BAB 1 – SEJARAH AWAL PERKEMBANGAN BAHASA

MELAYU

1.0 Pendahuluan

Asal-usul orang Melayu, iaitu penutur asli bahasa Melayu, amat kabur
kerana sejarah kuno Asia Tenggara masih belum diselidiki dengan
mendalam. Walau bagaimanapun hasil kajian daripada sarjana tempatan dan
Barat, kita dapat mengetahui secara kasar latar belakang dan pergerakan
masyarakat Melayu kuno, iaitu nenek moyang kita sendiri.

1.1 Asal-usul Bahasa Melayu

Kita selalu menggunakan istilah ‘bahasa Melayu’, ‘orang Melayu’ atau

‘bangsa Melayu’. Tahukah kita apa istilah ‘Melayu’ ini, dan bagaimanakah
asal-usulnya? Pada peringkat awal sejarah, istilah ‘Melayu’ dikaitkan
dengan konsep kerajaan. Bukti sejarah menunjukkan bahawa perkataan
Melayu, pada masa dahulu merujuk kerajaan atau kawasan, dan tidak
manusia atau bangsa.

1.2 Bahasa Melayu Kuno

Istilah ‘Melayu’ sangat baru dijumpai, iaitu hasil daripada kesan-kesan

sejarah. Istilah ‘Melayu’ paling awal dijumpai dalam buku catatan
perjalanan pengembara Cina pada zaman dinasti T’ sang, yang dipercayai
ditulis pada sekitar tahun-tahun 645-655 Masihi.

Konsep Melayu sebagai bahasa masih belum timbul pada peringkat ini.
Mengikut catatan I’tsing sekitar tahun 644-645 Masihi, terdapat sejenis
bahasa yang dituturkan di Sriwijaya pada waktu itu bernama ‘K’un-lun.
Bahasa’K’un-lun ini bukan sahaja dituturkan oleh penduduk tempatan tetapi
juga dipelajari oleh orang asing untuk memudahkan mereka berkomunikasi.

Dipercayai bahawa ‘K’un-lun ini ialah bentuk bahasa Melayu tua yang
terawal, yang dikenali juga dengan nama bahasa Melayu kuno.
1.3 Bahasa Melayu Melaka dan Selepasnya

Bahasa Melayu menjadi alat penyebaran agama Islam, satu agama yang
tinggi martabat kebudayaannya sewaktu zaman Kerajaan Melaka, iaitu
zaman keagungan kerajaan Melayu. Penggunaan bahasa Melayu begitu
meluas melalui pengaruh politik Melayu pada masa itu. Hasil daripada
faktor-faktor ini perkembangan bahasa Melayu begitu pesat berkembang,
dan bahasa Melayu mendapat satu bentuk tulisan baru, iaitu tulisan jawi.

Perbendaharaan kata bahasa Melayu bertambah dengan pesat, iaitu hasil

daripada keperluan untuk mempertahankan idea-idea baru yang datang
bersama peradaban Islam. Bahasa Melayu terus berkembang, terutamanya
dalam bidang kesusasteraan dan telah menjadi medium penting bagi
menyampaikan kesenian Melayu-Islam pada zaman tersebut.

1.4 Bahasa Melayu sebagai Lingua Franca

Orang-orang Eropah yang datang ke Nusantara bukan sahaja datang untuk

berdagang, malahan mereka mempunyai niat untuk mengembangkan agama
Kristian. Banyak juga daripada mereka yang menjalankan penyelidikan
tentang kesusasteraan tempatan.

Dalam catatan-catatan dan penulisan-penulisan mereka, jelas kelihatan

betapa penting dan luasnya penggunaan dan penyebaran yang berlaku
terhadap bahasa Melayu pada ketika itu. Bahasa Melayu tersebar dengan
luas dan menjadi Lingua Franca terutamanya di daerah kepulauan Melayu.
Sifat bahasa Melayu yang dikatakan agak sederhana dan mudah untuk
dipelajari menjadikan bahasa Melayu sentiasa mendapat perhatian pengkaji
bahasa baik dari Timur mahupun orang-orang Eropah.

1.5 Perancangan Bahasa dan Dasar

Dari segi perancangan bahasa, negara Malaysia mempunyai dasar bahasa

yang cukup jelas, iaitu mempunyai dasar Bahasa kebangsaan, dasar bahasa
rasmi, dasar bahasa pendidikan, dan dasar bahasa untuk maksud-maksud
tertentu atau khusus.

Secara umum, dasar bahasa bagi negara Malaysia dapat dirumuskan seperti
berikut:
(i) Dasar Bahasa Kebangsaan: Bahasa Kebangsaan ialah bahasa
Melayu atau Bahasa Melayu menjadi Bahasa Kebangsaan.
(ii) Dasar Bahasa Rasmi: Bahasa rasmi ialah bahasa Melayu atau
Bahasa Melayu menjadi bahasa rasmi.
(iii) Dasar Bahasa Pendidikan: Dasar bahasa pendidikan jelas, iaitu
bahasa Melayu menjadi bahasa pengantar bagi semua sistem
pendidikan formal peringkat sekolah rendah kebangsaan,
menengah dan pengajian tinggi.
(iv) Dasar Penggunaan Bahasa: Walaupun ada Bahasa Kebangsaan,
tiada sesiapa pun yang boleh dilarang dariapada menggunakan,
belajar atau mengajar apa-apa bahasa lain.