Teori-Teori dan Model-

Model Pembelajaran
Oleh
Rhozisham Abd Rashid

Teori pembelajaran1 akab 2002 1

 Pembelajaran

?Apa itu pembelajaran

Teori pembelajaran1 akab 2002 2

 Takrif Pembelajaran
• Perubahan tingkahlaku yang tekal dan ia berlaku
kerana pengalaman atau latihan yang diteguhkan?
• Satu proses yang menghasilkan perubahan
tingkahlaku seseorang individu, sebagai suatu
reaksi terhadap satu-satu keadaan yang dihadapi.
• Perubahan yang berlaku bukanlah disebabkan oleh
faktor biologi atau kematangan.

Teori pembelajaran1 akab 2002 3

 Takrif Pembelajaran
• Pembelajaran berlaku apabila seseorang
individu berjaya mengaitkan pengetahuan
baru dengan pengetahuan sedia ada padanya
dan dapat menyelesaikan masalah yang
dihadapinya.
• Satu proses memperoleh pengetahuan ,
kemahiran, sikap dan nilai yang baru. Dengan
memperoleh perkara-perkara baru, tingkah laku
seseorang individu itu juga akan berubah.

Teori pembelajaran1 akab 2002 4

 Jenis pembelajaran
Pembolehubah Formal Informal Nonformal
Organisasi Sangat berstruktur. Tidak Kurang
perlu dihadiri oleh berstruktur dan berstruktur.
semua kanak-kanak. tidak tersusun. Kursus Komputer
Contoh Sekolah Contoh TV dan keibubapaan

Matlamat Mengembangkan Tidak tentu. Ditetapkan oleh

potensi individu dari Berlaku tanpa penganjur
aspek jasmani, emosi, disedari.
rohani dan intelek.
Kandungan Sukatan Pelajaran Pengetahuan Pembelajaran
disediakan oleh pihak dan kemahiran dirancang secara
berkuasa. diperoleh sistematik dalam
melalui bentuk kursus,
Teori pembelajaran1 akab 2002 5
pengalaman seminar/ bengkel.
 Jenis pembelajaran
Pembolehubah Formal Informal NonFormal
Tempat Ditetapkan iaitu Di mana-mana Ditetapkan sama
sekolah/ maktab/ sahaja. ada di jabatan /
universiti hotel.
Masa Tempoh masa Tidak terhad. Biasanya
panjang. Boleh berlaku pendek untuk
bila-bila masa. beberapa jam.
Kawalan Dikawal oleh Tiada kawalan Dikawal di
pihak pusat atau peringkat
badan tertentu. tempatan.

Teori pembelajaran1 akab 2002 6

 Jenis pembelajaran
Pembolehubah Formal Informal NonFormal
Personal Guru atau Tidak tentu Penceramah
pensyarah jemputan
Peserta Dari peringkat Tindak tentu, Individu yang
kanak-kanak siapa sahaja. terpilih.
hingga dewasa
Penilaian Biasanya Tidak penting Kurang
diwajibkan dalam biasanya ditekankan.
bentuk sumatif tiada.
atau formatif
Teori pembelajaran1 akab 2002 7
 Ciri-Ciri Pembelajaran
1. Menunjukkkan perlakunya perubahan tingkah
laku.
2. Perubahan tingkah laku itu agak tetap dan tidak
sementara.
3. Perubahan tingkah laku ada lah akibat
pengalaman.
4. Pengalaman yang diterima oleh seseorang itu
seharusnya diteguhkan seperti dengan memberi
ganjaran. Oleh itu pengalaman yang baik (manis)
sahaja akan diulangi

Teori pembelajaran1 akab 2002 8

 Ciri-Ciri Pembelajaran
5. Pembelajaran adalah proses yang
berterusan.
6. Pembelajaran bukan dihasilkan oleh faktor
biologi atau yang diwarisi.
7. Pembelajaran boleh berlaku secara formal,
informal atau non formal.

Teori pembelajaran1 akab 2002 9

 Teori Pembelajaran
• Prinsip-prinsip dan hukum-hukum
pembelajaran yang dihasilkan
daripada kajian ahli-ahli pendidikan.
• Empat mazhab utama
1. Behaviorisme
2. Kognitif
    3. Humanistik
4. Konstruktivisme
Teori pembelajaran1 akab 2002 10
Teori Pembelajaran Behaviorisme
• Tokoh-tokoh mazhab behaviorisme.
- Pavlov
- Watson
- Thorndike
- Skinner
- Martin Hoffman
- Arnold Gesell
- Dauglas Graham
Teori pembelajaran1 akab 2002 11
 Teori Pelaziman Klasik Pavlov
• Pavlov berpendapat pembelajaran
boleh berlaku akibat kaitan antara
rangsangan dengan gerak balas.
• Pelaziman akibat dua rangsangan ini
dikenali sebagai pelaziman klasik.
• Pavlov menjalankan ujikaji ke atas
seekor anjing.

Teori pembelajaran1 akab 2002 12

 Teori Pelaziman Klasik Pavlov

• Seekor anjing dalam keadaan lapar di tampat pada

satu pasungan di dalam sebuah bilik yang
dilengkapi cermin sehala. Satu alat penyukat air
liur dipasang pada pipi anjing.
• Loceng dibunyikan. Tiada gerak balas daripada
anjing. Loceng dikenali sebagai rangsangan
terlazim kerana loceng digunakan untuk
melazimkan gerak balas air liur.

Teori pembelajaran1 akab 2002 13

 Teori Pelaziman Klasik Pavlov

• Loceng dibunyikan dan makanan ditunjukkan

kepada anjing. Anjing mula mengeluarkan air
liur.Tindakan dilakukan beberapa kali.
• Selepas beberapa ulangan makanan tidak
dikeluarkan ketika loceng dibunyikan. Anjing
masih mengeluarkan air liur.

Teori pembelajaran1 akab 2002 14

 Teori Pelaziman Klasik Pavlov

• Sebelum Pelaziman

Bunyi
Bunyi loceng
loceng Tiada
Tiadagerak
gerakbalas
balas

Makanan
Makanan Air
Air liur
liur
(Ransangan
(Ransangantak
takterlazim)
terlazim) (Gerakbalas
(Gerak balastak
takterlazim)
terlazim)

Teori pembelajaran1 akab 2002 15

 Teori Pelaziman Klasik Pavlov
• Semasa Pelaziman
Bunyi
Bunyi Loceng
Loceng Air
Air liur
liur
(Rangsangan
(Rangsanganterlazim)
terlazim) (gerak
(gerakbalas
balastak
tak
terlazim
terlazim
Makanan
Makanan
(rangsangantak
(rangsangan takterlazim)
terlazim)

Teori pembelajaran1 akab 2002 16

 Teori Pelaziman Klasik Pavlov

• Selepas berlakunya pelaziman

Bunyi Loceng
Bunyi Loceng Air Liur
Air Liur
(rangsanganterlazim)
(rangsangan terlazim) (gerakbalas
(gerak balasterlazim)
terlazim)

Teori pembelajaran1 akab 2002 17

 Teori Pelaziman Klasik Pavlov

• Dikenali juga dengan Pelaziman Operan /

Pelaziman Gantian/ Pelaziman Pemindahan/
Teori R-G.
• Pelopor yang mengkaji pembelajaran
melalui pelaziman ialah Ivan P. Pavlov –
sainstis Rusia.
• Konsep – setiap rangsang akan
menimbulkan tindak balas.

Teori pembelajaran1 akab 2002 18

 Teori Pelaziman Klasik Pavlov

• Rangsangan Tak Terlazim • Gerak Balas Tak Terlazim

Makanan Rembasan Air Liur

Gerak balas tiada kaitan

• Rangsangan Terlazim dengan tindak balas tak
Bunyi loceng terlazim
perhatian anjing sahaja

Teori pembelajaran1 akab 2002 19

 Teori Pelaziman Klasik Pavlov

Rangsangan Rangsangan Tak Gerak Balas

Terlazim Terlazim Tak Terlazim
Rembasan air liur
Bunyi loceng makanan
dikesan

Rangsangan Terlazim
Bunyi loceng Gerak BalasTerlazim
Perkaitan Rembasan air liur
mengggantikan baru dikesan
makanan

Teori pembelajaran1 akab 2002 20

 Teori Pelaziman Klasik Pavlov

Loceng
Loceng dibunyikan
dibunyikan Air
Air liur
liur berkurangan
berkurangan
Makanan
Makanan tidak
tidak diberi
diberi [[Penghapusan]
Penghapusan]

Loceng
Loceng dibunyikan
dibunyikan Air
Airliur
liurkeluar
keluarsemula
semula
Makanan
Makanan diberi
diberi semula
semula [Pembelajaran
[Pembelajaran Semula]
Semula]

Loceng dihentikan sementara

Loceng Air
Airliur
liurkeluar
Loceng dibunyikan
dibunyikan keluar
tanpa [Pemulihan
[Pemulihan sementara]
sementara]
tanpa makanan
makanan
Teori pembelajaran1 akab 2002 21
 Teori Pelaziman Klasik Pavlov

Bunyi seakan-akan
Bunyi seakan-akan Airliur
Air liurkeluar
keluar
Sama dengan
Sama dengan loceng
loceng [generalisasi]
[generalisasi]

Bunyi seakan-akan loceng Bunyi loceng

(tiada makanan diberikan) (diberi makanan)
Air liur
Air liur keluar
keluar
Bunyi loceng
Bunyi loceng [Diskriminasi]
[Diskriminasi]
Bunyi seakan-akan
Bunyi seakan-akan Air liur
Air liur tidak
tidak keluar
keluar
loceng
loceng [Diskriminasi]
[Diskriminasi]
Teori pembelajaran1 akab 2002 22
 Teori Pelaziman Klasik Pavlov

• Rangsangan dan gerak balas boleh dilazimkan.

• Rangsangan dan gerak balas dapat dikukuhkan
melalui latihan.
• Motivasi memainkan peranan penting dalam
pembelajaran.
• Pembelajaran boleh berlaku melalui latihan,
pembiasaan atau pengalaman.
• Dalam pembelajaran generalisasi boleh berlaku

Teori pembelajaran1 akab 2002 23

 Teori Pelaziman Klasik Pavlov
• Penghapusan boleh berlaku dalam pembelajaran
jika peneguhan tidak diberi.
• Pembelajaran berkesan akan berlaku jika guru
dapat membantu pelajar mendiskriminasi jenis-
jenis rangsangan yang perlu diberi tumpuan.
Latihan mendiskriminasi sangat penting supaya
pelajar tidak sentiasa membuat generalisasi
terhadap sesuatu.
• Konsep pemulihan semerta dapat membantu guru
meningkatkan keberkesanan pembelajaran.

Teori pembelajaran1 akab 2002 24

 Teori Penyatuan Thorndike
• Diasaskan oleh ahli psikologi Amerika Edward L.
Thonrndike 1931.
• Teori ini bermatlamat untuk penyelesaian
masalah.
• Dikaitan dengan pelaziman operan
• Memperkenalkan pembelajaran cuba jaya.
• Usaha beliau diteruskan oleh Clark l.Hull, Robert
Gagnes, B.F. Skinner dll.

Teori pembelajaran1 akab 2002 25

 Teori Pelaziman Watson
• J.B Watson seorang ahli psikologi USA
• Pencipta istilah behaviorisme untuk hurai
tingkahlaku.
• Kaji tentang emosi kanak-kanak guna
Model Pelaziman Klasik.
• Tiga jenis emosi semulajai
1. Takut
2. Marah
3. Kasih sayang

Teori pembelajaran1 akab 2002 26

Kajian Watson
• Guna Albert -seorang bayi berumur 9 bulan dan
seekor tikus putih yang jinak.
1. Seekor tikus putih ditunjukkan kepada Albert-
tunjuk minat.
2. Sebaik sahaja tikus putih itu ditunjukkan kepada
Albert pada kali kedua suatu dentuman yang kuat
dibunyikan dari belakang. Albert dengan serta
merta terperanjat dan tunjuk reaksi takut.
3. Langkah 2 diulangi beberapa kali.
4. Apabila tikus putih ditunjukkan sahaja , Albert
menunjukkan reaksi taku.

Teori pembelajaran1 akab 2002 27

Kajian Watson
Tikus Putih, dentuman kuat Reaksi takut
(rangsangan terlazim) (Gerak balas tak terla

Tikus Putih Reaksi Takut

(rangsangan terlazim) (Gerak balas terlazim

Teori pembelajaran1 akab 2002 28

 Implikasi Teori Dalam P&P
• Semua tingkah laku boleh dipelajari melalui proses
pelaziman.
• Untuk menguasai kemahiran menyelesai masalah, pelajar
hendaklah belajar hubungan gerak-gerak balas secara
sistematik.
• Untuk pengukuhan yang telah dipelajari, latihan seberapa
kerap hendaklah dijalankan.
• Guru hendaklah menggunakan rangsangan yang boleh
memotivaskan pelajar supaya minat belajar dan elakkan
menggunakan rangsangan yang membawa kesan negatif.

Teori pembelajaran1 akab 2002 29

 Teori Penyatuan Thorndike
Eksperimen
• Seekor kucing lapar diletakkan di dalam sesuah
sangkar.
• Makanan diletakkan di luar sangkar.
• Di dalam sangkar terdapat satu selak.
Apabila selak ditekan, pintu sangkar akan terbuka.
• Kucing akan melakukan pelbagai pergerakan (secara
cuba jaya) untuk keluar lalu terpijak selak dan pintu
terbuka. Kucing pun keluar lalu makan makanan diluar
sangkar.

Teori pembelajaran1 akab 2002 30

 Teori Penyatuan Thorndike
• Sekali lagi kucing dimasukkan semula ke dalam
sangkar.
• Sekali lagi melalui cuba jaya kucing itu dengan cara
cuba jaya cuba keluar. Kali ini lebih cepat dapat
menekan selak yang membolehkannya keluar.
• Kucing dapat mempelajari cara membuka pintu secara
cuba jaya dan pengulangan.
• Kucing mempelajari bahawa gerak balas yang betul
membolehkan keluar dengan cepat lalu dapat makanan.

Teori pembelajaran1 akab 2002 31

 Teori Penyatuan Thorndike
• Gerak balas yang salah menyebabkan ia
terkurung.
• Hasil daripada eksperimen Thorndike 3 hukum
utama dihasilkan.
a. Hukum Kesediaan
b. Hukum Latihan
c. Hukum Kesan.

Teori pembelajaran1 akab 2002 32

 Hukum Kesediaan
• Kesediaan merujuk kepada persiapan yang perlu
ada sebelum individu dapat bertindak.
• Contoh: Seekor kucing perlu menyiapkan
dirinya, kukunya dan cara mengintip sebelum ia
melompat menangkap seekor tikus. Kucing itu
mengatur serta menyusun segala gerak- gerinya
untuk menangkap tikus.

Teori pembelajaran1 akab 2002 33

 Hukum Latihan
• Pertalian antara rangsangan dan gerak balas
akan bertambah kukuh jika latihan
diadakan.
• Sebaliknya jika latihan (latih-tubi/ ulangan)
tidak dijalankan , maka pertalian antara
rangsangan dan gerak balas akan bertambah
lemah.

Teori pembelajaran1 akab 2002 34

 Hukum Kesan
• Pertalian antara rangsangan dan gerak balas
akan bertambah jika terdapat kesan yang
menyeronokkan selepas terhasil gerak
balas.
• Kesan yang menyakitkan pula akan
melemahkan pertalian antara rangsangan
dan gerak balas.

Teori pembelajaran1 akab 2002 35

 Aplikasi
1. Untuk mempelajari tingkah laku pelajar rangsangan
perlu diadakan. Guru perlu menyediakan pelbagai
sumber P&P yang menarik.
2. Pembelajaran boleh berlaku melalui cuba-jaya.
3. Konsep kesediaan diri dari segi mental, emosi,
minat, sikap dan psikomotor sebelum pengajaran
dan pembelajaran bermula penting.
4. Latihan dan pengulangan akan meningkatkan
keberkesanan pembelajaran serta dapat
meningkatkan kemahiran dan ingatan.
Teori pembelajaran1 akab 2002 36
5. Motivasi penting untuk meningkatkan keberkesanan
pembelajaran. Kesan pembelajaran yang
menyeronokkan akan terus mendorong murid ke
arah pencapaian yang lebih baik. Guru hendaklah
menyediakan pelbagai jenis ganjaran bagi
meneguhkan pembelajaran pelajar.
6. Guru hendaklah menyediakan peluang untuk pelajar
menikmati kejayaan. Patikan tugasan yang
diberikan tidak membebankan tetapi menyeronokkan
. Kejayaan menyelesaikan tugasan/projek akan
menimbulkan rasa kepuasan kepada pelajar-pelajar.
Teori pembelajaran1 akab 2002 37
 Implikasi Teori Dalam P&P
• Di dalam memastikan pembelajaran positif ,
ketiga-tiga hukum di atas perlu diaplikasikan.
• Intensiti latihan tidak menjamin tingkah laku
positif sebaliknya latihan yang betul dan berkesan
lebih menjamin kesan yang positif.
• Setiap tingkah laku yang positif perlu disusuli
dengan pengukuhan.
• Setiap tingkah laku itu akan kekal sekiranya
didorong oleh rangsangan dalaman (Hukum
Kesediaan).
Teori pembelajaran1 akab 2002 38
 Kelemahan
1. Konsep tentang perkara yang memuaskan atau
menyakitkan amat subjektif dan sukar diukur.
2. Sukar untuk menetapkan jenis ikatan dan gerak
balas yang hendak dibentuk atau dihapuskan.
Ciri-ciri setiap ikatan (R-G) perlu diketahui
awal-awal lagi.
3. Teori ini susah dikaitkan dengan pengajaran
perkara yang abstrak seperti kreativiti, imaginasi
atau keindahan bahasa.

Teori pembelajaran1 akab 2002 39

 Teori Pelaziman Operan Skinner
• Teori ini diasaskan oleh Burhrhus Fredrik Skinner.
Beliau mendapat ijazah PhD bidang psikologi dari
Universiti Havard, USA.
• Beliau melanjutkan kajian Thorndike dalam kajian
tentang pelaziman.
• Beliau menjalankan banyak kajian yang
melibatkan tikus, burung merpati dan juga
manusia.
• Teori Skinner merupakan satu teori rangkaian
yang berasaskan rangsangan dan gerak balas.

Teori pembelajaran1 akab 2002 40

 Teori Pelaziman Operan Skinner
Eksperimen 1
• Meletakkan seekor tikus lapar ke dalam kotak
Skinner.
• Kotak itu dilengkapi alat penekan pada
dindingnya. Ketika ditekan alat itu, biji-biji
makanan akan terkeluar.
• Mula-mula tikus akan berlari ke sana ke mari
kerana lapar. Dengan tidak sengaja, tikus itu
terpijak alat penekan dan ini menyebabkan biji-biji
makanan terkeluar.

Teori pembelajaran1 akab 2002 41

 Teori Pelaziman Operan Skinner
• Proses ini dijalankan beberapa kali sehingga tikus
itu mendapati apabila alat penekan dipijak
makanan akan diperloehi.
• Tikus telah belajar cara untuk mendapatkan
makanan dalam kotak tersebut.
• Seteruskan Skinner telah memutuskan hubungan
makanan dengan alat penekan. Tikus berhenti
menekan alat.

Teori pembelajaran1 akab 2002 42

 Teori Pelaziman Operan Skinner
Eksperimen 2
• Skinner memasukkan unsur baru di dalam dalam
kotaknya iaitu menyalakan lampu ketika tikus
menekan alat penekan dan makanan diberi.
• Sekiranya lampu tidak menyala walaupun alat
penekan ditekan makanan tidak akan diberi.
• Aktiviti ini dilakukan berulang kali.

Teori pembelajaran1 akab 2002 43

 Teori Pelaziman Operan Skinner
• Akhirnya tikus hanya menekan alat penekan pada
waktu lampu dinyalakan.
• Tikus itu dikatakan telah berupaya membuat
diskriminasi.
• Perbuatan tikus menekan alat penekan untuk
memperoleh makanan dinamakan pelaziman
operan.
• Eksperimen menunjukkan bahawa sesuatu gerak
balas hanya akan berulang jika wujud ganjaran.

Teori pembelajaran1 akab 2002 44

 Teori Pelaziman Operan Skinner
Eksperimen 3
• Mengajar burung merpati bermain ping pong.
• Peringkat 1, setiap kali burung merpati menghampiri
bola ping pong kacang hijau diberikan. Dijalankan
berulang kali sehingga dilazimkan dengan pemberian
kacang hijau.
• Peringkat 2, apabila burung merpati mula mematuk
bola ping pong, diberi kacang hijau. Ini menyebabkan
tingkah laku mematuk bola ping pong terus berlaku.

Teori pembelajaran1 akab 2002 45

 Teori Pelaziman Operan Skinner
• Peringkat 3, apabila burung merpati berjaya
mematuk bola ping pong ke seberang jaring
dengan paruhnya, ia juga diberikan kacang hijau
sehingga tingkah laku ini menjadi biasa atau
terlazim.
• Amalan memberi kacang hijau juga dilakukan
dengan seekor lagi burung merpati yang berada
di seberang jaring sehingga kedua-dua merpati itu
dapat bermain bola ping pong.

Teori pembelajaran1 akab 2002 46

 Implikasi Teori Dalam P&P
1. Rangsangan baru memberi dorongan
kepada pelajar untuk belajar.
2. Memupuk semangat ingin mencuba.
3. Menambahkan kemahiran dan
mengukuhkan kekuatan diri melalui
amalan peneguhan positif.
4. Membolehkan pelajar memupuskan
kelemahan diri atau tabiat yang
tidak diingini melalui peneguhan
negatif.
Teori pembelajaran1 akab 2002 47
 Implikasi Teori Dalam P&P
5. Membolehkan pelajar belajar terus
daripada pengalaman sedia ada.
6. Pembelajaran sendiri secara
automatik melalui tindak balas
terhadap rangsangan.
7. Peneguhan positif dan negatif dapat
memokuskan pelajar terhadap
pembelajaran.

Teori pembelajaran1 akab 2002 48

 Kesimpulan
Perbandingan Teori Pembelajaran
Behaviorisme

Teori pembelajaran1 akab 2002 49

 KESIMPULAN
Perbandingan Teori Pembelajaran Behaviorisme
Jenis Pelaziman Klasik Pelaziman Operan
Pelopor Pavlov, Watson Thorndike, Skinner
Utama
Gerak •Responden •Operan
Balas •Bukan inisiatif •Inisiatif sendiri
sendiri •Bersifat aktif
•Bersifat pasif
Urutan •Gerak balas •Gerak balas
Pelaziman dihasilkan berlaku adalah
Teori pembelajaran1 selepas akab 2002 kesan daripada50
 KESIMPULAN
Perbandingan Teori Pembelajaran Behaviorisme

Jenis Pelaziman Klasik Pelaziman Operan

Cara •Menggunakan •Menggunakan
Pembelajaran rangsangan tak peneguhan positif/
terlazim dikaitkan negatif.
dengan rangsangan •Secara operan
terlazim. terhadap kesan
•Secara responden daripada
terhadap rangsangan rangsangan.

Teori pembelajaran1 akab 2002 51