtisariychi. 25Ña wañunan puncha Jerusalenma payta katirkakuna.
SDNWDULKXVKSDQ-XDQNDWXNX\UXQDNXێ Kunanka paykunami tukuy runakunata
nata rimarka: \DFKDFKLKXQNXQD-HVXVNDNDZVDULVKێ
¿Pimi nishpata yuyarinkichi kami nishpa.
ñukamanta? ¿Yaya Diospa Kachashkan 32-33Ñukanchipas chasnallatatami
14
runakunama yachachik rihunchi. 1Pablo Bernabewa Ikonio
47Chasnami Yaya Dios ñukanchita llaktapi paktashpankuna israel
kamachirka killkachishkanpi kasna PDVLQNXQDSDWDQWDULQDZDVLSL\D\NXUێ
rimashpa: kakuna. Chaypi Yaya Diospa shiminta
.DQWDDNOODVKNDQLWXNX\UXQDNXQDێ alita yachachishpankuna achka israel
UD\NXODPSDULQVKLQDNDQD\ێ runakuna, mana israel masinikunapas
kipa. Yachachik rinki tukuy Jesukristuta kirirkakuna. 2Chasna achka
OODNWDNXQDSLNDZVDNUXQDNXێ kirishpankuna chay mana kirinata
nata kay suma ali shiminita munak israel runakunaka chay mana
xXNDSD\NXQDWDNLVKSLFKLQD\QLێ israel masinikunata llullachishpa
manta nishpa. millaypata yuyachirkakuna, kay
48Chayta uyashpankuna chay mana NLULNNXQDNDPDQDDOLWDFKX\DFKDFKLQDێ
LVUDHOPDVLQLNXQDND\DSDNXVKLNXUNDێ hun nishpa. 3Chayrayku Pablokunaka
kuna. Yaya Diospa shimin yapa alimi chay llaktapi unayta kiparirkakuna.
QLVKSDQNXQD<D\D'LRVWDNXVKLFKLUNDێ Jesukristupi alita sinchikushpankuna
kuna. Chaypina kirirkakuna tukuy, mana manchashpa shutipa rimarkakuna
maykankunatami Yaya Dios kay mushu Yaya Dios Jesukristuta kachashkanta
wiñaypa kawsayta kunayashka. 49&KD\ێ ñukanchita uchanchikunamanta
manta tukuy chay llaktakunapi llakichinanpa. Yaya Dios paykunata
runakuna Yaya Diospa shiminta Jesús yanaparka mana atipaypakunata
Kishpichik kananmanta yacharkakuna. ruranankunapa. Chaywa runakunata
50Israel apukuna mana kirishpankuna ULNXFKLUND3DEORNXQDSD\DFKDFKLKXVKێ
Pablokunata piñarkakuna. Chasna kankunaka shutipa kananta. 4Chasna
kashpan paykunaka chay llaktapa kashpan runakunaka ishkay muntun
apunkunata, maykan yachak Yaya tukurkakuna, shukkunaka mana kirik
Diosta mañak warmikunatapas rimak israel runakunawa shuk yuyayllawa
rirkakuna paykunapas Pablokunata karkakuna, shukkunaka Jesukristuta
313 -(6867$.$7,..81$0$17$.:,17$..,//.$14
15
kirinata. $FKNDWDSDULVLQDQFKLWL\DQ 1Chay uras shuk runakuna
h¬5LNX\NDVWHOODQR%LEOLDSL$PyV9.11-12
317 -(6867$.$7,..81$0$17$.:,17$..,//.$1516
16
wakaychachun kushilla kanaykichipa 1Chaymanta Pabloka Silaswa
pan washama tikrarishpan chay napas Pabloka Silaswa pakta chawpi tutapi
shipaspi kahuk supayta rimarka: <D\D'LRVWDPDxDVKSDWDNLVKSDNXVKLFKLUێ
Jesukristu munashkanrayku kanta kakuna. Tukuy karselpi kahuk masinkuna
kamachini llukshiy kay warmimanta. rimashkankunata takishkankunata
Chasna nishkanllawa supayka uyarkakuna. 26Chaypi kunkaymanta
llukshirka chay shipasmanta. allpaka sinchita kuyurka. Chasna
19Chay shipas manana chay yachaywa NX\XVKSDQWXNX\NDUVHOZDVLWDVLQFKLNXێ
kashkanta yachashpankuna patronkunaka chik allpa ukupi rumikuna sinchita
yapa piñarirkakuna. 0DQDQDDWLSDUNDNXQDێ kuyurirkakuna, punkunkuna llampu
chu kullkita apinata chay shipaspa paskarirkakuna. Chasnallatata tukuy
yachayninmanta. Chayrayku Pablota kastigarishkakunapa watarishkankuna
Silastapas apirkakuna kastigachinankunapa. kadenakunaka paskarirkakuna. 27Chay
Chasna apishpankuna chay llaktapa karselpi kamachikka likcharishpan tukuy
plasanma aparkakuna chay llaktapa punkukuna paskarishkata rikushpan
apunkunapa puntanpi churanankunapa. yuyarirka chay kastigarishkakunaka
20Chasna Pablokunata apunkunapa llukshishpankuna kishpishkakuna nishpa.
puntanpi shayachishpankuna chay &KDVQD\X\DULVKSDQNXFKLOOXQWDVXUNXVKێ
warmipa patroyninkunaka rimarkakuna: SDQSD\NLNLQOODWXNVLULVKSDZDxXFKLULQDێ
Kay runakunaka israel runakuna yarka. 28Chaypina Pabloka sinchita
NDVKSDQNXQD\DSDOODNWDQFKLWDZDNOLFKLQDێ kaparishpa rimarka:
\DVKSDPDQDDOLWD\DFKDFKLVKSDSXULKXQێ ¡$PDZDxXFKLUL\FKX! Tukuymi kaypi
kuna. 216KXN\X\D\NXQDWD\DFKDFKLKXQێ kahunchi nishpa.
kuna. Ñukanchi *romano runakuna 29Chasna kaparishkanta uyashpan
17
35Ña punchayashpan apukunaka 1Pablo Silaswa Filiposmanta
suntalunkunata kacharkakuna karselpi OOXNVKLVKSDQNXQD$QItSROLV,
kamachikta rimanankunapa chay kayna $SRORQLDOODNWDNXQDWDSDVDUNDNXQD.
karselpi churachishkanchikunata Chasna rishpankuna paktarkakuna
kachariychi nishpa. Tesalónika llaktapi. Chaypi tiyarka
36Chasna rimak rishpankuna karselpi israel masinkunapa tantarinankuna
kamachikka Pablota kwintak rirka: wasi. 2Pabloka chay tantarina wasipi
$SXNXQDNDNDQNXQDWDxDNDFKDULQDQێ yaykurka, LPDVKQDPLWXNX\OODNWDNXێ
kunapa kamachishkakuna. Kunanka napi rurapayan. Chaypi kimsa semanata
llukshishpaykichi alilla riychi. karan *samana punchapi Yaya Diospa
37Chasna rimashkanta uyashpan shiminta yachachirka. 3Yaya Diospa
Pabloka chay kachashka suntalukunata killkarishka shiminta alita asirtachishpa
rimarka: yachachirka kasna: Yaya Diospa
Ñukanchi kankunashina *romano Kachanan Kishpichikka parisishpa
UXQDNXQDNDVKSDQFKLWDWDWXNX\UXQDNXێ wañunan karka, FKD\PDQWDSDVZDxXVKێ
napa rikushkankunapi chay apukunaka kanwasha kawsarinan karka nishpa.
xXNDQFKLWDDVXWLVKSDNDVWLJDFKLVKNDێ Chaymanta rimashpalla katirka: Chay
321 -(6867$.$7,..81$0$17$.:,17$..,//.$17
18
1&KD\PDQWD$WHQDVOODNWDPDQWD rimarka:
llukshishpan Pabloka Korinto <DFKDFKLVKND\QLWDPDQDNLULVKND\NLێ
llaktama rirka. 2Chay Korintopi chirayku uchaykichimanta mana
paktashpan Pabloka tinkunakurka shuk llakichiy tukunkichichu. Kankuna kikin
LVUDHOPDVLQ$NLODVKXWL\XZD. Warminka munashpaykichi kastigarinkichi.
Prisila shutiyu karka. &KD\$NLODND Ñukaka chasna kashkaykichimanta
Ponto allpamanta runa karka. mana uchayuchu kani. Kunanmanta
Chaymanta warmin Prisilawa Italia pacha kankunata sakishpayni mana
allpapa kapitalnin *Roma llaktamanta israel runakunatana yachachik risha.
mushulla paktamushkakuna karka. 7Chasna nishpan Pabloka chay
19
1$SRORV.RULQWROODNWDSL tantarinankuna wasipi yachachirka.
kahushpan Pabloka urkukunata Mana nima pita manchashpa, alita
pasashpan Efeso llaktapi paktarka. asirtachishpa yachachirka imashnami
Chay llaktapi Jesukristuta kirikkunata Yaya Diospa ali kamachinanka kay
-(6867$.$7,..81$0$17$.:,17$..,//.$19 326
20
1Chasna chay kaparik runakuna FKLVKLSLNLULNPDVLQFKLNXQDZDWDQWDULUێ
ZDVLQNXQDPDNXWLVKNDQNXQDێ NDQFKL-HV~VxXNDQFKLUD\NXZDxXVKێ
washa Pabloka kirikkunata kayarka kanta yuyarishpa panta pakishpa
yachachishpa sinchikuchinanpa. mikunanchipa. &KDVQDWDQWDULVKNDQێ
Chaymanta rishara nishpan sakimurka chipi Pabloka kirik masinchikunata
Masedonia allpama rinanpa. 20DVHGRێ yachachirka. Kayantima llukshinan
niapi paktashpan karan llaktakunapi kashpa chawpi tutakama yachachirka.
pasyashpa rishpan chaypi kawsak 8Chay tantarishkanchi awa kwartupi
21
kirikkuna paykunatana kasunankunapa. 1Chasna Pablo ñuka Lukaspas
31Chayrayku yuyaywa kawsaychi mana FKD\ZDZNLNXQDWDVDNLVKNDQێ
llullachirishka kanaykichipa. $PD chiwasha lanchapi uraykushpanchi
kunkarinkichichu imashnami kimsa kuskata rirkanchi Kos shutiyu islama.
watata punchanti tutanti mana sakishpa Chaymanta kayantima rirkanchi Rodas
karan kankunata wakashpa kunarkani. shutiyu islama. &KD\PDQWDOOXNVKLVKێ
32.XQDQNDPXQDVKND\QLZDZNLQLێ panchi Patara llaktapi paktarkanchi.
kuna, <D\D'LRVSDPDNLQSLVDNLVKND\NLێ 2Chaypi paktashpanchi tarirkanchi shuk
331 -(6867$.$7,..81$0$17$.:,17$..,//.$21
GDQWHNDSDNWDVKSDQ3DEORWDDSLFKLVKێ rimarka:
pan kamachirka ishkay ɹerro kadenawa Chasna kashpanka kwintay.
watanankunapa. Chaywasha piñarihuk Chaypina Pabloka iskalunpi
runakunata Pablomanta tapurka: shayarishpan makinta rikuchirka
¿Pitaya kay runaka? ¿Imatata runakuna chunllayanankunapa. Chunlla
rurashka? nishpa. tukushpankuna Pabloka paykunapa
34Chasna tapushpan chay tantarishka kikin *hebreo shimipi rimarka:
22
runakunaka shukta shukta kaparishpa 1Yaya rukukuna, wawkikuna,
23
1Pablo chay tantaylla kwintak chikanta yuyarik kahushkakunata
apukunata rikushpan rimarka: yachashpan tukuy uyanankunapa
Wawkikuna, xXNDNDNXQDQSXQFKDێ nishpa sinchita rimarka:
kama Yaya Diospa rikushkanpi ali Wawkikuna, ñukaka fariseomi kani,
yuyaywa kahushkaynita musyani. yayaynipas fariseomi karka. Kunan
23DEORFKDVQDULPDVKSDQ$QDQLDV wañushkakuna kawsarinankunata
shutiyu saserdotekunapa atun apu kirishkayniraykumi uchachiy tukuhuni.
Pablopa kuchunpi kahukkunata 73DEORFKDVQDULPDVKNDQWDX\DVKSDQێ
24
28Yachanaynipa imaraykuta chasna 1Pichka punchawasha israel
25
23Chasna nishpan chay apu Felixka 1*Festoka *Roma llaktamanta
26
1Chaypina apu *$JULSDND 9Ñawpa ñukapas yuyaripayarkani ali
rimarka Pablota: NDQDQWD1DVDUHWPDQWD-HVXVWDNLULNNXێ
.XQDQNDNDQNLNLQULPD\UXUDVKND\NLێ nata parisichinaynipa. 10Chayrayku
manta nishpa. Jerusalenpi Jesusta kirikkunata
Chaypina Pabloka makinta alsashpan parisichirkani. Chaymanta *VDVHUGRWHQێ
rimarka: chikunapa apunkuna arí nishpa
2$WXQDSX$JULSD, yapa kushillami killkashkankunata rikuchishpayni achka
kani puntaykipi rimashpa alichanaynipa Jesukristuta kirikkunata karselpi
LVUDHOPDVLQLNXQDxXNDWDXFKDFKLZDVKێ churachirkani. &KD\PDQWDSDVNLULNNXێ
343 -(6867$.$7,..81$0$17$.:,17$..,//.$26
nawa, ali kan Jesukristuta kirikkunata uyashpayni Yaya Jesús chay silumanta
apishpan kastigachinanpa nishpa. rimawashkanta mana killashpachu
13$WXQDSX*$JULSD, rihushkaynipi kasurkani. 20Puntiru Damasko llaktapi,
chawpi ñampipi chawpi puncha chaymanta Jerusalenpi, tukuy Judea
intimanta pasa punchahlla ilampashina allpapipas, israel masinikunata, mana
silumanta ñukanchipi muyukta israel runakunatapas kwintashpa
rikurirka. 14Chasna rikurishpan tukuy yachachirkani: Uchata ruranata
mancharishpa allpama urmarkanchi. sakishpaykichi Yaya Diosta kasushpa,
Chaypi shuk shimita, kikin *hebreo alitana rurashpa kawsaychi. Chasna
shiminipi rimahukta uyarkani: Saulo, rurashpaykichimi mushu yuyayyu
Saulo, ¿imaraykuta parisichiwahunki? tukushkaykichita rikuchinkichi nishpa
Jesukristuta kirikkunata parisichisha yachachirkani. 21&KDVQD\DFKDFKLKXVKێ
nishpaykika kan kikinmi parisinki. kaynirayku israel masinikunaka ñukata
,PDVKQDPLWDUDZDNZDNUDNDSLxDULVKێ *Yaya Diospa wasinpi tariwashpankuna
pan puntayachishka kaspita patyashpan apiwarkakuna wañuchishunchi nishpa.
pay kikinta nanachin, chasnallatatami 22Chasna kashpantata Yaya Dios
27
yachakushpayki chasna muspa 1Ña apu *Festo Pablota
tukuhunki. lanchapi Italia allpapi kahuk
25Chaypi Pabloka ali yuyaywa *Roma llaktama kachanata munashpan
aynirka: chay shuk apirishkakunanti kapitan
$WXQNDPDFKLN)HVWR, mana muspachu Juliota kurka. Chay kapitanka *romano
kani. $OLWD\X\DULVKSD\QLPLULPDVKNDQL tukuymanta atun apupa shuk muntun
shutipa kashkata. 26$WXQDSX*$JULSDND suntalukunata kamachikmi karka. Ñuka
tukuy chaykunata alita yachan, FKD\UD\ێ Lukaspas paykunawa pakta rirkani
NXPLSD\SDSXQWDQSLPDQDPDQFKDVKSDێ Pablota yanapanaynipa.
chu rimahuni. Tukuy Jesukristumanta 2Chaypi Tesalónika llaktamanta
chi Kinido llakta chimpapurapi. &KD\SLێ shina shayarina ɹerrota yaku ukumanta
pas wayra mana pitikta pasaypata surkushpankuna Kreta isla mayanllata
rurashpan Kreta isla washata rirkanchi. rirkanchi. 14$VWDOODXQD\SLFKDVQD
Chasna rishpanchi chay isla punta rihushkanchipi kunkaymanta yapa sinchita
Salmón shutiyu mayanta pasarkanchi. wayrashpan wayraka kallarirka lanchata
8$FKNDWDSDULVLVKSDLVODPD\DQWD kuchan partima apanata. 15Chasna sinchita
alimanta rirkanchi. &KDVQDULKXVKSDQێ wayrashpan mana atiparkakunachu
chi Lasea llakta mayanllata, Buenos lanchata alita kuskanchanata. Wayraka
Puertos llakta lancha llutarinapi maytapas apachun nishpa sakishpankuna
paktarkanchi. wampurishpa rirkanchi. 16Chasna
98QD\WDODQFKDSLVKDPXKXVKNDQFKLێ rishpanchi shuk uchilla isla Kauda shutiyu
rayku lancha rina uras ña pasarka. Chay washata pasarkanchi. Chaypi mana yapa
killakuna atun yaku marpi purinapa sinchita wayrashpan sinchita tarawashpa
mana alichu karka. Sinchi wayra, atun lanchapi watarishpa rihuk botita lancha
ulas, sinchi tamyapas tiyashpan yapa awama atiparkanchi aysanata mana
manchaypa karka. Chasna kashpan waklinanpa. 17&KD\ERWLWDD\VDVKNDQFKLێ
Pabloka kunarka: washa tukuy lancha muyukta waskawa
10Lanchata purichik runakuna, ULKXVKێ watarkakuna mana pakirinanpa nishpa.
SDOODNDWLVKSDQFKLNDULNXQLPDQFKD\ێ Chay kuchupi tiyarka shuk awalla Sirte
pata pasananchita. Lanchaka kargawa shutiyu. Lanchaka chaypi takarishpan
pakta chinkarinanta rikuni. Chaymanta pakirinata yapa manchashpanchi lanchata
ñukanchipas atipanchima chinkarinata. wayrawa purichina llachapata watarishka
11Pablo chasna rimashpanpas chay kahukta kaspinmanta surkurkakuna. Yanka
kapitanka ashwanta kasurka lancha chasnalla llachapa illa wayra apashkallawa
amupa rimashkanta, chaymanta rirkanchi. 18Kayantima chasnalla sinchi
lanchapa kapitanpa rimashkanta. wayra ulaspas kahushpan lancha apahuk
12Buenos Puertospi mana alichu karka imakunata atun yaku marpi wichurkakuna
tamya punchakunata pasananchipa, lanchankunata pankallayachinankunapa.
sinchi wayra kashkanrayku. Chasna 19$VKZDQND\DQWLPDODQFKDUD\NX
pankuna Pabloka ashwanta rimarka kasna kan wasipi Roma llaktapi kawsarka.
nishpa: 7XNX\SD\WDSDV\DQDSDVKDPXNUXQDNXێ
Shutipami Yaya Diospa Espíritun chay nata chay wasipi yaykuchipayan.
ñawpa Yaya Diospa yachayninwa 31Mana manchashpachu katirkalla
1
1Munashkayni wawkinikuna $PXQFKL-HVXNULVWXSDVNDQNXQDWD
paninikuna, ñukami Jesukristupa llakichishpan yanapanahuchun kushilla
kamachishkan runa kani. Yaya Dios ñukata kawsanaykichipa.
akllawashka *apostol kanaynipa, paypa
Pablo yuyarin Roma llaktama
suma ali shiminta Jesukristu runakunata
rinata Jesukristuta kirikkunata
kishpichinanmanta yachachinaynipa.
2Ñawpa Yaya Diospa yachayninwa sinchikuchinanpa
yachachikkuna ña chay kishpichik 8Manara ashwanta rimashpaynira
shamunanmanta killkarkakuna. Chay kankunata rimani: -HVXNULVWXDOLFKDVKێ
killkashkankuna shimika Yaya Diospami pan Yaya Dioswa kwintananchipa
kan. 3-4Chay killkashkankunata Yaya Yayanchi Diosta agradesini karan shuk
Dios paktachirka Wawanta kachashpan. kankunarayku. Tukuy allpakunapi
Runa tukushpan atun apunchi David UXQDNXQDDOLWDNLULVKSDNDZVDKXVKND\ێ
wañupa miraymanta wawayarirka. kichimanta uyashkakuna. 9Yaya Dioska
Chaymantapas ucha illa Yaya Diosshina yachanmi tukuy uras kankunarayku
NDVKNDQUD\NX$PXQFKL-HVXNULVWX mañahushkaynita. 7XNX\VKXQNX\QLێ
wañushkanmanta kawsarishpan Yaya manta pacha payta kasuk kashpayni
Dios tukuy ñukanchikunata atun chay suma ali shimita Wawan
yachayninwa riksichirka kikin Wawan -HVXNULVWXUXQDNXQDWDNLVKSLFKLQDQێ
kananta. manta yachachini. 10Yaya Dios yachan
5&KD\-HVXNULVWXNDxXNDWDDNOODZDVKێ tukuy uras payta tapuhushkaynita
pan apostol kanki nishpa kachawashka munashpanka kachawananpa kankunata
paypa shiminta yachachinaynipa tukuy rikuk rinaynipa. 11Yapa munani
kankuna mana israel runakunapa kankunata ñawipura riksik rinata.
llaktaykichikunapipas achka runakuna 0XQDQL<D\D'LRVSD(VStULWXQ\DQDSDێ
paytana kasushpa kawsanankunapa. washpan kankunata yanapanata,
6-7Kankunatapas *Roma llaktapi ashwan alita Jesukristupi sinchikushpa
kawsakkunata Jesukristu kayashka, kawsanaykichipa. 12Mana chayllachu,
payta kirishpaykichi paypa runankuna ashwan kankunawa kahushpayni
kanaykichipa. Kankuna Yaya Diospa NDQNXQDSDVxXNDWDVLQFKLNXFKLZDQNLێ
350
351 520$3,.,5,..81$5$<.8.,//.$1
chima. -HVXNULVWXWDNLULKXVKNDQFKLێ
manta kwintashpanchi ashwan yuyayta Yaya Dioska tukuy runakunata
kunakushunchi. 13Wawkikuna mana alita rurashpa
panikuna, kayta yachaychi, achka kuti kawsashkankunamanta
munashkani kankunama rinata. Chasna kastigankami
rinata munashpaynipas kunan kama 18Yachanchi Yaya Dioska yapa
2
kastigarishka kanahun. 1Chayrayku yachashpanchi tukuy
28<D\D'LRVWDPDQDNDVXQD\DVKSDQێ ñukanchi runakuna mana alita
kuna payka chay runakunata sakishka rurak kananchita, nima pi atipamachu
PLOOD\SD\X\D\QLQNXQDZDSLQND\SDNXێ rimanata runa masinmanta: Mana alita
nata ruranankunapa. 29&KDVQDNDVKSDQێ rurashpa kawsak kashpan kastigay
kunami paykunaka tukuy mana tukunan tiyan, ñuka shuti alimi kani
alikunata rurashpa kawsanahun. Runa nishpa. Kankunapas chay runa
masinkunata mana alita ruranahun, masikichishina mana alita rurak
tukuy imakunata paykuna kikinrayku NDVKND\NLFKLUD\NXFKDVQDULPDQD\NLێ
munanahun, yapa millaypata chiwa kankuna kikinmanta kastigay
ruranahun. Mana awantashpankuna tukunan tiyan nishpa rimakkuna
shuk runa shuk imapi paykunamanta kankichi. Chasna kashpaykichimi mana
353 520$3,.,5,..81$5$<.8.,//.$2
3
1Kankuna tapuwankichima: Imata yapa ali kananta. Chasna kashpan
¿
valin israel runa kananchika? ¿Ima ali ¿imaraykutaya ñukataka Yaya Dioska
kanataya ishpananchi kara puntata uchata rurahuktashina kastigawanka?
pitinaka? nishpa. 2$OLPL. Yaya Dioska nishpa. 8Chasna rimashkanka ali
achka alikunata rurashka ñukanchi israel kamaka, PLOOD\SDWDUXUDVKSDOODNDZVDQێ
runakunarayku. 7XNX\DOLWDUXUDVKNDQێ chima runakuna rimanankunapa Yaya
manta pasa payka puntiru ñukanchi israel Dios ali kananta. Shuk runakuna
runakunallata shiminta riksichirka OOXOODVKSDULPDQDKXQFKDVQDNDZVDQDQێ
ñukanchikunana shuk runakunata chipa yachachihushkaynita. Ñukaka
yachachinanchipa. 36KXNNXQDxXNDQFKLNXێ QLPDLPDXUDVFKDVQD\DFKDFKLVKNDQLێ
namanta shuti Yaya Diospa rimashkanta chu. Yaya Dioska chasna ñukamanta
mana kasunayarkakunachu. Chasna llullashpa rimakkunataka sinchita
kashpan ¿Yaya Dioska mananachu kastigashpan alitami ruranka.
ñukanchi israel runakunata rimashkanta
paktachima? 4Nima imashna. Yaya Dioska Tukuy runakuna uchayu
mana llullak kashpan tukuy uras kananchimanta riman
rimashkanllatami ruran, tukuy runakuna 9 Ñukanchi israel runakuna chay
¿
llullaysiki kashpankunapas. &KDVQDOODWDێ mana israel runakunamanta Yaya
tami ñawpamanta pacha kasna killkarishka Diospa rikushkanpika ashwan alichu
kan: kanchi? Mana chasnachu. Ñami
520$3,.,5,..81$5$<.8.,//.$3 356
4
1Kunan
yayanchi ruku wañu kahunki, manana chaykunata
$EUDKDPPDQWD\X\DULVKXQFKL, yuyarininachu nishpa.
imashnami Yaya Dioska payta ali 9Chay David kushillami kan nishpa
5
1.XQDQND$PXQFKL-HVXNULVWX kanraykumi Yaya Dioska ñukanchita
ZDxXVKNDQUD\NX<D\D'LRVxXNDQێ riman ucha illa kanki nishpa. Chasna
chikunata uchanchikunamanta kashpan kastiganan punchapi Jesukristu
520$3,.,5,..81$5$<.8.,//.$5 360
PDQWDOODNLFKLVKSDQ$PXQFKL ZDxXVKNDQZDxXNDQFKLSDVZDxXVKNDێ
Jesukristu wañushkanraykumi shina tukushkanchi. Chasnami ñawpa
aliyachirka paywa pakta wiñaypa uchata rurashpa kawsashkanchita
kawsananchipa. sakishkanchi. Chasna tukushkanchi
manana supayta kutikashka kasushpa
Uchanchimanta wañushkashinami uchata rurashpa kawsananchipa.
kanchi, ashwan Kristu ñukanchita 7Yuyariychi, shuk wañushka runaka
kishpichishpan wiñaypa paywa mananami uchata rurannachu.
kawsashunchi 8-HVXNULVWXZDxXVKNDQUD\NXxXNDQFKLێ
6
1-2Shukrunakuna yanka yuyarishpa pas wañushkashina tukushpanchi
rimanahuma: $NX\FKLXFKDWD yachanchi pay kawsarimushkanrayku
rurashpalla kawsashunchi, Yaya Dios xXNDQFKLSDVSD\ZDSDNWDNDZVDQDQێ
xXNDQFKLWDXFKDQFKLPDQWDOODNLFKLVKێ chita. 9<DFKDQFKL.ULVWXZDxXVKNDQێ
pan ali shunku kahushkanta ashwan manta kawsarishpan mana kutikashka
alita rikuchinanpa nishpa. Mana chasna wañunanta. Chasnami payka wañuyta
yuyarishunchichu. Ñukanchika winsishka. 10&KDVQDWXNX\XFKDQFKLNXێ
*Kristuta kirihushpanchimi ña narayku Yaya Diospa kastigananta
uchanchimanta picharishka runakuna parisishpan shuk kutilla wañurka.
kahunchi. Shuk runa wañushkaka Chaymanta kawsarimushpanmi Yaya
manana atipannachu uchata ruranata. Dioswa kawsahun. 11Chasnallatata
Chasnallatata ñukanchikunapas manana kankunapas yuyariychi wañushkashina
uchata rurashpa kawsashunchinachu. kanaykichita manana uchata rurashpa
3 Manachu yachankichi ñukanchi kawsanaykichipa. Yuyariychi Kristu
¿
Kristuta kirishpa bawtisarishpanchi Jesuswa pakta kawsarishkashina
paywa shukllashina tukushpa ñawpa kanaykichita Yaya Diosta kushichishpa
kawsashkanchita sakishpanchi paywa kawsanaykichipa.
pakta wañushkanchita? 4Chasnami 12Chayrayku amana munaychinachu
7
pacha Yaya Diospa shiminta kasunkichina. 1Wawkikuna panikuna, kankunaka
Chayrayku Yaya Diosta agradesini. alitami yachankichi killkarishka
18&KDVQDXFKDWDUXUDVKSDNDZVDKXVKND\ێ kamachishkakunamanta. Chaymantapas
kichimanta kishpichiy tukushpaykichi yachankichi, xXNDQFKLNXQDNDZVDKXVKSDQێ
kunanka alitana rurashpa kawsahunkichi. chira chay kamachishkakunata kasunanchi
19Kankuna runa yuyayllata yuyarishpa tiyan. Wañushpanchika mananami chay
363 520$3,.,5,..81$5$<.8.,//.$7
8
munay chayta rurashkaynita. Chay 1Kunanka *Kristu Jesuswa pakta
<D\D'LRVSD(VSLULWXQWDNDVXNUXQDNXێ (VSLULWXQWDNDVXVKSDNDZVDNUXQDNXێ
520$3,.,5,..81$5$<.8.,//.$8 366
chipa. -HVXNULVWXPLxXNDQFKLWD\DSD\X\DVKێ
31Tukuy chayta yachashpanchi pan yanapan tukuy chay parisinakunata
¿imatata ashwan Yaya Diosta awantananchipa payllata kasushpa
tapunchima? Chasna Yaya Dios kawsananchipa. 38$OLWD\DFKDQL,
ñukanchita yapa yuyashpanmi wañushpanchipas kawsahushpanchipas
UXQDNXQDxXNDQFKLWDFKLNQLKXVKSDQNXێ WXNX\LPDNXQDxXNDQFKLSLSDVDKXVKێ
napas manami atipanahunchu SDQSDV<D\D'LRVxXNDQFKLWD\X\DVKSDێ
paymanta anchuchinata. 32Yaya Dioska lla kananta. Nima *angelkuna, nima
manami mitsashpachu kikin Wawanta sachapi yakupi wayrapi kamachik
ND\DOOSDPDNDFKDUNDxXNDQFKLNXQDێ supaykuna, QLPDND\DOOSDSLUXQDNXێ
rayku wañunanpa. Chasna mana nata kamachik apukuna, nima kunan
mitsashpa kikin Wawanta kachashpan pasahushkakunapas, nima shuk manara
¿manachu paywa pakta ñukanchita pasahushkapas atipanchu arkanata Yaya
tukuy imapipas alita yanapama? Dios ñukanchita yuyahushkanmantaka.
33 3LWD\DxXNDQFKL<D\D'LRVSDDNOODVKێ 39Chasnallatatami nima wayrapi kawsak
¿
kankunataka rimama mana ali kamachikkuna, nima allpapi kawsak
runakuna kananchita? Manami nima pi kamachikkuna, nima allpa ukupi
atipanchu chasna rimanata, Yaya Dios kawsak kamachikkuna, nima maykan
kikin uchanchikunamanta llakichishpan <D\D'LRVSDUXUDVKNDQNXQDDWLSDQDێ
rimashkanrayku ali runakunana hunchu arkanata Yaya Dios ñukanchita
kankichi nishpa. 34¿Pitaya atipama yuyashpalla katinanta. $PXQFKL.ULVWX
ñukanchita kastiganata? Nima pi. Jesusta ñukanchima kachashpanmi
*Kristu Jesusmi ñukanchiranti wañurka. ULNXFKLVKNDxXNDQFKLWD\DSD\X\DKXVKێ
Mana chayllachu. $VKZDQZDxXVKNDQێ kanta.
manta kawsarishpanmi Yaya Diospa
kuskan parti tiyahun, ñukanchirayku Yaya Dios akllashka
mañashpa kahun. 35¿Imata atipama israel runakunata
9
-HVXNULVWXxXNDQFKLWD\DSD\X\DKXVKێ 1Wawkikuna panikuna, kunan
kanta arkanata? Nima ima. Nima kankunata rimanaynika shutipami
parisina, nima manchay, nima chikniy kan. Ñukaka *.ULVWXWDNLULNNDVKSD\ێ
tukuna, nima apinayahushpankuna, nimi Yaya Diospa Espíritun shunkuynipi
nima yarkay, nima churarina pishina, riksichiwahun rimahushkayni shutipa
520$3,.,5,..81$5$<.8.,//.$9 368
10
chay Sodoma llaktata, Gomorra 1Wawkikuna panikuna, ñukaka
OODNWDWDSDVNDVWLJDVKNDQVKLێ tukuy shunkuynimanta pacha
nami ñukanchitapas sinchita munashpaynimi Yaya Diosta mañahuni
kastigama karka nishpa. israel masinikuna *Kristuta kirik
tukunankunapa, XFKDWDUXUDNNDQDQNXێ
Pablo yachachin israel runakuna
namanta kishpichirishka kanankunapa.
Kristuta mana 2Yachani chay israel masinikuna Yaya
kirinayashkankunamanta
'LRVWDNDVXQDWD\DSDPXQDKXVKNDQNXێ
30 nata. &KDVQDNDVXQDWDPXQDKXVKSDQNXێ
¿Imatata chay killkarishkaka
ñukanchita yachachin? Kankuna mana napas manami alita asirtanahunchu
israel runakuna Yaya Dios kankunata Yaya Diospa munashkanta. 3Paykunaka
uchaykichikunamanta llakichinanta mana yachanahunchu, Jesukristu
mana yuyarihushpaykichipas *Kristuta wañushkanrayku Yaya Dios ñukanchita
kirihushkaykichiraykumi payka uchanchikunamanta llakichishpan ali
kankunata llakichishka. 31$VKZDQ kananchita rikunanta. $VKZDQSD\NXQD
ñukanchi israel runakuna, Moisespa NLNLQUXUDVKNDQNXQDZDDOLWXNXQD\DVKێ
11
Tukuy allpapi runakunaka Yaya 1Kunanka yuyarinkichichari
12
1Wawkinikuna paninikuna, namanta chikan chikanta atipachirka.
<D\D'LRVNDQNXQDWDOODNLFKLVKێ &KDVQDNDVKSDQPLVKXNxXNDQFKLNXێ
kanrayku kankuna kikinta kawsata nata yachayta kushka paypa shiminta
payta kuriychi kawsanaykichikama rimananchipa. Chasna yachayninta
tukuy shunkuykichimanta pacha paypa kushpanmi payta kirishpa runakunata
PXQDVKNDQWDUXUDVKSDNDZVDQD\NLێ shiminta rimananchi tiyan. 7Shuk
chipa. Chasna rurashpa Yaya Diosta ñukanchikunata Yaya Dios yachayninta
kushichiychi. Chasna munashkanta kushka shukkunata yanapananchipa.
377 520$3,.,5,..81$5$<.8.,//.$12
13
1Wawkikuna panikuna, Yaya Maykantami yuyashpa kushichinaykichi
Dios munashpanmi shuk runa tiyan, payta yuyashpa kushichiychi.
apu tukun. Pay mana munashpanka
Yuyanakushpa alikunata rurashpa
nima pi atipamachu apu tukunata.
kawsanamanta yachachin
Chayraykumi kankunaka tukuy chay
kamachik apukunata kasunaykichi 8Tukuy liwishkaykichikunata utkalla
14
1Wawkikuna panikuna, shuk masinchika Yaya Diosta kushichishpan
kirik masinchi manara alita tukuy imata mikushpanka payta
Jesukristupi sinchikuhushpanka ama agradesishpa mikuchun. Shukka mana
paywa yanka rimanakuychichu. $VKZDQ tukuy imata mikushpanka Yaya Diosta
payta yuyashpa kayaychi kankunawa kushichinanpa, mana mikuchun. Paypas
parihu tantarinanpa. 2Rikuychi, shuk Yaya Diosta agradesinmi.
kirik masinchikunaka tukuy ima 7Nima maykan ñukanchi kikinrayku
1
1-2Munashkayni wawkinikuna nata yachak, alita paypa rimashkanta
paninikuna, Yaya Dios munashpan asirtak kanaykichipa. 6&KDVQDNDVKSD\ێ
Jesukristu ñuka Pablota kachawashka kichi yachanchi *Kristumanta
paypa shiminta yachachik kanaynipa. kankunata yachachishkaynita alita
Wawki Sóstenes ñukata yanapawahun kirishpa katihushkaykichita. 7Chasna
kay kartata killkanata tukuy kankuna DOLWD\DFKDFKLVKND\QLWDNDWLKXVKND\NLێ
.RULQWROODNWDSL<D\D'LRVWDNDVXNNXQDێ FKLUD\NXPL<D\D'LRVNDWXNX\DWLSDFKLێ
rayku. Kankuna Jesukristuta kirishpa nayashkanta kankunata Espiritunwa
kawsashpaykichi Yaya Dios kankunata atipachirka. Chasna chapahunkichi
DNOODVKNDSD\SDZDZDQNXQDNDQD\NLێ $PXQFKL-HVXNULVWXVXPDDWXQ\DFKD\ێ
chipa, FKD\PDQWDSDVSD\SDPXQDVKێ ninwa shamunanta. 8Chasna payta
kanta rurashpa kawsanaykichipa. chapashpa kawsahushpaykichimi Yaya
Chaymanta tukuy maypipas kahuk Dioska kankunata sinchikuchinka alita
Jesukristuta mañak runakunaraykupas rurashpa kawsanaykichipa. Chasnami
kay kartata killkahuni. Jesukristu $PXQFKL-HVXNULVWXVKDPXKXVKSDQ
ñukanchikunata paykunatapas alita manana nima pi atipankachu millaypata
kamachik kan. rimanata kankunamanta. 9Yaya Dioska
3Yayanchi Dios, $PXQFKL tukuy rimashkantami paktachin. Chasna
Jesukristupas kankunata llakichishpan SDNWDFKLNNDVKSDQPXQDQxXNDQFKLێ
\DQDSDQDKXFKXQNXVKLOODNDZVDQD\NLێ kuna Wawan Jesukristuwa parihu
chipa. kawsananchipa, SD\$PXQFKLNDVKNDQێ
rayku.
Pablo Yaya Diosta agradesin
kirikkunata yanapashkanrayku Pablo yachachin kirikkunapura
4Wawkikuna mana chikninakushpa chikan
panikuna, Yaya Diosta
chikan muntun tukunankunapa
tukuy uras agradesini kankunarayku
SD\NDQNXQDWD-HVXNULVWXZD\DQDSDVKێ 10-11Wawkikuna panikuna, shukkuna
386
387 .25,1723,.,5,..81$5$<.83817,58.,//.$1
2
pinkachishpan rikuchinanpa, paykuna 1Wawkikuna panikuna, ñuka
kikin yachayninkunawa mana kankunama rishpayni mana ñuka
kishpinata atipanankunata. Chasna kikinpa yachaynitachu kankunata
sampa runakuna kashpanchipas Yaya yachachirkani. Nima rimarkanichu
Dioska ñukanchita akllashka kishpishka ñukaka alita yachachikmi kani nishpa.
kananchipa, chay kamachik runakunata $VKZDQUXQDNXQDSDPDQD\DFKDVKNDQ
pinkachishpan riksichinanpa paykuna <D\D'LRVSDULPDVKNDQWDPL\DFKDFKLێ
kikinpa yachayninkunawa mana naynipa rirkani. 2.DQNXQDZDNDKXVKێ
kishpinata atipanankunata. 28Yaya payni kankunata yachachirkani
389 .25,1723,.,5,..81$5$<.83817,58.,//.$2
3
1Wawkikuna panikuna, kankuna $SRORVNDNDQNXQDWD\DFKDFKLVKSDQ
*.ULVWXWDNLULNUXQDNXQDNDVKSD\NLێ shuk muyuta wiñananpa yakuwa
chipas manara alita asirtahunkichirachu wichahukshinami kashka. Chasna
Yaya Diospa yachachinanta. Manara kashpanchipas Yaya Dioska kankunata
Yaya Diospa Espiritunta kasunata asirtachishka paypa rimashkanta. Pay
\DFKDNXVKSD\NLFKLVKXNOOXOOXZDZDNXێ \DQDSDVKSDQOODVKXNZLxDKXNPX\XNXێ
nashina kankichi. Chayraykumi ñukaka nashina kankichi. 7Chasna kashpan
kankunata manara tukuy Kristupa maykan tarpuk, maykan yakuta wichak
yachachiwashkanta atipashkanichu kashpanpas mana imachu kan. $VKZDQ
yachachinata, imashnami Yaya Diospa Yaya Diosmi ruran tukuyta, payllami
Espiritunta kasuk runakunata atipan wiñachinata tukuy tarpukunata.
yachachini. 2Yaya Diospa rimananka 86KXNNXQDWDUSXVKSDQNXQDSDVVKXNNXێ
4
1Wawkikuna panikuna, *Kristu yuyachishpa alita asirtanaykichipa.
ñukata, $SRORVWD, Pedrota $PDULPD\FKLFKX: 3DEORND$SRORVێ
kachashka kankunata yanapananchipa, manta ashwan ali yachachikmi.
tukuy manara yachashkaykichi Yaya Chayrayku Pablollata kasushpa kawsani
'LRVSD\X\DULVKNDQNXQDWD\DFKDFKLVKێ nishpa. Chasnallatata ama rimaychichu:
panchi asirtanaykichipa. Chayrayku $SRORVND3DEORPDQWDDVKZDQDOL
ñukanchimanta yuyariychi tukuy chay yachachikmi. &KD\UD\NX$SRORVOODWD
yachachikkunaka chasnalla Kristuta kasuhuni nishpa. Ñuka kankunata
kasuk ñukanchita yanapakkuna yachachishkani yachakunaykichipa
kanahun nishpa. 2Chasna Kristupa Yaya Diospa rimashkanllata kasushpa
kamachishkan kashpanchi mana kawsanaykichipa. $PDNLULNPDVLNLFKLWD
sakishpa paypa munashkanta rurashpa rimaychichu: Ñukata yachachikka kanta
kawsananchi tiyan tukuy runakuna yachachikmanta ashwan alimi nishpa.
\DFKDQDQNXQDSDDOLWD\DFKDFKLKXVKێ 7Kankunaka mana shukkunamanta
5
1Wawkikuna panikuna, shuk ruranata. &KD\UXQDWDDQFKXFKLVKSD\NLێ
runakuna rimawashkakuna chay chi shuk mana urtiyachishka panshina
llaktaykichipi shuk kirik wawki maman kankichi. Chasna tukunaykichipami
tukuta warminrayku apishkanta. Yaya Dioska *Kristuta kachamurka,
Ñukaka chayta yachashpaynimi yapa *Paskua punchakunapi shuk obeha
llakirishka kahuni. Nima Yaya Diosta maltashina uchanchiranti wañunanpa.
mana kirik runakuna chasna millaypata 8&KD\UD\NXDNX\FKL3DVNXDSXQFKDNXێ
6
1Wawkikuna panikuna, ¿LPDVKQDێ awantanaykichipa, chaymantapas shuk
taya kankunamanta shukkunaka kirik masikichi kankunamanta shuk
Jesukristuta kirik masikichiwa shuk LPDWDVKXZDVKSDQNDDSDQDQSDVDNLQD\ێ
LPDPDQWDPDQDDOLFKDQDWDDWLSDVKSDQێ kichipa. 8$VKZDQNLNLQNLULNPDVLNLFKLێ
kuna rimak rinahun Yaya Diosta mana kunata kankunaka mana alikunata
kasuk alichak apuykichita chaypi rurankichi, llullachishpa paykunamanta
alichanankunapa? ¿Imaraykutaya mana shuwankichi.
ULPDNULQDKXQFKX<D\D'LRVWDNDVXNNXێ 9 Manachu yachankichi chay mana
¿
nata kankunapura alichanaykichipa? alita rurak runakuna Yaya Diospa
2 Manachu yachankichi shuk puncha kamachinan mushu mundupi mana
¿
ñukanchi Jesukristuta kirikkuna tukuy yaykunankunata? $PDOOXOODFKLUL\FKLێ
mana payta kirikkunata rimananchi chu kankuna kikin. Runa rurashka
kashkata kanmi alita rurashkanki, kanka dioskunata mañak runakunaka, shukpa
mana alitachu rurashkanki nishpa? Chasna warminwa musayak runakunaka,
kashpan ¿manachu ashwan yachankichima VKXNSDNXVDQZDPXVD\DNZDUPLNXێ
DOLFKDQDWDND\DOOSDOODSLXFKLOODDOLFKDQD\ێ naka, kari masinwa musayakkunaka,
kichi kashkata? 3¿Manachu yachankichi shuk musayakkunapas, tukuy
tukuy Yaya Diosta yanapak *DQJHONXQDWDێ paykunami mana yaykunkakunachu
pas rimananchi kashkata kanmi alita Yaya Diospa kamachinan mushu
rurashkanki, kanka mana alitachu mundupi. 10Chasnallatatami tukuy
rurashkanki nishpa? Chasna kashpan shuwakunata, shukkunapa imankunata
¿PDQDFKXDVKZDQDOLFKDQDWD\DFKDQNLێ munaysikikunata, machaysikikunata,
chima kay allpapi kawsahushpanchira nima wasi wasipi yaykushpa yanka
alichanaykichi kashkata? rimakkunata, llullachiysikikunata Yaya
4Chasna alichanaykichi kashkaka Dioska manami yaykuchinkachu paypa
kankunapurapi tiyashpan ¿imaraykuta kamachinan mushu mundupi.
.25,1723,.,5,..81$5$<.83817,58.,//.$67 396
Ñuka rimashkaykichi, ali kama mana Yaya Dioska ñukanchita alita riksishpan
warmiyu, warmikunapas mana kusayu yanapashka, shukka warmiyananpa,
kawsanaykichipa. 2Chasna kashpanpas shukka mana warmiyananpa.
mana musayashpa uchata rurashpa 8Tukuy kankuna musukunata,
shuk mana munanichu nishpa. 4Tukuy rimani: Kan kari, warmiyu kashpaykika
kusayu warmika mana pay kikin ama warmikita wichuychu. Kan warmi,
aychanpa amunchu. Chasnallatata kusayu kashpaykika ama kusaykita
tukuy warmiyu karipas mana pay kikin wichuychu. Kay kunahushkaynitaka
aychanpa amunchu. Kusan warminpa Yaya Diosmi kamachiwashka kankunata
aychanpa amun kashpan warminpas yachachinaynipa. 11Shuk warmi kusanta
kusanpa aychanpa amun kashpan wichushka kashpanka ali kama chay
parihu kasunakushpa kawsanankuna kusanwa alichashpan kutikashka
tiyan. 5Chaymanta shuk kari warminwa tantarinanpa. Mana munashpanka ama
ishkanti parihu alita kwintashpankuna shukta kusayachun. Chaymantapas Yaya
alimi kama shuk punchakuna mana Dios mana munanchu shuk kari
tupanakunankunapa, Yaya Dioswa warminta wichunanpa.
kwintanankunapa. Chasna mañanata 12Tiyanchari shuk wawkipa warmin
SDVVDSDOOD<D\D'LRVUD\NXNDZVDNێ NZLQWDVKNDNDKXVKNDQNXQDSL\X\DULQDێ
shina kawsaychi, WXNX\VKXQNX\NLFKLێ huma manana kasaranankunapa.
manta pacha Yaya Diospa munashkanta Chasna yuyarishpankuna chay musuka
rurashpa. 30Chaymanta kankuna kuti yuyarima chay shipasta mana alita
llakiywa kashpaykichika amana chay rurananta mana payta warmiyashpan.
.25,1723,.,5,..81$5$<.83817,58.,//.$78 400
8
1.XQDQNDULPDVKND\NLFKLPD\NDQێ tapas rurashka payta kasushpa
tami kankunaka tapuwashkankichi kawsananchipa. Chaymanta tiyan
kartaykichipi: ¿$OLFKXNDPDUXQDNXێ VKXNOOD$PXQFKL-HVXNULVWX. Paymi
napa rurashka dioskunata kushka Yayan Dios munashpan tukuy imata
aychakunata mikunanchipa? nishpa. rurashka, ñukanchikunatapas rurashka.
Ñukanchikunaka yachanchi chay 7$VKZDQPDQDWXNX\UXQDNXQDFKX
nata. Chasna mana alita yachashpa niwa shuk kirik masinita uchata
mikushpankunami yuyarinahun rurachinimaka, nima ima uras kuti
uchatami rurashkani nishpa. Chasna aychata mikuynima chay kirik masinita
PDSD\DFKL\WXNXVKNDVKLQDPXV\DVKێ mana pantachichinaynipa.
pankuna manana atipanahunchu
kushilla kawsanata. 8Ñukanchikunaka Yaya Diospa kachashkan
yachanchi chay mikunata mikushpanchi yachachikkunata ima
mana mikushpanchipas Yaya Dioska munashkankunata kunanchi tiyan
9
ñukanchita chasnallami yuyananta. 1Kunanka
¿tukuy runakunapa
9Chayta yachashpaykichi runakunapa kamachinanshinachu kani? Manami
UXUDVKNDGLRVNXQDWDNXVKNDD\FKDNXێ chasnachu kani. $VKZDQ*apostolmi
nata kushilla mikunkichima. Chayka kani, Jesukristupa kachashkan
alimi kan. Chasna kashpanpas chay ñukanchita kishpichishkanmanta
D\FKDWDPLNXVKND\NLFKLZDDWLSDQNLێ yachachinaynipa. $PXQFKL-HVXNULVWXWD
chima shuk mana kankunashina alita rikushkani. Pay kamachiwashpanmi
\DFKDNNLULNPDVLNLFKLWDXFKDWDUXUDFKLێ kankunata yachachishkani. Chayrayku
nata. Chasna kashpan alita kuyrariychi kunan kankunaka payta kasushpa
mana chasna ruranaykichipa. kawsahunkichi.
10Kankuna runakunapa rurashka 26KXNUXQDNXQDPDQD\DFKDQD\DQDێ
10
1Wawkikuna panikuna, ama Chay wakrata kushichinayashpa
kunkaychichu chay ñawpa yaya tantarirkakuna. &KDVQDUXUDVKNDQNXQDێ
rukunchi wañukuna chunlla chakishka manta Yaya Diospa killkachishkanpi
allpapi purihushpankuna Yaya Dios riman:
tukuy paykunata kuntrankunamanta Runakunaka ɹestata rurashpa
shuk puyuwa arkashpa kuyrashkanta. achkata mikurkakuna, XS\DUNDێ
Chaymanta chay atun kucha Puka kuna, baylarkakuna nishpa.
Marpi paktashpankuna Yaya Dios chay 8Chaymanta ama chay ñawpa yaya
.XQDQNDxXNDQFKLNXQDNDNDZVDKXQێ UXQDNXQDPDQWDZLZDNXQDWDZDxXFKLێ
FKLPLND\PXQGXWXNXULQDQSXQFKDNXێ nahun, tuchpashinapi shuk pitikunata
napi. Chayraykumi chay Yaya Diospa UXSDFKLQDKXQ<D\D'LRVWDNXVKLFKLQDQێ
killkachishkanmanta yachakunanchi kunapa. Chasna chay wiwakunata Yaya
tiyan imashnami alita kawsashunchi. 'LRVWDNXVKSDQNXQDFKD\WDUDZDNNXێ
126KXNNDQNXQDPDQWD\X\DULVKSDQNXێ naka chay aycha puchurishkata tukuy
naka ñukaka mana atipanichu parihu mikunahun. Chasna parihu
millaypata ruranata nishpa, kuyrariychi mikuhushpankunami tantaylla Yaya
PDQDNXQND\PDQWDPLOOD\SDWDUXUDQD\ێ Diosta kushichipayanahun. 19Chayta
kichipa. 13Kamay tukushpaykichi Yaya kankunata yuyachishpayni mana
Diosta kasukchu kankichi manachu rimanayanichu runakunapa rurashka
nishpa, chayka manami pasashkachu dioskunaka shutipa kanankunata, nima
runarayku atipaypata. Kamanakuna chay dioskunata kushka aycha shuk
sinchi kashpankunapas Yaya Dios aychakunamanta chikan kananta.
rimashkanta paktachik kashpan manami 20$VKZDQND\WDPLULPDQL: Runakunaka
VDNLQNDFKXVLQFKLNXQDWDDWLSDQD\NLFKLێ FKD\UXUDVKNDGLRVNXQDWDNXVKLFKLQDQێ
manta pasa kanata. $VKZDQSD\ND kunapa wiwakunata wañuchishpa
yanapan mana ali ruranayaykichikunata kushpankuna supaytami kunahun,
mana ruranaykichipa. Chasna manami kikin Yaya Diostachu kunahun.
kankunata sinchikuchishpan yanapan Mana munanichu kankuna paykunawa
NDPDQDNXQDPDQWDDOLWDOOXNVKLQD\NLێ parihu yanka dioskunata karana
chipa. ɹestama rishpaykichi supaykunata
14&KD\UD\NXPXQDVKND\QLZDZNLQLێ kushichinaykichipa. 21Kristupa
kuna paninikuna, chasna Yaya Dios yawarnin shuturishkata yuyarishpa
kankunata yanapahushpan ama chay vinuta upyashpaykichi manami
runakunapa rurashka dioskunata atipankichichu supaykunarayku
kushichiychichu. 15Kankuna alita churashkankuna upyanakunatapas
asirtak kashpaykichi maykanmi ali, upyanata. Chasnallatata Kristupa
maykanmi mana alichu, yuyariychi ZDxXVKNDQWD\X\DULVKSDSDQWDPLNXVKێ
DOLWDFKXPDQDFKXNDQNXQDWD\DFKDFKLێ paykichi manami atipankichichu
huni nishpa. 16Ñukanchikuna Yaya supaykunarayku churashkankuna
Diosta yuyashpa tantarishpanchi aychakunatapas mikunata. 22Ñukanchi
*vinuta upyashpanchi Yaya Diosta Yaya Diosta kasukkuna supaykunata
agradesinchi. Chasna chay vinuta kushichishpanchika Yaya Diostami
upyashpanchi Kristupa yawarnin piñachinchi. Chasna Yaya Diosta
.25,1723,.,5,..81$5$<.83817,58.,//.$1011 406
6KXQNX\NLFKLSLPDQDNLOODFKLULQD\NLێ SDQWDFKLFKLVKSDQLPDDUNDVKSDNDZVD\ێ
chipa ama tapuychichu ¿kay aychaka chichu Jesukristuta alita kirinankunapa,
runakunapa rurashka dioskunata nima israel runakunarayku, nima mana
kushkachu? nishpa. Chasna mana israel runakunarayku, nima Jesukristuta
yuyarishpa mikushpaykichika manami kirik masinchikunaraykupas. 33Ñukapas
uchata rurankichichu. FKDVQDOODWDWDPLNDZVDQLWXNX\UXQDNXێ
27Chaymanta Yaya Diosta shuk mana nata yanapanaynipa. Manami ñuka
kasuk runa kankunata kayashpanka kikinrayku shuk imata apinaynipachu
munashpaykichika riychi paywa chasna kawsahuni, ashwan tukuy
mikunaykichipa. Shunkuykichipi mana runakunata yanapanaynipami, SD\NXQDێ
killachirinaykichipa ama tapuychichu pas ñukashina kishpinankunapa Yaya
¿kay mikunaka runakunapa rurashka Diospa kastigananmanta.
11
dioskunata kushka mikunachu? nishpa. 1Imashnami ñuka *Kristumanta
28Chasna kashpanpas chay kanta yachakushpa alita rurashpa
kayahuk runa rimama kay mikunaka kawsahuni, chasnallatata kankunapas
GLRVQLWDNXVKLFKLVKSDZDxXFKLVKNDNXێ ñukamanta yachakushpa alita rurashpa
nami nishpa. Chasna kashpanka chay kawsaychi.
407 .25,1723,.,5,..81$5$<.83817,58.,//.$11
FKXNFKDQWDSLWLFKLQDUXWXFKLQDSLQND\ێ
Yaya Diospa wasinpi imashnami pami nishpa, chukchanta llachapawa
warmikunaka kanankuna tiyan wankuchun.
2Wawkikuna panikuna, kankuna 7Kankuna karikunaka Yaya Diospa
12
yawarnin shuturishkanka nima imachu 1Wawkikuna panikuna, munani
nishpa. 28Chayrayku manara chay panta alita yachanaykichipa Yaya
mikuhushpanchira manara chay vinuta Diospa Espíritun tukuy ñukanchi Yaya
upyahushpanchira shunkunchimanta Diosta kasukkunata shukta shukta alita
pacha yuyarinanchi tiyan, kirik ruranata atipachinanmanta. 2$OLWDPL
masinchikunata yuyashpachu yachankichi manara Yaya Diosta
kawsahunchi manachu. 29Chay panta kasushpa kawsahushpaykichira shuk
mikushpa, chay vinuta upyashpa alita mana ali yachachikkuna kankunata
\X\DULQDQFKLWL\DQ$PXQFKL-HVXNULVWX llullachirkakuna runakunapa rurashkan
tukuy ñukanchirayku wañushkanta. mana rimak dioskunata mañashpa
6KXN\DQNDPLNXQDWDVKLQDOODPLNXVKێ kawsanaykichipa. 3Chayrayku
panchika Yaya Diosmi ñukanchita kankunata kayta rimani. Shuk runa
kastiganka. 30Chayraykumi shukkunaka rimashpanka Jesuska manami Yaya
unkushka kankichi, shukkunaka Diospa Wawanchu nishpa, manami
sampakuna kankichi. Shukkunaka ña Yaya Diospa Espíritun munashkantachu
wañushkakunapas. 31Ñukanchi kikin rimahun. $VKZDQVKXNUXQDULPDVKێ
yuyarinchimaka kirik masinikunata panka Jesuska Yaya Diospa Wawanmi,
yuyashpachu kawsahuni manachu SD\PL$PX\QLQLVKSD, Yaya Diospa
nishpa yuyashpana kawsananchipa, Espiritunmi yanapashpan rimahun.
chay mikunata mikushpanchi Yaya 4-5Chaymanta Yaya Diospa Espíritun
14
1Wawkikuna panikuna, alita chi shimikunata asirtachik, tukuy kirik
yachakuychi shukwa shukwa masikichikunata yanapananpa ashwan
yuyanakushpa kawsanata. Chaymanta alita kirinankunapa. 6Wawkikuna
munaychi Yaya Diospa Espíritun panikuna, yuyariychi. Ñuka kankunata
NDQNXQDWDFKLNDQFKLNDQWDDWLSDFKLێ SDV\DNULVKSD\QL<D\D'LRVOOD\DFKDVKێ
nanta. 7XNX\FKD\DWLSDFKLQDNXQDێ kan shimipi rimaynimaka, manami
manta ashwanta munaychi Yaya Diospa kankunata yanapaynimachu. $VKZDQDOL
Espíritun kankunata atipachinanta Yaya kama Yaya Diospa yachachiwashkanta
Diospa munananta shukkunatapas kankunata rimanaynipa, chaymantapas
yachachinata. 2Yaya Diospa Espíritun kankunata yanapanaynipa ashwan alita
kankunata atipachishpan paylla asirtanaykichipa pimi kan Yaya Dioska
yachashkan nima pi yachakushkan nishpa. Chaymanta ashwan ali kama
shimipi mañanata Yaya Diosllatami kankunata Yaya Diospa munananta
kwintankichi. Mana runakunatachu yachachinaynipa, chaymantapas alita
kwintankichi, paykuna mana asirtak kunashpa yanapanaynipa.
kashpankuna. Yaya Diospa Espiritunmi 76KXNX\DULNNXQDPDQWD\X\DULVKXQێ
15
uyashkanpi rimanankunapa. Mana 1Wawkikuna panikuna, kunan
NDQDKXFKXQNLULNNXQDWDNDPDFKLNNXQDێ PXQDQLNXWLNDVKND\X\DULQD\NLێ
shina, imashnami Yaya Diospa FKLSD-HVXNULVWXUXQDNXQDWDNLVKSLFKLێ
kamachishkanka ñukanchita yachachin. nanmanta yachachishkaynita. Chay
35Panikuna mana asirtashpankunaka \DFKDFKLVKND\QLWDNDQNXQDNDNDVXUNDQێ
shuk yachachihushkata, WDQWDULVKND\NLێ kichi. Chayraykumi Jesukristuta
chiwasha wasinkunapi paktashpankuna kirishpa, kunankama payta kasushpa
kusankunata tapunahuchun. Manami kawsahunkichi. 2Tukuy chay
DOLFKX<D\D'LRVSDZDVLQSLWDQWDULKXVKێ yachachishkaynikunata kirishpa
kaykichipi rimanankunapa. kawsahushpaykichimi Yaya Dioska
36Wawkikuna panikuna, kankuna NDQNXQDWDPDQDDOLUXUDVKND\NLFKLێ
yuyarinkichichari ¿imaraykutaya payta manta llakichishka. Mana shutipa Yaya
kasunchima? nishpa. $OLWD\X\DUL\FKL, Diosta kasushpa kawsashpaykichika
kankunaka manami kankichichu yankamantami rimankichi ñukapas
tukuymanta puntiru kirik runakuna, Jesukristuta kirikmi kani nishpa.
maykankunami kallarishkakuna Yaya 3Kay tukuymanta ali shimita Yaya
NDKXVKNDQFKLSLVLQFKLNXFKL\WXNXVKNDێ
Jesukristupa kuti shamunanmanta shina kanchi, <D\D'LRVSDNDPDFKLVKێ
yachachin kankunata riksishpanchi ashwan uchata
50Wawkikuna panikuna, DOLWDX\DZD\ێ ruranayakkuna tukushkanchirayku.
chi. .D\DOOSDPDQWDUXUDVKNDD\FKDQێ 57$VKZDQ<D\D'LRV$PXQFKL
21Ñuka Pablo kikin makiniwa kay 24Tukuy kankunata yapa yuyani *Kristu
saluduta killkashpayni kankunarayku Jesusta kirik kashpaykichi.
kachahuni. 220D\NDQPL$PXQFKL
Jesukristuta mana yuyanchu, Yaya Dios Chayllata killkashkani.
payta kastigachun. $PXQFKL-HV~V,
utkalla shamuy. 23$PXQFKL-HVXNULVWX Wawkikichi, turikichi
kankunata llakichishpan yanapachun. Pablo
ISHKAYNIN PABLOPA KILLKASHKAN KILLKA
KORINTO LLAKTAPI JESUKRISTUTA
KIRIKKUNARAYKU
1
1Munashkanchi wawkinchikuna NDQNXQDWDVLQFKLNXFKLQDWD\DFKDQD\NLێ
paninchikuna, ñuka Pablo wawki chipa Jesukristu kankunata kishpichik
7LPRWHRZDSDNWDND\NDUWDWDNLOONDKXQێ kananta. Yaya Dios ñukanchita
chi. Ñuka Pablo Yaya Dios munashpan llakirihushkanchipi sinchikuchishpan
Jesukristupa *apostolnin tukushkani. atipanchi kankunata sinchikuchinata.
Tukuy kankuna Korinto llaktapi &KDVQDVLQFKLNXFKLVKSDQFKLNDQNXQDێ
Jesukristuta kirishpa Yaya Diosta pas atipankichi ñukanchishina achkata
kasukkunarayku, WXNX\$ND\DDOOSDSL parisishpa mana sakishpa Jesukristuta
<D\D'LRVSDDNOODVKNDQUXQDQNXQDUD\ێ katinata. 7Kankunata yuyarihushpanchi
kupas kay kartata killkahunchi. 2<D\DQێ kushikunchi, parisihushpaykichipas
chi Dios, $PXQFKL-HVXNULVWXSDV sinchikushpa kahushkaykichirayku.
NDQNXQDWDOODNLFKLVKSDQ\DQDSDQDKXێ Chasna parisihushpaykichimi yachanchi
chun kushilla kawsanaykichipa. <D\D'LRVNDNDQNXQDWDSDVxXNDQFKLWDێ
shina sinchikuchinanta.
Pablokuna parisinakunamanta 8Wawkinchikuna paninchikuna,
rimanahun kankunata yuyachinayanchi maytukuy
3$NX\FKLNXVKLFKLVKXQFKL$PXQFKL SDULVLVKNDQFKLWD$ND\DDOOSDSLNDKXN
Jesukristupa Yayan Diosta. Payka llaktakunapi kashpanchi. Yapa sinchita
Yayanchi Dios kashpanmi ñukanchita parisirkanchi. Manana atiparkanchichu
llakichin, OODNLULKXVKNDQFKLSLVLQFKLNXێ awantanata. <X\DULUNDQFKLZDxXFKLێ
chin. 4Tukuy parisihushkanchipi payka nankunamanta mana kishpinanchita.
ñukanchita sinchikuchin ñukanchipas 9Chaymanta yuyarirkanchi ña wañuna
423
.25,1723,.,5,..81$5$<.8,6+.$<1,1.,//.$1 424
2
1&KD\UD\NXPLPDQDUDPXQDVKNDێ rimani tukuy shunkumanta pacha payta
nichu kankunata pasyak rinata yuyashpaykichi yanapaychi. 9Puntiru
mana ali kawsahushkaykichimanta NDQNXQDUD\NXNLOONDUNDQL\DFKDQD\ێ
pinkachishpayni mana kutikashka nipa, DOLWDFKXPDQDFKX\DFKDFKLVKND\ێ
llakirinaykichipa. 2Ñuka kankunata nita kasuhunkichi nishpa. 10Chay
pinkachishkaynimanta llakiywa runapa millaypata rurashkanta manana
kashpaykichika ¿pitaya ashwan ñukata yuyarishpaykichika ñukapas manami
kushillayachiwanka? Kankunallami yuyarishanachu. Shuk kankunamanta
atipankichi kushillayachiwanata. ima millaypata rurashpanka ñuka
Chayraykumi mana munanichu llakichinayni kashpanka tukuy
pinkachinata kankunata. kankunata yuyashpayni payta *Kristupa
3&KD\UD\NXVKXNNDUWD\QLWDNLOONDUێ rikushkanpi llakichini. 11Chasna
kani kankunarayku manara kankunama llakichinanchi tiyan runa masinchita
ULVKSD\QLPDQDDOLWDNDZVDKXVKND\NLێ supaykunapa apun Satanaska mana
chita alichanaykichipa. Rishpayni mana ñukanchita winsinanpa. Yachanchi
munanichu llakirik rinaynita. $VKZDQ imashnami payka munan urmachinata
kankunami kushillayachiwanaykichi ñukanchita.
tiyan. Yachani kushilla kashpayni
kankunapas kushilla kanaykichita. Pablo Troas llaktapi paktashpan
4Chay kartaynita killkahushpayni yapa llakirin
yuyarishpa llakiywa kahushpayni 12Troas llaktapi paktashpayni chay suma
3
1Tukuy kaykunata killkashpanchi Moisés Yaya Diospa kamachishkanta
kankuna yuyarinkichichari killkashkanka mana kasukkunataka
kutikashka paykuna kikinta yuyarishpa kastigachinmi wañunankunapa. $VKZDQ
ali runa kanchi nishpa kawsanahun. Yaya Diospa Espiritunka Yaya Diosta
.DQNXQDxXNDQFKLWDDOLWDULNVLVKSD\NLێ kirishkanchiraykumi wiñaypa kawsayta
chi kankunama rihushpanchi mana kun.
427 .25,1723,.,5,..81$5$<.8,6+.$<1,1.,//.$34
4
manchashpa shutillata yachachinata. 1Chasna kashpanmi mana sakinchichu
13Ñukanchika kankunata mana Moisés Jesukristupa shiminta rimanata, Yaya
wañushinachu yachachinchi. Yaya Diospa 'LRVxXNDQFKLWDOODNLFKLVKSDQ\DFKDFKLێ
.25,1723,.,5,..81$5$<.8,6+.$<1,1.,//.$4 428
-HVXNULVWXxXNDQFKLWD\DQDSDKXVKNDQێ DOL\DFKLVKNDSD\ZDVLOXSLNDZVDQDQێ
rayku. 17-180DQD\X\DULVKSDNDZVDQFKLێ chipa. Ñami Espiritunta ñukanchita
chu kay mundupi rikushkanchikunata, kushka yachananchipa paywa
tukuy chaykunaka tukurinkakunami. kananchita.
$VKZDQ\X\DULVKSDNDZVDQFKLPL<D\D 6&KD\UD\NXND\DOOSDSLNDZVDKXVKێ
5
1Kay aychanchika tampushinami Jesuswana kawsak rinata.
shuk raturaykulla kay allpapi 9Chayrayku mana imananchu kikin
6
1.XQDQND<D\D'LRVSDNDPDFKLVKێ nata sumakta yuyashpa yanapashpa
NDQUXQDQNXQDNDVKSDQFKLNDQNXێ kawsahushkanchiwa, 7Yaya Diospa
nata kutikashka sinchita rimahunchi: shutipa kashkata rimak shiminta alita
Kawsaychi Yaya Diosta kasushpa. Pay yachachihushkanchiwa, tukuypi Yaya
NDQNXQDWDOODNLFKLVKSDQNLVKSLFKLVKێ Dios ñukanchita yanapashpan paypa
kanta mana yanka usuchiychichu yachaynin ñukanchipi kahushkanta
kankuna kikin munashkaykichita rikuchihushkanchiwa, Yaya Diospa
rurashpa. 2Yaya Dioska kasnami riman: rikushkanpi alita kawsahushpanchimi
0XQDKXVKND\QLXUDVPDxDKXVKND\ێ kuntrankunata arkahushkanchiwa mana
kita uyashami. ñukanchita winsinanpa, chaymantapas
Kishpichina puncha kanta paykunata winsishpa rihushkanchiwa,
yanapashkayki kishpinaykipa DFKND<D\D'LRVWDNDVXNWXNXVKSDQێ
nishpa. kuna rikuchinchi Yaya Diospa
Kunanmi Yaya Dioska kankunata kamachishkankuna kananchita.
yanapanayan. Kunanmi ña paktarishka 8Shukpika runakuna ñukanchita
7
chu ishkayyanaykichipa, mana 1Munashkayni wawkinikuna, chay
7LWRWDNDFKDVKSDQxXNDQFKLWDVLQFKLNXێ WXNXVKNDQNLFKLFKDVQD<D\D'LRVPXQDVKێ
chishka. 7Mana wawkinchi Tito kanshina llakirishkaykichirayku. Kunanka
paktamushkanllawachu ñukanchita NDQNXQDNLNLQQDDOLPXQD\ZDNLULNNXQDێ
sinchikuchishka. $VKZDQNDQNXQD pura tukuy mana alikuna kashkata
ñukanchita alita yuyahushkaykichita alichakkuna kankichi. 8FKDFKL\WXNXKXVKێ
rikushpan kushilla kahushkanraykupas kaykichipi runakunata mana uchata rurak
sinchikuchishka. Paymi kwintashka kanaykichita rikuchishpa alita ayninkichi.
\DSDxXNDQFKLWDULNXQD\DKXVKND\NLێ 0DQDDOLNDVKNDNXQDPDQWDSLxDULUNDQNLێ
chita. &KD\PDQWDPDQDDOLWDUXUDVKND\ێ chi. Imashnashi tukushunchi nishpa
NLFKLPDQWDOODNL\ZDNDKXVKND\NLFKLWDێ mancharirkankichi. Chaypina yapa
pas kwintashka. Chaymantapas ñuka rikunayawashkankichi. $WLSDVKND\NLFKLWD
3DEORUD\NX\DSD\X\DULVKSDNDKXVKND\ێ rurashkankichi manana kankunamanta
kichita kwintashka. Tukuy chaykunata llakirishka kanaynipa. Chay millaypata
kankunamanta yachashpaynimi ashwan rurak runata llukshichishkankichi
sinchita kushikushkani. tantarihushkaykichimanta. Tukuy chayta
8.DUWD\QLSLULPDVKND\QLWD\DFKDVKێ rurashpaykichimi shuti riksichishkankichi
paykichi llakirishpaykichipas ñukaka *Kristuta kasuk runakuna kanaykichita,
kunanka mananami llakirihunichu chay PLOOD\SDWDUXUDNUXQDZDPDQDLVKND\\DNێ
kartata kachashkaynirayku. Puntiru kuna kanaykichita.
shuti llakirirkani, kartaynipi tukuyta 12Chay kartaynipi killkashkaynika
8
1Wawkinchikuna paninchikuna, nata pishihushkankunapi kushilla
kunanka kankunata munanchi yanapahushkaykichiwapas yapa ali
kwintanata imashnami Yaya Dioska kanaykichita rikuchinaykichipa.
alita yanapashka kay Masedonia allpapi 8&KD\WDNDxXND3DEORPDQDULPDKXێ
9
1-2Chay Jerusalenpi kawsak tarpushpanka manami achkatachu
Jesukristuta kirikkunarayku pallan. Shuk runa achka muyukunata
kullkita tantachinamanta mana tarpushpanka achkatami pallan.
ashwanta killkanayni tiyanchu, kankuna 7Chasnallatata karan wawki pani
10
1Wawkikuna panikuna, kunan kashkata asirtaychi. Shuk pay
ñuka kikinmanta kankunata kikinmanta yuyarishpanka Kristupa
rimasha. *Kristushina kankunata runanmi kani nishpa, payka yuyarinan
yuyahushpayni ali shunkuwa kunashpa tiyan ñukapas Kristupa runan kanaynita.
rimani. Shukkuna kankunamanta 8fXNDNLNLQWDDWXQ\DFKLNVKLQDULPDVKێ
.25,1723,.,5,..81$5$<.8,6+.$<1,1.,//.$1011 438
11
1
panchillami ali rurashkanchita ¿$WLSDZDQNLFKLPDFKXX\DQDWD
rimanchi. Pay ñukanchita kachashpan VKXNPXVSDVKLQDULPDVKND\ێ
NDQNXQD.RULQWROODNWDSLNDZVDNNXQDSLێ nita? fD\DFKDQLNDQNXQDX\DZDQD\NLێ
pas paktashkanchi. 14Mana yanka chita. 2Uyawaychi. Ñukaka kankunata
atunyachirishpachu chayta rimanchi, yuyashpayni yapa munani
DVKZDQVKXWLSDNDQNXQDNDPDSDNWDVKێ -HVXNULVWXOODWDNDVXVKSDNDZVDQD\NLێ
kanchimi chay suma ali shimita Kristu chita, imashnami Yaya Dioska
runakunata kishpichinanmanta ñukanchita yapa yuyashpan munan
yachachinanchipa. 15Ñukaka mana payllata kasushpa kawsananchipa.
yanka atunyachirishpachu rimani Imashnami shuk ali yaya warmi
439 .25,1723,.,5,..81$5$<.8,6+.$<1,1.,//.$11
$EUDKDPSDPLUD\NDQL. 23Paykuna
Pablo Yaya Diospa kachashkan *Kristupa kamachishkan runankuna
kashkanrayku parisishkanmanta kashpankunaka ñuka muspa runa
kwintan rimakshina rikurishpaynipas kankunata
16Kutikashka rimashkaykichi, ama rimani, paykunamanta ashwan ali
yuyariychichu muspa runa kanaynita. Jesukristupa kamachishkan runanmi
Chasna yuyarishpaykichika sakiwaychi kani. Paykunamanta ashwan sinchita
shuk muspa runashina ñuka kikinta tarawashkani Jesukristurayku, SD\NXQDێ
atunyachirishpa rimanata. 17Kunan kay manta ashwan achka kuti karselpi
rimashkaynika mana Yaya Diospa kashkani, paykunamanta ashwanta
rimawashkanshinachu kan. $VKZDQ asutiwashkakuna, achka kuti wañuna
WXNX\UXQDNXQDVKLQDxXNDSDVDWXQ\Dێ kashkani. 24Pichka kuti ñukanchi israel
chirishpayni muspa runashina rimahuni. runakunamanta apukuna kimsa chunka
18$FKNDUXQDNXQDSD\NXQDNLNLQDOL iskun asutiwa kastigachiwarkakuna.
NDQDQNXQDWD\X\DULVKSDDWXQ\DFKLULQDێ 25Kimsa kuti *romano runakuna ñukata
kanchi nishpa. Ñukapas israel runa kani. kayllata ashwan rimani: Karan puncha
3D\NXQDULPDQDKXQ$EUDKDPZDxXSD yapa yuyarishpa kahuni, imashnashi
miray kanchi nishpa. Ñukapas Jesukristuta kirikkunata tukuy chay
441 .25,1723,.,5,..81$5$<.8,6+.$<1,1.,//.$1112
12
1$WXQ\DFKLULVKSDULPDQDND tami kan ñukata parisichiwananpa,
nima pirayku ali kashpanpas mana shukkunamanta pasa kanaynita
NDQNXQDFKD\WDWDSXZDNVKLQDNDVKSD\ێ yuyarinaynipa. 8Kimsa kuti Yaya Diosta
kichi ñuka kikinta atunyachirishpa tapurkani chay nanayta ñukamanta
rimanayniwa katinayni tiyan. Chasna anchuchinanpa. 9Chasna mañashpayni
kashpan kunan rimashkaykichi Yaya Yaya Dioska rimawarka: 7XNX\PXQDVKێ
Dios rikuhushkaynillapi muskuypishina kaykikunaka kanmi ñuka kanta
rikuchiwashkanmanta, chaymantapas yuyahushkayni. Shuk runa sampa
PDQDULNVLVKND\QLWDULNVLFKLZDVKNDQێ kashpanmi ashwan alita rikuchin
manta. 2Ñuka *Kristuta kirik runa yachayniwa kashkanta nishpa.
kashpayni ña pasashka chunka chusku Chayrayku parisishpaynipas sampa
ZDWD<D\D'LRVPXVNX\SLVKLQDNLPVD\ێ kashkaynimanta kushikuni. Yapa
nin siluma apawashkanka. $\FKD\QLQWLێ munani Kristupa yachaynin kawsaynipi
chu apawarka, mana kashpaka aychayni kahushkanta alita rikuchinata. 10&KD\ێ
illatachu apawarka, mana yachanichu. rayku achka imapi Kristurayku
Yaya Diosmi yachan. 3-4Kayllata parisihushpaynipas kushikuni. Sampa
.25,1723,.,5,..81$5$<.8,6+.$<1,1.,//.$12 442
13
1-2Kunankimsaynin kutimi ULPDKXQFKLFKXUXQDNXQDxXNDQFKLێ
kankunata pasyak risha. PDQWDULPDQDQNXQDSDDOLWD\DFKDFKLVKێ
Maykantami rimarkani chay uchata kakuna nishpa. fXNDQFKLVKXNUXQDNXێ
rurahuk wawkikunata, WXNX\ZDZNLNXێ QDSDULNXVKNDQSLND\DQNDULPDKXNێ
natapas ishkaynin kuti pasyak rishpayni VKLQDULNXULVKSDQFKLSDVPDQDLPDQDQێ
kunan karupi kahushpaynipas chayta chu. Kayllatami munanchi, kankuna
kutikashka kankunata rimashkaykichi: alita rurashpa kawsanaykichita. 8Nima
.D\ULKXVKND\QLSLPDQDPLOODNLFKLVKSDێ maykan atipanchu chikanyachinata
chu kankunata sinchita kunashkaykichi. kikin shutipa kashkata, PDQDVKXWLSDێ
Kay kimsaynin kuti kankunata pasyak chu nishpa rimashpanpas. Chayrayku
ULVKSD\QLXFKDOODWDUXUDVKSDNDWLKXVKێ VKXWLSDNDVKNDOODWDULPDVKSDNDZVDQDQێ
kaykichita rikushpaynika kankunata chi tiyan. 9Sampa runakunashina
kastiganayni tiyan, imashnami Moisespa rikurishpanchipas kushikushunchimi
killkashkanpi riman: Ishkay kimsa kankuna Jesukristupi sinchikushpa
kankunamanta rikushpaykichika shuk kawsahushpaykichi. Mañashpallami
runa mana alita rurahushkanta, katishu kankuna alikunallata rurak
chaytaka kastiganaykichi tiyan nishpa. runakuna tukunaykichipa.
3Kankunaka munankichi rikuchinaynipa 10.D\NDUWDWDNLOONDKXQLNDQNXQDێ
1
1-2Munashkayni wawkinikuna ratu chay kankunata akllak Yaya
paninikuna, ñuka killkahuni kay Diosmanta anchurishkankichi? ¿,PDUD\ێ
kartata tukuy kankuna Galasia allpapi kuta utkalla shuk chikan yachachinata
kahuk llaktakunapi kawsak Jesukristuta kasuk tukushkankichi, imashnami
kirikkunarayku. NLVKSLQDNDQLVKSD\DFKDFKLVKNDQNXێ
Ñukaka mana runakunapa kachashkan nata? Chayrayku yapa llakirini. 7fXNDQێ
runachu kani, ashwan Jesukristu, payta chi yachakuhushkanchi suma ali
kawsachik Yaya Diospas kachawashka shimimantaka manami tiyanchu shuk
paypa shiminta yachachinaynipa. Tukuy shimika. Tiyan runakuna chay suma ali
ñukawa pakta kahuk Jesukristuta VKLPLPDQWDFKLNDQWD\DFKDFKLVKSDQێ
kirikkunawa kay kartata killkahuni kuna kankunapa yuyaynikichita
kankunama kachanaynipa. 3Yayanchi Dios, waklichikkuna. Chay runakunaka chay
$PXQFKL-HVXNULVWXSDVNDQNXQDWD suma ali shimita *Kristu runakunata
llakichishpan yanapanahuchun tukuy uras NLVKSLFKLQDQPDQWD\DFKDFKLQDQNXQDێ
kushilla kawsanaykichipa. 4Jesukristuka ranti chikantana yachachinahun.
pay kikin munashpan Yaya Diospa 8Kankunata rimani maykan runapas kay
445
*$/$6,$3,.,5,..81$5$<.8.,//.$12 446
2
akllawarka paywa pakta wiñaypa 1-2Chaymanta chunka chusku
3
1$\*DODVLDSLNDZVDNZDZNLNXQD Dios payta rimarka rikushkanpi ali
panikuna, -HVXNULVWXWDNLULVKSD\NLێ kananta. 7&KDVQDNDVKSDQPL\DFKDQNLێ
chitata yuyay illa kankichi. ¿Imaraykuta chi, ñukanchipas Yaya Diospa
Jesukristuta katihushkaykichimanta rikushkanpi ali kananchipa payta
anchurishpaykichi llullachishpa kirinanchi tiyan. &KD\SLUD$EUDKDPSD
yachachihukkunata kasuhunkichi? mirayshina kanchi. 8Ñawpamanta pacha
Ñukami kankunata shutillata Yaya Dios yacharka kankuna mana
asirtachishpa yachachishkani, Jesukristu LVUDHOUXQDNXQDWDSDVNLULVKND\NLFKLێ
kruspi wañushkanrayku Yaya Dios UD\NXSD\SDULNXVKNDQSLDOLWXNXVKND\ێ
ñukanchita uchanchikunamanta kichita rimananta. Yaya Dios chayta
llakichishpan kastigananmanta \DFKDVKSDQ$EUDKDPWDND\DOLVKLPLQWD
kishpichishkanta. 2Chayrayku munani rimarka: Kanta yanapanaynita
yuyarinaykichipa kayta: Yaya Diospa kirishkaykirayku, ñukaka kantashina
Espiritunka mana Moisespa killkashkan tukuy allpakunapi kirik runakunatapas
kamachishkata kasushkaykichiraykuchu yanapasha nishpa. 9$EUDKDP<D\D
kankunapa shunkuykichipi shamurka, Diosta kirishpan Yaya Dioska payta
ashwan Yaya Diospa shiminta yanaparka. Chayrayku, maykanmi
X\DVKSD\NLFKLPL-HVXNULVWXWDNLULVKND\ێ -HVXNULVWXWDNLULQ$EUDKDP<D\D'LRVWD
kichirayku shunkuykichipi shamurka. kirishkanshina, paytaka Yaya Dioska
3Kankunaka yapa yuyay illami kankichi. yanapankami.
10$VKZDQPD\NDQPL0RLVHVSD
¿,PDUD\NXWDPDQDDOLWDDVLUWDQNLFKLێ
chu? Puntiru kirishpaykichi Yaya killkashkan kamachishkakunata
Diospa Espíritun yanapashpan kasushkanwa Yaya Diospa rikushkanpi
Jesukristuka kankunata aliyachirka ali tukunayan, paytaka Yaya Dioska
<D\D'LRVSDULNXVKNDQSLDOLNDQD\NLێ kastigankami mana paktachinata
chipa. Chasna kashpanpas kunanka atipashkanrayku. 3D\SDNLOONDFKLVKێ
kankuna kikinpa rurahushkaykichillawa kanpi ñukanchita kasna riman:
*$/$6,$3,.,5,..81$5$<.8.,//.$3 450
4
kamachishkata mana munashpanchipas 1-2Wawkikuna panikuna, kay
5
28Kunanka wawkikuna panikuna, 1*Kristuka ñukanchita
imashnami Sarapa wawan Isaak tiyarka kishpichishka manana shuk
Yaya Dios rimashkanraykulla, FKDVQDێ NDPDFKLULVKNDUXQDVKLQDNDZVDQDQێ
VKLQDPLxXNDQFKLSDV<D\D'LRVULPDVKێ chipa. Chayrayku chay Moisespa
kanraykulla paypa wawankuna kanchi. killkashkan kamachishkakunata
29fDZSDFKD\$EUDKDPZDxXSD kasunata munak runakunataka ama
kamachinan warmipa wawan runa kasuychichu. $PDPXQD\FKLFKX
PXQDVKNDQUD\NXWXNXVKNDNDFKLNQLSDێ kutikashka shuk kamachirishka
\DUNDFKD\$EUDKDPNLNLQSDZDUPLQ runashina chay kamachishkakunata
Sarapa wawan Isaakta Yaya Dios kasushpa kawsanata.
yanapashkanrayku tukushkata. &KDVQDێ 2Chay runakunaka munanahunmi
6
1Wawkikuna panikuna, shuk kirik &KD\PDQWDVKXNDOLPX\XWDWDUSXQFKLێ
PDVLNLFKLPLOOD\SDWDUXUDKXVKێ maka, ali muyullatata pallanchima.
panka kankuna alita Yaya Diosta kasuk Chasnashinami alita Yaya Diospa
457 *$/$6,$3,.,5,..81$5$<.8.,//.$6
-HVXNULVWXWDNDFKDPXUNDXFKDQFKLNXQDێ
Pablo Efeso llaktapi kawsak ranti wañunanpa, ñukanchikunata
Jesukristuta kirikkunata saludan munashkanshina kikin wawankunata
458
459 ()(623,.,5,..81$5$<.8.,//.$12
2
nipi kankunata yuyarishpa tukuy uras 1Ñawpa kankuna Yaya Diosta mana
3
yachachirka shuk yuyayllawa 1Wawkikuna panikuna, *Kristu
4
1-HVXNULVWXxXNDQFKLWDNLVKSLFKLVKێ SD\WDNDVXNUXQDNXQDWDNXVKLێ
kanmanta yachachishkayniraykumi chishpa chikan chikanta
karselpi churawashkakuna. Chasna atipachirka nishpa.
$PXQFKL-HVXNULVWXUDQWLNDUVHOSL 9 Imatata ñukanchita rimanayan siluma
¿
kahushpayni kankunata kunahuni alita sikashka nishpa? Kaytaka rimahunmi:
rurashpa kawsanaykichipa. Yaya Diosmi Jesukristu silumanta puntiru kay
kankunata akllashka paypa wawankuna allpama shamushpan chaywasha
()(623,.,5,..81$5$<.8.,//.$4 464
5
kankunata uchata rurachinata. Chasna 1Wawkikuna panikuna, Yaya Diospa
kashpan piñarishkaykichimanta yuyashkan wawankuna kashpaykichi
alichashpaykichi ama sakiychichu supay sinchikuriychi kankunapas payshina
kankunata uchata rurachinanpa. shukkunata yuyashpa kawsanaykichipa.
28Maykan shuwa runa kashpanka 2*.ULVWXNDxXNDQFKLWD\DSD\X\DVKNDQUD\ێ
aychaykichiwa mana ali ruranaka, nima nawa parihu mana ali nima imarayku
imakunata munarishpa kawsana. Nima YDOLNUXUDQDNXQDWDUXUDVKSDNDZVD\FKLێ
chay millaypakunamanta yuyarishpa chu. $VKZDQSD\NXQDWDNXQDVKSD\NLFKL
kwintaychichu. 4$PDULPD\FKLFKX amsapishina pakalla millaypata
millaypa kwintukunata, nima yanka rurahushkankunata riksichiychi manana
nishpa asichinaykichipa ukupanakunata chasna ruranankunapa. 12Paykunapa
rimaychichu. Kankuna Yaya Diospa pakalla rurahushkankunaka yapa
wawankuna kashpaykichi manami pinkaypami, nima kwintaypachu kan.
alichu chaykunata rimanaykichipa. 13<D\D'LRVVKXWLSDNDVKNDWDULPDVKێ
6
Kristuka ñukanchi kirikkunata yapa 1Wawakuna, -HVXNULVWXWD\X\DVKSD\ێ
yuyan. 3D\NDxXNDQFKLWD\DSD\X\DVKێ kichi yayaykichita mamaykichita
pan kishpichinanpa wañurka payllapana kasuychi. &KDVQDSD\NXQDWDNDVXQD\NLFKLێ
kananchipa. fXNDQFKLWD\DFKDFKLVKێ tami Yaya Dioska munan. 2Kasna nin:
kanwa yakuwa mayllashkashina Yayaykichita mamaykichita
aliyachishka. 27Chasna ñukanchita kasushpa yuyaychi nishpa.
aliyachishka chuyana suma ucha illata Chay Yaya Diospa kamachishkanllami
paypa puntanpi churananpa. Payka tukuy kamachishkankunamanta puntiru
munan payllata kasushpa ali runakuna kan maykanpimi tiyan Yaya Diospa
kananchipa. paktachinan shimika. 3&KD\SDNWDFKLێ
28Chasnashina kankuna warmiyu nan shimika kasnami nin:
karikuna warmikichita yuyashpa Yayaykichita mamaykichita
kuyraychi, LPDVKQDPLNLNLQD\FKDQێ \X\DVKSDNDZVDKXVKSD\NLێ
()(623,.,5,..81$5$<.8.,//.$6 468
FKLPLNXVKLOODDFKNDZDWDNXێ
nata kay allpapi kawsankichi Imashnami Jesukristuta kirikkuna
nishpa. atipanahun sinchikurishpa
4Yayakuna mamakuna, ZDZD\NLFKLێ kawsanata
kunata ama piñachiychichu. $VKZDQ 10Kunanka wawkikuna panikuna,
1
1Munashkanchi wawkinchikuna DSXNXQDSDSXQWDQSLWDSX\WXNXKXVKێ
paninchikuna, ñuka Pablo wawki kaynipi Yaya Diospa suma ali shiminta
Timoteowa, -HVXNULVWXSDNDPDFKLVKێ -HVXNULVWXUXQDNXQDWDNLVKSLFKLQDQێ
kankuna kashpanchi kankuna Filipos PDQWDVKXWLSDNDQDQWDULNVLFKLKXVKێ
llaktapi Jesukristuta kirik Yaya Diospa payni kankunaka yanapawashkankichi.
akllashkan runankunarayku, VLQFKLNXێ Yaya Dios ñukata yuyawashpan tukuy
chik wawkikunaraykupas, yanapak chaykunata ruranaynipa churawarka.
wawkikunaraykupas kay kartata .DQNXQDNDWXNX\FKD\UXUDKXVKND\QLێ
killkahunchi. 2Yayanchi Dios, $PXQFKL kunapi mañashpa, munashkaynita
Jesukristupas kankunata llakichishpan NDFKDVKSDVXPDNWD\DQDSDZDVKNDQNLێ
\DQDSDQDKXFKXQNXVKLOODNDZVDQD\NLێ chi. 8Jesukristu ñukanchikunata
chipa. yuyahushkanshina ñukapas kankunata
yuyani. Yaya Dios yachan yapa
Pablo mañan Yaya Diosta NDQNXQDWD\X\DVKSD\QLULNXQD\DKXVKێ
kirikkunarayku kaynita. 9Yaya Diosta tapuni tukuy uras
3Karan kuti kankunata yuyarishpayni DVKZDQDOLWD\X\DQDNXVKSDNDZVDQD\ێ
Yayayni Diosta atunta agradesini. 4Yaya kichipa. Chaymantapas tapuni ashwan
Diosta mañahushpayni yapa alita Yaya Diosta riksinaykichipa, tukuy
kushikushpa mañani kankunarayku. uras ashwan alita yachanaykichipa,
5Jesukristuta kirishkaykichimanta maykanmi ali, maykanmi mana alichu
pacha kunankama yanapawahunkichi ruranaykichipa. 10&KD\SLUDPLDWLSDQNLێ
chay suma ali shimita Jesukristu chi akllanata alikunamanta ashwan ali
runakunata kishpichinanmanta kashkata. Chasnami atipankichi alita
yachachinata. 6Yaya Dios kallarirka rurashpa kawsanata, -HVXNULVWXNXWLPXێ
NDQNXQDWDDOL\DFKLQDWDSD\SDPXQDVKێ KXVKNDQSXQFKDSLQLPDSLNDQNXQDێ
kanta rurashpa kawsanaykichipa. manta millaypata rimananpa. 11Chasna
Chasna kashpan alita yachani, pay Jesukristu yachayninwa kankunata
kankunata aliyachihushkanta Jesukristu yanapashpan tukuy uras alikunallatana
shamunankama alita paktachinanta. rurashpa kawsashpaykichi tukuy
470
471 ),/,3263,.,5,..81$5$<.8.,//.$1
2
1Wawkikuna panikuna kankuna 9 Chayrayku Yaya Dioska payta tukuy
3
rikuk rinata. 1Wawkinikuna paninikuna,
25Shukta kunan kachanayni tiyan imashna pasanaykichi kashpanpas
nishpa yuyarishpayni wawkinchi kayta kankunata rimani: $PXQFKL
Epafroditota kuti kankunama Jesusta yuyashpa kushikuychi. $FKND
kachahuni. Payka ñukaraykuka ali kuti chasnallatata killkashpaynipas
yanapawakmi. Ñukawa pakta Yaya mana amirinichu kutikashka chayllatata
Diospa shiminta yachachik kan. kankunata rimanata. Chasna kuti
5XQDNXQDxXNDQFKLWDSDULVLFKLVKSDQNXێ rimashkaynika kankunata yanapankami.
napas ñukawa pakta Jesukristumanta 2$OLWDNX\UDUL\FKLFKD\NDQNXQDWD
SD\WDULNXVKSD\NLFKLNXVKLNXQD\NLێ DOLWD0RLVHVSDNLOONDVKNDQNDPDFKLVKێ
chipa. &KDVQDSD\NDQNXQDSLNDKXVKێ kakunata paktachishpaynimi Yaya
pan ñukapas kankunamanta manana Diospa wawan kani nishpa. Ñukami
yapa yuyarishpachu kasha. 29Kankunapi tukuy runakunamanta ashwan alita
SDNWDVKSDQ-HVXNULVWXWDNLULNZDZNLQێ 0RLVHVSDNLOONDVKNDQNDPDFKLVKNDNXێ
chi kashkanrayku payta kushikushpa nata kasushpa kawsashkaynita yuyarini.
yaykuchiychi. Tukuy payshina kirik 50RLVHVSDNLOONDVKNDQSLULPDVKNDQێ
rayku, ñukapas kikin israel runami kani. tukuypi Yayan Diosta kasuk kananta
0RLVHVSDNLOONDVKNDQNDPDFKLVKNDNXێ rikuchirka, chasnami ñukapas munani
nata kasukkunamanta ashwan alita SD\VKLQDOODWDWDNDVXQDWDZDxXQD\QLێ
kasuk *fariseokuna nishkankuna kama. 11Chasna payta kasushpa
muntunmanta karkani. 6Nima pi kawsashpayni kirini ñukapas payshina
atiparkachu ñukamanta mana alita wañushkaynimanta kawsarinaynita.
rurashkaynita rimanata. <DSDPXQDVKێ
payni tukuy israel masinikuna Yaya Pablo kirikkunata kunan payshina
Diosta alita kasushpa kawsanankunapa, tukuy uras Jesukristupa
-HVXNULVWXWDNLULNNXQDWD\DSDSLxDULUێ munashkanta ashwan alita
kani. Runakunata yuyayninkunapi rurashpa kawsanankunapa
pantachichinahun nishpayni paykunata 12Ñukaka manara yachanirachu
apishpa kachapayarkani apukuna Jesukristushina alillata rurashpa
kastiganankunapa. kawsanata. Chayta yachashpayni mana
7Ñawpa yuyarirkani tukuy chay munanichu chasnalla kiparinata.
kamachishkankunata kasushpayni Yaya $VKZDQWXNX\WDUXUDQL, Yaya Dios
Diospa rikushkanpi ali kanaynita. PXQDVKNDQVKLQDDOLOODWDUXUDNWXNXQD\ێ
Kunanka *Kristuta kirishpayni yuyarini, nipa, -HVXNULVWXxXNDWDSD\SD\X\DVKێ
tukuy chay ñawpa yuyarishkaynikunaka kan runanta rurawashkanrayku. 13:DZێ
mana ali kashpankuna runakunata kikuna panikuna, kuti rimashkaykichi
arkanahun uchankunamanta llakichiy PDQDUDPL<D\D'LRVPXQDVKNDQVKLQDێ
tukunankunapa. 8Tukuy ñawpa rachu tukushkani. Chasna kashpan
yachakushkaynikunata kunanka nima tukuy chay ñawpa rurashkaynita
imatashina rikunina Yaya Diospa sakishpayni manana yuyarininachu.
.DFKDVKNDQ.LVKSLFKLN-HVXVND$PX\QL 7XNX\WDUXUDQL<D\D'LRVSDPXQDVKێ
tukushpan. Tukuy maykantami kanta tukuypi alita rurak tukunaynipa.
runakuna ali kananta yuyarinahun, 14Tukuy atipashkaynita rurani siluma
4
1&KD\UD\NXPXQDVKND\QLZDZNLQLێ tukuy shutipa rimanakunata, tukuy
kuna paninikuna, Jesukristuta alita maykanmi Yaya Diospa rikushkanpi,
NDWL\FKLSD\WDNDVXVKSDNDZVDQD\NLێ runakunapa rikushkanpipas ali
chipa. Kankunata yuyashpayni yapa rimanakuna, ali ruranakunapas kan,
rikunayani. Kankuna Yaya Diospa chaykunata yuyarishpa kawsaychi. Tukuy
shiminta yachachishkaynimanta alita ali yuyaykunallata, ali ruranakunallata,
NLULVKND\NLFKLUD\NX\DSDNXVKLFKLZDQێ tukuy munaypakunata, tukuy ali kushichik
kichi. rimanakunata yuyarishpa kawsaychi.
2Pani Evodia, pani Síntike, kankunata Tukuy runakunapa ali rurahushkankuna,
rimani: Jesukristuta kirishkaykichirayku maykanmantami shukkunaka rimanahun
\X\DQDNXVKSDVKXN\X\D\OODZDNDZVD\ێ yapa alimi nishpa, tukuy chaykunata
chi. 3Yachachik masini, kanta tapuni yuyarishpa kawsaychi.
chay panikunata yanapanaykipa shuk 9Tukuy yachachishkaynita alita
1
1-2Munashkanchi wawkinchikuna Chaymantapas imashnami kankuna
paninchikuna, ñuka Pablo wawki SXQWLUXFKD\VKLPLWDX\DVKND\NLFKLێ
7LPRWHRZDSDNWDND\NDUWDWDNLOONDKXQێ manta pacha ashwanta ashwanta
chi. Ñuka Pablo Yaya Dios munashpan kasushpa kawsahunkichi, chasnallatata
Jesukristupa *apostolnin tukushkani. WXNX\SDUWLNLULNNXQDSDVNDZVDKXQێ
Kankuna Kolosa llaktapi Jesukristuta kuna. Chay shimita uyashpaykichi
kirik masinchikuna Yaya Diospa asirtashkankichi Yaya Diosmanta
akllashkan runankunarayku kay kartata shutipa kashkata rimak kananta, paylla
killkahunchi. Yayanchi Dios kankunata PXQDVKSDQxXNDQFKLWDXFKDQFKLNXQDێ
llakichishpan yanapachun kushilla manta pichananta ñukanchirayku
kawsanaykichipa. rurashkanpi sinchikushpanchi.
7Chaytaka munashka wawkinchi
Pablokuna Yaya Diosta kirik Epafrasmi ñukanchiwa pakta sumakta
masinkunarayku mañanahun kankunata yachachirka. Kristuta alita
37XNX\XUDV$PXQFKL-HVXNULVWXSD kasuk kashpan kankunata sumakta
Yayan Diosta kankunarayku mañashpa yanapashka. 8Chaymantapas paymi
agradesinchi. 4Sumakta *Kristu Jesusta ñukanchita kwintak shamurka Yaya
kirishpa kawsahushkaykichita uyashkanchi. 'LRVSD(VStULWXQNDQNXQDWD\DQDSDVKێ
Chaymantapas yachashkanchi tukuy SDQ\X\DQDNXVKSDNDZVDKXVKND\NLێ
ñukanchi kirik masikichikunata yuyashpa chita.
kawsanaykichita. 5Chasna kawsahunkichi 9&KDVQDZDZNLQFKL(SDIUDVNZLQWDێ
478
479 .2/26$3,.,5,..81$5$<.8.,//.$1
3
rurashpa rihunchi. 1.DQNXQD-HVXNULVWXZDVKXNOODێ
20Imashnami shuk wañushka runaka shina tukushkaykichirayku Yaya
ñawpa kawsashkanta sakishka, FKDVQDێ 'LRVSD\WDZDxXVKNDQPDQWDNDZVDFKLێ
shina kankunapas wañushkashina mushpan kankunapas wañushkashina
kashkaykichirayku sakishkankichi kashkaykichimanta kawsachiy
kasunata runakuna kasuhushkankuna tukushkashina kahunkichi alitana
kirinakunata. Kristuwa shukllashina rurashpa kawsanaykichipa. Chayrayku
tukushkaykichirayku pay wañushpan yachashpaykichi *Kristu Yaya Diospa
kankunapas ñawpa kawsashkaykichita kuskan parti tiyahushkanta tukuy ima
sakishpaykichi wañushkashina tiyashkata kamachinanpa, ashwanta
tukushkankichi. Chasna kashpan ashwanta paypi sinchikushpa tukuy
¿imaraykutaya kunan kuti Yaya Diosta munaywa paypa munashkanta rurashpa
PDQDNDVXNNXQDVKLQDUXQDSD\X\DULVKێ kawsaychi. 2<D\D'LRVPDULQDNDKXVKێ
kankunata kasunayankichi? 213D\NXێ kaykichita yuyarishpa payllata
483 .2/26$3,.,5,..81$5$<.8.,//.$3
1
1Munashkanchi wawkinchikuna yachachirkanchi. Paypa Espíritun
paninchikuna, ñuka Pablo ñukanchiwa pakta kahushpan
Silvanowa Timoteowa pakta kay kartata kankunata riksichirka rimashkanchika
killkahunchi tukuy kankuna Tesalónika shutipa kananta. Ñukanchi chay shimita
OODNWDSLWDQWDULN<D\D'LRVSDZDZDQێ shutipa kashkanta yachashpa kankunata
kuna, Jesukristuta kirikkunarayku. Yaya yachachirkanchi. Chaymantapas
'LRVNDQNXQDWDOODNLFKLVKSDQ\DQDSDێ yachachishkanchita paktachishpa
chun kushilla kawsanaykichipa. NDZVDVKSDQFKLNDQNXQDWDULNXFKLUNDQێ
chi shutipa kananta. $OLWD\DFKDQNLFKL
Tesalonikapi Jesusta kirikkuna imashna alitami rikuchishkanchi
alita rikuchikkuna kankunata yanapananchipa shutipa
kanankunamanta riman kirikkuna tukunaykichipa.
2Tukuy uras mañahushpanchi 65LNXFKLVKNDQFKLPDQWD\DFKDNXVKێ
486
487 7(6$/21,.$3,.,5,..81$5$<.83817,58.,//.$12
2
1Wawkinchikuna paninchikuna, ZDZDQWDDOLWDNX\UDNVKLQDNX\UDUNDQێ
kankuna ña yachankichi ñukanchi chi. 8Kankunata yapa yuyashpanchi
kankunama rishkanchika mana yanka PDQDPL<D\D'LRVSDVXPDDOLVKLPLQێ
kashkanta, ashwan Jesusmanta llatachu riksichirkanchi. $VKZDQ
yachachishpanchi kirik tukurkankichi. ñukanchita wañuchinahuma karka
2$OLWD\DFKDQNLFKLPDQDUDNDQNXQDSL chaypi kushilla wañunchima karka yapa
paktashpanchi Filipos llaktapi \X\DVKNDQFKLUXQDNXQDWXNXVKND\NLFKLێ
xXNDQFKLWD\DSDPLOOD\SDWDUXUDVKNDQێ rayku.
kunata. Chaypi yapa parisishpanchipas 9Wawkinchikuna paninchikuna,
3
PDVLQLNXQDZDxXFKLUNDNXQD$PXQFKL 1-2Nima imata kankunamanta
4
rikunayashpa kahunkichi imashnami 1Wawkinchikuna paninchikuna,
xXNDQFKLSDVNDQNXQDWD\DSDULNXQD\DQێ kunan ashwanta yuyachishpa
chi. 7Chasna alita Jesuspi sinchikushpa killkanchi. Ña ñukanchimanta
kawsahushkaykichita yachashpanchi yachakushkankichi imashnami
xXNDQFKLWDDFKNDNXWLLPDSLVKLVKSDQێ kawsanaykichi tiyan Yaya Diosta
SDVUXQDNXQDxXNDQFKLWDSDULVLFKLVKێ kushichishpa. fXNDQFKL$PXQFKL
SDQNXQDSDVNDQNXQDPDQWDNXVKLNXVKێ Jesusta kasushpa kankunata atunta
kanchi. 8Kankuna mana sakishpa tapunchi ashwanta ashwanta Yaya
Jesuspi sinchikuhushkaykichita Diosta kushichishpa kawsanaykichipa.
\DFKDVKSDQFKLOODNL\ZDNDKXVKNDQFKLێ fDSD\WDNXVKLFKLVKSDNDZVDKXVKSD\NLێ
manta sumakta kushillayashkanchi. chipas ashwan ali kama tukuy uras
9Imashnashi agradesinchima Yaya DVKZDQWDSD\WDNXVKLFKLVKSDNDZVDQD\ێ
Diosninchita chasna ñukanchita yapa kichipa. 2$PXQFKL-HVXVSDULPDVKNDQWD
7(6$/21,.$3,.,5,..81$5$<.83817,58.,//.$4 490
5
1Wawkinchikuna paninchikuna, kashkanchirayku ali yuyaywa
ima watami ima punchami kawsashunchi. Mana kashunchichu
Jesukristu kuti shamunka nishpa mana machashkashina yuyay illa. $VKZDQ
ashwanta kankunarayku killkananchi Jesukristupi sinchikushpa payta
tiyan. 2Kankuna ña alita yachankichi yuyashpa kawsashunchi. Chasna
$PXQFKL-HVXNULVWXNXQND\PDQWD kawsashpanchimi shuk suntalu
shamunanta, imashnami shuk shuwa aserumanta arkahuk kamisata
kunkaymanta paktan tutapi, nima pi churarishkashina kanchi. Chaymantapas
yuyarihushkanpi. 35XQDNXQDULPDVKێ kushilla Yaya Dios ñukanchita
pankuna kushilla kawsahunchi, mana NLVKSLFKLQDQWDFKDSDVKSDNDZVDVKXQێ
tiyanchu nima imata manchananchipa chi. Chasna kawsashpanchimi shuk
nishpa, kunkaymanta paktanka suntalu umanta aserumanta kaskunwa
wañuyka paykunarayku. Imashnami arkahushkashina kanchi. 9Yaya Dios
shuk warmi chichuka kunkaymanta mana munanchu kastigarinanchita yapa
nanachin wawayananpa, chasnashinami sinchita piñarishpa kastigahushkanpi.
Jesús kunkaymanta paktanka. $VKZDQPXQDQ$PXQFKL
Imashnami warmi chichuka mana Jesukristuranti kishpichiy tukunanchita.
kishpinchu wawayananmanta, FKDVQDێ 10Jesukristu ñukanchirayku wañurka
NLULKXVKND\NLFKLUD\NXSDULVLKXVKND\NLێ
Pablokuna Tesalónika llaktapi FKLWDULNXVKSDQNXQDUXQDNXQDULNVLQNDێ
kawsak kirikkunata saludanahun kuna, <D\D'LRVNDQNXQDWDDOLNDPDFKLێ
1
1Munashkanchi wawkinchikuna nan mushu mundupi yaykuchishpan
paninchikuna, ñuka Pablo alita rurananta.
Silvanowa Timoteowa pakta kay kartata 6Tukuy Yaya Diospa rurashkanka
493
7(6$/21,.$3,.,5,..81$5$<.8,6+.$<1,1.,//.$12 494
2
1-2Wawkinchikuna paninchikuna, paktananta. Rikurinan puncha manara
$PXQFKL-HVXNULVWXVKDPXQDQ paktarishpan mana tiyankarachu.
punchamanta yuyarishpaykichi 7Kunan ña runakuna Yaya Diosta mana
1
1-2Munashkayni wawkini Timoteo, chaykunata yuyarishpa kawsashpanchi
ñuka Pablo kay kartata killkahuni yanka yuyarishpalla kiparinchi, ULPDQDێ
kanrayku. Ñuka Jesukristupa *DSRVWROێ kushpa shukwa shukwa. Nima imapi
nin kani. Yaya Dios Jesukristuwa pakta \DQDSDQFKX<D\D'LRVSDPXQDVKNDQێ
akllawashka paypa kachashkan shina *.ULVWXSLVLQFKLNXVKSDNDZVDQDQێ
kanaynipa. Yayanchi Dios ñukanchita chipa. 5Ñukanchi Yaya Diospa shiminta
kishpichishpan chapahunchi Jesukristu yachachinanchika kanmi kirikkuna
kuti shamunanta. .DQND\DFKDFKLVKND\ێ yuyanakushpa kawsanankunapa runa
nita uyashpayki *.ULVWXWDNLULVKND\NLێ masinkunawa. Mana uchata rurashpa,
rayku kikin wawaynishinami kanki. ali yuyaywa kashpa, shunkunchimanta
Yayanchi Dios, $PXQFKL-HVXNULVWXSDV pacha Kristuta kirishpa kawsashpanchi
NDQWD\X\DVKSDQOODNLFKLVKSDQ\DQDSDێ atipanchi yuyanakushpa kawsanata.
chun kushilla kawsanaykipa. 6Shuk kirik masinchikuna Yaya Diospa
DOL\DFKDFKLVKNDQWDPDQDQDNDVXQD\Dێ
Pablo Timoteota kunan yanka nahunchu, FKD\UD\NX\DQNDVKLPLNXQDێ
rimashpa yachachihukkunata mana manta rimanakushpa kawsanahun.
kasunanpa 7Chay runakunaka munanahun Yaya
3Wawkini, chay Masedonia allpama Diospa kamachishkanta yachachik
rihushpayni rimashkaynishina, kanata. Chasna kashpanpas mana
kutikashka kanta rimani: Efeso llaktapi DVLUWDQDKXQFKXSD\NXQDNLNLQ\DFKDFKLێ
kipariy alita yachachinaykipa. Chaypi hushkankunata. $OLWDPL\DFKDFKLKXQL
kiparishpayki kamachiy chay llullachik nishpa yuyarihushpankunapas paykuna
runakunata mana Jesukristumanta kikin mana asirtanahunchu.
FKLNDQ\DFKDFKLQDNXQDWD\DFKDFKLQDQێ 8<DFKDQFKL<D\D'LRVSDNDPDFKLVKێ
497
7,027(25$<.83817,58.,//.$12 498
3
churarinankunaka ali rikurinanpa. 1Kunanka shuk ali rimanata
Mana kanahuchun karikunata mana rimashkayki. Shuk wawkinchi
alikunata yuyachik, nima kanahuchun kanta rimashpanka ñuka Jesukristuta
UXQDNXQDSD\NXQDWDULNXVKSDNDQDQNXێ kirikkunata yachachishpa yanapanayani
napa. &KXNFKDQNXQDWDDOLOODWDxDNFKDێ nishpa, chay wawkinchita rimay chay
nahuchun. Mana kanahuchun yapa munanaykika alimi, yapa ali tarawanata
7,027(25$<.83817,58.,//.$3 500
4
1Wawkini,
Yaya Diospa Espiritunka kasuychu. $VKZDQ\DFKDNX\<D\D
sumakta ñukanchita riman, Diospa rimashkanllata kasushpa
-HVXNULVWXVKDPXQDQSXQFKDNXFKX\Dێ kawsanata. 8$\FKDQFKLWDVDPSD\DNWD
hushpan shuk payta kirikkunaka kuyuchina uchillastu ali kan, D\FKDQێ
manana payta kirinayankakunanachu. FKLWDVLQFKLNXFKLVKSDDOLWDNDZVDQDQێ
6KXNUXQDNXQDSDOOXOODFKLVKSDULPDVKێ chipa. Chasna kashpanpas ashwan ali
kankunatana kirishpa kawsankakuna. kan Yaya Diospa munashkanta rurashpa
6XSD\SD\X\DFKLVKNDQ\DFKDFKLQDNXێ kawsananchipa. Chasna rurashpanchimi
nata kasushpa kawsankakuna. 2Llullak kay allpapi alita kawsanchi. &KD\PDQێ
7,027(25$<.83817,58.,//.$45 502
5
11Wawkini, tukuy kay kanta 1Wawkini, shuk ruku wawki mana
QLUDWXNX\NLULNNXQDZDWDQWDULVKSD\NLێ NDVKSDQNDFKD\ZDZDNXQD\DFKDNXQDێ
chi Yaya Diospa shiminta leyishpa huchun mamankunata alita yuyashpa
uyachiy, yachachishpa sinchikuchiy yanapanankunapa. Mamankunata
wawkikunata panikunatapas. 14$PD yuyanankuna tiyan, paykunata
sakiychu yachachinata. Yaya Dios wiñachishkanrayku. Chasna chay
Espiritunwa kankunata sinchikuchik wawankunaka mamankunata yuyashpa
wawkikunata yuyachishpan munananta yanapashpankunami Yaya Diospa
rimashpa makinkunata umaykipi rikushkanpika ali kan. 5$VKZDQVKXN
churarkakuna. &KDVQDPDxDKXVKSDQێ wakcha pani mashintu Yaya Dios
kuna Yaya Dios yachachinaykipa kanta yanapananta chapashpa kawsashpan
yachayta kushpa atipachishkanta punchanti tutanti payta mañashpa kan.
yuyariy. 66KXNSDQLPDVKLQWXD\FKDQPXQDVKێ
15Chayrayku wawkini, Yaya Dios kata rurashpa kawsahushpanka Yaya
kanta yachachinata atipachishkanta Diospa rikushkanpika wañushkashinami
yuyarishpa yachachiylla. Chasnami kan. 7Kanka yachachiy chay pani
503 7,027(25$<.83817,58.,//.$5
6
kini, Yaya Diospa, Jesukristupa, Yaya 1Tukuy patronpi tarawak kirikkuna
hun. Paykuna kikinpa mana valik Jesukristuta kuti kay allpama kachanka.
ZDNOLFKLNPXQDQDQNXQDZDZDNOLFKLULVKێ Payka shuklla tukuy uras chasnalla ali
pankuna kullunkakuna. 10Yapa kullkita yuyayyu tukuymanta yachayyumi kan.
munashpa kawsashpanchi tukuy mana Payka tukuy atun apukunamanta atun
alikunata ruranchi. Shukkuna yapa kullkita apumi, tukuy kamachikkunamanta atun
munak tukushpankuna Jesukristuta kamachikmi. 16Yaya Diosllami nima
kirinata sakishkakuna. Chasna mana Yaya ima uras wañunchu. Payka kawsanmi
Diosta kasunayashpankunami yapa suma chuyahlla punchapi, chaypi nima
parisishpa kawsanahun. PD\NDQUXQDDWLSDQFKXSD\WDND\OOD\Dێ
nata. Nima maykan runa payta
Pablo Timoteota yachachin alita rikushkachu, nima maykan atipanchu
rurashpa kawsananpa rikunata payta. Payllata tukuy runakuna
11WawkiniTimoteo, Yaya Diosta atunyachishpa kushichinahuchun.
kasuk runa kashpayki ama chay mana Paylla tukuy uras wiñaypata ñukanchi
7,027(25$<.83817,58.,//.$6 506
1
1-2Munashkayni wawkini Timoteo, kirishpa kawsapayarkakuna. &KDVQDOODێ
yuyashkayni wawaynishina tata kantapas yuyarini, paykunashina
kashpayki ñuka Pablo kay kartata sumakta Jesukristuta kirishpa
killkahuni kanrayku. <D\D'LRVPXQDVKێ kawsahushkaykita.
pan Jesukristuka akllawashka *DSRVWROێ 6Chayrayku makinita kanpi churashpa
507
7,027(25$<.8,6+.$<1,1.,//.$12 508
2
ND\QLUD\NXND\NDUVHOSLFKXUDZDVKSDQێ 1Wawayni, Jesukristu kanta
3
Paykunaka alichay tukushka kanahun 1Wawkini, kayta alita yachanayki
4
1Kristu Jesús kutikashka shamunka Diosta kawsaynita kushpa kushichishami,
tukuy runakunata kamachik imashnami *saserdotenchikuna *vinuta
kananpa. &KDVQDVKDPXVKSDQZDxXVKێ talishpa rurapayanahun shuk obeha
kakunata kawsakkunatapas tapunka maltata wañuchishpa Yaya Diosta
alitachu rurashkakuna manachu nishpa. kushichishpa rupachihushkankunapi. Ñami
Chayta yuyarishpayni paypa paktarihun wañuchiwanankuna punchaka.
ULNXVKNDQSL<D\D'LRVSDULNXVKNDQSLێ 7Ñukaka Jesukristuta kirishkaynimanta
WDSXVKSDQULPDN$PXQFKL-HVXNULVWXND SXQWDQSLNDKXVKND\QLSLVLQFKLNXFKLZDVKێ
kuti shamushpan sumakta kushichiwanka. pan sumakta yanapawashka tukuy mana
Mana ñukallatachu chasna alita israel runakunatapas paypa shiminta
kushichinka, ashwan tukuy paypa yachachinata paktachinaynipa. Chasna
shamunanta alita yuyashpa chapahuk Yaya Dios munashkanshina paykunapas
runakunatapas chasnallatatami Jesús runakunata kishpichinanmanta
kushichinka. uyashkakuna. Yaya Dios yanapawashpan
kishpirkani mana chay chikniwak apukuna
Pablo kartanta tukuchihushpan wañuchiwanankunapa. 18Chasnallatatami
rimashkan payka kuyrawanka tukuy mana
9Wawkini, utkalla rikuk shamuway. alikunamanta. Kuyrawankami siluma
10:DZNL'HPDVND-HVXVWDPDQDNLULNNXQDێ pushawananpa kushilla paywa kawsak
VKLQDNDZVDQDWDPXQDVKSDQVDNLZDVKێ rinaynipa. Tukuy runakuna tukuy uras
kami. Tesalónika llaktama rishka. Wawki wiñayparayku payta atunyachishpa
Kresenteka rishkami Galasia allpapi kushichinahuchun. Chasna kachun.
llaktakunama yachachinanpa. Wawki
Titopas Dalmasia allpapi llaktakunama Ña kartanta tukuchihushpan
rishka. 11Wawki Lukasllami ñukawa kaypi Pabloka tukuy kirikkunata saludan
kiparishka. Shamuhushpayki wawki 19Wawkini Timoteo, saludapay
Markusta pushamupay ñukata tukuy imapi paninchi Priskata, ZDZNLQFKL$NLODWD,
yanapawananpa. 12Wawki Tikikotaka Efeso ZDZNLQFKL2QHVLIRURSDD\OOXQNXQDWDێ
llaktamami kachashkani kirikkunata chaypi pas. 20Wawkinchi Erastoka Korinto
yanapananpa. 13Shamuhushpayki llaktapimi kiparishka. Wawki Troɹmoێ
kapaynita apamupay, Troas llaktapi wawki taka unkushkatami sakishkani Mileto
Karpopa wasinpi sakishkaynita. Chaymanta llaktapi.
libruynikunata apamupay. Tukuymanta 21Wawkini, manara tamya killakuna
1
1Munashkayni wawkini Tito, ñuka payki churay yachachikkunata
kani Pablo, <D\D'LRVSDNDPDFKLVKێ yanapashpa kirikkunata sinchikuchik
kan, chaymanta Jesukristupa *apostolnin. wawkikuna kanankunapa, imashnami
$NOODVKNDNDQLWXNX\NDQNXQD<D\D'LRVSD kanta rimarkani chasna. 6Chay
akllashkan masinikunata yachachishpa akllanayki wawkika alita kawsak runa
yanapanaynipa alita paypi sinchikushpa kanan tiyan, nima pi millaypata
kawsanaykichipa, chaymantapas shutipa rimanankunapa paymanta. &KD\PDQWDێ
kashkata alita riksinaykichipa imashnami pas shuk warmiyulla kanan tiyan.
Yaya Diospa rikushkanpi ali kashunchi Wawankunapas Jesukristuta kirik
nishpa. 2Paypa rikushkanpi ali kashpanchi kanankuna tiyan, QLPDSLULPDQDQNXێ
paywa wiñaypa siluma kawsak rinanchita napa millaypata rurak wawakunami
yachanchi. 0DQDUDND\DOOSDWDUXUDKXVKێ kaykunaka, yayankunatapas mana
panra mana llullak Yaya Dios ña rimarka kasunahunchu nishpa.
ñukanchi runakuna wiñaypa paywa pakta 7<D\D'LRVSDUXQDQNXQDWD\X\DFKLێ
3
kawsananchita. Yaya Dios chay rimashkan nanpa yanapananpa churashka kashpan
shiminta riksichinan puncha kunan ña alita kawsak kanan tiyan, nima pi
paktarishpan ñukanchita riksichishka. millaypata rimanankunapa paymanta.
Ñukanchita kishpichik Yaya Dioska ñukata Mana kanan tiyanchu pay kikinpa
churawashka, paypa rimashkanta munashkanllata rurak, nima pita kasuk.
\DFKDFKLVKSD\QLFKD\VKLPLQWDULNVLFKLQD\ ێChaymanta mana piña, PDQDPDFKD\ێ
nipa. siki, mana makanakuysiki, nima kullkita
4Kanka kikin wawaynishinami kashpayki llullachishpa apiysiki kanan tiyan.
ñukawa pakta *.ULVWXWDNLULNNDVKND\NLێ 8$VKZDQSD\WDSDV\DNUXQDWDDOLWD
rayku kay kartata killkahuni kanrayku. wasinpi yaykuchik kanan tiyan. Tukuy
Yayanchi Dios, ñukanchita kishpichik shunkunmanta pacha alikunata rurak
Jesukristupas kanta llakichishpan kanan tiyan, sumakta yuyarik, tukuy
yanapachun kushilla kawsanaykipa. runa masinkunata chasnalla Yaya Dios
munashkanshina rurak, Yaya Diosta
Jesukristuta kirikkunata yachachik alita kasuk, pay kikinta mana ali
Titomanta riman ruranakunamanta kuyrarinata yachak
5Wawkini Tito, chay Kreta islapi kanan tiyan. 9Shutipa Yaya Diospa
kanta sakishkani, chaypi rurananchipa VKLPLQWDNLULNPDVLQNXQDWD\DFKDFKLێ
514
515 7,725$<.8.,//.$12
2
lla chasna yanka mana alita 1Kanka wawkini, Yaya Diospa
3
chun, tukuy runakuna rikushpankuna 1Chay wawkikunata panikunatapas
519
),/(0215$<.8.,//.$ 520
1
1Ñawpa Yaya Dioska kacharka 4YayaDios Jesukristuta churarka
SD\SD\DFKD\QLQZD\DFKDFKLNNXێ tukuy *angelkunamanta ashwan
nata, yaya rukunchi wañukunata achka yachayyu kananpa. Payta Wawayni
kuti yachachinankunapa chikan chikan nishpan tukuy angelkunamanta pasa
yachachinakunawa. 2$VKZDQNXQDQND\ kananta rikuchirka. 5Nima shuk angelta
allpa tukurihushkan punchakunapi rimarkachu:
Wawan Jesukristutami kacharka Kanka kikin wawaynimi kanki,
\X\DULVKNDQWDxXNDQFKLWDULNVLFKLێ NXQDQNDQWDZDZDWDUXUDVKێ
nanpa. 0DQDUDQLPDLPDWL\DKXVKSDQێ kaynirayku nishpa.a
rami Yaya Dioska Wawanwa pakta Chaymantapas nima shuk angelta
tukuy tiyashkata rurarka. Chaymanta rimarkachu:
payta churarka tukuyta kamachik Ñukaka yayaykimi kani, kanka
kananpa. 3Jesukristumi ñukanchita kikin wawaynimi kanki nishpa.
ULNVLFKLQ<D\DQ'LRVFKX\DKOODSXQFKDێ $VKZDQ*Kristullatami chasna rimarka.
shina yapa ali, chaymantapas atun 6Chaymanta Yaya Dioska shuklla
xXNDQFKLUDQWLZDxXVKSDQXFKDQFKLNXێ rimarka:
namanta picharka. Chaywashami siluma Paykunataka wayratashinami, nina
rishpan tukuymanta pasa atun yachayyu sintihuktashinami kachani
Yayan Diospa kuskan partima tiyarirka munashkaynita ruranankunapa
paywa pakta tukuyta kamachinanpa. nishpa.
521
+(%5(2581$.81$5$<.8.,//.$12 522
2
Kuska alillatami kamachinki. 1Jesukristutukuyta kamachinan
9 Kanka alillata munakmi kanki, NDVKSDQDNX\FKLFKD\X\DKXVKNDQێ
FKLNQLQNLPLPLOOD\SDUXUDQDNXێ chi shimita ashwan alita asirtashpa
nata. Chayraykumi ñuka kasushpa kawsashunchi. Pakta ali
<D\D\NL'LRVNDNDQWDDNOODVKێ ñampita rihushkanchita pantachishpa
kani kamachinaykipa. Tukuy chinkarinchima. 2Ñawpa Yaya Dioska
runa masikikunamanta kantaka paypa *angelkunatami kachashpa
ashwantami kushillayachisha kamachishkankunata Moisés wañuta
nishpa. riksichirka yaya rukunchi wañukunata
10Chaymantapas Wawanta rimarka: yachachinanpa. Chay angelkunalla
Kan Dios kashpaykimi nima ima rimashkan kamachishkakunaka alita
tiyashpanra allpata silutapas kasunankunapami karka. Tukuy
rurashkanki. chaykunata mana kasukkunataka Yaya
11 7XNX\FKD\NXQDNDFKLQNDULQNDNXێ Dioska rurashkankunashina kuskanpi
nami, ashwan kanka chasnalla kastiganan karka. 3Imashnashi Yaya
wiñaypa kawsanki. Diospa kastigananmanta kishpinchima,
7XNX\FKD\NXQDNDFKXUDULQDVKLێ ñukanchita kishpichinanpa yapa ali
nami mawkayashpan liki liki atun yachaywa rurashkanta mana
tukunkakuna. munashpanchika. Chasna ñukanchita
12 Chasna tukushpankuna shuk mawka kishpichinanmanta Jesukristu kikinmi
churarinatashinami wichunki. puntiru yachachirka. Chaymanta
Shuk mawka churarinata mushuwa maykankunami paypa rimashkanta
kampyahukshina chay mawka yachakurkakuna, chaykunapas
allpata, mawka siluta ñukanchita rimarkakuna shutipa
wichushpa mushutana ruranki. kananta. 4Chaymantapas Yaya Diosmi
7XNX\DOOSDVLOXWXNXULVKSDQNXQDێ paypa yachayninwa nima ima uras
SDVNDQNDWXNX\XUDVFKDVQDێ rikushkanchikunata, suma mana
llami kanki, wiñaypata atipaypakunata, atun yachaywa
kawsanki nishpa. ruranakunata ñukanchita riksichishka
13Yaya Dioska Wawan Jesukristullatami yachananchipa shutipa pay ñukanchita
rimarka: kishpichinanta. Chasnallatatami
Kuskayni parti tiyariy kamachinaykipa Espiritunta ñukanchita kushka chay
ñukawa pakta, kanta chiknik Espíritun karan shukta atipachinanpa
runakunata winsinaynikama pay munashkanshina.
kanta kasunankunapana nishpa.
Manami nima shuk paypa angelkunata Jesukristuka shamurka runa
chasna rimarkachu. 14$QJHONXQDND tukushpan runa masinkunata
Yaya Diostami alita kasuk kanahun. yanapananpa
Chasna kasuk kashpankunami Yaya 5Yaya Dioska manami *angelkunataka
3
1Wawkikuna panikuna, Yaya paykichika alita kasuychi. $PD
'LRVNDNDQNXQDWDDNOODVKNDSD\UD\ێ chay mana kasunayak yaya
kulla kanaykichipa. Chayrayku tukuy rukuykichi wañukunashina
shunkuykichimanta pacha Jesusta tukuychichu. Paykunaka chay
yuyariychi, maykanmi Yaya Diospa chunlla chakishka allpapi
Kachashkan kashka paypa shiminta purihushpankuna mana
yachachinanpa, chaymantapas alitachu kasuwarkakuna.
maykanmi shuklla atun yachayyu Ñukata kamawarkakuna
*saserdote kan. Pay chasna kananta alitachu manachu paykunata
kirihushkanchita runakunata rimashpa yanapani nishpa.
kanchi. 2Chay Jesuska Yaya Diospa 9 Ñuka paykunata chusku chunka
4
sinchikuchinakuychi Yaya Diospa 1Chayrayku Yaya Dios manara
5
1Karan saserdotekunapa atun Melkisedekshina saserdote
apuka runapuramantallami kanaykipa nishpa.c
akllarishka kan runa masinkunarayku 7-HVXNULVWXND\DOOSDSLNDZVDKXVKێ
6
1Wawkikuna panikuna, akuychi llakirishpa Jesukristuta katinata.
kawsashunchi ruku runakunashina, 0DQDQD-HVXNULVWXWDNLULQD\DVKSDQNXێ
Jesukristupa yachachishkankunata nami Yaya Diospa Wawanta kuti kruspi
ashwanta yuyarishpa yachakushpa. wañuchik runakunashina kanahun.
Manami tukuy uras chayllatata Chasna kashpankunami paykunaranti
yachakushpa kawsashunchichu. Ñami runakunaka Jesukristumanta millaypata
yachakushkanchi mana alita rurashpa rimankakuna.
kawsananchitaka sakinanchi tiyan 7Maykankunaka Yaya Diosrayku shuk
7
1&KD\xDZSDNDZVDN0HONLVHێ ñukanchimanta pasa kashpankunapas.
dekkae Salem llaktapa atun apumi &KD\PDQWDFKD\WDDSLQDKXQ$EUDKDPێ
karka. Chaymantapas payllatatami atun manta mirashka runakuna kashpankuna.
yachayyu Yaya Diospa *saserdoten Mana apinahunchu paymanta pasa
karka. &KD\XUDVPL$EUDKDPNDVKXN kashkankunarayku. 6$VKZDQFKD\
atun apukunawa wañunakushpan Melkisedekka mana Levimanta miray
paykunata winsishpa kallpachirka. kashpanpas payta yaya rukunchi
Llaktanma kutishpanmi chay saserdote $EUDKDPNDVKXNSDFKDNWL\DSXVKNDQێ
0HONLVHGHNNDOODNWDQPDQWDOOXNVKLVKێ manta chunkata kurka. $EUDKDPPL
SDQ$EUDKDPWDWLQNXNULUND. Chasna karka maykantami Yaya Dioska ali
WLQNXNULVKSDQPL$EUDKDPWDULPDUND paktachinan shimita rimarka. Chay
Yaya Dios payta ashwanta yanapashpa $EUDKDPWDPL0HONLVHGHNNDULPDUND
kushichinanta. 2Chasna Melkisedek Yaya Dios payta ashwanta yanapashpa
SD\WDULPDVKSDQ$EUDKDPNDWXNX\ kushichinanta.
FKD\ZLQVLVKNDQDSXNXQDWDNLFKXVKNDQێ 7$OLWD\DFKDQFKLPD\NDQPLVKXNWD
8
kumi payka tukuy payta kirishpa Yaya 1-2Wawkikuna panikuna, tukuy chay
Diosta kayllayak runakunataka atipan rimashkaynimanta ashwan alimi kan
kishpichinata wiñayparayku. Wiñaypa kay rimashkaynika: Ñukanchipa tiyan
kawsahuk kashpanmi Yaya Diosta mana shuklla atun yachayyu *saserdote,
sampayashpachu mañan, tukuy payta maykanmi silupi kawsak atun yachayyu
kasushpa kawsak runakunarayku. tukuyta kamachik Yaya Diospa kuskan
26&KDVQDDWXQ\DFKD\\XVDVHUGRWHێ parti tiyarishpan ñukanchita yanapan.
tami munashkanchi: Yaya Diosrayku Chay Yaya Diospa kawsanan siluka
kawsakta, mana nima shuk millaypata manami runakunapa rurashkashinachu.
rurakta, ucha illata, runa masinkuna Yaya Diospa rurashkan kashpanmi shutipa
uchata rurahushpankunapas mana payta mañana wasi kan. Jesukristu
uchata rurakta, tukuy allpapi silupi ñukanchipa shuklla atun yachayyu
kawsakkunamanta pasa tukushkata. saserdote kashpanmi chay Yaya Diospa
27Shuk atun yachayyu saserdoteta kawsanan silupi rurahushkanwa tukuy
munashkanchi, maykanmi mana runakunata yanapahun.
Levimanta miray saserdotekunapa atun 3Tukuy saserdotekunapa atun
9
1Yaya Dioska chay ñawpa yaya nanpa. Manami munanichu kunan
rukunchi wañukunarayku paywa tukuy chay maletamanta shukllankama
alichanata rurashpan paykunata shukllankama kwintanata.
rimarka imashnami kay allpapi payta 6Tukuy chaytami Yaya Dioska chay
10
sumakta picharishka kanankuna tiyan. 1Moisespa killkashkan
11
1Wawkikuna panikuna, Yaya kawsanata munashpanchika puntiru
Diosta kirishpa kasushpa kirinanchi tiyan Yaya Dios tiyashkanta.
kawsashpanchimi alita yachanchi payka Chaymanta kirinanchi tiyan, tukuy
tukuy rimashkanta paktachinanta. shunkunchimanta pacha Yaya Diosta
Manara rikushpanchipas yachanchi maskashpanchika pay ñukanchita
tukuy Yaya Diospa rimashkanka shutipa llakichishpan yanapananta.
kananta. 2Chay ñawpa yayanchi ruku 7Ñawpa yaya rukunchi Noé wañupas
<D\D'LRVSD\WDVKXNSXQFKDNXVKLFKLێ 'LRVWDNLULNUXQDNXQDPDQWDNZLQWDQD\ێ
nanta. nipa. Chasna kashpanpas timpu
27Chasna Yaya Diosta kirishpanmi pishiwan Gedeonmanta, Barakmanta,
chay atun apu piñarihushkanta mana Sansonmanta, Jeftemanta, Davidmanta,
manchashpachu chay Egipto allpamanta Samuelmanta, chaymanta Yaya Diospa
543 +(%5(2581$.81$5$<.8.,//.$1112
12
$VKZDQPXQDUNDNXQDPL<D\D'LRV 1Chayrayku wawkikuna panikuna,
paykunata mushumanta kawsachishpan imashnami chay ñawpa kawsak
siluma kawsak rinata. 36Chaymanta kirik masinchikunaka Yaya Diosta alita
Yaya Diosta kasuk runakunamanta kirishkankunata rikuchishkakuna,
shukkunata asichirkakuna, PDNDUNDێ ñukanchita rikuhushpankuna akuychi
kuna, VKXNNXQDWDNDNDGHQDZDZDWDUNDێ ñukanchipas paykunashina alita Yaya
kuna, karselpi churarkakuna. 376KXNNXێ Diosta kirishpa kawsashunchi. Chay tukuy
QDWDNDUXPLZDWXNVLVKSDPLZDxXFKLUێ \DQNDOODVKDVKLQDNLULQDQFKLWDDUNDKXVKێ
kakuna. Shukkunataka seruchuwa kata sakishunchi. Tukuymanta ashwan
chawpinpi pitishpami wañuchirkakuna, XWNDOODVDNLVKXQFKLxXNDQFKLWDNDGHQDZDێ
shukkunataka sabliwa pitishpami shina utkalla watak uchata ruranakunata.
wañuchirkakuna. Shukkunataka $NX\FKLPDQDVDPSD\DVKSD<D\D'LRVOODSL
wasinkunamanta kallpachishpankunami sinchikurishpa kawsashunchi tukuy
llachapa illa, obeha karata kabrapa arkahushkata winsishpa Yaya Diospi
karata churarishpa shukma shukma paktananchikama.
purirkakuna. Chasna chiknik runakuna 2$NX\FKL-HVXNULVWXSLVLQFKLNXULVKSD
13
kankichi, maykanmi ñukanchirayku 1Wawkikuna panikuna, tukuy
shuk mushu alichanata Yaya Dioswa -HVXNULVWXWDNLULNPDVLNLFKLNXێ
rurashka. Chay ñawpa kawsak runa nawa mana sampayashpa yuyanakushpalla
.DLQNDZDZNLQ$EHOWDZDxXFKLVKSDQ kawsaychi. 2Kankunapi paktak runakunata
yawarnin shuturishpan Yaya Dioska ali munaywa wasikichipi kayaychi. Shuk
kastiganan karka. $VKZDQ-HV~V runakunaka chasna paktak runakunata
wañushpan yawarnin shuturishpanmi kayashpankunami mana yachashpa
<D\D'LRVNDxXNDQFKLWDXFKDQFKLNXQDێ *angelkunata yaykuchirkakuna.
manta llakichishka. -HV~VZDxXVKNDQێ 3Karselpi kahuk runa masikichikunata
PDQDPLWVDVKSDFKXQLPDSLQNDFKLVKSDێ
Santiago israel masinkunamanta chu yuyayta kun. 6-8Tapunaykichi tiyan
kirik masinkunata saludan \X\D\WD<D\D'LRVWDWXNX\VKXQNX\NLێ
1
1Ñukakani *Santiago, Yaya Diospa chimanta pacha. Tapushpaykichika ama
$PXQFKL-HVXNULVWXSDSDV yuyariychichu ¿<D\D'LRVNDNXZDQNDێ
kamachishkan runa. .DQNXQDDOOSDQFKLێ chu manachu? nishpa. &KDVQD\X\DULVKێ
manta shikwarishka israel kirik paykichika kankichimi ulas wayrawa
masinikunarayku killkani. Tukuy shuk partima shuk partima apay
kankuna chunka ishkay ñawpa yaya tukushkashina ishkay yuyayyu
rukunchi wañukunapa miraymanta runakuna. .DQNXQDFKDVQDNDVKSD\NLێ
Yaya Diospa runankunata, tukuy allpapi chika Yaya Dioska tapushkaykichitaka
shikwarishka kahukkunata saludani. manami kankunata kunkachu.
Chayrayku Yaya Diosta alita kirishpa
Kirikkuna imashna tapunaykichi tiyan.
parisishpankunapas
kushikunahuchun Kullkiyu runamanta nima imayu
2Wawkinikuna runamantapas riman
paninikuna, imatapas
parisihushpaykichika kushikuychi. 9Nima imayu kashkaykichirayku
549
6$17,$*23$.,//.$6+.$1.,//.$1 550
2
1Wawkinikuna paninikuna, Jesukristuta kirikkuna nishpa.
WXNX\PDQWD\DSDVXPD$PXQFKL 8Yaya Diospa killkachishkanpi
3
1Wawkikunapanikuna, mana rimanchi runa masinchikunata mana ali
DFKNDNDQNXQDPDQWD\DFKDFKLNێ kanankunata, pay kikintashina Yaya
kuna tukunayanahuchun. fD\DFKDQNLێ Dioska rurashka kashpanpas. 10Chay
FKL<D\D'LRVNDxXNDQFKL\DFKDFKLNNXێ shiminchimantalla ali rimanakuna,
6$17,$*23$.,//.$6+.$1.,//.$34 554
4
14Shunkuykichipi piñarishpa runa 1<X\DUL\FKLLPDUD\NXPLSLxDQDێ
PDVLNLFKLNXQDZDSDULKX\DQDWDPXQDQێ NXVKSDFKLNQLQDNXVKSDNDZVDQNLێ
kichima. Tukuy kankuna kikinpa chi. ¿Manachu kankuna kikinpa
munashkaykichillata shuk runakunata PXQDVKND\NLFKLOODWD\X\DULVKND\NLFKLێ
rurachinata munankichima. &KD\PDQWDێ rayku chasna kawsankichi? 2Kankunaka
pas kankuna kikinraykulla yuyarishpa VKXNLPDWD\DSDPXQDULVKSDNDZVDQNLێ
kankichima. Chasna kashpaykichika chi. Munarishpaykichipas mana
ama yuyariychichu yachakmi kani atipankichichu apanata. Chayrayku
nishpa. Chasna yuyarishpaykichika runa masikichikunapa imankunata yapa
mana shutipa yachakchu kankichi, kichunayashpa wañuchinkichi. Chasna
DVKZDQNDQNXQDNLNLQOODPLOOXOODFKLULێ UXUDVKSD\NLFKLSDVQLPDLPDWDDWLSDQNLێ
hunkichi. 15Yaya Dioska manami chichu kichunata. &KD\UD\NXULPDQDێ
ñukanchita chasna yuyachinchu. kushpa makanakushpa runa
$VKZDQxXNDQFKLNLNLQOODPLFKDVQD masikichiwa kawsankichi. Chasna
yuyarinchi, chaymantapas supay chasna kawsashpaykichipas nima imata
yuyarin. 16Chayrayku shuk runa rurankichichu. Munashkaykichita mana
masikichiwa piñarishpa parihuyanata apinkichichu, Yaya Diosta mana
munashpaykichika tukuy kankuna kikin tapushkaykichirayku. 3Yaya Diosta
munashkaykichillata shuk runakunata tapushpaykichipas payka manami
555 6$17,$*23$.,//.$6+.$1.,//.$4
5
1Kunan kankuna achka imayu 7Wawkinikuna paninikuna, kunan
1
1-2Munashkayni wawkinikuna rurashka. Chasna kashpanmi
paninikuna, ñuka Pedro kushikushpa chapanchi shuk puncha
Jesukristupa kamachishkan chaymanta silupi Yaya Dioswa kawsak rinanchita.
kachashkan kani paypa shiminta Jesukristuta wañushkanmanta
yachachinaynipa. Ñawpamanta pacha kawsachimushkanrayku yachanchi
Yayanchi Dios yachashpan Jesusta xXNDQFKLWDSDVFKDVQDOODWDWDNDZVDFKLێ
kirina kanaykichita kankunata akllarka nanta paywa kawsak rinanchipa.
payta kasuk runakuna kanaykichipa. 4Chasna paywa kawsak rishpaykichi
558
559 3817,583('523$.,//.$6+.$1.,//.$1
2
1Chayrayku tukuy mana ali uchaykichimanta picharishka paypa
ruranakunata sakiychi. $PD munashkanllata rurak *VDVHUGRWHNXQDێ
runakunata llullachichiychu. $PD shina kanaykichipa. Saserdotekuna
rimanaykichillawa ali yuyayyu wiwakunata Yaya Diosrayku
tukushpa kawsaychichu. $PDVKXNSD rupachishpa payta kushichipayanahun.
tiyashkanta munarishpa kawsaychichu. $VKZDQNXQDQNDNDQNXQD<D\D'LRVWD
$PDUXQDPDVLNLFKLPDQWDZDVKDWD yuyashpa kasushpa agradesishpa
rimaychichu. 2-3$VKZDQVLQFKLNX\FKL kawsanaykichiwa kushichiychi.
Yaya Diospa shiminta uyashpa. -HVXNULVWXxXNDQFKLUDQWLZDxXVKNDQێ
Imashnami shuk mushu wawayarishka rayku chaymanta Yaya Diospa puntanpi
wawaka yapa munan chuchunata, ñukanchirayku tapushpan Yaya Dioska
chasnashina munaychi Yaya Diospa NDZVD\QLQFKLZDSD\WDNXVKLFKLKXVKێ
shiminta yachakushpa kasushpa kanchimanta rimanka ali kan nishpa.
kawsanata tukuy uras ashwanta 6Yaya Dios ñawpa killkachishkanpi
Yaya Diosta alita kasushpa kawsaychi namanta uchayu tukushpan pay kikinpa
tukuy apukunamanta ashwan atun apumi uchanmantashina kruspi wañurka.
nishpa. $OOSD\NLFKLSLNDPDFKLNDWXQDSXWD &KDVQDZDxXKXVKSDQxXNDQFKLNXQDێ
ali yuyaywa kasuychi atun apumi kan ranti Yaya Diospa kastigananta
nishpa. parisirka. Payka wañurka ñukanchi
PDQDQDXFKDWDUXUDVKSDNDZVDQDQێ
Jesukristushina parisinanchimanta chipa, DVKZDQ<D\D'LRVSDPXQDVKNDQێ
yachachin tana rurashpa kawsananchipa. Pay
18Kankuna patronyu runakuna apuyu parisishkanraykumi ñukanchikunaka
runakunapas, chay kankunata aliyachishka tukushkanchi. 25Ñawpa
kamachikkunata ali yuyaywa kasushpa kankunaka pantashka obehashina
kawsaychi apuynimi kan nishpa. Shuk kawsapayarkankichi. Kunanka
kamachik ali shunku kashpan shuk piña Jesukristuta kasuk tukushkankichina.
kashpanpas chasnalla alita kasushpa Paymi kankunata kuyran obehakunata
kawsaychi. 19Kankunata yankamanta alita kuyrakshina, chaymantapas
parisichihushpankuna ali yuyaywa yanapan ali yuyaywa kawsanaykichipa.
awantaychi. <D\D'LRVWDNDVXNNDVKND\ێ
NLFKLUD\NXFKDVQDDOLWDDZDQWDVKSD\NLێ Warmiyukunata kusayukunata
chika Yaya Diosmi kankunamanta yachachin
kushikunka. 20Kamachikkunaka mana
3
1-2Chasnallatata kunan kankunapas
DPDPDQFKD\FKLFKXQLPDPXVSDUL\FKLێ D\FKDQWDVDNLVKNDQZDVKDULUNDZDxXVKێ
chu. 15$VKZDQWXNX\VKXQNX\NLFKLێ kakuna watarishkashina kahukkunata
manta pacha Jesukristu alillata rurak yachachinanpa. 20fDZSD1RpNDZVDVKێ
shuklla kankunata kamachik kananta kan uras chay wañushkakunaka Yaya
yuyarishpaykichi payllata kasuychi. 'LRVWDPDQDNDVXVKSDFKXNDZVDUNDێ
Runakuna kankunata tapushpankuna kuna. Noé atun lanchata rurahushkanpi
¿imaraykutaya parisishpaykichipas Yaya runa masinkunata rimarka Yaya Diosta
Dios kankunata tukuy parisinamanta kasunankunapa. Yaya Dios mana
kishpichinanta kirishpalla kawsankichi? munashpan chinkarinankunata unayta
nishpa, kankunaka ali shimikunawa chaparka payta kasunankunapa. Mana
paykunata ayniychi. 16$OLVKXQNXZD kasunayashpankuna tukuy allpata
paykunata valichishpa rimaychi. $OLWD yakuwana untachirka paykuna yakupi
rurashpa kawsaychi nima imamanta chinkarinankunapa. Noé rurashkan
shunkuykichipi rimay tukushka lanchapi pusak runakunalla chay atun
kanaykichipa. Chasna kawsashpaykichi untaymanta kishpirkakuna.
shuk runakuna kankunamanta alita 21Yaya Dios chay pusak runakunata
-HVXNULVWXWDNDVXVKSDNDZVDKXVKND\NLێ \DNXPDQWDNLVKSLFKLVKNDQNDEDZWLVDULێ
FKLPDQWDOOXOODVKSDPLOOD\SDWDULPDVKێ namanta ñukanchita yachachin. Mana
pankuna kikin rimashkankunamanta bawtisarinchichu aychanchita
pinkarinankuna tiyan. 17Millaypata mayllananchipa, DVKZDQEDZWLVDULQێ
rurashkaykichimanta parisishpaykichika chimi tukuy shunkunchimanta pacha
mana alita rurashkaykichimanta Yaya Diosta tapushpanchi tukuy
pagahukkunashinami kankichi. millaypa yuyayninchita anchuchinanpa
Chayrayku Yaya Dios munashpanka alita rurashpana kawsananchipa.
parisinaykichipa, ashwan alimi alita Chasna bawtisarishpanchi yachanchi
rurashkaykichimanta parisinaykichipa. -HV~VZDxXVKNDQPDQWDNDZVDULPXVKێ
18-HVXNULVWXSDVSDULVLUNDDOLWDUXUDVKێ kanrayku ñukanchitapas wiñaypa
kanmantalla. Ñukanchi mana alita wañuymanta kishpichinanta. 22Chay
rurakkuna kashpanchi pay alillata rurak Jesusmi siluma kawsak rishka. Yaya
NDVKSDQxXNDQFKLUDQWLXFKDQFKLNXQDێ Dios payta tukuymanta aputa rurashka.
manta wañushpan parisirka. Ñawpa Chasna kashpan tukuy *DQJHONXQDێ
Yaya Dios rimarka runakuna tukuy manta, tukuy supaykunamanta, tukuy
XFKDQNXQDUD\NXZLZDNXQDWDZDxXFKLێ apukunamanta, tukuy yachayyu
3817,583('523$.,//.$6+.$1.,//.$34 566
4
1Wawkinikuna paninikuna, chasnalla tapunanpa tukuy runakunama
Jesukristu kay allpapi kahushpan yachachikkunata kacharka. Chasna
atunta parisirka ñukanchikunarayku. NDVKSDQZDxXVKNDNXQDSDVNDZVDKXVKێ
Chasna kashpan kankunapas ama pankunara paypa suma ali shiminta
PDQFKD\FKLFKXSD\VKLQDSDULVLQD\NLێ UXQDNXQDWDNLVKSLFKLQDQPDQWDX\DUNDێ
chipa. Chasna parisishpanchimi manana kuna. <D\D'LRVPXQDUNDNLULVKSDQێ
munashunchinachu millaypata rurashpa kuna paykunatapas wiñaypa kawsayta
kawsanata. 2Chasna kashpan manana kunata paywa pakta kawsanankunapa.
mana ali munananchikunata rurashpa Chasna kirishpankunami tukuy Yaya
kawsashunchichu, ashwan kay allpapi Diosta mana kasukkunawa pakta
kawsananchipa pishihushkanpi Yaya wañushpankunapas mana tukurikta
Diospa munashkanta rurashpa Yaya Dioswa kawsanahun.
kawsashunchina. 3Unayta millaypata
Yuyanakushpa Yaya Dios kushkan
rurashpa kawsapayarkankichi,
yachaywa yanapanakushpa
imashnami Yaya Diosta mana kasuk
kawsananchipa yachachin
runakuna kawsanahun chasna. Ña
chaylla kachun. Tukuy millaypa 7Wawkinikuna paninikuna, kay
PXQDVKND\NLFKLWDUXUDVKSDNDZVDSDێ allpanchika ñami tukurina kahun. Chayta
yarkankichi. Mana alita kawsak yuyarishpa alita rurashpa kawsaychi tukuy
ZDUPLNXQDZDNDULNXQDZDNDZVDSD\DUێ shunkuykichimanta pacha Yaya Diosta
kankichi. Yapakta mikushpa, upyashpa, mañashpa. 8Tukuymanta ashwan alimi
machashpa kawsapayarkankichi. mana sampayashpa alita yuyanakushpa
Machanaykichipa, WXNX\PLOOD\SDNXێ kawsashpaykichi. Chayrayku chasna
nata shukwa shukwa ruranaykichipa yuyanakushpa kawsaychi. Chasna
tantaripayarkankichi. Mana atipaypa kawsashpaykichimi runakuna kankunata
millaypa ruranakunawa diosninchikuna millaypata rurahushkankunamanta
nishkaykichita kushichinayashpa llakichishpa kawsankichi. 9Shukwa shukwa
kawsapayarkankichi. pasyanakushpaykichi kushilla mana
4Kunanka manana katinkichinachu rimarishpa wasikichipi kayanakuychi.
millaypata rurashpa Yaya Diosta mana 10Yaya Dios ñukanchi runakunata karan
5
pinkachinayahushpankuna Yaya Dios 1Ñuka kankunashina kirikkunata
1
1Munashkayni wawkinikuna alillata rurak kananchipa. Chasna
paninikuna, ñuka Simón Pedro kawsanata atipanchimi manana chay
Jesukristupa kamachishkan, paypa millaypa munananchikunata kasuk
shiminta yachachinaynipa kachashkan kashkanchirayku, imashnami Yaya Diosta
kankunarayku killkani. Ñukanchita mana kasukkuna millaypa munanankunata
Kishpichik Jesukristu rimashkanta tukuy rurashpa tukuy uras ashwanta waklishpa
runakunarayku chasnalla paktachik rishpa kawsanahun.
Diosninchi kashpan kankunata chasnalla 5Chasna kashpan mana Jesukristuta
569
,6+.$<1,13('523$.,//.$6+.$1.,//.$1 570
2
1fDZSDLVUDHOUXQDPDVLQFKLZDxXNXێ Noepa yachachishkanta mana
napi ña tiyarka llullachishpa kasushpankuna. $VKZDQDWXQ\DNX
yachachikkuna. &KDVQDOODWDWDPLNDQNXQDێ XQWD\ZDFKD\PLOOD\SDWDUXUDNUXQDNXێ
pipas tiyanka chasna yachachikkunaka. nata kastigarka. Tukuy runakunamanta
Paykunaka kankunata llullachishpa Yaya Dios paypa munashkanta
yuyayninkunata yachachinkakuna kankuna \DFKDFKLN1RHOODWDNDQFKLVD\OOXQNXێ
PDQDQD-HVXNULVWXOODWDNLULVKSDNDZVDQD\ێ nawa pakta wañuymanta kishpichirka.
kichipa. Chasna yachachishpankunami 6Chaymantapas yuyariychi Yaya Dios
3
kishpina kahukkunata llullachinahun. 1Munashkayni wawkinikuna
19Paykunata llullachishpa rimanahun: paninikuna, kay ishkaynin kartata
Yachachishkanchita kasushpaykichimi kankunarayku killkani. Kay ishkanti
NDPDFKLULVKNDVKLQDNDZVDVKND\NLFKLێ killkashkayniwa kankunata kutikashka
manta kishpichirishka tukunkichi \X\DFKLQLDOLWD\X\DULVKSDNDZVDQD\NLێ
nishpa. Chasna rimashpankunapas chipa. 2$OLWD\X\DUL\FKLxDZSD<D\D
XFKDWDUXUDQDWDPDQDVDNLQDWDDWLSDVKێ Diospa yachayninwa yachachikkunapa
SDQNXQDSD\NXQDNLNLQNDPDFKLULVKNDێ shuk puncha paktarinan kashkata
shina kawsanahun. fXNDQFKLND\DFKDQێ rimashkankunata. Chaymantapas
chi maykanchari winsin, chaymi yuyariychi ñukanchi Jesukristupa
kamachin. Chayrayku millaypa NDFKDVKNDQ\DFKDFKLNNXQDSDULPDVKێ
yuyayninchi ali yuyayninchita winsik kanchikunata, ñukanchita Kishpichik
tukushpan chay millaypa yuyayninchipa $PXQFKL-HVXNULVWXSDNDPDFKLVKNDQێ
munashkanta rurashpa kawsananchi shina kankunata yachachishpanchi.
tiyan. 37XNX\FKD\\DFKDFKLVKNDQFKLNXQDێ
20Chay llullachishpa yachachikkuna manta kayta alita yuyariychi: Kay allpa
xXNDQFKLWD.LVKSLFKLN$PXQFKL tukurihushkan punchakunapi tiyanka
Jesukristuta riksishpankuna millaypata kankunamanta asichishpa rimakkuna.
rurashpa kawsashkankunamanta shuk Paykunaka paykuna kikinpa millaypa
ratu ña kishpichirishka kashkakuna. PXQDQDQNXQDWDUXUDVKSDNDZVDQNDێ
Chaymanta manana Jesukristuta kuna. 4.DQNXQDWDDVLFKLVKSDULPDQNDێ
kasunayashpankuna kuti munarkakuna kuna: Jesukristu kuti shamusha nishpa
chay millaypakunallatata rurashpa rimashpanpas yankami shamunanta
kawsanata. Chasna kashpan ñawpa chapahunkichi. Rimashkanta manami
PDQDDOLWDUXUDVKSDNDZVDVKNDQNXQDێ paktachinkachu. Imashi chay tukuy
manta ashwan millaypata rurashpa unaymantaka shamunka. Yaya
kawsak tukushkakuna. 21&KD\UXQDNXێ rukunchikuna ña wañurkakuna chasna
naka alita rurashpa kawsanata alita paktachinanta chapashpa. Kunankama
riksishkakuna. Chasna kashpanpas Yaya tukuy chasnalla kan. Yaya Dios kay
Dios paykunata riksichishkan ali allpata rurashkanmanta pachami nima
NDPDFKLVKNDQNXQDWDPDQDQDNDVXQD\Dێ ima chikanyashkachu nishpa.
nahunnachu. Paykunaraykuka ashwan 5-6Chasna rimakkunaka yapa
1
1Munashkayni wawkinikuna ñukanchita rimashkanta kasna: Yaya
paninikuna, ñuka Juan kankunarayku Dioska punchashinami alillata rurak
Jesukristumanta killkani. Manara nima kan. Paypika manami tiyanchu nima
ima tiyashpanra payka ña tiyarka. shuk millaypa yuyayka nishpa. 6fXNDQێ
Ñukanchi paywa pakta purikkuna chi amsapishina millaypata rurashpa
shiminta uyashkanchi, paytaka kikin kawsahushpanchitata rimashpanchika
ñawinchiwami rikushkanchi, FKD\PDQWDێ Yaya Dioswa shuk yuyayllawami kanchi
pas ñukanchi kikin makinchiwa aychanta nishpa, rimananchikunawa tukuy
llankashkanchi. Payka Yayan Diospa rurananchikunawapas llullaysikikunami
yuyayninta riksichikmi kan. Ñukanchi kanchi. 7Yaya Dios punchapishina
runakunata wiñaypa Yaya Dioswa alillata rurashpa kawsan. Ñukanchi
kawsayta kukmi kan. 2Payta rikushpanchi payshina punchapishina alillata
alita kawsahushkanta riksishkanchi, rurashpa kawsashpanchika shuk
imashnami Yaya Diosmanta kawsayka \X\D\OODZDVKXNZDVKXNZD\X\DQDێ
nishpa. Payka puntiru Yayan Dioswami kushpa kawsanchi. Chaymantapas
karka, chaymanta kay allpama shamurka chasna kawsashpanchi Yaya Dioska
ñukanchi payta rikunanchipa. Chay ñukanchita uchayu kashkanchimanta
rikushkanchi wiñaypa Yayan Dioswa llakichishpan pichan, Wawan Jesukristu
kawsayta kukmantami kankunata wañushpan yawarnin ñukanchiranti
rimahunchi. shuturishkanrayku.
3Rikushkanchitami uyashkanchitami 8Rimashpanchika mana uchayuchu kani
Chasna kankunapas ñukanchiwa pakta nima imata nima pita uchachishpa Yaya
Yaya Dioswa Wawan Jesukristuwapas Diosta kuskata rimashpanchika yachanchi
shuk yuyayllawa kawsashunchi. payka uchanchikunamanta llakichinanta.
4Kaytami kankunarayku killkahuni ali Rimashkanta paktachik kashpanmi
NLULNNXQDWXNXVKSD\NLFKLNXVKLNXVKSDێ ñukanchita uchanchikunamanta llakichin,
lla kawsananchipa. chaymantapas tukuy ñukanchipi mana ali
576
577 3817,58-8$13$.81$6+3$.,//.$6+.$112
2
1Munashkayni wawaynikunashina mushumanta yachachishkanrayku. Pay
kashpaykichimi kayta kankunarayku FKD\NDPDFKLQDWDNDVXVKSDNDZVDVKێ
killkahuni mana uchata ruranaykichipa. kanta ali kashkata rikushpankuna
Kunkaymanta mana yuyarihushkaykichipi runakunaka chay kamachina ali
uchata rurashpaykichika ama llakirishpa kananta yachanahun. Chaymantapas
kipariychichu. Ñukanchirayku tiyan kankuna kasushpa kawsahushkaykichita
uchanchikunamanta Yaya Dioswa alichak, ali kananta rikushpankuna chay
paymi kan alillata rurak Jesukristu. kamachina ali kananta yachanahun.
2Ñukanchi uchanchiwa Yaya Diosta Chay amsashina kahuk supaykunapa
piñachishpanchi Jesukristu ñukanchita apunka tukuy parti ñami winsirishka
piñayninmanta arkashpan wañurka. tukuhun. Chay shutipa punchashina
Chasna uchanchikunarayku tukuy NDKXN-HVXNULVWXNDSD\WDZLQVLKXVKNDQێ
UXQDNXQDSDXFKDQNXQDUD\NXSDVZDxXVKێ raykumi ña sumakta punchayachihun.
pan Yaya Dioska ñukanchi runakunata 9Punchapishinami alita rurashpa
3
riksinayanchu Yaya Diospa Wawanta, 1Rikuychi maytukuytata Yaya
paypaka manami Yaya Dioska yayanchu Dioska ñukanchita yuyan. Runa
kan. Maykan runami Yaya Diospa kashpanchipas wawaynikuna kankichi
Wawanranti runa masinkunapa nishpami ñukanchita riman. Yaya
puntanpi mana pinkashpa shayarin, Diosta mana kasuk runakunaka chasna
chasna runapaka Yaya Dioska yayanmi paypa wawankuna tukushkanchita
kan. mana asirtanahunchu, payta mana
24Chasna kashpan puntirumanta riksishkankunarayku. 2Munashkayni
pacha uyashkaykichita shunkuykichipi wawkinikuna paninikuna, ñami
wakaychashpaykichi chayta kasushpa kunanka Yaya Diospa wawankuna
kirishpa kawsaychi. Chay puntirumanta kanchi. Manara yachanchirachu
pacha uyashkaykichita shunkuykichipi imashna sumami tukushunchi silupi.
wakaychashpaykichika Yaya Diospa Kayllata yachanchi, -HVXNULVWXVKDPXVKێ
Wawanwa Yayanwapas tukuy uras shuk pan payshina yapa ali tukunanchita,
yuyayllawami kawsankichi. 25Chay payta shutipa rikushpanchi imashnami
paykunawa shuk yuyayllawa kawsanaka kan. 3Jesukristu ucha illa alillata rurak
chay ali wiñaypa kawsaymi kan, kan. Chayrayku paywa kananchita
maykantami Yaya Dioska ñukanchita FKDSDKXVKSDQFKLXFKDWDUXUDVKNDQFKLێ
kunanta rimarka. 26Kaykamalla manta alicharishpa alita rurashpa
kankunarayku killkashkani kankunata kawsahunchina payshina ali
llullachinayak runakunamanta. 27Yaya kananchipa.
Dioska ñami kankunata Espiritunta 4Maykan runami uchata rurashpa
4
1Munashkayni wawkinikuna Yaya Diospa wawankunami kanchi.
paninikuna, ama kiriychichu tukuy Tukuy Yaya Diosta riksik runakunami
runakunapa yachachishkankunata, Yaya yachachishkanchita uyanahun. 0D\NDQێ
Diospa Espiritunmi kayta yuyachiwashka kunami mana Yaya Diospa wawankuna
nishpa rimakkunata. Kay allpapi achka kanahunchu, SD\NXQDND\DFKDFKLVKNDQێ
tiyan llullachishpa yachachikkuna Yaya chita mana uyanahunchu. Chasna
Diosmantami rimashkaynika nishpa. kashpan ñukanchita uyahushpaykichi
Paykunata uyashpa, kawsanankunata yachanchi Yaya Diospa shutipa
rikushpa alita yuyariychi yachanaykichipa kashkata riksichik Espíritun kankunata
shutipachu Yaya Diospa Espiritunka yuyachik kananta. Ñukanchita mana
paykunata yuyachihun manachu. 2Maykan uyahushpaykichi yachanchi llullachik
runami Jesukristumanta riman, Yaya Dios supay kankunata yuyachik kananta.
kashpan runa tukurka ñukanchishina
Yaya Dios yuyak kashkanrayku
aychayu nishpa, paymi shuti Yaya Diospa
shukwa shukwa yuyanakushpa
Espiritunpa yuyachishkanta rimak kan.
kawsananchi tiyan
Chasna alita yachachishpan yachanchi
Yaya Diospa Espíritun paypi kahushkanta. 7Munashkayni wawkinikuna
3Maykan runami Jesukristu runa paninikuna, yuyanakunaka Yaya
3817,58-8$13$.81$6+3$.,//.$6+.$14 582
5
1Jesús
chapashkanchi Yaya Diospa chaymanta wañushpan yawarnin
Kachanan Kishpichik kananta shuturishkanmantapas Yaya Diospa
NLULVKSDQFKL<D\D'LRVSDZDZDQNXێ Wawan kananta yachanchi. Chay
nami kanchi. Paypa wawankuna kimsantimantami chasnalla Yaya Diospa
kashpanchi payta yuyashpa kawsanchi. VKXNOOD:DZDQSD\VKLQD<D\D'LRVOODێ
Chasna kashpan tukuy wawankunatapas tata kananta yachanchi.
yuyashpa kawsanchi. 23D\WD\X\DVKSDQێ 9Ñukanchi runa masinchikunapa
585
,6+.$<1,1-8$13$.81$6+3$.,//.$6+.$1 586
yachachishpa purihushkankunarayku
Juan Gayota paykunata yanapay. 0DQDPLPXQDVKNDێ
kushichishkanmanta riman kunachu Yaya Diosta mana kasukkuna
1Munashkayni Gayo, ñuka ruku SD\NXQDSDSLVKLKXVKNDQSL\DQDSDQDQێ
yachachik kayta kanrayku killkahuni. kunata. 8Chasna kashpanmi ñukanchi
Yapa yuyashkayni runami kanki. kirikkuna pishihushkata kushpa
2Munashkayni wawkini, yachani ña paykunata yanapananchi tiyan, shutipa
alita Yaya Diospi sinchikurihushkaykita. kashkata yachachihushkankunapi
Chasna kashpan payta mañani kanta yanapak kananchipa.
ZDND\FKDVKSDQWXNX\SLDOLWD\DQDSDێ
Juan riman Diotrefeska mana alita
nanpa, chaymantapas nima shuk unkuy
rurashkanmanta
kanta apinanpa. 36KXNNLULNPDVLQFKLێ
kuna shamushpankuna Yaya Diospa 9Kankuna chaypi tantarik Jesukristuta
PXQDVKNDQVKLQDSD\NXQDWDPXQDKXVKێ UXQDNXQDPDQDDOLWDUXUDVKNDQNXQDWDێ
kankunapi yanapay, katinankunapa shina. $VKZDQUXQDNXQDDOLWDUXUDVKNDQNXێ
alilla maytachari Yaya Diospa shiminta natashina ruray. Maykan runami alita
yachachik rihunkuna. 7Jesukristumanta rurak kan, payka Yaya Diospa wawanmi.
587
.,06$<1,1-8$13$.81$6+3$.,//.$6+.$1 588
589
-8'$63$.,//.$6+.$1 590
593
3$6$1$1.$1$10$17$.:,17$..,//.$1 594
2
1Chaymanta Jesukristu ñuka <D\D'LRVSD(VStULWXQNDUDQOODNWDNXێ
Juanta rimawarka: Killkay Efeso QDSLNLULZDNUXQD\QLNXQDWDULPDKXVKێ
llaktapi kiriwakkunata yachachikrayku kanta uyanahun kasunahuchun.
kasna: Ñuka chay kanchis istrillakunata Kankuna parisihushpaykichipas
kuska makinipi charihuk, chay kanchis kasuwashpalla kawsashpaykichika
lamparín tiyarinakuna chawpipi karashkaykichimi chay kawsayta kuk
purihuk kankuna chaypi kawsak NDVSLSDPX\XQWDZLxD\SDNDZVDQD\NLێ
runaynikunata rimani: chipa. Chay kaspika Yayayni Diospa
2Ñukami tukuy rurashkaykichita suma kushilla kawsananpimi. Chasnami
riksini. Yachani mana sampayashpa Jesukristuka rimawarka kankunarayku
DOLWD\DFKDFKLVKSDVLQFKLWDWDUDZDKXVKێ killkanaynipa.
kaykichita. Chaymanta yachani
Jesukristu Juanta riman Esmirna
PLOOD\SDWDUXUDNUXQDNXQDWDFKDZSLNLێ
llaktapi kawsak payta
chimanta anchuchishkaykichita.
kirikkunarayku killkananpa
Chaymanta yachani Yaya Diospa
yachayninwa yachachihuni nishpa 8Chaymanta kuti rimawarka: Killkay
\DQNDULPDNUXQDNXQDWD\DFKDFKLKXVKێ Esmirna llaktapi kiriwakkunata
kankunamanta alita tapushkaykichita. yachachikrayku kasna: Ñukami kani
Chasna llullaysiki kanankunata tukuyta kallarichik tukuyta tukuchik.
riksishkankichi. 3Chaymantapas yachani Rimashpayni tukuy kallarin, FKD\NDPDێ
PDQDVDPSD\DVKSDNDVXZDKXVKND\NLێ lla nishpayni tukuy tukurin. Kashkani
3$6$1$1.$1$10$17$.:,17$..,//.$2 596
3
1Chaymanta kuti rimawarka: <D\D'LRVSD(VStULWXQNDUDQOODNWDNXێ
.LOOND\6DUGLVOODNWDSLNLULZDNNXێ QDSLNLULZDNUXQD\QLNXQDWDULPDKXVKێ
nata yachachikrayku kasna: Ñuka tukuy kanta uyanahun kasunahuchun.
alikunapi yanapak Espiritupa amun, Chasnami Jesukristuka rimawarka
FKD\PDQWDSDVFKD\NDQFKLVLVWULOODNXێ kankunarayku killkanaynipa.
nata charihuk kankunata rimani:
Jesukristu Juanta riman Filadelɹa
Ñukami tukuy rurashkaykichita
llaktapi kawsak payta
riksini. 5XQDPDVLNLFKLNXQDNDQNXQDێ
kirikkunarayku killkananpa
manta alita Yaya Diosta kasukkuna
nishpa rimahushpankunapas yachani 7Chaymanta kuti rimawarka: Killkay
shamusha. Chasnalla alita kasuwaychi imayu kanchi. Tukuy uras alilla kawsanchi.
mana nima maykan kankunata Nima ima ñukanchita pishinchu nishpa.
NLFKXQDQSDNDVXZDVKSDOODNDZVDNNXێ Manami yuyarinkichichu imashnami
nata Yayayni Dios kunayahushkanta. shutipa kankichi. Rikushkaynipika llakiypa
12Kankuna parisihushpaykichipas kawsakkuna, nima imayu, llatan, wisku
kasuwashpalla kawsashpaykichika runakunashina kankichi.
kankunata orkontashina rurasha wiñaypa 18Kankunata kunani: Tapuwaychi chasna
4
1Chaymanta rikuhushkaynillapi ishkaynin rikushkaynika llashata
muskuypishina rikurkani shuk aysashpan yanapak kari wakrashina
punku paskarishkata silupi. Chaypi chay rikunayu karka. Chay kimsaynin
kurmitashina sinchita rimawakka rikushkaynika runashina rikunayu
kutikashka rimawarka: Sikamuy kayma, karka. Chaymanta chay chuskuynin
rikuchishkayki pasanan kashkata. 2Chay rikushkaynika atun yachayyu suma
ratu Yaya Diospa Espíritun sumakta anka pawahukshina rikunayu karka.
tukuypi yuyachiwarka. Chasna 8Karan chay chusku kawsakkuna sokta
ishkay chunka chusku rukukuna. tiyahuk tukuy uras kawsak Yaya Diosta
Paykunaka yurata churarishka karan ratu atunyachishpa yuyashpa
karkakuna. Chaymantapas umankunapi agradesishpa kushichirkakuna. 10Karan
oromanta tawasampatashina FKD\FKXVNXNDZVDNNXQDNXVKLFKLKXVKێ
churarishka karkakuna. 5Yaya Diospa kankunapi chay ishkay chunka chusku
WL\DULQDQPDQWDLODPSDNXQDOOXNVKLUNDێ rukukunapas tukuy uras kawsak Yaya
kuna, chaymanta rimahushkakuna Diosta kushichishpa paypa puntanpi
601 3$6$1$1.$1$10$17$.:,17$..,//.$45
5
1Chaymanta rikurkani chay parti allpapi kachashkan alikunapi
tiyarinanpi tiyahuk Yaya Diospa yanapak Yaya Diospa Espíritun. 7Chay
NXVNDPDNLQSLVKXNNLOONDZDQNXULVKێ Obeha Maltaka apak rirka chay killka
kata. Chay killka rikushkaynika awanpi wankurishkata chay kamachinan
ukunpi killkarishkami karka, FKD\PDQێ tiyarinanpi tiyahukpa kuska
tapas kanchis parti ratachirishka karka makinmanta. 8&KD\NLOONDZDQNXULVKێ
shillkillu apirik wikiwashina mana kata apishpan chay chusku kawsakkuna,
paskarinanpa. 2Chaymanta rikurkani FKD\LVKND\FKXQNDFKXVNXUXNXNXQDێ
shuk atun yachayyu *angelta. Payka pas paypa puntanpi kunkurirkakuna.
sinchita rimashpami tapuhurka: ¿Pita Tukuy paykunapa tiyarka *arpankuna
ali kan Yaya Diospa puntanpi chay uyachishpa payta kushichinankunapa.
NLOONDZDQNXULVKNDWDZLNLZDUDWDFKLێ Chaymanta charihurkakuna oromanta
rishkata pakishpan paskananpa? nishpa. matita untakta mishkinlla asnak wikita
3Mana tiyashkachu nima shuk runa, UXSDFKLVKSDQNXQDSD\WDNXVKLFKLQDQNXێ
nima shuk angel, nima silupi, nima napa. Chay mishkihlla asnak kushninka
allpapi, nima allpa ukupi chay killka awata sikahushkashinami kanahun
wankurishkata paskananpa, chaymanta xXNDQFKLNDVXNNXQDSDPDxDKXVKNDQێ
paskashpan leyinanpa. 4Mana nima pi chika Yaya Diosrayku. 9&KD\SLWDNLUNDێ
ali tiyashpan Yaya Diospa rikushkanpi kuna shuk mushu takinata kasna:
chay killka wankurishkata paskananpa, Kanllami Yaya Diospa rikushkanpi
chaymanta paskashpan leyinanpa, DOLNDQNLFKD\NLOONDZDQNXULVKێ
atunta llakirishpayni wakarkani. kata apinaykipa, chaymanta
5&KDVQDZDNDKXVKSD\QLFKD\UXNXNXێ wikiwa ratachirishkankunata
namanta shuk rimawarka: $PD pakishpayki paskanaykipa.
3$6$1$1.$1$10$17$.:,17$..,//.$56 602
6
Runakunapa uchankunarayku obeha 1Chaymanta rikurkani chay Obeha
maltashina wañuchirishkalla 0DOWDNDFKD\NDQFKLVZLNLUDWDFKLێ
Yaya Diospa rikushkanpi ali ULVKNDNXQDPDQWDSXQWLUXQWDSDNLKXVKێ
kan tukuy runakuna payta kanta. Chasnallapi uyarkani chay
kushichinankunapa. chusku kawsakkunamanta shukka
Payllami ali kan Yayan Dios payta rayushina uyarik shimiwa kayahukta
FKXUDQDQSDWXNX\NDZVDNNXێ ¡shamuy! nishpa. 2Chasna kayashpan
nata kamachik kananpa. shuk yura kaballu llukshishkanta
3D\OODPLDOLNDQWXNX\LPDQWL\DVKێ rikurkani. Chay kaballupa awanpi
kata kunanpa. tiyahukka makinpi shuk balistata
Payllami ali kan tukuy yachayta charihurka. &KD\SLQDSD\WDDSLFKLUNDێ
kunanpa. NXQDDSXSDWDZDVDPSDWDVKLQDNXQWUDQێ
Payllami ali kan Yayan Dios kunata winsishkanrayku. Chasna winsik
tukuymanta suma atun kashpan kuti rirka kuntrankunata
yachayyu rurananpa. winsinanpa.
Payllami ali kan tukuy payta 3Chaymanta chay Obeha Maltaka
7
1Tukuy chaykunata rikushkayniwasha
Juan nima yupaypa
chusku *angelkunata rikurkani,
achka runakunata yura
chusku parti silu allpapi tuksirishkakunapi
churarishkakunata
ñawipura rikunakushpa shayahukkunata.
rikushkanmanta riman
Paykunaka chay chusku partimanta
wayrakunata arkahurkakuna allpapi, 9Chaymanta nima yupaypa achka
8
tapuwarka: ¿Yachankichu pikunata 1Chaymanta chay Obeha Maltaka
chay rikushkayki yurata churarishka FKD\NLOONDZDQNXULVKNDSDNDQFKLVێ
mana yupaypa runakunaka, FKD\PDQWDێ nin wiki ratachirishkata pakirka.
pas maymantataya shamushkakuna? Chasna pakishpan chawpi urata silupi
nishpa. chunlla tukurka.
14Chasna rimawashpan aynirkani: 2Chaypina rikurkani chay kanchis
Chaypi payta achka mishkinlla asnak atun yaku marpi purik barkukunamanta
wikiwa chapurishkakunata kurkakuna, lanchakunamantapas shuk muntun tupu
chay tuchpashinapi rupachishpan Yaya chinkarirkakuna.
Diospa runankunapa mañashkankunaka 10Chaymanta kimsaynin angelka
9
tukushpan chay atun yaku marpi 1Chaymanta pichkaynin *angelka
10
1Chaymanta atun yachayyu angel makinpi charihushkata.
*angelta rikurkani, shuk puyu 9Chasna rimawashpanmi chay angelta
nanachiwarka. \DFKDUNDQLFKD\LVKND\\DFKDFKLNNXێ
11Chaypina chay angelka rimawarka: QDNDFKD\xDZSD<D\D'LRVSD\DFKD\ێ
Kanmi runakunata kutikashka ninwa yachachik wañukunaka tukuy
rimanayki tiyan pasananmanta. $FKND allpapi kamachik Yaya Diospa puntanpi
llaktakunapi kawsak runakuna rikushkankuna ishkay olivos kaspikuna
parisinankunamanta rimanayki tiyan, ishkay lamparinkunapas kanankunata.
chaymanta achka muntun runakuna 5Maykan runakunapas chay ishkay
11
1Chasna muskuypishina yachayninwa atipankakuna tamyata
rikuhushkaynillapi shuk tupuna arkanata Yaya Diospa shiminta
kaspita kuwashpan shuk rimawarka: yachachihushkankuna tukurinan
Kay kaspiwa *Yaya Diospa wasinta punchakama. &KD\PDQWDDWLSDQNDNXێ
tupukriy. Chay wasinpi rupachina nami tukuy yakukunata yawarta
tuchpashinatapas tupukriy. &KD\PDQWDێ ruranata. Chaymantapas masna kutipas
pas chaypi Yaya Diosta kushichishpa atipankakuna tukuy manchaypata
mañahuk runakunata yupakriy. 2Chay rurashpa runakunata parisichinata
Yaya Diospa wasinmanta ashwan uchankunata yuyarinankunapa.
kanchama pampa kincharishkataka 7&KD\PDQWDFKD\LVKND\\DFKDFKLNNXێ
12
1Chaymanta rikurkani silupi wakaychananpa.
VKXNPDQFKDUL\SDVXPDULNXQDێ 7Chaykunata rikushkayniwasha silupi
13
1Chasna chay purawaka Diosta pukllachishpa paymanta
piñarishpan atun yaku mar millaypata rimashpa kawsarka. Yaya
mayanpi shayarirka. Chaypina shuk Diospa kawsananmanta paywa pakta
manchaypa animalta chay yakumanta silupi kawsakkunamantapas millaypata
llukshimuhukta rikurkani. &KD\DQLPDOێ rimashpa kawsarka.
pas chay purawashina kanchis umayu 7Chaymanta Yaya Dioska sakirka
14
sakishkanrayku chay animalka chay 1Chaymanta chay Obeha
15
kawsak runakunata muyukunatashina 1&KD\PDQWDVKXNDWXQPDQFKDێ
16
Manami shukta shukmanta 1Chaymanta uyarkani *Yaya
17
VKDPXQD\QLXUDVNDPDQDSLQNDULQNLFKLێ 1Chaymanta chay kanchis
chu, imashnami shuk runa pinkarin matikunata talik *angelkunamanta
llatanta tarik shamushpanchi nishpa. shukka rimawak shamurka: Shamuy, kanta
16Chaypina rikurkani chay kimsa rikuchinaynipa Yaya Dioska chay achka
VXSD\NXQDNDWXNX\DSXNXQDWDVXQWDOXQێ yakukuna chawpipi tiyahuk tukuyta
kunawa pakta tantachihushkankunata millaypata rurachik putashina llaktata
chay pampa *hebreo shimipi kastigananta. Chay llaktapi kawsakkunaka
$UPDJHGyQVKXWL\XSL. Yaya Diosta sakishpankuna llaktankunaka
17Chaymanta chay kanchisnin angelna shukwa shukwa kawsak puta warmishina
matinta wayrapi talik rirka. Chasna yanka diosunata kushichik tukurka.
WDOLVKSDQ<D\D'LRVSDZDVLQSLNDPDFKLێ 2Tukuy allpapi kamachik atun apukunaka
18
1Chaymanta rikurkani shuk ruraychi. Runakunata millaypata
*DQJHOVLOXPDQWDXUD\NXPXێ rurachishkankunamanta ishkay kuti
hushkata. Payka yapa atun yachayyumi parisichiychi. 7Paykunataka sinchi
3$6$1$1.$1$10$17$.:,17$..,//.$18 622
19
tukurishkanki nishpa. 1Chaymanta uyarkani mana
20Kankunaka tukuy silupi kawsakkuna yupaypa achka sinchita
NXVKLNX\FKLFKD\OODNWDWXNXULVKNDQێ rimahukkunata silupi kasna:
rayku. Kankuna tukuy Yaya Diospa Tukuy Yaya Diosta kushichiychi.
runankuna, SD\SDVKLPLQWD\DFKDFKLNێ Yayanchi Diosllami runakunata
kuna, paypa yachayninwa pasananta kishpichik kan. Payllami suma
rimakkunapas kushikuychi Yaya Dios atun yachayyu, WXNX\WDNDPDێ
FKD\OODNWDWDNDQNXQDWDSDULVLFKLVKNDQێ chik kan.
manta kastigashpa rantipashkanrayku 2 Millaypata rurakkunata kastigan,
20
pan rimarka: ¡Uraykuychi, tantariychi 1Chaymanta rikurkani shuk
Yaya Diospa achka kastigashkan *DQJHOWDVLOXPDQWDXUD\NXPXێ
runakunapa aychanta mikunaykichipa! hukta. Makinpi apamurka chay
18Mikuk riychi atun apukunapa supaykunata tapana manchaypa uchku
aychanta, suntalukunapa apunkunapa punkupa llawinta, chaymantapas shuk
aychanta, VLQFKLPDQDPDQFKDNUXQDNXێ atun kadenata. 2Chaypina chay
napa aychanta, FKD\PDQWDSDVNDEDOOXێ manchaypa purawata apirka. Chay
kunapa aychanta, paykunata purichik purawaka chay puntiru Yaya Diospa
runakunapa aychanta, tukuy shuk rurashkan runakunata Llullachik
runakunapapas, patronyu mana Machakuyami. 6KXNVKXWLQND:DVKDQێ
patronyu, yachayyu mana yachayyu chakmi, chaymanta Yaya Diospa
runakunapa aychanta. Tukuy Yaya .XQWUDQ6XSD\NXQDSD$SXQPL. Chay
Diospa kuntrankunapa aychankunata angelka payta apishpan kadenawa
mikuk riychi. watarka shuk waranka watarayku.
19Chaymanta rikurkani chay 3Chasna payta watashpan chay
21
1Chaymanta rikurkani shuk 8Maykan runakunami parisinankunata
Diospa Jerusalén suma llaktanta, paypa suma chuya jaspe rumimanta rurarishka
kuchunmanta uraykumuhukta. 11Chay karka. Kikin llaktaka oromantalla
llaktaka karkami Yaya Diosshina mana rurarishka karka, espehushina chuya,
rikuypa punchayachik, shuk yapa suma pasakta rikurik. 19Chay kincharishkanpa
chuya rumi sintihukshina, shuk jaspe sapin chikan suma chuya rumikuna
rumishina yapa suma chuya pasakta karkakuna. Chay sapinpa puntiru atun
rikurik. 12Chay llaktaka atun awa rumika jaspe rumi karka. Ishkaynin
muyukta kincharishka karka. Chay atun rumika saɹro rumi karka. .LPVD\ێ
kinchaka chunka ishkay punkuyu karka. QLQDWXQUXPLNDiJDWDUXPLNDUND.
Karan punkupika shuk angelmi Chuskuynin atun rumika esmeralda
kuyrarka. Chay punkukunapika chay rumi karka. 20Pichkaynin atun rumika
Israelpab wawankunamanta chunka ónise rumi karka. Soktaynin atun
ishkay miraykunapa chunka ishkay rumika kornalina rumi karka. .DQFKLVێ
shutinkunami killkarishka karkakuna. nin atun rumika krisólito rumi karka.
13.LPVDSXQNXNXQDNDLQWLOOXNVKLQDێ Pusaknin atun rumika berilo rumi
manta karkakuna, kimsa punkukuna karka. Iskuynin atun rumika topasio
anak partimanta karkakuna, kimsa rumi karka. Chunkaynin atun rumika
punkukuna uray partimanta karkakuna, krisopraso rumi karka. Chunka shuknin
kimsa punkukunaka inti yaykunamanta atun rumika jasinto rumi karka. Chunka
karkakuna. 14Chay llaktapa rumiwa ishkaynin atun rumika amatista rumi
kincharishkanpa sapinka chunka ishkay karka. 21Chay kincharishkapa chunka
atun rumikunayu karka. &KD\UXPLNXێ ishkay punkunkunaka yapa chaniyu
QDNDWXNX\DZDQNXQDSLNDKXNUXPLNXێ atun yura chuya wallkakuna karkakuna.
nata sinchikuchikmi karkakuna. Chay Karan punkunkunaka shuk wallkallawa
atun rumikunapika chay Obeha Maltapa rurarishka karkakuna. Chay llaktapa
chunka ishkay *apostolkunapa chawpinpi kahuk anchu ñampika
shutinkuna killkarishka karkakuna. oromantalla espehushina chuya pasakta
15Chay ñukawa kwintak angelka shuk rikurik karka.
oromanta tupuna kaspita charihurka 22Chay llaktapi manami rikurkanichu
Diosta chay Obeha Maltatapas chunka ishkay kuti, shuk kuti karan
kushichinkakuna, tukuy parti killa. Paypa pankankunaka tukuy
paykunawa kahushkankunarayku. llaktakunamanta runakunata ampik
23&KD\OODNWDSLNDPDQDPLPXQDQDKXQێ karkakuna. 3Chay llaktapika manana
chu intita, QLPDNLOODWDSXQFKD\DFKLێ tiyankanachu Yaya Diospa kastiganan
nankunapa. Yaya Dios kikin mana runakunaka. Yaya Dios chay Obeha
rikuypata punchayachik kashpanmi 0DOWDZDSDNWDFKD\OODNWDSLWL\DULVKێ
chay llaktata punchayachirka. pankuna kamachinkakuna. Tukuy
Chaymanta chay Obeha Maltapas chay runankunami paykunallata
llaktata punchayachik kan. 24Tukuy kushichishpa kawsashunchi. 4Chaypika
allpakunamanta runakuna chay llaktapa xDZLSXUDPL<D\D'LRVZDULNXQDNXێ
punchayachishkanpi kawsankakuna. shunchi. 3D\SDVKXWLQZDPLXULQWLQFKLێ
Tukuy allpakunamanta atun apukunaka kunapika killkarishka kashunchi.
tukuy yapa suma tiyapushkankunata 5Chaypika manana tiyankachu tuta.
22
1Chaymanta chay angelka kankakuna maykankunami kay
rikuchiwarka shuk suma chuya pasananmanta killkarishka shimita
yaku shutuhukta. Chayka wiñaypa kasunahun nishpa.
kawsayta kuk yakumi karka. Suma 8Chaypina ñuka Juan chaykunata
631
*/26$5,2 632
Balaam karka shuk runa ñawpa kawsak siputuchikunapa amun. Chay yanka
pasananta rikushpan rimak. 0DGLiQ diosta pukllachishpa israel runakuna
allpapi kawsak karka. Yapa kullkita paypa shutinta supaykunapa
munak kashpan israel runakunapa apuntachari shutiyachirkakuna.
kuntrankunata yanapashpa kunarka Enok Yaya Diosta alita kasuk kushichik
paykunata uchapi runami karka. Yayanka Jared shutiyu
urmachinankunapa, Yaya Dios karka. Enok mana wañurkachu. Yapa
manana yanapananpa. Chasna ali kashpan Yaya Dioska payta
kunashpan chay kuntrankunata kawsata siluma pusharka. Paymanta
rimarka: ,VUDHOUXQDNXQDWDNDQNXQDێ leyinchi Génesis killkapi 5.18, 21-24,
manta warmikunata kuychi. Chasna FKD\PDQWDSDV+HEUHR5XQDNXQDێ
kushpaykichimi uchapi rayku Killkapi 11.5. Judaspa
urmachinkichi nishpa. Killkashkanpi 14-15 leyinchi shuk
%DODDPSDNXQDVKNDQWDNDVXVKێ Enokpa rimashkanta. &KD\ULPDVKێ
pankuna israel runakunata uchapi kanka killkarishkami kan Killka Enok
urmachirkakuna. Chay mana israel shutiyupi 1.9. Chay killkashkanka
warmikuna israel karikunata manami tarinchichu chay Ñawpa
kusayashpankuna yachachirkakuna Yaya Diospa Killkachishkan Shimipi,
paykunapa kirishkankuna yanka ashwan shuk killkami kan.
dioskunata kushichinankunapa. Epikúreo nirkakuna griego runa yachak
Chaymanta shuk shuk warmikunawa Epikuro shutiyuta katik runakunata.
musayashpa, FKD\\DQNDGLRVNXQDێ Paykuna yuyarirkakuna tukuyta
rayku apamushka mikunata rurak Yaya Dios mana tiyananta,
mikushpa, chay yanka dioskunata chaymantapas runakunata tapuk
kushichishpankuna Yaya Diosta mana alita rurashkankunamanta
sakirkakuna. Rikuy Números kastigak Yaya Dios mana tiyananta.
killkapi 22-24, 25.1-3, 31.16; Chaymantapas yachachirkakuna
Ishkaynin Pedropa Killkashkan mana rikuypa imastukuna
Killkapi 2.15; Judaspa Killkash- PX\XULKXVKNDQSLWLQNXQDNXVKSDQێ
kanpi 11; Pasanan Kananmanta kuna tukuy ima tiyashkakuna
Kwintak Killkapi 2.14. tukushkankunata. Chaymanta
Beelsebú kan supaykunapa apunpa yachachirkakuna imaraykumi
shuk shutin. Chay shutin ishkay kawsanchi nishpa, kushilla
shimita tantachishka kan. Shuk kan kananchipami kawsanchi. &KD\PDQێ
Beel, arameo shimipi Baal, ninayan tapas yachachirkakuna imashna
amu. Shukka kan Sebú. Mana alita rurashpami kawsanchi kushilla.
yachanchichu imatami ninayan chay Tukuy manchayta nanaykunatapas
shimika. Shukkuna yuyarinahun yuyarishkanchiwa winsishpa manana
israel runakuna supaykunapa apunta musyananchipa, tukuy ali suma
chay Ekron llaktapi kawsak mana kashkata gustashpa, runakunata
israel runakunapa rurashkankuna amiguyashpa, tukuy aychanchipa
yanka diospa shutinta sinchi munanakunata mana kasushpa
shutiyachishkankunata. &KD\UXUDVKێ kawsashpanchimi kawsanchi kushilla
kankuna yanka dios Baalsebub nishpa rimarkakuna. Chaymanta
nirkakuna, ninayanmi paykunaka mana kirirkakunachu
*/26$5,2 634