1

PATLAMANTSOE
YA
SESOTHO YA MACHABA
KA M. CHITJA

SESOTHO INTERNATIONAL
DICTIONARY
BY M. CHITJA

1
 2

Published by Nalane
PO Box 1452
Alberton
1450

Web: www.nalane.org.za
Email: ffuthwa@nalane.org.za

Copyright © 2010 by Madiela Chitja

First Published: April 2010, first imprint.

ISBN: 978-0-620-46963-0

ALL RIGHTS RESERVED.

No part of this publication may be reproduced, stored in any retrieval system or
transmitted in any recording or otherwise without the prior written permission of the
author or publisher.

2
 3

HO TSOA HO MONGODI
Ho nkukile dilemo tse mashome a mabedi ho bokeletsa mantsoe a Sesotho a
ngotsoeng bukeng ena (1985 ho isa 2006). Ka mora ‘lemo tseo, ke hlokometse hore
70% ya mantsoe a mang ke a sile. Hona kapa sena se etsa hore ho duloe fatshe ke
bangodi ba Sesotho hore a kenyeletsoe. Mme seo se batla maikemisetso a maholo le
dithuso le ditshehetso tsa tonana ho tswa ho lefapha la Arts and culture.

Ho thola moelelo wa mantsoe a mang, dipatlisiso di entsoe ka ho botsa Basotho ba

fetang bohlano, dibakeng tse fapaneng tsa naha ya Afrika Borwa le Lesotho. Ho
tholahetse hore meelelo e ka fapana ho ya ka dibaka. Mohlala: lentsoe tebuka le ka
bolela seseng Lesotho, ha Qwaqwa kapa Foreisetata (Free State) kapa Gauteng e
hlalosoa ka tsela enngwe.

Lebakabaka la ho batla kapa ho batlisisa mantsoe a Sesotho le ho a ngola ke hore

ekare babang ba Basotho ba tshaba Sesotho: ho se bua kapa ho se ngola. Babang ba
nahana hore ha ho letho leo kapa seo Sesotho se ka ba etsetsang sona; babang ba tlasa
khatello ya dipuo tsa dichaba tse ding; babang ha ba se tsebe; babang ke mawatla a
nahanang hore puo tse ding di bohlokoa hofeta tsa bona (inferiority complex); babang
ba kene kapa ba kena dikolo tse hlokang Sesotho; babang ha ba tsebe ho ngola
mantsoe ka tsela e nepahetseng mme ba koekoetla Sesotho. Babang ba ngola puo ya
Sesotho ka tsela eo ba e ratang, ho sa natsoe hore lentsoe leo ba le ngolang le
nepahetse kapa che. Babang ba kopanya mantsoe a sa kopanyoeng, le a kopanyoang
ba a arola ka lebaka la ho se tsebe kapa ka lebaka la ho hloka buka e hlalosang
nepahalo ya mantsoe a Sesotho.

Bonneteng ke hore kajeno nka o hlapanyetsa hore ha ho motho ya ka tsebang setho,

moetlo kapa puo tsa dichaba tse ding ka botlalo a sa tsebe puo ya habo, moetlo kapa
mekgwa le ditlwaelo tsa habo!!! (You will never excel in any language, culture,
tradition or custom if you do not know your language, culture, tradition and
custom!!).
Millenium eo re leng ho yona e batla diqhenqha, dikokonono, dihanyatha le
difonthoane tsa sebopeho puo ya Sesotho e le hore o phomelle.

MADIELA CHITJA
20060725
smchitja@hotmail.com
madiela.chitja3@gauteng.gov.za

3
 4

PATLAMANTSOE YA SESOTHO YA MACHABA

(SESOTHO INTERNATIONAL DICTIONARY)

KETAPELE
Sesotho ke enngwe ya ‘puo tse kgolo ka ho fetisisa Afrika Borwa. Ke puo ya tse ding
tse nang le mantsoe a mangata ka ho fetisisa Afrika e ka Borwa. Hona ha ho makatse
hobane bongata ba Basotho ba mahareng a Afrika Borwa (Lesotho, Free State,
Qwaqwa, le dikarolong tse ding tsa Northen Cape). Hofeta moo, o fumana Basotho
dibakeng tse tshoanang le Kwa-Zulu; bao Sesotho sa bona se itshetlehileng ho SeZulu
joalo ka ba ha Molefe le ba ha Moloi. O fumana Basotho ba mabapi kapa ba phelang
Eastern Cape joalo ka boMatatiele; bao Sesotho sa bona se itshetlehileng ho SeQhotsa
(Xhosa). O fumana Basotho Limpopo province, Mpumalanga provice, North West
province bao Sesotho sa bona se itshetlehileng dibakeng tseo. Historing, re utloa ka
bo-Sebetoane ba ileng ba tsamaya dibakeng tse tshoanang le bo-Zambia le bo-
Zimbabwe mme ba amarela puo ya bona bakeng tseno. Ke ka hoo re fumanang
diphororo tse kgolo ka ho fetisisa Afrika tse nang le lebitso la Sesotho joalo ka Mosi-
wa-thunya (Victoria falls).

Ha ho makatse ha Sesotho se nonne hakanakana!! Dipuo tse ding tse buang Sesotho
(sotho speaking nations) joalo ka Basotho ba Leboa (Bapedi) le Batswana bana le
mantsoe amang ao ba sa a sebediseng joalo ka “Q” ha ka hlakoreng leleng Basotho ba
na le mantsoe a qalang le a sebedisang “Q” hofeta puo efe kapa efe Afrika e ka borwa
(ebang o na le kgwao ka sena bala patlamantsoe ya Sesotho mme o shebe mantsoe a
sebedisang kapa a qalang ka tlhaku “Q”). Hape, Sesotho se sehlale (scientific) ka baka
la hore a mang a mantsoe a sona a kadimiloe puo tse ding joalo ka “setulo, lolololo,
melodi, joalo joalo”.

Basotho ha ba sebedise 50% ya mantsoe a bona ka mabaka a mangatanyana a

fapaneng: amang a mantsoe a sona ha a ngoloa; amang ha a rutoe; amang ho nahanoa
hore ha se Sesotho kapa lentsoe/lebitso le itseng ha le eo ka Sesotho; leleng la mabaka
ke hore bangodi ba Sesotho ba banyane hofeta puo ya bona; babang ba tshaba puo ya
bona; leleng ke hore ho na le batho ba iqapelang mantsoe a Sesotho neng kapa neng
ebe ba a sebedise joalo ka Sesotho empa ho se mantsoe a joalo puong ya Sesotho; la
ho qetela, babang ba babatlisisi ba puo ya Sesotho (lexicons) kapa baqapi ba ngolo ya
Sesotho ha se Basotho. Mona ho ka qolloa Mafora joalo ka bo-Thomas Abbousett,
Eugene Cassalis le ba bang ba fihlileng ka mora 1833. Kahoo, ho tloha hona joale,
mmadi o tla fumana mantsoe a mangatahadi a sokang aa utloa kapa ho a bona-- kapa
mantsoe ao a sa tsebeng tlhaloso ya ona empa a le teng. Amang a mantsoe a sebedisoa
dibakeng tse fapaneng tsa Afrika Borwa tseo ho fumanoang Basotho teng tse sa tsoa
boleloa.

Hobaneng PATLAMANTSOE YA MACHABA YA SESOTHO? Hobane ha ho

buuwa ka machaba re bua ka se kopanyang Sesotho sa Lesotho mmoho le sa Afrika
Borwa. Ho bolelang hore mongolo o sebedisoang mona o kopantse wa naha tsena tse
pedi. Sena se bolela hore ha ho latelloe tokafalo ya Sesotho sa naha tsena tse pedi,
empa sepheo ke ho hlalosa mantsoe a puo ena ho ya ka dipatlisiso. Seseng sa dipheo

4
 5

sa patlamantsoe ena etla ba ho bokella mefuta yohle kpa karolo ya ditshoantsho tsa
dinonyana, diphoofolo, dihahabi, dikokonyana, dimela, difate le tse ding ho ruta
ngwana Mosotho hore di shebahala jwang. Ha ho thuse letho ho hlalosa mantsoe a
mang ho sa kenyeletsoe le ditshoantsho tsa ona.

Tse ding tsa dibuka tse hloahloa tse matlafatsang Sesotho ke Maratha a dilepe
(Damane M); Dikoma (Guma S.M); Litshomo tsa Basotho (Jacottet E); Lithoko tsa
makoloane (Jankie H.E); Kgekge (Lenake J.M); Ditshomo tsa rona (Lenake J.M);
Liphoofolo, linonyana, litaola le lithoko tsa tsona (Mapetla J.); Ithute lilotho
(Moletsane I.R.M); Liparola thota (Moletsane I.R.M); Mmantilatilane (Moletsane
I.R.M); Ngaka ya Mosotho (Matlamelle M.P); Mekgwa le maele ya Basotho
(Sekese A); Mehla ya boholoholo (Tladi A.K); Mmampodi (Afrika Borwa) e
ngotsweng ke bangodi: B.T KHOALI, J.M. LENAKE, R.J.R. MASIEA, I.M.
MOEPHULI, C.F. SWANEPOEL. SEBOPEHO-PUO sa Sesotho (Lesotho Sesotho
Grammer). Diqatjwa tsa Basotho ka D.J.M Ngcangca, le tse ding tse ngata tse sa
bolelwang mona. PELE YA PELE BANA BESO!!!

Ditebo tse kgolo di lebisoa ho Mmamadiela Mmakoete Chitja ya tsebileng ho

hlalosa mantsoe amang a sekgalekgale; Ruth Chitja; Diako Chitja; Tsoarelo
Chitja; Basotho bao ba neng ba botsoa emeng ya meelelo ya mantsoe; mmoho le
Lesedi FM. Hofeta bohle, re leboha Ramasedi ka ho etsa hore morero wa buka ena o
phethalale.

5
 6

TEMOSO LE TSHEBEDISO
Hore o tsebe ho sebedisa Patlamantsoe ya Sesotho, o tlameha hore o tsebe tshebediso
ya didumi (vowels) ho ya ka Sesotho. Didumi tse tsebahalang lefatshe ka bophara ke:
“a” “e” “i” “o” “u” (A-E-I-O-U). Tsona di bitsoa joalo ka ha di ngotsoe, ntle le “O”
eo ka Sesotho enang le medumo e meraro. Mohlala: lentsoe “seboko” le na le meelelo
e meraro e sa boleleng ntho e le nngwe empa le ngoloa ka ho tshoana. 1. Seboko sa
phoofotsoana (worm) 2. Seboko sa lebitso (surname) le 3. Seboko sa ho lla (crying,
yell). Joale mohlala wa lesakana le ka tlase mona le tla o bontsha pitsetso ya lentsoe
seboko.
Lentsoe Pitsetso English Tlhaloso
Seboko Se-bu-ku Worm Modumo o tibile.
Seboko Se-baw-kaw Surname Modumo o tlase.
Seboko Se-bo-ko Yelling, a cry Modumo o mahareng.

“O” e tlwaelehileng =O (jwalo ka ohle, tsohle)

“O” ya modumo o tlase = aw (jwalo ka kokonono, konokono)
“O” ya modumo o phahameng = U (jwalo ka maponapona, mohetene)

Bangodi ba bang ba sebedisa matshoaho kapa difonotiki ho bontsha mofuta wa “O”,

empa motho ya batlang ho tseba Sesotho ntle le matshoao ao, ho thata ho ena ho thola
phapang haholo ebang a ithuta Sesotho kapa a batla moelelo wa Sesotho ka
Patlamantsoe kgetlo la pele.

Sedumi “e” le sona se na le pitsetso tse pedi: mohlala, lentsoe “pele” modumo wa
lona o hodimo (pi-li) ha lentsoe “pene” modumo wa lona o tloaelehile. Sheba mehlala
e ka tlase mona:

Lentsoe Pitsetso English Tlhaloso

Pele Pi-le First Modumo o phahame
Pene Pe-ne pen Modumo o tlwaelehileng
Sepelete Si-pe-le-te Pin Medumo e ya fapana
Senyesemane Sen-yi-si-ma-ni English Medumo ya “E” e ya fapana

“E” ya modumo o hodimo= I (jwalo ka pele /pi-li/)

“E” ya modumo o tlwaelehileng= E (jwalo ka pedi /pe-di/)

Ho tla ba bonolo ha o utloisisa hore didumi tsena tse pedi, “O” le “E” ha di tshoane,
mme seo se tla bebofaletsa motho ya batlang ho tseba Sesotho, kae kapa kae neng
kapa neng .

MATSHOAO LE DIKGUTSUFATSO TSA PATLAMANTSOE

() Masakana (brackets) ao bokahare ba ona a bontshang peleto (pronounciation)

ya lentsoe ka leng.
(//) Masakana le metoa (slash) e mmedi e bontsha hore peleto e tshoana le e
kahodimo kapa eseng e hlalositsoe.

6
 7

// Metoa e emeng e le meng: e bolela hore lentsoe le hlalosoang ha le na

sekgowa kapa ha le hlalosehe hantle ka puo ya senyesemane.
Bap. Kgutsufatso ya bapisa le. (compare).
Mohl. Kgutsofatso ya mohlala. (example).
Bon. Kgutsufatso ya bongata. (plural).
L. Kgutsufatso ya lereho kapa lebitso (noun).
Lts. Kgutsufatso ya leetsi (verb).
Les. Kgutsufatso ya lesupa/lesupi (demonstrative pronoun.
Leb. Kgutsufatso ya lebotsa/Lebotsi (interrogative pronoun).
JJ. Kgutsufatso ya jwalo jwalo (etc).
Bok. Kgutsufatso ya bokgale (past tense).
Tlh. Kgutsufatso ya tlhokomediso e hlokomedisang. (notice).
Tem. Kgutsufatso ya temoso e hlokomedisang ka botebo. (notice).
mm. Mantsoe mabapi (related words). Kgutsufatso ena ha e bolele hore lentsoe leo
ho fanoang ka lona le tlameha ho hlalosoa, empa le bolela tsela le kgetho eo
lentsoe leo le ka ngoloang ka yona mmoho le mantsoe a bapelaneng le lona.
Mael. Kgutsufatso ya maele/maelana/ sekapuo (proverbs, idiom, figurative speech).
Sheb. Kgutsufatso ya sheba. (look for).
?? Letshwao le bolelang hore tlhaloso ya lentsoe ha e kgotsofatse ka botlalo ho
ya ka dipatlisiso.

TLHOKOMEDISO:

Mmadi a ele hloko hore patlamantsoe ena e sebedisa Sesotho sa Lesotho mmoho le sa
Afrika Borwa ka ho ngoloa. Sena se bolela hore tsela eo lentsoe le ngotsoeng ka yona
le nepahetse: sepheo ke ho hlalosa feela. Kahoo o se ke wa ferekana. Sena se
etseditsoe ho kgotsofatsa emong le emong!! Jwalo ka ha sekgowa sa Amerika,
England le Australia se ka tholoa patlamantsoeng (bukantswe) e le nngwe. Ebang ha o
thole lentsoe ka Sesotho sa Lesotho, se batle ka sa Afrika Borwa. Ebang ha o thole ka
sa Afrika Borwa, se batle ka sa Lesotho.

Ebang o mosothohadi, netefatsa hore o lokisa diphoso eseng ho tshoaya diphoso

patlamantsoeng yena!! Hona ho tla yetsa hore re matlafatse puo ya rona. Ka sekgowa
re ka re: “if you are a real Mosotho, ensure that you correct mistakes, not to criticize
the dictionary!!

HOW TO FIND AN ENGLISH WORD IN SESOTHO BY COMPUTER (normal micro-soft

word except for adobe):
1. Press key ctrl F.
2. Type the alphaphet trice for the word you are looking for. (like aaa).
3. Type the word you are looking for and:
4. Press find next or enter until you get the word you are looking for.
TSELA YA HO FUMANA LENTSOE LA SEKGOWA KA SESOTHO: (ka tsela e tloaelehileng
ya mantsoe a khomphutha ntle le Adobe).
1. Tobetsa konopo ctrl le F.
2. Tlanya tlhaku ya lentsoe leo o le batlang hararo. (joalo ka aaa).
3. ngola lentsoe leo o le batlang ebe o:
4. Tobetsa letshwao “batla” kapa “kenya” hofihlela o thola lentsoe le batloang.

7
 8

Aaa
PALE:
Tlhaku ya pele ya puo ya Sesotho. Yona e akga ka maetsi a mangata a semelo kapa a
tlhaho. Ha e le mareo/mabitso, ho tletse a melata jwalo ka: apole, api, abuti, jwalo
jwalo. Karolo ya maetsi a qalang ka tlhaku ena a fetohela ho tlhaku ya “K” ha eba
mareho kapa mabitso. Mohlala: aba=kabo, abelana=kabelano, aha=kaho,
ahlamisa=kahlamiso, ahlola=kahlolo, akaretsa=kakaretso, atleha=katleho, jj.

A (a) /ei/
A (a) /these/ Lesupa kapa lentsoe le bontshang bongata ba dintho tse haufunyane.
A (a) /he or she in the past tense/ Seemedi se mothofatsang; lentsoe le sebedisoang
bakeng sa motho ka ho bontsha seo a se etsang nako e fetileng. Mohl. A tsamaya le
batho ba bangata. A kgutla a le mong. (bap. O).
A (a) /of/ Bongata ba “tsa”. Mohl. Ke batla a hao eseng tsa bona.
Aa (a-a) /that is, those that/ Mohl. Mmadi o tla fumana mantsoe a mangatahadi a
sokang aa utloa bukeng ena. Re bua ka aa bonang feela.
Aba (a-ba) /share/ Ho fa ka ho lekana. Ho arolela ka ho lekana.
Abela (abe-la) /share for/ Ketsetso ya ho aba. Ho fa karolo; ho fana ka ho arola.
Abelana (abe-la-na) /share amongst/ Ho arola ka bongata. Ketsetsano ya ho aba: ho
fa emong mme le yena a fe ya mo fileng.
Abelanang (abe-la-na-ng) /to share amongst/ Taelo ya ho aba ka ho etsetsana. (mm.
Abetse, abelaka, kabelano, kabelo, abeloa).
Abeloa (a-be-lwa) Boetsuwa ba ho abela. Mael. Ngoana moshanyana ke kabeloa
manong: motho e motona o lokeloa ke ho fuwa mathata ohle le ha ho sa kgonahale.
Abetse (a-be-tse) // Bokgale ba ho abela.
Abetsoe (a-be-tswe) // Bokgale le boetsuwa ba ho abela.
Abile (a-bi-le) /shared/ Bokgale ba ho aba. Tem. Mantsoe “abile” mmoho le “ebile”
a na le phapang e kgolo ka meelelo.
Abjoa (ab-jwa) /shared/ Boetsuwa ba ho aba.
Abuti (a-bu-ti) /brother/ Ngoaneso e motona eo ke mo hlahlamang. Moholoane
waka. /bon. boabuti/ (bap. moholoane, ngoaneso).
Acha (a-cha) /atchaar/ Sejo sa Maindia e entsoeng ka manko le metsoako emeng e
babang ya dinoko. /bon. diacha/.
Ache (a-chi) /exclamation: oh no!/ Lekgotsa le bontshang ho teneha.
Acheke (a-chi-ki) /exclamation: oh no!/ Lekgotsa le bontshang ho teneha ka ho
toboketsa haholo.
Adima (a-di-ma) /borrow/ Ho fa ka sepheo sa ho kgutlisetsoa ka mora nakoana; ho
neha motho seo a se hlokang nakoana. (bap. kadima).
Adimela (a-di-me-la) // Ketsetso ya ho adima.
Adimile (a-di-mi-le) /borrowed/ Bokgale ba ho adima.
Adingoa (a-di-ng-wa) /lent/ Boetsuwa ba ho adima. (mm. Adingwa).
Adinngoe (a-din-ng-we) // Bokgale ba ho adingoa.
Adisa (a-di-sa) // Ketsiso ya ho ala.
Aena (a-i-na) /to iron/ Ho otlolla seaparo ka aene. Ho sebedisa tshepe e chesang kapa
e futhumetseng hodima seaparo ka sepheo sa ho e otlolla. Tlh. Lentsoe lena, “aene”
ke sothofatso ya lentsoe la senyesemane, “iron”.

8
 9

Aene (a-e-ne) /iron/ Tshepe e boima e futhumaditsoeng, e sebedisoang ho otlolla

diaparo; tshepe e etsang hore diaparo di otlolohe ha e pikitloa kapa e tsamaisoa
hodima tsona. /bon. Diaene/.
Aenile (a-e-ni-le) /ironed/ Bokgale ba ho aena.
Aenoa (a-i-nwa) /ironed/ Boetsuwa ba ho aena.
Aennoe (a-in-nwe) /ironed/ Boetsuwa le bokgale ba ho aena.
Afakato (afa-ka-to) /avocado/ Mofuta wa tholona e letlaloana le letalahadi kapa le
botala bo botsho, eo bokahare ba yona bo jewang, ebile e na le thotse e kgolohadi
kahare. /bon. diafakato/ (sheb. Ditholona).
Aha (a-ha) /build/ Ho etsa moaho. Ho bopa ntho kapa motho hore a be le sebopeho;
ho etsa hore ntho kapa motho a be le sebopeho se batloang. Ho atisa kelello. Mael.
Ho aha ka tshiba tsa emong: ho sebedisa bohlale, leano, leqheka kapa kakanyo ya
motho emong ho phethahatsa morero wa hao. (mm. ahela, ahile, ahelana, kahelo,
kahisano, moaho).
Ahile (a-hi-le) /built/ Bokgale ba ho aha.
Ahiloe (a-hi-lwe) /built/ Boetsuwa le bokgale ba ho aha.
Ahisana (a-hi-sa-na) /to leave together, coexist/ Ho phela mmoho. Ho ba moahisane.
Ahisane (a-hi-sa-ne) // Bokgale ba ho ahisana.
Ahlama (a-hla-ma) /gape/ Ho bula molomo. Ho bula lehano. (bap. edimola).
Ahlame (a-hla-me) // E butseng molomo kapa lehano.
Ahlamela (a-hla-me-la) /gape for/ Ketsetso ya ho ahlama.
Ahlameloa (a-hla-me-lwa) // Boetsuwa ba ho ahlamela.
Ahlamisa (a-hla-mi-sa) // Ketsiso ya ho ahlama. Ho etsa hore motho a ahlame.
Ahlamisitse (a-hla-mi-si-tse) // Bokgale ba ho ahlamisa.
Ahlamisoa (a-hla-mi-swa) // Boetsuwa ba ho ahlama.
Ahlola (a-hlu-la) /judge, adjudicate/ Ho fana ka kahlolo. Ho thola molato.
Ahlolaka (a-hlu-la-ka) // Phetako ya ho ahlola: ho ahlola ka makgetlo a mangata.
Ahlolela (a-hlu-le-la) /to sentence/ Ketsetso ya ho ahlola. Ho isa kahlolong.
Ahloleloa (a-hlu-le-lwa) /sentenced/ Boetsuwa ba ho ahlola.
Ahloloa (a-hlu-lwa) Boetsuwa ba ho ahlola. (mm. Ahlolela, ahlotse, ahlotsoe,
ahlolela, ahlolaka, ikahlola, kahlolo, kahlolelo, boikahlolo).
Ahlotse (a-hlu-tse) /judged/ Bokgale ba ho ahlola.
Ahlotsoe (a-hluts-we) // Bokgale le boetsuwa ba ho ahlola.
Aka (a-ka) /kiss/ Ho thetsana ka puonama; ho thetsana ka dipounama ho bontsha
lerato; ho thetsana ka molomo ho bontsha tumediso; ho aka ka baka la lerato kapa
tumediso. Ho suna motho. Ho otla ka sefene. (bap. suna, meta).
Akana (a-ka-na) /kiss each other/ Ketsetsano ya ho aka: ho suna kapa ho aka emong
mme le yena a ake ya mo akang.
Akanya (a-kan-ya) /assume, presume, guess/ Ho lekanya ntle le ho tseba; ho bua
taba e hlokang botlalo kapa nnete; ho bua ntle le ho tseba ka botlalo. (bap. lekanya).
Akanyang (a-kan-ya-ng) // Ho nahana hoa batho ba bangata ntle le ho tseba.
Akanyoa (a-kan-wa) Boetsuwa ba ho akanya.
Akarelletsa (a-ka-rel-le-tsa) /to include/ Ho kenyeletsa ho sehlopha: ho kenya le
seseng se ka thoko.
Akarelletsoa (a-ka-rel-lets-wa) /included/ Boetsuwa ba ho akarelletsa.
Akaretsa (a-ka-re-tsa) /generalise/ Ho kgutsufatsa puo ka botlalo. Ho qetella taba ka
ho kenyeletsa mantsoe kapa dintho tse ding.
Akaretse (a-ka-re-tse) // Bokgale ba ho akaretsa.
Akaretsoa (a-ka-rets-wa) Boetsuwa ba ho akaretsa.

9
 10

Ake (a-ke) /may she or he please/ Lentsoe le sebedisoang bakeng sa ho kopa.

Akere (a-ki-ri) /by the way, infact, matter of fact/ Ka tsela eo; ka moo ho leng
kateng; ho ya ka moo ke bonang ka teng; ka lebaka lena. Mohl. Akere wena o
tshepisitse batho nama. Akere o itse o tla ba felehetsa. Akere o itse ke tlohele. Akere
o wa tseba hore ha ke kgone. (bap. ankere).
Akga (a-kga) /include, consist/ Ho kenyeletsa le. Ho ameha le.
Akgeha (a-kge-ha) /faint/ Ho lahleheloa ke kutlo ka baka la bohloko kapa boemo ba
pelo bo qeteng ho etsahala. Ho wela fatshe ke bohloko.
Akgotsa (a-kgu-tsa) // Ho isa matsoho hodimo le tlase ka lebaka la ho teneha; ho
lahla matsoho ka ho a lebisa tlase le hodimo ka sesupo sa ho se kgotsofale; ho tsoka
matsoho moeng ho bontsha maikutlo a ho se ananele.
Akgotse (a-kgu-tse) // Bokgale ba akgotsa.
Akgotsoa (a-kguts-wa) // Boetsuwa ba ho akgotsa.
Akgotseha (a-kgu-tse-ha) // E isang matsoho hodimo le tlase ka lebaka la ho teneha;
ya lahlang matsoho ka ho a lebisa tlase le hodimo ka sesupo sa ho se kgotsofale; ya
tsokang matsoho moeng ho bontsha maikutlo a ho se ananele.
Ako (a-ko) (aku) /may you please/ Lentsoe le sebedisoang ho kopa ka boikokobetso.
Akofa (a-ku-fa) /hurry up, accelerate/ Ho tsamaya ka potlako e kgolo; ho bontsha
matjato a motsamao; ho tsamaya ka ho phakisa haholo. ho baka motsamao o
potlakileng.
Akofile (a-ku-fi-le) // E, kapa ya bontshang motsamao o potlakileng haholo; ya
bontshang matjato ka ho tsamaya; ya tsamayang ka ho phakisa haholo.
Akofile (a-ku-fi-le) // Bokgale ba ho akofa.
Akofisa (a-ku-fi-sa) // Ketsiso ya ho akofa.
Akofisoa (a-ku-fi-swa) // Boetsuwa ba ho akofa.
Ala (a-la) /make bed for sleeping/ Ho hlophisetsa ho robala. Ho lokisa diphate
bakeng sa ho robala.
Alafa (a-la-fa) /heal/ Ho fodisa ka ho oka kapa ka ho fa moriana. Ho tlosa bohloko ka
setlhare. Ho suthisa lefu ke mooki kapa motho ya alafang. (mm. Alafela, alafile,
alafang, alafjoa, kalafo, kalafong, moalafi, sealafi).
Alafshoa (a-laf-shwa) /healed/ Boetsuwa ba ho alafa.
Alemanaka (a-le-ma-na-ka) /calender/ Se bontshang nako tsa selemo joalo ka
letsatsi, beke le kgoedi. /bon. dialemanaka/.
Aloa (a-lwa) // Boetsuwa ba ho ala.
Alodisa (a-lu-di-sa) // Ketsiso ya ho alola.
Alola (a-lo-la) /make bed for waking up/ Ho lokisa moalo bakeng sa ho tsoha kapa
ho lokisa diphate ka mora ho tsoha. Ketsollo ya ho ala.
Alolaka (a-lo-la-ka) /prepare bed repeatly/ Phethako ya ho ala.
Alolisa (a-lo-li-sa) // Ketsiso ya ho alola.
Aloloa (a-lu-lwa) // Boetsuwa ba ho alola.
Alosa (a-lu-sa) /look after herds or domestic animals/ Ho disa diphoofolo. Ho
shebana le mohlape kapa diphoofolo. Ho ba modisa kapa moalosi.
Alositse (a-lu-si-tse) Bokgale ba ho alosa.
Alositsoe (a-lu-sits-we) // Boetsuwa ba ho alosa.
Alotse (a-lo-tse) // Bokgale ba ho alola.
Alotsoe (a-luts-we) // Boetsuwa ba ho alola.
Ama (a-ma) /touch/ Ho tshoara ka letsoho. Ho thetsa ka nthoe itseng.
Ama (//) /to arm/ (sheb. Hlomela bakeng sa tshebediso).
Amahana (a-ma-ha-na) // Ketsahalo ya ho amana.

10
 11

Amahanya (a-ma-han-ya) /compare, analogize/ Ho bapisa ka ho bontsha kamano.

Amana (a-ma-na) /related/ Ho ba le kamano le motho kapa batho ba lelapa le itseng;
ho ba seng le motho emong. Ho ba leloko le kapa la.
Amanang (a-ma-na-ng) // Taelo ya ho amana: ho joetsa batho hore ba amane.
Amang (a-ma-ng) /of things: others/ Ao ho buuwang ka ona ntle le tsona tsena kapa
ona ana. Mohl. Ke batla amang hape. Ebe o fumane amang ntle le ao. ba re ba tla
tlisa amang hosane. (bap. tseding, enngwe, hohong, emong, babang).
Amanya (a-man-ya) /compare, relate to/ Ho bapisa le. Ho kgemisa mmoho le.
Ameha (a-me-ha) /involved/ Ho nkga lefotha bobodung. Ho ba le seabo nthong e
itseng haholo ka tsela e sa lokang.
Amme (am-me) // Bokgale ba ho ama.
Amoha (a-mu-ha) /dispossess/ Ho nkela kapa ho nka ka tsela e mpe.
Amohaka (a-mo-ha-ka) Phetako ya ho amoha.
Amohela (a-mo-he-la) /welcome/ Ho ananela ka matsoho a mabedi se fanoang kapa
motho e mocha ya fihlang sebakeng. Ho ananela mofihli. (bap. fihlisa).
Amoheloa (a-mu-he-lwa) // Boetsuwa ba ho amohela.
Amoheleha (a-mu-he-le-ha) /acceptable, admissible, tolerable/ Ketsahalo ya ho
amohela kapa sesupo sa kamohelo. Ho dumela kapa ho fa moeti kapa motho ya
fihlang kananelo.
Amohelehe (a-mu-he-le-hi) /unacceptable/ E sa batleng kamohelo kapa kananelo.
Amohetse (a-mu-he-tse) // Bokgale ba ho amohela.
Amose (a-mu-si) /Amos/ Buka ya bibele ya bomashome a mararo ya testamente ya
bibele ya kgale.
Ana (a-na) /these ones/ Lesupi le bontshang dintho tse haufinyane tseo mantsoe a
tsona a qalang ka “ma” bongateng.
Ana (an-aa) /interrogative pronoun: are you? is it?/ Lebotsa kapa lentsoe le
sebedisoang ho botsa potso. Mohl. Ana o rata mosadi eo kapa che?
Ana (a-na) /honour, respect/ Ho hlompha seboko, lebitso kapa seo motho a
rehelletsoeng ka sona. Ho bontsha thlompho ya seboko.
Anana (a-na-na) /these ones here/ Lesupi le bontshang ntho e haufinyane ka ho
toboketsa ebile mantsoe a teng a le ka bongateng.
Ananela (a-na-ne-la) /abide by, accept, acknowledge/ Ho amohela sepheto le ntlha e
hlahisoang kapa e hlahisitsoeng. Ho dumela se buuwang kapa se hlahisoang ka puo.
Ananeloa (a-na-ne-lwa) (ananelwa) // Boetsuwa ba ho ananela.
Ananetse (a-na-ne-tse) // Bokgale ba ho ananela.
Ananyese (a-nan-ye-se) /onion/ Mofuta wa semela se monko o bohale, oo kotola ya
teng e jewang ebile e ka sebedisoa joalo ka motsoako wa dijo ha e phehiloe le ho
habeloa. /bon. Diananyese/.
Aneha (a-ne-ha) /dry/ Ho etsa hore ntho e ome. Ho omisa phahlo ka ho e beha moo
honang le moya teng. Ho ntsha mongobo seaparong kapa nthong e metsi kapa e lesoe.
Anehela (a-ne-he-la) // Ketsetso ya ho aneha.
Anehile (a-ne-hi-le) // Bokgale ba ho aneha.
Anehisa (a-ne-hi-sa) // Ketsiso ya ho aneha.
Anela (a-ne-la) /to fit every body/ Ho fa kapa ho tholoa ke bohle kapa tsohle.
Aneloa (a-ne-lwa) // Boetsuwa ba ho anela.
Anetse (a-ne-tse) // Bokgale ba ho anela.
Anetsoe (a-nets-wi) // Boetsuwa ba ho anela.
Angoa (ang-wa) (angwa) /touched, impressed/ Boetsuwa ba ho ama.

11
 12

Ankere (an-ki-ri) by the way, infact, matter of fact/ Ka tsela eo; ka moo ho leng
kateng; ho ya ka moo ke bonang ka teng; ka lebaka lena. Mohl. Ankere wena o
tshepisitse batho nama. Ankere o itse o tla ba felehetsa. Ankere o itse ke tlohele.
Ankere o wa tseba hore ha ke kgone. (bap. akere). Tlh. Mantsoe “akere” mmoho le
“ankere” a bolelela ntho e le nngwe phapang ke hore la bobedi le sebedisoa ke bana
haholo.
Ano (a-nu) /those ones/ Lesupi le bontshang bongata ba mantsoe a qalang ka “ma.”
Anoa (an-wa) /respected/ Boetsuwa ba ho ana.
Anono (a-nu-nu) /those over there/ Lesupi le bontshang ntho tse hojana tseo mabitso
a tsona a qalang ka “ma” ebile di le ka bongateng ka ho tobeketsa.
Anthe (ant-he) /actually/ Lentsoe le bontshang netefatso ya polelo. Mohl. Anthe
wena omang? Ke neke nahana hore Mugabe ke motsoalle wa Letsie anthe ha ho
joalo. Mosetsana enoa o bohahala a le motshoana ha a le hole anthe o mosoeu.
Anthe o tsotsi ya matarapane: ke ne ke sa tsebe! (bap. kanthe).
Anthenyane (ant-hen-ya-ni) /in actual fact/ Ho netefatsa polelo kapa seo ho
buuwang ka sona ka ho toboketsa. Mohl. Anthenyane wena omang? Ke neke nahana
hore Mugabe ke motsoalle wa Letsie anthenyane ha ho joalo. Mosetsana enoa o
bohahala a le motshoana ha a le hole kanthenyane o mosoeu. Anthenyane o tsotsi
ya matarapane: ke ne ke sa tsebe! (bap. kanthenyane).
Antsha (ants-ha) /to breast feed/ Ho fa lebese ka letsoele. Ho fepa ka letsoele.
Antshoa (ants-hwa) // Boetsuwa kapa ketsetso ya ho antsha.
Anya (an-ya) /to suck milk/ Ho noa lebese ke ngoana kapa phoofolo ka ho
momorotsa lebese la letsoele. Mael. Ho anya leleme: ho nonya maikutlo; ho batla
taba ka ho botsa potso e itseng.
Anyesa (an-yi-sa) /to breast feed/ Ketsiso ya ho anya.
Anyesoa (an-yi-swa) // Boetsuwa ba ho anya.
Ao (aa-u) /what / Lekgotsa lebontshang ho makala kapa ho makalla se buuwang.
Ao (a-u) /those ones/ Lesupi le bontshang ntho tse hojana tseo mantsoe a tsona aleng
ka bongateng.
Aohe (a-u-he) /exclamation: oh shame! Ag shame/ Lekgotsa le bontshang ho hauha
kapa kutloelo bohloko ya motho ya etsoang hampe kapa ya entsoeng hampe.
Aohele (a-u-he-le) /exclamation: oh shame! Ag shame/ Lekgotsa le bontshang ho
hauha kapa kutloelo bohloko ya motho ya etsoang hampe kapa ya entsoeng hampe.
Apara (a-pa-ra) /to wear/ Ho tena diphahlo. Ho kenya seaparo. Ho iphuthela ka
diaparo bakeng sa ho pata bofeela kapa ho tsola.
Aparehisa (ap-a-re-his-a) /to make poor/ Ho etsa hore motho a be mofutsana.
Aparehisitse (a-pa-re-hi-si-tse) // Bokgale ba ho aparehisa.
Aparehisoa (a-pa-re-hi-swa) // Boetsuwa ba ho aparehisa.
Aparela (a-pa-re-la) // Ketsetso ya ho apara.
Apareloa (a-pa-re-lwa) /cover/ Boetsuwa ba ho apara kapa ho dikaneloa ke.
Apareloe (a-pa-re-lwe) // Bokgale le boetsuwa ba ho aparela
Aparetse (a-pa-re-tse) // Bokgale ba ho aparela.
Aparetsoe (a-pa-rets-we) // Bokgale le boetsuwa ba ho apareloa.
Aparoa (a-pa-rwa) // Boetsuwa ba ho apara.
Apeha (a-pe-ha) /to cook/ Ho lokisa dijo hore di butsoe. Ho pheha dijo kapa sejo se
tlang ho jewa. Ho etsa hore sejo se butsoe.
Apehoa (a-pe-hwa) // Boetsuwa ba ho apeha. (mm. Apehile, apehela, kapeho).
Apere (a-pe-re) /wore, wearing, clad/ Bokgale le ketsahalo ya ho apara.

12
 13

Apesa (a-pe-sa) /to dress/ Ketsiso ya ho apara. Ho thusa ho apara. Ho thusa ho ba le

diphahlo kapa ho di apara (mm. Apara, apere, apesoa, apesitsoe, kapeso, kaparo).
Apesitse (a-pe-si-tse) // Bokgale ba ho apesa.
Apesoa (ape-swa) // Boetsuwa ba ho apesa.
Api (a-p-i) /baby hat/ Katiba ya ngoana. /bon. diapi/.
Apoha (a-po-ha) /disperse/ Ho tlosa ka ho fefola ka moya. Ho tloha hoa maru.
Apola (ap-o-ha) /to undress/ Ho hlobola diphahlo. Ho tsola. Ho ba feela.
Apolaka (ap-o-la-ka) /to undress repeatly/ Phetako ya ho apola.
Apole (ap-u-le) /an apple/ Mofuta wa tholoana ya sefate sa apole. /bon. diapole/.
Apolela (ap-u-le-la) /to give clothes to the needy/ Ho fa mohloki seaparo. Ho
nehelana ka seaparo ho motho ya di hlokang.
Apolela (ap-u-le-la) /undress for/ Ho tsolela motho. Ho hlobolela diphahlo.
Apoloa (a-pu-lwa) // Boetsuwa ba ho apola.
Apotse (a-pu-tse) // Bokgale ba ho apola.
Araba (a-ra-ba) /to answer/ Ho fana ka karabo. Ho fetola potso ebe karabo. Ho
nehelana ka seo potso e se lebelletseng.
Arabela (a-ra-be-la) /to respond, answer/ Ho fana ka maikutlo. Ho buisana.
Arabelana (a-ra-be-la-na) /to communicate/ Ho sebedisana mmoho ka mokgoa o
eketsang kutlo, kutloano kapa kutloisisano.
Arabetse (a-ra-be-tse) // Bokgale ba ho araba.
Arabisa (a-ra-bi-sa) /to urgue/ Ho ba le kgang ka puo. Ho ngangisana ka mantsoe.
Arabisana (a-ra-bi-sa-na) /to make an urgument/ Ketsetsano ya ho arabisa.
Arabisoa (a-ra-bi-swa) // Boetsuwa ba ho arabisa.
Areka (a-re-ka) /ark/ Moaho o moholo, seka sekepe, o neng o ahiloe ke Noa ho ya ka
buka ya Genese, oo sepheo sa ona eneng e le ho tshireletsa ba lokileng kgahlanong le
moroallo o moholo wa metsi. /bon. diareka/.
Aroha (a-ro-ha) /to divide, split/ Ho etsa hore ntho di se be mmoho.
Arohana (a-ro-ha-na) /to separate/ Ho etsa hore ntho di se kopane kapa mmoho;
phelo ya bommoho.
Arohane (a-ro-ha-ne) /separated/ Bokgale ba ho arohana.
Arohanya (a-ro-han-ya) /to cause to split/ Ho qhala bonngwe. Ho fedisa setsoalle.
Arohanyoa (a-ro-han-wa) // Boetsuwa ba ho arohanya.
Arola (a-ru-la) /to share equally/ Ho etsa hore ntho di fete bonngwe; ho poma kapa
ho seha ka tekanyo kapa dikotoana; ho poma ka ho lekana.
Arolela (a-ro-le-la) /to share to someone/ Ketsetso ya ho arola.
Arolelana (a-ro-le-la-na) /to share amongst/ Ketsetsano ya ho arola.
Aroleloa (a-ro-le-lwa) // Boetsuwa ba ho arolela.
Ata (at-a) /increase, multiply/ Ho eketseha kapa ho etsa dintho di be ngata.
Atamela (a-ta-me-la) /to come close/ Ho ba haufi le. Ho tla pela ntho e itseng.
Atamelana (a-ta-me-la-na) /to be close to each other/ Ketsetsano ya ho atamela.
Atamelang (a-ta-me-la-ng) // Taelo ya ho atamela: ho joetsa bongata ba batho ho tla
haufinyane le mmuwi kapa moetsi.
Atameloa (a-ta-me-lwa) /approached/ Boetsuwa ba ho atamela.
Atametsa (a-ta-me-tsa) /to bring near/ Ho tlisa haufinyana. Ho beha haufi.
Atametsa (a-ta-me-tsa) /affiliate/ Ho kgema mmoho le seo motho a leng ka
lehlakoreng la sona; ho tsamaisana le mokgatlo, mokga kapa sehlopha. (bap.
boikatametso).
Atametse (a-ta-me-tse) // Bokgale ba ho atamela.
Atametsoa (a-ta-mets-wa) // Boetsuwa ba ho atametsa.

13
 14

Atamisetsa (a-ta-mi-se-tsa) /to bring near for/ Ketsetso ya ho atametsa.

Ate (a-te) /increase/ Boemo ba ho ata. Mohl. Re batla hore tsohle di ate.
Athe (at-he) /only to find that/ Netefatso ya ketsahalo. Lentsoe le bontshang
netefatso ya polelo. (bap. anthe, anthenyane).
Athenyane (at-hen-ya-ne) /only to find that/ Netefatso ya ketsahalo e nyane. Ho
netefatsa polelo kapa seo ho buuwang ka sona ka ho toboketsa.
Atisa (a-ti-sa) /to multiply/ Ho ngatafatsa kapa ho eketsa. Ho etsa bongata.
Atisana (a-ti-sa-na) /prolifirate, reproduce/ Ho eketsa batho kapa ntho.
Atisetsa (a-ti-se-tsa) /to multiply for/ Ketsetso ya ho atisa.
Atisitse (a-ti-si-tse) // Bokgale ba ho atisa.
Atisitsoe (a-ti-si-tswe) // Boetsuwa ba ho atisa.
Atisoa (a-ti-swa) // Boetsuwa ba ho ata.
Atlara (a-tla-ra) /clinch, hug/ Ho tshoara ka seatla ka thata ka sepheo sa ho etsa hore
ntho e se ke ya baleha kapa ya chopoha. Ho beha letsoho lehetleng la motho ka
sesupo sa ho thaba kapa lerato. (bap. haka, tlapurela, mamarela, kakatlela).
Atlarela (a-tla-re-la) /clinch, hug/ Ketsahalo ya ho atlara: ho tshoara ka seatla ka
thata ka sepheo sa ho etsa hore ntho e se ke ya baleha kapa ya chopoha. Ho beha
letsoho lehetleng la motho ka sesupo sa ho thaba kapa lerato. (bap. tlapurela).
Atleha (a-tle-ha) /prosper, succeed) Ho ba le tse hlokahalang. (bap. phomella).
Atlehisa (a-tl-hi-sa) /to make prosperous/ Ho thusa emong kapa ho baka hore tse
ntle tsohle tse batlahalang di be teng.
Atleha (a-tle-ha) /succeed/ Ho phomella ho etsa ketso e itseng. Ho kgona ho etsa.
Atlehile (a-tle-hi-le) // Bokgale ba ho atleha.
Atlehisoa (a-tle-hi-swa) // Boetsuwa ba ho atleha.
Atolla (a-tol-la) /to expand, extand/ Ho eketsa moaho kapa se tlamehang ho ba
seholo.
Atolloa (a-tul-lwa) // Boetsuwa ba ho atolla.
Atolosa (a-tu-lo-sa) /enlarge/ Ho etsa hore ntho e be kgolo ka ho atisa bophahamo,
bophara kapa bolelele ba yona. Ho etsa hore sebopeho kapa chebahalo e be kgolo.
Atolosoa (a-tu-lo-swa) // Boetsuwa ba ho atolosa.
Atolotse (a-tu-lo-tse) // Bokgale ba ho atlolosa.
Au (a-u) /wow!/ Lekgotsa le bontshang ho makalla sephetho se hlahisoang kapa
ketsahalo e sa lebelloang. (bap. ao!).
Ausi (a-u-si) /sister/ Ngoaneso e motshehadi. Motho e motshehadi eo mmae le ntatae
eleng batsoadi baka. Ngoanana e moholo ho nna. /bon. boausi/ Tlh. Lentsoe le
nepahetseng la Sesotho ke kgaitsedi; ausi ke lereo molata kapa lebitso le adimiloeng
ho puo ya seafrokanse kapa seburu. (bap. kgaitsedi, abuti, moholoane).
Ausinyana (a-u-sin-ya-na) /girl friend/ Mosetsana ya ratoang ke mohlankana. /bon.
boausinyana/ (bap. kgarebe).

14
 15

Bbb

PALE:
Tlhaku ya bobedi ya Sesotho. Bongata ba maetsi a qalang ka tlhaku ena a fetohela ho
“P” ha a fetohela kapa a fetoleloa ho mareho (nouns). Mohlala: bapisa=papiso,
babatsa=pabatso, bapatsa=papatso, bapala=papadi/papalo, jwalo jwalo. Hona ha
ho bolele hore kaofela maetsi a qalang ka “B” a ka fetoleloa ho mareho a qalang ka
“P”. Mohlala wa mareho a semelo a “B” ke: bohlale, bohlola, bokakalope, boyena,
botona, jwalo jwalo.
Tlhokomediso: bongata ba mantsoe a maetsi a bitsoang boiketsi/maiketsi a fetoha
“Boi” ha eba mareho. Mohlala: ikgohomosa=boikgohomoso, itloaetsa=boitloaetso,
icheba=boichebo, ikutloa=boikutlo, jwalo jwalo. Ha a fetoleloa bongateng, a
sebedisa tlhaku “M”. Mohlala: boikemisetso=maikemisetso, boikutlo=maikutlo,
jwalo jwalo.

B (bi)//
Ba (ba) /races pluralizing prefix/ Sehlongoapele se sebedisoang ho ngatafatsa
mabitso a merabe ya batho le sebopeho mmoho le tlhaloso ya batho. Mohl.
Mosotho=Basotho, mopedi=bapedi, motswana=batswana, motho=batho,
mosuoe=basuoe, mosadi=basadi, mopedi=bapedi, morena=barena, monna=banna,
ngoana=bana, mosetsana=basetsana, mohlankana=bahlankana, moruti=baruti, jj.
Ba (ba) /these ones (people)/ Lentsoe le sebedisoang joalo ka seemedi se bontshang
ka ho supa batho ba ka bongateng ba haufinyane. (bap. tse).
Ba (ba) /they (people)/ Seemedi Se sebedisoang bakeng sa batho ka bongateng.
Baahlodi (ba-a-hlu-di) /Judges/ Buka ya bosupa ya bibele testamenteng ya kgale ya
bibele. /bon. 0/.
Baale (ba-a-le) /Baal/ Modingoana wa bohata ya neng a kgumameloa ke Bakanana
bakeng sa pelehi kapa thari ho ya ka tlhaloso ya buka ya bibele, eo molekane wa hae
eneng e le Ashara. /bon. bobaale/.
Baba (ba-ba) /bitter/ E nang le tatso e mpe, e bohale. E sa latsoeheng hamonate.
Babababa (baba-baba) /little bitter: not sweet/ E tatseho e babang: e batlileng e ba
le tatso ya mohalakane hanyane. (mm. babang, babisa, babela, pabiso, mobabi).
Babalase (ba-ba-la-se) /hang-over/ Boemo ba letsatsi le hlahlamang ka mora tai.
Baballa (ba-bal-la) /protect/ Ho boloka ntho hore e se senyehe; ho boloka le ho
tshireletsa motho hore a se hlaheloe ke kotsi.
Baballa (ba-bal-la) /preserve/ Ho hlokomela kgahlanong le tshenyeho kapa phelo.
Baballoa (ba-bal-lwa) /protected, saved/ Boetsuwa ba ho baballa. (mm. baballwa).
Babang (ba-ba-ng) /others/ Ntle le bongata ba batho ba itseng. Batho ba itseng ntle le
ho kenyeletsa sehlopha seseng. (bap. tseding, emong). Mohl. Bana bana ba bana
baka ba hana ho bapala le bana babang. Mael. Motho ke motho ka batho babang:
motho o kgona ho atleha, tsoelapele, thaba, nyakalla le ho rua ka lebaka la ho
phedisana le babang. O keke wa kgona ho phela bophelo bohle o le mong kapa ntle le
leloko, baahisane mmoho le metsoalle.
Babasedisa (ba-ba-se-di-sa) // Ketsiso ya ho babasela.
Babasela (ba-ba-se-la) /painful/ Ho ba bohloko hoa leqeba kapa setho sa mmele.

15
 16

Babatsa (ba-ba-tsa) /to praise/ Ho rorisa ka tsela e ntle. Ho bua hantle ka motho kapa
ntho e itseng.
Babatseha (ba-ba-tse-ha) /praise worthy/ E batlang thoriso. E ntle haholo e
loketsoeng ke pabatso kapa thoriso. (bap. rateha).
Babatsoa (ba-bats-wa) // Boetsuwa ba ho babatsa. (mm. babatswa).
Babedi (ba-be-di) /twosome/ Ba fetang bonngwe ka palo empa ba le ka tlase ho tharo
kapa boraro. Mael. Metsotso e jele babedi: nako e ile; nako e tsamaile haholo; nako e
se e re sihile haholo.
Babela (ba-be-la) /to be bitter for/ Ketsetso ya ho baba.
Babetse (ba-be-tse) // Bokgale ba ho babela.
Babisa (ba-bi-sa) /to cause to be bitter/ Ketsiso ya ho baba.
Babo (ba-baw) /their relatives/ Ba amanang le yena kapa bona. Bao eleng baamani le
mmuuwa kapa moetsuwa. Seemedi thuo se supang hore batho ke ba mmuuwa feela
ntle le ba bang. Seemedi se supang hore mmuuwa ke motho wa bo babuuwa. (bap.
wabo) (mm. wabo).
Babola (ba-bu-la) /clap/ Ho natha ka bokahare ba letsoho. Ho tlatsela ka boima ba
seatla. Ho natha ka thata ka letsoho.
Babotse (ba-bu-tse) // Bokgale ba ho babola. Nathile kapa shapile ka seatla.
Bacha (ba-cha) /youth/ Batho ba lemo tse tlase. Bongata ba mocha. Tlh. Lentsoe lena
le ka bongateng; bonngwe ba lona ke “mocha”. (bap. Mocha).
Badile (ba-di-le) /learned/ Bokgale ba ho bala.
Badile (ba-di-le) /learned/ Ya rutehileng. Ya ileng sekolong. Ya tsebang haholo.
Badimo (ba-di-mo) /gods/ Bao ho dumeloang ho bona ba shoeleng; bafu kapa mofu
eo ho nahanoang hore ona le seabo ho ba phelang; motho ya patiloeng lebitleng eo ho
dumeloang hore o na le matla ho ba phelang; moya wa mofu. /bon. Badimo/.
Badimo (ba-di-mu) /ancestors/ Batho kapa motho wa kgale ya sa pheleng ya
amanang le ya phelang, eo ho dumeloang hore o na le tshutshumetso mmoho le matla
ho ba phelang. /bon. badimo/ (bap. ledimo).
Badisa (ba-di-sa) /to help read/ Ketsiso ya ho bala. Ho thusa ho bala.
Badisisa (ba-di-si-sa) /to scrutinise/ Ketsisiso ya ho bala. Ho bala ka hloko.
Badisisa (ba-di-si-sa) /to read thoroughly, scrutinise/ Ho bala ka boikemisetso.
Baehlotse (ba-e-hlu-tsi) /contumacious, mulish/ Motho ya hlotseng keletso tsohle:
ya boemong ba ho se eletsoe kapa ba ho fuwa keletso; ya hlooho e thata ka ho fetisisa;
ya sa natseng keletso efe kapa efe. /bon. bobaehlotse/.
Baefese (ba-e-fe-se) /Ephesians/ Buka ya leshome ya bibele testamenteng e ncha.
Baesekele (bai-se-ki-le) /bycircle/ Sepalangoang se mabidi a mabedi se tsamaisoang
ka ho hata le ho sututsa tlhako (pedal) ya yona. /bob. Dibaesekele/.
Bafilipi (ba-fi-li-pi) /Philippians/ Buka ya leshome le motso o le mong (11) ya bibele
testamenteng e ncha.
Bagalata (ba-kga-la-ta) /Galatians/ Buka ya borobong (9) ya testamente e ncha ya
bibele, e lateloang ke buka ya Baefese.
Baheberu (ba-he-be-ru) /Hebrews/ Buka ya leshome le metso e robong ya bibele
testamenteng e ncha.
Baheso (ba-he-su) /my people, my compatriot, my relatives/ Batho ba amanang le
mmuwi kapa moetsi ka tsoalano, lelapa kapa bodulo ba sebaka, naha le boahisane.
Baji (ba-ji) /cheaters/ Ba qhekanyetsang ba bang. Ba jalletsang. Motho ya sebedisang
boqhekanyetsi bakeng sa ho fumana seo a se batlang. (sheb. moji bakeng sa
tshebediso) Mael. Le pele di na le baji: moo o yang teng o tla fumana ba bohlale
hofeta wena. Ho qhekanyetsoa ke babang pele.

16
 17

Bajoa (baj-wa) /to freeze before riping/ Hoa semela: ho hatsela pele se butsoa; ho
hlaseloa ke mohatsela pele ho putso.
Baka (ba-ka) /reason, because of/ Seo eleng sona sesosa sa ketsahalo e itseng; seo
ketsahalo e itshetlehileng ka sona. Tlh. Lentsoe lena, “baka” le lateloa ke “la” ho
phethahatsa se boleloang. Mohl. Ka baka la. (sheb. lebaka bakeng sa tshebediso).
Baka (ba-ka) /to cause/ Ho etsa hore ketsahalo kapa ketso e itseng e etsahale; ho ba
sesosa sa ketsahalo kapa ketso.
Baka (ba-ka) /to be apologetic, to be sorry/ Ho itshoaya phoso. Ho se phete se sebe.
Baka (ba-ka) /to bake/ Ho etsa kuku kapa borotho. Ho sebedisa hlama ho etsa sejo
kapa bohobe ba koro.
Bakela (ba-ke-la) /cause troubles for/ Ketsiso ya ho baka.
Bakeng (ba-ke-ng) /instead of/ Ka lebaka la.Tlh. Hangata lentsoe lena le sebedisoa le
lateloa ke “sa” joalo ka “bakeng sa”.
Baki (ba-ki) /jacket/ Seaparo sa mmele o ka hodimo haholo se aparoang ke monna;
seaparo se boimanyana se aparoang ka ntle ho diaparo tse ding. /bon. dibaki/.
Bakile (ba-ki-le) /repentant/ Ya sa hloleng a etsa phoso kapa sebe. Bokgale ba ho
baka.
Bakisa (ba-ki-sa) /to spite/ Ho etsa ntho ka lebaka la ho utloisa bohloko. Ho utloisa
bohloko ka sepheo sa ho bontsha emong lebaka le itseng.
Bakisana (ba-ki-sa-na) /to compete vigorously/ Ho phehisana. Ho etsa kgang.
Bakolose (ba-ko-lo-se) /Colossians/ Buka ya leshome le metso e mmedi (12) ya
bibele testamenteng e ncha.
Bakorinthe (ba-ko-rint-he) /Corinthians/ Buka ya bosupa (7) le ya borobedi (8)
(bakorinthe ba bobedi) testamenteng e ncha ya bibele.
Bala (ba-la) /to read/ Ho bua le mongolo. Ho ya le se ngotsoeng bukeng, leqhepheng
kapa leboteng.
Bala (//) /to count/ Ho latellisa ka tatellano ya lenane ho tloha ho ya pele ho fihla ho
ya ho qetela kapa e qetellang.
Balabala (ba-la-ba-la) /to complain/ Ho bontsha ho sekgotsofale ka ho bua mantsoe a
tletlebo kapa a boipelaetso. Tem. Hangata lentsoe lena, “balabala” le sebedisoa ho
batho ba batshehadi hofeta ho ba batona. (bap. Komakoma).
Balakatha (ba-la-kat-ha) /exclamation: in he/she comes!/ Ho fihla ho sa lebelloa.
Bale (ba-li) /girls for initiation school/ Basetsana ba mophato wa lebollo. Ngoale ha
di le pedi kapa di feta bonngwe. Tlh. Lentsoe lena le sebedisoa le le ka bonngweng
hangata. (bap. ngoale).
Bale (ba-le) /those ones over there/ Lesupi le bontshang batho ba hole.
Balea (ba-le-a) /to escape/ Ho qoba ntho e itseng ka ho matha kapa ho tloha pela
yona ka lebelo. Tlh. Lentsoe le nepahetseng ke “baleha” hofeta “balea”.
Baleha (ba-le-ha) /flee, escape/ Ho tloha ka ho matha ka sepheho sa ho koekoetla.
Balehela (ba-li-he-la) /to ovoid/ Ketsetso ya ho baleha. Ho koekoetla.
Baleisa (ba-le-is-a) // Ketsiso ya ho baleha. Ho etsa hore ntho e balehe.
Balella (ba-lel-la) // Ho bala se sa tlamehang ho kengoa palong; ho bala mmoho le se
sa hlokahaleng.
Balla (bal-la) /to read for someone/ Ketsetso ya ho bala. Ho thusa ho bala.
Balleloa (bal-le-lwa) /be assisted to read/ Boetsuwa ba ho balella.
Balloa (bal-lwa) /to be counted for/ Ketsetso ya ho bala. Ho kenyeletsoa palong.
Baloa (bal-wa) /to be counted/ Ketsetso ya ho latellisa ka tatellano.

17
 18

Balolla (ba-lul-la) /discriminate, segregate/ Ho kgesa ka ho se natse emong kapa

babang. Ho kgetholla ho ya ka sebopeho kapa mmala; ho kgetholla ho ya ka
botshehadi kapa botona.
Bana (ba-na) /children/ Bongata ba ngoana. (sheb. ngoana bakeng sa tshebediso).
Bana (ba-na) /these ones (people)/ Lesupi le bontshang batho ba bangata ba
haufinyana.
Bane (ba-ni) /those ones/ Lesupi kapa lentsoe le bontshang kapa le supang batho ka
bongateng ba le hojana.
Banene (ba-ni-ni) // those ones over there/ Lesupi kapa lentsoe le bontshang kapa le
supang batho ba bangata ba le hojana, ka ho toboketsa.
Banka (ban-ka) /badly ploughed arable land/ (Ho lema dibanka) karoloana ya mobu
wa tshimo e sa lengoang hantle ka mohoma wa kgomo tse pannoeng; karoloana eo
mohoma o sa fihlang ho yona nakong ya ho lema. /bon. dibanka/.
Banka (ban-ka) /bank/ Sebaka sa ho boloka kapa ho bea chelete; moo ho bewang
dintho tse tlamehang ho bolokoa. /bon. dibanka/ (bap. polokelong).
Banna-we (ban-na-we) /exclamation: oh boy!/ Lekgotsa la ho makala ka ho bontsha
senna kapa bonna. (bap. basadi!). Mohl. Banna-we, motho a tla omella mosadi ka
phafa! Banna-we, a tla hlekefetsa mosadi Chomane!
Bano (ba-nu) /those ones (people)/ Lesupi le bontshang batho ba hojana kapa hole ka
bongateng.
Banono (ba-nu-nu) /those ones over there/ Lesupi le bontshang batho ba hojana kapa
ba hole ka ho toboketsa.
Bao (ba-u) /those/ Lesupi le bontshang batho ba hojana ka tello.
Bapadisa (ba-pa-di-sa) /to play with/ Ketsiso ya ho bapala. Ho bapala le.
Bapadisana (ba-pa-di-sa-na) /to play with each other/ Ketsetsano ya ho bapala.
Bapadisoa (ba-pa-di-swa) // Boetsuwa ba ho bapala. (mm. bapadiswa).
Bapala (ba-pa-la) /to play/ Ho etsa ketso kapa ketsahalo e akgang ho sebedisa mmele
kapa ditho tsa mmele ka sepheo sa ho ithabisa kapa ho etsa ditlhodisano.
Bapala (ba-pa-la) /joking/ Ho etsa ketso e hlokang botio; ho bua puo ya bosoasoi.
Bapalla (ba-pal-la) /to play for/ Ketsetso ya ho bapala. Ho bapala bakeng sa.
Bapalla (ba-pal-la) /to take for granted/ Ho se nke ka botio. Ho nka ka masawana.
Bapatsa (ba-pa-tsa) /to advertise/ Ho pepesa ntho hore e rekoe; ho boledisa kapa ho
pepesa ntho e itseng bakeng sa ho etsa hore e rekisoe.
Bapelana (ba-pe-la-na) /like, equivalent, same, similar to/ Ho ba boemong bo
tshoanang kapa bo shebahalang ka ho tshoana. (mm. Papelano).
Bapelane (ba-pe-na-ni) /like, equivalent, same, similar/ Eo sebopeho sa yona se
tshoanang le seseng; tse batlileng di tshoana kapa tse tshoanang haholo; tse mmoho
haholo ka baka la ho tshoana. Bokgale ba ho bapelana.
Bapetse (ba-pe-tse) // Bokgale ba ho bapala.
Bapisa (ba-pi-sa) /to compare/ Ho lekanya ka sepheo sa ho bona tekanyo kapa
phapang. (bap. papiso).
Bapisitse (ba-pi-si-tse) // Bokgale ba ho bapisa.
Bapisitsoe (ba-pi-sits-we) // Bokgale le boetsuwa ba ho bapisa. (mm. bapisitswe).
Bapisoa (ba-pi-swa) // Boetsuwa ba ho bapisa. (mm. bapiswa).
Bara (ba-ra) /bar/ Sebaka seo ho rekisoang joala ho sona. Ntlo ya thitelo. /bon.
dibara/ (bap. phepheseleng, thitelo).
Bareng (ba-ri-ng) /what do they say/ Lebotsa le botsang seo batho ba se bolelang;
ho batla ho tseba seo ba se bolelang. Tlh. Lentsoe lena “bareng” le utloahala joalo ka
popo ya mantsoe a mabedi eleng “ba” mmoho le “reng”. Sepheo sa ho le etsa lentsoe

18
 19

leleleng ke ho qoba tlhaloso ya lentsoe “reng” leo tlhaloso ya lona leleleng e fanang
ka moelelo o sa hlakang.
Baroma (ba-raw-ma) /Romans/ Buka ya botshelela ya bibele testamenteng e ncha.
Basadi (ba-sa-di) /oh dear!/ Lekgotsa le bontshang ho makala hoa mosadi kapa
motho e motshehadi. (bap. banna-we!).
Basele (ba-si-li) /different ones/ Seemedi qollo se bontshang batho bao ho buuwang
ka bona ka ho qolla: ba sa tshoaneng le rona kapa bona. Ba fapaneng le rona. Seqolli
se hlakisang batho bao ho buuwang ka bona ka ho kgetholla hara babang. (bap. osele)
Bata (ba-ta) /cold/ E sa futhumalang. E hlokang mocheso. E hatsetsang.
Bata (ba-ta) /hit with a stick/ Ho otla ka molamu kapa thupa hloohong.
Batalla (ba-tal-la) /to run smoothly/ Ho matha ntle le tshitiso. Ho matha haholo, ha
monate ntle le ho sitisoa.
Batana (ba-ta-na) /hit each other/ Ketsetsano ya ho bata: ho bata emong mme le
yena a bate ya mmatileng.
Batetsa (ba-te-tsa) /to cool off, chill, freeze, refrigerate/ Ho etsa hore ntho kapa
motho a hatsele: a hloke mocheso kapa mofuthu o batlahalang.
Batetsoa (ba-tets-wa) /chilled/ Boetsuwa ba ho batetsa. (mm. batetswa).
Bathesalonika (bat-he-sa-lo-ni-ka) /Thessalonians/ Buka ya leshome le metso e
meraro (13) ya bibele mmoho le ya leshome le metso e mene (14) eleng
bathesalonika ba bobedi testamenteng e ncha.
Batisa (ba-ti-sa) /cause to be cold/ Ketsiso ya ho bata. Ho etsa hore ntho e bate.
Batisitse (ba-ti-si-tse) /cooled/ Bokgale ba ho batisa.
Batisoa (ba-ti-swa) /cooling/ Boetsuwa ba ho bata kapa batisa. (bap. patiso).
Batla (ba-tla) /want, seek/ Ho shebana le ntho e sa fumanoeng kapa e ipatileng. Ho
shebana kapa ho tsoma nnete kapa bonnete ba ntho e itseng.
Batlahala (ba-tla-ha-la) /essential, mandatory, necessary/ Se hlokahalang: ho ba
boemong ba ho batloa. (bap. hlokahala).
Batlahale (ba-tla-ha-li) /unwanted, unnecessary/ E sa hlokahaleng; eo boteng ba
yona bo sa hlokoeng; e sebakeng ntle le ho batloa. Mohl. Ho ne ho sa batlahale hore
o ahlamise moloma hakana. Lehola ha le batlahale mona. Che kea utloa, empa taba
ya hao ha e batlahale. Ho rohakana ha ho batlahale, re batla dipuisono feela
mokgatlong mona. (bap. kgohlahetse, hlokahale).
Batlana (ba-tla-na) // Ketsetsano ya ho batla: ho batla ntho kapa motho mme le yena
a batle seo kapa ya mo batlang.
Batle (ba-tli) /don’t want to, refuse/ E sa rateng ho etsa ketso e itseng; ya hananang
le ketso kapa boemo bo itseng; ya kgahlanong le taelo kapa lebaka. Mohl. Ha ke
batle ho tsamaya bosiu. Ha re batle diketso tsa Mugabe. Ha a batle kgethollo ya
mmuso ona o fetileng.
Batle (ba-tle) /of people: beautiful, good or handsome/ Hoa batho: ba nang le
chebahalo e ntle ya sefahleho; ba tshobotsi e kgahlang mahlo; ba sebopeho se setle
haholo; ba mekgoa le diketso tse ratehang. Mohl. Bohle re batle mahlong a Modimo;
re batle haholo ha re apere diaparo tse ntle. (bap. motle, setle, botle, letle).
Batleha (ba-tle-ha) /wanted, needed/ E hlokahalang kapa e batloang: eo ka baka la
tlhokeho ya yona e batloang ke batho kapa ntho tse ngata.
Batlela (ba-tle-la) // Ketsetso ya ho batla: ho batla bakeng sa.
Batleloa (ba-tle-lwa) // Boetsuwa ba ho batla.
Batlile (ba-tli-le) /wanted, wished/ Bokgale ba ho batla.
Batlile (ba-tli-le) /almost/ Eo eleng sebopehong sa ho tshoana le; e atamelang le.
Batliloe (ba-tli-lwe) // Bokgale le boetsuwa ba ho batla. (mm. batlilwe).

19
 20

Batlisa (ba-tli-sa) // Ketsiso ya ho batla.

Batlisisa (ba-tli-si-sa) /investigate/ Ketsisiso ya ho batla: ho batla ka ho etsa
diphuputso; ho batla ka ho etsa tekolo.
Batlisoa (ba-tli-swa) // Boetsuwa ba ho batlisa: ho thusoa ho batla se lahlehileng.
Batloa (ba-tlwa) /wanted/ Boetsuwa ba ho batla. (mm. batlwa).
Batsi (ba-tsi) /strong and healthy, able body/ E mmele o moholo o matla, ebile o
phetse hantle haholo. (bap. chatsi, chahlo, nonopetse). Mohl. Ngoana enoa ha a batsi
feela mmeleng, ebile o na le boko bo chatsi.
Be (be) /exclamation: oops!/ Lekgotsa le bontshang ho makalla ketso e itseng, e
etsahalang ka tsela e sa lebelloang.
Bea (be-a) /put down, place on/ Ho tlohela ntho e tshoeroeng ka letsoho ho e beha
hodima; ho isa fatshe kapa hodimo ka sepheo sa ho tshetleha hodima ntho e itseng; ho
isa nqa ya. (bap. beha).
Bebenya (be-ben-ya) /to move lips/ Ho tsitsinya pounama. Ho sothaka molomo.
Bebera (be-be-ra) /to talk too much, prate/ Ho bua haholo. Ho bua lolololo.
Beberile (be-be-ri-le) /talked too much/ Bokgale ba ho bebera.
Beberisa (be-be-ri-sa) /cause to talk too much/ Ketsiso ya ho bebera.
Beberisoa (be-be-ri-swa) /caused to talk too much/ Boetsuwa ba ho beberisa.
Bebofaletsa (be-bo-fa-le-tsa) /easen for/ Ketsetso ya ho bebofatsa. (bap. nolofaletsa).
Bebofatsa (be-bu-fa-tsa) /to easen/ Ho etsa ntho e be bobebe. (bap. nolofatsa).
Becha (be-cha) /bet/ Ho sebedisa chelete bakeng sa ho lotha se tla hlola.
Bedisa (be-di-sa) /boil/ Ketsiso ya ho bela. Ho chesisa metsi. Ho etsa hore metsi kapa
ntho e itseng e be boemong bo chesang, bo nang le mocheso kapa mofuthu.
Befa (bi-fa) /to be angry/ Ho bontsha bohale bo boholo. (bap. kgena).
Befela (bi-fe-la) /angry for/ Ketsetso ya ho befa. Ho halefela. (bap. kgenela).
Befile (be-fi-le) /angry/ E bontshang boteng ba khalefo kapa bohale.
Befisa (be-fi-sa) /to infuriate/ Ketsiso ya ho befa. Ho etsa hore motho a kgene.
Befisana (be-fi-si-na) /to infuriate each other/ Ketsetsano ya ho befisa.
Befisoa (be-fi-swa) // Boetsuwa ba ho befa.
Beha (be-ha) /put down/ Ho tlohela ntho e tshoeroeng ka letsoho ho e beha hodima;
ho isa fatshe kapa hodimo ka sepheo sa ho tshetleha hodima ntho e itseng. ho isa nqa
ya. Mael. Ho beha pelo sekotlolong: ho se potlakele tebello e itseng; ho ba le
mamello ya se tshepisitsoeng le ha se nka nako ho phethahala. Mael. Ho beha ka
mosing: ho ba boemong bo bakang mathata mmoho le ho se tshireletsehe; ho ba
maemong a ka bakang kotsi. Mael. Ho beha matsoho: ho hlohonolofatsa ka ho thetsa
ka diatla kapa seatla hodima hlooho.
Beha (be-ha) /to set conditions/ Ho fana ka se tlamehang ho etsahala bakeng sa
thekiso kapa ditumellano.
Behela (be-he-la) /to lay eggs/ Hoa kgoho: ho ntsha lehe ka setono sa kgoho kapa
nonyana. (bap. fuama).
Beheletsa (be-he-le-tsa) /mulch/ Ho beha matlakala kapa joang bo bosesane bo
ommeng hodima dijalo bakeng sa ho ngobisa mobu le ho bo nchafatsa.
Beheletsa (be-he-le-tsa) /to lay by/ Ho reka ntle le ho nka se rekiloeng: ho ntsha
chelete bakeng sa se tla nkoa hamorao. (bap. tebeletso).
Behlebehle (bi-hli-bi-hli) /obese, very fat/ Ya mmele o motenya haholo; e kapa ya
dinama tse eketsehileng hofeta tekanyo. Motho ya mmele o mafura haholo hofeta
tekanyo. /bon. dibehlebehle/. (bap. popompo, ntenya, masututsa, polopotloana).
Behletseha (bi-hli-tse-ha) /to walk like obese person/ Ho tsamaya joalo ka motho e
motenya haholo; ho tsitsinyeha joalo ka popompo kapa ntenya.

20
 21

Behletseho (bi-hli-tse-haw) /a walk of obese person/ Motsamao wa motho e

motenya haholo; motsamao wa ntenya kapa setutla. Motsamao wa motho ya nonneng.
Beka (be-ka) /to cut biltong/ Ho seha sehoapa. Ho poma nama bakeng sa ho e omisa.
Beke (be-ke) /week/ Matsatsi a supileng ho tloha Sontaha ho isa Moqobelo. /bon.
dibeke/ Tem. Motho ya neng a reha matsatsi a beke ho ya ka tlhaloso ya batho ba
batsho Afrika e ka borwa o ferekantse sechaba. Lebaka? Letsatsi la boraro la beke le
bitsoa “Labobedi” ha le tlameha ho ba la boraro; letsatsi la bone la beke le bitsoa
“Laboraro” ha le tlameha ho ba la bohlano; letsatsi la bohlano la beke le bitsoa
“Labone”; letsatsi la botshelela la beke le bitsoa “Labohlano” bakeng sa la
botshelela; ha “Moqobelo” le “Sontaha” tsona e le matsatsi a bitsoang hantle, leha
tatellano ya ona le yona e bolela hore Moqebelo ke tsatsi la botshelela leha hose joalo.
Sena se bolela hore babang ba batho ba thetsitsoe ka ho hlalosetsoa hore “Mantaha”
ke tsatsi la pele la beke. Ke mang ya tla lokisa bothata bo? Ha re shebeng matsatsi a
beke ho ya ka Genese (Genesis) kgaolo ya pele le ya bobedi. (bap. sabata).
Bela (be-la) /boiling/ Ho ba boemong bo bakang hore ntho e metsi e tsitsinyehe ke
mocheso. Mael. Dia bela dia hloeba, makgulo ho psha a matala: motho ho tsofala le
ho kgathala ya neng a le motle, matla, mafolofolo ebile a tumme haholo mme a
qetelle a tsofetse, a le mobe ebile a hloka matla le botle.
Belaedisa (be-la-e-di-sa) /doubtful/ Ho etsa hore motho a se tshepe.
Belaela (bi-la-ela) /doubt/ Ho ba le kgwao ka ntho e itseng. Ho se tshepe.
Belaetsa (be-la-ets-a) /suspicious/ Ketsiso ya ho belaela.
Beleha (be-le-ha) /to deliver a baby/ Ho tsoala lesea kapa lekgabunyane. Ho ntsha
ngoana ka setho sa botshehadi.
Belehisa (be-le-hi-sa) /help to deliver a baby/ Ketsiso ya ho beleha.
Belesa (be-le-sa) /to load/ Ho jarisa moroalo. Ho imetsa phoofolo ka moroalo.
Beng (be-ng) /owners/ Batho ba nang le tokelo ya thepa e itseng. (bap. Monga).
Bengbaka (be-ng-ba-ka) /bosses, employers/ (sheb. Mongaka bakeng sa tshebediso).
Bengele (be-ng-e-le) /wrist ornament, bangle/ Mokgabiso o kengoang letsohong;
seka sefaha sa kgauta kapa ntho e ntle e kgabisang letsoho. /bon. dibengele/.
Benghadi (beng-ha-di) /sir(s)/ Bongata ba batho ba hlomphehang. (bap. monghadi).
Beno (be-nu) /your relatives/ Batho ba amanang le wena kapa lona.
Bentsha (ben-ts-ha) /to make shine/ Ketsiso ya ho benya: ho etsa hore ntho e
phatsime kapa e benye.
Benya (ben-ya) /shine/ Ho etsa hore ntho e phatsime kapa e kganye ka ho baka
mahlasedi kapa kganya.
Beodisa (be-o-di-sa) /complete shaving/ Ketsisiso ya ho beola. Ho beola haholo ka
tsela e bakang hore moriri o fele ka botlalo.
Beola (be-ul-a) /shave, make bold/ Ho tlosa moriri hloohong kapa mmeleng.
Bere (be-re) /bear/ E nngwe ya diphoofolo tse kgolo tse boya bo bongata, tse hlaha,
eo hangata e fumanong dibakeng tse batang tsa lefatshe. /bon. dibere/.

BERE
Berebela (be-re-be-la) /to lock/ Ho notlela ka tshepe e thata. (bap. notlela).

21
 22

Bereka (be-re-ka) /work/ Ho sebetsa. Ho etsa mosebetsi bakeng sa chelete. Ho

theohela mosebetsing ka sepheo sa ho thola moputso. /bon. Dibere/ Tlh. Lentsoe lena,
“bereka” ke molata wa lentsoe la seburu, “werk”.
Berekisa (be-re-ki-sa) /to use, utilise/ Ho sebedisa. Ketsiso ya ho bereka kapa ho etsa
hore ntho e sebetse. (bap. sebedisa).
Berella (be-rel-la) /press down, compress/ Ho hata ka boima bo boholo ka ho isa
tlase. Ho belesa ka kgatello e bakang ho isa tlase.
Berellana (be-rel-la-na) /to press down each other/ Ketsetsano ya ho berella.
Besa (be-sa) /to make fire/ Ho etsa hore mollo o tuke. Ho hotetsa patsi kapa leshala.
Besa (be-sa) /fry/ Ho pheha sejo, haholo nama, ntle le metsi. (bap. hadika).
Bese (bi-si) /bus/ Sepalangoang se jarang batho ba bangata se tsamayang mmileng;
koloi e kgolo e nkang kapa e kalamisang batho ba bangata ba etang kapa ba yang
mosebetsing. /bon. Dibese/ (sheb. Sepalangoang).
Bese (be-se) /bass/ Mocha wa mmino wa lentsoe le letenya.
Besetsa (be-se-tsa) /to make fire at or for/ Ketsetso ya ho besa. Ho thusa ho besa.
Beso (be-su) /friends, relatives, compatriots/ Bao ke amanang le bona. Ba heso.
Beta (bi-ta) /to rape/ Ho boka ntle le tumello. Ho robala le motho ka dikgoka, ntle le
tumello ya hae. Ho sebedisa matla bakeng sa ho kota. (bap. tharasa). Mael. Ho betoa
ke pelo: ho kgena kapa ho halefa hofeta tekano. Mael. Letshoele le beta poho: ho
sebetsa mmoho ho fana ka matla a ho qeta mosebetsi kapele; kopanelo ya mosebetsi e
potlakisa qeto ya ona.
Betaka (bi-ta-ka) /to rape repeatly/ Phetako ya ho beta. Ho beta ka makgetlo.
Betana (bi-ta-na) // Ketsetsano ya ho beta.
Betana (bi-ta-na) /to wrestle/ Ho dielana kapa ho wisana fatshe ka ho batla ho hlola
papading ya petano.
Betere (bi-ti-ri) /better/ (sheb. Molemo bakeng sa tshebediso).
Betla (be-tla) /sculpt/ Ho etsa ditshoantsho ka patsi, tshepe kapa dintho tse betlehang.
Betla (//) /pave way/ Ho etsa hore maemo a be matle bakeng sa nako e tlang.
Betla (//) (ho betla meno) /expose teeth vigorously/ Ho hlahisa meno ka tsela e
bohale kapa ya khalefo; ho sena ka ho bontsha ho kgena.
Betlela (be-tle-la) /pave way for/ Ketsetso ya ho betla: ho etsetsa emong kapa
hohong maemo a matle bakeng sa nako e tlang. Mohl. Ehlile o betlela bana ba hae
tsela ya kamoso. Ho isa ngoana sekolong ke ho mo betlela bokamoso.
Betsa (bi-tsa) /to beat/ Ho otla ka ntho e itseng.
Betsaka (bi-tsa-ka) /beat repeatly/ Phetako ya ho betsa. Ho otla ha ngata.
Betsetsa (bi-tse-tsa) /to throw at/ Ketsetso ya ho betsa.
Betsetsana (bi-tse-tsa-na) // Ketsetsano ya ho betsa.
Betsoa (bets-wa) /to be defeated/ Boetsuwa ba ho betsa. Ho otloa.
Bidietsa (bi-di-ets-a) /assume, guess/ Ho bua ka ho akanya se ka etsahalang; ho
hlalosa kapa ho lepa ntle le botlalo kapa tsebo e tsitsitseng; ho bua nnete ntle le ho
tseba; ho hlalosa ka ho phopholetsa.
Bidika (bi-di-ka) /to roll down/ Ho thetheha motheong. Ho ya tlase ka ho thetheha.
Bidikana (bi-di-ka-na) /to roll repeatly/ Ketsahalo ya ho bidika.
Bidikanya (bi-di-kan-ya) /to make to roll down/ Ketsiso ya ho bidikana.
Bile (bi-le) /we then, eventually we/ Ha nako e tsamaya re ile ra; qetellong re
qetelletse re; hamorao re ile ra. (bap. Ile, ebile). Mohl. Re bile ra tsamaya morena a
eso ho fihle kopanong. Ba bile ba kgetha ho qhalana.

22
 23

Bile (bi-le) /moreso, moreover, on top of that, and/ Ho kenyeletsoa le; mmoho le;
hofeta moo. Mohl. Sehlopha sa batho ba rapelang mmoho ba bile ba kena kereke
kaofela.
Bina (bi-na) /to sing/ Ho etsa mmino ka molomo kapa seletsa.
Binaka (bi-na-ka) /beat badly/ Ho otla ha bohloko. Ho otla ha ngata.
Binakela (bi-na-ke-la) /thwack repeatly/ Ho otlaka kgafetsa. Ho natha ntle le
kgefutso. Ho mamola.
Bintsa (bin-tsa) /to cause to sing/ Ketsiso ya ho bina. Ho etsa hore ho binoe.
Binoa (bin-wa) /sung/ Boetsuwa ba ho bina.
Bipa (bi-pa) /to smother, refuse inhilation/ Ho fedisa phefumoloho ya mabele a
inetsoeng ka metsing ka ho a koahela bakeng sa ho etsa mmela; ho koahela mabela a
ngobisitsoeng hore a se utloe moya bakeng sa ho etsa mmela wa joala.
Bipa (bi-pa) /to be secretive/ Ho pata taba; ho se phatlalatse taba kapa lekunutu; ho
hana ho hlahisa pinyane.
Bipetsa (bi-pe-tsa) /to suffocate, choke, smother/ Ho koala moya. Ho etsa moya o
fele; ho koala moya ka ho kgama.
Bipetsoa (bi-pets-wa) /to be smothered/ Boetsuwa ba ho bipetsa.
Bipile (bi-pi-le) // Bokgale ba ho bipa.
Biri (bi-ri) /beer/ Jwala boo eseng ba setho bo entsoeng ka motsoako wa koro le
opose (hops) ebile bo babababa. /bon. dibiri/ (bap. Boranti, wisiki, jini).
Bito (bit-o) /to come out from the hole suddenly/ Ho tsoa mokoting hanghang.
Bitoha (bit-o-ha) /to erupt/ Ho tsoa mokoting kapa tlasa ntho e itseng hanghang.
Bitoloha (bit-o-lo-ha) // Ketsahalo ya ho bitoha.
Bitsa (bits-a) /to call/ Ho hoeletsa lebitso la ntho kapa motho; ho tlisa kopanong kapa
sebokeng ka ho bolella pejana. Ho tlisa motho kapa phoofolo haufi ka modumo wa
lentsoe kapa ka tsela e itseng.
Bitsana (bi-tsa-na) // Ketsetsano ya ho bitsa. Mael. Bana ba kgoale ba bitsana ka
molodi: moferefereng le bothateng bobong le bobong bana ba motho ba batlana mme
ba thusane.
Bitsetsa (bits-ets-a) /to spell words/ Ho hlalosa lentsoe le ngotsoeng ka ho ngola.
Bitsetsa (bits-ets-a) /to summon, solicit, supplicate/ Ho batlela motho batho bakeng
sa thuso e itseng. Ketsetso ya ho bitsa. Ho isa kgotla ka ho ngolla lengolo.
Bitsitse (bi-tsi-tse) /called/ Bokgale ba ho bitsa.
Bitso (bits-o) /same name/ Ho ba le lebitso le tshoanang le la motho e mong.
Bitsoa (bits-wa) /to be called/ Boetsuwa ba ho bitsa. Ho hoeletsoa. (mm. bitswa).
Bitsokunutu (bi-tso-ku-nu-tu) /password/ Palo e sebedisoang ho bula khomputa kapa
sesebedisoa ke mtho a le mong kapa ya nang le tokelo e joalo. /bon. dibitsokukutu/.
Bitsolla (bits-ol-la) /to call one’s name badly/ Ho bitsa lebitso la motho ka tsela e
mpe. Ho bitsa ka tsela e hlokang tlhompho.
Bjabjaretsa (bja-bja-rets-a) /to crush bone with teeth/ Ho thuba lesapo ka leino. Ho
choatla lesapo ka meno.
Bjabjaretso (bja-bja-re-tso) /crushing, breakage/ Ketso ya ho bjabjaretsa kapa ho
thuba lesapo ka meno a mohlahaare. (bap. pjapjaretso).
Bjaratsa (bja-rats-a) /to break with force/ Ho thuba ka leino ka matla.
Bjatla (b-ja-tla!) /exclamation: break!/ Lekgotsa le sebedisoang ho fana ka
modumo wa se thubehang ka ho wela fatshe. Mohl. Ya wela fatshe ya re bjatla!
Bjatlanya (bja-tlan-ya) /to throw down with force/ Ho lahlela fatshe ka matla.
Bo (bo) /names plurilizing prefix/ Sehlongoapele se etsang hore mabitso a batho a
be ka bongateng. Mohl. Chitja=bochitja, matshediso=bomatshediso, morui=bomorui

23
 24

kgaketla=bokgaketla, mme=bomme, raditapole=boraditapole, morojele=bomorojele,

tshepo=botshepo, rapuleng=borapuleng, mmadiepetsane=bommadiepetsane.
Bo (bo) /things pluralizing prefix/ Sehlongoapele se ngatafatsang mabitso a dintho
tse qalang ka “mma” ho di etsa hore di be ka bongateng. Mohl. Mma=bomma,
Mmankgane=bommankgane, mmamokgodutsoane=bommamokgodutsoane, jj.
Boahisane (bo-ahi-sa-ne) /neighbourhood/ Ho phedisana mmoho. Ho ba ngatana
hoa batho tulong e le nngwe. Ho ba tulong e le nngwe kapa sebakeng seleseng.
Boahlodi (bo-a-hlo-di) /judgemental/ Ketso ya ho ahlola kapa ho thola molato;
mosebetsi wa moahlodi. (bap. moahlodi).
Bobatsi (bo-ba-tsi) /strength and healthy/ Ketso ya ho ba batsi kapa sebopeho se
matla sa mmele. Chebahalo ya mmele o phetseng hantle o matla.
Bobatsi (bu-ba-tsi) /Urtila dioica/ Mofuta wa moroho o hlaha wa naheng, oo hangata
o ratang ho mela pela moru, o nang le mahaba a hlabang. /bon. 0/.
Bobe (bu-be) /ugliness/ Tlhokeho ya botle. Ntho kapa sebopeho se hlokang botle
kapa makgethe. Ponahalo kapa ketsahalo e hlokang botle. (bap. mobe, mpe, sebe).
Bobebe (bo-be-be) /easy/ Ka tsela e bonolo. Ha bonolo. Ka mokgoa o seng thata.
Bobebo (bo-be-bu) /light/ E hlokang boima. E sa imeleng. E boima bo bonyane.
Bobedi (bo-be-di) /duo/ Tse kapa ba babedi ba binang kapa ba etsang ketso e itseng.
Bobete (bo-be-te) /solidified blood, clot/ Madi a phoofolo a phehiloeng; madi a
hoammeng a phehoa ho etsa sejo. /bon. 0/.
Bobetli (bo-be-tli) /art, sculpture/ Tsebo ya ho betla: ho etsa ditshoantsho ka patsi,
tshepe kapa dintho tse betlehang. (bap. mobetli).
Bobi (bo-bi) /wasp/ Mofuta wa kokoanyana ya lelapa la notshi e fofang, e lomang ha
bohloko haholo. /bon. 0/.
Bobodu (bu-bo-du) /corruption/ Ketso ya ho qhekanyetsa kapa ho jalletsa. Hoa
sebopeho sa motho kapa batho: ketso ya ho bola: ho nka le ho sebedisa chelete kapa
thepa ya mmuso kapa ya mosebetsi ka boqhekanyetsi; tloaelo ya ho utsoa thoto kapa
diphahlo tsa mosebetsi ntle le tumello ya ramosebetsi. (bap. polo).
Bobokanya (bu-bu-kan-ya) // Ho etsa hore ntho di be mmoho jwalo ka dikokonyana;
ho dula mmoho hoa dikokonyana. (bap. kgobokanya).
Bobola (bo-bo-la) /to sound sick/ Ho etsa modumo wa motho kapa ntho e kulang; ho
buela fatshe haholo joalo ka sekulane.
Bobolela (bo-bo-le-la) /cause to sound sick/ Ketsetso ya ho bobola.
Bobona (bu-bo-na) /themselves/ Batho ba itseng ntle le babang.
Boborana (bo-bo-ra-na) /to cluster/ Ho kgoborana, ho dula mmoho ka sehlopha se
sengata kapa ho aha mmoho.
Bobotheha (bo-bot-he-ha) /to smile like a sick person/ Ho tseha hoa motho ya
kulang kapa ya bohlokong. (bap. lebonyo, leboso, bososela, bojabotsheha).
Bocha (bu-cha) /youthfulness/ Boemo ba motho ya so nyaleng empa ese lesea;
boemo bo tlase ba dilemo tsa motho.
Bocha (bu-cha) /new/ Boemo bo nchafetseng kapa bo nang le phetoho e sa tshoaneng
le ya kgale. (bap. ncha, secha, mocha, lecha).
Bochaba (bu-cha-ba) /nationality, nationalism, patriotism/ Lerato la naha, moetlo,
mokgoa, tloaelo le puo ya yona; pontsho ya lerato la naha mabapi le moetlo, setho,
tloaelo le puo ya yona. /bon. Bochaba/ (bap. sechaba).
Bochabela (bo-cha-be-la) /east/ Moo letsatsi le chabang teng kapa le hlahang teng;
sebaka seo ho dulang batho kapa motho wa bochabela. Sebaka se shebaneng kapa se
lebaneng le bophirima.
Bochaki (bo-cha-ki) /a visit/ Ketso ya ho chaka. Ketso ya ho etela kaekae.

24
 25

Bochaki (bo-cha-ki) /tourism/ Tloaelo ya ho etela dibaka tse ncha ka sepheo sa

boithabiso le ho hahlaula. (bap. Bohahlaudi).
Bochobocho (bo-cho-bo-cho) /soft and gentle/ E bonolo ha ho duloa hodima yona.
Bochobolo (bu-chaw-baw-law) /rudeness/ Ketso ya ho chobola: pontsho ya puo e
mpe kgahlanong le motho emong; tshebediso ya mantsoe a mabe kgahlanong le
motho; bohale bo hlokang kelello. (bap. Chobolo).
Bochosela (bo-cho-se-la) /soft and gentle/ E bonolo ha ho duloa hodima yona; enang
le kutloahalo ya ho bothosela. (bap. bothosela).
Bodiba (bo-di-ba) /pond/ Metsi a noka a entseng letsha le leholo. Pokello e tebileng
ya metsi a noka /bon. madiba/ Mael. Madiba ho psha a matala: ho shoa hoa morena
e moholo, ho fela hoa lerua le leholohadi le ho wa hoa motho e moholo sechabeng.
Ho fela hoa ntho ya bohlokoa e phetseng nako e telele.
Bodiba (bo-di-ba) /floating star, limosella capensis/ Mofuta wa semela se melang ka
ho phaphamala hodima metsi kapa mahlakoreng a ona. /bon. Madiba/.
Bodila (bo-di-la) /common pink sorrel/ Mofuta wa semela se nang le tatso e
hoayahoayang ka hanong; se hlahisang dithunthuru tse kgubetsoana; se nang le
kutloahalo e bohale ya tatso lelemeng le qoqothong. Mofuta wa semela se senyane se
hlahisang dithunthuru tse kgubetsoana; seo mahlaku a sona a nang le karoloana tse
tharo; ebile se ka sebedisoa joalo ka mokgabiso wa serapana. /bon. Bodila/.
Bodila (bo-di-la) /sour/ Enang le tatso ya finika.
Bodile (bo-di-le) /rotten, decomposed/ E senyehileng tatso, sebopeho kapa chebeho.
Bodimo (bo-di-mo) /canibalism/ Boemo ba ho ja motho kapa batho. Boemo kapa
ketso ya seja batho. Tloaelo ya ledimo.
Bodisa (bu-di-sa) /sherperdness/ Ketso ya ho shebana le mohlape kapa diphoofolo:
mosebetsi le tloaelo ya modisana kapa modise.
Bodisa (bo-di-sa) /to decompose/ Ho etsa hore ntho e bole kapa e senyehe.
Boditsi (bo-di-tsi) /long tail hair/ Boya ba mohatla wa phoofolo bo bolelele haholo
boo ka nako tse ding bo sebedisoang ho etsa lechoba. /bon. maditsi/.
Bodulo (bo-du-law) /residence/ Sebaka seo motho a dulang ho sona. Moaho wa
motho. Lehae la ntho e phelang joalo ka motho. (bap. Seahelo).
Bodumedi (bo-du-me-di) /religion/ Ketso ya ho dumela. Mokgoa wa tumelo e itseng;
boemo ba ho kgoloa ho mekgoa le ditloaelo tse fapaneng le tse ding; tumelo ya
semoya e mabapi le ketsahalo e itseng.
Bodutli (bo-du-tli) /discharge, emission, seepage, secretion/ Ketso ya ho dutla: ho
tsoa hoa metsi kapa lero sebakeng se nang le puleho; boemo ba ho phalla hoa metsi ho
tsoa lesobeng. Lefu le bakang ho tsoa lero sethong seseng sa mmele.
Bodutu (bo-du-tu) /loneliness/ Tlhokeho ya boithabiso kapa monyaka. Ho se be
monate kapa bosio ba ntho e tshehisang kapa e nyakallisang.
Boeha (bo-e-ha) /lovely/ E ratehang kapa e shebahalang hantle. E ntle ho leihlo.
Boeki (bo-e-ki) /betrayal, disloyalty/ Ketso ya ho eka. Mokgoa wa moeki. Ho phoqa
ho sa lebelloa. Ho etsetsa wa heno phoso ka bomenemene. (bap. Keko).
Boela (bo-el-a) /to go again, back slide/ Ho kgutlela hape. Ho etsa ketso ya kgale.
Boelana (bo-e-la-na) /to reconcile/ Ho kgutlelana ka ho kgema mmoho hape; ho
tshoarelana melato le diphoso; ho jarelana mefokolo.
Boemafofane (bu-ema-fu-fa-ni) /airport/ Sebaka seo sefofane se fihlelang teng; moo
sefofane kapa difofane di theohelang teng ka mora ho fofa. Setsi sa dipalangoang tse
fofang. /bon. maemafofane/.
Boemakepe (bu-ema-ke-pe) /seaport, harbour/ Sebaka seo sekepe se fihlelang teng;
moo dikepe kapa sekepe se emisang teng ka mora leeto. /bon. maemakepe/

25
 26

Boemanotshi (bo-ema-nots-hi) /nonalignment/ Hoa naha: ketso ya ho se amane le

letho la dinaha tse ding. Ho ikemela hoa naha ka ho se etse dilekane le tse ding.
Boemedi (bo-e-me-di) /representativeness, representativity/ Ketso ya ho emela
kapa ho nka sebaka sa motho emong. Boemo ba ho ema bakeng sa.
Boemo (bo-e-maw) /state of/ Tsela kapa mokgoa oo ntho kapa ketsahalo e etsahalang
ka yona; lebaka le hlalosang ketso kapa ketsahalo. /bon. Maemo/ Mohl. Boemo ba
hae ha bo mo dumelle hore a ka tsoela pele.
Boemo (bo-e-maw) /status, rank/ Tlhaloso ya ntho kapa motho ka sebopeho,
mosebetsi, ketsahalo kapa bophelo. Sebopeho sa motho ha se bapisoa le borui kapa
bofutsana ba hae. /bon. Maemo/ Mohl. Monghadi Motsepe ke motho wa boemo bo
hodimo. Kaizer Motaung le yena ke monna wa boemo bo phahameng.
Boemo (bo-e-maw) /condition, position/ Sebopeho sa ntho, maikutlo kapa mmele o
hlokang bophelo bo botle kapa bokudi. /bon. Maemo/ (bap. seemo).
Boemo (bo-e-maw) /stage/ Nako ya sebopeho, tloaelo, mokgoa le diketso tsa motho
nakong eo a etsang ntho tse itseng; nako eo dintho tse fapaneng le tsa pele di
etsahalang ka yona. /bon. Maemo/ Mohl. Boemo boo a leng ho bona ba papdi bo ka
nna ba mo tsoela molemo.
Boena (bo-in-a) /brotherhood, fraternity/ Kamano e ntle ya motho le batho ba habo.
Boena (bo-ye-na (boyena) /self/ Motho ntle le ba bang. Mmuuwa ka botlalo, ntle le
mmuiswa. Tlh. Lentsoe le nepahetseng haholo ke “boyena” hofeta “boena”. (bap.
bosona, botsona, bolona, boyona).
Boetse (bu-e-tse) /hairy/ E tletseng boya kapa moriri. (bap. moetse, mohoete).
Boetsi (bo-e-tsi) // Ketso ya ho etsa. (sheb. Boetsuwa bakeng sa tshebediso).
Boetsuwa (bo-etsu-wa) // Ketso e etsahalang ho moetsi kapa monga taba. Lentsoe le
bontshang hore ketso e etsoa ho moetsi ke moetsuwa kapa ntho e itseng. Mohl. otloa,
nathoa, bitsoa, noesoa, chakeloa, tsamaisoa, kalamisoa, palamisoa, potlakisoa, jj.
Boetsuwa (bo-etsu-wa) /part participle/ Lentsoe le bontshang hore ketso kapa
ketsahalo e qeta ho etsoa ho moetsuwa kapa mmuwisoa; moetsi kapa mmuwi le ho
mmuuwa kapa motho wa boraro ntle le ho bontsha bokgale hakalo. Mohl. shapjoa,
tsamaisoa, thabisoa, ratoa, nathoa, shejoa, rongoa, sebedisoa, shasharoa, rutoa, jesoa,
badisoa, jj. Tlh. Amang a mantsoe a boetsuwa a sebedisoa joalo ka bokgale le
boetsuwa moelelong wa ona: joalo ka shapiloe, tsamaisitsoe, thabisitsoe, ratiloe,
nathiwe/nathiloe, shebiloe, ronngwe, rutuwe, jj).
Bofa (bo-fa) /to tie/ Ho tlama ka thapo kapa ntho e tlamang.
Bofa (bo-fa) /to commit/ Ho kenya motho ditabeng tsa leshano. (bap. Etseletsa).
Bofani (bu-fa-ni) /generosity/ Hoa mekgoa ya motho: ya fanang, ya letshoho le
lelelele, ya nehelang ka lerato ntle le ho tsilatsila. (mm. Fa, file, fana, fanana, fiwe)
Bofanyi (bo-fan-yi) /erroneousness/ Ketso ya ho fanya kapa ho fosa.
Bofe (bu-fe) /which one/ Lebotsa le botsang lentsoe le qalang ka “B”.
Bofebe (bo-fe-be) /adultery, fornication, promiscuity/ Ketso ya ho bokana ntle le
lenyalo; thobalano e manyala. Ho robala le batho ba bangata ba fapaneng ka sepheo
sa ho kgotsofatsa takatso tsa nama. Ho hloleha ho itshoara mabapi le kotano. Kotano
kapa thobalano e hlokang boitshoaro. (bap. Sefebe, botekatsi).
Bofeela (bu-fe-ela) /nakedness/ Ntle le diaparo: ho se be le diphahlo mmeleng;
tlhokeho ya diaparo kapa seaparo mmeleng. /bon. mafeela/ (bap. lefeela).
Bofefo (bo-fe-fu) /light/ E hlokang boima kapa kimelo. E bobebe haholo. (bap.
bobebe, bobebo).
Bofela (bo-fe-la) /nakedness/ Ntle le seaparo kapa diaparo. E sa aparang diphahlo. E
feela ntle le seaparo. Tlh. Lentsoe le nepahetseng haholo ke “bofeela”. (bap. bofeela).

26
 27

Bofelo (bu-fe-law) /an end/ Pheletso ya ntho kapa qetello ya yona. (bap. phello).
Boferekanyi (bo-fe-re-kan-yi) /terrorism/ Ketso ya ho ferekanya kapa ya
moferekanyi: ketso tsa motho ya bakang boemo ba pherekano, sephethephethe,
morusu, letshethetshethe, lejojo, mokutu le tlhokeho ya botsitso; mekgoa ya motho ya
chehang maraba a diqhomane ka sesupo le tumelo ya tokoloho ho ba direng; ketso tsa
motho ya ferekanyang kapa wa morero wa ho kopakopanya sechaba le naha ka
diketso tse akgang morusu. /bon. 0/ (bap. moferekanyi, pherekano).
Boferene (bo-fe-re-ne) /vagabonce/ Ho tsamaya ntle le moreho o tsebahalang.
Bofetoa (Bo-fet-wa) /spinstership/ Boemo ba ho se nyaloe kapa ho hloka monna.
Bofifi (bo-fi-fi) /mourning, bereavament/ Ketso ya ho ba bohlokong ka baka la lefu
kapa ho lahleheloa ke molekane kapa moratuwa.
Bofokodi (bu-fo-ko-di) /weakness/ Boemo ba ho hloka matla a mmele kapa kelello.
Bofolla (bo-fol-la) /untire/ Ho tlosa ntho e tlammeng kapa e thatetseng ntho e itseng.
Bofollisa (bo-fol-li-sa) /to help untire/ Ketsiso kapa ketsollo ya ho bofolla.
Bofubedu (bo-fu-be-du) /redish, redishness/ E mmala wa madi kapa lelakabe la
mollo o tukang.
Bofuma (bo-fu-ma) /poverty, destitute/ Boemo ba ho hloka kapa ho se be le letho;
boemo ba ho ba mokopakopa: ho ba motho ya kopang ka baka la tlhopheho.
Bofumahadi (bo-fu-ma-ha-di) /status of being Mrs/ Boemo ba ho ba mofumahadi
kapa mosadi wa morena. Boemo ba ho ba mosadi wa monna ya nyetseng ka molao.
Molekane wa monna emong. (bap. mofumahadi).
Bofumahatsana (bp-fu-ma-ha-tsa-na) /status of being a Miss/ Boemo ba ho ba
mosetsana ya so nyalloeng. (bap. mofumahatsana).
Bofutsana (bo-fu-tsa-na) /poverty/ Boemo ba ho futsaneha kapa ho ba mofutsana.
Boha (bo-ha) /stare/ Ho sheba, tadima kapa ho lebisa leihlo ketsahalong e itseng.
Bohadi (bo-ha-di) /groom’s dowry/ Tefo ya monyadi ho ba bo monyaduwa: se
lefelloang bakeng sa ngoanana kapa mosetsana ya nyaloang. /bon. mahadi/. Mael.
Ho thethesa bohadi: puisano e mabapi le tumellano ya dikgomo kapa tefo e amanang
le nyalo la moroetsana ke mohlankana. Mael. Ho hlabisa bohadi: mokete wa lenyalo
ka mora hore monyadi a qete tefello (bohadi) ho ba ha bo monyaduwa, oo ho ona ho
hlajoang kgomo mme ba bo mosadi le monna mmoho le bamemuwa ba keteke ka ho
etsa diketso tse amanang le keteko eo.
Bohadi (bo-ha-di) /dowry ceremony/ Mokete wa ho ntsha tefo ya lenyalo. Sekepele.
Bohahlaodi (bo-ha-hla-u-di) /tourism/ Ketso ya ho hahlaula kapa ya mohahlaudi: ho
tsamaya le dibaka tsa naha kapa lefatshe ka sepheo sa leeto. Tsebo ya dibaka tse
fapaneng tsa naha kapa lefatshe le tsohle tse ho lona. (bap. Bochaki).
Bohale (bo-ha-li) /cantenkerous, wild, sharp/ Ya sebopeho se halefileng kapa sa ho
halefa; hoa motho, ntho kapa phoofolo e hlokang kgotso; hoa sesebedisoa se sehang
ka bonolo kapa ka potlako. Mael. Mma ngoana o tshoara thipa ka bohaleng:
motsoadi e motshehadi wa motho o tshireletsa ngoana wa hae ka tsela tsohle tseo
anang le tsona le ha ho le thata joang.
Bohale (//) /heroism, legentary/ Boemo ba ho hlola ntoa. Diketso tsa mohale kapa
motho ya hlolang ntoa. (bap. mohale).
Bohanka (bu-ha-nka) /imperialism/ Mokgoa, tloalo kapa lepetjo la sehanka kapa
motho ya matla haholo; mokgoa wa mmuso o tloaetseng ho nkela mebuso e menyane
tseo e nang le tsona ka lebaka la matla a maholo. Tloaelo ya naha enngwe ya ho hapa
tseding ka lebaka la matla. (bap. sehanka).
Bohanyatha (bo-han-yat-a) /gigantism/ Boemo ba ho ba le mmele o moholo;
chebeho ya mmele wa sehanyatha.

27
 28

Bohanyatsa (bo-han-yats-a) /of maze: unripe/ Boemo ba poone e so butsoeng.

Bohanyele (bo-han-yel-e) /terrorism/ Boemo kapa ketso ya sehanyele: toantsho ya
muso wa naha; ho ba kgahlanong le puso ya naha ka ho loana kapa ho nka dihlomo
kgahlanong le yona. (bap. sehanyele).
Bohanyetsi (bu-han-ye-tsi) /opposition/ Hoa diketso le boemo ba motho: ya
bontshang ho hanyetsa, ya sa dumellaneng le mokga o mong; ya sa dumellaneng le
maikutlo le diketso tsa mokgatlo o mong; motho ya hananang le puo, tloaelo,
ketsahalo ya badireng. (bap. mohanyetsi).
Bohare (bo-ha-ri) /centre, middle/ Dipakeng tsa ntho tse itseng. (bap. mahareng)
Bohareng (bu-ha-re-ng) /at the centre, middle/ Hara ntho tse itseng kapa mahareng.
Bohashana (bo-ha-sha-na) /small quantity/ Ya seemo se senyane ka sebopeho.
Bohata (bo-hat-a) /untruthfulness, untrustworthy/ E hlokang nnete kapa bonnete.
Bohato (bo-hat-aw) /step, action/ Ketso ya ho etsa lethonyana ka ketsahalo e itseng.
Bohato (bo-hat-aw) /sole/ Sebaka sa leoto se ka pele ho serethe moo leoto le nang le
masapo a manoanyetso. Bokatlase bo kapele ba seeta kapa seqhathola. /bon. Mehato/.
Bohatsu (bo-hats-u) /numbness/ Boemo ba ho felloa ke kutlo ya setho sa mmele ka
lebaka le itseng.
Bohelehele (bo-he-le-he-le) /act of gossiping/ Mosebetsi wa lehelehele: boemo ba ho
seba kapa ho bua ka babang ka nako tsohle.
Bohetene (bo-he-te-ni) /heathenism/ Ketso ya mohetene kapa ho se dumele
tumelong. Boemo ba motho wa diketso tse mpe, tse sa rateheng, tse tsamaisanang le
ho ba kgahlanong le bodumedi.
Bohla (bo-hla) /break air, belch/ Ho ntsha moya ka molomo ka baka la se jeweng
kapa boemo ba bokahare ba mala.
Bohlabane (bo-hla-ba-ne) /heroism, legendary/ Boemo ba mohlabane kapa mohlodi:
boemo ba motho ya hlotseng ntoa; ya loanang ka bokgabane ka sepheo sa ho hlola le
ho hapa; ya bontshang bompodi ntoeng; ya tummeng ka tlholo kapa khapo; ya
tloaelehileng mekgoeng ya ho hlola.
Bohlabaphio (bo-hla-ba-pi-o) (bohlaba-phio) /conspiracy, scheming/ Ketso ya
lehlabaphio: boemo ba motho ya rekisang ba habo ho ba direng; motho ya nkang
ditaba tsa mokgatlo kapa mokga wa habo ho di phatlalatsa mokgeng kapa mokgatlong
o mong; ya lahlehisang sehlopha sa habo ka ho tshehetsa sehlopha seseng.
Bohlahlobi (bo-hla-hlu-bi) /inspection/ Mosebetsi wa mohlahlobi; diketso tsa motho
ya hlahlobang: ya shebisisang tokafalo ya dintho.
Bohlale (bo-hla-li) /wisdom, wise/ Boemo ba tsebo e kgolo ya tlholeho e sa
itshetlehang dithutong tsa sekolo kapa tsa batho.Tsebo ya ho etsa ntho kapa ketso e
itseng ka bobebe ba tlholeho kapa ba tsoalo. /bon. Mahlale/. Mael. Sethoto ke lefa la
ba bohlale: motho ya hlokang bohlale o nkeloa leruo kapa tse ntle tseo a nang le tsona
ke ba hlalefileng.
Bohlale (bo-hla-le) /intelligence, intelligent/ Tsebo ya dithuto tsa sekolo; tlhalefo e
mabapi le thuto ya sekolo le diketso tsa teng. Bokgoni ba ho etsa dintho tsa letsatsi le
letsatsi ntle le thupello e phethahetseng. Ketso ya ramahlale kapa rabohlale. Botsebi
ba ho etsa ntho tse ngatanyana ntle le ho rutoa. /bon. Mahlale/ (bap. Masene).
Bohlanka (bo-hla-nka) /slavery, surbodination/ Boemo ba ho mamela molaodi le
molao wa hae. Boemo ba ho ba lekgoba la motho ya itseng.
Bohlankana (bo-hla-nka-na) /ladhood/ Boemo ba motho e motona ya so nyaleng
empa ese ngoana. Motho e motona ya fitileng dilemo tsa bongoana empa a so nyale.
Bohlano (bo-hla-nu) /pentagon/ E mahlakore a mahlano kapa e nang le ntlha tse
hlano. (bap. sehlano, hlano).

28
 29

Bohlanya (bo-hlan-ya) /madness, insanity/ Boemo ba bokudi ba hlooho bo bakang

hore ketso tsa motho di hloke botsitso kapa tloaeleho. Mokgoa wa lehlanya.
Bohlasoa (bo-hla-swa) /untidiness/ Tlhokeho ya makgethe. Ketso ya ho etsa ntho tse
hlokang bohloeki kapa boqhetseke. (mm. bohlaswa).
Bohle (bo-hle) /all, of people/ Leakaretsi le bontshang ntho ka sebopeho sa yona
kaofela. Lentsoe le akaretsang seo kapa tseo ho buuwang ka tsona ka botlalo. Batho
ka kakaretso kapa kaofela. Seemedi kakaretso se sebedisoang ho hlalosa batho ka
bongata. (bap. ohle) Mohl. Batho bohle ba tsamaile mmoho le dintja tsohle.
Bohlela (bo-hle-la) /to decrease, to dwiddle/ Ho kokobela hoa ntho e kokomohang
kapa e phahameng. Ho eba boholong.
Bohlela (bo-hle-la) /to break air towards/ Ketsetso ya ho bohla. Ho etsa kapa ho
baka ho bohla.
Bohlisa (bo-hli-sa) /to lessen constipation/ Ketsiso ya ho bohla. Ho thusa ho bohla le
ho fedisa kapa ho fokotsa ho pipitloela.
Bohlisaka (bo-hli-sa-ka) /to lessen constipation repeatly/ Phetako ya ho bohla.
Bohlo (bu-hlu) /exclamation: emptish from a bag/ Lekgotsa le bontshang ho tsoa
hoa ntho e itseng ka hara mokotla kapa setshelo.
Bohloa (bo-hlwa) (bohlwa)/ant/ Mofuta wa kokoanyana e nyane e dulang e bonahala
e sebetsa ka ho nka, ho isa le ho aha ka nako tsohle. /bon. 0/.
Bohloeki (bo-hlwe-ki) /tidiness, handiness/ Ponahalo ya makgethe kapa ho hloeka:
boemo ba ho ba ntle le ditshila kapa tshilafatso. Bosio ba bohlasoa. (mm. bohlweki).
Bohlohloni (bo-hlo-hlo-ni) /itchiness/ Boteng ba ho ingoaya kapa ho hlohloneloa.
Bohloki (bo-hlo-ki) /poverty/ Ketso ya ho hloka kapa ho se be le letho: boemo ba ho
futsaneha; boemo ba mohloki kapa mohlophehi.
Bohloko (bo-hlu-ku) /pain/ Kutlo ya ho opeloa ke setho se itseng sa mmele kapa ho
ba le maikutlo a seng monate. (bap. hlokofatsa, lehlaba).
Bohlokoa (bo-hlo-kwa) (bohlokwa) /important/ Ntho e molemo, e hlokoang kapa e
batlahalang hofeta tse ding tse ngata.
Bohlola (bu-hlo-la) /fornication, promiscuity/ Ketso ya sehlola kapa motho ya
hlolang: ya tsamayang a robala hohle pele ho lenyalo; ya bokanang le babang ka ntle
ho lenyalo. mokgoa wa ho tsamaya le bosiu ka sepheo sa ho bokana le motho emong.
Bohlomphehi (bo-hlom-pe-hi) /gentlemanliness/ Boemo ba motho ya hlomphehang
kapa wa diketso tse mekgoa e hodimo e metle. Mokgoa wa mohlomphehi.
Bohlonami (bo-hlo-na-mi) /sadness/ Ketso ya ho hlonama: ho se be monate; ho hloka
monate kapa tlhokeho ya ho thaba. (bap. Tlhonamo).
Bohlotsa (bo-hlu-tsa) /empty/ Ho tsholla ntho eo eseng metsi ho tsoa mokotleng kapa
setshelong. Ho qhatsa ho tsoa ho mmethe kapa setshelo.
Bohlotseha (bu-hlu-tse-ha) /to come out of a bag or container/ Ketsahalo ya ho
bohlotsa kapa ho tsoa mmetheng kapa mokotleng.
Bohoa (bu-hwa) /in-laws’s place/ Moo motho a nyetseng teng. Habo mosadi ya
nyetsoeng; lapeng la bo mosadi. /bon. 0/ (bap. bohoeng) (mm. bohwa, bohweng).
Bohoba (Bo-hu-ba) /traditional Sesotho dancing and singing/ Ketso ya ho ba
sehoba kapa ho ba sebini sa mmino wa Sesotho. Tsebo ya mmino wa Sesotho ya
banna kapa batho ba batona. Ho bina joalo ka Sehoba.
Bohobe (bu-ho-be) /bread, staple food/ Sejo se entsoeng ka phofo ya koro kapa ya
poone ebile se tloaelehile haholo sechabeng. Sejo se ikgethang se entsoeng ka ho
bedisa hlama ka tomoso mme se phehoe ka ho futhumatsoa le ho kokomosoa ke
mofuthu wa mosi wa metsi. /bon. mahobe/.

29
 30

Bohodimo (bo-ho-di-mu) /height/ Bophahamo ba motho kapa ntho e itseng ka ho ya

hodimo kapa ha e lekanyoa ka botlase le bophahamo. (bap. bolelele).
Bohoehadi (bo-hwe-ha-di) /belonging to the in-laws/ Boemo ba ho ba mohoehadi:
ho ba le kamano ya lenyalo le motho ya nyetseng moradi wa hao. (mm. bohwehadi).
Bohoeng (bo-hwe-ng) (bohweng) /at the in-laws place/ Sebaka seo motho a nyetseng
mosadi ho sona; moo motho a nyetseng teng. Habo mosadi ya nyetsoeng; lapeng la bo
mosadi. (mm. Bohweng) Mael. Selepe sa bohoeng se ratha se iname: mokgoenyana
o thusa ka tsohle tseo anang le tsona moo a nyetseng teng ho sa tsotellehe boima ba
seo a tlamehang ho se etsa. Mael. Le sele ebile le sele le bohoeng ba ntja: ha ho
ponahalo ya maru hohle lehodimong kapa sepakapakeng.
Bohoho (bu-haw-haw) /meal crust/ Letlalo la bohobe le cheleng kapa le tiileng;
letlalo la sejo se itseng ha se chele. /bon. mahoho/ (bap. bokhokho, lekhalokhalo).
Bohojana (bu-haw-ja-na) /little meal/ Bohobe bo bonyane. /bon. mahojana/
Bohola (bu-ho-la) /bark/ Hoa ntja: ho etsa modumo kapa sello sa khalefo kapa
bohale ba ntja; ho lla hoa ntja kapa phoofolo e tshoanang le yona. (bap. hobula).
Bohole (bu-haw-le) /paraplegic/ Boemo ba ho ba sehole: ho lemala setho se itseng sa
mmele kapa kelello. Tshitiseho ya ho etsa ntho ka baka la kotsi ya boko kapa setho sa
mmele. Boemo ba motho ya sa itekanelang kelellong eo ditho tsa hae tsa mmele di
holofetseng, kapa eo a sa kgoneng ho fana ka puo e nang le botsitso; ya nang le
lenama la ho utloisisa ka baka la sebopeho sa boko kapa kelello ya hae; eo a sa
tsebeng ho etsa ntho tse tloaelehileng ka baka la bokudi ba kelello kapa ditho tsa hae
tsa mmele. (bap. boqhoala).
Bohole (bu-hu-le) /distance, far/ Boemo ba ho se be haufi: sebaka se nkang nako ho
fihla ho sona. Nako e telele ya ho tsamaya kapa ho fihla moo ho uwang.
Boholo (bu-hu-lu) /greatness/ Boemo ba ho ba kgolo ka sebopeho kapa mmele;
ponahalo e sephara bo kopaneng le botenya le bolelele.
Bohome (bu-hu-me) // Mofuta wa semela se nang le peo e homelang kapa e hlabang
ha e omme. Peo ya semela sa naha se hlabang ka ho homela. (bap. tshehlo).
Bohwai (bo-hwa-i) (bohoai) /soil husbandry/ Boemo ba ho sebetsa ka mobu, sejalo
le seruuwa. Mosebetsi wa sehwai kapa motho ya jalang. (mm. sehoai).
Boi (bo-i) /coward/ E tshabang ho loana, ho bua kapa ho kena ditabeng. Mohl. Ba
boi ba cheche.
Boi (//) /stage freight/ Ya tshababang ho bua hara mokgopi kapa sechaba.
Boi (bo-i) /prefix for verbs starting with ‘I’/ Sehlongoapele se sebedisoang pele ho
maetsi (verbs) a qalang ka tlhaku “I”. Sehlongoapele se sebedisoang ho etsa leiketsi
ebe lereho kapa lebitso. Mohl. itshoara=boitshoaro, itlhopha=boitlhopho,
imamela=boimamelo, inahana=boinahano, ipontsha=boipontsho, jj.
Boichadimo (bo-icha-di-mo) /self-centredness, selfishness/ Ketso ya ho ichadima le
boiketsi ba ho shadima.
Boichahliso (bo-icha-hli-so) /self trained, exercise/ Ketso ya ho ichahlisa. Boiketsi
ba ho shahlisa. Ketso ya ho etsa hore mmele o shahle kapa o be boemong bo botle.
Boichebo (bo-iche-bo) /self interestedness, self centerdness/ Ketso ya ho icheba:
boiketsi ba ho sheba. Boemo ba ho natsana le bowena feela.
Boichebo (bo-iche-bo) /introvertness/ Boemo ba motho ya nkang nako e ngata a
nahana ka ena feela, seo a se batlang a le mong ebile a batla bomong ba hae feela.
Boicheno (boi-che-naw) /self folding/ Ketso ya ho ichena: ho etsa hore ntho e
phuthoe ka tsela eo eleng nyane haholo. (bap. cheno, chenano).
Boichoehelo (boi-chwe-he-law) /self shiting/ Ketso ya ho ichoehela: ho kaka ntle le
ho tshoara masepa; ho nyela ntle le taolo ya moetsi wa ketso eo.

30
 31

Boichopodiso (boi-cho-pu-di-so) /self freeing/ Ketso ya ho ichopodisa: ho chopola

kapa ho chopoha ntle le ho thusoa.
Boikabelo (bo-ika-be-lo) /self sharing/ Ketso ya ho ikabela. Boiketsi ba ho abela. Ho
arolela wena feela. (bap. Aba).
Boikabelo (bo-ika-be-lo) /destiny/ Ketsahalo e hlahang ho ratoa kapa ho sa ratoe e
bakoang ke tlholeho. Boemo bo etsahalang bo sa reroa. (bap. Kabelo).
Boikaho (bo-ika-ho) /self development/ Ketso ya ho ikaha kapa ho lokisa bowena ba
hao feela. Boiketsi ba ho aha.
Boikaketsi (bo-ika-ke-tsi) /hypocrism/ (sheb. Boikaketso bakeng sa tshebediso).
Boikaketso (bo-ika-ke-tsi) (boikaketsi) /hypocrism/ Boemo ba motho ya buang seo a
sa se etseng; ya rutang seo a sa se etseng; ya hlokang nnete empa a batla ho joetsoa
nnete; wa diketso tse hananang le seo a se buang. (bap. moikaketsi, kaketso, ikaketsa)
Boikano (bo-ikan-aw) /undertaking/ Ketso ya ho ikana kapa ho nka boikarabelo bo
tletseng. Boiketsi ba ho kana. (bap. Kano).
Boikaparo (bo-ikap-aro) /poverty/ Boemo ba ho hloka kapa ho se be le letho. Ketso
ya ho ikapara kapa ho hloka.
Boikapolo (bo-ikap-ul-o) /nakedness/ Ketso ya ho apola kapa ho tsola phahlo e
mmeleng. Ketso ya ho ba ntle le ho apara. Boiketsi ba o apola.
Boikarabello (bo-ika-ra-bel-law) /responsibility, accountability/ Ketso ya ho etsa
mosebetsi o itseng ntle le ho laeloa kapa ho susumetsoa; tloaelo ya ho nka qeto e
nepahetseng ntle le tshutshumetso; boemo ba ho jara phoso e ka hlahang ka baka la
qeto e nkuweng. /bon. Maikarabello/ Tem. “boikarebello” le “boikarabelo” ke
mantsoe a mabedi a bolelang ntho e le nngwe.
Boikarabelo (bo-ika-ra-be-lo) /resposibility, answerability, accountability/ Ketso
ya ho ikarabela kapa ho amohela seo o se etsang. Boiketsi ba ho arabela.
Boikarabo (bo-ika-rab-o) /self answering/ Ketso ya ho ikaraba kapa ho ipha karabo;
ho etsa hore potso e hlalosoe kapa e hlalosehe ka bowena.
Boikarolo (bo-ika-ru-lo) /self division/ Ketso ya ho ikarola kapa ho etsa hore ntho di
be pedi kapa ngata. Boiketsi ba ho arola. (Bap. Arola).
Boikarolo (bo-ika-ru-lo) /binary fision/ Boemo ba dikokoanahloko kapa
diphoofotsoana tse sa bonahaleng ka mahlo ha di ngatafala ntle le thobaloano.
Boikatoloso (bo-ika-tu-lu-so) /self raising, self enrichment/ Ketso ya ho ikatolosa
kapa ho ikeketsa. Boiketsi ba ho atolosa. Ho iketsa boholo.
Boikatametso (bo-ika-ta-me-tso) /affiliation/ Ketso ya ho ikatametsa kapa ho ba
mabapi, pela kapa haufi le mokgatlo kapa motho ya itseng. Boiketsi ba ho atametsa.
Boikatiso (bo-ikat-is-o) /self multiplication/ Ketso ya ho ikatisa kapa ho eketsa ntle
le thuso ya motho kapa ntho e itseng. Boiketsi ba ho atisa.
Boikatoloso (bo-ika-tu-lo-so) /self expansion/ Ketso ya ho ikatolosa kapa ho
ikhudisa kapa ho iketsa kgolo ntle le thuso. Boiketsi ba ho atolosa.
Boikekeletso (bo-ike-ke-le-tso) /self rewarding/ Ketso ya ho ikekeletsa kapa ho
iphaella ka chelete, mokgolo kapa tefo e itseng bakeng sa ho iteboha. Boiketsi ba ho
ekeletsa. Boemo ba ho itefa kapa ho ipha haholo.
Boikelelloi (bo-ike-le-lwi) /self realisation, self awareness/ Ketso ya ho ikelelloa
kapa ho hlokomela bowena ba hao. Boiketsi ba ho elelloa. Ho inatsa.
Boikelelloi (//) /disillusionment/ Boemo ba ho thola nnete ka mora ho thetsoa ka
mora nako e telele. Ketso ya ho ikelelloa kapa elelloa bonnete le nnete, leshano le
bohata bo etsahetseng pejana. (bap. boiphumano, thetsollo).
Boikemariso (bo-ike-ma-ri-so) /pseudo-pregnancy/ Boemo ba ho etsa eka motho o
mmeleng, o tlo beleha kapa o emere ho se jwalo. Boiketsi ba ho emara.

31
 32

Boikemelo (bo-ike-me-law) /self dependency/ Ketso ya ho ikemela kapa ho etsa ntho

ntle le thuso ya motho, naha enngwe kapa mmuso. /Bon. Maikemelo/ .
Boikemisetso (bo-ike-mis-ets-o) /preparedness, readiness/ Ketso ya ho ikemisetsa
kapa ho etsa ketso e itseng ntle le ho qobelloa kapa ho susumetsoa. Ho sebetsa kapa
ho etsa se itseng ka boinehelo. Boiketsi ba ho emisa. /Bon. Maikemisetso/.
Boikemisetso (bo-ike-mis-ets-o) /ambition/ Monahano wa phethahatso ya se itseng;
chesehelo ya phethahatso ya ditoro. /Bon. Maikemisetso/.
Boiketlo (boi-ke-tlo) /leisure/ Ketso ya ho iketla kapa ho phomola ha monate ntle le
boteng ba mosebetsi. Boiketsi ba ho ketla.
Boiketlo (boi-ke-tlo) /slowness/ Boemo ba ho etsa ntle le potlako; ho se tate kapa ho
etsa ntle le potlako; motsamao o butle kapa o lesisitheho.
Boiketsi (bo-ik-etsi) // Lentsoe, haholo lereho le bontshang hore moetsi wa ketso o
etsa ketso ho ena kapa o wa iketsa. Mohl. Boikarabelo=arabela, boikoetliso=koetlisa,
boikgantsho=kgantsha, boitlhetlheello=hlehleella, boimathiso=mathisa, jj.
Boiketsiso (boi-ke-tsi-so) /pretence/ Ketso ya ho iketsisa kapa ho etsa eka ho ka tsela
eo eseng yona. Boiketsi ba ho itsisa. /bon. Maiketsiso/ (mm. Etsa, etsisa, etsetsa,
entse, etsang, etsahala, etsolla).
Boiketso (boi-ke-tso) // Ketso ya ho iketsa kapa ho etsa ketso e etsahale ho wena kapa
bowena. Boiketsi ba ho etsa. (bap. moiketsi).
Boikgakanyo (bo-ikga-kan-yaw) /disguise/ Ketso ya ho ikgakanya: ho etsa phetoho
chebahalong ya sebopeho kapa ponahalo. Boiketsi ba ho kgakanya.
Boikgofolo (bo-ikgu-fu-law) /usage of skin lightening cream/ Ketso ya ho ikgofola
kapa ho etsa letlalo le kganye kapa le be lesweu; tloaelo ya ho sebedisa setlolo se
bakang hore letlao le kganye. /bon. 0/.
Boikgopotso (boi-kgu-pu-tsaw) /revision/ Ketso ya ho ikgopotsa kapa ho etsa hore
motho a se lebale. Boiketsi ba ho hopola: ho ithuta hape. /bon. Maikgopotso/.
Boikgabiso (bo-ikga-bis-aw) /beautification, self decoration/ Ketso ya ho ikgabisa
kapa ho iketsa botle ka ntho tse itseng. Boiketsi ba ho kgabisa. /bon. Maikgabiso/.
Boikgahliso (bo-ikga-hlis-aw) /self gratification/ Ketso ya ho ikgahlisa kapa ho etsa
ntho e kgotsofatse wena feela. Boiketsi ba ho kgahlisa. /bon. Maikgahliso/.
Boikgakanyo (bo-ikga-kan-yaw) /disguising, pretence/ Ketso ya ho ikgakanya kapa
ho iketsa seo o seng sona. Boiketso ba ho kgakanya. /bon. Maikgakanyo/.
Boikgakollo (bo-ikga-kul-law) /self freeing/ Ketso ya ho ikgakolla kapa ho itokolla
ntle le thuso. Boiketso ba ho hakolla. /bon. 0/.
Boikgalefiso (bo-ikha-lef-is-o) /anger pretence/ Ketso ya ho ikgalefisa kapa ho etsa
eka motho o halefile empa ho se jwalo. Boiketsi ba ho halefa. /bon. 0/.
Boikgalemo (bo-ikha-lim-aw) /self restrain/ Ketso ya ho ikgalema kapa ho itshoara
ho etsa ketso e mpe. Boemo ba ho itshoara. Boiketsi ba ho kgalema. /bon.
Maikgalemo/.
Boikgamo (bo-kga-maw) // Ketso ya ho ikgama kapa ho ipolaya ka ho beha ntho e
itseng molaleng. Ketso ya ho etsa ketso tse fetang matla a motho. Boiketsi ba ho
kgama kapa ho bolaya bowena. /bon. 0/.
Boikgathatso (bo-ikgat-hats-aw) /self troubling, attempt/ Ketso ya ho ikgathatsa
kapa ho etsa ketso e itseng ntle le tefo ka baka la boithaopo. /bon. Maikgathatso/.
Boikgathollo (bo-ikgat-hol-law) /relaxation, leisure time/ Ketso ya ho ikgatholla
kapa ho phomola ka ho etsa ketso e monate ka mora mosebetsi. Boiketsi ba ho
kgatholla. Ho roba monakedi. /bon. 0/.
Boikgeso (bo-ikge-saw) /recluse act/ Ketso ya ho ikgesa kapa ho se dule, tsamaye
kapa bue le batho ba bang. Boemo ba ho ja o le mong.

32
 33

Boikgethelo (bo-ikget-hel-aw) /choice/ Ketso ya ho ikgethela kapa ho etsa ketso ka

bowena le maikutlo a hao ntle le tshutshumetso kapa ho sututsoa. Boiketsi ba ho
kgetha. /bon. Maikgethelo/ (bap. Kgetho).
Boikgetho (bo-ikget-aw) /self elect/ Ketso ya ho ikgetha kapa ho ipeha boemong bo
itseng ntle le ho etsetsoa joalo. Boiketsi ba ho kgetha. /bon. 0/.
Boikgethollo (bo-ikget-hul-law) /isolationism, isolation/ Tloaelo ya ho se ikamanye
le batho, sechaba kapa dinaha tse ding; mokgoa wa ho etsa dintho ntle le thuso ya
batho babang; ho phela bomong. (bap. kgethollo, moikgetholli).
Boikgoabetlello (boi-kgwa-be-tlel-law) /bid, venture, strive/ Ketso ya ho etsa dintho
le ho leka ho ipatlela tse batlahalang ka bowena ntle le thuso ya mang kapa mang; ho
itshokolela ho fumana se batlahalang ntle le thuso ya motho emong. Boiteko ba ho
iphumanela se itseng ntle le thuso. /bon. Maikgoabetlello/.
Boikgodiso (bo-ikgo-dis-aw) /evidence/ Ketso ya ho ikgodisa kapa ho batla bonnete
kapa sesupo sa ketsahalo e itseng. Ho inoesa ka nkgo. Boiketsi ba ho kgodisa. /bon. 0/
Boikgohomoso (bo-ikgo-ho-mo-saw) /egotism, pride/ Ketso ya ho ikgohomosa kapa
ho nahana eka motho o tseba hofeta bohle ka boemo ba hae bo itseng. Boiketsi ba ho
kgohomosa. /bon. Maikgohomoso/.
Boikgoni (bo-ikgo-ni) /capability/ Ketso ya ho ikgona kapa ho etsa ketso tse itseng
ntle le thuso ya mang kapa mang. Boiketsi ba ho kgona. /bon. 0/ (bap. bokgoni).
Boikgopolelo (bo-ikgo-pu-le-law) /selfishness/ Ketso ya ho ikgopolela kapa ho
nahana ka bowena feela. Boemo ba hose nahanele ba bang. Boiketsi ba ho hopolela.
Boikgopolo (boi-kgu-pu-law) /selfishness/ Ketso ya ho ikgopola kapa ho nahana ka
bowena feela. Boemo ba ho se nahanele ba bang. Boiketsi ba ho hopola.
Boikgulo (bo-ikhu-law) /withdrawal/ Ketso ya ho ikhula kapa ho lesa ho etsa ketso e
itseng. Boemo ba ho tlohela morero wa pele. Ketso ya ho tswa ditabeng kapa ntoeng;
boiketso ba ho hula. /bon. 0/ (mm. Boikhulo).
Boikitlaetso (bo-iki-tla-ets-aw) /an attempt, endeavour/ Ketso ya ho ikitlaetsa kapa
ho leka ho etsa se itseng leha ho le thata. Boiketsi ba ho kitlaetsa. /bon. Maikitlaetso/
Boikoahlaho (bo-ik-wa-hla-haw) /regret, remorse/ Ketso ya ho ikoahlaha kapa ho
bontsha bohloko ka se sebe seo motho a se entseng. Ho ipona mafolo mabe. Pontsho
ya masoabi ka ketso e mpe e entsoeng ke moetsi; ho bontsha ho itshoaya phoso
bakeng sa sebe se entsoeng. Boiketsi ba ho koahlaha. /bon. 0/ (bap. itshola).
Boikoetliso (bo-ikwe-tli-saw) /training, exercise/ Ketso ya ho ikoetlisa kapa ho etsa
mmele o be motle le sebopeho se kgahlang. Boiketsi ba ho koetlisa.
Boikoetliso (bo-ikwe-tli-saw) (boikwetliso) /internship, learnership/ Boemo ba
moithuti, morutoana kapa morutuwa ya sa tsoa phetha thuto tsa hae mme a etsa
mosebetsi o mabapi le thuto eo a e entseng ebile a le tlasa taolo ya morupelli.
Mosebetsi wa motho ya sebeletsang ho tseba thuto eo a e phethileng ka ho etsa diteko.
(bap. moikoetlisi, morutwana, morutuwa, moithuti).
Boikokobetso (bo-iko-ko-bets-o) /humility, meekness/ Ketso ya ho ikokobetsa kapa
ho hloka lerata, tletlebo le manganga. Tloaelo ya ho ipeha fatshe kapa ho bontsha
bosio ba boikgohomosa. Boiketsi ba ho kokobetsa. /bon. Maikokobetso/.
Boikonko (bo-ik-aw-nk-aw) /proud move/ Ketso ya ho ikonka kapa ho tsamaya ka
boikgantsho bo boholo. Ketso ya ho tsamaya jwalo ka mohlodi. Motsamao o nang le
boikgohomoso. Boiketsi ba ho konka. /bon.0/.
Boikopelo (bo-ik-op-el-aw) /pardon/ Ketsetso ya ho ikopela kapa ho batla tshoarelo,
mohau kapa ntho e itseng. Boiketsi ba ho kopela kapa ho etsetsoa mohau.
Boikotlollo (bo-iko-tlul-law) /aerobic, exercise/ Ketso ya ho ikotlolla: papadi ya ho
thapolla ditho tsa mmele le ho etsa hlanaphetho.

33
 34

Boikoto (bo-ikaw-taw) /masturbation/ Ketso ya ho ikota kapa ho pikitlaka setho sa

bonna kapa botshehadi ka sepheo sa ho kgotsofatsa takatso ya thobalano. Ho bapala
ka kooma kapa nnyoana. Boiketsi ba ho kota. /bon. 0/. (bap. Sekomola).
Boikudiso (bo-iku-dis-aw) /fake sickness/ Ketso ya ho ikudisa kapa ho etsa eka
motho o bohlokong, matetetsong kapa bokudi empa ho se joalo. Boiketsi ba ho kula.
Boikukelo (bo-iku-ke-law) /ego, egocentricity/ Ketso ya ho iphahamisa kapa ho
ipeha maemong a hodimo ka lebaka la monahano o hodimo; ho iphahamisa ka lebaka
la ho ikutloa haholo; tloaelo ya ho ba le maikutlo a phahameng. Mohl. Boikukelo
hodimo ba hae ke ntho e tloaelehileng.
Boikutlo (bo-iku-tlaw) /feeling/ Boemo ba ho ikutloa: kutloahalo ya mmele e bakang
kapa e hlahisang takatso ka lebaka la pono kapa ho thetsoa. Kutlo ya mmele kapa
setho sa mmele e susumetsoang ke boemo bo itseng ha bo hlalosoa ke boko. /Bon.
maikutlo/.
Boikutlo (bo-iku-tlaw) /confidence/ Ketso ya ho ikutloa kapa ya ho ba le monahano
wa tlholo. Monahano wa motho wa tlholo ka ketsahalo. Boiketsi ba ho utloa. /bon. 0/.
Boima (bo-im-a) /heavy/ Boemo ba ho hloka bobebo kapa bobebe. Kutlo ya ho
imeloa kapa ho sitoa ke ntho e kgolo. Ho se phomelle ka baka la kimelo. /bon. 0/.
Boimakatso (bo-ima-kats-aw) /pretence/ Ketso ya ho imakatsa kapa ho etsa eka
motho ha a tsebe letho. Ho ikgakanya ho seo motho a se tsebang. Boiketsi ba ho
makatsa. /bon. 0/.
Boimafefe (bo-ima-fe-fe) /in boxing: light weight/ Boemo ba mmapala ditebele kapa
raditebele bo tlase kapa bo hlokang boima bo boholo. (bap. boimatshintsi).
Boimana (bo-ima-na) /pregnancy/ Boemo ba motho ya immeng kapa ya lebeletseng
lesea kapa ngoana. Ketso ya ho ima kapa ho lebella ho tsoala. Boteng ba bophelo
popelong ya mosadi kapa motho e motshehadi. /bon. 0/ (bap. kemaro) Tlh. Lentsoe,
“boimana” le sebedisoa feela ho batho, ha “kemaro” e sebedisoa ho diphoofolo le
batho ka ho tshoana.
Boimatahanyo (bo-ima-ta-han-yaw) /association, affiliation/ Ketso ya ho
imatahanya: ho etsa kamano le motho, mokga, sehlopha kapa ntho e itseng; ho ipapisa
le boemo bo itseng; ho kgema mmoho le; ho ba motsoalle kapa mmate wa.
Boimathiso (bo-imat-his-aw) // Ketso ya ho imathisa kapa ho matha ntle le lebaka le
utloahalang. Boiketsi ba ho matha. /bon. 0/.
Boinahanelo (bo-ina-ha-nel-aw) /selfishness/ Ketso ya ho inahanela kapa ho hopola
bowena ka nako tsohle. Monahano o mabapi le wena feela. Boiketsi ba ho nahana;
ketso ya ho nahana ka wena feela. /bon. 0/.
Boinehello (boi-ne-hel-law) /addiction/ Ketso ya ho inehella: ho ba lekgoba la
sethethefatsi; tlholeho ya ho tlohela mokgoa o mobe.
Boinehelo (bo-ine-he-law) /give up, surrender, abdication/ Ketso ya ho inehela: ho
lahla tshepo ka se setle se tlamehang ho phethahala kapa ho etsahala; ho inehela ho se
batlang thlolo kapa sera; ho fa bobe kapa tlholeho monyetla. Tlh. Mmadi a ele hloko
hore mantsoe, “boinehello” le “boinehelo” ha a bolele ntho tse tshoanang.
Boingatafatso (bo-ing-ata-fa-tsaw) /self multipication, binary fission/ Ketso ya ho
ingatafatsa kapa ho eketsa bongata ba ntho kapa batho ba teng. Boiketsi ba ho
ngatafatsa. /bon. 0/ (bap. boikarolo).
Boinkelo (bo-in-ke-law) /a claim/ Mokgoa wa ho fumana se itseng ka lebaka la
tokelo; tokelo ya ho nka ntho, thepa kapa moputso ka lebaka la ditshoanelo kapa
kabelo. (bap. boikukelo). Tlh. Ho na le phapang pakeng tsa mantsoe, “boinkelo”
mmoho le “boikukelo”.
Boinosi (bo-in-osi) /oneness/ Boemo ba ho ba mong ntle le ba bang kapa tse ding.

34
 35

Boinyadiso (bo-in-ya-dis-aw) // Ketso ya ho inyadisa kapa ho nyala ntle le thuso ya

mang kapa mang. Lenyalo ntle le thuso ya ho nyadisoa. Boiketsi ba ho nyala. /bon. 0/.
Boinyahamiso (bo-in-ya-ha-mis-aw) /low moral causing/ Ketso ya ho inyahamisa
kapa ho ipha boikutlo ba ho hloleha kapa ho tlohela ho etsa ntho e itseng. Boiketsi ba
ho nyahama. /bon. 0/.
Boinyakalliso (bo-in-yak-al-lis-aw) /entertainment/ Ketso ya ho inyakallisa kapa ho
ikutloisa monate. Ketso ya ho etsa hore ho be monate. Boiketsi ba ho nyakalla. /bon.
menyaka/ (mm. Nyakallisa, nyakalla, nyakallang, nyakaletse, monyaka, monyakeng)
Boinyametso (bo-in-yam-ets-o) /disappearance/ Ketso ya ho inyametsa kapa ho ba
sio. Ho hlokahala pontsheng ya motho kapa batho. Ho se be teng pepeneneng.
Boiketsi ba ho nyamela. /bon. 0/ (bap. Nyametso).
Boinyatso (bo-in-yam-ets-aw) /rependance, remorse/ Ketso ya ho inyatsa kapa ho
amohela phoso ya hao. Boemo ba ho etsa tse lokileng ka mora ho etsa diphoso kapa
bobe. Boiketsi ba ho nyatsa. /bon. Mainyatso/.
Boinyefolo (bo-in-yef-o-law) /self slandering/ Ketso ya ho inyefola kapa ho bua sebe
ka wena. Boemo ba ho rohaka kapa ho bua bobe ka bowena ba hao. Boiketsi ba ho
nyefola.
Boipaballo (bo-ip-abal-law) /save, safety/ Ketso ya ho ipaballa kapa ho hlokomela
bowena ba hao ka ketso tse itseng. Boemo ba ho hlokomela bowena ba hao bakeng sa
ho qoba kotsi mmoho le tsietsi. /bon. maipaballo/.
Boipabatso (bo-ip-abats-aw) /self praising/ Ketso ya ho ipabatsa kapa ho rorisa
bowena ba hao ntle le ho rorisoa. Boiketsi ba ho babatsa. /bon. 0/ Mael. Boipabatso
ha bo tsoele molemo: ho ithorisa ha ho thuse letho.
Boipapiso (bo-ip-ap-is-aw /comparison, collation, contrast/ Ketso ya ho ipapisa
kapa ho ipeha sebakeng sa boemo bo sa lekaneng le bowena. Boemo ba ho itekanya le
semangmang. Boiketsi ba ho bapisa. /bon. 0/.
Boipato (bo-ip-at-aw) /evanescence/ Ketso ya ho ipata kapa ho nyamela. Boemo ba
hose bonoe ke mang kapa mang le eng kapa eng. /bon. 0/.
Boipatong (bo-ip-at-ong) /solitary confinement/ Sebaka seo ho ipatoang ho sona:
sebaka seo motshoaruwa ya kotsi haholo, ya tshoenyang a koalloang ho sona. Karolo
ya ntloanatshoana eo ho koalloang motshoaruo eo ho nahanoang hore o kotsi haholo
hofeta babang. /bon. 0/ (bap. seipati).
Boipebofaletso (bo-ip-eb-uf-fal-est-o) /simplification/ Ketso ya ho ipebofaletsa: tsela
eo mosebetsi kapa ketso e itseng e etsoang bonolo kapa bobebe. Boiketsi ba ho
bebofaletsa. /bon. 0/ (mm. Bebofatsa, bebofatsoa, bebofaletsa, bebofaletsoa,
pebofaletso, pebofatso, bobebe, bobebo).
Boipehelo (bo-ip-ehe-law) /self decision/ Ketso ya ho ipehela kapa ho fana ka peho
ya theko kapa ntho e itseng ka bowena. Boiketsi ba ho behela. /bon. 0/.
Boipeho (bo-ip-e-haw) /self appointment/ Ketso ya ho ipeha kapa ho kgetha bowena
boemong bo hodimo. Ketso ya ho dula sebakeng ntle le tumello. Boiketsi ba ho beha.
Boipelaetso (bo-ip-ela-ets-aw) /grievance, complaint, injustice/ Ketso ya ho belaela
kapa ho bontsha hose kgotsofale. Pontsho ya tletlebo kapa kgwao. Boiketsi ba ho
belaetsa kapa belaela. /bon. Maipelaetso/ (bap. tletlebo).
Boipepeso (bo-ip-ep-saw) /self advertisement, pride/ Ketso ya ho ipepesa kapa ho
bontsha bowena pepeneneng kapa pontsheng. Pontsho ya boikgohomoso kapa
boikutlo ba maemo. Boiketsi ba ho pepesa. /bon. 0/.
Boiphahamiso (bo-ip-ha-ham-is-aw) /self exaltation/ Ketso ya ho iphahamisa kapa
ho beha bowena hodimo hofeta tekanyo. Boemo ba ho phahamisa kapa ho nyolla
bowena. Boiketsi ba ho phahamisa. /bon. 0/.

35
 36

Boiphapanyo (bo-ip-hap-an-yaw) /ignoring/ Ketso ya ho iphaphanya kapa ho etsa

eka ha ho letho le etsahalang. Boiketsi ba ho fapanya. /bon. 0/.
Boiphasollo (bo-ip-ha-sul-law) /self freeing/ Ketso ya ho iphasolla kapa ho tloha
kholehong ka bowena. Boemo ba ho ntsha bowena ho kotsi eka lebelloang. /bon. 0/
Boiphediso (bo-ip-hedi-saw) /self extinction, suicide/ Ketso ya ho iphedisa kapa ho
tlosa bophelo ka ho ipolaya. Phediso ya bophelo ka bowena bakeng sa bowena;
boiketsi ba ho fedisa.
Boiphekolo (bo-ip-ek-ul-aw) /self healing/ Ketso ya ho iphekola kapa ho tlosa
mahlaba a mmele kapa bohloko ka bowena; boiketsi ba ho phekola. /bon. 0/.
Boiphenetho (bo-ip-hin-net-aw) /self inflicting, suicide/ Ketso ya ho iphenetha kapa
ho ikutloisa bohloko ka ho ikotla kapa ho ipolaya. Boiketsi ba ho fenetha.
Boipherekanyo (bo-ip-he-rek-an-yaw) /self confusing/ Ketso ya ho ipherekanya kapa
ho kopanya kelello ya hao ka bowena. Boemo ba ho jala morusu sehlopheng sa heno
le ba heno. Boiketsi ba ho ferekanya. /bon. 0/.
Boiphetetso (bo-ip-het-ets-aw) /revenge, vindictiveness, vendetta/ Ketso ya ho
iphetetsa kapa ho ho pheta se entsoeng ho wena ke motho kapa ntho e itseng ka ho
kgutlisetsa ketso e tshoanang; ketso ya ho busetsa molamu sefateng. Boiketsi ba ho
phetetsa. /bon. 0/ Mael. Ho busetsa molamu sefateng: ho iphetetsa kapa ho etsa se
entsoeng ho wena ho moetsi. Boiphethatso.
Boipheto (bo-ip-het-aw) /self repeating/ Ketso ya ho ipheta kapa ho etsa ketso
lekgetlo leleng. Ho etsa ntho hangata. Boiketsi ba ho pheta. /bon. 0/ (bap. Pheto).
Boiphetolo (bo-ip-he-tu-law) /disguise/ Ketso ya ho iphetola kapa ho etsa phetoho
chebahalong ya sebopeho kapa ponahalo. Boiketsi ba ho fetola. (bap. boikgakanyo).
Boiphihlelo (bo-ip-hi-hle-law) /ability/ Tsebo ya ho etsa ntho tse ngata. Ketso ya ho
iphihlela kapa ho tseba bongata ba dintho. Boiketsi ba ho fihlela.
Boiphodiso (bo-ip-ho-dis-aw) /self calming/ Ketso ya ho iphodisa kapa ho kokobetsa
mocheso. Ketso ya ho tseba ho tlosa lehlaba kapa bohloko ka bowena; boiketsi ba ho
fodisa. (bap. Iphodisa).
Boiphumano (bo-ip-hu-man-aw) /disillusionment/ Ketso ya ho iphumana kapa ho
thola bonnete ka bowena ka mora ho jalletsoa. Ho thola nnete ka bowena ka mora ho
phelekanyetsoa. Boiketsi ba ho fumana. (bap. thetsollo).
Boiphutho (bo-ip-hut-aw) /collectiveness/ Ketso ya ho iphutha kapa ho etsa ketso ka
hloko. Boemo ba ho sebetsa jwalo ka phutheho kapa sehlopha. Boiketsi ba ho phutha.
Boipiletso (bo-ip-il-lets-aw) /an apeal/ Ketso ya ho ipiletsa kapa ho tletleba ka kotlo
e ntshitsoeng. Pontsho ya ho se kgotsofale. Boiketsi ba ho biletsa. Boemo ba ho
bontsha tletlebo kgahlanong le qeto kapa sepheto se entsoeng ke lekgotla la dinyewe;
boipelaetso bo etsoang kgahlanong le sepheto kapa tsela eo dintho di etsahalang ka
teng; tsela ya ho lla ka ho ipiletsa ho moetsi wa ketso kapa motho wa boemo bo
hodimo. /bon. Maipiletso/ (bap. sello, tletlebo, boitlatlarietso).
Boipipetso (bo-ip-pets-aw) /self destruction, self smothering/ Ketso ya ho ipipetsa:
ho ikoala moya ka sepheo sa ho itlhokofatsa kapa ho ipolaya.
Boipoho (bo-ip-u-haw) /egocentricity, selfishness/ Ketso ya ho ipoha, ipona kapa ho
bontsha boikgohomoso ka ho shebana le ho natsana le bowena feela. Boiketsi ba ho
boha. (bap. boikgantsho, boipono).
Boipokellelo (bo-ip-ukel-le-law) /wealth accumulation, aggrandizement/ Ketso ya
ho ipokellela leruo ka bowena. Ketso ya ho iketsa morui. Boiketsi ba bokellela.
Boipokello (bo-ip-okel-law) /self accumulation/ Ketso ya ho ipokella kapa ho eketsa
se teng bakeng sa bowena. Boiketsi ba ho bokella.

36
 37

Boipolao (boi-pu-la-aw) /suicide/ Ketso ya ho ipolaya kapa ho fedisa bophelo ba hao

ka bowena. Boiketsi ba ho bolaya. /bon. 0/ (mm. Polao, mmolai, sebolai, bolaya).
Boipolelo (boi-pu-le-law) /confession/ Boemo ba ho bolela melato kapa dibe;
mokgoa wa ho ipolela molato ntle le ho qobelloa ke emong. /bon. maipolelo/.
Boipolokelo (bo-ip-ulu-kel-law) /savings account/ Ketso ya ho ipolokela kapa ho
beha chelete polokelong. Boiketsi ba ho bolokela. (mm. Poloko, polokong, polokeho).
Boiponahatso (bo-ip-ona-ha-tso) /transfiguration/ Ketso ya ho iponahatsa ka tsela e
sa tloalehang kapa ho fetoha sebopeho se tsebahalang. Boiketsi ba ho bonahatsa.
Boipono (bo-ip-on-aw) /self centerdness, egocentricity/ Ketso ya ho ipona kapa ho
bona bowena feela ntle le motho e mong. Boiketsi ba ho bona. /bon. 0/ (mm. Pono,
ponano, bona, bone, bontsha, pontsho).
Boipontsho (bo-ip-onts-aw) /symbolism, show of/ Ketso ya ho ipontsha kapa
pontsho ya bowena ka sebele. Boiketsi ba ho bontsha.
Boipopo (bo-ip-op-aw) /pose, posing/ Ketso ya ho ipopa kapa ho lokisa sefahleho
kapa mmele hore o hlahe hantle. Boiketsi ba ho bopa.
Boipopokanyo (bo-ip-u-pu-kan-yaw) // Ketso ya ho ipopokanya kapa ho ba sebakeng
seleseng jwalo ka dikokoanyana. Boiketsi ba o bobokanya. (mm. Bobokanya,
popokanyo) /bon.0/.
Boipuello (bo-ip-u-el-law) /eloquence, responsiveness/ Ketso ya ho ipuella kapa
tsebo ya ho beha ntlha ka bowena ntle le thuso. Bokgoni ba ho araba ka bokgeleke;
boiketsi ba ho buella. (mm. Bua, buisa, buang, buile, puo, sebui, buisana, puisano).
Boipuso (bo-ip-uso) /independence/ Ketso ya ho ipusa kapa boemo ba ho sebe tlasa
taolo ya naha enngwe kapa motho emong. Boiketsi ba ho busa. (bap. tokoloho).
Boiqabanyo (bo-iqa-ban-yaw) // Ketso ya ho iqabanya kapa ho etsa hore ho be le
qabang ka bowena. Boiketsi ba ho qabanya. (mm. Qabang, qabana, qabane, qabanya,
qabanyo, qabantsha, qabantsho, qabantse).
Boiqapelo (bo-iqa-pe-law) /invention, creativeness/ Ketso ya ho iqapela kapa ho
hlahisa ntho e ncha kgetlo la pele. Puo e hlokang nnete. Boiketsi ba ho qapa.
Boiqeko (bo-iqe-kaw) /slow moving/ Ketso ya ho iqeka kapa ho tsamaya hanyane ka
ho itlhokomela. Ketso ya ho tsamaya nako e sa dumela kapa e sale teng.
Boiqheno (bo-iq-hin-aw) // Ketso ya ho iqhena. Boiketsi ba ho qhena.
Boiqobello (bo-iqo-bel-law) /self coersion, coerciveness/ Ketso ya ho iqobella kapa
ho etsa ketso e itseng ka sheshe ka bowena. Boiketsi ba ho qobella.
Boiqotsetso (bo-iqo-tse-tso) // Ketso ya ho iqotsetsa kapa ho nka qubung kapa
bongateng ba ntho e itseng.
Boitaelo (bo-it-a-el-aw) /uncontrolableness, orderless/ Ketso ya ho itaela kapa ho
etsa ntho ntle le ho joetsoa kapa taolo. Boiketsi ba ho laela. (bap. Ratas).
Boitahlo (bo-it-a-hl-aw) /abscond/ Ketso ya ho itahla, ho nyamela kapa ho tsamaya
ntle le ho bua. Boiketsi ba ho lahla.
Boitaolo (bo-it-a-ol-aw) /autonomy/ Boemo ba naha e tsamaisoang ke batho kapa
baahi bateng ntle le tshihetso ya naha tse ding. Ketso ya ho itaola kapa ho etsa borata;
boiketsi ba ho laola. (bap. Ratas, boithatelo) Tlh. Mantsoe, “boitaolo” le “boitaelo” a
na le meelelo e fapaneng.
Boitapiso (bo-it-ap-is-aw) /fasting, hunger strike/ Ketso ya ho itapisa kapa ho phela
ntle le sejo. Boemo ba ho hana dijo. Boiketsi ba ho lapa. /bon. Maitapiso/.
Boitataiso (bo-it-ata-is-aw) /self discipline/ Ketso ya ho itataisa kapa ho etsa ntho
ntle le thuso e itseng Boiketsi ba ho tataisa. /bon. 0/.
Boitatolo (bo-it-at-ul-aw) /refuting/ Ketso ya ho itatola kapa ho hana se boleloang ka
bowena ka ketsahalo e itseng. Boiketsi ba ho latola.

37
 38

Boitebalo (bo-it-iba-law) // Ketso ya ho itebala kapa ho se ele hloko ka bowena ba

hao mabapi le kotsi e ka etsahalang. Ho ya le kgongoana hodimo. Ho se natse kotsi e
ka etsahalang. Boiketsi ba ho lebala. /bon. Maitebalo/ (mm. Lebala, lebatsa, lebatsoa,
lebetse, lebalang, tebalo) (bap. Kgongoana).
Boitebelo (bo-it-eb-el-aw) /self guarding/ Ketso ya ho itebela kapa ho sheba bowena
bakeng sa kotsi e ka hlahang. Boiketsi ba ho lebela. /bon. Maitebelo/.
Boiteboho (boi-te-bu-haw) /self rewarding/ Ketso ya ho iteboha: ho fa bowena
lethonyana bakeng sa mosebetsi o phethiloeng.
Boitekanelo (bo-it-eka-nel-aw) /stability, steadfastness/ Ketso ya ho itekanela kapa
ho ba boemong ba botsitso ba kelello. Boiketsi ba ho lekanela.
Boitekanyetso (bo-it-ekan-yets-aw) /self sizing/ Ketso ya ho itekanyesta kapa ho nka
moroalo o kgonahalang. Ketso ya ho etsa se lekanang bowena. /bon. Maitekanyetso/.
Boiteko (bo-it-ek-aw) /an attempt/ Ketso ya ho iteka kapa ho etsa ketso eo ho
nahanoang hore e thata. Boemo ba ho nka mohato bothateng. /bon. Maiteko/.
Boitekolo (bo-it-eku-law) /introspection/ Ketso ya ho itekola kapa ho sheba phoso
kapa bofokodi ba hao. Boiketsi ba ho lekola. /bon. Maitekolo/.
Boitelo (bo-it-el-aw) /martyrdom/ Ketso ya ho itela kapa ho fana ka bophelo ba hao
bakeng sa tumelo e itseng. Boemo ba ho nka kotsi ka baka la tumelo. Ketso ya ho
shoela nnete. Boiketsi ba ho tela. /bon. Maitelo/ (bap. moitedi, telo).
Boitemoho (bo-it-emo-haw) /introspection, self realisation/ Ketso ya ho itemoha
kapa ho lemoha bowena ba hao. Boiketsi ba ho lemoha. /bon. Maitemohelo/.
Boitepelliso (bo-it-epel-lis-aw) // Ketso ya ho itepellisa kapa ho tlohela mmele hore o
tepelle. Boiketsi ba ho tepella. /bon. Maitepelliso/.
Boitereko (boi-te-re-kaw) /smart dressing/ Ketso ya ho itereka: ho apara diphahlo
tse ntle tse ncha; ho apara hantle haholo. (bap. tereko).
Boitesello (bo-it-esel-law) // Ketso ya ho itesella kapa ho tlohela mmele kapa kelello
e etse borata. Boiketsi ba ho lesella. /bon. Maitesello/ (bap. tesello).
Boiteteello (bo-it-ite-el-law) /overdressing/ Ketso ya ho iteteella: kaparo ya diphahlo
tse ngata mmeleng hofeta tekanyo. (bap. Titiello).
Boiteteko (bo-ite-tek-aw) /self inflicting/ Ketso ya ho iteteka kapa ho ikutloisa
bohloko ka ho ichapa kapa ho inatha. Boiketsi ba ho teteka. /bon. Maiteteko/.
Boiteto (boi-te-taw) /confrontation, audacity/ Ketso ya ho iteta: ho ba le sebete sa
ho loana kgahlanong le se tshajoang; ho lebana le kotsi ntle le tshabo; ho bua
kgahlanong le motho ya tshajoang. (bap. iteta, teto).
Boithabiso (bo-it-hab-is-aw) /entertainment/ Ketso ya ho ithabisa kapa ho etsa
monate ka ho bapala kapa ho ya sebakeng se natefatsang. Boiketsi ba ho thabisa.
Boithaopo (bo-it-ha-op-aw) /volunteering/ Ketso ya ho ithaopa kapa ho etsa se
itseng ntle le ho joetsoa. Boiketsi ba ho thaopa. /bon. Maithaopo/ (bap. moithaopi).
Boithapello (bo-it-hap-el-law) /pray for self/ Ketso ya ho ithapella kapa ho rapella
bowena ba hao. Boiketsi ba ho rapella.
Boithapiso (bo-it-ha-pi-so) /leniency, forbearance, indulgence/ Ketso ya ho
ithapisa: ho ba bonolo kgahlanong le; ho qenehela motho ya entseng phoso; ho sala
morao ha ho etsoa ketso tse itseng.
Boithapollo (bo-it-hap-ul-law) /excercise/ Ketso ya ho ithapolla: ho koetlisa mmele
kapa ho etsa hore mmele o be boemong bo botle ka ho ikoetlisa. (bap. boikoetliso).
Boithapoloso (bo-it-hap-u-lu-saw) /relaxation, entertainment/ Ketso ya ho
ithapolosa kapa ho roba monakedi ka ho etsa ketso e itseng. Boiketsi ba ho thapolosa.
Boithatafatso (bo-it-ha-ta-fats-aw) /stubborness/ Ketso ya ho ithatafatsa kapa ho ba
manganga kapa ho satallisa molala ha o joetsoa. Boiketsi ba ho thatafatsa.

38
 39

Boithatelo (bo-it-ha-te-law) /preference/ Ketso ya ho ithatela: ho rata ka ho kgesolla

kapa ka kgetho ya motho ya kgethang. Boiketsi ba ho ratela.
Boithati (bo-it hat-i) /neatness/ Boemo ba ho bontsha makgethe kapa bohloeki. Ketso
ya ho ithata. Boiketsi ba ho ithata.
Boithekiso (bo-it-hek-is-aw) /marketing, self marketing/ Ketso ya ho ithekisa kapa
ho bapatsa le ho reneketsa bowena ba hao ka ho bua kapa ho ngola se itseng ka
bowena ba hao; boiketsi ba ho rekisa. /bon. Maithekiso/ (mm. Reka, rekisa, rekile,
rekisang, rekela, rekelana, rekoa).
Boithekiso (bo-it-hek-is-aw) /curriculum vitae, CV/ Lengolo le ngotsoeng ke motho
ya batlang mosebetsi, le hlalosang tsebo ya hae ya kgale le ya joale ka mosebetsi oo a
o batlang. Setlankane sa boitlhaloso sa motho ya batlang mosebetsi. /bon. 0/.
Boithepetliso (bo-it-hep-e-tlis-aw) // Ketso ya ho ithepetlisa kapa ho bontsha ho tefa;
boiketso ba ho thepetla; ho batla, haholo ngoana, ntho e itseng ka ho kgetha le nako
eo e batloang ke yena; ho llela ntho tse sa lleloeng kapa tseo ho seng lebaka la ho di
newa; ho balabala ntle le lebaka le utloahalang. Boemo ba ho etsa ketso e itseng ka
borata kapa ka tsela e bontshang ho hana. /bon. Maithepetliso/.
Boitherelo (bo-it-he-rel-aw) /self decision/ Ketso ya ho itherela kapa ho etsa morero
ka bowena. Boiketsi ba ho itherela kapa ho nka qeto ka bowena. /bon. Maitherelo/.
Boithero (bo-it-he-raw) /self scheming, caucus/ Ketso ya ho ithera kapa ho rera ka
ntho kapa motho. Ketso ya ho bua mmoho ka thoko pele ho seboka kapa kopano ya
dipuisano. Boiketsi ba ho rera. (mm. Rera, rerisa, rerile, rerang, rerela, rerelana).
Boithetso (bo-it-hets-aw) /self decieving/ Ketso ya ho ithetsa kapa ho nahana hore
ntho e ka tsela e itseng empa ho se jwalo. Boiketsi ba ho thetsa. (bap. thetso).
Boithibo (bo-it-hib-aw) /self control, restrain/ Ketso ya ho ithiba kapa ho kgona ho
itshoara kgahlanong le ho etsa ketso e itseng. Boiketsi ba ho thiba. (mm. Thiba,
thibela, thibang, thibile, thibisa, thibane, thibeha, thibo, thibaka).
Boithoalo (bo-it-hwal-aw) /pregnancy/ Boemo ba ho ba le ngoana popelong kapa ho
emara. Ho ba mokhachane kapa moimana. Ho ba mmeleng. Boiketsi ba ho roala.
Boithohako (bo-it-hwak-aw) /self insulting/ Ketso ya ho ithohaka kapa ho bua tlhapa
e lebesitsoeng ho bowena. Boiketsi ba ho rohaka.
Boitholelo (bo-it-hu-le-law) /neutrality/ Ketso ya ho itholela: tloaelo kapa mokgoa
wa ho bontsha tlhokeho ya leeme kapa tsela e sa bontshahatseng kgetho e
otlolohileng; mokgoa wa ho etsa dintho ka tsela e hlokang tshekamelo ka ho thola
kapa ho se bontshe maikutlo. Mohl. Morena De Klerk o bontsha boitholelo ha ho
buuwa ka ditaba tsa kgethollo. Che, nna ke tla ba bontsha boitholelo tabeng ena:
nkeke ka hlahisa maikutlo a ka. Hobaneng eka o sebedisa boitholelo tje monna,
bontsha maikutlo a hao!
Boithonkgo (bo-it-hun-kgaw) /injury aggravation/ Ketso ya ho inthonkga: ho etsa
hore bohloko ba leqeba ho eketsehe; keketseho ya bohloko ba leqeba e bakoang ke
monga lona. Boiketsi ba ho thonkga.
Boithotelo (bo-it-hu-te-law) /self pissing, bed wetting/ Ketso ya ho ithotela: ho rotela
diphahlo kapa moalo ntle le boikemisetso. Lefu la serota.
Boithusi (bo-it-hu-si) /self help/ Ketso ya ho ithusa kapa ho fana ka tshehetso bakeng
sa hao kapa bowena. Boiketsi ba ho thusa.
Boitiiso (bo-it-is-aw) /self strengthening/ Ketso ya ho itiisa kapa ho etsa hore mmele,
kelello kapa bowena ba hao bo be matla. Boiketsi ba ho tiisa. (bap. Tiisetso, thoalo).
Boitimo (boi-ti-maw) /fasting/ Ketso ya ho itima sejo kapa ho hana dijo ka mabaka a
itseng. Boiketsi ba ho tima. (mm. Tima, timana, timaka, timme, timang, timo, time).

39
 40

Boitjalo (bo-it-jal-aw) /seed dispersal/ Ketso ya ho itjala kapa ho hlaha hoa semela
kapa sejalo ntle le ho jaloa. Boiketsi ba ho jala. (mm. Jala, jalaka, jalla, jadile,
jalajala, jalang, jetse, tjalo).
Boitjariso (bo-it-ja-ris-aw) /self commitment/ Ketso ya ho itjarisa kapa ho nka
moroalo ka bowena ntle le taelo. Boemo ba ho kena mathateng ka bowena kapa ho
kena tabeng tse boima ntle le ho laeloa. Boiketsi ba ho jara.
Boitjoetso (bo-it-jwe-tsaw) /self discipline/ Ketso ya ho itjoetsa kapa ho ikgalema ka
bowena ntle le tshutshumetso ya mang kapa mang. Boemo ba ho kgalema bowena ba
hao bo sa lokang. Boiketsi ba ho joetsa. /bon. Maitjoetso/
Boitlamahanyo (bo-itla-ma-han-yaw) /association, affiliation/ Ketso ya ho
itlamahanya kapa ho kgetha ho wela ho mokga o itseng ka bowena ntle le taelo;
boiketsi ba ho tlamahanya. (mm. Tlama, tlamme, tlamang, tlamo, tlamahanya).
Boitlamo (bo-i-tla-maw) /commitment, undertaking, vow/ Ketso ya ho itlama kapa
ho nka kano. Ketso ya ho dumela ho etsa ketso e itseng tlasa tumellano. Boiketsi ba
ho tlama. /bon. Maitlamo/ (mm. Tlama, tlamana, tlamolla, tlamme, tlamang,
tlamaka).
Boitlatlarietso (bo-i-tla-tla-ri-ets-aw) /nagging, complaning/ Ketso ya ho itlatlarietsa
kapa ho balabala lolololo. Boemo ba ho bua haholo. Boiketsi ba ho tlatlarietsa.
Boitlhahafatso (bo-itl-ha-fats-aw) // Ketso ya ho itlhahafatsa kapa ho iketsa bohale
ka lebaka le itseng. Boemo ba ho ikhalefisa. Boiketsi ba ho hlahafatsa. (mm. Hlaha,
hlahafala, hlahafatsa, hlahafetse, hlahafisa, tlhahafiso, tlhahafatso).
Boitlhahisetso (bo-itl-ha-his-ets-aw) /self producing/ Ketso ya ho itlhahisetsa kapa
ho etsa ka ho sibolla ntho ka bowena. Boiketsi ba ho hlahisetsa.
Boitlhahiso (bo-itl-ha-hi-saw) /manifestation/ Ketso ya ho itlhahisa: ho ba pontsheng
ya leihlo moo ho bonahalang mekgoa, sebopeho le boemo.
Boitlhahiso (bo-itl-ha-is-aw) /self appearing/ Ketso ya ho itlhahisa kapa ho hlaha ka
bowena ntle le ho batloa. Boiketsi ba ho hlahisa. (bap. boiponahatso).
Boitlhaloso (bo-itl-ha-lu-saw) /identification/ Ketso ya ho itlhalosa kapa ho hlalosa
bowena ba hao le morero wa hao. Boemo ba ho bontsha hore o mang, wa hokae;
boiketsi ba ho hlalosa. (mm. Hlalosa, hlolosetsa, hlalositse, hlalosang, tlhaloso).
Boitlhatlhobo (bo-itl-ha-tl-hu-baw) /self-analysis/ Ketso ya ho itlhatlhoba kapa ho
sheba phoso kapa dintle le dibe tsa hao. Boiketsi ba ho hlahloba.
Boitlhekefetso (bo-itl-hi-ki-fe-tso) /self inflicting/ Ketso yaho itlhekefetsa kapa ho
ikutloisa bohloko ka baka le itseng. Boiketsi ba ho hlekefetsa.
Boitlheketlho (bo-itl-hek-etl-haw) /self shaking/ Ketso ya ho itlheketlha kapa ho
tsitsinyeha ntle le ho etsisoa joalo. Ketso ya ho tjeka ka baka la mmino. Boemo ba ho
tsitsinyeha ka bowena. Boiketsi ba ho hlekehla. (bap. choachoaselo).
Boitlhetlheello (bo-itl-hetli-el-law) /overdosage/ Ketso ya ho itlhetlheella kapa ho
ipha dijo tse ngata hofeta tekanyo. Boiketsi ba ho hlehleella. (bap. bonyofu).
Boitlhobodiso (bo-itl-hu-bu-dis-aw) /self empoverishing/ Ketso ya ho itlhobodisa
kapa ho etsa hore o futsanehe ka bowena ka baka la ketso tse itseng. Ketso ya ho
hlobola diphahlo ka bowena. Boiketsi ba ho hlobodisa.
Boitlhoekiso (bo-itl-hwe-kis-aw) /purification/ Ketso ya ho itlhoekisa kapa ho tlosa
sekodi mmeleng ka ho hloekisa kapa ho hlatsoa ka ntho e itseng. Boiketsi ba ho
hloekisa. (mm. Hloekisa, hloekisitse, hloekisang, tlhoekiso).
Boitlhokomelo (bo-itl-haw-kom-el-aw) /self caring/ Ketso ya ho itlhokomela kapa
ho nka bohato ba ho thibela kotsi pele e hlaha ka bowena. Boemo ba ho ipaballa;
boiketsi ba ho hlokomela. (bap. boipaballo).

40
 41

Boitlhomopele (bo-itl-haw-maw-pi-li) /a lead, leading/ Ketso ya ho itlhoma pele

kapa ho ba ka pele, kapa ho nka ketapele hoa sehlopa sa ditlhodisano kapa sebapadi sa
papadi e itseng. Boiketsi ba ho hloma pele.
Boitlhompho (bo-itl-homp-haw) /self respect/ Ketso ya ho itlhompha kapa ho lesa
ketso tse ka o tlontlollang kapa tsa o tshehisa ka batho. Boemo ba ho se nkele batho
fatshe. Boiketsi ba ho hlompha. (mm. Hlompha, hlomphana, hlomphaka, hlompheha,
hlomphile, mohlomphehi, tlhompho) (bap. tlhompho) /bon. Maitlhompho/.
Boitlhonamiso (bo-itl-hu-na-mi-saw) /self saddening/ Ketso ya ho itlhonamisa kapa
ho etsa ketso tse etsang hore o hloke monate. Boiketsi ba ho hlonama.
Boitlhophiso (bo-itl-hop-is-aw) /preparation/ Ketso ya ho itlhophisa kapa ho
itukisetsa ketsehalo e itseng. Boemo ba ho ba malala-a-laotsoe. Boiketsi ba ho
hlophisa. /bon. Maitlhophiso. (bap. boitukiso).
Boitlhopho (bo-itl-hup-aw) /self troubling/ Ketso ya ho itlhopha kapa ho ithaopa ho
etsa ketso e itseng bakeng sa motho emong kapa bowena. Boiketsi ba ho hlopha.
(mm. Hlopha, hlopheha, hlophehile, hlophile, mohlophehi, tlhopheho, tlhopho).
Boitloaetso (bo-itl-wa-ets-aw) /addiction, addictiveness/ Ketso ya ho itloaetsa kapa
ho ba lekgoba la ketso tse itseng. Boemo ba ho ja tloae. /bon. Maitloaetso/.
Boitlontlollo (bo-itl-ontl-ul-law) /self humilation/ Ketso ya ho itlontlolla kapa ho
etsa ketso e kgesehang ho wena. Boiketsi ba ho tlontlolla. /bon. Maitlontlollo/.
Boitoantsho (bo-it-wants-haw) /conflict, disagreement/ Ketso ya ho itoantsha kapa
ho se dumellane ka taba kapa ketso e itseng pakeng tsa batho kapa mokgatlo. Boiketsi
ba ho loantsha.
Boitokisetso (bo-it-uki-se-tso) /readiness/ Ketso ya ho itokisetsa kapa ho ba
maemong a ho etsa ketso e itseng. Boiketsi ba ho lokisetsa.
Boitokiso (bo-it-uki-saw) /preparedness/ Ketso ya ho itokisa kapa ho ba malala-a-
laotsoe. Mokgoa wa ho ba maemong a lokileng bakeng sa ketsahalo e itseng, e tlang
ho etsahala nako e tlang. Boemo ba ho dula o itlhophisitse.
Boitokollo (bo-ito-kol-law) /resignation/ Ketso ya ho itokolla: ho lesa mosebetsi; ho
tlohela tshebeletso; ho se tsoelepele ka ho sebetsa. (bap. Tlohelo).
Boitsamaiso (bo-its-ama-is-aw) /independence/ Ketso ya ho itsamaisa kapa ho etsa
ntho ka bowena ntle le thuso. Boemo ba ho laola bowena. (mm. Tsamaya, tsamaisa,
tsamaile, tsamayang, motsamao, motsamai) (bap. boipuso).
Boitsebahatso (boi-tse-ba-ha-tso) /induction, launch, presentation, debut/ Ketso ya
ho itsebahatsa: ho bonoa lekgetlo la pele; ho hlahisoa sehlopheng kgetlo la pele; ho
joetsoa ka melao ya mosebetsi lekgetlo la pele; ketsahalo e bonahatsoang le ho
tsebahatsoa qalong. (bap. selelekela).
Boitsebiso (bo-its-ibi-saw) /introduction/ Ketso ya ho itsebisa kapa ho hlalosa
bowena ba hao, sebopeo le hore o mang. Boemo ba ho tsebahatsa bowena ba hao;
boiketsi ba ho tsebisa. (mm. Tseba, tsebisa, tsebiso, tsebana, tsebano, tsebang, tsebile,
tsebo, setsebi) /bon. Maitsebiso/.
Boitsebo (bo-its-eb-aw) /self awareness/ Ketso ya ho itseba kapa ho tseba bowena ba
hao ka botlalo. Boemo ba ho utloisisa bowena ba hao. Boiketsi ba ho tseba.
Boitseko (bo-its-ek-aw) /freedom struggle/ Ketso ya ho itseka kapa ho loanela
tokoloho kapa ditshoanelo. Boemo ba batho ba ntoeng ya boipuso. Boiketsi ba ho
tseka. (mm. Tseka, tsekisa, tsekisaka, tsekisana, tsekisitse, tseko, tsekang, tsekile).
Boitshabehiso (bo-its-ha-be-his-aw) // Ketso ya ho itshabehisa kapa ho etsa sebopeho
sa hao se be sebe kapa se mpefale. Boiketsi ba ho tshabehisa.
Boitshebetso (bo-its-he-bets-aw) /self employment/ Ketso ya ho itshebetsa kapa ho
sebetsa ntle le ho ba mosebeletsi wa motho e mong. Boiketsi ba ho sebetsa.

41
 42

Boitshepo (Bo-its-hep-aw) /confidence/ Ketso ya ho itshepa kapa boikutlo ba ho ba

mohlodi. Boemo ba ho ikutloa o le motle kapa o ka hlola. Boiketsi ba ho tshepa.
Boitshidiso (bo-its-hi-dis-aw) /self condolence/ Ketso ya ho itshidisa kapa ho thoba
bohloko ba pelo kapa maikutlo ka bowena. Boemo ba ho kokobetsa bohloko ba pelo
kapa maikutlo. Boiketsi ba ho tshidisa. /bon. Matshidiso/.
Boitshihlollo (bo-its-hi-hlul-law) /conception, accouchment/ Ketso ya ho itshihlolla
kapa ho tsoala ngoana kapa lekgabunyane. Boiketsi ba ho sihlolla. (bap. Tshihlollo,
sihlolla).
Boitshireletso (bo-its-hi-re-le-tso) /self defence, protection/ Ketso ya ho itshireletsa:
ho kgona ho loana kgahlanong le sera ntle le ho thusoa; tsebo ya ho hlola mofutuhi
kapa sera ntle le thuso. (bap. tshireletso).
Boitshito (bo-its-hit-aw) /obesity, overweight/ Ketso ya ho itshita kapa ho ba le
mmele o motenya kapa boima haholo. Boemo ba mmele o moholo hofeta tekanyo;
boiketsi ba ho sita. (mm. Sita, sitoa, sitisa, sitile, sitiloe, tshito, tshitiso).
Boitshoabelo (bo-its-hwa-bel-aw) /embarrassment/ Ketso ya ho itshoabela kapa ho
ba dihlong ka bowena ba hao ka baka la ketso e itseng, e tlontlollang. Boemo ba ho ba
le tshoabo. Boiketsi ba ho soabela. (mm. Soaba, soabisa, soabile, soabang, tshoabiso,
tshoabo) /bon. Masoabi, maitshoabelo/.
Boitshoabiso (bo-its-hwa-bis-aw) /self disappointing/ Ketso ya ho itshoabisa kapa
ho phoqa bowena ka ketso tse itseng. Boiketsi ba ho soabisa.
Boitshoantshi (bo-its-hwa-nts-hi) /duplication, copy/ Ketso ya ho itshoantshisa kapa
ho etsa hore ntho di tshoane kapa di shebahale ka tsela e le nngwe. Boiketsi ba ho
tshoantshisa. /bon. Maitshoantshiso, diitshoantshisi/.
Boitshoaro (bo-its-hwa-raw) /behaviour, manner, etiquette/ Ketso ya ho itshoara
kapa ho bontsha mokgoa o motle. Boemo ba ho ithiba ho se etse ketso e itseng;
boiketsi ba ho tshoara.
Boitshoehliso (bo-its-hwe-hlis-aw) /self dirty/ Ketso ya ho itshoehlisa kapa ho
itshilafatsa. Boemo ba ho etsa hore o tshoehle ka bowena. Boiketsi ba ho tshoehlisa.
Boitshoenyo (bo-its-hwen-yo) /an attempt, an endevour/ Ketso ya ho itshoenya
kapa ho leka ho etsa ntho e itseng bakeng sa motho e mong; ho etsa matsapa a ho
phethahatsa ketso e itseng bakeng sa motho emong kapa bowena. Boiketsi ba ho
tshoenya. /bon. Maitshoenyao/.
Boitshohlometso (bo-its-hu-hlu-me-tso) /interruption/ Ketso ya ho itshohlometsa:
ho kena ditabeng tse sa ameng moetsi; ho etsa ketso e itseng ntle le tumello kapa
taelo. (bap. Tshohlometso).
Boitshokodiso (bo-its-huk-dis-aw) /self troubling/ Ketso ya ho itshokodisa kapa ho
etsa hore o sokole ka bowena. Boemo ba ho etsa ketso e senang mosola. Boiketsi ba
ho sokodisa. (mm. Sokola, sokodisa, sokotse, sokolaka, sokolang, tshokolo,
tshokodiso, tshokolako).
Boitshokolelo (bo-its-huk-ul-el-aw) /self suffering/ Ketso ya ho itshokolela kapa ho
sokola ka bowena ntle le ho sokodisoa. Boemo ba ho nka mohato o boima ka bowena
ka baka la tshokolo kapa tshotleho. Boiketsi ba ho sokolela.
Boitshotetso (bo-its-hot-ets-aw) /self approaching/ Ketso ya ho itshotetsa kapa ho
atamela pela motho kapa ntho e itseng. Boemo ba ho ba haufi. Boiketsi ba ho sotetsa.
Boitshotlo (bo-its-hot-law) /self suffering/ Ketso ya ho itshotla kapa ho baka
tshotleho ka bowena ka ketso tse itseng. Boiketsi ba ho sotla.
Boitshukudiso (bo-its-huk-udi-saw) /self troubling/ Ketso ya ho itshukudisa kapa ho
etsa ketso tse sokodisang bowena. Boemo ba ho nka diketso tsa tshokolo. Boiketsi ba
ho sokodisa. Tlh. Lentsoe le nepahetseng ke “boitshokodiso” hofeta “boitshukudiso”

42
 43

le ha batho babang ba rata ho sebedisa lentsoe lena ka modumo wa “U” o tebileng

haholo. (mm. Sokola, sokodisa, sokotse, sokolaka, sokolang, tshokolo, tshokodiso,
tshokolako) /bon. Maitshukudiso/.
Boitshunyatshunyo (bo-its-hun-ya-ts-hun-yaw) /interference/ Ketso ya ho
itshunyatshunya kapa ho kena ‘taba tse sa batleng wena. Boemo ba ho ba ditabeng tse
sa hlokeng boteng ba hao. Boiketsi ba ho sunyasunya. (mm. Sunyasunya,
sunyasunyile, moitshunyatshunyi) /bon. 0/.
Boitsitsinyo (bo-its-its-in-yaw) /action plan/ Ketso ya ho itsitsinya kapa ponahalo ya
ho nka mohato kapa bohato ka ketso e itseng. Boiketsi ba ho tsitsinya.
Boitukiso (bo-it-uk-is-aw) /preparedness, readiness/ Ketso ya ho itukisa kapa ho ba
makgatheng a ho etsa ketso e itseng. Malala a laotsoe. Boiketsi ba ho lokisa.
Boitumelo (bo-it-ume-law) /happiness/ Ketso ya ho itumela kapa ho bontsha thabo e
kgolo bakeng sa bowena. Boemo ba ho thaba kapa ho ba motlotlo haholo. Boiketsi ba
ho dumela. Tlh. Hangata lentsoe lena le sebedisoa ke Batswana.
Boitumiso (bo-it-umi-saw) /self fame, self exaltation/ Ketso ya ho itumisa kapa ho
etsa setumo bakeng sa hao kapa bowena. Boemo ba ho iphahamisa kapa ho ipeha
boemong bo hodimo ka bowena. Boiketsi ba ho tumisa. /bon. 0/.
Bojabotsheha (bu-ja-buts-he-ha) /eat-and-smile-person/ Motho ya dulang a
bososela kapa a tsheha ha a ja. /bon. majaatsheha/ (mm. bojabotseha).
Bojadikata (bo-ja-di-ka-ta) /great starvation/ Tlhokeho ya dijo e kgolo ka ho
fetisisa, e aparetseng boholo ba naha. Boemo ba ho ja dikatana ka baka la ho sokola
kapa bosio ba dijo. /bon. mejadikata/.
Bojoala (Bo-jwa-la) (bojwala) /beer/ Seno se tahang kapa tawang. Seno se
kopantsoeng ka metsoako ya ditomoso, sa riteloa mme sa tlhotloa. (bap. joala).
Bojoale (Bo-jwa-le) /present/ Nako yona ena. Honajoale. Eseng hosane kapa
maobane empa kajeno. Motsotsong ona. Nako yona ena.
Bojoalo (bo-jwa-lo) /typical/ Sebopeho seo ntho kapa motho a hlalosoang ka sona se
nepahetseng ka botlalo. Mohl. Re a tseba hore ke bojoalo ba hae.
Bojoang (bo-jwa-ng) /grass/ Semela se ka sebedisoang molemong wa phoofolo kapa
motho bakeng sa ho jewa kapa ho etsa mosebetsi o itseng.Tem. Basotho ba boroa ha
ba sebedisa lentsoe lena ba poma “bo” mme ho sale “joang”. /bon. Majoang/.
Boka (bo-ka) /praise/ Ho paka boholo ba Modimo le matla ohle a Hae. Ho bontsha
teboho ka pina kapa diketso tse itseng. Mael. Ho boka dikgomo: ho dumedisa. Mael.
Ho boka ha di oroha: ho lebella sephetho sa se etsahalang kapa se buuwang
honajoale, hamorao.
Boka (bo-ka) /to make love, to have sex/ Ho robala le motho e motona kapa e
motshehadi ka baka la ho kotana.
Boka (bu-ka) /polish/ Mafura a tlotsang dieta, fatshe ka hara ntlo kapa thepa ya ka
tlung e phatsimisoang. /bon. 0/.
Bokaba (bo-ka-ba) /primitive/ Boemo ba motho kapa ntho e sa hlalefang. Mokgoa
wa sekgalekgale wa ho phela. Ketso ya motho kapa ntho e sa rutehang. Tloaelo tsa
leqaba. (bap. boqaba).
Bokahare (bu-ka-ha-re) /an inside of/ Dipakeng tsa ntho e itseng; sebaka se ka hare
sa ntho e itseng. (bap. bohare).
Bokahodimo (bu-ka-ho-di-mu) /top of, upper/ Sebaka se hlahelletseng hodimo;
boemo bo bonahalang ka sebopeho sa sona se hlahelletseng; lefetodi la bokatlase.
Bokakalope (bo-ka-ka-lu-pe) /vagrance, drop out/ Boemo ba sekakalope kapa
motho ya tsamayang ntle le morero kapa sepheo. Mokgoa wa motho ya joalo. Tloaelo

43
 44

le mokgoa wa motho ya hlolehileng dithutong tsa hae ebile a etsa diketso tse mpe
haholo. Tlh. Lentsoe le nepahentseng ke “bokakalope” hofeta “boqaqalope”.
Bokako (bo-ka-ku) /frivolousness/ Ntle le ho tia kapa pontsho ya botio; tlhokeho ya
mafolofolo le botio. Ketso e bontshang hose be le thahasello kapa botio ba ketsahalo e
etsoang; mokgoa wa lekako.
Bokamorao (bu-ka-mu-ra-u) /back side/ Lehlakore le ka morao la mmele kapa ntho;
lefetodi la bokapele.
Bokamoso (bo-ka-mus-aw) /future/ Motsotso, motsotsoana, hora, letsatsi, kgoedi
kapa selemo se tlang. Nako e tlang. Nako e latelang e tlang ho fihla ka mora nakoana
e itseng. Boemo ba motho ha bo hlalosoa ho ya ka nako e tlang. (bap. Kamoso).
Bokana (bo-ka-na) /to gather/ Ho ba mmoho kapa kaofela. Ho ba teng nqa e le
nngwe kapa sebakeng seleseng. Ho kgobokana nqa e le nngwe.
Bokana (baw-ka-na) /to have sex with/ Ketsetsano ya ho boka. Ho robalana pakeng
tsa motho e motshehadi le e motona. (bap. Kotana).
Bokanqane (bo-ka-nqa-ne) /transparence, transparent, porosity/ E bonahalang
kapa e bonahatsang bokahare; eo le ha e le teng leihlo le kgonang ho bona bokahare
ba yona.
Bokantle (bu-ka-ntle) /crust, outside of/ Sebopeho sa ntho ha e shejoa kapa e
hlahlojoa kantle, ntle le bokahare ba yona; ponahalo eo leihlo le e bonang, e
pepeneneng. Lefetodi la bokahare.
Bokanya (bo-kan-ya) /unify/ Ho etsa hore batho kapa dintho di be sebakeng seleseng;
ho etsa hore batho kapa dintho di be mmoho sebakeng seleseng.
Bokaota (bo-ka-o-ta) /vagrant, rolling stone/ Boemo ba motho ya tsamayang
dibakeng tse ngata ntle le morero kapa sepheo sa bohlokoa. (bap. lekaota).
Bokapele (bu-ka-pe-le) /front side/ Lehlakore le ka pele la mmele kapa ntho;
ponahalo ya ntho ha e hlauwe ka pele. (bap. bomorao, bokamorao).
Bokebekoa (bo-ke-be-kwa) /crime/ Ketso ya motho ya phelang ka ho utsoa,
qhekanyetsa le ho hlekefetsa ho fihlella seo a se batlang. Mosebetsi wa sekebekoa
kapa motho ya utsoang le ho qhekanyetsa. (bap. Sekebekoa).
Bokeleme (bo-ke-le-me) /chicanery/ Ketso ya ho sebedisa puo ya ho jalletsa;
mosebetsi wa sekeleme kapa moqhekanyetsi. (bap. bokebekoa).
Bokeletsa (bu-ke-le-tsa) /accumulate, conglomerate/ Ho etsa hore dintho di be ngata
kapa di ngatafale. Ho eketsa ka ho ngatafatsa.
Bokella (bu-kel-la) /collect/ Ho etsa qubu kapa qhowa ya dintho. Ho thonaka ka ho
etsa bongata ba ntho. Ho nka ho tloha fatshe.
Bokella (bu-kel-la) /to assemble, to amass/ Ho etsa hore batho ba be bakeng
seleseng. Ho etsa hore batho ba be pitsong.
Bokeno (bu-ken-aw) /entrance/ Sebaka seo batho ba tsamayang ho sona ha ba kena
moahong o itseng. Lesoba la ho kena ka hare. (bap. Monyako, lemati, lehlafi).
Bokgobi (bo-kgo-bi) /sculpture/ Mosebetsi wa mokgobi kapa sekgobi. Ketso ya ho
bopa kapa ho etsa setshoantsho ka sefate, lejoe kapa ntho e itseng. Boemo ba ho betla
sefate, lejoe kapa ntho e itseng ho etsa setshoantsho. (mm. Kgoba, kgobile, kgobang,
kgobo, sekgobi, mokgobi) /bon. Bakgobi, dikgobi/.
Bokgabane (bo-kga-ba-ni) /gentlemanlike, gentleness/ Ketso ya ho ba kgabane kapa
ho bontsha tlhompho. Boemo ba mohlankana kapa monna ya ketso tse ntle kapa
mekgoa e metle. (bap. Kgabane) /bon. Makgabane/.
Bokgachane (bo-kga-cha-ni) /pregnancy/ Boemo ba ho ba le ngoana ka mpeng kapa
boteng ba bophelo ka popelong ya mosadi kapa motho e motshehadi. Boemo ba ho ba
moimana kapa ketso ya ho emara. /bon. 0/.

44
 45

Bokgale (bo-kga-le) /past tense/ Ntho kapa ketso e etsahetseng nako e fitileng kapa
kgale. Ketsahalo ya polelo kapa maemo a ntho e etsahetseng kgale. Ketsahalo e
etsahetseng pele ho hona joale. Lentsoe le bontshang ketsahalo e etsahetseng kgale
kapa nako e fetileng. (bap. Bojoale).
Bokgeleke (bo-kge-le-ke) /good singing, stardom/ Ketso ya ho ba kgeleke kapa ya
ho tseba ho bina. Boemo ba motho ya tsebang ho bina. Ponahalo kapa tsebo ya ho
tuma ka baka la mmino kapa ho bua haholo. (mm. Kgeleketsa, kgeleketso, kgeleke).
Bokgoahlapa (bo-kgwa-hlap-a) /untidiness, carelessness/ Boemo ba ho ba
sekgoahlapa kapa motho ya bohlasoa. Tlhokeho ya makgethe kapa ho se ithate.
Bokgoahlapa (bo-kgwa-hlap-a)/negligence, disregard, oversight/ Mokgoa wa ho
baka diketso tse lebisang kotsing kapa tsietsing eneng e ka qojoa; boemo le tloaelo e
lebisang kotsing ka lebaka la bohlasoa ba moetsi. (bap. Sekgoahlapa).
Bokgoba (bu-kgaw-ba) /bondage/ Boemo ba lekgoba kapa motho ya sebedisoang ka
thata a sa lefjoe. Ketso ya ho sebetsa ka thata ntle le moputso. Mosebetsi wa lekgoba.
Bokgonatha (bu-kgu-na-tha) /stinginess, parsimonity/ Boemo ba motho ya
timanang haholo; motho ya sa faneng ka seo anang le sona le ha se le sengata.
Bokgoni (bo-kgo-ni) /capability/ Ketso ya ho kgona kapa ho tseba ho etsa ntho e
itseng ka bokgabane, boqhetseke kapa botle. (mm. Kgona, kgonahala, kgonne,
kgono).
Bokgonono (bu-kgaw-naw-naw) /scepticism/ Boteng ba pelaelo kapa ho se tshepe;
pohahalo ya ho tsilatsila kapa ho belaela. Boemo ba ho ba le lekgonono.
Bokgutshoanyane (bo-kguts-wan-yan-e) /shortness, in short/ Ketso ya ho ba
kgutshoanyane kapa ho hloka bolele. Boemo ba ntho kapa motho ya seemo seseng
seholo ho ya hodimo. Ka tsela eo eseng telele. (mm. Kgutshoanyane, kgutsufala,
kgutsufalo, kgutsofatso, kgutsufatsa, mokgutshoanyane).
Bokhalokhalo (bu-kha-lu-kha-lu) /pap crust/ Letlalo la bohobe le cheleng kapa le
tiileng. Letlalo la sejo se itseng ha se chele. /bon. makhalokhalo/.
Bokhokho (bo-kho-kho) /pap crust/ Letlalo la bohobe le cheleng kapa le tiileng;
letlalo la sejo se itseng ha se chele. /bon. makhokho/ (bap. bokhalokhalo).
Boko (baw-kaw) /brain/ Bokahare ba lehata kapa lesapo la hlooho moo ho nang le
lero seka sereledi seo eleng sona se ikarabellang bakeng sa ho nahana, utloa, bona,
thetsa, rera, kapa ho bontsha diketso tsa motho kapa phoofolo e phelang. /bon.
maboko/.
Bokoala (bo-kwa-la) /cowardice/ Boemo ba lekoala kapa motho ya tshabang ho
loana kapa ho ya ntoeng. Ponahalo ya tshabo ya ho ithaopa kapa letsoalo la ho etsa
ketso e itseng. Mosebetsi kapa boemo ba lekoala.
Bokoata (bo-kwa-ta) /barbarism, uncivilised act/ Boemo ba koata kapa motho ya
etsang diketso tse sa tsamaisaneng le sejoalejoale. Ketso ya ho etsa ntho tsa sekgale
kgale, kajeno. (bap. koata, leqaba).
Bokoeta (bo-kwi-ta) /hijacking/ Ketso ya sekoeta kapa motho ya nkang motho
emong ka mahahapa. Boemo ba ho koetela kapa ho nka ntle le tumello. (bap.
Sekoeta).
Bokolla (bo-kol-la) /to cry/ Ho bontsha bohloko ka ho ntsha keledi kapa ho hoeletsa
haholo. Ho lla haholo ha bohloko. (mm. Seboko) /bon. Diboko/.
Bokollisa (baw-kawl-li-sa) /cause to cry/ Ketsiso ya ho bokolla.
Bokoma (bo-ko-ma) /an act of being a traditional healer/ Boemo ba ho ba mokoma
kapa motho ya fodisang wa setho ka ho sebedisa mothokgo kapa taola. Boemo ba
mokoma. Phodiso ka ho laola le tshebediso ya moriana wa setho. Boemo ba ho ba
mokoma kapa ngaka e laolang ka masapo le ho sebedisa methokgo. Boemo ba ho ba

45
 46

nkgekge kapa ngaka ya setso e sebedisang ditaola kapa moriana wa setho. (bap.
mokoma, lethuela).
Bokomonisi (bo-ko-mo-ni-si) /communism/ Mokgoa, tumelo le moetlo o
sebedisoang ke lekomonisi kapa motho wa naha ya makomonisi. Moetlo wa ho beha
maruo a naha mmusong le batho ba teng. (bap. lekomonisi).
Bokopa (bo-kop-a) /without tail/ E hlokang mohatla. E senang mohatla kapa mosela.
Bokudi (bo-ku-di) /sickness, illness, ailment/ Boemo ba hose be monate mmeleng
kapa kelellong. Tlhokeho ya ho phela hantle. Bosio ba mafolofolo kapa matjato.
Bokuduba (bo-ku-du-ba) /horse, camel or donkey dung/ Masepa a pitsi, koatola,
pokola, pere, kamela kapa leloka le lelapa la phoofolo tsena. /bon. makuduba/ (bap.
bolokoe, kgapane, sesu).
Bola (bo-la) /to get rotten, to decompose/ Ho etsa hore ntho e lahle boleng ba yona
ka ho senyeha kapa ho fetola sebopeho se setle. Ho etsa hore ntho e nkge ka baka la
ho hloka bophelo bo botle kapa bokgale.
Bolacha (bo-la-cha) /simple/ Ka tsela e bobebe kapa e bobebo. Ka tsela e bonolo e
hlokang bothata. Ha bonolo ntle le tshitiso.
Boladu (bo-la-du) /pus, purulence/ Madi a bodileng a leqeba. Metsi, seka lero, a
hlahang mmeleng e le pontsho ya bokudi ba leqeba kapa mmele. /bon. 0/ Mael. Ho
phunya seso se tsoe boladu: ho bua taba ntle le ho potoloha kapa ho tsilatsila.
Bolaisa (bo-la-is-a) /to lead into troubles/ Ho kenya kgathatsong kapa ho isa
bothateng kapa boemong ba ho otloa kapa ho fenethoa.
Bolaisoa (bo-la-is-wa) // Boetsuwa ba ho bolaisa.
Bolakara (bo-la-ka-ra) /candle holder/ Sesebedisoa se tshoarang lebone kapa ntho e
kgantshang. /bon. mabolakara/.
Bolala (bo-la-la) /vagabonce/ Boemo ba ho ba selala kapa ho dula le ho tsamaya
hohle ntle le sepheo kapa morero o tsitsitseng.
Bolala (bo-la-la) /that one over there/ Lesupi le bontshang ntho e hole e qalang ka
tlhaku “B” ; lentsoe le sebedisoang ho supa ntho e hole ka ho toboketsa. Mohl. Ke
batla boleke bolala. Mphe bohobe bolala. Ke tsamaya le bolala bo mane.
Bolao (bo-la-o) /habitat/ Sebaka seo phoofolo kapa ntho e itseng e dulang ho sona
kapa teng; sehaelo sa phoofolo kapa ntho e itseng. (bap. selao).
Bolapa (bu-la-pa) /nepotism/ Tloaelo ya ho etsetsa ba lelapa botle, haholo ka ho ba fa
mosebetsi o lefang tshebeletsong tsa mmuso kapa tsamaiso. /bon. 0/ (bap. selelapa).
Bolaya (bu-la-ya) /to kill/ Ho fedisa bophelo ba motho kapa ntho e phelang. Ho tlosa
bophelo kapa ho etsa hore motho kapa ntho e phelang e shoe. Mael. Mpa tshehla ha e
bolaye: ha feela motho a jele a kgotshe, tseding ha di hlokahale.
Bolebadi (bo-le-ba-di) /amnesia/ Lefu le bakang ho lahleheloa ke kgopolo e kgolo;
boemo ba molebadi; ho se hopole se etsahetseng ka botlalo. (bap. tebatso, tebalo)
Bole (bo-le) /that one/ Lesupi le bontshang ntho e hole e qalang ka tlhaku “B”.
Lentsoe le sebedisoang ho supa ntho e hole. Mohl. O bua ka bohobe bole.
Boledisa (bo-le-dis-a) /to advertise/ Ho pepesa ntho e itseng ka sepheo sa hore e
rekoe kapa e rekisoe. Ho hoebisa ka ho bua ka ntho hore e rekoe.
Bolehe (bo-le-he) /stupidity/ Boemo ba selehe kapa motho ya hlokang bohlale kapa
tlhalefo ka ketso tsa hae. Ketso tse hlokang tjantjello kapa mafolofolo. (bap. Selehe)
Bolekana (bo-le-ka-na) /small tin/ Lebekere le lenyane le sebedisoang ho tshela ntho,
haholo tse metsi, kapa tse ka tsheloang. /bon. malekana/.
Bolekane (bu-le-ka-ni) /friendship, covenant, alliance/ Setsoalle kapa botsoalle bo
tiileng bo etsoang ke batho, dinaha kapa mekgatlo. Tshepiso enang le tiisetso e

46
 47

etsoang ke Modimo ho batho ba dumelang ho Yena le molao wa Hae; tumellano e

nang le tshepiso ha e phethahatsoa. (bap. selekane).
Boleke (bo-le-ke) /tin container/ Lebekere le sebedisoang ho tshela ntho, haholo tse
metsi, kapa tse ka tsheloang. /bon. maleke/ (bap. mmolopita).
Bolela (bo-le-la) /report/ Ho fana ka tlaleho ya ketsahalo e itseng. Ho bua ka se
etsahetseng. (mm. Bolella, bolelletse, bolelang, boledisa, bolelaka, polelo, polelako).
Bolele (bu-le-li) /does not mean/ Se sa hlaloseng seo ho buuwang ka sona; seo eseng
sona se lebeletsoeng kapa se hlalosoang. Mohl. Sena ha se bolele hore o nepile. Hona
ha ho bolele hore ke tla o fa chelete. Ho apara hantle ha ho bolele hore o motle. Hore
o badile haholo ha ho bolele hore o nkgekge ya puo ya Sesotho.
Bolele (bo-le-le) /amoebic plant, amoeba/ Semela se melang majoeng a dinoka tse
phallang metsi, se hlokang mahlaku joalo ka dimela tse tloaelehileng. /bon. 0/.
Bolelele (bo-le-le-le) /height/ Bophahamo ba motho kapa ntho e itseng ka ho ya
hodimo kapa ha e lekanyoa ka botlase le bophahamo. Boemo kapa sebopeho sa ntho
ha e lebisoa hodimo kapa e bapisoa le bohodimo. (bap. selelele, molelele, lelelele).
Boleleri (bo-le-le-ri) /act of wandering/ Boemo ba moleleri kapa motho ya
tsamayang a lelera. Ketso ya ho lelera kapa ho tsamaya hohle hohle ntle le sepheo.
Bolemi (bo-le-mi) /agriculture/ Ketso ya ho lema kapa ho sebetsa ka mobu, dijalo le
diphoofolo. Tshebediso ya mobu le dijalo bakeng sa bohwai. (bap. Molemi, sehwai).
Boleng (bou-ileng) /that is/ Boo eleng: boo eleng bona boo ho buuwang ka bona; boo
lebitso ba lona bo qalang ka tlhaku, “B”. Tem. Hantlentle lentsoe lena ke popo ya
mantsoe a mabedi eleng “boo” le “eleng”.
Boleng (bo-le-ng) /worth, value, quality/ Boemo bo boholo ba ntho ha e bapisoa le
tse ding. Tokafalo le netefalo ya ntho e rekisoang kapa e rekoang.
Bolepi (bo-le-pi) /weather forcast/ Ketso ya ho lepa kapa ho hlahisa boemo ba
lehodimo pele bo ipontsha. Mokgoa kapa mosebetsi wa molepi.
Bolepi (bo-le-pi) /fortelling/ Boemo ba ho bontsha ketsahalo e tlang ho etsahala pele
e etsahala. Pontsho kapa tjoetso pele ho ketsahalo.
Bolepu (bo-le-pu) /spider web/ Moaho o etsoang ke sekgo.
Bolepu (bo-le-pu) /corn hair/ Boya ba poone kapa lehanyatsa. Boya ba semela se
joalo ka poone ha e bontsha ho butsoa kapa ho aheha.
Bolla (bawl-la) /to circumcise/ Ho ya mophatong bakeng sa lebollo. Ho etsa moetlo
wa Basotho wa ho poma letlalo la kooma kapa bokapele ba ntoto (foreskin) le ho
ithuta koma le meetlo ya senna le bonna. Ho poma tshuinyo. (bap. faola. phinu).
Bolo (baw-law) /ball/ Sesebedisoa se sedikadikoe, chitja kapa pitikoe se rawang kapa
kapjoang bakeng sa ho bapala kapa dipapadi.
Boloditse (bu-lu-di-tse) /circumcised / Bokgale ba ho bolotsa.
Boloditsoe (bu-lu-di-tswe) /circumcised/ Boetsuwa le bokgale ba ho bolotsa.
Boloetse (bo-lwe-tse) (bolwetse) /disease/ Lefu le kudisang kapa le etsang hore
mmele o be bohloko kapa o kule. Boemo ba ho kula.
Bolofa (bo-lo-fa) /absenteeism, absconding/ Boemo ba ho ba sio mosebetsing kapa
ho se be teng mosebetsing. Koekoetlo kapa palehelo ya mosebetsi. (bap. Bosio).
Boloi (bo-lo-i) /wictchcraft, wizardry/ Ketso ya ho loya kapa ho ba moloi. Boemo
ba ho sebedisa moriana, moya wa bosatane kapa diketso tse itseng ho diela kapa ho
lematsa wa heno. Mokgoa wa moloi kapa motho ya nang le lehloyo, mona, bosoto,
pelompe kapa ya kgahlanong le botle.
Boloka (bo-lo-ka) /save, preserve/ Ho beha polokelong. Ho etsa hore ntho e se fele
kapa e nyamele. Ho etsa hore ntho e dule e le teng kapa e le ngata.

47
 48

Bolokeha (bo-lo-ke-ha) /save, protected/ E tlasa tshireletso kapa bolebedi; e kekeng

ya hlekefetsoa, utsoa, bolawa kapa lemala ka baka la ho ba le molebedi kapa tebelo.
Bolokoa (bu-lu-kwa) // Boetsuwa ba ho boloka. (mm. bolokwa).
Bolokoe (bo-lo-kwe) /cow, cattle, ox or bull dung/ Masepa a kgomo kapa lelapa la
diphoofolo tsa kgomo. (bap. Mmitedi, moitedi).
Bolokolohi (bo-lo-ko-lo-hi) /emancipation/ Boemo ba ho lokoloha: ho etsa hore
batho kapa ntho e ditlamong e lokolohe; ho etsa hore bokgoba bo fele; ho etsa hore
batshoaruwa kapa makgoba a tsoe ditlamong tsa bokgoba. Ho etsa hore batho le naha
ya bona e ipuse kapa e kgaotse ho busoa ke naha enngwe; ho kgaotsa ho ba tlasa taolo
ya mmuso wa naha enngwe le bahatelli ba yona. (bap. Tokoloho).
Bolona (bu-lu-na) /yourselves/ Lona ntle le batho kapa motho emong. (bap. botsona).
Bolona (bu-law-na) /itself/ Lesupi le bontshang lebitso kapa lereo le qalang ka “L”
Bolori (bo-law-ri) /hallucination/ Ketso ya ho lora kapa mokgoa wa mophofi: ho ba
le ketsahalo e bonoang nakong ya boroko; ho bona diketsahalo borokong; ho nahana
ka diketsahalo nakong ya ho kgaleha.
Bolotsa (bu-lu-tsa) /circumcise/ Ho isa lebolloang kapa ho poma letlalo la pele la
kooma (foreskin) kapa la ntlha ya kooma. Ho etsa hore motho a phethe moetlo wa
lebollo. (mm. Bolotse, polotso, lebollo, pollo).
Bolotsa (bu-lu-tsa) /to send to initiation school/ Ketsiso ya ho bolla.
Bolotsana (bo-lo-tsa-na) /deception, manipulation/ Mosebetsi wa molotsana kapa
motho ya jalletsang ba bang. Ketso ya moqhekanyetsi.
Bolotsoa (bu-luts-wa) /circumcised/ Boetsuwa ba ho bolla. (mm. Bolotswa).
Boloukatlele (bo-lou-ka-tle-le) /blue wattle, acacia dealbata/ Mofuta wa sehlahla-
seka sefate (shrub), se setala selemo ho pota; se makgapetla a boputsoa bo botalana ka
mmala kapa bothokoa ba silefera. /bon. Diboloukatlele. Tem. Semela sena ke sa
molata le ha se fumanoa mona Afrika e ka borwa. Semelo sa sona ke Australia.
Boloukomo (bo-lou-ko-maw) /blue gum tree/ Mofuta wa sefate se holang haholo,
seo kutu ya sona enang le ho fetohela bosoeung nakong ya kholo ya sona. /bon.
diboloukomo, maboloukomo/.
Bomadimabe (bo-ma-di-ma-be) /bad luck, luckless/ Tlhokeho ya lehlohonolo kapa
ho se phomelle nthong tse ngata tse labalabeloang. Ho fumanoa molato o sio. Ho
tshoawa phoso ntle le mabaka. Ho etseletsoa ntle le bonnete. Ho ba madi a mabe.
Bomadi-matsohong (//) /guilty/ Boemo ba ho ba le seabo polaong ya motho ya
itseng. Ho ba le seabo tlefetsong ya motho ya itseng. (bap. molato).
Bomang (bo-ma-ng) /who (plural)/ Batho ba feng: lebotsa le batlang ho tseba ka
batho ba itseng ba sa tsejoeng. (bap. bafe, mang).
Bomashome (bu-ma-shu-me) /tenth/ Ya makgetlo a leshome; ya leshome kapa palo e
latelang robong ka palo. /bon. 0/ (bap. leshome).
Bomenemene (bu-me-ne-me-ne) /betrayal/ Mosebetsi kapa boemo ba lemenemene:
boemo ba motho ya jalletsang ba bang; motho wa diketso tse qhekanyetsang; mokgoa
wa motho ya tloaelehileng ka boqhekanyetsi.
Bommoho (bum-maw-haw) /togertherness, unity/ Boemo ba ho dula, nahana,
tsamaya le ho dumellana ka bolona. Ketso ya sehlopha sa batho ka mmoho.
Bomo (baw-maw) /bomb/ Sesebedisoa se sebedisoang bakeng sa ho qhoma ka
sepheo sa ho bolaya ba direng kapa ho heletsa moaho. /bon. dibomo/ (bap. boomo).
Bomodimo (bo-mo-di-mu) /godliness/ Ponahalo ya tokafalo ka diketso; sebopeho le
mokgoa wa motho ya lokileng.
Bomong (bu-mu-ng) /soloism, solo, oneness/ Ka tsela eo ho senang mothusi. Ka tsela
eo oleng mong. Ka bowena feela.

48
 49

Bomorao (bu-mu-ra-u) /backward, backwardness/ Boemo ba ho ba morao; ka

morao. Boemo ba lehlakore le fapaneng le le kapele kapa bokapele. (bap bokapele).
Bomoso (bo-mos-aw) /future/ Nako e tlang: motsotso, motsotsoana, hora, letsatsi,
beke, kapa kgoedi e latelang. (bap. kamoso, hosane.
Bompodi (bum-pu-di) /championship/ Boemo ba ho ba mmampodi: motho ya
boemong ba taolo ka baka la tlholo ya hae; motho ya tshajoang ka baka la matla a hae
a ho loana; boemo ba motho ya hlolang ntoeng. /bon. 0/.
Bona (bo-na) /look, see/ Ho lebisa mahlo nthong e itseng. Ho tadima. Ho boha. Ho
sheba ka mahlo. Ho nepisa leihlo le ntho e itseng. (bap. Qamaka, tjama).
Bona (bo-na) /visualize/ Ho bopa setshoantsho kapa monahano ka kelello; ho etsa
kapa ho ba le tshoantshiso nakong ya boroko kapa thoabalo e bontshang se
etsahalang.
Bona (bu-na) /them/ Seemedi se sebedisoang ho emela batho ka bongateng.
Bonahala (bo-na-hal-aw) /clear, visible/ Eo sefahleho, sebopeho, mokgoa kapa
chebeho ya yona ya leihlo e kgonang ho e bona. E pepeneneng mahlong a mmohi.
Bonahale (bo-na-ha-li) /unclear/ Eo leihlo le sa e boneng hantle. Mohl. Mongolo
ona ha o bonahale hantle. Ntho ena ha e bonahale hohang!
Bonahatsa (bo-na-hats-a) /make clear, clarify/ Ho etsa ntho, motho kapa ketso e
bonoe kapa e be pepeneneng ya mahlo. Ho hlakisa taba kapa ketsahalo e itseng.
Bonaila (bo-na-ila) // Boemo ba mmala o mosoeu wa maoto a pitsi bo akgang
makgisa; makgisa a maoto a koatola a mmala o fapaneng.
Bonako (bo-nak-aw) /panctuality, on time/ Motsotsoana, motsotso, hora, letsatsi,
beke, kgoedi le selemo se fihlang ka nako e tshoanetseng. Hanghang ka motsotso o
beiloeng kapa nako e nepahetseng ntle le ho fetisa.
Bonala (bo-na-la) /wealth, abundance/ Boteng ba kgora, monono le ntho tse
batloang bophelong. Bongata ba ntho tsa bohlokoa tse batlahalang. (bap. nala).
Bonamelo (bo-na-mel-aw) /outskirt/ Bokantle ba motse kapa toropo. Moo maoto a
nameloang teng. Moo ho fellang ntho e itseng teng. (bap. Sekgutlo, leqola).
Bonana (bo-na-na) /contact, see each other/ Ketsetsano ya ho bona. Ho bona motho
emong le yena a o bone. Ho ya ho motho le yena a ye ho wena ka mabaka a itseng.
Bonana (bo-na-na) /this one here/ Lesupi le bontshang mabitso kapa mareho a
qalang ka “B” ka ho toboketsa. Mohl. Joalo ka bohobe bonana. Bonatla bonana ba
hao bo a hlopha hobane bo re qabanya le batho.
Bonanari (bo-na-na-ri) /ambushing/ Ketso ya ho nanara kapa ho noanyetsa motho
kapa ntho e sa bone. Ho tsometsa kapa ho hlaha lesumatha. (bap. bonoanyetsi).
Bonatla (bo-na-tla) /giganticness/ Ponahalo kapa boteng ba mmele o moholo. Boemo
ba ho ba senatla kapa sefonthoane. Boholo ba mmele ba motho. (bap. Senatla).
Bone (bo-ni) /seen/ Bokgale ba ho bona.
Bone (bu-ne) /foursome/ Ba bane ka palo. Ba fetang boraro ba le ka tlasa bohlano.
Bonela (bo-ne-la) /expose/ Ketsetso ya ho bona. Ho bona bofeela ba motho kapa
maponapona a mangmang. Ho hlahisa pepeneneng se patiloeng.
Bonesa (bo-nis-a) /to light/ Ho etsa kganya ka tlung kapa hara ntlo kapa moo holeng
lefifi. Ho etsa hore ho bonahale ka ho kgantsha. Ho tlisa kganya ka ho sebedisa
lebone. (bap. Kgantsha).
Bonesetsa (bo-ni-se-tsa) /give light to/ Ketsetso ya ho bonesa. Ho thusa ho etsa hore
kganya e be teng kapa lefifi le fele.
Bongaka (bo-nga-ka) /medical/ Boemo ba ho ba ngaka kapa motho ya phekolang
mokudi. Tshebetsano le bakudi kapa batho ba tshoeroeng ke mafu.

49
 50

Bongangata (bu-ng-ang-ata) /fundamentalism/ Boemo ba motho ya inehetseng le ho

mamarela tumelo ya hae le ha ho ka ba le diphetoho tsa mofuta ofe kapa ofe; motho
ya ngangellang ho latela le ho emela tumelo e itseng, mme ho se tsela ya hore a ka e
koenehela kapa a e fetohela. (bap. sengangata).
Bongata (bo-nga-ta) /plural/ Palo e fetang bonngwe. Palo e habedi kapa hofeta moo;
tse ngata hofeta bonngwe. Batho ba palo e hodimo ha e baloa. Ketso ya ho ba ngata.
Bongata (bo-nga-ta) /multitude, masses, many/ Tse ngata kapa ba bangata ka palo;
batho ba palo e hodimo. Batho ha ba tletse sebakeng.
Bongoana (bo-ng-wa-na) (bongwana) /childishness, naiveness, senility/ Ketso tsa
ngoana kapa boemo le sebopeho sa motho ya dilemong tse tlase. Tlhokahalo ya ho
bontsha diketso tsa motho ya hodileng maikutlong kapa kelellong.
Bongoanana (bo-ng-wa-na-na) /girlish like/ Sebopeho, tsela le ketso ya ngoanana; ka
tsela ya motho e motshehadi ya so nyaloang ebile a le monyane. (bap. Bosetsana).
Bongoathana (bo-ng-wat-ha-na) /peace of meal/ Bohobe kapa sejo se senyane;
karoloana ya sejo. /bon. dingoathana/ (bap. sengoanatha).
Bonisa (bo-ni-sa) /to light/ Ho etsa kganya ebe teng. Ho etsa hore ho be le kganya;
ho etsa hore ho bonahale ka ho etsa kganya. (bap. Kgantsha).
Bonna (bon-na) /manhood/ Seemo, boemo, sebopeho kapa ketso ya monna. Tsela eo
motho e motona a itshoarang ka yona. Tloaelo kapa mokgoa wa motho e motona;
ketsahalo e mabapi le motho wa monna kapa e motona. (bap. senna).
Bonna (bon-na) /male genital organ/ Setho sa mmele sa motho e motona: marete
mmoho le kooma. /bon. 0/.
Bonna (bun-na) /myself/ Seemedi se bontshang motho ka boyena ha e le moetsi wa
ketso. (bap. boyena, bosona, botsona, seena, bobona, bowena).
Bonna (bun-na) /I, personally/ Nna ka sebele ntle le emong.
Bonne (bon-ne) /foursome/ Tse nne kapa tse nang le mahlakore ka palo; tse fetang
boraro empa di le ka hlase ho bohlano kapa hlano.
Bonnete (bun-net-e) /reality, actuality/ Ketso ya nnete kapa tsela e bontshang
tlhokeho ya leshano. Boemo ba netefatso. Pontsho ya toka.
Bonngwe (bun-ng-wi) (bonngoe) /singular, single/ Boemo ba ho ba nngwe kapa ho
ba ka tlase ho pedi. Palo e nyane kapa bonyane bo sa feteng bobedi.
Bonngwe (bun-ng-wi) (bonngoe) /oneness, togetherness/ Hoa batho kapa sehlopha:
ho ba ntsoeleng; ho etsa diketso kapa dintho ka tumellano ya sehlopha; ho se
hanyetsane le ho dumellana ka nako tse ngata. (bap. ntsoeleng, marematlou).
Bonoanyetsi (bun-wan-ye-tsi) /ambush/ Ketso ya ho noanyetsa: tlhaselo ka ho
noanyetsa kapa ho hlaha lesumatha.
Bonohe (bo-nu-he) /fortune telling/ Ketso ya senohe kapa boemo ba motho ya
bolelang tse tla etsahala nako e tlang ka sepheo sa tefo. (bap. Boupelli).
Bonohi (bo-no-hi) /prophecy/ Ketso ya senohi kapa motho ya profetang ketsahalo tsa
ka moso tse amanang le bokamoso ba motho kapa ketso e itseng. (bap. senohi,
senohe).
Bonokoane (bo-nuk-wa-ne) /crime/ Mokgoa wa senokoane kapa motho ya jalletsang
le ho qhekanyetsa ba bang. Ketso ya ho nkela kapa ho utsoetsa ka boqhekanyetsi;
tshebediso ya botsotsi ho hapa dintho. (bap. Senokoane).
Bonolo (bu-naw-law) /easy, simple/ E etsahalang ka tsela e bobebe. E etsahalang ntle
le bothata kapa boima. E lelemelang ha e etsoa. Eo hoseng thata ho e etsa. /bon.
manolo/ Mael. Mathata a hloele manolo hodimo: ho boima hofeta kamoo ho neng ho
lebeletsoe kateng. Ha ho bonolo ho ya ka tsela eo eneng e nahannoe.

50
 51

Bonolo (bu-naw-law) /unsophisticated, tame/ Ketso tsa motho kapa phoofolo tse
hlokang bohale kapa bothata. Motho ya ikokobeditseng. (bap. hlaha).
Bononnori (bo-non-no-ri) /nomadism, of a nomadic/ Ketso ya senonnori kapa
motho ya tsamayang hohle a sa dule sebakeng seleseng ka baka la mosebetsi wa hae o
itseng. (bap. Senonnori).
Bonono (bu-nu-nu) /art/ Tsebo e ikgethang ya ho etsa eng kapa eng; boqhetseke ba
ho etsa se itseng hofeta bongata ba batho.
Bonono (bo-no-no) /that one over there/ Lesupa le bontshang ntho e hojana eo
lebitso la yona le qalang ka tlhaku “B” ka ho toboketsa.
Bontsha (bo-nts-ha) /to show/ Ketsiso ya ho bona. Ho etsa hore motho kapa ntho e
itseng e lebise mahlo ho ntho e itseng. (mm. Bona, bonana, bone, bonoa, bonang,
pontsho, pono, ponahalo).
Bonotshi (bo-nots-hi) /oneness/ Ntle le batho kapa ntho tse ding. Bowena feela ntle
le motho kapa ntho e itseng. (bap. Bodutu).
Bonthiti (bont-hi-ti) /blundness/ Hoa thipa kapa lerumo: e hlokang motsu; e hlokang
bohale ba ho seha kapa ho hlaba; e sa seheng hantle.
Bonya (bon-ya) /to smile intimatly/ Ho tsheha hanyane ka ho bontsha lerato. Ho
bososela ka tsela e bontshang taba e itseng. (bap. Bobotheha).
Bonyane (bon-ya-ne) /dimunitiveness/ Ketso ya ho ba nyane kapa ho ba ka tsela e
nyenyefatsang. Tlhokeho ya boholo. (bap. Mmaloa).
Bonyane (bon-ya-ni) /at least/ Ka mokgoa kapa tsela enngwe e itseng ntle le e
kgethiloeng. Ka tsela e bobebe, e hlokang bothata. Mohl. Bonyane o ke be o kgethile
lebese hona le hore o noe joala. O ke be o thotse bonyane hona le hore o bake lerata.
Bonyatsi (bon-ya-tsi) /adultery/ Mokgoa wa nyatsi kapa motho ya ratanang le
mosadi kapa monna wa motho emong yena a nyetse kapa a nyetsoe. Lerato la motho
ya nyetseng le mosadi kapa monna eo eseng wa hae. (bap. Nyatsi, bofebe).
Bonyenyane (bon-yen-ya-ne) /smallness/ Ketso ya ho ba nyenyane kapa ho hloka
boholo ba sebopeho.
Bonyesemane (bon-yi-si-ma-ni) /English like/ Ketso, mokgoa le sebopeho sa
lenyesemane kapa moahi wa naha ya England. Tloaelo ya moahi wa Britain. (bap.
senyesemane).
Bonyofonyofo (bun-yaw-fawn-yaw-faw) /gluttony/ Ketso ya ho ja haholo kapa
boemo ba senyofu. Ketso ya ho nyofa. Boemo ba lenyofonyofo kapa motho ya jang
haholo. (bap. senyofu, lenyofonyofo, lenyolonyolo, manyofonyofo).
Bonyofu (bon-yo-fu) /gluttony/ Ketso ya ho ja haholo kapa boemo ba senyofu. Ketso
ya ho nyofa. Boemo ba lenyofonyofo kapa motho ya jang haholo. (bap. senyofu).
Bonyolonyolo (bon-yaw-lawn-yaw-law) /of slandering, cabalism/ Boemo ba
lenyolonyolo: motho ya hlokang nnete ka ho iketsa eka o wa tseba empa ho sejoalo;
motho ya fetolang nnete ka tsela ya hae kapa e utloisisoang ke yena fela. (bap.
lenyolonyolo) Tem. Mantsoe “bonyolonyolo” le “bonyofonyofo” ha a bolele ntho tse
tshoanang.
Boo (bo-o) /exclamation: please stop!/ Lekgotsa le bontshang hore ketso e itseng e
tlameha ho emisa. Mohl. Butleng boo! Ha e lale boo! Che boo!
Bookamedi (bo-uka-me-di) /management, leadeship/ Boemo ba mookamedi kapa
motho ya moholo mosebetsing o itseng wa letsema. Ketso ya ho okamela batho
mosebetsing, sebokeng kapa femeng. (bap. mookamedi).
Bookelo (bu-aw-ke-law) /clinic/ Sebaka se senyane seo bakudi ba okeloang teng;
sebaka sa batho ba kulang kapa ba lemetseng se senyane. (bap. kalafong).

51
 52

Bookgolane (bu-o-kgo-la-ni) /type of grasshoper/ Mofuta wa lerutle kapa tsie eo

hangata e tholahalang naheng ebile e jewa. /bon. meokgoloane/ (mm. Bookholoane)
Booki (bu-oki) /nursing/ Boemo ba mooki kapa motho ya okang bakudi kokelong;
mosebetsi wa motho ya shebanang le bababi, bakudi kapa batho ba lemetseng
sepetlele kapa bookelong. (bap. Mooki).
Boomo (bu-omo) /deliberatly, intentionally/ Ka tsela e supang kapa e bontshang
boikemisetso. Ka mokgoa o nahannoeng wa ho etsa ketso e itseng. (bap. bomo)
Boona (bu-aw-na) /selves/ Seemedi se bontshang mabitso kapa mareho a ka
bongateng. Mohl. Maburu ka boona. Majoe ka boona, jj.
Bootsa (bu-o-tsa) /slothfulness/ Ketso ya seotsa kapa motho ya sa batleng ho sebetsa;
boemo ba motho ya sa batleng ho hula ka thata kapa ho theohela. (bap. seotsa).
Bopa (bup-a) /form, create/ Ho etsa sebopeho ka matsoho ka ho kopanya ntho tse
ngatanyana. Ho etsa hore sebupuwa se be teng.
Bopa (baw-pa) /stiffen face or neck/ Ho etsa hore sefahleho se be thata kapa se tie ka
ho satallisa molala.
Bopaki (bo-pa-ki) /evidence, prove, affidavit/ Se bontshang bonnete kapa nnete ya
taba; mosebetsi wa paki kapa motho ya hlahisang nnete. Ntho e nepahatsang
ketsahalo ka ho hlahisa ntho e itseng. Seo paki e se buang. /bon. 0/ (bap. boikgodiso).
Bopapaedi (bo-pa-pa-e-di) /fugitiveness/ Ketso ya ho papaela kapa boemo ba motho
ya mathang a sa kgaotse. Boemo ba mopapaedi kapa motho ya balehang ka ho matha
haholo. /bon. Bapapaedi/.
Bopedi (bo-pe-di) /of north sotho (bapedi)/ Ka boemo kapa tsela ya Sesotho sa
Lebowa. Sebaka se ka lebowa sa Afrika Boroa seo ho dulang teng kapa ho tsoang
teng Basotho ba sebaka seo. (bap. Sepedi, Bosotho, Lesotho, Mosotho).
Bopeha (bu-pe-ha) /forming/ Ketsahalo ya ho bopa kapa ho fihlella ho etsa ntho ka
matsoho hore e thole sebopeho.
Bopela (bo-pe-la) /to make face or neck stiff/ Ketsiso ya ho bopa.
Bopelompe (bu-pi-lu-mpi) /cruelty/ Boteng ba ho hloka mohau, kutloelo bohloko
kapa ho etsa wa heno hampe. Tlhokeho ya lerato.Tlhokahalo ya botle ho motho kapa
ntho e itseng. Ho se be le lerato.
Bophahamo (bop-ha-ham-aw) /height/ Boemo ba ntho efe kapa efe ha e lekangoa ka
ho isa kapa isoa hodimo. Bolele ka ho phahama. (bap. Bophara) /bon. 0/.
Bophara (bop-ha-ra) /width/ Boemo ba ntho efe kapa efe ha e lekangoa ka ho isa ka
mahlakoreng kapa botenya ba yona. Boholo ba lehlakore. (bap. Bolelele) /bon. 0/.
Bophatshoa (bop-hats-wa) /black and white colour format/ Mmala o kopantseng
bosoeu le botsho. Bosoeu le botsho ho ntho e le nngwe.
Bophatshoana (bop-hats-hwa-na) /female animal colour: black and white/ Boteng
ba mmala o mosoeu le o motsho phoofolong e tshehadi. (bap. phatshoana).
Bophelo (bop-hil-aw) /life/ Boteng ba ntho tsohle tse phelang lefatsheng. Khemeselo
ya batho, diphoofolo le dikokoana hloko. Tlhaloso ya boemo ba motho ha bo bapisoa
le diketsehalo tse mabapi le yena. Ho phela lefatsheng.
Bophethehi (bop-het-he-hi)/perfectionism, integrity, precision/ Ketso ya ho
phetheha: ho ba boemong ba ho loka: ho ba boemong ba maikutlo le pelo e ntle; ho ba
le mekgoa e metle, e bontshang mohau, mamelo le kutloelo bohloko. Ho ba boemong
baho phethahatsa le ho etsa dintho ka ho bontsha toka. (bap. Tokafalo).
Bophetheho (bop-het-he-aw) /completion, fulfilment/ Ketso ya ho phetheha kapa ho
fihlela boemo bo felletseng. Boemo ba ho akaretsa sephetho.
Bophirima (bop-hi-ri-ma) /west/ Sebaka seo letsatsi le dikelang teng. Sebaka se
shebaneng le nqa ya bochabela. (bap. Phirimana).

52
 53

Bophirimela (bop-hi-ri-me-la) /west/ Sebaka seo letsatsi le dikelang teng. Sebaka se

shebaneng le nqa ya bochabela. Moo ho dulang batho ba bophirima. (bap.
Phirimana).
Bophofi (bop-ho-fi) /hallucination, delusion/ Ketso ya ho phofa kapa ho bona dintho
borokong. Boemo ba ho bona ntho tse sio. Mokgoa le kgopolo ya mophofi kapa
sephofi. (bap. Bolori, toro).
Bophoofolo (bop-haw-awf-awl-law) /animalism, brutality/ Boemo ba ho fihleloa
kapa ho etsa diketso tsa phoofolo. Ketso ya phoofolo ha e etsoa ke motho.
Bopile (bo-pi-le) // Bokgale ba ho bopa.
Bopoho (bo-paw-haw) /masculinity/ Boemo bo bontshang hore motho ke e motona
kapa wa monna ka sebopeho se itseng sa diketso. Ketso ya poho.
Bopotlapotla (bo-pu-tla-pu-tla) /hastiness/ Ketso ya ho phakisa kapa ho potlaka ha
ho etsoa dintho kapa diketso tse itseng. Ketso e bontshang lepotlapotla kapa ho
potlaka. (bap. Lepotlapotla).
Bopotlopotlo (bu-pu-tlu-pu-tlu) /clumsiness/ Boemo ba mmele bo boholo haholo, bo
holang hofeta dilemo tsa monga ona; bo sephara, bo botenya hofeta dilemo tsa motho.
Boporofeta (bo-pro-fe-ta) (boprofeta) /prophecy/ Boemo ba motho ya tsebang ho
bona ntho tse tlang ho etsahala ka moso ka semoya. Mokgoa wa moprofeta kapa
motho ya bonang kapa ya tsebang tse tlo etsahala ka thuso ya moya o halalelang;
morumuwa wa Modimo ya hlalosang tse tlang ho etsahala. (bap. Senohi, senohe).
Boputsoa (bo-puts-wa) /blue like/ Boteng ba mmala o moputsoa. E putsoa ka mmala;
ya mmala wa lehodimo le hlakileng kapa le seleng le bohoeng ba ntja.
Boputsoa (bo-puts-wa) (boputswa) /dirty/ Boteng ba ho se hloeke kapa ho ba tshila;
ho ba joalo ka lerole. Tem. Ha ho thoe motho o moputsoa ho boleloa hore o ditshila
joalo ka molora kapa mobu. (bap. pudutsoana).
Boqaba (bo-qa-ba) /primitive, outdatedness/ Boemo ba leqaba kapa ketso tsa
motho ya sa rutehang. Mokgoa wa motho ya phelang sekgale. (bap. Leqaba).
Boqai (bo-qa-i) /being uncircumcised/ Boemo ba motho ya sa bollang kapa ya
etsang diketso tsa leqai. (bap. leqai).
Boqapi (bo-qa-pi) /invention/ Ketso ya ho qapa kapa ho ba motho wa pele wa ho etsa
ntho e itseng. Mokgoa wa moqapi kapa seqapi.
Boqaqalope (bo-qa-qa-lup-e) /vagabonce, drop out/ Ketso ya seqaqalope kapa
motho ya sollakang hohle. Tloaelo le mokgoa wa motho ya hlolehileng dithutong tsa
hae ebile a etsa diketso tse mpe haholo. Tlh. Lentsoe le nepahentseng ke
“bokakalope” hofeta “boqaqalope”. (bap. Bokakalope).
Boqaqi (bo-qa-qi) /clarity/ Boemo ba ho qaqa kapa ho qaqisa: ho etsa hore se
buuwang se utloahale; ho hlalosa kapa ho hlakisa ka tsela e bobebe, e utloang ke
bohle; ho qhaqholla bothata ba se hlalosang. Mokgoa kapa boemo ba ho utloahala
puong: ho etsa puo e utloang ke kelello. (bap. qaqo).
Boqhekanyetsi (bo-qhe-kan-ye-tsi) /fraud/ Ketso ya ho qhekanyetsa: ho nka le ho
hapa ka tsela e mpe; ho fumana se batloang ka tsela ya ho jalletsa.
Boqhekoana (bo-qhe-kwa-na) /agedness of a woman/ Boemo ba motho e
motshehadi ya tsofetseng. Boemo ba mosadimoholo kapa leqhekoana le dilemong tse
hodimo haholo. (bap. boqheku) (mm. Boqhekwana).
Boqheku (bo-qhe-ku) /agedness of a man/ Boemo ba motho e motona ya tsofetseng;
boemo ba monnahoholo kapa ntatemoholo ya dilemong tse hodimo haholo. Boemo ba
leqheku. (bap. setsohatsana).
Boqhetseke (bu-qhe-tse-ke) /flair/ Pontsho ya kguba. Tsebo kapa boiphihlelo ba ho
etsa ketso e itseng ka ho bontsha menyakoe. (bap. kguba).

53
 54

Boqhoala (boq-hwa-la) /paraplegia/ Boemo ba seqhoala kapa motho ya sa tsebeng

ho sebedisa setho se itseng sa mmele. Ketso ya seqhoala. Tlholeho ya ho etsa dintho
tse itseng ka baka la boemo ba mmele kapa kelello e hlokang bophelo bo botle.
Boqhoetha (bo-qhwet-ha) /ambassadorship/ Mosebetsi wa leqhoetha kapa motho ya
emelang naha, mokga kapa sechaba sa habo naheng kapa sebakeng seseng. Boemedi
ba naha, batho kapa mokga. (bap. Leqhoetha).
Boqolotsi (bu-qaw-law-tsi) /journalism/ Boemo ba ho qolotsa ditaba kapa ho batla
ditaba tse ngoloang ho lesedinyana, sealemoya kapa khasong e itseng. Ketso ya
moqolotsi kapa motho ya batlang ditaba bakeng sa ho di hasa.
Bora (bu-ra) /enemty, rivalty, antagonism/ Boemo ba ho hloka setsoalle kapa
puisano le motho kapa ntho e itseng. Ketso ya ho ba sera kapa mohlouwa. (bap. Sera,
direng)..
Borahane (bo-ra-ha-ne) /Waxbill/ Mofuta wa nonyana e nyane, e mokobolo o
monyane, e jang peo; eo hangata e bonahalang nakong tsa mocheso; e mebala e
mengata ho kenyeletsoa o mothokoa, kgubedu le o mosehla, le ha ka nako tse ding e
ka nka mmala o mong. /bon. Maborahane/.
Borakana (bo-ra-ka-na) /puppy/ Ngoana ntja. Ntja e nyane. /bon. marakana/ (bap.
ledinyane).
Boraki (bo-ra-ki) /puppy, little dog/ Ngoana ntja; ledinyane la ntja; ntja e nyane, e
nang le nako e nyane e tsoetsoe. /bon. maraki/ (bap. ntjanyana).
Borane (bo-ra-ne) /Orange-breasted Waxbill/ Mofuta wa nonyana ya lelapa la
borahane, e tholahalang haholo Afrika Borwa le Lesotho; e sefuba sa mmala wa
namune; e jang dithotse kapa peo; e dulalng dithoteng le dibaka tsa masimo. /bon.
maborane/.
Boraro (bo-ra-ru) /triple, trio/ Ka tsela ya palo e fetang bobedi e le ka tlase ho bone;
ka tsela ya dibini tse tharo. (bap. Tharo) /bon. Mararo/.
Boranti (bo-ran-ti) /brandy/ Joala bo bohale bo entsoeng ka ho tlhotla kapa ho ritela
feini. Bobong ba majoala a bohale a sekgowa. /bon. Maranti/ (bap. Moqopothi).
Borapedi (bo-ra-pe-di) /worship/ Tloaelo ya ho rapela kapa ho kgumamela Modimo
kapa ntho e itseng. Boemo ba morapedi. (bap. Bodumedi).
Borata (bu-ra-ta) /as it likes, as he/she wishes/ Hoa ketso ya motho: e hlokang taolo;
e etshalang ha ho rata monga yona. (bap. Ratas).
Borata (bu-ra-ta) /voluntarily/ Hoa ketso kapa ketsahalo ya mmele: ka tsela e
hlokang taolo ya kelello kapa mmele; e tsahalang ntle le boikemisetso.
Boreledi (bo-re-le-di) /smooth/ E thellang ha e thetsoa. E hlokang lekukuno ha e
thetsoa. E lelemelang ha e jewa kapa e koenyoa.
Boreletsana (bo-re-le-tsa-na) /very smooth/ E thellang haholo ha e thetsoa. E
hlokang lekukuno ha e thetsoa. E lelemelang ha e jewa kapa e koenyoa.
Borena (bu-re-na) /chieftainship, kingship, royal/ Boemo ba morena kapa motho ya
busang. Ketso ya ho rena kapa ho busa batho kapa ntho tse itseng. Mosebetsi wa
morena. (bap. serena).
Boretli (bo-re-tli) /slaughter, extermination, butchery/ Ketso ya ho retla kapa ho
bolaya ka ho poma setho sa mmele.
Boretli (bo-re-tli) /operation, amputation/ Mokgoa wa ho retla: ho ntsha setho sa
mmele ka ho se poma kapa ho buwa mmele ka morero wa ho fodisa kapa ho lokisa.
Borikgoe (bo-ri-kgwe) (borikgwe) /trouser/ Seaparo seo hangata se aparoang ke
motho e motona. Seaparo se qalang thekeng ho isa maqaqailaneng. /bon. marikgoe/.
Borikgoana (bo-ri-kgwa-na) /short(s)/ Borikgoe bo bonyane bo fihlang ka hodima
mangoele kapa mangoleng. /bon. Marikgoana/.

54
 55

Boriki (bo-ri-ki) /brake/ Se kginang ntho e tsamayang joalo ka sepalangoang; se

etsang hore ntho e tsamayang e eme kapa e se tsoele pele ka ho thella, lepella le ho
matha. /bon. Mariki/ Tlh. Lentsoe le nepahetseng la Sesotho ke “sekgini” kapa
“haneo”.
Borobedi (bo-ro-be-di) /octagon/ Ka tsela ya mahlakore kapa palo e fetang bosupa e
le ka tlase ho robong. E nang le makgutla kapa ntlha tse robedi. (bap. Robedi).
Borobong (bu-ru-bu-ng) /nonagon/ E nang le mahlakore kapa palo e fetang borobedi
empa e le ka tlase ho leshome. E nang le makgutla a robong. (bap. Robong).
Borokgo (bo-raw-kgaw) /bridge/ Sebaka se ka hodima noka kapa ntho e itseng se
sebedisoa bakeng sa ho tshela kapa ho ya ka nqa enngwe. Moaho o sebedisoang ke
makoloi le batho bakeng sa ho tshela le ho tsamaya ho ya sebakeng seseng. /bon.
maborokgo, marokgo/.
Boroko (bu-raw-kaw) /sleep/ Boemo ba ho robala kapa ho kgaleha: ho kena dikobong
bakeng sa ho kgaleha; ho ba diphateng kapa moalong ka sepheo sa boroko; ho ya le
sephume; ho phomotsa kelello ka ho kgaleha le ho se nahane tse etsahalang nakong ya
ho robala. Mael. Ha hona kgomo ya boroko: ha ho motho ya dumelletsoeng ho ja
feela ntle le ho sebetsa; o keke o fuwa feela ntle le ho sebetsa. Mael. Kgomo ya
boroko: motho ya botsoa haholo. Sekgoba.
Boroku (bo-ro-ku) // Mofuta wa kokoanyana, seka kokoanahloko, e nyane haholo e
hlaselang mahlaku kapa makgapetla a dimela ka ho a ja. /bon. boroku/.
Borotho (bu-rawt-haw) /bread/ Sejo se entsoeng ka phofo ya koro. Sejo sa hlama ya
koro e phehiloeng. /bon. Marotho/ (bap. Bohobe).
Borui (bo-ru-i) /wealth/ Boemo ba morui kapa motho ya nang le thepa, chelete,
mohlape kapa dintho tse ngata haholo. Boemo ba ho ba le leruo. (bap. Morui, leruo).
Borutehi (bo-ru-te-hi) /being learned, academic, intellectual/ Boemo ba ho tseba
kapa ho ba le tsebo e ngata ka baka la ho kena sekolo kapa ho rutoa. (bap. thuto) .
Boruti (bo-ru-ti) /priesthood, pastorship/ Boemo ba ho ba moruti kapa motho ya
fanang ka thuto ya sedumedi kapa tumelo e mabapi le Modimo. (bap. Moruti).
Borutoana (bo-ru-twa-na) /being a student, pupil/ Boemo ba ho ba tlasa thupello ya
sekolo tlasa mosuwe kapa mosuwetsana. (bap. Morutoana) (mm. Morutwana).
Borurusi (bo-ru-ru-si) /swelling/ Boemo ba ho topa kapa ho kokomoha hoa setho
seseng sa mmele ka baka la kotsi kapa bokudi. /bon. 0/.
Borwa (bu-rwa) (boroa) /south/ Sebaka se shebaneng le lebowa kapa se ka
lehlakoreng le letshahadi la bochabela kapa le letona la bophirima. Moo Basotho ba
Lesotho ba dulang kapa ba tsoang teng ho Afrika e ka borwa.
Bosa (bo-sa) /is true/ Kannete; ka ho phethahala ntle le leshano; ka botlalo le nnete.
Bosadi (bo-sa-di) /womanhood/ Boemo ba mosadi bo tletseng. Boemo ba motho e
motshehadi ka mora bosetsana kapa bongoanana.
Bosadi (bos-adi) /act of staying/ Ketso ya ho sala hae kapa ho dula ntle le ho se ye
moo ho uwang teng.
Bosatane (bo-sa-ta-ni) /satanism/ Ketso tsa satane kapa mokgoa wa ho etsa dintho ka
tsela e mpe ka ho fetisisa. Diketso tsa satane. Tshutshumetso ya satane e bontshang
bokgopo, bosoto, lehloyo le diketso tsohle tse mpe.
Bosawana (bo-sa-wa-na) /nonsense, nonsensical, frivolousness/ Ketso e hlokang
botio kapa boikemisetso. Ketso e tletseng papadi ebile e hloka maikemisetso le botio
bo hlokahalang. /bon. masawana/ (bap. Bokako) (mm. bosaooana).
Boseberoane (bo-se-be-rwa-ni) /meagre, dimunitiveness/ Bonyane ba ntho e itseng
ha e fiwa motho kapa e etsoa. /bon. 0/.

55
 56

Bosebi (bu-se-bi) /crime/ Tloaelo ya ho utsoa le ho nka dintho ntle le tumello; ketso
ya ho seba: mosebetsi wa ho utsoa kapa ho choatla moaho bakeng sa ho nka tse
kahare le ho qhekanyetsa batho ka dikgoka ho ba nkela tsa bona. (bap. tshebo).
Bosedi (bu-se-di) /carefulness, meticulousness/ Ketso ya ho ba sedi kapa maikutlo a
kelohloko e kgolo. Ketso ya ho hlokomela se etsahalang kapa se etsoang.
Bosefesefe (bo-se-fe-se-fe) /porosity/ Boemo ba ho ba sefesefe kapa ho kena metsi
kapa moya dipakeng tsa ntho e itseng. (bap. Sefe, dutla).
Bosehla (bo-se-hla) /yellowish/ Boemo ba mmala wa mothoebe o hlakileng wa lehe
kapa kopanyo ya botala le mmala wa namuni. (bap. Tshehla). Mael. Ho latola
bosehla: ho hana ka botlalo; ho hana nyenyenye.
Boseka (bo-se-ka) /cable/ Thapo e kgolo e tsamaisang motlakase. /bon. Maseka/
Bosekana (bo-se-ka-na) /wire/ Thapo e sesane (tshetshane) eo hangata e sebedisoang
le disebedisoa tsa motlakase.
Bosele (bu-se-le) /different one/ Seemedi qollo se emelang mantsoe kapa mareho a
qalang ka “B”. Seqolli se hlakisang ntho eo ho buuwang ka yona ka ho kgetholla hara
tse ding. Ntle le bo bong. Mohl. Bohobe bosele. Botle bosele, jj.
Bosesane (bo-si-sa-ni) /narrowness/ Boemo ba mmele kapa sebopeho se hlokang
botenya kapa boholo.
Bosesanyane (bo-si-san-ya-ni) /lankiness, thinness/ Tlhokeho ya botenya le bophara
ba mmele kapa sebopeho sa ntho e itseng. Ho ota. (bap. Moketa).
Bosesi (bo-se-si) /swimming/ Ketso ya ho sesa: ho kena metsing a mangata kapa ho
bapala metsing ntle le ho kgaqa. Ketso ya ho phaphamala hodima metsi kapa ho
tsitsinyeha ka hodima metsi ntle le ho kgaqa; ho tsamaya metsing ka mpa le ho
sebedisa matsoho ho thibela ho qoela.
Boshako (bo-sha-ku) /fallacious, fallacy/ Ketso ya leshano; tlhokeho ya nnete kapa
bonnete. Tlh. Lentsoe le nepahetseng ke “boshano”. (bap. leshano).
Boshano (bo-sha-nu) /untruthfullness, lie/ Ketso ya leshano; tlhokeho ya nnete kapa
bonnete. Tlh. Lentsoe le nepahetseng ke “boshano” hofeta “boshako”. (bap. leshano)
Boshemane (bo-she-ma-ne) /boyishness/ Mokgoa le sebopeho sa moshemane kapa
motho e motona ya so beng monna kapa ntate. (bap.bohlankana, seshemane).
Boshoabotsheha (bu-shwa-buts-he-ha) /die-smiling-person/ Motho kapa ntho e
shoang e bososela kapa e tsheha. /bon. mashoaatsheha/ (bap. bojabotsheha).
Boshodu (bo-sho-du) /theft, stealing/ Boemo ba motho ya nkang tseo kapa seo eseng
sa hae ka tsela e sa amoheleheng kapa eseng molaong. Mosebetsi wa leshodu kapa
motho ya utsoang. (bap. Leshodu).
Boshodu (bo-sho-du) /stinginess/ Boemo ba ho tima dijo kapa ntho e itseng. Ketso ya
ho ba lekgonatha. (bap. moharo).
Bosio (bo-si-aw) /absence/ Tlhokahalo kapa ho se be teng hoa motho kapa ntho e
itseng. Ho se tholahale. Ketso ya ho ba sio kapa ho se be teng. Tem. Mmadi a
hlokomele hore mantsoe, “bosio” le “bosiu” a na le tlhaloso e fapaneng haholo.
Bosiu (bo-si-u) /night/ Nako eo letsatsi le diketseng ka yona; nako ka mora shoalane
ha letsatsi le diketse kapa ho le lefifi ho isa hoseng pele letsatsi le chaba. (bap.
shoalane, meso) Tem. Mmadi a hlokomele hore mantsoe, “bosio” le “bosiu” a na le
tlhaloso e fapaneng haholo.
Bosoasoi (bu-swa-swi) /joke, joking/ Ketso ya ho soasoa kapa ho etsa motlae. Puo e
hlokang botio; puo e tshehisang. (mm. Boswaswi).
Bosoe (bo-swe) /dampness/ Boteng ba mongobo kapa metsi nthong e itseng; boemo
bo metsi. (bap. lesoe, mongobo). (mm. boswe).

56
 57

Bosoha (bo-su-ha) /bachelorship/ Boemo ba lesoha kapa motho ya so nyaleng;

boemo ba monna ya so beng le molekane kapa mosadi. (bap. Lesoha, lefetoa).
Bosollakgoale (bo-sul-la-kgwa-li) // ?? (mm. Bosolla-kgwale, bosolla-khoale).
Bosona (bo-saw-na) /itself/ Seemedi se sebedisoang le mantsoe kapa mabitso a
qalang ka tlhaku “S”. Mohl. Sefate ka bosona. Sefebe ka bosona, jj. (bap. Boyona).
Bosootho (bo-saw-ot-aw) /brownish/ Mmala wa Mosotho. Boemo ba ntho e sootho
kapa ya mmala wa se hadikiloeng. (bap. sootho).
Bososedisa (baw-saw-se-la) /cause to smile/ Ketsiso ya ho bososela kapa ho etsa hore
motho a bososele.
Bososela (baw-saw-se-la) /smile/ Ho tsheha ntle le ho keketeha kapa ho ahlamisa
lehano. Ho tsheha hanyane ho bontsha kamohelo kapa lerato la.
Bosotho (bu-sut-hu) /sutuism/ Boemo ba ho ba Mosotho. Mokgoa, puo, kguba le
moetlo wa Mosotho; motsamao le monahano wa Mosotho.
Bosoto (bo-su-tu) /cruelty/ Ketso ya ho ba soto kapa ho ba pelo e mpe. Boteng ba
bopelompe. Boemo ba ho ba pelothata. Tlhokeho ya mosa le lerato. (bap. Soto)
Bosowa (bo-so-wa) /erupt/ Hoa seretse se chesang: ho tsoa mokoting kapa fatshe
hanghang. (bap. phasoloha).
Bosudu (bo-su-du) /silent farting/ Sephinya se thotseng kapa se hlokang lerata;
monko wa sephinya se hlokang lerata. (bap. Sephinya).
Bosudu-pere (//) /horse fart, nonsense/ Sephinya sa pere se nkgang ha bohloko
haholo. Puo e hlokang moelelo kapa e se nang kelello.
Bosula (bo-su-la) /abominable, abomination/ E mpe e sa kgahlising, latsoeheng
kapa batlahaleng. (bap. manyala).
Bosupa (bo-su-pa) /seventh/ Palo e fetang botshelela empa e le ka tlase ho robedi;
boemo ba ho ba supa; makgetlo a masupa. (bap. Supa).
Bosuwe (bo-su-we) /of a teacher/ Boemo ba ho ba mosuwe kapa motho ya rutang
makoloane mophatong. Boemo ba motho ya rutang bana ba sekolo. (bap. Mosuwe)
Bosweu (bo-swe-u) (bosoeu) /whitishness/ Boteng ba mmala wa lehloa. Ponahalo ya
mmala o mosoeu kapa mmala wa lehloa. (bap.tshweu).
Botaki (bu-ta-ki) /art/ Mokgoa kapa tsebo ya ho ngola setshoantsho jwale ka motaki;
tsebo ya ho etsa setshoantsho ka ho ngoapa kapa ho ngola hodima ntho e itseng ka
tsela e ntle haholo. Mosebetsi wa motaki. (bap. taka, motaki, bonono).
Botala (bo-ta-la) /greenishness/ Boteng ba mmala wa semela kapa setlama. Ponahalo
ya mmala o joalo. (bap. Tala).
Botawa (bo-ta-wa) /alcoholism, drunkardness/ Ketso ya ho tawa ke joala kapa seno
se tahang; boemo ba letawa kapa diketso tsa letawa. (bap. Letawa, tai, dilatsoa, orisi).
Botebi (bo-te-bi) /intricacy, deep, profound, unfathomableness/ Boemo ba
ketsahalo eo kelello e hloloang ho e hlalosa. Boemo bo tebileng ba ho hlalosa
ketsahalo kapa ketso. Mokgoa o thata bakeng sa ho utloisisa ke kelello. Ketso ya ho
teba kapa ho kenella hare tlhalosong ya ntho e itseng.
Botebo (bo-tib-aw) /depth/ Boemo kapa sebopeho sa ntho ha e bapisoa ka bolelele ka
ho ya tlase tlasa metsi.
Botei (bo-tei) /mechanics/ Tokiso ya makoi, dikoloi kapa mechini e tseng.
Botemengata (bu-ti-mi-ng-ata) /multilingualism, linguism/ Boemo ba motho ya
nang le neo ya ho bua dipuo tse ngata tsa merabe emeng; tsebo ya ho bua dipuo tse
ngata tse fapaneng. /bap. ramaleme/. (mm. Bolemengata).
Boteng (bu-te-ng) /presence/ Ponahalo ya ntho e itseng haufinyane.
Boteng (bu-teng) /availability/ Ketso ya ho ba teng kapa ya ho tholahala: boemo ba
ho fumanoa ha bobebe ntle le bothata; boemo ba ho fumana ha bonolo.

57
 58

Botekatsi (bo-te-ka-tsi) /prostitution/ Boemo ba letekatsi kapa motho e motshehadi

ya febang bakeng sa chelete. Ketso kapa mokgoa wa letekatsi. Tloaelo ya ho hoeba ka
mmele, haholo motho e motshehadi. (bap. Letekatsi, sefebe).
Botelele (bo-te-le-le) /height/ Boemo kapa sebopeho sa ntho ha e lebisoa hodimo
kapa e bapisoa le bohodimo. (bap. Bolelele).
Botenya (bo-ten-ya) /obesity, fatness/ Boemo ba mmele o moholo haholo. Ketso ya
ho ba tenya kapa mafura.
Botenya (bo-ten-ya) /width/ Bophara ba ntho ha e bapisoa ka ho phatlalla kapa ho
nama hoa yona; boholo ha bo hlalosoa ka mahlakore.
Botha (bot-ha) /lie down/ Ho dula fatshe kapa hodima ntho e itseng ka mpa bakeng
sa ho phomola. (bap. Paqama, kakalla/.
Bothaka (but-ha-ka) /peer/ Boemo ba ho lekana ka dilemo: ho tsoaloa ka nako e
tshoanang le motho emong. /bon. Dithaka/
Bothamaha (bot-ha-ma-ha) /brutishness, brutish, roarious, wayward/ Mokgoa wa
ho phela joalo ka thamaha: tloaelo ya motho ya phelang ka tsela e hlaha, e bohale,
ebile a sa tsotelle letho.
Botharasi (but-ha-ra-si) /hermaphroditism/ Boemo ba motho kapa phoofolo e nang
le ditho tsa botshehadi le botona mmeleng o le mong. (bap. tharasi, tharasa, letharaso)
Botharaso (but-ha-ra-saw) /homosexuality/ Boemo ba motho ya robalang, bokanang
kapa kotanang le motho ya tshoanang le yena ka botona. Thobalano e sa hloekang
mahlong a Modimo: e pakeng tsa monna le monna. (bap. letharaso).
Bothata (bot-ha-ta) /difficulty, predicament/ Boemo bo etsang hore ho se be bonolo
ho etsa ketso e itseng. Ketso ya ho ba thata. /bon. Mathata). Mael. Mathata a hloele
manolo hodimo: ho boima hofeta kamoo ho neng ho lebeletsoe kateng. Ha ho bonolo
ho ya ka tsela eo eneng e nahannoe.
Bothela (bawt-hel-a) /dwiddle, decrease/ Ho kokobela hoa ntho e itseng. Phelo ya
borurusi kapa ho ruruha.
Bothile (but-hi-le) // E boemong ba ho botha. Bokgale ba ho botha.
Bothisa (bot-his-a) /undisciplned woman/ Boemo le mokgoa wa motho e
motshehadi ya sa bollang: mosebetsi wa lethisa kapa mosadi kapa ngoanana ya sa
bollang. (bap. Lethisa).
Bothisa (but-hi-sa) /cause to lie down/ Ketsiso ya ho botha.
Botho (but-hu) /benevolence, decency, philanthropism, hospitality/ Boemo ba
motho ha a phedisana le batho ba bang. Se bakang hore diketso tse ntle di bonahale ho
motho. Boitshoaro bo botle ba ntho e phelang. (bap. setho, motho, ramosa).
Botho (but-haw) /membership, subscription/ Ketso ya ho nka karolo kapa ho ba
setho sa mokga kapa mokgatlo o itseng. Kamano le tshebeletso e itseng e akgang
ngollano le thomello ya dintho tse itseng ho moetsi. Boemo ba ho ba setho sa
sehlopha mabapi le tshebedisano. (bap. setho).
Bothobotho (bawt-haw-bawt-haw) /spongy and soft/ E bonolo haholo ha e thetsoa
ka letsoho. E mabothobotho ha mmele e thetsa kapa ho ya ka kutlo ya thetso.
Bothokoa (but-hu-kwa) /greyish/ Hoa mmala: o tshoanang le molora o fifetseng kapa
e botsho bo hlakileng haholo. (mm. Bothokwa) (sheb. Mebala).
Bothosela (bawt-haw-se-la) /soft, spongy/ E bonolo ha e thetsoa ka letsoho. E
mabothobotho ha mmele o e thetsa. (bap. Bothobotho, mabothobotho).
Bothoselo (bawt-haw-se-law) /softness, sponginess/ Ketso ya ho bothosela: ho ba
boemong ba ho ba bonolo ho ya ka thetso ya letsoho; ho ba boemong ba ho ba
mabothobotho.

58
 59

Bothoto (but-haw-taw) /stupidity/ Boemo ba motho ya etsang diketso tse hlokang

tlhaloso e nepahetseng; kapa ya nahanang ka tsela e fosahetseng. Ketso tsa sethoto;
kapa motho eo kelello ya hae e notlelehang hangata. Ho kgineha boko. (bap.
Sethoto).
Botio (bo-ti-aw) /seriousness, firmness/ Ketso ya ho tia; kapa ho bontsha bosio ba
papadi ketsong e itseng. Boemo bo supang boikemisetso. Ho ba boemong bo
tsitsitseng ba mmele, kelello kapa motsamao; ho bua ntle le ho bapala kapa ntle le
papadi; ho ba sebopehong se thata kapa se thatafetseng sa mmele kapa sa puo.
Botla (bu-tla) /it shall, it will/ Seemedi se sebedisoang mmoho le mareho, mabitso
kapa mantsoe a qalang ka “B”. Mohl. Botla tsamaya bohloa. Botla fela bosiu. Borena
ba hae botla fela haufi. jj (bap. setla).
Botlaila (bo-tla-i-la) /inability to sing/ Boemo ba ho se tsebe ho bina. Ketso ya
letlaila. Tlholeho ya ho bina. (bap. Letlaila).
Botlaila (bo-tla-i-la) /blundering, blunder, mistake/ Ketso ya diphoso ka ho se tsebe
ho bua hantle kapa ho sebedisa mantsoe a sa lokang. (bap. Letlaila).
Botlalo (bo-tla-law) /completeness, completely/ Ketso ya ho tlala kapa ho phetheha
hoa ntho e itseng. Ka mokgoa o felletseng.
Botlanyi (bo-tlan-yi) /typing/ Tshebediso ya mochini wa ho ngola ho etsa mantsoe
afe kapa afe. Mokgoa wa ho ngola ka seetsoa seo ho tobetsoang dikonopo tsa sona
bakeng sa ho ngola mantsoe kapa ditlhaku. (bap. setlanyi).
Botlatla (bo-tla-tla) /asinity, brainlessness, dullness/ Boemo ba setlatla; mokgoa wa
motho eo ketso tsa hae di sa kgahlising. Ketso ya ho etsa dintho kapa diketso tse
hlokang bohlale kapa masene. (bap. Setlatla).
Botle (bo-tle) /beauty/ Chebahalo e ntle ya sefahleho, sebopeho sa ntho kapa mmele
wa motho. Kgahleho e bonoang ke leihlo.
Botloaelehi (bu-tlwa-ele-hi) (botlwaelehi) /populism/ Mokgoa wa ho tsebahala
haholo mokgatlong, mokgeng, sehlopheng kapa sechabng ka lebaka la diketso le
dipuo tse itseng; setumo sa motho ya tsebahalang mokgatlong, ya nang le
tshutsumetso bongateng ba batho ka baka la puo tsa hae tse ikgethang. (bap. setumo).
Botlodi (bu-tlu-di) /jumping/ Ketso ya ho tlola: mosebetsi kapa tloaelo ya ho tloha ka
nqena ka morero wa ho ya ka nqane; ho ya ka lehlakoreng leleng la ntho ka ho
jethema kapa ho qothoma se mahareng. (bap. tlolo, tjethemo, qhothomo, qhomo).
Botlokotsebe (bo-tlu-ku-tse-be) /deliquence, crime, vandalism/ Ketso, boitshoaro le
mekgoa ya setlokotsebe: boemo ba motho, haholo ya monyane dilemong, ya
boitshoaro le diketso tse mpe; ya phelang ka ho utsoa, ho seba, ho hlekefetsa kapa ho
tlola molao ofe kapa ofe wa naha le wa lelapa.
Botlokoa (bu-tlaw-kwa) /place of Motlokoa/ Sebaka seo ho dulang Batlokoa teng;
moo ho tsoang Batlokoa teng. (bap. Tlokoeng) (mm. Botlokwa).
Botlola (bo-tlo-la) /intimidate/ Ho tshosa ka mantsoe a boima kapa ka diketso tse
tshosang. Ho etsa hore motho abe le letsoalo kapa a tshohe. (bap. tshosa).
Botlolo (baw-tlaw-law) /bottle/ Setshelo se entsoeng ka kgalase ho sebedisoa ho
tshela dintho tse metsi kapa tse itseng. /bon. Dibotlolo/ (bap. lephaka).
Botlololli (bo-tlu-lul-li) /acrobatic/ Papadi ya ho etsa hlanaphetho le ho tsoetla ditho
tse itseng tsa mmele. Tlhodisano ya papadi ya hlanaphetho, ho jethema, ho qhoma,
ho qhothoma le ho pelekanya ditho tsa mmele. (bap. moipelekanyi) (mm. Tlola,
tlolaka, tlololla, tlolo, setlodi).
Botona (bu-tun-a) /masculinity/ Boemo ba ho ba motona kapa ponahalo ya bonna bo
feletseng ho motho. Boteng ba setho sa bonna mmeleng. (bap. botshehadi).

59
 60

Botoro (baw-taw-raw) /butter/ Mafura a sebedisoang ho neta kapa ho tlotsa bohobe

ba koro kapa sejo sa koro. Mafura a ka sebedisoang ho hadika sejo kapa dijo tse
itseng bakeng sa ho di natefisa. /bon. dibotoro/ (bap. Sereledi).
Botumi (bo-tu-mi) /stardom, celebrity, eminence, renown, public esteem/ Boemo
ba ho tsejoa kapa ho tloaeleha sechabeng kapa bathong ka baka la ketso tse itseng;
boemo ba ho tsebahala sebakeng le sechabeng ka baka la mosebetsi o itseng;
tloaeleho ya motho ya binang, phatlalatsang ditaba, wa sebapadi kapa ya tummeng ka
ketso e itseng. Tsebahalo sechabeng le naheng ka bophara. /bon. 0/ (bap. setumo).
Botsa (bo-tsa) /ask/ Ho batla karabo bakeng sa ketsahalo kapa lebaka le itseng.
Botsamai (bo-tsa-ma-i) /tourism, travelling/ Ketso ya motsamai kapa motho ya
chakelang sebaka ka morero wa ho tseba sebaka kapa ho ya phomolong. (bap.
bohahlaudi).
Botsana (bo-tsa-na) /ask each other/ Ketsetsano ya ho botsa. (bap. Potsano).
Botsetseke (bu-tse-tse-ke) /flair, ability/ (Sheb. boqhetseke bakeng sa tshebediso).
Botsetsa (bu-tse-tsa) // Ketsetso ya ho botsa. (bap. Potsetso).
Botsetse (bu-tsi-tsi) /itinerancy, wandering/ Ketso ya setsetse. Boemo ba ho robala
matsekela kapa tloaelo ya ho robaletsa moo eseng haeno. Tloaelo ya ho etsa diketso
tsa setsetse. (bap. Setsetse, senonnori, bononnori).
Botshaetshae (bots-ha-ets-hae) /stupidity/ Boemo ba tshaetshae: tloaelo kapa
mokgoa wa motho ya hlokang tlhalefo le bohlale ba ho etsa ntho tse bonolo kapa tse
tloaelehileng; boemo ba motho ya fumanang boemo bo bonolo bo le thata. (bap.
Sephoqo, tshaetshae).
Botshehadi (bots-he-ha-di) /feminity) Boemo ba motho e motshehadi kapa ponahalo
ya bosadi bo tletseng. Ho ba le setho sa mosadi, ngoanana, nkgono kapa phoofolo e
tshehadi. (bap. Bosadi).
Botshekalle (bots-hik-kal-le) /mountaineering, cliffhangering/ Papadi kapa tloaelo
ya motho ya tshekallang: wa tloaelo ya ho tsamaya methating ya dithaba le ho hloa
dilomo. Boemo ba motho eo papadi ya hae eleng ho hloella dithaba le dilomo.
Botshelela (bots-hi-le-la) /hexagon/ Palo e ka hodimo ho bohlano empa e le ka tlase
ho bosupa. Boteng ba mahlakore a fetang bohlano empa ale ka tlase ho bosupa. (bap.
tshela, tshelela).
Botshelo (bots-hel-aw) /container/ (Sheb. setshelo bakeng sa tshebediso).
Botshepehi (bots-hep-e-hi) /trustworthiness, reliability/ Ketso ya ho tshepeha kapa
pontsho ya ho tshepjoa. Boemo ba ho etsa diketso tsa nnete ka nako e beiloeng.
Botshepuwa (bots-he-pu-wa) (botshepuoa) /trusteeship/ Tloaelo ya ho ba
mosebeletsi ya ikarabellang ho matlotlo, thepa yohle kapa tsamaiso ya mafa a
mosebeletswa kapa ramosebetsi. (bap. motshepuwa).
Botshoana (bots-hwa-na) /dark female complexion/ Boemo ba mmala wa motho e
motshehadi o motsho. Boteng kapa ponahalo ya mmala o motsho wa motho e
motshehadi. (bap. setshoana) (mm. Botshwana).
Botsikinyane (bo-tsi-kin-ya-ne) /itchiness/ E bakang kapa e etsang hore motho kapa
ntho e ingoahe kapa e ipikitle. Ketso ya ho tsikinyetsa. (bap. Bohlohloni).
Botsikoane (bo-tsi-kwa-ne) /fowl flea/ Mofuta wa kokonyana seka nta eo hangata e
tholahalang ho dikgoho, eo ha e le mothong e bakang ho ingoaya kapa botsikinyane
bo boholo. /bon. 0/ (mm. Botsikwane).
Botsitso (bo-tsi-tswa) /stability/ Boteng ba kgutso le taolo. Ketso ya ho tsitsa kapa ho
laola maemo ka tsela e ntle. Phediso mmoho le bosio ba morusu le pherekano.
Botsoa (bots-wa) /slothful, lazy/ E sa kgoneng ho sebetsa. E tsoafang ho iketsetsa
kapa ho hula ka thata. (mm. Botswa).

60
 61

Botsoa (//) /slothfulness, laziness/ Ketso ya ho tsoafa ho sebetsa: ya kapa e tshabang

ho sebetsa; boemo ba seotsa. Tloaelo ya seotsa. (mm. Botswa).
Botsoadi (bots-wa-di) /parenthood, parental, maternal, paternal/ Boemo ba ho ba
motsoadi. Ketso ya ho tsoala kapa ho ba le bana ba tlhokomelong ya motsoadi.
Botsoafi (bots-wa-fi) /slothfulness, laziness/ Boemo ba ho tshaba ho sebetsa kapa ba
ho baleha mosebetsi. Boemo ba seotsa. Ketso ya ho tsoafa.
Botsoahatsana (bots-hwa-tsa-na) (botsohatsana) /antic/ Boemo ba setsohatsana kapa
motho ya tsofetseng haholo hofeta tekanyo. Leqheku kapa leqhekoana le hodileng
haholo. (bap. setsohatsana). (mm. botswahatsana).
Botsoallo (bots-wal-law) /citizenship, inhabitance, burghership/ Boemo ba ho
tsoalloa sebakeng. Boemo ba ho ba moahi wa sebaka ka tlhaho. (bap. letsoalla)
Botsoetse (bots-we-tse) /new motherhood/ Boemo ba motho ya sa tsoa tsoala lesea, a
nyantsha. Boemo ba motsoetse kapa mosadi kapa ngoanana ya antshang lesea.
Botsofadi (bo-tsu-fa-di) /acience, antigue/ Boemo ba motho wa kgale kapa ya nang
le nako e telele a phela. Boemo ba motsofe.
Botsofe (bo-tsu-fe) /old-age/ Boemo ba motho ya hodileng haholo dilemong kapa eo
e seng e le leqheku kapa leqhekoana. (bap. Motsofe).
Botsona (bo-tsaw-na) /of things: themselves/ Seemedi se sebedisoang mmoho kapa
bakeng sa mabitso a qalang ka “DI” ka bongateng. Mohl. Dintja ka botsona. Dihoete
ka botsona. Dihole ka botsona. Ka botsona di keke tsa bua. jj.
Botsotsi (bo-tso-tsi) /thuggery/ Boemo kapa mokgoa wa tsotsi kapa motho ya
phelang ka ho utsoa, qhekanyetsa, ho hapa ka dikgoka le ho bolaya ka ho hlokofatsa
bakeng sa ho thola se batloang. (bap. Bokebekwa, tsotsi).
Boulela (bo-u-le-la) /to be jealous/ Ho bontsha lerato ka tsela ya ho hloya motho ya
ratang kapa eo ho nahanoang hore o rata moratuwa wa moetsi. Ho nahanela moratuwa
wa hao hore o ratana le mangmang empa ho se joalo. Ho se batle hore moratuwa wa
hao a bue, buisoe kapa a qoqe le batho babang ntle le mabaka a utloahalang.
Bouna (bo-u-na) /to make shine (shoes)/ Ho etsa hore seeta se phatsime ka ho se
pikitla ka lesela ka mora ho se kenya boka (polish) (bap. phatsimisa).
Boupelli (bo-u-pel-li) // Boemo ba seupelli kapa motho ya upellang. (bap. Bonohe).
Boutu (bo-u-tu) /screw, bolt/ Mofuta wa tshepe e sebedisoang ho kopanya, tiisa,
kgomathetsa kapa tsitsisa dintho tse pedi kapa tse fetang moo ka ho e potapotisa
lesobeng la moo e tlangoang teng. /bon. diboutu/ (bap. sepekere).
Bowena (bu-we-na) /yourself, self/ Seemedi se supang kapa se emelang wena ntle le
motho emong kapa babang. (mm. Booena).
Boya (baw-ya) /wool/ Bolepu bo tholahalang letlalong la diphoofolo kapa bathong
boo sepheo sa bona eleng ho tshireletsa letlalo. /bon. Maboya/ Mael. Naha e jele
boya: kotsi di hohle naheng; botlokotsebe bo tletse kapa bo atile naha yohle.
Boyabatho (bu-ya-bat-hu) /death, graveyard/ Sebaka seo motho kapa ntho e
shoeleng e yang teng. Sebaka sa mofu. Lebitla. (bap. mmamaotoanafinyela, lefu).
Boyena (bo-ye-na (boena) /self/ Motho ntle le ba bang. Mmuuwa ka botlalo, ntle le
mmuiswa. Tlh. Lentsoe le nepahetseng haholo ke “boyena” hofeta “boena”. (bap.
bosona, botsona, bolona, boyona).
Boyona (bo-yaw-na) /itself/ Seemedi se bontshang kapa emelang lebitso la ntho e le
nngwe ha e qolloa hara tseding. /bon. Botsona/ (bap. bolona).
Bua (bu-a) /talk/ Ho etsa molaetsa ka ho ahlamisa molomo le ho ntsha lentsoe; ho
hlahisa modumo o kgonang ho hlalosoa ke tsebe ka thuso ya boko. Ho etsa modumo o
bitsoang puo. (bap. bebera, homotha, homohomotha, pepeta, shoashoatha, phasoloha,
pota, qoqa, tleroloha, tsetsela).

61
 62

Bua (bu-a) (buwa) /operate/ Ho qhaqha mmele wa phoofolo bakeng sa ho ntsha

dikahare; ho lokisa bokahare ba motho ya kulang ka ho rokolla, poma, qhaqha le ho
roka mmele wa motho ke ngaka e itseng. Tlh. Lentsoe le nepahetseng ke “buwa”
eseng “bua”.
Buang (bu-ang) /talking/ Tsoelopele ya ho bua: ho etsa molaetsa ka ho ya pele.
Buabua (bu-a-bu-a) /to chat/ Ho etsa moqoqo o hlokang bohlokoa; ho qoqa ka tsela e
hlokang botio.
Budula (bu-du-la) /blow/ Ho sebedisa moya ho atolasa ntho e itseng. Ho kenya
moya ka hara ntho e sarolohang. Ho butsoela ka moya. (bap. butsoela).
Budulela (bu-du-le-la) /blow air towards/ Ketsetso ya ho budula.
Buduletse (bu-du-le-tse) /blew/ Bokgale ba ho budula.
Buduletsoe (bu-du-lets-we) /blown/ Boetsuwa le bokgale ba ho budulela.
Buela (bu-ela) (buella) /talk about/ Ketsetso yaho bua. Mael. Ho buela nonyana
mollong: ho senya ditaba kapa ho ntsha sephiri pele ho nako.
Buella (bu-el-la) /to advocate/ Ho ba moemedi wa motho lekgotleng la dinyewe kapa
ho emela motho nyeweng. (bap. Mmuelli, moemedi, emela).
Buile (bu-i-le) // Bokgale ba ho bua.
Buisa (bu-is-a) /talk to, cuase to talk, converse/ Ketsiso ya ho bua: ho etsa moqoqo.
Buisana (bu-isa-na) /negotiate, converse/ Ketsetsano ya ho bua. Ho ba le dipuisano
bakeng sa ho rarolla qaka kapa bothata bo itseng. Ho ba le puo pakeng tsa batho ba
babedi kapa ba fetang moo. (bap. Puisano).
Buka (bu-ka) /book/ Pampiri e hatisitsoeng enang le maqhephe, eo sepheo sa ho e
bala eleng ho fana ka thuto, tlhokomediso, lesedi, boithabiso kapa ho batla bohlale le
tsebo e itseng. /bon. dibuka/.
Bukantswe (bu-ka-nts-we) (bukantsoe) /dictionary/ Buka e hlalosang mantsoe a puo
ho ya ka mongolo wa sechaba sa teng. /bon. dibukantswe/ (bap. patlamantsoe).
Buketsa (bu-ke-tsa) /to produce bad smell/ Ho ntsha monko o mobe haholo ka setho
seseng sa mmele. Ho nkgisetsa ka monko o bohale.
Bula (bu-la) /open/ Ho etsa hore monyako kapa bokeno bo amohele ba kenang le ba
tsoang. Ho etsa lemati le kenye ya kenang kapa ya tsoang.
Bula (bu-la) /open/ Ho etsa hore meaho ya ditshebeletso e qale ho sebetsa. Ho etsa
hore moaho kapa sebaka se secha se qale ho sebedisoa semmuso. Ho etsa hore
mosebetsi o qale ka ho fana ka puo.
Bulela (bu-le-la) /welcome/ Ketsetso ya ho bula. Ho amohela motho kapa ntho e
itseng ka ho bula monyako kapa ka ho mo dumella sebakeng sa hao. (bap. amohela).
Buletse (bu-le-tse) // Bokgale ba ho bulela.
Buletsoe (bu-lets-we) // Boetsuwa ba ho bulela.
Burama (bu-ra-ma) /lay over/ Ho robala kapa ho paqama hodima ntho ka mpa kapa
mmele o moholo. Ho dula hodima. (bap. Fuama).
Bureditse (bu-re-di-tse) // Bokgale ba ho buretsa.
Buresitsoe (bu-re-di-tswe) // Boetsuwa ba ho buretsa.
Buretsa (bu-re-tsa) /hit hard/ Ho otla ha bohloko, ka thata, kapa ka ntho e thata.
Busa (bu-sa) /rule/ Ho ba le taolo ya mmuso. Ho etella naha pele. Ho ba moetapele
wa sechaba. Ho laola sechaba, naha le moruo wa yona.
Busa (bu-sa) /govern, dominate, reign, superintend/ Ho ba le matla a ho laela
lapeng, mosebetsing kapa sebakeng se itseng. Ho ba le taolo ya dintho.
Buseditse (bu-se-di-tse) /returned, sent back/ Bokgale ba ho busetsa.
Buseletsa (bu-se-le-tsa) /compensate, atone, refund, reimburse/ Ho kgutlisa ka
baka la ditshenyehelo; ho lefa seo motho a se lahlehetsoeng mosebetsing; ho fa

62
 63

chelete kapa phahlo ka baka la boemo ba se kgutlisitsoeng bo sa lokang; ho lefa

bakeng sa ditshenyehelo. (bap. hlapisa).
Buseletsana (bu-se-le-tsa-na) /reciprocate/ Ketsetsano ya ho buseletsa: ho kgutlisa se
entsoeng ho ya se entseng. Mael. Kgalapa di a buseletsana: Motho ya kileng a etsoa
hantle ke emong le yena o etsa joalo. Ho etsetsana botle; boemo ba batho ba
etsetsanang tse ntle ka ho kgutlisetsana botle mmoho.
Busetsa (bu-se-tsa) /return, extradite/ Ho kgutlisetsa moo ntho kapa motho a tsoang
teng. Ho isa ntho kapa motho morao sebakeng sa hae kapa sa yona. Mael. Ho busetsa
molamu sefateng: ho iphetetsa kapa ho etsa se entsoeng ho wena ho moetsi. (bap.
Khutlisa) (bap. kgakapa di a buseletsana).
Busetsoa (bu-sets-wa) /returned/ Boetsuwa ba ho busetsa. Ho kgutlisetsa morao moo
ntho e tsoang teng.
Busolla (bu-sul-la) /chew cud, regurgitate/ Ho hlafunisa joang kapa se jewang ke
diphoofolo ha di phomotse, hangata bosiu.
Busolosa (bu-so-lo-sa) /chew cud, regurgitate/ Ho hlafunisa joang kapa se jewang
ke diphoofolo ha di phomotse, hangata bosiu. (bap. thuisa, pusuloso).
Butha-buthe (but-ha-but-he) (Botha-Bothe) /Butha-Buthe/ Setereke sa Lesotho se
pakeng tsa Mokhotlong le Leribe. Sebaka kapa setereke se ka lebowa ba bochabela ba
Lesotho. Tem. Pitsetso ya semelo e nepahetseng ya lebitso lena ke Botha-Bothe.
Butle (bu-tle) /slowly/ Ka tsela e lenama kapa e sa tatang.
Butle (bu-tle) /gently/ Ka tsela e bonojana e sa kgehlepetseng. (mm. butlebutle).
Butle (bu-tle) /exclamation: wait a minute!/ Lekgotsa le laelang ho emisa ketsahalo
kapa boemo bo itseng. Mohl. Butle hle monna! Butle o nkutloisa bohloko!
Butlebutle (bu-tle-bu-tle) /slow but show/ Hanyane hanyane; ka tsela e iketlileng
empa e bontshang hore ketsahalo e tla fela. (mm. butle-butle).
Butsoa (buts-wa) /ripe/ Ho ba boemong ba ho jewa kapa ho koenyoa.
Butsoela (buts-we-la) /shoot/ Ho thunya ka sethunya. (bap. thunya) (mm. Butswela).
Butsoela (buts-we-la) /pump/ Ho sebedisa moya bakeng sa ho etsa hore mollo o tuke.
Butsoella (buts-wel-la) /pump towards/ Ketsetso ya ho butsoela.
Butsoisa (buts-wi-sa) /ripen/ Ketsiso ya ho butsoa. (mm. Butswisa).
Butsoiso (buts-wi-saw) /ripening/ Ketso ya ho butsoisa. Tlh. Lentsoe le nepahetseng
ke “putsoiso” hofeta “butsoiso”. (bap. Putsoiso).
Buuwa (bu-u-wa) /talked, said/ Boetsuwa ba ho bua. (mm. Buuwang).
Buuwang (bu-uwang) // Boetsuwa ba ho bua ka ho tsoela pele. (bap. Buang). Mohl.
Ke sefe se buuwang moo? Ho buuwang mole ha Moletsane?
Buwa (bu-wa) /to operate, butcher/ Ho ntsha kapa ho sebetsana le dikahare tsa
motho kapa phoofolo. Ho qhaqha mmele wa phoofolo bakeng sa ho ntsha dikahare;
ho lokisa bokahare ba motho ya kulang ka ho rokolla, poma, qhaqha le ho roka mmele
wa motho ke ngaka kapa motho ya itseng. Tlh. Lentsoe le nepahetseng ke “buwa”
eseng “bua”. Lentsoe “Bua” le hlalosa puo le molaetsa o itseng.

63
 64

Ccc

PALE:
Tlhaku ya boraro (3) Sesothong. Re ka re ena le dikgang (controversy) hobane batho
ba neng ba re ba nchafatsa Sesotho ba ile ba e fetolela ho “tj”. Lebakabaka e le
ho kgotsofatsa (appease) Bakone (nguni speaking people) hobane tlhaku ena e
bitsoa ka tsela e nngwe ho morabe wa Bakone. Hantlentle, ha ho lebaka la hore
e se sebedisoe. Hape, ha ho lebaka la hore e bitsoe “tj” le utloahalang. Ebang
ho fosahetse ho Mosotho ho sebedisa “C”, bo-Mochochoko, Chitja, Chomane
Chomane, mochochonono le ba bang, ba tlameha ho fetola mabitso a bona ho
bo-motjhotjhoko, tjhomane tjhomane. Ho salang ke hore “C” etla dula e le teng
Sesothong hobane e nepahetse, ha ho phoso ka yona. Etsoe le Basotho ba Leboa
ba a e sebedisa mantsoeng a mangata. Sesotho se etseditsoe Basotho eseng
baqapi ba Sesotho ba dichaba. Le ha hole jwalo, mantswe a qalang ka “tj” a
kenyeleditswe patlamantsweng ena ho etsa hore mmatli wa mantswe a seke a
sokola.

Tlhokomediso: bongata ba maetsi a qalang ka “Sh” bongata ba mareho kapa mabitso

(nouns) a ona a fetohela ho “C”. Mohlala: sheba=chebo, shahlisa=chahliso,
shoba=chobo, shapa=chapo, jwalo jwalo.

C (si).
Cha (cha) /burn/ Ho otloa ke mollo. Ho utloa mocheso wa lelakabe kapa mofuthu o
moholo wa mollo. (mm. Tjha).
Chaba (cha-ba) /of sun (to rise)/ Ho hlaha hoa letsatsi bochabela. (mm. tjhaba).
Chaba (cha-ba) /of male animal: white face with black, yellow or red body/ Hoa
mmala wa phoofolo: e hlooho kapa sefahleho se sesoeu le mmala wa mmele o
motsho, kapa o mosehla, kapa o mokgunong. (mm. tjhaba).
Chabana (cha-ba-na) /white face with black, yellow or red/ Hoa mmala wa
phoofolo e tshehadi: e hlooho kapa sefahleho se sesoeu le mmala wa mmele o
motsho, kapa o mosehla, kapa o mokgunong. (mm. tjhabana).
Chabela (cha-be-la) // Ketsetso ya ho chaba. (mm. tjhabela).
Chabeloa (cha-be-law) Boetsuwa ba ho chaba kapa ho chabela. (mm. tjhabelwa).
Chabetse (cha-be-tse) // Ketsetso le bokgale ba ho chaba. (mm. tjhabetse).
Chabetsoe (cha-bets-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho chaba. (mm. tjhabetswe).
Chabile (cha-bi-le) /of the sun: shining/ Ketsahalo ya ho chaba. Ho hlaha hoa
letsatsi kapa boteng ba letsatsi. Ho bonahala hoa kganya ya letsatsi. (mm. tjhabile).
Chabisa (cha-bi-sa) // Ketsiso ya ho chaba. (mm. tjhabisa).
Chabisoa (cha-bi-swa) // Boetsuwa ba ho chaba. (mm. tjhabiswa).
Chachametsa (cha-cha-me-tsa) /run swiftly/ (sheb. Chalametsa).
Chachametso (cha-cha-me-tso) // (sheb. Chalametso bakeng sa tshebediso).
Chacharo (cha-cha-raw) /trouncing, beating, to give a hiding/ Ketso ya ho shashara
kapa ho hlola ka ho shapa ha bohloko pontsheng. Ketso ya ho otla ha bohloko ka ho
tlontlolla pontsheng ya bohle. Ho otla ka tsela e phoqang ya shatjoang kapa ya
otloang. (mm. tjhatjharo).

64
 65

Chadimano (cha-di-ma-naw) // Ketso ya ho shadimana kapa ho shebana: ho shadima

emong mme le yena a shadime ya mo shadimileng.
Chadimeho (cha-di-me-haw) /lookable/ Ketso ya ho shadimeha kapa ho ba le
sebopeho se setle sa sefahleho kapa mmele. Ho rateha tshobotsi. (mm. tjhadimeho).
Chadimelo (cha-di-mel-aw) // Ketsetso ya ho shadimela: ho bona ntho ka tsela e
nngwe le ho e nahana ka tsela e fapaneng. Ho nahanela motho. (mm. tjhadimelo).
Chadimisiso (cha-di-mi-si-so) /examining/ Ketso ya ho shadimisisa: ho sheba ka ho
batlisisa kapa ka ho etsa diphuphutso. (mm. tjhadimisiso).
Chadimiso (cha-di-mi-so) /browsing/ Ketso ya ho shadimisa: ho sheba ka bonngwe
ka hloko e kgolo; ho sheba ho tloha qalong ho isa qetellong. (mm. tjhadimiso).
Chadimo (cha-di-maw) /staring/ Ketso ya ho shadima kapa ho lebisa mahlo ho ntho
e itseng. Ketso ya ho tadima kapa ho sheba. (mm. tjhadimo).
Chaela (cha-e-la) /approve/ Ho dumella ketso e itseng hore e tsoele pele; ho dumella
hore ketso e itseng e etsahale. Mohl. Letona le chaela kakanyo ya rona monoana. Ha
ho motsoadi ya ka chaelang taba ena monoana. Mael. Ho chaela taba monoana: ho
dumellana le seo ho buuwang ka sona kapa se koptjoang (mm. Tjhaela, chaella).
Chaelo (Cha-el-aw) /approval/ Ketso ya ho chaela kapa fana ka tumello. Ho dumella
hore ketso e itseng e etsahale kapa e phethahale. (mm. tjhaelo).
Chafo (cha-fu) /mining/ Sebaka se ka tlasa lefatshe seo ho rafjoang dirafjoa teng:
mokoti oo ho ona ho fumanoang dirafjoa. Mokoti kapa sekoti seo ho epjoang
dirafjoang teng; moo ho chekoang le ho epolla dirafjoang tse tsoanang le gauta,
mashala, taemane, polathinamo le tse ding. /bon. dichafo/ (mm. tjhafo).
Chahliso (cha-hli-saw) /robustness/ Ketsiso ya ho shahlisa: ho etsa hore motho kapa
ntho e be le mmele kapa sebopeho se phetseng hantle se batsi. (mm. tjhahliso).
Chahlo (cha-hlaw) /body strength, robust/ Ketso ya ho shahla: ho ba le mmele o
matla o phetseng hantle; ho natlafala hoa mmele; ponahalo ya mmele o matla, o batsi.
Chai (cha-i) /yield, abundance/ Boteng ba kgora ka mora kotulo. Bongata ba se
kotutsoeng. Boteng ba se hlokahalang ka bongata.
Chaisa (cha-is-a) /collide/ Ho thetsa, thula kapa ho otlana ka mmele ka baka la kotsi e
sa reroang. Ho etsa kotsi ya makoloi. Tem. Lentsoe lena ha le utloahale joalo ka
lentsoe la Sesotho le ha le hloka sothofatso e ka bapisoang le lona. Lentsoe la
senyesemane, “chase” hase sothofatso ya lentsoe lena ka lebaka la moelelo o
fapaneng wa lona. (bap. thula) (mm. tjhaisa).
Chaisana (cha-i-sa-na) // Ketsetsano ya ho chaisa. (mm. tjhaisana).
Chaisano (cha-is-an-aw) /collision/ Ketso ya ho chaisana: thulano ya makoloi kapa
dipalangoang mmileng. (bap. thulano) (mm. Tjhaisano).
Chaisitse (cha-i-si-tse) /collided/ Bokgale ba ho chaisa. (mm. tjhaisitse).
Chaisitsoe (cha-i-sits-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho chaisoa. (mm. tjhaisitswe).
Chaiso (cha-i-so) /collision/ Ketso ya ho chaisa: ho thetsa, thula kapa ho otlana ka
mmele ka baka la kotsi e sa reroang. Ho etsa kotsi ya makoloi.
Chaisoa (cha-i-swa) // Boetsuwa ba ho chaisa. (mm. tjhaiswa).
Chaka (cha-ka) /visit/ Ho etela motho kapa ho ya sebakeng se itseng. (mm. tjhaka).
Chakatsa (cha-ka-tsa) /maize flower/ Thunthuru ya semela sa poone. Palesa ya
semela sa poone ha se le maemong a ho beha. (mm. tjhakatsa).
Chakatsa (cha-ka-tsa) /to flower/ Ho etsa palesa ke semela sa poone ha e le boemong
ba ho beha kapa ho bontsha kholo. Ho hlahisa palesa kapa thunthuru. (mm. tjhakatsa).
Chakela (cha-ke-la) /to visit/ Ketsetso ya ho chaka. (mm. tjhakela).
Chakile (cha-ki-le) // Bokgale ba ho chaka. (mm. tjhakile).

65
 66

Chakelo (cha-ke-law) /visitation, visit/ Ketso ya ho chaka kapa ho etela motho kapa
ntho e itseng. Ho ya sebakeng se itseng ka sepheo sa ho bona kapa ho kopana le
mangmang. (mm. Tjhakelo).
Chakisa (cha-ki-sa) /to make a visit/ Ketsiso ya ho chaka. (mm. tjhakisa).
Chakisoa (cha-ki-swa) // Boetsuwa ba ho chaka. (mm. tjhakiswa).
Chalaka (cha-la-ka) /roam/ Ho tsamaya ka sepheo sa ho sheba kapa ho batlisisa se
etsahalang. Ho batla taba ka ho sollaka. (bap. Solla, tshetshetha ) (mm. tjhalaka).
Chalakaka (cha-la-ka-ka) // Phetako ya ho chalaka. (mm. tjhalakaka).
Chalametsa (cha-la-me-tsa) /to go in and out, here and there/ Ho tsamaya ka ho
kena le ho tsoa mona le mane ka sepheo se sa tsejoeng. (mm. tjhalametsa). Tem.
Batho babang ba sebedisa lentsoe, “chachametsa” bakeng sa “chalametsa”.
Chalametso (cha-la-me-tso) /going in and out, here and there/ Ketso ya ho
chalametsa: boemo kapa mokgoa wa ho tsoa le ho kena le ho ya mane le mona ntle le
botsitso. (mm. tjhalametso, tjhatjhametsa, tjhathjametso).
Chankana (cha-nka-na) /jail, prison/ Sebaka seo ho koalloang motshoaruwa kapa
moo setlokotsebe se koalloang teng. Moaho wa batho ba tlotseng molao kapa ba
ahlotsoeng lekgotleng la dinyewe ka baka la tlolo ya molao. (bap. teronko) (mm.
tjhankana) /bon. dichankana/.
Chalakile (cha-la-ki-le) // Bokgale ba ho chalaka. (mm. tjhalakile).
Chalakisa (cha-la-ki-sa) // Ketsiso ya ho chalaka. (mm. tjhalakisa).
Chalakisitsoe (cha-la-ki-sits-we) // Bokgale le boetsuwa ba ho chalaka. (mm.
tjhalakisitswe).
Chalakisoa (cha-la-kiswa) // Boetsuwa ba ho chalaka. (mm. tjhalakiswa)
Chalako (cha-la-kaw) /roaming/ Ketso ya ho chalaka kapa ho tsamaya hohle ka
sepheo se itseng. (mm. tjhalakiswa).
Chanotso (cha-nuts-aw) /falsification, refutability/ Ketso ya ho shanotsa kapa ho
bontsha hore ntho e itseng e hloka bonnete; ho ntsha leshano le buuwang ka ho
hlalosa nnete; ho lokisa puo e hlokang nnete kapa bonnete; ho bontsha emong hore
seo a se etsang ha se sona. Boemo ba ho supa tlhokeho ya nnete. (mm. tjhanotso).
Chapaletsa (cha-pa-lets-a) /perjure/ Ho bontsha phetoho tshepisong e entsoeng
pejana; ketsetso ya ho chapatsa.
Chapaletso (cha-pa-lets-aw) // Ketso ya ho chapaletsa. (mm. tjhapaletso).
Chapano (cha-pa-naw) // Ketso ya ho shapana: ho shapa emong mme le yena a shape
ya mo shapang. (mm. tjhapano).
Chapatsa (cha-pa-tsa) /perjure/ Ho bontsha phetoho tshepisong e entsoeng pejana:
ho bua leshano ka mora ho tshepisa ho bua nnete.
Chapatso (cha-pa-tso) /perjury/ Ketso ya ho chapatsa: puo e hlokang nnete; puo e
hananang le tshepiso e entsoeng pejana.
Chapello (cha-pel-law) /indiscriminate beating/ Ketso ya ho shapella: ho otla ntle le
ho kgetholla kapa ho natha le motho kapa ntho e hlokang molato. Ho otla kaofela ntle
le kgethollo.
Chapo (cha-paw) /beating, to give a hiding, thwacking/ Ketso ya ho shapa: ho natha
ka ho utloisa mmele kapa setho sa mmele bohloko; ho mula ka thupa kapa phafa; ho
shashara ka letsoho; ho kgitla ka molamu; ho hlola ka papadi; mamola ka seatla kapa
ka setebele. (mm. tjhapo).
Chata (cha-ta) /to make marriage ceremony/ Ho etsa mokete wa lenyalo. Ho nka
molekane ka ho etsa mokete wa lenyalo. (bap. nyala) (mm. tjhata).

66
 67

Chatelo (cha-te-lo) (shatelo) /intransigence/ Ketso ya ho shatela: ho bua mantsoe a

ho hana; ho bontsha pelaelo le khanyetso kgahlanong le se buuwang ke emong; ho se
dumellane ka ho hana. (mm. tjhatelo).
Chatile (cha-ti-le) /married/ Bokgale le ketsahalo ya ho chata. (mm. tjhatile).
Chatisa (cha-ti-sa) // Ketsiso ya ho chata. (mm. tjhatiso).
Chatiso (cha-tis-aw) /marriage/ Ketso ya ho chatisa. (bap. lenyalo).
Chatisoa (cha-ti-swa) // Boetsuwa ba ho chata. (mm. tjhatiso).
Chatsi (cha-tsi) /vivicious/ E tletseng bophelo le matjato; e mafolofolo ka ho bua le
ka seemo sa kelello. Mohl. Ngoana enoa ha a mmele o batsi feela, ebile o kelello e
chatsi haholo. (bap. batsi, nonopetse, chahlo) (mm. tjhatsi).
Che (che) /no/ Lentsoe le sebedisoang ho bontsha khanyetso kapa ho hana seo ho
buuwang ka sona kapa se etsahalang. (bap. hohang) (mm. tjhe).
Che (//) /burn/ Mohl. E tle e che feela ke tla o lokisa. Ha e che hobane mollo o tuka
hantle. Re batla hore sefate sena se che. (mm. tjhe).
Chebahalo (che-ba-ha-law) /attractiveness, gorgeousness/ Ketso ya ho shebahala:
ho ba boemong bo hohelang ba sebopeho sa mmele le tshobotsi ya sefahleho; ho
rateha ka baka la bohloeki le moaparo o motle; pono e ntle e kgotsofatsng mahlo a
mmohi; ho rateha ka baka la botle le sebopeho. (mm. tjhebahalo).
Chebano (che-ba-naw) // Ketso le ketsetsano ya ho shebana: ho lebisa leihlo ho
motho, le motho a lebisa leihlo ho wena. (mm. tjhebano).
Chebeho (che-be-haw) /lookable, shape/ Ketso ya ho shebeha kapa ho ba boemong
ba mmele ba ho kgahla leihlo ka baka la botle kapa ho apara hantle. (mm. tjhebeho).
Chebello (che-bel-law) /watching, viewing/ Ketso ya ho shebella kapa ho lebisa
leihlo ketsahalong e itseng kapa nthong e itseng. (mm. tjhebello).
Chebisiso (che-bi-si-saw) /analysis/ Ketsisiso ya ho sheba kapa ho sheba hantle ka
hloko e kgolo. (mm. tjhebisiso).
Chebo (che-baw) /a look/ Ketso ya ho sheba: ho bula mahlo bakeng sa ho tadima; ho
bula mahlo bakeng sa ho a lebisa nqa ya se bonoang; ho batlisisa ka mahlo.
Chebo (che-baw) /view point, an idea/ Ketso ya ho sheba kapa ho bontsha maikutlo
ka ketsahalo kapa ntlha e itseng. (mm. tjhebo).
Che-bo (che-bo) /exclamation: no, no!/ Lekgotsa le bontshang ho hana ka botlalo
seo ho buuwang ka sona. Lentsoe le sebedisoang ho hanyetsa puo kapa ketsahalo e
itseng. Ho latola kapa ho latolela. Hohang!
Checha (che-cha) /withdraw, go backward/ Ho ya morao kapa ho tsamaya ka
santhao. Ho baleha ka ho kgoecha. (mm. tjhetjha).
Cheche (chi-chi) /old or red wood, leucosidea sericea/ Mofuta wa sefate o nang le
bofubedu o hlahang kapa melang dithabeng kapa letsoapong le pela dilomo, ebile se
sebedisoa haholo bakeng sa patsi . /bon. Dicheche/ (mm. tjhetjhe).
Checheello (chi-chi-el-law) /indiscriminate/ Ketso ya ho shesheella kapa ho nka
kaofela ntle le ho kgetha. Ho nka ntle le ho kgetholla; ho qotsa kapa ho ngoatha
mmoho le ho sa batlahaleng. (bap. shesheello) (mm. tjhetjheello).
Chechella (che-chel-la) /retreat, go backward/ Ho kgutlela morao ka baka la ho
baleha ntoa; ho suthisa mmele ohle kapa karolo ka ho lebisa nqa enngwe.
Chechello (che-chel-law) /retreat/ Ketso ya ho chechella: ho kgutlela morao ka baka
la ho baleha ntoa; ho suthisa mmele ohle kapa karolo ka ho lebisa nqa enngwe.
Chechile (che-chi-le) // Bokgale ba ho checha. (mm. tjhetjhile).
Chechisa (che-chi-sa) /reverse/ Ketsiso ya ho checha kapa ho etsa hore ntho e ye
morao. Ho kgoechisa kapa ho isa morao. (mm. tjhetjhisa).
Chechisana (che-chi-sa-na) // Ketsetsano ya ho checha (mm. tjhetjhisana).

67
 68

Chechisano (che-chi-sa-naw) // Ketso ya ho chechisana. (mm. tjhetjhisano).

Chechisoa (che-chi-swa) // Boetsuwa ba ho checha. (mm. tjhetjhiswa).
Chefu (che-fu) /poison, toxin/ Motsoako o nang le makumane a ka bolayang kapa a
ka holofatsang mmele ha a jewa kapa a newa. Motsoako o bolayang, o entsoeng ka ho
kopanya meriana e kotsi bakeng sa mmele wa motho kapa ntho e phelang. /bon.
dichefu/ (bap. sejeso) (mm. tjhefu).
Cheha (che-ha) /trap/ Ho etsa hore ntho kapa motho a tshoasehe. Ho etsa hore ntho e
tshoaroe ke leraba kapa sefi. (bap. sefi) (mm. tjheha).
Chehile (che-hi-le) // Bokgale ba ho cheha.
Chehiloe (chehiloe) // Boetsuwa ba ho cheha.
Cheho (che-haw) /trapping, ensnaring/ Ketso ya ho cheha: ho etsa hore ntho kapa
motho a tshoasehe. Ho etsa hore ntho e tshoaroe ke leraba kapa sefi. (mm. tjheho).
Chehoa (che-hwa) // Boetsuwa ba ho cheha. (mm. tjhehwa).
Cheholla (che-hul-la) /untrap/ Ketsollo ya ho cheha kapa ho etsa hore sefi se seke sa
tshoasa. Ho tshoasolla kapa ho hakolla lerabeng. (mm. tjheholla).
Chehollo (che-hul-law) /untrapping/ Ketso ya ho cheholla: mokgoa wa ho etsa hore
sefi se seke sa tshoasa. Ho tshoasolla kapa ho hakolla lerabeng. (mm. tjhehollo).
Cheholloa (che-hul-lwa) /untrapped/ Boetsuwa ba ho cheholla.
Chehollotse (che-hul-lu-tse) // Bokgale ba ho cheholla.
Chehollotsoe (che-hul-luts-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho cheholla.
Cheka (chi-ka) /dig/ Ho etsa mokoti fatshe kapa ho tlosa mobu ka ho sebedisa
sesebedisoa se itseng. Ho epa ka ho baka lesoba fatshe. (mm. tjheka).
Cheko (chi-kaw) /excavation, digging/ Ketso ya ho cheka kapa mosebetsi wa ho
etsana le mokoti. Kepo ka ho baka lesoba fatshe. (mm. tjheko).
Cheko (chi-kaw) /girls’ game/ Papadi eo hangata e bapaloang ke banana ka ho thala
mela e nang le masakana fatshe ebe ba sututsa sementu ka leoto leleleng ho se lebisa
masakaneng ohle. (bap. diketo) (mm. tjheko).
Chekolla (chi-kul-la) /exhume/ Ho ntsha tlasa mobu ka ho epa. Ho epolla se
tsetetsoeng kapa se kentsoeng tlasa mobu. Ketsollo ya ho cheka. (mm. tjhekolla).
Chekollo (chi-kul-law) /exhumation/ Ketso ya ho chekolla. Kepollo ya se tsetetsoeng
kapa se kentsoeng tlasa mobu. (mm. tjhekollo).
Chekolloa (chi-kul-lwa) /exhumed/ Boetsuwa ba ho chekolla.
Chekollotse (chi-kul-lo-tse) /exhumed/ Bokgale ba ho chekolla.
Chekollotsoe (chi-kul-lots-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho chekolla.
Chele (chi-le) /burnt/ Bokgale ba ho cha.
Chele (chi-le) /horny, aroused, lustful/ Hoa maikutlo a takatso ya thobalano: ya
batlang ho boka kapa ho bokoa; ya nang le takatso ya pokano kapa thobalano; ya
lakatsang ho kopana le motho e motshehadi kapa e motona bakeng sa motabo. Mohl.
Ebe ke nnete hore monna ha a chele a ka hlokometsa bana ba masea?
Chelete (che-le-te) /money/ Se sebedisoang bakeng sa ho reka kapa ho fapanyetsana
ka se nkuwang le se fanoang; se sebedisoang bakeng sa ho lefa; se emelang moruo wa
naha ha ho bapisoa le dirafjoa kapa dihlahisoa tsa naha tse kenang naheng le tse
tsoang naheng ka phapanyetsano. /bon. Dichelete/ (bap. makgekgeba) (mm. tjhelete).
Chella (chel-la) /lust for/ Ho ba le takatso ya mosadi kapa monna. (mm. tjhella).
Chello (chel-law) /lust, lustfullness, concupiscence/ Ketso ya ho chella. Takatso ya
pokano kapa thobalano. (bap. chele) (mm. tjhello).
Chemola (che-mu-la) /get away/ Ho kgona ho baleha ka lebaka la ho lokolloa,
lokoloha, tlamoloha kapa ho tlamolloa; ho ba boemong ba ho tsoa ditlamong.

68
 69

Chemolo (che-mu-law) /getting away/ Ketso ya ho chemola: ho kgona ho baleha ka

lebaka la ho lokolloa, lokoloha, tlamoloha kapa ho tlamolloa; ho ba boemong ba ho
tsoa ditlamong. (mm. pshemola).
Chenano (che-na-naw) // Ketso ya ho shenana: ho phutha ka tsela eo ntho ebang
nyane haholo; ho phutha ka ho etsa nyane. (mm.tjhenano).
Chenche (chin-chi) /change/ Chelete e kgutlisetsoang ho moreki ka mora ho reka;
masalla a chelete ka mora theko ya thepa. /bon. Dichenche/. (mm. Tjhentjhe).
Cheno (chi-naw) // Ketso ya ho shena: ho phutha kapa ho honyetsa lesela kapa ntho e
itseng ka ho e etsa hore e be nyane. (mm. tjheno).
Chepa (chi-pa) /dig/ Ho etsa mokoti ka ho epa fatshe. (bap. Cheka, epa).
Chepo (chi-paw) /excavation/ Ketso ya ho chepa. (bap. cheko) (mm. tjhepo).
Chesa (chi-sa) /burn, burning/ Ho etsa hore ntho e apareloe ke mollo kapa lelakabe;
ho etsa hore ntho e tuke kapa e hotele. Ho baka kubello. Mael. Bo tsholoa bo chesa,
bo tsohe bo fodile: maikutlo a khalefo a kokobela ha nako e ntse e tsamaya. Mael. Ho
ba phateng tse chesang: ho kula haholo ka tsela eo mokudi a hlolehang ho tsoha
moalong, moo a robetseng teng.
Chesehela (chi-se-he-la) /crave for, desire, covet/ Ho batla ntho e itseng ka mokgoa
o moholo. Ho labalabela haholo. Ho lakatsa ka tsela e kgolo. (mm. tjhesehela).
Chesehelo (chi-se-hel-law) /covetousness, desire/ Ketso ya ho chesehela: tabatabelo
kapa takatso e kgolo haholo. Tabatabelo e sa lokang. (mm. tjhesehelo).
Cheseho (chi-se-haw) /covetousness/ Boemo ba ho batla kapa ho labalabela ntho e
itseng ka tsela e kgolo. Patlo ya ntho e itseng ka tsela eseng ntle. (mm. tjheseho).
Cheseho (chi-se-haw) /eagerness/ Mokgoa le maikutlo a ho batla ntho e itseng ka
matla; tabatabelo ya monahano e kgolo. (mm. tjheseho).
Chesela (chi-se-la) /weld/ Ho kopanya tshepe le tse ding ka sesebedisoa sa ho
kgomathetsa kapa ho mamaretsa ditshepe mmoho. (mm. tjhesela).
Chesela (che-si-la) /to chisel/ Ho thuba, tletleranya kapa ho thuba ka chesele.
Chesela (che-se-la) ) // Ketsetso ya ho chesa. (bap. Chesetsa) (mm. tjhesela).
Chesele (chi-si-li) /chisel/ Se sebedisoang bakeng sa ho petsola, tletleranya kapa ho
thuba ka ho se otla ka hamore. /bon. dichesele/ (mm. tjhesele).
Cheseletsa (chi-se-le-tsa) /to weld/ Ho kopanya tshepe le tse ding ka sesebedisoa sa
ho kgomathetsa kapa ho mamaretsa ditshepe mmoho. (mm. tjheseletsa).
Cheseletso (chi-se-le-tso) /welding/ Mosebetsi wa ho cheseletsa kapa ho kopanya
ditshepe le disebedisoa tse tshoanang le tshepe. (mm. tjheseletso).
Cheselo (chi-se-law) /welding/ Ketso ya ho chesela. (mm. tjheselo).
Chesetsa (chi-se-tso) /ablaze, ignite/ Ho hotetsa kapa ho etsa hore ntho e tuke. Ho
etsa hore naha kapa sebaka se apareloe ke mollo. (bap. hotetsa) (mm. tjhesetsa).
Chesetso (che-sets-aw) /ignition, ablazing/ Ketso ya ho chesetsa kapa ho hotetsa: ho
etsa hore naha kapa sebaka se apareloe ke mollo. (mm. Tjhesetso).
Chesisa (che-si-sa) /cause to burn/ Ketsiso ya ho chesa. Ho etsa hore ntho e che.
Chesitse (che-si-tse) // Bokgale ba ho chesa. (mm. tjhesitse).
Chesitsoe (che-sits-we) // Bokgale le boetsuwa ba ho chesa. (mm. tjhesitswe).
Cheso (chi-saw) /burning/ Boemo ba ho chesa, lakabetsa kapa ho tuka. Ketso ya ho
etsa mollo hore o senye ntho e itseng. (mm. tjheso).
Chi (chi!) /exclamation: completly burnt/ Lekgotsa le bontshang boemo kapa tsela
eo ntho e cheleng ka teng. Ho cha ka botlalo. (bap. lore!) (mm. tjhi!).
Chichirisa (chi-chi-ri-sa) // Ho thella motheong kapa theledisaneng. Tlh. Lentsoe le
nepahetseng la Sesotho ke “thella”. (bap. thella) (mm. tjhitjhirisa).
Chichiriso (chi-chi-ri-so) // (bap. thello) (mm. tjhitjhiriso).

69
 70

Chifona (chi-fo-na) /rural youth night party/ Timiti ya bacha ba mahaeng. Mokete
wa bosiu wa bacha ba metsaneng.
Chitja (chit-ja) /oval like, round/ E sebopeho se sedikadikoe; e nang le mahlakore a
senang sekgutlo kapa lekgutla. (bap. sedikadikoe) (mm. tjhitja).
Chitja (chit-ja) /without horns, hornless/ Hoa kgomo: e hlokang manaka kapa e
senang manaka. Hoa thaba: e sedikadikoe. (mm. tjhitja).
Chitjana (chit-ja-na) /of a cow: hornless/ Hoa kgomo e tshehadi: e hlokang manaka;
eo manaka a yona a leng sio; e hlooho e hlokang manaka. (mm. tjhitjana).
Cho (chaw) /say/ Ho tla ka taba; ho bua hona joale. (bap. Echo) (mm. tjho).
Chochoasedisa (chwa-chaw-se-di-sa) // Ketsiso ya ho choachoasela kapa ho etsa hore
leqeba le be bohloko. Ho etsa hore motho a tsitsinye mmele bakeng sa mmino.
Choachoasela (chwa-chwa-se-la) /dance, jive/ Ho thothometsa mmele kapa ditho tsa
mmele bakeng sa mmino. Ho fochosela bakeng sa mmino wa diletsa. Ho tjeka ka
lebaka la pina kapa mmino. (bap. Mohobelo, mokgibo) (mm. tjhwatjhwasela).
Choachoasela (chwa-chwa-se-la) /painful/ Ho ba bohloko haholo hoa leqeba.
Choachoaselo (chwa-chwa-sel-aw) /painfulness/ Ketso ya ho choachoasela kapa ho
utloa bohloko bo boholo hoa leqeba. (mm. tjhwatjhwaselo).
Choachoaselo (chwa-chwa-sel-aw) /dancing/ Ketso ya ho choachoasela kapa ho
tsitsinya mmele ka ‘baka la mmino wa diletsa. (mm. tjhwatjhwasela).
Choatla (chwa-tla) /break, crash/ Ho petsola ka ho otlanya fatshe kapa ka ho otla ka
ntho e boima. (bap. Thuba, tletleranya) (mm. tjhwatla).
Choatleha (chwa-tle-ha) /breakable/ Ketsahalo ya ho choatla. Boemo ba ho thubeha
kapa ho petsoha ka dikoto. (bap. thubeha) (mm. tjhwatleha).
Choatleho (chwa-tle-haw) /breakage, breaking/ Ketso ya ho choatleha: mokgoa wa
ho thubeha kapa ho petsoha ka dikoto.
Choatlo (chwa-tl-aw) /breakage/ Ketso ya ho choatla kapa ho arola ka ho thuba ntho
e itseng. (bap. thubo) (mm. tjhwatla).
Chobachoba (chaw-ba-chaw-ba) /devious, evasive/ Ho hloka botsitso ka ho se arabe
potso hantle; ho se dulesehe sebakeng seleseng. (mm. tjhobatjhoba).
Chobachobo (chaw-ba-chaw-baw) /deviousness/ Ketso ya ho chobachoba kapa ho
hloka botsitso ka ho se arabe potso hantle kapa ho se dulesehe sebakeng seleseng.
Chobe (cho-be!) /exclamation: sudden disappearance/ Lekgotsa le bontshang ho
nyamela hoa ntho e itseng ka potlako, mokoting kapa hara ntho e itseng. Ho nyamela
hanghang mokoting kapa poteletsaneng. (bap. nyame!) (mm. tjhobe!).
Chobediso (chu-be-dis-aw) /elopment/ Ketso ya ho shobedisa kapa ho nka ngoanana
ke mohlankana ka sheshe ho mo etsa mosadi. Ho nka ka dikgoka. Ho nka motho wa
mosetsana ka dikgoka ho ya mo etsa mosadi. (bap. koetela) (mm. tjhobediso).
Chobela (chaw-be-la) /disappear/ Ho nyamela ka mokoting kapa hara ntho e itseng
ka potlako. Ho kena poteletsaneng. (bap. nyamela) (mm. tjhobela).
Chobelo (chu-be-law) /elopment/ Ketso ya ho shobela kapa ho tsamaya hoa
ngoanana le mohlankana ka sepheo sa ho dula mmoho, joalo ka monna le mosadi ntle
le tumello ya batsoadi. Lenyalo le sa hlohonolofatsoang ke batsoadi. (bap. kwetelo).
Chobola (chaw-bu-la) // Ho bua hampe le motho ka ho se bontshe tlhompho le kgetho
e ntle ya mantsoe. (mm. tjhobola).
Chobolo (chaw-baw-law) /wild woman/ Motho e motshehadi ya sa tsebeng ho bua
hantle le batho. Motho eo kgetho ya hae ya mantsoe e hlokang tlhompho.
Chobolo (chaw-baw-law) /rudeness/ Ketso ya ho chobola: pontsho ya puo e mpe
kgahlanong le motho emong; tshebediso ya mantsoe a mabe kgahlanong le motho;
bohale bo hlokang kelello. (bap. Bochobolo).

70
 71

Choeha (chwe-ha) (choea) // Ho ntsha masepa a metsi ka sebono; ho nyela masepa a

thapileng haholo. (mm. tjhwea, tjhweha).
Choeisa (chwe-is-a) /laxative/ Ketsiso ya ho choeha: ho etsa hore motho a nyele
masepa a metsi kapa a thapileng haholo. (mm. tjhweisa).
Choelello (chwel-lel-law) // Ketso ya ho shoelella: ho shoa mmoho le batho ba
tlamehang ho bolawa; ho shoa ka phoso ka baka la molato wa batho kapa motho
emong. (mm. tjhwello).
Choello (chwel-law) // Ketso ya ho shoella: ho shoa bakeng sa motho ya tlamehang
ho bolawa; ho nka sebaka sa eo a loketsoeng ke lefu. (mm. tjhwello).
Choeso (chwe-saw) /killing of/ Ketso ya ho shoesa kapa ho bolaya. Boemo ba ho
ntsha moya mothong kapa ho fedisa bophelo ba ntho e itseng. (mm. tjhweso).
Choeya (chwe-ya) // Tlh. Lentsoe le nepahetseng ke “choeha” kapa “choea”.
Chofa (chaw-fa) /push/ Ho sututsa ka matsoho; ho isa pele ka matsoho. (mm. tjhofa).
Chofachofana (chaw-fa-chaw-fa-na) /to push repeatly/ Ketsetsano ya ho chofa.
Chofachofano (chaw-fa-chaw-fa-naw) /repeat pushing/ Ketso ya ho chofachofana.
Chofaka (chaw-fa-ka) // Phetako ya ho chofa. (bap. sututsaka).
Chofako (chaw-fa-kaw) // Ketso ya ho chofaka.
Chofana (chaw-fa-na) // Ketsetsano ya ho chofa.
Chofano (chaw-fa-naw) // Ketso ya ho chofana.
Chofile (cho-fi-le) // Bokgale ba ho chofa.
Chofiloe (cho-fi-lwe) // Boetsuwa le bokgale ba ho chofa.
Choko (chaw-kaw) /chalk/ Se se sebedisoang bakeng sa ho ngola leboteng ke
mosuwe, mosuwetsana, morutuwa kapa morutwana. /bon. dichoko/ (mm. tjhoko).
Cholo (chu-law) /said so/ Bokgale ba ho cho. (mm. tjholo).
Chomachomana (chaw-ma-chaw-ma-na) /to form friendship/ Ho etsa setsoalle
hanghang le motho emong; ho ba metsoalle ka nako e kgutshoane.
Chomachomano (chaw-ma-chaw-ma-naw) /friendship making/ Ketso ya ho
chomachomana: mokgoa wa ho etsa setsoalle le motho emong kapelenyana; tloaelo
ya ho ba chomi ya motho emong ntle le bothata. (mm. tjhomatjhomano).
Chomana (chaw-ma-na) /befriend each other/ Ho ba motsoalle le motho emong; ho
etsa setsoalle kapa kamano ya botsoalle. Ho ba chomi ya motho emong.
Chomane (chaw-ma-ne) /befriended, acquinted to/ Bokgale ba ho chomana.
Chomano (chaw-ma-naw) /acquintance, befriend/ Ketso ya ho chomana: mokgoa
wa ho kgema mmoho le motho emong bakeng sa setsoalle; ho ba motsoalle le motho
emong; ho etsa setsoalle kapa kamano ya botsoalle. Ho ba chomi ya motho emong.
Chomi (cho-mi) /friend, acquintance/ Motho eo le amanang le yena ka setsoalle
feela empa ese wa heno kapa wa leloko. Motsoalle wa motho; mokgotsi wa motho
emong. /bon. bochomi/ (bap. motsoalle) (mm. tjhomi).
Chopodisa (cho-pu-di-sa) // Ketsiso ya ho chopoha kapa ho chopola.
Chopodisoa (cho-pu-di-swa) // Boetsuwa ba ho chopola (mm. tjhopodisa).
Chopoha (cho-pu-ha) /slip/ Ho tsoa matsohong ka baka la ho thella, phoso kapa ntle
le boikemisetso. Ho lokoloha ka sepheo sa ho baleha. (bap. chopola) (mm. tjhopoha).
Chopohile (cho-pu-hi-le) // Bokgale ba ho chopoha. (mm. tjhopohile).
Chopoho (cho-po-haw) /slipery/ Ketso ya ho chopoha kapa ho tsoa matsohong ka
baka la ho thella, phoso kapa ntle le boikemisetso. Ho lokoloha matsohong ka lebaka
la ho thella. (bap. chopolo) (mm. tjhopoho).
Chopola (cho-pu-la) /escape/ Ho tsoa ditlamong ka sepheo sa ho baleha kapa ho ja
fatshe. Ho lokoloha kapa ho itokolla ka sepheo sa ho baleha. (bap. baleha) (mm.
tjhopola, chopotse).

71
 72

Chopolo (cho-pu-law) /an escape, breakout/ Ketso ya ho chopola kapa ho tsoa

ditlamong ka sepheo sa ho baleha kapa ho ja fatshe. Ho lokoloha ka sepheo sa ho
baleha. (bap. chopoho, paleho) (mm. tjhopolo).
Chopotse (cho-pu-tse) // Bokgale ba ho chopola. (mm. tjhopotse).
Chora (chaw-ra) /well postured/ Ho ba le mmele o emeng hantle, o molelele, oo
seemo sa ona o otlolohileng. (mm. tjhora).
Chorile (chaw-ri-le) // Bokgale ba ho chora. (mm. tjhorile).
Chorisa (cho-ri-sa) // Ketsiso ya ho chora. (mm. tjhorisa).
Chorisitse (cho-ri-si-tse) // Bokgale le ketsiso ya ho chorisa.
Chorisitsoe (cho-ri-si-tswe) // Boetsuwa ba ho chora.
Chorisoa (cho-ri-swa) // Boetsuwa ba ho chora. (mm. tjhoriswa).
Choro (chaw-raw) // Ketso ya ho chora: ho ba le mmele o emeng hantle, o molelele,
oo seemo sa ona se otlolohileng hantle. (mm. tjhoro).
Chuchisa (chu-chi-sa) // Ho etsa mosebetsi wa mochuchisi. (bap. mochuchisi).
Chuchiso (chu-chi-saw) // Ketso ya ho chuchisa. (mm. tjhutjhiso).
Chuchumakgala (chu-chu-ma-kga-la) /steam train, locomotive/ Mofuta wa
sepalangoang se seholo, se nang le materoko, o tsamayang ka matla a mashala le
metsi. /bon. dichuchumakgala/ (bap. terene, mafongfonyane) (mm. tjhutjhumakgala).
Chuo (chu-o) /exclamation: go away!/ Lekgotsa le sebedisoang ho laela hore motho,
phoofolo kapa ntho e tsamae. Mohl. Chuo! Ha e tloe mona! Chuo! Ha e ye!

72
 73

Ddd

PALE:
Tlhaku ya bone (4) ya Sesotho. Baqapi kapa bangodi ba pele ba Sesotho ba ne ba
nahana hore tlhaku “D” ha e sebediswe ka Sesotho. Ha se nnete. Tlhaku ya bone ya
puo ya Sesotho e ya sebediswa. E sebediswa ke Basotho mantsweng a mangatahadi
jwalo ka: disa, dutla, dula, duba, diabolosi, dikanyetsa, jwalo jwalo. Batho ba
ngangellang hore tlhaku ena ha e sebediswe Sesothong ba phelekanyeditswe
(indoctrinated) ke badichaba ba neng ba ngola Sesotho ka mora selemo sa 1833!!

Tlhokomediso: ha ngata mantsoe a qalang ka “D” ke mangatafatsi (pluralizer).

Hape, amang a mantsoe a qalang ka tlhaku ena a sebedisoa a le ka bongateng. A
ngatafatsa mantswe a dintho tse itseng, haholo diphofolo, dintho le dimela. Mohlala:
katse=dikatse, pere=dipere, tlou=ditlou, pitsa=dipitsa, sefate=difate, poone-dipoone,
pene=dipene, tjepa=ditjepa, jwalo jwalo. Le ha ho le jwalo, ho ntse hona le mantswe
a semelo/tlhaho a mangata a ka bonngweng a qalang ka tlhaku ena.

D (di) //.
Daniele (ta-ni-e-le) /Daniel/ Buka ya bibele ya bomashome a mabedi le metso e
tsheletseng (26) testamenteng ya kgale.
Deuteronoma (di-ute-raw-naw-ma) /deuteronomy/ Buka ya bohlano (5) ya bibele
testamenteng ya kgale. Tem. Lebitso lena, “deuteronoma” le bolela “tshoantshiso ya
molao” ka puo ya Sesotho.
Di (di) /pluralizing preffix/ Sehlongoapele se ngatafatsang lentsoe kapa mantsoe a
dintho kapa diphoofolo. Mohl. ntja=dintja, kgomo=dikgomo, sepekere=dipekere, jj
Di (di) /they (things)/ Seemedi se sebedisoang ho emela mabitso a ka bongateng a
dintho. Mohl. Di teng kaofela. Di tsamaile le rangoane. Di kgutlile di kgathetse
haholo. Di ntle ha di dutse fatshe.
Dia (dia) /of things: they are/ Seemedi kapa leemedi le bontshang ntho tse ka
bongateng. Mohl. Dia tsamaya. Dia bonahala. Dia kenyeletsoa le tsona.
Ditshoantsho tsa mefuta ya dinonyana tse phatlaladitsoeng bukeng ena ha dia
hatisoa kaofela. Tlh. Ho molemo ho kopanya lentsoe lena ho qoba tlhaloso e sa
utloahaleng ya lentsoe “a” ha e arotsoe ho “di” joalo ka “di a” bakeng sa “dia”.
Dia (di-a) (diha) /cause to fall, plunge, stumbe/ Ho isa fatshe ka sepheo sa ho loana,
natha kapa ho otloa; ho isa boemong bo tlase ka ho tlosa boemong ba boetapele; ho
tlosa mmuso ka dikgoka ka sepheo sa ho kenya o mmuso omong. Ho etsa hore eng
kapa eng e wele. (bap. diha). Tem. Lentsoe le nepahetseng haholo la puo ya Sesotho
ke “ diha” hofeta “dia”. Lentsoe “dia”(they) le sebedisoa haholo joalo ka seemedi se
hlalosang dintho ka bongateng joalo ka: “dia tsamaya”. “Dia baba”. Jj.
Diabanneng (di-a-ban-ne-ng) /man’s confrontation/ Ketso e thata kapa e boima eo
ho nahanoang hore e tshoanetse banna feela. Bothata boo motho a kopanang le bona
bophelong. (bap. seabanneng) (mm. liabanneng).

73
 74

Diabenya (di-a-ben-ya) /lightning/ Kganya e etsoang ke maru a pula nakong ya

dipula tsa letsolo. (mm. liabenya).
Diabolosi (dia-bo-lo-si) /satan/ Moya o kgahlanong le Modimo. Moya o sa batleng
toka, botsitso ba batho lefatsheng, mme o eketsa bokudi le bomadimabe. Lengeloi le
leholo la tahleho le qapileng boikgohomoso le tshenyeho. (mm. liabolosi).
Diala (di-ala) // Se kgonang ho sheba ka ho phatlalla ntle le tshiro. Mael. Mahlo ke
diala ha a je sa motho: mahlo a sheba feela ntle le hore ntho e ntle kapa e mpe; mahlo
a sheba le seo ho sa dumeleheng hore a se shebe.
Dialla (di-al-la) /before daybreak/ Nako pele letsatsi le chaba; hoseng ka meso kapa
ka madungoadungoane. Ka meso.
Diana (di-a-na) /cause each other fall/ Ketsetsano ya ho dia. (bap. dihana).
Didibolotsa (di-di-bo-lo-tsa) /detach, luxate/ Ho mamarolla se mamaretseng ka ho se
hotsula kapa ho se ntsha moo seleng teng. (bap. Qaqapolotsa) (mm. Lilibolotsa).
Didibolotse (di-di-bo-lo-tse) /detached/ Bokgale ba ho didibolotsa.
Didibolotso (di-di-bu-lo-tso) /detachement, luxation/ Ketso ya ho didibolotsa kapa
ho mamarolla se mamaretseng ka ho se hotsula kapa ho se ntsha moo seleng teng.
Didibolotsoe (di-di-bo-lots-we) /detached/ Boetsuwa ba ho didibolotsa.
Didietsa (di-di-ets-a) /ululate/ Ho etsa modidietsane kapa modumo wa tlholo ka
molomo. Ho etsa mohowo wa tlholo ka molomo. (bap. howa, mohowo) (mm.
lilietsa).
Dieha (di-e-ha) /delay/ Ho se fihle ka nako e nepahetseng. Ho fihla ka mora nako e
beiloeng. Ho ba lenama ho etsa ketso e itseng. (mm. lieha).
Diehile ( di-e-hi-le) // Bokgale ba ho dieha.(mm. liehile) .
Diehisa (di-e-his-a) /to delay/ Ketsiso ya ho dieha. (bap. potolohisa) (mm. liehisa).
Diehisitsoe (di-e-hi-sits-we) // Bokgale le boetsuwa ba ho dieha. (mm. liehisitsoe).
Diehisoa (di-e-hi-swa) /delayed/ Boetsuwa ba ho dieha. (mm. liehisoa, diehiswa).
Dieketseng (di-eke-tse-ng) /girl after girl/ Lebitso la ngoana e motshehadi ya
hlahileng ka mora bana ba banana habo. Lebitso la ngoanana eo eleng keketso ho
banana ba teng lapeng labo. /bon. Bodieketseng/ Tem. Ka puo ya Sekone (nguni)
lebitso lena le bolela “ntombifuthi” kapa “ntombizodwa”, ha ka puo ya setswana ba re
ke “ngwanyanakgape”. (mm. lieketseng).
Diela (di-e-la) /retire/ Ho lesela mosebetsi ka lebaka la botsofe; ho emisa ho sebetsa
ka lebaka la boqheku; ho ba madiela. (bap. tielo) (mm. liela).
Diela (di-e-la) (dihela) /deceive/ Ho etsa hore motho emong a lahlehe ka dipuo kapa
diketso tse hlokang nnete; ho lahlehisa ka puo e fosahetseng. (bap. qhekanyetsa).
Diela (di-e-la) /cause to fall/ Ho wisa kapa ho etsa hore ntho kapa motho a wele
fatshe; ho baka ho wela. (bap. wela, wisa, diha, dia).
Diengoane (di-eng-wa-ne) /a girl born during noise of the crickets/ Ngoana
ngoanana ya hlahileng nakong eo seongoane kapa diongoane di neng di bakile lerata
le leholo. /bon. bodiengoane/ (bap. seongoane) (mm. diengwane, seengwane).
Diepeepe (di-e-pe-e-pe) /marvel(s)/ Boemo ba diketsahalo tsa meka le mehlolo;
mehlolo e meholo ka tsela e makatsang. (mm. liepeepe).
Diepetsane (di-epe-tsa-ne) /trouble maker/ Motho e motona ya masene, eo ka nako
tse ngata a dulang a le dikgathatsong. /bon. Bodiepeepe/ (bap. Mmadiepetsane)
Diepollo (di-ep-ul-law) /exhumation/ Ketso ya ho epolla kapa ho ntsha ntho e
epetsoeng tlasa mobu. Ketso ya ho ntsha bafu mabitleng. (bap. Kepollo) (mm.
liepollo).
Difanya (di-fan-ya) /errors, mistakes/ Ketso e tsoileng tseleng kapa e sa nepahalang;
phoso e entsoeng; botlaila bo etsahalang. /bon. Difanya/ (bap. fanya) (mm. lifanya).

74
 75

Difaqane (di-fa-qa-ni) /great slump, tribal wars/ Nako tsa kgale tsa dintoa tsa
merabe tseo di neng di etsahala Afrika e ka Borwa, mehleng ya morena Moshoeshoe
le Chaka. Nako eo tlala e kgolo eneng e rena ka yona: motho a ja motho, ntja e ja ntja,
ho le hobe. (bap. faqana) (mm. lifaqane).
Dife (di-fe) (difeng) /which ones/ Lebotsa le sebedisoang bakeng sa ho tseba tseo ho
buuwang ka tsona di le ka bongateng. (bap. Ding).
Diha (di-ha) /cause to fall, plunge, stumble/ Ho isa fatshe ka sepheo sa ho loana,
natha kapa ho otloa; ho isa boemong bo tlase ka ho tlosa boemong ba boetapele; ho
tlosa mmuso ka dikgoka ka sepheo sa ho kenya o mmuso omong. Ho etsa hore eng
kapa eng e wele. (bap. dia). Tem. Lentsoe le nepahetseng haholo la puo ya Sesotho
ke “ diha” hofeta “dia”. Lentsoe “dia”(they) le sebedisoa haholo joalo ka seemedi se
hlalosang dintho ka bongateng joalo ka: “dia tsamaya”. “Dia baba”. Jj.
Dihaba (di-ha-ba) /vegetable leaf/ Lekgapetla kapa makgapetla a moroho kapa
semela se sebedisoang joalo ka sejo. /bon. Dihaba/ (bap. mahlaku) (mm. lihaba).
Dihalefote (di-ha-le-fo-te) /share cropping/ Bolemi kapa temo eo batho ba babedi
ba dumellanang ho lema tshimo ya emong ka sepheo sa ho fumana chai mmoho;
bolemi ba karolelano boo sepheo sa bona eleng ho thusa monga tshimo ya sa
kgoneng. /bon. dihalefote/ (bap. seahlolo).
Dihaeya (di-ha-e-ya) /miracles/ Boteng ba ketsahalo tse makatsang mmohi kapa
mobohi. (bap. mehlolo, meka, diepeepe) (sheb. Haeya bakeng sa tshebediso).
Dihaka (di-ha-ka) /wisdom teeth/ Meno a hlahang motho ya hodileng kapa ya
fetileng bongoana. Meno a hlahang dilemong tse pakeng tsa 16 le 20. Tlh. Lentsoe
lena le sebedisoa le le ka bongateng nako e ngata. (bap. haka) (mm. lihaka).
Dihele (di-he-le) /hell/ Sebaka seo ho dumeloang hore satane o dula teng; moo rafifi a
dulang teng kapa a tla isoa teng ka tsatsi la kahlolo. Lehae la satane. /bon. Dihele/.
Dihloho (di-hlaw-haw) /news head lines/ Selelekela sa ditaba tse phatlalatsoang.
Dihlong (di-hlo-ng) /shy, shyness/ Ponahalo ya ho tshaba ho bua kapa ho etsa ketso e
itseng. Tlholeho ya ho nka mohato ka baka la ho tshoha kapa ho tshaba batho.
Dihibo (di-hi-baw) /touch game/ Papadi ya ho thetsana ka matsoho mme ya
thitsitseng pele a balehe; ya thitsitsoeng a mathise ya mothitsitseng ho fihlela le yena
a mo thetsa. /bon. Dihibo/ (bap. hiba) (mm. lihibo).
Dihoro (di-haw-raw) /ricketts/ Ponahalo ya masapo a maoto a sa emang hantle ka
baka la lefu le bakoang ke tlhokeho ya lebese kapa bosio ba dijo tse akgang
khalesiamo (calcium). Tshoteho ya masapo ka baka la phepo e mpe. (bap. sehoro).
Dika (di-ka) /surround/ Ho ba ka mahlakoreng ohle a motho kapa ntho e itseng. Ho
loana kapa ho loantsha ka sehlopha. (mm. lika).
Dikadika (di-ka-di-ka) /encapsulate, enclose/ Ho potapota ka mahlakore ohle; ho ba
ka nqa tsohle tsa ntho; ho ba ka mahohle hoa ntho kapa motho. (mm. likalika).
Dikadika (di-ka-di-ka) /sceptic, skeptic, doubtfull/ Ho bontsha pelaelo kapa ho se
dumele ka ho etsa kapa ho bua kgahlanong le. (bap. tsilatsila).
Dikae (di-kae) /date/ Lebotsa kapa lentsoe le bontshang hore moetsi o batla ho tseba
nako kapa letsatsi la kgoedi ho ya ka alemanaka. /bon. Dikae/ Mohl. Ebe o tla fihla
ka dikae? Kajeno ke diake, ngoaneso? (bap. nako) (mm. likae).
Dikanyetsa (di-kan-yets-a) /besiege, encircle, blockade/ Ho futuha ka bongata kapa
mmoho. Ho hlasela sera ka ho futuha ka sehlopha kapa bongata. (mm. likanyetsa).
Dikela (di-ke-la) /to set/ Hoa letsatsi: ho nyamela bophirima. Ho phirima hoa letsatsi.
Diketekete (di-ke-te-ke-te) /multitude, masses/ Palo e kgolo ya batho e tlileng
sebokeng, papading, pitsong kapa kopanong e itseng. Tem. Lentsoe lena le sebedisoa
le le ka bongateng ha le hlalosa boemo ba batho ba bangata. (bap. Sekete).

75
 76

Diketo (di-ke-taw) /playing stones/ Papadi ya ho bapala ka majoana a boreledi

(haholo batho ba batshehadi) a kapjoang ka ho a isa hodimo le tlase ka letsoho. Tem.
Lentsoe lena le sebedisoa le le ka bongateng hangata. (mm. liketo).
Diketso (di-ke-tso) /acts/ Buka ya bohlano (5) ya bibele testamenteng e ncha. /bon. 0/
Dikgetho (di-kget-haw) /elections/ Boemo ba ho kgetha motho kapa ntho etlang ho
etella pele babang ka moso. Ketso ya ho kgetha moetapele kapa baetapele. Ho hlahisa
se ratoang ke bongata ba batho. (mm. likhetho).
Dikgoka (di-kgu-ka) /by force/ Tsela ya ho etsa ntho ka ho sebedisa matla kapa
manganga; ngangello kapa matla a bosula a ho etsa ntho. Tlh. Lentsoe lena le
sebedisoa le le ka bongateng nako e ngata. Bonngwe ba lona ke kgoka. (mm.
likhoka).
Dikoloha (di-ku-lu-ha) /to go around in circle/ Ho potapota sebakeng seleseng ntle
le ho ya pele. Ho tsamaya ka ho potoloha sebaka. (mm. likoloha).
Dikoloha (di-ku-lu-ha) /to be uncertain/ Ho se tsebe se tlamehang ho etsoa ka ho
bua dipuo tse sa utloahaleng le ho etsa diketso tse hlokang botsitso. (bap. tikoloho).
Dikronike (di-kro-ni-ke) /chronicles/ Buka ya bibele ya leshome le metso e meraro
(13) testamenteng ya kgale. Tem. Ha ho tsebahale hantle hore hobaneng bangodi ba
bibele ya puo ya Sesotho ba ne ba sebedisa lentsoe lena “dikronike” ha hona le kgetho
ya lentsoe kapa mantsoe, “ditatellano”, “tlhatlhamano” kapa “ditlhatlhamano”.
Dila (di-la) /paint/ Ho neta lebota kapa ntho e itseng ka mobu kapa pente ya mmala o
itseng ka sepheo sa ho e nchafatsa kapa ho ntlefatsa. (mm. lila).
Dilala (di-la-la) /type of Basotho blanket/ Mofuta omong wa kobo ya Basotho. Tlh.
Leha batho ba rata ho sebedisa lebitso lena le le ka bongateng bakeng sa ntho e le
nngwe, bonngwe ba kobo ena ke “selala”. /bon. dilala/ (mm. lilala).
Dilatsoa (di-lats-wa) /liquor red lips syndrome/ Bofubedu bo hlahang dipuonama ka
lebaka la ho noa joala bo bohale haholo; bofubetsoana bo bonahalang puonameng bo
bakoang ke dino tai tse bohale. /bon. Dilatsoa/ (mm. Dilatswa) Tlh. Lentsoe lena le
sebedisoa le le ka bongateng nako tsohle. (bap. orisi) (mm. lilatsoa, dilatswa).
Dillo (tsa Jeremia) (//) /lamentations/ Buka ya bomashome (24) a mabedi le metso e
mene testamenteng ya kgale. (mm. lillo).
Dilopotsia (di-lo-po-tsi-a) /tithing, offering/ Karoloana ya chai kapa se kotutsoeng
seo ho fanoang ka sona ntlong ya thapelo. Karolo e fumanoeng ka mora ho kotula e
lebisoang kerekeng; monehelo o isoang tlung ya thapelo. Tlh. Lentsoe lena,
“dilopotsia” le sebedisoa lele ka bongateng hangata. (mm. lilopotsia).
Dimakatso (di-ma-kats-aw) /miracles and wonders/ Ketso tse makatsang motho ya
tadimileng. Ketso tsa mehlolo tseo monahano o sa di utloisising hantle. (mm.
limakatso).
Dimakatso (di-ma-kats-aw) /girl born by surprise/ Ngoana, haholo wa ngoanana, ya
makaditseng batsoadi ka ho hlaha ho sa lebelloa pele ho nako kapa kgoedi eo a neng a
tlameha ho tsoaloa ka yona. /bon. bodimakatso/ (bap. semakaleng)
Dimenyamenya (di-men-ya-men-a) /sweets/ Sejo se nang le motsoako wa tsoekere
se sa jelloeng ho kgora empa se jelloa monate kapa boithabiso. (bap.pongpong).
Dimenyane (di-men-ya-ni) /escape/ Ketso ya ho baleha chankaneng kapa ho balehela
bobodu bo entsoeng. Boemo ba ho itahla kapa ho nyamela ka sepheo sa ho qoba
kahlolo. (bap. leba) Mael. Ho ipha dimenyane: ho baleha ka ho nyamela.
Dimo (di-mo) /cannibal/ Seja batho. Motho ya jang batho ba bang. Motho ya jang
nama ya batho. /bon. madimo/ (bap. ledimo) (mm. limo).
Dimo (di-mu) /fairy tale monster/ Sebupuwa sa ditshomong se tshosang ebile se
tshabeha haholo. /bon. Bodimo/ (mm. limo).

76
 77

Dineo (di-neo) /gifted female/ Lebitso la ngoanana kapa motho e motshehadi eo ho

dumeloang hore ona le neo. /bon. bodineo/ (bap. neo) (mm. lineo).
Ding (di-ng) /which ones/ Lentsoe le sebedisoang ho botsa dintho haholo ha di le ka
bongateng. (bap. Dife) Mohl. Ke batla tse ding. Le tlile le ding kajeno?
Ding (di-ng) /what things/ Seemedi se bontsang kapa se sebedisoang joalo ka
lebotsa. Ntho tse feng. (bap. eng) (mm. ling).
Dipakeng (di-pa-ke-ng) /between, in between/ Hara dintho tse pedi kapa tse fetang
palo eo. Hara mahlakore a mabedi. (bap. pakeng).
Dipala (di-pa-la) /silver stripes, heat markings/ Seka mongoapo o hlahang mmeleng
ka baka la lefu le itseng. Seka mongaopo o bakoang ke botenya kapa ho ipikitla pela
mollo kapa mofuthu wa mollo. (mm. lipala).
Dipalo (di-pa-law) /mathematics, maths, arethmetics, physics/ Lefapha la thuto le
sebetsanang le tloso, kopanyo, keketso le katiso ya palo tse itseng. Lefapha la thuto le
itshetlehileng ho botei, bohlale ba tokiso le tlhaloso ya dintho ka sehlale. Tharollo ya
marangrang ka ho sebedisa bohlale. /bon. 0/ (bap. palo, palomola, palohare,
palotshoano, palopatlo).
Dipalo (di-pa-law) /abilities/ Tsebo ya ho etsa dintho kapa ho nahana kapele ka ho
rarolla mathata a itseng. (bap. bohlale) Mohl. Ke monna wa dipalo tse hodimo.
Dipalopalo (di-pa-law-paw-law) /statistics, stats/ Bongata ba dintho ha di balloa
bakeng sa dipatlisiso kapa ho fana ka dikarabo. Ketso ya ho fana ka palo ya dintho
bakeng sa ho bapisa kapa ho etsa dipapiso. (mm. lipalopalo).
Dipapadi (di-pa-pa-di) /sport/ Ketsahalo tsa ho ithabisa ka ho sheba, bapala kapa ho
nka karolo ketsong eo sepheo sa yona e ka bang tlhodisano, boithapoloso kapa tlholo.
Dipesalema (di-pe-sa-le-ma) /psalms/ Buka ya bibele ya leshome le metso e robong
ya testamente ya kgale.
Diprovebia (di-pro-fe-bia) /proverbs/ Buka ya bibele ya bo mashome a mabedi ka
mora buka ya Dipesalema. Tlh. Lentsoe kapa lebitso la Sesotho ke Maele.
Diqhenqhe (di-qhen-qhe) // Seka metsi se tsoang molomong ka baka la ketsahalo e
itseng ya mmele kapa bokudi. Seka lemina se tsoang molomong ka lebaka la bokudi
kapa ketsahalo e itseng ya mmele. Tlh. Lentsoe lena le dula le le ka bongateng.
Diqi (di-qi) /foot steps/ Modumo wa direthe kapa maoto a motho a sa bonoeng; lerata
la direthe kapa bohato ba leoto. (bap. Seqi) (mm. liqi).
Disa (di-sa) /guard/ Ho shebana le mohlape kapa diphoofolo tse ruuwang. Ho alosa
kapa ho etsa mosebetsi wa moalosi. (bap. modisa) (mm. lisa).
Disebo (di-se-baw) /gods’ given baby girl/ Ngoana ngoanana eo batsoadi ba hae ba
dumelang hore ke mpho ya badimo; mosetsana eo ho nahanoang hore o filoe batsoadi
ke badimo. /bon. Bodisebo/. (bap. Lesebo).
Disele (di-se-le) /different ones/ Seqolli se hlakisang ntho tseo ho buuwang ka tsona
ka bongateng ka ho kgetholla hara tse ding. Tse ding ntle le tseo ho buuwang ka
tsona.Tse fapaneng le tse bonoang kapa tse boleloang. (bap. Basele, bosele, sesele,
osele, esele, mosele, lesele) (mm. lisele).
Disene (di-se-ni) /teethless, toothless/ E hlokang meno; e senang meno. Ntle le meno
kapa leino. (bap. Lesako, sesene) (mm. lisene).
Disetsa (di-se-tsa) /to guard for/ Ketsetso ya ho disa. (mm. lisetsa).
Disitse (di-sits-we) // Bokgale ba ho disa. (mm. lisitse).
Disoa (di-swa) // Boetsuwa ba ho disa. (mm. Diswa).
Ditaba (di-ta-ba) /news/ Maemo a tikoloho ha a phatlalatsoa ke boraditaba,
masedinyana, sealemoya le tse ding tse phatlalatsang. Phatlalatso ya diketsahalo tsa

77
 78

tikoloho, sebaka le lefatshe. /bon. Ditaba/ (mm. litaba). Mael. Ho kena ditaba ka
sehlotho: ho ba ditabeng tse sa o ameng ebile o sa mengoa.
Ditebele (di-te-bi-li) /boxing/ Papadi ya ho otlana ka makotofa. Setebele ha se
sebedisoa joalo ka papadi ya ho hlodisana. (bap. Tebela, setebele) (mm. litebele).
Diteboho (di-te-bu-haw) /compliments/ Takaletso ya mahlohonolo, katleho le ntho
tse ntle. (bap. teboho) (mm. liteboho).
Ditolobonya (di-to-lo-bon-ya) /female Basotho musical/ (sheb. Letolobonya bakeng
sa tshebediso).
Ditema (di-te-ma) /Basotho mural decoration/ Mekgabo le mekgabiso ya Basotho e
etsoang matlong a mahaeng ka ho dila, ho neta, ho phara le ho kenya mebala e metle
matlong. Mekgabiso ya ditshoantsho e etsoang ke Basotho matlong a bona. /bon. 0/
Ditemetoane (di-te-me-twa-ni) /tonsils, tonsilitis/ Bokudi bo bakoang ke kokoana
hloko bo ruruhisang mmetso, bo etse hore mmetso o hlolehe ho koenya hantle. Tlh.
Lentsoe lena le sebedisoa le le ka bongateng hangata. (mm. litemetoane).
Ditheohelang (dit-he-u-he-la-ng) /good news/ Hoa ditaba kapa diketsahalo: tse
monate ebile di thabisa haholo. Mael. Tse sa jeseng ditheohelang: ditaba kapa
diketsahalo tse mpe ebile di sa utloise monate. (bap. Mathemalodi).
Dithole (dit-hu-le) /rubbish, garbage/ Tshila ya ntlo e fielehang kapa e fieloang ho
isoa thotobolong. (bap. letlakala, matlakala, lenya). (mm. lithole).
Dolara (do-la-ra) (to-la-ra) /dollar/ Chelete ya United States ya Amerika eo e
sebedisoang hape ke dinaha tse ding tsa lefatshe. /bon. Didolara, ditolara/ (mm.
tolara).
Duba (du-ba) /mess up/ Ho kopanya dintho. Ho kopakopanya ka tsela e sitisang; ho
isa koana le koana; ho ferekanya maikutlo. Mael. Ho duba thankga: ho kopakopanya
maemo a dintho ka lebaka la pherekano. (mm. luba).
Duba (du-ba) /mix/ Ho isa ka tlase ka hodimo, ka hodimo ka tlase. Ho etsa motsoako
o kopane hantle. (mm. luba).
Dubaduba (du-ba-du-ba) /besmirch/ Phetako ya ho duba. (mm. lubaluba).
Dubakanya (du-ba-kan-ya) /disarrange/ Ho kopanya dintho ka tsela e mpe e
hlokang makgethe. Ho ferekanya ka diketso tse hlokang taolo. (mm. lubakanya).
Dubakanyo (du-ba-kan-yaw) /disarrangement/ Ketso ya ho dubakanya kapa ho
kopanya dintho ka tsela e mpe e hlokang makgethe. Ho ferekanya ka diketso tse
hlokang taolo. (mm. lubakanyo, tubakanyo).
Dubile (du-bi-le) // Bokgale ba ho duba. (mm. lubile).
Dubiloe (du-bi-lwe) // Boetsuwa le bokgale ba ho duba. (mm. lubiloe, dubilwe).
Dubisa (du-bi-sa) /mislead/ Ketsiso ya ho duba. Mohl. Ho dubisa thankga. Mael. Ho
dubisa thankga: ho kopakopanya maikutlo a emong ka ho ferekanya kelello.
Dudisa (du-di-fsa) /stay with/ Ketsiso ya ho dula. (mm. lubisa).
Dudisa (du-di-sa) /detain/ Ho koalla chankaneng hofihlela letsatsi la nyewe kapa la
lekgotla ha le kopana.
Dudiso (du-dis-aw) /detention/ Ketso ya ho dudisa kapa ho koalla chankaneng
hofihlela letsatsi la nyewe kapa la lekgotla ha le kopana. (mm. lubiso).
Dubisoa (du-bi-swa) // Boetsuwa ba ho dubisa. (mm. lubisoa, dubiswa).
Duka (du-ka) /to impurify water/ Ho tshilafatsa metsi ka ho a kenya tshila kapa ntho
e sa hloekang. Ho etsa hore metsi a be mabe. (mm. luka).
Dula (du-la) /sit/ Ho beha marao hodima setulo, fatshe kapa ntho e itseng. (mm. lula).
Dula (du-la) /stay/ Ho ba sebakeng se itseng ntle le ho tsamaya. Ho ba sebakeng moo
o ahileng teng kapa moo o tsoaletsoeng teng. Tlh. Lentsoe lena “dula” ke lentsoe la
semelo la Sesotho. Basotho ba dula setulong, ka hoo lentsoe “setulo” hase lentsoe la

78
 79

seafrokanse “stoel” empa ba le adimile Sesothong ha ba fihla ka mora selemo sa

1652; ha ka nqe nngwe ba na le lebitso la bona la se Dutch le bolelang setulo.
Dulela (du-le-la) /represent, deputise/ Ho etsa mosebetsi wa motho ya sio. Ho ba
moetapele nakoana e itseng ka baka la bosio ba ya tshoereng marapo. Ho etsa
mosebetsi wa moetapele ka baka la bosio ba hae. (bap. emela) (mm. lulela).
Dulesehe (du-li-se-he) /unstable, reckless/ Ho hloka botsitso ka baka la ho kula kapa
boemo bo hlokang monate; ho hloleha ho dula sebakeng seleseng. Mohl. Ka mora ho
joetsoa ditaba tse bohloko, Thabo one a sa dulesehe. Mona ha ho dulesehe ka baka
la mocheso. (mm. lulesehe).
Duma (du-ma) /to make sound/ Ho etsa modumo kapa lerata. Ho hlodia. (mm. luma)
Dumedisa (du-me-di-sa) /greet/ Ho botsa motho ka tsa maphelo ha o kopana le yena
kapa ha o fihla sebakeng sa habo. Ho bua mantsoe a tumediso. (bap. tumediso) (mm.
lumedisa).
Dumedisitse (du-me-di-si-tse) // Bokgale ba ho dumedisa. (mm. lumedisitse).
Dumedisitsoe (du-me-di-sits-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho dumedisa.
Dumedisoa (du-me-si-swa) // Boetsuwa ba ho dumedisa. (mm. lumelisoa).
Dumaela (du-ma-e-la) /groan, murmur/ Ho etsa modumo kapa lerata la motho ya
kulang kapa ya bohlokong bo boholo. (mm. lumaela).
Dumela (du-me-la) /good morning, good day, hi, hellow/ Lentsoe le bontshang ho
ananela motho eo o phelang le yena, moahisane kapa motho ofe kapa ofe, ka ho
mmuisa ha o kopana le yena. /bon. Dumelang/ (bap. Fonaneng) (mm. lumela).
Dumela (du-me-la) /accept, agree/ Ho ananela kapa ho amohela ntho ka tsela eo
eleng ka teng. Ho ananela molato kapa phoso. Ho dumellana le qeto e entsoeng.
Dumela (//) /to have faith, belief/ Ho ba le kananelo ka ho tshepa seo motho a
nahanang hore se tla etsahala. Ho ba le mokgoa o bontshang tshepo ho ntho e itseng
kapa ho ketso e itseng. (bap. Tshepa) (mm. lumela).
Dumelang (du-me-la-ng) /good morning! Good day!/ Lentsoe le bontshang ho
ananela batho bao o phelang le bona joalo ka baahisane kapa batho bafe kapa bafe, ka
ho ba buisa ha o kopana le bona nako efe kapa efe ka puo ya Sesotho. (bap.
Fonaneng).
Dumeleha (du-me-le-ha) /acceptable/ E amohelehang, e ananeloang, e molaong kapa
e ka buang kapa ya etsoa ka tloaelo. (mm. lumeleha).
Dumelehe (du-me-le-he) /unacceptable/ E sa amoheleheng: e sa hlokahaleng kapa e
sa ratoeng. E boemong bo hananang le nepahalo kapa tokafalo. Mohl. Boitshoaro ba
hao ha bo dumelehe mohlankana tooe! Ha ho dumelehe ho sotla bana le basadi.
Dumelehile (du-me-le-hi-le) /permissible/ E ka etsoang hobane taelo ya ho e etsa ho
fanoe ka yona. Bokgale ba ho dumeleha. (mm. lumelehile).
Dumella (du-mel-la) /give permission/ Ketsetso ya ho dumela kapa ho fana ka taelo
ya ho etsa ketso e itseng ntle le ho hana. (mm. lumella).
Dumellana (du-mel-la-na) /agree amongst, concur/ Ketsetsano ya ho dumella kapa
ho ba ntsoeleng. Ho ba mahata mmoho. Ho utloana ka puo le. (mm. lumellana).
Dumellane (du-mel-la-ni) // Bokgale ba ho dumellana. (mm. lumellane).
Dumellane (du-mel-la-ne) /disagreeing, incompatible/ Tse sa etseng qeto e
tshoanang; e hanyetsanang le se buuwang kapa sephetho se nkuwang; e hananang le
se batloang.
Dumelletsoe (du-mel-lets-we) /authorised, permitted/ Boetsuwa le bokgale ba ho
dumella. (mm. lumelletsoe, dumelletswe).
Dumelloa (du-mel-lwa) /given permission/ Boetsuwa ba ho dumella. (mm.
lumelloa).

79
 80

Dumisa (du-mi-sa) /cause sound/ Ketsiso ya ho duma. (mm. lumisa).

Dumisetsa (du-mi-sets-a) // Ketsetso ya ho dumisa kapa ho duma. (mm. lumisetsa).
Dumisoa (du-mi-swa) // Boetsuwa ba ho duma. (mm. lumisoa, dumiswa).
Dupa (du-pa) /diagnose/ Ho thola, fumana kapa ho bona bohloko bo tshoereng motho
kapa ntho e kulang. Ho tseba kapa ho akanya se tla etsahala. (bap. modupa, tupo)
Dupella (du-pel-la) // Ketsetso ya ho dupa. (mm. lupella).
Dusa (du-sa) /to show labour signs/ Ho ba le sesupo sa phoofolo e tshehadi hore e ka
tsoala neng kapa neng; ho ba boemong ba ho bontsha, hoa haholo phoofolo kapa
motho e motshehadi, hore peleho ya lesea kapa namane e ka ba neng kapa. (mm. lusa)
Dutla (du-tla) /leak/ Ho tsoa metsi ka baka la lesoba kapa mokoti nthong e itseng. Ho
tsoa metsi lesobeng. (mm. lutla).
Dutlile (du-tli-le) // Bokgale ba ho dutla. (mm. lutlile).
Dutlisa (du-tli-sa) / to cause to leak/ Ketsiso ya ho dutla. (mm. lutlisa).
Dutlisoa (du-tli-swa) // Boetsuwa ba ho dutla. (mm. lutlisoa, dutliswa).

80
 81

Eee

PALE:
Tlhaku ya bohlano (5) ya Sesotho. Yona e tshoere mahokahanyi, maetsi, diemelo,
mareho le tse ding ka ho lekana. Leetsi le qalang ka “E” hangata le fetohela ho “K”
ha eba lereho/lebitso. Mohlala: ema=kemo, ebola=kebolo, edibanya=kedibanyo,
elahloko=kelohloko, enta=kento, eka=keko, eketsa=keketso, eketseha=keketseho,
etsisa=ketsiso, etsetsana=ketsetsano, jwalo jwalo.

E (e) /ee/.
E (e) /objective concord/.
E (i) /is/ Mohl. e ntle, e bohale.
E (e) /this one/ Lesupa le bontshang ntho efe kapa efe e le ka bonngweng, e haufi.
E (e) /that which/ Mohl. E bonahalang e le ntle haholo. E ratang ho loana ka
lebaka le sio. E fapaneng le tseding.
E (e) // Tlhaku e bakang hore amang a maetsi a puo ya Sesotho a fetohele ho
malatodi ha e kenyeletsoa qetellong ya leetsi. Mohl. Tshaba=tshabe, matha=mathe,
nahana=nahane, bona=bone, utloa=utloe, utsoa=utsoe, natha=nathe, thola=thole, jj.
Sena se bolela hore ha ho thoe motho o wa “nahana”, ha ho tshoane le ha ho thoe ha
a “nahane”. Moelelo o fapana haholo ka lebaka la tlhaku “E” e qetellong ya lentsoe.
Ea (ya) /of/ Seemedi se bontshang thuo ka ho supa seo eleng sa motho kapa ntho e
itseng. Mohl. Ea ntate. Ea hao. Ea ka. (mm. Ya).
Eaba (ya-ba) /henceforth, and then/ Ho tloha moo; ka mora moo. (mm. Yaba).
Eabo (ya-baw) /his, hers/ Seemedi se emelang mmuuwa kapa se bontshang thuo ya
motho emong ntle le mmuwi. Ntho eo eleng ya mmuuwa. (bap. tsabo) (mm. Yabo).
Eaka (ya-ka) /my, mine/ Seemedi se bontshang thuo e mabapi le mmuwi ntle le
motho e mong kapa mmuuwa. Ntho eo eleng ya mmuwi kapa moetsi. (mm. yaka).
Eba (e-ba) /dwidle, decline, fade, diminish/ Ho fokotseha hoa boemo bo boholo;
ho fela ka ho ya tlase; ho felloa ke sekgahla sa ho etsa ketso; ho fokotseha hoa
ketsahalo e itseng. Mohl. Ekare bokudi ba hae bo a eba. O bonahala a phetse hantle
ka mora ho eba hoa lehlaba. (bap. kokobela). Tlh. Lentsoe lena, “eba” le batlile le
tshoana le la senyesemane, “to ebb” le ha lona e se sothofatso ya ho eba.
Eba (i-ba) /be, have/ Mohl. Eba le mohau hle ngoaneso. Eba o tla kgutla neng?
Eba re tla mo fumana tje? Eba le maikemisetso ha o batla ho atleha.
Ebaeba (eba-eba) // Ho leketla hoa makala a ditholoana ka baka la ho beha hoa
sefate; ho leketla hoa lekala ka baka la boima ba ditholoana sefateng. Ho imeloa ke
peho ya ditholoana. (mm. Kebokebo).
Ebang (e-ba-ng) /if/ Ka lebaka la, ho tla etsahala se itseng kapa sena.
Ebanyaneng (e-ban-ya-ning) /if by then/ Ka lebaka la; ho tla etsahala se.
Ebe (i-be) /so that, thereafter/ Ka mora moo; ho latele. Ho tloha moo. Mohl. O
tlameha o qale ka ho hlapa ebe o wa ja. O lokeloa ke ho ja pele ebe o wa tsamaya.

81
 82

Ebe (e-be) /interrogative pronoun: are you? Is it?/ Lebotsa le batlang ho tseba se
tlang ho etsahala kapa se etsahetseng. Mohl. Ebe u tla khutla? Ebe bohle ba teng?
Ebe see o se buisoa ke eng? Ebe thato ya hae e tla phethahala tje?
Ebile (e-bi-le) /consequently, and, moreso/ Hofeta moo; hodima moo; hape ho le
ka tsela e itseng. (bap. Lejoale, abile). Tem. Mantsoe “abile” mmoho le “ebile” a na
le phapang e kgolo ka meelelo.
Ebileng (e-bi-le-ng) /consequently/ Hofeta moo; hodima moo.
Ebola (e-bo-la) /to peel/ Ho ntsha kapa ho tlosa lekgapetla: ho ntsha bokahodimo ba
tholoana; ho tlosa se aparetseng bokantle ba tholoana kapa sejalo se nang le
bokantle. (bap qaqapolotsa).
Ebolaka (e-bu-la-ka) /to peel repeatly/ Phetako ya ho ebola kapa ho ntsha kapa ho
tlosa lekgapetla kgafetsa. Ho ebola hangata ka potlako.
Ebolela (e-bu-le-la) /to peel for/ Ketsetso ya ho ebola. Ho ebola bakeng sa.
Eboleloa (e-bu-le-lwa) // Boetsuwa ba ho ebolela.
Eboloa (e-bu-lwa) // Boetsuwa ba ho ebola.
Ebotse (e-bu-tse) // Bokgale ba ho ebola.
Ebotsoe (e-buts-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho ebola.
Echo (i-chaw) /say it/ Ho bolela se batloang; ho bua se lebeletsoeng kapa seo eleng
sona se batlahalang. (bap. Bua).
Edimola (edi-mu-la) /yawn/ Ho ahlamisa molomo ka baka la tlala, mokgathala kapa
boroko. Ketsahalo ya ho ahlamisa molomo ntle le ho o ahlamisa ka bowena. Boemo
ba tlholeho bo bakoang ke phepelo ya moya. (bap. ahlama).
Edimoloha (edi-mu-lu-ha) /to yawn/ Ho ahlamisa molomo ka baka la tlala,
mokgathala kapa boroko. Ketsahalo ya ho ahlama hoa molomo ntle le ho o
ahlamisoa ke moetsi. Puleho ya lehano e etsahalang ka boyona. (bap. ahlama) .
Edimoloho (edi-mu-lu-haw) /yawning/ Boemo ba ho edimoloha: Puleho ya lehano
e etsahalang ka boyona. Boemo ba tlholeho bo bakoang ke phepelo ya moya. (bap.
kedimoloho).
Ee (ye) /yes/ Lentsoe le bontshang ho dumela se buuwang kapa se hlalosoang;
lentsoe le bontshang ho dumellana le polelo ya mmuwi kapa taelo ya mmui.
E-e (air-air) /no, no/ Lentsoe le bontshang ho hanyetsana le se buuwang kapa se
hlalosoang; lentsoe le bontshang ho se dumellane le se etsahalang kapa se buuwang
ke mmui. (bap. Che, che bo).
Eena (ye-na) /him, she/ Seemedi se sebedisoang bakeng sa motho e motshehadi
kapa e motona. (bap. yena). Mohl. Eena o tsamaua le bona. Rona re tsamaya le
eena. Eena le nna rea utloana.
Eeng (ye-ng) (yeng) /lets go/ Lentsoe le sebedisoang ke mmuwi ho laela kapa ho
kopa babuwiswa ho tsamaya kapa ho tloha sebakeng ho ya ho seseng ka bongata.
Mohl. Ha re eeng hle banna nako e tsamaile. Re kopa hore re eeng bohle. Ho itsoe
lona le eeng ka ho panya hoa leihlo. (sheb. yeng bakeng sa tshebediso).
Efe (e-fe) /which one/ Lebotsa kapa lentsoe le sebedisoang ho batla karabo ka ho
qolla ntho hara tse ding. /bon. Dife/.
Efela (e-fe-la) (efeela) /indeed/ Lentsoe le netefatsang se boleloang kapa ketsahalo e
etsahalang.
Efeng (e-fi-ng) /which one/ Lebotsa le qollang ka ho botsa ho batla karabo ho
enngwe ya ntho tse boletsoeng. /bon. Difeng/.
Ehee (e-he-e) /exclamation: thus it! of course yes!/ Lekgotsa le bontshang
kananelo ya nepahalo ya ketsahalo. Lentsoe le netefatsang nepo ya ketso.

82
 83

Eisa (e-i-sa) /to outcast/ Ho nyenyefatsa ka dipuo le diketso kapa ho nyefola motho
ka lebaka la boemo ba hae bo tlase. Ho nkela motho fatshe ka baka la boemo ba hae
bo fatshe kapa diketso tsa hae tse itseng.
Eiseha (e-i-se-ha) // Ketsahalo ya ho isa kapa ho se ratoe ke batho kapa ntho tse
itseng ka baka la seemo se itseng. (bap. keiseho).
Eisitse (ei-si-tse) // Bokgale ba ho eisa.
Eisitsoe (ei-sits-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho eisoa.
Eisoa (ei-swa) // Boetsuwa ba ho eisa. (mm. Eiswa) .
Eitse (e-i-tse) /when he/she/it, after he/she/it/ Lentsoe le bontshang ketsahalo ka
mora ketso e itseng. Boemo bo etsahetseng ka mora ketsahalo e itseng. Mohl. Eitse
hobane a tsamaye, ba sala ba bua ka yena.
Eiye (e-i-ye) /onion leaf/ Lehaba la ananyese le sebedisoang joalo ka senoko se
natefisang dijo kapa ho etsa kgodu e monate motsoakong wa dijo tse phehiloeng;
lehaba la semela sa ananyese. /bon. dieiye/ (bap. ananyese).
Eka (e-ka) /betray/ Ho isa motho boemong bo bobe ka ho mo qhekanyetsa kapa ho
mo phelekanyetsa. Ho etsa hore motho a hlaheloe ke tsietsi ka baka la diketso tsa
moetsi, tse mpe. Ho lahlehisa motho emong ka ho mo kenya kotsing. (bap. rekisa).
Eka (ik-a) /as if/ Lentsoe le akanyang ketsahalo ya dintho kapa boemo ba ketso.
Ekaba (i-ka-ba) /if possible, may you, can be/ Lentsoe le sebedisoang ho botsa ka
boikokobetso ka sepheo sa ho kopa ntho e itseng. Monyetla wa hore se itseng se ka
etsahala kapa sa bolela ntho e itseng. Mohl. Ekaba o mosadi kapa monna?Ekaba o
tla ja hona joale kapa ka phirimana? Ha ho tsotelehe hore ekaba moruti kapa tsotsi
empa re batla nnete.
Ekaka (i-ka-ka) /it seems, seemingly/ Lentsoe le supang ketsahalo e makgatheng a
ho etsahala kapa e kannang ya etsahala ho tloha hona joale. Ho akanya ketsahalo ya
dintho kapa boemo ba ketso ntle le bonnete bo felletseng.
Ekana (e-ka-na) /betray each other/ Ketsetsano ya ho eka: ho isa motho boemong
bo bobe mme le yena a etse ya mo entseng ketso e joalo ka ho mo qhekanyetsa kapa
ho mo phelekanyetsa. Ho baka boemo ba ho eka pakeng tsa batho ba babedi kapa ba
fetang moo.
Ekang (i-ka-ng) /as if/ Ponahalo ya ketsahalo e batlang ho etsahala ka ho akanya
kapa ho nahana ntle le ho tseba.
Ekare (i-ka-ri) /looks like/ Kakanyo ya ho lebella ketsahalo e itseng pele e etsahala
kapa ntle le ho tseba. Mohl. Ekare pula e tla na kajeno.
Ekareng (i-ka-ri-ng) /as if is/ Kakanyo ya ho lebella ketsahalo e itseng pele e
etsahala kapa ntle le ho tseba. Mohl. Ke eng ekareng o wa re tella tje monna!
Eke (e-ke) /thus it!/ Lentsoe le sebedisoang ho nepahatsa seo ho buuwang ka sona
ka ho dumellana le sona ka ho kgotsa. Mohl. Eke! O nepile! Eke! O tla hantle.
Ekeditse (e-ke-di-tse) // Bokgale ba ho eketsa.
Ekeditsoe (e-ke-dits-we) // Bokgale le boetsuwa ba ho eketsa
Ekee (e-kee) /exclamation: thus it! of course yes!/ Lekgotsa le netefatsang bonnete
ba puo kapa ketsahalo e itseng. (bap. ehee).
Ekeke (e-ke-ke) /it will never/ Lentsoe le bontshang hore motho, ntho, ketso kapa
ketsahalo e itseng etla hloleha ho phethahala. (bap. nkeke, nkekebe).
Eketsa (e-ke-tsa) /increase/ Ho etsa hore ntho kapa dintho di be ngata. Ho phaella
ho seo se seng se le teng. Ho ngatafatsa ho tse teng.
Eketsana (e-ke-tsa-na) /to multiply (of leaving things) / Ketsetsano ya ho eketsa:
ho etsa hore ntho kapa dintho di be ngata. Ho phaella ho seo se seng se le teng; ho
ngatafatsa kapa ho atisa ho tse teng. (bap. atisana).

83
 84

Eketsang (e-ke-tsa-ng) Bongata kapa taelo ya ho eketsa.

Eketseha (e-ke-tse-ha) /to increase/ Ketsahalo ya ho eketsa.
Eketsoa (e-kets-wa) // Boetsuwa ba ho eketsa.
Eksoda (ek-so-da) /Exodus/ Buka ya bibele ya bobedi testamenteng ya kgale e
lateloang ke buka ya Genese. Tem. Tlhaloso ya lentsoe kapa lebitso lena, “exodus”
ka Sesotho e bolela phallo e kgolo ya batho ba bangata ho tloha sebakeng seseng ho
ya ho seseng. Sena se bolela hore ho ka sebedisoa lentsoe la Sesotho, “phallo” kapa
“bofalli” bakeng sa lebitso, “eksoda”. (bap. genese).
Ela (e-la) /that one/ Lesupi kapa lentsoe le bontshang ntho e hojana, e le nngwe
kapa e ka bonngweng.
Ela (e-la) /go for/ Ketsetso ya ho ya: ho ya sebakeng sa.
Ela (e-la) /be cautious/ Ho bontsha motho kapa ntho hore e hlokomele ketso kapa
ketsahalo ya bohlokoa kapa kotsi e ka etsahalang. (bap. hlokomela) Mohl. Elahloko
hore o se etse phoso e tshoanang le ya ntatao.
Elahloko (e-lwa-hlaw-kaw) /be cautious, meticulous/ Ho ba hlokolosi kapa ho ba
malala a laotsoe bakeng sa ketsahalo e itseng. Ho sheba ka leihlo le nchocho kapa ho
sebedisa boko ketsong e itseng. Tem. Le ha lentsoe lena, “elahloko” le bonahala le
ho utloahala joalo ka mantsoe a mabedi, ho molemo ho le sebedisa leleleng ho qoba
pherekano ya lentsoe, “ela”. (bap. kelohloko).
Ele (e-le) /that one over there/ Lesupa le bontshang ntho e hojana. Tem. Lentsoe
lena, “ele” le sebedisoa le kopane ha e le lesupa feela.
Ele (i-le) /when it is/ Ha se itseng se le ka tsela e hlalosoang ka tsela e fapaneng; ka
tsela enngwe. Tlh. Lentsoe lena, “ele” le ka sebedisoa ka tsela tse pedi: le arohantsoe
joalo ka, “e le” kapa le sa arohanyoa joalo ka “ele” ntle le ho sebedisoa joalo ka
lesupa. Mohl. Ha ele nna le wena re tla bua Sesotho. Ha ele nngwe e lokile. Ebang
ele tshehadi ke ya e batla.
Ele (i-le) // Mohl. Lebaka ele ho etsa kgang. Ho ne ho se lebaka la ho rohakana,
empa e ne ele ho tella feela.
Eleditse (e-le-di-tse) // Bokgale ba ho eletsa.
Eleditsoe (e-le-dits-we) // Bokgale le boetsuwa ba ho eletsa.
Elelloa (e-lel-lwa) /realise, aware of/ Ho hlokomela ketsahalo kapa ketso e itseng
ka mahlo, kutlo kapa kelello. (bap. kelello).
Eleng (i-le-ng) /that which is/ Ka tsela e itseng ha e hlalosoa ka ho e fapanya le tse
ding; ka mokgoa o itseng ka tlhaloso enngwe. (bap. ele). Mohl. Re bua ka qoabi
eleng ngoanabo mosia. Re dula Mashaeng eleng Fouriesburg ka puo ya Seburu.
Eletsa (e-le-tsa) /advice, admonish, reprove/ Ho fana ka keletso kapa maele ho
motho bakeng sa ho mo thibela ho etsa phoso kapa sebe. Ho fana ka maele kapa
bohlale ka ho bua kapa ho omonya. (bap. kgaruma, laya).
Eletsana (e-le-tsa-na) // Ketsetsano ya ho eletsa.
Eletsang (e-le-tsa-ng) /advisory/ Eo mosebetsi kapa sepheo sa hae eleng ho fana ka
keletso, tharollo kapa bohlale.
Eletsoa (e-lets-wa) // Boetsuwa ba ho eletsa.
Eloa (e-lwa) /that one over there/ Lesupa kapa lentsoe le bontshang motho ya
hojana kapa hole.
Eloahloko (elwa-hlaw-kaw) (eloa-hloko) /noticed/ Boetsuwa ba ho elahloko.
Eloi (e-lo-i) /elohim/ Lebitso le bolelang hore Modimo waka o ntahletseng na?
Ema (e-ma) /stand up!/ Ho tloha fatshe moo ho dutsoeng ka sepheo sa ho hata ka
maoto fatshe. Ho phahamisa mmele o dutseng. Ho otlolla sebopeho sa mmele ka ho

84
 85

beha maoto fatshe. Mael. Ho ema ka ditshetshekoane: ho ba le mmele o motle, o

otlolohileng, o molelele hantle.
Ema (e-ma) /stop!/ Ho laela ntho kapa motho hore a se tsamaye kapa a se buwe; ho
etsa hore motsamao wa ntho e tsamayang o se tsoele pele.
Emang (e-ma-ng) // Bongata kapa taelo ya ho ema.
Emara (e-ma-ra) /conceive, to be pregnant/ Ho ba le ngoana, lekgabunyane kapa
bophelo ba sebupuwa ka popelong. (bap. ima).
Emarisa (e-ma-ri-sa) /impregnate/ Ho etsa hore motho kapa phoofolo e be le
ngoana, lekgabunyane kapa bophelo ba sebupuwa popelong. (bap. ima).
Emela (e-me-la) /wait for/ Ketsetso ya ho ema. Ho ema hofihlela motho kapa se
emetsoeng se fihla.
Emela (e-me-la) /represent/ Ho etsa mosebetsi wa motho ya sio. Ho ba moetapele
nakoana e itseng ka baka la bosio ba ya tshoereng marapo. Ho etsa mosebetsi wa
moetapele ka baka la bosio ba hae. (bap. dulela).
Emella (e-mel-la) /torture/ Ho bua mantsoe a bohloko ho motho kgafetsa; ho etsa
diketso tse mpe nako e telele hofihlela motho kapa ntho e utloa bohloko. Mohl.
Motho a tla re emella! Ke enoa monna o emella mosadi ka mantsoe a tshabehang.
Emellaka (e-mel-la-ka) // Ketsisiso kapa phetako ya ho emella.
Emelletse (e-mel-le-tse) // Bokgale ba ho emella.
Emelletsoe (e-mel-lets-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho emella.
Emelloa (e-mel-lwa) // Boetsuwa ba ho emella.
Emeloa (e-me-lwa) // Boetsuwa ba ho emela.
Emere (e-me-re) /bucket/ Lekotikoti le sebedisoang ho tshela metsi; setshelo se
sebedisoang bakeng sa ho beha metsi. Sesebedisoa se sebedisoang ho tshela metsi sa
tshepe kapa polasetiki. /bon. diemere/.
Emetsoe (e-mets-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho emeloa.
Emisa (e-mi-sa) /to halt, to stop/ Ho etsa hore ntho kapa motho a eme, a se
tsitsinyehe kapa a se tsamaye. Ho ema ntle le ho tsamaya.
Emisana (e-mi-sa-na) // Ketsetsano ya ho emisa.
Emola (e-mu-la) /conceive, to give birth/ Ho tsoala kapa ho ba le ngoana,
lekgabunyane kapa ledinyane popelong ka mora kemaro. Ho beleha ngoana ka mora
ho emara. (bap. tsoala).
Emong (e-mu-ng) /another one, other one/ Seemedi se supang kapa se bontshang
motho ka ho mo qolla ho ba bang. /bon. Babang/ Mael. Ho aha ka tshiba tsa
emong: ho sebedisa bohlale, leano, leqheka kapa kakanyo ya motho emong ho
phethahatsa morero wa hao. /bon. babang/.
Empa (im-pa) /but/ Le ha ho le joalo ka tsela e itseng; ka tsela e fapaneng le eo
emong a e hlalosang ka teng. Mohl. Empa nna ha ke dumellane le wena. O
bonahala a kula le ha empa a kgona ho tsamaya. Empa nna ha ke riatso. Ka palo e
fetang bonne empa e le ka tlase ho tshelela. (bap. mpa ka).
Empa (im-pa) /while, whilst/ Ha ka lehlakoreng leleng ho le ka tsela e fapaneng le
eo ho buuwang ka yona. Mohl. Orata ho bua puo ya senyesemane le ha empa a
badile Sesotho haholo.
Ena (e-na) /this one/ Lesupa le bontshang ntho e haufinyane. (bap. yane).
Enana (e-na-na) /this one here/ Lesupa le bontshang ntho e haufi e le ka
bonngweng kapa e le nngwe ka ho toboketsa. (bap. bane).
Ene (in-ne) /was/ Lentsoe le bontshang bokgale ba seo ho buuwang ka sona. Mohl.
Morena Moshoeshoe ene ele motho ya mosa haholo. Ene ele mang ya tsebang hore
naha ya Lesotho e ka thola boipuso?

85
 86

Eng (e-ng) /what!/ Lebotsi kapa lentsoe le botsang ka ho batla karabo ka tsela e
hlokang tlhompho. Lebotsa la tello kapa la ho halefa.
Eng-kapa-eng (ing-ka-pa-ing) /anything/ Ho hong le hohong ho teng, hoo ho
buuwang ka hona, ho fumanehang kapa ho tholahalang. (bap. neng-kapa-neng)
Eng-le-eng (ing-le-ing) /anything/ Ho hong le hohong ho teng, hoo ho buuwang ka
hona, ho fumanehang kapa ho tholahalang. (bap. neng-kapa-neng).
Eno (e-nu) /that one/ Lesupa kapa lentsoe le bontshang kapa ho supa motho kapa
ntho e hojana (bap. enono).
Enngwe (en-ng-we) (enngoe) /another one/ Lentsoe le bontshang ntho ka ho e qolla
ho tse ding tse ngata. /bon. tseding/. (bap. emong, seseng).
Enoa (e-nwa) (enwa) /this person/ Lesupi kapa lentsoe le bontshang kapa supang
motho ya haufinyane haholo.
Enoa (in-wa) /drink/ Taelo ya ho noa. Ho bolella mmuiswa ho koenya metsi kapa
lero.
Enono (e-nu-nu) /exactly that one/ Lesupi kapa lentsoe le bontshang kapa ho supa
motho kapa ntho e hojana ka ho toboketsa. (bap. eno).
Enta (ent-a) /immunise, inject, inoculate/ Ho hlaba ka nale kapa nalete ka sepheo
sa ho fedisa mafu kapa lefu le itseng. (bap. kento).
Ente (en-te) /injection, syringe, needle/ Sesebedisoa se jarang moriana o itseng, se
sebedisoang ho hlaba mokudi kapa motho ya nang le bohloko bo itseng. Sesebedisoa
se thusang ho enta mokudi ka sepheo sa pheko kapa motho ya batlang ho kenya
sethethefatsi mmeleng. /bon. Diente/.
Entse (en-tse) /did, done/ Bokgale ba ho etsa. (bap. etsa).
Entsoe (ents-we) /done/ Bokgale le boetsuwa ba ho etsa. (bap. etsahatsa).
Eo (e-o) /that person/ Lesupi kapa lentsoe le bontshang kapa le supang motho ka ho
bontsha tello kapa ho se hlomphe
Eohle (yo-hle) /whole/ Lentsoe le bontshang kakaretso ya ntho ka botlalo ba yona.
Eona (yaw-na) /it (anything)/ Seemedi se bontshang ntho kapa se sebedisoang
bakeng sa lebitso la ntho e itseng ntle le ho le bitsa.
Epa (ep-a) /dig/ Ho etsa mokoti; ho cheka mobung ka sepheo sa ho etsa mokoti kapa
ho bula fatshe.
Epela (ep-el-a) /bury/ Ho kenya tlasa mobu. Ho kenya mofu tlasa mobu ka lekese
kapa ntle le lona. Ho pata tlasa mobu. Ketsetso ya ho epa.
Episa (ep-is-a) /to cause to dig/ Ketsiso ya ho epa.
Episoa (e-pi-swa) // Boetsuwa ba ho epa kapa ho episa.
Epolla (epul-la) /exhume/ Ketsollo ya ho etsa mokoti; ho cheka mobung ka sepheo
sa ho ntsha se ka tlasa mobu kapa se epetsoeng.
Esaia (e-sa-ya) /Isaiah/ Buka ya bibele ya mashome a mabedi le metso e meraro ka
mora buka ya Sefela sa difela. Tem. Isaia ke moprofeta ya phetseng dilemong tsa bo
740, Jerusalema, pele ho tlhaho ya Morena Jesu, mme a ruta dilemo tse mashome a
mane nakong tseo.
Erekisi (e-re-ki-si) /pea/ Mofuta wa semela seka nawa, se polokoe, se setala se
hlahang ka nako tse ngata tsa selemo. (bap. nawa).
Esale (e-sa-li) /ever since/ Ho tloha nakong e itseng e sa boleloeng; kgale ho tloha
nako e fetileng.
Esdrase (es-dra-se) /Ezra/ Buka ya bibele ya leshome le metso e mehlano kamora
dikoronike.
Ese (e-si) /not/ Lentsoe le sebedisoang ho hanyetsa kapa le sebedisoang joalo ka
lelatodi kapa lefetodi. Mohl. Ke batla joala ese lebese. O bua ka molomo, ese nko.

86
 87

Esebeng (e-se-be-ng) /only to find that/ Lentsoe le sebedisoang hore ha ntho kapa
ketsahalo e itseng e sa etsoe ho tla etsahala se itseng. Mohl. O tlameha ho rapela ka
nako tsohle esebeng wa keneloa ke satane.
Esekiele (ese-ki-ele) /Ezekiel/ Buka ya bibele ya bomasheme a mabedi le metso e
mehlano (25) testamenteng ya kgale.
Esele (i-si-li) /different one/ Enngwe ntle le e lebeletsoeng. E fapaneng le e
batloang kapa e lebeletsoeng. Seqolli se hlakisang ntho eo ho buuwang ka yona ka
ho kgetholla hara tse ding.
Esele (e-se-le) /donkey, an ass/ Mofuta wa phoofolo ya hae e thokoa kapa thokoana
ya sebopeho sa pitsi empa yona e le nyane. Seruuwa, seka pitsi, se se thokoa kapa se
se sootho ka mmala, empa se le kgutshoanyane hofeta pitsi; se sebedisoang bakeng
sa ho belesa meroalo e boima. (bap. pokola, tonki).
Esemesa (e-se-me-sa) /to SMS, message by cellular phone/ Ho romella molaetsa
ka fonofono ya letheka; ho romella puo kapa tsebiso ka fonofono ya lethaka; ho
ngola molaetsa o fitisoang ka fonofono ya letheka. Tlh. Lentsoe kapa ditlhaku tsena
ke tsa sejoalejoale tse tsamaisanang le theknoloji ya kajeno.
Esemeso (e-se-me-saw) /SMSing/ Ketso ya ho esemesa: ho romella puo kapa
tsebiso ka fonofono ya lethaka; ho ngola molaetsa o fitisoang ka fonofono ya
letheka. /bon. Di-esemese/.
Eseng (I-si-ng) /not that/ Lentsoe le sebedisoang ho bontsha khanyetso mabapi le
ketsahalo kapa boemo bo itseng: lehanyetsi. Lentsoe le sebedisoang ho hanyetsa
kapa le sebedisoang joalo ka lelatodi. Mohl. Re itse re batla joala, eseng lebese.
Rona re ja dihoapa le mantatana, eseng pere. Seo eseng Sesotho se a utloahala. Seo
se seng teng ha re bue ka sona hona joale.
Esere (e-se-re) /maybe not/ Ka mohlomong; ka tsela enngwe. Mohl. O tlameha ho
dula o le malala a laotsoe esere dira tsa fihla o robetse.
Esita (e-si-ta) /even/ Le ha ho le joalo; le ka tsela e tshoanang le ya. Mohl. Ke re
bohle ha re a loka esita le mopapa.
Esitana (e-si-ta) /even/ Le ha ho le joalo; le ka tsela e tshoanang le ya. Mohl. Bohle
ha re a loka esitana le moruti wa heno.
Eso (e-saw) /mine: of a thing/ Seemedi se bontshang hore thuo ke ya mmuwi kapa
ya bo mmuwi.
Eso (e-saw) /not yet/ Lentsoe le sebedisoang ho hanyetsana le ketsahalo kapa boemo
bo sa phethahalang ka ho hanyetsana le bona. Mohl. Ha re batle eso holeng. Re
batla eso tshilafatsoeng. Eso lokeng yona e ka kgutlela ho monga yona.
Esong (e-saw) /not yet/ Lentsoe le sebedisoang ho hanyetsana le ketsahalo kapa
boemo bo sa phethahalang ka ho hanyetsana le bona ka ho toboketsa. Mohl. Ha re
batle esong ho hole. Re batla esong ho tshilafatsoe. Esong ho loke yona e ka
kgutlela ho monga yona. Esong ho fihle hona joale e kgutlele morao.
Esthere (ese-the-re) /Esther/ Buka ya bibele ya leshome lemetso e supileng (17)
testamenteng ya kgale.
Eta (e-ta) /visit/ Ho ya sebakeng se itseng. Ho chaka.
Etela (e-te-la) /to visit/ Ketsetso ya ho eta.
Etella (e-tel-la) /precede/ Ho ba ka pele kapa wa pele ho etsa ketso e itseng; ho ba
boemong ba ho ba pulamadiboho ka mokgoa o itseng; ho ba moetapela wa boemo.
Eteloa (e-te-lwa) // Boetsuwa ba ho etela.
Etetse (e-te-tse) // Bokgale ba ho eta.
Etetsoe (e-tets-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho etela.
Etile (e-ti-le) // Bokgale ba ho eta.

87
 88

Etla (e-tla) /it will, shall/ Lentsoe le bontshang ketsahalo e etsahalang nako e tlang
kapa kamoso. (bap. otla). Mohl. Etla bonahala hosane. Re utloile hore etla hosane.
Etla (e-tla) /come/ Ho etsa hore ntho kapa motho a atamele haufi. Ho laela
mmuiswa hore a atamele ke mmuwi.
Etlang (e-tla-ng) /come all) Bongata kapa taelo ya ho tla: ho bolella bongata ba
batho ho atamela haufinyane. /bap. tlong/.
Etlare (e-tla-re) /when, thereafter/ Ka mora ketsahalo e itseng; ho tloha moo kapa
ka mora moo. Mohl. Etlare ha le bona maru a mangata, ebe le tla hae.
Etlere (e-tle-ri) /while/ Nakong eo ho ntseng ho etsahala se itseng. Mohl. Etlere ha
o ntse o bala buka ena. Etlere ha o ntse o bua, o se lebale ho pheha.
Etlo (e-tlo) /come, come on/ Ho etsa hore ntho kapa motho a atamele haufi. Ho laela
mmuiswa hore a atamele ke mmuwi. Mohl. Etlo koano wena ngoanana tooe!
Etlong (e-tlo-ng) /come all/ Bongata kapa taelo ya ho tla; ho bolella bongata ba
batho ho atamela haufinyane. /bap. etlang/. Mohl. Etlong bohle monyako o butsoe.
Etsa (ets-a) /do/ Ho bopa ketso, ntho kapa ho sebetsa ka tebello le sepheo sa ho
fumana se itseng. Ho fetola boemo ka ho bua kapa ho sebetsa; ho bontsha ketsahalo
ka dipuo kapa ka mosebetsi.
Etsahala (etsa-ha-la) /happen/ Ho hlaha hoa boemo bo hohelang mahlo. Ho hlaha
hoa ketso e sa lebelloang kapa e lebelletsoeng. Boemo ba se nkang sebaka kapa se
tsoelang pele.
Etsahalang (etsa-ha-la-ng) /what is happening?/ Se itshetlehileng hodima
ketsahalo; se bonoang ke mmohi kapa babohi ka mahlo a bona ha se tsoela pele kapa
se etsahala. Mohl. Keng se etsahalang mo? Ho etsahalang mona lapeng.
Etsahatsa (etsa-ha-tsa) /implement, fulfilment/ Ho etsa hore ntho e itseng e
bonahale ka ho nka mohato kapa ho sebetsa. Ho phethahatsa se lebeletsoeng.
Etsahetse (e-tsa-he-tse) /happened, implemented/ Bokgale ba ho etsahatsa.
Etseletsa (etse-le-tsa) /accuse falsely/ Ho buela wa heno leshano. Ho bua leshano ka
motho emong hose joalo.
Etsetsa (etse-tsa) /do for/ Ketsetso ya ho etsa; ho etsa ketso e itseng bakeng sa
motho kapa ntho enngwe.
Etsoa (ets-wa) /done/ Boetsuwa ba ho etsa. (bap. entsoe). (mm. etswa, entswe).
Etsoe (ets-we) (etswe) /moreover/ Ho tloha moo; ntle le moo; hofeta moo; ka tsela
eo; ka hofeta ka moo ho boleloang kapa ho hlalosoang kateng.
Etsolla (etsul-la) /undo/ Ho etsa ketso kapa boemo bo kgutlele maemong a sona a
pele kapa setloaeding.
Etsuwa (ets-u-wa) (etsuoa) /being done/ Boemo ba ho etsa nakong ya honajoale
kapa kamoso . (bap. Etsoa, entsoe). Mohl. Ena yona e tla etsuwa hona joale kapa
hosane. E tla etsuwa neng? E tla etsuwa hosane.
Etsuwe (ets-u-we) (etsuoe) /done/ Boetsuwa ba ho etsa.
Eu (e-u) /exclamation: is that so!/ Lekgotsa le bontshang ho makatsoa ke taba kapa
ketsahalo e boleloang.
Ewa (e-wa) (eoa) /collapse, fall/ Ho ya fatshe ka lebaka la ho diwa ke ntho e itseng;
ho wela fatshe.

88
 89

Fff

PALE:
Tlhaku ya botshelela ya Sesotho. Yona e akga ka mareho le maetsi. Amang a mareho
a thatafatsa modumo ha eba mareho. Mohlala: fana=phano, fapanya=phapanyo,
fapohela=phapohelo, faola=phaolo, jwalo jwalo.

F(ef).
Fa (fa) /give/ Ho neha ka letsoho; ho abela ka ho neha; ho neha ka ho arola.
Faboriki (fa-bo-ri-ki) /factory/ Moaho o moholo oo ho hlahisoang kapa ho etsoang
dintho teng. Sebaka sa tlhahiso ya dintho tse itseng. /bon. difaboriki/.
Fadile (fa-di-le) // Bokgale ba ho fala.
Fadiloe (fa-di-lwe) // Boetsuwa le bokgale ba ho fala. (mm. fadilwe).
Fadimeha (fa-di-me-ha) /to be sleepless, to be vigilant/ Ho dula mahlo a butsoe ntle
le ho robala; ho se robale ka baka la mosebetsi kapa morero o itseng; ho ba malala-a-
laotsoe.
Fadimeho (fa-di-me-haw) /sleeplessness, vigilance/ Ketso ya ho fadimeha kapa ho
dula mahlo a butsoe ntle le ho robala. (bap. phadimeho).
Faea (fa-ya) /mix/ Ho kenya phofo metsing a belang ka sepheo sa ho pheha bohobe
kapa ho etsa papa. Kopanyo ya phofo le metsi a belang. Tlh. Lentsoe le nepahetseng
ke “faha” eseng “faea”.
Fafatsa (fa-fa-tsa) /springle/ Ho tshela metsi ka letsoho kapa ntho e itseng hodima;
ho tshela senoko hodima sejo; ho tshela moriana hodima ntho e itseng.
Fafatsa (fa-fa-tsa) /drizzle/ Ho na hoa pula e nyane haholo; ho otla hoa lefafatsane;
ho wa hoa marothodi a manyenyane haholo a pula.
Fafi (fa-fi) /gambling/ Boemo ba ho bapala ka chelete ka sepheo sa ho e thola ese ele
ngata kapa e phaellane ka mora ho fana ka dipalo (numbers) tse itseng ho mochaena;
ho bapala diketo ka chelete ka ho efa mochaena.
Fafoha (fa-fu-ha) // Ketsahalo ya ho fafola: Ho hula letsoho kapa leoto ha bohloko
ka tsela eo ekang lesapo le hotsutsoe manoanyetsong. Ho hula ka ho hotsula.
Fafola (fa-fu-la) // Ho hula letsoho kapa leoto ha bohloko ka tsela eo ekang mosifa
kapa lesapo le hotsutsoe manoanyetsong.
Fafolaka (fa-fu-la-ka) // Phethako ya ho fafola.
Fafoleha (fa-fu-le-ha) // Ketsahalo ya ho fafola: e boemong ha ho fafoloa ha bobebe;
eo holeng bonolo ho hula letsoho kapa leoto la yona ha bohloko ka tsela eo ekang
mosifa kapa lesapo le hotsutsoe manoanyetsong.
Fafoloa (fa-fu-lwa) // Boetsuwa ba ho fafola.
Fafotse (fa-fu-tse) // Bokgale ba ho fafola.
Fafotsoe (fa-futs-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho fafola.
Faha (fa-ha) /water and meal mixture/ Ho kenya phofo metsing a belang ka
sepheo sa ho pheha bohobe kapa ho etsa papa. Kopanyo ya phofo le metsi a belang.
Fahla (fa-hla) /obscure, obstruct, unseeing/ Ho tshiroa hoa leihlo kapa mahlo ka
lebaka la se keneng hara ona; ho tshira leihlo kapa mahlo ho bakang pono e fokolang
ya nakoana. (bap. Foufala). Mael. Ho fahla mmuso ka lehlabathe: ho kgentsha; ho
koatisa; ho utloisa bohloko bo boholo; ho sithabetsa pelo; ho hlabehisa; ho kgopisa;
ho hlokofatsa maikutlo.

89
 90

Fahlile (fa-hli-le) /obstructed/ Bokgale ba ho fahla.

Fahliloe (fa-hli-lwe) /obscured/ Boetsuwa le bokgale ba ho fahla.
Fahloa (fa-hlwa) /obscured/ Boetsuwa ba ho fahla.
Fahoa (fa-hwa) // Boetsuwa ba ho faha. Mael. Pitsa ho fahoa e belang: motho ya
diehang ho nyala kgarebe o tla rakoa mme mohlankana emong a mo nyale pele.
Mosetsana ya tsilatsilang a ka rakoa ke babang mme ba qetelle ba nkile mohlankana
wa hae. (bap. Tlhadietsoe).
Fala (fa-la) /scratch/ Ho ntsha masalla a dijo a thata pitseng ka sefalo; ho sebedisa
sefalo ho ntsha ntho e itseng. (bap. Phalo).
Felehetsa (fe-le-he-tsa) /escort/ Ho tsamaya le motho emong ka sepheo sa ho
mmontsha tsela kapa ho mo thusa; ho ba mmoho le motho leetong.
Falla (fal-la) /immigrate/ Ho tloha sebakeng ho ya ho seseng ntle le morero wa ho
chaka. Ho thota sebakeng seseng kapa bodulong bobong ka sepheo sa ho ya batla
bodulo tulong kapa sebakeng seseng.
Falla (fal-la) /relocate/ Ho ya sebakeng seseng ho tloha ho seseng ka lebaka la
mosebetsi; ho ya nqa enngwe ka mosebetsi.
Fallaka (fal-la-ka) /immigrate repeatly/ Phetako ya ho falla: ho falla hoa batho ba
bangata.
Fallela (fal-le-la) // Ketsetso ya ho falla: ho etsa hore motho kapa ntho e tlohe
sebakeng ho ya ho seseng ntle le morero wa ho chaka. Ho thota sebaka sa ho dula se
fapaneng le seo ho tsuwang teng. Ho batla sebaka se secha sa bodulo.
Fallisa (fal-li-sa) // Ketsiso ya ho falla.
Fallisoa (fal-li-swa) /evicted, relocated/ Boetsuwa ba ho falla: ho tlosa motho moo a
dulang teng ho mo isa sebakeng seseng.
Famo (fa-mu) /type of Basotho dance/ Mofuta wa motjeko wa Basotho o hlaha,
moo ba tjekang, ebile ba famola dinko, ba tsitsinya matheka le marao haholo; mofuta
wa motjeko wa Basotho oo ho fochoseloang bakeng sa khoriana le dikupu tsa
mmino. (bap. Moqapo, focho, mohobelo, mokgibo, choachoasela).
Famola (fa-mu-la) /nasalise/ Ho bua ka nko. Ho sotha nko. Ho bula nko.
Famong (fa-mu-ng) /disco/ Sebaka sa ho fochosela kapa ho tjeka. Sebaka seo ho
letsoang diletsa tsa mmino kapa moo ho nang le mmino wa ho fochosela kapa wa ho
tjeka. (bap. focho).
Famotse (fa-mu-tse) // Ketsahalo ya ho famola: e butseng masoba a dinko; e
sothileng kapa e butseng masoba a dinko. Bokgale ba ho famola.
Famotsoe (fa-muts-we) // Boetsuwa ba ho famola.
Fana (fa-na) /generous/ Ho nehelana ka phahlo, sejo, chelete, ntho efe kapa efe ntle
le ho tsilatsila. Ho neha ka lerato.
Fanana (fa-na-na) // Ketsetsano ya ho fana.
Fanne (fan-ne) // Bokgale ba ho fana. (bap. filoe).
Fanoa (fan-wa) // Boetsuwa ba ho fana. (mm. fanwa).
Fantisa (fan-ti-sa) /put for sale/ Ho etsa dinyehlisetso tse kgolohadi; ho theola theko
tsa ntho tse rekisoang; ho rekisa ka theko e tlase haholo.
Fantisi (fan-ti-si) /sale, auction/ Ketso ya ho fantisa: ho etsa dinyehlisetso tse
kgolohadi; ho theola theko tsa ntho tse rekisoang; ho rekisa ka theko e tlase haholo.
Moo ho nang le dinyehlisetso tse kgolohadi. (bap. theolelo, tonosetso).
Fantse (fan-tse) /erred/ Bokgale ba ho fanya.
Fantsha (fants-ha) /confuse/ Ho etsa ntho kapa motho hore a etse diphoso; ho
tlaidisa le ho etsisa difanya. Ketsiso ya ho fanya.
Fantshoa (fan-ts-hwa) // Boetsuwa ba ho fanya.

90
 91

Fanya (fan-ya) /err/ Ho etsa phoso; ho etsa ketso tse sa batleheng. Mael. Mmesa
mohloane ha a fanye: motho ya lebeletseng ketso e itseng ya bohlokoa eo a sa
tlamehang ho etsa phoso, hohang.
Fanyeha (fan-ye-ha) /swing, sway/ Ho etsa hore ntho e leketle. (bap. leketlisa).
Fanyeha (//) /suspend/ Ho bebofatsa kotlo ya kahlolo ka ho etsa hore ya molato a se
dule chankaneng dilemo tse beiloeng.
Fanyeha (//) /to hang/ Ho bolaya ka ho leketlisa ka thapo molaleng.
Fanyehile (fan-ye-hi-le) // Bokgale ba ho fanyeha.
Fanyehiloe (fan-ye-hil-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho fanyeha.
Fanyehoa (fan-ye-hwa) // Boetsuwa ba ho fanyeha.
Faola (fa-ul-a) /castrate/ Ho poma setho sa botona sa motho kapa phoofolo e tona;
ho tlosa lerete; ho fedisa bonna kapa botona.
Faolla (fa-ul-la) /to provide with saved food/ Ho ntsha dijo kapa mofao o neng o
patiloe kapa o beiloe sebakeng se itseng se sa bonoeng.
Faollela (fa-ul-le-la) // Ketsetso ya ho faolla.
Faolletse (fa-ul-le-tse) // Bokgale ba ho faolla.
Faolletsoe (fa-ul-lets-we) // Bokgale le boetsuwa ba ho faolla.
Faolleloa (fa-ul-le-lwa) // Boetsuwa ba ho faollela.
Faoloa (fa-u-lwa) /castrated/ Boetsuwa ba ho faola.
Faotse (fa-u-tse) /castrated/ Bokgale ba ho faola.
Faotsoe (fa-u-tswe) /castrated/ Boetsuwa le bokgale ba ho faola.
Fapana (fa-pa-na) /disagree/ Ho se dumellane ka puo. Ho hloka tshebedisano
mmoho qetong ya dipuisano kapa ditaba. Ho se utloane ka puo kapa ho hloka
tumellano. Ho ngangisana ka mantsoe.
Fapana (fa-pa-na) /come across/ Ho kopana le motho kapa ntho tseleng empa ho sa
uwe sebakeng seleseng. Ho kopana tseleng.
Fapane (fa-pa-ne) /evil/ E mobe kapa ya diketso tse mpe; ya mekgoa e fosahetseng
tse sa rateheng; ya pelo e mpe. Mohl. Ngoana motho eo o fapane haholo, hle!
Fapantsha (fa-pa-nts-ha) /mislead/ Ketsiso ya ho fapanya: ho kgelosa ntho kapa
motho kgahlanong le emong ka ho mmuwa hampe; ho lahla motho ka dipuo tse mpe.
Fapantshitse (fa-pa-nts-hi-tse) // Bokgale ba ho fapantsha.
Fapantshitsoe (fa-pa-nts-hits-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho fapantsha.
Fapanya (fa-pan-ya) /mislead/ Ho kgelosa ntho kapa motho kgahlanong le emong ka
ho mmuwa hampe; ho lahla motho ka dipuo tse mpe.
Fapanya (fa-pan-ya) /misplace, misfile/ Ho bea ntho moo e sa lokelang teng; ho
kopakopanya dintho ka ho beha madulong a fosahetseng.
Fapanyetsana (fa-pa-nye-tsa-na) /exchange, interchange, reciprocate, swap/ Ho
fana ka ntho bakeng sa ho fumana enngwe; ho kgaohana le ntho e itseng ka lebaka la
ho batla enngwe e tshoanang le yona kapa e batlileng e tshoana le yona; ho fetolelana
mosebetsi ka ho nka wa emong, emong le yena a nke wa hao.
Fapanyetsa (fa-pa-nye-tsa) /interchange/ Ho beha emong kapa seseng sebakeng sa
emong; ho nka sebaka sa emong.
Fapanyoa (fa-pan-wa) // Boetsuwa ba ho fapanya. (mm. fapanywa).
Fapoha (fa-pu-ha) /go astray, irrelevent/ Ho tsoa tseleng; ho bua ntho e sa
hlokahaleng kapa e sa amaneng le eo ho buuwang ka yona; ho tsoa lekoteng; ho
lahleha ka dipuo.
Fapohela (fa-pu-he-la) /sojourn/ Ho kena sebakeng pele ho fihloa moo ho uwang
teng; ho chakela tulo nakoana; ho etela sebaka seo eseng seo ho uwang ho sona.
Fapoheloa (fa-pu-he-lwa) // Boetsuwa ba ho fapohela.

91
 92

Fapohetse (fa-pu-he-tse) // Bokgale ba ho fapohela.

Fapohisa (fa-pu-hi-sa) /mislead/ Ketsiso ya ho fapoha: ho etsa hore motho a etse
phoso kapa a fanye.
Fapohisoa (fa-pu-hi-swa) /misled/ Boetsuwa ba ho fapohisa. (mm. fapohiswa).
Faqa (fa-qa) /to struggle, to fight/ Ho hula ka thata ka baka la tlala e kgolo; ho ba
teng hoa ntoa pakeng tsa batho kapa dinaha.
Faqana (fa-qa-na) // Ketsetsano ya ho faqa.
Faqile (fa-qi-le) // Bokgale ba ho faqa.
Faqisa (fa-qi-sa) /overfeed/ Ho fa sejo haholo kapa hofeta tekanyo. Ho fepa haholo
hofeta kamoo ho hlokahalang ka teng.
Faqisa (//) // Ketsiso ya ho faqa.
Faqisitsoe (fa-qi-sits-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho faqa.
Faqisoa (fa-qi-swa) // Boetsuwa ba ho faqa.
Faredisa (fa-re-di-sa) // Ketsiso ya ho farela.
Faredisoa (fa-re-di-swa) // Boetsuwa ba ho farela
Farela (fa-re-la) /stuck on a tree/ Ho dula kapa ho tshoaseha sefateng bakeng sa ho
wela fatshe; ho se tsebe ho tsitsinyeha ka baka la ho tshoaseha hodima ntho e
hodimo.
Farelo (fa-re-law) /stuckness/ Ketso ya ho farela: ho dula kapa ho tshoaseha
sefateng bakeng sa ho wela fatshe; ho se tsebe ho tsitsinyeha ka baka la ho tshoaseha
hodima ntho e hodimo. (bap. pharelo).
Faretse (fa-re-tse) /stuck/ E tshoasehileng sefateng; e sa kgoneng ho theoha ho tsoa
sebakeng se hodimo.
Fariki (fa-ri-ki) /pig/ Phoofolo ya hae, e mafura; e bohlasoa haholo; e jang joang,
nama kapa ntho tse ngatanyana tse jehang ho yona. (bap. kolobe, hoki).
Fariki (//) /Speckled Mousebird/ Mofuta wa nonyana e soothoana ka mmala; e
fumanoang haholo dibakeng tse bulehileng tsa dihlahla; e phelang haholo ka ho ja
mefuta ya ditholoana. /bon. difariki/.
Farolla (fa-rul-la) /untie/ Ho tshoasolla lerabeng; ho ntsha se hakehiloeng sefateng
kapa sebakeng se hodimo; ketsollo ya farela.
Fasa (fa-sa) /tie/ Ho tlama ka thapo kapa lerapo; ho etsa hore ntho kapa motho a
hloke ho phuthuloha; ho etsa hore ntho e se balehe ka ho e tlama. (bap. bofa).
Fasana (fa-sa-na) /to draw, equal/ Ketsetsano ya ho fasa: ho ba maemong a maleka;
ho lekana ka dintlha papading.
Faseha (fa-se-ha) /stuck/ Ketsahalo ya ho fasa: ho ba boemong ba ho se kgone ho
itshoasolla ka baka la ho tlangoa.
Fasisa (fa-si-sa) // Ketsetso ya ho fasa.
Fasisisa (fa-si-si-sa) // Ketsisiso ya ho fasa.
Fasitse (fa-si-tse) // Bokgale ba ho fasa.
Fasitsoe (fa-sits-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho fasa. (mm. fasitswe).
Fasoa (fa-swa) // Boetsuwa ba ho fasa.
Fasolla (fa-sul-la) /untie/ Ketsollo ya ho fasa: ho etsa hore ntho kapa motho a
phuthulohe; ho etsa hore ntho e kgone ho baleha ka ho e tlamolla.
Fasolloa (fa-sul-lwa) // Boetsuwa ba ho fasolla.
Fasoloha (fa-su-lu-ha) /to be free/ Ketsahalo ya ho fasolla: ho ba boemong ba ho
phuthuloha kapa ho ba ntle le ho tlangoa kapa ditlamo.
Fasolohile (fa-su-lo-hi-le) // Bokgale ba ho fasoloha.
Fata (fa-ta) /dig/ Ho etsa mokoti kapa lesoba mobung; ho cheka lephao kapa
sekgetshe fatshe kapa leboteng. (bap. cheka).

92
 93

Fataka (fa-ta-ka) // Phetako ya ho fata.

Fatela (fa-te-la) // Ketsetso ya ho fata. Mael. Ho fatela morao joalo ka kgoho: ho
sebetsa ntle le tema. Ho etsa ntho e hlokang thuso. Mael. Ha ho tsuonyana phatela
(fatela) nngwe: bophelong motho kamong o tlameha ho ipatlela tse hlokahalang
bophelong ntle le ho tshepa babang.
Fatile (fa-ti-le) /dug/ Bokgale ba ho fata.
Fatisa (fa-ti-sa) // Ketsiso ya ho fata: ho baka ho fata; ho etsa hore ntho kapa motho a
fate fatshe.
Fatisisa (fa-ti-si-sa) /investigate/ Ketsisiso ya ho fata: ho batla ka kelohloko bonnete
kapa nnete ya taba e itseng; ho tsomana le botlalo ba taba. (bap. batlisisa).
Fatisiso (fa-ti-si-saw) /investigation/ Ketso ya ho fatisisa: ho batla ka kelohloko
bonnete kapa nnete ya taba e itseng; ho tsomana le botlalo ba taba. (bap. patlisiso).
Fatshe (fats-hi) /down/ Moo mahlo a shebang tlase ha a tadima; lehlakore le
bapelaneng le le hodimo ka chebeho. Moo maoto a hatang teng. (bap. tlase).
Fatshe (fats-hi) /on the ground, earth/ Moo dimelang di hlahang teng; moo honang
le mobu kapa sebopeho sa lefatshe. /bon. mafatshe/ (bap. lefatshe).
Fatuka (fa-tu-ka) /wipe/ Ho tlosa metsi ka fatuku kapa sesebedisoa se jwalo. Ho
hloekisa ka lesela kapa ntho e hloekisang.
Fatuki (fa-tu-ki) /wiper/ Sesebedisoa sa koloi se tlosang metsi ha pula e na. Seetsoa
se sebedisoang ho tlosa metsi kgalaseng ya sepalangoang. /bon. difatuki/ (bap.
sefatuki) Tlh. mabitso: “fatuki” le “sefatuki” a na le meelelo e tshoanang.
Fatuku (fa-tu-ku) /dish washer cloth/ Lesela la ho phumula sejana kapa sekotlolo ka
ho tlosa mongobo kapa lesoe. /bon. difatuku/ (bap. sefatuki).
Faya (fa-ya) /mix water and mielie/ Ho tshela phofo metsing a belang. (bap. faha).
Feba (fe-ba) /promiscous, fornicate/ Ho bokana le batho ba bangata ntle le lenyalo;
ho ba bonolo ho dumela ho kota kapa ho kotoa; ho ba boemong ba ho bokana ka tsela
e bobebe; ho dumela ho kotoa ntle le khanyetso.
Febela (fe-be-la) /to be adulterous, unfaithfull/ Ketsetso ya ho feba: ho bokana le
batho ba bangata ntle le lenyalo. Ho feba bakeng sa motho emong; ketsetso ya ho
feba kapa ho feba bakeng sa ho utloisa molekane bohloko.
Feberu (fe-be-ru) /fever/ Mocheso o moholo wa mmele o bakoang ke lefu le itseng
kapa boemo bo itseng ba bokudi. Tlh. Batho ba bang ba sebedisa lentsoe, “febere”
bakeng sa “feberu”. Tem. Lentsoe lena, “feberu” ke sothofatso ya lentsoe, “fever”.
Febisa (fe-bi-sa) // Ketsiso ya ho feba: ho baka bofebe.
Fecha (fe-cha) /to move lecherously/ Ho sebedisa mmele ka tsela ya ho hohela
thobalano; ho tsitsinya mmele ka tsela ya ho feba kapa joalo ka sefebe; ho kota kapa
ho boka ka tsela ya ho tsitsinya letheka.
Fechaka (fe-cha-ka) // Phetako ya ho fecha.
Fechana (fe-cha-na) // Ketsetsano ya ho fecha: ho fecha emong mme le yena a feche
ya mo fechang.
Fechile (fe-chi-le) // Bokgale ba ho fecha.
Fechisa (fe-chi-sa) // Ketsiso ya ho fecha: ho baka ho fecha.
Fechoa (fe-chwa) // Boetsuwa ba ho fecha.
Fedile (fe-di-le) /finished/ Bokgale ba ho fela. (bap. qetile).
Fedisa (fe-di-sa) /to end, terminate/ Ketsiso ya ho fela: ho etsa hore ntho kapa
boemo bo itseng bo emise; ho emisa ketsahalo; ho bolaya kapa ho tlosa bophelo.
Fedisa (//) /to terminate service/ Ho emisa mosebetsi wa motho; ho lesa
tshebedisano kapa kamano le. Ho tlohela kamano ya mosebetsi le ramosebetsi.
Fedisana (fe-di-sa/na) // Ketsetsano ya ho fedisa.

93
 94

Feela (fe-el-a) /only, just/ Ntle le maikemisetso amang kapa kgetho enngwe; ka
sepheo se sa tsitsang kapa se hlokang botio; ka ho etsa ketso ntle le lebaka kapa
khopolo e tsitsitseng. (bap. tjee).
Feelo (fi-e-law) /semicolon/ Letshwao le bontshang ho kgefutsa hoa polelo nako e
telele, ebe polelo e tsoela pele. Letshwao le arolang dipolelo tse serapaneng seleseng
tse amanang. (mohl. ( ; ). (bap. kgutlo, kgutloana, makalo, sakana).
Feeloana (fe-el-wana) /comma/ Mohl. ( , ) Letshwao le bontshang ho kgefutsa hoa
polelo nakoana, ebe e tsoela pele; letshwao le sebedisoang ho arola dipolelo kapa
mantsoe a fetang bonngwe. (bap. tlami, sakana, tsejana, potso).
Fefa (fe-fa) // Ho tlosa bokahodimo ba letlalo kapa ntho e mahoashe; ho ebola
bokantle ba ntho e itseng ka ho hohla.
Fefenene (fe-fe-ne-ne) /perfect landing/ Lekgotsa le bontshang ho dula kapa ho
fihla fatshe hoa sefofane ka mora ho fofa. Ho dula ho tsoa hodimo ka tsela e hlokang
tshethiso. Ho dula hamonate ho tsoa hodimo.
Fefenene (//) /helicopter/ Mofuta wa sefofane o hlokang mapheo a tloaelehileng, o
dulang bakeng tse ngata ntle le boema fofane feela. (bap. Seroala-nkgoana).
Fefentse (fe-fen-tse) // Bokgale ba ho fefenya.
Fefentsoe (fe-fents-we) // Boetsuwa ba ho fefenya.
Fefenya (fe-fen-ya) /to speed a car/ Ho kganna sepalangoang ka lebelo le leholo
haholo; ho potlakisa koloi kapa sepalangoang. (bap. pepetla).
Fefenyo (fe-fen-yaw) /speedometer, speed/ Lenakana le botshang lebelo leo
sepalangoang se tsamayang ka lona. Ketso ya ho fefenya.
Fefenyoa (fe-fen-wa) // Boetsuwa ba ho fefenya.
Fefisa (fe-fi-sa) // Ketsiso ya ho fefa.
Fefoha (fe-fu-ha) /wind dispersal/ Ho tsamaya le moya; ho fofisoa ke moya.
Fefohela (fe-fu-he-la) // Ketsetso ya ho fefoha.
Fefohetse (fe-fu-he-tse) // Bokgale ba ho fefoha.
Fefola (fe-fu-la) /to disperse by wind/ Ho nkoa ke moya; ho tsamaisoa moyeng ke
moya; ho sututsoa ke moya sepakapakeng.
Fefolaka (fe-fu-la-ka) // Phetako ya ho fefola.
Fefoleha (fe-fu-le-ha) // Ketsahalo ya ho fefoha: e kgonang ho nkoa, tsamaisoa kapa
ho sututsoa ke moya sepakapakeng.
Fefoloa (fe-fu-lwa) // Boetsuwa ba ho fefola.
Fefotse (fe-fu-tse) // Bokgale ba ho fefola.
Fefotsoe (fe-futs-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho fefola.
Fehelo (fi-hel-aw) /rage/ Ketso ya ho feheloa: pontsho ya bohale kapa ho kgena ho
hlokang taolo. (bap. kgobohello).
Feheloa (fi-hel-wa) /to have rage/ Ho bontsha bohale bo boholo bo hlokang taolo;
ho kgena ka tsela e sa tshoareheng kapa e sa laoleheng. (bap. kgobohelloa).
Fehetsoe (fe-hets-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho feheloa.
Fehla (fe-hla) /stir, mix/ Ho kopanya motsoako ka lefehlo; ho etsa hore ntho di
tsoakehe ka ho duba kapa ho tsitsinya motsoako. (bap. duba).
Fehlile (fe-hli-le) // Bokgale ba ho fehla.
Fehlisa (fe-hli-sa) // Ketsiso ya ho fehla.
Fehlisoa (fe-hli-swa) // Ketsiso ya ho fehla.
Fehloa (fe-hlwa) // Boetsuwa ba ho fehla
Feiki (fe-iki) /fig tree/ Mofuta wa sefate se senyane se behang ditholoana tse
bitsoang ka lebitso la sefate seo. /bon. difeiki/

94
 95

Feisi (fe-isi) /fist/ Letsoho le koetsoeng ho sebedisoa joalo ka sebetsa; seatla ha se

koetsoe se sebedisoa bakeng sa ho tebela kapa ho otla motho. Tlh. Lentsoe le
nepahetseng la Sesotho ke setebele. (bap. setebele).
Fekefa (fe-ke-fa) /dribble/ Ho etsa menyakoe le dikguba ka bolo ya maoto; ho isa
sebapadi seseng sa bolo hodimo le tlase ka ho pikitlaka, sidilaka le ho thellisa bolo.
Fekefo (fe-ke-faw) /dribbling/ Ketso ya ho fekefa: dikguba, menyakoe ka ho pikitla,
sidila le ho thellisa bolo ka leoto.
Fekisa (fe-ki-sa) /to win/ Ho hlola ditlhodisanong: ho feta bao ho phehisanoang le
bona ka ntoa, puo, papadi, tlhodisano kapa ketso tse itseng; ho ba ka pele ka ho nepa.
Fekiso (fe-ki-so) /winning, a win/ Ketso ya ho fekisa: ho hlola ditlhodisanong kapa
papading ya ho batla mohlodi. (bap. phekiso).
Feko (fi-kaw) /disaster/ Boemo bo tshabehang ba ho senya kapa ba tshenyeho e
entsoeng; boemo bo qetang ho etsahala ba meka le mehlolo.
Fela (fe-la) /end/ Ho emisa hoa ketsahalo; ho fihla qetellong ya ntho; qaleho ya
letho; ho qhepha hoa ntho e teng; ho fokotseha ka botlalo. Tlh. Mantsoe, “fela” le
“feela” ha a bolele ntho e le nngwe. Tem. Ho na le Basotho ba bitsang lentsoe lena,
“feditse” kapa “fetsa” eleng puo ya Setswana. Ka puo ya Sesotho sa Borwa (boroa) o
wa “qeta” kapa o “qetile”. Kgetho enngwe ke ho “fedile”. Mael. Ha se mara ha se
ho fela: ha se ho fela kapa qetello ya ketsahalo kapa ketso e itseng. Mael. Se sa
feleng se a hlola: ha ho ketsahalo, boemo kapa ntho e hlokang pheletso.
Felella (fe-lel-la) /cease, expire/ Ho fihla boemong ba qetelo kapa ba ho fela; ho
fihla qetellong ya eng kapa eng.
Fella (fel-la) /end, stop/ Hoa ketso kapa ketsahalo: ho emisa ka nako e itseng; ho se
tsoele pele; ho qetella kapa ho fihla qetellong; ho fihla sekgutlong kapa pheletsong.
Fella (fel-la) /to fit in, match in/ Ho ba boemong ba ho kena sebakeng seleseng
kaofela; ho aneloa ke ntho e nyane kaofela. Mohl. Ekare lejoana lena le tla fella
kahare ho setshelo sena. Re keke ra fella ka hara tekesi ena: ho tletse haholo.
Felleng (fel-le-ng) /wilderness/ Sebaka sa dithaba tse tletseng lehlabathe, se hlokang
metsi; se nang le dimela tse mmaloa. /bon. difelleng, mafella/.
Felletse (fel-le-tse) // Bokgale ba ho fella.
Felloa (fel-lwa) // Boetsuwa ba ho fella.
Feme (fe-me) /firm/ Sebaka sa mesebetsi moo ho etsoang ditlhahisoa tse ngata;
mosebetsi wa basebetsi ba bangata moo ho etsoang dihlahisoa tse ngata haholo
bakeng sa thekiso. /bon. difeme, difemeng/.
Fenetha (fi-nit-ha) /harm, molest/ Ho otla ka ho lematsa haholo; ho natha ka ho
utloisa bohloko bo boholo; ho utloisa mmele wa motho bohloko ka ho etsa ketso e
mpe. Ho hlokometsa le ho sotla ba hlokang matla; ho utloisa ba hlokang molato
bohloko. (bap. Phenetho).
Fenetheha (fe-net-he-ha) /vulnerable/ Ketsahalo ya ho fenetha: ho ba boemong ba
ho tlatlatjoa kapa ho fenethoa ha bobebe.
Fenetheho (fi-nit-he-haw) /vulnerability/ Boemo ba ho fenetheha kapa ho ba
seemong sa ho tlatlatjoa kapa ho fenethoa ha bobebe. (bap. phenetheho).
Fenethile (fe-net-hi-le) // Bokgale ba ho fenetha.
Fenethiloe (fi-ni-thi-lwe) /molested/ Boetsuwa le bokgale ba ho fenetha.
Fenethoa (fi-nit-hwa) /harmed, molested/ Boetsuwa ba ho fenetha.
Fepa (fe-pa) /feed/ Ho fa dijo; ho kenya sejo ka molomong sa; ho matlafatsa ka
phepo kapa dijo.
Fepeha (fe-pe-ha) // Ketsahalo ya ho fepa: e kgonang ho fepjoa kapa e kgonang ho ja
dijo ha di lebisoa molomong.

95
 96

Fepela (fe-pe-ha) /supply, endow, furnish, provide/ Ho thusa ka ho fa kapa ho

ekeletsa ho tloha sebakeng seseng ho ya ho seseng; ho ekeletsa ho se fokotsehang
kapa se ka fokotsehang. Ho eketsa ho se fokotsehang.
Fepile (fe-pi-le) // Bokgale ba ho fepa
Fepiloe (fe-pi-lwe) // Boetsuwa le bokgale ba ho fepa.
Fepjoa (fep-jwa) // Boetsuwa le ketsetso ya ho fapa.
Ferefa (fe-re-fe) /to paint/ Ho neta lebota kapa ntho e itseng ka mobu kapa ferefe ya
mmala o itseng ka sepheo sa ho e nchafatsa kapa ho ntlefatsa. (bap. dila, penta).
Ferefe (fe-re-fe) /paint/ Motsoako o sebedisoang bakeng sa ho nchafatsa ka ho dila;
se sebedisoang bakeng sa ho kgabisa ka ho neta kapa ho dila. /bon. diferefe/
Ferefo (fe-re-faw) /painting/ Ketso ya ho ferefa: ntlefatso ka ho dila kapa ho neta
lebota kapa ntho e itseng ka mobu wa mmala; neto ka ferefe ya mmala o itseng ka
sepheo sa ho e nchafatsa kapa ho ntlefatsa. (sheb. dila, neta, penta).
Fereha (fe-re-ha) /propose love to a girl/ Ho bua le motho ka puo ya ho etsa hore
ebe kgarebe, mohlankana kapa motsoalle ka tsa lerato; ho bua puo ya ho ratana kapa
ya baratani; ho joetsa motho hore o wa mo rata; ho ipuella ho kgarebe kapa
mohlankana. Mohl. Honeng o fereha kgarebe ena: ha a o batle hle monna!
Ferehela (fe-re-he-la) // Ketsetso ya ho fereha.
Ferehile (fe-re-hi-le) // Bokgale ba ho fereha.
Ferehiloe (fe-re-hi-lwe) // Boetsuwa le bokgale ba ho fereha.
Ferehisa (fe-re-hi-sa) // Ketsiso ya ho fereha.
Ferehisoa (fe-re-hi-swa) // Boetsuwa le ketsiso ya ho fereha.
Ferehoa (fe-re-hwa) // Boetsuwa ba ho fereha.
Ferekana (fi-ri-ka-na) /confuse/ Ho etsa hore ntho kapa motho a se nahane hantle;
ho kopanya kelello hore e se nahane hantle; ho kopakopanya hlooho ka mantsoe kapa
diketso tse itseng.
Ferekantse (fi-ri-kan-tse) // Bokgale ba ho ferekanya.
Ferekantsoe (fi-ri-ka-nts-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho ferekana.
Ferekanya (fi-ri-kan-ya) /to confuse/ Ketsiso ya ho ferekana: ho etsa hore ntho kapa
motho a se nahane hantle; ho kopanya kelello hore e se nahane hantle; ho
kopakopanya hlooho ka diketso le dipuo tse itseng.
Ferekanya (fi-ri-kan-ya) /terrorise/ Ho baka morusu naheng le sechabeng; ho etsa
diketso tsa moferekanyi le boferekanyi. Ho etsa mosebetsi wa moferekanyi: ho kenya
moferefere mmusong kapa sechabeng ka ketso tse itseng; ho jala pherekano ka ho
cheha diqhomane. (bap. moferekanyi).
Ferekanyoa (fe-re-kan-wa) // Boetsuwa ba ho ferekanaya.
Ferena (fe-re-na) /to wander/ Ho tsamaya hohle ka sepheo se sio; ho solla ntle le
lebaka le tsitsitseng. Ho etsa diketso tsa ferene.
Ferene (fi-ri-ni) /wanderer/ Motho ya tsamayang hohle ntle le sepheo se tsitsitseng
kapa morero o sio. /bon. Diferene/.
Ferola (fe-ru-la) /propel, trigger/ Ho etsa hore mmele kapa setho seseng sa ona se
tsitsipane ka baka la sejo se jeweng se sa latsoeheng hantle; ho tsitsipana hoa
maikutlo ka lebaka la ditaba tse mpe tse boleloang. Mael. Ho ferola dibete: ho beha
maikutlong a mabe a bakang boikutlo kapa maikutlo a mabe a mmele kapa kelello.
Ferotse (fe-ru-tse) // Bokgale ba ho ferola.
Ferotsoe (fe-ruts-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho ferola.
Fesetere (fes-te-re) /window/ Sebaka sa ntlo se nang le kgalase. Kosene enang le
kgalase e bonahatsang kantle; lesoba le leboteng la ho etsa hore ho bonoe ka ntle le

96
 97

hore moya o kene. /bon. difesetere/ Tlh. Batho babang ba sebedisa lentsoe,
“fensetere”.
Feta (fi-ta) /pass by/ Ho tsamaya pela; ho ba ka pele ka ho tsamaya; ho sia ka ho
tsamaya; ho tsamaya kapele ka sepheo sa ho sia.
Feta (fi-ta) (hofeta) /beside, otherwise/ Ntle le moo; hoseng joalo. Ka lebaka leo le
boleloang. (bap. hosengjoalo). (sheb. Hofeta bakeng sa tshebediso).
Fetana (fi-ta-na) // Ketsetsano ya ho feta: ho tsamaya pela, ka ho siana; ho siana ka
ho tsamaya; ho tsamaya kapele ka sepheo sa ho siana. (bap. siasiana).
Feteha (fe-te-ha) // Ketsahalo ya ho feta: ho ba boemong ba ho kgona ho feta ntho
kapa motho ha bobebe. Ho feta ha bonolo ntle le tshitiso.
Feteletsa (fi-te-le-tsa) /exaggarate, magnify, overstate/ Ho hlahisa le ho phatlalatsa
taba ka tsela eo ekang e kgolo, ntle, kgahleha, mpe kapa nyane hofeta kamoo eleng
kateng; ho hodisa kapa nyenyefatsa chebeho, mokgoa le sebopeho sa ntho hofeta
kamoo seleng kateng. (bap. hasahasa, khasakhaso).
Fetella (fit-el-la) /worsen/ Ho ba mobe hofeta pele; ho etsa tse mpe hofeta pele; ho
ba boemng ba mpefalo e kgolo.
Fetelletse (fi-tel-le-tsi) (fetelletseng) /extreme/ Hoa boemo bo botle kapa bo bobe:
bo hodimo hofeta kamoo ho hlokahalang ka teng; bo fetang tekanyo.
Fetha (fit-ha) /to abort/ Ho bolaya lesea le so tsoaloeng kapa le boemong ba ho
tsoaloa; ho fedisa bophelo ba lekgabunyane le ka popelong kapa le sa tsoa tsoalo; ho
fedisa bophelo pele bo ba teng. (bap. folotsa, nyopisa).
Fetho (fet-haw) /abortion/ Ketso ya ho bolaya lesea le so tsoaloeng kapa le boemong
ba ho tsoaloa; ho fedisa bophelo ba lekgabunyane le ka popelong. (bap. mofethe).
Fethoa (fet-hwa) /aborted/ Boetsuwa ba ho fetha. (bap. fenetha).
Fetile (fi-ti-le) // Bokgale ba ho feta.
Fetisa (fe-tisa) /pass/ Ho tlosa ntho sebakeng seseng ho isa ho seseng.
Fetisa (fe-ti-sa-na) /to drible/ Ho etsa menyakoe le dikguba ka bolo ya maoto; ho isa
sebapadi seseng sa bolo hodimo le tlase ka ho pikitlaka, sidilaka le ho thellisa bolo.
Fetisetsa (fe-ti-se-tsa) /refer/ Ho isa taba pele bakeng sa tharollo ya bothata ba yona.
Fetisetsoa (fe-ti-sets-wa) /referred to/ Boetsuwa ba ho fetisetsa.
Fetisisa (fe-ti-si-sa) /most/ Ka tsela e kgolohadi hofeta tse ding; ka boemo bo
bontshang boholo hofeta amang. Ketsisiso ya hofeta: ka tsela e fetang tseding haholo;
ka tsela e phahameng hofeta tsohle; ka mokgoa o moholo hofeta emeng kapa yohle.
Fetisitsoe (fe-ti-sits-we) /referred/ Bokgale ba ho fetisetsa.
Fetoa (fe-twa) // Boetsuwa ba ho feta: ho siwa ke nthoe itseng.
Fetoha (fe-tu-ha) /to change, repend/ Ho ba sebopehong seseng; ho ba boemong bo
bong; ho ba maikutong amang; ho ba monahanong kapa kelellong e nngwe; ho etsa
dinchafatso kapa maemo a macha.
Fetoha (fe-tu-ha) /to turn/ Ho etsa hore mmele o shebe sebakeng seseng; ho lebisa
mmele nqa e nngwe. Ho etsa hore maemo a nke sebopeho seseng. (bap. phetoho).
Fetoha (//) /transform, revolve/ Ho etsa sebopeho se secha; ho nka tsela e lebisang
tokolohong kapa boemong bo itseng. Ho lebisa boemong bo bocha.
Fetohaka (fe-tu-ha-ka) /restless/ Phetako ya ho fetoha: ho fetoha ha ngata kapa ho
etsa hore mmele o shebe sebakeng seseng; ho lebisa mmele nqa e nngwe.
Fetohela (fe-tu-he-la) /turn against/ Ho ba kgahlanong le; ho se tsamaisane le; ho se
etse ntho e batloang ke.
Fetohile (fe-tu-hi-le) // Bokgale ba ho fetoha.
Fetola (fe-tu-la) /respond/ Ho araba potso; ho fana ka karabo; ho fana ka puo e
batloang; ho lebisa karabo ho mmuwi kapa motho ya botsang.

97
 98

Fetola (fe-tu-la) /translate/ Ho etsa puo e utloahale ka leleme leleng; ho ngola puo e
itseng ka puo ya sechaba seseng. (bap. toloka).
Fetolaka (fe-tu-la-ka) // Phetako ya ho fetola.
Fetolana (fe-tu-la-na) /to communicate/ Ketsetsano ya ho fetola: ho buisana ka
sepheo sa ho fana molaetsa; ho buisana ka sepheo sa ho utloana kapa ho utloisisana.
Fetolela (fe-tu-le-la) /to turn inside out/ Ketsetso ya ho fetola kapa ho tlisa bokahare
kantle, kapa bokantle kahare.
Fetolela (fe-tu-le-la) /to translate/ Ho etsa mongolo kapa puo ya sechaba seseng ka
puo ya bobedi kapa ya badichaba; ho etsa puo e utloahale ka leleme leleng; ho ngola
puo e itseng ka puo ya sechaba seseng.
Fetotse (fe-tu-tse) // Bokgale ba ho fetola.
Fetotsoe (fe-tuts-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho fetola.
Fi (fi!) /exclamation: sudden darkness/ Lekgotsa le bontshang boemo ba lefifi;
seemo sa tlhokeho ya kganya ka botlalo. (bap. lefifi).
Fiedisa (fi-edi-sa) /to sweep correctly/ Ketsiso ya ho fiela: ho tlosa dithole kapa
matlakala moo a sa batlahaleng teng.
Fiela (fi-ela) /sweep/ Ho tlosa dithole kapa matlakala ka lefielo; ho sututsa dithole
mmoho le matlakala; ho hloekisa ka lefielo.
Fifala (fi-fa-la) /to be dark/ Ho fela hoa kganya; ho ntshofala ka baka la tlhokeho ya
letsatsi, kganya kapa lebone.
Fifatsa (fi-fa-tsa) /darken/ Ketsiso ya ho fifala: ho fedisa kganya kapa ponahalo e
ntle; ho baka lefifi ka ho tima lebone kapa sesosa sa kganya. Ho baka lerotho.
Fifatso (fi-fats-aw) /darkening/ Ketso ya ho fifatsa: ho etsa hore ho be lefifi kapa ho
se be le kganya. Ho fedisa kganya kapa ponahalo e ntle; ho baka lefifi ka ho tima
lebone kapa sesosa sa kganya. (bap. ntshofatso, phifatso).
Fifatsoa (fi-fa-tswa) /darkened/ Boetsuwa ba ho fifatsa.
Fihla (fi-hla) /arrive/ Ho ba sebakeng ka nako e itseng; ho ba teng ka nako e
lebeletsoeng; ho re balakatha!
Fihlela (fi-hle-la) /achieve/ Ho thola boemo bo itseng ka mora mosebetsi o itseng; ho
phomella ho atleha. (bap. hofihlela).
Fihlela (fi-hle-la) /reach/ Ketsahalo ya ho fihla. Ho atleha ho fihla sebakeng.
Fihlella (fi-hlel-la) /achieve, accomplish, attain, fulfil, obtain, procure/ Ho
phethahatsa se batloang kapa se labalabeloang; ho ba boemong ba ho fumana se
sebeleditsoeng.
Fihlelletse (fi-hlel-le-tse) /achieved/ Se fumanoeng ka mora mosebetsi kapa boiteko
bo etsoang; seo ho phomeletsoeng ho se fumana.
Fihlile (fi-hli-le) /arrived/ Bokgale ba ho fihla.
Fihlisa (fi-hli-sa) /bad welcome/ Ho ananela sebakeng ka tsela e sa lokang; ketsiso
ya ho fihla; ho amohela sebakeng ka ho phoqa. (bap. amohela). Mohl. Maobane
barutuwa ba kgale ba ne ba fihlisa ba bacha.
Fihlisoa (fi-hli-swa) // Boetsuwa ba ho fihla.
Fika (fi-ka) /the rock/ Lejoe le leholo haholo; lejoe la selomo. Lejoe le leholo haholo
ka sebopeho sa bolelele ba ho ya hodimo; lejoe la selomo, thaba kapa lehaha le
boima ka baka la boholo ba lona. /bon. mafika/ (bap. lefika).
File (fi-le) /gave/ Bokhale ba ho fa.
Filemone (fi-le-mo-ne) /Philemon/ Buka ya leshome le metso e robedi (18) ya bibele
testamenteng e ncha.
Filoe (fi-lwe) /given/ Bokgale le boetsuwa ba ho fa kapa ho fana. (bap. fanoa).

98
 99

Filoe (fi-lwe) /gifted/ E nang kapa ya nang le mpho ya tlhaho kapa tsebo ya ho etsa
ketso tse itseng hofeta ba bang.
Fina (fi-na) /fold/ Ho mena ka ho etsa nyane; ho nyenyefatsa ka ho phutha bakeng sa
ho etsa ntho e be kgutshoane kapa e be nyane. (bap. koba).
Finahana (fi-na-ha-na) /to be firm/ Ho ba manganga ka ntlhakemo ya puo e fanoang
ntle le ho fetoha; ho ba le ntlhakemo e sa tsitsinyeheng.
Finahatsa (fi-na-ha-tsa) // Ketsiso ya ho fina: ho etsa hore boemo ba se buuwang bo
se fetohe ha bobebe; ho bontsha manganga ka ntlhakemo ya puo e fanoang ntle le ho
fetoha; ho ba le ntlhakemo e sa tsitsinyeheng.
Finahatso (fi-na-hats-aw) /firmness/ Ketso ya ho finahatsa: ho etsa hore boemo ba
se buuwang bo se fetohe ha bobebe; ho bontsha manganga ka ntlhakemo ya puo e
fanoang; ntle le ho fetoha; ho ba le ntlhakemo e sa tsitsinyeheng.
Fineha (fi-ne-ha) /foldable/ E kgonang ho finoa kapa ho menoa ka ho etsoa nyane.
Finehile (fi-ne-hi-le) /folded/ E boemong ba ho fineha. Bokgale ba ho fina.
Finnoe (fin-nwe) (finnwe) /folded/ Bokgale le boetsuwa ba ho fina.
Finoa (fi-nwa) /folded/ Boetsuwa ba ho fina.
Finyela (fin-ye-la) /to duck/ Ho qoba se lahleloang ka ho qoba kapa ho suthisa
karolo enngwe ya mmele kapa mmele ohle. Tlh. Mantsoe, “finyela” le “finyella” a na
le meelelo e sa tshoaneng hohang.
Finyella (fin-yel-la) /to arrive savely/ Ho fihla sebakeng ka kgotso; ho fihla moo ho
uwang ntle le mathata; ho tsamaya hantle ho ya sebakeng seseng. (bap. phinyello).
Fiolo-ya-meru (//) /African Goshawk/ Mofuta wa nonyana e jang nama, haholo
dihahabi le nonyana tseding tse nyane; e hlooho e thokoa, e mahlo a masootho, e
molala o mosweu, e mokokotlo o mosootho le maoto a masehla. /bon. Difiolo/.

FIOLA YA MERU (GOSHAWK)

Fitisa (fi-ti-sa) /pass/ Ho tlosa ntho sebakeng seseng ho isa ho seseng. Tlh. Lentsoe
le nepahetseng ke “fetisa” hofeta “fitisa”.
Fitisana (fi-ti-sa-na) // Ketsetsano ya ho fetisa: ho fetisa emong mme le yena a fitise
ya mo fitisitseng. Tlh. Lentsoe le nepahetseng ke “fetisana” hofeta “fitisana”.
Fitisana (fi-ti-sa-na) /drible/ Ho etsa menyakoe le dikguba ka bolo ya maoto; ho isa
sebapadi seseng sa bolo hodimo le tlase ka ho pikitlaka le ho sidilaka bolo. Tlh.
lentsoe le nepahetseng ke “fetisana” hofeta “fitisana”.
Fitisetsa (fi-ti-se-tsa) /refer/ Ho isa taba kapa ntho e itseng pele bakeng sa tharollo;
ho lebisa se nang le bothata pele. Tlh. Lentsoe le nepahetseng ke “fetisetsa”.
Fitisetso (fi-ti-sets-aw) /referral/ Ketso ya ho fetisetsa. Tlh. Lentsoe le nepahetseng
ke “phetisetso”. (bap. phetisetso).
Fitisisa (fe-ti-si-sa) /more than/ Ka tsela e fetang e tloaelehileng; ka tsela e kgolo,
mpe, ntle kapa nyane hofeta tsohle. (sheb. fetisisa).
Foba (fu-ba) // Motho eo le nyetseng sebakeng seleseng le yena; monna wa ngoana
bo mosadi wa hao. /bon. bofoba/ (bap. soare).
Focho (fu-chu) /disco/ Sebaka sa ho fochosela kapa ho tjeka: moo ho fochoseloang
teng; moo ho tjekoang teng. (bap. famo, motjeko) (mm. fochong, fotjho).
Fochosela (fu-chu-se-la) /to dance/ Ho tsitsinya mmele bakeng sa seletsa tsa mmino.

99
 100

Fochoselo (fu-chu-se-law) /dancing/ Ketso ya ho fochosela. Tsitsinyeho ya mmele

bakeng sa mmino wa diletsa kapa wa focho. (bap. moqoqopelo, motjeko, sekesa).
Fodile (fo-di-le) // Bokgale ba ho fola. Mael. Bo tsholoa bo chesa, bo tsohe bo
fodile: maikutlo a khalefo a kokobela ha nako e ntse e tsamaya
Fodisa (fo-di-sa) /to heal/ Ho etsa ntho kapa motho a fole; ho tlosa mahlaba kapa
mahloko; ho etsa hore bokudi bo bakoang ke lehlaba, letetetso kapa bohloko bo fele;
ho nyametsa bokudi. Mael. Meno masweu maloma a fodisa: motho ya tshehang
empa a le kotsi kgahlanong le eo a tshehang le yena; lehlabaphio.
Fodisa (//) // Ketsiso ya ho fola:
Fodisa (//) /to cool/ Ho etsa metsi kapa ntho e chesang e bate; ho etsa ntho kapa
metsi a hatsele.
Fodisitse (fo-di-si-tse) // Bokgale ba ho fodisa.
Fodisitsoe (fo-di-sits-we) Boetsuwa le bokgale ba ho fodisa.
Fodisoa (fo-di-swa) /healed, cooled/ Boetsuwa ba ho fodisa.
Fofa (fo-fa) /fly/ Ho tsamaya moyeng; ho sebedisa mapheo bakeng sa ho leba
sepakapakeng; ho tsamaya le moya; ho ba hodimo moyeng.
Fofela (fu-fe-la) /fly at/ Ketsetso ya ho fofa
Fofile (fo-fi-le) // Bokgale ba ho fofa.
Fofisa (fo-fi-sa) /cause to fly/ Ketsiso ya ho fofa
Fofisitse (fo-fi-si-tse) // Bokgale ba ho fofisa.
Fofisitsoe (fo-fi-sits-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho fofisa.
Fofisoa (fo-fi-swa) // Boetsuwa ba ho fofa
Fofo (fu-fu) /luke warm, tepid, phlegmatic/ E sa bateng kapa e sa cheseng; e
mahareng a mocheso le mohatsela; e sa weleng ka lehlakoreng le itseng.
Fofona (fo-fo-na) /sniff/ Ho batla monko kapa ho thola lephoka ka kutlo le thuso ya
nko. Ho utloa ka nko. (bap. nkhella).
Fofonela (fo-fo-ne-la) /sniff/ Ketsahalo ya ho fofona: ho batla se patehileng; ho
sebedisa nko ho batla moo monko kapa lephoka leleng teng.
Fofoneloa (fu-fu-ne-lwa) // Boetsuwa ba ho fofonela. (mm. Fofonelwa).
Fofonetse (fy-fu-ne-tse) // Bokgale ba ho fofonela.
Fofonetsoe (fu-fu-nets-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho fofonela.
Fofora (fo-fo-ra) /shed (of leaves)/ Ho tlosa mahlaku a sefate kapa semela; ho ntsha
lehlaku la semela kapa sefate; ho tsitsinya semela hore mahlaku kapa ditholoana di
wele fatshe. (bap. Hloba, tlhotlhora, phophora).
Foforeha (fo-fo-re-ha) // Ketsahalo ya ho fofora: ho tloseha hoa mahlaku sefateng
kapa semeleng.
Foforile (fo-fo-ri-le) // Bokgale ba ho fofora.
Foforiloe (fo-fo-ri-lwe) // Boetsuwa le bokgale ba ho fofora.
Foforisa (fo-fo-ri-sa) // Ketsisiso ya ho fofora.
Foforisoa (fo-fo-ri-swa) // Boetsuwa ba ho foforisa.
Foforoa (fo-fo-rwa) // Boetsuwa ba ho fofora.
Foforoakoa (fo-fo-rwa-kwa) // Phethako ya ho foforoa. (mm. Foforwakwa).
Fohla (fu-hla) // Ho ntsha se mamaretseng hodima ntho e itseng ka ho otlanya
kgahlanong le.
Fohloa (fu-hlwa) // Boetsuwa ba ho fohla. Mael. Ho tsoa ka ntshoe di sa fohloa: ho
tloha sebakeng ka tsela e hlokang monate; ho tsamaya ho se monate.
Foka (fo-ka) /blow/ Ha moya o tsamaya; ho tsitsinyeha hoa moya.
Foka (//) /sprinkle/ Ho tshela ka moriana wa setho ho thibela bokudi le meleko; ho
sebedisa lechoba bakeng sa ho tshela moriana.

100
 101

Fokaela (fo-ka-e-la) /to run continuously/ Ho matha ntle le ho ema; ho papaela

lolololo; ho leba ka lebelo le leholo.
Fokaela (fu-ka-ela) /tour, voyage/ Ho etela sebaka kapa naha ka sepheo sa
dipatlisiso; ho etela sebaka ka lebaka la phomolo kapa boithabiso.
Fokaelo (fo-ka-e-law) // Ketso ya ho fokaela.
Fokisa (fo-ki-sa) /detect, spy/ Ho etsa mosebetsi wa lefokisi kapa motho ya etsang
dipatlisiso tsa ketsahalo e itseng. (bap. Lefokisi, leutloela).
Fokiso (fo-kis-aw) /detection, detectiveness/ Ketso ya ho fokisa. Tshebetso ya
bofokisi kapa lefokisi. Mosebetsi wa ho fokisa kapa ho etsa dipatlisiso tsa ketsahalo e
itseng.
Fokisoa (fo-ki-swa) // Boetsuwa ba ho fokisa.
Fokola (faw-kaw-la) /weak, anaemic, feeble, frail, sickly, shaky/ Ho ba boemong
bo hlokang bophelo bo botle; ho hloka matla ka baka la bokudi; ho ba le kelello e
nyane; ho se phele hantle; ho hloka mafolofolo a mmele le kelello.
Fokoleditse (fu-ku-le-di-tse) // Bokgale ba ho fokoletsa.
Fokoletsa (fu-ku-le-tsa) // Ketsetso ya ho fokotsa: ho fa ka ho nka bongateng,
qubung kapa sehlopheng; ho abela ka baka la bongata ba dintho; ho arolela.
Fokoletsoa (fu-ku-lets-wa) // Boetsuwa ba ho fokoletsa.
Fokotsa (fu-ku-tsa) /decrease/ Ho etsa ntho e be nyane; ho nyenyefatsa; ho theola
boteng kapa boleng ba ntho.
Fokotseha (fu-ku-tse-ha) /dwiddle, subside/ Ho eba hoa ntho e itseng; ho fela hoa
bongata ba ntho e itseng.
Fokotsetsa (fu-ku-tse-tsa) /share/ Ketsetso ya ho fokotsa: ho abela ka ho nka qubung
ya ntho tse ngata; ho fa ka ho qotsa qubung kapa sehlopheng. (bap. arolela). Tlh.
Mantsoe, “fokotsetsa” le “fokoletsa” a na le meelelo e fapaneng.
Fola (faw-la) /heal, get well/ Ho fela hoa bokudi, lefu kapa bohloko; ho ikutloa o
phetse hantle ka mora ho kula; ho se kule.
Folakga (fu-la-kga) /flag/ Lesela le nang le mmala kapa mebala ya naha; lesela le
bontshang mokga, sehlopha kapa naha.
Folla (fol-la) // Ho kenya ntho e nang le lesoba, joalo ka sefaha, thapong kapa
lesikeng. (mm. folletse, folletsoe).
Folodisa (fo-lo-di-sa) // Ketsiso ya ho folotsa: ho etsa hore ntho kapa motho a tsoale
ngoana kapa ledinyane le shoeleng; ho beleha lekgabunyane le hlokang bophelo; ho
se phomelle hoa morero o itseng; ho hloleha ho phethahala hoa ketso e itseng. (bap.
pholotso).
Foloditse (fo-lo-di-tse) // Bokgale ba ho folotsa.
Folofela (fu-lu-fe-la) // Ho kgotsofalla boemo bo itseng; ho ba motlotlo kapa ho
ananela boemo bo itseng le ha ho le thata. Mael. Tlhapi folofela leraba hobane metsi
a pshele o a bona: tlohela ho tletleba hobane baheno ba hlahetsoe ke kotsi kapa ba
shoele o ba bona.
Folotsa (fo-lo-tsa) /abort/ Ho tsoala ngoana kapa ledinyane le shoeleng; ho beleha
lekgabunyane le hlokang bophelo; ho se phomelle hoa morero o itseng; ho hloleha ho
phethahala hoa ketso e itseng. (bap. Nyopa).
Folotso (fo-lo-tso) /miscarriage, abortion/ Ketso ya ho folotsa: boemo ba ho tsoala
ngoana kapa ledinyane le shoeleng; ho beleha lekgabunyane le hlokang bophelo; ho
se phomelle hoa morero o itseng; ho hloleha ho phethahala hoa ketso e itseng. (bap.
pholotso, sefolotsoana).
Fomeditse (fu-me-di-tse) // Bokgale ba ho fometsa.
Fomeditsoe (fu-me-dits-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho fometsa.

101
 102

Fometsa (fu-me-tsa) /rust/ Ho baka mafome: ho etsa hore tshepe kapa ntho e
tshoanang le tshepe e hlahe mafome. Ho baka ho eboha hoa tshepe ka ho e beha moo
honang le mongobo; ho etsa hore tshepe e tlhotlhorehe kapa e jehe bokahodimo ka
baka la ngobiso kapa boemo bo itseng. Tlh. Hona le batho ba sebedisang lentsoe,
“rusa” bakeng sa “fometsa”. Lentsoe “rusa” ke sothofatso ya “rust”. (bap. rusisa).
Fometso (fu-me-tso) /rusting/ Ketso ya ho fometsa: pako ya mafome kapa ho etsa
hore tshepe kapa ntho e tshoanang le tshepe e hlahe mafome. Ho baka ho eboha hoa
tshepe ka ho e beha moo honang le mongobo; ho etsa hore tshepe e tlhotlhorehe kapa
e jehe bokahodimo ka baka la ngobiso kapa boemo bo itseng. (bap. rusiso, ruso).
Fometsoa (fu-me-tswa) // Boetsuwa ba ho fometsa. (bap. rusisoa).
Fonaneng (fu-na-ni-ng) /good night!/ Ho sadisa hantle bosiu kapa ha ho lo roabaloa;
salang hantle bosiong bona! (bap. sala-hantle, dumelang!).
Fonetiki (fo-ne-ti-ki) (fonotiki) /phonetics/ Thuto ya medumo ya mantsoe ho ya ka
puo efe kapa efe; thuto e bontshang le ho hlalosa modumo wa lentsoe. Mongolo o
hlalosang modumo wa puo ya sechaba. /bon. difonetiki/
Fonofono (faw-naw-faw-naw) /telephone/ Sesebedisoa se sebedisoang sa ho bua le
motho a hole; sesebedisoa sa ho fetisa molaetsa ho motho ya hole. (bap. mohala).
Fopha (fup-ha) /beat with a reed/ Ho otla ka lehlaka la semela; ho otla ka thupa e
metsi; ho otla ka ntho e lesoe kapa mongobo.
Fopha (fawp-ha) /to tumble dry/ Ho fedisa metsi seaparong; ho tlhotlha metsi
nakong ya ho hlatsoa diaparo. Ho omisa kapa ho tlhotla ka mora ho hlatsoa ka metsi
kapa mochini wa ho hlatsoa.
Fophaka (fup-ha-ka) // Phetako ya ho fopha: ho otlaka ka lehlaka la semela; ho otla
ka thupa e metsi; ho otla ka ntho e lesoe kapa mongobo.
Fophile (fop-hi-le) // Ketsahalo ya ho fopha.
Fophisa (fawp-hi-sa) /dry/ Ketsiso ya ho fopha: ho ntsha metsi seaparong kapa ho
omisa ntho e itseng; ho ntsha mongobo.
Fophisitse (fawp-hi-si-tse) // Bokgale ba ho fophisa.
Fophisitsoe (fawp-hi-sits-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho fophisa.
Fopotla (fu-pu-tla) // Ho baka hore motho kapa ntho e be boemong bo tshoaneloang
ke thohako kapa photolo.
Fopotleha (fu-pu-tle-ha) /nugatory, worthless/ Hoa sebopeho sa motho: eo mekgoa
ya hae e mebe e mo etsang hore e be ntho feela kapa a tshoaneloe ke thohako kapa
photholeho. (bap. Photholeha).
Fopotlehile (fu-pu-tle-hi-le) /nugatory, worthless/ Ya mekgoa le ditloaelo tse mpe
tse lokeloang ke photolo. Ya mobe hofeta satane.
Fopotleho (fu-pu-tle-haw) /nugatory state/ Ketso ya ho fopotleha kapa ho ba le
mekgoa e lokeloang ke ho photholoa.
Fopotlo (fu-pu-tlaw) // Ketso ya ho fopotla: ho baka hore motho kapa ntho e be
boemong bo tshoaneloang ke thohako kapa photholo.
Foqa (fu-qa) /over eat/ Ho ja haholo; ho nyofa; ho ja hofeta tekanyo.
Foqisa (fu-qi-sa) /over feed/ Ketsiso ya ho foqa: ho jesa hofeta tekano.
Foqiso (fu-qi-saw) /gluttony/ Ketso ya ho foqisa: boemo ba senyofu kapa ho ja
haholo hofeta tekanyo. (bap. bonyofu).
Fora (fu-ra) /Lesotho evangelical church/ Enngwe ya kereke tsa pele tsa naha ya
Lesotho e theiloeng dilemong tsa bo 1833. /bon difora/
Fora (fo-ra) /france/ Naha ya mafora e tholahalang Yuropa.
Foro (fo-ro) /furrow/ Tsela e etseditsoeng ho tsamaya metsi. (bap. lengope).

102
 103

Fosa (fo-sa) /to transgress, sin/ Ho etsa ho sa lokang; ho etsa sebe; ho tlola molao;
ho tsoa tseleng.
Fosa (//) /err, mistake/ Ho etsa phoso; ho tlaila ka diketso kapa ka puo.
Fosa (//) /miss/ Ho otla ka thoko; ho otla mafosi. Ho hloleha ho nepa. (bap. nepa).
Fosahala (fo-sa-ha-la) /inaccurate, invalid/ Ho ba boemong bo sa nepahalang.
Fosahatsa (fo-sa-ha-tsa) // Ho etsa hore boemo bo fosahale: bo hloke nepahalo kapa
nnete e lebeletsoeng; bo se ke ba loka joalo ka ha ho lebelletsoe.
Fosahetse (fo-sa-he-tse) /invalid, inaccurate, wrong/ E sa lokang kapa e
sebopehong se sa lokang; eo eseng yona e lebeletsoeng. Mohl. Hobaneng o re fa e
fosahetseng? Ke bomamg babang ba thotseng e fosahetseng? Qeto ya bona e ne e
fosahetse ka botlalo. Re bone hore e fosahetse.
Fosana (fo-sa-na) // Ketsetsano ya ho fosa.
Fosetsa (fo-se-tsa) /offend, to wrong/ Ketsetso ya ho fosa: ho etsetsa motho phoso.
Fosetso (fo-se-tso) /offence/ Ketso ya ho fosetsa: ho etsetsa motho phoso; ho siteloa
motho. Tshitelo ya Modimo. (bap. Phosetso).
Fota (fu-ta) /to irk/ Ho tena ka diketso tse itseng ka nako e latellanang; ho latella ka
ho qholotsa kapa ho utloisa bohloko maikutlong. Mohl. Motho a tla re fota hoseng!
Fotakela (fu-ta-ke-la) // Ketsetso ya ho fota: ho ba setena ka ho etsa ketso e itseng ho
motho ha ngata; ho latella ka ho qholotsa.
Fotakelo (fu-ta-ke-law) // Ketso ya ho fotakela: ho ba setena ka ho etsa ketso e itseng
ho motho ha ngata; ho latella ka ho qholotsa.
Fotha (fut-ha) // Motsoako o etsang lehadima ha o etsoa ke ngaka ya setho.
Fothela (fut-he-la) // Ho etsa fotha; ketsetso ya fotha.
Fotheloa (fut-he-lwa) // Boetsuwa ba ho fotha.
Fothodisa (fut-hu-di-sa) // Ketsisiso ya ho fothola.
Fothola (fut-hu-la) /weed out/ Ho ntsha semela mmoho le motloang wa sona; ho
ntsha setlamatlama kapa sefate le mothapo wa sona. (bap. qoqola, hotsula, qotsula).
Fotholaka (fut-hu-la-ka) /to weed out repeatly/ Phetako ya ho fothola.
Fotholako (fut-hu-la-kaw) /repeat weeding out/ Ketso ya ho fotholaka.
Fotholela (fut-hu-le-la) // Ketsetso ya ho fothola.
Fotholo (fut-hu-law) /weeding out/ Ketso ya ho fothola: qoqolo ya semela mmoho le
motloang wa sona; mokgoa wa ho ntsha setlamatlama kapa sefate mmoho le mothapo
wa sona.
Fothotse (fut-hu-tse) // Bokgale ba ho fothola.
Fothotsoe (fut-huts-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho fothola.
Fotseke (fu-tse-k) /go away!/ Lekgotsa le bontshang ho tebela ntja kapa ho bua le
motho hampe ka ho mo rohaka. Tem. Lentsoe lena ha se la puo ya Sesotho
hantlentle: lentsoe le nepahetseng la Sesotho ke “ha e ye!”. Lentsoe, “fotseke” le tsoa
puong ya Seafrokanse, “voetsek”. Le ha ho le joalo, lentsoe lena le se le sebedisoa ke
bongata ba dipuo tsa batho ba batsho joalo ka ha e ka ke la bona.
Fotsekisa (fo-tse-ki-sa) /expel like a dog/ Ho tebela kapa ho leleka joalo ka ntja.
Fotsekiso (fu-tse-ki-so) /expulsion/ Ketso ya ho fotsekisa: tloaelo ya ho tebela kapa
ho leleka joalo ka ntja. Teleko e mpe e tshoanang le ya ho tebela ntja.
Foufala (fo-u-fa-la) /go blind/ Ho lahleheloa ke pono ya mahlo; ho se kgone ho bona
ka baka la ho koaleha mahlo kapa ka lebaka la bokudi bo itseng.
Foufatsa (fo-u-fa-tsa) /to cause to be blind/ Ketsetso ya ho foufala: ho baka hore
mahlo a se bone; ho fedisa pono ya mahlo.
Foufatsoa (fo-u-fats-wa) // Boetsuwa ba ho foufala.

103
 104

Foufetse (fo-u-fe-tse) /blind/ Ketsahalo le bokgale ba ho foufala: ho se bone; ho ba

boemong ba ho lahleheloa ke pono ya mahlo.
Fuama (fu-a-ma) /lay eggs/ Ho dula hodima lehe ke kgoho; ho dula hodima lehe ka
sepheo sa ho le futhumatsa bakeng sa ho qhotsisa. (bap. Qhotsa).
Fuamisa (fu-a-mi-sa) /cause to lay eggs/ Ketsiso ya ho fuama: ho baka hore kgoho e
fuame kapa e dule hodima lehe kapa mahe.
Fuamiso (fu-a-mi-so) /eggs laying/ Ketso ya ho fuamisa: ho baka hore kgoho e
fuame kapa e dule hodima lehe kapa mahe. (bap. Qhotsiso, phuamiso).
Fuamo (fu-a-maw) /laying/ Ketso ya ho fuama: ho dula hodima lehe ke kgoho; ho
dula hodima lehe ka sepheo sa ho futhumatsa bakeng sa ho qhotsisa. (bap. Phuamo).
Fubedu (fu-be-du) /red/ E nang le mmala wa madi kapa lelakabe la mollo. (bap.
kgubedu, mofubedu, sefubedu, lefubedu, bofubedu).
Fubetsoana (fu-be-tswa-na) /pink/ Mmala o bokgubedu bo hlakileng haholo. Ya
mmala wa thunthuru ya sefate sa perekisi; bokgubedu bo sa tlalang kapa bo sa
loelang. (bap. kgubetsoana).
Fubetsoana (fu-be-tswa-na) /of female animal colour: light red/ Ya mmala wa
kgomo e tshehadi kapa motho e motshehadi: ya mokgubedu bo hlakileng haholo kapa
ya mofubetsoana. (bap. kgubetsoana).
Fudisa (fu-di-sa) /cause to graze/ Ketsiso ya ho fula: ho etsa hore phoofolo e je
joang. Ho jesa joang.
Fudisoa (fu-di-swa) // Boetsuwa ba ho fula. (mm. Fudiswa).
Fuduha (fu-du-ha) /stir/ Ho kopanya ka lesokoana; ho etsa hore motsoako o be
mmoho ka ho sebedisa lesokoana kapa ntho e sokang.
Fuduhisa (fu-du-hi-sa) // Ketsisiso ya ho fuduha.
Fuduwa (fu-du-wa) // Boetsuwa ba ho fuduha.
Fuduwile (fu-du-wi-le) // Bokgale ba ho fuduha. (mm. Fuduoile).
Fufulela (fu-fu-le-la) /sweat/ Ho tsoa metsi a bodila masobeng a letlalo la mmele,
haholo sefahleho, ka baka la mocheso kapa bokudi bo itseng.
Fufuleloa (fu-fu-le-lwa) /to sweat/ Boetsuwa ba ho fufulela: ho tsoa metsi a bodila
masobeng a mmele, haholo sefahleho, ka baka la mocheso kapa bokudi bo itseng.
Fufuleloa (fu-fu-le-lwa) /to sweat for, struggle/ Ho sebetsa ka thata bakeng sa ntho
e batloang; ho sehla bakeng sa ho thola ntho e itseng.
Fufuletsa (fu fu-le-tsa) /to cause to sweat/ Ketsiso le ketsetso ya ho fufulela.
Fufuletso (fu-fu-le-tso) /sweating/ Ketso ya ho fufuletsa: pako ya mofufutso.
Fula (fu-la) /graze/ Ho ja joang ke diphoofolo; ho phela ka dimela. Mael. Mosha ha
o fula oa qamaka: motho o tlameha ho elahloko ha a etsa eng kapa eng.
Fumana (fu-ma-na) /find/ Ho thola; ho sibolla; ho kopana le motho kapa ntho e
itseng ka mora patlo. Ho ba le se batloang ka mora ho lahleha.
Fumane (fu-ma-ne) /found/ Bokgale ba ho fumana.
Fumaneha (fu-ma-ne-ha) /poor/ Ho hloka dintho tse hlokahalang bophelong; ho ba
mofumanehi; ho phela ka tshokolo le ho hlopheha. (bap. hlopheha, sotleha).
Fumaneha (fu-ma-ne-ha) /available/ Eo holeng bobebe ho e thola; e tholahalang ha
bobebe; eo hoseng thata ho e fumana.
Fumanehisa (fu-ma-ne-hi-sa) /impoverish/ Ketsiso ya ho fumaneha: ho hlokisa
dintho tse hlokahalang bophelong; ho ba mofumanehi; ho phela ka tshokolo le ho
hlopheha. (bap. hlophehisa, sotlehisa).
Fumanoa (fu-ma-nwa) /found/ Boetsuwa ba ho fumana.
Fumanoe (fu-ma-nwe) /found/ Boetsuwa le bokgale ba ho fumana.

104
 105

Fupara (fu-pa-ra) /clutch/ Ho tshoara ka ho tiisa ka letsoho; ho beha kapa ho kenya

ka letsohong le koetsoeng. (bap. mamarela, atlarela).
Fuparela (fu-pa-re-la) /to hold firmly/ Ketsetso ya ho fupara.
Fuparisa (fu-pa-ri-sa) // Ketsiso ya ho fupara.
Fuparoa (fu-pa-rwa) // Boetsuwa ba ho fupara.
Fuparolla (fu-pa-rul-la) /de-claw, de-clutch/ Ketsollo ya ho fupara: ho tlohela se
tshoeroeng ka letshoho; ho ntsha se kentsoeng ka letsohong.
Fupe (fu-pe) /probability game/ Papadi ya ho kgetha ka ho akanya hore se patiloeng
se behiloe kae. Ho batla ka ho phopholetsa se patiloeng.
Fupere (fu-pe-re) // Ketsahalo le bokgale ba ho fupara.
Fuputsa (fu-pu-tsa) /investigate/ Ho etsa dipatlisiso tsa ketsahalo e itseng; ho
batlana le ntho e itseng; ho tsomana le bonnete ba ketso e itseng. (bap. batlisisa).
Fuputso (fu-puts-aw) /investigation/ Ketso ya ho fuputsa: mokgoa wa ho batlana le
ntho e itseng; tloaelo ya ho tsomana le bonnete ba ketso e itseng. (bap. patlidiso).
Furaletse (fu-ra-le-tse) // Ketsahalo le bokgale ba ho furalla: ho ba boemong ba ho
shebisa mokokotlo morao. Ho ba boemong ba ho lahloa ke batho ba heno.
Furaletsoe (fu-ra-lets-we) /deserted/ Boetsuwa le bokgale ba ho furalla.
Furalla (fu-ral-la) /desert/ Ho tlohela ntho kapa motho ka ho mo sia ale mong; ho
lesela motho hore a iponele.
Furalla (//) /to show the back side/ Ho shebisa mokokotlo morao; ho bontsha
mokokotlo kapa bokamorao.
Furalletse (fu-ral-le-tse) // Bokgale ba ho furalla.
Furalletsoe (fu-ral-lets-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho furalla. (mm. Furalletswe).
Furu (fu-ru) /hay/ Joang ha bo sebedisoa joalo ka sejo sa seruuwa; dijo tsa
diphoofolo joalo ka joang bo hetsoeng.
Furuletsa (fu-ru-le-tsa) // Ho lahlella ka majoe kapa ntho tse itseng.
Fusi (fu-si) /born after twins/ Ngoana ya hlahileng ka mora mafahla; motho ya
latelang mafahla. /bon. bofusi/.
Futhumaditse (fu-thu-ma-di-tse) /warmed/ Bokgale ba ho futhumatsa.
Futhumaditsoe (fu-thu-ma-dits-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho futhumatsa.
Futhumala (fu-thu-ma-la) /to be warm/ Ketsahalo ya ho futhumatsa: ho ba
boemong bo nang le mofuthu. Ho ba le mocheso o monate.
Futhumalo (fu-thu-ma-law) /warming/ Ketso ya ho futhumala: boemo bo nang le
mofuthu kapa mocheso o hantle. (mm. Phuthumalo).
Futhumatsa (fu-thu-ma-tsa) /to warm/ Ho etsa hore ntho ebe le mofuthu; ho etsa
hore ntho e lahleheloe ke mohatsela.
Futhumatso (fu-thu-ma-tso) /warming/ Ketso ya ho futhumatsa: ho etsa hore ntho
ebe le mofuthu kapa e lahleheloe ke mohatsela. (bap. mofuthu).
Futhumatsoa (fu-thu-mats-wa) // Boetsuwa ba ho futhumatsa.
Futhumetse (fu-thu-me-tse) /warm/ E nang le mocheso o motle; e sa cheseng
haholo; e ka kgonang ho oroa.
Futhumetse (fu-thu-me-tse) // Bokgale ba ho futhumatsa.
Futsa (fu-tsa) /inherit, be like/ Ho tshoana ka sefahleho, mmele, mekgoa kapa
diketso. Ho ba boemong bo tshoanang le motho emong wa lelapa.
Futsaneha (fu-tsa-ne-ha) /to be poor/ Ho hloka dintho tse hlokahalang bophelong;
ho ba mofutsana; ho phela ka thata; ho hafa ka nkatana.
Futsanehile (fu-tsa-ne-hi-le) /poor/ Ketsahalo le bokgale ba ho ho futsaneha: ho ba
boemong ba ho hloka. Ho ba boemong ba mohlophehi kapa mofutsana.

105
 106

Futsanehisa (fu-tsa-ne-hi-sa) /impoverish/ Ketsiso ya ho futsaneha: ho baka

bofutsana kapa ho hlopheha; ho etsa hore ntho kapa motho a hloke. Ho ba boemong
ba ho se be le letho. (bap. fumanehisa).
Futsanehiso fu-tsa-ne-his-aw) /impoverishment/ Ketso ya ho futsanehisa: pako ya
bofutsana. (bap. mofutsana, phutsanehiso). Tlh. Lentsoe le nepahetseng ke
“phutsanehiso” hofeta “futsanehiso”.
Futsanehisoa (fu-tsa-ne-hi-swa) // Boetsuwa ba ho futsanehisa.
Futsoe (futs-we) /junk food/ Sejo se hlokang phepo e ntle; sejo se hlokang dijo
thollo; dijo tse sa faneng ka bophelo bo botle. /bon. difutsoe/ (bap. mofutsoela).
Futsoela (fu-tswe-la) /to mix/ Ho kopanya sejo seseng le seseng; ho kopanya lebese
kapa metsi le sejo se thatafetseng kapa se hlephileng.
Futsoela (fu-tswe-la) /to make a salad/ Ho kopanya dijo tsa mefuta e fapaneng
sejaneng seleseng; ho baka hore dijo ebe mofutsoela.
Futsoella (futs-wel-la) // Ketsetso ya ho futsoela: ho futsoela bakeng sa, kapa nqa ya.
Futsoelletse (futs-wel-le-tse) // Bokgale ba ho futsoella.
Futsoelletsoe (futs-wel-lets-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho futsoella.
Futsoetse (futs-we-tse) /mixed/ Bokgale ba ho futsoela.
Futsoelo (fu-tswe-law) /mixing/ Ketso ya ho futsoela: ho kopanya sejo seseng le
seseng; ho kopanya lebese kapa metsi le sejo se thatafetseng kapa se hlephileng. (bap.
mofutsoela).
Futuha (fu-tu-ha) /attack, mobilise/ Ho hlasela naha enngwe ka sepheo sa ntoa; ho
hlasela ntho kapa motho ka mantsoe kapa ntoa. Ho ba boemong ba ntoa.
Futuhela (fu-tu-he-la) /attacking/ Ketsahalo ya ho futuha: ho ba boemong kapa
makgatheng a ho hlasela kapa ho loana.
Fuwa (fu-wa) /to be given/ Boetsuwa ba ho fa; ho newa. (bap. fa).
Fuwama (fu-wa-ma) /lay/ Ho dula hodima lehe ke kgoho; ho dula hodima lehe ka
sepheo sa ho futhumatsa bakeng sa ho qhotsisa. (bap. Qhotsa).
Fuwamisa (fu-wa-mi-sa) /to make lay eggs/ Ketsiso ya ho fuwama.

106
 107

Ggg

PALE:
Tlhaku ya bosupa ya puo ya Sesotho. Sesotho se sebedisa tlhaku ena haholo empa
eseng ho qala mantsoe. Hona ho bolela hore moo “G” e sebedisoang hona le
ditlhaku tse ding. Re ka qolla haholo mantsoeng a qalang ka “K”. mohlala: kgomo,
kgama, kgora, kgona, kganya, kgarebe, kgotso, kgethollo, jwalo jwalo. Hantlentle,
puo ya Setswana ke yona e nang le mantsoe a mangatanyana a qalang ka “G” puong
tsa lelapa la Sesotho (sotho speaking).

Tlhokomediso: moo “G” e qetellang leetsi, e a ngatafatsa. Mohlala: bona=bonang,

tsamaya=tsamayang, utloa=utloang, sheba=shebang, jwalo jwalo. Hape, moo e
qetellang lentsoe, ke ha e bontsha sebaka. Mohlala: matshekga=matshekgeng,
tau=taung, nkoe=mankoeng.

Gau (ga-u) /gold medal/ Tlotla ya gauta eo motho a e tholang ka ho hlola papadi e
itseng kapa ditlhodisano tse itseng.
Gauta (kga-u-ta) /gold/ Serafjoa se tholahalang botebong ba lefatshe se boleng bo
hodimo; serafjoa se sebedisoang ho etsa masale, direng, sefaha le mabenyane amang a
theko e hodimo.
Gauteng (kga-u-te-ng) /place of gold/ Sebaka seo ho fumanoang gauta e ngata teng.
Gauteng (//) /Gauteng Province/ Enngwe ya diprofinsi tsa Afrika Borwa, e bohareng
ba naha.
Genese (ge-ne-se) /genesis/ Buka ya pele ya testamente ya kgale. Tem. Tlhaloso ya
Genese (genesis) ho ya ka puo ya Sesotho ke “tshimoloho”, “qaleho” kapa “qalo”.
Sena se bolela hore mantsoe a mararo a boletsoeng a ka sebedisoa bakeng sa lereho
molata, “Genesis” eleng sothofatso ha e bitsoa “Genese”.
Golgotha (kgawl-kgawt-ha) /calvary/ Sebaka sa masapo a hlooho, haholo a batho,
seo Morena Jesu a thakgisitsoeng teng. Ho ya ka buka ya bibele ya Luka (23:33
mmoho le Mattheu 27:33): moo Morena Jesu a thakgisitsoeng teng. (bap. lehata).

107
 108

Hhh

PALE:
Tlhaku ya borobedi ya Sesotho. Yona e akga ka maetsi, diemedi (maemedi), makgotsa
le mareho. Mareho a tlhaho a tlhaku ena a sebedisa ditlhaku “K” le “T” ha eba
mareho. Maetsi a pele a sebedisa “K” e lateloang ke “H”. Mohlala: haba=khabo,
habanya=khabanyo, hela=khelo, habela=khabelo, haeletsa=khaeletso, hola=kholo,
hema=khemo, hemesela=khemeselo hula=khulo, hoeshetsa=khoeshetso,
hotsula=khotsulo, jj. Mmadi a ele hloko hore ke setlamo hore tlhaku “K” e lateloe ke
tlhaku “H” ebang “H” e lateloa ke sedumi joalo ka mehlala e fanoeng kahodimo. Ho
bolelang hore ha ho lentsoe la Sesotho le bitsoang “kgemeselo”, “kgotsulo” le
amang a qalang ka tlhaku “H” ha a rehofatsoa. Empa mantsoe a nepahetseng ke
“khemeselo”, (ho tsoa ho hemesela) “khotsulo” (ho tsoa ho hotsula).

Maetsi a bobedi a sebedisa “T” ha a rehofatsoa. Mohlala: hlapisa=tlhapiso,

hloekisa=tlhoekiso, hlopha=tlhopho, hlompha=tlhompho, hlola=tlholo,
hloya=tlhoyo, jwalo jwalo.

H (eich) //.
Ha (ha) /at someone’s/something’s place/ Lentsoe le bontshang thuo ka ho supa
sebaka sa mmuuwa; sebaka sa moetsuwa kapa mmuuwa. (bap. ho).
Ha (ha) /when I, when they, when it/ Lentsoe le bontshang ho etsahala hoa ketsahalo
ka ho bontsha nako. Moh. Ha ke tsamaya, ke ha di kgutla.
Ha (ha) /whilst, while/ Ka nako eo ho etsahalang se itseng; nakong eo se itseng se
ntse se etsahala. Mohl. Ke tla o bona ha ke ntse ke phela.
Ha (ha) /whereas/ Ka tsela enngwe e itseng; ka mokgwa omong o fapaneng.
Haba (ha-ba) /to depress a tummy/ Ho honyetsa mpa ka ho hula moya.
Haba (ha-ba) /go swiftly, hurry/ Ho potlakela sebakeng se itseng; ho tsamaya kapele
bakeng sa ho ya kaekae.
Habahaba (ha-ba-ha-ba) /collosal, huge, stupendous/ E kgolo haholo; e sephara
ebile e le tenya; e bophora bo boholo; e kgolohadi. /bon. Dihabahaba/.
Habakuke (ha-ba-ku-ke) /Habakkuk/ Buka ya bibele ya bomashome a mararo le
metso e mehlano (35) ya testamente ya kgale. Tem. Lebitso lena, “habakuke”
(habakkuk) ke lebitso la seheberu la moprofeta ya neng a dula Jerusalema le bolelang
ho “imamaretsa ka thata ho” kapa “ho mamarela kapa ho itshetleha ho”.
Habanya (ha-ban-ya) /slight look/ Ho sheba ntho kapa motho ka ho se shebesisi
hantle; ho lebisa leihlo ka ho se natse haholo; ho sheba ntle le botio. (bap. qekotsa).
Habanyo (ha-ban-yaw) /act of slight look/ Ketso ya ho habanya: ho sheba ntho kapa
motho ka ho se shebesisi hantle; ho lebisa leihlo ka ho se natse haholo; ho sheba ntle
le botio. (bap. Khabanyo).
Habedi (ha-be-di) /twice/ Ka makgetlo a fetang bonngwe; ka makgetlo a ka tlase ho
boraro kapa tharo. (bap. pedi, bobedi).
Habedisa (ha-be-di-sa) // Ketsisiso ya ho habela: ho habela hantle, ka botlalo.
Habela (ha-be-la) /cut vegetables/ Ho poma moroho kapa meroho ha sesane bakeng
sa ho pheha le ho ja.
Habelaka (ha-be-la-ka) /to cut vegetables repeatly/ Phetako ya ho habela.

108
 109

Habeletsa (ha-be-le-tsa) /hurry/ Ho tsamaya ka potlako; ho tsamaya kapelenyana; ho

nyathoha ka matjato. (bap. haba)
Habeletsane (ha-be-le-tsa-ni) /swift walker/ Motho ya tsamayang ka potlako; motho
ya matjato motsamaong wa hae. /bon. bohabeletsane/
Habile (ha-bi-le) /headed for, going towards/ Ho potlakela nqa e itseng kapelenyana
kapa ka potlako; ho ba boemong bo lebisitseng sebakeng se itseng ka ho bontsha
matjato. Bokgale ba ho haba. Mohl. Ebe o habile kae hoseng tje? Ba tsoile mona ba
habile nqa ya mosou wane.
Habo (ha-baw) /at his or her place/ Seemedi se supang lehae la mmuuwa; lentsoe le
bontshang hore sebaka ke sa mmuuwa kapa moetsuwa. Sebaka sa bo mmuuwa kapa
moetsuwa. (bap. heso, haka).
Habola (ha-bu-la) // Ho noa ka ho kgefutsa; ho noa ka ho emisa ka mora ho koenya.
Habuhabu (ha-bu-ha-bu) /oversize trouser/ Seaparo, haholo borikgoe, se seholo
hofeta monga sona; phahlo e kgolo haholo hofeta motho ya e apereng. /bon.
dihabuhabu/ (bap. repherephe).
Hadi (ha-di) /suffix/ Sehlongoanthao se hokeloang qetellong ya lereho kapa lebitso
ka sepheo sa ho bontsha boholo. Mohl. Botle=Botlehadi, Ngata=ngatahadi,
mpe=mpehadi, motho=mothohadi, jj.
Hadika (ha-di-ka) /fry/ Ho pheha sejo ka mollo ntle le metsi; ho tlabola sejo ka mollo
hore se butsoe; ho besa nama ka mollo feela ntle le metsi. (bap. tlabola).
Hadikela (ha-di-ke-la) /fry for/ Ketsetso ya ho hadika. Mael. Ha a di hadikela ho di
ja: o etsa ntho tse sa tloaelehang kapa tsa motho ya sa phelang hantle.
Hadikisa (ha-di-ki-sa) /to show scary signs/ Ho bontsha letsoalo ka ho shebisa mahlo
koana le koana; ho supa tshabo ka diketso tsa tsitsinyeho ya mahlo.
Hadima (ha-di-ma) /to thunder/ Ho duma hoa maru nakong tsa pula; ho etsa
modumo wa letsolo. (bap. lehadima, letsolo).
Hae (ha-i) /his, hers/ Seemedi se bontshang thuo ka ho supa ntho ya motho e
motshehadi kapa e motona. Lentsoe le bontshang hore thuo ke ya mmuuwa ha ho bua
mmuwi. (bap. hao). Moh. Ke ya mang? Ke ya hae. Hase ya hae .Ya hae e teng. Mael.
Monyala-ka-pedi o nyala wa hae: motho le ha e le mofutsana joang, o ntsha bonyane
boo a nang le bona ho nyala eo a mo ratang.
Hae (ha-e) /home/ Sebaka seo ho dulang motho ho sona; bodulo ba lelapa kapa batho;
moaho oo ho fumanoang batho ho ona. /bon. mahae/ (bap. lapeng).
Haeba (ha-e-ba) /if/ Ha ho sa etsahale ntho kapa ketso e itseng, ketsahalo e itseng e
tla etsahala; ka lehlakoreng leleng la boemo bo etsahalang ka lebaka la ketsahalo e
itseng. (bap. ebang).
Haebanyaneng (ha-e-ban-ya-ni-ng) /if/ Lentsoe le bontshang, ka ho toboketsa, hore
ha ho sa etsahale ntho kapa ketso e itseng, ketsahalo e itseng e tla etsahala; ka
lehlakoreng leleng ho tla etsahala se itseng ebang se sa phethahale. (bap. ebang) .
Haebo (ha-e-bo) /exclamation: phew!/ Lekgotsa kapa lentsoe le bontshang ho
makalla puo kapa ketsahalo e makatsang kapa e mpe. Tlh. Lekgotsa lena le sebedisoa
ke Basotho le morabe wa Bakone (nguni) ka ho tshoana: ha se le Bakone feela.
Haela (ha-e-la) /build for/ Ketsetso ya ho haela. (bap. ahela).
Haela (ha-e-la) /to build a nest/ Hoa nonyana: ho aha ntloana. Mael. Nonyana e haela
ka ditshiba tsa enngwe: motho o hloka thuso ya babang ho atleha kapa ho phethahatsa
seo a batlang ho se etsa.
Haelana (ha-e-la-na) /to be a neighbour/ Ho ba mabapi ka bodulo; ho aha sebakeng
se mabapi le sa ntho kapa motho emong; ho amana ka bodulo.

109
 110

Haella (ha-el-la) /scarce, limited, few/ Ho hlokahala hoa ntho ya bohlokoa; ho ba sio
hoa ntho e molemo; ho ba ntle le. (bap. nyane).
Haelletse (ha-el-le-tse) // Bokgale ba ho haella.
Haelletsoe (ha-el-lets-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho haella.
Haelloa (ha-el-lwa) /to be short of/ Boetsuwa ba ho haella.
Haeloa (ha-el-wa) // Ketsetso ya ho haela: ho haha kapa aha bakeng sa. Mael.
Lentsoe la morena le haeloa lesaka: seo morena kapa motho e moholo a se buang se
tlameha ho ananeloa le ho hlonchoa.
Haeno (ha-e-nu) /at your place/ Seemedi se supang sebaka sa mmuuwa kapa
moetsuwa ntle le ho se hlalosa. Lentsoe le botshang thuo ya sebaka sa moetsuwa kapa
mmuuwa. (bap. Heno, mohaeno).
Haeno (//) /exclamation: go away!/ Lekgotsa le bontshang ho leleka kapa ho tebela
motho ka bohale. Mohl. Haeno ntja tooe!
Haesale (ha-i-sa-le) /ever since, never before/ Ho tloha ka nako e itseng, kgale.
Lentsoe le bontshang ho makalla ketsahalo e lebeletsoeng nako e telele empa esa
etsahale; ho kgotsa boemo ba ketso kapa ketsahalo e makatsang. Mohl. Ha ke so bone
bokgabane bo tjena haesale.
Haeso (ha-e-su) /at my place/ Seemedi se supang thuo ya sebaka ke mmuwi kapa
moetsi. Moo eleng sebaka sa mmuwi kapa moetsi. (bap. Heso, heno, mohaeso).
Haeya (ha-e-ya) /phenomenon, wonder/ Ketso kapa ketsahalo e akgang mohlolo,
dimakatso le meka mmoho le boqhetseke. /bon. dihaeya/ (mm. Haeea). Tlh. Lentsoe
lena, “haeya” le sebedisoa le le ka bongateng hangata.
Hafa (ha-fa) /to battle, struggle/ Ho hula ka thata; ho sokola. Mael. Ho hafa ka
nkatana: ho hula ka thata.
Hafola (ha-fu-la) /halve, divide/ Ho arola ka ho lekana. Tlh. Lentsoe lena ke leetsi
molata: hase lentsoe la Sesotho le ha batho ba bangata ba rata ho le sebedisa.
Hafolela (ha-fu-le-la) /divide for/ Ketsetso ya ho hafola. (bap. arolela).
Haggai (ha-ka-i) /haggai/ Buka ya bibele ya bomashome a mararo a metso e supileng
(37) testamenteng ya kgale. Tem. Haggai ke lebitso la moprofeta ya phetseng
dilemong tsa bo 520 pele ho tsoalo ya Kreste.
Hahaba (ha-ha-ba) /creep, crawl/ Ho tsamaya ka mpa; ho hosha ka bokatlase ba
mmele. (bap. kgasa).
Hahabela (ha-ha-be-la) /ambush/ Ho noanyetsa motho kapa ntho e itseng ka ho
hahaba. Ketsetso ya ho hahaba. (bap. nanarela, nwanyetsa).
Hahabisa (ha-ha-bi-sa) /to drag down/ Ketsiso ya ho hahaba.
Hahabo (ha-ha-baw) /at her or his village or place/ Sebaka sa bo mmuuwa; moo
mmuwa a dulang, a hlahetseng kapa a tsoang teng.
Hahlamela (ha-hla-me-la) /to have an effect on/ Ho ba le tshutshumetso nthong e
itseng; ho ba le tlhotlholetso. (bap. Kgahlamela).
Hahlametse (ha-hla-me-tse) // Bokgale ba ho hlahlamela.
Hahlano (ha-hla-nu) /five times. fifth/ Ka palo e fetang bonne empa e le ka tlase ho
tshelela. Ka makgetlo a mahlano; ka ho feta bonne kapa nne. (bap. Bohlano).
Haholo (ha-ho-lo) /too much, more, greatly/ Ka tsela e tletseng sebaka; ka ho etsa
ka tsela e kgolo kapa e fetang tekanyo; e hlokang bonyane hohang; e tsahalang ka ho
fetisisa. (bap. hanyane).
Haholoanyane (ha-hu-lwan-ya-ni)/more especially when/ Ka tsela eo eleng
bohlokoa haholo halatela se batloang, se batloang ho tsejoa kapa se hlalosoang ebile
ho buuwa ka sona. (bap. haholoholo). (mm. haholwanyane).

110
 111

Haholoholo (ha-hu-lu-hu-lu) /especially, very much, moreso/ Lentsoe le hlalosang

boemo bo boholo ba ntlha kapa ketsahalo eo ho buuwang ka yona ka ho toboketsa.
Haidisa (ha-i-di-sa) /granulate repeatly/ Ketsisiso ya ho haila. (bap. sidisisa).
Haidisitse (ha-idi-si-tse) // Bokgale ba ho haidisa.
Haidisitsoe (ha-idi-sits-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho haidisa.
Haila (ha-i-la) /granulate/ Ho sila kapa ho etsa ntho, haholo dijo thollo, hore di be
phofo; ho thuba ka ho etsa makumane a manyane haholo. (bap. sila).
Haisa (ha-is-a) // Ketsiso ya ho aha: ho thusa ho aha.
Haisana (ha-is-a-na) /to be neighbourly/ Boemo ba ho ahisana; ketso ya ho ba
moahisane kapa motho eo le phelang sebakeng seleseng, mmoho. Ketsetsano ya ho
ahisa. (bap. moahisane, boahisane).
Hajoale (ha-jwa-le) (hajwale) /now/ Ka ona motsotsoana, motsotso, hora, letsatsi
kapa nako yona ena eo ho buuwang ka yona. Honajoale. Tje ka ha re bua.
Haka (ha-ka) /wisdom tooth/ Leino le hlahang mothong pakeng sa dilemo tsa
boleshome le metso e tsheletseng (16) ho ya ho dilemo tse mashome a mabedi (20);
meno a tlhalefo. /bon. Dihaka.
Haka (ha-ka) /connect, tow/ Ho kopanya leteroko le mofuta o itseng wa
sepalangoang; ho hokela leteroko koloing bakeng sa ho huloa. Ho hula ka ketane kapa
thapo e thata. (bap. hokela).
Haka (ha-ka) /embrace/ Ho beha letsoho lehetleng la motho ka sesupo sa ho thaba
kapa lerato. Tlh. Lentsoe lena ke sothofatso ya lentsoe la senyesemane, “hug” ho ya
ka tlhaloso e fanoeng. (bap. fuparela, atlarela, tlapurela, mamarela).
Haka (ha-ka) /my place/ Moo mmuwi kapa moetsi a dulang teng; sebaka sa mmuwi.
Haka (ha-ka) /ensnare, trap/ Ho tshoasoa ke leraba, thapo kapa ntho e itseng.
Hakaakang (ha-ka-a-ka-ng) /how much/ Lentsoe le sebetsang joalo ka lebotsi le
batlang ho tseba ka sebopeho seo ntho e tlamehang ho etsahala ka yona. Mohl. A ko
bone hore e kgolo hakaakang! (bap. hakanakana, hakalekale, hakalokalo).
Hakaalo (ha-ka-alo) /that much/ Ka tsela e bontshang boholo kapa bonyane ba
ketsahalo kapa ketso; ka tsela e makatsang ha e hlalosoa. Mohl. Che, ke ne ke sa re o
e sututse hakaalo hle! (bap. hakalo).
Hakaalokalo (ha-ka-alo-ka- lo) /that very much/ Ka tsela e bontshang boholo kapa
bonyane ba ketsahalo kapa ketso ka ho toboketsa; ka tsela e makatsang. Mohl. Motho
eo hobaneng a ne a otloa hakaalokalo? Ha ke so bone tsotsi e muloa hakaalokalo!
Hakae (ha-ka-e) /how many times, how much/ Lebotsi le bontshang makgetlo a
ketsahalo ya ketso e itseng; lentsoe le botsang makgetlo a ketso e itseng. Mohl. O
batla ho kgalemeloa hakae? Ke hakae o joetsoa ntho e le nngwe mosadi tooe?
Hakala (ha-ka-la) /amok, bersek, maniacally, frenzy/ Ho bua kapa ho etsa diketso
tsa tshenyo, sephethephethe, bohlanya le dimakatso ka tsela e eketsehileng.
Hakalekale (ha-ka-le-ka-le) /this manner, this way/ Ka tsela e bontshang boholo
kapa bonyane ba ketsahalo kapa ketso ka ho toboketsa haholo; ka tsela e makatsang
ha e hlalosoa. Mohl. Che eseng hakalekale, ke kgathetse! Ha ke so bone motho ya
noang joala hakalekale.
Hakalo (ha-ka-lo) /that much/ Ka tsela e bontshang ho supa boholo, ho fela kapa
bonyane ba ketsahalo kapa ketso. (mm. hakaalo). Mohl. Ha o wa tlameha ho tella le
ha o le motle hakalo.
Hakalokalo (ha-ka-lo-ka-lo) /that much & that more/ Ka tsela e bontshang ho supa
boholo kapa bonyane ba ketsahalo kapa ketso ka ho toboketsa haholo; ka tsela e
makatsang ha e hlalosoa nakong e fetileng. (mm. hakaalokalo).

111
 112

Hakana (ha-ka-na) /this much/ Ka tsela le mokgoa o boleloang; ka sebopeho se

hlalosoang ho ya ka boholo kapa bongata ba sona. Tlh. Lentsoe lena, “hakana” le
araba lentsoe, “hakae”.
Hakanakana (ha-ka-na-ka-na) /this much & this more/ Ka tsela e bontshang ho
supa boholo kapa bonyane ba ketsahalo kapa ketso ka ho toboketsa haholo; ka tsela e
makatsang ha e hlalosoa hona joale. (bap. hakalokalo).
Hakea (ha-ke-a) /trapped/ Ho tshoaseha kapa ho tshoasoa ke leraba kapa thapo kapa
ntho e itseng fatshe.
Haketse (ha-ke-tse) /bersek, in frenzy/ Bokgale ba ho hakala: e bontshang ho hakala.
Hakisa (ha-ki-sa) // Ketsiso ya ho haka: ho thusa ho kopanya leteroko le mofuta o
itseng wa sepalangoang. Ho thusa ho fasa bakeng sa ho hula ka ketane kapa thapo e
thata. (bap. hokela).
Hakoa (ha-kwa) // Boetsuwa ba ho haka.
Hakolla (ha-kul-la) /disconnect/ Ketsollo ya ho haka: ho etsa hore ho tshoarana kapa
ho kopana ho fele. (bap. lokolla).
Hakolla (//) /correct/ Ho thusa ho lokisa phoso; ho fana ka karabo e nepahetseng
bakeng sa potso e thata. Mohl. Che-bo monna heso, e re ke o hakolle. Ke mang ya tla
o hakolla ha o sa hakolloe ke nna?
Hakollo (ha-kul-law) /disconnection/ Ketso ya ho hakolla: ho etsa hore ho tshoarana
kapa ho kopana ho fele. (bap. khakollo, lokolla).
Hakollo (//) /correction/ Ketso ya ho hakolla kapa ho thusa ho lokisa phoso; ho fana
ka karabo e nepahetseng bakeng sa potso e thata. (mm. Khakollo).
Hakolloa (ha-kul-lwa) /corrected, disconnected/ Boetsuwa ba ho hakolla.
Hakollotse (ha-kul-lo-tse) // Bokgale ba ho hakolla.
Hakollotsoe (ha-kul-lots-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho hakolla.
Hakotsa (ha-ku-tsa) /fatten/ Ho etsa hore ntho kapa motho a be motenya; ho nontsha
kapa ho ba le mmele o moholo.
Hakotse (ha-ku-tsi) /fat/ E tenya, e nonneng, e nang le mmele o motenya; e shahlilng
sebopehong sa mmele. (bap. nonne, tenya).
Halakahla (ha-la-ka-hla) /exclamation: is a goal!/ Lekgotsa le bontshang ho kena
ntlha ya tlholo papading ya bolo. (bap. lalla!).
Halaala (ha-laa-la) /exclamation: there it is! He is, she is!/ Lekgotsa le sebedisoang
ho mohlodi ho toboketsa tlholo ya hae ka ho hoeletsa. Mohl. Halaala Mandela
halaala! Halaala Moshoeshoe halaala! (bap. Nqenqethia).
Hala-halaala (ha-la-ha-laa-la) /exclamation: what an event!/ Lekgotsa le
sebedisoang ho mohlodi ya qetang ho fihla ka ho toboketsa tlholo ya hae ka ho
hoelehetsa. Mohl. Hala-halaala mmampodi!!
Halala (ha-la-la) /undermine/ Ho nyatsa ka baka la bonyane kapa boemo; ho nkela
tlase haholo; ho bontsha lenyatso.
Halala(ha-la-la) /exclamation: viva!/ Lekgotsa le sebedisoang nakong tsa boipelaetso
kapa mehoanto ka ho le bitsa bakeng sa ho tshihetsa motho kapa mokga o itseng.
Mohl. Halala Mandela halala! halala Leabua halala! (bap. Nqenqethia).
Halala-halala (//) /exclamation: hala-hala-hala-hala!/ Lekgotsa le sebedisoang ho
bontsha phetoho ya ketsahalo ka mora tlholo e itseng ka ho hoelehetsa.
Halalela (ha-la-le-la) /holy/ Ho ba le moya wa Modimo; ho etsa ketso tsa semoya; ho
ba boemong bo phethahetseng ba sedumedi.
Halaletsa (ha-la-le-tsa) /to make holy/ Ho etsa hore motho a halalele; ketsiso ya ho
halalela. (bap. hlohonolofatsa) (mm. Khalaletso).

112
 113

Halefa (ha-li-fa) /to go angry/ Ho hloka thabo ka ho bua ka bohale; ho bua ka ho

phahamisa lentsoe ka baka la ho kgena; ho bontsha bosio ba monyaka ka diketso le
dipuo tse itseng. (bap. kwata).
Halefela (ha-li-fe-la) // Ketsetso ya ho halefa.
Halefisa (ha-le-fi-sa) /infuriate/ Ketsiso ya ho halefa: ho etsa hore motho kapa ntho e
halefe kapa e hloke thabo. Ho hlokisa monyaka. (bap. kwatisa).
Halefisoa (ha-le-fi-swa) /angered, infuriated/ Boetsuwa ba ho halefa.
Halefote (ha-le-fo-te) /share cropping/ (sheb. Dihalefote bakeng sa tshebediso).
Hama (ha-ma) /to milk/ Ho ntsha lebese kgomong kapa phoofolong e ruuwang; ho
pepeta letsoele bakeng sa ho ntsha lebese. (bap. antsha, anyisa).
Hama (ha-ma) /to drain, tax/ Ho ja motho chelete; ho jalletsa ka ho nkela chelete
kapa ntho hofihlela motho a hloka. Ho etsa hore motho a sale a hloka ka ho mo nkela.
Hamela (ha-me-la) // Ketsetso ya ho hama: ho etsetsa ho hama.
Hamole (ha-mu-le) /ram/ Nku e kgolo e tona; nku ya poho. /bon. Dihamole/ ??
Hamorao (ha-mu-ra-u) /later/ Nako e latelang ya joale: ka mora metsotso, dihora,
matsatsi kapa beke e tlang kapa e tla latela. (bap. mmamorao, morao).
Hamore (ha-mu-re) /hammer/ Sesebedisoa sa tshepe se boima se sebedisoang
bakeng sa ho kokotela kapa ho thuba. /bon. dihamore/ (bap. chesele).
Hampe (ham-pe) /badly/ Ka tsela e hlokang botle; ka tsela e mpe; ka tsela e sa
kgahlising kapa e sa rateheng.
Hana (ha-na) /to refuse/ Ho se dumele; ho se dumellane le puo kapa taelo; ho ba
kgahlanong le ketso e itseng.
Hana (ha-na) /by the way/ Ka tsela kapa sesupo se itseng se botsang mmuiswa kapa
moetsuwa. Mohl. Hana wena o wa ha mang? Hana lona le batla eng mona
Basothong? Hana Sesotho se na le mantsoe a makae ka palo? Hana ke mang ya
neng a re Basotho ba hloka patlamantsoe?
Hanana (ha-na-na) /incompatible, in disagreement/ Ketsetsano ya ho hana: ho se
dumellane ka ketso, puo, mokgoa le tloaelo. Ho se kgeme mmoho.
Hane (ha-ne) /four times/ Ka makgetlo a fetang boraro; ka makgetlo a ka tlase ho
bohlano kapa hlano. (bap. Hanne, bonne, senne).
Haneha (ha-ne-ha) /unable/ Ketsahalo ya ho hana: ho sa loke; ho le thata kapa ho sa
kgonahale ho phethisa ketso e itseng. Mohl. Che, ho a haneha ngoaneso!
Hanela (ha-ne-la) /refuse, disallow/ Ho thibela motho kapa ntho ho etsa ketso e
itseng; ho se fane ka tumello.
Hanella (ha-nel-la) /bar/ Ho dula sebakeng ka ho se batle ho tloha, sutha kapa ho
tsitsinyeha; ho etela sebaka kgafetsa kapa nako le nako.
Haneo (ha-ne-aw) /exclamation: stop cow stop!/ Lekgotsa le sebedisoang ho laela
seruuwa kapa kgomo e pannoeng ho ema ho se tsoele pele ka ho tsamaya.
Haneo (ha-ne-aw) /brake/ Tshepe e emisang sepalangoang. Se kginang ntho e
tsamayang joalo ka sepalangoang; se etsang hore ntho e tsamayang e eme kapa e se
tsoele pele ka ho thella, lepella le ho matha. /bon. Dihaneo/ (bap. Sekgini).
Hanetse (ha-ne-tsi) /refused/ Bokgale ba ho hanela.
Hang (ha-ng) /immediately after/ Kapelenyana ka mora ketso kapa ketsahalo eo ho
buuwang ka yona. Mohl. Hang ka mora hore a hlokahale, mosadi wa hae a nyaloa.
Hang ka mora hore dipuo di nyahlatsoe, morusu wa qala hape. Tlh. Mantsoe,
“hanghang” mmoho le “hang” a na le meelelo e fapaneng haholo.
Hangata (ha-ng-ata) /frequently, many times/ Ka makgetlo a mangata kapa a fetang
bonngwe; ka ho etsahala nako le nako kapa joalo joalo.

113
 114

Hanghang (ha-ng-ha-ng /immediately, suddenly, at once/ Kapelenyana ka ho

potlaka; ka ho panya hoa leihlo; hona joale ntle le tshenyo ya nako. Tlh. Mantsoe,
“hanghang” mmoho le “hang” a na le meelelo e fapaneng haholo.
Hanne (han-ne) /four times/ Ka makgetlo a fetang boraro; ka makgetlo a ka tlase ho
bohlano kapa hlano. (bap. Bonne, senne, hane).
Hanne (han-ne) /refused, objected/ Bokgale ba ho hana.
Hanoa (han-wa) /rejected, revoked/ Boetsuwa ba ho hana: ho se batloe kapa ho
latoleloa; ho latoloa kapa ho ntshoa. (bap. mohanuwa).
Hanong (ha-nu-ng) /interruptingly/ Ho bua pele mmuwi a qeta ho bua; ho kena
dipakeng pele mmuwi a qeta puo ya hae. Mohl. Ke ha a nkena hanong pele ke qeta.
Hanong (ha-nu-ng) /mouth inside/ Bokahare ba lehano; kahare ho molomo. Mael.
Ho kolla ntshi hanong: ho sotleha kapa ho fumaneha haholo.
Hantle (han-tle) /well, perfecly, niecely, fine/ Ka tsela e lokileng; ka mokgoa o
nepahetseng; ka sebopeho se hlokang phoso kapa bobe.
Hantlentle (han-tle-ntle) /actually/ Ka tsela ya nnete kapa bonnete; ka sesupo se
bontshang bonnete kapa nepahalo ya ketsahalo le puo.
Hanetsa (ha-ne-tsa) /oppose/ Ho thibela ho etsa ketso e itseng; ho se dumelle ho nka
bohato; ho se dumellane le. (bap. kganyetso, khanyetso).
Hanyane (han-ya-ne) /little way, less, slowly/ Ka tsela eseng kgolo; ka tsela e nyane;
ka tsela e bontshang ho hloka matjato le botio.
Hanyetsa (han-ye-tsa) /contradict, counter, defy, resist, against/ Ho se dumellane
kapa ho se tsamaisane le; ho ba kgahlanong le; ho hana taelo kapa ntlha kemo ya.
Hanyetsana (han-ye-tsa-na) /contradict, against, oppose/ Ketsetsano ya ho
hanyetsa: ho se dumellane kapa ho se tsamaisane le; ho ba kgahlanong le, ka ho
etsetsana kapa ho etsisana; ho hana taelo kapa ntlha kemo ya.
Hao (ha-u) /yours/ Seemedi se bontshang hore thuo ke ya mmuwisoa kapa moetsuwa;
lentsoe le bontshang hore ntho ke ya mang. Moh. Wa hao moratuwa. Wa hao ngwana
Hao (ha-u) /exclamation: is it! Is that so!/ Lekgotsa le bontshang ho makala kapa ho
makatsoa ke sephetho sa ketsahalo, puo kapa ketso e itseng. Mohl. Hao banna,
Mosala o hlokahetse re ne re na le yena maobanyana moo!
Haola (ha-o-la) /trek/ Ho tsamaya le dithota, naha kapa sebaka ka sepheo sa ho
batlana le ntho e itseng. (bap. mohaodi, mohahlaodi).
Haula (ha-u-la) /poignant, sad/ Ho utloisa bohloko ka baka la boemo kapa ketsahalo
e etsahalang ho motho; ho bakela kutloelo bohloko. Mohl. Ngoana enoa o wa haula
bathong!
Hapa (ha-pa) /conquer, subjugate, capture, seize/ Ho hlola ntoeng; ho nka ka ntoa
kapa dikgoka; ho nka ka mahahapa. (bap. hlola).
Hape (ha-pe) /again/ Lekgetlo leleng; ka mora nako e latelang.
Hapehape (ha-pe-ha-pe) /time and again, timeously/ Ka lekgetlo leleng le tenang
kapa le nang le setena; ka nako le nako ntle le kgefutso.
Hapeletsa (ha-pe-le-tsa) /force, coerce/ Ho etsisa ka nkane kapa ka dikgoka; ho baka
hore emong a etse ketso a sa ikemisetsa. Tlh. Lentsoe lena le utloahala joalo ka la puo
ya Setswana kapa Sepedi. (bap. qobella).
Hapella (ha-pel-la) /conquer with/ Ho nka mmoho le; ho nka ka ntoa kapa dikgoka
mmoho le; ho nka ka mahahapa mmoho le.
Hapile (ha-pi-le) // Bokgale ba ho hapa.
Hapiloe (ha-pi-lwe) /conquered/ Boetsuwa le bokgale ba ho hapa.
Hapisa (ha-pi-sa) /help to conquer/ Ketsiso ya ho hapa: ho thusa ho hapa.
Hapjoa (hap-jwa) /conquered/ Boetsuwa ba ho hapa: ho nkoa ka mahahapa.

114
 115

Hara (ha-ra) /amongst, among/ Sebaka se pakeng tsa ntho tse pedi; bohareng ba
dintho tse itseng; bohareng ba ketsahalo kapa ketso. (bap. pakeng).
Hara (har-a) /enfold, fold/ Ho phutha maoto ka tsela e itseng; ho dula ka ho sotha
maoto; ho sothaka maoto ka ho dula.
Haraka (ha-ra-ka) /to rake/ Ho tlosa dithole kapa matlakala ka haraka.
Haraka (ha-ra-ka) /a rake/ Sesebedisoa sa ho tlosa matlakala le dithole; sesebedisoa,
seka lefielo se sebedisoang ho fiela ka ho hohola matlakala kapa dithole. /bon.
diharaka/.
Hararo (ha-ra-ru) /thrice/ Ka makgetlo a fetang bobedi kapa pedi; ka makgetlo a ka
tlase ho bone kapa nne.
Hare (ha-re) /deep end/ Sebaka se potelletsaneng kapa se hole bakeng sa ho fihleloa;
sebaka se hole ka baka la ho se fihlellehe hoa sona; sebaka se ipatileng kapa se
patehileng.
Harela (ha-re-la) /roll around/ Ho pota mmele ohle kapa karolo; ho ba nqa tsohle
kapa sebakeng se itseng sa mmele ka ho thatela; ho dika ntho e itseng.
Hareng (ha-ri-ng) /cotton/ Sesebedisoa sa ho roka kapa ho kopanya seaparo;
sesebedisoa seka kgoele se sebedisoang le nalete bakeng sa ho roka kapa ho etsa
diphahlo. /bon. dihareng/.
Harepa (ha-re-pa) /harp/ Seletsa sa mmino se entsoeng ka maballo a kgutlo tharo
mmoho le maseka le sekupu. /bon. diharepa/ (sheb. diletsa).
Harese (ha-ri-si) /barley/ Semela, seka koro, seo hlooho tsa sona kapa dithotse di
sebedisoang joalo ka sejo kapa ho etsa mofuta wa joala. /bon. diharese/.
Harobedi (ha-ru-be-di) /eight times/ Ka makgetlo a fetang bosupa kapa supa; ka
makgetlo a ka tlase ho borobong kapa robong. (bap. Borobedi).
Harobong (ha-ru-bu-ng) /nineth/ Ka makgetlo a fetang borobedi kapa robedi; ka
makgetlo a ka tlase ho leshome. (bap. Borobong).
Harola (ha-ru-la) /devour/ Ho hlasela ka ho ntsha dinama; ho bolaya ka ho
kopakopanya ditho tsa mmele; ho hlasela ka ho sebedisa meno a bohale.
Harolaka (ha-ru-la-ka) /to devour repeatly/ Phetako ya ho harola: ho harola ka
makgetlo a mangata.
Hasa (ha-sa) /spread/ Ho isa hohle ka bongata; ho isa dibakeng tse ngata. Ho lebisa
nqa tse fapaneng ka moya kapa ka ntho e itseng. Ho jala ditaba tse molemo kapa tse
mpe dibakeng tse fapaneng. Ho hlahisa puo e mabapi le ketsahalo e itseng ka ho
bolella bongata ba batho.
Hasahasa (ha-sa-ha-sa) /to gossip/ Ho bua hampe ka motho kapa ntho bosiong ba
yona; ho bua ka lebitso la motho hampe ntle le nnete kapa bonnete.
Hasahasa (//) /propagandize/ Ho bua kgahlanong le mokga o mong wa sepolotiki
hampe ka ho etsa hore mokgoa wa heno o hlole; ho bua hantle ka mokgatlo kapa
mokga wa heno le ha nnete e le sio; ho bua ka lebitso la motho, moetapele kapa naha,
hampe ntle le nnete. (bap. khasakhaso, feteletsa, pheteletso).
Hasaka (ha-sa-ka) /spread repeatly/ Phetako ya ho hasa.
Hasana (ha-sa-na) /disperse/ Ketsetsano ya ho hasa: ho tloha kapa ho tsamaya ka ho
arohana; ho tloha ka ho ya dibakeng tse fapaneng. (bap. phasalla).
Hasane (ha-sa-ne) /scattered/ E boemong bo tletseng sebaka kaofela; tse tletseng
hohle; e bonoang hohle moo leihlo le bonang teng.
Hasane (ha-sa-ne) // Bokgale ba ho hasa.
Hasanya (ha-san-ya) /disperse/ Ketsetso ya ho hasa: ho baka hore dintho di hasane.
Hase (ha-se) /orphan animal/ Phoofolo ya kgutsana: e hlokang mma yona mmoho le
ntata yona. /bon. dihase/ (bap. kgutsana).

115
 116

Hasupa (ha-su-pa) /seventh/ Ka makgetlo a fetang botshelela kapa tshelela; ka

makgetlo a ka tlase ho borobedi kapa robedi. (bap. Bosupa).
Hata (ha-ta) /trample/ Ho beha leoto hodima; ho beha mmele kapa boima hodima.
Hata (ha-ta) /to step/ Ho tsamaisa leoto ka tsela e kgahlang; ho tsamaya ka
bokgabane kapa ka potlako. (bap. Mohato, seqi)
Hatakela (ha-ta-ke-la) // Phetako ya ho hata: ho hata ha ngata.
Hatakeloa (ha-ta-ke-lwa) /defeated/ Boetsuwa ba ho hatoa: ho hloloa ntoeng kapa
papading ya tlhodisano ka tsela e mpe haholo. (mm. Hatakelwa).
Hatakoa (ha-ta-kwa) // Boetsuwa ba ho hataka: ho hatoa hangata kapa ka makgetlo.
Hatella (ha-tel-la) /oppress, depress, crutch/ Ho phedisa ha bohloko ka ho isa tlase
kapa ho etsa diketso tse hlokang botho kapa setho; ho hodisa motho ka thata.
Hatikela (ha-ti-ke-la) // Ketsisiso ya ho hata: ho netefatsa ho hata.
Hatisa (ha-ti-sa) /mislead/ Ketsiso ya ho hata: ho etsa hore motho kapa ntho e etse
diketso tse tsoileng tseleng.
Hatisa (//) /print/ Ho etsa mongolo wa lesedinyane, bukeng kapa pampiring ka ho
etsa qopitso tse ngata.
Hatisa (//) /sign/ Ho ngola ka ho etsa sesupo sa hore o mang; ho etsa mongolo wa
boitlhaloso, bopaki kapa boitsebiso. (bap. tekena).
Hatisisa (ha-ti-si-sa) // Ketsisiso ya ho hatisa.
Hatlela (ha-tle-la) /wash hands/ Ho hlatsoa matsoho: ho etsa hore matsoho kapa
letsoho le hloeke ka ho potisa kapa ho pikitla ka metsi. Ho hloekisa seatla.
Hatoha (ha-tu-ha) /untrample/ Ketsollo ya ho hata: ho tlosa leoto kapa boima ho se
hatiloeng kapa se hatelletsoeng. (mm. Hatoa).
Hatsedisa (ha-tse-di-sa) // Ketsiso ya ho hatsela: ho etsa hore ntho kapa motho a
hatsele kapa a hloke mofuthu o hlokahalang. Tlh. Lentsoe le nepahetseng haholo ke,
“hatsetsa” hofeta “hatsedisa”.
Hatsela (ha-tse-la) /to be cold/ Ho ba le kutlo kapa maikutlo a ho bata kapa ho phola;
ho hloka mofuthu kapa mocheso o hlokahalang.
Hatsetsa (ha-tse-tsa) /to cause to be cold/ Ketsiso kapa ketsetso ya ho hatsela: ho
etsa kapa ho baka hore motho kapa ntho e hatsele: e be le ho bata. (bap. sehatsetsi).
Haufi (ha-u-fi) /near/ Pela ntho kapa motho; mabapi le.
Haufi (//) /soon, sooner, recent/ Ya nako eseng hole: e ka etsahalang neng kapa
neng; e ka nnang ya etsahala ho tloha hona joale. Eo eleng nakoana e etsahetse.
Haufinyana (ha-u-fin-ya-ne) /nearer/ Haufi haholo; pela ntho kapa motho haholo.
Haufinyane (ha-u-fin-ya-ni) /sooner, recently/ E ka etsahalang hona joale ka ho
panya hoa leihlo; e sa tsoa etsahala kapa e makgatheng a ho etsahala neng kapa neng.
Haufiufi (ha-ufi-ufi) /sooner, very soon/ E ka etsahalang hona joale ka ho panya hoa
leihlo; e makgatheng a ho etsahala neng kapa neng.
Hauha (ha-u-ha) // Ho utloela bohloko ka ho etsetsa ketso e itseng.
Hauhela (ha-u-he-la) /to pity/ Ketsetso ya ho hauha. Ho bontsha mohau kgahlanong
le. Ho bontsha mosa kgahlanong le.
Hauhelana (ha-u-he-la-na) // Ketsetsano ya ho hauhela.
Haula (ha-u-la) /poignant/ E utloisang bohloko ka baka la boemo ba yona; e llisang
ka baka la boemo kapa chebahalo ya teng; a bakang mahlomola. (bap. hlomola).
Haulana (ha-u-la-na) /miserable, poignant/ Ketsahalo ya ho haula: ho utloisa
bohloko ka baka la boemo kapa sebopeho se itseng. Ho ama maikutlo ke pono e mpe
e etsahalang ho motho emong. Mohl. Baahi ba naha ya Zimbabwe ba haulana ka
lebaka la maemo a naha ya bona ya joale. Ngoana enoa o wa haulana ka baka la ho
lahleheloa ke batsoadi.

116
 117

He (her) /so/ Lebotsa le qetellang potso ka ho toboketsa le ho bontsha puo e hlokang

tlhompho. Mohl. o reng he?
He (her) // Le ha ho le joalo. Tem. Lentsoe lena, “he” hangata le sebedisoa ho
bontsha tello. Mohl. Ke tla tsamaya he! Nka chelete ya hao he!
Hebehebe (he-be-he-be) /broad, wide/ Hoa mmila kapa tsela: e sephara ka
mahlakoreng; e bulehileng ka mathoko; e tenya ka sebopeho.
He-banna (he-ban-na!) /exclamation: oh boy!/ Lekgotsa le bontshang ho makalla
puo, ketsahalo kapa ketso e itseng. (bap. banna-we! Basadi!).
Hehla (he-hla) /orate/ Ho bua ka bokgabane kapa ka makgethe.
Hei (he-i) /exclamation: hey!/ Lekgotsa le bontshang ho bitsa motho a le hole ka ho
bontsha tello. (bap. hela). Mohl. Hei wena Motlatsi, atamela koano!
Heke (he-ke) /gate/ Sebaka seo ho kenoang ho sona sa motero kapa serapana; moo ho
kenoang teng ha ho uwa lapeng. /bon. diheke/ (bap. mokoallo).
Hela (he-la) /prune, cut grass, mow/ Ho poma joang; ho faola mohloa.
Hela (he-la) /exclamation: hey you!/ Lekgotsa le sebedisoang ho bitsa motho ka ho
bontsha tello. Mohl. Hela wena Mopheme, tloha moo o tla wela!
Helang (he-la-ng!) /exclamation: what a surprise!/ Lekgotsa le sebedisoang, haholo
ke motho e motshehadi, ho bontsha ho makatsoa ke ketso kapa puo e itseng.
Helang-bo (he-la-ng-bo!) /exclamation: guess who is talking!/ Lekgotsa le
sebedisoang, haholo ke motho e motshehadi, ho bontsha ho makatsoa ke ketso kapa
puo e itseng ka ho toboketsa. (bap. haebo). Mohl. Helang-bo! Bonang ke mang ya
buang hle! Helang-bo le wena o tseba sekgowa!
Hele (he-le) /exclamation: wow!/ Lekgotsa le bontshang ho ananela taba tse monate
kapa tsa bohlokoa. Mohl. Hele banna, ya tla ba ntle taemane ena! Hele! Ngoana a
tla ba motle basadi! Hele! Ha ke so bone botle bo bokalo! (bap. kgidi! Kgele!).
Helea (hi-li-a) /slide/ Ho wa hoa mobu, majoe kapa mafika thabeng, selomong,
lengopeng kapa letsoapong. (bap. wela) (sheb. Heleha bakeng sa tshebediso).
Heleditse (he-le-di-tse) /demolished/ Bokgale ba ho heletsa.
Heleha (he-le-a) (helea) /slide/ Ho wa hoa mobu, majoe kapa mafika thabeng,
selomong, lengopeng kapa letsoapong. (bap. wela).
Helehelele (hele-he-lele!) /exclamation: here comes the winner!/ Lekgotsa le
bontshang tlholo ya motho ya sa tsoa hlola. Lekgotsa le sebedisoang bakeng sa ho
ithoka. Mohl. Helehelele wena kgethedi ya nkgethe sekgetha makgetha! Le ha lona
ba ha makgetha le kgethile! Helehelele wena mosia motobatsi!
Helele (he-le-le) /hi! Hallow!/ Lentsoe le sebedisoang ho dumedisa ka tsela e sa
bontsheng botio nako efe kapa efe. Mohl. Helele moshana! Helele weso!
Heletsa (he-le-tsa) /demolish/ Ho dia kapa ho isa fatshe ka sepheo sa ho senya
moaho; ho diela moaho fatshe.
Heletsaka (he-le-tsa-ka) /to demolish repeatly/ Phetako ya ho heletsa.
Heletsako (he-le-tsa-kaw) /repeat demolition/ Ketso ya ho heletsa.
Heletsoa (he-lets-wa) // Boetsuwa ba ho heletsa.
Hema (he-ma) /breath/ Ho ntsha le ho kenya moya ka nko; ho bontsha bophelo ka ho
phefumoloha. (bap. phefumoloha).
Hemela (he-me-la) /resusitate/ Ketsetso ya ho hema: ho phedisa motho kapa ntho ka
ho fa moya; ho tsosa motho ya makgatheng a ho shoa ka ho fa moya.
Hemela (he-me-la) /influence/ Ho etsa hore ntho kapa motho a etse diketso tsa
emong; ho susumetsa motho ho etsa tloaelo le mokgoa wa emong. (bap. susumetsa).

117
 118

Hemesela (he-me-se-la) /short breath, to pant/ Ho felloa ke moya; ho hema joalo ka

motho ya nang le lefu la matshoafo. Ho hema haholo ka mora ketsahalo e tshosang,
ho matha kapa ka mora ho loana.
Hemisa (he-mi-sa) /resusitate/ Ketsiso ya ho hema: ho fana ka moya ho motho ya
akgehileng; ho tsosa motho ya idibaneng ka ho mo fa moya.
Hena (hi-na) /irk, trouble, meddle/ Ho sokodisa motho ka ho mo tshoara tshoara; ho
ama kapa ho thetsa ka tsela e tenang. (bap. hlopa).
Henahena (hi-na-hi-na) /to irk repeatly/ Phetako ya ho hena: ho sokodisa motho ka
ho mo tshoara tshoara ka makgetlo; ho ama kapa ho thetsa motho ka tsela e tenang ka
ho pheta ketso eo. (bap. hlopa).
Henahenana (he-na-he-na-na) // Ketsetsano ya ho henahena.
Henaka (he-na-ka) // Phetako ya ho hena: ho hena ka makgetlo a mangata.
Henngoe (hen-ng-we) /breathed, inhaled/ Boetsuwa ba ho hema.
Heno (he-nu) /at your place, homestead/ Seemedi se bontshang thuo ka ho supa
sebaka sa mmuiswa; sebaka sa mmuiswa kapa moetsuwa. (bap. habo).
Heso (he-su) /at my place, homestead/ Seemedi se bontshang thuo ka ho supa
sebaka sa mmuwi kapa moetsi; sebaka sa mmuwi kapa moetsi.
Hetla (he-tla) /look back/ Ho sheba morao; ho lebisa molala le hlooho morao; ho
tadima se ka morao. (bap. retoloha).
Hetlantsho (he-tlan-ts-hu) /Eurasian Golden Oriole/ Mofuta wa nonyana e
tshehlana, e mahlo a makgubedu, e mapheo a matshoana; e fumanoang haholo
merung ya difate tse telele, tse kgolo; e iphepang haholo ka ditholoana le
dikokoanyana, ebile e rata metsi haholo. /bon. dihetlantsho/. (mm. sebabole-
hetlantso).

HETLANTSHO (HETLA-NTSO)

Hetse (he-tse) /mowed, pruned/ Bokgale ba ho hela.

Hetsoe (he-tswe) /cut, mowed, pruned/ Boetsuwa le bokgale ba ho hela.
Hiba (hi-ba) /touch and go/ Ho thetsa motho ka letsoho ebe ya thetsang o wa baleha
hofihlela le yena a thetsoa. Ho etsa papapadi ya dihibo. (bap. dihibo).
Hibana (hi-ba-na) /to touch each other/ Ketsetsano ya ho hiba.
Hibile (hi-bi-le) // Bokgale ba ho hiba.
Hibiloe (hi-bi-lwe) // Boetsuwa le bokgale ba ho hiba.
Hla (hla) // Moh. Ka hla ka potlaka. Ka hla ka hana.
Hlaba (hla-ba) /slaughter, stab/ Ho kenya thipa, lerumo kapa ntho e motsu, e
bolayang nameng ya phoofolo kapa ntho e phelang ka sepheo sa ho bolaya.
Hlaba (hla-aba) /red and black colour/ Mmala o motsho le o mokgubedu; mmala wa
phoofolo e kgubedu e kopantseng le botsho. Bokgunong bo kopantseng le botsho.
Hlaba (hla-ba) /score a goal/ Ho kenya ntlha papading; ho etella pele ka ho kenya
ntlha papading tsa ditlhodisano kapa tsa boithabiso.
Hlabahlabane (hla-ba-hla-ba-ne) /mexican poppy/ Mofuta wa semela se hlaha sa
naheng, seo mahlaku a sona a nang le meutloa, se hlahisang dithunthuru tse
kgubetsoana, seo hangata se sebedisoang joako ka moriana. /bon. dihlabahlabane/.

118
 119

Hlabaka (hla-ba-ka) /stab repeatly/ Phetako ya ho hlaba: ho hlaba ka makgetlo a

mangata ka sepheo sa ho bolaya.
Hlabana (hla-ba-na) /of a female animal: red and black colour/ Mmala wa kgomo
kapa phoofolo e tshehadi o kopantseng botsho le bokgubedu kapa bokgunoana le
botsho.
Hlabana (hla-ba-na) /slaughter each other/ Ketsetsano ya ho hlaba: ho hlaba
moetsuwa ke moetsi, le moetsi a hlabe moetsuwa.
Hlabeha (hla-be-ha) /get angry/ Ho kgena kapa ho hloka thabo; ho kwata kapa ho
lahleheloa ke lethabo; ho hloka monate pelong. Ho lahleheloa ke thabo.
Hlabehisa (hla-be-hi-sa) /to anger, infuriate/ Ketsiso ya ho hlabeha: ho utloisa
emong bohloko ka ho etsa diketso tse sa rateheng; ho kgentsha ka mantsoe a mabe.
Hlabela (hla-be-la) /to make an offering/ Ketsotso ya ho hlaba: ho etsa mokete wa
badimo ka ho hlaba seruuwa. Ho etsa sehlabelo.
Hlabisa (hla-bi-sa) // Ketsetso ya ho hlaba: ho thusa ho hlaba. Mael. Ho hlabisa
bohadi: mokete wa lenyalo ka mora hore monyadi a qete tefello (bohadi) ho ba ha bo
monyaduwa, oo ho ona ho hlajoang kgomo mme ba bo mosadi le monna mmoho le
bamemuwa ba keteke ka ho etsa diketso tse amanang le keteko eo.
Bohadi (bo-ha-di) /dowry ceremony/ Mokete wa ho ntsha tefo ya lenyalo.
Hlabisoa (hla-bi-swa) // Boetsuwa ba ho hlaba.
Hlabolla (hla-bul-la) /rehabilate, reintergrate, reinvigorate/ Ho tlisa maemo a
lokileng ho motho ya kgohlahetseng; ho lokisa boemo bo bobe ba senokoane; ho
fedisa tloaelo e mpe ya lekgoba la sethethefatsi kapa tai; ho tlisa botle ho motho ya
mekgoa e mebe.
Hlabula (hla-bu-la) /summer/ Nako ya selemo e pakeng tsa kgoedi ya Tshitoe le
Tlhakola; nako ya selemo ya mocheso le dipula tse ngata e lateloang ke Hoetla ha e
hlalosoa ka boroa ba lefatshe.
Hladuwe (hla-du-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho hlala.
Hlafuna (hla-fu-na) /chew/ Ho thuba kapa ho choatla sejo ka meno; ho sila sejo ka
meno le thuso ya leleme. (bap. koenya).
Hlaha (hla-ha) /wild, ferocious, fierce/ E hlokang setsoalle; e kotsi ebile eka bolaya;
eo e sa thapiseheng; e sa tloaeleng batho kapa hae. Hoa motho: ya diketso tsa naha; ya
hlokang botsoalle; ya pelompe haholo.
Hlaha (hla-ha) /dry grass/ Joang bo ommeng boo ha bo chesoa bo tukang ha bonolo;
joang bo boholo bo omeletseng. /bon. Dihlaha/ (bap. lehoko).
Hlaha (hla-ha) /appear, emerge/ Ho bonahatsa tshobotsi kapa sebopeho; ho bonahala
ka mora ho nyamela. (bap. fihla).
Hlahafala (hla-ha-fa-la) // Ketsahalo ya ho ba hlaha: ho ba boemong bo hlokang
setsoalle, bo sa thapang kapa bo bohale haholo.
Hlahafisa (hla-ha-fi-sa) /cause to be wild/ Ketsiso ya ho hlahafala: ho etsa hore
phoofolo kapa motho a be bohale.
Hlahela (hla-he-la) /stare/ Ho sheba ka ho hlodisa se sa bonahaleng hantle; ho sheba
ka ho tadima se patiloeng kapa se patehileng. (bap. nyarela).
Hlahella (//) /re-appear/ Ho bonahala ka mora ho ipata; ho bonoa ka mora nako e
telele; ho hlaha ka mora ho nyamela.
Hlahella (hla-hel-la) /popular/ Hoa motho: ho tsebahala bathong ba bangata ka baka
la maemo a hodimo a boetapele, papadi, mmino kapa setumo. Mohl. Ke motho ya
ratang ho hlahella ka mahetla ka baka la setumo sa papadi ya bolo.
Hlahisa (hla-hi-sa) /suggest, beckon/ Ho beha ntlha eo ho ka nahanoang ka yona; ho
beha keletso e ka thusang; ho bua polelo e ka thusang ba mametseng.

119
 120

Hlahisa (//) /produce/ Ho etsa hore ntho ebe teng; ho tlisa ditholoana kapa ntho e
itseng; ho sebetsa ka sepheo sa ho bontsha tema.
Hlahisitse (hla-hi-si-tse) /suggested/ Bokgale ba ho hlahisa.
Hlahisoa (hla-hi-swa) // Boetsuwa ba ho hlahisa.
Hlahla (hla-hla) // Ho bula mahlo haholo ka baka la ho tshoha; ho bula mahlo ka
lebaka la tshabo, letsoalo kapa ho makala. Mohl. Wa hlahla matlo tje molato keng?
Hlahlafethe (hla-hla-fi-thi) /haphazard, haphazardly/ Ka tsela e hlokang makgethe;
ka mokgoa kapa tsela e sa bontsheng tlhophiso e ntle; hampe ntle le ho hlophisa.
Hlahlamana (hla-hla-ma-na) /consecutive/ Ho tla ka mora ntho enngwe: tse
etsahalang ka ho latellana; e tlang ka mora enngwe ka tatelano kapa tatellano.
Hlahlame (hla-hla-me) // Bokgale ba ho hlahlama.
Hlahlamisa (hla-hla-mi-sa) // Ketsiso ya ho hlahlamana: ho etsa hore ntho di latellane
kapa di etsahale ka tatellano.
Hlahlamisitse (hla-hla-mi-si-tse) // Bokgale ba ho hlahlamisa.
Hlahlamisitsoe (hla-hla-mi-si-tswe) // Boetsuwa le bokgale ba ho hlahlamisa.
Hlahlangoa (hla-hla-ng-wa) // Boetsuwa ba ho hlahlama. (mm. Hlahlangwa).
Hlahlangoe (hla-hla-ng-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho hlahlama.
Hlahlatha (hla-hlat-ha) // Ho tsamaya moo tsela eleng sio; ho tsamaya hlatheng moo
ho tletseng joang le mofero. Ho tsamaya nahathote.
Hlahlathela (hla-hlat-he-la) // Ketsahalo ya ho hlahlatha: ho tsamaya moo tsela eleng
sio; ho tsamaya hlatheng moo ho tletseng joang le mofero.
Hlahlathile (hla-hla-thi-le) // Bokgale ba ho hlahlatha.
Hlahlathisa (hla-hla-thi-sa) // Ketsiso ya ho hlahlatha: ho etsa hore ntho kapa motho
a tsamaye moo tsela eleng sio; ho tsamaisa hlatheng moo ho tletseng joang, majoe le
mofero mmoho le mangope. (bap. qhafutsa).
Hlahlathisoa (hla-hla-thi-swa) // Boetsuwa ba ho hlahlatha.
Hlahlela (hla-hle-la) /imprison, apprehend/ Ho kenya kapa ho isa chankaneng; ho
isa ntloana-tshoana; ho koalla teronkong.
Hlahlela (//) /refile, reload/ Ho kenya kulo sethunyeng kapa sebetsa se thunyang; ho
ekeletsa ntho e felang kapa eka nnang ya fela.
Hlahlella (hla-hlel-la) /assist/ Ho fa motho ya hlokang ntho e itseng; ho ekeletsa
motho ntho eo a e qetileng.
Hlahlellana (hla-hlel-la-na) // Ketsetsano ya ho hlahlella.
Hlahloba (hla-hlu-ba) /examine, inspect/ Ho shebisisa sephetho, sebopeho, mokgoa
kapa boemo ba ketsahalo kapa ketso e itseng. (bap. Tlhatlhobo).
Hlahlobisa (hla-hlu-bi-sa) /examine extensively, analyze/ Ketsisiso ya ho hlahloba:
ho hlahloba haholo ka sepheo le morero wa ho fumana nnete ya ketso, ketsahalo kapa
boemo ba ntho e itseng, ka botlalo, ntle le ho jalletsa. (bap. Tlhatlhobiso).
Hlajoa (hla-jwa) /stabbed/ Boetsuwa ba ho hlaba. (mm. Hlajuwa).
Hlaka (hla-ka) /clear/ Ho utloahala kelellong; ho utloahala ditsebeng; ho utloisiseha
polelong le mantsoeng a buuwang. (bap. Tlhako).
Hlakahlothoana (hla-ka-hlut-hwa-na) /African red-eyed Bulbul/ Mofuta wa
nonyana e mahlo a makgubedu; e masiba a mmala o bosoothoana bo hlakileng le
setono se sesehla se kopaneng le botsho; e phelang haholo ka ditholoana le
dikokoanyana, ebile e rata metsi haholo. /bon. dihlakahlothoana/.

120
 121

HLAKAHLOTHOANA.

Hlakametsa (hla-ka-me-tsa) /meet half way/ Ho atamela pela motho kapa ntho e
tlang; ho ya nqa ya motho ya tlang. (bap. kgahlametsa) Tem. Lentsoe lena,
“hlakametsa” (hlangameza) ha le sebedisoe ke Bakone feela: Basotho ba Maluting
mmoho le ba Natala (Nquthu) ba le sebedisa haholo hofeta ba mabalane. (bap.
kgahlametsa).
Hlakametso (hla-ka-me-tso) /meeting half way/ Ketso ya ho hlakametsa: ho atamela
pela motho kapa ntho e tlang; ho ya kapa ho tsamayela nqa ya motho ya tlang. (bap.
Tlhakametso, lehlakametsa).
Hlakisa (hla-ki-sa) /clarify, specify/ Ho etsa hore puo, polelo, ketso kapa ketsahalo e
utloahale; ho beha taba pepeneneng; ketsiso ya ho hlaka. (bap. Tlhakiso).
Hlakodisa (hla-ku-di-sa) // Ketsiso ya ho hlakola: ho baka ho hlakola kapa ho qobella
motho emong ho hlakola.
Hlakola (hla-ku-la) /erase/ Ho tlosa ka ho phumula; ho phumula ntho hore ese
bonahale; ho nyametsa ponahalo ya ntho e itseng.
Hlakola (//) /february/ Kgoedi ya bobedi ya selemo ho ya ka alemanaka ya lefatshe
la kajeno; kgoedi e tlang ka mora ya pele, kapa e lateloang ke Pherekgong; kgoedi e
tlang pele ho Hlakubele. (bap. tlhakola). Tem. Nqa tseding tsa naha kgoedi ena e
bitsoa “Tlhakola”, hlakubele yona e bitsoa “Tlhakubele”.
Hlakotha (hla-kut-ha) /swerve/ Ho tsamaya ka thoko ho tsela; ho tsamaya ka potlako
ntle le kotloloho ya tsela; ho tsamaya ka ho hlahlathela. (bap. tlhakotho).
Hlakothile (hla-kut-hi-le) /swerved/ Bokgale ba ho hlakotha.
Hlakothisa (hla-kut-hi-sa) /cause to swerve/ Ketsiso ya ho hlakotha: ho baka ho
tsamaya ka thoko ho tsela; ho baka ho tsamaya ka potlako ntle le kotloloho ya tsela;
ho baka ho tsamaya ka ho hlahlathela. (bap. tlhakothiso).
Hlakothisoa (hla-kut-hi-swa) /swerved/ Boetsuwa ba ho hlakothisa.
Hlaku (hla-ku) /leaf/ Lekgapetla la semela; lehlaku la semela sefe kapa sefe. Enngwe
ya dikarolo tsa semela, eo hangata eleng tala ka mmala, e sebopeho se sephara, e
hlahang mahlakoreng a lekala la semela. /bon. mahlaku/ (bap. Lehlaku) Tem.
Lentsoe le nepahetseng ke “lehlaku” hofeta “hlaku” le ha le lona le lokile ha ho
kenyeletsoa sehonyetsi, ‘hlaku. (bap. tlhaku).
Hlakubele (hla-ku-be-le) /march/ Kgoedi ya boraro ya selemo ho ya ka alemanaka
ya lefatshe la kajeno; kgoedi e tlang ka mora Hlakola. (bap. tlhakubele).
Hlala (hla-la) /to divorce/ Ho tlohela mosadi kapa monna eo le nyalanang le yena ka
molao; ho fedisa kamano ya lenyalo; ho lesa kopano ya lenyalo e amang batho ba
babedi ba nyalaneng. Mohl. Motho wa pele wa ho hlala lefatsheng ke mang?
Hlalana (hla-la-na) // Ketsetsano ya ho hlala: ho hlala ka ho etsetsana.
Hlalefa (hla-li-fa) /clever/ Ho ba le tsebo eo batho babang ba e hlokang; ho ba le
bohlale ba ho etsa dintho tseo babang ba sa kgoneng ho di etsa.
Hlalefela (hla-li-fe-la) // Ketsetso ya ho hlalefa: ho hlalefa bakeng sa.
Hlalefetse (hla-li-fe-tse) // Ho ba boemong ba hofeta babang ka ho etsa diketso tse
itseng; ho ba boemong ba ho tseba hofeta babang.
Hlalefile (hla-le-fi-le) /clever, intelligent/ E, kapa ya bontshang tlhalefo: ya
bontshang ho tseba hofeta babang. Pontsho ya ho hlalefa kapa bohlale.

121
 122

Hlaloa (hla-lwa) /divorced/ Boetsuwa ba ho hlala: ho leseloa kapa ho tloheloa ke

molekane, mohatsa kapa moratuwa. Mohl. Ke mang ya qadileng ho hlaloa pele?
Hlalosa (hla-lu-sa) /define, describe, explain, elucidate, expound/ Ho fana ka
moelelo wa seo polelo, lentsoe, ketso kapa ketsahalo e se bolelang; ho fana ka lebaka
leo ketso kapa ketsahalo e etsahalang ka lona; ho bolela seo lentsoe le se buang.
Hlama (hla-ma) /distasteful, unappetising, unpalatable/ Sejo se sa butsoang hantle;
sejo se sa phehoang hantle; sejo se bosula. (bap. masutsa).
Hlanaka (hla-na-ka) /to fight seriously/ Ho loana ka boikemisetso; ho loana ka
botlalo; ho loana ntoa ya kgumamela; ho loana samannete. (Bap. Tlhanako).
Hlanaphetho (hla-nap-het-hu) /tumbling/ Ketso ya ho tlola ka ho isa maoto hodimo,
hlooho fatshe; mokgoa wa ho phethola mmele ka ho isa hlooho fatshe le ho
phahamisa maoto. Papadi e joalo. /bon. Dihlanaphetho/.
Hlanaphethoha (hla-nap-het-hu-ha) /to tumble/ Ho tlola ka ho isa maoto hodimo,
hlooho fatshe; mokgoa wa ho phethola mmele moyeng ka ho isa hlooho fatshe le ho
phahamisa maoto.
Hlanaphethoho (hla-nap-het-hu-haw) /tumbling/ Ketso ya ho hlanaphethoha: ho
tlola ka ho isa maoto hodimo, hlooho fatshe; mokgoa wa ho phethola mmele moyeng
ka ho isa hlooho fatshe le ho phahamisa maoto.
Hlanasela (hla-na-se-la) /busy/ Ho etsa mosebetsi kapa ketso e itseng ka ho bontsha
matjato le potlako e kgolo.
Hlanasela (hla-na-se-la) /active, assiduous, brisk, diligent/ E kapa ya yang hodimo
le tlase ka lebaka la mosebetsi o tlamehang ho phethoa kapele; ya matasatasa haholo
ebile a bontsha kelohloko; ya bontshang morolo le matjato a seo a se etsang. Ya
potlakileng haholo ka seo a se etsang. (bap. Phathahana, phathahane).
Hlanasetse (hla-na-se-tse) // Bokgale ba ho hlanasela.
Hlano (hla-nu) /five/ Tse fetang bonne kapa nne ka palo; tse ka tlase ho botshelela
kapa tshelela ka palo. (bap. bohlano, sehlano).
Hlanoha (hla-nu-ha) /change mind, rebel, turn against/ Ho fetola maikutlo; ho
fetoha diketsong kgahlanong le boemo bo itseng; ho fetohela motho, mmuso kapa
mokga. Ho sebetsa kgahlanong le.
Hlanoha (hla-nu-ha) /metamorphose/ Ho fetoha sebopeho sa tlhaho ka ho nka
seseng se sa tshoaneng le sa pele. Ho ba boemong bo bocha bo fapaneng le ba pele.
Hlanohela (hla-nu-he-la) /against/ Ketsetso ya ho hlanoha: ho fetohela kapa ho ba
kgahlanong le.
Hlanola (hla-nu-le-la) /to make inside out/ Ho beha kapa ho ntsha bokahare ka ntle;
ho fetola bokantle ka hare.
Hlanolela (hla-nu-le-la) // Ketsahalo ya ho hlanola.
Hlanolla (hla-nul-la) /to make outside in/ Ketsollo ya ho hlanola: ho etsolla ho ntsha
bokahare ka ntle; ho fetola bokantle ka hare.
Hlantsha (hla-nts-ha) /make mad, infuriate/ Ho utloisa motho bohloko, haholo
moyeng; ho utloisa motho bohloko a bonahale joalo ka ha eka o wa hlanya. Ketsiso ya
ho hlanya.
Hlantshoa (hla-nts-hwa) // Boetsuwa ba ho hlanya.
Hlanya (hlan-ya) /insane, mad, mentally disturbed/ Ho ba boemong bo sa
itekanelang ba hlooho kapa kelello; ho tshoaroa ke bokudi ba kelello; ho etsa ketso tsa
lehlanya; ho bua ntho tse tsoileng tseleng. (bap. lehlanya, bohlanya).
Hlanyetsa (hlan-ye-tsa) /mad at/ Ketsetso ya ho hlanya: ho hlanya bakeng sa; ho bua
mantsoe a mabe kgahlanong le motho emong. (mm. tlhanyetso).

122
 123

Hlaodisa (hla-u-di-sa) /help to hoe/ Ketsiso ya ho hlaola: ho etsa hore motho a tlose
lehola ka mohoma. Ho thusa ho hlaola.
Hlaodisa (//) /penalise/ Ho fana ka kahlolo ka ho lefisa ya entseng molato ntle le ho
mo koalla chankaneng; ho lefisa moetsi wa phoso tefo e itseng.
Hlaola (hla-u-la) /to hoe/ Ho tlosa lehola tshimong kapa serapeng sa dijalo; ho ntsha
semela se sa batlahaleng tshimong kapa serapeng sa dijalo.
Hlaotse (hla-u-tse) // Bokgale ba ho hlaola.
Hlaotsoe (hla-uts-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho hlaola.
Hlapa (hla-pa) /insult/ Lentsoe kapa puo e rohakang; ketso kapa polelo e akgang
tlhapa; puo e mpe e utloisang mmuuwa kapa moetsuwa bohloko. (bap. tlhapa).Tlh.
lentsoe le nepahetseng ke “tlhapa” hofeta “hlapa”.
Hlapantsha (hla-pa-nts-ha) /make an oath, undertaking/ Ketsiso ya ho hlapanya: ho
etsa hore motho a hlapanye kapa a nke kano.
Hlapanya (hla-pan-ya) /vow/ Ho ikana ho bua kapa ho etsa ketso ya nnete; ho nka
kano ka ho ipofa; ho etsa puo kapa ketso ya tshepiso e sa tlamehang ho koeneheloa;
ho rera ho tsamaisana le se batloang le ho phethisa nnete e batlahalang.
Hlapaola (hla-pa-u-la) /insult/ Ho bitsa mantsoe a mabe ho motho; ho lebisa tlhapa
ho motho kapa ntho e itseng; ho sebedisa thohako kgahlanong le. (bap. rohaka).
Hlaphodisa (hlap-hu-di-sa) // Ketsiso ya ho hlaphola: ho etsa hore motho a je sejo se
senyane se nang le senoko se bohale.
Hlaphola (hlap-hu-la) /snack eating/ Ho ja sejo se senyane se nang le senoko se
bohale; ho ja bohashana ba sejo ka sepheo sa ho matlafatsa mmele.
Hlaphoha (hlap-u-ha) /recover/ Ho tsoha bokuding; ho tsoha mokgathaleng kapa
borokong; boikutlo ba ho matlafala. Ho tsoha morolo.
Hlaphoheloa (hlap-u-he-lwa) /to recover/ Boetsuwa ba ho hlaphoha.
Hlaphohetsoe (hlap-hu-ets-we) /sober/ Ya boemong ba kelello le mmele bo hlokang
tai, sethethefatsi, ho kula kapa bohloko. Ya maikutlo le kelello e phodileng. Ya ntle le
ho tawa kapa botawa.
Hlaphohetsoe (hlap-hu-ets-we) /recovered/ Boetsuwa le bokgale ba ho hlaphoha.
Hlaphoho (hla-phu-haw) /sobriety, nonindulgence, soberness/ Ketso ya ho
hlaphoha: boemo ba ho tsoha bokuding; ho tsoha mokgathaleng kapa borokong;
boikutlo ba ho matlafala. Ho tsoha morolo. Ho ba ntle le tai kapa sethethefatsi.
Hlapile (hla-pi-le) /clean/ E kapa ya boemong ba bohloeki ka baka la ho tola kapa ho
itlhatsoa ka metsi. Bokgale ba ho hlapa.
Hlapisa (hla-pi-sa) /bath, to cleanse part of the body/ Ho hloekisa mmele ka ho
hlapa ka metsi le sesepa; ho intlefatsa ka ho tola. Ketsetso ya ho hlapa.
Hlapisa (hla-pi-sa) /compensate, atone, refund/ Ho kgutlisa ka baka la
ditshenyehelo; ho lefa seo motho a se lahlehetsoeng mosebetsing; ho fa chelete kapa
phahlo ka baka la boemo ba se kgutlisitsoeng bo sa lokang; ho lefa bakeng sa
ditshenyehelo. (bap. buseletsa).
Hlapisitse (hla-pi-si-tse) /cleansed/ Bokgale ba ho hlapisa.
Hlapisitsoe (hla-pi-si-tswe) /cleansed/ Boetsuwa ba ho hlapisa.
Hlapisoa (hla-pi-swa) /washed, cleansed/ Boetsuwa ba ho hlapa.
Hlapolla (hlap-ul-la) /dilute/ Ho tshela metsi senong se matla ka tatso; ho eketsa
metsi motsoakong o itseng bakeng sa ho fedisa bohale ba tatso ya sejo kapa seno. Tlh.
Lentsoe “hlapolla” le “hlapolosa” ha a bolele ntho e le nngwe ka puo ya Sesotho.
Hlapollotse (hla-pul-lu-tse) /diluted/ Bokgale ba ho hlapolla. (bap. hlapolositse).
Hlapollotsoe (hla-pul-lu-tswe) /diluted/ Boetsuwa le bokgale ba ho hlapolla.

123
 124

Hlapolosa (hlap-ul-lu-sa) /to soften solid liquid/ Ho etsa sejo, seka motoho o tiileng,
kapa seno se tiileng se hlephe ka ho tshela metsi kapa ho kenya motsoako o itseng; ho
etsa seno se thatafetseng repherephe. Tlh. Lentsoe “hlapolla” le “hlapolosa” ha a
bolele ntho e le nngwe.
Hlapolositse (hla-pu-lu-si-tse) /softened/ Bokgale ba ho hlapolosa.
Hlapolositsoe (hla-pu-lu-si-tswe) /softened/ Bokgale le boetsuwa ba ho hlapolosa.
Hlase (hla-se) /spark/ Leqhome la lelakabe la mollo; lekumane la leshala la mollo;
mollo o thunyang lelakabe. Tlh. Lentsoe le nepahetseng ke “tlhase”.
Hlasela (hla-se-la) /invade, attack/ Ho futuha bakeng sa ntoa; ho kena sebakeng ka
sepheo sa ho loana; ho futuhela ka mantsoe a bohale; ho omanya ka dipuo tse mpe; ho
ja motho ka bohale.
Hlaseloa (hla-se-lwa) /attacked/ Boetsuwa ba ho hlasela.
Hlasetse (hla-se-tse) /attacked/ Bokgale ba ho hlasela.
Hlasetsoe (hla-sets-we) // Bokgale le boetsuwa ba ho hlasela.
Hlasi (hla-si) /exclamation: sudden awaking/ Lekgotsa le bontshang ho tsoha
hanghang borokong; lentsoe le bontshang ho raoha borokong hanghang.
Hlasimoloha (hla-si-mo-lo-ha) /vigilant, to be conscious/ Ho dula kelello e le batsi;
ho dula ka kutlo le tlhokomelo ya se etsahalang tikolohong kapa sebakeng.
Hlatha (hlat-ha) /to mate/ Ho boka hoa dintja; ho kotana hoa dintja. Tlh. Lentsoe
lena ha le sebedisoe bathong hohang hobane ke tlhapa ha le sebediso ho bona: le
amana le diphoofolo. Ka puo ya Sekone (nguni) le na le moelelo o mong.
Hlathaka (hlat-ha-ka) // Phetako ya ho hlatha.
Hlathe (hlat-he) /jungle/ Sebaka seo ho sa duleng batho ho sona; sebaka sa meru,
dihlahla le diphoofolo; sebaka se hlaha. /bon. Dihlathe/ (bap. thota, thoteng). Mael.
Hlathe e lelekisa tsebe: ponahalo ya ho thaba kapa ho bontsha ho kgotsofala ha ho
etsahala ketso e itseng.
Hlatsa (hla-tsa) /vomit/ Ho ntsha dijo ka molomo ka baka la motsoako o sa
dumellaneng; ho ntsha tse tsoang ka maleng ka molomo ka baka la bokudi.
Hlatsetsa (hla-tse-tsa) /vomit at/ Ketsetso ya ho hlatsa.
Hlatsinyane (hla-tsin-ya-ne) /African Stonechat/ Mofuta wa Nonyana e tholahalang
Afrika e ka Borwa mmoho le naha ya Lesotho, e hlooho e ntsho le molala o mosweu,
le sefuba se sekgunong mmoho le setono se masiba a matsho. /bon. Dihlatsinyane/.
(mm. Tlhatsinyane).

HLATSINYANE

Hlatsisa (hla-tsi-sa) /cause to vomit/ Ketsiso ya ho hlatsa: ho baka ho hlatsa.

Hlatsitse (hla-tsi-tse) // Bokgale ba ho hlatsa.
Hlatsoa (hlats-wa) // Boetsuwa ba ho hlatsa.
Hlatsoa (hlats-wa) (hlatswa) /wash/ Ho etsa hore diphahlo, dijana kapa ntho tse
itseng di hloeke ka ho sebedisa metsi le sesepa; ho hloekisa ka ho suwa ka matsoho le
thuso ya metsi mmoho le sesepa.
Hlatsoehile (hlats-we-hi-le) /washed/ Ketsahalo ya ho hlatsoa: e nang le ponahalo ya
bohloeki; e hlokang ditshila ka lebaka la ho hlatsoa.

124
 125

Hlatsoitse (hlats-wi-tse) // Bokgale ba ho hlatsoa.

Hlatsoitsoe (hlats-wits-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho hlatsoa.
Hle (hle) /please/ Lentsoe le sebedisoang ho kopa ka boikokobetso; lekgotsa le sa
sebedisoeng bakeng sa ho kgotsa.
Hlehla (hle-hla) /stroll, trot/ Ho tsamaya butle ka ho ikonka; ho tsamaya hanyane ka
ho iketla, ntle le ho phakisa kapa ho potlaka.
Hlehla (hle-hla) /to rest, to take a vacation/ Ho ba ntle le mosebetsi kapa ho hula ka
thata; ho phomola ka mora mosebetsi.
Hlehleella (hli-hli-el-la) /to overdose/ Ho fa, ho noa kapa ho ja hofeta tekanyo. Ho
iphepa ka ho fetisisa. (bap. boitlhetlheello).
Hlehleellaka (hli-hli-el-la-ka) // Phetako ya ho hlehleella: ho fepa kgafetsa.
Hlehlile (hle-hli-le) /day off, off duty/ E kapa ya boemong ba phomolo ka mora
mosebetsi; ya kgefuditseng ka mora ho sebetsa. Bokgale ba ho hlehla. (bap. kgefutsa,
kgefuditse).
Hlehlisa (hle-hli-sa) /cause to stroll or trot/ Ketsiso ya ho hlehla: ho etsa hore ntho e
tsamaye hanyane ka boikonko kapa ntle le ho potlaka. (bap. mohlehlisa).
Hleka (hle-ka) /arrange, sort out/ Ho tlosa dintho tse ka etsang bohlasoa; ho
hloekisa ka ho tlosa ntho tse sa hlokahaleng; ho hlophisa ka ho beha madulong.
Hleka (//) /seemingly/ Eka ho tla; ho bonahala eka ho tla. Mohl. Hleka o rata basadi
hofeta mosadi wa hao. Hleka ke wena mmelaelloa polaong ya maobane.
Hlekehla (hli-ki-hla) /shake/ Ho tsitsinya ka sepheo sa ho kopanya motsoako; ho
tsitsinya mmele kapa ntho e itseng.
Hlekehloa (hle-kehl-wa) // Boetsuwa ba ho hlekehla. (mm. Hlekehlwa).
Hlekehlile (hle-ke-hli-le) // Bokgale ba ho hlekehla.
Hlekehliloe (hle-ke-hli-lwe) // Boetsuwa le bokgale ba ho hlekehla.
Hlekefetsa (hli-ki-fe-tsa) /hurt, injure, harm/ Ho utloisa bohloko ka ho etsa diketso
tse lematsang mmele; ho utloisa bohkoko ka dipuo tse utloisang pelo bohloko. (bap.
otla, natha, shapa).
Hlena (hli-na) /of fire: to be bright, blaze/ Ho ba kgubedu hoa mollo; ho kganya
bokgubedu ba mashala a mollo o tukang; ponahalo e kgubedu ya mashala a mollo.
Hlenhlenyane (hlen-hlen-ya-ne) /baby porridge/ Motoho wa lesea kapa
lekgabunyane; mofuta wa motoho wa mabele o thotseng oo hangata o etsetsoang bana
ba banyane. /bon. Dihlenhlenyane/ (bap. tomotomo).
Hlenhlenyane (//) /frivolity/ Boemo ba ketsahalo e hlokang botio; ponahalo ya ho se
bontshe botio; ketso ya ho bapala. Mohl. Mosuwe a fihla a qhala hlenhlenyane.
Hlenne (hlen-ne) // Bokgale ba ho hlena.
Hlentsha (hli-nts-ha) /brighten/ Ketsiso ya ho hlena.
Hlepha (hlep-ha) // Hoa sejo: ho ba bonolo kapa metsi; ho nolofetseng kapa ho
hlokang bothata ha ho jewa. (bap. Phehla).
Hlepha (//) /soft pap/ Bohobe ba poone bo bonolo haholo; papa e metsi kapa e
bonojana haholo. (bap. lephoto).
Hlephella (hlep-hel-la) /to go down loosely/ E koenyehang ha bonolo; eo ha e jewa e
theohelang ha bonolo mmetsong ka baka la ho hlepha hoa yona.
Hlephesela (hlep-he-se-la) // Ho tsamaya joalo ka motho ya nang le mmele o mafura,
o motenya; motsamao wa motho e motenya kapa ya nang le ditho tsa mmele tse
tsitsinyehang ha a tsamaya. (bap. lathasela).
Hlepheselo (hlep-he-se-law) // Ketso ya ho hlephesela: boemo ba ho tsamaya joalo ka
motho ya nang le mmele o mafura, o motenya; motsamao wa motho e motenya kapa
ya nang le ditho tsa mmele tse tsitsinyehang ha a tsamaya. (bap. tlhepheselo).

125
 126

Hlephile (hlep-hi-le) /loose/ Ketsahalo le bokgale ba ho hlepha.

Hlephisa (hlep-hi-sa) /soften, loosen/ Ketsiso ya ho hlepha.
Hlephoha (help-u-ha) /extractive/ Hoa lejoe kapa ntho e thata: ho tsoa lekumane; ho
aroha hoa karoloana e nyane ho tsoa ho e kgolo; ketsahalo ya ho hlephola.
Hlephola (hlep-u-ha) /extract, abstract/ Ho ntsha karoloana e nyane ho e kgolo ka
ho thuba, ngoatha kapa ho choatla; ho ntsha lekumane karolong ya ntho e kgolo.
Hlepholeha (hleo-hu-le-ha) /extractable/ E kgonang ho ntshoa karoloaneng ya ntho e
kgolo ka ho thuba, ngoatha kapa ho choatla; ho ntsha lekumane karolong ya ntho e
kgolo. (mm. Hlepholeho).
Hlepholo (hlep-hu-law) /extraction/ Ketso ya ho hlephola: ho ntsha karoloana e
nyane ho e kgolo ka ho thuba, ngoatha kapa ho choatla; ho ntsha lekumane karolong
ya ntho e kgolo. (bap. tlhepholo).
Hlephotse (hlep-hu-tse) /extracted/ Bokgale ba ho hlephola.
Hlephotsoe (hlep-huts-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho hlephola.
Hleula (hle-u-la) /to be drunk with beer/ Ho tawa ke joala; ho noa joala.
Hleutse (hle-u-tse) /drunk/ Boemo ba ho tawa: e tauweng ka mora ho noa joala
haholo; e kgotsheng joala hofeta kamoo ho hlokahalang kateng. (bap. tauwe, tahiloe).
Hleutse (//) // Bokgale ba ho hleula.
Hloa (hl-wa) /climb/ Ho ya ka hodimo ho; ho kalama; ho tlolela ka hodimo ho.
Hloahloa (hlwa-hlwa) /active, effectual, best/ E matjato kelellong le mmeleng; e
mafolofolo mmeleng le bokong. (bap. matasatasa) (mm. Hlwahlwa).
Hloaya (hlwa-ya) /select/ Ho nka ka ho kgetholla; ho supa ka ho totobatsa se batloang
kapa se kgethoang; ho nka e le nngwe hara tse ngata. (mm. Hlwaya)
Hloba (hlu-ba) /to remove feathers/ Ho ntsha masiba a kgoho kapa nonyana; ho
tlosa ‘tshiba tsa nonyana mmeleng wa yona.
Hlobaela (hlu-ba-e-la) /to be sleepless/ Ho felloa ke boroko; ho se kgone ho robala;
ho sitoa ho kgaleha. Ho se hlothe boroko.
Hlobaeloa (hlu-ba-e-lwa) // Boetsuwa ba ho hlobaela. (mm. Hlabaelwa).
Hlobaetsa (hlu-ba-e-tsa) /to cause to be sleepless/ Ketsetso ya ho hlobaela: ho etsa
hore motho a felloe ke boroko. Ho ba boemong ba ho hloka boroko kapa ho kgaleha.
Hlobaetsa (hlu-ba-e-tsa) /pathetic/ Hoa ketsahalo kapa boemo ba motho: e
kgathatsang maikutlo ka diketso tse sa tshepiseng katleho; e makgatheng a sa
tshepiseng ka lebaka la ho etsa diphoso. E boemong bo sa bontsheng katleho.
Hlobaetse (hlu-ba-etse) // Bokgale ba ho hlobaela.
Hlobaetsoa (hlu-ba-ets-wa) // Boetsuwa ba ho hlabaetsa. (mm. Hlobaetswa).
Hlobodisa (hlu-bu-di-sa) /to cause to strip/ Ho etsa hore motho a ntshe seaparo
mmeleng; ho etsa hore motho a tsole kapa a be ntle le diaparo. Ketsiso ya ho hlobola.
Hloboha (hlo-bu-ha) /shed/ Ho lahla mahlaku a sefate nakong ya Lehoetla kapa
Mariha; ho tloha hoa mahlaku a sefate nakong e itseng ya selemo.
Hlobola (hlu-bu-la) /undress, to be naked/ Ho ntsha seaparo mmeleng; ho tsola
diaparo; ho etsa hore mmele o be fela. (bap. bofeela).
Hlodia (hlo-di-a) /make noise, noisy/ Ho baka modumo o moholo; ho etsa lerata; ho
bua ka ho hoelehetsa. (bap. lerata).
Hlodisa (hlo-di-sa) /enquire into, look into/ Ho sheba kapa ho nyarela ka sepheo sa
ho batlisisa; ho batla ho tseba ka ho sheba ntho e itseng.
Hlodisa (hlu-di-sa) /to help to win/ Ketsiso ya ho hlola: ho baka hore motho a hlole.
Hlodisana (hlu-di-sa-na) /to compete/ Ketsetsano ya ho hlola: ho bapala, ho nka
karolo kapa ho etsa ketso e itseng ka sepheo sa ho hlola kapa ho ba mohlodi.

126
 127

Hloeba (hlwe-ba) (hlweba) /float with foam/ Hoa lekoeba: ho phophoma ka hodimo;
ho bontsha ho butsoa hoa joala ba Sesotho. Mael. Dia bela dia hloeba, makgulo ho
psha a matala, koma re sala re di otla ka hlooho: motho ho tsofala le ho kgathala ya
neng a le motle, matla, a tseba ho bina, e le kgeleke, a le mafolofolo ebile a tumme
haholo mme a qetelle a tsofetse, a le mobe ebile a hloka matla le botle joalo ka pele.
Hloebile (hlwe-bi-le) // Hoa joala: bo bontshang ho butsoa ka baka la ho phophoma
makoeba; bo nang le tatso ya ho butsoa le tokafalo.
Hloeka (hlwe-ka) /clean/ Ponahalo ya makgethe; bosio ba tshila. Ho ba ntle le sekodi
kapa tshilafatso; ho ba ntle ka ‘baka la ho hlatsoa.
Hloekisa (hlwe-ki-sa) /to clean/ Ho tlosa ditshila kapa dithole; ho etsa hore ho be
makgethe ka ho hlatsoa, fiela kapa ho phumula.
Hloekisisa (hlwe-ki-si-sa) /purify/ Ketsisiso ya ho hloekisa.
Hloela (hlwe-la) /inspect/ Ho chakela ka sepheo sa ho lekola.
Hloele (hlwi-le) // Bokgale ba ho hloa kapa ho hloella. (bap. hloelletse). Mael.
Mathata a hloele manolo hodimo: ho boima hofeta kamoo ho neng ho lebeletsoe
kateng. Ha ho bonolo ho ya ka tsela eo eneng e nahannoe.
Hloella (hlwel-la) /climb on/ Ketsahalo ya ho hloa: ho ya ka hodima thaba kapa
sefate kapa ntho enngwe le enngwe ya tlhaho. Tlh. Ho “hloella” le ho “kalama” ke
mantsoe a bontshang ho ya ka hodima ho ntho e itseng, empa ntho tseo ho uwang ka
hodima tsoana ha di tshoane. Mohl. O kalama ntho e tsamayang joalo ka pere, koloi,
sekepe, sefofane, jj. O hloella ntho e emeng joalo ka sefate, thaba, selomo, ntlo,
letsoapo, selomo, jj. (bap. Palama, kalama, kalla).
Hloelletse (hlwel-le-tse) Bokgale ba ho hloella. (bap. hloele).
Hloentsha (hlwe-nts-ha) // Ketsiso ya ho hloenya: ho etsa kapa ho baka ho hloenya:
ho baka ho fetola tshobotsi ya sefahleho ka ho e mpefatsa; ho sosobanya sefahleho ka
baka la bohloko bo itseng. (mm. Hlwentsha, hloentsa).
Hloenya (hlwen-ya) // Ho fetola tshobotsi ya sefahleho ka ho e mpefatsa; ho
sosobanya sefahleho ka baka la bohloko bo itseng, haholo ho kgena.
Hlohla (hlaw-hla) /to fill/ Ho kenya ntho e itseng ka hara mokotla, kapa setshelo, ka
ho e katela ka bongata hore e tlale haholo.
Hlohleleditse (hlo-hle-le-di-tse) /incited, influenced/ Bokgale ba ho hlohleletsa.
Hlohleleditsoe (hlo-hle-le-dits-we) /incited/ Boetsuwa le bokgale ba ho hlohleletsa.
Hlohleletsa (hlo-hle-le-tsa) /to influence, incite/ Ho etsa hore motho a etse ketso e
itseng a sa ikemisetsa; ho baka hore ketsahalo e itseng e etsahale ka ho jalletsa emong
ka dipuo. (bap. Tlhotlheletso) (mm. Hlohlelletsa).
Hlohleletsoa (hlaw-hle-lets-wa) /to be influenced/ Boetsuwa ba ho hlohleletsa.
Hlohlodingoane (hlo-hlo-ding-wa-ne) /tumble/ Mokgoa wa ho phethola mmele ka
ho isa hlooho fatshe le ho phahamisa maoto. Papadi ya ho jethema moyeng le ho
jethoha ka ho ema ka maoto fatshe. /bon. Dihlohlodingoane/ (mm. Hlohlolingoane).
Hlohlona (hlaw-hlaw-na) /itchy/ Ho ba botsikinyane; e batlang ho pikitloa ka baka la
botsikinyane; e batlang ho ngoauwa.
Hlohlonela (hlaw-hlaw-ne-la) // Ketsahalo kapa ketsetso ya ho hlohlona: ho hlohlona
bakeng sa; ho ba boemong ba ho batla ho ingoaya.
Hlohloneloa (hlaw-hlaw-ne-lwa) // Boetsuwa ba ho hlohlonela.
Hlohloneloa (hlaw-hlaw-ne-lwa) /lustfull/ Ho ba le takatso ya thobalano e sa lokang;
ho lakatsa ka mokgoa o mobe; ho batla ho boka. (bap. tsoheloa, qhangoa).
Hlohlonetsoe (hlo-hlo-ne-tswe) // Bokgale le boetsuwa ba ho hlohlona.
Hlohlonne (hle-hlon-ne) // Bokgale ba ho hlohlona.
Hlohlontsha (hlo-hlo-nts-ha) /to cause to itch/ Ketsiso ya ho hlohlona.

127
 128

Hlohlonya (hlo-hlon-ya) /stir, activate/ Ho etsa hore karolo enngwe ya mmele e

nyarohe; ho etsa hore maikutlo a phahame. Ho baka tsitsinyeho.
Hlohlonyo (hlo-hlon-yo) /activation/ Ketso ya ho hlohlonya: ho etsa hore maikutlo a
phahame. Pako ya ho tsitsinyeha hoa ntho e neng e eme. (mm. Tlhotlhonyo).
Hlohlora (hlu-hlu-ra) /shake/ Ho tsitsinya ntho ka sepheo sa ho ntsha kapa ho tsholla
se ho yona; ho tsitsinya ka matla. (bap. tlhotlhora) Tlh. Lentsoe le nepahetseng la puo
ya Sesotho ke “tlhotlhora” hofeta “hlohlora”.
Hlohlotsa (hlo-hlo-tsa) /provoke/ Ho qala ntho ka mokoting ka ho e kgotha ka thupa;
ho qholotsa ka ho kgotla ka ntho e itseng.
Hlohlotso (hlo-hlo-tso) /provocation/ Ketso ya ho hlohlotsa: ho qala ntho ka
mokoting ka ho e kgotha ka thupa; ho qholotsa ka ho kgotla ka ntho e itseng. ( bap.
tlhotlhotso).
Hloho (hlaw-haw) (hlooho) /head/ Setho sa mmele se akgang boko, lehata, senketse,
moriri, sefahleho, phatla le ditsebe; setho sa mmele se ka hodima molala, kapa se
itshetlehileng ka molala. /bon. dihloho/ (bap. sefahleho). Mael. Motsoalle wa hlooho
ya kgomo: motho eo emong anang le kamano e ntle haholo ya bokgotsi. Mael. Ho ja
masapo a hlooho: ho nahanisa se boletsoeng. Ho nahana haholo ka boemo bo itseng.
Ho nahana ka ho batla tharolloa ya bothata bo itseng.
Hloho (hlaw-haw) (hlooho) /leader/ Motho eo eleng yena ya ka sehlohlolong; motho
ya ka hodimo ka boikarabelo; motho ya eteletseng lelapa pele. /bon. Dihloho/.
Hloho (hlaw-haw) (hlooho) /headline(s)/ Taba e etellang pele, ebile e le ka
sehlohlolong ha e phatlalatsoa; seo eleng mmoko taba wa letsatsi. /bon. Dihloho/
Hlohoana (hlo-hwa-na) (hloohoana) (hlowana) // Mofuta wa bokudi o bonahalang
haholo ho lesea, o bakang boemo bo sa tsitsang ba bokahodimo ba hlooho ya lona;
bokudi bo amang botsitso ba hlooho ya motho. (bap. phuwana).
Hlohonolofaditse (hlaw-haw-naw-law-fa-di-tse) // Bokgale ba ho hlohonolofatsa.
Hlohonolofaditsoe (hlaw-haw-naw-law-fa-dits-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho
hlohonolofatsa.
Hlohonolofala (hlaw-haw-naw-law-fa-la) /to consecrate, bless/ Ketsahalo ya ho
hlohonolofatsa kapa ho thola tsohle tse lakatsoang kapa tse labalabeloang.
Hlohonolofalo (hlaw-haw-naw-law-fa-law) // Ketso ya ho hlohonolofala: boemo ba
ho fumana tsohle tse ntle le tse labalabeloang. (bap. tlhohonolofalo).
Hlohonolofatsa (hlaw-haw-naw-law-fats-aw) /bless, anoint, consecrate/ Ho etsa
hore motho mmoho le mohopolo, diketso kapa monahano wa hae o atlehe ka ho bua
mantsoe a katleho; ho etsa hore motho a be le lehlohonolo.
Hlohonolofatso (hlaw-haw-naw-law-fa-tso) /blessing, benediction/ Ketso ya ho
hlohonolofatsa: ho etsa hore motho mmoho le mehopolo, diketso kapa monahano wa
hae o atlehe ka ho bua. Mpho ya lehlohonolo. (bap. tlhohonolofatso).
Hlohonolofatsoa (hlaw-haw-naw-law-fats-wa) // Boetsuwa ba ho hlohonolofatsa.
Hloka (hlo-ka) /to be without/ Ho ba ntle le ntho e itseng; ho se be le ntho e
batlahalang kapa e labalabeloang. Mohl. Re utloa hothoe o hloka boitshoaro.
Hloka (hlo-ka) /to need, want/ Ho batla ntho e itseng e hlokahalang bakeng sa ho
sebedisoa. Mohl. Ke hloka chelete haholo. e be o hlokang eng eo re ka o etsetsang
yona? O hloka mosadi monna enoa.
Hlokahala (hlo-ka-ha-la) /die/ Hoa motho: ho felloa ke bophelo; ho fela hoa moya
nameng; ho shoa, ho timela kapa ho emisa ho hema. Tlh. Hangata lentsoe le
nepahetseng bakeng sa motho ke ho “hlokahala” ha ka nqe nngwe “shoele” e
sebedisoa bakeng sa phoofolo kapa motho ya kgesehang joalo ka tsotsi, sekebekoa,
mokgehlepetsi, jj. (bap. shoa).

128
 129

Hlokahala (//) /necessary, essential, indispensable/ E batlahalang bophelong; eo

eleng yona ya bohlokoa; eo ho pheloang ka yona. (bap. batlahala).
Hlokahale (hlo-ka-ha-la) /unnesessary, unwanted, unimportant/ E sa batlahaleng;
eo boteng ba yona bo sa batloeng. Mohl. Ho ne ho sa hlokahale hore o ahlamise
molomo ha kana. Lehola ha le hlokahale mona. Che kea utloa, empa taba ya hao ha
e hlokahale. Ho rohakana ha ho hlokahale, re batla dipuisono feela mokgatlong
mona.
Hlokahetse (hlo-ka-he-tse) // Bokgale ba ho hlokahala: e felletsoeng ke bophelo; e
shoeleng kapa e sa pheleng.
Hloko (hlaw-kaw) /careful, meticulous/ Ho ba hlokolosi kelellong; ho ba leihlo le
nchocho; ho mamedisisa se buuwang. (bap. kelo-hloko).
Hlokofala (hlu-ku-fa-la) /hurt/ Ho utloa bohloko pelong, moyeng kapa mmeleng; ho
ba boemong bo hlokang monate. (bap. tlhokofalo).
Hlokofatsa (hlu-ku-fa-tsa) /to wound, to hurt/ Ho utloisa bohloko moyeng, nameng
kapa kelellong; ho hlokisa thabo moyeng kapa nameng.
Hlokolosi (hlo-ko-lo-si) /vigilant, alert, cautious/ E sedi; e leihlo le nchocho; e
dulang e itukisitse; e malala a laotsoe; e shebisisang le ho utloisisa se ka etsahalang.
Hlokomedisa (hlaw-kaw-me-di-sa) /to notice, warn/ Ketsiso ya ho hlokomela: ho
fana ka keletso; ho etsa hore motho a elelloe ketso kapa ketsahalo e itseng.
Hlokomela (hlaw-kaw-me-la) /care, carefull/ Ho ba boemong ba ho bona le ho sheba
ketso kapa ketsahalo e itseng; ho shebana le ntho kapa motho ka sepheo sa ho mo
tshireletsa kapa ho mo boloka.
Hlokometse (hlaw-ko-me-tse) /aware, cognizant, conscious/ E, kapa ya makgatheng
kapa boemong ba ho elelloa taba, ketsahalo kapa boemo bo itseng. Bokgale ba ho
hlokomela.
Hlokometsoe (hlaw-ko-me-tswe) /protected/ E kapa ya boemong ba ho baballoa: eo
tlhokomelo e lebisoang ho yona. (mm. hlokometswe).
Hlola (hlu-la) /defeat, win/ Ho ba mohlodi; ho feta bao ho phehisanoang le bona ka
ntoa, puo, papadi, tlhodisano kapa ketso tse itseng; ho ba ka pele ka ho nepa.
Hlola (hlaw-la) /create/ Ho tlisa bocha sebupuwa kapa sehlodiloeng; ho bopa kapa ho
etsa ntho ‘kgetlo la pele.
Hlola (hlaw-la) /stay/ Ho dula sebakeng se itseng; ho tsoela pele ka ho etsa ketso
kapa ketsahalo e itseng.
Hlola (hlaw-la) /symbolic/ Ho etsa diketso tse bolelang ho tla hoa ntho e mpe kapa e
ntle; ho etsa diketso tse bolelang ho hlaha hoa ntho e itseng. Mael. Se sa feleng se a
hlola: ha ho ketsahalo, boemo kapa ntho e hlokang pheletso.
Hlolana (hlu-la-na) /disagree between, amongst/ Ho bontsha ho se dumellane; ho
hanyetsana kapa ho se ye mmoho. Ketsetsano ya ho hlola.
Hlolana (hlu-la-na) /miscommunicate/ Ho se dumellane ka menahano, puisano kapa
ka molaetsa; ho se utloane ka tsamaiso kapa tsamaisano mmoho; ho fapana ka
menahano kapa dipuo. Tebello e sa tshoaneng ya batho ba babedi kapa ba fetang moo.
Hloleha (hlu-le-ha) /unsucceed, fail/ Ho se kgone ho etsa kapa ho phetha ketso e
itseng; ho sitoa ho phethahatsa; bosio ba bokgoni kapa ho phomella.
Hlolehile (hlu-le-hi-le) /unsuccesful/ E sa kgonang ho atleha; e sa kgonang ho
phethisa se lebeletsoeng ho tsoa ho yona kapa ho yena.
Hlolehile (hlu-le-hi-le) // Bokgale ba ho hloleha.
Hlolla (hlawl-la) /to outrage, baffle/ Hoa ketso: e makatsang, e bontshang tello, e sa
tloaelehang kapa e kgesehang; e sa dumelehang. Ketsetso ya ho hlola.
Hlolletse (hlawl-le-tse) // Bokgale ba ho hlolla.

129
 130

Hlolletsoe (hlawl-lets-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho hlolla.

Hlolo (//) /type of animal/ Mofuta wa phoofolo?? /bon. ditlholo/ Tlh. Batho babang
ba bitsa phoofolo ena “tlholo”. Mael. Ho tshoara hlolo ka boya: ??
Hlolohela (hlu-lu-he-la) /long, miss/ Ho hopola motho kapa ketsahalo e itseng; ho
lakatsa ho bona motho eo eleng kgale a sa bonoe; ho bontsha tabatabelo.
Hloloheloa (hlu-lu-he-lwa) /long for/ Boetsuwa ba ho hlolohela.
Hlolohetse (hlu-lu-he-tse) // Bokgale ba ho hlolohela: ya boemong ba ho hopola
haholo; ya batlang ho bona motho kapa ntho eo eleng kgale e sa bonoe.
Hlolohetsoe (hlu-lu-hets-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho hlolohela: ho ba boemong
ba ho batla ho bona motho eo eleng kgale a sa bonoe.
Hloma (hlu-ma) /bud/ Ho mela hoa peo e jetsoeng; ho hlaha hoa semela mobung ka
baka la peo e teng ho ona.
Hloma (hlu-ma) /to get rich, to prosper/ Ho ba le leruo; ho ngatafala hoa leruo la
motho; ho eketseha hoa thuo; ho ba le keketseho ya monono le nala.
Hloma (hlaw-ma) // Ho tsetela thupa mobung kapa nthong e itseng ka ho hlahisa
bokahodimo ba yona; ho bea kapa ho tshetleha ntho bokahodimo bo le pontsheng.
Mael. Ho hloma lehlaka: ho etsa sesupo sa hore ntlong e itseng ho na le ngoana ya sa
tsoa tsoala le motsoetse; letshwao le bonthsang boteng ba lekgabunyane le sa tsoa
hlaha.
Hlomamisa (hlu-ma-mi-sa) /inaugarate/ Ho etsa mokete wa ho beha motho ya itseng
maemong a hodimo a borena kapa boetapele. Pulo ya mosebetsi wa ho beha
moetapele kapa morena.
Hlomela (hlu-me-la) /germinate/ Hoa semela: ho bontsha ho mela; ponahalo le qalo
ya kholo ya semela. Ho hlaha mobung.
Hlomela (hlaw-me-la) /to arm, equip, array/ Hoa sebetsa: ho bokella kapa ho nka
sebetsa kapa dibetsa tse ngata bakeng sa ntoa. Tlh. Ho na le batho ba sebedisang
lentsoe, “ama” eleng sothofatso ya lentsoe la senyesemane, “to arm”.
Hlometse (hlo-me-tse) /armed/ E boemong ba dihlomo: e bonahalang ka dibetsa tse
ngata tsa ntoa; e itokiseditseng ntoa le ho hlasela.
Hlometse (hlu-me-tse) /armed/ Bokgale ba ho hlomela.
Hlomoha (hlo-mu-ha) /sad, poignant/ Ho bontsha ho hlonama; ho sareloa kapa ho
hloka thabo; ho hloka monate moyeng. Ho bontsha mahlomola. (bap. hlonama).
Hlomohile (hlo-mo-hi-le) /sad/ E bontshang ho se thabe; e hlokang thabo kapa
monyaka; e bontshang tlhonamo kapa masoabi. Bokgale ba ho hlomoha.
Hlomola (hlo-mu-la) /to depress, disconsolate, to stress/ Ho utloisa bohloko ka
diketso tse itseng; ho hlonamisa pelo. Ho mpefatsa boemo ba motho emong; ho
hlonamisa ka diketso tse sa rateheng.
Hlompha (hlomp-ha) /respect/ Ho bontsha boikokobetso; ho ananela taelo; ho
mamela batsoadi le batho ba baholo; ho rata wa heno; ho se tlole molao; ho etsa ketso
tse lokileng; ho se etse boithatelo. Ho bontsha lerato ka ho bua mantsoe a matle.
Hlomphana (hlomp-ha-na) /respect each other/ Ketsetsano ya ho hlompha: ho
bontsha boikokobetso ho emong; ho ananela taelo ya emong; ho mamela batsoadi le
batho ba baholo; ho rata wa heno; ho se tlole molao; ho etsa ketso tse lokileng; ho se
etse boithatelo. Ho ratana ka ho bontshana le ho buelana mantsoe a matle.
Hlompheha (hlom-pe-ha) /respectful/ Ya kapa e loketsoeng ke tlhompho ka baka la
boikokobetso kapa boemo ba yona, boitlhompho, ho rateha, ho mamela molao le ho
bua nnete. (bap. Tlhompheho, tlhompho).
Hlomphile (hlomp-hi-le) // Bokgale ba ho hlompha.
Hlomphiloe (hlomp-hi-lwe) // Boetsuwa ba ho hlompha.

130
 131

Hlomphisa (hlomp-hi-sa) // Ketsiso ya ho hlompha: ho etsa hore motho a hlomphe.

Hlompholla (hlom-pul-la) /disrespect/ Ketsollo ya ho hlompha: ho bontsha tello ka
ho etsa diketso tse mpe, tse tsoileng tseleng, kgahlanong le. (bap. Tlhomphollo).
Hlonama (hlu-na-ma) /sad/ Ho lahleheloa ke thabo; ho hloka monyaka; ho se be le
monate pelong; ho sisa pelo. (mm. Tlhonamo).
Hloname (hlu-na-me) /sad/ Bokgale ba ho hlonama: ya hlokang thabo ka lebaka la ho
utloa bohloko pelong. (mm. hlonamela).
Hlonamisa (hlu-na-mi-sa) /sadden/ Ketsiso ya ho hlonama: ho baka hore motho a
lahleheloe ke thabo, a hloke monyaka; ho se be le monate pelong; ho sisa pelo.
Hlonchoa (hlon-chwa) (hlontjhwa) /respected, honoured/ Boetsuwa ba ho hlompha.
Hlooho (hlaw-haw) (hloho) /head/ Setho sa mmele se akgang boko, lehata, senketse,
moriri, sefahleho, phatla le ditsebe; setho sa mmele se ka hodima molala, kapa se
itshetlehileng ka molala. /bon. dihloho/ (bap. sefahleho). Mael. Motsoalle wa hlooho
ya kgomo: motho eo emong anang le kamano e ntle haholo ya bokgotsi. Mael. Ho ja
masapo a hlooho: ho nahanisa se boletsoeng. Ho nahana haholo ka boemo bo itseng.
Ho nahana ka ho batla tharolloa ya bothata bo itseng. Mael. Dia bela dia hloeba,
makgulo ho psha a matala, koma re sala re di otla ka hlooho: motho ho tsofala le ho
kgathala ya neng a le motle, matla, a tseba ho bina, e le kgeleke, a le mafolofolo ebile
a tumme haholo mme a qetelle a tsofetse, a le mobe ebile a hloka matla le botle joalo
ka pele.
Hlooko (hlaw-aw-kaw) /careful/ Ho ba leihlo le nchocho; ho ba tsebe lethoethoe; ho
mamedisisa le ho utloisisisa. (bap. Hloko).
Hlopha (hlup-ha) /to irk, trouble/ Ho tshoenya ka diketso; ho latella ka makgetlo a
mangata; ho tena maikutlo a motho; ho dula molaleng. (bap. tena).
Hlopha (hlawp-ha) /arrange, park/ Ho lokisa ka tatellano; ho beha ka lenane kapa ka
tlhatlhamano e makgethe.
Hlopheha (hlup-he-ha) /to be poor/ Ho hloka ntho tse hlokahalang bophelong; ho
hula ka thata; ho futsaneha; ho ba mofutsana.
Hlophehile (hlu-phe-hi-le) /poor/ Ho ba boemong ba ho hloka dintho tse hlokahalang
bophelong; ho ba mofutsana; ho ba mofumanehi.
Hlophehile (hlu-phe-hi-le) // Bokgale ba ho hlopheha.
Hlophehisa (hlu-pe-hi-sa) /impoverish/ Ho etsa hore motho a futsanehe; ho
futsanehisa; ho etsa hore motho a hlophehe. Ketsiso ya ho hlopheha.
Hlophehisoa (hlu-pe-hi-swa) // Boetsuwa ba ho hlopheha.
Hlophisa (hlo-pi-sa) /to arrange, to make ready, to file/ Ketsiso ya ho hlopha: ho
lokisa ka tatellano; ho beha ka lenane kapa ka tlhatlhamano e makgethe.
Hlophisetsa (hlo-pi-se-tsa) /to prepare/ Ketsetso ya ho hlopha.
Hlophisitse (hlo-phi-si-tse) /arranged/ Bokgale ba ho hlophisa.
Hlophisitsoe (hlo-phi-si-tswe) /organised/ Boetsuwa le bokgale ba ho hlophisa.
Hlophisoa (hlo-phi-swa) /arranged/ Boesuwa ba ho hlophisa.
Hlopholla (hlop-hul-la) /dismantle, misfile/ Ketsollo ya ho hlopha: ho etsolla se
hlophisitsoeng kapa se lokisitsoeng.
Hlophollo (hlop-hul-law) /dismantling, misfiling/ Ketso ya ho hlopholla: ho etsolla
se hlophisitsoeng kapa se lokisitsoeng. Lentsoe le nepahetseng ke “tlhopollo” hofeta
“hlophollo”. (bap. tlhopollo).
Hlora (hlaw-ra) /sad/ Ho hloka monyaka; ho lahleheloa ke ho tsheha; ho hloka
monate wa ho tsheha; ho hloka motlotlo.
Hlorela (hlaw-re-la) /long for/ Ketsetso ya ho hlora: ho hlora bakeng sa.

131
 132

Hlorile (hlo-ri-le) /sad/ Ho ba boemong ba ho hloka monyaka; ho lahleheloa ke ho

tsheha; ho hloka monate wa ho tsheha; ho hloka motlotlo.
Hlorisa (hlo-ri-sa) /persecute/ Ho sotla motho ka ho mo phedisa ha bohloko; ho mo
kgakgatha, ho mo otla, ho mo jarisa moroalo o boima kapa ho etsisa ketso tsohle tse
mpe tse boima.
Hlorisitse (hlo-ri-si-tse) /persecuted/ Bokgale ba ho hlorisa.
Hlorisitsoe (hlo-ri-si-tswe) /persecuted/ Boetsuwa le bokgale ba ho hlorisa.
Hloro (hlaw-raw) /pinnacle, apex/ Qhoweng ya thaba kapa moaho; qetellong ya
bophahamo ba thaba, moaho kapa ntho e phahameng haholo. (bap. tlhoro).
Hlotha (hlu-ta) // Ho ntsha masiba kgohong kapa nonyaneng; ho hlokisa masiba ka
ho a poma. (bap. hloba).
Hlothaka (hlu-ta-ka) // Phethako ya ho hlotha.
Hlotheha (hlu-te-ha) // Ketsahalo ya ho hlotha: ho tsoa masiba ntle le ho a ntsha; ho
lahleheloa ke masiba.
Hlothile (hlu-thi-le) // Bokgale ba ho hlotha.
Hlothola (hlu-tu-la) /clutch, grip, seize/ Ho nka ka ho phamola; ho nka hampe ka ho
hula matsohong a motho emong; ho nka ntle le tumello.
Hlotholaka (hlu-tu-la-ka) // Phetako ya ho hlothola.
Hlotsa (hlo-tsa) /limping/ Ho tsamaya ka ho qhiletsa; ho bontsha temalo
motsamaong; ho qhuqha mohatong. Ho se tsamaye hantle ka baka la ho lemala.
Hlotse (hlu-tsi) /irreparable, incurable, irremediable/ E sa lokiseheng; e kekeng ya
loka; e hlolehang ho fola kapa ho loka. E boemong bo thata ba ho lokiseha. (bap.
baehlotse).
Hlotse (hlu-tsi) // Bokgale ba ho hlola.
Hlotse (hlaw-tse) /Leribe town in Lesotho/ Enngwe ya ditoropo tsa setereke sa
Leribe e naheng ya Lesotho e mahareng a setereke sa Berea le Butha-Buthe.
Hlotsisa (hlo-tsi-sa) /to limb/ Ketsiso ya ho hlotsa. Ho qhiledisa.
Hlotsoe (hluts-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho hlola.
Hloya (hlo-ya) /hate/ Ho hloka lerato. Ho se rate motho kapa ntho e itseng. Ho
bontsha bobe kapa tlhokeho ya mosa kgahlanong le motho kapa ntho.
Ho (hu) /to/ Mohl. Lentsoe le etsang hore leetsi ebe lereho kapa lebitso; lentsoe le
tlang pele ho leetsi ho hlalosisa se etsahalang kapa ho hlalosa ketsahalo. Ho tsamaya.
Ho bua. Ho thola feela ntle le lebaka. Ho ngangisana ka puo ya Sesotho lolololo.
Ho (hu) /by/ Mohl. O tsamaya ka ho noanya. O bua ka ho kenya ditlhapa tse
tshabehang. Ke phela ka ho thusoa.
Ho (ho) /this one/ Lesupa le bontshang ntho e haufinyane. (bap. hoane).
Ho (ho) /exclamation: stop it! Wait!/ Lekgotsa le laelang ho emisa kapa ho kgina.
Hoa (hwa) (hwa) /of/ Ya motho kapa ntho e itseng. Seemedi se bontshang thuo ka ho
supa seo eleng sa mmuwi kapa mmuwiswa. Mohl. Ho ke hoa mang? Che, ke hoa ka.
Hoaka (hwa-ka) /mine/ Seemedi se bontshang thuo ka ho supa hoo eleng hoa moetsi
kapa mmuwi. Hoo eleng hoa nna. Hoo ho leng boikarabelong baka. (mm. Hwaka).
Hoama (hwa-ma) /of oil: solidify/ Ho thatafala hoa ntho e mafura. (bap. qhibidiha).
Hoamisa (hwa-mi-sa) /to solidify/ Ho etsa hore mafura a thatafale.
Hoamisitse (hwa-mi-si-tse) // Bokgale ba ho hoama.
Hoamisitsoe (hwa-mi-sits-we) // Boetsuwa ba ho hoamisa.
Hoamme (hwam-me) // Hoa mafura: a thatafetseng; a tiileng kamora ho hatsela.
Hoane (hwa-ni) /that one/ Lesupa le bontshang ntho e hojana. (mm. Hwane).
Hoanene (hwa-ni-ni) /that one over there/ Lesupi le bontshang ntho e hojana ka ho
toboketsa. (mm. Hwanene).

132
 133

Hoanta (hwa-nta) /march, rush, haste, hurry/ Ho tsamaya ka potlako le boikonko;

ho tsamaya ka motsamao o hlophisitsoeng joalo ka wa sesole. (mm. Hwanta).
Hoantaka (hwa-nta-ka) // Ho tsamaya ka boikonko. Phetako ya ho hoanta.
Hoatalla (hwa-tal-la) /persue/ Ho latella ka sekgahla. Ho sala morao ka ho batlisisa
se itseng; ho latellisa ka ho botsa dipotso tse latellanang. (mm. Hwatalla).
Hoatallela (hwa-tal-le-la) /persue repeatly/ Ho sala morao ka mokgoa oseng motle.
Hoayahoaya (hwa-ya-hwa-ya) /internal discomfort/ Ho se be monate ka maleng ka
baka la sejo kapa seno se itseng se bakang lesokolla kapa bohloko bo itseng; lekukuno
le utloahalang karolong enngwe ya mmele. (mm. Hwayahwaya, hoaeahoaea).
Hoba (hu-ba) /because/ Ka lebaka la; ka mora ketsahalo e itseng. Mohl. O na le
lehloyo hoba re nyatsa mekgoa ya hae. Re a lla Hoba re utloile ka lefu la hae. O keke
wa lematsa kgarebe hoba fela o batla ho kgaohana le wena.
Hoba (hu-ba) /after/ Ka mora hore. Mohl. Hoba re tsamaye, ba sala ba tsheha.
Hoba (hu-ba) /brink of boiling point/ Ho ba makgatheng a ho bela hoa metsi; ho etsa
modumo wa metsi a batlang ho bela.
Hobane (hu-ba-ne) /because/ Ka lebaka la; lebakeng la; ka hore ho le joang? ho araba
potso kapa lentsoe “hobaneng”. Mohl. Hobaneng o rata leshano tje? Hobane ke
tshaba ho bua nnete. Hobaneng o le motenya hakana? Hobane ke ja haholo.
Hobaneng (hu-ba-ne-ng) /why/ Ka lebaka lefeng? lebakeng lefe? Ho araba potso
kapa lentsoe “hobane”. Mohl. Hobaneng o rata leshano tje? Hobane ke tshaba ho
bua nnete. Hobaneng o le motenya hakana? Hobane ke ja haholo.
Hobe (ho-be) /so that, in order to/ Hore ho be ka tsela e itseng. Mohl. Re batla hore
hobe monate mona lapeng. Tlh. Hangata lentsoe lena “hobe” le ya arohangoa, ho be.
Empa ho molemo ho le kopanya ho phema pherekano ya ho hlalosa mantsoe “ho”
mmoho le “be” a arohane.
Hobe (hu-bi) /bad/ Hoa boemo: bo hlokang monate kapa botle; bo sa kgahliseng; ho
hlokahala hoa monate kapa botle. Mohl. Ho hobe ntja di neka maloala. Ho hobe
haholo hobanepula e na ka sefako.
Hobela (hu-be-la) /dance/ Ho fochosela ka ho phahamisa maoto; ho etsa motjeko wa
setho wa banna ba Basotho. (bap. mohobelo).
Hobela (//) /batter, cane, thwack/ Ho natha ka phafa kapa ka kubu; ho mamola ka
kubu kapa phafa. (bap. otla, shapa).
Hobula (ho-bu-la) /bark/ Hoa ntja: ho etsa modumo kapa sello sa khalefo kapa
bohale ba ntja; ho lla hoa ntja kapa phoofolo e tshoanang le yona. (bap. bohola).
Hobutse (ho-bu-tse) /barked/ Bokgale ba ho hobula. Tem. Bongata ba Basotho ba re
lentsoe le nepahetseng haholo ke “bohola” le “bohotse” hofeta “hobutse” le “hobula”.
Hochang (ho-cha-ng) /fellow, chap, guy, bloke/ Motho eo ho buuwang ka yena ha a
etsa ketso e kgethehileng; motho, haholo e motona, ha ho hlalosoa seo a se etsang se
itseng ka tsela ya bosoasoi. /bon. Bachang/ Tlh. Le ha lentsoe lena “hochang” le
utloahala joalo ka mantsoe a mabedi eleng “ho” le “chang”, ho molemo ho le sebedisa
le kopane ho fana ka moelelo o utloahalang. (bap. moeka). Mohl. Hochang ha ho
utloisisi hore seo a se etsang ha se ya loka. Ke ha hochang ho mo tsipa ka lenala.
Hodima (hu-di-ma) /on top of/ Ka nqa ya sebaka se phahameng; moo ho phahameng;
ka nqa e hodimo ya lehlakore; lelatodi la tlasa.
Hodimo (hu-di-mu) /high/ Bophahamong kapa moo mahlo a lelalang ha a tadima;
sebakeng kapa lehlakoreng le phahameng. Mael. Ho ya le kgongoana hodimo: ho
itebala kapa ho lebala ka se kotsi se ka etsahalang. Mael. Mathata a hloele manolo
hodimo: ho boima hofeta kamoo ho neng ho lebeletsoe kateng. Ha ho bonolo ho ya ka
tsela eo eneng e nahannoe.

133
 134

Hodimo (hu-di-mu) /up/ Nqa ya sebaka se phahameng; lehlakoreng le yang

bophahamong ntle le tlase. Mael. Mathata a hloele manolo hodimo: ho boima hofeta
kamoo ho neng ho lebeletsoe kateng. Ha ho bonolo ho ya ka tsela eo eneng e
nahannoe.
Hodisa (hu-di-sa) /enlarge, extand, expand/ Ho eketsa boholo, bophara, botenya
kapa bolelele; ho etsa hore ntho e be kgolo.
Hodisa (//) /raise/ Ho kokomosa hlama kapa sejo se itseng; ho eketsa boholo.
Hoeba (hwe-ba) /trade/ Ho sebetsana le tsa kgoebo; ho etsa mosebetsi wa ho reka le
ho rekisa; ho etsa mosebetsi wa mohoebi. (mm. hweba).
Hoebisa (hwe-bi-sa /trade in/ Ketsiso ya ho hoeba: ho rekisa le ho reka.
Hoechetsa (hwe-che-tsa) /murmur, whisper/ Ho bua ka ho etsa modumo o sa
utloahaleng; ho buela fatshe ka lentsoe le tlase. (mm. Hwetjhetsa).
Hoeela (haw-ye-la) (hweela) /mate: of animals/ Ho kotana hoa diphoofolo; ho
bokana kapa ho kopana ka ho emarisana hoa diphoofolo. (bap. hoela).
Hoehla (hwe-hla) /wave hand/ Ho phahamisetsa letsoho ka sepheo sa ho dumedisa
kapa ho bitsa motho ya hojana. (mm. Hwehla).
Hoela (hwe-la) /of animals: to mate/ Ho kotana hoa diphoofolo ho bakoang ke ho
palesa hoa e tshehadi. (mm. hwela) Tlh. Mmadi a ele hloko hore mantsoe, “hoela”
(hoeela) le “hohela” a na le meelelo e fapaneng.
Hoelehetsa (hwe-le-he-tsa) /yell, shout/ Ho phahamisa lentsoe haholo ka baka la ho
bitsa motho kapa ntho e itseng; ho phahamisa lentsoe bakeng sa ho batla thuso.
Hoeleketsa (hwe-le-ke-tsa) /stammer, stumble/ Ho bua ka tsela e sa hlakang ka baka
la bokudi bo itseng; ho bua joalo ka lehoeleketsi kapa lehoelea. (bap. lehoelea).
Hoeleketso (hwe-le-ke-tso) /stammering, stumbling/ Ketso ya ho hoeleketsa: ho bua
ka tsela e sa hlakang ka baka la bokudi bo itseng; ho bua joalo ka lehoeleketsi kapa
lehoelea. (bap. lehoeleketsi).
Hoeletsa (hwe-le-tsa) (hoelehetsa) /yell, shout/ Ho phahamisa lentsoe haholo ka baka
la ho bitsa motho kapa ntho e itseng; ho phahamisa lentsoe bakeng sa ho batla thuso.
Hoeloa (hwe-lwa) // Boetsuwa ba ho hoela. (mm. hweelwa).
Hoerea (hwe-ri-a) /to disagree, quarrel, wrangle/ Ho hanyetsana: ho se dumellane
ka dipuo kapa ka maikutlo; ho loantshana ka diketso le ka dipuo. (bap. ngangisana)
Hoereana (hwe-ri-ana) /disagree, quarrel, wrangle/ Ketsetsano ya ho hoerea: ho se
dumellane ka dipuo kapa ka maikutlo; ho loantshana ka diketso le ka dipuo.
Hoereano (hwe-ri-a-naw) /disagreement, wrangling/ Ketso ya ho hoereana: boemo
ba ho se dumellane ka dipuo kapa ka maikutlo; ho loantshana ka diketso le ka dipuo.
Hoeso (hwe-su) /my thing/ Seemedi se bontshang thuo ka ho supa hore ntho ke ya
mmuwi kapa moetsi; ntho eo eleng ya mmuwi kapa moetsi. (mm. hweso).
Hoetla (hwe-tla) (hwetla) /autumn/ Nako ya selemo e tlang ka mora Lehlabula pele
ho Mariha; nako ya selemo e qalang ka kgoedi ya Tlhakubele hofihlela ka kgoedi ya
Motsheanong ka boroa ba lefatshe. (bap. lehlabula, mariha, selemo). (mm. hwetla).
Hoetse (hwe-tse) // Bokgale ba ho hoela.
Hoetsoe (hwe-tswe) // Boetsuwa le bokgale ba ho hoela.
Hofe (ho-fe) /which one/ Lebotsa le bontshang ho batla ho tseba ka ho qolla ntho eo
ho buuwang ka yona. Mohl. Ke hofe hona ho? O batla hofe?
Hofeng (ho-fe-ng) /which one/ Lebotsa le bontshang ho batla ho tseba ka ho qolla
ntho eo ho buang ka yona ka ho toboketsa. Mohl. Ke hofeng hona ho? O batla
hofeng? O bua ka hofeng?
Hofeta (hu-fe-ta) /more than/ Ka tsela e ka hodimo ho enngwe; ka tsela kapa
mokgoa o motle kapa o mobe ha ho bapisoa le omong o boleloang. Tem. Lentsoe

134
 135

lena, “hofeta” le utlohala joalo ka karolo ya mantsoe a mabedi a fapaneng: “ho feta”.
Sepheo sa ho a kopanya ho etsa lentsoe leleleng ke ho qoba pherekano e ka hlahang
ya ho hlalosa lentsoe, “feta” le ikemetse. Empa moo le sebedisoang leleleng ke ha le
hlalosa motsamao joalo ka ha re ka re: “a feta pela sefate”. “A feta ho se ya
mmonang”. Mona lentsoe lena le hlalosa ho tlohela ka morao; ho matha haholo ka
sepheo sa ho feta motho kapa ntho. (bap. feta).
Hofihlela (ho-fi-hle-la) /untill, till/ Ka nako e hlalosoang ka mora potso; ka nako e
boleloang ka ho hlalosa. Tem. Lentsoe lena, “hofihlela” ke karolo ya mantsoe a
mabedi a fapaneng: “ho fihlela”. Sepheo sa ho a kopanya ho etsa lentsoe leleleng ke
ho qoba pherekano e ka hlahang ya ho hlalosa lentsoe, “fihlela” le ikemetse. (sheb.
fihlela bakeng sa tshebediso).
Hofola (hu-fu-la) /pull roughly/ Ho hula ha bohloko ka thata; ho hula ntle le
qenehelo ka ho utloisa bohloko. (bap. tsukutla, hulaka).
Hofolaka (hu-fu-la-ka) // Phetako ya ho hofola: ho hofola ha ngata.
Hofotse (hu-fu-tse) // Bokgale ba ho hofola.
Hofotsoe (hu-futs-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho hofola.
Hoha (ho-ha) /hi, hello! Hola!/ Tumediso kapa tumedisano ya banna; lekgotsa le
sebedisoang ho dumedisa motho e motona. Mohl. Hoha monna heso!!
Hohang (ho-ha-ng) /of course no!/ Lekgotsa le bontshang khanyetso kapa ho se
dumella le ketso kapa ketsahalo e itseng. (bap. Lekgale) Mohl. Nkekebe ka tsamaya
hohang! Che, hohang ha ho joalo!
Hohela (haw-he-la) /attract, attractive/ Ho nkeha kapa ho bitsa ka baka la chebahalo
e ntle; ho kgahla leihlo; ho ba le chebeho e ntle. (bap. hoeela).
Hohetse (ho-he-tse) // Bokgale ba ho hohela.
Hohetsoe (ho-he-tswe) /attracted/ Boetsuwa le bokgale ba ho hohela.
Hohla (hu-hla) /abrase/ Ho etsa hore ntho e mahoashe e be boreledi; ho tlosa lerole
kapa dithole nthong e itseng ka ho e otlanya le lebota. Ho sebedisa sefalo ho tlosa
mahoashe.
Hohla (//) /thwack/ Ho shapa kapa ho natha ka ho kopanya le mabota.
Hohle (ho-hle) /everywhere/ Sebakeng sohle; kae le kae moo mahlo a finyellang
teng; sebaka ka botlalo le bophara ba sona. (bap. kae-kapa-kae).
Hohle-hohle (//) /everywhere/ Sebakeng sohle; kae le kae moo mahlo a finyellang
teng; sebaka ka botlalo le bophara ba sona. (bap. kae-kapa-kae).
Hohlehohle (ho-hle-ho-hle) /by all means/ Ka tsela yohle eo ho kgonahalang ka
yona; ka mekgoa yohle e teng. Mohl. O tlamehile ho fihla ka hohlehohle!
Hohola (hu-hu-la) /erode/ Hoa mobu: ho nkoa ke metsi kapa moya nakong tsa pula
ya sekgohola le moya o mongata; ho tsamaisa mobu le metsi kapa moya; ho nkoa ke
metsi . (bap. kgohola).
Hohola (hu-hu-la) /eradicate, efface, root out/ Ho tlosa ka sefefo; ho fedisa ka
sekgohola; ho ntsha kapa ho timetsa ka sefefo.
Hoholeha (hu-hu-le-ha) /effaceble/ Ketsahalo ya ho hohola: ka tsela ya ho tsamaisa
mobu le metsi kapa moya; ho nkoa ke metsi.
Hoholella (hu-hu-lel-la) /efface with/ Ho hohola mmoho le; ho nkoa hoa mobu ke
metsi kapa moya mmoho le.
Hohong (ho-hu-ng) /another one/ Seemedi se bontshang ntho ka ho e qolla hara tse
ding. (bap. Emong, babang, tseding, enngwe, lethonyana).
Hoja (ho-ja) /if/ Ebang ka; ebang wa, ebang ra; ebang tsa; ebang ya. (bap. ebang)
Hojana (hu-ja-na) /further/ Hole hanyane; bohole bo fetang bo tloaelehileng.

135
 136

Hojane (ho-ja-ni) only if/ Ebang ke ile ka; ebang o ile wa, ebang re ile ra; ebang di ile
tsa; ebang e ile ya (bap. ebang).
Hojaneng (ho-ja-ni-ng) /only if/ Ebang ke ile ka; ebang o ile wa, ebang re ile ra;
ebang di ile tsa; ebang e ile ya (bap. ebanyaneng).
Hoka (hu-ka) /connect/ Ho kopanya ntho kapa sebaka le; ho etsa hore ntho di
kopane; ho etsa hore dintho di be mmoho.
Hokae (hu-ka-e) /where/ Lesupa le bontshang sebaka ka ho botsa; lentsoe le batlang
ho tseba sebaka. Mohl. O ya hokae ha o tloha mo? Ke motho wa hokae eo?
Hokahana (hu-ka-ha-na) // Ketsahalo ya ho hokahanya.
Hokahantse (hu-ka-han-tse) // Bokgale ba ho hokahanya.
Hokahantsoe (hu-ka-hants-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho hokahanya.
Hokahanya (hu-ka-han-ya) /amalgamate, combine, connect/ Ho etsa hore dibaka di
kopane; ho etsa hore dintho tse itseng di be mmoho tlasa taolo e le nngwe. Ho etsa
hore bongata e be bonngwe. (bap. kopanya).
Hoki (ho-ki) /pig/ E nngwe ya diphoofolo tsa hae eo hangata e bang tenya, e jang
dimela kapa nama, ebile e le bohlasoa haholo. /bon. dihoki/ (bap. kolobe).
Hoko (ho-ko) /pig-sty/ Ntlo ya hoki; lahae la kolobe; moaho wa fariki.
Hola (hu-la) /grow/ Ho eketseha hoa mmele ka bolelele kapa botenya; ho eketseha
hoa kelello ka baka la dilemo tse phetsoeng.
Hola (ho-la) /that one/ Lesupa le bontshang ntho e hole; lentsoe le supang ntho e
hole. (bap. hoane).
Hole (hu-le) /far away, distance/ Sebaka seo ho nkoang nako e telele ha ho uwa ho
sona; sebaka seo seseng haufi kapa haufinyana.
Holea (hu-le-a) /to tie an animal/ Ho tlama ka thapo, ketane kapa ropo; ho tlama
ntho, motho kapa phoofolo hore e se balehe. (mm. Kholeo).
Holea (hu-le-a) /enslave/ Ho etsa hore motho e be lekgoba; ho etsa hore motho a be
ditlamong kapa chankaneng; ho etsa hore ntho kapa motho a se lokolohe, itaole kapa
a se ipusi. (bap. kgolehong) (mm. Kholeo, kholehong).
Holeng (hu-li-ng) /that is, the way that is/ Ka tsela eo ntho, ketso, mokgoa, tlhaloso
kapa boemo bo etsahalang ka teng. Mohl. Ka tsela eo holeng thata ka yona. Ka tsela
eo holeng hole ka teng ha ke bone hore ke tla fihla. (bap. oleng, seleng).
Holo (haw-law) /hall/ Moaho o moholo oo ho etsetsoang mokete o itseng teng.
Holoba (haw-law-ba) /creep/ Ho tsamaya joalo ka ntho e hlokang maoto; ho hosha ka
mpa fatshe. (bap. hahaba, kgasa, huhuba).
Holobela (haw-law-be-la) /creep towards/ Ketsetso ya ho holoba.
Holobile (ho-lo-bi-le) // Bokgale ba ho holoba.
Holobisa (ho-lo-bi-sa) /to creep down/ Ketsiso ya ho holoba.
Holobisoa (ho-lo-bi-swa) // Boetsuwa ba ho holoba.
Holofaditse (haw-law-fa-di-tse) /crippled/ Bokgale ba ho holofatsa.
Holofaditsoe (haw-law-fa-di-tswe) /crippled/ Boetsuwa le bokgale ba ho holofatsa.
Holofala (haw-law-fa-la) /crippled/ Ho se tsebe ho sebedisa setho kapa ditho tse
itseng tsa mmele ka baka la kotsi; ho hloleha ho sebedisa ditho tsa mmele ka baka la
temalo ya boko kapa bokudi bo itseng.
Holofatsa (haw-law-fa-tsa) /to cripple/ Ho etsa hore ntho kapa motho a hlolehe ho
sebedisa setho sa mmele, kapa kelello ka baka la bokudi, temalo kapa kotsi e itseng.
Holofatsoa (haw-law-fa-tswa) /crippled/ Boetsuwa ba ho holofatsa.
Holofetse (haw-law-fe-tse) /crippled/ E boemong ba kholofalo: e sebopehong se sa
kgoneng ho sebedisa setho kapa ditho tse ding tsa mmele ka lebaka la ho lemala kapa
ho tsoa kotsi. (bap. omelletse, kokobane).

136
 137

Homa (hu-ma) // Ho kuta moriri hanyane; ho poma moriri kapa boya ka hodimo
feela; ho se kutisisi moriri.
Homa (hu-ma) // Ho etsa eka o shapa motho ka ntho e itseng empa hose joalo; ho etsa
eka ntho e itseng e ya otloa empa ho se joalo.
Homahoma (hu-ma-hu-ma) // Phethako ya ho homa: ho etsa, ka makgetlo, eka o
shapa motho ka ntho e itseng empa hose joalo.
Homela (hu-me-la) // Ho apareloa ke bohome: ho potapotoa ke peo ya semela se
homelang. (bap. bohome).
Homeloa (hu-me-lwa) // Boetsuwa ba ho homela.
Hometse (hu-me-tse) // Bokgale ba ho homela.
Hometsoe (hu-mets-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho homela.
Homme (hum-me) /consequently/ Ka hoo; ka baka leo kapa ketsahalo eo.
Hommeng (hum-ming) /consequently/ Ka hoo; ka baka leo kapa ketsahalo eo.
Homohomo (haw-maw-haw-maw) /confabulate, confabulation/ ho ba le puo kapa
puisano e sa tsitsang kapa e hlokang botio. Mohl. Ha re ke re re homohomo nna le
wena. (bap. lehomohomo).
Homohomotha (haw-maw-haw-mut-ha) /to confabulate/ Ho bua le motho kapa ho
ba le puisano e sa tsitsang kapa e hlokang botio.
Homohomotho (haw-maw-haw-mut-haw) /confabulation/ Ketso ya ho
homohomotha: puisano e hlokang botio; puo ya bosoasoi.
Homohomotsa (haw-maw-haw-maw-tsa) (confabulate) Ho bua le motho kapa ho ba
le puisano e sa tsitsang kapa e hlokang botio.
Homohomotso (haw-maw-haw-maw-tso) (confabulation) Ketso ya ho
homohomotsa kapa ho ba le puisano e hlokang botio.
Homotha (hu-mu-ta) /chat/ Ho bua le motho emong ka thoko ho kopano; ho bua
thoko ho sehlopha kapa kopano. (bap. lehomohomo).
Homotho (haw-mut-haw) /chatting/ Puisano kapa puo ka thoko ho kopano kapa
sehlopha sa batho. (bap. lehomohomo) .
Hona (ho-na) /this one/ Lesupi le bontshang ntho e haufinyana; lentsoe le supang
ntho e haufinyana. (bap. hoane, hola) Mohl. Ke batla hona ho hotlenyana.
Hona (haw-na) /this/ Mohl. Hona ho batla ho lokisoa. Hona ho monate.
Hona (hu-na) /there is, are/ Lentsoe le supang le ho bontsha ho teng, se teng, ba teng
kapa tse teng, Mohl. Hona le monyenyetsi wa hore sefefo se tla kgutla. Hona le puo e
itseng. Hona le batho ba ratang ho etsa ngangisano ka puo ya Sesotho.
Honajoale (haw-na-jwa-le) /now/ Ka sona sebaka sena; ka nako yona ena; ntle le
kgale kapa hosane; eseng maobane kapa kamoso. (bap. hanghang, hajoale, nengneng,
neng-kapa-neng) (mm. Honajwale).
Honana (ho-na-na) /this one here/ Lesupi le bontshang ntho e haufinyana ka ho
toboketsa; lentsoe le supang ntho e haufinyana ka ho toboketsa.
Honela (ho-ne-la) /giant/ Motho ya mmele o moholo, o phahameng, o nang le
ditshika tse kgolo, ebile o le matla haholo; motho ya nang le matla a maholo a mmele;
lekejakejane la motho. (bap. senatla).
Honeneng (hu-ni-ni-ng) /untill when/ Ho fihlela neng; keneneng. (bap. Keneneng).
Honeng (hu-ni-ng) /how long, untill when/ Ho fihlela neng. (bap. keneng).
Hong (hu-ng) /what thing/ Lebotsa le botsang ka ho qolla diemedi kapa lesupa joalo
ka hona, hono, jj. Mohl. Ke hong hoo? Hoo ba buang ka hona ke hong?
Hong (hu-ng) /coincidental, coincidence, happening same time/ Ka nako e le
nngwe; ka nako e tshoanang.Tsela eo diketsahalo kapa ketso e etsahalang ka nako e le
nngwe. Ho etsahala ka nako e le nngwe. (bap. sehong).

137
 138

Hono (ho-nu) /that one/ Lesupa le bontshang ntho e hojana.

Honohela (hu-nu-he-la) /to envy/ Ho bontsha maikutlo a lehloyo la ho se kgotsofale
ke ketso e itseng e amanang le lerato la yona.
Honono (ho-nu-nu) /that one over there/ Lesupa le bontshang ntho e hojana ka ho
toboketsa.
Honya (hon-ya) // Ho kenya ntho e motsu leihlong ka sepheo sa ho le ntsha.
Honye (hon-ye) /exclamation: inside it goes!/ Lekgotsa le bontshang ho nyamela
kapa ho honyela ka potlako.
Honyela (hon-ye-la) /shrinking, to contract/ Ho etsa hore ntho e be nyane ka
sebopeho; ho nyenyefatsa ka tsela e itseng.
Honyella (hon-yel-la) /hide/ Ho ipata kgocheletsaneng; ho tshirela ka morao ho ntho
e itseng; ho se bonahale nakoana.
Honyellisa (hon-yel-li-sa) // Ketsiso ya ho honyella.
Honyetsa (hon-ye-tsa) /to shrink/ Ho etsa hore ntho ebe nyane; ho nyenyefatsa.
Honyetso (hon-ye-tso) /shrinkage/ Ketso ya ho honyetsa: ho etsa hore ntho ebe
nyane kapa e nyenyefale. (bap. khonyetso).
Hopola (hu-pu-la) /remember/ Ho tlisa kelellong; ho etsa hore ketso kapa ketsahalo e
se lebalehe; ho beha monahanong. Ho kgutlisa monahano wa ketsahalo ya pejana.
Hopola (hu-pu-la) /commemorate/ Ho etsa sehopotso sa ketsahalo ekileng ya
etsahala kgale; ho tlisa bocha pale e etsahetseng kgale. (bap. Sehopotso, khopolo).
Hopotsa (hu-pu-tsa) /remind/ Ketsiso ya ho hopola: ho etsa hore motho a hopole.
Hora (haw-ra) /an hour/ Metsotso e mashome a tsheletseng; metsotsoana e dikete tse
tharo le makgolo a tsheletseng. /bon. dihora/.
Hora (//) // Ho tlosa masalla a dijo, pitseng kapa sejaneng, ka letsoho kapa ntho e
itseng. ho fatuka bohlasoa.
Hore (hu-ri) /so that/ Ka tsela e tla lebisa ketsahalong enngwe e itseng; ka mokgoa o
tla baka ketsahalo enngwe e boleloang. Mohl. Hore o tsebe ho atleha, o tlameha hore
o ithute haholo. Hore o seke wa lemala, o tlameha ho itlhokomela.
Hore (//) /that explains the reason/ Se hlalosang seo ho buang ka sona; se bolelang
ntho e etsahalang kapa seo ho buuwang ka sona. Mohl. Ho etsa hore mollo o tuke.
Ho etsa hore ntho di loke. Ho bua hore ho kgaowe moo ho kgoehlang. Ho bina hore
lentsoe le che kapa le fele.
Horeng (hu-ri-ng) /why/ Lebotsa le batlang ho tseba lebaka leo ntho e etsahalang ka
lona; lentsoe le sebedisoang ho batla ho tseba lebaka la ketsahalo kapa ketso. Ka
lebaka lefeng? lebakeng lefe? Mohl. Horeng wena o re sia? Tem. Hangata Basotho
ba Borwa ha ba sebedise lentsoe lena “horeng” empa ba kgetha lentsoe “hobaneng”.
Horisa (ho-ri-sa) /to remove remnants, efface/ Ketsiso ya ho hora: ho tlosa masalla
a dijo, pitseng kapa sejaneng, ka letsoho kapa ntho e itseng.
Horoto (haw-raw-taw) // Lerapo kapa lesela le thata le sebedisoang ho tshehetsa sale
ho potoloha mpa ya pitsi e qhanehoang e tlo kalangoa. /bon. dihoroto/.
Horula (ho-ru-la /to drain/ Ho tlosa masalla a metsi kapa ntho e metsi ka hara pitsa
kapa setshelo; ho metsa se salletseng ka setshelong ka letsoho kapa ntho e itseng.
Horuloa (ho-ru-lwa) /drained/ Boetsuwa ba ho horula.
Horutse (ho-ru-tse) /drained/ Bokgale ba ho horula.
Horutsoe (ho-ru-tswe) // Boetsuwa le bokgale ba ho horula.
Hosa (ho-sa) /sillyness/ Ho etsa ketso tse mpe; ho bua dipuo tse tshabehang; ho hloka
boitshoaro bo botle. Tlh. lentsoe lena le utloahala joalo ka popo ya mantsoe a mabedi
eleng “ho” le “sa”. (bap. sele).

138
 139

Hosane (hu-sa-ni) /tommorow/ Letsatsi le latelang la kajeno; letsatsi le tlang ha ho

fela la kajeno; kamoso.
Hosanna (ho-san-na) /hosanna/ Mohoo o moholo wa ho rorisa Modimo kapa Morena
Jesu; pina ya thoriso e binoang ka modumo o moholo. /bon. Dihosanna/.
Hosasa (ho-sa-ni) /tommorow/ Letsatsi le latelang la kajeno; letsatsi le tlang ha ho
fela la kajeno; kamoso kapa letsatsi le hlahlamang la kajeno. (bap. bokamoso).
Hose (hu-si) /not, without, opposite of/ Lehanyetsi kapa lefetodi le supang ho
hanana kapa ho hanyetsana le boemo bo itseng: ntle le; eseng. Tem. Lentsoe lena,
“hose” ke karolo ya mantsoe a mabedi a fapaneng: “ho le se”. Sepheo sa ho a kopanya
ho etsa lentsoe leleleng ke ho fedisa pherekano e ka hlahang ya ho hlalosa lentsoe,
“se” le ikemetse. (sheb. “se” bakeng sa tshebediso). (bap. Ntle).
Hosea (ho-se-a) /Hosea/ Buka ya bibele ya bomashome a mabedi le metso e robedi
(28) testamenteng ya kgale.
Hosele (hu-si-li) /elsewhere, something else/ Sebakeng seseng se sa tshoaneng le seo
ho buuwang ka sona. Ho fapaneng le se batloang kapa se hlokahalang.
Hoseng (hu-se-ng) /in the morning/ Nako pele letsatsi le chaba kapa ka mora hore le
chabe; nako e qalang letsatsi.
Hosengjoalo (hu-si-ng-jwa-lo) /otherwise/ Ka tsela enngwe; ka lebaka leleng; ka
mokgoa omong. Ebang hose joalo. Ebang ho sa be ka tsela e itseng.Tem. Lentsoe
lena, “hosengjoalo” ke karolo ya mantsoe a mabedi a fapaneng: “hoseng le joalo”.
Sepheo sa ho a kopanya ho etsa lentsoe leleleng ke ho fedisa pherekano e ka hlahang
ya ho hlalosa mantsoe, “hoseng” le “joalo” a ikemetse.
Hosha (ho-sha) /to move with a belly/ Ho tsamaya ka mpa; ho tsamaya ka ho phesha.
Hosha (ho-sha) /sound of river water/ Ho etsa modumo wa metsi a noka a sa
phalleng ka potlako.
Hoshe (haw-she) /I love you!/ Lekgotsa le bontshang hore motho e motona o rata e
motshehadi; lentsoe le sebedisoang ho joetsa kgarebe hore e ya ratoa. (bap. Sechu,
senyamo).
Hosho (ho-shu) /exclamation: sudden emptying!/ Lekgotsa le bontshang ho tshela
kapa ho tsholla, ho tsoa mokotleng kapa setshelong, hoa ntho e itseng.
Hosholetsa (hu-shu-le-tsa) /give one’s share/ Ketsetso ya ho hoshotsa: ho tshella,
arolela kapa ho tshollela.
Hoshotsa (hu-shu-tsa) /give by emptying/ Ho fa kapa ho arolela ka ho tshela sohle,
tsohle kapa hohle ho ka mokotleng kapa setshelong.
Hotela (ho-te-la) /igniting/ Ho tuka hoa mollo; ho bontsha lelakabe le mosi hoa
mollo. Ho lakabela hoa mollo.
Hotetsa (ho-te-tsa) /to ignite/ Ho etsa hore mollo o tuke. (bap. lakabetsa).
Hothoe (hut-hwe) /it is said/ Ho fanoa ka taelo ya hore; ho bolela hore. Tlh. Hangata
lentsoe lena le sebedisoa le arohane: “ho thoe”. Sena se baka hore lentsoe, “thoe” le
hlalosoe leleleng, eleng ntho e sa kgonahaleng hobane “thoe” kapa “thwe” e le nngwe
hae fane ka moelelo o utloahalang. (mm. Hothwe).
Hotsula (ho-tsu-la) /disconnect from the soil, root out/ Ho ntsha semela mobung; ho
epolla sejalo ka ho se hula mobung mmoho le methapo ya sona. Ho tlisa bokatlase ba
semela kahodimo. (mm. Khotsulo). (sheb. Motsula bakeng sa tshebediso).
Hotsulaka (ho-tsu-la-ka) // Phetako ya ho hotsula.
Hotsulo (ho-tsu-law) /rooting out/ (sheb. Khotsulo bakeng sa tshebediso).
Howa (hu-wa) /uproar/ Ho bontsha mohoo; ho tletleba hoa sechaba kapa batho ba
bangata ho bontshang boipelaetso bo boholo kgahlanong le ketso e mpe.

139
 140

Howa (//) (hooa) /grievance noise/ Ho etsa mohoo: ho buela hodimo ka ho se

kgotsofale ke ketsahalo e itseng; ho etsa sello sa tletlebo kapa boipelaetso.
Hube (hu-be) /exclamation: birds expelling/ Lekgotsa le sebedisoang bakeng sa ho
tebela le ho balehisa dinonyana tse senyang masimong; lentsoe le sebedisoang ho
leleka ka ho kgotsa dinonyana serapeng sa dijalo.
Huhuba (hu-hu-ba) /of a dress or trouser: to dangle to the ground/ Hoa seaparo,
haholo mose kapa borikgoe bo boholo: ho leketlela fatshe kapa ho thetsa fatshe.
Huhubile (hu-hu-bi-le) /dangled/ Bokgale ba ho huhuba. (bap. leketlisa).
Huhubisa (hu-hu-bi-sa) /cause to dangle on the ground/ Ketsiso ya ho huhuba.
Huhubisoa (hu-hu-bi-swa) /dangled/ Boetsuwa ba ho huhuba. (bap. leketlisoa)
Hula (hu-la) /pull/ Ho tosa ntho kapa motho hore a atamele; ho atametsa kapa ho bula
ka ho sututsa nqa ya moetsi.
Hulahula (hu-la-hu-la) /to pull irksomely/ Ho tosa kapa ho hula motho ka tsela e sa
kgotsofatseng; ho hula ka makgetlo a mangata, hampe. (mm. khulakhulo).
Hulahulanya (hu-la-hu-lan-ya) // Ketsiso ya ho hulahula. (mm. khulakhulanyo).
Hulaka (hu-la-ka) // Phetako ya ho hula: ho tsitsinya ntho e boima, e thata, ka ho
sebedisa matla a mangata; ho tsitsinya ntho e itseng hampe. (bap. tsukutla, hofola).
Hulakanya (hu-la-kan-ya) // Ketsisiso le phetako ya ho hula.
Hulakanyoa (hu-la-kan-wa) // Boetsuwa ba ho hulakanya.
Hulanya (hu-lan-ya) // Ketsahalo ya ho hula: ho hula ka makgetlo, hampe kapa ka
tsela eo eseng ntle.

140
 141

Iii

PALE:
Tlhaku ya borobong (9) ya Sesotho. Bongata ba mantsoe a qalang ka “I” ke maetsi a
bitsoang maiketsi kapa leiketsi. Hona ho bolela hore tlhaku efe kapa efe enang le
leetsi eka qala ka “I”. Hona ho bontsha hore ketso e etsahala ho moetsi. Mohlala:
bona=ipona, sheba=icheba, tsamaya=itsamayela, hlanya=itlhantsha,
araba=ikaraba, ruta=ithuta. Sena se etsa hore tlhaku “I” e be le mantsoe a mangata
ao eseng a semelo.

Hape, leiketsi kapa lentsoe le qalang ka tlhaku “I” le ka etsa pokeletso ya mantsoe
(vocabulary) a fetang leshome leleleng. Mohl. Lentsoe “utloa” le tsoala mantsoe a
latelang: ikutloa, utloella, utloang, utloahala, utloahatsa, utloanang, utloe, utloile,
utloileng, utloana, utloisisa, utloisa, kutlo, kutloano, kutloisiso, kutloiso,
kutloahalo, kutloahatso, maikutlo, moikutloi. Mantsoe ana kaofela a ka fana ka
meelelo e fapaneng ha a hlalosoa.

Tlhokomediso: hase maetsi ohle a qalang ka tlaku “I” a bitsoang maiketsi (leiketsi).
Ho ntse hona le maetsi a semelo a qalang ka tlaku ena. Mohl. idibanya, ila, ine, inolla,
inetse, jj. Bongata ba maetsi a qalang ka “I” a fetohela ho “BO” ha eba mareho.
Mohlala: ikarabela=boikarabelo, ipona=boipono, itsamaisa=boitsamaiso,
Ikaha=boikaho, ikisa=boikiso, ikarabela=boikarabelo, jwalo jwalo. Ha se mantsoe
kaofela a bitsoang maiketsi a kenyeleditsoeng tlhaku ena- empa ho kgethiloe mantsoe
a tloaelehileng feela.

I (ae) /i/.
I (i) /prefix/ Sehlongoapele se etsang hore leetsi ebe leiketsi ka ho hokeloa qalong ya
lentsoe. Mohl. Ichapa=shapa, ipolaya=bolaya, icheba=sheba, inamolela=namolela,
itsamayela=tsamaya, ikgalema=kgalema, ikgalemela=kgalemela, ithuta=ruta,
inahanela= nahanela, ipoba=bona, ichadima=shadima, ipuella=buella, jj.
Ichadima (i-cha-di-ma) // Leiketsi la ho shadima. Ho sheba bowena (mm.
boichadimo, chadimo, shadimana, shadimile, shadimisisa, shadimme, shadinngoe).
Ichahlisa (i-cha-hli-sa) // Leiketsi la ho shahlisa. (mm. boichahliso, shahlile,
shahlisoa, shahlisitse, shahlisitsoe, moichahlisi).
Ichapa (i-cha-pa) // Leiketsi la ho shapa. (mm. boichapo, shapeha, chapeho, shapile,
shapiloe, shapana, chapano, shapisa, shapisoa, chapiso, moichapi).
Icheha (i-che-ha) // Leiketsi la ho cheha. (mm. boicheho, chehile, chehiloe, chehoa,
cheholla, chehollo, cheholloa, chehana, chehano, mochehi).
Ichekela (i-che-ke-la) /dig for oneself/ Leiketsi la ho chekela. (mm. boichekelo,
chekeloa, cheketse, cheketsoe, chekile, chekiloe, mocheki).
Ichena (i-che-na) // Leiketsi la ho shena. (mm. boicheno, shenela, sheneloa, shenne,
shennoe, cheno, shenana, chenano, moicheni).
Ichii (i-chi) / exclamation: ouch!/ Lekgotsa le bontshang ho utloa bohloko ka ho
ntsha seboko; lentsoe le sebedisoang ke moitsuwa ho bontsha bohloko ka ho hoeletsa
kapa ho lla ka modumo o tshoanang le lentsoe lena.

141
 142

Ichoehela (i-chwe-he-la) /to mess up oneself/ Leiketsi la ho choehela. (mm.

boichoehelo, choehisa, choehisoa, choehiso, choehile, lechoeha, lechoeya,
machoeya).
Ichoesa (i-chwe-sa) /to pretend to be dead/ Leiketsi la ho shoesa. (mm. boichoeso,
shoele, shoa, shoella, shoelletse, shoelella, choello, choelello, choeso, moshui).
Ichopodisa (i-cho-pu-di-sa) /self freeing/ Leiketsi la ho chopodisa. (mm. chopolo,
boichopodiso, chopodiso, chopodisoa, chopohile, chopotse, chopola, mochopohi,
moichopodisi) .
Ichu (i-chu) /exclamation: ouch!/ Lekgotsa le bontshang ho utloa bohloko ka ho
ntsha seboko; lentsoe le sebedisoang ke moitsuwa ho bontsha bohloko ka ho hoeletsa
kapa ho lla haholo.
Ichuwi (i-chu-wi) /exclamation: ouch! ouch!/ Lekgotsa le bontshang ho utloa
bohloko ka ho ntsha seboko ka ho toboketsa; lentsoe le sebedisoang ke moitsuwa ho
bontsha bohloko ka ho hoeletsa kapa ho lla.
Idibana (i-di-ba-na) /faint/ Ho lahleheloa ke kutlo ya kelello ka baka la ketsahalo e
itseng; ho wela fatshe ke bohloko kapa tshabo. (bap. akgeha).
Idibane (idi-ba-ne) /fainted/ Bokgale ba ho idibana: e boemong ba ho lahleheloa ke
kutlo ya kelello ka baka la ketsahalo e itseng; ho wela fatshe ke bohloko kapa tshabo.
Idibanya (idi-ban-ya) // Ketsiso ya ho idibana.
Idibanyoa (idi-ban-wa) // Boetsuwa ba ho idibana.
Idimola (i-di-mu-la) (edimola) /yawn/ Ho ahlamisa molomo ka baka la mokgathala,
tlala, boroko kapa ketso e otsedisang. (bap. ahlama).
Ifo (if-aw) /fireplace/ Sebaka sa ntlo kapa moaho moo ho besoang mollo teng;
sebaka sa ho besa mollo. /bon. maifo/.
Ikabela (i-ka-be-la) /self allot, to claim/ Leiketsi la ho abela. (mm. boikabelo,
kabelano, kabo, kabelo, abeloa, abetse, abetsoe, abelana, seabo, seabi, moabi).
Ikaha (i-ka-ha) /self develop/ Leiketsi la ho aha. Ho ipeha boemong bo loketseng ho
etsa ntho e batloang. (mm. kaho, kahelano, kahelo, kahisano, ahoa, ahela, ahelana,
ahile, ahiloe, ahetse, ahetsoe, ahisa, ahisana, moahisane, moahi, moaho).
Ikahela (i-ka-he-la) // Leiketsi la ho ahela. (mm. kaho, kahelano, kahelo, kahisano,
ahoa, ahela, ahelana, ahile, ahiloe, ahetse, ahetsoe, ahisa, ahisana, moahisane, sehai,
moahi, moaho).
Ikahlola (i-ka-hlu-la) /self judging, self judgement/ Leiketsi la ho ahlola: ho
iponahatsa molato ka diketso; ho ipona mafolomabe. Mael. Letsoalo le molato lea
ikahlola: Motho ya molato o wa iponahatsa ka diketso. (mm. boikahlolo, kahlolo).
Ikakata (i-ka-ka-ta) // Leiketsi la ho kakata. (mm. kakatano, kakato, kakatana,
kakatoa, kakatile, kakatiloe, sekakata).
Ikakela (i-ka-ke-la) /to shit oneself/ Leiketsi la hokakela. (mm. makaka, lekaka,
kakile, kaketse, kaketsoe, kakela, kakelo, boikakelo, moikakedi).
Ikaketsa (ika-ke-tsa) // Ho etsa le ho bua dipuo tsa moikaketsi: ho bua seo o sa se
etseng; ho ruta seo o sa se etseng; ho hloka nnete empa o batla ho joetsoa nnete; ho
etsa diketso tse hananang le seo o se buang. /bap. moikaketsi/
Ikalolela (i-ka-lu-le-la) // Leiketsi la ho alolela. (mm. kalolo, kalo, alotse, alotsoe,
aloletse, aloletsoe, moalo).
Ikama (i-ka-ma) /to comb/ Leiketsi la ho kama. (mm. mokamo, kamana, kamme,
kanngoe, kamisisa, kamisisoa, kamisiso).
Ikama (i-ka-ma) /to touch oneself/ Leiketsi la ho ama. (mm. kamano, amana, amme,
anngoe, angoa).

142
 143

Ikana (i-ka-na) /to swear/ Leiketsi la ho kana: ho hlapanya kapa ho bua puo e
bolelang nnete; ho itlama ka ho bua nnete. (mm. kano, kanne, kantsha, kantshoa).
Ikanya (i-kan-ya) // Leiketsi la ho anya: ho anya menoana hoa ngoana kapa motho
ya tloaetseng ho etsa joalo. (mm. antsha, antshoa, antse, anyisa, anyisoa, moanyi).
Ikanyesa (i-kan-ye-sa) // Leiketsi la ho anyesa: ho anya ntle le thuso ya mang kapa
mang. (mm. kantsho, kanyeso, antsha, antshoa, antse, anyisa, anyisoa, moanyi).
Ikapa (i-ka-pa) // Leiketsi la ho kapa: ho lematsa setho seseng sa mmele ka phoso ka
ho otla ka ntho e itseng. (mm. kapo, kapana, kapano, kapjoa, kapile, kapiloe, kapela,
kapelo, mokapi, moikapi).
Ikapara (i-ka-pa-ra) /to be poor/ Leiketsi la ho apara: ho bantle lediaparo; ho
futsaneha ka tsela eo ho bonahalang ka ho hloka diaparo. (mm. boikaparo, ikapere,
apere, apesa, apesoa, apesitse, apesitsoe, moaparo).
Ikapesa (i-ka-pe-sa) // Leiketsi la ho apesa: ho apara ntle le ho thusoa. (mm.
boikapeso, kapeso, apesoa, kapesano, apesana, apesitse, apesitsoe, moaparo).
Ikapola (i-ka-pu-la) /undress oneself/ Leiketsi la ho apola: ho hlobola diaparo ka
bowena ntle le thuso. (mm. boikapolo, apotse, apotsoe, apoloa, kapolo, moapodi).
Ikaraba (i-ka-ra-ba) // Leiketsi la ho araba: ho ipha karabo ya potso kapa dipotso tse
botsoang. (mm. boikarabo, boikarabelo, boikarabello, karabo, karabelo, karabiso,
arabela, arabella, arabeloa, arabetse, arebetsoe, arajoa, arabisa, arabisana,
moikarabelli, moikarabedi, moikarabi).
Ikarabella (i-ka-ra-bel-la) /accountable, responsible/ Leiketsi la ho arabela: ho fana
ka karabo mabapi le potso tse botsoang ka bowena. (mm. boikarabo, boikarabelo,
boikarabello, karabo, karabelo, karabiso, arabela, arabella, arabeloa, arebetse,
arebetsoe, arajoa, arabisa, arabisana, moikarabelli, moikarabedi, moikarabi).
Ikarola (i-ka-ru-la) /separate oneself/ Leiketsi la ho arola: ho ya nqa tse fapaneng ka
ho ya koana le koana. (mm. boikarolo, karolo, karolelano, karolelo, arotse, arotsoe,
arolela, aroleloa, aroloa, moarodi).
Ikarolela (i-ka-ru-le-la) /share for oneself/ Leiketsi la ho arolela: ho ipha dintho tse
tlamehang ho aroloa ntle le ho laeloa joalo. (mm. boikarolelo, boikarolo, karolo,
karolelano, karolelo, arotse, arotsoe, arolela, aroleloa, aroloa, moarodi).
Ikatametsa (i-ka-ta-me-tsa) /approach/ Leiketsi la ho atametsa: ho atamela
haufinyane. (mm. boikatametso, katamelo, katametso, katamelano, atametsoa,
atametse, atameditse, atameditsoe, atamela, atamelana, atamelane, moikatametsi).
Ikatela (i-ka-te-la) /to be alert/ Ho ba boemong ba ho itukisa kapa malala a laotsoe
kgahlanong le tsietsi e ka etsahalang. (mm. Boikatelo).
Ikatela (i-ka-te-la) // Leiketsi la ho katela: ho ithatela haholo ka dikobo nakong ya ho
robala. (mm. boikatelo, katetse).
Ikatisa (i-ka-ti-sa) /self produce/ Leiketsi la ho atisa: ho ikekeletsa ka ho ipha
bongata ba ntho e itseng; ho ikhudisa kapa ho iketsa kgolo. (mm. boikatiso, katiso,
katisano, atisoa, atisitse, atisitsoe, atile, atisana, seatisi, moatisi).
Ikatisetsa (i-ka-ti-se-tsa) // Leiketsi la ho atisetsa: ho ikekeletsa ka ho ipha bongata
ba ntho e itseng. (mm. boikatisetso, boikatiso, katiso, katisano, atisoa, atisitse,
atisitsoe, atile, atisana, seatisi, moatisi).
Ikatolosa (i-ka-tu-lu-sa) /self expanding/ Leiketsi la ho atolosa: ho ata ntle le ho
atisoa; ho eketseha ntle le ho eketsoa. (mm. boikatoloso, katoloso, atolosoa, atolotse,
atolotsoe, atolla, atolloa, seatolosi).
Ikebolela (i-ke-bu-le-la) // Leiketsi la ho ebolela: ho ebola ntle le ho thusoa kapa ho
etsetsoa joalo. (mm. boikebolelo, kebolo, kebolelano,ebolelana, kebolela, eboleloa,

143
 144

eboletse, eboletsoe, ebotse, ebotsoe) Mael. Ho ja monakaladi wa kebolela: ho ja

hamonate le ho phela hamonate ka boiketlo.
Ikekeletsa (i-ke-ke-le-tsa) /self enrich/ Leiketsi la ho ekeletsa: ho ipha bongata ba se
teng; ho ipha maruo a teng. (mm. boikekeletso, boikeketso, kekeletso, kekeletsano,
keketso, keketseho, ekelesitse, ekeleditsoe, ekeletsa, ekeletsana, eketsa, eketsoa,
eketseha, eketsehile, leeketsi, moeketsi).
Ikeketsa (i-ke-ke-tsa) // Leiketsi la ho eketsa: ho ikatisa ka ho etsa boholo. (mm.
boikeketso, boikekeletso, kekeletso, kekeletsano, keketso, keketseho, ekelesitse,
ekeleditsoe, ekeletsa, ekeletsana, eketsa, eketsoa, eketseha, eketsehile, leeketsi,
moeketsi, dieketseng).
Ikela (i-ke-la) /to die/ Leiketsi la ho ela: ho shoa kapa ho lahleheloa ke bophelo; ho
fela hoa moya nameng ya motho. (mm. boikelo, boyabatho).
Ikela (i-ke-la) /to go, to leave/ Leiketsi la ho ela: ho ya ntle le ho romeloa; ho ikisa
ka bowena. (mm. boikelo, elana, kelano, eloa, ile, ileng).
Ikelelloa (i-ke-lel-lwa) /self realization/ Leiketsi la ho elelloa: ho hlokomela bowena
ba hao. (mm. Kelello, boikelelloi, elelletsoe, elellisoa).
Ikemela (ike-me-la) /self representing/ Leiketsi la ho emela: ho ba ntle le thuso ya
mang kapa mang; ho ba ntle le mothusi. (mm. boikemelo, kemelo, kemelano,
emelana, emeloa, emetse, emetsoe, seemedi, moemedi).
Ikemetse (ike-me-tse) /independent, liberated/ Leiketsi la ho emetse: e sa hlokeng
thuso kapa ho thusoa. (mm. boikemelo, kemelo, kemelano, emelana, emeloa, emetse,
emetsoe, seemedi, moemedi).
Ikemisa (i-ke-mi-sa) // Leiketsi la ho emisa: ho ema ntle le ho thusoa; ho raoha ka
bowena ntle le thuso. (mm. boikemiso, kemiso, kemisano, emisa, emisana, emisoa,
emisitse, emisitsoe, eme, emela, emelana, moemo).
Ikemisetsa (i-ke-mi-se-tsa) /prepared, ready/ Leiketsi la ho emisetsa: ho ba
makgatheng a ho etsa ketso e itseng ka bowena. (mm. boikemisetso, boikemiso,
emisetsoa, emisitse, emisitsoe, moikemisetsi).
Ikepela (i-ke-pe-la) // Leiketsi la ho epela: ho ikenya tlasa mokoti kapa tlasa mobu
ka bowena. Mael. Kea shoa kea ikepela: ke o rata haholo feela. (mm. boikepelo,
kepelo, epeloa, epetse, epetsoe, epile, epiloe, moepi).
Iketla (i-ke-tla) /relax, laze/ Ho dula ntle le ho sebetsa; ho dula ka boiketlo ntle le
mosebetsi; ho se etsa letho le boima; ho ithabisa ka mora mosebetsi; ho phomola
hamonate. Leiketsi la ho ketla. (mm. Ketla).
Iketlile (i-ke-tli-le) /relaxed/ E boemong bo hlokang mosebetsi; e phomotseng
hamonate ebile e sa sebetse ka thata.
Iketlile (i-ke-tli-le) /relaxed/ Bokgale ba ho iketla.
Iketsetsa (i-ke-tse-tsa) /self help/ leoketsi la ho etsa: ho etsa ntle le ho thusoa; ho etsa
se itseng ka bowena.
Ikgabisa (i-kha-bi-sa) /self decorate/ Leiketsi la ho kgabisa: ho ikenya mekgabo le
ntho tse ding tse ntle. (mm. boikgabiso, kgabiso, kgabisoa, kgabisitse, kgabisitsoe,
kgabile, mokgabo, moikgabisi).
Ikgahla (i-kha-hla) /self admiring/ Leiketsi la ho kgahla: ho ipona botle kapa ho
iphumana o le motle. (mm. boikgahlo, kgahleho, kgahlo, kgahloa, kgahlile,
kgahliloe, kgahlana, kgahlano, moikgahli).
Ikgahlisa (i-kha-hli-sa) /self gratifying/ Leiketsi la ho kgahlisa: ho etsa diketso tse
ratoang ke bowena ba hao feela. (mm. boikgahliso, boikgahlo, kgahlisana, kgahliso,
kgahlisoa, kgahlisitse, kgahlisitsoe, moikgahlisi).

144
 145

Ikgakanya (i-kha-kan-ya) /disguise, comouflage/ Leiketsi la ho kgakanya: ho iketsa

eka ha o utloe kapa bone letho empa ho se joalo. (mm. boikgakanyo, kgakanyo,
kgakantsho, kgakantse, kgakantsoe, moikgakanyi).
Ikgalefisa (i-kha-le-fi-sa) // Leiketsi la ho halefisa: ho kgena kapa ho halefa ntle le
lebaka le utloahalang. (mm. boikgalefiso, kgalefo, kgalefelo, halefela, halefeloa,
halefelana, halefetse, halefetsoe, mohalefi).
Ikgalema (i-kha-le-ma) /self restrain/ Leiketsi la ho kgalema: ho itjoetsa ho tlohela
phoso kapa sebe. (mm. boikgalemelo, boikgalemo, kgalemo, kgalemano, kgalema,
kgalengoa, kgalemme, kgalemetse, kgalemetsoe, kgalemile, moikgalemi).
Ikgalemela (i-kha-le-me-la) /self control/ Leiketsi la ho kgalemela: ho itjoetsa ho
tlohela phoso kapa sebe ka bowena ntle le ho joetsoa. (mm. boikgalemelo,
boikgalemo, kgalemo, kgalemano, kgalema, kgalengoa, kgalemme, kgalemetse,
kgalemetsoe, kgalemile, moikgalemi).
Ikgama (i-kha-ma) /self hanging, suicide/ Leiketsi la ho kgama: ho ipolaya ka ho
kenya lerapo molaleng. (mm. boikgamo, kgamano, kgamme, kganngoe, kgamana,
kgamisisa, moikgami).
Ikgana (i-kha-na) (ikhana) /self denying/ Leiketsi la ho hana: ho se dumellane le seo
oleng sona; ho se ipatle. (mm. boikhano, khanano, khano, hanoa, hannoe, hanela,
haneloa, hanetse, hanetsoe, mohanyetsi).
Ikgaqisa (i-kha-qi-sa) /drown oneself/ Leiketsi la ho kgaqisa: ho kena metsing a
mangata ntle le ho tseba ho sesa. (mm. boikgaqiso, kgaqiso, kgaqisoa, kgaqisitse,
kgaqisitsoe, kgaqa, kgaqile).
Ikgara (i-kha-ra) (ikhara) /roll oneself/ Leiketsi la ho hara: ho ithatela ka ho harela
thapo kapa lerapo mmeleng. (mm. boikharo, kharo, kharelano, haroa, harelana,
harelane, haretse, haretsoe) (bap.ikhara).
Ikgarela (i-kha-re-la) /roll oneself/ Leiketsi la ho harela: ho ithatela ka ho harela
thapo kapa lerapo mmeleng. (mm. boikharelo, boikharo, kharo, kharelano, haroa,
harelana, harelane, haretse, haretsoe) (bap. Ikharela).
Ikgaruma (i-kha-ru-ma) (ikharuma) /self restrain, self shouting/ Leiketsi la ho
kgaruma: ho ikgalemela ka thata ka bowena. (mm. boikharumo, kgarumo,
kgarumana, kgarumme, kgarungoa, kgarunngoe).
Ikgasa (i-kha-sa) /self disperse/ Leiketsi la ho hasa: ho hasana hoa peo kapa ntho tse
kgonang ho haseha ntle le thuso ya motho. (mm. boikhaso, khaso, khasano, hasoa,
hasana, hasitse, hasitsoe, hasetsa, hasetsoa, mohasi) (bap. Ikhasa).
Ikgasanya (i-kha-san-ya) /self spread/ Leiketsi la ho hasanya: ho ya dibakeng tse
fapaneng ntle le ho joetsoa kapa ho laeloa ke batho babang. (mm. boikhasanyo,
khasanyo, hasanyoa, hasitse, hasitsoe) (bap. Ikhasanya).
Ikgata (i-kha-ta) /self stepping/ Leiketsi la ho hata: ho itematsa ka leoto la hao ka
phoso. (mm. boikhato, khato, khatano, khathisiso, hatoa, hatana, hatile, hatiloe,
hatisa, hatisisisa, mohato) (bap. Ikhata).
Ikgatsetsa (i-kha-tse-tsa) // Leiketsi la ho hatsetsa: ho dula serameng ka bowena ntle
le ho qojoelloa. (mm. boikhatsetso, khatsetso, khatsetsano, hatsetsoa, hatsetse,
hatsetsana, mohatsela) (bap. Ikhatsetsa).
Ikgauhela (i-kha-u-he-la) /self pity/ Leiketsi la ho hauhela: ho ikutloela bohloko ka
bowena. (mm. boikhauhelo, khauhelo, khauhelano, hauheloa, hauhetse, hauhetsoe,
haula, hauha, mohau).
Ikgaula (i-kha-u-la) // Leiketsi la ho haula: ho itlhomola kapa ho ba boemong ba
mahlomola bo bakoang ke bowena. (mm. boikhaulo, khaulo, khaulano, haulana,
hautse) (bap. Ikhaula).

145
 146

Ikgentsha (i-khin-ts-ha) /anger pretence/ Leiketsi la ho kgentsha: ho kgena ka

bowena kapa ho iketsa eka o kgenne ho se joalo. (mm. boikgentsho, kgentsho,
kgeno, kgentshoa, kgenne, kgenela, kgenelo, kgenetse, kgenetsoe, moikgentshi).
Ikgesa (i-khe-sa) /self isolating/ Leiketsi la ho kgesa: ho ba ntle le batho babang; ho
ikarola sehlopheng kapa mokgatlong. (mm. boikgeso, kgeso, kgesano, kgesoa,
kgesana, kgesitse, kgesitsoe, mokgesi).
Ikgetha (i-khet-ha) /self appoint, select, nominate/ Leiketsi la ho kgetha: ho kgetha
bowena ntle le ho etsoa joalo. (mm. boikgetho, boikgethelo, kgethana, kgethano,
kgetho, kgethelo, kgethano, kgethoa, kgethile, kgethiloe, kgethetse, kgethetsoe,
kgetholla, kgetholloa, kgethollotse, kgethollotsoe, kgethollo, mokgetholli, dikgetho,
lekgethi, mokgethi, mokgethoa).
Ikgitla (i-khi-tla) /self inflicting, beating/ Leiketsi la ho kgitla: ho ikotla ka phoso
ntle le boikemisetso. (mm. boikgitlo, kgitlo, kgitloa, kgitlile, kgitliloe, kgitlana,
kgitlano, mokgitli).
Ikgoabetlella (i-kgwa-be-tlel-la) // Ho etsa dintho le ho leka ho ipatlela tse
batlahalang ka bowena ntle le thuso ya mang kapa mang; ho itshokolela ho fumana se
batlahalang ntle le thuso ya motho emong. Leiketsi la ho kgoabetlella.
Ikgoabitla (i-khwa-bi-tla) /scratching/ Leiketsi la ho kgoabitla: ho ngoaya bowena
kapa karolo enngwe ya mmele haholo ka thata. (mm. boikgoabitlo, kgoabitlo,
kgoabitloa, kgoabitlile, kgoabitliloe, moikgoabitli).
Ikgoaella (i-khwa-el-la) /saving/ Leiketsi la ho kgoaella. (mm. boikgoaello, kgaelo,
kgoaelano, kgoaeloa, kgoaetse, kgoaetsoe, kgoaolla, kgoaollo, moikgoaelli).
Ikgoasetsa (i-khwa-se-tsa) /hunting/ Leiketsi la ho kgoasetsa. (mm. boikgoasetso,
kgoasetso, kgoasetsoa, kgoasitse, kgoasitsoe, mokgoasi).
Ikgodisa (i-kho-di-sa) /proving for oneself/ Leiketsi la ho kgodisa: ho inoesa ka
nkgo; ho ya iponela ka bowena. (mm. boikgodiso, kgodiso, kgodisoa, kgodisitse,
kgodisitsoe, moikgodisi).
Ikgodisa (i-kho-di-sa) /rewarding oneself/ Leiketsi la ho kgodisa: ho itefa ka mora
mosebetsi; ho ipatala ka ho etsa ketso e itseng. (mm. boikgodiso, kgodisano, kgodiso,
kgotse, mokgolo, mokgodi).
Ikgohomosa (i-kgu-hu-mu-sa) /egocentric/ Leiketsi la ho kgohomosa: ho bontsha
boinahanelo le maikutlo a bowena feela. (mm. boikgohomoso, kgohomoso,
kgohomosoa, kgohomositse, kgohomositsoe, moikgohomosi).
Ikgoka (i-kgo-ka) /self forcing/ Leiketsi la ho kgoka: ho etsa diketso tse sa
tlamehoang ho etsoa ka ho iqobella. (mm. kgokeho, kgokeha, kgokile, kgokiloe,
kgokoa, sekgoki, kgokehile).
Ikgoleha (i-khu-le-ha) /self bondage/ Leiketsi la ho holeha: ho ipeha boemong ba
bokgoba ka bowena. (mm. boikholeho, kholeho, holehoa, holehile, holehiloe,
moikgolehi) (bap. Ikholeha).
Ikgona (i-kgo-na) /self dependant/ Leiketsi la ho kgona: ho ba boemong ba ho tseba
ho iketsetsa eng kapa eng. (mm. boikgono, bokgoni, kgonahalo, kgonoa, kgonne,
kgonnoe, kgonahala, kgonahetse, moikgoni).
Ikgonyetsa (i-khon-ye-tsa) /shrinking oneself/ Leiketsi la ho honyetsa: ho iketsa
bonyane ka sebopeho sa mmele kapa chebahalo. (mm. boikhonyetso, khonyetso,
honyetsoa, honyetse, honyeditse, honyeditsoe, moikhonyetsi) (bap. Ikhonyetsa).
Ikgopola (i-khu-pu-la) (ikhopola) /self centred/ Leiketsi la ho hopola: ho nahana ka
bowena feela ntle le batho babang. (mm. boikhopolo, khopolo, hopoloa, hopotsa,
hopotsoa, hopotse, hopotsoe, mohopolo, mohopodi).

146
 147

Ikgopolela (i-khu-pule-la) /selfish/ Leiketsi la ho hopolela: ho inahanela wena feela

ntle le babang. (mm. boikhopolelo, khopolelo, khopolo, hopoloa, hopotsa, hopotsoa,
hopotse, hopotsoe, mohopolo, mohopodi, moikhopodi) (bap. Inahanela, ikhopolela).
Ikgopotsa (i-khu-pu-tsa) /remind oneself/ Leiketsi la ho hopotsa: ho tlisa
monahanong hape; ho hopotsa bowena se neng se lebetsoe. (mm. boikgopotso,
kgopolo, kgopotso, hopotsoa, hopotse, hopotsoe, mohopolo, mohopodi, moikgopodi).
Ikgothatsa (i-kho-tha-tsa) /self consoling/ Leiketsi la ho kgothatsa: ho bua mantsoe a
matle kgahlanong le bowena; ho bua botle mabapi le bowena. (mm. boikgothatso,
kgothatso, kgothatsano, kgothatsana, kgothatsoa, kgothetse, kgothalla, kgothallo,
kgothaletsa, kgothaletso, kgothaletsoa, kgothaleditse, kgothaleditsoe, moikgothatsi).
Ikgotsa (i-kgu-tsa) /refrain/ Leiketsi la ho kgotsa: ho itaela le ho itjoetsa ho tlohela
mokgoa o itseng; ho itshoara kapa ho ikeletsa. (mm. boikgotso, kgotsoa, kgotsitse,
kgotsitsoe, moikgotsi).
Ikgotsofatsa (i-kgaw-tsaw-fa-tsa) /self gratifying/ Leiketsi la ho kgotsofatsa: ho etsa
se kgotsofatsang bowena feela. (mm. boikgotsofatso, kgotsofatso, kgotsofatsano,
kgotsofaditse, kgotsofaditsoe, kgotsofatsoa, kgotsofetse, moikgotsofatsi).
Ikgukgumetsa (i-kgu-ru-me-tsa) /self covering/ Leiketsi la ho kgukgumetsa: ho
ikoahela ka ntho e itseng. (mm. boikgukgumetso, kgukgumetso, kgukgumetsoa,
kgukgumetsano, kgukgumetsana, sekgukgu, moikgukgumetsi).
Ikgula (i-khu-la) (ikhula) /withdraw/ Leiketsi la ho hula: ho lesa ho etsa se neng se
tshepisitsoe pejana; ho kgaotsa ho tsoela pele ka morero. (mm. boikhulo, khulo,
khulano, hulana, huloa, hutse, hutsoe, hudisa, hidisoa, sehulahulane, moikhudi).
Ikgumamela (i-khu-ma-me-la) /self adoring, worshiping/ Leiketsi la ho
kgumamela: ho ithata hofeta tekanyo; ho rata bowena haholo. (mm. boikgumamelo,
kgumamelo, kgumamelano, kgumameloa, kgumametse, kgumametsoe, kgumame,
kgumamisa, kgumamisoa, moikgumamedi).
Ikgutlisa (i-kgu-tli-sa) // Leiketsi la ho kgutlisa: ho kgutla moo ho neng ho uwa teng
ka bowena ntle le thuso ya babang. (mm. boikgutliso, kgutliso, kgutlisetso, kgutlisoa,
kgutlisitse, kgutlisitsoe, kgutlile, mokgutli).
Ikhalefisa (i-kha-le-fi-sa) // Leiketsi la ho halefisa: ho bontsha khalefo e sio; ho
halefa bohata kapa leshano. (mm. boikgalefiso, kgalefo, kgalefelo, halefela,
halefeloa, halefelana, halefetse, halefetsoe, mohalefi).
Ikhara (i-kha-ra) /roll oneself/ Leiketsi la ho hara: ho etsa hore mmele o thateloe ke
ntho e itseng ka bowena. (mm. boikharo, kharo, kharelano, haroa, harelana, harelane,
haretse, haretsoe).
Ikharela (i-kha-re-la) /roll oneself/ Leiketsi la ho harela: ho etsa hore mmele o
thateloe ke ntho e itseng ka bowena. (mm. boikharelo, boikharo, kharo, kharelano,
haroa, harelana, harelane, haretse, haretsoe).
Ikhasa (i-kha-sa) /self disperse/ Leiketsi la ho hasa: ho iphepola kapa ho ya
dibakeng tse fapaneng ntle le thuso ya eng kapa eng. (mm. boikhaso, khaso, khasano,
hasoa, hasana, hasitse, hasitsoe, hasetsa, hasetsoa, mohasi).
Ikhasanya (i-kha-san-ya) /self spread/ Leiketsi la ho hasanya: ho hasana ntle le ho
bakoa ho hasoa. (mm. boikhasanyo, khasanyo, hasanyoa, hasitse, hasitsoe).
Ikhata (i-kha-ta) /self stepping/ Leiketsi la ho hata: ho itematsa ka phoso ka ho beha
leoto hodima karolo enngwe ya mmele. (mm. boikhato, khato, khatano, khathisiso,
hatoa, hatana, hatile, hatiloe, hatisa, hatisisisa, mohato).
Ikhatsetsa (i-kha-tse-tsa) // Leiketsi la ho hatsetsa: ho baka ho hatsela ka ho dula
moo ho batang haholo kapa ka ho se apare diaparo tse futhumetseng. (mm.
boikhatsetso, khatsetso, khatsetsano, hatsetsoa, hatsetse, hatsetsana, mohatsela).

147
 148

Ikhauhela (i-kha-u-he-la) /self pity/ Leiketsi la ho hauhela: ho ikutloela bohloko; ho

iqenehela. (mm. boikhauhelo, khauhelo, khauhelano, hauheloa, hauhetse, hauhetsoe,
haula, hauha, mohau).
Ikhaula (i-kha-u-la) // Leiketsi la ho haula: ho ba boemong ba ho haulana ka ho
iketsa. (mm. boikhaulo, khaulo, khaulano, haulana, hautse).
Ikhodisa (ik-hu-di-sa) /expand oneself/ Leiketsi la ho hodisa: ho ikeketsa kapa ho
atisa sebopeho sa mmele ka bowena. (mm. boikhodiso, khodiso, khodisano, hodisoa,
hodisitse, hodisitsoe, hotse, hodile, moikhodisi).
Ikhopotsa (i-khu-pu-tsa) /remind oneself/ Leiketsi la ho hopotsa: ho tlisa
monahanong hape. (mm. boikgopotso, kgopolo, kgopotso, hopotsoa, hopotse,
hopotsoe, mohopolo, mohopodi, moikgopodi).
Ikiba (i-ki-ba) /blocking/ Leiketsi la ho kiba: ho fedisa phallo ya metsi ka ho iketsa;
ho kgaotsa phallo ya lero ho ntho e itseng ntle le ho etsoa joalo. (mm. boikibo, kibo,
kibano, kibana, kibile, kibiloe, kibolotse, kibolotsoe, sekibakibane).
Ikibolla (i-ki-bul-la) /self unblocking/ Leiketsi la ho kibolla: ho tlosa se kibileng
lesoba ntle le thuso ya eng kapa eng. (mm. boikibollo, kibollo, kibollano, kibolloa,
kibollotse, kibollotsoe, sekibakibane).
Ikimela (i-ki-me-la) /overweight/ Leiketsi la ho imela: ho ba le mmele o boima
haholo hofeta monga ona. (mm. boikimelo, kimelo, boima, boimana, kimelano,
imelana, imeloa, imetse, imetsoe, moimana).
Ikisa (i-ki-sa) /to go personally/ Leiketsi la ho isa: ho ya ntle le ho mengoa kapa ho
bitsoa. (mm. boikiso, kisano, isana, isoa, isitse, isitsoe, isetsana).
Ikitlaetsa (ik-itla-e-tsa) /an attempt/ Leiketsi la ho kitlaetsa: ho bontsha tjantjello ya
ho etsa ketso e itseng ntle le ho laeloa. (mm. boikitlaetso, kitlaetso, kitlaetsoa,
kitlaeditse, kitlaeditsoe, moikitlaetsi).
Ikoahlaha (ik-wa-hla-ha) /regret/ Leiketsi la ho koahlaha: ho bontsha ho inyatsa
kapa ho ipona phoso ka se entsoeng pejana; ho ipona bobe ka sebe se etsahetseng
pejana. (mm. boikoahlaho, koahlaho, moikoahlahi).
Ikoetlisa (ikwe-tli-sa) /train, exercise/ Ho matlafatsa mmele mmoho le mesifa wa
ona ka ho ikotlolla, matha, sarolla mesifa le ho phahamisa ntho tse boima.
Ikoba (I-ko-ba) /self bending/ Leiketsi la ho koba: ho kobeha ntle le ho kojoa. (mm.
boikobo, kobano, kobeho, kobile, kobiloe, kobehile, kobana).
Ikobolla (I-ko-bul-la) /self unbending/ Leiketsi la ho kobolla: ho koboloha ntle le ho
kobolloa. (mm. boikobollo, kobollo, kobolloa, kobollotse, kobollotsoe, koboloha).
Ikoka (I-kaw-ka) /heal oneself, nurse oneself/ Leiketsi la ho oka: ho iphodisa ntle le
ho fodisoa. (mm. boikoki, booki, kokano, koko, okoa, okile, okiloe, mooki, bookelo).
Ikokobetsa (i-ko-ko-be-tsa) /meek, kind, humble oneself/ Leiketsi la ho kokobetsa:
ho bontsha maikutlo a tlhompho a fatshe; ho ba fatshe ka diketso. (mm.
boikokobetso, kokobeditse, kokobeditsoe, kokobetso, kokobetsoa, kokobetsana,
kokobetse, moikokobetsi).
Ikomanya (i-ko-man-ya) /self scolding/ Leiketsi la ho omanya: ho ikgalema ka
thata. (mm. boikomanyo, komano, komang, omanyoa, omangoa, omantse,
omantsoe).
Ikomisa (i-ko-mi-sa) /self drying/ Leiketsi la ho omisa: ho oma ntle le thuso ya eng
kapa eng. (mm. boikomiso, komello, komiso, komo, komoso, omisoa, omme,
omisitse, omisitsoe).
Ikomosa (i-ko-mu-sa) /self warming/ Leiketsi la ho omosa: ho ora mollo ka sepheo
sa ho iphuthumatsa. (mm. boikomoso, komoso, omosoa, omositse, omositsoe).

148
 149

Ikonka (i-kon-ka) /proud/ Leiketsi la ho konka: ho tsamaya joalo ka mohlodi; ho

tsamaya ka ho etsa dikguba; ho tsamaya ka ho etsa boqhetseke. (mm. boikonko,
konko, konkisa, konkiso, konkela, konketse, konketsoe, konkile, moikonki).
Ikopanya (i-kaw-pan-ya) /self uniting, meeting/ Leiketsi la ho kopanya: ho ya bona
motho kapa ntho e itseng ka bowena ntle le ho romeletsa. (mm. boikopanyo,
kopanyo, kopano, kopanyoa, kopane, mokopanyi).
Ikopisa (i-ko-pi-sa) /self troubling/ Leiketsi la ho opisa: ho ipakela mathata ka ntho
e hlokang molemo kapa e senang thuso. (mm. boikopiso, kopiso, opisoa, opisitse,
opisitsoe, opela, opeloa).
Ikorotlisa (i-ko-ro-tli-sa) /complaning/ Leiketsi la ho korotlisa: ho etsa eka ho
korotla ho teng empa ho se joalo. (mm. boikorotliso, korotlo, korotlisoa, korotlile,
korotlela, korotleloa, korotlelana, korotlelano, mokorotlo, mokorotli).
Ikota (i-kaw-ta) /self fucking, masturbate/ Leiketsi la ho kota: ho bapala ka ho
pikitla ditho tsa botshehadi kapa tsa botona. (mm. boikoto, kotano, kotana, kotoa,
kotiloe, kotaka, kotako, moikoti).
Ikotla (i-kaw-tla) /self thwacking/ Leiketsi la ho otla: ho natha bowena ka phoso
kapa ka morero; ho ichapa ka tsela e itseng. (mm. boikotlo, kotlo, kotlano, otlana,
otloa, otlile, otliloe, otlaka, mootli).
Ikotsedisa (i-ko-tse-di-sa) /pretend to be sleepy/ Leiketsi la ho otsedisa: ho etsa eka
boroko bo teng empa ho se joalo. (mm. boikotsediso, kotsediso, kotsedisano,
otsedisana, otsedisoa, otsetse, otseotse).
Ikudisa (i-ku-di-sa) /sickness pretence/ Leiketsi la ho kudisa: ho baka bokudi bo
sio: ho iketsa eka o wa kula empa hose joalo. (mm. boikudiso, kudiso, bokudi,
kudisoa, kutse, kulela, mokudi, sekulane).
Ikukela (iku-ke-la) /egocentric/ Ho iphahamisa kapa ho ipeha maemong a hodimo
ka lebaka la maemo a hodimo; ho iphahamisa ka lebaka la ho ikutloa. Tlh. Mantsoe,
“ikukela” mmoho le “inkela” a na le meelelo e fapaneng haholo.
Ikuta (i-ku-ta) /hair cutting/ Leiketsi la ho kuta: ho tlosa moriri hloohong kapa
mmeleng ka bowena ntle le thuso ya motho emong. (mm. boikuto, kuto, mokuto,
kutano, kutana, kutisisa, kutisiso, kutoa, kutile, kutiloe, mokuti).
Ikutloa (i-ku-tlwa) /feel/ Leiketsi la ho utloa: ho ba le maikutlo, boikutlo kapa
monahano o ka hlalosoang ke wena feela. (mm. boikutlo, kutlo, kutloahalo,
kutloahatso, kutloano, kutloello, kutloiso, maikutlo, utloahala, utloahetse, utloahatsa,
utloana, utloela, utloella, utloisa, utloisoa, utloisisa, utloisisana, moikutloi).
Ikutsoa (i-ku-tswa) // Leiketsi la ho utsoa: ho etsa ketso e itseng sephiring kapa
poteleng. (mm. boikutso, kutso, kutsetso, kutsetsano, utsoetsa, utsoetsoa, utsoeditse,
utsoitse, leutsoe, mautsoe).
Ila (i-la) /moan/ Ho ba bohlokong ba ho lahleheloa ke motho ka ho etsa diketso tse
bontshang bohloko; ho apara botsho kapa ho thola bakeng sa ho bontsha tahlehelo ka
lefu la motho ya ratoang.
Ile (i-le) /was/ Bokgale ba wa, a kapa ya. Mohl. Ke ile ka shatjoa. Ke ile ka
kgutlisoa. E ile ya boela ya wela fatshe. (bap. ne, bile).
Ile (i-le) /gone/ Bokgale ba ho ya kapa eya. Mohl. O ile morena Seeiso, a keke a
hlola a kgutla. Ke mang emong hape a ileng Gauteng? Che bohle re ile ra iponela.
O ne o ile kae maobane?
Ima (i-ma) /to be pregnant/ Ho ba le lesea ka popelong; ho ba le ngoana ka
popelong; ho ba le bokgoni ba ho emara.
Imakatsa (i-ma-ka-tsa) /pretent/ Ho etsa eka ho makala ho teng empa ho seo; ho
makala ho sio. Leiketsi la ho makatsa. (mm. boimakatso, makatso, makatsoa,

149
 150

makalo, makalla, makallana, makalloa, maketse, makaditse, makaditsoe, semaka,

semakaleng, momakalloa, momakadi).
Imamela (i-ma-me-la) /to relax, to take it easy/ Ho dula fatshe le ho nahana kapa ho
thuisa se sa tsoa boleloa ka sepheo sa ho nka qeto.
Imamela (i-ma-me-la) Leiketsi la ho mamela: ho ba boemong ba ho se be sesosa sa
morusu, pherekano kapa moferefere. (mm. boimamelo, mamelano, mamelana,
mametse, mameloa, mametsoe, mamedisa, mamedisoa, mamediso, momamedi).
Imamola (i-ma-mu-la) /self thwacking/ Leiketsi la ho mamola: ho mamoloa ke
wena ntle le ho mamoloa ke emong. (mm. boimamolo, mamolo, mamolako,
mamolaka, mamoloa, mamotse, mamotsoe).
Imatahantse (im-ata-han-tse) /associated, affiliated/ Bokgale ba ho imatahanya: ho
ba boemong ba ho ipapisa le motho, mokga kapa mokgatlo omong ntle le ho
qobelloa.
Imatahanya (im-ata-han-ya) /to associate oneself with/ Ho etsa kamano le motho,
mokga, sehlopha kapa ntho e itseng; ho ipapisa le boemo bo itseng; ho kgema
mmoho le; ho ba motsoalle kapa mmate wa. (bap. ikamahanya).
Imathela (i-mat-he-la) /running, jogging/ Leiketsi la ho mathela: ho matha hantle ka
sepheo sa ho ikoetlisa. Ho matha ntle le ho mathisoa. (mm. boimathelo, mathelo,
matheloa, mathetse, mathetsoe, mathile, moimathedi).
Imathisa (i-mat-hi-sa) /run after/ Leiketsi la ho mathisa: ho matha ntle le lebaka le
utloahalang; ho matha mahala. (mm. boimathiso, mathiso, mathisoa, mathisano,
mathisana, mathisitse, mathisitsoe, semathi).
Imela (i-me-la) /heavy/ E moroalo o boima; e sitang eo a e kukang; e kgolo bakeng
sa ho kukoa kapa ho phahamisoa. E nang le boima bo boholo.
Imetsa (i-me-tsa) /to burden/ Ketsiso ya ho imela: ho etsa hore ntho e imele.
Imme (im-me) /pregnant/ E boemong ba ho bontsha kemaro; e tshehadi e nang le
bophelo ka popelong; e ka tsoalang ka mora dikgoedi tse itseng ka lebaka la kemaro.
Imolla (im-mul-la) /alleviate, disburden, mitigate, mollify/ Ho fokoletsa bothata
kapa boima; ho fedisa ya boima kapa bohloko; ho nyenyefatsa kapa ho bebofaletsa
moroalo kapa mathata; ho fokotsa kotlo kapa kahlolo e thata e fanoeng. Ketsello ya
ho imetsa.
Imollela (im-ul-le-la) /to mitigate/ Ketsollo ya ho imetsa: ho fedisa boima ba kotlo
kapa kahlolo; ho bebofaletsa kahlolo e fanoeng.
Imollotse (im-mul-lu-tse) /alleviated, mitigated/ Bokgale ba ho imolla.
Imollotsoe (im-mul-lu-tswe) // bokgale le boetsuwa ba ho imolla.
Ina (in-a) /wet, plunge/ Ho kenya ka metsing; ho etsa hore ntho e itseng ebe
mongobo kapa e be metsi; ho ngobisa.
Inahana (i-na-ha-na) /reconsidering, thinking about/ Ho etsa mohopolo mabapi le
qeto kapa puo e sa tsoa buuwa.
Inahana (i-na-ha-na) // Leiketsi la ho nahana: ho nahana ntle le ho bakoa ho nahana;
ho nahana ka bowena. (mm. boinahano, monahano, nahanoa, nahanne, nahannoe,
nahanana, nahantsha, nahantsho, monahani).
Inahanela (i-na-ha-ne-la) /inconsiderate, selfish/ Ho ba le maikutlo a mabapi le
bowena a fetelletseng; monahano o itshetlehileng ho bowena feela.
Inahanela (i-na-ha-ne-la) Leiketsi la ho nahanela: ho nka matsapa a ho nahana ntle le
ho nahaneloa. (mm. boinahanelo, monahano, nahanelano, nahanelana, nahanetse,
nahanetsoe, moinahanedi).
Inama (i-na-ma) /bow down/ Ho isa hlooho fatshe kapa tlase ka baka la tumelo e
itseng; ho isa hlooho fatshe kapa tlase ka baka la ho rorisa Modimo. Mohl.

150
 151

Badumedi ba Mamoseleme ba rata ho inama ha ba rapela. Mael. Selepe sa bohoeng

se ratha se iname: mokgoenyana o thusa ka tsohle tseo anang le tsona moo a
nyetseng teng ho sa tsotellehe boima ba seo a tlamehang ho se etsa.
Iname (ina-me) /bowed/ E boemong ba ho inama: e shebisitseng hlooho fatshe ka
lebaka la ho rapela kapa tumelo e itseng.
Inamela (i-na-me-la) /bow for, revere, worship/ Ketsetso ya ho inama: ho isa
hlooho fatshe kapa tlase ka baka la tumelo e itseng; ho isa hlooho fatshe kapa tlase
bakeng sa ho rorisa Modimo. (bap. Kinamelo).
Inamolela (i-na-mu-le-la) /to apply self defence/ Leiketsi la ho namolela: ho loana
ka ho itshereletsa kgahlanong le sera kapa motho ya hlaselang ka bowena ntle le
thuso ya mang kapa mang. (mm. boinamolelo, namolelo, namotse, namotsoe,
namoletse, namoletsoe, namolaka, namolako, monamodi).
Inamoloha (i-na-mu-la-ha) /un-bow/ Ho isa hlooho hodimo ka mora ho inama; ho
phahamisa hlooho ka mora thapelo kapa ho rorisa Modimo. Ketsollo ya ho inama.
Ineha (i-ne-ha) /escape/ Ho baleha; ho ja fatshe. Ho tshola tlhako morong: ho
nyamela ka ho baleha. Mael. Ho ineha naha: ho baleha.
Ineha (i-ne-ha) Leiketsi la ho neha. (mm. boineho, nehoa, neile, neiloe).
Inehela (i-ne-he-la) /give up, succumb/ Ho lahla tshepo ka se tlamehang ho
phethahala kapa ho etsahala; ho ipha sera; ho fa sera tlholo; ho fa bobe kapa tlholeho
monyetla. (mm. boinehelo, moinehedi, nehelo, nehelano).
Inehella (ine-hel-la) /addicted/ Ho ba lekgoba la sethethefatsi kapa mokgoa o mobe,
o sa kgonahaleng ho tloheloa ha bonolo. Leiketsi la ho nehella. (mm. boinehello,
nehello, nehellano, nehellana, nehelloa, nehelletse, nehelletsoe, moinehelli).
Ineka (i-ne-ka) /self licking/ Leiketsi la ho neka: ho sebedisa leleme ho tlosa se ho
wena. (mm. boineko, neko, nekano, nekana, nekoa, nekile, nekiloe, nekeha, nekeho).
Inela (i-ne-la) /to wet/ Ho kenya ka metsing; ho etsa hore ntho e be mongobo; ho
ngobisa; ho etsa hore ntho ebe lesoe ka ho e thapisa hara metsi. Mael. Ho inela
matsoho metsing: ho leballa diphoso kapa mefokolo. Ho tshoarela.
Inepa (i-ne-pa) /self understanding/ Leiketsi la ho nepa: ho kgona ho itlhalosa ntle
le ho hlalosoa; ho itseba ntle le ho tsejoa; ho ipolela hofeta mang kapa mang; ho
itseba ka sebele. (mm. boinepo, nepo, nepano, netjoa, nepile, nepahatsa, nepahatso,
nepahaditse, nepahaditsoe, senepe).
Ineta (in-ita) /self messing, to mess up oneself/ Leiketsi la ho neta: ho itshela ka
seretse kapa pente; ho itshela ka ntho e netang. (mm. boineto, neto, netana, netano,
netoa, netile, netiloe).
Inetse (in-e-tse) // Bokgale ba ho inela.
Inetsoe (in-ets-we) // Boetsuwa ba ho inela.
Ingamangama (ing-ama-ng-ama) /complaining, nagging/ Leiketsi la ho
ngamangama. Ho tletleba molebe; ho ipelaetsa lolololo. (mm. boingamangamo,
ngamangamo, ngamangamisa, ngamangamisoa, ngamangamile, mongamangami).
Ingatafatsa (ing-ata-fa-tsa) /self multiplying/ Leiketsi la ho ngatafatsa: ho iketsa
bongata; ho ikatisa ka bongata. (mm. boingatafatso, ngatafatso, ngatafatsano,
ngatafatsana, ngatafatsoa, ngatafaditse, ngatafaditsoe, sengatafatsi, lengatafatsi,
mongatafatsi).
Ingoapa (ing-wa-pa) /self scratching/ Leiketsi la ho ngoapa: ho ikgoabitla ka
bowena ntle le ho etsoa joalo. (mm. boingoapo, ngoapo, mongoapo, ngoapeho,
ngoapano, ngoapana, ngoapile, ngoapiloe).

151
 152

Ingoathela (ing-wat-he-la) /self serving/ Leiketsi la ho ngoathela: ho ipha dijo ntle le

ho emela ho thusoa. (mm. boingoathelo, ngoathelo, ngoathelano, ngoathelana,
ngoatheloa, ngoathile, ngoathetse, ngoathetsoe, sengoathana, mongoathi).
Ingongorehisa (ing-ong-o-re-hi-sa) /self worrying/ Leiketsi la ho ngongorehisa: ho
ipakela ngongoreho; ho ipeha boemong ba ngongoreho ka bowena. (mm.
boingongorohiso, ngongoreho, ngongorehisoa, ngongorehile, mongongorehi).
Inkela (in-ke-la) /to claim/ Ho fumana se itseng ka lebaka la tokelo; ho nka ntho,
thepa kapa moputso ka lebaka la ditshoanelo. (bap. ikukela).
Inkela (in-ke-la) // Ho nka ntle le ho laeloa ho etsa joalo. Leiketsi la ho nka.
Inoesa (in-we-sa) /prove/ Ho batla bonnete ba taba ntle le ho joetsoa; ho ipatlela
nnete ntle le ho bolelloa ka yona. Leiketsi la ho noesa. Mael. Ho inoesa ka nkgo: ho
ipatlela bonnete ba taba e boleloang kapa e etsahetseng ntle le ho joetsoa.
Inoesa (in-we-sa) /drink by oneself/ Leiketsi la ho noesa: ho noa seno ntle le ho
noesoa. (mm. boinoeso, noeso, noesano, noesana, noesitse, noele, noeloe, senoi).
Inola (i-nu-la) /de-wet, put out of water/ Ho ntsha ka metsing; ho beha kantle ho
metsi. (bap. omisa) Tlh. Mantsoe “inola” le inolla” a bolela ntho e le nngwe.
Inolla (i-nul-la) /de-wet, put out of water/ Ho ntsha ka metsing; ho beha kantle ho
metsi. (bap. omisa) Tlh. Mantsoe “inola” le inolla” a bolela ntho e le nngwe.
Inong (i-no-ng) /friendliness/ Lerato la ho etsetsana dintho tse ntle. Mael. Ho
ntshana se inong: ho thusana ka tsela efe kapa efe; ho arolelana ditaba tsa bohlokoa.
Inontsha (in-onts-ha) /self fatning, self raising/ Leiketsi la ho nontsha: ho iphepa ka
tselang e bakang botenya le nonopelo. (mm. boinontsho, notsho, nontshoano,
monono, monontsha, nonne, nontshoa).
Inyadisa (in-ya-di-sa) // Ho nyala ntle le ho thusoa; ho itefella ditshenyehelo tsa
lenyalo. Leiketsi la ho nyadisa. (mm. boinyadiso, nyadiso, nyadisoa, nyalana, nyetse,
nyetsoe, nyalano, lenyalo, monyadi, monyaduwa).
Inyahamisa (in-ya-ha-mi-sa) /self dicouraging/ Ho ipeha boemong bo fokodisang
matla a kelello. Leiketsi la ho nyahamisa. (mm.boinyahamiso, nyahamiso, nyahame,
nyahamisoa, monyahami).
Inyakallisa (in-ya-kal-li-sa) /self entertaining/ Leiketsi la ho nyakallisa: ho ithabisa
ntle le ho thabisoa; ho ba monyakeng o bakoang ke wena. (mm. boinyakalliso,
nyakalliso, nyakallisoa, nyakalletse, monyaka).
Inyametsa (In-ya-me-tsa) /disappearing/ Leiketsi la ho nyametsa: ho ba boemong
ba ho nyamela; ho ba sebopehong sa ho se bonoe. (mm. boinyametso, nyametso,
nyametsano, nyametsoa, nyametse, monyamedi).
Inyantsha (in-yan-ts-ha) /self feeding/ Leiketsi la ho nyantsha: ho ba boemong ba
ngoana ya kgonang ho sebedisa letsoele ka boyena. (mm. boinyantsho, nyantsho,
nyantshoa, nyantse, monyanyi).
Inyatsa (in-ya-tsa) /repent, deplore, remorse/ Leiketsi la ho nyatsa: ho ipona phoso;
ho ipona mafolomabe. (mm. boinyatso, nyatso, nyatsoa, lenyatso, nyatseha,
nyatseho, nyatsitse, nyatsitsoe, monyatsi, moinyatsi).
Inyefola (in-ye-fu-la) /self insulting/ Leiketsi la ho nyefola: ho ithohaka kapa ho
lebisa tlhapa ho wena. (mm. boinyefolo, nyefolo, nyefoleho, nyefolano, nyefolana,
nyefoloa, nyefotse, nyefotsoe, nyefolaka, nyefolako, monyefodi).
Inyeka (in-ye-ka) /self licking/ Leiketsi la ho nyeka: ho sebedisa leleme ho phumula
ntho e ho wena. (mm. boinyeko, nyeko, nyekano, nyekana, nyekoa, nyekile,
nyekiloe, monyeki) (bap. ineka).

152
 153

Inyela (in-ye-la) /self messing up/ Leiketsi la ho nyela: ho ntsha mantle a

tshilafatsang bowena ntle le boikemisetso; ho nyela diaparo tsa hao. (mm. boinyelo,
nyelano, nyelo, manyela, nyele, nyesa, nyesitse, nyesitsoe, nyesoa, monyedi).
Inyolla (in-yul-la) /self exalting/ Leiketsi la ho nyolla: ho ipeha boemong bo
hodimo; ho iphahamisa ntle le ho phahamisoa. (mm. boinyollo, nyollano, nyollana,
nyollo, nyolloa, nyollelo, nyolleloa, nyollela, monyolla, monyollo, monyolloa,
semonyollane, moinyolli) (bap. iphahamisa).
Inyonya (in-yon-ya) // Leiketsi la ho nyonya: ho itlhoya ka lebaka la bobe bo ho
wena. (mm. boinyonyo, nyonyeho, nyontsha, nyontsho, nyonyoa, nyontshitse,
nyontshitsoe, monyonyi).
Ipaballa (i-pa-bal-la) /self preserving, protecting/ Leiketsi la ho baballa: ho phema
kotsi e ka o hlahelang ka bowena, ntle le ho thusoa. (mm. boipaballo, paballo,
paballano, baballoa, baballetse, baballetsoe, moipaballi).
Ipabola (ipa-bu-la) /to lead the proceeding/ Ho itlhoma pele ka se etsoang. Ho nka
ketapele. Ho ba pejana kapa wa pele ho etsa se lebisang tlholong.
Ipapadisa (i-pa-pa-di-sa) /entertain oneself/ Leiketsi la ho bapadisa: ho etsa eka o
wa bapala empa ho se joalo; ho etsa boipapadiso bo sio. (mm. boipapadiso, papadiso,
papadi, bapadisoa, bapetse, bapadisa, sebapadi).
Ipapala (i-pa-pa-la) /abundant, plenty/ E tletseng hohle; e ngata haholo hofeta ka
moo e batlahalang; e tholahalang hohle. Mohl. Selemong sena chai e ya ipapala.
Ipapalla (i-pa-pal-la) /joking/ Leiketsi la ho bapalla: ho etsa ketso e hlokang botio;
ho soasoa kapa ho etsa motlae. (mm. boipapallo, papadi, papadisano, bapadisana,
bapadisitse, bapadisitsoe, bapalloa, bapetse, sebapadi).
Ipaqamela (i-pa-qa-me-la) // Leiketsi la ho paqamela: ho paqama ntle le ho thusoa;
ho paqama ntle le lebaka le utloahalang. (mm. boipaqamelo, paqamo, paqamiso,
paqamisoa, paqamisa, paqame).
Ipaqamisa (i-pa-qa-mi-sa) // Leiketsi la ho paqamisa: ho paqama ka bowena ntle le
thuso ya mang kapa mang. (mm. boipaqamiso, paqamo, paqamisano, paqamisana,
paqamisoa, paqame, paqamisitse, paqamisitsoe).
Ipata (i-pa-ta) /hiding/ Leiketsi la ho pata: ho nyamela pontsheng ya batho; ho ba sio
sebakeng nako e telele; ho se bonoe nakoana. (mm. boipato, patano, patana, patoa,
patile, patiloe, moipati, seipati).
Ipatala (i-pa-ta-la) /to reward oneself/ Leiketsi la ho patala: ho itefa ka lebaka la ho
se leshoe ke ramosebetsi: ho inkela dintho ka baka la ho se leshoe. (mm. boipatalo.
Patala, patalo, patetse, patetsoe, patalana, patalano, mopatadi) (bap. ikgodisa).
Ipebofaletsa (ipe-bu-fa-le-tsaw) /easening, simplifying/ Leiketsi la ho bebofaletsa:
ho etsa dintho di be bobebe bakeng sa bowena; ho nolofatsa maemo bakeng sa hao
kapa bowena. (mm. boipebofaletso, pebofaletso, pebofaletsano, pebofatso,
bebofaletsoa, bebofaleditse, bebofaleditsoe, moipebofaletsi).
Ipeha (i-pe-ha) /self electing, appointing/ Leiketsi la ho beha: ho ipeha maemong a
hodimo ntle le ho bewa. (mm. boipeho, peho, behile, behiloe, behoa, moipehi).
Ipenya (i-pen-ya) /squash oneself, compress oneself/ Leiketsi la ho penya: ho itsha
kotsi ka ho ikhatella ka ntho e itseng; ho itematsa. (mm. boipenyo, sepenya, pentse,
pentsoe, penyoa, moipenyi).
Ipeola (i-pe-u-la) /shaving oneself/ Leiketsi la ho beola: ho tlosa moriri ka bowena
ntle le ho thusoa. (mm. boipeolo, peolo, peolano, beolana, beotse, beotsoe, moipeodi)
Ipeperanya (i-pe-pe-ran-ya) /cracking oneself/ Leiketsi la ho peperanya: ho
qhetsoha ntle le ho qhetsoloa. (mm. boipeperanyo, peperanyo, lepere, peperantse,
peperantsoe, peperane, seipeperanyi).

153
 154

Ipepesa (i-pe-pe-sa) /show off, publicising/ Leiketsi la ho pepesa: ho iponahatsa

pontsheng ya bohle; ho ipontsha bohle ba o shebileng. (mm. boipepeso, pepeso,
pepesoa, pepesile, pepesiloe, moipepesi).
Ipepeta (i-pi-pi-ta) /squeezing oneself/ Leiketsi la ho pepeta: ho penya kapa ho
hatella leqeba, seso kapa ntho e itseng ka bowena. (mm. boipepeto, pepeto, pepeteho,
pepetoa, pepetile, pepetiloe, moipepeti).
Ipepisa (i-pe-pi-sa) // Leiketsi la ho pepisa: ho beha ngoana kapa moroalo hodima
mokokotlo wa hao ka bowena. (mm. boipepiso, pepiso, pepisano, pepisana, pepisoa,
pepile, pepiloe, mopepi).
Ipetetsa (i-pe-te-tsa) /compressing oneself/ Leiketsi la ho petetsa: ho ikutloisa
bohloko ka ho otlanya setho seseng sa hao sa mmele kgahlanong le ntho e thata e
itseng. (mm. boipetetso, petetso, petetsano, petetsana, petetsoa, peteditse, peteditsoe,
moipetetsi).
Ipetsola (i-pe-tsu-la) /self cleaving, splitting/ Leiketsi la ho petsola: ho buleha ka
lehare ntle le ho etsoa joalo. (mm. boipetsolo, petsolo, petsolana, petsoloa, petsotse,
petsotsoe, lepatso, lepetso) (bap. ipeperanya).
Ipha (ip-ha) /give oneself/ Leiketsi la ho fa: ho fumana ntho ntle le ho fuwa kapa ho
newa. (mm. phano, file, filoe, fanne, fannoe, fana, mofani) Mael. Ho ipha naha: ho
baleha sebakeng; ho tloha ka ho nyamela. Mael. Ho ipha dimenyane: ho baleha ka ho
nyamela.
Iphahamisa (ipa-ha-mi-sa) /self exalting/ Leiketsi la ho phahamisa: ho ineha maemo
a hodimo le ho ithorisa ntle le ho etsoa joalo. (mm. boiphahamiso, phahamo,
bophahamo, phahamisano, phahamisoa, phahame, phahamela, phahametse,
phahametsoe, moiphahamisi).
Iphapanya (ipa-pan-ya) /ignore/ Ho etsa eka ketso e itseng ha e bonoe kapa ha e
utloe; ho lesa ka boomo. (mm. boiphaphanyo).
Iphaphamisa (ipa-pa-mi-sa) /self awakening/ Leiketsi la ho phaphamisa: ho tsoha
borokong ka bowena ntle le ho thusoa. (mm. boiphaphamiso, phaphamiso,
phaphamo, phaphame, phaphamisoa, moiphaphamisi).
Iphatsa (ipa-tsa) /self inoculating, injecting/ Leiketsi la ho phatsa: ho kenya
moriana mmeleng ka lehare ka ho iketsa joalo. (mm. boiphatso, phatsano, phatsana,
phatso, phatsoa, phatsitse, phatsitsoe, moiphatsi).
Iphedisa (ipe-di-sa) /self destroying, to commit suicide/ Leiketsi la ho fedisa: ho
fedisa bophelo ba hao ka bowena; ho ipolaya. (mm. boiphediso, phediso, phedisano,
fedisana, fedisoa, fedile, fedisitse, fedisitsoe, moiphedisi).
Iphedisa (ipi-di-sa) /survive by oneself/ Leiketsi la ho phedisa: ho phela ntle le ho
phedisoa; ho ba boemong ba ho iketsetsa eng kapa eng ka bowena. (mm. boiphediso,
bophelo, phediso, phedisano, phetse, phedisoa, moiphedisi).
Iphehlela (ip-he-hle-la) /stir, mix for oneself/ Leiketsi la ho fehla: ho fuduwa kapa
ho tsitsinya lero kapa motsoako o nang le metsi ntle le ho etsetsoa. Mohl. Ho
iphehlela lesheleshele.
Iphekola (ipe-ku-la) /self healing, to heal self/ Leiketsi la ho phekola: ho ikoka le ho
iphodisa ka bowena ntle le ngaka kapa mooki. (mm. boiphekolo, phekolo,
phekolano, phekolana, pheko, phekoloa, phekotse, phekotsoe, moiphekodi).
Ipheta (ipe-ta) /self repeating/ Leiketsi la ho pheta: ho etsa ketso e itseng kgetlo
leleng; ho etsa lekgetlo la bobedi kapa hofeta moo. (mm. boipheto, pheto, phetoa,
phetile, phetiloe, mophiti).
Ipheta (//) /oversize/ Leiketsi la hofeta: ho ba boemong ba ho etsa diketso tse kgolo
hofeta bowena. (mm. boipheto, fetoa, fetile, fetana).

154
 155

Iphetela (ipe-te-la) /just passing/ Leiketsi la ho fetela: hofeta ka tsela ntle le ho

shebana le ntho tsa batho; ho feta ntle le ho natsa ntho tse ka mahlakoreng. (mm.
boiphetelo, fetile, fetiloe, fetetse, fetela, fetisetsa, fetisetsoa, mofiti).
Iphetetsa (ipe-te-tsa) /revenge, vindictive, vengeful/ Ho etsa se kileng sa etsoa ke
moetsi ho moetsuwa; ho utloisa bohloko ya kileng a utloisa emong bohloko. Leiketsi
la ho phetetsa. Ho busetsa molamu sefateng. (mm. boiphetetso, phetetso, phetetsoa,
phetile, phetiloe, ipheteditse, moiphetetsi).
Iphetola (ipe-to-la) /masquerading, disguising/ Leiketsi la ho fetola: ho nka
sebopeho seseng sa chebeho ya mmele kapa sebopeho. (mm. boiphetolo, phetolo,
fetolana, phetolano, fetoloa, fetotse, fetotsoe, moiphetodi).
Iphetola (ipe-tu-la) /overthrow oneself/ Leiketsi la ho fetola: ho ipeha maemong a
ho diwa ditulong tsa boetapele ka bowena, ka ho etsa diketso tse bakang seo. (mm.
boiphetolo, phetolo, fetolana, phetolano, fetoloa, fetotse, fetotsoe, moiphetodi).
Iphina (ipi-na) // Leiketsi la ho fina: ho iketsa bonyane kapa sekokotoana; ho iketsa
ntho e nyane. (mm. boiphino, phino, phinahano, finahana, finne, finnoe, finana)
Iphitisa (ipi-ti-sa) /pretent to be passing/ Leiketsi la ho fetisa: ho etsa eka o wa feta
empa ho se joalo. (mm. boiphitiso, phetiso, fetisoa, fetisitse, fetisitsoe, mofiti).
Iphodisa (ipo-di-sa) /self healing/ Leiketsi la ho fodisa: ho itlosa mahloko le
mahlaba ka bowena ntle le thuso ya mang kapa mang. (mm. boiphodiso, phodiso,
phodisano, fodisoa, fodile, fodisetsa, fodisetsoa, moiphodisi, mofodisi, mafodisa).
Iphodisa (//) /cooling oneself/ Leiketsi la ho fodisa: ho tlosa mocheso mmeleng wa
hao ka ho etsa diketso tse itseng; ho etsa hore mmele o phole. (mm. boiphodiso,
phodiso, pholo, phodile, fodisoa, senomaphodi, maphodi).
Iphofisa (ipu-fi-sa) /to pretent to be dreaming/ Leiketsi la ho phofisa: ho baka ho
phofa ho sio. (mm. boiphofiso, phofiso, phofisoa, phofo, phofile, moiphofisi,
mophofi).
Ipholla (I-pul-la) /self massaging, brushing/ Leiketsi la ho pholla: ho tsamaisa
letsoho mmeleng wa hao ka bowena ntle le ho thusoa. (mm. boiphollo, phollo,
phollako, phollaka, phollano, phollana, phollotse, phollotsoe, moipholli).
Iphomolela (ipu-mu-le-la) /resting/ Leiketsi la ho phomola: ho ba boemong ba ho
phomola kapa ho phomotsa mmele le kelello ya hao ka bowena. (mm. boiphomolelo,
boiphomotso, phomolo, phomotsa, phomotsoa, phomotse, phomoditse, phomoditsoe,
mophomodi, moiphomotsi, iphomoletse).
Iphomolela (ipu-mu-le-la) /to be on dead status/ Ho ba boemong ba mofu kapa
moshui (moshoi): ho hloka bophelo ka lebaka la ho hloka phefumoloho.
Iphopholetsa (ip-hup-hu-le-tsa) /self touching / Leiketsi la ho phopholetsa: ho
itshoara ka tsela ya ho tsamaisa letsoho mmeleng mona le mane. (mm. iphomoletse,
boiphopholetso, phopholetso, phopholetsano, phopholetsana, phopholetsoa,
phopholeditse, phopholeditsoe, mophopholetsi).
Iphoqa (ipo-qa) /self embarassing, disappointing/ Leiketsi la ho phoqa: ho etsa
diketso tse tlontlollang bowena ba hao. (mm. boiphoqo, phoqeho, phoqeha, phoqano,
phoqana, phoqile, phoqoa, moiphoqi).
Iphotla (ip-haw-tla) /face washing/ Leiketsi la ho photla: ho tsamaisa metsi
sefahlehong ka lesela ka ho iketsetsa. (mm. boiphotlo, photlano, photlana, photlile,
photloa, moiphotli) (bap. Photla, photlo).
Iphumana (ip-hu-ma-na) /self footing, realisation/ Leiketsi la ho fumana: ho ba
boemong ba ho thola se etsahalang ka bowena; ho ithola ka mora ho ipatla. (mm.
boiphumano, phumano, fumanoe, fumane, moiphumani)

155
 156

Iphumula (ip-hu-mu-la) /drying/ Leiketsi la ho phumula: ho tsamaisa lesela le

ommeng sefahlehong ka sepheo sa ho tlosa metsi, lesoe kapa mongobo. (mm.
boiphumulo, phumulo, phumutse, phumutsoe, phumuloa, phumudisa, phumudisoa,
phumudiso).
Iphunya (ip-hun-ya) /piercing/ Leiketsi la ho phunya: ho etsa lesoba karolong
enngwe ya mmele ka bowena. (mm. boiphunyo, phunyo, phunyoa, phunyeho,
phunyeha, phuntse, phuntsoe, mophunyi).
Iphutha (ip-hut-ha) /gather/ Leiketsi la ho phutha: ho ya sebakeng sa phutheho kapa
kopano ka bolona. (mm. boiphutho, phutheho, phutheha, phuthehile, mophuthi).
Iphuthela (ip-hut-he-la) /wrapping self/ Leiketsi la ho phuthela: ho koahela ka ho
kenya hara ntho kapa ho potapotisa ntho e itseng mmeleng ka bowena. (mm.
boiphuthelo, boiphutho, phuthelo, phuthediso, phuthedisoa, phuthetse, phuthetsoe,
phutheloa, sephutheloana).
Ipikitla (ipi-ki-tla) /rubbing oneself/ Leiketsi la ho pikitla: ho sebedisa monoana
kapa manala ho ngoaya kapa ho tshasa moriana karolong enngwe ya mmele. (mm.
boipikitlo, pikitlo, pikitlano, pikitlana, pikitloa, pikitlile, pikitliloe, sepikitlane)
Ipipetsa (ipi-pe-tsa) /smothering self/ Leiketsi la ho bipetsa: ho ithiba phefumoloho
ka phoso kapa ka lebaka la bowatla. (mm. boipipetso, pipetso, pipetsano, bipetsana,
bipetsoa, bipeditse, bipeditsoe, moipipetsi, mobipetsi).
Ipitla (ipi-tla) /self injuring/ Leiketsi la ho pitla: ho ikotla ka lejoe le leholo ka phoso
kapa ntle le boikemisetso. (mm. boipitlo, pitlano, pitlana, pitla, pitloa, pitlile, pitliloe)
Ipjatlanya (ip-ja-tlan-ya) // Leiketsi la ho bjatlanya: ho ikoisa fatshe ka lebaka la ho
kgena. (mm. boipjatlanyo, pjatlanyo, bjatlanyoa, bjatlantse, bjatlantsoe, bjatla!).
Ipofa (ip-aw-fa) /engaging, commiting/ Leiketsi la ho bofa: ho ikana ho etsa ketso e
itseng ntle le ho kopjoa kapa ho laeloa joalo. (mm. boipofo, ipofile).
Ipofolla (ip-of-ul-la) /untie/ Leiketsi la ho bofolla: ho intsha ditlamong kapa ho
iphuthulla ho seo se o tshoasitseng ka bowena. (mm. boipofollo, pofollo, bofolloa,
bofollotse, bofollotsoe, bofile, bofa, boshoa ).
Ipokella (ip-ukel-la) /self gathering/ Leiketsi la ho bokella: ho ba boemong ba ho
kopana ka bolona ntle le ho laeloa joalo. (mm. boipokello, pokello, bokelloa,
bokelletse, bokelletsoe, bokellisa, bokellisoa, seboka).
Ipokellela (i-puk-el-le-la) /accumilating for self/ Leiketsi la ho bokellela: ho
iketsetsa pokello ya ntho tse ngata ka bowena ntle le thuso ya mang kapa mang; ho
iketsetsa lethonyana le lengata. (mm. boipokellelo, pokellelo, pokello, bokelleloa,
bokelletse, bokelletsoe).
Ipola (i-pu-la) /self hitting/ Leiketsi la ho pola: ho inatha ka lebaka la ho kgena
haholo ka lebaka la phoso e entsoeng. (mm. boipolo, polo, sepolo).
Ipolaya (i-pu-la-ya) /to commit suicide/ Leiketsi la ho bolaya: ho iphedisa kapa ho
fedisa bophelo ba hao. (mm. boipolao, polao, polayano, bolayana, polaiso, bolawa,
bolaile, bolaisa, bolailoe, bolaetse, bolaetsoe, mmolai, sebolai).
Ipolela (i-po-le-la) /confess/ Leiketsi la ho bolela: ho hlalosa seo o se entseng kapa
seo oleng sona. (mm. boipolelo, polelo, boleloa, boletse, boletsoe, bolella, bolelloa,
bolelletse, bolelletsoe, moipoledi).
Ipoma (i-pu-ma) /self cutting/ Leiketsi la ho poma: ho ikgaola setho seseng sa
mmele ka phoso kapa ka bothoto; ho ikarola ka ho arohanya ka dikoto tse fetang
bonngwe. (mm. boipomo, pomo, pomme, ponngoe, pomaka, pomako, pomana,
pomano, pomeha, pomeho).
Ipona (i-paw-na) /selfish/ Leiketsi la ho bona: ho etsa diketso tse bontshang ho ipona
bowena feela. (mm. boipono, bonoa, moipone).

156
 157

Iponahatsa (i-po-na-ha-tsa) /transfigure/ Ho itlhahisa ka tsela e sa tloaelehang; ho

iponahatsa ka tsela e sa tloalehang kapa ho fetoha sebopeho se tsebahalang.
Ipone (i-po-ni) // Bokgale ba ho ipona. Mael. Tshoene ha e ipone lekopo: motho ha a
bone diketso tsa hae tse mpe, empa o bona tsa babang.
Iponele (i-paw-ne-le) /see, look for yourself/ Bona ka bowena ntle le emong.
Ipontsha (i-po-nts-ha) /demostrating, showing off/ Leiketsi la ho bontsha: ho
hlalosa ka bowena seo oleng sona. (mm. boipontsho, pontsho, pontsheng, pontshano,
bontshana, sebonoang, bontshoa, bontshitse, bontshitsoe, sebonelahole, sebona,
seboni, mmoni).
Ipontshahatsa (i-po-nts-ha-tsa) /proving a point/ Leiketsi la ho bontshahatsa: ho
hlalosa bowena ka ho toboketsa seo oleng sona. Ho iponahatsa bowena ba hao ba
semelo. (mm. boipontshahatso, pontshahatso, pontshano, bontshahatsoa, bontshana,
bontshitse).
Ipopa (ipu-pa) /self moulding/ Leiketsi la ho bopa: ho iphetola sebopeho ka ho
iketsa ntho e itseng. (mm. boipopo, popo, bopile, bopiloe, bopela, bopeloa, popelo).
Ipoqa (i-pu-qa) /self defiling, filthing/ Leiketsi la ho poqa: ho ikenya lepoqong kapa
mobung o ditshila. (mm. boipoqo, poqo, poqano, poqana, poqoa, poqile, poqiloe).
Ipotela (i-pu-te-la) /jesting/ Leiketsi la ho pota: ho ipuela feela ka bosoasoi ntle le ho
natsa hore ho etsahalang. (mm. boipotelo, potelo, mopoto, potile, potela, poteloa,
potetse, potetsoe, sepotane).
Ipotisa (i-pu-ti-sa) /pretending to err/ Leiketsi la ho potisa: ho etsa eka o wa pota
empa ho se joalo; ho etsa mopoto wa boiketsiso. (mm. boipotiso, potisano, potisana,
potisoa, potile, mopoto, sepotane).
Ipotolohisa (i-paw-tu-lu-hi-sa) /taking long way/ Leiketsi la ho potolohisa: ho nka
tsela e telele ha e kgutshoane e le teng. (mm. boipololohiso, potoloho, potapota,
potolohisoa, potolohile, potolohiloe).
Ipotsa (i-pu-tsa) /self questioning/ Leiketsi la ho botsa: ho ipakela dipotsoa ka se
etsahalang kapa se mametsoeng. (mm. boipotso, potso, potsano, botsana, botsitse,
botsitsoe, botsetsa, botsetsoa, mmotsi, lebotsa, lebotsi, sebotsi).
Ipudufaletsa (i-pu-du-fa-le-tsa) /spoil/ Leiketsi la ho pudufaletsa: ho itshenyetsa
letsatsi ka diketso tse sa hlokahaleng. Ho ipeha boemong ba mpefalo kapa ho hlora
ka bowena. (mm. boipudufaletso, pudufaletso, pudufaletsoa, pudufaleditse,
pudufaleditsoe, seputsoe).
Ipudufatsa (i-pu-du-fa-tsa) /filthing oneself/ Leiketsi la ho pudufatsa: ho itshilafatsa
ka lerole kapa tshila. (mm. boipudufatso, pudufatso, pudufatsoa, pudufaditse,
pudufaditsoe, moipudufatsi, seputsoe).
Ipuella (ipu-el-la) /self representing/ Leiketsi la ho buella: ho bua ntle le ho batla
moemedi. (mm. boipuello, puello, buelloa, puisano, puo, buile, buisana, buisoa,
puophara, bua, buabua, mmuwi, mmuisoa, mmuuwa, sebui).
Ipula (ipu-la) /self opening/ Leiketsi la ho bula: ho buleha hoa ntho e itseng ntle le
ho buloa. (mm. boipulo, pulo, pulelo, buleloa, pulelano, bulelana, buloa, butse,
butsoe, bulela, sebulabulane).
Ipusa (ipu-sa) /independent/ Leiketsi la ho busa: ho lokoloha hoa naha, motho kapa
ntho e itseng ho bakang boipuso kapa tokoloho. Ho ba ntle le khatello kapa
hlekefetso ya mohatelli. (mm. boipuso, puso, pusano, busana, busoa, busitse,
busitsoe, mmuso, mmusi, mmusisi, mmusa, lebusa).
Iqabanya (iqa-ban-ya) /conflicting/ Leiketsi la ho qabanya: ho baka diqabang ka
bowena; ho baka maemo a hlokang tsamaisano mmoho. (mm. boiqabanyo, qanano,
qabang, qabantsho, qabantsha, qabanya, qabanyoa, qabane, moqabanyi).

157
 158

Iqabola (iqa-bu-la) /self entertaining/ Leiketsi la ho qabola: ho etsa diketso tse

tshehisang le ho natefisa bowena. (mm. boiqabolo, qabolo, qabolano, qabolana,
qabotse, qabotsoe, qaboleha, qaboleho, seqabolane).
Iqaketsa (iqa-ke-tsa) /causing self predicament/ Leiketsi la ho qaketsa: ho ipakela
maemo a thata. (mm. boiqaketso, qaka, qakeho, qaketso, qaketsoa, qaketsano,
qaketsana, qakile, qakehile, moiqaketsi).
Iqapela (iqa-pe-la) /inventing for oneself/ Leiketsi la ho qapela: ho iketsetsa leano,
tshibollo kapa ntho e itseng kgetlo la pele. (mm. boiqapelo, qapelo, qapeloa,
qapelano, qapelana, qapile, qapiloe, moqapi, seqapi).
Iqaphela (iqap-he-la) /self blaming/ Leiketsi la ho qaphela. Tem. Modumo wa
lentsoe lena “qaphela” o tshoana le wa puo ya Sekone ha o bitsoa joalo ka “xaphela”
le ha moelelo le tshebediso di sa tshoane ho ya ka dipuo. Ho qaphela ke ho bontsha
boinyatso kapa ho nyatsa ka ho bua dipuo tse bontshang ketso eo. (mm. boiqaphelo,
qaphelo, qaphetse, qaphetsoe, qapheloa, moqaphi).
Iqaqisa (i-qa-qi-sa) /self clarifiying/ Leiketsi la ho qaqisa: ho ipeha seemong se
utloahalang sa ho bua kapa ho hlalosa. (mm. boiqaqiso, qaqiso, boqaqi, qaqisoa,
qaqisiso, qaqisisa, qaqisitse, qaqisitsoe, qaqile, moqaqi, moqaqisi).
Iqeka (iqe-ka) /slow moving/ Leiketsi la ho qeka: ho itsamayela hantle ntle le ho tata
kapa ho potlaka. (mm. boiqeko, qeko, qekoa, qekile, qekiloe, moiqeki).
Iqella (iqel-la) /clemency or pardon seeking/ Leiketsi la ho qella: ho ba mokgoeng
wa ho kopa tshoarelo ka phoso kapa molato o entsoeng pejana; ho ikopela tshoarelo
ka mora ho fuwa kahlolo. (mm. boiqello, qello, qelloa, qetse, qetsoe, qela, qeloa).
Iqetella (iqe-tel-la) /finish off oneself/ Leiketsi la ho qetella: ho ipolaya ka mora ho
hloleha la pele. (mm. boiqetello, qetello, qetellana, qetellano, qetelloa, qetile).
Iqhanehela (iq-ha-ne-he-la) // Leiketsi la ho qhanehela: ho itokisetsa qhana ka
bowena, ka ho e beha hodima pitsi kapa bodulong ba yona. (mm. boiqhanehelo,
qhaneho, qhaneha, qhanehoa, qhanehile, qhanehiloe, qhanolla, qhana).
Iqhatsetsa (iq-ha-tse-tsa) /pour for oneslef/ Leiketsi la ho qhatsetsa: ho tshela metsi
kapa lero ntle le thuso kapa taelo ya mang kapa mang. (mm. boiqhatsetso, qhatsetso,
qhatsetsoa, qhatseditse, qhatseditsoe).
Iqhena (iq-hi-na) // Leiketsi la ho qhena. (mm. boiqheno, qheno, qhenne, qhennoe).
Iqhetsolela (iq-he-tsu-le-la) /to cut for oneself/ Leiketsi la ho qhetsola: ho iketsetsa
kapa ho intshetsa lekumane ka bowena ntle le thuso. (mm. boiqhetsolelo, qhetsolo,
qhetsoloa, qhetsolako, qhetsolaka, qhetsolelano, qhetsolelana, qhetsotse, qhetsotsoe,
leqhetso, leqhetsoana).
Iqhoaela (iq-hwa-ela) // Leiketsi la ho qhoaela: ho sebedisa lemao kapa sepelete
bakeng sa ho apara kobo ntle le ho thusoa. (mm. boiqhoaelo, qhoaelo, qhoaelano,
qhoaelana, qhoaetse, qhoaetsoe).
Iqhoedisa (iq-hwe-di-sa) // Leiketsi la ho qhoedisa: ho noa metsi kapa seno ka tsela e
bakang hore a o kgame. (mm. boiqhoediso, qhoediso, qhoedisano, qhoedisana,
qhoetse, qhoetsoe).
Iqhotha (iq-hut-ha) // Leiketsi la ho qotha: ho itlosa manala ka bowena ntle le thuso
ya mang kapa mang. (mm. boiqhotho, qotho, qothelano, qothelana, qothela, qothetse,
qothetsoe, qothile, qothiloe).
Iqobella (iqu-bel-la) /forcing oneself/ Leiketsi la ho qobella: ho etsa ketso e itseng o
rata kapa o sa rate. (mm. boiqobello, qobello, qobellano, qobellana, qobelloa,
qobelletse, qobelletsoe, moqobelli).

158
 159

Iqoedisa (iq-we-di-sa) /self drowning/ Leiketsi la ho qoedisa: ho kena tlasa metsi

nakong ya ho sesa ka bowena. (mm. boiqoediso, qoediso, qoela, qoelo, qoedisitse,
qoedisitsoe, qoetse, seqoedi).
Iqoqisa (i-qo-qi-sa) /pretending to converse/ Leiketsi la ho qoqisa: ho etsa eka o wa
qoqa le ha ho se joalo. (mm. boiqoqiso, qoqisoa, moqoqo, moqoqi, qoqelano,
qoqelana, qoqela, qoqeloa, qoqetse, qoqetsoe).
Iqotsetsa (iqo-tse-tsa) /accumilating for oneself/ Leiketsi la ho qotsetsa: ho inkela
bongateng ka ho iketsetsa qubu kapa mokato. (mm. boiqotsetso, qotsetso, qotsetsoa,
qotseditse, qotseditsoe, moqotsi).
Isa (is-a) /send, transfer/ Ho tlosa sebakeng seseng ho ya ho seseng; ho nkela nqa
enngwe e fapaneng le ya pele. (bap. fallisa).
Isana (is-ana) // Ketsetsano ya ho isa.
Isao (isa-o) /next year/ Selemo se tlang; selemo se latelang sona sena. (bap.
monongoaha, ngoahola).
Isetsa (i-sets-a) /send someone something/ Ketsetso ya ho isa: ho tlosa sebakeng
seseng ho ya ho seseng; ho nkela nqa enngwe.
Isitse (i-si-tse) /sent/ Bokgale ba ho isa.
Isitsoe (i-sits-we) // Bokgale le boetsuwa ba ho isa.
Isoa (is-wa) /sent/ Boetsuwa ba ho isa
Itabanya (ita-ban-ya) // Leiketsi la ho tabanya: ho itahlela fatshe ka bowena ntle le
ho etsoa joalo. (mm. boitabanyo, tabano, tabanyo, tabanyoa, tabantse, tabantsoe,
moitabanyi).
Itabolela (Ita-bu-le-la) // Leiketsi la ho tabolela: ho itshenyetsa seaparo ka phoso
kapa ka baka la bohlasoa ba hao. (mm. boitabolelo, tabolo, tabolelo, taboleloa,
tabotse, tabotsoe, motabodi).
Itaela (ita-el-a) /liberated/ Leiketsi la ho laela: ho iketsetsa borata ka baka la ho
lokoloha kelellong le monahanong. Ho etsa thato ya hao, neng kapa neng. (mm.
boitaelo, taelo, tayo, laeloa, laetse, laetsoe) (bap. Itaola, borata, ratas).
Itaha (ita-ha) /toxin oneself/ Leiketsi la ho taha: ho sebedisa tai kapa sethethefatsi ka
sepheo sa ho fihlella boemo ba tlheulo. (mm. boitaho, botawa, tahile, tahiloe, tahiso,
tahisoa, tahoa, letawa).
Itahla (ita-hla) /go away, flee, escape/ Leiketsi la ho lahla: ho ipha naha; ho ja
fatshe; ho baleha. (mm. boitahlo, tahleho, tahlehelo, tahlehiso, tahlehelano,
lahlehelana, lahleheloa, lahlehetse, lahlehetsoe, lahlehisa, lahlehisoa, molahlehi,
molahluwa).
Itahlela (ita-hle-la) /throw oneself down/ Leiketsi la ho lahlela: ho ikisa fatshe ka
tsela e mpe, lematsang. Mael. Ho itahlela ka setotsoana: ho kena ditaba o sa
mengoa; ho ba ditabeng ntle le ho bitsoa; ho ba teng ntle le ho laeloa . (mm.
boitahlelo, tahlelo, lahleloa, lahlisa, lahlisoa, lahlile).
Itaisa (ita-is-a) /to pretent to be drunk/ Leiketsi la ho taisa: ho etsa eka o tauwe
empa ho se joalo. (mm. boitaiso, taiso, taisoa, tai, tauwe, botawa, letawa.
Itaola (ita-ul-a) /independent, free/ Leiketsi la ho laola: ho iketsetsa thato ya hao ka
lebaka la ho lokoloha. (mm. boitaolo, taolo, laotse, laotsoe, laoleha, taoleho,
molaodi) (bap. itokolla).
Itapisa (ita-pi-sa) /fasting/ Leiketsi la ho lapisa: ho itima dijo ka baka la tumelo kapa
ho fihlella boemo bo itseng. (mm. boitapiso, tapiso, lapisoa, lapile, lapisa, lapisoa,
moitapisi, selapane).

159
 160

Itatisa (ita-ti-sa) /hurry oneself/ Leiketsi la ho tatisa: ho ipotlakisa ntle le mabaka a

utloahalang; ho itsamaisa kapele ho sa hlokahale. (mm. boitatiso, tatiso, tatisoa,
tatile, tatela, tateloa, tatetse, tatetsoe, motati).
Itatola (ita-tu-la) /deny, disagree/ Leiketsi la ho latola: ho bua puo e hananang le seo
ho thoeng o se entse. (mm.boitatolo, tatolo, tatolano, latolana, latoloa, latotse,
latotsoe, molatodi).
Itebala (ite-ba-la) /mindfulessness, unattentive/ Leiketsi la ho lebala: ho ba
makgatheng a ho se natse se ka etsahalang. (mm. boitebalo, tebalo, lebaloa, lebatsa,
lebatsoa, lebetse, lebetsoe, molebadi).
Itebatsa (ite-ba-tsa) // Leiketsi la ho lebatsa: ho iketsa eka o lebetse empa ho se
joalo. (mm. boitebatso, tebatso, lebatsoa, lebetse, lebetsoe, bolebadi, molebatsi)
Itebela (ite-be-la) /to leave voluntarily/ Leiketsi la ho tebela: ho itsamayela ntle le
ho lelekoa. (mm. boitebelo, tebelo, tebelano, tebelana, tebeloa, tebetse, tebetsoe).
Itebela (ite-bil-a) /to box oneself/ Leiketsi la ho tebela: ho inatha ka setebele ka
boomo kapa ka lebaka la ho itenehela. (mm. boitebelo, setebele, tebelo, tebetse,
tebetsoe, tebelaka, tebelako, raditebele).
Itebela (ite-bel-a) /to guard oneself/ Leiketsi la ho lebela: ho ba boemong ba ho ba
molebedi wa hao kapa bowena. (mm. bolebedi, boitebelo, tebelo, lebeloa, lebetse,
lebetsoe, molebedi).
Iteboha (ite-bu-ha) /reward oneself/ Leiketsi la ho leboha: ho ipha lethonyana
bakeng sa mosebetsi kapa ketso eo o e entseng, e ntle. (mm. boiteboho, teboho,
tebohiso, lebohisa, lebohisoa, lebohisitse, lebohisitsoe, lebohile).
Itefella (iti-fel-la) /to pay for oneself/ Leiketsi la ho lefella: ho lefa chelete bakeng
sa bowena ntle le ho etsetsoa joalo. (mm. boitefello, tefello, tefellano, lefellana,
lefelloa, lefelletse, lefelletsoe, molefe, molefi, malefane).
Itefisa (ite-fi-sa) /pretent to be spoilt/ Leiketsi la ho lefisa: ho bontsha ho tefa le ha
ho le sio. (mm. boitefiso, tefiso, tefisano, lefisana, lefisoa, lefisitse, lefisitsoe,
molefi).
Iteka (ite-ka) /attempt, dry, endeavour/ Leiketsi la ho leka: ho bontsha
boikgathatso ba ho etsa ketso e itseng le ha ho le thata kapa ho sa kgonahale. Mael.
Moketa ho tsosoa o itekang: motho ho thusoa ya etsang bonyane bo itseng. Motho ho
thusoa ya itekang kapa ya etsang lethonyana. (mm. boiteko, teko, tekano, lekana,
lekile, lekiloe, lekella, lekelloa, moiteki).
Itekanya (ite-kan-ya) /to fit for oneself/ Leiketsi la ho lekanya: ho apara seaparo ka
tebello ya ho bona hore na ebe se a o tshoanela. (mm. boitekanyo, tekanyo, lekanyoa,
lekantshe, lekantshoe).
Itekanyetsa (ite-kan-ye-tsa) /size, weigh for oneself/ Leiketsi la ho lekanyetsa: ho
etsa dintho ka tsela e nang le kelello, ebile e sa fete bowena ba hao. (mm.
boitekanyetso, tekanyetso, lekanyeditse, lekanyeditsoe).
Iteketlisa (ite-ke-tli-sa) /dangle oneself/ Leiketsi la ho leketlisa: ho itshoareletsa ka
lekala kapa ntho e hodimo, e leketlang. (mm. boiteketliso, teketliso, leketlisoa,
leketla, leketlile, moleketla).
Itekola (ite-ku-la) /introspect/ Leiketsi la ho lekola: ho icheba ka mora diketsahalo
tse mpe tse sa tsoa etsahala kgahlanong le bowena; ho itlhatlhobisisa. (mm.
boitekolo, tekolo, tekolano, lekolana, lekoloa, lekotse, lekotsoe, molekodi).
Itellisa (itel-li-sa) /invite disrespect/ Leiketsi la ho tellisa: ho baka tello e
kgahlanong le bowena ka ho etsa diketso tse itseng; ho bua dipuo tse hohelang tello
kapa ho se hlomphuwe. (mm. boitelliso, tello, telliso, tellano, tellana, tellisoa,
telletse, telletsoe).

160
 161

Itematsa (ite-ma-tsa) /injure oneself/ Leiketsi la ho lematsa: ho intsha kotsi ka

phoso. (mm. boitematso, tematso, tematsano, lematsana, lematsoa, lemala, lemetse,
molemadi).
Itemela (ite-me-la) /plough for oneself/ Leiketsi la ho lema: ho lema ntle le thuso ya
mang kapa mang. (mm. boitemelo, temo, bolemi, lemme, lenngoe, lemela, lemisa,
lemisoa, molemi).
Itemoha (ite-mu-ha) /realise oneself, retrospect/ Leiketsi la ho lemoha: ho ikelelloa
ka mota hore ho etsahale bobe ho wena. (mm. boitemoho, temohiso, temoho, temoso,
lemohile, lemohisa, lemohisoa, molemohi).
Itentsha (ite-nts-ha) /dress oneself/ Leiketsi la ho tentsha: ho ikapesa ntle le ho
thusa; ho kenya diaparo mmeleng wa hao ka bowena. (mm. boitentsho, tentsho,
tentshoa, tenne, tennoe, moteno).
Iteoletsa (ite-u-le-tsa) /sharpen for oneself/ Leiketsi la ho leoletsa: ho etsa hore
thipa kapa lerumo la hao le be motsu. (mm. boiteoletso, teoletso, leoletsoa, leoditse,
leoditsoe, seleotsi).
Itepellisa (ite-pel-li-sa) /spoil oneself/ Leiketsi la ho tepellisa: ho bontsha ho tefa ka
ho etsa diketso tsa tefo. (mm. boitepelliso, tepelliso, tepello, tepellisitse, tepellisitsoe,
tepellisoa, moitepellisi).
Itereka (Ite-re-ka) /to dress nicely/ Ho apara hantle haholo; ho apara diphahlo tse
ncha, tse ntle. Leiketsi la ho tereka. (mm. boitereko, tereko, terekoa).
Itesella (ite-sel-la) /catipulate, give up/ Leiketsi la ho lesella: ho itlohella feela ntle
le ho itlhokomela. (mm. boitesello, tesello, teselo, tesellano, lesallana, lesetse,
lesetsoe, molesedi) (bap. inehela).
Iteta (ite-ta) /to brave, face, confront, to be audacious/ Ho ba le sebete sa ho loana
kgahlanong le se tshajoang; ho lebana le kotsi ntle le tshabo; ho bua kgahlanong le
motho ya tshajoang. Leiketsi la ho teta. (mm. boiteto, teto, itetile).
Iteteella (it-ite-el-la) /to overdress/ Ho apara diaparo tse ngata mmeleng hofeta
tekanyo. (bap. Titiella).
Iteteelletse (it-ite-el-le-tsi) /overdressed/ E kapa ya apareng diaparo tse ngata
mmeleng hofeta tekanyo. (bap. Titielletse).
Iteteka (ite-te-ka) /thwack oneself/ Leiketsi la ho teteka: ho ichapa ka lebaka la ho
kgena kapa ho kgentshoa ke bobe boo o bo entseng. (mm. boiteteko, teteko, tetekano,
tetekana, tetekoa, tetekile, tetekiloe).
Itetile (ite-ti-le) // Bokgale ba ho iteta.
Itetsetsa (ite-tse-tsa) /play music for oneself/ Leiketsi la ho letsetsa: ho etsa
modumo wa mmino ka bowena bakeng sa hao. (mm. boitetsetso, tetsetso, tetsetsano,
letsetsana, letsetsoa, letsitse, letsitsoe, seletsa).
Ithabisa (it-ha-bi-sa) /entertain oneself, revel/ Leiketsi la ho thabisa: ho iketsetsa
monate kapa monyala ka ho bapala, tsheha kapa ho etsa diketso tsa nyakallo. (mm.
boithabiso, thabiso, thabisana, thabisano, thabisitse, thabisitsoe, moithabisi).
Ithaha (it-ha-ha) /kick oneself/ Leiketsi la ho raha: ho itematsa ka leoto ka phoso
ntle le boikemisetso. (mm. boithaho, thaho, rahoa, rahile, rahiloe, raela, raetse,
raetsoe, raelana).
Ithakadisa (it-ha-ka-di-sa) /to pretent to limp/ Leiketsi la ho thakadisa: ho etsa eka
o wa qhiletsa empa ho se joalo; boiketsiso ba ho thakasa. (mm. boithakadiso,
thakadiso, thakasa, thakadisa, thakadisoa).
Ithapallisa (it-ha-pal-li-sa) /to pretent to have fallen/ Leiketsi la ho rapallisa: ho
etsa eka o rapalletse empa ho se joalo. (mm. boithapalliso, thapallo, rapallisoa,
rapalletse, rapaletse, moraparapa).

161
 162

Ithapella (it-ha-pel-la) /pray for oneself/ Leiketsi la ho rapella: ho rapella bowena

ba hao; ho iketsetsa thapelo e mabapi le wena. (mm. boithapello, thapello, thapelo,
rapela, rapella, rapellana, rapelletse, rapelletsoe, rapetse, rapeloa, morapedi).
Ithapisa (it-ha-pi-sa) /lenient, easy going/ Ho ba bonolo kgahlanong le; ho qenehela
motho ya entseng phoso; ho sala morao ha ho etsoa ketso tse itseng. Leiketsi la ho
thapisa. (mm. boithapiso, thapiso, thapisoa, thapile, thapisitse, thapisitsoe,
moithapisi).
Ithata (it-ha-ta) /neat/ Ho ba makgethe; ho rata bohloeki. Leiketsi la ho rata. (mm.
boithati, thato, lerato, ratile, ratiloe, ratoa, rateha, moratani, morati, serati).
Ithatafatsa (it-ha-ta-fa-tsa) /harden oneself, become stubborn/ Leiketsi la ho
thatafatsa: ho bontsha manganga ka ho satallisa molala kgahlanong le ho nka taelo
kapa ho mamela lebaka le utloahalang. (mm. boithatafatso, thatafatso, thatafatsoa,
thatafaditse, thatafaditsoe).
Ithatela (it-ha-te-la) /to like, prefer/ Ho rata ka ho kgesolla kapa ho kgetholla hara
babang kapa tseding. Leiketsi la ho ratela. (mm. boithatelo, thato, rateloa, ratetse,
ratetsoe, moithati).
Ithatela (it-hat-el-a) /to roll oneself/itself/ Leiketsi la ho thatela: ho iphutela ka ntho
e itseng. (mm. boithatelo, thatelo, thatelano, thatelana, thateloa, thatetse, thatetsoe).
Ithatisa (it-ha-ti-sa) /to fake to love/ Leiketsi la ho ratisa: ho iketsa eka o ratana le
mangmang empa ho se joalo. (mm. boithatiso, thatiso, ratisoa, ratisisa, ratisisoa,
ratisitse, ratisitsoe).
Ithatolla (it-ha-tul-la) /unroll oneself/ Leiketsi la ho thatolla: ho ithusa ho harolla
ntho e thatetseng mmele. (mm. boithatollo, thatollo, thatolloa).
Itheha (it-e-ha) // Leiketsi la ho reha: ho ipha lebitso ntle le ho emela ho rewa kapa
ho fuwa lona. (mm. boitheho, theho, thehello, thehellano, rehellana, rehella,
rehelletse, rehelletsoe, moithehi) .
Ithekela (it-he-ke-la) /buy for oneself/ Leiketsi la ho rekela: ho ntsha chelete bakeng
sa ho ithekela se batloang ntle le ho etsetsoa joalo. (mm. boithekelo, thekelo,
thekelano, rekelana, rekeloa, reketse, reketsoe, moreki).
Ithekisa (it-he-ki-sa) /sell oneself, market oneself/ Ho bua ka bowena bakeng sa ho
fumana mosebetsi kapa ho etsa kgoebo e itseng. Leiketsi la ho rekisa. (mm.
boithekiso, thekiso, rekisoa, rekile, rekiloe, moithekisi) (bap. Boithekiso).
Itheola (it-he-u-la) /climb down by voluntarily/ Leiketsi la ho theola: ho ya tlase ho
tloha hodima ntho e hodimo ntle le ho thusoa. (mm. boitheolo, theolelo, theolela,
theolo, theoloa, theotse, theotsoe, motheo).
Ithera (it-he-ra) /caucus/ Ho bua mmoho ka thoko pele ho seboka kapa kopano ya
dipuisano. Leiketsi la ho rera. /bon. Maithero/ (mm. boithero, therano, rerana, thero,
reroa, rerile, reriloe, morero, moreri, moitheri) (bap. Boithero).
Itheta (it-he-ta) /self rolling/ Leiketsi la ho theta: ho ikisa tlase le motheo ka ho
lepella fatshe. (mm. boitheto, theto, theteha, theteho, thetha, thetehile, thetile,
thetiloe).
Ithetsa (it-he-tsa) /deceive oneself/ Ho bua leshano kgahlanong le bowena. Ho
nahana hore boemo bo ka tsela e itseng empa ho se joalo. Leiketsi la ho thetsa. (mm.
boithetso, thetso thetseho, thetsano, thetsana, thetsitse, thetsitsoe, moithetsi).
Ithetsa (it-hits-a) /touch oneself/ Leiketsi la ho thetsa: ho sebedisa letshoho bakeng
sa ho tshoara mmele kapa seseng sa ditho tsa ona. (mm. boithetso, thetsoa, thetsitse,
thetsitsoe, thetsana, thetsano).
Ithiba (it-hi-ba) /control oneself/ Leiketsi la ho thiba: ho kgona ho itshoara
kgahlanong le ho etsa phoso kapa ketso e mpe, e sa dumeleheng. (mm. boithibo,

162
 163

thibo, thijoa, thibile, thibiloe, thibela, thibeloa, thibetse, thibetsoe, thibeloa, thibang-
thibang, mothibi, sethibathibane).
Ithibolla (it-hi-bul-la) /unblock oneself/itself/ Leiketsi la ho thibolla: ho ba
boemong ba ho tlosa se thibileng lesoba ntle le thuso ya eng kapa eng. (mm.
boithibollo, thibollo, thibolloa, thibollotse, thibollotsoe).
Ithimodisa (it-him-odi-sa) /pretent to sneeze/ Leiketsi la ho thimodisa: ho etsa eka
ho thimola ho teng empa ho se joalo. (mm. boithimodiso, thimodiso, thimodisoa,
thimodisitse, thimosisitsoe, thimola).
Ithitamisa (it-hit-a-mi-sa) // Leiketsi la ho ritamisa: ho tlosa masalla a masepa
lesobeng la dibono ka bowena ntle le ho thusoa. (mm. boithitamiso, thitamisano,
ritamisana, thitamiso, ritamisa, ritamisoa, ritame, ritamela, seritama).
Ithoala (it-hwa-la) /to be pregnant/ Ho ba moimana: ho ba le lesea ka popelong; ho
ba le bophelo ka popelong. Leiketsi la ho roala. (mm. boithoalo, thoalo, moroalo)
Ithoesa (it-hwe-sa) /burden oneself/ Leiketsi la ho roesa: ho kgona ho beha nkgo
kapa ntho e itseng hloohong ntle le ho thusoa. (mm. boithoeso, thoeso, thoesano,
roesana, roetse, roala, roaloa).
Ithoetse (it-hwe-tse) /pregnant/ E boemong ba ho bontsha kemaro; e tshehadi e
nang le bophelo ka popelong; e ka tsoalang ka mora dikgoedi tse itseng ka lebaka la
kemaro. (bap. imme, emere, mmeleng).
Ithohaka (it-haw-ha-ka) /insult oneself/ Leiketsi la ho rohaka: ho lebisa tlhapa kapa
thohako ho bowena. (mm. boithoahako, thohako, thohakano, rohakana, rohakile,
rohakiloe, morohaki).
Ithoka (it-haw-ka) /to make poet, to praise sing/ Leiketsi la ho roka: ho rorisa ka
dipuo le mmino; ho phahamisa ka mantsoe a monate a nang le thoriso; ho beha
hodimo ka mantsoe a lokileng a pina kapa thothokiso. (mm. boithoko, thoko, rokoa,
rokile, rokiloe, moroki, moithoki).
Ithola (it-haw-la) // Leiketsi la ho thola: ho iphumana ka mora ho se tsebe se
tlamehang ho etsoa; ho fihlella sepheo sa hao. (mm. boitholo, tholano, tholoa,
thotse).
Itholela (it-hu-le-la) /to be neutral/ Ho se bontshe tshekamelo kapa lehlakore ka ho
thola kapa ho se ntshe maikutlo. Ho thola feela tje. Leiketsi la ho thola.
Ithoma (it-hu-ma) /to shit oneself/ Ho nyela bowena: ho ntshetsa masepa diaparong
tse aperoeng; ho inyela; ho nyela diaparo tse aperoeng. (mm. boithomo, ithomile)
Ithoma (//) /send oneself/ Leiketsi la ho roma: ho ya ntle le ho isoa; ho ikisa kaekae
ka bowena ntle le ho romeletsa kapa ho roma emong. (mm. boithomo, thomo,
thomano, romana, romme, ronngoa, ronngoe, romela, romeloa, rometse, rometsoe,
morumuwa).
Ithonkga (it-hun-kga) /to aggravate an injury/ Leiketsi la ho thonkga: ho etsa hore
leqeba le be bohloko ka phoso ka ho le thetsa hampe. (mm. boithonkgo, thonkgo,
thonkgeho, thonkgeha, thonkgoa, thonkgehile, thonkgile, thonkgiloe).
Ithorisa (it-ho-ri-sa) /self praise, to praise self, boast/ Ho fana ka thoriso bakeng sa
bowena ntle le ho etsoa joalo. Ho iphahamisa ka dipuo. Leiketsi la ho rorisa.
Ithotela (it-hu-te-la) /self pissing/ Leiketsi la ho rotela: ho rotela diphate kapa
diaparo ka lebaka la bokudi kapa boemo bo itseng, bo sa tloaelehang. (mm.
boithotelo, thotelo, roteloa, rotetse, rotetsoe, rotile, moroto, serota).
Ithunya (it-hun-ya) /shoot oneself/ Leiketsi la ho thunya: ho tobetsa konopo ya
sethunya ka phoso kapa ka boikemistso ka tsela e bakang hore kulo e tsoe mme e o
bolaye kapa e o ntshe kotsi. (mm. boithunyo, thunyano, thunyana, thuntse, thuntsoe,
sethunya).

163
 164

Ithuta (it-hu-ta) /learn, imbile/ Ho batla tsebo e ncha ka ho bala, sebetsa, ngola kapa
ho ikoetlisa. Ho fumana bohlale bo bocha lekgetlo la pele ka ho etsa ketso e itseng;
ho ipha tsebo ka ho leka ho etsa ketso e itseng. Leiketsi la ho ruta.
Ithutile (it-hu-ti-le) /learned/ Bokgale ba ho ithuta.
Itia (i-ti-a) /fall oneself/ Leiketsi la ho dia: ho itahlela fatshe. (mm. boitio, tielo,
diela, diela, dietse, dielana, tielano, madiela) (bap. itihela).
Itihela (iti-he-la) /cust down oneself/ Leiketsi la ho dihela: ho itahlela fatshe ka
phoso kapa ka baka la ho teneha le ho kgena. (mm. boitio, tielo, diela, diela, dietse,
dielana, tielano, madiela).
Itima (iti-ma) /to fast/ Leiketsi la ho tima: ho ba ntle le dijo; ho hana kapa ho tlohela
sejo kapa seno. (mm. boitimo, timano, timana, tinngoe, timme).
Itlama (itla-ma) /commit oneself/ Leiketsi la ho tlama: ho ipeha boemong ba ho
phethahatsa morero o itseng; ho nka maikarabelo a itseng ntle le ho qobelloa kapa ho
laeloa joalo. (mm. boitlamo, tlamo, setlamo, tlameha, tlameho, tlamme, tlanngoe,
tlangoa, moitlami).
Itlamahanya (itla-ma-han-ya) /associate, affiliate/ Leiketsi la ho tlamahanya: ho
ipapisa le mokga, sehlopha kapa leano le itseng ka bowena ntle le ho qobelloa. (mm.
boitlamahanyo, boitlamo, tlamahanyoa, tlamahantse, tlamahantsoe, moitlamahanyi)
Itlatlarietsa (itla-tla-ri-etsa) /complain loudly, vociferous complaining/ Ho belaela
ka ho etsa lerata le leholo. Leiketsi la ho tlatlarietsa. (mm. boitlatlaritso, tlatlarietso,
tlatlarietsoa, tlatlarieditse, tlatlarieditsoe, moitlatlarietsi).
Itlefetsa (itle-fi-tsa) /clobber, hit oneself/ Leiketsi la ho tlefetsa: ho inatha sefahleho
ka lebaka la ho kgena haholo. (mm. boitlefetso, tlefetso, tlefetsano, tlefetsana,
tlefetsoa).
Itlhaba (itl-ha-ba) /stab oneself/ Leiketsi la ho hlaba: hi ikenya thipa kapa ntho e
motsu ka phoso kapa ka boomo. (mm. boitlhabo, tlhabo, tlhabano, hlabana, hlabile,
hlabela, hlajoa, mohlabi).
Itlhahafatsa (itl-ha-ha-fa-tsa) /to be ferocious, wild/ Leiketsi la ho hlahafatsa: ho
ipheha maemong a hlokang setsoalle. (mm. boitlhahafatso, tlhahafatso, hlahafatsoa,
hlahafaditse, hlahafaditsoe, hlaha, bohlaha).
Itlhahanela (itl-ha-ha-ne-la) /rush, hurry up/ Ho tsamaya nako e sa dumela; ho
tsamaya nako e sa le teng; ho phakisa ka lebaka la ho fihla pele. Leiketsi la ho
hlahanela. (mm. boitlhahanelo, tlhahanelo, itlhahanetse) (bap. phakisa, potlaka).
Itlhahisa (itl-ha-hi-sa) /appear, manifest oneself/ Leiketsi la ho hlahisa.: ho
iponahatsa ka mora ho nyamela; ho ba teng hape ka mora ho ba sio. (mm.
boitlhahiso, tlhahiso, tlhahisano, hlahisana, hlahisitse, hlahisitsoe, moitlhahisi).
Itlhahisa (itl-ha-hi-sa) /show off, boast/ Ho bontsha bowena; ho hlahisa seo oleng
son ntle le ho pata; ho ipontshahatsa kapa ho iponahatsa pepeneneng.
Itlhakisa (itl-ha-ki-sa) /clarify, elucidate oneself/ Leiketsi la ho hlakisa: ho bua ka
tsela eo se buuwang se utloahalang hantle. (mm. boitlhakiso, tlhakiso, tlhakisetso,
hlakisetsa, hlakisetsoa, hlakisoa, hlakile, hlakisitse, hlakisitsoe, moitlhakisi).
Itlhakola (itl-ha-ku-la) /dust oneself, erase/ Leiketsi la ho hlakola: ho itlosa
maphemphe kapa bohlasoa bo bonahalang. (mm. boitlhakolo, tlhakolo, tlhakola,
hlakoloa, hlakotse, hlakotsoe, hlakoleha, tlhakoleho, mohlakola).
Itlhapaola (itl-ha-pa-ula) /insult oneself/ Leiketsi la hohlapaola: ho lebisa thohako
ho wena; ho ithohaka. (mm. boitlhapaulo, tlhapaolo, tlhapaolano, hlapaola,
hlapaolana, hlapaotse, hlapaotsoe) (bap. ithohaka).

164
 165

Itlhapisa (itl-ha-pi-sa) /bath oneself/ Leiketsi la ho hlapisa: ho kena ka metsing

bakeng sa ho itodisa ntle le ho etsetsoa joalo. (mm. boitlhapiso, tlhapiso, tlhapo,
hlapisitse, hlapisitsoe, hlapile, hlapisana, moitlhapisi) (bap. itodisa).
Itlhatlhella (itl-hatl-el-la) /arming oneself/ Leiketsi la ho hlahlella: ho ipha bongata
ba se hlokahalang bakeng sa tshebediso e eketsehileng ya kamoso. (mm.
boitlhatlhello, tlhatlhello, tlhatlhellano, hlahlallena, hlahlelletse, hlahlelletsoe).
Itlhatlhoba (itl-hatl-hu-ba) /examine, inspect oneself, introspect/ Leiketsi la ho
hlahloba: ho itekola kapa ho icheba bakeng sa ho tlosa phoso. (mm. boitlhatlhobo,
tlhatlhobo, tlhatlhobano, hlahlobana, hlahlojoa, hlahlobile, hlahlobiloe, mohlahlobi).
Itlhekehla (itl-he-ke-hla) /shake oneself/ Leiketsi la ho hlekehla: ho itsitsinya
bakeng sa mmino kapa pina; ho tjeka bakeng sa mmino. (mm.boitlheketlho,
tlheketlho, tlheketlhano, tlheketlheho, hlekehleha, hlekehlana, hlekehloa, hlekehlile,
hlekehliloe, moitlheketlhi).
Itlhetlheella (itl-hitl-hel-la) /overdose oneself/ Leiketsi la ho hlehleella: ho iphepa
hofeta tekanyo; ho itjesa haholo. (mm. boitlhetlheello, tlhetlheelo, hlehleelloa,
hlehleelletse, hlehleelletsoe, moitlhetlheelli) .
Itlhobodisa (itl-hu-bu-di-sa) /undress oneself/ Leiketsi la ho hlobodisa: ho ntsha
diaparo mmeleng ka bowena ntle le ho thusoa. (mm. boitlhobodiso, tlhobodisano,
hlobodisana, tlhobodiso, tlhobolo, hlobodisitse, hlobodisitsoe, hlobodisoa, hlobotse,
hlobotsoe, moitlhobodisi).
Itlhodisa (itl-hu-di-sa) /self defeat/ Leiketsi la ho hlodisa: ho etsa diketso tse bakang
hore bokgoni ba ho loana bo fele. (mm. boitlhodiso, tlhodiso, tlhodisano, hlodisana,
hlodisoa, hlodisitse, hlodisitsoe).
Itlhoekisa (itl-hwe-ki-sa) /clean oneself/ Leiketsi la ho hloekisa: ho itlosa ditshila
mmeleng ntle le ho etsetsoa joalo. (mm. boitlhoekiso, tlhoekiso, tlhoeko, hloekisoa,
hloekisitse, hloekisitsoe, moitlhoekisi).
Itlhokofatsa (itl-hu-ku-fa-tsa) /infuriate oneself/ Leiketsi la ho hlokofatsa: ho ipeha
makgatheng a ho kgena haholo ntle le mabaka a utloahalang. (mm. boitlhokofatso,
tlhokofatso, hlokofatsoa, hlokofaditse, hlokofaditsoe, moitlhokofatsi),
Itlhokomela (itl-haw-kaw-me-la) /care for oneself/ Leiketsi la hohlokomela: ho
netefatsa hore bowena ba hao bo hlokomelehile kapa bo tlasa tlhokomelo e kgolo
haholo. (mm. boitlhokomelo, tlhokomelo, hlokomeloa, hlokometse, hlokometsoe,
moitlhokomedi).
Itlhoma (itl-haw-ma) /to lead/ Leiketsi la ho hloma: ho etella pele dipapading tsa
ditlhodisano. Ho nka maemo a pele. (mm. boitlhomo, tlhomo, hlongoa, hlomme,
hlomile, hlomisa, hlomisoa, moitlhomi, mohlomo). Mohl. Sehlopha sa Orlando
Pirates se rata ho itlhoma pele ha se bapala le sa Kaiser Chiefs.
Itlhomapele (itl-haw-ma-pi-li) /to lead/ Leiketsi la ho hloma-pele: ho etella pele
dipapading tsa ditlhodisano. Ho nka maemo a pele. (mm. boitlhomo-pele, tlhomo-
pele, hlongoa-pele, hlomme-pele, moitloma-pele) Mohl. Sehlopha sa Orlando
Pirates se rata ho itlhoma pele ha se bapala le sa Kaiser Chiefs.
Itlhompha (itl-homp-ha) /respect oneself/ Leiketsi la ho hlompha: ho etsa diketso
tse hlokang tello, tse bontshang boithati. Ho etsa diketso tse bakang hore moetsi a
hlomphehe. (mm. boitlhompho, tlhompho, tlhompheho, tlhomphano, hlomphana,
hlompheha, hlomphile, hlomphiloe, mohlomphehi, moihlomphi, moitlhomphi).
Itlhompholla (itl-homp-ul-la) /disrespect oneself/ Leiketsi la ho hlompholla: ho etsa
diketso tse bakang tello e mabapi le bowena. (mm. boitlhomphollo, tlhomphollo,
hlompholloa, hlomphollotse, hlomphollotsoe).

165
 166

Itlhonamisa (itl-hu-na-mi-sa) /sadden oneself/ Leiketsi la ho hlanamisa: ho ipeha

boemong ba tlhonamo ka bowena ntle le ho etsoa joalo; ho bontsha ho hlonama ho
sio. (mm. boitlhonamiso, tlhonamiso, tlhonamo, hlonamisoa, hloname, mohlonami)
Itlhophehisa (itl-hup-he-is-a) /impoverish oneself/ Leiketsi la ho hlophehisa: ho
baka diketso tsa tlhopheho ka bowena. (mm. boitlhophehiso, tlhophehiso,
hlophehisoa, hlophehile, hlophehisitse, mohlophehi).
Itlhophisa (itl-hop-hi-sa) /arrange, prepare for oneself/ Leiketsi la ho hlophisa: ho
ipeha boemong bo loketseng ho etsa ketso e itseng. (mm. boitlhopiso, tlhopiso,
tlhopisetso, hlophisetsa, hlophisetsoa, hlophiseditse, hlophiseditsoe) (bap. itukisa),
Itlisa (itli-sa) /bring oneself/ Leiketsi la ho tlisa. Ho ba sebakeng ntle le ho qobelloa
kapa ho susumetsoa. (mm. boitliso, tliso, tlisoa, tlisitse, tlisitsoe).
Itloaetsa (itl-wa-etsa) /accustom oneself, acquint oneself/ Leiketsi la ho tloaetsa: ho
itsebahatsa ho boemo bo itseng; ho tloaelana le mokgoa o itseng. (mm. boitloaetso,
tloaetso, tloaetsoa, tloae, moitloaetsi).
Itlohela (itl-u-he-la) /give up, succumb/ Leiketsi la ho tlohela: ho lesa ho tsoela pele
ka ketso e itseng ka bowena; ho itesella bakeng sa tlholo kapa ho hloleha. (mm.
boitlohelo, tlohelo, tloheloa, tlohelano, tlohelana, tlohetse).
Itlohella (itl-u-hel-la) /give up, succumb/ Leiketsi la ho tlohella: : ho lesa ho tsoela
pele ka ketso e itseng ka bowena; ho itesella bakeng sa tlholo kapa ho hloleha. (mm.
boitlohello, tlohello, tlohellano, tlohellana, tlohelloa, tlohelletse, tlohelletsoe).
Itlontlolla (itl-on-tlul-la) /embarrass oneself/ Leiketsi la ho tlontlolla: ho etsa
diketso tse o phoqang; ho iphoqa ka diketso tse kgesehang. (mm. boitlontlollo,
tlontlollo, tlontlolleha, tlontlolleho, moitlontlolli).
Itlosa (itl-u-sa) /move oneself/ Leiketsi la ho tlosa: ho tloha ka bowena ntle le ho
tlosoa; ho itsamayela ntle le ho joetsoa. (mm. boitloso, tloso, tlosoa, tlositse,
tlositsoe, tlosana, tlosano, tlosetsa, tlosetso).
Itlotsa (itl-o-tsa) /anoint, oil, grease or embrocate oneself/ Leiketsi la ho tlotsa: ho
ineta ka setlolo kapa mafura. (mm. boitlotso, tlotso, tlotsoa, tlotsitse, tlotsitsoe,
moitlotsi, motlotsuwa).
Itoanela (it-wa-ne-la) /fight for oneself/ Leiketsi la ho loanela: ho loana ntle le ho
thusoa; ho loana ka bowena feela ntle le thuso ya mang kapa mang. (mm. boitoanelo,
toanelo, loaneloa, loanne, toantsho, loantsha, loantshitse, loantshitsoe, moloani,
moloanedi, mmantoa, rantoa, seloani).
Itoantsha (it-wa-nts-ha) /contradict self/ Leiketsi la ho loantsha: ho ba boemong ba
ho ba kgahlanong le seo o se buang ka mantsoe a sa tshoaneng; ho bua dipuo kapa
dipolelo tse hanyetsanang. (mm. boitoantsho, toantshano, loantsana, toantsho,
loantshitse, loantshitsoe).
Itodisa (it-o-di-sa) /bath oneself/ Leiketsi la ho todisa: ho hloekisa mmele ka ho
kena ka metsing ka bowena ntle le ho etsetsoa. (mm. boitodiso, todiso, todisano,
todisana, todisoa, todisitse, todisitsoe, totse).
Itoha (it-u-ha) /braid oneself/ Leiketsi la ho loha: ho lokisa moriri ka ho etsa moloho
o motle ka bowena, ntle le thuso ya emong. (mm. boitoho, bolohi, moloho, lohile,
lohiloe, lohana, tohano, molohi).
Itokisa (itu-ki-sa) /to prepare oneself, brace oneself/ Leiketsi la ho lokisa: ho ipeha
boemong ba malala a laotsoe; ho ba seemong se loketseng ketsahalo e itseng. (mm.
boitokiso, tokiso, tokisetsano, lokisetsana, tokisetso, lokisetsa, lokisitse, lokisitsoe,
lokisoa, molokisi, bolokisi).
Itokisetsa (itu-ki-se-tsa) /fix by oneself/ Leiketsi la ho lokisetsa: ho etsa hore se
robehileng kapa se sa lokang se loke ka ho se lokisa ka bowena. (mm. boitokisetso,

166
 167

boitokiso, lokisitse, lokisitsoe, tokiso, tokisetsano, lokisetsana, tokisetso, lokisetsa,

lokisitse, lokisitsoe, lokisoa, molokisi, bolokisi).
Itokisetsa (itu-ki-se-tsa) /prepare oneself/ Leiketsi la ho lokisetsa: ho ipeha
boemong ba ho lokela ho phetha mosebetsi kapa ketso e itseng. (mm. boitokisetso,
boitokiso, tokisetsano, lokisetsana, tokisetso, lokisetsoa, lokisitse, lokisitsoe, lokisoa,
molokisi, bolokisi).
Itokolla (it tu-kul-la) /resign/ Ho lesa mosebetsi; ho tlohela tshebeletso; ho se
tsoelepele ka ho sebetsa.
Itoma (it-u-ma) /bit oneself/ Leiketsi la ho loma: ho ja leleme la hao ka meno ka
phoso kapa ntle le boikemisetso. (mm. boitomo, tomo, lomme, longoa, lomana,
tomano, lomeha, tomeho, lomahanya, tomahanyo, lomaka, tomako).
Itopodisa (it-o-pu-di-sa) /pretent to be angry/ Leiketsi la ho topodisa: ho iketsa eka
o kgenne empa ho se joalo; ho ba bohlokong bo sio. (mm. boitopodiso, topo, topolo,
topotse, topodisoa, topodisitse, topodisitsoe).
Itotobisa (ito-to-bi-sa) /stroll for oneself/ Leiketsi la ho totobisa: ho itsamayela ntle
le ho tsamaisoa; ho iqeka ka bowena ntle le ho etsetsoa joalo. (mm. boitotobiso,
totobo, totobela, totobelo, totobisoa, totobiso, totobile, totobella, totobello,
mototobi).
Itsamaisa (its-a-ma-is-a) /go, walk by oneself, itself/ Leiketsi la ho tsamaisa: ho leba
kapa ho nyathoha ka bowena ntle le ho laeloa joalo. (mm. boitsamaiso, tsamaiso,
tsamaisano, tsamaisana, tsamaile, tsamaisitse, tsamaisitsoe, motsamao, motsamai.)
Itsamaisa (its-a-ma-is-a) /to be independent, move dependently/ Leiketsi la ho
tsamaisa: ho ba boemong ba ho itaola; ho ba ntle le ho laoloa ke naha kapa motho
emong. (mm. boitsamaiso, tsamaiso, tsamaisano, tsamaisana, tsamaile, tsamaisitse,
tsamaisitsoe, motsamao, motsamai).
Itse (itse) (its-e) /said/ Bokgale ba “ore”. Bokgale ba ore. Mohl. O itse o tla
tsamaya mantsiboya. Che ore o tsamaya honajoale. (bap. ore) (mm. itseng).
Itseba (its-e-ba) /know oneself/ Leiketsi la ho tseba: ho ikutloisisa bowena, botho le
tloaelo tsa hao. (mm. boitsebo, tsebano, tsebo, tsebello, tsebella, tsebana, tsejoa,
tsebisa, tsebiso, tsebisoa, tsebile, tsebiloe, setsebi, matseba).
Itsebahatsa (its-eba-ha-tsa) /make oneself known, introduce/ Leiketsi la ho
tsebahatsa: ho itlhalosa kopanong, pitsong kapa sechabeng ntle le ho etsoa joalo; ho
ipolela seo oleng sona. (mm. boitsebahatso, tsabahatso, tsebahatsoa, tsebahaditse,
tsebahaditsoe, moitsebahatsi).
Itsebisa (its-e-bi-sa) /introduce oneself/ Leiketsi la ho tsebisa: ho ipolela seo oleng
sona. (mm. boitsebiso, tsebiso, tsebisano, tsebisana, tsebisoa, moitsebahatsi)
Itseka (its-ek-a) /to fight for freedom/ Leiketsi la ho tseka: ho loana kgahlanong le
mohatelli, mokgehlepetsi kapa mmuso wa khatello. (mm. boitseko, tseko, tsekisano,
tsekisana, tsekisa, tsekisoa, tsekoa, moitseki).
Itseng (its-eng) /certain, particular, something/ Hoa boemo, ntho kapa ketsahalo:
enngwe e sa hlalosoeng; enngwe eo ho ka buuwang ka yona. Mohl. Morena
Masupha o ne a bua le batho ba itseng. Ba entse diketso tse ngatanyana tse itseng.
Itshaba (its-ha-ba) /frightened of oneself/ Leiketsi la ho tshaba: ho ba le letsoalo ha
o icheba kapa o nahana ka seo o se entseng pejana. (mm. boitshabo, tshabo, tshajoa,
tshabile, tshabisa, tshabisoa, motshabi).
Itshabehisa (its-ha-be-hi-sa) /worsen oneself/ Leiketsi la ho tshabehisa: ho
impefatsa ka diketso tse itseng; ho iketsa mobe. (mm. boitshabehiso, tshabehiso,
tshabehisana, tshabehisano, tshabehisitse, tshabehisitsoe).

167
 168

Itshabisa (its-ha-bi-sa) /to pretent to be afraid/ Leiketsi la ho tshabisa: ho etsa eka

tshabo e teng empa ho se joalo; ho tshaba ntho e sio. (mm. boitshabiso, tshabiso,
tshabisoa, tshabo, motshabi).
Itshebedisa (its-he-be-di-sa) /pretent to work/ Leiketsi la ho sebedisa: ho etsa eka
mosebetsi o wa etsoa empa ho se joalo; ho etsa tshebesto e sio. (mm. boitshebediso,
tshebediso, tshebedisano, sebedisana, sebedisitse, sebedisitsoe).
Itshebeletsa (its-he-be-ke-tsa) /work for oneself/ Leiketsi la ho sebeletsa: ho etsa
tsohle ka bowena ka sepheo sa ho fihlella boemo ba batloang; ho iketsetsa eng kapa
eng bakeng sa ho fumana moputso. (mm. boitshebeletso, tshebeletsano, sebeletsana,
tshebeletso, sebeletsoa, sebeleditsoe).
Itshebetsa (its-he-be-tsa) /self employed/ Leiketsi la ho sebetsa: ho hlahisa kapa ho
phethahatsa boemo bo itseng ba mosebetsi ntle le ho etsetsa emong; ho sebeletsa
bowena ntle le ramosebetsi. (mm. boitshebetso, tshebetso, sebetsile, mosebetsi,
mosebeletsi).
Itshedisa (its-hi-di-sa) (itshidisa) /cross by oneself/ Leiketsi la ho tshedisa: ho ya ka
mosoung omong wa sebaka ntle le ho thusoa; ho tshela ka bowena ntle le thuso ya
mang kapa mang. (mm. boitshediso, tshelo, tsheloa, tshedisitse, tshedisitsoe, tshetse,
tshetsoe, tshedisoa, botshelo, motshedisi) (bap. Itshidisa).
Itsheha (its-he-ha) /laugh oneself/ Leiketsi la ho tsheha: ho baka diketso tse
qabolang bowena; ho iqabola ka diketso tse bakang setsheho. (mm. boitsheho,
setsheho, tshehano, tshehana, tshehile, tshehiloe, tshehisa).
Itshehisa (its-he-hi-sa) /pretend to laugh/ Leiketsi la ho tshehisa: ho etsa eka o wa
tsheha empa ho se joalo. (mm. boitshehiso, tshehiso, tshehisoa, tshehisitse,
tshehisitsoe, motshehoa).
Itshehla (its-he-hla) /scratch oneself/ Leiketsi la ho sehla: ho iphumula ka ntho e
mahoashe ka phoso kapa ka boikemisetso; ho ingoapa ka phoso. (mm. boitshehlo,
tshehlano, sehlana, sehlile, sehliloe) .
Itshela (its-he-la) /springle, wet oneself/ Leiketsi la ho tshela: ho ingobisa ka ntho e
metsi; ho imetsifatsa kapa ho iketsa mongobo kapa lesoe. (mm. boitshelo, tshelo,
tshella, tshello, tshellana, tshellano, tshetse, tshetsoe, tsheloa, setshelo).
Itshella (its-hel-la) /pour for oneself/ Leiketsi la ho tshella: ho tshela ntle le ho
etsetsoa joalo; ho qhatsa metsi kapa seno bakeng sa ho inoesa. (mm. Tshello,
tshelloa, tshelletse, tshelletsoe, tshellana, tshellano).
Itshepa (its-hep-a) /confident/ Leiketsi la ho tshepa: ho bontsha maikutlo a
boitshepi; ho etsa ketso ka ho bontsha boitshepo, ntle le ho belaela, ho tshoha kapa ho
qeaqea. (mm. boitshepo, tshepo,, tshepana, tshepano, tshetjoa, tshepile, tshepiloe,
motshepuwa).
Itshepisa (its-hep-is-a) /promise oneself/ Leiketsi la ho tshepisa: ho ipeha boemong
ba ho lebella seo ho senang bonnete ba hore se tla etsahala. Mael. Ho tshepa tshepedi
ya mmantshepe: ho ba le tebello e sio kapa e kekeng ya etsahala. (mm. boitshepiso,
tshepiso, tshepisano, tshepisana, tshepisoa, tshepisitse, tshepisitsoe, motshepisi).
Itshetla (its-he-tla) /hit oneself/ Leiketsi la ho setla: ho ikotla ka lebaka la ho koata
haholo. (mm. boitshetlo, tshetlano, setlana, tshetlo, setloa, setlile, setliloe, mosetli).
Itshetla (its-he-tla) /to eat nicely/ Ho ja hamonate haholo; ho koenya ka bongata sejo
se monate. (bap. Nyofa).
Itshetleha (its-he-tle-ha) /lean against/ Leiketsi la ho tshetleha: ho ema ka ho ba
mabapi le lebota kapa ntho e emeng. (mm. boitshetleho, tshetleho, tshetlehile,
tshetlehiloe, tshetlehoa).

168
 169

Itshidisa (its-hi-di-sa) /console oneself/ Leiketsi la ho tshidisa: ho ikgothatsa ka

mora ho lahleheloa kapa ho hlaheloa ke bohloko. (mm. boitshidiso, tshidisano,
tshidisana, tshidiso, tshidisoa, tshidisitse, tshidisitsoe, matshidiso, motshedisi).
Itshihlolla (its-hi-hlul-la) /to conceive/ Leiketsi la ho sihlolla: ho ba le ngoana ka
mora kemaro; ho fumana lekgabunyane nakong ya ho beleha. (mm. boitshihlollo,
tshihlollo, sihlollela, tshihlollelo, sihlolloa, sihlollotse, sihlollotsoe, moitshihlolli).
Itshira (its-hi-ra) /obstruct oneself/ Leiketsi la ho tshira: ho sitisa pono bakeng sa
bowena; ho itlhokisa ponahalo e phethahetseng. (mm. boitshiro, tshiro, tshirana,
tshirano, tshirile, tshiriloe, tshiruha, tshiruho).
Itshireletsa (its-hi-re-le-tsa) /protect oneself/ Leiketsi la ho tshireletsa: ho ipeha
boemong ba ho loantsha tlhaselo kgahlanong le bowena; ho itoanela ka ho netefatsa
tshireletso ya hao. (mm. boitshireletso, tshireletso, tshireletsana, tshireletsano,
tshireleditse, tshireleditsoe, motshireletsi, moitshireletsi.)
Itshita (its-hit-a) /overweight/ Leiketsi la ho sita: ho ba boemong le sebopeho sa
botenya bo boholo. (mm. boitshito, mosito, tshito, sitoa, sitile, sitiloe).
Itshiteloa (its-hit-el-wa) /sin for oneself/ Leiketsi la ho siteloa: ho etsa sebe
kgahlanong le bowena; ho iketsetsa diphoso. (mm. boitshitelo, tshitelo, tshitelano,
sitelana, sitelane, sitetse, sitetsoe, mositui).
Itshitisa (its-hit-is-a) /hinder, hamper oneself/ Leiketsi la ho sitisa: ho baka boemo
kapa seemo se kgahlanong le se tlamehang ho phethoa. (mm. boitshitiso, tshitiso,
tshitiseho, tshitisano, sitisana, sitiseha, sitisoa, sitisitse, sitisitsoe, mositisi).
Itshoabela (its-hwa-be-la) /ashamed of oneself/ Leiketsi la ho soabela: ho bua dipuo
tse ka etsang hore o soabe; ho etsa diketso tse bakang hore o tlale masoabi. (mm.
boitshoabelo, tshoabelo, soabeloa, soabelana, tshoabelano, soabile, masoabi).
Itshoabisa (its-hwa-bi-sa) /shame oneself/ Leiketsi la ho soabisa: ho iphoqa ka ho
etsa diketso tse tlontlollang bowena. (mm. boitshoabiso, tshoabiso, soabisoa, soabile,
tshoabeho, soabisitse, soabisitsoe).
Itshoantsha (its-hwa-nts-ha) /imitate something or someone/ Leiketsi la ho
tshoantsha: ho iketsa seo oseng sona. (mm. boitshoantsho, tshoantshiso, tshoantshisa,
tshoantshoa, tshoantshitse, tshaontshitsoe, setshoantsho, moitshoantshi).
Itshoara (its-hwa-ra) /touch oneself/ Leiketsi la ho tshoara: ho ikama setho seseng
sa mmele; ho ithetsa karolo enngwe ya mmele. (mm. boitshoaro, tshoaro, tshoarana,
tshoarano, tshoere, tshoeroe, motshoari, motshoaruwa).
Itshoara (its-hwa-ra) /control oneself, abstain/ Leiketsi la ho tshoara: ho ipeha
boemong ba ho laola maikutlo a hao ka ho thibela seo o batlang ho se etsa. (mm.
boitshoaro, tshoaro, tshoarana, tshoarano, tshoere, tshoareletsa, tshoareletso,
tshoeroe, motshoari, motshoaruwa).
Itshoarella (its-hwa-rel-la) /hold firm/ Leiketsi la ho tshoarella: ho iteketletsa ka
thata hodima ntho e itseng ho phema ho wa kapa ho dieloa. (mm. boitshoarello,
tshoarello, tshoarelletse, tshoarelletsoe).
Itshoarisa (its-hwa-ri-sa) /imprison, expose oneself/ Leiketsi la ho tshoarisa: ho etsa
diketso tse lebisang tshoarong ya hao. (mm. boitshoariso, tshoariso, tshoarisano,
tshoarisana, tshoarisitse, tshoarisitsoe).
Itshoedisa (its-hwe-di-sa) /pretend to spit/ Leiketsi la ho tshoedisa: ho etsa eka o wa
tshoela empa ho se joalo. (mm. boitshoediso, tshoediso, tshoedisano, tshoedisana,
tshoedisitse, tshoedisitsoe).
Itshoehlisa (its-hwe-hli-sa) /dirty oneself/ Leiketsi la ho tshoehlisa: ho ipakela
ditshila meleng wa hao ka bowena. (mm. boitshoehliso, tshoehlisano, tshoehlisana,
tshoehlisitse, tshoehlisitsoe, tshoehlisoa).

169
 170

Itshoenya (its-hwen-ya) /trouble oneself/ Leiketsi la ho tshoenya: ho nka matsapa a

ho etsa ketso e itseng le ha ho sa hlokahale; ho etsa se hlokang thuso. (mm.
boitshoenyo, tshoenyo, tshoenyoa, tshoenyeho, tshoenyeha, tshoenyana, tshoenyano,
tshoentse, tshoentsoe, matshoenyeho).
Itshohlometsa (its-hu-hlu-me-tsa) /to interrupt/ Ho kena feela ntle le ho joetsoa; ho
bua ntle le ho fuwa sebaka. Leiketsi la ho sohlometsa. (mm. boitshohlometso,
tshohlometso, sohlometsoa, sohlomeditse, sohlomeditsoe, moitshohlometsi).
Itshokodisa (its-hu-ku-di-sa) /strife, bother oneself/ Leiketsi la ho sokodisa: ho
ipeha boemong ba ho sokola ka bowena; ho etsa ketso e kekeng ya tsoela molemo ka
ho ikenya ho yona. (mm. boitshokodiso, tshokodiso, tshokolo, sokodisitse,
sokodisitsoe, sokodisoa, tshokodisano, sokodisana, sokotse, sokoleha, tshokoleho).
Itshokolela (its-hu-ku-le-la) /struggle by oneself/ Leiketsi la ho sokolela; ho ipatlela
ditlhoko tsa bophelo ka bowena ntle le ho thusoa; ho ikgoabitlella kapa ho iketsetsa
dintho tse batloang. (mm. boitshokolelo, tshokolelo, tshokolo, sokoleloa, sokoletse,
sokoletsoe, mosokodi).
Itsholela (its-hu-le-la) /provide food for oneself/ Leiketsi la ho tsholela: ho ipha dijo
ntle le ho etsetsoa joalo. (mm. boitsholelo, tsholo, tsholelo, tsholela, tsholetse,
tsholetsoe, tshotse, tshotsoe).
Itshosa (its-hu-sa) /scare oneself/ Leiketsi la ho tshosa: ho ipeha boemong bo ka
bakang hore letsoalo le be teng ka bowena. (mm. boitshoso, tshoso, tshosoa,
tshosana, tshosano, tshositse, tshositsoe, tshohile, letshoho, setshosa, tshosane).
Itshosetsa (ist-hu-se-tsa) // Leiketsi la ho tshosetsa: ho etsa diketso joalo ka ha eka o
wa tseba empa o sa tsebe letho; ho iketsa tsebanyane empa ho se joalo. (mm.
boitshosetso, tshosetso, tshosetsoa, tshoseditse, tshoseditsoe, moitshosetsi, tshosane).
Itshotetsa (its-hot-ets-a) /approach by oneself/ Leiketsi la ho sotetsa: ho ikatametsa
pela ntho kapa motho ka bowena. (mm. boitshotetso, tshotetso, tshotetsi, sotetsoa,
soteditse, soteditsoe, mosotedi).
Itshotha (its-hot-ha) /distort oneself/ Leiketsi la ho sotha: ho ipelekanya setho
seseng sa mmele ha bohloko. (mm. boitshotho, tshotheho, tshotho, sothoa, sothehile,
tshotheho, sotheha, sothile, sothiloe).
Itshotla (its-hu-tla) /trouble oneself/ Leiketsi la ho sotla: ho ipeha boemong ba
tshotleho ka bowena; ho etsa diketso tse ngongorehisang bowena. (mm. boitshotlo,
tshotlo, sotloa, tshotleho, sotleha, tshotlehiso, sotlehisa, sotlehile, mosotli,
moitshotli).
Itshunyatshunya (its-hun-yats-hun-ya) /interfere, intrude, meddle/ Ho kena ditaba
tse sa amaneng le wena; ho rata ditaba tse sa o ameng; ho ba teng moo o sa
hlokahaleng. Leiketsi la ho sunyasunya. (mm. boitshunyatshunyo, tshunyatshunyo,
sunyasunyoa, sunyasunyile, moitshunyatshunyi).
Itshupa (its-hup-a) /prove oneself/ Leiketsi la ho supa: ho ipontshahatsa hore wena o
mang, wa hokae, joang. (mm. boitshupo, tshupo, tshupano, supana, supile, supiloe,
supjoa, supisa, tshupiso, supisoa, lesupa, lesupi).
Itshuwa (its-hu-wa) /to tame oneself/ Leiketsi la ho suwa: ho etsa diketso tse bakang
hore o thape o felloe ke bohale ka bowena. (mm. boitshuwo, tshuwo, tshuwano,
suwana, suwile, suwiloe, suwisa, suwisisa, tshuwiso, mosuwi) .
Itsipa (its-ip-a) /sting oneself/ Leiketsi la ho tsipa: ho ikenya lenala mmeleng kapa
sethong seseng sa ona. (mm. boitsipo, tsipano, tsipana, tsipo, tsipile, tsipiloe, tsitjoa,
matsipane, matsipatsipane).

170
 171

Itsitsinya (its-its-in-ya) /shake, quake, move oneself/ Leiketsi la ho tsitsinya: ho

hlekehla le ho thothometsa mmele ka bowena. (mm. boitsitsinyo, tsitsinyeho,
tsitsinyeha, tsitsinyoa, tsitsintse, tsitsintsoe, moitsitsinyi).
Itsitsinya (its-its-in-ya) /to dance, jive/ Ho thothometsa mmele bakeng sa mmino
kapa diletsa tsa mmino; ho choachoasedisa mmele bakeng sa mmino.
Itsukunya (its-u-kun-ya) /to brush teeth/ Ho hlatsoa meno ka ho tsitsinya metsi le
sesepa sa meno ka hanong. Leiketsi la ho tsukunya. (mm. boitsukunyo, tsukunyo,
tsukunyoa, tsukuntse, tsukuntsoe, setsukunyi).
Itsukutla (its-u-ku-tla) /bump, quake, sway oneself/ Ho itsitsinya ka tsela ya ho se
qenehele mmele; ho choachoasela bakeng sa mmino ka tsela ya ho sothaka mmele
haholo. Leiketsi la ho tsukutla. (bap. itsitsinya, tsitsinya) (mm. boitsukutlo,
tshukutlo, tsukutleho, tsukutleha, tsukutloa, tsukutlile, tsukutliloe, moitsukutli) .
Itumisa (it-u-mi-sa) /glorify, renown, reputate oneself/ Leiketsi la ho tumisa: ho
etsa hore o tsejoe naha ka bophara ka ho etsa diketso tse ntle; ho itsebahatsa lefatshe
ka bophara. (mm. boitumiso, botumi, setumo, tumisoa, tumme, motumi)
Itutula (it-ut-ul-a) /asshole cleansing/ Leiketsi la ho tutula: ho ithusa ho ritama kapa
ho tlosa masalla a masepa lesobeng la dibono. (mm. boitutulo, tutulo, tutulano,
tutulana, tutudiso, tutudisoa, tututse, tututsoe, tutuloa, setutula).
Iyo (i-yo!) /exclamation: unbelievable!/ Lekgotsa le bontshang ho makalla ketso e
makatsang; lentsoe le sebedisoang ke motho ya makaletseng boemo bo tshosang kapa
bo makatsang. Tem. Lekgotsa lena, “iyo”, le sebedisoa haholo ke batho ba mabalane
kapa metseng ya ditoropo. Hape le sebedisoa ke mefuta e mengata ya batho ba batsho
ntle le Basotho.

171
 172

Jjj

PALE:
Tlhaku ya leshome (10) ya Sesotho. Yona e akga ka maetsi le mareho a tloahelehileng
a puo ya Sesotho. Bongata ba maetsi a tlhaku yena a fetohela ho “T” ha a isoa
marehong/mabitsong. Mohlala: jala=tjalo, jeha=tjeho, jabela=tjabelo, jesa=tjeso,
jara=tjaro, jethemisa=tjethemiso, jalletsa=tjalletso, jj.

J (jei) /jei/.
Ja (ja) /eat/ Ho kenya sejo ka molomong, ho se hlafuna le ho se koenya. Tem. Ho ja
ho akga diketsahalo tse mmaloa tse akgang ho lahlela ka hanong, ho hlafuna le ho
koenya. Mael. Moja morao o tshoana le moja pele: motho ya jeleng morao o tla
kgora joalo ka ya jeleng pejana. Se setle se etsahetseng ho emong pejana se tla
etsahala ho emong hamorao. Mael. Ho ja sa mpana phahloha: ho ja hofeta tekanyo.
Ho ja haholo. Mael. Ho ja monakaladi wa kebolela: ho dula le ho phomola hamonate
ntle le mosebetsi o boima. Ho roba monakedi. Mael. Ha a di hadikela ho di ja: o etsa
ntho tse sa tloaelehang kapa tsa mahlanya. Mael. Motsamai o ja noha: motho ya
leetong ya lapileng o ja eng kapa eng eo a e fuwang kapa eo a kopanang le yona. Ya
lapileng o ja tsohle. Mael. Ho ja tsuo: ho jalletsa motho emong.
Jabela (ja-bel-a) /to clab/ Ho otla ka bohare ba letsoho; ho natha ka mpama.
Jabelaka (ja-be-la-ka) /clab repeatly/ Phetako ya ho jabela.
Jabelana (ja-be-la-na) /clab each other/ Ketsetsano ya ho jabela.
Jabeloa (ja-be-lwa) // Boetsuwa ba ho jabela.
Jabetse (ja-be-tse) // Bokgale ba ho jabela.
Jabetsoe (ja-bets-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho jabela.
Jadile (ja-di-le) // Bokgale ba ho jala.
Jadiloe (ja-di-lwe) // Boetsuwa le bokgale ba ho jala.
Jaha (ja-ha) /speed/ Ho tsamaya ka pele; ho bontsha potlako ka ho tsamaya ka pele.
Jahella (ja-hel-la) /speed after/ Ho tsamaya ka pele ka mora ntho kapa motho.
Jahile (ja-hi-le) // Bokgale ba ho jaha.
Jahisa (ja-hi-sa) /to hurry/ Ketsiso ya ho jaha: ho etsa ntho kapa motho a jahe.
Jahisoa (ja-hi-swa) /sped/ Boetsuwa ba ho jaha. (mm. Jahiswa).
Jaka (ja-ka) /sojourn/ Ho etela sebaka nakoana; ho dula sebakeng nako e nyane.
Jaka (ja-ka) /hire/ Ho lefella chelete bakeng sa bodulo; ho dula sebakeng ka tefo. Ho
ba mojaki. Tlh. Batho ba bangata ba sothofatsa lentsoe la senyesemane, “hire” ba le
bitse “hirile” kapa ho “hira”.
Jakile (ja-ki-le) // Bokgale ba ho jaka.
Jakisa (ja-ki-sa) // Ketsiso ya ho jaka: ho etsa hore ntho kapa motho a jake.
Jakisoa (ja-ki-swa) // Boetsuwa ba ho jaka.
Jakobo (ja-ko-bo) /james/ Buka ya leshome le metso e mmedi (12) ya bibele
testamenteng e ncha. Tem. Ha ho tsebahale hantle hobaneng lebitso lena, “james” le
sothofaditsoe ho “jakobo” ha sothofatso ya lebitso “jacob” le yona e le “jakobo”.
Tebello e ne e le hore sothofatso ya “james” ekaba “jamese”, eseng “jakobo”.
Jala (ja-la) /to plant, germinate/ Ho kenya peo mobung ka sepheo sa hore e etse
sejalo kapa semela; ho lema sejalo ka ho tsetela peo.

172
 173

Jalajala (//) /defame, spread gossip/ Ho bua ka lebitso la motho emong hampe,
hohle hohle; ho tsamaisa le ho hasa leshano.
Jalajetse (ja-la-je-tse) // Bokgale ba ho jalajala.
Jalla (jal-la) // Ketsetso ya ho jala.
Jalleditse (jal-le-di-tse) /cheated/ Bokgale ba ho jalletsa.
Jalleditsoe (jal-le-di-tswe) /cheated/ Boetsuwa le bokgale ba ho jalletsa.
Jalletsa (jal-le-tsa) /to cheat/ Ho qhekanyetsa ka ketso kapa puo.
Jalletse (jal-le-tse) // Ketsetso ya ho jalla: ho jala bakeng sa.
Jalletsoa (jal-lets-wa) /cheated/ Boetsuwa ba ho jalletsa.
Jara (ja-ra) /load over/ Ho beha moroalo lehetleng; ho pepa ntho e boima mahetleng.
Jarela (ja-re-la) // Ketsetso ya ho jara, kapa ho nkela motho emong boima ba hae.
Jarella (ja-rel-la) /persevere/ Ho mamella bohloko kapa boima.
Jarile (ja-ri-le) // Bokgale ba ho jara.
Jariloe (ja-ri-lwe) // Boetsuwa ba ho jara.
Jarisa (ja-ri-sa) // Ketsiso ya ho jara.
Jarisana (ja-ri-sa-na) // Ketsetsano ya ho jara.
Jarolla (ja-rul-la) /off load/ Ketsollo ya ho jara: ho beha moroalo fatshe.
Jarolloa (ja-rul-lwa) // Boetsuwa ba ho jarolla.
Jase (ja-se) // Baki e kgolo; seaparo se seholo se fihlang tlasa magoele. /Bon. dijase/
Jea (je-a) /edible/ Ketsahalo ya ho jeha: e koenyehang, e hlafunehang, e latsoehang.
Jeha (je-ha) /edible, eatable/ Ketsahalo ya ho jeha: e koenyehang, e hlafunehang.
Jehofa (je-haw-fa) /Jehovah/ Lebitso leleng la Modimo, Mmopi wa lefatshe le batho
le tsohle tse hlodiloeng ka bophara ba lefatshe. /bon. 0/.
Jele (ji-le) /ate/ Bokgale ba ho ja. Mael. Naha e jele boya: kotsi di hohle naheng;
botlokotsebe bo tletse kapa bo atile naha yohle. Mael. Metsotso e jele babedi: nako e
ile; nako e tsamaile haholo; nako e se e re sihile haholo
Jeloe (ji-lwe) (jelwe) /eaten/ Boetsuwa le bokgale ba ho ja. (bap. jewe). (mm. jelwe).
Jeme (je-me) /jam/ Mofuta wa sejo sa motsoako wa ditholoana o tsoekere, o
latsoehang hamonate, o matheketheke. /bon. dijeme/.
Jeremane (je-re-ma-ne)/Red-headed Finch/ Mofuta wa Nonyana e fumanoang
Lesotho le dikarolong tse ding tsa Afrika e ka Borwa; e hlooho e kgubedu, mmele o
mosoothoana le matheba a masweu a masiba. /bon. Dijeremane/.

JEREMANE

Jeremia (je-re-mia) /Jeremiah/ Buka ya bibele ya bomashome a mabedi a metso e

meraro (23) testamenteng ya kgale.
Jesa (je-sa) /feed/ Ketsiso ya ho ja: ho etsa hore motho a koenye kapa a hlafune sejo.
Jesa (je-sa) /generous/ E fanang; ya etsang dintho ka bolokolohi, ya seng lekgonatha;
ya fanang ha bobebe. Mohl. Re utloa ba re Motlatsi Mochochoko o wa jesa ka
mmino. Baroetsana ba rata monna ya jesang.
Jesana (je-sa-na) // Ketsetsano ya ho jesa.
Jesu (je-su) /Jesus/ Mora Modimo ya shoetseng baetsadibe safapanong; eo ba
dumelang ho Yena ba tla fumanang bophelo bo sa feleng; eo ho thakgisoa hoa hae ho

173
 174

itshetlehileng leratong la batho bohle. Eo a kgonang ho lopolla bohle bokgobeng ba

sebe, lefu, bokudi le tsohle tse mpe. /bon. Jesu/.
Jethe (jet-he) /exclamation: sudden jumping!/ Lekgotsa le bontshang ho tlola kapa
ho jethema hanghang; lentsoe le bontshang ho tlola moeng.
Jethema (jet-him-a) /jump downward/ Ho tlola kapa ho isa mmele ho tloha hodimo
ho ya tlase ka ho sebedisa maoto; ho qhothoma ka ho tlolela fatshe. (bap. qhothoma).
Jethemela (jet-him-el-a) /jump towards/ Ketsetso ya ho jethema.
Jethemisa (jet-him-is-a) /cause to jump/ Ketsiso ya ho jethema.
Jethoha (jet-hu-ha) /alight, disembark, get off/ Ho theoha ho se kalangoeng; ho
tloha ka hodima se kalletsoeng; ho kalamolla.
Jethohile (jet-hu-hi-le) /disembarked/ Bokgale ba ho jethoha.
Jethoho (jet-hu-haw) /alighting, disembarkment/ Ketso ya ho theoha kapa ho
theoha sepalangoang; mokgoa wa ho tloha ka hodimo ho se kalletsoeng. Kalamollo.
Jewa (je-wa) /eaten/ Boetsuwa ba ho ja. (bap. Kalamollo). (mm. Jeoa). Mael.
Marabe o jewa ke bana: ebang ho na le dijo tse nyane tse setseng lapeng, batsoadi ba
tla di tella bana ba bona ho di arolelana.
Jewe (je-we) /eaten/ Boetsuwa le bokgale ba ho ja. (bap. jelwe).
Jini (ji-ni) /gin/ Mofuta wa joala bo hloekileng ka chebeho, bo bohale haholo.
Joala (jwa-la) (jwala) /alcohol/ Seno se bohale sa tomoso le mmela se noelloang ho
tawa kapa ho ithabisa. Seno se tawang. Seno sa letawa. /bon. majoala/ (mm.
majwala).
Joale (jwa-le) (jwale) /now/ Ka sona sebaka sena; nako yona ena; eseng hosane kapa
maobane; eseng nako e fitileng kapa e tlang; hona tjena. Tem. Basotho ba mabalane
ba rata ho sebedisa lentsoe, “jwanong” bakeng sa “joale” le ha lentsoe la pele e le la
puo ya Setswana. (mm. jwanong).
Joalo (jwa-lo) /like that/ Lesupa le bontshang tsela eo ntho kapa ketso e tlamehang
ho etsahala ka yona; mokgoa wa ho etsa ntho e itseng. (mm. jwalo).
Joalojoalo (jwa-lo-jwa-lo) /so on and so forth, etc, etc/ Ka tsela e tjena le e latelang
e tshoanang le yona; ka mokgoa omong o tshoanang kapa o bapelaneng le o
boleloang. (mm. jwalo jwalo, joalo-joalo).
Joana (jwa-ana) /like this/ Ka tsela e boleloang; ka mokgoa o hlalosoang kapa o
bontshang ketsahalo kapa ketso. (bap. tjena) (mm. jwana).
Joang (jwa-ng) (jwang) /how?/ Lebotsa le batlang ho tseba tsela eo ketso e
etsahalang ka yona; lentsoe le batlang ho tseba kamoo ketsahalo e etsahalang ka teng.
Joang (jwa-ng) (jwang) /grass/ Semela ka kakaretso se sa qolloe ka ho se bitsa ka
lebitso; semela se ka sebedisoang joalo ka sejo sa phoofolo, moriana kapa ho etsa
ntho e itseng. /bon. Majoang/.
Joang-joang (jwa-ng-jwa-ng) /somehow/ Ka tsela e itseng; ka mokgoa o itseng; ka
sebopeho se itseng.
Joaqa (jwa-qa) /exclamation: stick cutting/ Lekgotsa le bontshang modumo wa
thupa e ommeng e kgaoloang kapa e robehang hanghang.
Joaqatsa (jwa-qa-tsa) /to cut a dry stick/ Ho roba thupa e ommeng; ho kgaola lekala
la sefate le ommeng.
Jobo (jaw-baw) /Job/ Buka ya bibele ya leshome le metso e robedi (18) testamenteng
ya kgale, e lateloang ke Buka ya Dipesaleme.
Joele (ju-we-le) /Joel/ Buka ya bibele ya bomashome a mabedi a metso e robong (29)
testamenteng ya kgale e tlang ka mora buka ya Hosea, e lateloe ke Buka ya Amose.

174
 175

Joetsa (jwe-tsa) /tell, relate to/ Ho bolella motho taba; ho hlalosetsa ketsahalo kapa
polelo. Mael. Ho joetsa sefahlamahlo: ho bolella motho taba ka ho mo toba ntle le
tshabo.
Johanne (jaw-han-ne) /John/ Buka ya bone (4) ya bibele testamenteng e ncha.
Johanne 1 (jaw-han-ne) /John 1/ Buka ya bomashome a mabedi le metso e meraro
(23) ya bibele testamenteng e ncha.
Johanne 2 (jaw-han-ne) /John 2/ Buka ya bomashome a mabedi le metso e mene (24)
ya bibele testamenteng e ncha.
Johanne 3 (jaw-han-ne) /John 3/ Buka ya bomashome a mabedi le metso e mehlano
(25) ya bibele testamenteng e ncha.
Joko (jo-ko) /yoke/ Lefatsa le betliloeng hantle ho sebedisoa bakeng sa ho pana
dikgomo ho hula ntho e itseng e boima; lekala la sefate le leholo, le betliloeng, le
bewang molaleng wa diphoofolo tse itseng ka ho di pana bakeng sa ho hula moroalo.
Jonase (jaw-na-si) /Jonah/ Buka ya bibele ya bomashome a mararo a metso e mmedi
(32) testamenteng ya kgale e tlang ka mora Buka ya Obadia.
Jonna (jon-na) /exclamation: poor me! Oh no!/ Lekgotsa le bontshang ho tshosoa
ke ketsahalo e itseng e tshosang; lentsoe le sebedisoang ho bontsha ho tshoha.
Jonna-we (jon-na-we) /exclamation: please, don’t!/ Lekgotsa le sebedisoang ke
motho ya hlokofatsoang ho bontsha hore moetsi a emise ka ketso ya hae.
Jonnanna (jon-nan-na) /exclamation: poor me/ Lekgotsa le bontshang bohloko ka
ho hoeletsa ke moetsuwa. Lentsoe le bontshang khoeletso bakeng sa ho utloa bohloko.
Jonnanna-we (jon-nan-na-we) /exclamation: poor me, please!/ Lekgotsa le
sebedisoang ke motho ya hlokofatsoang ho bontsha hore moetsi a emise ka ketso ya
hae; lentsoe le sebedisoang ho hoeletsa ka baka la bohloko bo utloang ke moetsuwa.
Joo (jo-oo) /exclamation: poor me!/ Lekgotsa le sebedisoang ho bontsha ho makala
kapa ho makalla ketsahalo e itseng; lentsoe le sebedisoang bakeng sa ho tshosoa ke
ketsahalo e itseng. (bap. jonna-we!).
Joshua (jo-shu-a) /Joshua/ Buka ya botshelela (6) ya bibele testamenteng ya kgale e
tlang ka mora Deuteronoma, a lateloe ke buka ya Baahlodi.
Jowe (jo-we!) /exclamation: help me please!/ Lekgotsa le bontshang hore se
etsahalang se a tshosa kapa se bohloko. Lentsoe le sebedisoang ke moetsuwa, a
hoeletsa ho bontsha bohloko kapa letsoalo la ketsahalo e itseng. (bap. jonna, joo).
Jowe (ju-we) /eaten/ Boetsuwa ba ho ja.
Jowe (ju-we) /defeated/ Hoa papadi kapa tlhodisano: ho hloloa ke sehlopa seseng
kapa motho emong.
Juda (ju-ta) /jude/ Buka ya bomashome a mabedi le metso e tsheletseng (26) ya
bibele testamenteng e ncha.

175
 176

Kkk

PALE:
Tlhaku ya leshome le motso o lemong (11) ya puo ya Sesotho. Ke e nngwe ya ditlhaku
tse nang le mantsoe a mangatahadi a puo ya Sesotho. E akga ka mareho, maetsi,
maemedi le mekgabo emeng ya Sesotho. Maetsi a qalang ka tlhaku ena ona a
sebedisa yona tlhaku ena ha eba mareho. Mohlala: kapa=kapo, kena=keno,
kwala=kwalo, kolotisa=kolotiso, kupetsa=kupetso, kalama=kalamo, kopa=kopo, jj.

Tlhokomediso: ka Sesotho sa Lesotho, tlhaku ena e lateloa ke “H” mantsoeng a

mangatanyana jwalo ka: khomo, khaba, khiba, khothatsa, khona, jwalo jwalo. Ha ka
Sesotho sa Afrika Borwa e lateloa ke “G” mantsoeng a mangatanyana jwalo ka:
kgomo, kgaba, kgiba, kgothatsa, kgona, jwalo jwalo. Empa ha ngatanyana moo eleng
setlamo hore e latelloe ke “H” ke ha e reofatsa leetsi/maetsi a qalang ka “H” jwalo
ka: hela=khelo, hiba=khibo, hemesela=khemeselo, hola=kholo, hodisa=khodiso,
hulaka=khulako, jwalo jwalo.

K (khei) /kay/.
Ka (ka) /personal pronoun “I”/ Seemedi se sebedisoang bakeng sa motho a le ka
bonngweng nakong e fetileng. Mohl. Ka tsamaya. Ka bona. Ka nyakalla. (bap. ke).
Ka (ka) /preposition: with/ Lebopi: lentsoe le bopang polelo ka ho hokela lentsoe
qalong ya lona ho fana ka moelelo o phethahetseng kapa o tletseng. Ka molamu ona.
Ka boraro ba lona. Ka matla ohle. Ka boikgantsho.
Ka (ka) (ka mora hore) /preposition: after/ Lebopi le bontshang se etsahalang ha ho
feta ketsahalo e itseng ebile le lateloa ke lentsoe “mora” hangata. Mohl. Ka mora
hore ba tsamaye, ra sala re ithuta hohong ka bona.
Ka (ka) /an adverb following an adjective/ Lethusi le nepahatsang moelelo wa
lekgethi kapa lehlalosi. Mohl. Ka boomo. Ka nnete.
Ka (ka) /with, by/ Mohl. Ke mo otlile ka molamu. Ke sebeditse ka mochini o
moholo. Ke rata ho bua ka puo ya Sesotho.
Ka (ka) /about/ Lebopi le bontshang kamano le seo ho buuwang ka sona. Mohl. O
bua ka eng monna heso? Hobaneng o bua ka Thabo kajeno? Che ke kgotsofetse ha o
mpha tlhaloso ka thuto ena.
Kabasa (ka-ba-sa) /dominate, reign, preside/ Ho laola ka baka la ho tshajoa; ho
laola ka lebaka la bonatla kapa dikgoka; ho ba ka sehlohlolong ka lebaka la boemo
kapa boetapele. (bap. lekabasa).
Kabaso (ka-ba-so) /domination, dominance/ Ketso ya ho kabasa: taolo ka lebaka la
ho tshajoa; ho laola ka lebaka la bonatla kapa dikgoka; boemo ba ho ba ka
sehlohlolong ka baka la boemo kapa boetapele.
Kabela (ka-be-la) /thwack/ Ho natha, shapa kapa ho otla ha bohloko ka thupa e
ommeng; ho natha ka ntho e thata e ommeng.
Kabela-manong (ka-be-la-ma-no-ng) // Seo ka lebaka la tlhaho, seemo kapa
sebopeho sa sona se tlamehang ho lebana le mathata; motho eo ho dumeloang hore o
lokeloa ke mathata. Mael. Ngoana moshanyana ke kabeloa manong: motho e motona
o lokeloa ke ho fuwa mathata ohle le ha ho sa kgonahale.

176
 177

Kabelana (ka-be-la-na) // Ketsetsano ya ho kabela: ho kabela emong mme le yena a

kabele ya mo kabelang.
Kabelano (ka-be-la-naw) /sharing, allotment/ Ketso ya ho abelana: ho arolelana
kapa ho fana ka ho lekana pakeng tsa batho ba fetang bonngwe.
Kabelo (ka-be-law) /allotment, allowance, proportion/ Ketso ya ho aba: boemo ba
ho fa karolo, moputso kapa mpho ka ho lekana; ho arolela ka ho lekana.
Kabelo (ka-be-law) /destiny, fate/ Ketsahalo e tlang ho etsahala ho motho ho ratoa
kapa ho sa ratoe; se etsahalang ntle le boikgethelo; boemo ba ketsahalo ya dintho e sa
reroang ke motho, empa e susumetso ke tlholeho. Mohl. Ebe ke nnete hore lenyalo
ke kabelo? Che, ha ke dumele hore ho sotleha ke kabelo.
Kabeloa (ka-be-lwa) // Boetsuwa ba ho kabela.
Kabetse (ka-be-tse) // Bokgale ba ho kabela.
Kabetsoe (ka-bets-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho kabela.
Kadile (ka-di-le) /measured/ Bokgale ba ho kala.
Kadiloe (ka-di-lwe) /measured/ Boetsuwa le bokgale ba ho kala. (mm. Kadilwe).
Kadima (ka-di-ma) /borrow/ Ho fa ka sepheo sa ho kgutlisetsoa ka mora nakoana;
ho neha motho seo a se hlokang nakoana. Mael. Ho kadima tsebe: ho mamela.
Kadimo (ka-di-maw) /borrowing/ Ketso ya ho kadima: tloaelo ya ho fa ka sepheo sa
ho kgutlisetsoa ka mora nakoana; ho neha motho seo a se hlokang nakoana.
Kabo (ka-baw) /sharing/ Ketso ya ho aba: ho arola ka ho fa emong le emong.
Kae (ka-e) /where/ Lebotsa le batlang ho tseba sebaka seo ho buuwang ka sona;
lentsoe le sebedisoang ho botsa ka ho batla sebaka seo ho buuwang ka sona.
Kaekae (ka-e-ka-e) /somewhere/ Sebaka seo ho buuwang ka sona empa se sa
hlalosoe ka lebitso; sebaka se sa tsejoeng. (bap. Keakea).
Kae-kapa-kae (ka-e-ka-pa-ka-e) /anywhere/ Sebaka seo ho buuwang ka sona empa
ho sa hlalosoe lebitso la sona, se hlalosoang ka ho ba hohle. (bap. hohle).
Kae-le-kae (ka-e-le-ka-e) /everywhere/ Sebaka seo ho buuwang ka sona ka ho supa
bophara ba sona ntle le ho bitsa lebitso la sona. Hohle hohle.
Kafore (ka-fu-re) /kaffir/ Lebitso la thohako le (neng le) sebedisoang bakeng sa
motho e motsho kapa MoAfrika ya dulang Afrika Borwa ke mmuso wa kgethollo
nakong eo. /bon. dikafore/.
Kahare (ka-ha-re) /inside/ E dutseng kapa e behiloeng sebakeng se bohareng ba ntho
e itseng; eo ponahalo ya yona eseng kantle. (bap. bokahare).
Kahisano (ka-hi-sa-naw) /coexistance, neighbourhood/ Ketso ya ho ahisana:
tloaelo ya ho dula mmoho; mokgoa wa ho ba sebakeng seleseng; ho phela kapa ho
phedisana mmoho. (bap. boahisane).
Kaho (ka-haw) /building/ Ketso ya ho aha: ho etsa moaho o phahame; ho etsa hore
ntlo kapa sebaka se be le tshobotsi ka ho aha. (bap. moaho).
Kahodimo (ka-ho-di-mu) /above, on top, at the top/ E ka lehlakoreng le hodimo: e
boemong ba nqa ya bophahamo; e bapelaneng le ka tlase. (bap. Hodimo). Tlh.
Hangata lentsoe lena “kahodimo” le arohangoa ho ya ka tshebediso.
Kahoo (ka-ho-u) /therefore, hence/ Ka lebaka leo; ka tsela eo; ka mokgoa oo.
Kajeno (ka-je-nu) /today/ Letsatsi la hona joale; letsatsi le latelang maobane; nako e
tla latela ya hosane. (bap. kamoso, kasheko). Tlh. lentsoe le nepahetseng ke
“kajeno” hofeta “kasheko” le ha batho babang ba kgetha ho sebedisa “kasheko”.
Kaka (ka-ka) /excret, shit/ Ho ntsha masepa ka sebono; ho nyela. Tlh. Llentsoe le
nepahetseng la Sesotho ke “nyela”. (bap. nyela).
Kakaladitse (ka-ka-la-di-tse) /knocked down/ Bokgale ba ho kakalatsa.
Kakaladitsoe (ka-ka-la-dits-we) /knocked down/ Boetsuwa ba ho kakalatsa.

177
 178

Kakalatsa (ka-ka-la-tsa) /to knock down/ Ho dia fatshe ka ho otla ka setebele kapa
ntho e itseng; ho diela ka ho natha kapa ho mamola.
Kakalatso (ka-ka-la-tso) /knocking down/ Ketso ya ho kakalatsa: ho dia fatshe ka
ho otla ka setebele kapa ntho e itseng; ho diela ka ho natha kapa ho mamola.
Kakalatsoa (ka-ka-la-tswa) /knocked down/ Boetsuwa ba ho kakalatsa.
Kakalla (ka-kal-la) /lie down/ Ho dula fatshe ka mokokotlo; ho paqama ka
mokokotlo kapa ka ho sheba hodimo nakong ya ho robala. (bap. paqama).
Kakalletse (ka-kal-le-tse) // Bokgale ba ho kakalla.
Kakallo (ka-kal-law) /liying down/ Ketso ya ho kakalla: ho paqama ka mokokotlo
fatshe, mmele o shebile hodimo.
Kakalopa (ka-ka-lu-pa) /to wander, meander/ Ho tsamaya ntle le morero kapa
sepheo se sa bonahaleng; ho sollaka ntle le sepheo sa bohlokoa. Ho tsamaya joalo ka
sekakalope. Ho ya koana le koana.
Kakalopo (ka-ka-lu-paw) /wandering/ Ketso ya ho kakalopa kapa ho tsamaya ntle le
morero kapa sepheo sa bohloka. Motsamao le mokgoa wa sekakalope.
Kakana (ka-ka-na) /heavy dagga smoking/ Mokgoa wa ho tsuba matekoane ka ho a
hula fatshe leifong la ona ka lehlakana. /bon. dikakana/.
Kakapa (ka-ka-pa) /macho, machismo/ Motho e motona ya nang le ponahalo ya
ditshika, tshobotsi, mmele le mokgoa wa senna; motho ya nang le boiphihlelo ka ho
etsa ntho kapa ketso e itseng. /bon. Dikakapa/ (bap. kakarapa, mmampodi).
Kakarapa (ka-ka-rap-a) /superstar/ Motho ya tsebahalang lefatshe ka bophara ka
baka la mmino kapa ketso tse itseng tsa ho tuma. /bon. Dikakarapa/ Tem. “Kakapa”
le “kakarapa” ke mantsoe a mabedi a nang le meelelo e fapaneng.
Kakaretso (ka-ka-rets-o) /generalisation, conclusion/ Ketso ya ho akaretsa: ho
kgutsufatsa puo ka botlalo ka ho kenyeletsa ntlha tse itseng; ho qetella puo ka ho e
phethela ka bokgutshoanyane.
Kakasa (ka-ka-sa) /weight lift/ Ho nka ntho e boima; ho phahamisa ntho e boima.
Kakasana (ka-ka-sa-na) /lift each other/ Ketsetsano ya ho kakasa.
Kakasano (ka-ka-sa-naw) // Ketso ya ho kakasana.
Kakasitse (ka-ka-si-tse) // Bokgale ba ho kakasa.
Kakasitsoe (ka-ka-sits-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho kakasa.
Kakaso (ka-ka-saw) /weight lifting/ Ketso ya ho kakasa: ho phahamisa ntho e
boima. Tloaelo ya ho jara meroalo e boima. Mohl. Kakaso e se e le papadi e
tloaelehileng haholo metseng ya ditoropo. Mmele o matla o motle ka lebaka la ho
ikoetlisa ka kakaso.
Kakasoa (ka-ka-swa) // Boetsuwa ba ho kakasa.
Kakata (ka-ka-ta) /to severe, disfigure/ Ho otla ka ho senya tshobotsi; ho shapa ka
ho mamola. Ho mamolaka sefahleho.
Kakatana (ka-ka-ta-na) /severe each other/ Ketsetsano ya ho kakata.
Kakatano (ka-ka-ta-naw) // Ketso ya ho kakatana.
Kakatela (ka-ka-te-la) /cleave firmly/ Ho tshoara ntho tse ngata tse boima ka
letsoho, ka nako e le nngwe; ho tshoara ha boima ka seatla. (bap. kakatlela).
Kakatelo (ka-ka-te-law) // Ketso ya ho kakatela: ho tshoara ntho tse ngata tse boima
ka letsoho, ka nako e le nngwe; ho tshoara ha boima ka seatla. (bap. kakatlelo).
Kakatetse (ka-ka-te-tse) // Bokgale ba ho kakatela: e boemong ba ho tshoara ntho tse
ngata tse boima ka letsoho ka nako e le nngwe; ho tshoara ha boima ka seatla.
Kakatile (ka-ka-ti-le) /disfigured/ Bokgale ba ho kakata.
Kakatiloe (ka-ka-ti-lwe) // Bokgale le boetsuwa ba ho kakata.

178
 179

Kakato (ka-ka-to) /severence, disfiguring/ Ketso ya ho kakata: kotlo ka ho senya

tshobotsi; ho shapa ka ho mamola ditho tsa mmele.
Kakatoa (ka-ka-twa) // Boetsuwa ba ho kakata.
Kakatla (ka-ka-tla) /cleave, clinch/ Ho tshoara ntho ka ho tlapurela ka thata; ho
atlarela ka letsoho ka thata ka ho etsa hore ntho e se chopohe. Tlh. Mantsoe ana a
mabedi, “kakatlela” le ho “kakatela” a na le moelelo o tshoanang. (bap. atlara).
Kakatlela (ka-ka-tle-la) /cleave firmly/ Ketsahalo ya ho kakatla: ho tshoara ntho ka
ho e tlapurela ka thata; ho atlarela ka letsoho ka thata ka ho etsa hore ntho e se
chopohe kapa balehe. (bap. mamarela).
Kakatlelo (ka-ka-tle-law) // Ketso ya ho kakatlela: ho tshoara ntho ka ho e tlapurela
ka thata; ho atlarela ka letsoho ka thata ka ho etsa hore ntho e se chopohe kapa
balehe. (bap. mamarela).
Kakatletsa (ka-ka-tle-tsa) /stamble/ Ho etsa modumo o tshoanang le wa kgoho e
qeta ho behela mahe; ho bua joalo ka ha eka motho o koenya mantsoe; ho thatafalloa
ho bua hantle. (bap. hoeleketsa). Mael. Kgoho e kakatletsang lehe ke la yona: motho
o bontsha seo a se entseng ka dipuo.
Kakatletso (Ka-ka-tle-tso) /stambling/ Ketso ya ho kakatletsa: ho etsa modumo o
tshoanang le wa kgoho e qeta ho behela mahe; ho bua joalo ka ha eka motho o
koenya mantsoe; thatafallo ya ho bua hantle.
Kakela (ka-ke-la) /to shit someone/ Ketsetso ya ho kaka. (bap. nyedisa).
Kakelo (ka-ke-law) /shitting/ Ketso ya ho kakela. (bap. nyediso).
Kaketsa (ka-ke-tsa) // Ho etsa le ho bua dipuo tsa moikaketsi: ho bua seo o sa se
etseng; ho ruta seo o sa se etseng; ho hloka nnete empa o batla ho joetsoa nnete; ho
ba diketso tse hananang le seo o se buang. /bap. ikaketsa, moikaketsi/.
Kaketso (ka-ke-tso) /hypocrisy/ Ketso ya ho ikaketsa kapa ho kaketsa: ho etsa le ho
bua dipuo tsa moikaketsi: ho bua seo o sa se etseng; ho ruta seo o sa se etseng; ho
hloka nnete empa o batla ho joetsoa nnete; ho bua diketso tse hananang le seo o se
buang. /bon. Maikaketso/ (bap. boikaketso, boikaketsi, moikaketsi, ikaketsa).
Kakgeho (ka-kge-haw) /fainting/ Ketso ya ho akgeha: ho lahleheloa ke kutlo ka
baka la ketsahalo e bohloko; ho wela fatshe ke bohloko kapa ketsahalo e itseng.
Kako (ka-kaw) /kissing/ Ketso ya ho aka. Ho thetsana ka puonama; ho thetsana ka
dipounama ho bontsha lerato; ho thetsana ka molomo ho bontsha tumediso; ketso ya
ho aka ka baka la lerato kapa tumediso. Ho suna motho. Ho otla ka sefene. (bap.
meto, tshuno).
Kala (ka-la) /measure/ Ho nka, lekanya kapa ho hlalosa boima kapa bofefo ka ho
beha sekaleng. Ho hlalosa boima kapa bofefo ka sekala.
Kalafo (ka-la-faw) /healing, nursing, treatment/ Ketso ya ho alafa: ho thusa hore
leqeba, bohloko ba mmele kapa bokudi bo itseng bo fele kapa bo fokotsehe.
Kalafong (ka-la-fo-ng) /hospital/ Sebaka se seholo seo bakudi ba okeloang kapa ba
alafafjoang teng. Sebaka sa batho ba kulang kapa ba lemetseng se amohelang batho
ba bangata hofeta. /bon. dikalafong/ (bap. bookelong).
Kalaka (ka-la-ka) // Seka phoshoana e tshoeu ka mmala e sebedisoang bakeng sa ho
hloekisa metsi ka sepheo sa ho bolaya dikokoanahloko.
Kalama (ka-la-ma) /ride on/ Ho ya ka hodimo ho ntho e tsamayang joalo ka
sepalangoang, phoofolo kapa motho. Tlh. Ho “hloella” le ho “kalama” ke mantsoe a
bontshang ho ya ka hodima ho ntho e itseng, empa ntho tseo ho uwang ka hodima
tsoana ha di tshoane. Mohl. O kalama ntho e tsamayang joalo ka pere, koloi, sekepe,
sefofane, jj. O hloella ntho e emeng joalo ka sefate, thaba, selomo, ntlo, letsoapo
kapa thaba. (bap. hloa, hloella).

179
 180

Kalame (ka-la-me) /riding/ E ka hodimo ho ntho e tsamayang joalo ka

sepalangoang, phoofolo kapa motho.
Kalame (ka-la-me) // Bokgale le ketsahalo ya ho kalama.
Kalamisa (ka-la-mi-sa) // Ketsiso ya ho kalama.
Kalamisitse (ka-la-mi-si-tse) // Bokgale ba ho kalama.
Kalamisitsoe (ka-la-mi-si-tswe) // Boetsuwa le bokgale ba ho kalama.
Kalamisoa (ka-la-mi-swa) // Boetsuwa ba ho kalama.
Kalamo (ka-la-maw) /a ride/ Ketso ya ho kalama: boemo ba ho ya ka hodimo ho
ntho e tsamayang joalo ka sepalangoang, phoofolo kapa motho. (bap. hloa, thloello).
Kalamolla (ka-la-mul-la) /alight, disembark/ Ketsollo ya ho kalama: ho theoha ntho
e kalangoeng joalo ka sepalangoang kapa pitsi.
Kalamollo (ka-la-mul-lo) // Ketso ya ho kalamolla: ho theoha ntho e kalangoeng
joalo ka sepalangoang.
Kalamollotse (ka-la-mul-lu-tse) // Bokgale ba ho kalamolla.
Kalana (ka-la-na) /measure each other/ Ketsetsano ya ho kala.
Kalana (ka-la-na) /habitat/ Sebaka kapa ntlo ya nonyana kapa phoofolo; moo
nonyana e ratang ho dula teng nakong tse ngata. Moo ho dulang ntho, haholo
nonyana, nako e ngata. /bon. dikalana/ (bap. ntloana, sentele).
Kaleng (ka-le-ng) /separately/ Ka ho hlahloba, hlalosa lekola kapa ho sheba ka
bonngwe ntle le ho akaretsa bongata. Mohl. O tlameha ho hlalosa lentsoe kaleng.
Kaletse (ka-le-tse) /riding/ E kahodimo ho sepalangoang; e kalameng ntho e
tsamayang kapa e leetong. Bokgale ba ho kalla. (bap. kalame).
Kalla (kal-la) /to stick fight/ Ho loana kapa ho bapala ka melamu.
Kalla (kal-la) /ride on/ Ho ba ka hodima phoofolo, joalo ka pere kapa pokola.
Kallana (kal-la-na) // Ketsetsano ya ho kalla: ho loantshana kapa ho bapala ka
melamu mmoho; ho otlana ka melamu.
Kallano (kal-la-naw) /stick fighting/ Ketso ya ho kallana: ho loantshana kapa ho
bapala ka melamu; kotlano ka melamo.
Kallo (kal-law) /riding on/ Ketso ya ho kalla: ho ba ka hodima phoofolo, joalo ka
pere kapa pokola. Boemo ba ho kalama.
Kalo (ka-law) /measurement/ Ketso ya ho kala: ho nka, lekanya kapa ho hlalosa
boima kapa bofefo ka ho beha sekaleng.
Kama (ka-ma) /comb/ Ho lokisa moriri; ho etsa hore moriri o be motle ka ho o
hlophisa hore o shebahale. (bap. beola, shoashoaila).
Kama (ka-ma) /a comb/ Sesebedisoa se hlophisang le ho lokisa moriri hore o be
motle. /bon.dikama/.
Kamahano (ka-ma-ha-naw) /comparison, analogy/ Ketso ya ho amahana: ho bapisa
ntho tse pedi kapa tse fetang moo ka sepheo sa ho bapisa ho tshoana hoa tsona.
Kamahanyo (ka-ma-han-yaw) /comparison, analogy/ Ketso ya ho amahanya: ho
bapisa ka ho bontsha kamano kapa ho tshoana. /bon. dikamahanyo/.
Kamano (ka-ma-naw) /relationship/ Ketso ya ho amana: ho ba le papelano le; ho ba
seng le; ho ba leloko le. /bon. dikamano/ (bap. leqhama).
Kamele (ka-me-le) /camel/ Phoofolo ya mahoatateng e sebedisoang joalo ka koatola;
pokola ya mahoatata; phoofolo ya leloko la pitsi ya lehoatata. /bon. dikamele/.
Kamisa (ka-mi-sa) /to make comb/ Ketsiso ya ho kama.
Kamo (ka-maw) /combing/ Ketso ya ho kama: tlhopiso ya moriri. (bap. mokamo).
Kamoheleho (ka-mu-he-le-haw) /acceptability, tolarance/ Ketso ya ho amoheleha:
ho amohela kapa ho ananela boemo ba motho le sebopeho sa hae.

180
 181

Kamohelo (ka-mo-he-law) /welcome, reception/ Ketso ya ho amohela: ho dumella

ho fihla hoa motho kapa ntho e itseng. Pontsho ya kananelo.
Kamoho (ka-mu-haw) /dispossesion/ Ketso ya ho amoha: ho nkela kapa ho hapa ka
tsela e mpe; ho hlothola seo motho kapa ntho enang le sona.
Kamolla (ka-mul-la) /un-comb/ Ketsollo ya ho kama: ho etsa hore moriri o senyehe
ka ho o hlotholla kapa ho etsa o bonahale o sa kangoa.
Kamollo (ka-mul-law) /un-combing/ Ketso ya ho kamolla: tshenyo ya moriri o
kangoeng; tlhophollo ya moriri o hlophisitsoeng hantle.
Kamollotse (ka-mul-lu-tse) /uncombed/ Bokgale ba ho kamolla.
Kamollotsoe (ka-mul-lu-tswe) // Boetsuwa le bokgale ba ho kamolla.
Kamoo (ka-mo-u) /more than, by the way that/ Ka hofeta; ka tsela enngwe e
fapaneng le e hlalosoang; ka mokgoa omong. Tlh. Lentsoe lena, “kamoo” le
sebedisoa mmoho le “hofeta” ho fana ka moelelo o utloahalang. Mohl. Se mo
hlahetseng se seholo hofeta kamoo re neng re nahana kateng. Re batlile hofeta
kamoo re neng re tshoanela ho batla. E kgolo hofeta kamoo re nahanang. O motle
hofeta kamoo a boleloang. Kamoo a leng motle kateng ekare ha a e ntloaneng.
Kamoo (ka-mo-u) /that side/ Lesupa le bontshang sebaka seseng seo ho buuwang ka
sona se ka lehlakoreng leleng. Mohl. Ke a tla kamoo ka mokgorong. O rata ho ya
kamoo ho sa dumelloang ka teng. Hobaneng o ya kamoo?
Kamore (ka-mu-re) /room/ Enngwe ya moaho wa ntlo e nang le bodulo bo fapaneng
le emeng; sebaka seseng sa bodulo sa ntlo kapa moaho; karolo ya ntlo eo ho duloang
ho yona e nang le lebitso, tshebediso kapa tlhaloso e sa tshoaneng le tse ding. /bon.
dikamore/ (bap. phaposi).
Kampela (kam-pe-la) /barricade/ Ho etsa hore ntho e potapotoe ke ntho e itseng; ho
dikadika ka ho etsa motero kapa lebota ka sepheo sa ho thibela bokeno.
Kampelo (kam-pe-law) /barricading/ Ketso ya ho kampela: mokgoa wa ho etsa hore
sebaka se potapotoe ke ntho e itseng; ho dikadika ka ho etsa motero kapa lebota ka
sepheo sa ho thibela bokeno.
Kampetse (kam-pe-tsi) /barricaded/ E potapotiloeng ke motero. Bokgale ba ho
kampela. (mm. kampetsoe).
Kampo (kam-paw) /or/ Lentsoe le kopanyang mantsoe kapa dipolelo tse fetang
bonngwe. Tlh. Lentsoe le nepahetseng ke “kapa” le ha batho babang ba sebedisa
lentsoe, “kampo”. (bap. kapa).
Kampo (kam-paw) /camp/ Sebaka seo ho dulang masole kapa batshoaruwa ho sona;
moaho wa sesole kapa batshoaruwa o kampetsoeng.
Kana (ka-na) /undertake, swear/ Ho etsa tshepiso ka botio: ho fana ka mantsoe a
tiisang morero oo ho dumellanoang ka ona. (bap. Ikana).
Kananelo (ka-na-ne-law) /abiding, compliance, acknowledgement/ Ketso ya ho
ananela: Ho amohela sepheto kapa ntlha e hlahisoang kapa e hlahisitsoeng.
Kalangoe (ka-la-ng-we) // Boetsuwa ba ho kalama. (mm. Kalangwe).
Kankere (kan-ke-re) /cancer/ Lefu le hlaselang karolo enngwe ya mmele mme e
ngatafale ho setho se hlasetsoeng ka ho se senya le ho baka seqaqa, seka motopa, le
bohloko bo boholo, mme e ka bolaya ha e sa phekoloe kapa e sa hlokomeloa pejana,
pele e ata. /bon. dikankere/ (bap. mofetshe).
Kanna (kan-na) /it may, it can/ Lentsoe le bontshang ho ka etsahalang neng kapa
neng ho tloha hona joale. Mohl. Ke bona eka a kanna a tsamaya neng kapa neng.
Kannang (kan-na-ng) /that may, that can/ Hoo ho ka etsahalang neng kapa neng ho
tloha hona joale. Mohl. Ha ke batle ho tsamaya le motho ya kannang a mphoqa.

181
 182

Kannete (kan-ni-ti) /realy, truly/ Ka ho bontsha nnete kapa bonnete ba ketsahalo

kapa ketso e itseng; ka tlhokeho ya leshano; ka ho bontsha botio. (bap. Nnete, bosa).
Kannetenete (kan-ni-ti-ni-ti) /verily verily, very true/ Ka ho bontsha nnete kapa
bonnete ba ketsahalo kapa ketso e itseng ka ho toboketsa; ka tlhokeho ya leshano ka
ho phethahala; ka ho bontsha botio ka ho toboketsa.
Kano (ka-naw) /undertaking, vow/ Ketso ya ho netefatsa hore se buuwang ke nnete
feela; tshupo ya boitlamo le nnete. (bap. boitlamo).
Kanono (ka-nu-nu) /canon/ Sebetsa sa kgale se sebedisoang bakeng sa ho ntsha
diqhomane ho ba direng kapa kgahlanong le bona. /bon. dikanono/ (sheb. sebetsa).
Kanthe (kant-he) /actually/ Hantlentle; ka bonnete kapa ntle le leshano. Mohl.
Kanthe wena omang? Ke neke nahana hore Mugabe ke motsoalle wa Letsie kanthe
ha ho joalo. Mosetsana enoa o bohahala a le motshoana ha ale hole kanthe o
mosoeu. Kanthe o tsotsi ya matarapane: ke ne ke sa tsebe!
Kanthenyane (kant-hen-ya-ni) /in actual fact/ Lentsoe le supang bonnete ba taba ka
ho toboketsa. Hantlentle; ka bonnete kapa ntle le leshano. Mohl. Kanthenyane wena
omang? Ke neke nahana hore Mugabe ke motsoalle wa Letsie kanthenyane ha ho
joalo. Mosetsana enoa o bohahala a le motshoana ha ale hole kanthenyane o
mosoeu. Kanthenyane o tsotsi ya matarapane: ke ne ke sa tsebe! Kanthenyane wena
o motho ya joang? (bap. anthenyane).
Kantle (kan-tle) /beside/ Ntle le moo; ka thoko ho moo kapa lebaka le itseng. (bap.
Ntle le) Mohl. Kantle le moo, kea inkgona. O tseba ho itsamaisa kantle le moo.
Kantle (//) /outside/ Sebaka seo se seng kahare; ka thoko le bokahare. (bap. Kahare).
Kantsho (kan-ts-haw) /lactation/ Ketso ya ho antsha: ho fa lesea lebese la letsoele;
ho noesa lekgabunyane kapa ngoana lebese ka ho antsha. (bap. nyantsho).
Kanyo (kan-yaw) /milk sulking/ Ketso ya ho anya: ho noa lebese ke ngoana kapa
phoofolo ka ho momorotsa lebese la letsoele. (bap. nyantsho).
Kaofela (ka-u-fe-la) /all/ Dintho tsohle ho sa kgethoe; batho bohle ho sa kgethoe;
maemo ohle ntle le ho kgetholla; ntho yohle. (bap. tsohle, yohle, bohle, bohle).
Kaofela-fela (ka-u-fe-la-fe-la) /all and all/ Hohle, yohle, bohle le tsohle ntle le ho sia
tse ding. Tsohle ka ho toboketsa.
Kapa (ka-pa) /or/ Lentsoe le kopanyang mantsoe kapa dipolelo tsa serapana tse
fetang bonngwe. Mohl. O tla tsamaya le bona kapa le rona hosane? Che, ke tla
tsamaya le morena hoseng kapa mosadi waka mantsiboya.
Kapa (ka-pa) /chop/ Ho poma ka sepheo sa ho dia; ho poma ka sepheo sa ho etsa
lekumane, karoloana kapa sekoto. Mohl. Ke batla ho kapa patsi ena honajoale.
Kapa (ka-pa) /trussel/ Thupa ya sefate e sebedisoang bakeng sa ho rulela; leballo le
leholo le sebedisoang bakeng sa ho tshihetsa thupa tse nyane tsa ho rulela. /bon.
Dikapa/ (bap. leballo).
Kapantshi (ka-pan-tsi) /African Paradise-Flycatcher/ Mofuta wa Nonyana e
fumanoang haholo mapalapaleng le merung ya Afrika e ka Borwa; e hlooho e ntsho
le setono se seleletsana se se kgunong. /bon. Dikapantshi/. (mm. kapantsi). (sheb.
Ditshoantsho tsa dinonyana).
Kaparelo (ka-pa-re-law) /covering/ Ketso ya ho aparela: ho koahela ka lesela,
pampiri kapa ntho e koahelang.
Kaparelo (ka-pa-re-law) /surrounding, encircle, besiegement/ Mokgoa wa ho
potapota ka mahlakore ohle: ho ba ka nqa tsohle tsa ntho, naha kapa motho ya
bohareng kapa ya hare.

182
 183

Kaparo (ka-pa-raw) /dressing, wearing/ Ketso ya ho apara: mokgoa kapa tsela ya

ho tena diphahlo kapa ho kenya seaparo. Ho iphuthela ka diaparo bakeng sa ho pata
bofeela kapa ho tsola.
Kapele (ka-pi-le) /quick, quickly, fastly, faster/ Ka tsela e bontshang matjato a
maholo; ka tsela e bontshang ho potlaka; ka ho bontsha mafolofolo a ho etsa.
Ka pele (ka-pi-le) /infront, fore/ Ka lehlakoreng leo ho shebanoeng le lona; ka
lehlakoreng leo mmele o tobaneng le lona, ebile le se kamorao. Tem. Ho na le
phapang e kgolohadi pakeng tsa mantsoe, “kapele” le “ka pele”. “kapele” ke lentsoe
leleleng le bontshang potlako ya ho etsa ketso e itseng, ha “ka pele” e le popo ya
mantsoe a bontshang sebaka se latelang kapa seo ho uwang ho sona. Mantsoe,
“kapelanyana” mmoho le “ka pelenyana” le ona a sebedisoa joalo. (bap. pelenyana).
Kapelenyana (ka-pe-lin-ya-na) /quick, quickly, fastly, faster/ Ka tsela e bontshang
matjato a maholo; ka tsela e bontshang ho potlaka; ka ho bontsha mafolofolo a
maholo. (sheb. Ka pele mmoho le kapele bakeng sa tshebediso).
Kapeso (ka-pe-so) /dressing/ Ketso ya ho apesa: tentsho ya seaparo.
Kapi (ka-pi) /baby hat/ Katiba ya ngoana. /bon. dikapi/ (bap. api).
Kapiloe (ka-pi-lwe) // Boetsuwa ba ho kapa.
Kapiwe (ka-pi-we) // Bokgale ba ho kapa. (mm. Kapioe).
Kapjoa (kap-jwa) // Boetsuwa ba ho kapa.
Kapoho (ka-pu-haw) // Ketso ya ho apoha: ho tloha hoa maru.
Kapolelo (ka-pu-le-law) // Ketso ya ho apolela: ho fana ka diaparo.
Kapolo (ka-pu-law) // Ketso ya ho apola: ho ba ntle le diaparo; ho tsola.
Karabelo (ka-ra-be-law) /responsiveness/ Ketso ya ho arabela: ho fetola seo ho
buang ka sona; ho fana ka karabo bakeng sa potso.
Karabiso (ka-ra-bi-saw) /argumentativeness/ Ketso ya ho arabisa: ho etsa kgang
kapa ho ngangisana ka puo; ho fetolana ka mantsoe ka tsela e sa lokang.
Karabo (ka-ra-baw) /answer/ Ketso ya ho araba: ho fetola potso kapa polelo e
batlang ho fetoloa; ho fana ka se batloang ke potso. /bon. dikarabo/.
Karete (ka-re-te) /card/ Enngwe ya dipampitshana, seka lebokese, e sebedisoang ho
bapala le ho etsa ditlhodisano tsa boithabiso. /bon. Dikarete/.
Kariki (ka-ri-ki) /cart/ Sepalangoang sa maiketsetso se huloang ke koatola, mmoulo
kapa pokola. /bon. dikariki/.
Karohano (ka-ru-ha-naw) /separation, division/ Ketso ya ho arohana: boemo ba ho
se be mmoho; ho se dule mmoho; ho se be sebakeng seleseng; ho se dumellane.
Karohanyo (ka-ru-han-yaw) /spliting, disbanding, disunity/ Ketso ya ho arohanya:
ho etsa hore ntho kapa batho ba se be mmoho; ho etsa hore kamano e fele.
Karolelano (ka-ru-le-la-naw) /sharing/ Ketso ya ho arolelana: ho abelana ka ho
lekana; ho fana ka ho lekana.
Karolo (ka-ru-law) /division/ Ketso ya ho arola: Ho etsa hore ntho di fete bonngwe;
ho poma kapa ho seha ka tekanyo kapa dikotoana; ho poma ka ho lekana.
Karolo (ka-ru-law) /part of/ Sekoto sa ntho e itseng; lehlakore la ntho e itseng e sa
tshoaneng le enngwe. /bon. Dikarolo/.
Karoloana (ka-ru-lwa-na) /feature, portion/ Karolo e nyane ya ntho; sekotoana sa
ntho. Se senyane se arotsoeng ho se seholo. Korolo e nyane. /bon. dikaroloana/
Kase (ka-se) /cheese/ Sejo se entsoeng ka ho arohanya diqaqa tsa mafi mme tsa
thatafatsoa ho etsa sejo se sehlana sa lebese. /bon. dikase/.
Kata (ka-ta) /compress/ Ho etsa bothata ka ho hatella fatshe; ho etsa hore fatshe
kapa lebala le tie ka ho hata ka ntho e itseng.
Kata (ka-ta) /guard/ (sheb. Lebela bakeng sa tshebediso).

183
 184

Katakata (ka-ta-ka-ta) /compressing machine/ Mochini o sebedisoang ho kata

fatshe kapa lebala ka ho etsa khatello. /bon. dikatakata/.
Katamelo (ka-ta-me-law) /approaching/ Ketso ya ho atamela: ho tla haufinyane;
boemo bo haufi le; ho ba mabapi le; ho bapelana le; boemo ba ho ba pela motho kapa
ntho e itseng.
Katametso (ka-ta-me-tso) /nearness/ Ketso ya ho atametsa: ho tlisa haufinyane kapa
mabapi le ntho e lehlakoreng le nqa enngwe.
Katametso (ka-ta-me-tso) /affiliation/ Boemo ba ho tlisa haufinyane le; ho ba
mmoho le mokga o itseng; boemo ba ho ba le kamano le. (bap. boikatametso).
Katara (ka-ta-ra) /guiter/ Seletsa sa mmino se entsoeng ka maseka le lekopokopo
seo modumo wa sona o laoloang ka ho tlanya leseka le kgethiloeng. /bon. dikatara/.
Katareng (ka-ta-re-ng) /disco/ Sebaka seo ho tjekoang teng; moo ho fochoseloang
teng. Famong kapa fochong. /bon. Dikatareng/.
Katela (ka-te-la) /prepare/ Ho dula o le malala a laotsoe. Ho ba boemong bo
lokileng bakeng sa eng kapa eng e ka etsahalang; ho ba makgatheng a boitokiso; ho
ba malala a laotsoe. (bap. ikatela).
Katiba (ka-ti-ba) /hat/ Seaparo sa hlooho: se roaloang hloohong bakeng sa ho kgaba
kapa ho itshireletsa. /bon. dikatiba/.

KATIBA/ DIKATIBA

Katiso (ka-ti-so) /accumulation, proliferation/ Ketso ya ho atisa: ho etsa hore ntho

di be ngata; ho ngatafatsa; keketso kapa keketseho ya dintho.
Katleho (ka-tl-haw) /prosperity, succesfulness, success, affluence/ Ketso ya ho
atleha kapa ho phomella: boteng ba leruo kapa ho atleha ketsong e itseng.
Katolla (ka-tul-la) /exhume, dig up/ Ketsollo ya ho kata: ho chekolla se epetsoeng;
ho fatolla ka sepheo sa ho batla ntho e ka tlasa mobu. (bap. epolla). Mael. Mamello
e tsoala katleho: ho tiisetsa mathateng ho a putsa; katleho e fumanoa ke ba nang le
tiisetso bophelong.
Katollo (ka-tul-law) /exhumation/ Ketso ya ho katolla. Ho epolla se epetsoeng.
Katollo (ka-tol-law) /enlargement/ Ketso ya ho atolla: ho etsa hore ntho e be kgolo;
ho hodisa ka ho atolosa.
Katoloso (katu-lu-saw) /expansion/ Ketso ya ho atolosa kapa ho eketsa mathoko,
bophahamo kapa bophara. Ketso ya ho hodisa. Khodiso.
Katse (ka-tse) /cat/ Mofuta wa phoofolo e thapileng ya hae wa lelapa la nkoe kapa
lengau. /bon. dikatse/ Tem. Dilemong tsa pele ho 1800, katse e ne e se phoofolo ya
hae ebile e sa bitsoe ka lebitso leo. E ne e le phoofolo ya naheng e bitsoang “qoabi”
ebile e tsongoa ke batsomi bakeng sa ho jewa joalo ka nama. Ha diruuwa di ntse di
ata, e ile ya thapisoa ho dula le motho kapa ho ruuwa joalo ka seruuwa se fokotsang
ditoeba malapeng. Ha qoabi e tlisoa hae, e ile ya bitsoa “mosia” ho bolelang hore e
“sia” boqoabi ba yona naheng. Qoabi ena e thapisitsoeng ena le ho baleha hae ha e
bolaisoa tlala, mme e boele naheng hape. Ha e boela naheng Basotho ba e bitsa
setsetse: ho bolelang katse e balehileng hae ka mora ho thapisoa. (bap. mosia,
setsetse, qoabi, tlokoa).

184
 185

Katsekatse (//) /kitten/ Ledinyane la katse. Ngoana mosia kapa katse. /bon.
dikatsekatse/ (bap. mosiana).
Ke (ke) /is/ Mohl. Ke motho e moholo. Ke lehlanya la rona. Ke ngoana ngoanana
kapa wa moshanyana.
Ke (//) /I/ Seemedi se sebedisoang bakeng sa motho ka bonngweng nakong ya joale
ka ho hlalosa boemo bofe kapa bofe. Mohl. Ke mmone ebile ke kgotshe ke yena.
Ke (//) /who/ Mohl. Ke mang ya itseng le tsamaye? Ke mang ya reng Sesotho ha se
puo e nonneng haholo ka mantsoe?
Keakea (ki-a-ki-a) /enigma, emotional burden/ Boemo bo hlokang tharollo: bo
sitisang tsoelopele ya maikutlo kapa phethahalo ya se hlokahalang le se
labalabeloang. /bon. Dikeakea/ (bap. mohlolo, dihaeya).
Kebesela (ke-be-se-la) /shaky, unstable/ E hlokang botsitso ba ho ema hantle; e sa
kgoneng ho tsitsa ka boemo kapa moemo; e sa kgoneng ho tshetlela.
Kebeselo (ke-be-se-law) /shakiness/ Ketso ya ho kebesela kapa ho hloka botsitso ba
ho ema hantle; boemo kapa moemo o sa tsitsang.
Kebokebo (ke-baw-ke-baw) // Ketso ya ho ebaeba: ho leketla hoa makala a
ditholoana ka baka la ho beha hoa sefate; ho leketla hoa lekala ka lebaka la boima ba
ditholoana sefateng. Ho imeloa ke peho ya ditholoana tse ngata sefateng.
Kebolela (ke-bu-le-la) (sheb. Ebolela bakang sa tshebediso). Mael. Ho ja
monakaladi wa kebolela: ho dula le ho phomola hamonate ntle le mosebetsi o boima.
Ho roba monakedi.
Kebolo (ke-bu-law) /peeling/ Ketso ya ho ebola kapa ho tlosa lekgapetla: ho ntsha
bokahodimo ba tholoana; ho tlosa se aparetseng bokantle ba tholoana kapa sejalo se
nang le bokantle. (bap qaqapolotso). (mm. Kebolela).
Kedimoloho (ke-di-mu-lu-haw) /yawning/ Ketso ya ho edimoloha kapa ho ahlamisa
molomo ka baka la tlala, mokgathala kapa boroko. Puleho ya molomo e etsahalang
ntle le thato ya monga ona. (bap. edimoloho).
Keiseho (ke-i-se-haw) /outcast/ Ketso ya ho eiseha kapa ho kgesa motho ka baka la
boemo ba hae bo itseng. Boemo ba seeiso kapa motho ya sa ratoeng ka mabaka a
itseng. Ho se ratoe kapa ho se natsoe ka lebaka la boemo bo tlase kapa bo kgesehang
haholo. (bap. seeiso, moeisi).
Keiso (ke-i-so) /outcasting/ Ketso ya ho eisa. Ho se natse ka baka la ho nyatseha; ho
se ratoe ka baka la boemo bo tlase. (bap. seeiso, eisa).
Keke (ke-ke) /never/ Ho tla hloleha ho ba joalo; seo ho buuwang ka sona se tla
hloleha; leletho. (bap. Nkekebe) Mohl. A keke a tsamaya. O keke wa kgetha ho
tsamaya feela tjena ntle le ho sadisa hantle. Ba keke ba utloisisa puo ena ya heso
hobane ha ba ikemisetsa ho mamela.
Kekebe (ke-k-be) /never/ Ho tla hloleha ho ba joalo; seo ho buuwang ka sona se tla
hloleha; leletho. (bap. Nkekebe) Mohl. A kekebe a tsamaya. O kekebe wa kgetha ho
tsamaya feela tjena ntle le ho sadisa hantle. Ba kekebe ba utloisisa puo ena ya heso
hobane ha ba ikemisetsa ho mamela. (bap. nkekebe).
Kekeletso (ke-ke-le-tso) /an increase, increment/ Ketso ya ho atisetsa moputso.

185
 186

Keketeha (ki-ki-te-ha) /giggle/ Ho tsheha haholo; ho qaboleha haholo.

Keketeho (ke-ke-te-haw) /giggling/ Ketso ya ho keketeha. Ho tsheha haholo.
Keketsa (ke-ke-tsa) /acacia dealbata/ Setlama sa naha se hlaha, se fumanoang
naheng ebile se ka sebedisoa joalo ka moriana wa letshollo. /bon. dikeketsa/.
Keketseho (ke-ke-tse-haw) /accumulation/ Ketso ya ho eketseha. Ho ba ngata.
Keketso (ke-ke-tso) /multiplication/ Ketso ya ho eketsa. Ho atisa, ho ba boemong ba
ho ngatafatsoa kapa ngatafala.
Keko (ke-kaw) /betreyal/ Ketso ya ho eka: ho se tshepahale kgahlanong le motho
emong; ho etsetsa emong diketso tse hlokang botshepehi.
Keledi (ke-le-di) /tear/ Metsi a tsoang mahlong ka baka la ho lla kapa ho thaba; seka
metsi se hlahang leihlong, se bodila, se bakong ke ditsheho, sello kapa bokudi ba
mahlo. /bon. Dikeledi/ (bap. monyepetsi).
Keleketla (ke-le-ke-tla) /ooze, emit/ Ho tsoa hoa madi kapa keledi; ho tsoa hoa ntho
e metsi kapa madi mmeleng.
Keleketlo (ke-le-ke-tlo) /oozing, emittance/ Ketso ya ho keleketla: ho tsoa hoa madi
kapa keledi; ho tsoa hoa ntho e metsi kapa madi mmeleng.
Kelello (ke-lel-law) /mind/ Boemo ba boko ba motho bo hlalosang monahano,
mohopolo, mokgoa le diketso tsa hae; karolo ya monahano wa motho e ikarabellang
bakeng sa ho etsa dintho tsohle ka ho fapana le tsa batho babang; karolo e nahanang
ya boko ba motho hofeta ya diphoofolo, kapa eo diphoofolo di e hlokang, e
fapanyang motho ka monahano. /bon. Dikelello/ (bap. Boko).
Kelello (ke-lel-law) /minding/ Ketso ya ho elelloa: ho hlokomela se etsahalang ka ho
nahana, ho bona le ho utloa.
Keletso (ke-le-tso) /an advice, admonition/ Ketso ya ho eletsa kapa ho lokisa; phano
ya mantsoe a ahang kapa a kgalemelang. Lentsoe, ketso kapa polelo e lebisoang ho
motho emong ka sepheo sa ho eletsa kapa ho fana ka maele.
Kelohloko (ke-law-hlaw-kaw) /carefulness, meticulousness/ Ketso ya ho elahloko
kapa ho ba hlokolosi kapa ho ba malala a laotsoe bakeng sa ketsahalo e itseng. Ho
shebisisa se etsahalang; ho ba leihlo le nchocho mabapi le ketsahalo e itseng.
Kemaro (ke-ma-ro) /pregnancy/ Boemo ba ho emara: ho ba le bophelo ka popelong;
boemo ba ho ba le lesea ka hara mmele wa mosadi kapa motho e motshehadi. Boemo
bo lebisang pelehong ya ngoana kapa ledinyane. /bon. dikemaro/ Tlh. Lentsoe,
“boimana” le sebedisoa feela ho batho, ha “kemaro” e sebedisoa ho diphoofolo le
batho ka ho tshoana. (bap. Boimana, bokgachane, mmeleng).
Kemello (ke-mel-law) /torture/ Ketso ya ho emella kapa ho bua mantsoe a utloisang
bohloko ho motho kgafetsa; ketso ya ho etsa diketso tse mpe nako e telele hofihlela
motho kapa ntho e utloa bohloko.
Kemiso (ke-mi-so) /stoppage, cessation, suspension/ Ketso ya ho emisa: ho lesa ho
tsoela pele ka ketso e itseng; ho tlohela ho etsa ntho e itseng; tesello ya ho nka
bohato; thibelo ya ho sebetsa mosebetsing.
Kemo (ke-maw) /standing/ Ketso ya ho ema: ho emisa maoto; ho otlolla maoto.
Kemo (ke-maw) /position, stand/ Ketso ya ho bontsha kamoo motho a nahanang ka
teng; pontsho ya qeto eo motho a e nkileng. (bap. qeto, boemo, ntlha-kemo).
Kena (ke-na) /enter/ Ho tla ka hare ho; ho tsamayela ka hare ho; ho tsamayela moo
ho nang le monyako ka sepheo sa ho tla kahare. Mael. Ho kena ditaba ka sehlotho:
ho ba ditabeng tse sa o ameng ebile o sa mengoa. Mael. Ho kena motsoetseng: ho ba
sebakeng se sa dumelloang.

186
 187

Kena (//) /attend/ Ho ya sekolong bakeng sa ho ithuta. Ho ya moo ho fanoang ka

thupello teng. Mohl. O kena sekolo kae? Ke kena mophatong wa boraro, mane
Hlotse, seterekeng sa Leribe. Ke kena sehlopha sa leshome mane Hlohloloane.
Kenakena (ke-na-ke-na) /interfere/ Ho itshunya ditabeng tseo eseng tsa hao; ho bua
pele emong a qeta ho bua; ho itahlela tabeng tse sa o batleng.
Kenakeno (ke-na-ke-naw) /interference/ Ketso ya ho kenakena: ho itshunya
ditabeng tseo eseng tsa hao; ho bua pele emong a qeta ho bua; ho itahlela tabeng tse
sa o batleng. (bap. Boitshunyatshunyo).
Keneha (ke-ne-ha) /accessible/ Hoa sebaka, monyako, tulo, lehlafi, motero kapa
ntlo: e kgonang ho kenoa; eo ho leng bobebe ho tla kapa ho kena ka hara yona.
Keneiloe (ke-ne-il-we) /gifted female/ Lebitso la motho e motshehadi ya nang le neo
kapa eo eleng neo batsoading ba hae. /bon. bokeneiloe/ (mm. keneilwe).
Kenella (ke-nel-la) /harass/ Ho bua mantsoe le ho etsa diketso tse mpe ho motho; ho
hlekefetsa ka dipuo, diketso le mantsoe. Mohl. Motho a tla kenella ngoana batho.
Kenello (ke-nel-law) /harassment/ Ketso ya ho kenella: tlhekefetso ka mantsoe,
dipuo le diketso tse mpe.
Keneneng (ki-ni-ni-ng) /how long, since when/ Lentsoe le sebedisoang ho batla ho
tseba bolelele ba nako eo ketsahalo e etsahalang ka yona ka ho toboketsa. Mohl.
Keneneng re tsamaya. Keneneng o kgalemeloa ka ntho e le nngwe. (bap. honeneng).
Keneng (ki-ni-ng) /how long? since when?/ / Lebotsa kapa lebotsi le sebedisoang ho
batla ho tseba bolelele ba nako eo ketsahalo e etsahalang ka yona. (bap. Honeng).
Keng (ke-ng) /what?/ Lebotsa le batlang ho tseba se etsahalang; lentsoe le
sebedisoang ke mmuwi ka sepheo sa ho batla ho tseba ka ho botsa se etsahalang.
Keno (ke-naw) /entrance/ Ketso ya ho kena monyako kapa ho tla ka hare; ho
tsamayela nqa ya lehlafi; ketso ya hofeta lehlafing. (bap. bokeno).
Kento (ken-taw) /immunization/ Ketso ya ho enta: ho hlaba ka nale enang le
moriana bakeng sa ho thibela boloetse kapa lefu le itseng.
Kenya (ken-ya) /put or place inside/ Ho beha kahare; ho tlisa kahare.
Kenyeletsa (ken-ye-le-tsa) /add, insert/ Ho beha kahare ho ntho e itseng e seng e le
teng; ho eketsa ka ho kenya hohong.
Kenyeletso (ken-ye-le-tso) /an insert, addition, insertion/ Ketso ya ho kenyeletsa:
ho beha kahare ho ntho e itseng e seng e le teng; ho eketsa ka ho kenya hohong.
Kenyeletso (ken-ye-le-tso) /addendum/ Se atisoang ho lengolo la phatlalatso; se
kengoang ho molao kapa molawana ka sepheo sa ho lokisa; katiso ya molao wa
phatlalatso ka ho kenya mantsoe amang. /bon. Dikenyeletso/ (bap. phetisetso).
Kenyo (ken-yaw) /insertion/ Ketso ya ho kenya kapa ho beha kahare. (bap. nokelo).
Keowe (ke-u-we) (Keooe) /Eurasian Curlew/ Mofuta wa Nonyana e bothokoa bo
bosootho le mokokotlo o mosweu; e mokobolo o molelelehadi; e maoto a malelele
hofeta setono. /bon. Dikeowe/.

KEOWE (KEOOE)

Kepa (ke-pa) /chisel/ Tshepe e thata e ka sebedisoang ho petsola lejoe, patsi kapa
ntho e thata. /bon. dikepa/ (bap. chesele).
Kepo (ke-paw) /digging/ Ketso ya ho epa: ho cheka sekoti; ho etsa mokoti.

187
 188

Kepollo (ke-pul-law) /exhumation/ Ketso ya ho epolla: ho cheka mobu ka ho ntsha

se epetsoeng kapa se patiloeng tlasa ona. /bon. Diepollo/.
Kera (ke-ra) /mow, cut/ Ho poma mohloa ka sekere; ho faola semela ka sekere.
Kereke (ki-re-ke) /church/ Moaho wa badumedi. Ntlo ya thapelo. Sebaka sa thapelo,
moo ho rapelloang le ho rorisa Modimo teng. Ntlo kapa moaho wa phutheho ya
sedumedi le badumedi. /bon. dikereke/.
Kero (ke-raw) /mowing, cutting, pruning/ Ketso ya ho kera: ho poma mohloa ka
sekere; ho faola semela ka sekere kapa mochini o etsang joalo.
Kepese (ke-pi-si) /cap/ Katiba eo bokapele ba yona boleng bolelele. /bon. dikepese/
Kerese (ke-re-se) /candle/ Lebone le entsoeng ka sehlahisoa sa mofuta wa mafura a
hotelang ho kenyeletsoa le kgoele e bonisang. /bon. dikerese/.
Keresemese (ke-re-si-me-se) /christmas/ Letsatsi la bomashome a mabedi a metso e
mehlano (25) la kgoedi ya Tshitoe leo bakreste babang ba dumelang hore Morena
Jesu o hlahile ka lona. Tem. Ha ho moo Bibele e bontshang hore morena Jesu o
hlahile ka tsatsi leo.
Keta (ke-ta) // Ho bapala ka diketo; ho raha bolo ka ho bontsha boqhetseke.
Ketafala (ke-ta-fa-la) /to become very thin/ Ho ba mosesane haholo ka lebaka la ho
hloka se jewang kapa ho nahana haholo.
Ketafalo (ke-ta-fa-lo) /melancholia/ Lefu le etsang hore mokudi e be moketa: a ote
haholo; bokudi bo bakoang ke ho nahana haholo hofihlla mokudi a ota hofeta
tekanyo. Boemo ba ho ba moketa. /bon. 0/.
Ketafetse (ke-ta-fe-tse) /bony, skeletal, underweight/ E kapa ya moketa haholo; e
kapa ya otileng hofeta tekanyo.
Ketane (ke-ta-ni) /chain/ Thapo ya tshepe e sebedisoang ho tlama kapa ho hula ntho
tse boima haholo; sesebedisoa sa tshepe se tlamang kapa se sebedisoang ho holea le
ho hula ka ho hokela nthong enngwe. /bon. diketane/.
Ketapele (ke-ta-pe-le) /lead, leadership/ Ntlha ya pele papading kapa tlhodisanong
eo eleng yona e bakang sehlopha kapa motho hore a etelle pele. Ntho kapa motho ya
etellang pele; boemo ba ho ba moetapele kapa ho bontsha tsela; pontsho ya ho ba ka
pele ha ho etsa ntho tse bontshang boetapele.
Ketapele (//) /foreword/ Serapana sa buka se hlalosang dintlha tsohle tsa buka;
selelekela sa mongodi wa buka.
Keteka (ki-ti-ka) /celebrate/ Ho etsa mokete, haholo wa ho ithabisa, ka letsatsi la
tsoalo, boipuso kapa ketsahalo e itseng.
Ketekela (ke-te-ke-la) /celebrate for/ Ketsetso ya ho keteka: ho keteka bakeng sa.
Ketekelo (ke-te-ke-law) /celebration/ Ketso ya ho ketekela. Mokete wa.
Keteko (ke-te-kaw) /celebration, ceremony/ Ketso ya ho keteka: ho etsa mokete ka
ho nyanyaka le ho ithabisa bakeng sa ketsahalo e itseng. (bap. Mokete, lelomolo).
Ketello (ke-tel-law) /leadership/ Ketso ya ho etella: pontsho ya boetapele; mosebetsi
wa moetapele.
Ketello (ke-tel-law) /precedence/ Ketso ya ho etella: ho ba ka pele kapa wa pele ho
etsa ketso e itseng; ho ba boemong ba ho ba pulamadiboho ya mokgoa o itseng; ho ba
moetapela wa boemo bo etsoang.
Ketla (ke-tla) /to relax, have leisure/ Ho phomola kapa dula ntle le mosebetsi kapa
ho sebetsa. Ho se hule ka thata. (bap. iketla, boiketlo).
Ketle (ke-tle) // Mofuta wa sefi se bolayang phofu ya sona ka ho otla kapa ho pola ka
tshepe ho tsoa hodimo ha se chehiloe. /bon. Diketle/ (bap. kupu).
Ketlele (ki-tli-li) /kettle/ Mofuta wa setshelo sa tshepe se sebedisoang ho futhumatsa
metsi bakeng sa ho etsa tee kapa kofi. /bon. Diketlele/.

188
 189

Ketlo (ke-tlaw) /leisure, relaxation/ Ketso ya ho ketla kapa ho phomola. Boemo ba

ho ithabisa ka mora mosebetsi. (bap. boiketlo) (mm. Iketla, boiketlo, iketle, iketlile)
Keto (ke-taw) // Ketso ya ho keta: ho bapala ka diketo; ho raha bolo ka ho bontsha
boqhetseke.
Keto (ke-taw) /playing stone/ Lejoe le sebedisoang papading ya diketo; lejoana le
boreledi le sebedisoang ho bapala diketo. /bon. diketo/.
Ketola (ke-tu-la) /overthrow, dethrone, oust, downfall/ Ho diya mmuso ka
dikgoka; ho tlosa motho wa maemo a hodimo, joalo ka morena, setulong. Ho wa hoa
mmuso, morena, moetapele kapa naha le boruwi ba yona. (bap. phetola).
Ketolo (ke-tu-law) /dethronement, ousting, coup detat/ Ketso ya ho ketola: ho diya
mmuso ka dikgoka; ho tlosa motho wa maemo a hodimo, joalo ka morena, setulong.
Ho wa hoa mmuso, morena, moetapele kapa naha le boruwi ba yona. /bon. 0/.
Ketotse (ke-tu-tsi) /overthrown/ Bokgale ba ho ketola.
Ketotsoe (ke-tu-tswe) /overthrown/ Boetsuwa le bokgale ba ho ketola.
Ketsahalo (ke-tsa-ha-law) /adjective verb/ Leetsi le hlalosang polelo kapa boemo ba
taba ntle le ho sebedisa lehlalosi la tlhaho (normal adjective). Mohl. bonahala,
shebahala, etsahala, utloahala, nyatseha, ngoleha, rateha, jj. (bap. lekgethi).
Ketsahalo (ke-tsa-ha-law) /event, situation/ Ketso ya ho etsahala: ho hlaha hoa
boemo bo hohelang mahlo; ho hlaha hoa ketso e sa lebelloang kapa e lebelletsoeng;
boemo ba se nkang sebaka kapa se tsoelang pele.
Ketsahalo (ke-tsa-ha-law) /scene, scenerio, episode/ Boemo ba se etsahalang, se
shebiloeng kapa se mametsoeng.
Ketsahalo (//) /action/ Ketso eo hangata e etsahalang ntle le tshutsumetso ya boemo
ba moetsuwa. Ketso e etsahalang ka boyona ntle le moetsuwa. /bon. diketsahalo/.
Ketsahatso (ke-tsa-hats-aw) /implementation, fulfilment/ Ketso ya ho etsahatsa
kapa ho etsa hore ntho e etsahale; boemo ba ho bontsha tema kapa ho phethahatsa.
Ketsahatso (ke-tsa-hats-aw) /animation/ Mokgoa wa ho kenya tsitsinyeho ho ntho e
bonahalang e sa tsitsinyehe; ketso ya ho etsa hore ntho e etse ketso.
Ketseletso (ke-tse-le-tso /accusation/ Ketso ya ho etseletsa kapa ho buela motho
emong leshano. Puo e hlokang nnete kapa bonnete. Maka a tletseng kapa a nonneng.
Ketsetsano (ke-tse-tsa-naw) /reciprocal verb/ Ketso e bontshang hore se etsahalang
se pakeng tsa moetsi le moetsuwa. Pontsho kapa sesupo sa hore moetsi o etsa ketso
ho moetsuwa, mme moetsuwa le yena o e etsa ho moetsi. Mohl. Hatana, chakelana,
otlana, shebana, utloana, ngangisana, mathisana, jj. (bap. leetsane).
Ketsetso (ke-tse-tso) // Ketso e bontshang hore moetsi wa ketso o etsa se itseng ho
moetsuwa. Ketso e bontshang hore motho o thusa e mong ka ho mo etsetsa ntho e
itseng. Mohl. hatela, chakisa, otlela, shebela, utloisa, nepisa jj. (bap. leetsetso).
Ketsisiso (ke-tsi-si-so) /repetitive verb/ Ketso e bontshang hore se etsoang se etsoa
hangata ho fihlela boemo bo batloang bo fihlelloa, kapa ho toboketsa le ho hlakisa
ntlha kapa sepheo sa moetsi. Mohl. Hatikela, otlisisa, shebisisa, utloisisa, nepisisa, jj.
Ketsiso (ke-tsi-saw) /causative verb/ Ketso e bontshang hore moetsi o baka hore
ntho e etsahale ho motho kapa ntho e itseng. Ketso ya ho etsisa kapa ho baka hore
motho kapa ntho e etse ketso e itseng. Pako ya ketso kapa ketsahalo. Mohl. Hatisa,
chakisa, otlisa, shebisa, utloela, nepela, tlontlolla, jj. (bap. phetako, leetsisi).
Ketso (ke-tso) /act of/ Tlhaloso ya lereo kapa lebitso lefe kapa lefe ha eba leetsi
(verb). Lentsoe le bontshang kapa hlalosang lereo kapa lebitso ka ho bontsha leetsi la
semelo kapa la tlhaho. Mohl. Khato: ketso ya ho hata; chakelano: ketso ya ho
chakelana; kotlano: ketso ya ho otlana; chebano: ketso ya ho shebana; kutlisiso: ketso
ya ho utloisisa, jj. /bon. diketso/.

189
 190

Ketsollo (kets-ul-law) /undo, undo verb, opposite/ Ketso e bontshang hore boemo
ba ketsahalo e itseng bo a fetoloa hore bo fapane le ba pele. Ketso ya ho etsolla se
entsoeng kapa se etsahalang. Mohl. Hata=hatoha, haka=hakolla, koba=kobolla, jj.
Kga (kga) /to scoop, pluck/ Ho nka ka sekgello: ho nka metsi ka setshelo ho tloha
setshelong seseng; ho nka metsi ho tloha sedibeng kapa nokeng ho a tshela ka
nkgong kapa setshelong.
Kgaba (kga-ba) /decorative, decorate/ Ho ba ntle kapa motle ka ho kenya
mokgabiso; ho ntlefatsa sebopeho kapa tshobotsi ka ho kgabisa.
Kgaba (//) /table spoon/ Sesebedisoa se sebedisoang ho thusa ho ngoatha, fuduha le
ho ja dijo. /bon. dikgaba/.
Kgabana (kga-ba-na) /teaspoon/ Sesebedisoa se senyane se sebedisoang ho ngoatha,
fuduha le ho ja dijo. /bon. dikgabana/.
Kgabane (kga-ba-ni) /gentleman/ Motho wa metsamao e metle ya iphotlileng;
motho wa boitshaoro bo lokileng. /bon. Makgabane/ Tem. Bongata ba lebitso lena,
“kgabane” ha se “dikgabane” empa ke “makgabane”.
Kgabareng (kga-ba-re-ng) /eventually/ Qetellong ya ketsahalo kapa puo; phellong
kapa pheletsong ya ketsahalo kapa ketso e itseng. (bap. nengneng, sethathong).
Kgabedisa (kga-be-di-sa) /cut/ Ketsisiso ya ho kgabela: ho kgabela hantle.
Kgabela (kga-be-la) /cut, chop/ Ho poma moroho hore o be dikotoana; ho habela
semela se jewang hore se kgone ho phehoa kapa ho jewa. (bap. habela).
Kgabella (kga-bel-la) // Ho kgabela mmoho le; ketsetso ya ho kgabela.
Kgabetla (kga-be-tla) /whack, wallop/ Ho otla ka letsoho kapa ntho e itseng ha
bohloko hampe; ho nathaka le ho shapaka.
Kgabetlo (kga-be-tlaw) /whacking, walloping/ Ketso ya ho kgapetla: kotlo e
bohloko ka letsoho kapa ntho e itseng hampe haholo.
Kgabetse (kga-be-tse) /cut/ Bokgale ba ho kgabela. (bap. pomme).
Kgabetsoe (kga-be-tswe) /cut/ Boetsuwa le bokgale ba ho habela.
Kgabisa (kga-bi-sa) /decorate/ Ho ntlefatsa ka ho kenya mokgabo; ho etsa hore ntho
e be ntle ka ho kenyeletsa mokgabo. (bap. kgaba).
Kgabiso (kga-bi-saw) /decoration/ Ketso ya ho kgabisa: ho ntlefatsa ka ho kenya
mokgabo; ho etsa hore ntho e be ntle ka ho kenyeletsa mokgabo. (bap. mokgabiso).
Kgabo (kga-baw) /embellishment, ornamentation/ Ketso ya ho kgaba: ho ba ntle
kapa motle ka ho kenya mokgabiso; ho ntlefatsa ka sebopeho kapa tshobotsi ka ho
kgabisa. (bap. Mokgabo).
Kgabo (kga-bo) /ape/ Mofuta wa tshoene seka motho, e matsoho a malelele, le
sefuba se sephara. /bon. dikgabo/.
Kgabola (kga-bu-la) /mangle/ Ho tsenkolla ka meno ke phoofolo e hlaha kapa e
kgolo; ho senya tshobotsi kapa setho sa mmele ka ho ranthanya. (bap. mokgabodi).
Kgabolo (kga-bu-law) /mangling/ Ketso ya ho kgabola: ho tsenkolla ka meno ke
phoofolo e hlaha kapa e kgolo; ho senya tshobotsi kapa setho sa mmele ka ho
ranthanya. (bap. habola, khabolo).
Kgabutla (kga-bu-tla) // Ho hata lekgaba la poone kapa la dijalo ha bohlasoa; ho
hela hampe, ka tsela e hlokang kelo hloko.
Kgabutlo (kga-bu-tlo) // Ketso ya ho kgabutla: ho hata lekgaba la poone kapa la
dijalo ha bohlasoa; ho hela hampe, ka tsela e hlokang kelo hloko.
Kgadi (kga-di) // Ho kgadisetsa motho emong ka ho bontsha seo moetsi a nang le
sona; ho bontsha sejo kapa ntho e itseng ka ho qholotsa kapa ho phoqa. Tlh. Lentsoe
lena, “kgadi” le sebedisoa joalo ka lekgotsa moelelong o hlalositsoeng. (sheb.
kgadikgadi bakeng sa tshebediso).

190
 191

Kgadikana (kga-di-ka-na) /fried fat/ Mafura a hadikeloeng; mafura a besitsoeng

mme a omella ho sebedisoa joalo ka sejo. /bon. Dikgadikana/.
Kgadikgadi (//) /exclamation: look what I have!/ Lekgotsha le bontshang hore
moetsi o kgadisa moetsuwa ka seo a nang le sona, haholo sejo. (bap. Kgadi).
Kgadisa (kga-di-sa) /entice, tantalize/ Ho etsa hore ntho kapa motho a lakatse ka ho
mmontsha ntho e itseng, haholo sejo. Ho hohela ka sejo kapa ketso e itseng; ho leka
kapa ho etsa hore motho a batle ho etsa ketso e itseng.
Kgadiso (kga-di-saw) /tantalization, enticement/ Ketso ya ho kgadisa: ho etsa hore
ntho kapa motho a lakatse ka ho mmontsha ntho e itseng, haholo sejo. Ho hohela ka
sejo kapa ketso e itseng; ho leka kapa ho etsa hore motho a batle ho etsa ketso e
itseng ka ho mmontsha se kgahlehang.
Kgaebane (kga-eba-ni) /hat/ Se roaloang hloohong joalo ka katiba. Seaparo sa
hlooho se setle haholo. /bon. dikgaebane/. Mael. Ho rolela kgaebane: ho bontsha
tlhompho ho motho ya entseng ntho e ntle haholo. Ho rolela motho katiba bakeng sa
ketso e ntle eo a e entseng; ho fana ka tlotla bakeng sa tlholo. Seo motho a se
fumanang bakeng sa ho hlompjoa le boemo ba hae ba tlholo.
Kgafa (kga-fa) /to pay/ Ho lefa; ho fana ka chelete bakeng sa ho reka.
Kgafetsa (kga-fe-tsa) /often, everytime, each time/ Ka nako tsohle; nako le nako; e
etsahalang ka mora nako e kgutshoanyane kapa nako le nako. (bap. sewelo). Tem.
Lentsoe lena “kgafetsa” le na le ho sebedisoa le iphetha nako e ngata ho toboketsa se
boleloang joalo ka: “kgafetsakgafetsa”. (mm. Kgafetsa-kgafetsa).
Kgafisa (kga-fi-sa) /to tax/ Ketsiso ya ho kgafa; ho lefisa kapa ho etsa hore motho a
ntshe chelete bakeng sa lekgetho kapa ntho e rekiloeng.
Kgafiso (kga-fis-aw) /taxation/ Ketso ya ho lefisa lekgetho: tefo ya karoloana ya
chelete e lefjoang mmusong. (bap. kgafo).
Kgafo (kga-fu) /tax/ Karolo ya chelete ya moputso e fuwang mmuso ke motho ya
sebetsang; chelete e sebedisoang ho lefa mmuso. /bon. Dikgafo/
Kgafola (kga-fu-la) (khafola) /eject/ Ho tshoela ka baka la khulo ya moya e bakoang
ke ho kgohlela.
Kgafolo (kga-fu-law) (khafolo) /ejection/ Ketso ya ho kgafola: ho tshoela ka baka la
khulo ya moya e bakoang ke ho kgohlela.
Kgahla (kga-hla) /attract, content/ Ho hohela ka botle, chebahalo e ntle kapa
diketso tse ratehang. (mm. Kgahlang, kgahlisa, kgahlisoa, kgahlile, kgahliloe).
Kgahla (kga-hla) (Khahla) /gladiolus/ Mofuta wa semela se behang dithunthuru tse
kgubetsoana le mahaba a matenya a matalana; se sebedisoang haholo joalo ka
mokgabiso wa diotloana kapa dirapana. /bon. Dikgahla/.
Kgahlakgahla (kga-hla-kga-hla) /abundance, abundant/ E ngata haholo; e tletseng
haholo ha e fanoa; e phophomang. (bap. Moqeqeko, kgaphukgaphu).
Kgahlameditse (kga-hla-me-di-tse) /met half way/ Bokgale ba ho kgahlametsa.
Kgahlameditsoe (kga-hla-me-di-tswe) // Boetsuwa le bokgale ba ho kgahlametsa.
Kgahlamela (kga-hla-me-la) /have an effect on/ Ho ba le tshutshumetso ho; ho baka
hore phetoho e itseng e ame boemo.
Kgahlamelo (kga-hla-melaw) /repercussion, blacklash/ Se bakang phetoho ya
boemo: se bontshang ditlamorao tse itseng (tse mpe kapa tse ntle).
Kgahlametsa (kga-hla-me-tsa) /meet half way/ Ho atamela pela motho kapa ntho e
tlang; ho ya nqa ya motho ya tlang. Ho ya kopana le motho ya tlang empa a so fihle
moo a tlang teng Tem. Mantsoe, “kgahlametsa” mmoho le “hlakametsa” a na le
meelelo e tshoanang le ha lentsoe la bobedi le utloahala joalo ka la puo ya Sekone
hofeta Sesotho. (bap. hlakametsa).

191
 192

Kgahlametse (kga-hla-me-tse) // Bokgale ba ho kgahlamela.

Kgahlametso (kga-hla-mets-o) /meeting half way/ Ketso ya ho kgahlametsa: tloaelo
ya ho ya kopana le motho ya tlang empa a so fihle moo a tlang teng.
Kgahlametsoa (kga-hla-me-tswa) /met half way/ Boetsuwa ba ho kgahlametsa.
Kgahlana (kga-hla-na) /come accross/ Ho kopana tseleng ka tshohanyetso kapa ka
kotsi: ho kopana ntle le ho rera. (bap. kopana).
Kgahlana (kga-hla-na) /attract each other/ Ketsetsano ya ho kgahla.
Kgahlano (kga-hla-naw) /attraction/ Ketso ya ho kgahlana: ho ratana hoa batho ba
babedi; ho utloisisana ka tsa lerato.
Kgahlano (kga-hla-naw) /meeting, coming accross/ Seboka sa batho ba bangata;
kopano ya batho sebakeng se itseng. Boemo ba ho kopana tseleng ka tshohanyetso
kapa ka kotsi: ho kopana ntle le ho rera.
Kgahlanong (kga-hla-nu-ng) /against/ Se, ho, ya, ba sa dumellaneng le ketso kapa
ketsahalo e itseng; boemo ba ho se dumellane le ketso e itseng.
Kgahleha (kga-hle-ha) /lovely/ Ketsahalo ya ho kgahla: ho hohela ka botle,
chebahalo e ntle kapa diketso tse ratehang.
Kgahleho (kga-hle-haw) /loveliness/ Ketso ya ho kgahleha: boemo ba ho hohela ka
botle, chebahalo e ntle kapa diketso tse ratehang.
Kgahlela (kga-hle-la) /bang, bash, bump, slam/ Ho otlanya lehlafi ha bohloko; ho
batanya monyako hampe ha o koaloa. (bap. otlanya).
Kgahleledi (kga-hle-le-di) /clay balls game/ Letsopa le entsoeng pitikoe, la omisoa
ka mora ho kengoa thutsoana, mme ho bapaloa ka lona ka ho le potapotisa hodima
letlapa kapa sebakeng se thatafetseng. Papadi ya dipitikoe tsa matsopa a omisitsoeng
kapa a thatafetseng. /bon. dikgahleledi/.
Kgahlelo (kga-hle-law) /bang, banging, slamming/ Ketso ya ho kgahlela: mokgoa
wa ho otlanya lehlafi ha bohloko; ho batanya monyako hampe ha o koaloa.
Kgahlile (kga-hli-le) /attracted/ Bokgale ba ho kgahla.
Kgahliloe (kga-hli-lwe) /attracted/ Boetsuwa le bokgale ba ho kgahla.
Kgahlisa (kga-hli-sa) /gratify/ Ketsiso ya ho kgahla: ho etsa hore motho a kgotsofale
ka ho etsa ketso e ntle. (bap. kgotsofatsa).
Kgahlisitse (kga-hli-si-tse) /gratified/ Bokgale ba ho kgahlisa.
Kgahlisitsoe (kga-hli-si-tswe) // Boetsuwa le bokgale ba ho kgahlisa.
Kgahliso (kga-hli-so) /gratification/ Ketso ya ho kgahlisa: mokgoa wa ho etsa hore
motho a kgotsofale ka ho etsa ketso e ntle. Ponahatso ya ketso e ntle ka sepheo sa ho
kgotsofatsa. Boemo ba ho baka ho ratoa.
Kgahlisoa (kga-hli-swa) /gratified/ Boetsuwa ba ho kgahla.
Kgahlo (kga-hlaw) /attraction, attractiveness/ Ketso ya ho kgahla: ho hohela ka
botle, chebahalo e ntle kapa diketso tse ratehang.
Kgahloa (kga-hlwa) /attracted/ Boetsuwa ba ho kgahloa.
Kgaitsedi (kga-its-e-di) /sister/ Ngoaneso e motshehadi. Motho e motshehadi eo
mmae le ntatae eleng batsoadi baka. Ngoababo moshenyana e motshehadi. Ngoanana
ya moholo kapa ya monyane ho nna eo re amanang ka batsoadi le yena. /bon.
bokgaitsedi/ Tem. Bongata ba batho ba Basotho ba sebedisa lentsoe, “ausi” le ha le
utloahala joalo ka lebitso la Afrikaans, “ousie” le ha ho sena bonnete ba hore ebe ke
lentsoe la tlholeho la puo eo hobane ba sebedisa lentsoe, “suster” bakeng sa
kgaitsedi. (bap. ausi, abuti/.
Kgajoane (kga-jwa-ne) /Steppe Buzzard, jackal buzzard/ Mofuta wa Nonyana ya
lelapa la phakoe; e jang nama; e mokokotlo kapa bokahodimo bo botsho le bokatlase
bo bosweu; e mapheo a matla le setono se sekgunong; e fumanoang haholo dilomong

192
 193

tsa dithaba le matsoapo a malelele. /bon. Dikgajoane/. (mm. Khajoane). (bap.

Kgatajoe).

KGAJOANE (KHAJOANE)

Kgaka (kga-ka) /guinea fowl/ Mofuta wa nonyana e tsamayang ka ho thoena, e

kopantseng mebala e mesoeu le e metsho. /bon. dikgaka/ (mm. khaka).
Kgakantsha (kga-ka-nts-ha) /masquerade/ Ketsiso ya ho kgakanya: ho baka boemo
boo eseng bona; ho iketsa ntho eo eseng yona; ho baka maikutlo kapa mokgoa o
fapaneng le oo eleng ona. (bap. ikgakantsha).
Kgakantsho (kga-kants-haw) /masquerading/ Ketso ya ho kgakanya: pako ya
boemo boo eseng bona; ho iketsa ntho eo eseng yona; ho baka maikutlo kapa mokgoa
o fapaneng le oo eleng ona. (bap. boikgakantsho).
Kgakanya (kga-kan-ya) /to disguise/ Ho etsa eka ho ka tsela e itseng ho se joalo; ho
iketsa seo o seng sona. Ho iphapanya. Ho etsa eka motho ha a utloe letho, empa a
utloa ka botlalo.
Kgakanyo (kga-kan-yaw) /disguise/ Ketso ya ho kgakanya: ho etsa eka ho ka tsela e
itseng ho se joalo; ho iketsa seo o seng sona. Ho iphapanya. Ho etsa eka motho ha a
utloe letho, empa a utloa ka botlalo.
Kgakeditse (kga-ke-di-tse) /acceded/ Bokgale ba ho kgaketsa.
Kgakeletsa (kga-ke-le-tsa) /bear up/ Ho beha setshelo kapa matsoho sebakeng seo
ho nkoang kapa ho amoheloang se tsheloang kapa se fanoang. Ho amohela se
tsholohang ka matsoho kapa ka setshelo.
Kgakeletso (kga-ke-le-tso) /bearing up/ Ketso ya ho kgakeletsa: ho beha setshelo
kapa matsoho sebakeng seo ho nkoang kapa ho amoheloang se tsheloang kapa se
fanoang. Ho amohela se tsholohang ka matsoho kapa ka setshelo.
Kgaketla (kga-ke-tla) /shell/ Bokantle ba peo ya semela bo nang le letlalo le thata;
bokantle bo thata ba letlalo la phoofotsoana tse itseng. /bon. dikgaketla/.
Kgaketsa (kga-ke-tsa) /to be gratefull, accede/ Ho bontsha kananelo ka matsoho ka
ho amohela seo ho fanoang ka sona; ho bontsha tlhompho ka matsoho ka ho leboha
seo ho fanoang ka sona. Mokgoa wa ho leboha ka matsoho. (bap. leboha).
Kgaketso (kga-ke-tso) /hand gratitude, accedence/ Ketso ya ho kgaketsa: ho
bontsha kananelo ka matsoho ka ho amohela seo ho fanoang ka sona; ho bontsha
tlhompho ka matsoho ka ho leboha seo ho fanoang ka sona. Mokgoa wa ho leboha ka
matsoho ka sepheo sa ho dumela se fanoang.
Kgaketsoa (kga-kets-wa) // Boetsuwa ba ho kgaketsa. (bap. teboho).
Kgakgatha (kga-kgat-ha) /disfigure/ Ho senya sefahleho ka ho shapa; ho otla ka
tsela e bohloko, e senyang tshobotsi; ho nathaka ka sepheo sa ho lematsa.
Kgakgathaka (kga-kgat-ha-ka) /to disfigure repeatly/ Phethako ya ho kgakgatha:
ho kgakgatha molebe; ho natha ntle le ho emisa; ho otla ka makgetlo a mangata.
Kgakgathako (kga-kgat-ha-kaw) /double disfiguring/ Ketso ya ho kgakgathaka: ho
kgakgatha molebe; ho natha ntle le ho emisa; ho otla ka makgetlo a mangata.
Kgakgathile (kga-kga-thi-le) // Bokgale ba ho kgakgatha.
Kgakgathiloe (kga-kga-thi-lwe) // Boetsuwa le bokgale ba ho kgakgatha.

193
 194

Kgakgatho (kga-kgat-haw) /disfiguring/ Ketso ya ho kgakgatha: tshenyo ya

sefahleho ka ho shapa; kotlo ka tsela e bohloko, e senyang tshobotsi; nathako ka
sepheo sa ho lematsa tshobotsi kapa mmele.
Kgakgathoa (kga-kgat-hwa) // Boetsuwa ba ho kgakgatha.
Kgakgatsa (kga-kga-tsa) /gargle/ Ho kenya motsoako wa moriana o metsi ka hanong
ebe o wa tsitsinyoa bakeng sa ho fedisa bokudi ba mmetso, qoqotho kapa lehano.
Kgakgatso (kga-kga-tso) /gargling/ Ketso ya ho kgakgatsa: mokgoa wa ho kenya
motsoako wa moriana o metsi ka hanong ebe o wa tsitsinyoa bakeng sa ho fedisa
bokudi ba mmetso, qoqotho kapa lehano.
Kgakgaulane (kga-kga-ula-ne) /iron rod/ Molamu wa tshepe. /Bon. Dikgakgaulane/
Kgala (kga-la) /greedy/ E moharo, e batlang dijo tse ngata; e labalabelang dijo
hofeta tekanyo; e pelo e telele. Ya kapa e boemong ba ho rata dijo haholo.
Kgala (kga-la) /crab/ Mofuta wa phoofotsoana ya metsing e maoto a mangata a
hlabang, e kgaketla e thata, e kgonang le ho tsamaya naheng. (bap. lekgala). Mael.
Kgala e bidietsa ntsele: Bahlabani ba loana ka matla ho tshireletsa morena wa bona;
kapa motho o tshireletsa seng sa habo.
Kgalabolokoe (kga-la-bu-law-kwe) /dung beetle/ Mofuta wa kokoanyana e kgaketla
e thata e phelang ka ho theta mantle a diphoofolo kapa a batho bakeng sa ho a etsa
pokeletso ya dijo. /bon. dikgalabolokoe/ (mm. Kgalabolokwe).
KGALABOLOKOE

Kgalala (kga-la-pa) /of a person, star/ Setsebi sa mmino; sebini se hloahloa, se

tsebahalang haholo. /bon. dikgalala/ (bap. Kgeleke, kakarapa, kakapa).
Kgalapa (kga-la-pa) (khalapa) /compliment food/ Sejo, dijo kapa ntho e fanoang ka
lebaka la ho leboha ya faneng ka tse itseng pejana. /bon. dikgalapa/ Mael. Kgalapa
di a buseletsana: batho ba etsetsanang tse ntle ba kgutlisetsana botle mmoho.
Kgalase (kga-la-se) /glass/ Seetsoa se entsoeng ka motsoako wa lehlabathe o
thubehang oo hangata o kgonang ho bontsha bokahare ba sona. /bon. Dikgalase/.
Kgale (kga-le) /long time ago, old, olden, stale/ Nako e fitileng; nako e ka mora
maobane kapa hona joale; motsotso le motsotsona o fetileng. Selemo kapa dilemo tse
fetileng. Mael. Metsi a macha a ntsha a kgale: bokgoni ba mohlankana kapa morati
ya kgonang ho nkela emong moratuwa kapa kgarebe ya hae ka tsa marato.
Kgaleha (kga-le-ha) (kgalea) /fall asleep/ Ho robala ka botlalo: ho tshoaroa ke
boroko kapa ho borokong; ho ba boemong ba ho se utloe letho ka baka la boroko.
Kgalehile (kga-le-hi-le) /fast asleep/ Ketsahalo le bokgale ba ho kgaleha: e kapa ya
boemong ba boroko kapa ho phomotsa kelello ka ho kgaleha le ho se nahane tse
etsahalang nakong ya ho tsoha.
Kgalehisa (kga-le-hi-sa) /cause to sleep/ Ketsiso ya ho kgaleha: ho baka boroko.
Kgalehisoa (kga-le-hi-swa) // Boetsuwa ba ho kgaleha.
Kgalekgale (//) /very long time ago/ Mehleng ya boholoholo pele ntho tsa kajeno di
etsahala; nako e fetileng, e hole haholo; nako e morao haholo. (bap. Sekgalekgale).
Kgalema (kga-le-ma) /rebuke, reprimand, remonstrate/ Ho joetsa motho ka thata
ho tlohela diketso tse mpe; ho eletsa ka thata; ho fa maele ka baka la lerato.
Kgalemana (kga-le-ma-na) /advice each other/ Ketsetsano ya ho kgalema.
Kgalemela (kga-le-me-la) /remonstrate/ Ho joetsa motho ka thata ho tlohela diketso
tse mpe; ho eletsa ka thata; ho fa maele ka baka la lerato.
Kgalemelo (kga-li-me-law) /remonstration, scolding/ Ketso ya ho kgalemela:
tloaelo ya ho joetsa motho ka thata ho tlohela diketso tse mpe; keletso e thata; ho fa
maele ka baka la lerato.

194
 195

Kgalemetse (kga-le-me-tse) /remonstrated, scolded/ Bokgale ba ho kgalema.

Kgalemetsoe (kga-le-me-tswe) /reprimanded/ Boetsuwa le bokgale ba ho kgalema.
Kgalemo (kga-li-maw) /a reprimand/ Ketso ya ho kgalema: ho omanya bakeng sa
phoso e entsoeng; ho buisana le motho ka thata bakeng sa ho lokisa botlaila.
Kgalo (kga-lu) /exclamation: sudden sojourning/ Lekgotsa le bontshang ho
fapohela hanghang ntle le morero. Lentsoe le bontshang ho fapohela ka potlako.
Kgalodi (kga-lo-di) (khaloli) /Mountain Wheatear/ Mofuta wa Nonyana e phatshoa
(botsho le bosweu); e fumanong haholo dibakeng tsa dithaba tse majoe, dilomo le
mafika; e nang le maoto a matsho. /bon. Dikgalodi/. (mm. Letšoana-tšoana,
Letšoanafike).

KGALODI (KHALOLI)

Kgama (kga-ma) /strangle, throttle/ Ho koala moya ka ho bipetsa; ho thibela ho

hema ka ho beha ntho e itseng molaleng kapa molomong; ho thibela phefumoloho.
Kgama (kga-ma) /tsessebe, waterbuck/ Mofuta wa phoofolo ya naheng, seka nare,
eo hangata e fumanoang dibakeng tse pela diphulana kapa dinokeng le moo holeng
metsi. /bon. dikgama/ Tem. Mmadi a ele hloko hore dikgama di na le mefuta e
mengata, e fapaneng.
Kgamelo (kga-mel-aw) /milk container/ Emere ya lebese; setshelo se sebedisoang
ho tshela lebese; nkgo ya lebese. /bon. dikgamelo/ (bap. Lekopotsi, mmolopita).
Kgamo (kga-maw) /strangling, throttling/ Ketso ya ho kgama: ho koala moya ka ho
bipetsa; ho thibela ho hema ka ho beha ntho e itseng molaleng kapa molomong; ho
thibela phefumoloho.
Kganano (kga-na-naw) (khanano) /incompatebility/ Ketso ya ho hanana: ho se
dumellane ka diketso kapa ditloaelo; ho ba le maikutlo a fapaneng; ho se tshoane ka
mekgoa.
Kganathela (kga-nat-he-la) /stick to, adhere/ Ketsahalo ya ho kganathetsa: ho
mamareloa ke ntho e itseng; (bap. mamarela, qamathela, kgoakgathela).
Kganathelo (kga-nat-hel-aw) /sticking to, adhesiveness/ Ketso ya ho kganathela:
boemo ba ho dula hodima ntho ka ho mamarela.
Kganatheloa (kga-na-the-lwa) // Boetsuwa ba ho kganathela.
Kganathetsa (kga-nat-hets-a) /to stick/ Ho etsa hore ntho e mamarele kapa e dule
hodima ntho e itseng ka ho ngoaparela. (bap. mamaretsa, kgoakgoathela)
Kganathetse (kga-na-the-tse) // Bokgale ba ho kganathetsa: e boemong kapa
sebopeho sa ho kganathela.
Kganathetso (kga-nat-he-tso) /adherence/ Ketso ya ho kganathetsa: ho etsa hore
ntho e mamarele kapa e dule hodima ntho e itseng ka ho ngoaparela. Mokgoa wa ho
mamaretsa ka thata. (bap. mamaretso, kgoakgoathelo).
Kganathetsoa (kga-na-the-tswa) // Boetsuwa ba ho kganathetsa.
Kgang (kga-ng) /argument, debate/ Puo e hlokang tumellano kapa tharollo; boemo
ba ho se utloane ka puo; puisano e hlokang mohlodi. (bap. phapano) /bon. Dikgang/.
Kgang (kga-ng) /controversy, controversial/ Ketso e bakang dipuo tse sa feleng
ebile e ya lolololo; keakea ya taba e bakang kgang sechabeng kapa ba e mametseng;
tabahadi e mpe e bakang dikgohlang le ho se utloane. /bon. Dikgang/ Tem. Ka puo

195
 196

ya Setswana lentsoe lena “kgang” le na le moelelo omong. (bap. pharela). Mael.

Kgang ya monna e kgaoloa ke letlaka: ??
Kgang-kgolo (kga-ng-kgu-lu) /main theme, topic/ Taba e ka sehlohlolong ya
letsatsi; tabahadi eo eleng yona e tshohloang sebokeng; puo e ka sehlohong.
Kgangoa (kga-ng-wa) // Boetsuwa ba ho kgama. (mm. Kgangwa).
Kganngoe (kgan-ng-we) // Bokgale le boetsuwa ba ho kgama. (mm. Kganngwe).
Kganna (kgan-na) /drive/ Ho qhoba koloi kapa sepalangoang; ho qhoba motho kapa
phoofolo ka ho tsamaya ka morao. Ho isa pele.
Kgannile (kgan-ni-le) // Bokgale ba ho kganna.
Kganniloe (kgan-ni-lwe) // Boetsuwa le bokgale ba ho kganna.
Kganno (kgan-naw) /driving/ Ketso ya ho kganna: qhobo ya sepalangoang, phoofolo
kapa motho; ho tsamaisa phoofolo, sepalangoang kapa motho ka ho isa pele.
Kgannoa (kgan-nwa) // Boetsuwa ba ho kganna.
Kgantsha (kga-nts-ha) /light/ Ho etsa hore ho bonahale ka ho etsa kganya; ho etsa
hore lefifi le fele; ho hotetsa lebone kapa motlakase hore ho bonahale. (bap. bonisa).
Kgantshetsa (kga-nts-he-tsa) /make light for/ Ketsetso ya ho kgantsha: ho etsetsa
kganya ka ho bonisa kapa ho fedisa lefifi.
Kgantshi (kga-nts-hi) /goose/ Mofuta wa nonyana e maoto a ho sesa, e molala o
molele, eo ka nako tse ding e ka ruuwang hae joalo ka seruuwa, empa yona e le kgolo
hofeta letata kapa kgoho. /bon. dikgantshi, makgantshi/ (bap. letata).
Kgantsho (kga-nts-haw) /lighting/ Ketso ya ho kgantsha: ho etsa hore ho bonahale
ka ho etsa kganya; ho etsa hore lefifi le fele; ho hotetsa lebone kapa motlakase hore
ho bonahale. (bap. poneso).
Kganya (kgan-ya) /light/ Boteng ba ponahalo ka baka la ho chaba hoa letsatsi,
kgoedi, naledi kapa lebone; bosio ba lefifi kapa botsho ba bosiu.
Kganyapa (kgan-ya-pa) /anaconda/ Mofuta wa sehahabi se seholohadi. Enngwe ya
dinoha tse kgolo haholo. /bon. dikganyapa/ (bap. tlhoare).
Kganyapa (kgan-ya-pa) /tornado/ Mofuta wa setsokotsane se matla ka ho fetisisa, se
tsamaisanang le pula e kopaneng le moya o fefolang le ho qoqola difate mmoho le ho
heletsa meaho. /bon. dokganyapa/ (bap. lehoduotsoana).
Kganyesa (kgan-yi-sa) /to light/ Ho etsa hore ho bonahale ka ho etsa kganya; ho etsa
hore lefifi le fele; ho hotetsa lebone kapa motlakase hore ho bonahale. Tlh. Lentsoe
le nepahetseng ke “kgantsha”. Lentsoe, “kganyesa” le tsamayelana ke la puo ya
Sekone, “khanyeza”. (bap. bonisa).
Kganyeso (kgan-yi-so) /lighting/ (sheb. Kgantsho bakeng sa tshebediso).
Kganyetso (kgan-ye-tso) /opposition/ Ketso ya ho hanyetsa: mokgoa wa ho etsa
diketso le dipuo tse kgahlanong le motho kapa mokgatlo omong. Tloaelo le boemo ba
ho ba mohanyetsi. (mm. khanyetso).
Kgaoha (kga-u-ha) /cutting, cut, separate/ Ho felloa ke kutloano ya puisano
mohaleng, haholo wa fonofono ya lethaka. Ho felloa ke kamano ya kopano. Mael.
Ho (tla) kgaoha moo ho kgoehlang: ho tla senyeha ho be thata haholo; ho tla ba
boima ka lebaka la se tla etsahala.
Kgaohana (kga-u-ha-na) /to separate/ Ketsetsano ya ho kgaoha. Ho felloa ke
bommoho kapa botsoalle; ho hlalana kapa ho arohana lenyalong kapa kutloanong.
Kgaohane (kga-u-ha-ni) /separated/ E boemong ba kgaohano.
Kgaohano (kga-u-ha-naw) /separation, divorce/ Ketso ya ho kgaohana: boemo ba
ho hloka kutloano ya ho ba mmoho; phelo ya lenyalo; ketso ya ho hlalana.
Kgaohile (kga-o-hi-le) // Bokgale ba ho kgaoha.
Kgaola (kga-u-la) /cut/ Ho poma ka ho arola; ho etsa hore ntho e be dikoto tse ngata.

196
 197

Kgaola (kga-u-la) /suspend/ Ho ntsha mokgatlong, mosebetsing, boetapeleng kapa

boemong bo itseng ka ho leleka nakoana kapa molebe.
Kgaola (//) /resolve/ Ho rarolla bothata, qaka kapa bothata pakeng tsa batho kapa
mekga e mmedi kapa hofeta. Mohl. Kgang ya monna e kgaoloa ke letlaka. Ya kgaola
ya ya!
Kgaola (kga-u-la) /escape/ Ho kgona ho itokolla ditlamong ka sepheo sa ho baleha;
ho itlamolla ditlamong ka morero wa ho ja fatshe. Mohl. Ya kgaola ya ya!
Kgaolela (kga-u-le-la) /cut for, share for/ Ketsetso ya ho kgaola: ho thusa ho kgaola
kapa ho poma.
Kgaolelo (kga-u-le-law) /cutting for, sharing for/ Ketso ya ho kgaolela: thuso ya ho
kgaola kapa ho poma.
Kgaoletsa (kga-u-le-tsa) /abridge/ Ho etsa hore pale kapa lengolo le lelelele le be
lekgutshoanyane; ho kgutsufatsa lengolo la lenyalo, tlhaho kapa la lefu.
Kgaoletsa (kga-u-le-tsa) /make short cut/ Ho nka tsela e kgutshoanyane; ho tsamaya
ka tsela e sa potoloheng; ho paroletsa. (bap. Paroletsa).
Kgaoletsa (//) // Ho tsometsa motho a etsa ketso e mpe, a ipatile; ho thola motho a
etsa ketso e tshabehang ka boipato.
Kgaoletso (kga-u-le-tso) /abridgement, short cut/ Ketso ya ho kgaoletsa: mokgoa
wa ho etsa hore pale kapa lengolo le lelelele le be lekgutshoanyane; ho kgutsufatsa
lengolo la lenyalo, tlhaho kapa la lefu. Tshebediso ya tsela e kgutshoanyane kapa e
kgaoletsang. (bap. mohatla-kgoiti).
Kgaolo (kga-u-law) /cutting/ Ketso ya ho kgaola: ho poma ka ho etsa dikoto.
Kgaolo (//) /chapter/ Enngwe ya dikarolo tsa buka enang le dirapana tse
arohantsoeng ka ditemana. (bap. temana) /bon. Dikgaolo/.
Kgaotse (kga-o-tsi) // Bokgale ba ho kgaola.
Kgaotsoe (kga-ots-wi) // Boetsuwa ba ho kgaola. (mm. kgaotswe).
Kgaotsoe (kga-ots-wi) /excommunicated, suspended/ Ho ntshoa mokgatlong kapa
kerekeng; ho fedisa kamano ya motho le mokgatlo kapa mokga.
Kgapane (kga-pa-ne) /dry cow dung/ Masepa a kgomo a ommeng ha a sebedisoa
joalo ka patsi kapa mashala a ho besa mollo. Sebeso se entsoeng ka masepa a
ommeng a kgomo. /bon. dikgapane/ (bap. Sesu).
Kgapatsa (kga-pa-tsa) /to make abundant, adequate/ Hoa leruo: ho ba teng ka
bongata; ho fumana ka bongata; ho thola ka bongata.
Kgapatseha (Kga-pa-tse-ha) /adeguate, abundant, overflow/ Ketsahalo ya ho
kgapatsa: e teng ka bongata; e fumanoang ka bongata; e teng ka bongata.
Kgapatseho (kga-pa-tse-haw) /adeguacy, abundance/ Ketso ya ho kgapatseha:
phumano kapa phumaneho ka bongata; boteng ka bongata; tholahalo ka bongata.
Kgapatso (kga-pa-tso) /abundance/ Ketso ya ho kgapatsa: ho ba teng ka bongata; ho
fumana ka bongata; ho thola ka bongata.
Kgapha (kga-pha) /tear/ Metsi a bodila a tsoang leihlong nakong ya sello kapa
thabo. Metsi a tsoang mahlong ka baka la ho lla kapa ho thaba; seka metsi se hlahang
leihlong, se bodila, se bakoang ke ditsheho, sello kapa bokudi ba mahlo. /bon.
Dikgapha/ (bap. Keledi).
Kgaphakgapha (kga-pha-kga-pha) /more than adequate/ Se sengata haholo hofeta
kamoo ho hlokahalang ka teng; se sengata ho anela bohle. Se tletseng hofeta tebello.
Kgaphatseha (Kgap-ha-tse-ha) /adeguate, abundant, overflow/ Ketsahalo ya ho
kgapatsa: e teng ka bongata; e fumanoang ka bongata; e teng ka bongata. Tem.
Pitsetso ya lentsoe lena e habedi, eleng “kgapatseha” kapa “kgaphatseha”. Bobedi ba
mantsoe a nepahetse.

197
 198

Kgaphukgaphu (kga-phu-kga-phu) /abundance, abundant/ E ngata haholo; e ngata

hofeta kamoo ho hlokahalang; e tletseng hofeta tekanyo e tletseng haholo ha e fanoa;
e phophomang. (bap. Moqeqeko, kgahlakgahla, mokato).
Kgaqa (kga-qa) /drown/ Ho kgangoa ke metsi; ho bipetsoa ke metsi. (bap. teba).
Kgaqisa kga-qi-sa) /make to drown/ Ketsiso ya ho kgaqa: ho etsa hore ntho e kgaqe
kapa e kgangoe ke metsi. (bap. tebisa).
Kgaqiso (kga-qi-saw) /drowning/ Ketso ya ho kgaqa: pipetso ka metsi; polao ka
metsi; ho kgangoa ke metsi.
Kgaratsa (kga-ra-tsa) /spiral aloe, aloe polyphylla/ Mofuta wa semela sa lelapa la
lekgala se hlokang makala; se bonahalang haholo matsatseng a tletseng joang le
mesiko ya dithaba tsa Lesotho ebile se kgona ho emela mefuta yohle ya maemo a
lehodimo, haholo mohatsela; se mahlaku a matenya a tletseng lero; se ka sebedisoang
joalo ka moriana. /bon. Dikgaratsa/. (mm. Kharatsa).
Kgare (kga-re) /head garment/ Sesebedisoa sa lesela kapa joang se bewang
hloohong bakeng sa ho thibela kukunelo ya ntho e roetsoeng e boima. /bon. dikgare/.
Kgare (kga-re) /crown/ Seka katiba se roaloang hloohong ke marena kapa
mafumahadi; katiba ya boreneng ya dikgosana, dikgosatsana, marena, mafumahadi
kapa motho wa boemo bo hodimo. /bon. dikgare/.
Kgarebe (kga-re-be) /girlfriend/ Mosetsana ya ratanang le mohlankana; ngoanana
ya ratanang le moshanyana; motho e motshehadi ya utloanang le e motona ka tsa
lerato. (bap. mohlankana).
Kgarejana (kga-re-ja-na) /little girlfriend/ Mosetsana e monyane ya ratanang le
mohlankana; ngoanana ya monyane dilemong ya ratanang le moshanyana; motho e
motshehadi, ya monyane, ya utloanang le e motona ka tsa lerato. /bon. dikgarejana/.
Kgarenate (kga-re-na-te) /grenate/ Seqhomane se senyane seo hangata se lahleloang
ka letsoho ho thuba, qhaqa kapa ho bolaya ka ho qhoma moo se lebisoang teng.
Kgaruma (kga-ru-ma) /reprimand, castigate, rebuke, chide/ Ho bua le motho kapa
ntho e itseng ha bohloko kapa ka tsela ya lentsoe le phahameng. Ho bua ka ho
bontsha ho kgena kapa ho koata.
Kgarumana (kga-ru-ma-na) /castigate each other/ Ketsetsano ya ho kgaruma: ho
kgaruma motho emong mme le yena a kgarume ya mo kgarumang.
Kgarumano (kga-ru-ma-naw) /castigation, rebuke/ Ketso ya ho kgarumo: puisano e
bohale pakeng tsa batho ba babedi.
Kgarumo (kga-ru-mo) /hauling/ Ketso ya ho kgaruma: puo le motho kapa ntho ka
tshebediso ya lentsoe le phahameng.
Kgasa (kga-sa) /crawl/ Ho tsamaya ka mangole fatshe; ho tsamaya ntle le ho hata ka
bokatlase ba maoto; ho tsamaya joalo ka ngoana ya so tsebeng ho tsamaya.
Kgasampa (kga-sam-pa) /belittle/ Ho nyenyefatsa motho ka dipuo ka baka la seemo
kapa boemo ba mmele wa hae. (bap. Mokgasampane, motasallane).
Kgasampo (kga-sam-paw) /belittling/ Ketso ya ho kgasampa: pontsho ya lenyatso
ho motho ya mosesane kapa ya mmele o monyane.
Kgase (kga-se) /gas/ Enngwe ya disebedisoa tsa moya tse sebedisoang bakeng sa
matla a ho kgantsha, ho pheha, ho batisa le ho etsa hore ho chese.
Kgasisa (kga-si-sa) /to make make crawl/ Ketsiso ya ho kgasa: ho etsa hore ntho
kapa motho a tsamaye ka mangole.
Kgaso (kga-saw) /broadcasting/ Ketso ya ho hasa: phatlalatso ya ditaba le
diketsahalo tsa tikoloho ka sealemoya kapa thelefishini. (mm. Khaso).

198
 199

Kgaso (kga-saw) /crawling/ Ketso ya ho kgasa: motsamao ka mangole fatshe; ho

tsamaya ntle le ho hata ka bokatlase ba maoto; ho tsamaya joalo ka ngoana ya so
tsebeng ho tsamaya. (bap. khakhabo).
Kgasong (kga-saw-ng) (khasong) /broadcating corporation/ Moaho kapa sebaka
seo ho phatlalatsoang ditaba le diketsahalo tsa tikoloho teng. /bon. dikgasong/.
Kgatajoe (kga-ta-jwe) (khatajoe) /Ground Woodpecker/ Mofuta wa Nonyana e
tholahalang haholo naheng ya Lesotho le Afika Borwa; e fumanoang dibakeng tsa
dithaba le matsatsa; e bokatlase bo bokgubedu le bokahodimo bo bosoothoana bo
nang le metsero e mesweu; e phelang ka ho ja dikokonyana tse fumanoang haholo
patsing kapa difateng tsa naha. /bon. Dikgatajoe/. (mm. Mohetle). (bap. Kgajoane).

KGATAJOE (KHATAJOE)

Kgatala (kga-ta-la) // Podi ya poho; podi e tona e sa faoloang. ?? (bap. Thotolo).

Kgatampi (kga-tam-pi) // Sebaka sa mobu o tletseng majoe a koari le dikoti.
Kgatello (kga-tel-law) (khatello) /oppression/ Ketso ya ho hatella: Ho phedisa ha
bohloko ka ho isa tlase kapa ho etsa diketso tse hlokang botho kapa setho; ho phedisa
motho ka thata. Tshotlo ya motho kapa sehlopha sa batho.
Kgatello (kga-tel-law) (khatello) /pressure, compression/ Ketso ya ho hatella: ho isa
tlase ka ho beha kapa ho hata ka boima kapa ntho e boima.
Kgathala (kga-tha-la) /to get tired/ Ho felloa ke matla a mmele a ho sebetsa kapa ho
tsoela pele ka mosebetsi; ho lahleheloa ke mafolofolo a mmele kapa kelello; ho
keneloa ke mokgathala. Mael. Ho kgathala matla: ho ba boemong ba ho nyahama
pelo ka lebaka la ketso e sa lebelloang kapa e sa thabiseng.
Kgathaletsehe (kga-tha-le-tse-hi) /irrespective, irrespetively/ Ho etsahala hoa ketso
e itseng ho sa natsoe boemo, sebopeho kapa mokgoa. Ho tsa tsoteloe hore na ho hotle
kapa ho hobe. Mohl. Re tla tsamaya ho sa kgathaletsehe hore pula e ya na kapa che.
Kgathalla (kgat-hal-la) /to mind, heed, considerate, care/ Ho natsa motho kapa
ntho e itseng ka baka la ho e rata, mamela kapa ho batla ho e hlokomela.
Kgathalle (kga-thal-le) /inconsiderate, insensitive/ E sa natseng ditlhoko tsa
babang; ya sa tsotelleng letho ka motho emong. Ya senang taba le hore ho
etsahalang. Mohl. Mmuso ona ha o kgathalle ditletlebo tsohle tsa batho.
Kgathalletse (kga-thal-le-tse) // Bokgale ba ho kgathalla.
Kgathalletsoe (kga-thal-lets-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho kgathalla.
Kgathallo (kgat-hal-law) /minding, heeding/ Ketso ya ho kgathalla: pontsho kapa
sesupo sa ho natsa ka ho bontsha tlhokomelo, ho mamela le lerato.
Kgathalloa (kgat-hal-lwa) // Boetsuwa ba ho kgathalla.
Kgathatsa (kgat-ha-tsa) /exhaust, trouble/ Ketsiso ya ho kgathala: ho etsa hore
motho kapa ntho e felloe ke matla ka baka la mokgathala. Ho ama maikutlo a motho
ka diketso tse sa kgahliseng.
Kgathatseha (kgat-ha-tse-ha) /to worry/ Ho ba le maikutlo le monahano o hlokang
monate; ho ba le maikutlo a sa thabang.
Kgathatsehile (kgat-hats-he-ile) /worried, perturbed/ E kapa ya bontshang ho
kgathatseha; e kapa ya nang le maikutlo a ho ngongoreha; e kapa ya hlokang monate
monahanong kapa maikutlong. Bokgale ba ho kgathatseha.

199
 200

Kgathatseho (kgat-ha-tse-haw) /worry, perturbation/ Ketso ya ho kgathatseha:

boteng ba maikutlo a ho ngongoreha; tlhokeho ya monate maikutlong a motho.
Kgathatso (kgat-hats-aw) /exhaustion, trouble/ Ketso ya ho kgathatsa: phediso ya
matla ka baka la mokgathala. Maikutlo kapa boikutlo ba ho se be monate ka lebaka la
ketso tse itseng. (bap. mokgathala).
Kgathetse (kga-the-tse) /tired, exhausted, fatigued/ E boemong ba mokgathala: e
felletsoeng ke matla a mmele a ho sebetsa kapa ho tsoela pele ka mosebetsi; e
lahlehetsoeng ke mafolofolo a mmele kapa kelello; e kenetsoeng ke mokgathala ebile
e keke ya hlola e thusa ka letho.
Kgatholla (kgat-hul-la) /invigorate, rejuvenate, bolster/ Ho etsa hore mmele le
kelello di be boemong bo phomotseng, bo lokolohileng.
Kgathollo (kgat-hul-law) /invigoration, rejuvenation/ Ketso ya ho kgatholla;
phomolo ya mmele le kelello. Matlafatso ya mmele le kelello.
Kgatholoha (kgat-hu-lu-ha) /relaxed/ Ketsahalo ya ho kgatholla: ho ba boemong bo
lokolohileng le maikutlo mmoho le mmele o phomotseng.
Kgatholoho (kgat-hu-lu-haw) /relaxation/ Ketso ya ho kgatholoha: boemo bo
lokolohileng le maikutlo, kelello mmoho le mmele o phomotseng.
Kgati (kga-ti) /skipping game/ Papadi ya ho tlola thapo e tshoeroeng ke batho ba
babedi ba e tsukutla, mme sebapadi se qhomaqhoma hodima yona. /bon. dikgati/.
Kgato (kga-taw) (khato) /step/ Boemo bo nkuwang bakeng sa ketsahalo e itseng.
Ketso ya ho etsa lethonyana ka ketsahalo e itseng. /bon. dikgato/ (bap. Bohato).
Kgato (kga-taw) /magnet/ Matla a khulo ya boima. /bon. dikgato/.
Kgatsela (kga-tse-la) /first cow’s milk/ Lebese la kgomo e sa tsoa tsoala namane;
lebese la phoofolo, haholo le jewang, e qetang ho tsoala. (bap. motsididi, mahepu).
Kgau (kga-u) /gold medal/ Mpho, kgaebane kapa sekola sa kgauta se fuwang
mohlodi ya thotseng boemo ba pele tlhodisanong kapa papading. /bon. dikgau/.
Kgauhelo (kga-u-he-law) /mitigation, clemency/ Ketso ya ho hauhela: phano ya
mohau ho motho ya tlotseng molao; tshoarelo ya sekebekoa, motshoarua kapa
setlokotsebe. (bap. mohau).
Kgauho (kga-u-haw) /mercy/ Ketso ya ho hauha: pontsho kapa sesupo sa kutloelo
bohloko ho motho ya entseng phoso. (mm. Khauho).
Kgauta (kga-ut-a) (gauta)/gold/ Serafjoa sa maemo a hodimo se etsoang ka ho
chesoa le ho phehoa ka mollo o moholo hore se fetole mmala, mme se be le boleng.
Kgauteng (kga-ut-eng) (gauteng) /place of gold/ Sebaka se tletseng kgauta; mmo ho
rafjoang kgauta; sebaka se tummeng ka kgauta. Enngwe ya diprofinsi tsa Afrika
Borwa e tummeng ka kgauta. Morafo wa kgauta.
Kgefuditse (kge-fu-di-tse) /relaxed, rested/ Bokgale ba ho kgefutsa.
Kgefutsa (kge-fu-tsa) /relax, laze, rest/ Ho phomola ka mora mosebetsi o boima; ho
qhanolla kapa ho roba monakedi; ho ya butle.
Kgefutso (kge-fu-tso) /relaxation, resting/ Ketso ya ho kgefutsa: boemo ba phomolo
le ho roba monakedi ka mora mosebetsi; ho ya butle.
Kgehlepetsa (kge-hle-pe-tsa) /to abuse/ Ho utloisa bohloko mmeleng le kelellong;
ho sotla maikutlo le mmele ka diketso tse mpe, tse ronehang. (bap. kgohlopa).
Kgehlepetso (kge-hle-pe-tso) /an abuse, abusiveness/ Ketso ya ho kgehlepetsa:
kutloiso bohloko ya mmele le kelello; tshotlo ya maikutlo le mmele ka ketso tse sa
rateheng. Mohl. Kgehlepetso ya bana le basadi ke ntho e atileng morao tjena.
Kgekgenene (kge-kge-ne-ne) /sudden stoppage/ Ho ema tsi; ho ema ntle le ho
tsitsinyeha kapa ho thothomela.

200
 201

Kgele (kge-le!) /exclamation: wow! Oh no!/ Lekgotsa le bontshang ho makalla

ketso kapa ketsahalo ho ya ka boemo ba yona. (bap. kgidi).
Kgeleke (kge-le-ke) /good singer/ Motho ya tsebang ho bina haholo; motho ya
tsebang ho tsanyaola. Kakarapa ya mmino. Kgalala ya mmino /bon. dikgeleke/.
Kgeleketsa (kge-le-ke-tsa) /to sing nicely/ Ho bina ha monate; ho tsanyaola ha
monate haholo. Ho bua joalo ka ha eka o wa bina.
Kgeleketso (kge-le-ke-tso) /nice singing/ Ketso ya ho kgeleketsa: tsebo ya ho bina;
puo seka pina.
Kgelele (kge-le-le) /exclamation: wow!/ Lekgotsa le bontshang ho makalla
ketsahalo e ntle kapa e makatsang. (bap. kgele!).
Kgella (kgel-la) /undermine/ Ho nkela motho kapa ntho e itseng tlase; ho bontsha
lenyatso ho motho ka ho mo nkela fatshe. Mohl. O rata ho kgella batho fatshe,
hobaneng? Keng ekare o nkgella fatshe, monna.
Kgella (kgel-la) // Ketsetso ya ho kga: ho thusa ho nka metsi kapa ho tshela metsi.
Kgelo (kge-lu) /exclamation: sojourn instantly/ Lekgotsa le bontshang ho fapohela
hanghang; ho tsoa tseleng kapelenyana. Mohl. Ke ile ka re kgelo mane motseng wa
bona ha ke ntse ke tsamaya.
Kgeloha (kge-lu-ha) /deviate, drift, err, stray, swerve/ Ho tsoa tseleng; ho etsa
ketso e sa batlahaleng; ho etsa phoso ka ho tsoa tseleng e lokileng; ho etsa sebe ka
mora botle.
Kgeloho (kge-lu-haw) /deviation, divergence, backsliding/ Ketso ya ho kgeloha:
boemo ba ho tsoa tseleng; ho etsa ketso e sa batlahaleng; ho etsa phoso ka ho tsoa
tseleng e lokileng; ho etsa sebe ka mora botle.
Kgelosa (kge-lu-sa) /mislead, deceive, bluff, misdirect/ Ho etsa hore motho a etse
phoso; ho thetsa wa heno ka ho mo lahlehisa; ho fa keletso e fosahatseng; ho lahla ka
dipuo kapa diketso tse mpe.
Kgeloso (kge-lu-saw) /deceiption, misleading, bluffing/ Ketso ya ho kgelosa: ho
etsa hore motho a etse phoso; ho thetsa wa heno ka ho mo lahlehisa; ho fa keletso e
fosahatseng; ho lahla ka dipuo kapa diketso.
Kgema (kge-ma) /go together, flock together/ Ho tsamaya mmoho le; ho ba le
kutloisisano le; ho ba ntja pedi (mael). Mael. Nonyana tsa siba leleleng di kgema
mmoho: batho ba mofuta le moetlo olemong ba tsamaya mmoho le ho etsa ditloaelo
tse tsoanang.
Kgema (kge-ma) /flock, herd, huddle, gallop/ Hoa diphoofolo: ho fula mmoho, ho
tsamaya mmoho, ho fofa mmoho le ho etsa ketso tse tshoanang.
Kgemisa (kge-mi-sa) /make a flock, herd/ Ketsiso ya ho kgema: ho etsa hore ntho
kapa batho ba tsamaye mmoho.
Kgemiso (kge-mi-saw) /flocking/ Ketso ya ho kgemisa: tloaelo ya ho etsa hore ntho
kapa batho ba tsamaye mmoho.
Kgemo (kge-maw) /togetherness/ Ketso ya ho kgema mmoho; boemo ba ho ba
sehlopha ka nako tse ngata; bommoho.
Kgena (kge-na) /angry/ Ho bontsha bosio ba ho thaba; ho hloka monyaka; ho hloka
monate moyeng. (bap. kwata).
Kgenela (kge-ne-la) /angry for/ Ketsetso ya ho kgena: ho kgena bakeng sa.
Kgenelo (kge-ne-law) /fury, expasperation, indignation/ Ketso kapa boemo ba ho
bontsha ho kgena, bohloko ba pelo, tlhokeho ya monyaka kapa bosio ba monate
maikutlong.
Kgenne (kgin-ne) /angry, acrimonious/ Bokgale ba ho kgena: e hlokang thabo kapa
monyaka. (bap. koatile).

201
 202

Kgeno (kge-naw) /anger, acrimony/ Ketso ya ho kgena: pontsho ya bosio ba thabo,

monyaka kapa monate.
Kgentsha (kge-nts-ha) /anger, infuriate/ Ketsiso ya ho kgena: ho etsa hore motho a
se thabe; ho etsa hore motho a be le pelo e bohloko. (bap. kwatisa).
Kgentsho (kge-nts-haw) /infuriation/ Ketso ya ho kgentsha: boemo ba ho etsa hore
motho a se thabe; ho etsa hore motho a be le pelo e bohloko.
Kgentshoa (kgi-nts-hwa) // Boetsuwa ba ho kgena.
Kgepoha (kgep-u-ha) // Ketsahalo ya ho kgephola: ho tsoa boholong kapa karolong
ya ntho ka ho wela kapa ho ngoatheha; ho hlephoha ho ntho e itseng. (bap.
hlephoha).
Kgepoho (kge-u-haw) // Ketso ya ho kgephoha: ho tsoa boholong kapa karolong ya
ntho ka ho wela kapa ho ngoatheha; ho hlephoha hoa ntho e itseng. (bap. hlephoha).
Kgephola (kgep-hu-la) // Ho ngoatha kapa ho tlosa ntho e nyane ka ho hlephola
hanyane; ho nka kapa ho tlosa boholong.
Kgepholo (kgep-hu-law) // Ketso ya ho kgephola: tloso ya ntho e nyane ka ho
hlephola hanyane; ho nka kapa ho tlosa boholong.
Kgera (kge-ra) /to be off balance/ Ho lahleheloa ke taolo ya motsamao ka baka la ho
thella kapa ho thellisoa; ho lahleheloa ke taolo ya ho tshetlela ka baka la maoto a
fokolang, a sa tsepamang.
Kgerile (kge-ri-le) // Bokgale ba ho kgera.
Kgerisa (kge-ri-sa) /to make off balance/ Ketsiso ya ho kgera: ho etsa hore ntho
kapa motho a kgere.
Kgeriso (kge-ri-so) /off balance/ Ketso ya ho kgera: tahlehelo ya taolo ya motsamao;
ho lahleheloa ke taolo ya ho tshetlela ka baka la maoto a fokolang, a sa tsepamang.
Kgero (kge-raw) /off balance/ Boemo ba ho kgera: tahlehelo ya taolo ya motsamao
kapa tsepamo ya mmele; ho se tsebe ho tshetlela.
Kgesa (kge-sa) /single out, segregate, disfavour/ Ho sebedisa leeme bakeng sa ho
kgetha; ho bontsha tshekamelo ka ho fa kapa ho etsetsa. (bap. kgetholla).
Kgesa (kge-sa) /isolate/ Ho baka ho ba ka thoko ho batho kapa sehlopha.
Kgeseha (kge-se-ha) /disreputable, ignominious/ Hoa puo kapa ketsahalo: e mpe
haholo; e lokeloang ke ho kgesoa; e sa rateheng hohang; eo hoseng ya e ratang. (bap.
nyontsha).
Kgeseho (kge-se-haw) /reprehension, disrepute/ Ketso ya ho kgeseha: ho ba
boemong bo lokeloang ke kgeso; boemo ba ho se ratoe ka lebaka la bobe.
Kgeso (kge-saw) /prejudice, bias, inequity/ Ketso ya ho kgesa: pontsho kapa sesupo
sa kgethollo e itshetlehileng kakanyong; boteng ba leeme le bakoang ke kakanyo
kapa ho se tsebe hantle.
Kgesolla (kge-sul-la) /discriminate/ Ho etsetsa ka ho se lekane; ho fa ka tsela e
hlokang tekano; ho sebedisa kgethollo.
Kgesollo (kge-sul-law) /discriminatiom, inequality/ Ketso ya ho kgesolla:
ponahatso ya leeme; tlhokahalo ya ho lekana. (bap. kgethollo).
Kgetha (kget-ha) /choose, vote/ Ho qolla se batloang hara tse ngata; ho supa se
ratoang ka ho se qolla. Ho nka hara tse ding tse ngata.
Kgethahala (kget-ha-ha-la) /special, unique/ E sa tshoaneng le tse ding ka baka la
boemo, mokgoa kapa sebopeho sa yona.
Kgethahalo (kget-ha-ha-law) /uniqueness, special/ Ketso ya ho kgethahala: phapang
boemong, mokgoeng kapa sebopehong.
Kgethela (kget-he-la) /choose for/ Ketsetso ya ho kgetha: ho kgetha bakeng sa.
Kgethelo (kget-he-law) /choosing for/ Ketso ya ho kgethela. (bap. boikgethelo).

202
 203

Kgetho (kget-haw) /choice/ Boemo ba ho qolla se batloang hara tse ngata; ho supa se
ratoang ka ho se qolla.
Kgetholla (kge-thul-la) /discriminate/ Ho etsetsa ka ho se lekane; ho fa ka tsela e
hlokang tekano; ho sebedisa kgesollo ho ya ka mmala, maemo, botona, botshehadi,
morabe kapa bodulo. (bap. Kgesolla).
Kgethollo (kget-hul-law) /apartheid, segregation/ Ketso ya ho kgetholla: boemo ba
ho etsetsa ka ho bontsha leeme ho ya ka mmala, maemo, botona, botshehadi, morabe
kapa bodulo. (bap. Kgesollo).
Kgetholloa (kge-thul-lwa) /discriminated against/ Boetsuwa ba ho kgetholla.
Kgethollotse (kge-thul-lu-tse) /discriminated/ Bokgale ba ho kgetholla.
Kgethollotsoe (kge-thul-luts-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho kgetholla.
Kgetlo (kge-tlaw) // (sheb. Lekgetlo bakeng sa tshebediso).
Kgetshe (kge-ts-hi) /exclamation: sudden down fall/ Lekgotsa le bontshang ho
wela mokoting kapa sekgetsheng, hanghang. Mohl. Ke ne ke tsamaya ha ke tla re
kgetshe ka mokoting!
Kgetshemela (kge-ts-he-me-la) // Ho wela sekgetsheng; ho wela mokoting o tibileng
haholo; ho wela lengopeng. Ho kena hara sekgetshe.
Kgetshemelo (kge-ts-him-el-aw) /quick sand trapping/ Ketso ya ho kgetshemela:
ho wela sekgetsheng kapa mokoting; ho wela mokoting o tibileng haholo wa mofero;
ho wela lengopeng. (bap. sekgetshe).
Kgetshemelo (kge-ts-him-el-aw) /sedimentation/ Pokeletso ya lehlabathe, mahohola
kapa ntho tse tsamayang le metsi botebong ba lewatle kapa moo honang le sekgetshe.
Kgetsi (kge-tsi) /knapsack/ Mokotla wa modisana oo hangata o jaroang lehetleng, o
tshelang ntho tsa bohlokoa tse nyenyane, ebile di sa imele. /bon. Dikgetsi/
Kgidi (kgi-di) /exclamation: wow!/ Lekgotsa le bontshang ho makalla ketso kapa
ketsahalo ho ya ka boemo ba yona. (bap. kgele). Mohl. Kgidi! Ya tla ba ntle ntho!
Kgididi (kgi-di-di) /exclamation: wow!/ Lekgotsa le bontshang ho makalla
ketsahalo e ntle kapa e makatsang ka ho toboketsa. (bap. kgelele). Mohl. Kgididi! Ya
tla ba ntle ntho banna! Kgididi! A tla ba motle ngoana batho!
Kgile (kgi-le) // Bokgale ba ho kga.
Kgiloe (kgi-lwe) // Boetsuwa le bokgale ba ho kga.
Kgina (kgi-na) /to brake, stop/ Ho emisa sepalangoang kapa ntho e tsamayang; ho
thiba ntho hore e se tsamaya kapa e se thetehe. (Bap. sekgini, haneo, boriki).
Kgino (kgi-naw) /braking/ Ketso ya ho kgina: kemiso ya sepalangoang kapa ntho e
tsamayang kapa e ka thetehang. (bap. Sekgini).
Kginolla (kgi-nul-la) /unbrake, loosen/ Ketsollo ya ho kgina: ho etsa hore ntho e
emisitsoeng e tsamaye kapa e thetehe ka ho hatoha sekgini.
Kginollo (kgi-nul-law) /un-braking, loosening/ Ketso ya ho kginolla: ho etsa hore
ntho e emisitsoeng e tsamaye kapa e thetehe ka ho hatolla sekgini.
Kgirila (kgi-ri-la) /scrape, weed out, root out/ Ho tlosa lehola kapa joang ka
kgarafu kapa mohoma. Ho tlosa bokahodimo ba.
Kgirilo (kgi-ri-law) /scraping/ Ketso ya ho kgirila: tloso ya lehola kapa joang ka
kgarafu kapa mohoma. Tloso ya bokahodimo ba joang.
Kgisa (kgi-sa) // Ketsiso ya ho kga: ho thusa ho nka metsi sedibeng kapa moo a leng
teng bakeng sa motho emong. Mohl. Ke tla o kgisa metsi hobane ha o kgone.
Kgisana (kgi-sana) // Ketsatsano ya ho kga: ho kgella emong metsi mme le yena a
kgelle ya mo kgellang.
Kgitla (kgi-tla) /midnight/ Nako, hara mpa ya bosiu; bohare ba bosiu. (bap. nyele).

203
 204

Kgitla (//) /jab, punch, tab/ Ho otla ka ho tebelaka; ho natha ka setebele. Mael. Ho
kgitla lejoe: ho ba boemong ba ho hloka mohlodi; ho ba boemong ba ho se dumellane
ka dipuo; ho se tsoelepele ka lebaka la ho hloka tumellano.
Kgitlo (kgi-tlaw) /jabing, tabing/ Ketso ya ho kgitla: ho otla ka ho tebelaka; ho
natha ka setebele.
Kgoaba (kgwa-ba) /of animal colour: grey with white spots/ Hoa mmala wa
phoofolo e tona: e thokoa enang le maroborobo a masoeu.
Kgoabana (kgwa-ba-ni) /of female animal: grey with white spots/ Hoa mmala wa
phoofolo e tshehadi: e thokoana enang le maroborobo a masoeu. (mm. khoabana).
Kgoabetlella (kgwa-be-tlel-la) /to strive/ Ho etsa dintho le ho leka ho ipatlela tse
batlahalang ka bowena ntle le thuso ya mang kapa mang; ho itshokolela ho fumana se
batlahalang ntle le thuso ya motho emong. (bap. ikgoabetlella).
Kgoabetlello (kgwa-be-tlel-law) /strive/ Ketso ya ho kgoabetlella: ho etsa dintho le
ho leka ho ipatlela tse batlahalang ka bowena ntle le thuso ya mang kapa mang; ho
itshokolela ho fumana se batlahalang ntle le thuso ya motho emong.
Kgoabitla (kgwa-bi-tla) /to scratch vigorously/ Ho ngoaya ha bohloko ka makgetlo
a mangata; ho ngoaya ka thata kgafetsa kgafetsa.
Kgoabitlo (kgwa-bitl-aw) /vigorous scratching/ Ketso ya ho kgoabitla: ho ngoaya
ha bohloko ka makgetlo a mangata; ho ngoaya ka thata kgafetsa kgafetsa.
Kgoacha (kgwa-cha) /creep/ Ho etsa lerata hara joang hoa ntho e hahabang; ho
tsamaya ka mpa ka ho etsa modumo hara mofero. (mm. kgwatjhasela).
Kgoachasela (kgwa-cha-se-la) /creep towards/ Ho etsa modumo hoa ntho e
hahabang hara joang kapa mofero empa e sa bonoe.
Kgoachaselo (kgwa-cha-sel-aw) /creeping/ Ketso ya ho kgoachasela: kutloahalo ya
sehahabi kapa nyamatsana hara mofero kapa joang bo boholo. (mm. kgwatjhaselo).
Kgoachola (kgwa-chu-la) // Ho ntsha sebakeng se patehileng; ho hlahisa pepeneneng
se neng se patehile. (bap. kgoasolla) (mm. Kgwatjhola).
Kgoacholo (kgwa-chu-law) // Ketso ya ho kgoachola: ho ntsha sebakeng se
patehileng; ho hlahisa pepeneneng se neng se patehile. (mm. Kgwatjholo).
Kgoadi (kgwa-di) /of a colour of male animal:/ Hoa mmala wa phoofolo e tona: e
maroborobo kapa e mebala e fapaneng letlalong leleleng. E mebala e qaqohaneng
ebile e fapane ho sa natsoe mofuta wa mmala. (bap. kgoatshana).
Kgoaela (kgwa-el-a) /hide, conceal/ Ho nka ntho e itseng ka ho e pata mmeleng hore
e se bonoe; ho utsoa kapa ho nka ka ho pata kaekae. (bap. pata).
Kgoaella (kgwa-el-la) /hide for/ Ketsetso ya ho kgoaela.
Kgoaello (kgwa-el-law) // Ketso ya ho kgoaela: mokgoa wa ho pata, haholo sejo, ka
sepheo sa ho fana ka sona pele moo ho uwang teng.
Kgoahla (kgwa-hla) /dry corn/ Poone e ommeng nakong tsa mariha; poone e thata, e
ommeng, e loketsoeng ho kgotholoa. /bon. dikgoahla/ (bap. lephurakgoahla).
Kgoakgoathela (kgwa-kgwat-he-la) /adhesive, sticky/ Ho ba hodima ntho ka tsela e
mamaretseng haholo; ho mamarela ka thata. (bap. kganathetse, kganathela).
Kgoakgoathelo (kgwa-kgwat-he-laa) /adhesiveness/ Boemo kapa ketso ya ho
mamarela hodima ntho ka thata ntle le ho tloha ha bonolo. (bap. sekgoakgoathedi).
Kgoakgoathetse (kgwa-kgwat-he-tse) /adhesive/ E boemong bo mamaretseng ka
thata haholo; e sa kgoneng ho tloha ha bonolo moo e mamaretseng teng.
Kgoakgoathetse (kgwa-kgwat-he-tse) // Bokgale ba ho kgoakgoathela.
Kgoale (kgwa-le) /field rat/ Mofuta wa tadi ya naheng e moreto, e jewang ke
batsomi kapa ba kgoasang ditadi. /bon. Dikgoale/.

204
 205

Kgoale (kgwa-le) (khoale) /grey-winged Francolin/ Mofuta wa nonyana e masiba a

mathokoa a kenyeleditse le bosootho ebile e na le metsero e mesweu; e tholahalang
dithoteng tsa joang naheng ya Lesotho le Afrika Borwa. /bon. dikgoale/. Mael.
Bana ba kgoale ba bitsana ka molodi: moferefereng le bothateng bobong le bobong
bana ba motho ba batlana mme ba thusane. Tem. Nonyana ena e na le mefuta e
mengata.

KGOALE (KHOALE)

Kgoana (kgwa-na) /edible rat, striped mouse/ Mofuta wa tadi ya naheng, e motsero
mokokotlong, e thokoa ka mmala, e jewang. /bon. dikgoana/. (mm. Khoana).
Kgoao (kgwa-u) (kgwao) /sceptism, doubt/ Ponahalo ya ho belaela; boteng ba ho se
tshepe. (mm. Khoao).
Kgoapha (kgwap-ha) // Ho kalama pere kapa phoofolo e kalangoang ka tsela eo
mokalami a kekeng a wela: ka tsela ya ho manamisa maoto mmeleng wa ntho e
kaletsoeng.
Kgoapho (kgwa-phu) // Ketso ya ho kgoapha kapa ho kalama pere kapa phoofolo e
kalangoang ka tsela eo mokalami a kekeng a wela: ka tsela ya ho manamisa kapa ho
mamaretsa maoto mmeleng wa ntho e kaletsoeng.
Kgoaqatsa (kgwa-qa-tsa) /yesterday beer/ Joala bo setseng maobane. Joala ba tsatsi
le fetileng. Tlh. Batho babang ba bitsa lentsoe lena, “qoakgatsa” kapa “qoakatsa” ha
lentsoe le nepahetseng ka Sesotho sa mmankgonthe e le “kgoaqatsa” kapa “selatsa”.
Kgoasa (kgwa-sa) /to hunt little animals/ Ho tsoma diphoofolo; ho batlana le
diphoofolo naheng ka sepheo sa ho di bolaya bakeng sa dijo. (bap. tsoma).
Kgoasitse (kgwa-si-tse) /hunted/ Bokgale ba ho kgoasa.
Kgoasitsoe (kgwa-si-tswe) // Boetsuwa le bokgale ba ho kgoasa.
Kgoaso (kgwa-so) /hunting of little animals/ Ketso ya ho kgoasa: patlo ya
diphoofolo tse nyane naheng ka sepheo sa ho di bolaya bakeng sa dijo.
Kgoasoa (kgwa-swa) (kgwaswa) /hunted/ Boetsuwa ba ho kgoasa.
Kgoasolla (kgwa-sul-la) /divulge/ Ho ntsha se patiloeng; ho hlahisa se patiloeng; ho
beha pepeneneng kapa phatlalatsa.
Kgoasollo (kgwa-sul-law) /divulging/ Ketso ya ho kgoasolla: ho ntsha se patiloeng;
ho beha pepeneneng kapa phatlalatsa.
Kgoatha (kgwat-ha) // Ho nka kapa ho thetsa dijo, mafura kapa ntho e itseng ka
monoana; ho lebisa monoana nthong ka sepheo sa ho nka kapa ho utloa tatso kapa
sebopeho sa yona.
Kgoathatha (kgwa-tha-tha) /cow rope/ Mofuta wa thapo, haholo ya letlalo e
sebedisoang bakeng sa ho tlama kgomo molaleng. /bon. Dikgoathatha/ (mm.
Khoathatha).
Kgoathela (kgwat-he-la) // Ketsetso ya ho kgoatha: ho thusa ho kgoatha.
Kgoathisa (kgwat-hi-sa) // Ketsiso ya ho kgoatha: ho etsa hore motho a kgoathe.
Kgoathiso (kgwat-hi-saw) // Ketso ya ho kgoathisa.
Kgoatho (kgwat-haw) // Ketso ya ho kgoatha: ho nka kapa ho thetsa dijo, mafura
kapa ntho e itseng ka monoana; ho lebisa monoana nthong ka sepheo sa ho nka kapa
ho utloa tatso.

205
 206

Kgoatlella (kgwa-tlel-la) /persevere/ Ho tiisetsa le ha ho le thata; ho tsoela pele ka

ketso e itseng le ha ho haneha; ho tsitlallela ho phethisa qeto ya ketso leha ho le
boima. (bap. mamella, kgoabetlella).
Kgoatlello (kgwa-tlel-law) /perseverence/ Ketso ya ho kgoatlella: tiisetso le ha ho le
thata; tsoelopele ka morero o itseng le ha ho le boima. (bap. mamello, kgoabetlello).
Kgoatshana (kgwa-ts-ha-na) /of a female animal: colourful/ Hoa mmala wa
phoofolo e tshehadi: e maroborobo kapa e mebala e fapaneng letlalong leleleng. E
mebala e qaqohaneng ebile e fapane ho sa natsoe mofuta wa mmala. (mm. Kgoadi).
Kgoba (kgo-ba) /sculptoring/ Ho sebedisa letsopa, patsi kapa tshepe ho etsa
setshoantsho kapa sebopeho sa ntho e itseng. Mael. Ho kgoba matshoafo: ho kgutlisa
maikutlo; ho itshoara ka mora ho batla ho halefa
Kgobe (kgaw-be) /cooked corn or sorghum seed/ Poone kapa mabele a potsoeng
kapa a kgothotsoeng a phehoa. /bon. dikgobe/. Mael. Ho hlaba kgobe ka lemao: ho
iketla kapa ho ja hamonate. Ho qhanolla hamonate.
Kgobeha (kgo-be-ha) /pliable/ Ketsahalo ya ho kgoba: ho ba boemong bo kgonang
ho fetola sebopeho kapa tshobotsi bakeng sa ho betloa. (bap. kobeha)
Kgobeho (kgo-be-haw) /pliableness, pliability/ Boemo ba ho kgobeha kapa ho
kgona ho fetola sebopeho kapa tshobotsi bakeng sa ho betloa. (bap. kobeho).
Kgobjoa (kgob-jwa) // Boetsuwa ba ho kgoba.
Kgoboella (kgu-bu-el-la) /rage/ Ho hlasela ka bohale bo boholo ka sepheo sa ho
rohaka kapa ho itukisetsa ho loana.
Kgoboello (kgu-bu-el-la) /rage, raging/ Ketso ya ho kgoboella: tlhaselo ka bohale le
thohakano kapa ho batla ho loana.
Kgobokanya (kgu-bu-kan-ya) /to assemble, to gather/ Ho bokella mmoho; ho beha
sebakeng seleseng ka ho etsa sekgotho kapa sehlopha.
Kgobokanyo (kgu-bu-kan-yaw) /gathering/ Ketso ya ho kgobokanya: ho etsa
sekgotho kapa pokello sebakeng seleseng.
Kgoborana (kgu-bu-ra-na) /gather/ Ho ba sebakeng seleseng hoa dikokoanyana
kapa diphoofotsoana. Ho dula mmoho.
Kgoborano (kgu-bu-ra-naw) /gathering/ Ketso ya ho kgoborana kapa ho ba mmoho
sebakeng seleseng hoa dikokoanyana kapa diphoofotsoana. Ho dula mmoho.
Kgochela (kgaw-che-la) /go toward deep end/ Ho kena moo ho patisaneng teng
kapa ho kena kgocheletsaneng. (bap. Kgoecha).
Kgocheletsane (Kgaw-che-le-tsa-ne) /dead end, cul de sac/ Sebaka se hare seo se
patisaneng se sa tsoeleng ka nqa enngwe. (bap. Kgoechelletsane).Tem. mantsoe,
“kgocheletsane” le “kgoechelletsane” ana le meelelo e tshoanang.
Kgodisa (kgo-di-sa) /confirm, prove/ Ketsiso ya ho kgoloa: ho etsa hore motho a
dumele kapa a amohele se buuwang kapa se etsahalang.
Kgodisa (kgo-dis-a) /hiccup/ Boemo ba ho hema eka moya o wa fela, bo etsahalang
ntle le taolo ya moetsuwa kapa moetsi, empa bo bakoa ke boemo ba ditho tsa mmetso
le kodu. (bap. thabe).
Kgodiso (kgo-di-saw) /confirmation, affirmation/ Ketso ya ho kgodisa: netefatso
ya taba kapa boemo bo itseng. (bap. Bopaki, boikgodiso).
Kgodiso (//) /pay day/ Nako ya ho fumana moputso ka mora mosebetsi; letsatsi leo
basebetsi ba tholang chelete ya mosebetsi ka lona.
Kgodisoa (kgo-di-swa) /assured/ Boetsuwa ba ho kgodisa.
Kgodisoa (kgo-di-swa) /renumerated/ Boetsuwa ba ho kgola.

206
 207

Kgodu (kgo-du) /vegetable soup/ Metsi a meroho o phehiloeng mmoho le motsoako

wa lero la dinoko. /bon. Dikgodu/ (bap. moro, sopho) Tlh. Lentsoe le nepahetseng la
Sesotho ke “kgodu” hofeta “sopho”.
Kgodumodumo (kgo-du-mo-du-mo) /dragon, dinosaur/ Phoofolo enngwe ya tse
kgolohadi ka ho fitisisa eo ho nahanoang ke boramahlale hore e kile ya phela
dilemong tse ngata tse fitileng. Phoofolo ya ditshomo. /bon. Dikgodumodumo/ (mm.
khodumodumo).

DIKGODUMODUMO

MAMMOTH TYRANNOSAUR PTERODACTYL

DINOSUAR TRICERATOP

BRONTOSAURUS

kgoebele (kgwe-bi-le) /akwardness/ Ka tsela eo motho a sa lokolohang; ka tsela e

thata e etsang hore motho a se lokolohe kapa ho be boima haholo ho phethahatsa se
itseng.
Kgoebeleng (kgwi-bi-le-ng) /awkward, cumbersome/ Boemo ba ho thatafatsa
dintho bakeng sa motho kapa ntho e itseng; tshokodiso ya motho ha a tlameha ho
fuwa kapa ho etsetsoa ntho e itseng. Mohl. Tshepe e jella kgoebeleng sebakeng seo
ho tletseng ditau ho sona. Mmampodi o re jesetsa kgoebeleng.
Kgoebisano (kgwe-bi-sa-naw) (khoebisano) /trading/ Ketso ya ho hoebisana: hoba
le kamano ya ho rekelana le ho rekisetsana; ho ba le kgoebo mmoho.
Kgoebo (kgwe-bo) /business, trade/ Ketso ya ho hoeba: Ho sebetsana le tsa thekiso
le theko; ho etsa mosebetsi wa ho reka le ho rekisa; ho etsa mosebetsi wa mohoebi
kapa rakgoebo. Thekiso le theko ya thepa. /bon. Dikgoebo/ (mm. Khoebo).
Kgoecha (kgwe-cha) /retreat/ Ho ya morao ka sepheo sa ho baleha; ho checha ka
sepheo sa ho sia kapa ho lesa; ho tsamaya ka santhao. (bap. Kgochela).
Kgoeche (kgwe-che) /exclamation: sudden retreat!/ Lekgotsa le bontshang ho
kgutlela morao hanghang ka sepheo sa ho qoba kotsi. Mohl. Hoba ba bone ditau
morung ba re kgoeche! (bap. Kgochela).
Kgoechella (kgwe-chel-la) /to retreat/ Ketsahalo ya ho kgoecha: ho ya morao; ho
sutha ka ho checha; ho tloha ka ho tsamaya kapa tsitsinyeha ka santharo.

207
 208

Kgoechelletsane (kgwe-chel-le-tsa-ni) /back place/ Sebaka se morao haholo se

patisaneng; sebaka seo ho ka kgoechellang ho sona. (bap. Kgocheletsane, morao).
Kgoechello (kgwe-chel-law) /retreat/ Ketso ya ho kgoechella: ho ya morao; ho sutha
ka ho checha; ho tloha ka ho tsamaya kapa tsitsinyeha ka santharo.
Kgoechisa (kgwe-chi-sa) /send back/ Ketsiso ya ho kgoecha: ho isa morao.
Kgoechiso (kgwe-chi-saw) /sending back, return/ Ketso ya ho kgoechisa: ho lebisa
morao; ho baka ho checha; chechello morao.
Kgoedi (kgwe-di) /moon/ Sehlodiloeng se bonisang bosiu ka baka la ho chabeloa ke
letsatsi. /bon. Dikgoedi/.
Kgoedi (//) /month/ Enngwe ya dikarolo tsa selemo tse leshome le metso e mmedi
ho tloha ka Pherekgong ho isa ho Tshitoe. /bon. Dikgoedi/ (mm. Kgwedi).
Kgoeetsa (kgwe-e-tsa) (kgoetsa) /baby necklace/ Seka sefaha se kengoang molaleng
wa ngoana e monyane ka tumelo ya ho mo tiisa kgahlanong le meya e mebe kapa
ntho tse mpe. /bon. dikgoeetsa/ (mm. Kgweetsa, khoeetsa).
Kgoefela (kgwi-fi-la) /blow out/ Ho ntsha ka ho sebedisa moya; ho sututsa ka moya.
Kgoefelo (kgwi-fi-law) /blowing out/ Ketso ya ho kgoefela kapa ho sebedisa moya;
ho sututsa ka moya. (bap. qhefelo, kgafolo).
Kgoehla (kgwe-hla) /loose/ E sa tiang ka ho tlangoa: e boemong bo bonolo ba ho
tlamoloha kapa ho lokoloha; e kgonang ho tsitsinyeha ha bonolo. Mael. Ho (tla)
kgaoha moo ho kgoehlang: ho tla senyeha ho be thata haholo; ho tla ba boima ka
lebaka la se tla etsahala.
Kgoehlisa (kgwe-hli-sa) /loosen/ Ketsiso ya ho kgoehla: ho etsa hore ntho e se tie
kapa e be boemong bo bonolo ba ho tlamoloha kapa ho lokoloha; ho etsa hore ntho e
be boemong ba ho tsitsinyeha ha bobebe.
Kgoehliso (kgwe-hli-saw) /loosening/ Ketso ya ho kgoehlisa: ho etsa hore ntho e se
tie kapa e be boemong bo bonolo ba ho tlamoloha kapa ho lokoloha; ho etsa hore
ntho e be boemong ba ho tsitsinyeha ha bobebe.
Kgoehlisoa (kgwe-hli-swa) /loosened/ Boetsuwa ba ho kgoehlisa.
Kgoele (kgwe-le) /string, cord, twine/ Thapo e tshetshane haholo eka sebedisoang
ho loha, ho roka kapa ho tlama ntho tse itseng. /bon. Dikgoele/ (bap. Hareng).
Kgoeletso (kgwe-le-tso) (khoelehetso) /outcry, commotion, cry/ Ketso ya ho
hoeletsa: boemo ba ho bontsha tlhokahalo ya ho kgotsofala; tlhokeho ya monate ka
ho etsa lerata kapa dipuo tse bontshang ho se rate ketsahalo e itseng. (bap. mohoo).
Kgoerekgoere (kgwi-ri-kgwi-ri) (kgwerekgwere) /sewerage, sewer, refuse/ Tshila e
kopaneng le metsi, e tsamayang dikotopong: metsi a sa hloekang a kopaneng le
mantle kapa manyala ohle. /bon. Dikgoerekgoere/ (mm. dikgwerekgwere).
Kgoetsa (kgwe-tsa) /baby necklace/ (sheb. Kgoeetsa bakeng sa tshebediso).
Kgofola (Kgu-fu-la) /to use cream for complexion/ Ho etsa letlalo le kganye kapa le
be lesoeu ka ho sebedisa setlolo se kgantshang letlalo.
Kgofola (//) /to crate/ Ho tlosa mobu mmoho le majoe a mangata mmileng ka ho
sebedisa kgofu kapa mochini o etsang joalo. Ho sebedisa kgofu.
Kgofolo (kgu-fu-law) /usage of quinoline/ Ketso ya ho kgofola: ho etsa letlalo le
kganye kapa le be lesoeu ka ho sebedisa setlolo se kgantshang letlalo.
Kgofu (kgo-fu) /caterpillar/ Mofuta wa seboko se kgonang ho etsa mekoti ka
potlako e kgolo se phelang ka ho ja dimela. /bon. dikgofu/.
Kgofu (kgo-fu) /caterpillar machine/ Mochini o moholohadi, seka sepalangoang, o
sebedisoang ho etsa ditsela ka ho fata, ho heletsa, choatla le ho epa mekoti. /bon.
dikgofu/ (sheb. Sepalangoang).

208
 209

Kgofula (kgo-fu-la) /of caterpillar: to crate/ Ho epa kapa ho cheka ka ho sebedisa

kgofu; ho fata ka ho sebedisa mochini o joalo. Tlh. Mantsoe “kgofula” le “kgofola” a
na le meelelo e tshoanang.
Kgohlahala (kgaw-hla-ha-la) /ruthless, callous, inhumane/ E sa lokang pelong; e
diketso tse mpe; ya boitshoaro bo bobe haholo. (bap. kgopo).
Kgohlahalo (kgaw-hla-ha-law) /ruthlessness, callousness/ Ketso ya ho kgohlahala:
mokgoa wa bopelompe; ketso ya ntho tse mpe; boitshoaro bo sa lokang.
Kgohlahatsa (kgaw-hla-ha-tsa) /to make ruthless/ Ketsiso ya ho kgohlahala: ho etsa
hore motho a kgohlahale, a etse diketso tse sa lokang kapa tse mpe.
Kgohlahetse (kgaw-hla-he-tse) /bad, ruthless, dubious/ Hoa boemo le sebopeho sa
motho: ya mobe ka pelo; ya diketso tse mpe haholo; ya sa lokang hohang.
Kgohlahetse (kgaw-hla-he-tse) /illicit, unauthorised, felonious/ Hoa ketso kapa
ketsahalo: e, kapa ya etsang ho sa lokang, ho hobe le ho sa lokang. E sa dumelloang,
e mpe. Eo eseng molaong.
Kgohlahatso (kgaw-hla-hats-aw) /ruthlessness/ Ketso ya ho kgohlahatsa kapa ho
etsisa motho kapa ntho ketso tse mpe tse sa batlahaleng. Mokgoa le tloaelo ya ho
baka hore emong a be pelompe.
Kgohledisa (kgo-hle-di-sa) /cause to cough/ Ketsiso ya ho kgohlela: ho etsa hore
motho a kgohlele. Ho baka mokgohlela.
Kgohlediso (kgo-hle-di-saw) /causing a cough/ Ketso ya ho kgohledisa: ho baka
hore ntho kapa motho a kgohlele. Pako ya mokgohlela.
Kgohledisoa (kgo-hle-di-sa) // Boetsuwa ba ho kgohlela.
Kgohlela (kgo-hle-la) /cough/ Ho ntsha moya ka thata ka baka la bokudi bo itseng
bo amang matshoafo; ho kgafola moya le sekgohlela ntle le ho rera, empa ka lebaka
la boemo ba lefu le itseng.
Kgohlelo (kgo-hle-law) /coughing/ Ketso ya ho kgohlela kapa ho kgafola moya ka
baka la bokudi bo amang matshoafo kapa ho tshoaroa ke sefuba. Boemo ba ho ntsha
moya le sekgohlela ka molomo ka baka la bokudi. (bap. mokgokgothoane,
mokgohlela).
Kgohletsa (kgo-hle-tsa) // Ho kenya katiba e kgolo hloohong; ho apara seaparo se
seholo hofeta monga sona.
Kgohletse (kgo-hle-tse) /coughed/ Bokgale ba ho kgohlela.
Kgohletso (kgo-hle-tso) // Ketso ya ho kgohletsa: kaparo ya katiba kapa seaparo se
seholo hofeta hlooho ya monga sona.
Kgohlo (kgaw-hlaw) /goch/ Sebaka sa thaba moo ho nang le bophahamo bo boholo
ba mafika, dilomo le matsatsa a malelele. /bon. dikgohlo/ (bap. selomo).
Kgohloana (kgo-hlwa-na) /ring like seeds decoration/ Mofuta wa mokgabiso wa
batho ba batshehadi o entsoeng ka dikaroloana tsa dithotse tse fapaneng.
Kgohlopa (kgu-hlu-pa) /to shake vigorously/ Ho tsitsinya ha bohloko ka tsela e
hlokang bonolo kapa qenehelo. (bap. kgehlepetsa).
Kgohlopo (kgaw-hlaw-paw) /boot/ Mofuta wa seeta se fihlang tlasa mangole, o
thata, oo hangata o sebedisoang ke badisana kapa batho ba sebetsang mosebetsi o
moholo kapa o thata. /bon. dikgohlopo/.
Kgohlopo (kgaw-hlaw-paw) /condom/ Sesebedisoa sa rekere se sebedisoang ho
thibela tshoaetsano ya mahloko a ho bokana le ho thibela pelehi. Rekere e
sebedisoang ka ho kengoa komeng ho thibela mafu a thobaloano le phamokate.
Kgohlopo (kgu-hlu-paw) /vigorous shake/ Ketso ya ho kgohlopa: ho tsitsinya ha
bohloko ka tsela e hlokang bonolo. Tsitsinyo e hlokang qenehelo.

209
 210

Kgoho (kgu-hu) /fowl/ Mofuta wa nonyana ya hae e ruuwang; nonyana ya lapeng e

ruuwang, e nang le mapheo le masipa empa e sa fofe, e akgang mokoko, sethole le
tsuonyana. /bon. dikgoho/ (bap. tsuonyana, mokoko, sethole) (sheb. Seruuwa). Mael.
Ho fatela morao joalo ka kgoho: ho sebetsa ntle le tema. Ho etsa ntho e hlokang
thuso. Mael. Kgoho e kakatletsang lehe ke la yona: motho o bontsha seo a se entseng
ka dipuo.

KGOHO

Kgoho (kgu-hu) /chicken/ Nama ya nonyana ya hae; nama ya seruuwa sa lapeng se

nang le mapheo le masiba.
Kgohoadira (kgo-ho-ya-di-ra) /Spotted Thick-knee, seagull/ Mofuta wa nonyana e
atileng lefatshe ka bophara, e mapheo a malelele, e ratang dibaka tse metsi, e tshoeu
bo kopaneng le mapheo a matsho. /bon. dikgohotsadira, kgohotsadira/. (mm. kgoho-
ya-dira, khoho-ea-lira).
Kgohola (kgu-hu-la) /erode/ Hoa mobu: ho nkoa ke metsi kapa moya nakong tsa
pula ya sekgohola le moya o mongata. (bap. Hohola, sekgohola).
Kgoholeha (kgu-hu-le-ha) /erodible/ Ketsahalo ya ho hohola: e nkuwang ke metsi
kapa moya nakong tsa dipula tse ngata. (bap. Hoholeha).
Kgoholeho (kgu-hu-le-haw) /soil erosion/ Ketso ya ho hoholeha: ho tsamaya hoa
mobu le metsi nakong tsa dipula. /bon. Dikgoholeho/ (mm. Khoholeho).
Kgohomosa (kgu-hu-mu-sa) /egocentric/ Ho etsa diketso tse bontshang ho nahana
ka bowena feela; ho beha bowena hodimo hofeta tekanyo; ho etsa ntho bakeng sa
bowena ha ho rata wena ntle le ho nahanela ba bang. (bap. ikgohomosa).
Kgohomoso (kgu-hu-mu-so) /egocetricity/ Ketso ya ho kgohomosa: boemo ba ho
etsa diketso tse bontshang ho nahana ka bowena feela; ho beha bowena hodimo
hofeta tekanyo; ho etsa ntho bakeng sa bowena ha ho rata wena ntle le ho nahanela
ba bang. /bon. Maikgohomoso/.
Kgoholo (kgu-hu-law) /erosion/ Ketso ya ho kgohola kapa ho hohola: boemo ba
sekgohola; kuko ya mobu ka metsi kapa sefefo. (bap. Kgoholeho).
Kgohonoka (kgo-ho-nu-ka) (Khohonoka) /Moorhen/ Mofuta wa Nonyana e
fumanoang haholo dinokeng kapa dibakeng tse nang le metsi; e masiba a matsho a
kopantseng le bosootho bo nang le methoaela ya bosweu; e mokobolo o mosehla le
nko e kgubedu kapa kgubetsoana. /bon. dikgohonoka/. (mm. khoho-noka).

KGOHONOKA (KHOHONOKA)

Kgoiti (kgwi-ti) /mole/ Phoofotsoana seka tadi, e mahlo a manyane, e phelang tlasa
mobu, le ho etsa mekoti e mengata, e diphaposi, tlasa mobu. /bon. dikgoiti/.

210
 211

Kgoiti (//) /arable land/ Naha e mobu o motle bakeng sa temo ya dijalo; sebaka sa
mobu o nonneng bakeng sa ho jala le ho lema. /bon. dikgoiti/.
Kgoitimohlaka (kgwi-ti-mo-hla-ka) /Eurasian Bittern/ Mofuta wa Nonyana e kgolo
e masiba a masootho bo maroboko; e phelang ka ho ja ditlhaphi, dinqanqana le
diphoofotsoana tse ding tsa metsing. /bon. Dikgoitimohlaka/ (mm. Khoiti-mohlaka).
Kgoitinyana (kgwe-tin-ya-na) /Little Bittern/ Mofuta wa nonyana e nyane e
mokobolo o molelele le molala o mokgutshoane; e bokahodimo (mokokotlo) bo
mmala o motsho le mapheo a nang le matheba a masweu ha e tshehadi e ka ba le
mmala o mosoothoana; e fumanoang haholo mehlakeng kapa bakeng tse nang le
joang bo boholo. /bon. Dikgoitinyana/. (mm. Khoitinyane)
Kgoka (kgu-ka) /bore, annoy/ Ho etsa hore motho kapa ntho e tenehe ka ho etsa
diketso tse tenang; ho utloisa pelo bohloko ka ho phehella ho etsa ketso e itseng
kgafetsa ho moetsuwa.
Kgokahane (kgu-ka-ha-ni) /coherent/ E nang le ponahalo kapa boemo ba kopanyo
kapa kgokahanyo; e kapa tse atamelaneng mmoho.
Kgokahantsoe (kgu-ka-hants-we) // Bokgale le boetsuwa ba ho kgokahanya.
Kgokahanya (kgu-ka-han-ya) /cohere/ Ho kopanya ka ho etsa ntho e le nngwe; ho
etsa kopano ya ntho tse ngata ka ho atametsa mmoho haholo. (bap. kopanya).
Kgokahanyo (kgu-ka-han-yaw) /coherence, cohesion/ Ketso ya ho kgokahanya:
mokgoa wa kopanyo ka ho etsa ntho tse fapaneng ntho e le nngwe. Katametso ya
ntho tse ngata e bakang bommoho. /bon. dikgokahanyo/. (bap. kopanyo).
Kgokahanyoa (kgu-ka-han-yoa) // Boetsuwa ba ho kgokahanya.
Kgokanaphiri (kgu-ka-nap-hi-ri) /unity/ Boemo ba ho etsa dintho ka sehlopha;
tumellano ya batho ba bangata. /bon. 0/ (bap. kopano, marematlou).
Kgokeha (kgu-ke-ha) // Ketsahalo ya ho kgoka: ho teneha kapa ho tenoa; ho utloisa
bohloko ka diketso tse tenang.
Kgokeho (kgo-ke-haw) // Ketso ya ho kgokeha: ho teneha kapa ho tenoa; ho utloisa
bohloko ka diketso tse tenang.
Kgokgotha (kgu-kgut-ha) /to empty/ Ho ntsha kaofela, ntho eo eseng metsi, ka
pitseng, mokotleng kapa setshelong. (bap. Tsholla, phophotha).
Kgokgotho (kgu-kgut-haw) /emptying/ Ketso ya ho kgokgotha: ho ntsha kaofela,
ntho eo eseng metsi, ka pitseng, mokotleng kapa setshelong.
Kgokolotsa (kgu-ku-lu-tsa) /pick up from ground/ Ho nka matlakala kapa dithole
fatshe; ho nka ka letsoho ntho tse ngata tse nyane fatshe. (bap. thonaka).
Kgokolotso (kgu-ku-luts-aw) /collective picking up/ Ketso ya ho kgokolotsa: ho nka
matlakala kapa dithole fatshe; ho nka ka letsoho ntho tse ngata tse nyane fatshe.
Kgokong (kgo-ko-ng) /blue wildebeest/ Mofuta wa kgama e putsoahadi e
tholahalang haholo Afrika. /bon. dikgokong/
Kgola (kgu-la) /to harvest fruits/ Ho nka tholoana sefateng; ho hula kapa ho theola
tholoana hodima sefate bakeng sa ho ja. Ho kotula ditholoana sefateng.
Kgola (//) /hoof/ Bohato ba leoto la phoofolo le thata, seka lenaka. /bon. Dikgola/.
Kgoleho (kgu-le-haw) /bondage/ Ketso ya ho holeha: boemo ba ho ba motshoaruwa;
ho ba ditlamong kapa ntloanatshoana; ho ba lekgoba. (bap. bokgoba) (mm. kholeho).
Kgolo (kgu-lu) /big/ E sebopeho se setenya, se sephara kapa e nang le chebahalo e
phahameng; e tletseng sebaka; e imelang ka lebaka la botenya kapa bophara.
Kgolo (kgaw-law) /believe, faith/ Ketso ya ho kgoloa: ho ba le tumelo ya; ho
dumellana le thero ya bodumedi e itseng. (bap. tumelo).
Kgolo (kgu-law) /harvest of fruits/ Ketsoya ho kgola: ho tlhotlhora ditholoana
sefateng; ho nka ditholoana sefateng.

211
 212

Kgoloa (kgaw-lwa) /to believe/ Ho dumela thero ya lentsoe kapa seo Modimo a se
bolelang; ho dumellana le se ngotsoeng bukeng ya bibele; ho tshepa hore se buuwang
se tla etsahala. Ho ba modumedi. (bap. Lekgoloa).
Kgolokgotha (kgu-lu-kgu-tha) /drip/ Ho batla ho wela, kapa ho wela, ka baka la ho
hakoa kapa ho thula lejoe kapa ntho e itseng fatshe.
Kgolokgotheha (kgu-lu-kgu-te-ha) /stumble/ Ho thekesela ka baka la ho hakoa, ho
kgopjoa kapa ho thellisoa ke ntho eitseng. Ho lahleheloa ke taolo ya motsamao.
Kgolokgotheho (kgu-lu-kgu-te-haw) /stumbling/ Ketso ya ho kgolokgotheha:
thekeselo e bakoang ke thelliso kapa khako. Tahlehelo ya motsamao ka lebaka la ho
kgopjoa ke ntho e fatshe.
Kgolokgotho (kgu-lu-kgu-thaw) /dripping/ Ketso ya ho kgolokgotha: boemo ba ho
batla ho wela, kapa ho wela, ka baka la ho hakoa kapa ho thula lejoe kapa ntho e
itseng fatshe. (bap. Kgopa, kgopjoa).
Kgolokoe (kgu-lu-kwe) /crab/ Mofuta wa phoofotsoana ya metsing e jewang, e
maoto a tsheletseng a hlabang, e tsamayang ka lekeke, e kgonang le ho phela naheng
ka nako tse ding. /bon. Makgolokoe/ (bap. kgala, lekgala) (mm. Lekholokoe).
Kgomathela (kgu-mat-he-la) /adhesive/ E mamarelang ha e thetsana le ntho
enngwe: eo boemo ba yona bo bakang ho tshoarana ka ho mamarela ntle le ho tloha
ha bobebe. (bap. mamarela, qamathela, kgoakgoathela, kganathela).
Kgomathelo (kgu-mat-he-law) /adhesiveness, adhesion/ Ketso ya ho kgomathela:
ho mamarela ka mora ho thetsana le ntho e itseng. (bap. qamathelo, kgoakgoathelo).
Kgomatheloa (kgu-mat-he-lwa) // Boetsuwa ba ho kgomathela. (bap. mamareloa).
Kgomathetsa (kgu-mat-he-tsa) /adhere, bind, weld, glue/ Ho kopanya mmoho ka
tsela e itseng. Ho hokahanya ntho tse pedi kapa tse fetang moo.
Kgomathetse (kgu-ma-the-tse) /attached, joined/ Bokgale ba ho kgomathetsa.
Kgomathetso (kgu-mat-he-tso) /welding, binding/ Ketso ya ho kgomathetsa kapa ho
kopanya mmoho dintho tse itseng, haholo tshepe. (bap. Sekgomathetsi, cheseletso).
Kgomo (kgo-mu) /cattle/ Enngwe ya diphoofolo tsa hae, e ruuwang, e maoto a
mane, e manaka kapa e chitjana le mohatla. /bon. dikgomo/ Mael. Ho opa kgomo
lenaka: ho bua se nepahetseng kapa se utloahalang. Mael. Kgomo ya lebese ha e
itsoale: hangata ngoana ha a futse motsoadi. Mael. Kgomo e tshoaroa ka dinaka,
motho ka dipuo: motho o tshoaroa ka dipuo tsa hae ho seo a se entseng. Mael.
Kgomo ha enye bolokoe kaofela: motho ha a tlameha ho bua makunutu le ditaba
tsohle tsa hae. Mael. Kgomo ha e fuleloe: ha ho ditshenyehelo ho ruwa kgomo. Mael.
Kgomo ha di na motloha pele: katleho ha e bakoe ke ho ba wa pele. Mael. Ha le fete
kgomo le je motho: kgomo e ka teloa ya neheloa bakeng sa ho lopolla motho. Mael.
Lepotlapotla le ja podi, lesisitheho le ja kgomo: ho se potlakele dintho ho tlisa
katleho. Mael. Motsoalle wa hlooho ya kgomo: motho eo emong anang le kamano e
ntle haholo ya bokgotsi. Mael. Lebitla la kgomo ke molomo: kgomo ha e shoele ha e
patoe lebitleng empa e ya jewa. Mael. Ha ho kgomo ya boroko: ha ho motho ya
dumelletsoeng ho ja feela ntle le ho sebetsa; o keke o fuwa feela ntle le ho sebetsa.
Mael. Kgomo ya boroko: motho ya botsoa haholo. Sekgoba. Mael. Ho boka
dikgomo: ho dumedisa.

DIKGOMO, KGOMO

212
 213

Kgomo (//) /beef/ Nama ya phoofolo e joalo.

Kgona (kgaw-na) /snore/ Ho hema ka thata, ka molomo, borokong; ho hema ho
bakoang ke ho se robale hantle kapa ke lefu le itseng la mmopo, qoqotho le mmetso.
Kgona (//) /able, capable/ Ho tseba ho etsa ntho e itseng. Ho bontsha tsebo kapa
boqhetseke ba ntho e itseng. (bap. bokgoni).
Kgonahala (kgaw-na-ha-la) /possible/ Hoa boemo: boo holeng bobebe ho bo fihlella
kapa ho bo phetha; seo se ka fihlelloang kapa seo se ka etsahalang ntle le bothata.
Kgonahalo (kgaw-na-ha-law) /possibility/ Ketso ya ho kgonahala ho etsa hore
boemo bo itseng bo etsahale ntle le bothata; phihlello ya monyetla kapa ketso e
batlong ho phethahatsoa. (bap. Bokgoni).
Kgonahatsa (kgaw-na-ha-tsa) /make possible/ Ho etsa hore tabatabelo e batloang e
phethahale ka tsela e itseng. Ho phethisa se batloang.
Kgonahatso (kgaw-na-ha-tso) /possibility making/ Ketso ya ho kgonahatsa: ho etsa
hore tabatabelo e batloang e phethahale ka tsela e itseng. Phethiso ya se batloang.
Kgonahatsoa (kgaw-na-hats-wa) /achieved/ Boetsuwa ba ho kgonahatsa.
Kgonahetse (kgaw-na-he-tse) // Bokgale ba ho kgonahatsa.
Kgonatha (kgu-nat-ha) /to budget/ Ho sebedisa chelete ka ho lekanya se tlamehang
ho rekoa ntle le ho sebedisa hofeta chelete e teng; ho itokisetsa ho reka thepa ntle le
ho lefa hofeta chelete e teng. Mohl. Bongata ba batho ba batsho ha ba na nako ya ho
kgonatha joalo ka makgowa. Ha o qala ho sebetsa o tlameha ho kgonatha pele o
fumana moputso wa hao. (bap. lekgonatha, boloka).
Kgonathile (kgu-nat-hi-le) /budgeted/ Bokgale ba ho kgonatha.
Kgonatho (kgu-nat-ha) /budget/ Ketso ya ho kgonatha: tshebediso ya chelete ka ho
lekanya se tlamehang ho rekoa ntle le ho sebedisa hofeta chelete e teng; ho itokisetsa
ho reka thepa ntle le ho lefa hofeta chelete e teng. (bap. bokgonatha, poloko).
Kgong (kgo-ng) // (sheb. Kgono bakeng sa tshebediso).
Kgongwana (kgo-ng-wa-na) (khongoana) /deceived/ Boemo bo fosahetseng bo
bakang hore motho a itebale. Mael. Ho ya le kgongoana hodimo: ho itebala kapa ho
lebala kotsi e kannang ya etsahala ka ho se natse kapa ho lebala. (bap. Boitebalo).
Kgono (kgaw-naw) /snoring/ Ketso ya ho kgona: ho hema ka thata, ka molomo,
borokong; ho hema ho bakoang ke ho se robale hantle kapa ke lefu le itseng la
mmopo, qoqotho le mmetso. (bap. kgong).
Kgono (kgu-nu) /pumkin handle/ Mohele wa mokopu. /bon. dikgono/ Tlh. Lentsoe
le nepahetseng haholo ke “kgono” hofeta “kgong” le ha ho na le batho ba sebedisang
lentsoe “kgong” dibakeng tse ding tsa Basotho. (mm. kgunu).
Kgono (kgaw-naw) /ableness/ Ketso ya ho kgona kapa ho bontsha bokgoni: ho tseba
ho etsa ntho e itseng hantle. Ho bontsha tsebo kapa boqhetseke ba ho etsa ntho e
itseng. (bap. bokgoni).
Kgonya (kgon-ya) /roar, moo/ Ho lla hoa poho ya kgomo; sello sa kgomo e tona e
itokisetsang ho loana le dipoho tse ding.

213
 214

Kgonyo (kgon-yaw) /roaring, mooing/ Sello sa kgomo ya poho; sello sa kgomo e

tona e itokisetsang ho loana le dipoho tse ding. (bap. Rora)
Kgopa (kgo-pa) /drip/ Ho batla ho wela, kapa ho wela, ka baka la ho hakoa kapa ho
thula lejoe kapa ntho e itseng fatshe. (bap. Kgolokgotha, kgolokgotheha).
Kgopama (kgu-pa-ma) /to be cruel/ Ho bontsha bokgopo; ho hloka mohau; ho se be
le kgauhelo kapa kutloelo bohloko; ho ba pelompe.
Kgopamela (kgu-pa-me-la) /to be cruel against/ Ketsetso ya ho kgopama: ho etsetsa
bokgopo kgahlanong le; ho lesa botho kapa mohau kgahlanong le. (bap. hlahafela).
Kgopamelo (kgu-pa-me-law) /cruelty against/ Ketso ya ho kgopamela: pontsho ya
bokgopo kgahlanong le; ponahalo ya lehloyo ka diketso kgahlanong le.
Kgopamile (kgu-pa-mi-le) /cruel/ Ketsahalo ya ho kgopama: e bontshang bokgopo
kapa kgopamo; e hlahisang le ho bontsha tlhokeho ya setsoalle.
Kgopamisa (kgu-pa-mi-sa) /to cause to be cruel/ Ketsiso ya ho kgopama: ho etsa
hore motho kapa ntho e be kgopo kapa e hloke mohau.
Kgopamisitsoe (kgu-pa-mi-sits-we) // Bokgale le boetsuwa ba ho kgopama
Kgopamiso (kgu-pa-mi-so) /causing cruelty/ Ketso ya ho kgopamisa: ho etsa hore
motho kapa ntho e be kgopo kapa e hloke mohau.
Kgopamisoa (kgu-pa-mi-swa) // Boetsuwa ba ho kgopama.
Kgopamo (kgu-pa-maw) /cruelty/ Boemo ba ho ba kgopo; ketso ya ho kgopama
kapa ho hloka mohau le lerato. (bap. Bokgopo) Mohl. Batho ba ditoropong ba na le
kgopamo e kgolo kgahlanong le diphoofolo.
Kgopane (kgaw-pa-ni) /body dirt/ Tshila ya mmele; ditshila tse fumanoang
mmeleng wa motho ya sa toleng kapa ya tshabang metsi. /bon. dikgopane/
Kgopeha (kgo-pe-ha) /dripping/ Ketsahalo ya ho kgopa: e batlang ho diwa ka baka
la ho hakoa kapa ho thula lejoe ka leoto.
Kgopeha (kgu-pe-ha) /infuriated/ Ho utloa bohloko ka baka la ho kgentshoa; ho
utloisoa bohloko ka baka la bobe ba diketso tsa motho emong. (bap. kgopisa).
Kgopeho (kgu-pe-haw) /infuriation, fury/ Ketso ya ho kgopeha: ho utloa bohloko
ka baka la ho kgentshoa; ho utloisoa bohloko ka baka la bobe ba diketso tsa motho
emong. Bohloko ba maikutlo.
Kgopeho (kgo-pe-haw) // Ketso ya ho kgopeha: thulano le lejoe ka leoto.
Kgopi (kgo-pi) /grasshopper/ Mofuta wa tsie e hlooho e kgolo ya naheng, ebile e
jewa joalo ka nama. /bon. dikgopi/ (bap. lerutle, tsie). Mael. Kgopi e rahoa ke
monono: motho ya hlokang teboho kapa ya nyedisang mothusi wa hae.
Kgopisa (kgu-pi-sa) /infuriate/ Ho etsa hore motho a kgene; ho utloisa bohloko ka
diketso kapa dipuo; ho hlokisa monate pelong. (bap. kgentsha, hlabehisa).
Kgopiso (kgo-pi-saw) /infuriation, exasperation/ Ketso ya ho kgopisa: ho etsa hore
motho a kgene; ho utloisa bohloko ka diketso kapa dipuo; ho hlokisa monate pelong.
Kgopja (kgup-ja) /stumble, dash/ Boetsuwa ba ho kgopa.
Kgopjo (kgup-jaw) /stumbling, dashing/ Ketso ya ho kgopja.
Kgopjoa (kgup-jwa) /dripped/ Boetsuwa ba ho kgopa: ho ba boemong ba ho wiswa
kapa ho batla ho wela. Mael. E kgopjoa e le maoto mane: mang le mang a ka etsa
phoso ho sa natsoe boemo ba hae ba borui, bofutsana, boholo, bonyane kapa bohlale
ba hae.
Kgopo (kgaw-paw) /cruel/ E pelompe; e hlokang mohau le lerato; e sa utloeleng
bohloko; e diketso tse hlaha. /bon. Makgopo/.
Kgopo (kgu-paw) /rib/ Lesapo, seka leballo, le koahetseng dikahare tsa phoofolo
kapa motho, le kopaneng le lesapo la mokokotlo. Leleng la masapo a tshireletsang

214
 215

dikahare tsa mmele le bonahalang haholo nqa ya sefuba, lehlakoreng la pelo le

matshoafo. /bon. Makgopo, dikgopo/.
Kgopolo (kgu-pu-law) /remembrance, recall/ Ketso ya ho hopola: ho tlisa
monahanong le maikutlong; ho etsa setshoantsho bokong kapa kelellong. /bon.
Dikgopolo, mehopolo/ (mm. Khopolo).
Kgopolo (//) /assumption, presumption/ Ketso ya ho akanya kapa ho lekanya ka ho
nahana hore ketso kapa ketsahalo e ka tsela e itseng empa ho se joalo. (bap. Kelello)
Kgopotso (kgu-pu-tso) (khopotso) /reminder, reminding/ Ketso ya ho hopotsa: ho
etsa hore monahano o tshiretseng kelellong o kgutle. /bon. dikgopotso/ (bap.
sehopotso).
Kgora (kgu-ra) /abundance/ Boteng ba dijo tse ngata; boteng ba chai masimong;
tlhokahalo ya tlala; bosio ba bofume. /bon. Dikgora/ (bap. nala)
Kgoro (kgaw-raw) /outlet/ Sebaka seo ho tsuwang ho sona sehlabeng kapa thabeng;
tsela etsoang hara thaba kapa dilomo. /bon. Dikgoro/ (bap. Lekgalo). Mael. Ho ya
ka makgoro ha se ho lahlana: ho arohana ha ho bolele hore batho ba keke ba hlola ba
kopana hape.
Kgoroana (kgu-rwa-na) // Kgoro e nyane. /bon. Dikgoroana/ (mm. Khoroana).
Kgoroana (kgu-rwa-na) /pigeon/ Mofuta wa nonyana ya leloko la letsibana, e
hlooho e nyane, le setono sa masiba a motsu haholo, eo hangata e tholahalang naheng
hofeta pela hae. /bon. Dikgoroana/ (bap. Leebakgoroana, leeba) (sheb. Dinonyana)
Kgoroha (kgu-ru-ha) /attack suddenly/ Ho futuha kapelenyana; ho futuha kapa ho
hlasela ka potlako e kgolo, hanghang. (mm. kguruha).
Kgorohela (kgu-ru-he-la) /to attack suddenly/ Ho futuha kapelenyana; ho futuha
kapa ho hlasela ka potlako e kgolo, hanghang.
Kgorohelo (kgu-ru-he-law) /sudden attack/ Ketso ya ho kgorohela: phutuhelo
kapelenyana; phutuho kapa tlhaselo ka potlako e kgolo.
Kgoroheloa (kgu-ru-he-lwa) /attacked/ Boetsuwa ba ho kgorohela.
Kgorohetse (kgu-ru-he-tse) /attacked/ Bokgale ba ho kgorohela.
Kgorohetsoe (kgu-ru-he-tswe) /attacked/ Boetsuwa le bokgale ba ho kgorohela.
Kgoroho (kgu-ru-haw) /sudden attack/ Ketso ya ho kgoroha: phutuhelo
kapelenyana; phutuho kapa tlhaselo ka potlako e kgolo.
Kgorula (kgaw-ru-la) /last born/ Ngoana ho fela lapeng; motho eo eleng wa ho
qetela ka tlhaho baneng babo. /bon. Bokgorula/ (bap. matsibolo).
Kgosana (kgo-sa-na) /prince/ Mora wa morena; ngoana wa morena e motona;
ngoana boreneng kapa ya tsoaletsoeng moreneng e motona. /bon. Makgosana/
Kgosatsana (kgo-sa-tsa-na) /princess/ Moradi wa morena kapa mofumahadi, ngoana
morena le mofumahadi e motshehadi; ngoana boreneng kapa ya tsoaletsoeng
moreneng e motshehadi. /bon. Makgosatsana/.
Kgoshane (kgo-sha-ne)(khoshane) /bad mouth smell/ Ho bohla kgoshane: ho ba le
monko o mobe, o bohale o hlahang molomong, haholo ka mora ho bohla. (bap.
Puke).
Kgosi (kgo-si) /king/ Ntata kgosana le kgosatsana; monna mofumahadi; motho ya
okametseng ka borena e motona; motho e motona ya laolang naha kapa motse. (bap.
Morena, morenana) /bon. Makgosi/ Tlh. Hangata Basotho ba Borwa ba sebedisa
lentsoe “morena” bakeng sa “kgosi”. Empa ha e le “kgosana” le “kgosatsana” ba di
sebedisa nako e ngata.
Kgotha (kgut-ha) /scrape/ Ho tlosa joang kapa ditlamatlama tse ka hodima mobu; ho
fedisa lehola ka mohoma kapa kgarafu. (bap. kgirila, kgofula, kgofola).

215
 216

Kgotha (kgaw-tha) /to touch with/ Ho thetsa ka ntho e itseng ka tsela e tenang ya
etsoang joalo. Mohl. Keneng o kgotha mosetsana eo! Tlohela ho nkgotha hle monna!
Kgothala (kgut-ha-la) /encouraged, inspire/ Ho ba boemong ba tshutshumetso: ho
thola morolo wa ho etsa ketso e itseng; ho fumana matla a ho tsoelapele ka ho fuwa
mantsoe a monate, ka mora bothata.
Kgothaletsa (kgut-ha-le-tsa) /encourage/ Ho susumetsa ho etsa ketso e itseng; ho
bua puo e etsang hore motho a nke mohato kapa bohato.
Kgothaletso (kgut-ha-le-tso) /encouragement, inspiration/ Ketso ya ho kgothaletsa:
ho susumetsa ho etsa ketso e itseng; ho bua puo e etsang hore motho a nke mohato.
Kgothalla (kgut-hal-la) /persist/ Ho latella ho etsa ketso e itseng le ha ho le thata; ho
ba le sepheo se sa tsitsinyeheng sa ho fihlella boemo bo itseng le ha ho le thata.
Kgothallo (kgut-hal-law) /persistance/ Ketso ya ho kgothalla: ho latella ho etsa
ketso e itseng le ha ho le thata; ho ba le sepheo se sa tsitsinyeheng sa ho fihlella
boemo bo itseng le ha ho le thata kapa ho sa kgonahale.
Kgothalo (kgu-tha-law) /courage/ Boemo kapa ketso ya ho kgothala: ho tsoelapele
ntle le tshabo; mokgoa wa ho ba le matla a ho etsa se itseng ntle le letsoalo kapa ho
nyahama. Matla a pelo le maikutlo. (bap. sebete). (mm. khothalo).
Kgothatsa (kgut-ha-tsa) /console, inspire/ Ho bua mantsoe a monate ho motho ya
mahlomoleng kapa ya lahlehetsoeng; ho bua mantsoe a monate ho motho ya
tsietsing; ho bebofaletsa bohloko ba pelo kapa moya ka dipuo kapa mantsoe a
thobang maikutlo.
Kgothatso (kgut-hats-aw) /consolation, inspiration/ Ketso ya ho kgothatsa: ho bua
matsoe a monate ho motho ya mahlomoleng kapa ya lahlehetsoeng, ya hara tsietsi; ho
bebofaletsa bohloko ba pelo kapa moya ka dipuo kapa mantsoe a thobang.
Kgothatsoa (kgu-tha-tswa) /encouraged, consoled/ Boetsuwa ba ho kgothatsa.
Kgothetse (kgo-the-tse) /inspired, inspirited, dilligent/ E bontshang kgothatso: ya
sebetsang ka tsela e bontshang morolo ka mora ho joetsoa ditaba tse monate kapa tse
kgothatsang.
Kgotho (kgut-hu)/exclamation: sudden entering/ Lekgotsa le supang kapa le
bontshang ho kena monyako ka ho kgothometseha hanghang. Mohl. Ke eo motho a
fihla a re kgotho monyako a sa kokota le ho kokota. (bap. Thoso). Tlh. Batho ba
bangata ba kgetha lentsoe “thoso” hofeta “kgotho”. Tem. Lentsoe “kgotho” le tsoa ho
leetsi “kgothometsa” eleng ho tsamaya kapa ho kena ka ho kgothometseha.
Kgothola (kgut-hu-la) /detach/ Ho ntsha ntho e itseng ho enngwe; ho tlosa ntho e
mamaretseng ka tsela e itseng. Ho tlosa poone seqong sa yona. Mohl. Rona re qetile
ho kgothola poone seqong. O keke wa kgothola mabele mmokong, empa o ka a pola.
Kgotholo (kgut-hu-law) /detachment/ Ketso ya ho kgothola kapa ho ntsha ntho e
itseng ho enngwe; ho tlosa ntho e mamaretseng ka tsela e itseng. Ho ntsha poone
seqong sa yona.
Kgothomeditse (kgut-hu-me-di-tse) // Bokgale ba ho kgothometsa.
Kgothomeditsoe (kgut-hu-me-di-tswe) // Boetsuwa ba ho kgothometsa.
Kgothometsa (kgut-hu-me-tsa) // Ho sututsa ka sepheo sa ho diela. Ho lahleheloa ke
taolo ya motsamao ka baka la ho kgopjoa.
Kgothometseha (kgut-hu-me-tse-ha) // Ketsahalo ya ho kgothometsa: ho sututseha
ntle le ho sututsoa. Ho ba makgatheng a ho batla ho wela.
Kgothometseho (kgut-hu-me-tse-haw) // Ketso ya ho kgothometseha: ho sututseha
ntle le ho sututsoa. Ho ba boemong ba ho batla ho wela.
Kgothometso (kgut-hu-me-tso) // Ketso ya ho kgothometsa: tshututso ka sepheo sa
ho diela. Tahlehelo ya taolo ya motsamao ka baka la ho kgopjoa.

216
 217

Kgothometsoa (kgut-hu-mets-wa) // Boetsuwa ba ho kgothometsa.

Kgothotse (kgu-thu-tse) /detached/ Bokgale ba ho kgothola.
Kgothotsoe (kgu-thu-tswe) /detached/ Boetsuwa le bokgale ba ho kgothola.
Kgotla (kgu-tla) /men’s meeting place/ Sebaka seo banna kapa batho ba batona ba
robang monakedi le ho tshohla ditaba tsa bona teng. (bap. lekgotla).
Kgotla (kgu-tla) /court, tribunal/ Sebaka kapa moaho moo ho tshoareloang nyewe
teng; moaho oo batho ba qosoang ba ahloleloang teng. Sebaka sa ho rarolla
ngangisano, qaka, kapa dikgohlang. /bon. Makgotla/. Mael. Moro kgotla ha o
okoloe: boemo ba ho beha ditaba pepeneneng ntle le ho patoa. Mael. Mowa kgotla
ha a tsekisoe: ??
Kgotla (kgaw-tla) /provoke/ Ho phephetsa ka ho kenya monoana kapa thupa sethong
seseng sa mmele. Tlh. Lentsoe lena le sebedisoa ka phetako hangata: Mohl. ho
kgotlakgotla. (bap. kgotha).
Kgotlella (kgo-tlel-la) /persevere/ Ho tsoela pele ka ho etsa ketso e itseng le ha ho le
thata. (bap. mamella)
Kgotlello (kgo-tlel-law) /perseverence/ Ketso ya ho kgotlella hara mathata ho le
boima; tsoelopele ka mosebetsi o itseng le ha ho le boima. (bap. mamello).
Kgotlo (kgaw-tlaw) // Ketso ya ho kgotla: phephetso ka ho sunya monoana kapa
thupa sethong seseng sa mmele.
Kgoto (kgo-to) /huge home rat/ Mofuta wa tadi e kgolo ya hae, e mohatla o
molelele, e senyang haholo. /bon. Dikgoto/ (bap. tadi, lebodi, kgoana).
Kgotsa (kgu-tsa) /exclaim/ Ho makala kapa ho makalla ka ho phahamisa lentsoe; ho
bua ka ho hoeletsa ka baka la ho kgalema kapa ho tshoha. (bap. lekgotsa).
Kgotsi (kgo-tsi) /a friend/ Theneketso ya mokgotsi. /bon. 0/.
Kgotso (kgaw-tsaw) (khotso) /peace/ Boteng ba kgutso le tlhokeho ya dintoa, lerata
le dipuo; boteng ba tshebedisano mmoho le kutloano. Ho rena hoa toka le phethiso ya
molao; phethahatso ya lerato pakeng tsa sechaba. (bap. toka, kgutso). Mael. Ho
phaphatha kgotso: ho etsa hore maemo a be setloaeding mme ho se be le ntoa kapa
dikgohlang. Ho bopa kutloano.
Kgotso (kgaw-tsaw) /greetings!/ Tumediso e bontshang hore ntho di lokile; kapa
tumediso e supang hore ha ho komang. /bon. Kgotsong!/ (bap. dumela!).
Kgotsofala (kgaw-tsaw-fa-la) /content, happy/ Ho bontsha motlotlo kapa kamohelo
ya se tsoa etsahala; ho thabela se buuwang kapa se etsahalang; ho ananela sephetho
sa ketsahalo kapa puo e hlahisoang.
Kgotsofalo (kgaw-tsaw-fa-law) /gratification, happiness/ Ketso ya ho kgotsofala:
pontsho ya motlotlo le kamohelo ya se etsahalang le se buuwang; kananelo ya
sephetho sa ketsahalo kapa puo e hlahisoang.
Kgotsofatsa (kgaw-tsaw-fa-tsa) /satisfy, gratify/ Ketsetso ya ho kgotsofala: ho etsa
hore motho a thabele se etsahalang kapa se buuwang.
Kgotsofatso (kgaw-tsaw-fa-tsaw) /satisfaction/ Ketso ya ho kgotsofatsa: ho etsa
hore motho a thabele se etsahalang kapa se buuwang. Sebopeho sa kgotso.
Kgotsofatsoa (kgaw-tsaw-fats-wa) // Boetsuwa ba ho kgotsofatsa.
Kgotsofetse (kgaw-tsaw-fe-tse) /satisfied, gratified/ Bokgale le ketsahalo ya ho
kgotsofatsa: e boemong bo thabetseng sephetho sa ketso kapa ketsahalo.
Kgotsong (kgo-tso-ng!) /greetings all!/ Lentsoe le sebedisoang ho dumedisa batho
ba bangata ka nako efe kapa efe. (bap. dumelang).
Kguba (kgu-ba) /style, fashion/ Mokgoa kapa ketso ya ho etsa dintho ka tsela e sa
tloaelehang kapa e bontshang boqhetseke. Pontsho ya moaparo o mocha wa

217
 218

sejoalejoale. /bon. Dikguba/ Tem. Batho babang ba sothofatsa lentsoe, “fashion” ka

ho le bitsa “feshene” ha Sesotho se na le lentsoe la sona eleng “kguba”.
Kgube (kgu-be) (khube) /Southern Red Bishop/ Mofuta wa Nonyana e fumanoang
haholo bakeng tse metsi tse nang le joang bo boholo; e masiba a hlooho a
makgubedu, bokatlase bo botsho, mapheo le setono se kopantseng masiba a
masootho; e fumanoang haholo makgabeng pela dinoka; e phelang ka dikokoanyana
mmoho le peo. /bon. Dikgube/. (mm. Thaha-khube, Thaha-khubelu).

KGUBE (KHUBE)

Kgubedu (kgu-be-du) /red, redish/ E mmala wa madi. (bap. bokgubedu, bofubedu).

Kgubetsoana (kgu-bets-wa-na) /of a female: light redish/ Hoa motho e motshehadi:
ya mokgubedu bo hlakileng ka mmala.
Kgubetsoana (kgu-bets-wa-na) /pink/ Ya mmala wa thunthuru ya sefate sa perekisi;
bokgubedu bo sa tlalang kapa bo sa loelang. (bap. bokgubetsoana).
Kgudu (kgu-du) /tortoise/ Mofuta wa sehahabi se kgaketla e thata eo se
itshireletsang ka yona nakong tsa kotsi, se phelang metsing kapa naheng, se
tsamayang ka lenama le leholo. (bap. sekolopata).

Kgudu.

Kgukgumeditse (kgu-kgu-me-di-tse) /covered/ Bokgale ba ho kgukgumetsa.

Kgukgumeditsoe (kgu-kgu-me-di-tswe) /covered/ Boetsuwa ba ho kgukgumetsa.
Kgukgumetsa (kgu-kgu-me-tsa) /cover/ Ho koahela ka ntho e itseng hore ntho e se
bonoe kapa e se bonahale. Ho koahela bakeng sa ho tshireletsa kgahlanong le.
Kgukgumetso (kgu-kgu-me-tso) /covering/ Ketso ya ho kgukgumetsa: koahelo ya
ntho kapa motho bakeng sa ho pata kapa ho tshireletsa bokantle.
Kgukgumetsoa (kgu-kgu-mets-wa) // Boetsuwa ba ho kgukgumetsa.
Kgukguna (kgu-kgu-na) /ambuscade, waylaying/ Ho tsamaya ka ho noanya tlasa
ntho e itseng. (bap. sekgukguni).
Kgukgune (kgu-kgu-ne) /terrorist habitat or camp/ Sebaka sa sekgukguni: moo ho
dulang dikgukguni teng; lehae la dikgukguni. /bon. dikgukgune/ (mm. Khukhune).
Kgukgunela (kgu-kgu-ne-la) /ambush/ Ketsetso ya ho kgukguna: ho noanyetsa ntle
le ho bonoa; ho hlasela ntle le ho bonoa. (bap. noanyetsa).
Kgukgunelo (kgu-kgu-ne-law) /an ambush/ Ketso ya ho kgukgunela: noanyetso ntle
le ponahalo; ho hlasela ntle le ho bonoa. (bap. noanyetso).
Kgukguneloa (kgu-kgu-ne-lwa) // Boetsuwa ba ho kgukgunela.
Kgukgunetse (kgu-kgu-ne-tse) // Bokgale ba ho kgukguna.
Kgukgunetsoe (kgu-kgu-ne-tswe) // Boetsuwa le bokgale ba ho kgukguna.
Kgukgunne (kgu-kgun-ne) /ambushed/ Bokgale ba ho kgukguna.
Kgumama (kgu-ma-ma) /kneel down/ Ho beha lengole kapa mangole fatshe.

218
 219

Kgumame (kgu-ma-me) // Bokgale le ketsahalo ya ho kgumama: e kapa ya beileng

mangole fatshe; ya otlileng ka lengole fatshe.
Kgumamela (kgu-ma-me-la) /to worship/ Ketsetso ya ho kgumama: ho rapela
Modimo kapa motho ka ho otla ka lengole fatshe; ho rata kapa ho hlompha ntho
hofeta tekanyo.
Kgumamela (kgu-ma-me-la)/of war: tough one/ Hoa ntoa: e thata, e boima. Mael.
Ho loana ntoa ya kgumamela: ho loana ntoa e kgolo ka bokgabane.
Kgumamelo (kgu-ma-me-law) /worship/ Ketso ya ho kgumamela: ho beha lengole
fatshe bakeng sa borapedi; sesupo sa ho rata tumelo e itseng ya sedumedi. Thato e
fetang tekanyo ya ntho e itseng.
Kgumameloa (kgu-ma-me-lwa) /worshiped, revered/ Boetsuwa ba ho kgumamela.
Kgumametse (kgu-ma-me-tse) /worshiped/ Bokgale ba ho kgumamela.
Kgumametsoe (kgu-ma-me-tswe) /worshiped/ Boetsuwa ba ho kgumamela.
Kgumamisa (kga-ma-mi-sa) /cause to kneel down/ Ketsiso ya ho kgumama: ho etsa
hore ntho kapa motho a kgumame.
Kgumamiso (kgu-ma-mi-saw) /causing to kneel down/ Ketso ya ho kgumamisa: ho
baka kapa ho etsa hore motho a kgumame.
Kgunoana (kgu-nwa-na) /of a female animal: dark red/ Hoa phoofolo e tshehadi: e
mmala o mokgubedu bo lefifi.
Kgunong (kgu-no-ng) /of a male animal: dark red/ Hoa mmala wa phoofolo e
tona: e mmala o mokgubedu bo lefifi.
Kgunong (kgu-no-ng) /maroon, dark red/ Hoa mmala: o bokgubedu bo lefifi
haholo; o mokgubedu o batlileng o ba mosootho.
Kgupa (kgu-pa) (Khupa) /Denham's Bustard/ Mofuta wa Nonyana e kgolo, e
fumanoang haholo dithoteng tse tletseng joang le dibaka tsa temo; e phelang ka
dikokonyana mmoho le dithotse tsa dimela; e masiba a bokatlase le a molala a
masweu, le mapheo a maphatshoa, masiba a mokokotlo a masootho. /bon. Dikgupa/.

KGUPA (KHUPA)

Kgusa (kgu-sa) /wean/ Ho etsa hore ngoana kapa namane e tlohele ho anya lebese;
ho lesedisa namane kapa ngoana letsoele.
Kguso (kgu-so) /weaning/ Ketso ya ho kgusa: tlohediso ya ho nyanya letsoele;
tesediso ya ho anya letsoele; ho lesedisa namane kapa ngoana letsoele.
Kgutla (kgu-tla) /return/ Ho boela moo o tsoang teng; ho ya morao.
Kgutlela (kgu-tle-la) /backslide/ Ho boela mokgoeng o mobe wa kgale.
Kgutlelana (kgu-tle-la-na) /reconcile/ Ho ba mmoho ka mora ho qoaketsana; ho
boelana ka mora qhoebeshano; ho dumellana ka mora phapang; ho utloana ka mora
ho loantshana. Ketsetsano ya ho kgutlela.
Kgutlelano (kgu-tle-la-naw) /reconciliation/ Ketso ya ho kgutlelana: poelano ka
mora qhoebeshano; tumellano ka mora diphapang; kutloano ka mora toantshano.
Kgutlelo (kgu-tle-law) /backsliding/ Ketso ya ho kgutlela: poelo mokgoeng le
diketsong tse mpe tsa kgale. Mohl. Kgutlelo ya Seeiso matekoaneng ha re e rate
bohle. Hobaneng batho ba sebedisang dithethefatsi ba na le kgutlelo?

219
 220

Kgutlisa (kgu-tli-sa) /send back/ Ho etsa hore se adingoeng kapa se kadimiloeng se

ye ho monga sona. Ho isa ntho e itseng morao moo e tsoang teng. Ketsiso ya ho
kgutla.
Kgutlisetsa (kgu-tli-sa-tsa) /rebuff, decline, reject/ Ho isa ntho e sa lokang moo e
tsoang teng; ho hana ka ho isa ntho e rekiloeng kapa e fanoeng morao.
Kgutlisetso (kgu-tli-se-tso) /reject/ Ketso ya ho kgutlisetsa: ho isa ntho e sa lokang
moo e tsoang teng; ho hana ka ho isa ntho e rekiloeng kapa e fanoeng morao.
Kgutliso (kgu-tli-saw) /return/ Ketso ya ho kgutlisa: ho etsa hore se adingoeng kapa
se kadimiloeng se ye ho monga sona. Ho isa ntho e itseng morao moo e tsoang teng;
ketsiso ya ho kgutla.
Kgutlisoa (kgu-tli-swa) // Boetsuwa ba ho kgutlisa.
Kgutlo (kgu-tlaw) /full stop/ Letshwao la sebopeho puo le bontshang ho emisa hoa
polelo, serapa kapa lentsoe. Mohl. (.) (bap. feeloana).
Kgutlo (//) /the return/ Ketso ya ho kgutla: ho bateng ka mora ho nyamela.
Kgutloana (kgu-tlwa-na) /colon/ Letshwao leo ka mora lona le bontshang ho hlalosa
lentsoe kapa polelo e tlileng pele ho lona. Mohl. ( : ) Ntja: ke phoofolo ya hae.
Kgutlotharo (kgu-tlaw-tha-ru) /triangle/ E nang le mahlakore a mararo; tse tharo ka
mahlakore; tse bontshang boraro ka sebopeho. /bon. Dikgutlotharo/.
Kgutsa (kgu-tsa) /calm, silent, quiet/ Ho thola hoa modumo kapa lerata; ho fela hoa
sephethephethe le tshubutlellano. (bap. thola).
Kgutsana (kgu-tsa-na) /orphan/ Motho ya hlokang motsoadi kapa batsoadi; motho
ya hlokang bahabo. /bon. dikgutsana, makgutsana/.
Kgutsana (kgu-tsa-na) (ho tlosa kgutsana) /orphan ceremony/ Moetlo wa Basotho
wa ho etsa mosebetsi wa bana kapa ngoana ya hlokaheletsoeng ke motsoadi kapa
batsoadi. Lelomolo la ho hlaba kgutshoane kapa kgomo le ho rathola joala bakeng sa
ngoana ya lahlehetsoeng ke motsoadi kapa batsoadi. /bon. 0/.
Kgutsanakgudu (kgu-tsa-na-kgu-du) /orphan/ Ngoana ya hlokaheletsoeng ke mmae
le ntatae; motho ya hlokang mme le ntate. /bon. Dikgutsanakgudu/
Kgutsanakgutse (kgu-tsa-na-kg-tse) /ultimate orphan/ Motho kapa ngoana ya
hlokang batsoadi bohle le ba habo ka botlalo. /bon. Dikgutsanakgutse/.
Kgutsanehisa (kgu-tsa-ne-hi-sa) /to orphan/ Ho etsa hore motho a hloke motsoadi
kapa batsoadi; ho etsa hore motho a hloke ba habo kapa e be kgutsana.
Kgutsanehiso (kgu-tsa-ne-his-aw) /orphanage/ Ketso ya ho kgutsanehisa: ho etsa
hore motho a hloke motsoadi kapa batsoadi; ho etsa hore motho a hloke ba habo kapa
e be kgutsana.
Kgutsanehisong (kgu-tsa-ne-hi-saw-ng) /orphanage/ Sebaka seo ho dulang
dikgutsana teng; moaho kapa ntlo ya dikgutsana. /bon. dikgutsanehisong/
Kgutshoane (kguts-hwa-ne) /short/ E hlokang bolele ba mmele; e hlokang
bophahamo ba mmele. (Bap. kgutshoanyane).
Kgutshoane (//) /of domestic animal: small/ Phoofolo tsa hae tse nyane joalo ka
nku, podi, kolobe le tse ding tse ruuwang tse hlokang bophahamo kapa mmele o
molelele. /bon. Dikgutshoane/.
Kgutshoanyane (kguts-hwan-ya-ne) /in short, briefly/ Ka tsela eo eseng telele
haholo; ka tsela e kgutshoane kapa ka bokgutshoanyane; ka ho akaretsa ditaba ka
tsela eo eseng telele. (bap. kgutshoane).
Kgutsisa (kgu-tsi-sa) /pacify, calm/ Ketsiso ya ho kgutsa: ho etsa hore modumo
kapa lerata le fele; ho etsa hore sephethephethe le tshubutlellano di emise.
Kgutsiso (kgu-tsi-saw) /pacification/ Ketso ya ho kgutsisa: phediso ya lerata,
modumo o mongata, sephethephethe le tshubutlellano.

220
 221

Kgutsitse (kgu-tsi-tse) /calm, quiet, silent/ E boemong ba kgutso. E hlokang lerata.

Kgutso (kgu-tso) /calm, peace, quitness, silence/ Boteng ba kgotso: tlhokahalo ya
lerata, modumo, sephethephethe le tshubutlellano. Ketso ya ho kgutsa. (bap. tholo).
Kgutso (kgu-tso) /harmony/ Boteng ba kgotso e phethahetseng; boemo bo nang le
kgotso: bo hlokang morusu kapa bokudi. (bap. kgotso).
Kgutsufaditse (kgu-tsu-fa-di-tse) /abbreviated/ Bokgale ba ho kgutsufatsa.
Kgutsufaditsoe (kgu-tsu-fa-di-tswe) /abbreviated/ Boetsuwa ba ho kgutsufatsa.
Kgutsufala (kgu-tsu-fa-la) /shorten/ Ho ba kgutshoane ka sebopeho; ho ba nyane ka
bolelele kapa bophahamo.
Kgutsufalo (kgu-tsu-fa-law) /shortening/ Ketso ya ho kgutsufala: nyenyefatso ya
sebopeho sa bolelele le bophahamo.
Kgutsufatsa (kgu-tsu-fa-tsa) /abbreviate/ Ho etsa hore lentsoe, polelo kapa puo e be
nyane ka sebopeho; ho nyenyefatsa ditlhaku tsa lentsoe. (bap. kgaoletsa).
Kgutsufatso (kgu-tsu-fa-tsaw) /abbreviation/ Nyenyefatso ya ditlhaku tsa mantsoe;
nyenyefatso ya polelo kapa puo e telele. (bap. kgaoletso).
Kgutsufatsoa (kgu-tsu-fats-wa) // Boetsuwa ba ho kgutsufatsa.
Kh (kh) // Sehlongoapele seo hangata se thatafatsang maetsi a qalang ka tlhaku “H”
ho a etsa mareho/mabitso. Mohl. Hatsetsa=khatsetso, Haba=khabo, haella=khaello,
habanya=khabanyo, hauhela=khauhelo, habela=khabelo, hadima=khadimo,
haela=khaello, hotetsa=khotetso, hofola=khofolo, hela=khelo, hiba=khibo,
hoanta=khoanto, hohola=khoholo, hula=khulo, hulanya=khulanyo, jj. Tem. Ka
Sesotho sa naha ya Lesotho, “Kh” e sebedisoa joalo ka “Kg”.
Khabanyo (kha-ban-yaw) /slight look/ Ketso ya ho habanya: ho sheba ntho kapa
motho ka ho se shebisisi hantle; ho lebisa leihlo ka ho se natse haholo; ho sheba ntle
le botio. (bap. qekotsa, qekotso, qamaka).
Khabeletso (kha-be-le-tso) /hastiness, haste/ Ketso ya ho habeletsa: ho tsamaya ka
potlako; ho tsamaya kapele.
Khabelo (kha-be-law) /vegetable cutting/ Ketso ya ho habela: ho poma moroho hore
o be dikotoana bakeng sa ho pheha. (bap. habela).
Khabeshe (kha-bi-shi) /cabbage/ Mofuta wa moroho o holang ka ho etsa kotola e
chitjana, e bokantle bo botala le bokahare bo bosoeu. /bon. dikhabeshe/
Khabo (kha-baw) /hurriness, haste/ Ketso ya ho haba: ho tsamaya ka matjato
bakeng sa ho ya bona kapa ho sheba ketsahalo e itseng.
Khadikiso (kha-di-ki-so) /scary eye signs/ Ketso ya ho hadikisa: ho sotha mahlo
kapa ho se be mahlong ka baka la letsoalo kapa tshabo.
Khadiko (kha-di-kaw) /frying, braai/ Ketso ya ho hadika: ho besa nama kapa sejo
ntle le ho sebedisa metsi kapa ho tshela metsi. /bon. Dikhadiko/ (bap. besa).
Khadimo (kha-di-maw) /lightning, thundering/ Ketso ya ho hadima: ho bonesa hoa
maru nakong tsa dipula tse matla. (bap. letsolo, lehadima).
Khaello (kha-el-law) /inadequacy, scarcity, insufficiency/ Ketso ya ho haella: ho ba
nyane hofeta kamoo ntho e hlokahalang kapa e batloang.
Khaello (kha-el-law) /shortcoming, drawback, flaw/ Bofokodi ba motho: se bakang
hore motho a hloke matla a ho tshetleha mabaka. Se bakang hore motho a se kgone
ho etsa se itseng. (bap. bofokodi).
Khahlamelo (kha-hla-me-law) /effect, aftermath/ Ketso ya ho hahlamela: ho ba le
tshutshumetso nthong e itseng; ho ba le tlhotlholetso. (bap. Kgahlamelo).
Khailo (kha-il-aw) /granulation, grinding/ Ketso ya ho haila: ho sila poone, mabele
kapa sejo se itseng ho etsa phofo kapa sejothollo.

221
 222

Khakhabo (kha-kha-baw) /creeping, crawling/ Ketso ya ho hahaba: ho tsamaya ka

mpa; ho hosha ka bokatlase ba mmele. (bap. kgaso).
Khako (kha-kaw) // Ketso ya ho haka: ho beha letsoho hodima lehetla la motho
emong; ho hokela ka thapo kapa ketane.
Khakollo (kha-kul-law) /disconnection/ Ketso ya ho hakolla: ho etsa hore ntho tse
kopaneng di lokolohe. Tlh. Lentsoe le nepahetseng haholo ke “khakollo” hofeta
“hakollo”.
Khakollo (kha-kul-law) /correction/ Ketso ya ho hakolla kapa ho thusa ho fana ka
karabo e nepahetseng bakeng sa potso; ho lokisa phoso. (bap. hakollo).
Khalalelo (kha-la-le-law) /holiness/ Ketso ya ho halalela: boemo ba ho ba le moya o
halalelang; ho ba le moya wa Modimo; boemo ba diketso tsa semoya.
Khalaletso (kha-la-le-tso) /hallowedness/ Ketso ya ho halaletsa: ho etsa motho a
halalele; ketsiso ya ho halalela. (bap. kolobetso).
Khalefiso (kha-le-fi-so) /fury/ Ketso ya ho halefisa: ho baka bohale bo boholo; ho
etsa hore motho a kgene haholo.
Khalefo (kha-le-faw) /wrath, anger/ Ketso ya ho halefa: bohale bo boholo haholo;
ho hloka thabo ka ho bua ka bohale; ho bua ka ho phahamisa lentsoe ka baka la ho
kgena; ho bontsha bosio ba monyaka ka diketso le dipuo tse itseng. (bap. kwata).
Khamakhamane (kha-ma-kha-ma-ne) /rumex laceolatus/ Semela sa naha, haholo
matsoapong kapa dithabeng, se ka sebedisoang joalo ka moriana wa mala ha se
kopantsoe hantle. /bon. dikhamakhamane/ (mm. khama-khamane, kgamakgamane).
Khamo (kha-maw) /milking/ Ketso ya ho hama: ho ntsha lebese letsoeleng.
Khanano (kha-na-naw) /incompatebility/ Ketso ya ho hanana: ho se dumellane ka
ketso, puo, mokgoa le tloaelo. Ho se kgeme mmoho.
Khanello (kha-nel-law) /barring/ Ketso ya ho hanella: Ho dula sebakeng ka ho se
batle ho tloha, sutha kapa ho tsitsinyeha; ho etela sebaka kgafetsa kapa nako le nako.
Khanelo (kha-ne-law) /revoking, refusal/ Ketso ya ho hanela: Ho thibela motho
kapa ntho ho etsa ketso e itseng; ho se fane ka tumello.
Khano (kha-naw) /denial, refusal/ Ketso ya ho hana: ho se batle ho etsa ntho e
itseng; ho hana ho nka taelo.
Khanyetso (kha-nye-tso) /opposition/ Ketso ya ho hanyetsa: mokgoa wa ho etsa
diketso le dipuo tse kgahlanong le motho, mokga, sehlopha kapa mokgatlo omong;
tloaelo le boemo ba ho ba mohanyetsi.
Khanyetso (khan-ye-tso) /contradiction, resistance/ Ketso ya ho hanyetsa: Ho se
dumellane kapa ho se tsamaisane le; ho ba kgahlanong le; ho hana taelo kapa ntlha
kemo ya. (bap. kganyetso).
Khapeletso (kha-pe-le-tso) /force, coersion/ Ketso ya ho hapeletsa: mokgoa wa ho
etsa hore motho emong a etse ketso ntle le boikemisetso. /bon. dikhapeletso/
Khapha (kha-pha) /to vomit voluntarily/ Ho hlatsa ka maikemisetso; ho noa
moriana kapa metsi a nang le moriana ka sepheo sa ho ntsha nyoko kapa ho hlatsoa
mala. Tlh. Ho “khapha” le ho “hlatsa” ke mantsoe a mabedi a bontshang ketsahalo
tse fapaneng. (bap. ho hlatsa).
Khapo (kha-paw) /victory, conquest, triumph/ Ketso ya ho hapa: ho hlola ntoeng;
ho nka ka ntoa kapa dikgoka; ho nka ka mahahapa. (bap. tlholo).
Kharelo (kha-re-law) /wrapping, roll around/ Ketso ya ho harela: ho pota mmele
ohle kapa karolo; ho ba nqa tsohle kapa sebakeng se itseng sa mmele ka ho thatela;
ho dika ntho e itseng.

222
 223

Kharolo (kha-ru-law) /devouring/ Ketso ya ho harola: ho hlasela ka ho ntsha

dinama; ho bolaya ka ho kopakopanya ditho tsa mmele; ho hlasela ka ho sebedisa
meno a bohale.
Khasakhaso (kha-sa-kha-saw) /propaganda/ Ketso ya ho hasahasa: ho bua hampe
ka mokga kapa mokgatlo o itseng ka sepheo sa ho phomellisa mokga wa heno;
tloaelo ya ho bua hampe ka mokga o mong ka sepheo sa ho phomella; mokgoa wa ho
bua hantle ka mokga kapa sehlopha sa heno le ha ho hlokahala bonnete. (bap.
pheteletso).
Khasanyo (kha-san-yaw) /dispersal/ Ketso ya ho hasanya: ho isa hohle ka bongata;
ho isa dibakeng tse ngata tse fapaneng.
Khaso (kha-saw) /broadcasting/ Ketso ya ho hasa ditaba: ho phatlalatsa diketsahalo
tsa tikoloho ka sealemoya, thelefishini kapa lesedinyana. Tlh. Lentsoe le nepehatseng
ke “khaso” hofeta “kgaso”. (bap. kgaso).
Khatikelo (khat-hi-ke-law) /severing/ Ketso ya ho hatikela: ho otla ka ho lematsa ha
bohloko ka ho hata le ho rahaka.
Khatiso (kha-ti-so) /signature/ Ketso ya ho hatisa: ho ngola ka mongolo o qollang
ya ngolang; mongolo o kgethehileng.
Khatsetso (kha-tse-tso) /glaciation, benumbing/ Ketso ya ho hatsetsa: ho etsa kapa
ho baka hore motho kapa ntho e hatsele haholo. (bap. sehatsetsi).
Khauhelo (kha-u-he-law) /mitigation, clemency, mercy/ Ketso ya ho hauhela: ho
utloela bohloko ka ho etsetsa ketso e itseng.
Khaulo (kha-u-law) /poignance/ Ketso ya ho haula: Ho utloisa bohloko ka baka la
boemo kapa ketsahalo e etsahalang ho motho; ho bakela kutloelo bohloko. (bap.
mahlomola).
Kheleho (khi-li-haw) /sliding/ Ketso ya ho heleha: ho wa hoa mobu, majoe kapa
mafika thabeng, selomong, lengopeng kapa letsoapong. (bap. wela).
Kheletso (khi-lets-aw) /demolition/ Ketso ya ho heletsa: Ho dia kapa ho isa fatshe ka
sepheo sa ho senya moaho; ho diela moaho fatshe.
Khelo (khe-law) /mowing/ Ketso ya ho hela: ho poma joang; ho faola mohloa.
Khemeselo (khe-me-se-law) /panting/ Ketso ya ho hemesela: ho hema haholo ka
mora ketsahalo e tshosang kapa ka mora ho loana kapa ho matha haholo.
Khemo (khe-maw) /inhilation, perspiration/ Ketso ya ho hema: Ho ntsha le ho
kenya moya ka nko; ho bontsha bophelo ka ho phefumoloha. (bap. phefumoloho).
Khenakheno (khi-na-khi-naw) /meddlesomeness, irksome/ Ketso ya ho henahena:
phetako ya ho hena: tshokodiso ya motho ka ho mo tshoara tshoara ka makgetlo; ho
ama kapa ho thetsa motho ka tsela e tenang ka ho pheta ketso eo. (bap. hlopa).
Khetlo (khe-tlaw) /turning back/ Ketso ya ho hetla: Ho sheba morao; ho lebisa
molala le hlooho morao; ho tadima se ka morao. (bap. reteleho).
Khibo (khi-baw) /touch game/ Ketso ya ho hiba: Ho thetsa motho ka letsoho ebe ya
thetsang o wa baleha hofihlela le yena a thetsoa. Ho etsa papapadi ya dihibo.
Khoamiso (khwa-mi-so) /solidification/ Ketso ya ho hoamisa: Ho etsa hore lero
kapa mafura a thatafale.
Khoanto (khwa-ntaw) /marching/ Ketso ya ho hoanta: motsamao wa batho ba
bangata o potlakileng, o bontshang boikonko. Motsamao wa batho ba ipelaetsang
kapa ba tletlebang. Motsamao wa masole. /bon. mehoanto/ (bap. mohoanto).
Khoatallelo (khwa-tal-le-law) /in persuit of/ Ketso ya ho hoatallela: Ho sala morao
ka mokgoa oseng motle. Ho latella ho phethahatsa boemo bo itseng.
Khoatallo (khwa-tal-law) /persuit/ Ketso ya ho hoatalla: ho latella ka sekgahla.

223
 224

Khobo (khu-baw) /brink of boiling/ Ketso ya ho hoba: ho ba makgatheng a ho bela

hoa metsi; ho etsa modumo wa metsi a batlang ho bela.
Khobulo (kho-bu-law) /barking/ Hoa ntja: ketso ya ho hobula: ho etsa modumo
kapa sello sa khalefo kapa bohale ba ntja; ho lla hoa ntja kapa phoofolo e tshoanang
le yona. (bap. bohola, rora, puruma).
Khodiso (kho-di-saw) /rearing, upbringing, raising/ Ketso ya ho hodisa: Ho eketsa
ka boholo, bophara, botenya kapa bolelele; ho etsa hore ntho e be kgolo.
Khoehlo (khwe-hlaw) /hand waving/ Ketso ya ho hoehla: ho phahamisetsa letsoho
ka sepheo sa ho dumedisa kapa ho bitsa.
Khoeletso (khwe-le-tso) (khoelehetso) /yelling, shouting/ Ketso ya ho hoelehetsa:
mokgoa wa ho phahamisa lentsoe haholo ka baka la ho bitsa motho kapa ntho e
itseng; ho phahamisa lentsoe bakeng sa ho batla thuso. Tem. Batho babang ba kgetha
ho sebedisa lentsoe “khoeletso” bakeng sa “khoelehetso” ho ya ka dibaka kapa tulo.
Khokahanyo (khu-ka-han-yaw) /amalgamation/ Ketso ya ho hokahanya: Ho etsa
hore dibaka di kopane; ho etsa hore dintho tse itseng di be mmoho tlasa taolo e le
nngwe. (bap. kopanyo).
Kholo (khu-law) /growing/ Ketso ya ho hola: Ho eketseha hoa mmele ka bolelele
kapa botenya; ho eketseha hoa kelello ka baka la dilemo tse phetsoeng. (bap. kgolo).
Kholofatso (khaw-law-fa-tso) /disability, paralysing/ Ketso ya ho holofatsa: Ho
etsa hore ntho kapa motho a hlolehe ho sebedisa setho sa mmele, kapa kelello ka
baka la bokudi, temalo kapa kotsi e itseng ya boko.
Khomputha (komp-yut-ha) (khomputhara) /computer/ Enngwe ya disebediosa tsa
sejoalejoale se akgang ka sefahleho (monitor), toejana (mouse), setlanyi (keyboard)
le bokoana (CPU), se sebedisoang ho etsa ntho tse ngata ka ho fetisisa seleseng tse
kenyeletsang ho hatisa, ho ngola (microsoft word), ho beha dintlha, ho kopanya, ho
hopola, ho etsa manane le lethathama (microsoft excel, microsoft access) le dintho tse
ding tse ngata. /bon. dikhomputha, dikhomputara/.

Khonsarete (khon-sa-re-te) /concert/ (sheb. Timiti bakeng sa tshebediso).

Khonyelo (khon-ye-law) /shrinkage/ Ketso ya ho honyela: Ho etsa hore ntho e be
nyane ka sebopeho; ho nyenyefatsa ka tsela e itseng.
Khonyetso (khon-ye-tso) /contraction, shrivel, shrinkage/ Ketso ya ho honyetsa:
ho etsa hore ntho e be nyane; ho nyenyefatsa boholo ba ntho.
Khoriana (kho-ri-ana) /accordion/ Seletsa se ratoang ke Basotho haholo se letsoang
ka ho sarolla bokahare ba sona bo bakang moya, le ho tobetsa dikonopo tse ka
mahlakoreng. /bon. dikhoriana/ (bap. korosetina) (sheb. Diletsa).
Khoriso (kho-ri-saw) /effacement, food ramnants removal/ Ketso ya ho horisa: ho
tlosa masalla a dijo, pitseng kapa sejaneng, ka letsoho kapa ntho e itseng.
Khopolo (khu-pu-law) /remembrance/ (sheb. kgopolo bakeng sa tshebediso).
Khotetso (kho-te-tso) /ignition/ Ketso ya ho hotetsa: Ho etsa hore mollo o tuke; ho
etsa hore lelakabe le be teng.(bap. lakabetso).

224
 225

Khotsulako (kho-tsu-la-kaw) /repeat rooting out/ Ketso ya ho hotsulaka: boemo bo

phethahaneng ba ho ntsha semela mobung mmoho le motloang wa sona.
Khotsulo (kho-tsu-law) /rooting out/ Ketso ya ho hotsula: ho ntsha semela mobung;
ho epolla sejalo ka ho se hula mobung mmoho le methapo ya sona.
Khukhubiso (khu-khu-bi-so)/of a trouser: dangling/ Ketso ya ho huhubisa kapa ho
huhuba hoa seaparo, haholo mose kapa borikgoe bo boholo: boemo ba ho leketlela
fatshe kapa ho thetsa fatshe ka lebaka la boholo ba seaparo.
Khukhumba (khu-khu-mba) /cucumber/ Mofuta wa semela se nale le melebo e
hlahisang kotola, seka tjoto e mototsoana, e tala ka mmala, eo hangata e sebedisoang
ho etsa mofutsoela (salad). /bon. dikhukhumba/ (sheb. Meroho).
Khulakhulano (khu-la-khu-lan-yaw)/dispute, feud, wrangle/ Ketso ya ho
hulahulana: boemo ba toantshano le ho se utloane; tloaelo ya ho qhoebeshana le ho se
utloane ka dipuo. /bon. Dikhulakhulano/ Mohl. Ekare nako e ngata ho na le
dikhulakhulano mekgatlong ya dipolotiki tsa Afrika. Khulakhulano tse pakeng tsa
Thabo Mbeki le Jacob Zuma di tla fela neng?. (mm. Khulakhulanyo).
Khulakhulo (khu-la-khu-law) /irksome pulling/ Ketso ya ho hulahula: ho tosa kapa
ho hula motho ka tsela e sa kgotsofatseng; ho hula makgetlo a mangata, hampe.
Khulako (khu-la-kaw) /repeat pulling/ Ketso ya ho hulaka: Ho tosa ntho kapa
motho hore a atamele; ho atametsa kapa ho hula ka ho sututsa nqa ya moetsi; phetako
ya ho hula.
Khulo (khu-law) /pulling/ Ketso ya ho hula: Ho tosa ntho kapa motho hore a
atamele; ho atametsa kapa ho hula ka ho sututsa nqa ya moetsi. (bap. boikhulo).
Kiba (ki-ba) /to stop leakage/ Ho etsa hore metsi a se ke a tsoa ka ho thiba lesoba;
ho koala moo ho dutlang teng.
Kibana (ki-ba-na) /blocked/ Ketsahalo ya ho kiba: e thibaneng lesoba la metsi; e
etsang hore metsi a hlolehe ho tsoa.
Kibano (ki-ba-naw) /blockage/ Ketso ya ho kibana: koalo ya lesoba la metsi.
Kibo (ki-baw) /leakage stopping/ Ketso ya ho kiba: Ho etsa hore metsi a se ke a tsoa
ka ho thiba lesoba.
Kibolla (ki-bul-la) /unblock/ Ketsollo ya ho kiba: ho tlosa ntho e etsang hore metsi a
hlolehe ho phalla kapa ho tsoa lesobeng; ho ntsha metsi ka ho tlosa se a thibetseng.
Kibollo (ki-bul-law) /unblocking/ Ketso ya ho kibolla: ho tlosa ntho e thibang phallo
ya metsi lesobeng.
Kichini (ki-chi-ni) (kitjhene) /kitchen/ (sheb. Mokgoro bakeng sa tshebediso).
Kila (ki-la) /gizza/ Setho sa mmele, seka sephutheloana, sa kgoho kapa nonyana, se
tshelang dijo tse koentsoeng tse boemong ba ho siloa. /bon. dikila/ (bap. kitsana).
Kilana (ki-la-na) /small gizza/ Setho sa mmele se senyane haholo, seka
sephutheloana, sa kgoho kapa nonyana, se tshelang dijo tse koentsoeng tse boemong
ba ho siloa. /bon. dikilana/ (bap. kitsana).
Kile (ki-le) (kileng) (nkile) /I once, it once, he or she once/ Eo ka letsatsi leleng e
etsahetseng ka tsela e itseng; ya kapa ba entseng se itseng nako e fetileng. Mohl. O
kile wa tsamaya le batho ba dinokoane. A o kile wa lahleha bophelong ba hao? O
kile a bua ka taba ena. Nna nkile ka bona moloi, wena? Ebe ba kile ba utloa ka tsa
lefu la Mugabe? Re kile ra utloana nna le yena. Ke mang ya kileng a bona mohlolo
o tjena?
Kimelo (ki-me-law) /heaviness/ Ketso ya ho imela kapa ho sitoa ke ntho e thata kapa
e boima. Boemo ba ho hloloa ke moroalo kapa thoto e ngata. Boemo ba ho se nahane
hantle. Ketso ya ho thatafalloa kapa ho hloloa. /bon. Maime/

225
 226

Kimollo (ki-mul-law) /alleviation, mitigation, mollification/ Ketso ya ho imolla:

phokoletso ya bothata kapa boima; phediso ya boima kapa bohloko; mokgoa wa ho
nyenyefatsa kapa ho bebofaletsa moroalo kapa mathata; phokotso ya kotlo kapa
kahlolo e thata.
Kinamelo (ki-na-me-lo) /worshiping, bowing down for/ Ketso ya ho inamela: ho
kgumamela le ho rapela Modimo; ho isa hlooho fatshe bakeng sa ntho e itseng; ho
rata ntho kapa motho ka tsela ya ho mo etsa modingoana.
Kinamo (ki-na-maw) /worship, reverence, bowing/ Ketso ya ho inama: ho isa
hlooho fatshe ka sesupo sa ho hlompha kapa ho rapela; ho rata ntho kapa motho ka
tsela ya ho mo etsa modingoana. (bap. Kgumamela).
Kinipitang (ki-ni-pi-ta-ng) /plier/ Sesebedisoa sa tshepe se sebedisoang bakeng sa
ho tlama le ho tlamolla diboutu; ho tiisa le ho tiisolla ditshepe. /bon. dikinipitang/
Kiribae (kiri-bae) /wheelbarrow/ (sheb. Kirifae bakeng sa tshebediso).
Kirifae (ki-ri-fae) (kiribae) /wheelbarrow/ Sesebedisoa se tshelang le ho jara ntho
tse itseng ho tloha sebakeng seseng ho ya ho seseng. Tlh. Batho babang ba bitsa
sesebedisoa sena “kiribae”. /bon. dikiribae, dikirifae/.
Kitimediso (ki-ti-me-di-so) /leading to initiation school/ Ketso ya ho kitimetsa: ho
etsa hore motho a ye lebollong pele ho nako.
Kitimela (ki-ti-me-la) /to go to initiation school suddenly/ Ho ya lebollong pele ho
nako kapa ntle le tumello ya batsoadi. (bap. bolotsa, bolla).
Kitimelo (ki-ti-me-law) /unplanned initiation school going/ Ketso ya ho kitimela:
lebollo ntle le tumello ya batsoadi; lebollo ka thato ya moetsi.
Kitimetsa (ki-ti-me-tsa) /cause to go to initiation school/ Ketsiso ya ho kitimela.
Kitlaeditse (ki-tla-e-di-tse) // Bokgale ba ho kitlaetsa. (bap. moikitlaetsi).
Kitlaeditsoe (ki-tla-e-di-tswe) // Boetsuwa le bokgale ba ho kitlaetsa.
Kitlaetsa (ki-tla-etsa) /to attempt, endevour, try/ Ho leka ho etsa ketso e itseng; ho
bontsha boikitlaetso ba ho etsa se itseng le ha ho le thata.
Kitlaetso (ki-tla-ets-aw) /an attempt/ Ketso ya ho kitlaetsa: boiteko ba ho etsa ketso
e itseng. (bap. boikitlaetso).
Kitlaetsoa (ki-tla-ets-wa) // Boetsuwa ba ho kitlaetsa.
Kitsana (ki-tsa-na) /gizza/ Setho sa mmele sa kgoho kapa nonyana, seka mokotla
kapa sephutheloana, se tshelang dijo tse koentsoeng tse boemong ba ho siloa ke ditho
tsa yona. /bon. dikitsana/ (bap. kilana).
Ko (ko) /there, over there/ Lesupa le bontshang sebaka se hojana. Tlh. Lentsoe lena,
“ko” le sebedisoa haholo ke Basotho ba mabalane kapa metseng ya ditoropo. Ntle le
moo le sebedisoa ke Batswana le Bapedi. Kgetho ya Basotho e nepahetseng ke:
“koana”, “koanana” le “koa”. (mm. Kwa, kwale, kwana, kwanana, kwano,
kwanono).
Koa (kwa) /there/ Lesupa le bontshang sebaka se hojana. (bap. nqane) (mm. Kwa).
Koadisa (kwa-di-sa) (kwadisa) /to close perfectly/ Ketsiso ya ho koala: ho etsa hore
motho a koale monyako kapa lemati hantle.
Koadisitse (kwa-di-si-tse) // Ketsiso ya ho koala.
Koadisisitse (kwa-di-si-tse) // Ketsisiso ya ho koala.
Koadiso (kwa-di-saw) /perfect closure/ Ketso ya ho koadisa: boemo ba ho koala
lemati hantle. Pakiso ya ho koala.
Koae (kwa-i) (kwae) /bride’s welcome ceremony/ Lelomolo la Sesotho la ho
amohela ngoetsi ka ho hlaba kgutshoane le ho rathola joala. Mosebertsi wa kamohelo
ya mosadi e mocha ya sa tsoa nyaloa. Kananelo ya monyaduwa. /bon. 0/.

226
 227

Koafa (kwa-fa) /guava/ Mofuta wa tholoana e kgubetsoana kapa tshehla, eo

bokahare ba yona bo nang le dithotse tse tshetshane, eo hangata e sebedisoang haholo
ho etsa jeme ebile e ka jewa mmoho le letlalo la yona. /bon. dikoafa/ (mm. kwafa).
Koahela (kwa-he-la) /to cover/ Ho beha sekoahelo hodima pitsa kapa ntho e
koaheloang; ho kgukgumetsa ka sekoalo kapa sekoahelo.
Koahelo (kwa-he-law) /covering/ Ketso ya ho koahela: ho beha sekoahelo hodima
pitsa kapa ntho e koaheloang; ho kgukgumetsa ka sekoalo kapa sekoahelo. (bap.
sekoahelo).
Koahlaha (kwa-hla-ha) /show regret, remorse/ Ho bontsha masoabi ka ketso e mpe
e entsoeng ke moetsi; ho bontsha ho itshoaya phoso bakeng sa sebe se entsoeng.
Koakoa (kwa-kwa) /tomma hawk/ Mofuta wa sebetsa se bohale, seo ekareng selepe,
se sebediosang bakeng sa ho loana. /bon. dikoakoa/ (mm. Kwakwa).
Koala (kwa-la) /close/ Ho etsa hore monyako o se bulehe; ho thibela bokeno ba
monyako; ho etsa hore sebaka se se kenoe kapa ho se fetoe. (mm. Kwala).
Koalla (kwal-la) /incarcerate, confine, imprison/ Ho isa ntloanatshoana; ho kenya
chankaneng ka lebaka la molato o entsoeng; ho beha motho ya thotsoeng molato
teronkong.
Koalla (kwal-la) /close for/ Ketsetso ya ho koala: ho etsa hore emong a se kgone ho
kena ka ho koala lemati; ho thibella bokeno.
Koalletse (kwal-le-tse) /incarcerated, confined, imprisoned/ Bokgale ba ho koalla.
Koalletsoe (kwal-le-tswe) /incarcerated/ Boetsuwa le bokgale ba ho koalla.
Koalletsoe (kwal-le-tswe) /barred, impeded/ Ho ba boemong ba ho thibeloa ho ya
sebakeng seseng; ho se kgone ho fetela moo ho uwang teng.
Koallo (kwal-law) /incarceration, confinement/ Ketso ya ho koalla: ho isa
ntloanatshoana; ho kenya chankaneng ka lebaka la molato o entsoeng; ho beha motho
ya thotsoeng molato teronkong.
Koalloa (kwal-lwa) (kwallwa) /incarcerated/ Boetsuwa ba ho koalla.
Koalo (kwa-law) /closure/ Ketso ya ho koala: thibelo ya pulo ya monyako; thibelo
ya bokeno; ketso ya ho etsa hore sebaka se se kenoe kapa ho se fetoe. (mm. Kwalo).
Koana (kwa-na) /though, although, however / Le ha ho le joalo; le hofeta moo.
Lentsoe le kopanyang dipolelo ka ho bontsha phetoho ya maikutlo kapa ketsahalo.
Mohl. Ke tla tsamaya, leha koana kene ke batla ho dula nakoana. Ke utloile ka qeto
e entsoeng, leha koana ke sa dumellane le yona. Koana nna mmuso wa kgethollo ke
ne ke sa o rate le ha batho ba babang ba ho hopola.
Koana (kwa-na) /over there/ Lesupa le bontshang sebaka se hojana le mmuwi. (bap.
Mane, manene). (bap. ko) (mm. Kwana, kwanana, kwano, kwanono).
Koano (kwa-nu) /over here/ Lesupa le bontshang ntho e haufinyane; ntho e hona
mona; pela mmuwi kapa mmuiswa. (mm. kwano).
Koaretene (kwa-re-te-ne) // Chelete ya kgale haholo, ya boleng ba nako eo. /bon.
dikoaretene/ (mm. Kwaretene).
Koata (kwa-ta) /barbarian, hooligan, hoodlum/ Motho ya phelang sekgale; motho
ya sa rutehang ebile a na le ketso tsa botlokotsebe; motho ya etsang diketso tsa
bokoata: boemo ba koata kapa motho ya etsang diketso tse sa tsamaisaneng le
sejoalejoale. /bon. bokoata, dikoata/.
Koata (//) /to be angry/ Ho ba pelo e bohloko ka ho bontsha bohale; ho hloka thabo
le monyaka; ho lahleheloa ke setsheho. Tem. Lentsoe kapa mantsoe a nepahetseng a
Sesotho ke “kgena”, “sulafalloa”, “sulafalletsoe” kapa “hlokofala”. Koata ke leetsi
molata kapa sothofatso ya lentsoe la seafrokanse, “kwat”.
Koatela (kwa-te-la) /to be angry for/ Ketsetso ya ho koata: ho koata bakeng sa.

227
 228

Koatile (kwa-ti-le) /acrimonious, angry/ E bontshang maikutlo a ho kgena le ho

hloka monate pelong. Bokgale ba ho koata. (mm. kwatile).
Koatisa (kwa-ti-sa) /to cause to be angry/ Ketsiso ya ho koata: ho etsa hore pelo e
be bohloko ka ho bontsha bohale; ho hloka thabo le monyaka; ho lahleheloa ke
setsheho kapa monyaka.
Koatola (kwa-tu-la) /horse/ Pitsi ha e hlalosoa ka motsamao wa yona; lebitso la pere
kapa pitsi la semelo la Sesotho. Mofuta wa phoofolo e ruuwang, e sebedisoang
haholo bakeng sa ho kalangoa ha ho nkoa leeto, le ho panoa bakeng sa kariki, le ho
etsa ditlhodisano tsa mojaho kapa masiasiane. /bon. dikoatola/ (bap. pokola).
Koatsi (kwa-tsi) (kwatsi) /anthrax/ Lefu la dikgomo, dinku mmoho le dinyamatsana
tse ding le bakoang ke kokoanahloko e tshoaetsang ka lebaka la boya le dihlahisoa
tsa diphoofolo tse joalo.
Koba (ko-ba) /bend/ Ho etsa hore ntho e se otlolohe; ho etsa sekoekoe.
Kobo (ku-baw) /blanket/ Seaparo se sebedisoang bakeng sa ho robala; seaparo se
sebedisoang sa ho aparoa ka sepheo sa ho thibela mohatsela kapa serame; seaparo se
boima sa boya, haholo ba nku, se futhumalang ha se aperoe. Tem. Ha ho thoe motho
ke “leapara kobo”, ha ho bolele hore ke Mosotho hobane mang kapa mang a ka apara
kobo ese Mosotho. Leapara kobo ke mokgabo puo feela. Mael. Ke nta ya selomela
kobong: lehlabaphio kapa sera; motho ya iketsang eka o rata emong empa ho se joalo.
Koboanela (ku-ba-ne-la) /pandemic, endemic/ Ketso e etsahalang hohle, bathong ba
bangata, bakeng tse ngata. Lefu le tsoereng batho ba bangata. Ketsahalo kapa boemo
bo tummeng kapa bo atileng. Mohl. Lefu la phamokate ke koboanela.
Kobola (kaw-baw-la) /to hit with a beak/ Ho otla ka mokobolo: ho lematsa ka
molomo wa kgoho kapa nonyana.
Kobolo (kaw-baw-law) /beating with a beak/ Ketso ya ho kobola: tematso kapa
kotlo ka mokobolo wa nonyana kapa kgoho. (bap. Mokobolo).
Kobolla (ko-bul-la) /straighten/ Ho etsa hore ntho e otlolohe; ho fedisa kobeho; ho
tlosa sekoekoe kapa sehoro; ho otlolla se kobehileng. Ketsollo ya ho koba.
Kobollo (ko-bul-law) /straightening/ Ketso ya ho kobolla: ho etsa hore ntho e
otlolohe; ho fedisa kobeho; ho tlosa sekoekoe kapa sehoro; ho otlolla se kobehileng.
Koboloha (ko-bu-lu-ha) /straighten/ Ketsahalo ya ho kobolla: ho ba boemong bo
otlolohileng, bo hlokang sekoekoe kapa makgutla.
Koboloho (ko-bu-lu-haw) /straightening/ Ketso ya ho koboloha: ho ba boemong bo
otlolohileng, bo hlokang sekoekoe kapa makgutla.
Kobotse (ko-bo-tse) // Bokgale ba ho kobola.
Kobotsoe (ko-bo-tswe) // Boetsuwa le bokgale ba ho kobola.
Kobusela (ko-bu-se-la) /to walk like a fool/ Ho tsamaya joalo ka obuobu: motsamao
wa motho ya sa itekanelang kelellong ka baka la sebopeho sa hae sa mmele kapa
bohloko ba hlooho.
Kobuselo (ko-bu-se-law) /foolish move/ Ketso ya ho kobusela: motsamao wa motho
ya sa itekanelang kelellong. Motsamao wa obuobu. Mohato wa sehole.
Kobusetse (ko-bu-se-tse) // Bokgale ba ho kobusela.
Kobutsa (ko-bu-tsa) /to walk foolishly/ Ho tsamaya joalo ka obuobu: motsamao wa
motho ya sa itekanelang kelellong ka baka la sebopeho sa hae sa mmele kapa
bohloko ba hlooho. (bap. obuobu). Tlh. Lentsoe le nepahetseng haholo la Sesotho ke
ho “obutsa” hofeta “kobutsa”.
Kobutso (ko-bu-tso) /foolish walk/ Ketso ya ho obutsa: motsamao wa motho ya sa
itekanelang kelellong ka baka la sebopeho sa hae sa mmele kapa bohloko ba hlooho.

228
 229

Kodi (ko-di) /defect/ Letheba le tshilafatsang setho sa mmele kapa mmele; lebadi le
sa hloekang mmeleng. /bon. dikodi/ (bap. sekodi).
Kodiamalla (ko-di-ya-mal-la) /sad song, dirge/ Pina e binoang ha ho na le ketsahalo
e bohloko; pina ya banna ya paka-mahlomola; pina ya ho itokisatsa ho loana kapa ho
ya ntoeng. /bon. 0/. (mm. Kodiyamalla, koli-ea-malla).
Koditshana (ko-dits-ha-na) /wild currant, Rhus divaricata/ Mofuta wa sefate se
seputsoa seo hangata se melang thabeng le dilomong ebile makala a sona a sebedisoa
joalo ka molamu kapa patsi . /bon. dikoditshana/ (mm. kolitsana).
Kodu (ko-du) /thyroid cartilage, adam’s apple/ Leshoetla la mmetso le bonahalang
molaleng; enngwe ya setho sa mmele, ya molala, e hlahellang ho motho e motona
haholo. /bon. dikodu/ (bap. qoqotho).
Kodumela (ko-du-me-la) /downturn, degenerate, languish/ Ho ya tlase ho tsoa
hodimo; ho eba hoa ponahalo; ho nyamela ka mokgoa oo sebopeho se kekeng sa
hlola se bonahala hantle.
Kodumelo (ko-du-me-law) /degeneration, downturn/ Ketso ya ho kodumela:
mokgoa wa ho ya tlase ho tsoa hodimo; ketso ya ho nyamela ka mokgoa oo sebopeho
se kekeng sa hlola se bonahala hantle.
Kodumetse (ko-du-me-tse) /degenerated, dwiddled/ E boemng ba ho kodumela
kapa ho ya tlase le ho nyamela butle. Bokgale ba ho kodumela.
Kodutsoku (ko-du-tso-ku) (Kolutsoku) /Red-throated Wryneck/ Mofuta wa
nonyana e phelang ka ho ja mothamo wa maroana, matsoaitsoai le mefuta emeng ya
dikokonyana; e masiba a masootho bo kopantseng le bosweu mmoho le bokgunong;
e etsang ntloana ya yona ka ho phunya sefate lesoba. /bon. Dikodutsoku/.

KODUTSOKU (KOLUTSOKU)

Koduwa (ko-du-wa) /calamity, cataclism, catastrophe/ Ketso e bohloko e

hlahelang naha joalo ka moroallo wa metsi; komello e aparetseng naha; polao ya
batho ba bangata ka lefu la sewa kapa ka tlhaselo ya diqhomane tse kgolo.
Koduwa (ko-du-wa) /disaster/ Boemo bo bontshang ho hloleha ho phethahatsa
ketso e itseng bo soabisang; tlholeho ya ho phethahatsa morero o moholo.
Koeba (kwe-ba) /of a bull, stab with a horn/ Hoa kgomo kapa phoofolo enang le
manaka: ho ngoapa ka lenaka; ho lematsa ka lenaka.
Koeba (kwe-ba) /to fine/ Ho fana ka kahlolo; ho ahlola motho ya fumanoeng molato.
Koebo (kwe-bo) /fine/ Se fumantshoang motho ya molato: kotlo ya motho ya
fumanoeng molato lekgotleng la dinyewe. (bap. sekoebo).
Koebola (kwe-bu-la) /gore, pierce/ Ho etsa lesoba ka ntho e motsu; ho ngoapa ka ho
etsa lesoba kapa leqeba. (bap. thoebola).
Koebolo (kwe-bu-law) /piercing, goring/ Ketso ya ho koebola: ho etsa lesoba ka
ntho e motsu; ho ngoapa ka ho etsa lesoba kapa leqeba. (bap. thoebolo).
Koeetsa (kwe-etsa) /pond/ Sebaka sa noka moo metsi a emeng, moo ho nang le
ditlhapi kapa dibupuwa tsa metsi tse nyane. (bap. letsha, qanthana).

229
 230

Koeetsa (kwe-etsa) /swiming pool/ Sebaka sa lapeng kapa motseng seo ho sesoang
ho sona. /bon. dikoeetsa/ (mm. Kweetsa).
Koefa (kwe-fa) /swanky move/ Ho tsamaya hoa koatola ha e ikonka; ho tsamaya
joalo ka pere ya koefa. (bap. tebuka).
Koefa (//) /horse walk/ Ho tsamaya kapa ho hata ka ho ikonka joalo ka pere.
Koefa (//) /to distribute in bulks/ Ho rekisa ka bongata kapa ka thoto.
Koefa (kwe-fa) /sport horse/ Koatola e sebedisoang bakeng sa dipapadi joalo ka ho
tlola, ho phahamisa leoto le ho etsa kguba kapa boqhetseke.
Koefisa (kwe-fi-sa) // Ketsiso ya ho koefa.
Koefiso (kwe-fi-saw) // Ketso ya ho koefisa.
Koefisoa (kwe-fi-swa) // Boetsuwa ba ho koefa.
Koekoe (kwe-kwe) (kwekwe) /Common Quail/ Mofuta wa nonyana ya naheng e
ratoang haholo ke badisana. /bon. dikoekoe/ Mael. Koekoe ya morao e tloha le
sepolo: motho ya etsang dintho ka lenama o fumana mathata kapa ha a fumane letho.
Koekoelemao (kwe-kwe-le-mao) /Common Sandpiper/ Mofuta wa nonyana e
masiba a bokahodimo ba mmele a mathokoa, le a masweu a bokatlase ba mmele; e
maoto a makgutshoane; e fumanoang haholo dibakeng tsa dinoka. /bon.
dikoekoelemao/. (mm. Koekoe-lemao, kwekwelemao).

KOEKOELEMAO (KWEKWELEMAO)

Koekoelete (kwi-kwi-le-te) // /bon. dikoekoelete/ (mm. kwekwelete) ??

Koekoetla (kwe-kwe-tla) /avoid/ Ho qoba motho kapa ntho ka ho nka tsela enngwe;
ho qoba ho natsa motho, puo, karabo kapa ketsahalo e itseng. (mm. Kwekwetla).
Koekoetlo (kwe-kwe-tlo) /avoidance/ Ketso ya ho koekoetla: mokgoa kapa tloalo ya
ho qoba motho kapa ntho ka ho nka tsela enngwe; ho qoba ho natsa motho, puo,
karabo kapa ketsahalo e itseng ka ho baleha kapa ho ba sio. (mm. Kwekwetlo).
Koena (kwe-na) /crocodile/ Mofuta wa sehahabi se phelang metsing a qanthana kapa
noka, o phelang le naheng ka nako tse ding, o letlalo le mahoashe, o meno a mangata
a bohale. /bon. Dikoena/ (bap. mokoena) (mm. kwena, kuena).
Koena (kwe-na) // Theneketso ya Mokoena.
Koena (kwe-na) /peppermint/ Mofuta wa semela se hlahang pela noka kapa koeetsa,
se monko o bohale o monate, ebile se sebedisoa joalo ka moriana.
Koena (kwi-na) /to be healthy/ Ho ba le mmele o phetseng hantle, o shahlileng, o
matla ebile o hloka bokudi.
Koeneha (kwi-ni-ha) /perjure/ Ho fetohela puo kapa kano ya pele; ho fetola
maikutlo kgahlanong le seo se neng se tlameha ho etsoa kapa ho buuwa. (bap.
latola).
Koenehela (kwi-ni-he-la) /hostile to, counter/ Ketsetso ya ho koeneha: ho ba
kgahlanong le tshepiso e entsoeng pejana; ho fetola maikutlo kgahlanong le tshepiso
e entsoeng pejana. (bap. hlanohela).
Koenehelo (kwi-ni-he-law) /hostility towards/ Ketso ya ho koenehela: ketsetso ya
ho koeneha: tloaelo ya ho ba kgahlanong le tshepiso e entsoeng pejana; ho fetola
maikutlo kgahlanong le tshepiso e entsoeng pejana. (bap. tlhanohelo).

230
 231

Koeneho (kwi-ni-haw) /perjury/ Ketso ya ho koeneha: ho fetohela puo kapa kano

ya pele; ho fetola maikutlo kgahlanong le seo se neng se tlameha ho etsoa kapa ho
buuwa. (bap. tatolo).
Koeneng (kwe-ne-ng) /place of Mokoena/ Sebaka seo ho dulang Bakoena ho sona;
moo ho busang kapa ho laolang Bakoena teng.
Koenne (kwin-ne) /healthy/ E nang le mmele o matla o phetseng hantle. (bap. batsi).
Koentse (kwi-ntse) /swallowed/ Bokgale ba ho koenya.
Koentsha (kwe-nts-ha) /to make to swallow/ Ketsiso ya ho koenya: ho baka kapa ho
thusa ho koenya kapa ho lahlela sejo nqa ya mmetso ho ya ka maleng.
Koentsho (kwe-nts-haw) /to help swallowing/ Ketso ya ho koentsha: pako ya ho
koenya kapa thuso ya ho koenya kapa ho lahlela sejo nqa ya mmetso ho ya ka
maleng.
Koenya (kwen-ya) /swallow/ Ho lahlela sejo kapa se jewang ka molomong le ho se
tsamaisa ka mmetso ka thuso ya leleme. (bap. Kometsa, hlafuna).
Koenyeha (kwin-ye-ha) /edible/ Ketsahalo ya ho koenya: e kgonang ho theohela le
mmetso ha bonolo; e lelemelang ha e nowa kapa e jewa.
Koenyeho (kwin-ye-haw) /edibility/ Ketso ya ho koenyaha: boemo ba ho jeha kapa
ho theohela le mmetso ha bonolo.
Koenyo (kwen-yaw) /swallowing/ Ketso ya ho koenya: Ho lahlela se jewang ka
molomong le ho se tsamaisa le mmetso ka thuso ya leleme. (bap. kometso).
Koepa (kwe-pa) /sting/ Hoa noha: ho hlaba ka leleme; ho fa chefu ka leino.
Koepere (kwe-pi-ri) /pear/ Mofuta wa tholoana e mototsoana e nang le lero le
monate, e jewang mmoho le letlalo la yona, e melang sefateng sa tholana e joalo.
Koepo (kwe-paw) /snake’s sting/ Ketso ya ho koepa: ho longoa ke noha ka ho kenya
chefu ka leleme kapa meno. (bap. Mokoepa).
Koete (kwe-te) /handsome male person/ Monna e motle haholo; motho ya motona
ya nang le tshobotsi e ntle. /bon. dikoete, bokoete/ (bap. sebabole). (mm. Kwete).
Koetela (kwi-ti-la) /abduct, hijack/ Ho nka motho kapa ntho e itseng ntle le
tumellano. Ho hapa kapa ho nkela ka sheshe. (bap. shobela). (mm. Kwetela).
Koetelo (kwi-ti-law) /abduction, hijacking/ Ketso ya ho koetela: khapo ka dikgoka
kapa sheshe. (mm. Kwetelo).
Koetlisa (kwe-tli-sa) /train, exercise, exert/ Ho matlafatsa mmele mmoho le mesifa
wa ona ka ho ikotlolla, matha, sarolla mesifa le ho phahamisa ntho tse boima.
Koetlisitse (kwe-tli-si-tse) /trained, exercised/ Bokgale ba ho koetlisa.
Koetlisitsoe (kwe-tli-si-tswe) /trained/ Boetsuwa le bokgale ba ho koetlisa.
Koetliso (kwe-tli-so) /exercise, exertion/ Ketso ya ho koetlisa: tloaelo ya ho
matlafatsa mmele mmoho le mesifa wa ona ka ho ikotlolla, matha, sarolla mesifa le
ho phahamisa ntho tse boima. (bap. boikoetliso, boithapoloso).
Koetlisoa (kwe-tli-swa) /trained, excercised/ Boetsuwa ba ho koetlisa.
Koeyoko (ko-e-yaw-kaw) /curfew/ Nako ya pehelo ya ho kgetha motsamao wa batho
kapa ho tsamaya ka dinako tse kgethiloeng ka baka la boemo ba morusu wa sebaka
kapa naha. (bap. qomatsi) (mm. koeeoko).
Kofella (kaw-fel-la) /of food: to eat or mix with/ Hoa sejo kapa dijo: ho ja ka ho
kopanya mmoho le; ho ja ka ho tsoaka le.
Kofelletse (kaw-fel-le-tse) /mixed with/ Bokgale ba ho kofella.
Kofello (kaw-fel-lwa) /of food: mixture/ Ketso ya ho kofella: ho ja ka ho kopanya
mmoho le; ho ja ka ho tsoaka le.
Kofelloa (kaw-fel-lwa) /mixed/ Boetsuwa ba ho kofella. (mm. kofellwa).

231
 232

Kofi (ko-fi) /coffee/ Seno se chesang se entsoeng ka peo e haitsoeng ya dimela tse
itseng. /bon. dikofi/.
Koietsa (ko-i-etsa) /to lull/ Ho etsa hore motho, haholo ngoana, a robale; ho etsa
hore boroko bo be teng ka ho etsa diketso tse itseng. Ho robatsa.
Koietso (ko-i-ets-aw) /lullaby, sleeping song/ Ketso ya ho koietsa: ho etsa hore
motho a robale; ho etsa hore boroko bo be teng ka ho etsa diketso tse itseng.
Koka (ko-ka) /still/ Ho dula fela ntle le ho etsa letho.
Kokamelo (ku-ka-me-law) /directorship/ Ketso ya ho okamela: Ho ba ka
sehlohlolong sa ho laola boemo bo itseng; ho etsa mosebetsi wa mookamedi; ho
sebetsa joalo ka mookamedi (bap. okamela, taolo).
Kokela (kaw-ke-la) /to be still for/ Ketsetso ya ho koka: ho dula ntle le ho etsa letho.
Kokelo (kaw-ke-law) /act of being still for/ Ketso ya ho kokela.
Koko (ko-ko) /exclamation: knock knock!/ Lekgotsa le sebedisoang bakeng sa ho
kena monyako, ka sepheo sa ho buleloa.
Koko (//) /monster/ Phoofolo e kgolo, e tshosang ya ditshomong; phoofolo e kgolo,
e tshosang ya ditorong; ntho e kgolo e tshosang. Setshosa bana. /bon. dikoko/.
Kokoana (ko-kwa-na) /virus, phathogen, antigen/ Mofuta wa sebupuwa se senyane
ka ho fitisisa, se fumanoang dithong kapa mmeleng wa ntho tse phelang, se bakang
mafu le mahloko a fapaneng, mme se qetelle se kodisa le ho bolaya phofu ya sona ha
se sa alafjoe kapa se sa thibeloe. /bon. dikokoana/.
Kokoanahloko (//) /bacteria, germ, virus/ Mofuta wa kokoanyana e nyane seka
sebupuwa, eo hangata e sa bonahaleng ka leihlo, eo boteng ba yona mmeleng bo
atisang lefu kapa bokudi bo itseng ebang e sa phekoloe kapa e sa thibeloe. Mofuta wa
phoofotsoana, seka lero, eo boteng ba yona bo bakang lefu. /bon. dikokoanahloko/
Kokoanyana (ko-kwan-ya-na) /insect/ Enngwe ya dibupuwa tse nyane, e fofang,
hahabang kapa e tsamayang. Enngwe ya lefapha la dibupuwa tse nyane, tse nang le
masiba, kapa dikgaketla, kapa maoto a mangata. /bon. Dikokoanyana/

DIKOKOANYANA, KOKOANYANA

Phepheng Notshi.

Leroana. Serurubele Kgalabolokoe

Kgalabolokoe. Sekgo Monoang

232
 233

Ntshintshi/Tshintshi. Seroalankgoana Seboba Seboko

Monoang. Seboko Seboba Lerutle

Tshitshidi. Nta Sekgo

letsetse nta

Kokobana (kaw-kaw-ba-na) /shrink/ Hoa setho sa mmele: ho honyela ka baka la

bokudi kapa ho tsoa kotsi; ho holofala ka baka la lefu le itseng. (bap. tsutsubana).
Kokobane (kaw-kaw-ba-ne) /paralysed/ E omelletseng setho sa mmele ka lebaka la
mohatsela kapa bokudi; e nang le ponahalo e honyetseng. (bap. holofetse, omelletse).
Kokobano (kaw-kaw-ban-yaw) /shrinkage/ Ketso ya ho kokobana: ho honyela hoa
setho seseng sa mmele ka baka la bokudi kapa ho tsoa kotsi; ho holofala setho sa
mmele ka baka la lefu le itseng.
Kokobanya (kaw-kaw-ban-ya) /to shrinke, paralyse/ Ketsiso ya ho kokobana: ho
etsa hore setho sa mmele se honyele ka baka la bokudi kapa lefu le itseng.
Kokobanyo (kaw-kaw-ban-yaw) /shrinkage/ Ketso ya ho kokobanya: ho etsa hore
setho sa mmele se honyele ka baka la bokudi kapa lefu le itseng.
Kokobanyoa (kaw-kaw-ban-wa) // Boetsuwa ba ho kokobana.
Kokobela (kaw-kaw-be-la) /dwiddle, subside/ Ho felloa ke sekgahla sa ho etsa
ketso; ho fokotseha hoa ketsahalo e itseng. (bap. ikokobetsa).
Kokobelo (kaw-kaw-be-law) /dwiddling/ Ketso ya ho kokobela: phello ya sekgahla
sa ketso; phokotseho ya ketsahalo e itseng. (bap. loela).
Kokobetsa (ko-ko-be-tsa) /wane, ease, abate, ebb/ Ketsiso ya ho kokobela: ho etsa
hore boemo bo itseng bo ebe kapa bo fele hanyane, hanyane.
Kokobetse (ko-ko-be-tse) /decreased, recovered/ E boemong bo fokotsehileng: e
felletsoeng ke sekgahla sa pejana; eo bohale ba yona bo fokotsehileng.
Kokobetso (ko-ko-be-tso) /abatement, easening/ Ketso ya ho kokobetsa: ho etsa
hore boemo bo itseng bo ebe kapa bo fele hanyane hanyane.
Kokobetsoa (ko-ko-be-tswa) // Boetsuwa ba ho kokobetsa.
Kokoi (ko-koi) /Namaqua Sandgrouse/ Mofuta wa nonyana e masiba a masootho le
mapheo a kopantseng metsero e mesweu le botsho, e fumanoang Afrika e ka Borwa,
haholo naheng ya Lesotho; e bonahalang haholo bakeng tse hlokang difate; e phelang
haholo ka ho ja peo. /bon. dikokoi/.

233
 234

KOKOI

Kokolo (ko-ku-law) /skimming/ Ketso ya ho okola: ho tlosa bokahodimo ba ntho e

metsi, haholo lekoeba kapa leloapi, le ka setshelong.
Kokolofitoe (kaw-kaw-law-fit-we)(kokolofitwe) /heron/ Mofuta wa nonyana e kgolo
ya naha, e maoto le molala o molelele, mokobolo o bohale, seka lerumo. /bon.
dikokolofitoe/. Tem. Nonyana ena e na le mefuta e mengata.
Kokololo (kaw-kaw-law-law)/exclamation: much better/ Lekgotsa kapa lentsoe le
sebedisoang ho hlalosa boemo ba mmele ka ho bontsha tokafalo ka mora ketsahalo e
itseng. Mohl. Ha ke qeta ho noa joala, hoa re kokololo!
Kokomadisa (ku-ku-ma-di-sa) /sedate/ Ketsiso ya ho kokomala: ho etsa hore motho
a hloke morolo, matjato le bophelo bo mafolofolo ka ho fa moriana kapa sethethefatsi
se itseng.
Kokomadiso (ku-ku-ma-di-saw) /sedativeness/ Ketso ya ho kokomadisa: boemo ba
ho etsa hore motho a hloke morolo, matjato le bophelo bo mafolofolo.
Kokomala (kaw-kaw-ma-la) /idle, redundant, idolent/ Ho hloka morolo, matjato le
bophelo bo mafolofolo; ho dula feela ntle le ho etsa letho. Ho dula ntle le ho etsa
letho.
Kokomalo (kaw-kaw-ma-law) /inactivity, inertia, hibernation/ Ketso ya ho
kokomala: boemo ba ho hloka morolo, matjato le bophelo bo mafolofolo. Ho dula
feela ntle le ho etsa letho.
Kokomatsa (ku-ku-ma-tsa) /sedate/ Ketsetso ya ho kokomala: ho etsa hore motho a
hloke morolo, matjato le bophelo bo mafolofolo. Ho baka ho dula fela ntle le ho etsa
letho ka lebaka la thethefalo ya kelello. (bap. kotsomala, popomatsa).
Kokomatso (ku-ku-mats-aw) /sedation/ Ketso ya ho kokomatsa: tlhokeho ya
morolo, matjato le mafolofolo a mmele ka lebaka la thethefalo ya kelello.
Kokometse (kaw-kaw-me-tse) /idling, inactive/ E dutseng feela ntle le mosebetsi; ya
hlokang morolo le matjato ka lebaka la ho dula feela ntle le ho etsa lethonyana.
Kokomoha (ku-ku-mu-ha) /dilative, expand/ Ho eketseha sebopeho sa mmele; ho
atisa boholo ba setho sa mmele kapa sejo se phehiloeng. (bap. ruruha).
Kokomoho (ku-ku-mu-haw) /dilation/ Ketso ya ho kokomoha: keketseho ya
sebopeho sa mmele; katiso ya setho sa mmele kapa sejo se phehiloeng.
Kokomoru (ku-ku-mo-ru) /Cardinal Woodpecker/ Mofuta wa nonyana e
tholahalang haholo Afrika e ka Borwa; e haelang ntloaneng tseo e di entsang
mekoting ya difate, merung e teteaneng le dimela tse hlabang; e ntsho e nang le
matheba a masweu mmoho le bokatlase bo bosweu le hlooho a makgubedu. /bon.
dikokomoru/.

KOKOMORU

234
 235

Kokomosa (ku-ku-mu-sa) /dilate/ Ho etsa hore setho sa mmele, sejo kapa ntho e
kokomohe: e shebahale joalo ka ha eka e ruruhile. Ketsiso ya ho kokomoha.
Kokomoso (ku-ku-mu-saw) /dilativeness/ Ketso ya ho kokomosa: Ho etsa hore
setho sa mmele, sejo kapa ntho e kokomohe: e shebahale joalo ka ha eka e ruruhile.
Kokomosoa (ku-ku-mu-swa) // Boetsuwa ba ho kokomosa.
Kokona (ku-ku-na) /debone, remove flash from bone/ Ho tlosa nama lesapong; ho
ebola nama lesapong; ho momona lesapo ka sepheo sa ho tlosa nama ho lona.
Kokoneha (ku-ku-ne-ha) /deboneble/ Ketsahalo ya ho kokona: eo holeng bonolo ho
e kokona kapa ho ntsha nama e masapong a yona.
Kokoneho (ku-ku-ne-haw) /deboning/ Ketso ya ho kokoneha: boemo ba ho tloha
nama masapong ha bobebe kapa ha bonolo.
Kokonile (ku-ku-ni-le) /deboned/ Bokgale ba ho kokona.
Kokonisa (ku-ku-ni-sa) /cause to debone/ Ketsisiso le ketsiso ya ho kokona.
Kokoniso (ku-ku-ni-so) // Ketso ya ho kokonisa: ho thusa ho kokona.
Kokonnoe (ku-kun-nwe) (kokonwe) /deboned/ Boetsuwa le bokgale ba ho kokona.
Kokono (ku-ku-naw) /deboning/ Ketso ya ho kokona: Ho tlosa nama lesapong; ho
ebola nama lesapong; ho momona lesapo ka sepheo sa ho tlosa nama ho lona.
Kokonoa (ku-ku-nwa) /deboned/ Boetsuwa ba ho kokona.
Kokonono (kaw-kaw-naw-naw) /superstar/ Motho ya tsebahalang haholo ka baka la
setumo sa ho bina, tjeka, bapala kapa tsebo ya papadi e itseng. /bon. dikokonono/
(bap. kgalala). Tem. Batho ba bang ba fapanya mantsoe ana: “kokonono” le
“konokono”. Mantsoe ana ha a bolele ntho tse tshoanang hohang. (bap. Konokono).
Kokosa (ko-ko-sa) /display, exhibit/ Ho hlahisa pepeneneng; ho etsa phatlalatsa
kapa pontsheng ka sepheo sa ho bapatsa kapa bopaki. (bap. pepesa).
Kokoso (ko-ko-so) /displaying, exhibition/ Ketso ya ho kokosa: tlhahiso
pepeneneng; phatlalatso e pontsheng ka sepheo sa ho bapatsa kapa bopaki. (bap.
pepeso, pontsho).
Kokota (kaw-kaw-ta) /to knock at the door/ Ho otla lemati ka sepheo sa ho batla ho
buleloa; ho etsa modumo, lerata kapa puo e supang hore moetsi o batla ho buleloa
monyako. Letshwao kapa sesupo sa ho batla ho buleloa.
Kokotela (kaw-kaw-te-la) /knock at/ Ketsetso ya ho kokota: ho kokota bakeng sa.
Kokotela (//) /to fake, counterfeit, copy, fabricate, forge/ Ho fetola sebopeho sa
pele sa ntho e ncha; ho etsa ntho ya nnete e tshoane le ya bosawana; ho tshoantsha
ntho ka tsela eo e shebahalang e le ya nnete; ho etsa boqhekanyetsi ba ho fumana se
batloang; ho jalletsa ka ho sebedisa botsotsi kapa bokebekoa.
Kokotelo (kaw-kaw-telaw) /forgery, fabrication, copying/ Ketso ya ho kokotela:
phetolo ya sebopeho sa pele sa ntho e ncha; tshoantshiso ya bosawana; ho tshoantsha
ntho ka tsela eo e shebahalang e le ya nnete; ho etsa boqhekanyetsi ba ho fumana se
batloang; ho jalletsa ka ho sebedisa botsotsi kapa bokebekoa.
Kokoto (kaw-kaw-taw) /knocking/ Ketso ya ho kokota: mokgoa wa ho otla lemati
kapa lehlafi ka sepheo sa ho batla ho buleloa; ho etsa modumo, lerata kapa puo e
supang hore moetsi o batla ho buleloa monyako. Letshwao la ho batla ho buleloa
monyako. (bap. mokokoto).
Kola (kaw-la) /to hunt insects/ Ho thonaka lerutle kapa kokonyana tse nyane; ho
tsoma ditsie kapa mofuta wa ditsie. (bap. kgoasa, tsoma).
Kola (kaw-la) /quick picking up/ Ho thonaka, qhautsa kapa ho nka ka potlako e
kgolo. Ho nka ntho fatshe ka pelenayana.

235
 236

Kolla (kol-la) /of water: to spring/ Ho tsoa metsi sedibeng; ho tsoa hoa metsi
mohloding wa noka. (bap. phophotsa, runya). Mael. Ho kolla ntshi hanong: ho
sotleha kapa ho fumaneha haholo.
Kollo (kol-law) /springing/ Ketso ya ho kolla: ho tsoa metsi sedibeng; ho tsoa hoa
metsi mohloding wa noka.
Kollo (kawl-law) /collection by picking up/ Ketso ya ho olla: phutho ya dintho tse
qhalaneng fatshe; thonako ya dintho tse wetseng fatshe. (bap. olla).
Kolo (kaw-law) /insect hunting/ Ketso ya ho kola: tloaelo kapa mosebetsi wa ho
thonaka lerutle kapa kokonyana tse nyane; ho tsoma ditsie kapa mofuta wa ditsie.
Koloba (kaw-law-ba) /damp, dip, douse/ Ho neloa ke pula; ho ba metsi kapa
mongobo ka baka la ho hasoa ka metsi kapa ntho e metsi. (bap. metsifatsa, thapisa).
Kolobe (ku-lu-be) /pig/ Phoofolo ya hae, e mafura; e bohlasoa haholo; e jang joang,
nama kapa ntho tse ngatanyana tse jehang ho yona. /bon. dikolobe/.

KOLOBE

Kolobe (//) /pork/ Nama ya fariki ha e phehiloe; nama ya kolobe. /bon. 0/

Kolobeditse (ko-lo-be-di-tse) /baptized/ Bokgale ba ho kolobetsa.
Kolobeditsoe (ko-lo-be-di-tswe) /baptized/ Boetsuwa le bokgale ba ho kolobetsa.
Kolobemoru (ko-lo-be-mo-ru) /warthog, bushpig/ Mofuta wa kolobe e hlaha e
phelang morung kapa naheng. /bon. dikolobemoru/.
Kolobetsa (ko-lo-be-tsa) /baptise/ Ho inela ka hara metsi a noka ka ho etsa hore
motho e be sebupuwa se secha ho ya ka tumelo ya Sekeresete; ho tshela ka metsi ka
sepheo sa tumelo ya bokeresete, eleng sesupo sa hore moetsuwa o tla fetoha
mekgoeng ya kgale. Tem. Mmadi a hlokomele hore mantsoe, “kolobetsa” le
“kolobisa” a na le meelelo e fapaneng.
Kolobetso (ko-lo-be-tso) /baptism/ Ketso ya ho kolobetsa: kinelo ka hara metsi a
noka ka ho etsa hore motho e be sebupuwa se secha ho ya ka tumelo ya Sekeresete;
ho tshela ka metsi ka sepheo sa tumelo ya bokeresete, eleng sesupo sa hore moetsuwa
o tla fetoha mekgoeng ya kgale.
Kolobetsoa (ko-lo-be-tswa) /baptized/ Boetsuwa ba ho kolobetsa.
Kolobile (ko-lo-bi-le) /wet, damp/ E tshetsoeng ke metsi; e mongobo kapa lesoe ka
lebaka la ho tsheloa ke metsi kapa ho neloa ke pula. Bokgale ba ho koloba.
Kolobisa (ko-lo-bi-sa) /dampen, to douse/ Ketsiso ya ho koloba: ho neloa ke pula
kapa ho tsheloa ke metsi kapa ntho ekang metsi. (bap. ngobisa).
Kolobisitse (kolo-bi-si-tse) /dampened, doused/ Bokgale ba ho kolobisa.
Kolobisitsoe (ko-lo-bi-si-tswe) // Boetsuwa le bokgale ba ho kolobisa.
Kolobiso (ko-lo-bi-saw) /dampening, dousing/ Ketso ya ho kolobisa: ho neloa ke
pula kapa ho tsheloa ke metsi, kapa ntho ekang metsi. (bap. ngobiso).
Kolobisoa (ko-lo-bi-swa) /doused/ Boetsuwa ba ho koloba.
Kolobo (kaw-law-baw) /damping, dipping/ Ketso ya ho koloba: Ho neloa ke pula;
ho ba metsi kapa mongobo ka baka la ho hasoa ka metsi kapa ntho e metsi.
Koloi (ko-lo-i) /car, motor car, wagon/ Sepalangoang se tloaelehileng se senyane
kapa se seholo, sa mabedi a mane kapa hofeta, se kalamisang kapa se jarang batho ho
ya ka boholo ba sona. /bon. dikoloi, makoloi/ (sheb. sepalangoang).

236
 237

Koloka (ko-lo-ka) /to queue, be on queue/ Ho etsa mola ka ho latellana; ho latellana

ka ho etsa mokoloko. (bap. mola).
Kolokile (ko-lo-ki-le) /on queue/ E moleng kapa e latellang enngwe ka ho etsa
mokoloko; e latellang enngwe ka tlhatlhamano ya mola. Bokgale ba ho koloka.
Kolokisa (ko-lo-ki-sa) /make a queue/ Ketsiso ya ho koloka: ho etsisa batho kapa
dintho mola ka ho latellana; ho latellana ka ho etsa mokoloko.
Kolokiso (ko-lo-ki-saw) /queue making/ Ketso ya ho kolokisa: ho etsisa batho kapa
dintho mola ka ho latellana; ho latellana ka ho etsa mokoloko.
Koloko (ko-lo-ko) /queuing/ Ketso ya ho koloka: ho etsa mola ka ho latellana;
tatellano ka ho etsa mokoloko. (bap. mokoloko).
Kolomaka (ku-lu-ma-ka) /to clean/ Ho tlosa ditshila kapa dithole; ho etsa hore ho be
makgethe ka ho hlatsoa, fiela kapa ho phumula. Tlh. Lentsoe lena, “kolomaka” ke
sothofatso ya lentsoe la puo ya Afrikaans: “skoen maak”. Tem. Batho ba sebedisang
lentsoe lena haholo ke ba holetseng dipolasing tsa Maburu kapa ba a sebeletsang.
Koloso (ko-lu-saw) /pouring out/ Ketso ya ho olosa kapa ho ntsha se sa batlahaleng
ka ho tsholla ka ho fetisa pela moya; ho arola dithole ho se batloang.
Kolota (kaw-law-ta) /to be on credit/ Ho ba boemong ba ho tlameha ho lefella se
nkuweng; ho ba makgatheng a ho lefa se rekiloeng pejana.
Kolotisa (ko-lo-ti-sa) /take by credit/ Ho reka ka sekoloto: ho nka thepa ntle le ho
lefa; ho lefella phahlo ka mora nako e telele e rekiloe. Ketsiso ya ho kolota.
Kolotiso (ko-lo-ti-saw) /taking by credit/ Ketso ya ho kolotisa: theko ka sekoloto;
tefello ya phahlo kapa thepa ka mora nako e rekiloe. (bap. mokitlane).
Koloto (kaw-law-taw) /overdraft/ Ketso ya ho kolota: ho adima chelete hodima
sekoloto. /bon. dikoloto/ (bap. sekoloto).
Koma (ko-ma) /penis/ Setho sa mmele sa botona. Karolo ya bonna ya motho; setho
sa monna sa ho rota le ho sebedisoa nakong ya ho boka. /bon. dikoma/ Tlh. Lentsoe
le nepahetseng ke “kooma” hofeta “koma”. (bap. ntoto).
Koma (kaw-ma) /undercover/ Taba, ketsahalo, pina kapa puo ya mophatong kapa
lebollong; taba e sa phatlalatsoeng ho leqai kapa lethisa; lekunutu le leholo haholo;
patiloe ya monna kapa motho ya bollotseng. (bap. pinyane, lekunutu).
Koma (ku-ma) /absorb, gulp, ingest, swig/ Ho lahlela ka hanong, nqa ya mmetso;
ho ja ka ho isa ka hara mpa. (bap. koenya).
Komakoma (kaw-ma-kaw-ma) /complain/ Ho bontsha ho se kgotsofale ka ho bua
kgafetsa; ho tletleba ka dipuo molebe; ho itlatlarietsa lolololo. (bap. balabala). Tem.
Hangata lentsoe “komakoma” le sebedisoa ho batho ba batona hofeta ba batshehadi.
Komakomela (kaw-ma-kaw-me-la) /nag for/ Ketsetso ya ho komakoma.
Komakomme (kaw-ma-kom-me) /nagged/ Bokgale ba ho komakoma.
Komakomo (kaw-ma-kaw-maw) /nagging, complain/ Ketso ya ho komakoma:
pontsho ya ho se kgotsofale ka ho bua kgafetsa; tletlebo ka dipuo molebe; tloaelo ya
ho itlatlarietsa lolololo. (bap. ngamangama, ngamangamo, mongamangami).
Komana (ko-ma-na) /matches box, snuff box/ Mokotlana wa thutsoana tsa mollo;
setshelo se sebedisoang ho tshela senifi. /bon. dikomana/.
Komang (ko-ma-ng) /unsatisfaction, complain/ Boemo ba ho bontsha pelaelo le ho
se kgotsofale; mokgoa wa selallane kapa motletlebi. /bon. dikomang/.
Komano (kaw-ma-naw) // Ketso ya ho omana: ho bua ka ho phahamisa lentsoe.
Komanyo (kaw-man-yaw) /scolding, reprimand/ Ketso ya ho omanya: ho otla ka
mantsoe; ho lokisa phoso ka ho etsa puo e thata.
Komeditse (ku-me-di-tse) /swallowed/ Bokgale ba ho kometsa. (bap. koentse).
Komeditsoe (ku-me-di-tswe) // Boetsuwa le bokgale ba ho kometsa. (bap. koentsoe).

237
 238

Komello (ko-mel-law) /draught/ Ketso ya ho omella: tlhokeho ya pula nako e telele;

ho se be teng hoa metsi a pula dinokeng le didibeng; ho cha hoa dimela ka baka la
mocheso o moholo o hlokang marothodi a pula. /bon. dikomello/.
Komelo (ku-me-law) /to mix mealie and malt, saturation/ Ketso ya ho omela:
mokgoa wa ho kenya mohlaba kapa tomoso ya ona hara motoho wa setoto bakeng sa
ho phethahatsa thitelo ya joala. Tlh. Ho na le phapang e kgolo pakeng tsa mantsoe,
“komello” mmoho le “komelo”.
Kometsa (ko-me-tsa) /swallow/ Ho ja ka ho isa ka hare ho mpa; ho hlafunela ka
maleng; ho koenya sejo hanghang.
Kometso (ko-me-tso) /swallowing/ Ketso ya ho kometsa: mokgoa wa ho ja ka ho isa
ka hare ho mpa; ho hlafunela ka maleng; ho koenya sejo hanghang. (bap. hlatsa).
Kometsoa (ku-me-tswa) /swallowed/ Boetsuwa ba ho kometsa. (bap. komeditsoe).
Komiki (ko-mi-ki) /cup/ Sesebedisoa se sebedisoang ho tshela seno. /bon. dikomiki/
Komiso (ko-mi-saw) /drying/ Ketso ya ho omisa: ho etsa hore ho ome; ho etsa hore
ntho e itseng e hloke mongobo kapa lesoe.
Komiti (ko-mi-ti) /committee/ Sehlopha sa batho ba kgethiloeng bakeng tsa
tsamaiso le phethahatso ya ditakatso tsa sechaba le mokga. (bap. sehlopha).
Komo (kaw-maw) /dehydration, juicelessness, aridity/ Boemo ba ho hloka metsi
mmeleng; tlhokahalo ya metsi mmeleng wa motho, phoofolo kapa semela; bosio ba
metsi kapa lesoe. Tlhokeho ya mongobo. (bap. lenyora).
Komo (ku-maw) /absorbtion, ingestion/ Ketso ya ho koma: Ho lahlela ka hanong,
nqa ya mmetsong; ho ja ka ho isa ka hara mpa.
Komoso (ko-mu-saw) /warming, heating/ Ketso ya ho omosa: ho futhumatsa ka ho
atamela pela mollo kapa sesosa sa mocheso; ho futhumatsa ka ho atametsa mollong.
Kompone (kom-po-ne) /compound/ Sebaka sa ramosebetsi seo ho dulang basebetsi
ho sona. /bon. dikompone/.
Konka (kawn-ka) /stylistic walk/ Ho etsa hore motho kapa ntho e tsamaye ka
boikonko; ho tsamaya ka ho etsa kguba kapa boqhetseke. (bap. ikonka).
Konokono (kaw-naw-kaw-naw) /ear dir, ear wax/ Tshila ya tsebe; mafura a
fumanoang ka hare kapa bohareng ba tsebe. /bon. dikonokono/ (bap. Kokonono).
Konopela (ku-nu-pe-la) /to insert a button/ Ho kenya konopo seaparong; ho etsa
hore seaparo se koalehe ka ho nokela konopo. (bap. tobetsa).
Konopelo (ku-nu-pe-law) /button inserting/ Ketso ya ho konopela: tsela ya ho
kenya konopo seaparong; ho etsa hore seaparo se koalehe ka ho nokela konopo.
Konopetsa (ku-nu-pe-tsa) /to button press/ Ho tobetsa kapa ho hata konopo hore
ketso e amanang le motlakase e etsahale.
Konopetso (ku-nu-pe-tso) /button pressing/ Tobetso ya konopo: ho hatella konopo
hore ketso e amanang le motlakase e etsahale.
Konopetsoa (ku-nu-pe-tswa) // Boetsuwa ba ho konopetsa.
Konopo (ku-nu-paw) /button/ Sesebedisoa se kopanyang diphahlo, le ho etsa hore
diaparo di bulehe bokapele kapa bokamorao. Sesebedisoa sa motlakase seo ha se
hatelloa kapa se tobetsoa ho etsahalang ketso ya ho duma, hotela, bonesa, hatsela,
tsitsinyeha, thothomela, honyela, saroloha kapa ho lla.
Konopolla (ku-nu-pul-la) /unbutton, defuse/ Ketsollo ya ho konopela: ho ntsha
konopo seaparong. Ho etsolla ketso ya ho konopetsa. Ho nyebellisa seqhomane.
Konopollo (ku-nu-pul-law) /un-buttoning/ Ketso ya ho konopolla: ho ntsha konopo
seaparong.

238
 239

Konopollo (ku-nu-pul-law) /defusing/ Mokgoa wa ho hakolla maraba a seqhomane;

ketso ya ho qhaqholla seqhomane hore se se qhome. Mokgoa wa ho nyebellisa
seqhomane. Ketso ya ho nyebellisa seqhomane.
Konopolloa (ku-nu-pul-lwa) /defused/ Boetsuwa ba ho konopolla.
Konopollotse (ku-nu-pul-lu-tse) /defused, unbuttoned/ Bokgale ba ho konopolla.
Konopollotsoe (ku-nu-pul-lu-tswe) /defused/ Boetsuwa le bokgale ba ho konopolla.
Konyana (kon-ya-na) /lamb/ Ngoana nku; ledinyane la nku. (bap. potsanyane).
Konyana (kon-ya-na) /sandringham Basotho blanket/ Mofuta wa kobo ya Basotho
e boya bo bongata joalo ka ba nku kapa konyana. /bon. dikonyana/.
Konyana (kon-ya-na) /Jesus Christ/ Morena Jesu ha a hlalosoa joalo ka sehlabelo
ho ba dumelang ho yena; mora Modimo ya shoetseng baetsadibe bohle. /bon. 0/
Kooma (kaw-oma) /penis/ Setho sa mmele sa botona; setho se tholoang mmeleng wa
batho kapa diphoofolo tse tona. Karolo ya bonna ya motho.Tem. Peleto kapa pitsetso
e nepahetseng ya lentsoe lena ke “kooma” eseng “koma”.
Kopa (ku-pa) /ask, beg/ Ho batla ka boikokobetso; ho botsa ka ho bontsha tlhompho.
Kopa (//) /apply/ Ho ngola lengolo la ho batla mosebetsi kapa boemo bo itseng; ho
etsa boipiletso ba mosebetsi ka lengolo.
Kopa (kaw-pa) /to make it, ensue/ Ebang ho kgonahala; ebang ho kgoneha; ha ho
kgonahala. Mohl. Ha nka kopa ke tla sesa hofihlela ka mosou wane wa noka. Ebe o
tla kopa ho dula o lefella batho bohle dikoloto tsa bona?
Kopakopana (kaw-pa-kaw-pa-na) /mixed up/ Ketsahalo ya ho kopakopanya: ho ba
boemong bo hlokang taolo kapa tsoelopele.
Kopakopanya (kaw-pa-kaw-pan-ya) /to confuse issues/ Ho etsa hore ho be le
boemo bo hlokang taolo, bo nang le mokutu le moferefere.
Kopakopanyo (kaw-pa-kaw-pan-yaw) /issues confusing/ Ketso ya ho kopakopanya:
boemo bo hlokang taolo, bo nang le mokutu le moferefere. (bap. manyampetla).
Kopana (kaw-pa-na) /meet, gather/ Ho tholana sebakeng se itseng; ho ba moahong
kapa sebakeng mmoho ka nako e beiloeng. Ho ba sebakeng seleseng.
Kopano (kaw-pa-naw) /meeting, gathering, unity/ Ketso ya ho kopana: ho tholana
sebakeng se itseng; ho ba moahong kapa sebakeng mmoho ka nako e beiloeng. Mael.
Kopano ke matla: bommoho bo eketsa sefutho sa se etsoang kapa se reriloeng;
tumellano ya bongata ba batho e phethahatsa tabatabelo ya bona.
Kopantse (kaw-pan-tse) /mixed, combined with/ E bonahalang e na le dikarolo tse
fetang bonngwe; bokgale ba ho kopanya. (mm. Kopantseng).
Kopantshana (kaw-pants-ha-na) /reconcile/ Ho etsa hore batho ba be mmoho ka
mora ho qoaketsana; ho boelana ka mora qhoebeshano; ho dumellana ka mora
phapang; ho utloana ka mora ho loantshana. (bap. leballana, tshoarelana, boelana).
Kopantshano (kaw-pants-ha-naw) /reconciliation/ Ketso ya ho kopantshana:
poelano ka mora qoaketsano; ho boelana ka mora qhoebeshano; ho dumellana ka
mora phapang; ho utloana ka mora ho loantshana. (bap. teballano, poelano).
Kopanya (kaw-pan-ya) /amalgamate, unite/ Ho etsa hore dihlopha, maquloane kapa
mekga e be mmoho. Ho etsa hore batho ba be mmoho sebakeng seleseng.
Kopanya (//) /consolidate/ Ho etsa hore ntho tse arohaneng di be sebakeng
seleseng; mokgoa wa ho etsa hore ntho di be mmoho nqa e le nngwe.
Kopanyo (kaw-pan-yaw) /amalgamation, unification/ Ketso ya ho kopanya: ho etsa
hore dihlopha, maquloane kapa mekga e be mmoho. Ho etsa hore batho ba be
mmoho sebakeng seleseng. (bap. bokanya, pokanyo, pokeletso). (bap. kgokahanyo).
Kopanyo (//) /consolidation/ Ketso ya ho etsa hore ntho tse arohaneng di be
sebakeng seleseng; mokgoa wa ho etsa hore ntho di be mmoho nqa e le nngwe.

239
 240

Kopaoke (ko-pa-oke) /black-collared barbet/ Mofuta wa nonyana e tholahalang

haholo dinaheng tsa Afrika e ka borwa, e mebalabala; e jang ditholoana mmoho le
dikokoanyana; e etsang ntloana ya yona ka ho etsa mokoti sefateng. /bon.
Dikapaoke/. (mm. Kopaope).
Kopela (ko-pe-la) /beg for/ Ketsetso ya ho kopa: ho kopa bakeng sa.
Kopelo (kaw-pe-law) /applause/ Ketso ya ho opela: ho otla matsoho bakeng sa ho fa
mohlodi kapa sebui ditlatse. Mahofi a lebisoang ho motho kapa sehlopha ka ho
ananela kapa ho rorisa.
Kopelo (//) /pain/ Ketso ya ho opeloa: kutlo ya bohloko ba setho seseng sa mmele;
bohloko bo bakoang ke leqeba kapa bokudi. (bap. lehlaba).
Kopi (ko-pi) /cup/ Sesebedisoa sa ho tshela metsi kapa mofuta wa lero se entsoeng
ka letsopa le thatafaditsoeng ka mollo. Se sebedisoang ho tshela seno kapa lero le
nowang. /bon. Dikopi/ (bap. mopotjoana, komiki).
Kopo (ku-paw) /begging, asking/ Ketso ya ho kopa: ho batla ka boikokobetso; ho
botsa ka ho bontsha tlhompho.
Kopo (//) /application/ Ketso ya ho ngola lengolo la ho batla mosebetsi kapa boemo
bo itseng. Lengolo la patlo ya mosebetsi kapa boemo bo itseng. /bon. Dikopo/.
Kopo (//) /plea/ Boemo ba ho kopa ka ho etsa khoelehetso ka boikokobetso.
Koposela (kaw-paw-se-la) /of a lid: shake/ Ho tsitsinyeha joalo ka lekopokopo.
Koposelo (kaw-paw-se-law) /shaking/ Tsitsinyeho e tshoanang le ya lekopokopo.
Kopotsa (ko-po-tsa) /of spring water: to emit/ Hoa metsi a sediba kapa mohlodi wa
metsi: ho tsoa ka ho phalla haholo; ho tsoa ka bongata. (bap. phalla)(mm. kopoditse,
kopodisa).
Kopotso (ko-po-tso) /of spring water: emission/ Ketso ya ho kopotsa: ho tsoa hoa
metsi ka ho phalla haholo; ho tsoa hoa metsi ka bongata sedibeng. (bap. phallo)
Kora (kaw-ra) /to score/ Ho kenya ntlha papading ya tlhodisano; ho nka ketapele ka
ho hlaba ntlha dipapading. (bap. hlaba).
Koranta (ku-ran-ta) /newspaper, magazine/ Pampiri e hatisitsoeng bakeng sa ho
fana ka ditaba, diketsahalo le ditsebiso tsa tikoloho. (bap. lesedinyana).
Koro (ko-ro) /wheat/ Mofuta wa semela seo ha se potsoe peo ya teng e sebedisoang
ho etsa phofo ya borotho. /bon. dikoro/
Koro (kaw-raw) /heat warming/ Ketso ya ho ora: ho okamela mollo kapa sesosa sa
mocheso bakeng sa ho futhumala. (bap. ora).
Korobela (ko-ro-be-la) /love mixture/ Motsoako oo ho dumeloang hore o fuwa
molekane bakeng sa ho mo thetefatsa kelello; motsoako oo ho dumeloang hore o etsa
hore moetsuwa a rate moetsi. (bap. phehla).
Korohelo (ko-ru-he-law) /home coming/ Ketso ya ho orohela: ho boela hae kapa
lapeng ka mora nako e itseng. Boemo ba ho kgutlela hae kapa lapeng mantsiboya.
Korohiso (ko-ru-hi-saw) /expatriation/ Ketso ya ho orohisa: ho kgutlisetsa ntho
kapa motho hahabo. Ho isa lekgoloa naheng ya bo lona. Ketso ya ho isa lapeng kapa
hae.
Koroho (ko-ru-haw) /home coming/ Ketso ya ho oroha: Ho kgutlela kapa ho boela
hae kapa lapeng ka mora nako e itseng. Ho kgutlela hae mantsiboya ka mora
mosebetsi. Ho ya haeno ho tloha sebakeng se itseng.
Korola (kaw-raw-la) /aim/ Ho lebisa ntho e lahleloang kapa e tjeketjeloang nqa ya
ntho e tlamehang ho otloa kapa ho thungoa ntle le ho fosa. Ho nepa se thungoang
kapa se tjeketjeloang.

240
 241

Korolo (kaw-raw-law) /aiming, maskmanship/ Ketso ya ho tjeketjela: nepo ya

tjeketjelo kapa ya ho thunya; tebiso nthong e lahleloang kapa e tjeketjeloang nqa ya
ntho e tlamehang ho otloa kapa ho thungoa ntle le ho fosa.
Korosetina (ko-ro-se-ti-na) /acoustic/ Mofuta wa seletsa se senyane, seka khoriana,
se letsoang ka ho sarolla bokahare ba sona bo bakang moya, le ho tobetsa dikonopo
tse ka mahlakoreng. /bon. dikorosetina/ (bap. khoriana) (sheb. seletsa).
Koroso (ko-ru-saw) /to cause home coming/ Ketso ya ho orosa kapa ho etsa hore
motho a boele hae kapa lapeng ka mora bosio; poelo lapeng ka mora ho chaka.
Korotla (kaw-raw-tla) /fuss, groan, grumble/ Ho buela fatshe ka ho bontsha ho
shata; ho buela fatshe ka ho supa kapa ho bontsha ho se kgotsofale; ho bua ka ho
bontsha lekgonono. (bap. tletleba, komakoma).
Korotlela (kaw-raw-tle-la) /groan for, grumble for/ Ketsetso ya ho korotla: sesupo
sa ho bontsha ho se kgotsofale ka ho buela fatshe kgahlanong le.
Korotlelo (kaw-raw-tle-law) /groaning for/ Ketso ya ho korotlela: ho bontsha ho se
kgotsofale ka ho buela fatshe kgahlanong le.
Korotlo (kaw-raw-tlaw) /grumbling, lamentation/ Ketso ya ho korotla: Ho buela
fatshe ka ho bontsha ho shata; ho buela fatshe ka ho supa kapa ho bontsha ho se
kgotsofale; ho bua ka ho bontsha lekgonono. (bap. Tletlebo, mokorotlo).
Kosene (ko-si-ni) /door frame/ Tshepe kapa thupa e tshehetsang lemati. (bap. tshia).
Kota (kaw-ta) /peck, have sex, fuck/ Ho robala le motho ka sepheo sa ho bokana; ho
kenya setho sa botona ho setho sa botshehadi.
Kotana (kaw-ta-na) /to have sexual intercourse/ Ketsatsano ya ho kota: ho ba le
kamano ya dikobo e pakeng tsa batho ba babedi.
Kotano (ko-ta-naw) /sexual intercourse/ Ketso ya ho kotana: ho kenya setho sa
botona ho setho sa botshehadi; kamano ya thobalano pakeng tsa batho ba babedi.
Kotela (kaw-te-la) /foil, hamper, hinder, obstruct/ Ho thibela, ho hanela kapa ho
tshira ntho kapa motho ka sepheo sa hore a hlolehe ho etsa ketso e itseng.
Kotelo (kaw-te-law) /prevention/ Ketso ya ho kotela: thibelo kapa khanelo ya ho
etsa ketso e itseng; nyopiso ya morero wa motho kapa ntho. (bap. thibelo, nyopiso).
Kotelo (kaw-te-law) // Molamu o sebedisoang ho thibela namane hore e se anye
lebese nakong eo kgomo e hangoang ka yona. /bon. Dikotelo/.
Kotla (ko-tla) /wallet, purse/ Mokotla o monyane wa ho tshela kapa ho beha chelete
le ntho tse nyane tsa bohlokoa. /bon. dikotla/ (bap. mokotla).
Kotlanyo (kaw-tlan-yaw) /bang or hit against/ Ketso ya ho otlanya: ho mulanya
ntho e thata kgahlanong le enngwe e tiileng; ho batanya ka thata kgahlanong le.
Kotlo (kaw-tlaw)/punishment, chastisement, penalty/ Ketso ya ho otla: kutliso
bohloko mmeleng, moyeng le kelellong; tematso ka ho shapa kapa ho natha; tlhokeho
ya dintho tse batloang bophelong ka baka la sebe kapa bokgopo ba motsoadi kapa
motho; thibelo ya ho phethahatsa ketso kapa ketsahalo ka baka la phoso kapa
bokgopo bo entsoeng pejana.
Kotlollo (ko-tlul-law) /straightening, ironing/ Ketso ya ho otlolla: ho etsa hore ntho
e otlolohe, e be boemong le sebopeho se lepeletseng, se hlokang lekgutla, makukuno
kapa tshotshobano.
Kotlollo (//) /stretching/ Ketso ya ho hula ntho ka ho e etsa hore e be telele.
Kotloloho (ko-tlu-lu-haw) /openess, sincerity, guileless/ Ketso ya ho otloloha: ho
bua ka tsela enang le bonnete, e utloahalang, e sa pateng letho.
Kotloqobello (kaw-tlaw-qu-bel-law) /sanction, embargo/ Mokgoa wa ho hanela
kapa ho thibela thekiso le kgoebisano pakeng tsa naha enngwe le tseding; thibelo ya

241
 242

tsamaiso ya thepa, diphahlo le dithuso kgahlanong le naha enngwe ka baka la boemo

kapa ketso tsa yona tse sa dumeleheng machabeng. /bon. dikotloqobello/.
Koto (kaw-taw) /knobkierrie/ Molamu o nang le hlooho; thupa e nang le lefito
qetellong ya lona. /bon. dikoto/ Mael. Ho koto: ho hotle ebile ha ho na mathata.
Koto (//) /perking/ Ketso ya ho kota: thobalano le motho ka sepheo sa ho bokana;
mokgoa wa ho kenya setho sa botona ho setho sa botshehadi.
Kotodipedi (kaw-taw-di-pe-di) /Secretary bird/ Mofuta wa nonyana e molala o
molele le mokobolo o mosesane e tloaelehing ka ho hlasela dinoha kapa mefuta ya
dihahabi . /bon. Dikotodipedi/.
Kotofa (ku-tu-fa) /clove/ Se sebedisoang ho kengoa matsohong a raditebele nakong
ya papadi ya ditebele. /bon. Makotofa, dikotofa/.
Kotola (ku-tu-la) /bulb/ Seka tapole sa bokatlase ba semela; mothapo o sedikadikoe
wa dimela tse itseng. /bon. Dikotola/.
Kotopo (kaw-taw-paw) /furrow/ Mokoti wa maiketsetso; mokoti o entsoeng ke
motho o tsamaisang metsi; sekoti se entsoeng ka ho cheka kapa ho fata ka
disebedisoa tsa batho ka sepheo sa ho tsamaisa metsi.
Kotopo (kaw-taw-paw) /pipe/ Se sebedisoang ho jara kapa ho tsamaisa metsi, lero le
itseng kapa kgase ho tloha sebakeng seseng ho ya ho seseng. /bon. dikotopo/.
Kotosebefo (kaw-taw-se-be-fu) /knobkirie carrying person/ Monna kapa motho ya
dulang a tshoere koto kapa molamu ka nako tsohle. /bon. bokotosebefo/.
Kotsama (ku-tsa-ma) /squat/ Ho dula ntle le ho beha dibono fatshe; ho dula ntle le
ho beha sebono hodima ntho e itseng; ho dula hodima serethe.
Kotsamisa (ku-tsa-mi-sa) /cause to squat/ Ketsiso ya ho kotsama: ho baka ho
kotsama kapa ho dula hodima direthe.
Kotsamiso (ku-tsa-mi-so) /causing to squat/ Ketso ya ho kotsamisa: pako ya ho
kotsama kapa ho dula hodima direthe.
Kotsamo (ku-tsa-maw) /squatting/ Ketso ya ho kotsama: bodulo ntle le ho beha
dibono fatshe; mokgoa wa ho dula ntle le ho beha sebono hodima ntho e itseng. Ho
dula hodima direthe.
Kotselo (kaw-tse-law) /sleeping signs/ Ketso ya ho otsela: ho ba le
sesupo sa ho tshoaroa ke boroko; ho ba makgatheng a ho batla ho robala. (bap.
thibaselo).
Kotsi (ko-tsi) /danger, dangerous/ Hoa ntho kapa motho: e ka bolayang kapa ya
ntsha kotsi ka baka la boemo kapa sebopeho sa yona; e tlamehang ho sebedisoa ka
hloko le ditaelo tsa yona ka baka la bobe bo ka hlahang. /bon. dikotsi/ (bap. tsietsi).
Kotsi (//) /accident/ Ketsahalo e akgang ho lemala le ho lahleheloa ke maphelo;
thulano le phetoho ya dipalangoang; ho qhoma hoa seqhomane se heletsang le ho
bolaya ka tsietsi. /bon. dikotsi/ Tem. Bongata ba batho bo sebedisa lentsoe “kotsi”
bakeng sa boemo bo bobe bo hlahileng mmileng wa makoloi. Bonnete ke hore
lentsoe le nepahetseng ke “tsietsi” le bolelang se sebe se hlahetseng motho ntle le
boikemisetso. Ha “kotsi” yona e ka bakoa ka boikemisetso kapa ho tlola molao wa
tshebediso ya ntho e itseng. Mohl. Batho ba ka kopana ka tsietsi hofeta ka kotsi.
Kotso (ko-tso) /finger tip/ Menoana ha e bopiloe kapa e fuperoe ho etsa motsu.
Kotso (ko-tso) /type of rat/ Mofuta wa tadi ya masimong, e molomo o motsu, e
phelang tlasa mobu le ho ja dimela nakong eo e tsoileng mokoting. /bon. dikotso/.
Kotsoana (ko-tswa-na) /finger print/ Mola kapa mela ya bokahare ba monoana kapa
letsoho. /bon. dikotsoana/ (mm. Kotswana).
Kotsomala (kaw-tsaw-ma-la) /reign/ Hoa boemo bo hodimo: ho dula setulong ka
mora ho kgethoa ke bakgethi; ho thola boemo bo hodimo ba taolo; ho rena.

242
 243

Kotsomalo (kaw-tsaw-ma-law) /reigning/ Ketso ya ho kotsomala: ho rena; ho

fumana maemo a hodimo a taolo.
Kotsometse (kaw-tsaw-me-tse) // Ketsahalo le bokgale ba ho kotsomala. Ho ba
boemong ba ho kotsomala kapa ho thola setulo sa boetapele kapa borena.
Kou (ko-u) /bay/ Sebaka se seholo sa metsi a lewatle se phatlaletseng nqa ya naha;
lewatle kapa lewatlana le lebileng nqa ya bokahare ba naha. /bon. dikou/.
Kubeletsa (ku-be-le-tsa) // Ho matha ka ho etsa lerole; ho pepetla kapa ho kganna
koloi ka ho etsa lerole moo se pepetloang kapa se kgannoang se tsamayang teng.
Kubeletso (ku-be-le-tso) /dust causing, smoke causing/ Ketso ya ho kubeletsa:
lebelo kapa mojaho o bakang lerole; pepetlo kapa kganno e etsang lerole.
Kubella (ku-bel-la) /smokey/ Ho tsoa lerole kapa mosi; ho qala hoa ho hotela hoa
mollo ka ho bontsha mosi.
Kubello (ku-bel-law) /smokiness/ Ketso ya ho kubella: qalo ya mollo ka ho tsoa
lerole kapa mosi.
Kubetsa (ku-be-tsa) // Ho baka mosi: ho baka boemo bo nang le ponahalo ya mosi.
Kubetso (ku-be-tso) /smokiness/ Ketso ya ho kubetsa: pako ya mosi.
Kubu (ku-bu) /hippopotamus, hippo/ Phoofolo e kgolo ya metsi, seka kolobe, e
dulang metsing, le naheng ka nako tse ding, e mohatla o monyane, e dipuonama tse
sephara haholo, e mahlo le meno a maholo. /bon. dikubu/.
Kubu (//) /whip/ Sephadi se entsoeng ka letlalo la phoofolo (kubu) bakeng sa ho
nyoka; phafa ya letlalo la kubu e etsoeditsoeng ho shapa. /bon. dikubu/.
Kubuta (ku-bu-ta) /to put up side down/ Ho isa bokahodimo katlase.
Kubutella (ku-bu-tel-la) /to make up side down/ Ketsiso ya ho kubuta: ho koahela
ka ho isa bokahodimo ka tlase.
Kubutelletse (ku-bu-tel-le-tse) // Bokgale ba ho kubutella.
Kubutelletsoe (ku-bu-tel-le-tswe) // Boetsuwa le bokgale ba ho kubutella.
Kubutello (ku-bu-tel-la) /up side down situation/ Ketso ya ho kubutella: koahelo ka
ho isa bokahodimo katlase.
Kubutelloa (ku-bu-tel-lwa) // Boetsuwa ba ho kubutella.
Kubuto (ku-bu-tow) // Ketso ya ho kubuta: Ho isa bokahodimo katlase ka ho
koahela.
Kubutolla (ku-bu-tol-la) /to make down side up/ Ketsollo ya ho kubutella: ho isa
bokatlase ka hodimo.
Kubutollo (ku-bu-tol-law) /down side up, inside out/ Ketso ya ho kubutolla:
mokgoa wa ho isa bokatlase ka hodimo.
Kudisa (ku-di-sa) /to sicken, make ill/ Ketsiso ya ho kula: ho etsa hore motho kapa
ntho e kule; ho etsa hore ntho e tshoaroe ke bokudi. Ho baka boloetse.
Kudiso (ku-di-so) /sickening/ Ketso ya ho kudisa: ho etsa hore motho kapa ntho e
kule; ho etsa hore ntho e tshoaroe ke bokudi. Pako ya boloetse.
Kuka (ku-ka) /take on, lift up/ Ho phahamisa; ho isa hodimo ka letsoho kapa ka
ntho e itseng. Ho nyolla ka seatla. (bap. phahamisa).
Kukela (ku-ke-la) /dispossess/ Ketsetso ya ho kuka: ho amoha ka ho nka seo eleng
sa motho emong. Ho phamola ka tsela e mpe. (bap. nkela).
Kukela (ku-ke-la) /undermine/ Ho bontsha lenyatso kgahlanong le motho emong;
ho nkela ntho kapa motho fatshe kapa tlase. (bap. nkela) Mohl. O nkukela fatshe.
Hobaneng merabe emeng e rata ho kukela batho babang fatshe? Ho ba morui ha ho
bolele ho kukela batho fatshe. Kgethollo ya morabe e bolela ho kukela batho fatshe.
Ha o le morutehi ha ho bolele hore o kukele batho fatshe. Ke tsebanyane e kukelang
batho fatshe.

243
 244

Kukelo (ku-ke-law) /dispossesion/ Ketso ya ho kukela: kamoho ka ho nka seo eleng

sa motho emong ka tsela e sa lokang.
Kukelo (ku-ke-law) /undermining/ Ketso ya ho kukela tlase: boemo ba ho bontsha
lenyatso kgahlanong le motho emong; ho nkela ntho kapa motho fatshe kapa tlase.
Kukisa (ku-ki-sa) /to help lift up, take/ Ketsiso ya ho kuka: ho thusa ho kuka.
Kukiso (ku-ki-saw) /help for lifting up/ Ketso ya ho kuka: thuso ya ho kuka.
Kuku (ku-ku) /cake/ Sejo se entsoeng ka motsoako wa phofo ya koro, tomoso,
tsoekere, sereledi, lehe le dimonate tse ding mme sa omosoa hore se butsoe.
Kuku (ku-ku) /virgina/ Setho sa botshehadi ha se bitsoa ka ho hlomphuwa kapa ho
reneketsoa. Theneketso ya setho sa botshehadi. /bon. dikuku/ (bap. nnyoana).
Kukuna (ku-ku-na) /to discomfort/ Ho etsa lekukuno: ho hlajoa ke mahoashe kapa
motsu wa ntho e aperoeng, roetsoeng kapa e jariloeng. Ho babasela hoa setho seseng
sa mmele ho etsang hore ho be le kutlo eseng monate.
Kukunela (ku-ku-ne-la) /to cause discomfort/ Ketsetso ya ho kukuna: ho baka
lekukuno; ho etsa hore karolo enngwe ya mmele e be le bohloko.
Kukunelo (ku-ku-ne-law) /discomfortability/ Ketso ya ho kukunela: mokgoa kapa
boemo ba ho baka lekukuno; ho etsa hore karolo enngwe ya mmele e be le bohloko.
Kukuneloa (ku-ku-ne-lwa) // Boetsuwa ba ho kukunela.
Kukunetse (ku-ku-ne-tse) // Bokgale ba ho kukunela.
Kukunetsoe (ku-ku-nets-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho kukunela.
Kukuno (ku-ku-naw) /discomfort/ Ketso ya ho kukuna: ho etsa lekukuno: ho hlajoa
ke mahoashe kapa motsu wa ntho e aperoeng, roetsoeng kapa e jariloeng. Ho
babasela hoa setho seseng sa mmele ho etsang hore ho be le kutlo eseng monate.
Kukuta (ku-ku-ta) /in betting or gambling: to loose/ Ho jewa chelete kapa ntho e
itseng nakong ya ho becha; ho lahleheloa ke chelete e ngata bakeng sa papadi ya ho
becha. Ho jewa chelete kapa moputso papadileng.
Kukuto (ku-ku-taw) /loosing in betting or gambling/ Ketso ya ho kukuta: ho jewa
chelete kapa ntho e itseng nakong ya ho becha; ho lahleheloa ke chelete e ngata
bakeng sa papadi ya ho becha. (bap. tjewo).
Kukutoa (ku-ku-taw) (kukutwa) /to loose by gambling/ Boetsuwa ba ho kukuta: ho
lahleheloa le ho jewa chelete kapa moputso papadileng.
Kula (ku-la) /sick/ Ho hloka bophelo bo botle mmeleng kapa kelellong ka baka la
bohloko bo itseng; ho se be monate ka baka la lefu kapa boloetse bo itseng.
Kulela (ku-le-la) /sick at, sick for/ Ketsetso ya ho kula: ho kula bakeng sa.
Kulo (ku-lo) /bullet/ Peo ya sethunya eo ha e butsoeloa e bolayang kapa e lematsang
ho thungoang kapa se thungoang. /bon. dikulo/.
Kunkela (kun-ke-la) /to have fire sign/ Ho bontsha mosi o supang hore mollo o ka
tuka neng kapa neng; ponahalo ya mosi o bontshang hore lelakabe la mollo le ka
hlaha neng kapa neng; pontsho ya hore mollo o ka hotela haufinyane. (bap. kubella).
Kunkelo (kun-ke-law) /fire sign/ Ketso ya ho kunkela: pontsho ya hore mollo o ka
hotela haufinyane; ponahalo ya mosi o bontshang hore lelakabe la mollo le ka hlaha
neng kapa neng. (bap. khotetso, kubello, lakabetso).
Kunketse (kun-ke-tse) // Bokgale ba ho kunkela.
Kuno (ku-naw) /a benefit, gain/ Ketso ya ho una; ho ba molemo bakeng sa; ho
tsoela molemo hoa ntho kapa ketsahalo e itseng.
Kununu (ku-nu-nu) /virgina/ Setho sa botshehadi ha se bitsoa ka ho hlomphuwa
kapa ho reneketsoa. Theneketso ya setho sa botshehadi. /bon. dikununu/.

244
 245

Kunuta (ku-nu-ta) /conspire/ Ho etsa morero o mobe o kgahlanong le motho emong

ka lekunutu; ho etsa kopano kapa mmomori wa ho etsa motho kapa batho babang
hampe ka lekunutu.
Kunuto (ku-nu-taw) /conspiracy/ Ketso ya ho kunuta: tloaelo ya ho etsa morero o
mobe o kgahlanong le motho emong; ho etsa kopano ya mmomori wa ho etsa motho
kapa batho babang hampe ka lekunutu. (mm. kunutoa, kunutile, kunutiloe).
Kunyakunya (kun-ya-kun-ya) // Ho tsitsinyeha hoa diboko tse ngata hodima ntho e
shoeleng; ho tsitsinyeha ke bohloko hoa ntho e wetseng fatshe. (bap. meneka).
Kunyakunyo (kun-ya-kun-yaw) // Ketso ya ho kunyakunya: ho tsitsinyeha hoa
diboko tse ngata hodima ntho e shoeleng; ho tsitsinyeha ke bohloko hoa ntho e
wetseng fatshe. (bap. meneko).
Kupa (ku-pa) /rage, furious, vehement/ Hoa ntoa: e bohale haholo; ya kgumamela;
e hlokang setsoalle ebile e akga dipolayano tse ngata. Mohl. Ntoa e kile ya kupa
pakeng tsa naha ya Russia le ya Georgia.
Kupile (ku-pi-le) /raged/ Bokgale ba ho kupa.
Kupisa (ku-pi-sa) /cause to have rage/ Ketsiso ya ho kupa.
Kupo (ku-paw) /vehemence, fury, violence/ Boemo ba ntoa e bohale ya kgumamela;
mokgoa o hlokang kgotso ebile o akga ditoantshano. Ketso ya ho kupa.
Kupu (ku-pu) /type of snare/ Mofuta wa sefi se bolayang phofu ya sona ka ho otla
kapa ho pola ka tshepe ho tsoa mahlakoreng ha se chehiloe, ebile se baka lerata le
tshoanang le lebitso la sona. /bon. Dikupu/ (bap. ketle).
Kuruetsa (ku-ru-etsa) // Ho bontsha ngoana kgoedi e phethileng sekgoana ka mora
kgoedi tse tharo a tsoetsoe ho pheta moetlo wa Sesotho.
Kuruetso (ku-ru-etso) /Basotho baby culture/ Lelomolo la ho bontsha ngoana
kgoedi e phethileng senkgoana ka mora kgoedi tse tharo a tsoetsoe. Moetlo wa
Sesotho wa ho bontsha ngoana wa kgoedi tse tharo kgoedi bosiu. /bon. 0/
Kuta (ku-ta) /shave, cut hair, mow/ Ho tlosa moriri, mohoete kapa boya mmeleng;
ho faola mohloa kapa joang. (bap. hela, shoashoaila).
Kutlo (ku-tlaw) /hearing/ Ketso ya ho utloa: ho etsa hore tsebe e thole molaetsa; ho
etsa tsebe e kgone ho hlalosa modumo ka ho tolokela karolo ya boko. (bap. tatso).
Kutlo (ku-tlaw) /perception/ Tsela eo motho kapa ntho a utloisisang ketsahalo kapa
tlhaloso ka yona.
Kutlo (ku-tlaw) /feeling/ Tsela eo mmele wa motho kapa ntho e phelang o hlalosang
ho angoa kapa ho thetsoa ke ntho efe kapa efe, ka ho hlalosa mocheso, mohatsela
kapa bohloko.
Kutlo (ku-tlaw) /feeling, taste, hearing/ Ketso ya ho utloa: ho ba le kutlo ya ho
thetsoa; ho ba le boikutlo ba ho elelloa se thetsang mmele. Ho ba le kelohloko ya
tatso ya se jewang; ho etsa phapang ya tatso ka leleme; ho sebedisa boko bakeng sa
ho elelloa ka kelello.
Kutloahalo (ku-tlwa-ha-law) /clarity, understandableness/ Ketso ya ho utlohala: eo
kelello le ditsebe di kgonang ho e utloisisa; eo hoseng komang ka yona; e
nepahetseng ho ya ka kutloisiso ya tsebe le kelello.
Kutloahalo (ku-tlwa-ha-law) /loud and clear/ Ketso ya ho utloahala: eo modumo le
moelelo wa teng oleng bonolo ho e hlalosa; eo tsebe e tholang bobebe ho e hlalosa.
Kutloahatso (ku-tlwa-ha-tsaw) /clarification, elucidation/ Ketso ya ho utloahatsa:
ho bebofatsa se boleloang kapa se buuwang ka puo e bobebe.
Kutloano (ku-tlwa-naw) /agreement, pact, compatibility/ Ketso ya ho utloana: ho
ba bo emong ba ho ratana kapa ho kgema mmoho; ho etsa dintho ka ho dumellana;
ho ba boemong ba tumellano ya ho etsa dintho ka ho tshoana.

245
 246

Kutloello (ku-tlwel-law) /hearsay, rumour/ Ketso ya ho utloella: ho utloa taba kapa

ketsahalo e itseng ka bo mabarebare ntle le ho ikgodisa; ho joetsoa taba e sa
tsebahaleng kapa eo bonnete ba yona bo sa tsejoeng.
Kutloelo (ku-tlwe-law) /sad feeling for/ Ketso ya ho utloela: ho Ho ba boemong ba
ho nahanela motho emong ya bohlokong; ho ba le maikutlo a kutloelo bohloko
kgahlanong le motho ya mathateng.
Kutloisisano (kutl-wi-si-sa-naw) /collaboration/ Ketso ya ho utloisisana: ho kgema
mmoho; tshebedisano mmoho. (bap. tshebedisano).
Kutloisiso (kutl-wi-si-saw) /understanding, comprehension/ Ketso ya ho utloisisa:
tsebo ya ho hopola se boleloang, se hlalosoang, se etsahalang le se rutoang. Bokgoni
ba ho hlalosoa se rutoang kapa se boleloang; ho kgona ho mamedisa ka tsela eo se
boleloang se bang boemong ba ho dula kelellong; ho ba boemong ba ho etsa se
boletsoeng kapa se rutiloeng. Ho etsa phapang pakeng tsa ntho tse pedi.
Kutloiso (kutl-wi-saw) // Ketso ya ho utloisa: ho etsa hore motho a utloe.
Kuto (ku-taw) /shaving, mowing/ Ketso ya ho kuta: ho tlosa moriri, mohoete kapa
boya mmeleng; ho faola mohloa kapa joang. (bap. peolo).
Kutso (ku-tsaw) /theft, stealing/ Ketso ya ho utsoa: ho nka seo eseng sa hao ka tsela
e mpe; ho nka ka botsotsi. Ho nka tseo kapa seo eseng sa hao ntle le tumello; ho hapa
ka mahahapa kapa ntle le tsebo ya monga thepa; ho ba letsoho le lelelele; ho nkela
babang tsa bona ntle le tsebo ya bona. (bap. boshodu, mautsoe).
Kutsoetso (kuts-we-tso) /stealing/ Ketso ya ho utsoetsa: ho nka ntho ya motho ntle le
tumellano; ho hapa sa motho emong ka tsela e seng molaong.
Kutsoiso (kuts-wi-so) // Ketso ya ho utsoisa: ho baka kapa ho etsa hore motho a
utsoe; ho qalletsa emong ka leshano la ho mo etsa leshodu.
Kutu (ku-tu) /tree trunk/ Bokatlase bo boholo ba sefate kapa semela bo lateloang ke
methapo. /bon. Dikutu/.
Kutullo (ku-tul-law) /revelation, disclosure, manifestation/ Ketso ya ho utulla: ho
ntsha ka tlase se patiloeng; ho beha pepeneneng seo se neng se patiloe kapa se
patehile. Ho hlahisa patiloe. Pepeso ya patiloe. Tlhahiso ya pinyane.
Kututsa (ku-tu-tsa) /to search vigorously, ferret, frisk/ Ho batlana le ntho ka ho
phenyokolla; ho batlana le ntho e itseng ka ho suthisa dintho. (bap. phenyokolla).
Kututsa (ku-tu-tsa) /make noise by searching/ Ho baka lerata ka ho phahlolla le ho
batlana le se itseng.
Kututso (ku-tu-tsaw) /vigorous searching/ Ketso ya ho kututsa: patlo ya ntho ka ho
phenyokolla le ho suthisa. Mokgoa wa ho baka lerata ka ho phahlolla le ho batlana le
se itseng. (bap. mokutu).
Kwae (kwa-e) /cigarette/ Semela se sitsoeng kapa haitsoeng mme sa omisoa bakeng
sa ho tsujoa. Mael. Mofuta ha o nkgoe ka nko e se qoba la kwae: mohlankana kapa
moroetsana o ithuta molekane le ba habo ba se ba dula mmoho.
Kwae (//) (koae) /penis/ Setho sa botona sa mmele se sebedisoang bakeng sa ho rota
le ho kota. /bon. dikwae/ (bap. ntoto, ntotoana).
Kwaekwae (kwa-i -kwa-i) /woman shoe’s heel/ Bohato ba serethe ba seeta sa motho
e motshehadi se selelele. /bon. dikwaekwae/ (mm. Koaekae).
Kwakwa (kwa-kwa) /panga/ Mofuta wa sebetsa se bohale, seo ekareng selepe, se
sebediosang bakeng sa ho loana. /bon. dikwakwa/ (mm. koakoa).
Kwara (kwa-ra) /mock, tease/ Ho soma: ho bua dipuo tse tshehisang kapa tse
utloisang bohloko kgahlanong le. (mm. Koara).
Kwelo (kwe-law) (koelo) /fall of/ Ketso ya ho wa kapa ho wela.

246
 247

Kwerekwetsa (kwe-re-kwe-tsa) /to have xenophobia/ Ketso ya ho kwerekwetsa: ho

hloya modichaba; ho ba le lehloyo la matsoantle kapa molata.
Kwerekwetso (kwe-re-kwe-tso) /xenophobia/ Lehloyo la batho ba tsoang naheng
tseding; lehloyo la badichaba; lehloyo la batsoantle. (bap. Kgethollo, kgesollo).
Kweretsa (kwe-re-tsa) /to speak foreign language/ Ho bua puo ya badichaba: ho
bua joalo ka lekwerekwere. (mm. Koeretsa, koerekoetso).
Kweretso (kwe-re-tso) // Ketso ya ho kweretsa: ho bua puo ya badichaba kapa ho
bua joalo ka lekwerekwere. Puo ya badichaba naheng ya heno. (mm. Koeretso).
Kwete (kwe-te) /handsome/ Mohlankana e motle. (bap. semomotela, sematsatsa).
Kwetela (kwi-ti-la) /kidnap/ Ho nka ka mahahapa kapa ka sheshe (mm. koetela).
Kwetelo (kwi-ti-law) /kidnapping/ Ketso ya ho koetela: ho nka ka mahahapa.

Lll

PALE:
Tlhaku ya leshome le metso e mmedi ya Sesotho. Ha se nnete hore Basotho ha ba na
“D”. Ho sebedisa “L” bakeng sa “D” ho bolela hore Basotho ha ba tsebe ho

247
 248

dumedisa, dumaela, dula, duka, jwalo jwalo. Tje ka ha ho se ho hlalositsoe, ba bang

ba baqapi ba ngolo ya puo ya Sesotho e ne ese Basotho. Kahoo bane ba etsa seo ba
se ratang ka puo ya Sesotho. Tlhaku “L” e ikemetse, ebile ha ho kamoo e ka
sebedisoang bakeng sa “D” kateng. Ho tla dula ho le jwalo. Hape, tlhaku ena ke
enngwe ya ditlhaku tse nang le mareho a tlhaho kapa a semelo Sesothong. Ebang ho
dumeleha ho sebedisa tlhaku “L” moo e lateloang ke sedume: “I” lentsoe kapa
mantsoe a latelang a tla bitsoa joang: “llisa, llile” ho arohanya “D” ho ona?

Tlhokomediso: Bongata ba maetsi a qalang ka “L” a nka tlhaku “T” ha eba mareho.
Mohlala: lekanya= tekanyo, lebella = tebello, lakatsa= takatso, jwalo jwalo.
Bongata ba mareho a qalang ka “L”, bongata ba ona a qala ka “M”. mohlala:
lejoe=majoe, lefatshe=mafatshe, lekase=makase, jwalo jwalo.

L (el) //.
La (la) /of people: you/ Seemedi se emelang batho bao ho buuwang le bona ka
bongateng. Mohl. La bapala, La kgutla.
La (la) /of days/ Mohl. La boraro, la bone. La pholokgoaba..
La (la) /of/ Mohl. la hao, la tau, la bona .
Labalaba (la-ba-la-ba) /long for/ Ho hopola motho, sebaka kapa ntho e itseng
haholo; ho lakatsa ho bona; ho lakatsa ho ja sejo kapa ho utloa se itseng; ho lakatsa
kapa ho hloloheloa.
Labalabedisa (la-ba-la-be-di-sa) /cause to long for/ Ketsiso ya ho labalaba.
Labalabela (la-ba-la-be-la) /long for/ Ketsahalo ya ho labalaba. (bap. lakatsa).
Labobedi (la-bu-be-di) /Tuesday/ Letsatsi la boraro la beke. Tlh. Ha ho thoe
labobedi, ha ho bolele hore letsatsi lena ke la bobedi bekeng, empa ke la boraro ka
tatellano ya palo. Letsatsi la pele la beke ke Sontaha. (sheb. beke bakeng sa tlhaloso).
Labohlano (la-bu-hla-nu) /Friday/ Letsatsi la botshelela la beke ka Sesotho: le tlang
ka mora labone, le lateloe ke moqebelo. /bon. Bolabohlano/.
Labone (la-bu-ne) /Thursday/ Letsatsi la bohlano la beke le tlang ka mora laboraro,
ebe le lateloa ke Labohlano. /bon. Bolabone/.
Laboraro (la-bu-ra-ru) /Wednesday/ Letsatsi la bone la beke le tlang ka mora
Labobedi, ebe le lateloa ke Labone. /bon. Bolaboraro/.
Laborathori (la-bu-rat-ho-ri) /laboratory/ Sebaka seo ho etsoang diteko teng;
sebaka seo boramahlale ba etsang diteko ho sona. /bon. Dilaborathori/.
Laecha (la-i-cha) /load/ Ho nka dintho tse ngata kapa tse boima le ho di beha hodima
sebaka se itseng. (bap. malaecha).
Laeha (la-e-ha) // Ketsahalo ya ho laya: e kgonang ho eletsoa.
Laeha (//) // Ho amohela nepahatso ya bobe ha bo hlahela mmuuwa kapa moetsuwa.
Laehile (la-e-hi-le) // Bokgale ba ho laeha.
Laela (la-e-la) /instruct, command, order/ Ho fana ka taelo; ho joetsa motho kapa
ntho se tlamehang ho etsoa. Ho bolella emong se tlamehang ho phethoa.
Laetsa (la-e-tsa) /give messege, give a memo/ Ho fana ka molaetsa; ho fana ka puo e
tlamehang ho fetisetsoa ho motho emong. (bap. taetso).
Lahla (la-hla) /throw out, cast off, discard, dump/ Ho tlosa pontsheng; ho tlosa se
sa hlokahaleng; ho nyametsa ka ho tsamaisa.
Lahla (//) /exclamation: what a disaster!/ Lekgotsa le sebedisoang ho bontsha bobe
ba se etsahalang kapa se etsoang ke moetsi se sa ratoeng ke emong. Mohl. Thabo o
utsoitse hape, lahla! Ke qala ho bona ntho e tjena, lahla!

248
 249

Lahlana (la-hla-na) // Ketsetsano ya ho lahla: ho tlohellana; ho arohana. Mael. Ho

ya ka makgoro ha se ho lahlana: ho arohana ha ho bolele hore batho ba keke ba hlola
ba kopana hape.
Lahleha (la-hle-ha) /lost/ Ho se tsebe tsela; ho nka tsela kapa mocha o fosahetseng.
Lahlehelana (la-hle-he-la-na) // Ketsetsano ya ho lahleha: ho se bone motho eo ho
tsamawang le yena; ho nyamela hoa motho eo ho tsamawang le yena.
Lahleheloa (la-hle-he-lwa) // Boetsuwa ba ho lahleha.
Lahlehile (la-hle-hi-le) /lost/ Bokgale ba ho lahleha: e sebakeng seo e sa tsejoeng
hore e hokae; e sa bonahaleng ponahalong le pontsheng ya mahlo.
Lahlehisa (la-hle-hi-sa) /mislead/ Ketsiso ya ho lahleha: ho etsa hore ntho kapa
motho a lahlehe; ho etsa hore motho a etse phoso.
Lahlela (la-hle-la) /throw/ Ho neheletsa hampe; ho fa ka ho fofisa moyeng.
Lahlella (la-hlel-la) /throw at/ Ketsetso ya ho lahlela.
Lahlile (la-hli-le) // Bokgale ba ho lahla.
Lahliloe (la-hli-lwe) // Boetsuwa ba ho lahla.
Lahlisa (la-hli-sa) /make to throw away/ Ketsiso ya ho lahla: ho baka hore motho
emong a lahle seo a se tshoereng.
Lahlisoa (la-hli-swa) // Boetsuwa le ketsiso ya ho lahla.
Lahloa (la-hl-wa) // Boetsuwa ba ho lahla.
Laitsa (la-its-a) /of lightning: brighten/ Ho kganya hoa tladi kapa lehadima:
ponahalo ya kganya e bakoang ke boemo ba lehodimo.
Laitseke (lai-tse-ke) /exclamation: lightning fast!/ Lekgotsa le bontshang potlako
ya kganya ya tladi kapa letsolo. Mohl. Re sa eme la re laitseke lehodimo! Hoba le re
laitseke, ra kena ka matlung bohle. (mm. Lai-tseke).
Laka (la-ka) /mine: with nouns starting with “L” / Seemedi se bontshang hore
thuo kea mmuwi kapa moetsi wa ketso. Mohl. Laka lentsoe. Lebone laka lona le a
bonesa. Ba tsamaile ba tshoere lejoana laka. (bap. saka).
Lakabane (la-ka-ba-ne) /iguana/ Mofuta wa sehahabi se seholohadi, se molala o
mahoashe seka mmankgoshepe, se phelang majoeng le meferong. /bon. Dilakabane/.
Lakabela (la-ka-be-la) /to burn, ignite/ Ho ba boemong ba ho baka lelakabe: ho etsa
hore mollo o tuke ka ho bontsha lelakabe. (mm. Lakabeditsoe).
Lakabetsa (la-ka-be-tsa) /inflame, ablaze/ Ho etsa hore ntho ebe le lelakabe; ho
hotetsa mollo; ho tukisa ntho ka ho etsa lelakabe.
Lakabetse (la-ka-be-tse) // Bokgale ba ho lakabetsa.
Lakabetso (la-ka-be-tso) /inflammation/ Ketso ya ho lakabetsa: mokgoa wa ho etsa
hore ntho e lakabele; ho tukisa ntho ka ho etsa lelakabe. (bap. rotetsa).
Lakabetsoa (la-ka-be-tswa) /ignited, inflamed/ Boetsuwa ba ho lakabetsa.
Lakadisa (la-ka-di-sa) /cause to lust/ Ketsiso ya ho lakatsa: ho etsa hore motho kapa
ntho e lakatse; ho beha boemong ba takatso. (bap. labalabedisa).
Lakaditse (la-ka-di-tse) // Bokgale ba ho lakatsa.
Lakaletsa (la-ka-le-tsa) /to wish/ Ketsetso ya ho lakatsa: ho batla hore ho etsahale
ketso e itseng mothong kapa nthong enngwe.
Lakaletsoa (la-ka-le-tswa) /wished/ Boetsuwa ba ho lakaletsa.
Lakatsa (la-ka-tsa) /covet, lust, desire, crave/ Ho batla kapa ho labalabela haholo;
ho batla ka tsela e sa nepahalang; ho ba le cheseho ya; ho ba le maikutlo a maholo a
ho etsa ketso e itseng. (bap. batla).
Lala (la-la) /be with me, lean on/ Ho ba pela; ho ba mmoho le; ho tsamaisana le; ho
fana ka thuso bakeng sa. Mohl. Lala ho nna shoalane e fehlile, ngoaneso. Mael. Ho
lala taba ka mmele: ho etsa eka ha ho letho; ho iphapanya.

249
 250

Lala (la-la) (ho lala) /let there be peace/ Ho ba le boemo ba kgotso; ho kgaotsa ho
loana kapa ho halefa. (sheb. Lale bakeng sa tshebediso).
Lale (la-le) /let there be peace/ Ho bale kgotso nakong ya ntoa kapa khalefo; ho
batla kgotso, kgutso kapa toka. Mohl. Ha e lale hle Mokoena, re keke ra hlola re
pheta. Ha e lale motaung! Mael. Ha e lale makoala re none: ha ho be le kgotso
bakeng sa rona bohle ba ratang toka le kgutso.
Lalametsa (la-la-me-tsa) /to swallow quickly/ Ho koenya ka potlako e kgolo; ho
metsa kapelenyana; ho isa le mmetso ka ho panya hoa leihlo.
Lalametso (la-la-me-tso) /quick swallowing/ Ketso ya ho lalametsa: boemo ba ho
metsa kapelenyana; ho isa le mmetso ka ho panya hoa leihlo.
Lalla (lal-la) // Ho emela motho kapa ntho moo ho patehileng bakeng sa ho mo
hlekefetsa; ho emela motho nqa e sa bonahaleng ka sepheo sa ho mo noanyetsa
bakeng sa tlhaselo. (mm. Lalletse, lalletsoe).
Lalla (lal-la) /exclamation: it’s a goal!/ Lekgotsa le bontshang hore ntlha e kene,
haholo papading ya bolo ya maoto.
Lalletse (lal-le-tsi) // Bokgale ba ho lalla.
Lalletsoe (lal-le-tswe) // Boetsuwa le bokgale ba ho lalla.
Lantshoekge (la-nts-hwe-kge) /extreme speed/ Lebelo le leholo haholo la motho;
potlako ya ho matha e tshoanang le ya ntshoekge. /bon. Labontshoekge/.
Laofatsa (la-u-fa-tsa) /regulate/ Ho etsa hore boemo, mokgoa, tloaelo kapa ketso e
itseng e be molao; ho fetolela molaong; ho etsa hore boemo bo latele molao.
Laofatso (la-u-fa-tso) /regulation/ Ketso ya ho laofatsa: mokgoa wa ho etsa hore
tloaelo kapa ketso e itseng e be molao; phetolelo ya tloaelo ho molao; ho etsa hore
boemo bo latele molao kapa semolao. /bon. Ditaofatso/ (bap. taofatso).
Laola (la-u-la) /conduct, direct, dominate, lead/ Ho ba boemong ba molaodi; ho
etsa ketso tsa moetapele; ho ba le matla a ho laela; ho ba ka sehlohlolong sa ho etella
pele. (bap. kabasa).
Laolla (la-ul-la) /off load/ Ho theola kapa ho laecholla moroalo; ho beha moroalo o
boima sebakeng seseng. (bap. theola, laecholla).
Laotse (la-u-tse) /controlled/ Bokgale ba ho laola.
Laotsoe (la-u-tswe) /controlled/ Bokgale le boetsuwa ba ho laola: boemo ba fuwa
taolo mmoho le taelo. Mael. Malala a laotsoe: ho ba boemong ba ho itukisetsa ketso
kapa ketsahalo efe kapa efe.
Lapa (la-pa) /hungry/ Ho lakatsa sejo; ho ba le kutlo ya tlhokeho ya dijo maleng; ho
batla dijo; ho tshoaroa ke tlala. Ho lakatsa se jewang.
Lapa (//) /poor/ Ho futsaneha: ho ba boemong ba motho ya hlokang ntho tse
hlokahalang tsa bophelo; ho ba ntle le dijo kapa se jewang. Mohl. Ke kgale ke bona
hore ngoaneso o wa lapa ka mora hoba a nyaloe ke Sefika.
Lapeng (la-pe-ng) /home/ Moo ho dulang motho teng; moo lelapa kapa motho a
robalang le ho tsoha teng; seahelo sa motho. /bon. malapeng/ (bap. lelapa, hae).
Lapile (la-pi-le) /hungry, famished, starved/ Bokgale ba ho lapa: e kapa ya
boemong ba ho batla dijo; ya lakatsang se jewang; ya nang le tabatabelo ya sejo.
Lapisa (la-pi-sa) /make hungry/ Ketsiso ya ho lapa: ho etsa hore ntho kapa motho a
batle dijo; ho labalabedisa sejo. Tlh. Ka puo ya Setswana lentsoe lena, “lapisa” le na
le moelelo omong.
Lapisitse (la-pi-si-tse) // Bokgale ba ho lapa.
Lapisitsoe (la-pi-si-tswe) // Boetsuwa le bokgale ba ho lapa.
Lapisoa (la-pi-swa) // Boetsuwa ba ho lapa.

250
 251

Lara (la-ra) // Ho ema ka tebello ya ho bona ntho kapa se itseng; ho lalla ntho e
tlamehang ho tshoaroa kapa ho bonoa; ho ba boemong ba se batlang ho chehoa.
Larela (la-re-la) // Ketsetso ya ho lara: ho lalla.
Larile (la-ri-le) /waited in vain/ Bokgale ba ho lara.
Larinya (la-rin-ya) /highly toxic substance/ Mofuta wa chefu e holofatsang
kapelenya ebile e bolaya bongata ba tseo di noeleng. Chefu e bohale haholo hofeta
tse ding ka lebaka la motsoako wa yona. /bon. Larinya/.
Larisa (la-ri-sa) /cause to wait in vain/ Ketsiso ya ho lara: ho baka ho lara: ho baka
ho emisa ka tebello ya ho bona ntho kapa se itseng.
Lata (la-ta) /fetch/ Ho tlisa haufi; ho atametsa pela.
Latela (la-te-la) /fetch for/ Ketsetso ya ho lata: ho lata bakeng sa.
Latela (//) /follow/ Ho tsamaya ka mora ntho kapa motho; ho tla ka morao ho. (mm.
latelang, e latelang, tse latelang).
Latelana (la-te-la-na) /successive, row, insuccesion/ Ho tla ka morao ho hohong
kapa enngwe; ho tla ka lenane kapa tlhatlhamano. (bap. latellana) Tlh. Mantsoe,
“latelana” le “latellana” a batlile a tsoana haholo ka meelelo.
Latella (lat-el-la) /stalk, haunt, pursue/ Ho shebana kapa ho natsa motho ka ho
bontsha maikemisetso a mabe; ho lakaletsa bobe ka ho etsa diketso tse mpe; ho sala
motho kapa ntho e itseng morao ka sepheo se sebe.
Latellana (lat-el-la-na) /consecutive, succeed/ Ketsetsano ya ho latela: ho tsamaya
ka mora ntho kapa motho. Ketsahalo ya ho tla ka morao ka tlhatlhamano; mokgoa wa
ho hlahlamana.
Latellana (//) /successive, row, insuccesion/ Ho hlahlamana ka lenane: ho tla ka
mora enngwe kapa ho etsahala ka tatellano.
Latellisa (la-tel-li-sa) /make a sequence/ Ketsiso ya ho latella: ho hlahlamanya ka
tatellano kapa ho tla ka morao ho.
Latellisa (la-tel-li-sa) /pursue/ Ho batlisisa ka ho ba ka mora; ho natsa ka sepheo sa
ho thola karabo. (bap. batlisisa).
Latellisisa (la-tel-li-si-sa) /investigate/ Ketsisiso ya ho latella: ho etsa dipatlisiso tsa
boemo bo itseng; ho phenyokolla ka sepheo sa ho batla bonnete ba taba e itseng.
Latha (lat-ha) /to walk like a fool/ Ho tsamaya joalo ka lathalatha; ho tsamaya joalo
ka motho e molelele ya sa phelang hantle kelellong. Ho tsamaya joalo ka motho ya
lemetseng ditho tsa mmele, haholo maoto.
Lathalatha (lat-ha-lat-ha) /tall foolish person/ Motho ya molelele ya sa fellang
kelellong kapa mmeleng; motho ya sa itekanelang sebopehong sa mmele eo
motsamao wa hae o sa tloaelehang. /bon. dilathalatha/ (bap. obuobu, otseotse).
Lathasela (lat-ha-se-la) /move, walk foolishly/ Ketsiso ya ho latha: ho tsamaya joalo
ka lathalatha; ho tsamaya joalo ka motho e molelele ya sa phelang hantle kelellong.
Lathaselo (lat-ha-se-law) /foolish walk/ Ketso ya ho lathasela: motsamao wa
lathalatha. Motsamao wa sehole se selelele.
Lathasetse (la-tha-se-tse) // Bokgale ba ho lathasela.
Latofatsa (la-tu-fa-tsa) /vindicate/ Ho fumana motho a hloka molato: ho se fum ane
phoso kapa se bakang kahlolo kgahlanong le moqusuwa. (mm. latofaditse).
Latofatso (la-tu-fa-tso) /vindication/ Ketso ya ho latofatsa: ho fumana motho a
hloka molato: ho se fumane phoso kapa se bakang kahlolo kgahlanong le moqusuwa.
Latola (la-tu-la) /deny/ Ho hana nyenyenye; ho hana ka botlalo; ho se dumele
hohang; hore che kapa ho se dumele se etsoang kapa se buuwang. (mm.Tatolo,
boitatolo, latoleloa, latotse, latolang, molatodi) (bap. koeneha) Mael. Ho latola
bosehla: ho hana ka botlalo; ho hana nyenyenye.

251
 252

Latolana (la-tu-la-na) /incompatible/ Tse sa dumellaneng kapa tse hananang; e sa

tsamaisaneng le enngwe; e sa utloaneng le enngwe ka diketso.
Latolela (la-tu-le-la) /deny for/ Ketsetso ya ho latola kapa ho lahlela motho matsoho.
Latotse (la-tu-tse) /denied/ Bokgale ba ho latola.
Latsoa (lats-wa) /to taste/ Ho utloa ka molomo kapa leleme monate wa ntho e
itseng; ho leka tatso; ho utloa tatseho ya sejo kapa seno.
Latsoeha (lats-we-ha) /tastefull, tasty/ E nang le tatso; e monate ho ya ka leleme; e
lelemelang ha e jewa.
Latsoisa (lats-wi-sa) /give a taste/ Ketsiso ya ho latsoa: ho utloisa tatso.
Lauma (la-u-ma) /incurse/ Ho futuhela ka bongata ka sepheo sa ho nkela, loantsha
kapa ho hlasela.
Laumela (lau-me-la) /incurse, attack, raid/ Ho futuhela ka bongata ka sepheo sa ho
nkela, loantsha kapa hlasela. Ketsetso ya ho lauma. (bap. futuhela).
Laumeloa (la-u-me-lwa) /incursed/ Boetsuwa ba ho laumela.
Laumetse (la-u-me-tse) /incursed/ Bokgale ba ho laumela.
Laumetsoe (la-u-mets-we) /incursed/ Boetsuwa le bokgale ba ho laumela.
Laya (la-ya) /admonish, counsel, enjoin/ Ho eletsa ka ho bua mantsoe a ahang
bokamoso a tiisang kelello ya motho eo ho qetang ho etsahala ketso e itseng ho yena;
ho fana ka keletso tse thata; ho kgalema ha boima le botio. (bap. eletsa, tayo).
Lawa (la-wa) /admonished, counselled, enjoined/ Boetsuwa ba ho laya: ho eletsa
ka ho bua mantsoe a ahang bokamoso; ho fana ka keletso tse thata; ho kgalengoa ka
boima ka botio. (bap. eletsoa) (mm. laoa. lauwe).
Le (le) /this one/ Lesupa le bontshang lereo kapa lebitso le qalang ka “L”. Lentsoe le
bontshang seo ho buuwang ka sona se le ka bonngweng ebile se le haufinyana.
Le (li) /and/ Lentsoe le kopanyang mabitso, mareho, dipolelo le mantsoe a fetang
bonngwe. Mohl. Ke tsamaya le ntate le mme. Ke batla nama le moroho le sehoapa.
Le (li) /you: in the plural/ Mohl. Le tsamaile le kgotshe haholo. Ebile le kgutla le
lapile. Le entseng maobane lona bana?
Le (le) /preposition: with/ Mohl. Wena le yena lea tsebana. Le tsamaya le yena.
Nna le bona le tsona re batle haholo. Bohle re tla kgutla le yena.
Leakaretsi (le-a-ka-re-tsi) // Lentsoe le sebedisoang joalo ka seemedi se akaretsang
seo ho buuwang ka sona. Seemedi kakaretso se supang botlalo ba seo ho buuwang ka
sona. /bon. Maakaretsi/ Mohl. Bohle, tsohle, ohle, sohle, yohle, jj.
Leamanyi (le-am-an-yi) /relative pronoun/ Lentsoe le kgethang lebitso ebile le
sebetsa mosebetsi wa lekgethi. /bon. maamanyi/ Mohl. E, Ya, Le, Ba, jj.
Leamohelo (li-amu-he-law) /face decoration/ Motako kapa metako e etsoang
hodima sefahleho bakeng sa mokgabiso le ntlefatso. /bon. Maamohelo/. (bap. Nyao).
Leano (li-a-naw) /plan, system/ Se etsoang bakeng sa se hlolehileng; kgetho enngwe
e ncha e sebedisoang ho phethahatsa morero o mocha. Tsela e sebedisoang ho
phethahatsa ketso e itseng, ho sa natsoe ho loka kapa ho fosahala hoa yona; mokgoa
o kgethoang ho phethahatsa se batloang. /bon. maano/.
Leano (li-a-naw) /project/ Se tlamehang ho etsoa ka ho phethisoa ka nako e
beiloeng; letsema le leholo leo sepheo la sona eleng ho qeta mosebetsi o itseng ka
nako e behiloeng ke ramosebetsi. /bon. maano/.
Leaparakobo (li-a-pa-ra-ku-bo) /Mosotho/ Motho wa mosotho ha a reneketsoa;
Mosotho ha ho buuwa ka kobo eo e apereng. /bon. maapara-kobo/ (mm. leapara-
kobo).
Leba (li-ba) /go, run, beat it/ Ho baleha ka ho matha haholo. (bap. tsamaya, matha)

252
 253

Lebadi (le-ba-di) /defect, blemish, scar/ Letheba le mmeleng kapa sethong seseng
sa mmele; mmala o mmeleng kapa nthong e itseng o sa tshoaneng le omong kapa
emeng. /bon. mabadi/ (bap. sekodi).
Lebadi (leb-a-di) /selective pronoun/ Lentsoe le sebedisoang ho botsa ka ho qolla
hara tse ding, hohong, seseng, emong, enngwe kapa batho babang. Mohl. Mong?
Bang? Ofe? Dife? jj.
Lebaka (le-ba-ka) /a reason, circumstance/ Seo ketsahalo kapa ketso e etsahalang
ka sona; seo kapa hoo ketsahalo e itshetlehileng karabong ya yona.Tem. Lentsoe lena
le ka sebedisoa ntle le ho hokela, “le” qalong ya lona mme ya ba “baka” ntle le ho
sebedisa sehonyetsi. Mohl. Baka laka le a utloahala. Ka baka leo, ke tla tsamaya ke
le mong.
Lebaka (lib-a-ka) /bakery/ Sebaka seo ho bakoang borotho ho sona; moaho oo ho
phehoang le ho etsoa bohobe bo bongata ka sepheo sa ho rekisoa. /bon. mabaka/
Lebala (le-ba-la) /forget/ Ho lahleheloa ke khopolo; ho se natse ho hopola; ho tsoa
mohopolong kapa kelellong.
Lebala (lib-a-la) /ground/ Fatshe moo ho hatoang teng; fatshe mobung moo ho
fieloang teng; sebaka se thata sa mobu sa lapeng kapa moo ho bapalloang teng.
Lebala (//) /stadium/ Moaho o moholo o kampetsoeng moo ho bapalloang teng;
sebaka se nang le bodulo ba batho ba bangata seo ho etsetsoang dipapadi,
ditlhodisano, dikopano tse kgolo le mekete teng. /bon. mabala, mabaleng/.
Lebaleha (le-ba-le-ha) /forgetful/ Ketsahalo ya ho lebala: ho lahleheloa ke khopolo;
ho se natse ho hopola; ho tsoa mohopolong kapa kelellong.
Leballa (le-bal-la) /forgive, reconcile, remit, exornerate/ Ho tshoarela motho ya
fositseng; ho tsoarela melato kapa diphoso; ho se latellisisi bobe ba kgale. Mael. Ho
inela matsoho metsing: ho leballa diphoso kapa mefokolo. (bap. kgutlelana).
Leballo (le-bal-law) /brandering/ ?? Thupa e tshetshane e sebedisoang mmoho le
dikapa ho rulela ntlo kapa moaho. /bon. maballo/ (bap. tshia, kosene, kapa).
Lebana (le-ba-na) /confront, face/ Ho kopana le kotsi; ho kgahlana le boemo bo
thata; ho ya ho motho ya itseng ka sepheo sa ho bua kapa ho loana le yena.
Lebanta (le-ban-ta) /belt/ Seaparo sa letheka se thusang ho tshoara borikgoe kapa
mose hore o se wele; ntho e thusang seaparo hore se tie thekeng. /bon. Mabanta/.
Lebanta-kgatiso (//) /magnetic tape/ Seka lesela sa thekenoloji seo hangata se
tholoang ho dihlahisoa tsa dikhomputha, se sebedisoang bakeng sa ho fana ka
phatlalatso, palo, dipalopalo, medumo le ditshoantsho. (bap. palopatlo).
Lebanya (le-ban-ya) /direct to/ Ho lebisa sebakeng kapa nthong e itseng; ho isa kapa
ho kgahlanya le. Ho shebisa nqa ya seo mahlo a tshoanelang ho sheba ho sona.
Lebase (le-ba-se) /boss/ Mmampodi mosebetsing; motho eo eleng yena ya moholo
ka boemo ba mosebetsi. /bon. Mabase/ Tlh. Lentsoe lena, “lebase” le na le modumo
o tshoanang le wa lentsoe la senyesemane, “the boss”. (bap. sebase).
Lebatama (le-ba-ta-ma) /heatwave/ Mofuthu o moholo hofeta tekanyo; boteng ba
mofuthu o moholohadi o utloahalang moyeng. /bon. Mabatama/ (bap. mocheso).
Lebatowa (le-ba-tu-wa) (lebatooa) /region, phase, zone/ Karolo ya sebaka e
fapaneng le enngwe ka bodulo; sebaka seseng sa mokga, sehlopha kapa tsamaiso se
fapaneng le seseng. /bon. mabatowa/ (mm. Lebatooa).
Lebatowa (le-ba-tu-wa) (lebatooa) /constituency, constituent/ Karolo ya sehlopha
sa mokga kapa mokgatlo se phethahatsang tabatabelo ya mokga dikgethong. Karolo
ya sebaka sa naha mmoho le baahi ba sona e emelang takatso e itseng. Karoloana e
eketsang boholo ba sehlopha kapa phethahalo ya sepheo se itseng. /bon. Mabatowa/.

253
 254

Lebatsa (li-ba-tsa) /make to forget/ Ketsiso ya ho lebala: ho etsa hore motho a

lebale, a se hopole.
Lebejana (le-be-ja-na) /cream, creamy/ Lero la lebese kapa le latsoehang joalo ka
lebese. /bon. mabejana/
Lebejanapoo (le-be-ja-na-po) /ice-cream/ Sejo se boreledi seka lero, se batang, se
entsoeng ka motsoako wa makumane a lebese le metsoako ya dinatefisi. /bon.
mabejana-poo/ (mm. Lebejana-poo).
Lebekere (le-bi-ki-ri) /mug/ Setshelo se senyane se sebedisoang ho tshela seno,
haholo tee, kofi kapa metsi. /bon. mabekere/.
Lebeko (le-be-kaw) // ?? /bon. mabeko/.
Lebela (li-be-la) /guard, defend, secure, supervise/ Ho shebana le motho kapa ntho
e itseng ka sepheo sa ho e tshireletsa. Ho fana ka tshireletso ka sepheo sa ho
hlokomela; ho fana ka paballo ya ntho e itseng ka ho ba pela yona le ho e loanela
nakong tsa tlhaselo. Tem. Hona le Basotho kapa batho ba ratang ho sothofatsa
lentsoe la senyesemane “guard” ka ho le bitsa “kata” ha Sesotho se na le lentsoe la
sona eleng “lebela”.
Lebele (li-be-le) /sorghum, grain/ Mofuta wa semela se peo e tshetshane, se
tholahalang haholo Afrika Borwa, seo peo ya sona e sebedisoang ho etsa phofo ya
mabele, joala ba setho le dihlahisoa tse ding tse ngata. /bon. Mabele/ Tlh. Hangata
lentsoe lena le sebedisoa le le ka bongateng. (bap. moqophothi).
Lebelebele (li-be-le-be-le) /nanaberry, Rhus dentata/ Mofuta wa semela o
hlahisang tholoana tse jewang, se fumanoang haholo naheng. /bon. mabelebele/.
Lebelete (li-be-le-te) /untamed, ferocious/ Hoa phoofolo: e hlaha, e bohale, e
hlokang setsoalle kapa eo ho leng thata ho e thapisa. Hoa motho: ya hlaha kapa ya
bohale haholo ntle le mabaka a utloahalang, ya hlokang kutloisiso ya ntho tse
tloaelehileng. /bon. mabelete/.
Lebelete (li-be-le-te) /virgin/ Motho e motshehadi ya so tloleloeng; ngoanana ya so
kopaneng le monna kapa motho e motona ka tsa pokano. /bon. mabelete/.
Lebeletsa (li-be-le-tsa) /lay-by, hi-purchase/ Ho reka ka mokitlane; ho reka ka ho
lefa hanyane hanyane; ho reka ka ho se lefe chelete kaofela.
Lebella (li-bel-la) /expect, anticipate/ Ho ba boemong ba ho emela ho fihla hoa
ntho, ketsahalo kapa motho ya itseng. (mm. lebelletse).
Lebelo (li-bi-law) /swiftness, speed/ Motsamao o bontshang ho matha; motsamao o
potlakileng hofeta ho hoanta; ho fofa fatshe. /bon. Mabelo/.
Lebenkele (li-ben-ke-le) /shop, store/ Moaho o moholo oo ho rekisoang thepa ho
ona; sebaka seo ho rekisoang thepa ho sona. /bon. Mabenkele/.
Lebenyane (li-ben-ya-ni) /jewel, shining utensil/ Ntho e benyang ya kgauta kapa
silifera e roaloang molaleng, letsohong, ditsebeng kapa sethong seseng sa mmele,
joalo ka masale, dibengele, sefaha kapa kgoeetsa. /bon. Mabenyane/.
Lebeola (le-be-u-la) /razor user, barber/ Motho ya sebedisang lehare bakeng sa ho
beola; eo a tlosang moriri ka lehare ho etsa lebero. /bon. mabeola/ (bap.
shoashoaila).
Lebero (li-be-ru) /bald head, cheese kop/ Bosio ba moriri hloohong. Sebaka se
hlokang moriri hloohong ka baka la leqeba. /bon. Mabero/.
Leberoana (le-be-rwa-na) /head injury/ Leqeba le tholahalang hloohong ka mora ho
batoa ka molamu kapa ho lemala. /bon. maberoana/.
Lebese (le-bi-si) /milk/ Seno se sesoeu se tsoang letsoeleng la motho kapa phoofolo
e tshehadi. /bon. Mabese/.

254
 255

Lebete (le-be-te) /spleen/ Enngwe ya ditho tsa mmele e fumanoang tlasa pelo, pela
mpa, e sebetsanang le madi ebile e thusa ho tshireletsa mmele ka ho o hloekisa
kgahlanong le maloetse. /bon. Mabete/.
Lebetlela (li-be-tle-la) // Mofuta wa molamu, o thata, o motle wa bokgabane, wa
maemo a hodimo, oo hangata o etsoang ka ho betloa ka mochini kapa seetsoa se
itseng. /bon. Mabetlela/.
Lebewana (le-be-wa-na) /representative, deputy, vice/ Motho ya emelang mokga,
sehlopha, naha kapa moetapele bosiong ba ya emeloang; motho ya emelang naha ya
habo naheng tse ding. /bon. Mabewana/.
Lebidi (le-bi-di) /wheel/ Leoto la sepalangoang; bohato bo sedikadikoe bo etsang
hore sepalangoang kapa ntho e itseng e tsamaye ka ho lokoloha. /bon. Mabidi/
Lebile (le-bi-le) /headed to/ E shebileng nqa e itseng; eo mmele wa yona o shebileng
sebakeng se itseng. Bokgale ba ho leba.
Lebisa (le-bi-sa) /to direct towards/ Ketsiso ya ho leba: ho isa nqa e itseng.
Lebitla (le-bi-tla) /grave/ Mokoti oo mofu a patoang kapa a epeloang teng; sebaka
seo motho ya hlokahetseng kapa ya shoeleng ebile a patoa ho sona; lehae la ba
shoeleng; lehae la mofu. /bon. mabitla/ Mael. Lebitla la kgomo ke molomo: kgomo
ha e shoele ha e epeloe lebitleng, empa e a jewa.
Lebitso (le-bi-tsaw) /noun/ Lentsoe le sebedisoang ho reha kapa ho bitsa ketso efe
kapa efe; thehello ya leetsi lefe kapa lefe; lereo/lereho ha le sebedisoa polelong.
Mohl. mareho a maetsi: amana=kamano, babela=pabelo, chabisa=chabiso,
diaha=tieho, emisa=kemiso, fepa=phepo, hauha=khauho, lakatsa=takatso,
mamola=mamolo, nolofatsa=nolofatso, otla=kotlo, phehisa=phehiso, qapa=qapo,
rohaka=thohako, sebetsa=tshebetso, tataisa=tataiso, utloa=kutlo, sheba=chebo,
makatsa=semaka, jj. Mohl. mareho kapa mabitso a semelo: thaba, mokoti, leru, ntlo,
ntja, motho, jj.
Lebitso (//) /name/ Lentsoe le sebedisoang ho bitsa motho, ntho, sebaka kapa
sebopeho. Lereo la ntho efe kapa efe. /bon. Mabitso/ (bap. lereo). Mael. Lebitso
‘lebe ke seromo: lebitso le fuwang motho le na le ho hlalosa boemo bo bobe kapa bo
botle ba hae.
Lebitsohokoa (le-bi-tso-hu-kwa) // Kopano kapa kopanyo ya mabitso a mabedi kapa
hofeta moo ho etsa lebitso le leleng; Mohl. Sejamonna, pelompe, ntatemoholo, jj.
Leboa (le-bu-a) (lebowa) /north/ Sebaka se shebaneng le boroa; sebaka se ka
lehlakoreng le letsehadi la bophirima le letona la bochabela. Tlh. Batho ba bang ba
sebedisa “lebowa” bakeng sa “leboa”. (bap. borwa, bophirima, bochabela).
Lebodi (le-bo-di) /dark grey edible wild rat/ Mofuta wa tadi ya naheng, seka kgoto,
e kgolo, e thokoa bo botsho, e jewang. /bon. mabodi/.
Lebodiqhoa (le-bo-diq-hu-wa) /ice rat/ Mofuta wa tadi e jang dimela; ya dibaka tse
phodileng: e bonahalang haholo nakong tsa Mariha hofeta Lehlabula kapa nakong tsa
mocheso. /bon. Mabodiqhoa/ (mm. leboli-leqhoa).
Leboella (le-bo-el-la) /resevered grazeland/ Sebaka sa naha sa joang ba diphoofolo
tse ruuwang seo diphoofolo di sa dumelloang ho fudisoa hofihlela nako e behiloeng,
e tlang /bon. maboella/ (bap. letobo). Tlh. Hantlentle mantsoe, “leboella” mmoho le
“letobo” a na le meelelo e tshoanang phapang ke peho ya mekolokotoane feela.
Leboha (le-bu-ha) /grateful, thankful/ Ho bontsha ho ananela se fanoang; pontsho
ya teboho kapa kananelo ka ho bua mantsoe a matle; ho busetsa botle ho motho ya
entseng botle.
Lebohela (le-bu-he-la) /grateful, thankful for/ Ketsetso ya ho leboha: ho leboha
bakeng sa; ho bontsha kananelo bakeng sa.

255
 256

Lebohile (le-bu-hi-le) // Bokgale ba ho leboha.

Lebohisa (le-bu-hi-sa) // Ketsiso ya ho leboha: ho leboha mmoho le; ho leboha
bakeng sa. Mohl. Matlakala o thotse ngoana ngoanana: re a mo lebohisa kannete.
Lebohlollo (le-bo-hlol-law) /mountain drumstick/ Mofuta wa semela se behang
kapa hlahisang dipalesa tse ntle tse bulehang haholo; se mahlaku a boima a
mommeng metsi; se melang haholo naheng pela dithaba le marallana. /bon.
Mabohlollo/. (bap. Theledi).
Lebollo (le-bul-law) /circumcision school/ Ketso ya ho bolotsoa kapa ho bolla e
mabapi le sehlopha sa batho ba mophathong, ba phetang setso ka ho rutoa mekgoa le
moetlo wa Sesotho o akgang koma, boitlhophisetso ba lenyalo, mekgoa wa ho
itshoara le dikamano le batho babang, ebile o le tlasa taolo ya basuwe ba
rupelletsoeng. Polotso ya motho ho ya ka sechaba. /bon. mabollo/ (bap. polotso,
bolotsa, phinu). Tem. Ka moetlo o nepahetseng wa Sesotho, ho ya ngakeng ya
sejoalejoale ka sepheo sa ho tlosa tshuinyo ha e bolele lebollo le phethahatseng.
Lebolotsana (le-bo-lo-tsa-na) /small pumkin, squash/ Mokopu o monyane o sa
tiang; lehoetla la mokopo. /bon. mabolotsane/ (bap. lenyai).
Lebone (le-bo-ne) /the light, lamp/ Sesebedisoa se kgantshang, se etsang hore ho
bonahale moo kganya eleng sio. /bon. mabone/.
Lebonyo (le-bon-yo) /smile/ Setsheho se sa bontsheng meno; ho tsheha ntle le ho
bontsha meno kapa ho ahlama. /bon. mabonyo/ (bap. pososelo, leboso).
Lebopi (le-bu-pi) /preposition/ Lentsoe le bopang polelo ka ho hokela lentsoe
qalong ya lona ho fana ka moelelo o phethahetseng kapa o tletseng. Mohl. Ka mora,
ka molamu, ka boraro, jj.
Lebopo (le-bu-paw) /coast/ Sebaka sa naha se pela lewatle. Moo metsi a lewatle a
fellang teng. /bon. mabopo/ Mohl. Re ne re le lebopong la Thekong ha re tlahopola
Marallaneng. Lebopo la lewatle la naha ya manyesemane le bata haholo.
Leboso (le-baw-saw) /smile/ Setsheho se sa bontsheng meno; ho tsheha ntle le ho
bontsha meno kapa ho ahlama. /bon. maboso/ (bap. pososelo).
Lebota (le-baw-ta) /partition, fence/ Kaho e arolong sebaka; kaho eo bokahare ba
yona eleng seotloana; kaho e potapotileng seotloana. /bon. mabota/ (bap. lerako).
Lebota (le-bawt-a) /baby making marriage/ Lenyalo leo motho e motshehadi a
nyaloang bakeng sa ho etsetsa motho ya senang bana makgabunyane; lenyalo la ho
etsa bana feela ntle le ho ba le molekane. (bap. seantlo, sethepu).
Lebote (le-bo-te) /ignorance, inability/ Se arolang motho kapa ntho pakeng tsa
bohlale le bowatla; sesupo sa bohlale le bowatla. Mohl. Ho se tsebe ke lebote:
tlhokeho ya tsebo e ka ntsha lewatla kotsi.
Lebotho (le-but-hu) /army, troop, millitary/ Sehlopha sa masole a naha ha a
hlalosoa ka mafapha. Sesole sa ntoa. /bon. mabotho/.
Lebotsa (le-bo-tsa) /interrogative pronoun/ Lentsoe le sebedisoang ho botsa kapa
ho etsa potso; lentsoe le batlang karabo. Mohl. Hokae? Neng? Jwang? Joang?
Lebotsi (le-bo-tsi) /interrogative pronoun/ Lentsoe le sebedisoang ho botsa kapa ho
etsa potso; lentsoe le batlang karabo. /bon. Mabotsi/ Mohl. Eng? Kae? mang? Ana?
Joang? Tlh. Lebotsi le lebotsa ke mantsoe a hlalosang ntho e le nngwe: phapang ke
hore “lebotsa” le sebedisoa Sesothong sa Lesotho ha “lebotsi” le sebedisoa
Sesothong sa Afrika Borwa.
Lebowa (le-bu-wa) /north/ Sebaka se shebaneng le boroa; sebaka se ka lehlakoreng
le letsehadi la bophirima le letona la bochabela. Tlh. Batho ba bang ba sebedisa
“lebowa” bakeng sa “leboa”. (bap. borwa, bophirima, bochabela).

256
 257

Leburu (le-bu-ru) /boer, afrikanner/ Moahi wa Afrika Borwa e mosoeu, ya

fihlileng Afrika ka mora selemo sa 1652; eo ho fihla hoa batsoadi ba hae eneng e le
ho fapohela Motse Kapa feela ka baka la kotsi ya sekepe seo ba neng ba se kalame.
Motho e mosoeu Afrika, eo naha ya habo ya tlhaho eleng Holland, Europa, eo kajeno
a shebaneng le tsa temo le thuo ya diphoofolo, hape e le moahi wa Afrika Borwa ya
tloaelehileng ntle le temo. /bon. Maburu/.
Lebusa (le-bu-sa) /commander, controller/ Motho ya laolang boemo le motsamao
wa masole; motho ya etellang pele karolo ya sesole. Motho ya laolang boemo bo
itseng. /Bon. mabusa, bolebusa/ Tem. Lebusa ha se motho ya etsang mosebetsi wa
“mmusa, mmusi kapa mmusisi”.
Lebusumane (le-bu-su-ma-ne) /bushman/ Emong wa Baahi ba pele ba Afrika
Borwa, ya phelang mahoatateng le mahaheng, ya phelang ka ho tsoma le dihoete
kapa dimela tse hlaha tsa naha./bon. Mabusumane/ (bap. moroa, mokgothu).
Lebusumane (le-bu-su-ma-ne) /coloured person/ Motsoako wa motho e motsho le
lekgowa; motho wa madi a kopaneng joalo ka Mo-Afrika le lekgowa. Tem.
Hantlentle lebitso lena ha le hlalose motho wa madi a kopaneng, empa ke sothofatso
ya lentsoe “bushman” le ha batho ba bang ba le sebedisa bakeng sa “coloured
person” kapa motho wa madi a kopaneng.
Lechachesi le-cha-che-si) /lump like pimple/ Seso seo ekang lekgopho le
bonahalang haholo ho bokantle ba motho ya kulang kapa ya jeleng kapa noeleng ho
sa tsamaisaneng le mmele kapa madi a hae. /bon. Machachesi/ (bap. lekgopho).
Lechaena (le-cha-ina) /chinese/ Moahi wa China, motho wa bochabela bo hole
naheng ya China. /Bon. Machaena/ (bap. mochaena). Tem. Ka nako enngwe eka
puo ya Sesotho ke puo ya Sechaena haholo ha ho qolloa mantsoe a polelo tse
latelang: hanghang a checha. Chitja a re hohang. Ha o cha o cheche. Chai ya
Chomane. Lai tseke! Eng kapa eng! Hoha weso! Jj.
Lecheko (li-chi-kaw) /excavation, excavator/ Motho ya etsang mokoti; motho eo
mosebetsi wa hae eleng ho cheka kapa ho epa. Mochini o fatang, epang kapa chekang
mokoti; sesebedisoa sa tshepe se sebedisoang bakeng sa ho cheka. /Bon. 0/.
Lechoeya (le-chwe-ya) /diarrhoea/ Lesepa kapa masepa a metsi haholo le bakoang
ke bokudi kapa ho sebedisa moriana wa mala wa ho hloekisa. Lesepa le itsoelang
feela ntle le taolo. /bon. Machoeya/ (bap. letshollo).
Lecha (li-cha) /new/ Boemo ba ntho, haholo eo lebitso la yona le qalang ka tlhaku
“L”, bo nchafetseng kapa bo nang le phetoho e sa tshoaneng le ya kgale. Mohl. Ke
batla lesale le lecha, eseng la kgale.
Lechato (le-cha-taw) /wedding ceremony/ Mokete wa lenyalo; mosebetsi wa ho
nyadisa. Tlh. Lentsoe lena ha se la Sesotho le ha ho na le Basotho ba le sebedisang.
Lentsoe le nepahetseng ke lenyalo. /bon. 0/ (bap. lenyalo). (mm. Letjhato).
Lechoba (le-chaw-ba) /tail ornament/ Mohatla, kapa seka mohatla, o nang le boditsi
bo ponngoeng mohatleng wa pere, kgomo kapa phoofolo e itseng ha o le letsohong la
ngaka kapa motho bakeng sa ho o sebedisetsa bokgabane kapa ho foka. /bon.
machoba/ (bap. lengetse, lenyetse, boditsi). (mm. Letjhoba).
Lecholocholo (le-chaw-law-chaw-law) /gossip, slander, backbiter/ Motho ya
hlokang nnete ka ho bua leshano ka motho emong bosiong ba hae; motho ya
tloaetseng ho seba. Maratahelele. /bon. macholocholo/.
Lechuchutha (le-chu-chut-ha) /khaki bush, tagates minuta/ Mofuta wa semela se
melang haholo naheng pela dithaba se sebedisoang haholo bakeng sa dibeso; se
homelang ka peo ya sona. /bon. Machuchutha/. (mm. Letjhutjhutha).

257
 258

Lediboho (le-di-baw-haw) /border gate/ Sebaka sa moedi wa naha moo batho ba

lefatshe leleng ba tshelang teng ho etela naha enngwe. /bon. madiboho/ (bap. moedi)
Ledimo (le-di-mu) /cannibal, man eater/ Motho ya jang batho; motho ya sa
tloaelehang ya bolayang batho bakeng sa ho ba etsa dijo; seja-motho. /bon. madimo/
Ledingoana (le-di-ng-wa-na) /baby cannibal/ Ledimo le lenyane; ngoana ledimo.
Ledingoana (le-di-ngwa-na) /initiates night song/ Pina ya lebollong e binoang bosiu
ke makoloane kapa ditsoejane; pina ya mophatong ya batho ba lebollong; pina ya
polotso. /bon. Madingoane/ (mm. Lelingoane, malingoaneng).
Ledinyane (le-din-ya-ni) /puppy/ Ngoana ntja; ntjanyana kapa ntja e nyane. Ngoana
phoofolo; phoofotsoana e sa tsoa tsoaloa ya ntja. /bon. madinyane. (mm. lelinyane).
Mael. Ho bona tosa le madinyane a yona: ho makatsa motho ka ho etsa diketso,
haholo tsa ntoa, tse sa lebelloang.

LEDINYANE

Ledumela (le-du-me-la) /sinkhole/ Mokoti o moholo o bakoang ke ho heleha wa

mobu kapa majoe fatshe ka lebaka la metsi kapa tshitshinyeho ya tlhaho. Sekgetshe
se seholo se bakoang ke mongobo kapa lesoe le leholo fatshe mobung kapa majoeng
a fathse. /bon. madumela/.
Leeba (le-i-ba) /dove/ Mofuta wa nonyana e thokoa, e bonahalang haholo dibakeng
tsa mahae kapa pela dibaka tse nang le batho; e masiba a mmala o mothokoa kapa
pudutsoana o kopantseng le o mokgunong. /bon. maeba/ (bap. Kgoroana).
Leebakgoroana (//) (leebanakgoroana) /Cape Turtle-Dove/ Mofuta wa nonyana ya
leloko la letsibana mmoho le kgoroana, e hlooho e nyane, le setona sa masiba a
motsu haholo, eo hangata e tholahalang naheng ebile e ka ruuwa ke motho. /bon.
maebakgoroana/. (bap. Lekunkuroane) (mm. leebanakhoroana).
Leebamosu (le-iba-mo-su) /Red-eyed Dove/ Mofuta wa nonyana ya lelapa la leeba
kapa seka leeba. /bon. maebanamosu/.
Leebana (le-i-ba-na) /baby dove, female dove/ Leeba le lenyane: tsuonyana ya
leeba kapa leeba le letshehadi, le behelang. /bon. maebana/.
Leeketsi (le-e-ke-tsi) // ?? Tem. Ho na le phapang e kgolo pakeng tsa mantsoe,
“leeketsi” le “leiketsi”.
Leeme (li-e-me) /partiallity, bias, favouritism, prejudice/ Boemo bo bontshang
kgethollo ya ketsahalo; mokgoa wa ho etsa dintho ka ho sheba boemo, mmala, kapa
kamano le motho. Ho etsa dintho ka kgethollo le maikutlo a fosahatseng.
Leemedi (le-e-me-di) /pronoun/ Lentsoe le emelang motho; lentsoe le sebedisoang
bakeng sa motho. Mohl. Yona, yena, tsona, bona, rona, jj. (bap. seemedi). Tem.
“seemedi” le “leemedi” ke mantsoe a bolelang ntho e le nngwe.
Leemeditshupi (//) /demonstrative pronoun/ Lentsoe le sebedisoang bakeng sa ho
supa motho kapa lebitso la ntho. Mohl. Tseo, yena, bona, bonono, jj.
Leemediqho (li-e-me-di-qho) /absolute pronoun/ Lentsoe le sebedisoang ho emela
lebitso joalo ka: yena, bona, yona, tsona, hona, jj. /bon. maemediqho/.
Leeto (li-e-taw) /journey/ Ketso ya ho eta: ho ya sebakeng se itseng; ho tloha
sebakeng seseng ho ya ho seseng ka sepheo sa ho eta kapa ho chaka. /bon. Maeto/.

258
 259

Leetsane (le-etsa-ne) (leetsani) /reciprocal verb/ Ketso kapa leetsi le bontshang hore
se etsahalang se pakeng sa moetsi le moetsuwa. Pontsho kapa sesupo sa hore moetsi
o etsa ketso ho moetsuwa, mme moetsuwa le ena o e etsa ho moetsi. Mohl. Hatana,
chakelana, otlana, shebana, utloana, ngangisana, mathisana, jj. (bap. ketsetsano).
Leetsetsi (le-e-tse-tsi) // Ketso kapa leetsi le bontshang hore moetsi wa ketso o etsa
se itseng ho moetsuwa. Ketso e bontshang hore motho o thusa e mong ka ho mo
etsetsa ntho e itseng. Mohl. hatela, chakisa, otlela, shebela, utloisa, nepisa jj. (bap.
ketsetso).
Leetsi (le-e-tsi) /verb/ Lentsoe le etsang ketso. /bon. Maetsi/ Tem. Ho na le phapang
e kgolo pakeng tsa mantsoe, “leeketsi”, “leetsi”, “leetsuwa” le “leiketsi”. Tem. Ka
puo ya Sesotho, mefuta ya maetsi e mengata ka tsela e makatsang. Mohl. Leetsane
kapa ketsetsano, leetsisi kapa ketsetso, leetsisi kapa ketsiso, leetsoa kapa boetsuwa,
leetsolli kapa ketsollo, leetsuwa, ketsisiso, leiketsi, ketsahalo le phethako.
Leetsisa (li-e-tsi-sa) /exclamation word/ Lentsoe le sebedisoang joalo ka lekgotsa
ho bontsha modumo wa se etsahalang. Mohl. Qapu! laitseke! Thoa! Jj.
Leetsisi (li-e-tsi-si) /causative verb/ Ketso e bontshang hore moetsi o baka hore ntho
e etsahale ho motho kapa ntho e itseng. Ketso ya ho etsisa kapa ho baka hore motho
kapa ntho e etse ketso e itseng. Pako ya ketso kapa ketsahalo. Mohl. Hatisa, chakisa,
otlisa, shebisa, utloela, nepela, tlontlolla, jj. /bon. maetsisi/ (bap. ketsiso).
Leetsoa (li-ets-wa) /passive verb/ (sheb. Boetsuwa bakeng sa tshebediso).
Leetsolli (le-e-tsul-li) /undo verb, opposite verb/ Ketso kapa leetsi le bontshang
hore boemo ba ketsahalo e itseng bo a fetoloa hore bo fapane le ba pele. Ketso ya ho
etsolla se entsoeng kapa se etsahalang. Mohl. Hata=hatoha, haka=hakolla,
koba=kobolla, jj. (bap. ketsollo).
Leetsuwa (le-ets-uwa) // Leetsi le bontshang hore ketso kapa ketsahalo e hlahela
moetsuwa kapa mmuuwa; leetsi le sebedisang tlhaku “M” joalo ka sehlongoapele ho
qala lentsoe le ho bontsha hore se etsahalang se etsoa kapa se etsahala ho motho;
leetsi le supang se etsahalang ho mmuuwa. Tem. Lentsoe “boetsuwa” le “leetsuwa” a
fapana ka se hokeloang qalong le qetellong ya leetsi: boetsuwa bo qetella ka “oa”
kapa “wa” ha leetsuwa le qala ka “M kapa N”. Mohl. Boetsuwa: mathisa=mathisoa,
nanarela= nanareloa, nahana=nahanoa, otla=otloa, fepa=fepjoa, olla=olloa, jj.
Leetsuwa: mathisa=mmathisa, nanarela=nnanarela, nahana=nnahana, otla=nkotla,
fepa=mphepa, olla=nkolla, qobella=nqobella, jj.
Lefa (le-fa) /pay/ Ho fana ka chelete kapa ntho e itseng bakeng sa ntho e nkuweng;
ho fa moetsi seo eleng sa hae bakeng sa lebaka le itseng. (bap. patala).
Lefa (li-fa) /inheritance, patrimony, bequest/ Thepa, leruo kapa letlotlo le tholoang
ka boemo ba ho ba mojalefa; letlotlo leo motho a le fuwang ka baka la boemo ba hae;
se fuwang motho ntle le ho se sebeletsa. /bon. Mafa/ (bap. mojalefa). Mael. Sethoto
ke lefa la ba bohlale: motho ya hlokang bohlale o nkeloa leruo kapa tse ntle tseo a
nang le tsona ke ba hlalefileng.
Lefafatsane (le-fa-fa-tsa-ni) /drizzle/ Pula e nang hanyane; pula e fafatsang ntle le
ho kolobisa haholo. /bon. Mafafatsane/.
Lefahla (le-fa-hla) /twin/ Motho ya tshoanang le emong ebile a hlahile ka nako e le
nngwe le yena. Ngoanabo motho ya tshoanang le yena ka tshobotsi kapa seemo ebile
ba hlahile ka tsatsi leleleng. /bon. Mafahla/ (bap. lepatoe).
Lefaloa (le-fa-lwa) (lefalwa) /Goose, shelduck/ Mofuta wa nonyana ya lelapa la
letata, e mokobolo o mokgubetsoana, masiba a molala le hlooho a masootho, masiba
a mmele a masweu le mapheo a masootho kapa kgubedu kapa kgunong; le phelang

259
 260

metsing le naheng ka nako tse ding; le phelang ka diphoofotsoana tsa metsing le

dimela. /bon. mafaloa/.

LEFALOA (LEFALWA)

Lefapha (le-fap-ha) /department, chamber/ Karolo ya tsamaiso ya mmuso, mokga,

mocha kapa sehlopha se sa tshoaneng le tseding ka mosebetsi kapa tshebetso. /bon.
mafapha/.
Lefatla (le-fa-tla) /bold head/ Bosio ba moriri hloohong; hlooho e hlokang moriri;
lekuroana kapa lebero la tlhaho. /bon. mafatla/ (bap. leberoana, lebero, lekuroana).
Lefatsa (le-fa-tsa) /wood/ Thupa ya sefate e kgolo e boemong ba ho besoa kapa ho
chesoa bakeng sa ho besa mollo. Karolo ya patsi kapa sefate e ka betloang ho etsa
sehlahisoa se secha. /bon. mafatsa/ (bap. patsi, phatsa).
Lefatshe (le-fats-he) /world, earth/ Sebaka seo bophelo boleng ho sona ka ponahalo
ya batho, dimela, mawatle, dinoka, dithaba, maru le tsohle tse bonoang ke mahlo ka
bophara. /bon. Mafatshe/ (bap. naha).
Lefatshe (//) /planet/ Sebaka seo ho duloang ho sona ha se hlalosoa ho latela ho
potapotao ke dinaledi, kgoedi, mahodimo kapa sepakapaka. /bon. mafatshe/.
Lefaufau (le-fa-u-fa-u) /firmament/ Sebaka se hodimo moyeng; hodimo moo ho se
nang letho le phelang. /bon. mafaufau/ (bap. sepakapaka, lehodimo).
Lefe (le-fe) /which one/ Lebotsa le batlang ho tseba ntho ka ho e qolla hara tse ding.
Lefeela (le-fe-ela) /vanity, nothing/ E sa thuseng ka letho; e hlokang mosola; e sa
bontsheng thuso ho motho kapa ntho efe kapa efe. /bon. Mafeela, mafela/.
Lefehlo (li-fe-hlaw) /mixture stick, whisk/ Thupa e sebedisoang ho kopanya
motsoako; thupa e sebedisoang bakeng sa ho fehla. /bon. Mafehlo/.
Lefehlo (//) // Mokete wa mathuela kapa bakoma; lelomolo le entsoang ke dingaka
tsa setho tse laolang. /bon. mafehlo/.
Lefela (li-fe-la) /vanity, vainess; uselesness/ Boemo bo sa thuseng ka letho; boemo
ba ketsahalo e hlokang mosola. Tlh. Tlhaloso ya mantsoe, “lefeela” le “lefela” e
bolela ntho e le nngwe leha lentsoe le nepahetseng haholo e le “lefeela”.
Lefella (le-fel-la) /desert/ Sebaka sa lehlabathe le lengata, mocheso le komello, moo
pula e hlokahalang. Naha thote e batang bosiu mme e chesa motshehare. Thota e
fokolloang ke bophelo ka baka la komello le tlhokeho ya dimela tse tloaelehileng.
Lefella (//) /reimburse, remit, remunerate for/ Ho fana ka chelete bakeng sa motho
ya e hlokang kapa ya lahlehetsoeng ke yona ka baka la boemo bo itseng.
Lefelletse (le-fel-le-tse) /paid for/ Bokgale ba ho lefella.
Lefelletsoe (le-fel-lets-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho lefella.
Lefelloa (le-fel-lwa) // Boetsuwa ba ho lefella.
Lefeng (le-fe-ng) /which one/ Lebotsa le batlang ho tseba ntho ka ho e qolla hara tse
ding tse ngata ka ho toboketsa. /bon. mafeng/ (bap. Lefe).
Lefetoa (le-fe-twa) (lefetwa) /spinster/ Motho e motshehadi ya so nyaloeng;
ngoanana ya fitiloeng ke nako ya lenyalo. Moroetsana ya hlokang lenyalo. /bon.
mafetoa/ (bap. Lephura-kgoahla) Tem. Phapang mahareng a “lefetoa” le
“mofumahatsana” ke hore: ka Sesotho lefetoa ke motho e motshehadi ya boemong bo
fetioleng ke hore a ka nyaloa le ha monyetla o monyane o ntse o le teng;

260
 261

mofumahatsana ke tsela (title) eo motho e motshehadi a so nyaloeng semmuso a

bitsoang ka yona.
Lefetodi (le-fe-to-di) /opposite/ Lentsoe le bontshang phapang ho leleng; lentsoe,
lereho kapa lebitso le hanyetsanang le leleng; lentsoe kapa lebitso le kgahlanong le
leleng. /bon. Mafetodi/ Mohl. Hodimo=tlase, hole= haufi, kgutshoane= telele, jj).
Lefielo (le-fi-el-aw) /broom/ Sesebedisoa sa mahlokoana a joang se sebedisoang ho
phutha, ho sututsa le ho olla matlakala kapa dithole. /bon. mafielo/.
Lefifi (le-fi-fi) /darkness/ Tlhokeho ya kganya; botsho bo bakoang ke bosio ba
kganya ya letsatsi kapa lebone. Boemo bo hlokang kganya. /bon. mafifi/.
Lefika (le-fi-ka) /rock, boulder/ Lejoe le leholo haholo ka sebopeho sa bolelele ba
ho ya hodimo le ho pharalla; lejoe la selomo, thaba kapa lehaha le boima ka baka la
boholo ba lona. /bon. mafika/ (bap. Letlapa).
Lefile (le-fi-le) /paid/ Bokgale ba ho lefa.
Lefiloe (le-fi-lwe) /paid/ Boetsuwa ba ho lefa. (bap. lefshoa).
Lefiritshoana (le-fi-rits-hwa-na) /spotted hyena/ Mofuta wa phoofolo ya naheng e
hlaha, ya lelapa la phiri e nang le maroborobo mmeleng. /bon. mafiritshoana/
Lefisa (le-fi-sa) /penalise/ Ho ahlola ka ho batla tefo; ho ahlola ka ho batla chelete;
ketsiso ya ho lefa.
Lefisa (//) // (sheb. Mafisa bakeng sa tshebediso).
Lefito (le-fi-taw) /knot/ Tlamo e menahaneng ya kgoele kapa thapo: ho bofa kapa ho
tlama ka tsela e thata bakeng sa ho tlamolla. /bon. mafito/ (bap. lemeno).
Lefitori (le-fi-to-ri) /victoria’s blanket, victor’s blanket/ Kobo ya Basotho ya
boleng bo hodimo ya mafumahadi le marena; kobo ya boreneng e aparoang ke
marena, mafumahadi, dikgosana le dikgosatsana. /bon. mafitori/ (bap. seanamarena)
Lefshoa (lef-jwa, lef-shwa) (lefshwa) /paid/ Boetsuwa ba ho lefa. (mm. Lefiloe).
Lefoforetsane (le-fu-fu-re-tsa-ne) /residue, leftover, remnant/ Lesalla le lenyane la
sejo le setseng ha ho jewa dijo; bohashana bo setseng ba sejo ha ho qetoa ho jewa; se
setseng nakong ya dijo. /bon. mafoforetsane/ (bap. lesalla).
Lefokolodi (le-fo-ko-lo-di) /millipede/ Mofuta wa kokoanyana, seka sehahabi, e
ntsho kapa kgunoana ka mmala, e maoto a mangata. /bon. mafokolodi/ (bap.
thithiboya).
Lefokisi (le-fo-ki-si) /detective/ Motho ya etsang dipatlisiso tse amanang le
ketsahalo ya bokebekoa, boshodu, manyofonyofo, tlatlapo kapa polao. Leponesa leo
mosebetsi wa lona eleng ho batlana le sesosa sa tlolo ya molao kgahlanong le motho
ya itseng ka ho etsa dipatlisiso. /bon. mafokisi/ (bap. letseka).
Lefokotsane (le-fo-ko-tsa-ne) /Cliff-Swallow, Pearl-breasted Swallow/ Mofuta wa
nonyana, seka mmankabelane, e nyane, e fofang ka potlako, e bonahalang nakong tsa
dipula. Nonyana eo ho dumeloang hore boteng ba yona ke sesupo sa pula. /bon.
mafokotsane/. Tem. Nonyana ena e na le mefuta e fetang bonngwe.
Lefohla (le-fu-hla) // ?? /bon. mafohla/.
Lefome (le-fu-me) /rust, oxidation, corrossion/ Ponahalo e kgunong e aparelang
tshepe kapa seetsoa sa tshepe se bontshang ho bola, ho senyeha kapa ho tlhotlhoreha
hoa tshepe; sebolo sa tshepe. /bon. mafome/ (bap Ruso) Tem. Batho ba bangata ba
sebedisa lentsoe lena “lefome” le le ka bongateng “mafome” le ha le na le bonngoe.
Lefoqo (le-fo-qo) /daytime hide blanket/ Kobo ya letlalo la kgomo le mennoeng
habedi eo hangata e aparoang motshehare. /bon. Mafoqo/ (bap. Setipana, letata).
Lefotha (le-fut-ha) /odour, smell, scent/ Monko o monate kapa o mobe ha o
hlalosoa ho ya ka kutlo ya nko ha e tolokeloa ke boko. /bon. mafotha/ (bap.
lephoka). Mael. Ho nkga lefotha: ho ba mmelaelloa.

261
 262

Lefu (le-fu) /death, decease, dying/ Phelo ya bophelo nameng; ho tsoa hoa moya
mmeleng kapa nameng; tlhokeho kapa phello ya bophelo. Boemo ba ho shoa kapa ho
bolawa; boemo ba ho hlokahala. /bon. mafu/ Mael. Moputso wa sebe ke lefu: tlolo ya
molao e baka timelo kapa ho shoa. Mael. Lefu leholo ke ditsheho: Se bohloko haholo
se sa tlamehang ho tshehoa se na le ho tshehisa. Mael. Lefu le qoleng ya kobo: motho
a ka shoa neng kapa neng ho sa lebelloa.
Lefu (//) /disease, ailment, illness, infection, sickness, affliction/ Bohloko bo
bakoang ke bokudi; boloetse bo bakoang ke temalo ya mmele kapa setho seseng sa
ona; boikutlo bo fokolang ba mmele kapa kelello.
Lefuba (le-fu-ba) /tubercolosis/ Bokudi bo bakoang ke kokoanahloko e tsamayang
moyeng, e hlaselang matshoafo, e etse hore motho a kgohlele haholo, a ntshe
dikgohlela, a be le mocheso kapa mohatsela o moholo, a fufuleloe bosiu, mme a
qetella a fokotse haholo hofihlela a shoa ha a sa thole pheko. /bon. mafuba/ (bap.
sefuba).
Lefufa (le-fu-fa) /jealousy, envy, resentment/ Boemo ba ho hloya motho ka baka la
seo anang le tsona kapa sona; lehloyo le lebisoang ho motho ya ratang kapa ya
ferehang molekane wa emong. /bon. mafufa/ (bap. Mona, poulelo).
Lefufuro (le-fu-fu-raw) /cartilage/ Seka lesapo se tholahalang manoanyetsong a
mmele kapa dithong tse ding tsa mmele, se bonojana hofeta lesapo. Karolo ya setho
sa mmele e tshoanang le lesapo empa yona e le bonolo. /bon. Mafufuro/. (bap.
leshoetla, lesatjoana).
Lefuleholo (le-fu-le-hu-lu) /funny pain/ Boemo bo bonahalang bo le bohloko empa
bo baka setsheho. Mael. Lefuleholo ke ditsheho: se bohloko se na le ho tshehisa;
bohloko ba motho emong bo na le ho tshehisa babang kapa emong. /bon. 0/
Lefuma (le-fu-ma) /beggery, destitution, indigence/ Boemo ba ho kopa ka baka la
tlhopheho; ketso ya ho ba mokopakopa ka baka la tshotleho. (bap. bofuma).
Lefupu (le-fu-pu) /bundle of vegetable/ Karoloana ya moroho o boemong ba ho
habeloa ebe o wa phehoa; seshobana se ka letsohong sa moroho o boemong ba ho
phehoa ebile o ka habeleha. /bon. Mafupu/.
Lefuputsoana (le-fu-puts-wa-na) /milligram/ Motso wa boima o monyane haholo o
lekanang le dikgato tse sekete (1000) tsa boima. /bon. Mafuputsoana/ (bap. sempha,
semphanyana) (mm. Lefuputswana).
Lefura (le-fu-ra) /fat, oil/ Enngwe ya maro a mmele kapa ntho e itseng, a bakang
botenya, a qhibidihang ha a fumana mofuthu kapa mocheso. /bon. mafura/.
Lefura (le-fu-ra) /accelarator/ Sesebedisoa sa sepalangoang se sebedisoang ho
eketsa lebelo ha le pepetoa kapa le hatoa ka leoto. /bon. mafura/ Mael. Ho hata
mafura: ho etsa koloi e tsamaye ka ho potlaka.
Lefutso (le-fu-tsaw) /birth right, heritage, patrimony/ Ketso ya ho futsa: tshoano
ka diketso, tshobotsi, sebopeho kapa mokgoa ka lebaka la kamano ya madi.
Lefuwa (le-fu-wa) (lefuoa) /paid/ Boetsuwa ba ho lefa.
Lefuwe (le-fu-we) (lefuoe) /paid/ Bokgale le boetsuwa ba ho lefa.
Leha (le-ha) /although, even if, even though/ Lentsoe le sebedisoang ho kopanya
dipolelo ka ho bontsha se latelang ka mora se boletsoeng. Mohl. Ke tla tsamaya leha
ho ka thoe ke sale. Re tlamehile ho sebetsa leha ho chesa haholo.
Lehae (le-ha-e) /residence, dwelling, habitation/ Sebaka seo ho dulang motho kapa
phoofolo teng; ntlo ya phoofolo kapa motho. (bap. heso, habo).
Lehae (le-ha-e) /rural/ Ya motseng: moo ho nang le masimo, diruuwa, temo le
bophelo bo iketlileng bo hlokang marangrang. Naha kapa sebaka sa bolemi le thuo ya
diphoofolo e hlokang marangrang a fumanoang metseng ya ditoropo; karolo ya

262
 263

lefatshe e kgolo, eo ho lengoang masimo le ho jala dijalo ho yona mmoho le thuo ya

diruuwa. /bon. mahae/ (bap. polasi, lesehae, ntoahae, haeso, haeno, hahabo, heno).
Lehaelli (le-ha-el-li) // ?? Mohl. Tle.
Lehaeng (le-ha-eng) /rural erea/ Ya motseng: moo ho nang le morena, masimo,
diruuwa, temo le bophelo bo iketlileng bo hlokang marangrang le meaho ya
ditoropong kapa mabalane. /bon. mahaeng/ (bap. mabalane).
Lehadima (le-ha-di-ma) /lightning/ Boemo ba lehodimo bo fupereng pula ka ho
bontsha kganya ya letsolo; diabenya kapa kganya ya maru le modumo wa teng
nakong tsa pula e hlaha. /bon. Mahadima/ (bap. letsolo, letolo).
Lehafi (le-ha-fi) /armpit/ Bokahare ba qalo ya letsoho; mokoti wa sebaka seo
sephaka se qalang teng; bokatlase ba lehetla pela sefuba. /bon. Mahaha/. Mael. Ho
nkgisetsana mahafi: ho loantshana.
Lehaha (le-ha-ha) /cave/ Lefika le nang le mokoti o moholo, seka lehae kapa ntlo;
sekoti se thabeng kapa lejoeng le leholo; lepatso leo ekabang lehae. /bon. Mahaha/
Lehakoana (le-ha-kwa-na) /precious stone/ Lejoe le nang le boleng; lejoe le letle
leo ho ka etsoang kgoebo ka lona. /bon. Mahakoana/.
Lehakoe (le-ha-kwe) /ignitious rock/ Mofuta wa lejoe le thata le phatsimang, la
boemo bo hodimo ka thekiso, le nang le boleng. /bon mahakoe/ (mm. Lehakwe)
Lehakoe (//) /beautiful woman/ Motho e motshehadi ya motle haholo; mosetsana ya
motle ba lejoe leo. /bon. mahakoe/ (bap. koete). Mohl. Mosetsana enoa ke lehakoe
la pelo yaka.
Lehala (le-ha-la) /talkative/ E buang haholo; ya buang haholo; ya ditaba tse ngata.
Lehalahala (le-ha-la-ha-la) /talkative person/ Motho ya buang haholo a sa kgaotse;
motho wa dipuo tse hanang ho fela. /bon. mahalahala/ (bap. lehehle).
Lehalanyane (le-ha-lan-ya-ne) /African Sacred Ibis/ Mofuta wa nonyana ya lelapa
la mokgotlo. /bon. mahalanyane/. (bap. leholotsoane). Tem. Nonyana ena e na le
mefuta e mengata.

LEHALANYANE

Lehalapa (le-ha-la-pa) /palate/ Bokahodimo ba lehano ka hodima leleme, bo thata,

bo bofubetsoana ka mmala. /bon. Mahalapa/
Lehana (le-ha-na) /opposite/ Lentsoe le hanyetsanang le leleng: Lentsoe le
bontshang phapang ho leleng; lentsoe, lereho kapa lebitso le hanyetsanang le leleng;
lentsoe kapa lebitso le kgahlanong le leleng. Mohl. Hodimo=tlase, hole= haufi,
kgutshoane= telele, jj. /bon. mahana/ (bap. lelatodi).
Lehana (le-ha-na) /rebel/ Motho ya fetohelang mokga, sehlopha kapa naha ya habo,
a tshehetse ba direng. /bon. mahana, bolehana/ (bap. mongalo, lerabele, lehlabaphio).
Lehanana (le-ha-na-na) /nasal/ Bokahare ba nko bo bakang puo kapa modumo o
tebileng. /bon. mahanana/ (bap. lehalapa).
Lehano (le-ha-nu) /digestive system/ Sebaka seo sejo se tsamayang teng ho tloha
molomong, hara mala le ho isa sebonong kapa mosimeng. (bap. molomo).

263
 264

Lehano (le-ha-no) /mouth inside/ Karolo kapa setho sa mmele se akgang bokahare
ba molomo mmoho le meno, marenene, lehalapa le leleme. /bon. Mahano/. Tem ha
ho buuwa ka “lehano” ha ho hlalosoe “molomo”, empa bokahare ba ona.
Lehanyatsa (le-han-ya-tsa) /tender corn/ Poone e bonolo e so fihleng boemong ba
ho butsoa; qalo ya popeho ya seqo sa poone se so bontsheng ho butsoa kapa botlalo
ba peo. /bon. Mahanyatsa/.
Lehanyetsi (le-han-ye-tsi) /opposite/ Lentsoe le bontshang phapang ho leleng;
lentsoe, lereho kapa lebitso le hanyetsanang le leleng; lentsoe kapa lebitso le
kgahlanong le leleng. /bon. Mahanyetsi/ Mohl. Hodimo=tlase, hole=haufi,
kgutshoane= telele, jj.) (bap. Lefetodi, lehana).
Lehapu (le-ha-pu) /watermelon/ Mofuta wa semela sa tjoto e kgolo, se sefubetsoana
kahare, se nang le lero le lengata. /bon. Mahapu/ (bap. tjoto).
Lehaqasi (le-ha-qa-si) /African Black Swift/ Mofuta wa nonyana e fumanehang
haholo dibakeng tsa dinoka, diphulana kapa dikoeetsa ebile e phela ka
diphoofotsoana tsa dibakeng tseo. /bon. Mahaqasi/. Tem. Nonyana ena e na le
mefuta e mengata.
Leharasoa (le-ha-ra-swa) /ragamuffin, fail-pop/ Motho wa boemo bo tlase, ya
aparang diaparo tse tshila, tse tabohileng ka baka la tlhopeho. /bon. Maharoasoa/
Leharasoana (le-ha-ra-swa-na) /tatterdemalion, guttersnipe/ Ngoana wa boemo bo
tlase, ya aparang diaparo tse tshila, tse tabohileng ka baka la tlhopeho le tshotleho;
ngoana ya hlophehileng haholo, ya hlokang diaparo. /bon. maharasoana/.
Lehare (le-ha-re) /razor/ Sesebedisoa se ntlha e sesesane se beolang moriri wa
hlooho kapa bohoete ba mmele. /bon. Mahare/ (bap. seshoashoaila).
Lehare (le-ha-ri) /symmetry, midpoint, nucleus/ Se arolang sedikadikoe ka ho
lekana; sebaka se hare ho ntho e chitja kapa e sedikadikoe; bohare ba ntho efe kapa
efe; qalo ya ntho e phelang e bohareng. /bon. Mahareng/.
Lehata (le-ha-ta) /skull/ Lesapo la hlooho la motho kapa phoofolo. /bon. mahata/.
Lehata (//) /liar, fabricator, perjurer/ Motho ya hlokang nnete; motho ya
fetohelang leshanong eo qalong aneng a tshepisitse ho bua nnete. /bon. Mahata/.
Lehata (li-ha-ta) /calvary, golgotha/ Sebaka kapa thota ya masapo a hlooho, haholo
a batho, seo Morena Jesu a thakgisitsoeng teng. Ho ya ka buka ya bibele ya Luka
(23:33 mmoho le Mattheu 27:33): moo Morena Jesu a thakgisitsoeng teng. (bap.
Golgotha).
Lehata-mmoho (le-ha-tam-maw-haw) /congressman/ Motho ya welang mokgatlong
kapa mokgeng wa batho ba tsamaisanang ka sepheo sa tumelo e le nngwe ya
dipolotiki kapa tloaelo e tshoanang. /bon. Mahata-mmoho/.
Lehatlelo (le-ha-tle-law) /menstruation, menstrual/ Boemo ba motho e motshehadi
bo qalang dilemong tse tlase tsa bongoanana, bo etsahalang kgoedi le kgoedi ka ho
dutla hoa madi ka setho sa botshehadi, eleng sesupo sa ho thubeha hoa lehe la pelehi
kapa sesupo sa ho ka ima. Ho ya kgoeding ke mosadi. /bon. mahatlelo/ (bap.
selomi). (mm. selumi).
Lehe (li-hi) /egg/ Kgaketla eo bokahare ba yona bo nang le bophelo ya nonyana kapa
kgoho eo ha e fuwangoa e fanang ka tsuonyana kapa ledinyane la nonyana. /bon.
Mahe/. Mohl. Kgoho e kakatletsang lehe ke la yona.
Lehehemu (le-he-he-mu) /hoopoe, Grey Crowned Crane/ Mofuta wa nonyana e
nang le masiba a mokgabiso a hlooho a matle, seka sekola, e tholahalang bakeng tse
ngata tsa lefatshe, e dulang haholo naheng. /bon. mahehemu/ (sheb. Dinonyana,
nonyana).

264
 265

Lehehle (li-he-hle) /orator/ Motho wa dipuo tse hohelang, tse etsang hore
momamedi a latele se buuwang; motho ya nang le tsebo ya ho bua. /bon. mahehle/.
Lehehlehehle (li-he-hle-he-hle) /talkative person/ Motho ya buang haholo ka
bokgabane ba ho batla ho mameloa. /bon. mahehlehehle/. (bap. lehalahala).
Lehele (le-he-le) /Long-tailed Widowbird/ Mofuta wa nonyana e setono se
selelelehadi, e fumanoang haholo dibakeng tse bulehilng tsa joang ba dithota; e
behelang meferong kapa joang bo bolelele; e phelang haholo ka peo ya dimela le
mefuta ya dikokonyana. /bon. mahele/. (bap. molepe, lepau, tjobolo).
Lehelehele (li-he-le-he-le) /liar/ Motho wa dipuo tse hlokang nnete kapa bonnete;
motho ya leshano haholo. /bon. mahelehele/ (bap. lemenemene) (bap. lehata).
Lehelo (le-he-law) /Long-tailed Widowbird/ Mofuta wa nonyana e setono se
selelele ya lelapa la tjobolo. /bon. mahelo/. (mm. Lepau, Molepe, Tjobolo). Tlh.
Lebitso le nepahetseng haholo ke “lehele” hofeta “lehelo” le ha batho ba dibakeng tse
ding ba sebedisa lebitso la bobedi.
Lehetla (li-he-tla) /shoulder/ Sebaka sa mmele pakeng tsa molala le qaleho ya
letsoho; moo letsoho le qalang teng. /bon. mahetla/.
Lehlaahlela (li-hla-a-hle-la) /gun magazine/ Mokotla wa tshepe o hlahlelang kapa o
tshoarang dikulo. Setshelo sa dikulo. /bon. Mahlaahlela/.
Lehlaahlela (li-hla-a-hle-la) /handcuff/ Se sebedisoang ho tlama motshoaruwa hore
a se chopohe kapa balehe. /bon. mahlaahlela/ Mael. Lehlaahlela le lla ka leleng:
batho ba tlemeha ho thusana.
Lehlaba (li-hla-ba) /pain/ Bohloko bo teng sethong sa mmele; bohloko bo bakoang
ke ho kula kapa ho se phele hantle hoa setho seseng sa mmele. /bon. mahlaba/
Lehlabaphio (le-hla-bap-hi-aw) /conspirator, conspirer, traitor, plotter/ Motho ya
rekisang ba habo ho ba direng; motho ya nkang ditaba tsa mokgatlo kapa mokga wa
habo ho di phatlalatsa mokgeng kapa mokgatlong o mong; motho ya lahlehisang
sehlopha sa habo ka ho tshehetsa sehlopha seseng. Sehloela. Lehana. /bon.
Mahlabaphio/. Mael. Lehlabaphio o ila mojalefa: Motho ya mona o hononela ba
bang, ba nang le tsa bona. (bap. lehana).
Lehlabathe (le-hla-bat-he) /sand soil/ Mobu o tletseng makumane a lejoe la lesehla;
mobu o akgang lesehla. /bon. Mahlabathe/ (bap. lesehla, lehlohlojane). Mael. Ho
fahla mmuso ka lehlabathe: ho kgentsha; ho koatisa; ho utloisa bohloko bo boholo;
ho sithabetsa pelo; ho hlabehisa; ho kgopisa; ho hlokofatsa maikutlo.
Lehlabihlabi (le-hla-bi-hla-bi) /spike, prickle/ Mmutloa wa semela o hlabang; setho
sa semela se hlabang ha se thetsoa. /bon. Mahlabihlabi/ (bap. tshehlo, mmutloa).
Lehlabo (le-hla-baw) /awl/ Seetsoa kapa sesebedisoa sa ho phunya letlalo masoba;
sesebedisoa se motsu, se phunyang letlalo masoba. /bon. mahlabo/.
Lehlabula (le-hla-bu-la) /summer/ Nako ya selemo e chesang, eo boholo ba
lehlakore la letsatsi le leng ka boroa ba lefatshe, e qalang kgoeding ya Tshitoe
hofihlela Hlakubele ka boroa ba lefatshe. (bap. hlabula).
Lehlafi (le-hla-fi) /door/ Sebaka sa moaho kapa ntlo moo ho kenoang teng se
bulehang le ho koaleha. Bokeno ba monyako, moaho kapa ntlo se bulehang le ho
koaleha. (bap. monyako, lemati, bokeno).
Lehlahana (le-hla-ha-na) /representative/ Motho ya emelang emong bosiong ba
hae; motho ya sebetsang mosebetsi wa motho ya sio; morumuwa ya buellang
mokgatlo, naha kapa sechaba sa habo. /bon. mahlahana/.
Lehlahana (le-hla-ha-na) /officer, public servant/ Motho ya sebeletsang mmuso;
mosebeletsi wa sechaba wa mmuso, ya etsang mosebetsi o kgethehileng; motho ya

265
 266

fanang ka tshebeletso e ikgethang mmusong. Motho ya thusang mosebetsuwa kapa

mosebeletsuwa. /bon. mahlahana/. (bap. mosebeletsuwa).
Lehlajoane (le-hla-jwa-ne) /diospyros lyciodes/ Setlama sa naheng se melang
bakeng tsa matsoapo le maralla se sebedisoang joalo ka moriana wa mala le mahlaba
a dikahare. /bon. mahlajoane/.
Lehlajoe (le-hla-jwe) / star apple, diospyrus lyciodes/ Semela sa naha se hlaha se
sebedisoang haholo joalo ka patsi. Mofuta wa sefate se atileng haholo mesikong ya
dinoka le diphulana. /bon. mahlajoe/. (mm. Lehlajwe, lehlajoa).
Lehlaka (le-hla-ka) /common reed, phragmites australis/ Mofuta wa semela se
hlahang pela noka kapa metsi; thupa ya poone, lebele kapa semela se ka sebedisoang
joalo ka sejo. /bon. mahlaka/. Mael. Ho hloma lehlaka: ho etsa sesupo sa hore ntlong
e itseng ho na le ngoana ya sa tsoa tsoala le motsoetse; letshwao le bonthsang boteng
ba lekgabunyane le sa tsoa hlaha.
Lehlakametsa (le-hla-ka-me-tsa) // Motho ya hlakametsang: ya lebang sebakeng ho
ya kopana le moeti kapa ntho e tlang; ya lebisang nqa ya motho ya tlang ka sepheo sa
ho ya kopana le yena. /bon. Mahlakametsa/.
Lehlakana (le-hla-ka-na) /cigarette/ Karolo e le nngwe ya kwae e tsujoang e tsoang
ho tseding tse ngata. Lehlaka le lenyane. /bon. mahlakana/.
Lehlakangoatho (le-hla-ka-ng-wat-ho) /Black-winged-Pratincole/ Mofuta wa
nonyana eo hangata e nang le masiba a matsho eo ka nako tse ding e ka nkang mmala
o fapaneng. /bon. mahlakangoatho/.
Lehlakaphothoane (le-hla-ka-phut-hwa-ne) /horsetail/ Mofuta wa semela se
bonahalang haholo mahlakoreng a dibaka tse metsi kapa metsing a sa tebang. /bon.
Mahlakaphothoane/ (mm. Lehlaka-phothoane).
Lehlakore (le-hla-ko-re) /side/ Karolo ya mmele e ka nqa enngwe. /bon. mahlakore/.
Lehlaku (le-hla-ku) /leaf/ Karolo ya semela e nang le lehaba le letala le
itshetlehileng kapa le tshoeroeng ke lekala. Enngwe ya dikarolo tsa semela, eo
hangata eleng tala ka mmala, e sebopeho se sephara, e hlahang mahlakoreng a lekala
la semela kapa e qalang ka ho mela qalong ya mobu. /bon. mahlaku/ (bap. tlhaku).
Lehlalosanngoe (le-hla-lu-san-ng-we) /synonym/ Lentsoe le batlileng le tshoana
kapa le tshoanang le leleng ka tlhaloso kapa moelelo. /bon. Mahlalosanngoe/.
Lehlalosi (le-hla-lo-si) /adjective/ Lentsoe le hlalosang lebitso kapa lereho ka ho
bontsha mokgoa, sebopeho, nako kapa tulo. /bon. mahlalosi/ Mohl. Qoabi e hlaha.
Mose o molelele. Nako e tlang. Sebaka se hole haholo. Ka hora ya bobedi. Jj.
Lehlanya (le-hlan-ya) /mad person/ Motho ya sa phelang hantle kelellong; motho ya
nang le bokudi ba hlooho. /bon. Mahlanya/ (bap. tlhatlharatlhetlhe).
Lehlapadi (le-hla-pa-di) /gomphostigma virgatum/ Semela se hlaha se bonahalang
dithabeng, haholo mabapa le dinoka seo mahlaku a sona a ka sebedisoang bakeng sa
moriana wa bana. /bon. mahlapadi/ (bap. mosikanoka). (mm. lehlapali).
Lehlasedi (le-hla-se-di) /beam, radiation, ray/ Kganya ya letsatsi ha e kenella
nthong; mocheso wa letsatsi ha o thopothela ho ntho e itseng. /bon. Mahlasedi/.
Lehlaso (li-hla-saw) /piece of music/ Pina e binoang kapa e tla latela ho binoa;
sekoto sa mmino kapa pina e monate ho ya ka tatellano ya ona. (bap. lengae).
Lehlaso (li-hla-saw) /embarassment/ Tlh. Lentsoe lena ke la se Nguni le ha Basotho
babang ba na le ho lesebedisa joalo ka Sesotho. Mantsoe a nepahetseng a Sesotho ke
“masoabi, dihlong” kapa “tlontlollo”.
Lehlasoa (li-hla-swa) /slattern, prodigal person/ Motho ya bohlasoa; motho ya sa
ithateng ka ho se hloekise sebaka seo a dulang ho sona le diaparo tseo a di aparang;
motho ya etsang diketso tse etsang hore a lahleheloe ke tsohle tseo a nang le tsona.

266
 267

Lehlatsipa (le-hla-tsi-pa) /war survivor, victim/ Motho ya kgonneng ho phela ka

mora ntoa kapa kotsi e bolaileng batho ba bangata; motho eo ketso e mpe e
etsahalang ho yena ntle le boikgethelo. /bon. mahlasipa/ (bap. mochopohi).
Lehlena (li-hli-na) /hobo/ Motho ya phelang bophelo ba naheng kapa ya dulang moo
eseng lehae, a phela ka mphemphe, ebile a sa itlhokomele. (bap. Letawa, sekatana).
Lehloa (le-hl-wa) /snow/ Pula e hoamisitsoeng ke mohatsela. Pula seka sefako se
nang nakong tsa mohatsela o moholo, haholo nakong tsa mariha. /bon. 0/.
Lehloele (le-hlwi-le) (lehlwele) /clot/ Madi a sa phalleng mmeleng ka baka la ho
lemala kapa ho tsoa kotsi. Madi a thatafetseng mmeleng kapa karolong enngwe ya
mmele ka baka la ho tsoa kotsi. /bon. Mahloele/ (bap. Bobete).
Lehlohonolo (le-hlaw-haw-naw-law) /luck, lucky, fortunate/ Boemo ba diketsehalo
tse ntle tse etsahalang di sa reroa; phumano ya ntho tse ntle, ntle le ho di
sebeletsa. /bon. Mahlohonolo/ Mael. Lehlohonolo ha le tlolloe mafura: ho ba
lehlohonolo ha ho tlamehe ho sebedisa moriana kapa ntho e itseng, empa le itlela ntle
le ho lebaka. Mael. Ka lehlohonolo la motea phala: ka ho etsahala ntle le bothata, ka
tsela e bonolo. Mael. Lehlohonolo ha le na motloha pele: hore o fumane lehlohonolo,
ha o wa tlameha ho fihla pele kapa ho etsa dintho pele.
Lehlohlojane (le-hlo-hlo-ja-ne) /stoney soil/ Mobu o tletseng majoe; mobu o majoe
o tletseng lehlabathe. /bon. Mahlohlojane/ (bap. lehlabathe).
Lehlokoa (le-hlo-kwa) /grass stem/ Thupa e nyane e tsheheditseng semela se
senyane; lekala la semela kapa sejalo se senyane; lekala la joang ba naheng. /bon.
mahlokoa/ (mm. Lehlokwa). Mael. Ho qothisana lehlokoa: ho etsa kgang; ho ba le
ngangisano; ho loantshana.
Lehlokoana (le-hlo-kwa-na) /very small plant stem/ Thupa e nyane haholo e
tsheheditseng semela se senyane; lekala la semela kapa sejalo se senyane haholo;
lekala la joang ba naheng le lenyane. /bon. Mahlokoana/ (mm. Lehlokwana). Mael.
Ho utloa ka lehlokoana la tsela: ho joetsoa ditaba tse itseng tsa lekunutu pele di
phatlalatsoa kapa pele di tsejoa. Mohl. Ke utloile ka lehlokoana la tsela hore
moputso wa basebetsi bohle o tlo nyolloa kgoedi e tlang.
Lehlomela (le-hlu-me-la) /hibernating plant/ Mofuta wa semela o tsamaisanang le
ho timela nakong ya Mariha, ebe o qala ho hlomela nakong tsa Selemo kapa nakong
tsa mocheso. /bon. Mehlomela, mahlomela/. (bap. mohlomela).
Lehloyo (le-hlaw-yaw) /animosity, hostility, antagonism/ Boemo ba pelo kapa
kelello ba ho se rate motho kapa ntho e itseng; tlhokeho e kgolo ya lerato; mona o
bakoang ke lefufa; bosio ba kutloano. /bon. 0/.
Lehoatata (le-hwa-ta-ta) /desert, widerness/ Sebaka sa lehlabathe le lengata,
mocheso le komello, moo pula e hlokahalang. Naha thote. Thota e fokolloang ke
bophelo ka baka la komello le tlhokeho ya metsi le dimela tse tloaelehileng. (bap.
felleng) /bon. Mahoatata/ (bap. felleng) (mm. Lehwatata).
Lehoboi (le-ho-boi) /Speckled Pigeon/ Mofuta wa nonyana ya lelapa la leeba, e
masiba a mathokoa kapa putsoana ka mmala, le masiba a mokokotlo a makgunong
mmoho le metoa e mesweu ya mapheo; e phalang ka peo kapa dijalo tsa masimong
haholo moo ho lengoang teng. /bon. mahoboi/.

267
 268

Lehodi (le-ho-di) /Pied Starling/ Mofuta wa nonyana e masiba a botshoana bo

kopantseng le bokatlase ba mmele bo bosweu, le mokobolo o mokgubetsoana pela
mahlo. /bon. mahodi/. Tem. Nonyana ena le yona e na le mefuta e fapaneng, e sa
tshoaneng.
Lehodimo (le-ho-di-mu) /heaven/ Sebaka seo ho dumeloang hore Modimo o dula
teng; sebaka seo ho dumeloang hore ke lehae la Modimo le mangeloi. (bap.
sepakapaka, lefaufau) /bon. mahodimo/.
Lehodimo (//) /sky/ Hodimo ka hodima maru moo mahlo a fellang teng. Bohodimo
le botebo ba sepakapaka. /bon. mahodimo/.
Lehodiotsoana (le-ho-di-ots-wa-na) /hurricane/ Setsokotsane se matla haholo se
tsamaisanang le moya wa pula e ngata e hoholang dimela, meaho le ntho tse
hoholehang. /bon. mahodiotsoana/ (bap. sefefo, kganyapa) (mm. lehoduotsoana).
Lehoefe (le-hwe-fe) /baby lice/ Ledinyane la nta; ngoana nta. /bon. mahoefe/.
Lehoelea (le-hwi-le-a) (lehwelea) /stammer, lisp/ Motho ya hoeleketsang ha a bua:
motho ya sa tsebeng ho bua hantle ka baka la bokudi ba kelello bo amang puo. /bon.
Mahoelea/.
Lehoeleketsi (le-hwe-le-ke-tsi) /stutter/ Motho ya hoeleketsang ha a bua. Motho ya
nang le bothata ba ho bua ka tsela e tloaelehileng. /bon. mahoeleketsi/.
Lehoere (le-hwi-re) /virgin/ Motho ya so kang a robala le monna kapa mosadi;
motho ya so kang a kopana le e motona ka thobalano kapa ka ho bokana; motho ya so
kang a kotoa. Phoofolo e so tloleloeng. /bon. Mahoere/ (bap. lehure).
Lehoetla (le-hwe-tla) /autumn/ Nako ya selemo e qalang ka kgoedi ya Hlakubele ho
isa Motsheanong; nako ya selemo e tlang ka mora Lehlabuala e lateloe ke Mariha;
nako ya selemo eo mahlaku a dimela a qalang ho wela fatshe difateng. (bap. mariha).
Lehofi (le-ho-fi) /applause/ Ketso ya ho phaphatha matsoho bakeng sa ketsahalo e
ntle kapa bakeng sa mohlodi. /bon. Mahofi/.
Lehohodi (le-ho-ho-di) /flood debris/ Ntho tse hohotsoeng ke metsi a pula e ngata
tse akgang matlakala, difate le tsohle tse hoholehang; ntho tse hlatsoang ke metsi a
lewatle kapa noka e phophomang. /bon. Mahohodi/.
Lehokahanyi (le-hu-ka-han-yi) /conjuction/ Lentsoe le kopanyang dipolelo
seratsoaneng. Mohl. Le, mme, jj. /bon. Mahokahanyi/.
Lehokedi (le-hu-ke-di) // Mohl. a, ya, di, jj. /bon. Mahokedi/.
Lehoko (le-ho-ko) /burnt grassland/ Naha thote enang le joang, e cheleng; naha e
chesitsoeng ebile e na le ponahalo e ntsho ka lebaka la ho chesoa. /bon. Mahoko/.
Lehola (le-hu-la) /weed/ Semela se sa batlahaleng tshimong kapa serapeng; semela
se melang ntle le ho jaloa. /bon. Mahola/.
Leholosiane (le-ho-lo-si-a-ne) /Cattle Egret/ Mofuta wa nonyana e tshoeu, e maoto
a malelele, e bonahalang karolong e ka boroa ya le fatshe nakong tsa mocheso, e
boele lebowa nakong tsa mohatsela. /bon. Maholosiane/.
Leholotsane (le-ho-lo-tsa-ne) /African Sacred Ibis/ Mofuta wa nonyana ya lelapa
la mokgotlo. /bon. mahalanyane/. (bap. lehalanyane).
Lehomohomo (le-haw-maw-haw-maw) /confabulation/ Puisano le motho kapa
batho ka thoko ho seboka kapa kopano ka ho tshohla, pinyaneng, tse etsahalang moo.
Lehonono (le-haw-naw-naw) /sceptic, doubt/ Boemo ba ho se tshepe se buuwang
kapa se hlahisoang; pontsho ya manganga a manyane. (bap. lekgonono).
Lehonyane (le-hon-ya-ne) /Egyptian Vulture/ Mofuta wa nonyana ya lelapa la
tlakatsoana. /bon. mahonyane/.

268
 269

Lehonyedi (le-hon-ye-di) /asparagus/ Mofuta wa semela o hlahang naheng kapa

pela malapeng, o melang ka ho teteyanya makala a sona, o nang le mahlaku a
masesane le dikotolana ka tlase. /bon. mahonyedi/.
Lehopo (le-hu-paw) /rib/ Lesapo le koahetseng dikahare tsa phoofolo kapa motho, le
kopaneng le lesapo la mokokotlo. /bon. Mahopo/ (bap. kgopo).
Lehure (le-hu-re) /virgin/ Ngoanana ya so tloleloeng; motho e motshehadi ya so
robaleng le monna. Motho wa mosetsana kapa ngoananyana ya sa tsebeng pokano
kapa thobalano. (bap. Lehoere) /bon. Mahure/ (bap. lebelete). ??
Leifo (le-if-aw) /fireplace/ Sebaka seo ho besetsoang mollo ho sona; moo mollo o
besetsoang teng. /bon. Maifo/ (bap. ifo).
Leihlo (le-i-hlaw) /eye/ Setho sa mmele se sefahlehong, tlasa phatla, se thusang
bakeng sa ho shadima; setho sa mmele sa ho bona, tadima kapa ho lelala. /bon.
Maihlo, mahlo/ Mael. Ka ho panya hoa leihlo: hanghang ka potlako; kapelenyana
haholo. Mael. Mahlo ke diala ha a je sa motho: mahlo a sheba feela ntle le hore ntho
e ntle kapa e mpe; mahlo a sheba le seo ho sa dumeleheng hore a se shebe. Mael.
Taba di mahlong: se ka pelong mmoho le se nahannoeng ke motho se iponahatsa
sefahlehong kapa chebehong ya motho. Mael. Ho ntsha mahlo nameng: ho ba malala
a laotsoe; ho ba boemong ba ho itebela kgahlanong le kotsi e ka hlahang. Mael. Ho
re mahlo tloha/ha ke re mahlo tloha: ha ke hlokomela hamorao kapa ho elelloa ketso
e itseng hamorao kotsi e se e etsahetse. Mael. Mahlo a tshela noka e tletse: mahlo a
bona moo monga ona a kekeng a fihla teng; mahlo a bona le moo holeng kotsi le ha
monga ona a keke a atamela moo. Mael. Ho sheba ka leihlo le nchocho; ho ba
leihlo le nchocho: ho ba hlokolosi ka se etsahalang ka sepheo sa ho thibela phoso
kapa bobe bo ka etsahalang. Ho ba malala a laotsoe; ho ikatela.
Leiketsi (le-i-ke-tsi) /personal verb/ Leetsi le bontshang hore ketso e etsahala ho
moetsi wa ketso. Lentsoe le bontshang hore se etsahalang se hlahela moetsi kapa
mmuwi. /bon. Maiketsi/ Mohl. Ikutloa, iketsa, itsamayela, ipona, ipaballa,
ikoahlaha, inahanela, ikela, iponahatsa. jj. Tem. Ho na le phapang e kgolo pakeng
tsa mantsoe, “leeketsi”, “leetsi” le “leiketsi”.
Leindia (le-in-dia) /Indian/ Moahi wa naha ya India ya buang enngwe ya dipuo tsa
naha eo, eo kajeno a fumanehang lefatshe ka bophara kapa bongateng ba dinaha tsa
lefatshe. /bon. Maindia/ Tem. Ho na le kakanyo ya hore lebitso, “lekula” le na le
moelelo o tshoanang le “kafore”. Sena se bolela hore lebitso kapa lentsoe le
nepahetseng ke “Leindia” hofeta “Lekula”. (bap. kafore).
Leino (le-in-naw) /tooth/ Setho sa mmele, seka lesapo se tholahalang ka hara
molomo wa motho kapa phoofolo; lesapo le thatahadi le thusang ho hlafuna le ho
thuba tse jewang. /bon. maino, meno/. Mael. Ho lomahanya meno: ho tsitlallela
ntho e itseng. Mael. Meno masweu maloma a fodisa: motho ya tshehang empa a le
kotsi kgahlanong le eo a tshehang le yena; lehlabaphio.
Lejabajaba (le-ja-ba-ja-ba) /utensil/ Sefaha, sejana kapa ntho efe kapa efe e ntle ya
boleng bo hodimo ka theko. /bon. Majabajaba/.
Lejakane (le-ja-ka-ne) /elite, high society, upper class, aristocrat/ Motho wa
boemo bo hodimo ka baka la thuto kapa bophelo boo a bo phelang; motho wa
mekgoa ya sejoalejoale. /bon. majakane/.
Lejakathata (le-ja-kat-ha-ta) /workaholic/ Motho ya sebetsang haholo bakeng sa
ntho eo a e batlang. /bon. Majakathata/ (bap. lesokolara).
Lejapane (le-ja-pa-ne) /Japanese/ Moahi wa sehlekehleke sa Japane, se pela naha ya
China, se bochabela bo hole, ya buang puo ya sejapane. /bon. majapane/.

269
 270

Lejapere (le-ja-pe-re) /Mosotho/ Motho wa Mosotho ha a hlalosoa mabapi le

kamano ya hae le pere. /bon. maja-pere/ (bap. moja-pere, pitsi) (mm. Leja-pere).
Lejatlhapi (le-ja-tl-ha-pi) /socialite/ Motho wa thuto le tsebo e kgolo ka baka la
thuteho ya hae. /bon. Majatlhapi/ (mm. Leja-tlhapi).
Lejelathoko (le-je-lat-hu-kaw) /isolationist/ Motho ya sa ikamahanyeng le diketso
tsa babang; ya etsang dintho a le mong feela; wa ditloaelo tse shebaneng le boyena
feela. /bon. Majelathoko/ (bap. seipati).
Lejeremane /le-je-re-ma-ne) /German/ Moahi wa Jeremane, Yuropa, ya buang puo
ya sejeremane. (bap. Mojeremane) /bon. Majeremane/.
Lejoale (li-jwa-le) /of course/ Ka ho phethahala; kannete; efela ho le joalo.Tem.
Basotho babang ba na le ho sebedisa lentsoe la sekone, “vele” bakeng sa “lejoale”
joalo ka ha eka Sesotho se hloka lentsoe lena.
Lejoana (le-jwa-na) /precious stone/ Mofuta wa lejoe le nang le boleng, le rafjoang,
la theko e hodimo haholo ka baka la sebopeho la lona. /bon. Majanoa/.
Lejoe (le-jwe) /stone/ Enngwe ya karolo tsa lefatshe e thatafetseng, eo enang le
mefuta e mengata ho ya ka sebaka sa lefatshe; eo eleng enngwe ya dintho tse bopang
lefatshe; eo ha e qhetsoha kapa e hohleha e bakang mofuta wa mobu. /bon. majoe/.
Mael. Ho kgitla lejoe: ho ba boemong ba ho hloka mohlodi; ho ba boemong ba ho se
dumellane ka dipuo; ho se tsoelepele ka lebaka la ho hloka tumellano.
Lejoeleputsoa (le-jwe-le-puts-wa) // Karolo ya sebaka sa mabalane sa Profinsi ya
Gauteng, e tummeng ka kgoebo, matshoele a batho le marangrang a maholo. (mm.
lejwe-leputswa).
Lejojo (le-jo-jo) /chaos, helterskelter, crisis/ Boemo ba tsitsipano le pherekano;
boemo ba thibang thibang. /bon. Majojo/ (bap. thibangthibang).
Leka (le-ka) /try, attempt, endeavour/ Ho etsa ketso e itseng le ha ho sa kgonehe;
ho ikitlaetsa ho bua kapa ho etsa se itseng le ha ho le thata. Ho nka matsapa kapa ho
etsa matsapa a ho phethahatsa boemo bo itseng.
Leka (le-ka) /tempt/ Ho nonya maikutlo; ho etsa hore motho kapa ntho e etse ketso e
mpe kapa eo a sa batleng ho e etsa; ho hlohleletsa ketsong tse mpe. (bap. moleko).
Leka (le-ka) /frustrate/ Ho kopakopanya motho maikutlo ka diketso tse sa rateheng;
ho ferola maikutlo ka mekgoa e sa dumeleheng. (bap. lekehile, lekeha, tekeho).
Lekaba (le-ka-ba) /uncivilised person/ Motho ya sa rutehang kapa ya phelang
sekgale; motho wa diketso tse hlokang thuteho le tokoloho ya kelello; motho wa
moetlo o sa tloaelehang, o kabang kotsi. /bon. Makaba/ (bap. Bokaba, boqaba). Tlh.
Lentsoe le utloahalang le nepahetse haholo ke “leqaba” hofeta “lekaba”.
Lekabasa (le-ka-ba-sa) // Motho ya laolang ka baka la ho tshajoa; motho ya laolang
ka baka la bonatla kapa dikgoka; motho ya sehlohlolong ka baka la boemo kapa
boetapele ba hae. Motho ya kabasang. /bon. Makabasa/ (bap. kabasa).
Lekabelane (le-ka-be-la-ne) /Barn Swallow, Rock Martin/ Mofuta wa nonyana ya
lelapa la mmankabelane. /bon. makabelane/.
Lekakarane (le-ka-ka-ra-ne) /Southern Black Korhaan/ Mofuta wa Nonyana e
hlooho e sootho le mokobolo o mokgubedu; e masiba a molala a masweu le
mokokotlo o mosootho; e fumanoang haholo Afrika Borwa mmoho le naheng ya
Lesotho dibakeng tse ommeng tse bulehileng; e phelang ka ho ja dihahabi tse nyane
joalo ka dinoha le mekgodutsoane. /bon. Makakarane/.
Lekakatledi (le-ka-ka-tle-di) // ?? /bon. Makakatledi/.
Lekako (le-ka-ko) /comedian, comic, jester, joker/ Motho wa diketso le boitshoaro
bo sa tiang; motho ya tshehisang kapa wa diketso tse tshehisang; motho ya ratang

270
 271

kapa ya tloaetseng ho soasoa. /bon. Makako/ Mohl. O nchebe hantle nna hobane ha
le lekako. (bap. sesoasoi).
Lekala (le-ka-la) /branch/ Karolo ya sefate kapa semela, e nang le mahlaku, e tsoang
kutung ya sefate kapa semela. /bon. Makala/.
Lekala (le-ka-la) /branch, division/ Mocha o itseng wa thuto; karolo enngwe ya
mokgatlo kapa sehlopha; karoloana ya mokga ha e hlalosoa ka sebaka. /bon. makala/.
Lekalekana (le-ka-le-ka-na) /equal, same/ E kapa tse tshoanang kapa tse
sebopehong se bapelang haholo. Ho ba boemong, sebopehong kapa maemong a
tshoanang ntle le ho kgetholla bomorabe, sebopeho, botona, botshehadi kapa botona.
Lekalekanya (le-ka-le-kan-ya) /to equate, to equalize, to level/ Ho etsa hore ntho di
tshoane ka sebopeho, dintlha kapa chebahalo. Ho lekanya. (bap. tekatekano,
tekatekanyo).
Lekana (le-ka-na) /equal/ E boemong bo tshoanang ba bolelele, bokgutshoanyane,
botenya kapa bophara; eo ditokelo tsa yona di tshoanang bakeng sa batho bohle.
Lekane (li-ka-ne) /enough/ E felletseng ka phepelo, ka ho etsahala kapa ka ho fuwa.
Lekanela (le-ka-ne-la) // Ho ba boemong bo tsitsitseng. (bap. itekanetse, itekanela).
Lekantse (le-kan-tse) /purported/ Bokgale ba ho lekanya.
Lekanya (le-kan-ya) /equalise/ Ho etsa hore dintho di tshoane; ho etsa hore dintho di
be boemong bo lekang ka palo. Ketsetso ya ho lekana. /bon. Maleka/.
Lekanya (//) /measure/ Ho thola boima kapa bobebe ba dintho ka ho di beha
sekaleng. /bon. Maleka/.
Lekanya (le-kan-ya) /purport/ Ho bua ka ho akanya kapa ho etsisa; ho hlahisa ka ho
bapisa ka tsela e itseng. (bap. akanya, lekanyisa).
Lekanyane (le-kan-ya-ne) /wild dog/ Mofuta wa phoofolo e hlaha, seka ntja, e
fumanoang haholo naheng. /bon. makanyane/ (bap. phiri, lefiritshoana). Mael.
Lekanyane ho phela le diretsana (diretse): ba atlehang bophelong ke ba sa tshabeng
phephetso tse thata; ba atlehang bophelong ke ba sa qobeng mathata kapa ba sebete.
Lekanyetsa (le-kan-ye-tsa) /size, asses, evaluate, tape, measure/ Ho fa ka tsela e
tshoanang; ho hlahloba ka sepheo sa ho rekisa kapa sa ho arolela.
Lekanyisa (le-kan-yi-sa) /allude/ Ho bua taba ka ho akanya kapa ho tshoantsha.
Lekaota (le-ka-u-ta) /vagrant, rolling stone/ Motho, haholo wa monna, ya etsang
borata kapa thato ya hae ka ho robala hohle le ho solla hohle. /bon. Makaota/.
Lekarapa (le-ka-ra-pa) /helmet/ Mofuta wa katiba e thata ho tshireletsa hlooho ya
mosebetsi mmaeneng kapa ya sebetsang sebakeng se ka bang kotsi. /bon. Makarapa/
Lekase (le-ka-se) /casket, coffin/ Lebokose le tshelang mofu; lebokose le
etseditsoeng ho kenya motho ya shoeleng lebitleng. /bon. Makase/ (bap. lekese).
Lekau (le-ka-u) // Mofuta wa nonyana, seka kgoho, ya hae. /bon. Makau/.
Lekea (li-ke-a) (lekeha) /temptable/ Ketsahalo ya ho leka: e etsang hore motho a
batle ho etsa phoso, sebe kapa ketso e sa batlahaleng. (bap. moleko) (sheb. Lekeha
bakeng sa tshebediso).
Lekeha (li-ke-ha) /frustrated/ Ho ba boemong ba ho kopangoa maikutlo; ho ba
boemong ba ho feroloa menahano le mehopolo. Mohl. Ngoana batho o dula a
lekeha ke ho kgutlisoa joalo joalo ke lefapha la tsa sehae. (bap. tekeho).
Lekeha (li-ke-ha) /temptable/ Ketsahalo ya ho leka: e etsang hore motho a batle ho
etsa phoso, sebe kapa ketso e sa batlahaleng.
Lekehile (li-ke-hi-le) /frustrated/ E boemong ba ho kopakopangoa maikutlo; e
boemong ba ho feroloa menahano le mehopolo ka lebaka la ho sitiseha ho fihlella
sepheo se batloang kapa se labalabeloang. Mohl. Ke ikutloa ke lekehile ke monna
enoa wa letawa ya noang letsatsi le letsatsi.

271
 272

Lekejakejane (le-ke-ja-ke-ja-ne) /hercules, leviathan, titan/ Motho wa mmele o

moholo ya molelele ka seemo. /bon. Makejakejane/.
Lekeke (le-ke-ke) /crooked, side walking/ E tsamayang ka lehlakore; e sa
otlolohang ha e tsamaya. /bon. Makeke/. Mael. Ngoana lekgala o tsamaya ka lekeke:
diketso tsa motho di bontsha ho futsa ntatae kapa mmae; se etsoang ke ngoana ke
bopaki ba lefutso la motsoadi.
Lekekeruwane (le-ke-ke-ru-wa-ne) /Crowned Lapwing/ Mofuta wa nonyana e
bosootho bo lefifi, enang le hlooho e sepapetloa ka lebaka la masiba a sekotlo sa
yona. /bon. makekeruwane/. (bap. mmankere, nkere).
Lekele (le-ke-le) /after dowry party beer, task beer/ Joala bo nowang nakong ya
lelomolo la ho fala lekoko la kgomo ya selelekela ka mora ho hlabisa mahadi.
Lekella (le-kel-la) /endeavour/ Ho etsa ketso e itseng le ha ho sa kgonahale; ho
ikitlaetsa ho bua kapa ho etsa se itseng le ha ho le thata.
Lekese (le-ke-se) /coffin/ Lebokose le tshelang mofu; lebokose le etseditsoeng ho
kenya motho ya shoeleng lebitleng. /bon. Makese/ (bap. lekase).
Lekesi (le-ke-si) // Mofuta wa ntja e tshetshane e sebedisoang bakeng sa ho tsoma.
Leketla (le-ke-tla) /dangle/ Ho etsa hore ntho e tsitsinyehe kapa e tsamaye moyeng
ka ho tshoara bokahodimo ka tsela e itseng. (bap. fanyeha).
Leketlela (le-ke-tle-la) /dangle towards/ Ketsetso ya ho leketla.
Leketlile (le-ke-tli-le) /dangled/ Bokgale ba ho leketla.
Leketlisa (le-ke-tli-sa) /to dangle/ Ketsiso ya ho leketla.
Leketlisoa (le-ke-tli-swa) /dangled/ Boetsuwa ba ho leketla.
Lekgaba (le-kga-ba) /rich green crop field/ Mahlaku a semela sa poone kapa sejalo
se jaloang ha se le boemong bo botle ba botala masimong kapa serapeng; lehaba la
poone kapa mabele tshimong. /bon. makgaba/.
Lekgabane (le-kga-ba-ni) /gentleman/ Motho ya metsamao e metle ya iphotlileng;
motho wa boitshoaro bo lokileng. /bon. makgabane/ (bap. kgabane).
Lekgabunyane (le-kga-bun-ya-ne) /infant/ Ngoana ya sa tsoa tsoaloa; ngoana e
monyane haholo ya sa tsoa hlaha, ya nyanyang. /bon. makgabunyane/ (bap. lesea).
Lekgakgapha (le-kga-kgap-ha) /fish scale/ Enngwe ya ditho, seka letlaloana la
tlhapi kapa dibupuwa tsa lewatle, e thusang bakeng sa ho nyekenyeha le ho tshetlela
motsamao. /bon. makgakgapha/.
Lekgala (le-kga-la) /shrub/ Mofuta wa semela seo hangata se melang dithabeng,
majoeng kapa lehoatateng, se teteyaneng lehlaku ka baka la metsi a lehlakung la
sona. /bon. makgala./
Lekgala (//) /crab/ Mofuta wa phoofotsoana ya metsing e maoto a robedi, le seka
matsoho a mabedi ao se itshireletsang ka ona, ebile e na le kgaketla e thata, e
kgonang le ho tsamaya naheng. /bon. Makgala, dikgala/ (bap. kgala). Mael. Ngoana
lekgala o tsamaya ka lekeke: diketso tsa motho di bontsha ho futsa ntatae kapa
mmae; se etsoang ke ngoana ke bopaki ba lefutso la motsoadi.

LEKGALA/MAKGALA

272
 273

Lekgalana (le-kga-la-na) /aloe/ Mofuta wa semela sa lekgala se sebedisoang haholo

joalo ka moriana wa mafu a mangatanyana. /bon. Makgalana/ (bap. seholobe).
Lekgala-la-thaba (//) /spotted aloe/ Mofuta wa lekgala le hlaha le melang haholo
naheng, le makgapetla a matenya a matala ebile ana le metoa e mesweu; le ka
sebedisoang joalo ka moriana. /bon. Makgala-a-thaba/. Tem. Mehleng ena lekgalana
lena le se le sebedisoa dirapaneng tsa malapeng.
Lekgale (le-kga-le) /exclamation: you must never!/ Lekgotsa le bontshang ho hana
ka botlalo hoa mmuwi kapa moetsi. Mohl. Nkeke ka tsamaya, lekgale boo!
Lekgale (le-kga-le) /exclamation: never seen this ever before!/ Lekgotsa le
bontshang ho tsota monate wa ketsahalo ka ho bontsha ho makala. Mohl. Ha ke so
bone menyakoe e tjena lekgale! Ha ke so bone ntho e joalo lekgale!
Lekgalo (le-kga-law) /passage, channel/ Sebaka seo ho fetoang teng lerallaneng
kapa thabeng; tsela e fetang lerallaneng kapa pakeng tsa dilomo. /bon. makgalo/.
Lekgalong (le-kga-law-ng) /glen, kloof, ravine/ Sebaka sa thaba kapa letsoapo se
tebileng, se bulehileng ka tlholeho, moo hofetoang ho sona. /bon. makgalong./
Lekgantsetse (le-kga-ntse-tse) /detrimental, detriment/ Hoa ketso kapa ketsahalo:
e mpe, e sa tsamaisaneng le se batloang kapa se batlahalang; ketso e sa kgahliseng
hohang. /bon. Makgantsetse/.
Lekganyane (le-kgan-ya-ne) /Zion christian church member/ Molatedi wa enngwe
ya dikereke tse kgolo tsa Afrika Borwa, e thehiloeng ke Lekganyane, eo ntlo kgolo
ya yona eleng Profinsing ya Limpopo, sebakeng sa Moria. /bon. makganyane/.
Lekgapetla (le-kga-pe-tla) /the peel, bark/ Letlalo la tholoana ya sefate; bokantle ba
tholoana e jewang. /bon. Makgapetla/ Tlh. Batho ba bang ba sebedisa lentsoe lena
“lekgapetla” bakeng sa “lehlaku” la sefate. Phapang ke hore lekgapetla le ya eboleha
ho tholoana, ha lehlaku le tloha lekaleng la semela mme le sa ebolehe.
Lekgapu (le-kga-pu) /alpine heath, Erica algida/ Mofuta wa semela se hlaha se
diphatsa, sa naheng. /bon. Makgapu/ (mm. lekhapu).
Lekgathe (le-kga-the) /tense/ Sebopeho sa puo ha ho hlalosoa leetsi kapa maetsi ho
ya ka nako ya joale, maobane kapa hosane. /bon. Makgathe/.
Lekgea (le-kge-a) /honey/ Sejo se monate se tsoekere se etsoang ke ho behela hoa
dinotshi. /bon. Makgea/ Tem. Lentsoe lena le sebedisoa le le ka bongateng hangata.
Lekgekgeba (le-kge-kge-ba) /money/ Chelete ha e hlalosoa ka Sesotho: Sesebedisoa
se sebedisoang bakeng sa ho reka kapa ho fapanyetsana ka se nkuwang le se fanoang;
se emelang moruo wa naha ha ho bapisoa le dirafjoa kapa dihlahisoa tsa naha tse
kenang naheng le tse tsoang naheng. /bon. Makgekgeba/ (bap. chelete).
Lekgeloha (le-kge-lu-ha) (Lekheloha) /Secretary bird/ Mofuta wa Nonyana e
tholahalang haholo Afrika Borwa le Lesotho; e jang nama; e phelang haholo
dibakeng tse bulehileng tsa joang; e batlileng e na le Sebopeho sa ntsu; e mokobolo o
sekoekoe; e hlooho e nang le sekola sa masiba; e masiba a mapheo a matsho le a
mmele a masweu le bothokoa bo hlakileng. /bon. Makgeloha/. (mm.
Mmamolangoane).
Lekgethi (le-kge-thi) /adjective/ Lentsoe le hlalosang lereho kapa lebitso; lentsoe le
bolelang kapa hlalosang mokgoa wa ntho efe kapa efe ho ya ka mmala, sebopeho,
tshobotsi, bophahamo, jj. /bon. makgethi/ (bap. lehlalosi).
Lekgetho (le-kget-haw) /tax/ Lekgekgeba kapa karolo ya chelete e ntshoang ho
moputso wa motho kapa karolo ya moputso bakeng sa mmuso; karoloana ya chelete e
nkuwang ho mokgolo kapa tefo pele monga yona a e thola bakeng sa ditshebeletso
tsa mmuso. /bon. makgetho/ (bap. Molekgetho).

273
 274

Lekgetholli (le-kge-thul-li) // Lentsoe le sebedisoang ho hlalosa ntho kapa motho ka

ho qolla hara tse ding tse ngata. Mohl. Inotshi, seng, leng, ding, mong, jj.
Lekgetlo (le-kge-tlaw) /session, stage, turn/ Karolo enngoe ya nako eo ketsahalo e
etsahalang ka yona; mokgahlelo omong o supang nako ya ketsahalo kapa boemo;
sehla se fapaneng le seseng. /bon. Makgetlo/ (mm. Lekhetlo). Mohl. O fumane
ngoana emong lekgetlo la bobedi pele a nyaloa. O kgutla lekgetlo la boraro.
Lekgoaba (le-kgwa-ba) /crown/ Mofuta wa nonyana e ntshohadi; e fumanoang
haholo dithoteng tsa joang moo ho nang le difate tse qaqohaneng, mmoho le
dibakeng tsa masimo a dijalo; e phelang ka peo ya poone, dinqanqana, dihahabi tse
nyane le mmoho le dibodu ka nako tse ding. /bon. Makgoaba/ (bap. Mokgoaebane)
(mm. Lekgwaba, lekhoaba).

LEKGOABA (LEKGWABA)

Lekgoakgoa (le-kgwa-kgwa) (lekhoakhoa) /garden/ Sebaka sa ho jala dijalo, haholo

meroho, empa sona se le senyane hofeta tshimo, ebile hangata se kampeloa; serapana
sa meroho le dimela tse jaloang hae. /bon. Makgoakgoa/.
Lekgoakgoa (le-kgwa-kgwa) (lekhoakhoa) // Seboko sa karolo ya batho ba Basotho
ba dulang Makhoakhoeng ebile ba tsoa ho Bakoena. /bon. Makgoakgoa/.
Lekgoakgoa (le-kgwa-kgwa) (lekhoakhoa) // Moahi wa Makhoakhoeng; motho ya
dulang motseng o bitsoang Makhoakhoeng, setekekeng sa Butha Buthe, Lesotho;
motho ya tsoang makhoakhoeng ebile a dula teng. /bon. Makgoakgoa, makhoakhoa/.
Lekgoba (le-kgo-ba) /slave/ Motho ya sebedisoang ntle le tefo ka baka la boemo ba
hae ba bokgoba, botlamuwa kapa tlhopeho. Motho ya sebedisoang ka thata hofeta
tekanyo. /bon. Makgoba/ (bap. motshoaruwa, lepantiti).
Lekgobonthithi (le-kgo-bon-hit-hi) /attempt, plan, endeavor/ Boiteko ba ho etsa
ketso e itseng le ha ho le thata; tsela ya ho thola maqheka bakeng sa ho rarolla
bothata bo itseng. /bon. Makgobonthithi/.
Lekgoekgoe (le-kgwe-kgwe) /bodily reaction, rash/ Botsikinyane bo hlahang letlalo
la mmele, le etsang hore motho a ingoaye, haholo ha a thetsitsoe kapa a habotse ntho
e sa lokang; kutlo ya letlalo e bakang hore mokudi a ikgoabitle ka lebaka la ho ja sejo
se sa tsamaisaneng le mmele. /bon. 0/ (bap. sekgolopane) (mm. Lekhoekhoe).
Lekgokolo (le-kgo-ko-lo) (lekhokolo) /manhood blanket/ Mofuta wa kobo ya
Basotho, e ntle, eo hangata e aparoang ke motho e motona ya kenang bonneng; kobo
ya senna ya Sesotho. /bon. makgokolo/.
Lekgokolotso (le-kgu-ku-lu-tsaw) /bits, detritus, dross/ Se thonakoang fatshe joalo
ka matlakala kapa ntho tse nyane. /bon. Makgokolotso/ (mm. Lekhokolotso). Tem.
Batho babang ba na le ho bitsa lentsoe lena ka tsela e fosahetseng ba le bitse
“lekgolokotso” bakeng sa ho le bitsa “lekgokolotso”. (bap. letlakala, dithole).
Lekgolo (le-kgu-lu) /hundred/ Mashome a leshome; palo e kahodimo ho mashome a
robong le metso e robong; palo e ka tlase ho le kgolo le motso o le mong. Metso e
kahodimo ho mashome a robong le metso e robong. /Bon. Makgolo/.

274
 275

Lekgoloa (le-kgo-lwa) /an expatriate, naturalised alien/ Motho ya sa batleng ho

kgutlela hae; motho ya nang le nako e telele a sa chakele hahabo. /bon. makgoloa/.
Lekgoloa (le-kgo-lwa) /believer, churchgoer/ Motho ya kgoloang tumelo e itseng:
ya dumelallanang le thero ya lentsoe kapa seo Modimo a se bolelang; ya
dumellanang le se ngotsoeng bukeng ya bibele; ya tshepang hore se buuwang se tla
etsahala. Eo eleng modumedi. /bon. Makgoloa/ (bap. modumedi).
Lekgolokoe (le-kgu-lu-kwe) /Basotho clan group: of the crab/ Karolo ya Basotho e
reheletsoeng ka mora phoofotsoana ya metsing e bitsoang kgala. /bon. Makgolokoe/
Lekgolokotso (le-kgu-lu-ku-tsaw) /refuse/ Se kgokolotsoang fatshe; se qhalaneng
ebile se thonakoa fatshe. /bon. Makgolokotso/ (bap. letlakala, dithole). Tlh. Lentsoe
le nepahetseng haholo ke “lekgokolotso” hofeta “lekgolokotso”.
Lekgonatha (le-khu-nat-ha) /stingy, avaricious, parsimonious/ Motho ya timanang
haholo; motho ya sa faneng ka seo anang le sona le ha se le sengata. Motho ya joalo.
Lekgonono (le-kgaw-naw-naw) /sceptic/ Boemo ba ho se tshepe se buuwang kapa se
hlahisoang. Boemo ba ho se utloane le se buuwang kapa se hlalosoang; pontsho ya
manganga a manyane. Tlh. Lehonono ke lentsoe le sebedisoang, empa le
nepahetseng ke “lekgonono” hofeta “lehonono”.
Lekgopho (le-kgup-hu) /acme, sore/ Seka seso se hlahang bokantle ba letlalo, se
bakoang ke ho longoa ke kokoanyana, kapa se bakoang ke sejo se sa tsamaisaneng le
letlalo. Leqhutsu kapa tsutsudupa e hlahang mmeleng kapa sefahleho ka baka la lefu
la letlalo. /bon. makgopho/ (bap. sehloba, sekgolopane, lekgoekgoe, letheba).
Lekgopo (le-kgu-paw) /rib/ Lesapo le koahetseng dikahare tsa phoofolo kapa motho,
le kopaneng le lesapo la mokokotlo. /bon. Makgopo/ (bap. kgopo).
Lekgotla (le-kgu-tla) /court/ Moaho oo ho tshoareloang dinyewe ho ona; sebaka seo
ba molato ho sekoasekoang taba tsa bona teng; sebaka seo baahlodi ba ahlolang ba
molato teng le babuelli ba emelang ba molato teng. /bon. makgotla/ (bap. kgotla).
Lekgotsa (le-kgu-tsa) /exclamation word/ Lentsoe le bontshang ho makalla
ketsahalo ka ho bontsha kapa ho supa ho tshoha kapa ho makala. Tem. “Lekgotsa” ke
lentsoe, “makalo” ke letshwao la puo le ha bobedi ba mantsoe ana a bontsha ho
hoeletsa kapa ho phahama hoa modumo ha a sebedisoa. /bon. Makgotsa/ Mohl.
kgidi! kgelele! too! Be! Jj. (bap. makalo).
Lekgotsa (//) /exclamation mark/ Letshwao le bontshang khoeletso puong kapa
polelong e buuwang; letshwao le bontshang hore lentsoe kapa modumo wa polelo o
wa phahama. Mohl. (!).
Lekgowa (le-kgu-wa) /white man/ Motho wa mmala o mosoeu, wa tlhaho le semelo
sa Yuropa. /bon. makgowa/ (bap. lenyesemane). Tem. Lentsoe, “lekgowa” ha le
bolele motho emong le emong e mosoeu. Baahi kapa batho ba dikarolong tse ding tsa
Asia, China, Japane, India, Saudi Arabia, Iran le mafatshe a mang mmoho le batho ba
mmala o hlakileng ba dinaha tse ding, ba ka ba basoeu ka mmala empa ha ba bitsoe
makgowa. Sena se bolela hore makgowa ke babang ba batho ba Europe (Yuropa,
mohlomong le Amerika lebowa, New Zealand mmoho le Australia), le karolong
tseding tsa lefatshe.
Lekgulo (le-kgu-law) /pasture/ Boemo ba naha ha bo bontsha botala ba joang le
dimela tse jewang ke diphoofolo. Chebahalo e ntle ya naha nakong tsa Lehlabula
kapa Hoetla. /bon. Makgulo/ Mohl. O mphomotsa makgulong a matala. Mael. Dia
bela dia hloeba, makgulo ho psha a matala, koma re sala re di otla ka hlooho:
motho ho tsofala le ho kgathala ya neng a le motle, matla, a tseba ho bina, e le
kgeleke, a le mafolofolo ebile a tumme haholo mme a qetelle a tsofetse, a le mobe
ebile a hloka matla le botle joalo ka pele.

275
 276

Lekgutla (le-kgu-tla) /triangle/ E mahlakore a mararo; e ntlha tse tharo kapa

dikarolo tse tharo. E hlokang bochitja. (bap. kgutlo-tharo).
Lekgutla (//) /haunch back/ Mokokotlo o lesapo le phahameng; boemo ba mmele ka
tlasa molala bo phahameng ka baka la masapo a sa dulang hantle. Ho kobeha hoa
mokokotlo ho hlahelletseng haholo. /bon. makgutla/ (bap. selota).
Lekgutla (//) /uneven/ E sa otlolohang kapa e sekoti; e hlokang kotloloho kapa
motsitsa; e dikoekoe.
Lekile (le-ki-le) /tried/ Bokgale ba ho leka.
Lekisa (le-ki-sa) /copy/ Ho tshoantsha kapa ho etsisa; ho etsa ntho e tshoanang le
enngwe ka puo, motsamao kapa ka setshoantsho.
Lekoa (le-kwa) (lekwa) /vaal river/ Enngwe ya dinoka tse kgolo tsa Afrika Borwa e
arolang Profinsi ya Gauteng le Foreistata (Free state), eo ho nahanoang hore ka pale
kapa nalane ke moedi wa Afrika Borwa le naha ya Lesotho.
Lekoakoa (le-kwa-kwa) /preserved vegetable/ Moroho o bolokiloeng ka ho omisoa
kapa ho hatsetsoa. Dijo tse tshireletsehileng kgahlanong le polo. /bon. Makoakoa/
Lekoala (le-kwa-la) /coward/ Motho ya tshabang ho loana; motho eo hangata a nang
le tshabo ya ntho tse sa tshoseng. /bon. Makoala/ (bap. Selehe, boi). Mael. Ha e lale
makoala re none: ha ho be le kgotso bakeng sa rona bohle ba ratang toka le kgutso;
ha kgotso e ate bakeng sa rona bohle. Mael. Habo lekoala ha ho lliwe (lloe): ho ba le
mahlale a ho phema kotsi kapa boemo bo ka bang kotsi ntle le ntoa kapa ho hlasela.
Lekoalata (le-kwa-la-ta) /testicle/ Setho sa bonna se ikarabellang bakeng sa ho etsa
dithoere; karolo ya setho sa mmele ya motho e motona, e pakeng tsa qalo ya dirope,
eo kooma e bapelaneng le yona. /bon. Makolota/ (bap. lerete).
Lekoatlakoatla (li-kwa-tla-kwa-tla) /running/ Modumo wa ho matha; motsamao o
potlakileng haholo. /bon. Makoatlakoatla/. (mm. Lekwatlakwatla).
Lekodikotoana (le-ko-di-ko-twa-na) /African Quail finch/ Mofuta wa nonyana e
ntle, e modumo o monate haholo; nonyana e etsang lekodulo ha e lla. /bon.
makodikotoana/. (mm. lekodukotwana, lekolikotoana).
Lekodulo (le-ko-du-lo) (lekodilo) /herdboy flute/ Mofuta wa seletsa se sebedisoang
ke badisana, se modumo wa nonyana ya lekodikotoana. /bon. makodilo/.
Lekodulo (le-ko-du-lo) /good song, rhythm/ Molodi wa lekodikotoana; modumo
kapa molodi o monate wa nonyana. /bon. Makodulo/ Tem. Lentsoe, “Lekodilo” le
lona le nepahetse joalo ka “lekodulo”.
Lekoeba (le-kwe-ba) /foam, buble/ Sephetho sa metsi a nang le sesepa ao ho
hlatsoang ka ona; bokahodimo ba ntho e metsi e nowang ha e tsitsinyeha; se etsoang
ke ho bela kapa ho tsitsinyeha hoa metsi a belang a nang le motsoako wa dijo,
moriana kapa ntho e itseng. /bon. Makoeba/ (bap. leloapi). (mm. Lekweba).
Lekoele (le-kwe-le) /beer preparation mixture/ Motsoako wa metsi a kopangoang
le phofo ya mmela o lokisoang ho etsa joala ba Sesotho ka ho kenya tomoso pele ho
etsoa setoto. /bon. Makoele/ (mm. makwele, lekwele).
Lekoenya (le-kwen-ya) /oil cake, fat cake/ Sejo sa koro se hadikiloeng ka mafura:
bohobe ba phofo ya koro bo entsoeng ka pitikoe ya hlama mme sa kengoa ka hara
mafura a chesang ho etsa sejo. /bon. Makoenya/ (mm. Lekwenya).
Lekoko (le-kaw-kaw) /hide/ Letlalo la phoofolo ha le etsoa phate ka mora ho suuwa;
letlalo la phoofolo le suuweng le sebedisoang joalo ka phate, kobo kapa moalo. /bon.
Makoko/ (bap. mokgahla) Mael. Ho suwa lekoko la puleng: ho etsa ntho kapa ketso
e hlokang mosola kapa e kekeng ya thusa ka letho. Tlh. Batho babang ba sebedisa
lerapo bakeng sa lekoko ha ba sebedisa maele ana.

276
 277

Lekola (le-ku-la) /inspect/ Ho sheba boemo ba motho kapa ntho ka ho etsa

dipatlisiso; ho phenyokolla ka ho etsa diphuputso.
Lekoloa (le-ku-lwa) /inspected/ Boetsuwa ba ho lekola.
Lekoloane (le-ku-lwa-ni) /initiation school male candidate/ Motho e motona ya
boemong ba lebollo kapa ya mophatong wa polotso; motho e motona ya makgatheng
a ho qeta polotso kapa lebollo. /bon. makoloane/ (bap. setsoejane).
Lekolota (le-kaw-law-ta) /testicle/ Setho sa bonna se ikarabellang tlhahisong ya
dithoere; setho sa motho e motona se qetellong ya koma se jereng dithoere tsa ho
tsoadisa nakong ya thobalano. /bon. Makolota/ (bap. Lerete, lekoalata).
Lekomo (le-kaw-maw) /chart/ Puisano e ka thoko ho seboka kapa kopano; puo ya
lehomohomo kapa homohomotho. /bon. Makomo/ (bap. homotho).
Lekomonisi (le-kaw-maw-ni-si) /communist/ Motho ya nang le tumelo ya puso ya
bokomonisi: mokgoa, tumelo le moetlo o sebedisoang ke Lekomonisi kapa motho wa
naha ya Makomonisi. Moetlo wa ho beha maruo a naha mmusong le batho ba teng.
Lekopanyi (le-ko-pan-yi) /conjunction/ Lentsoe le kopanyang dipolelo tse pedi tsa
serapa kapa hofeta moo; lentsoe le qalang polelo kapa le kopanyang dipolelo joalo
ka: ana, ebe, ha, mohlang, mohlomong, hore, empa, hore, mme, empa, jj.
Lekope (le-ko-pe) (leqope) ?? // Mofuta wa seletsa sa Basotho sa sekgalekgale. /bon.
makope/. Batho babang ba kgetha lebitso “leqope” hofeta “lekope” ho ya ka dibaka
tsa Basotho.
Lekopo (le-kaw-paw) /giant forehead/ Phatla e kgolo haholo; hlooho e nang le
bokapele bo hlahelletseng haholo. /bon. Makopo/ (bap. phatla) Mael. Tshoene ha e
ipone lekopo: motho ha a bone diketso tsa hae tse mpe, empa o bona tsa babang.
Lekopokopo (le-ko-po-ko-po) /zink tin/ Nkgo e kgolo ya lesenke, ya dikgato tsa
metsi (litres) tse 20 eo hangata ho tsheloang phofo kapa metsi ho yona. (bap. emere).
Lekopotsi (le-ko-po-tsi) /beer can/ Setshelo se sebedisoang bakeng sa ho tshela joala
ba Sesotho. /bon. Makopotsi/ (bap. Lekotikoti, bolekana, sebatsana).
Lekote (le-ko-te) /solid soil, sod/ Mobu o thata; mobu o tiileng o hlahang ha ho
lengoa nakong tsa komello; mobu o thatafetseng. /bon. Makote/.
Lekotikoti (le-ko-ti-ko-ti) /small tin/ Setshelo sa lesenke se senyane se sebedisoang
bakeng sa ho noa kapa ho tshela ntho tse metsi. /bon. makotikoti/ (bap. mmolopita).
Lekotse (le-ku-tsi) /checked/ Bokgale ba ho lekola.
Lekotsoe (le-kuts-we) /checked/ Boetsuwa le bokgale ba ho lekola.
Lekuka (le-ku-ka) /water bag, paunch bag/ Mokotla wa setho o sebedisoang ho
tshela metsi, haholo nakong tsa maeto a malelele. /bon. Makuka/.
Lekukuno (le-ku-ku-naw) /discomfort zone/ Sebaka mmeleng moo ho nang le
tlhabo kapa boima bo etsang hore motho a utloe bohloko. /bon. makukuno/.
Lekula (le-ku-la) /Indian/ Moahi wa naha ya India ya buang enngwe ya dipuo tsa
naha eo, eo kajeno a fumanehang lefatshe ka bophara kapa bongateng ba dinaha tsa
lefatshe. /bon. Makula/ Tem. Ho na le kakanyo ya hore lebitso, “lekula” le na le
moelelo o tshoanang le “kafore”. Sena se bolela hore lebitso kapa lentsoe le
nepahetseng ke “Leindia” hofeta “Lekula”. (sheb. Leindia bakeng sa tahebediso).
Lekumane (le-ku-ma-ne) /piece/ Sekotoana sa ntho e itseng e hlephuhileng ho e
kgolo. Karolo e nyane e tsoang ho ntho e kgolo. /bon. Makumane/.
Lekunkuroana (le-kun-ku-rwa-na) /cape turtle dove/ Mofuta wa nonyana ya lelapa
la leebana, e bosootho bo bothokoa ebile e na le mmala o motsho molaleng; e
phelang haholo naheng, haholo merung. /bon. Makunkuroana/.

277
 278

LEKUNKUROANA (LEKUNKURWANA)

Lekunutu (le-ku-nu-tu) /secret/ Taba e sa tlamehang ho tsejoa; taba kapa ketsahalo e

sa hlokeng phatlalatso kapa pepeso. /bon. Makunutu/ (bap. pinyane, koma).
Lekuroana (le-ku-rwa-na) /bold headed/ Hlooho e hlokang moriri; hlooho e
beotsoeng ka lehare; bosio ba moriri hloohong. /bon. Makuroana/ (bap. lefatla,
lebero, leberoana) (mm. Lekurwana).
Lekuru (le-ku-ru) /bold head/ Hlooho e hlokang moriri; hlooho e beotsoeng ka
lehare; bosio ba moriri hloohong. /bon. Makuru/ (bap. lefatla).
Lekwerekwere (li-kwe-re-kwe-re) /foreigner, allien/ Motho wa naha enngwe Afrika
Borwa; letsoantle ha le hlalosoa ke ba bang ba matsoalla a Afrika Borwa; motho eo
eseng moahi wa Afrika Borwa wa tlhaho. /bon. Makwerekwere/ Tem. Lebitso lena
“lekwerekwere” lea roneha ho ya ka batho ba bitsoang joalo. Ho ya ka bona, lebitso
lena le tshoana le “kafore”. (bap. kafore, lekula).
Lela (li-la) /intestine/ Setho sa mmele se ka mpeng, se tsamaisang dijo kapa dino ka
mora phello ya qoqotho. Setho sa mmele se fumanong ka mpeng ya motho kapa
phoofolo se ikarabellang bakeng sa ho jara dijo, ho di tsamaisa le ho kenya maro a
itseng a tsoang mabopong a ona. /bon. Mala/.
Lela (le-la) /to cry/ Ho ntsha sello ka molomo ka baka la bohloko ba leqeba kapa ho
lahleheloa; ho bontsha ho hlonama ka ho ntsha dikgapha; ho ntsha dikeledi ka baka la
bohloko ba pelo; ho bontsha bohloko ka baka la ho etsoa hampe. (bap. lla).
Lelakabe (le-la-ka-be) /flame/ Ponahalo ya mollo e sebopeho se sekgubedu; boteng
ba mollo. /bon. malakabe/.
Lelahleloa (le-la-hle-lwa) // Lentsoe leo boteng ba lona bo matlafatsang polelo ka ho
bontsha tumelo, khanyetso, maikutlo a kameho kapa taelo. Mohl. Hela! Kgutla moo.
E , kea tsamaya. Monna, o ya kae? /bon. malahleloa/ (bap. lekgotsa).
Lelala (le-la-la) /stare upwards/ Ho shebisa mahlo hodimo; ho tadima nqa ya
lehodimo kapa hodimo. /bon. Lelalang/.
Lelaletsa (le-la-le-tsa) /stare towards, look upwards/ Ketsiso ya ho lelala: ho sheba
ka ho lebisa mahlo hodimo kapa nqa e phahameng.
Lelana (le-la-na) /appendicitis, appendix/ Karolo kapa setho sa mmele se
fumanoang qetellong ya mala a maholo, eo ha dijo di ka kena ho yona ntle le ho tsoa
e bakang bokudi. Bokudi kapa lefu le joalo. /bon. 0/.
Lelapa (le-la-pa) /family/ Sebaka seo eleng lahae la batho ba phelang mmoho; batho
ba amanang ka tsoalano kapa lenyalo. Kopano ya batho ba amanang. Baamani kapa
seng ka wena ntlong kapa moahong o le mong. /bon. Malapa/ (bap. motse).
Lelapi (le-la-pi) /cloth/ Lekumane la lesela; lesela le lenyane haholo. /bon. malapi/.
Lelatodi (le-la-tu-di) /opposite/ Lentsoe le hanyetsanang le leleng: Lentsoe le
bontshang phapang ho leleng; lentsoe, lereho kapa lebitso le hanyetsanang le leleng;
lentsoe kapa lebitso le kgahlanong le leleng. Mohl. Hodimo=tlase, hole= haufi,
kgutshoane= telele, jj. (bap. lefetodi).
Lelatsa (le-la-tsa) /stare upwards/ Ketsiso ya ho lelala: ho etsa hore mahlo a shebe
hodimo. Ho lebisa leihlo kapa mahlo nqa ya sebaka se phahameng.

278
 279

Lelebe (li-le-be) /libia minora/ Ditho tse bonojana tsa bokahare ba setho sa motho e
motshehadi kapa phoofolo e tshehadi. Nama tsa nnyoana. /bon. Malebe/.
Lelefala (le-le-fa-la) /enlongate/ Hoa puo, ntho kapa ketsahalo: ho ba telele; ho ya
lolololo; ho nka nako e ngata. Ho etsahala molebe. Ho ba telele.
Lelefalo (le-le-fa-law) /enlongating/ Ketso ya ho lelefala: boemo kapa sebopeho sa
ho ba telele; ho ya lolololo; ho nka nako e ngata. Ho ba telele.
Lelefatsa (le-le-fa-tsa) /prolong/ Ketsetso ya ho lelefala: ho etsa hore ntho, puo kapa
ketsahalo e be telele, e nke nako e ngata.
Lelefatso (le-le-fa-tsaw) /prolonging/ Ketso ya ho lelefatsa: mokgoa wa ho etsa hore
ntho, puo kapa ketsahalo e be telele, e nke nako e ngata.
Leleiri (le-le-i-ri) /napkin/ Seaparo se aparoang ke lesea kapa lekgabunyane le so
kgoneng ho ithusa. Seaparo se aparoang ke motho ya ikakelang; lesela le aparoang ke
motho ya ithomang. /bon. Maleiri/.
Leleka (le-le-ka) /expel, to fire, terminate/ Ho tlosa motho sebakeng seo a dulang
ho sona; ho tebela kapa ho ntsha motho moahong kapa mosebetsing; ho poma
tshebedisano mokgeng, sehlopheng kapa mokgatlong; ho fedisa dikamano le.
Leleka (le-le-ka) /expatriate/ Ho tlosa motho wa molata naheng eo eseng ya habo ka
ho mo isa naheng ya habo kapa lefatsheng la habo.
Lelekela (le-le-ke-la) /lead, precede, usher, preside over/ Ho bontsha tsela; ho ba
ka pele ka ho etsa dintho; ho etsa mosebetsi wa moetapele; ho ba pulamadiboho; ho
tshoara teu; ho itlhaba pele ka boemo; ho etsa selelekela.
Lelekisa (le-le-ki-sa) /run after, go after/ Ho matha ka mora motho kapa ntho e
itseng ka sepheo sa ho e tsoara; ho mathisa ka morero wa ho qhautsa. Mael. Hlathe e
lelekisa tsebe: ponahalo ya ho thaba kapa ho bontsha ho kgotsofala ha ho etsahala
ketso e itseng.
Lelele (le-le-le) /tall/ Hoa ntho: e phahameng ho ya hodimo; e sebopeho se seholo ha
e hlalosoa ka bophahamo ba yona. (bap. telele). Tlh. Ho na le phapang pakeng tsa
mantsoe, “lelele” le “lelelele”.
Lelelele (li-le-le-le) /of a thing: tall or long/ Hoa ntho, sebopeho kapa boemo boo
lebitso la bona le qalang ka tlhaku “L”: bo nang le chebahalo e telele; e nang le
sebopeho se yang hodimo haholo; e nkang nako ho fihlelloa ka lebaka la bolelele ba
yona. Mohl. Ke tsamaile leeto le lelelele haholo. Letlalo la tlou le lelelele ha le
phuthollotsoe. Lebitso lena, mmamokgodutsoanehadi le lelelele haholo. Tlh. Ho na
le phapang pakeng tsa mantsoe, “lelele” le “lelelele”.
Leleleng (li-li-li-ng) /one thing, one day, same day/ Ka nako e tshoanang ya
letsatsi; ka motsotso kapa hora e le nngwe ya letsatsi. Mohl. Bana ba hlahileng ka
letsatsi leleleng ba bitsoa mafahla. Ke qetile mosebetsi ka letsatsi leleleng ka hora
tse pedi. Ke batla leleleng feela. Re nkile letsatsi leleleng ho tloha Maseru ho ya
Matoabeng. Ke lehehemu leleleng feela le setseng motseng wa ha Sebophe.
Leleme (li-li-mi) /tongue/ Setho sa mmele se fumanoang ka hara lehano se thusang
bakeng sa ho bua, ho koenya le tlhafuno ya dijo. /bon. Maleme/ Mael. Motho ya
leleme: motho ya leshano haholo. Mael. Ho ba leleme: motho ya buang ka batho
babang bosiong ba bona. Ho ba leshano. Mael. Ho ba mathe le leleme: ho ba le
setsoalle se seholo le. Ho utloana haholo le. Mael. Ho anya leleme: ho nonya
maikutlo; ho batla taba ka ho botsa potso e itseng.
Lelemela (le-le-me-la) /palatable, nectereous/ E monate ha e jewa; e theohelang ha
bonolo mmetsong ka baka la monate wa yona. (bap. monate).
Lelemela (//) /easy going/ Hoa motsamao kapa ketsahalo: o bonolo, o monate.

279
 280

Leleng (le-li-ng) /other one, another one, each one/ Enngwe hape ntle le e
boletsoeng; le ka boleloang kapa la bitsoa ntle le leo le seng le bitsitsoe. (bap.
seseng, bobong, tseding, emong, babang, enngwe, omong) Tem. Lentsoe lena
“leleng” le na le moelelo o fapaneng haholo le “le leng” (that is). Mael. Lehlaahlela
le lla ka leleng: batho ba tlemeha ho thusana ho phethahatsa morero o itseng.
Lelente (li-len-te) /ribbon/ Mofuta wa lesela le letle le sebedisoang bakeng sa
mekgabiso e fapaneng. /bon. Malente/ (mm. Mmamalente).
Lelepa (li-li-pa) /puzzle/ Se qhaqhollotsoeng ebe se a lokisoa ho aha sebopeho se
itseng; puo kapa ketso e thata ho e hlalosa kapa ho e lokisa. Puo kapa boemo bo thata
haholo ho bo hlalosa. /bon. Malepa/ (bap. selotho).
Lelera (li-li-ra) /wander/ Ho tsamaya hohle ka sepheo se sio; ho sollaka hohle ka
morero o sa bonahaleng. (bap. moleleri).
Leloala (le-lwa-la) /grinding machine/ Mochini o silang poone, mabele kapa koro
ho e etsa phofo; omong wa mechini o sebedisoang bakeng sa ho haila kapa ho sila.
Leloangloahla (le-lwan-lwa-hla) /debris, wreckage/ Ntho tse setseng ebile di hasane
ka mora sefefo, ho reketla hoa lefatshe kapa sekgohola se matla; ntho tse
soahlamaneng ka mora ho wa hoa meaho kapa ho qhoma hoa diqhomane. (bap.
maloangloahla). (mm. Lelwanglwahla). Tem. Lentsoe lena le sebedisoa le le ka
bongateng hangata le ha le na le bonngwe.
Leloapi (le-lwa-pi) /juicy thick crust/ Thatafalo ya bokahodimo ba ntho e metsi;
seemo se ka hodimo se tiileng sa ntho e lero seka metsi. /bon. maloapi/ (bap.
lekoeba, okola).
Leloele (le-lwe-le) /red-hot poker/ Mofuta wa semela se lekala leleleng le
otlolohileng, le mahlaku a manyane hofeta lekala; le behang dipalesa tse kgubedu, tse
motsu tse nang le ponahalo ya ho hlaba. /bon. Maloele/. (mm. Lelwele).
Lelofa (le-law-fa) /loafer, absenteeist/ Motho ya atisang ho ba sio mosebetsing;
motho ya dutseng hae a sa sebetse. /bon. Malofa/ Tem. Lentsoe lena, “lelofa” le
tshoana le sothofatso ya lentsoe, “loafer” eo ka puo ya Sesotho eleng: “sekgoba”.
Leloko (le-lu-ku) /family member/ Motho eo eleng wa lelapa ho ya ka tsoalano kapa
kamano; motho eo eleng wa sehlopha sa lelapa ka morabe. /bon. Baleloko/.
Leloko (le-lu-ku) /generation, posterity/ Batho ho ya ka tlhatlhamano ya lelapa ho
tloha ho bonkgono le bontatemoholo ba shoeleng ho fihlela hona joale. Batho ho ya
ka letlobo la sekgalekgale ho fihla ho la kajeno. /bon. meloko/ (bap. moloko) Tem.
Bongata ba lentsoe lena, “leloko” le a fapana ho ya ka moelelo: bongata ba batho ba
lelapa ke “baleloko” ha tlhatlhamano ya lelapa e le “meloko”.
Lelomolo (le-lo-mu-law) /holiday/ Letsatsi la phomolo leo ka lona ho etsoang
sehopotso sa letsatsi leo honeng ho etsahala diketso tse itseng tse mabapi le bochaba,
sechaba kapa bodumedi bo itseng. /bon. malomolo/.
Lelomolo (le-lo-mu-law) /cultural event, festival/ Ketsahalo ya setso eo ho yona ho
hlajoang phoofolo, le ho ritela joala, le ho mema batho ho phethahatsa moetlo o
itseng wa sechaba se itseng; phethahatso ya moetlo joalo ka ho tlosa seqoma, ho
kgusa ngoana, ho roala kapa ho rola thapo, ho hlajoa hoa kgutshoane ya nku ya kwae
bakeng sa ngoetsi e ncha, jj. Phethahatso ya phahlo. /bon. malomolo/ (bap. moetlo).
Lelora (le-law-ra) /mountain sage, buddleya salviifolia/ Mofuta wa sefate se melang
matsatseng, dithabeng kapa pela dilomo, se sebedisoang joalo ka patsi. /bon. malora/.
Lelothoane (li-lawt-hwa-ni) /wild sage, buddleja albomaculata/ Semela se hlaha sa
naha seo mahlaku a sona anang le ho sebedisoa joalo ka moriana. /bon. malothoane/.
Lema (li-ma) /plough, cultivate/ Ho etsa hore mobu o be boemong ba ho kenngoa
peo kapa dijalo ka ho o phetola ka mohoma; ho etsa hore mobu o medise dijalo.

280
 281

Lema (le-ma) /spite/ Ho etsa ketso e itseng ho motho ka sepheo sa ho mo utloisa

bohloko; ho etsa ketso ho motho ka morero wa ho hlokofatsa. (mm. Lemme).
Lemaditse (le-ma-di-tse) /injured/ Bokgale ba ho lematsa.
Lemaditsoe (le-ma-di-tswe) // Boetsuwa le bokgale ba ho lematsa.
Lemala (le-ma-la) /injure/ Ho utloa bohloko ka ho ntsha kotsi; ho tsoa leqeba ka
baka la ho otloa kapa ho ntshoa kotsi ke ketsahalo e itseng.
Lemanamana (le-ma-na-ma-na) /alternanthera punges/ Mofuta wa semela se
hlahang hae, se holang ka ho manama kapa phukallang fatshe, ebile se ka sebedisoa
joalo ka moriana o fokotsang ho hlatsa. /bon. mamanamana/.
Lemao (le-ma-u) /pin/ Sesebedisoa se sebedisoang bakeng sa ho qhoaela kobo kapa
seaparo se itseng; sesebedisoa se sebedisoang bakeng sa ho kopanya seaparo;
sekopanyi sa seaparo. /bon. Mamao/ (bap. leqhoae). Mael. Lemao le ntlha pedi:
motho ya qabanyang babang kapa metsoalle ka ho bua dipuo tse fapaneng bathong
bao. Moqabanyi. Mael. Ho hlaba kgobe ka lemao: ho iketla kapa ho ja hamonate.
Lemati (le-ma-ti) /door/ Sebaka sa moaho kapa ntlo moo ho kenoang teng se
bulehang le ho koaleha. Bokeno ba monyako, moaho kapa ntlo se bulehang le ho
koaleha ha se sututsoa kapa se huloa. /bon. Mamati/ (bap. monyako).
Lematsa (le-ma-tsa) /to injure/ Ho ntsha kotsi ka ho etsa leqeba kapa ho holofatsa
setho se itseng sa mmele; ho utloisa bohloko ka ho otla kapa ho natha.
Lematsoa (le-ma-tswa) /injured/ Boetsuwa ba ho lematsa.
Lemeha (le-me-ha) /ploughable/ Ketsahalo ya ho lema: ho etsa hore mobu o be
boemong ba ho kenyoa peo kapa dijalo; ho etsa hore mobu o medise dijalo.
Lemena (le-me-na) /trap, den/ Ntlo ya tau kapa bodulo ba ditau. Sebaka seo
nyamatsana e dulang teng. /bon. Mamena/.
Lemenemene (le-me-ne-me-ne) /trickster, conman, imposter/ Motho ya jalletsang
ba bang; motho wa diketso tse qhekanyetsang; motho ya tloaelehileng ka
bomenemene. /bon. Mamenemene/.
Lemeno (le-me-naw) /folding/ Sebaka seo seaparo se fellang teng; moo seaparo kapa
kobo e mennoeng teng. /bon. Mameno/ (bap. lefito, leqola).
Lemina (le-mi-na) /mucous/ Seka metsi kapa lero le tsoang nkong ha motho a
tshoeroe ke sefuba; seka metsi a nko a bonahalang ha motho a kula, haholo ya
tshoeroeng ke sefuba. /bon. Mamina/ (bap. mina).
Lemme (lem-me) // Bokgale ba ho lema. (bap. lenngoe).
Lemoha (le-mu-ha) /observe, realise, recognize/ Ho hlokomela ketsahalo kapa
ketso e itseng; ho ba hlokolosi ka se etsahalang. Ho bontsha temoho.
Lemohile (le-mo-hi-le) /realised, recognized/ Bokgale ba ho lemoha.
Lemokgolo (le-maw-kgu-lu) /century/ Dilemo tse lekgolo; mashome a leshome a
dilemo. /bon. dilemokgolo/.
Lemosa (le-mu-sa) /make aware/ Ho etsa hore motho kapa ntho e hlokomele
ketsahalo kapa ketso e itseng; ho bontsha ka ho thibela phoso e ka etsoang.
lempara (lem-pa-ra) /stretcher/ Sesebedisoa se sebedisoang bakeng sa ho nka kapa
ho kuka mokodi. /bon. mampara/.
Lempeshe (lim-pe-she) /chameleon/ Mofuta wa sehahabi, seka mokgodutsoane, o
lenama, o fetolang mmala wa ona ho ya ka sebaka. /bon. Mampeshe/ (bap. lenoabo).
Lemuloana (le-mu-lwa-na) /rally, convention, congress/ Kopano ya batho eo
sepheo sa yona eleng ho tshohla dipolotiki; seboka seo ho buang ka tsoelopele le
ntshetsopele ya mokga wa dipolotiki. /bon. mamuloana/ (bap. mmoka, sehlopha).
Lena (le-na) /this one/ Lesupa le bontshang ntho e haufinyane ya lebitso le qalang ka
“L”. Lentsoe le supang ntho e haufi.

281
 282

Lenaila (le-na-ila) /hairy legs/ Hoa phoofolo, haholo pitsi: e maoto a boya; e tletseng
moetse kapa boya bo bolelele maotong; e maoto a makgisa. /bon. Manaila/.
Lenaka (le-na-ka) /horn/ Seka lesapo le hlahang hloohong kapa sefahlehong sa tse
ding tsa diphoofolo, se sebedisoang bakeng sa ho loana kapa ho itshireletsa; lesapo le
hlahetseng hloohong ya phoofolo. /bon. Masapo/.
Lenakana (le-na-ka-na) /antenna/ Seka lehlokoa le bonojana, le tsitsinyehang le
hlahang hloohong ya mefuta e meng ya dikokoanyana. /bon. manakana/.
Lenala (le-na-la) /nail/ Seka leshoetla le hlahang qetellong ya monoana; lesatjoana le
hlahang qetelong ya monoana bakeng sa ho o tshireletsa. /bon. Manala, dinala/ Mael.
Ho ikenya tshotso dinaleng: ho ikenya hara mathata; ho ipakela bothata kapa
mahlomola.
Lenama (le-na-ma) /slow/ E etsang dintho butle; e sebetsang, tsamayang kapa buang
ntle le potlako kapa matjato. (bap. lesisitheho, butle).
Lenane (le-na-ni) /sequence, chronology, order/ Tsela kapa sebopeho seo ntho di
hlophisoang ka tatellano ka yona. /bon. Manane/.
Lenanenetefatso (le-na-ni-ni-ti-fa-tso) /checklist/ Lethathama la ntho tlamehanh ho
etsoa pele ho qaloa ho etsa mosebetsi kapa ketso e itseng. /bon. mananenetefatso/.
Lenaneo (le-na-neo) /programme/ Ketsahalo e hlophisetsoeng ho etsahala ka nako e
kgethiloeng. /bon. Mananeo/.
Lenanethuto (le-na-ne-thu-taw) /syllabus/ Karolo ya thuto eo eleng yona e
tlamehang ho baloa le ho rutoa selemong se itseng. /bon. Mananethuto/.
Lengae (le-ng-a-e) /song track, song number/ Pina ha e kgethoa kapa e qolloa hara
tse ding tse ngata; pina ho ya ka tatellano ya tsona. Pina e binoang ke lekoloane ka
mora ho tsoa mophatong. /bon. Mangae/.
Lengae (le-ng-a-e) /circumcision ceremony song/ Pina e binoang ke lekoloane ka
mora ho tsoa mophatong. /bon. Mangae/.
Lengana (le-nga-na) /wormwood, Artemisia afra/ Mofuta wa semela se monko o
monate, o bohale, o botala bo bothokoa, se hlahang matsoapong, se sebedisoang joalo
ka moriana wa mafu a fapaneng. /bon. Mangana/.
Lengangajane (le-ng-ang-aja-ni) /try fruit/ Tholoana e omisitsoeng; tholoana e
thatafaditsoeng ka letsatsi. /bon. Mangangajane/ Tem. Batho ba bangata ba sebedisa
lentsoe lena le le ka bongateng le ha le na le bonngwe.
Lengangane (le-nga-nga-ni) /Hadeda Ibis/ Mofuta wa nonyana, seka lekgoaba, e
ntsho e ngangaetsang ha e lla, ya lelapa la mokgotlo. /bon. Mangangane/ (mm.
Lengaangane).
Lengau (le-nga-u) /leopard/ Mofuta wa phoofolo, seka katse kapa qoabi, e dulang
meferong, e mmala o mosehla le matheba a matsho, o phelang ka ho tsoma
dinyamatsana tsa naha. /bon. Mangau/ (bap. nkoe).
Lengawana (le-nga-wa-na) /cheetah/ Mofuta wa phoofolo, seka langau, o mosesane
ka mmele, o lebelo haholo, o mmala o mosehla le matheba a matsho joalo ka lengau,
o phelang naheng ka ho tsoma dinyamatsana. /bon. mangawana/
Lengele (le-nge-le) /tranquility, lull, calm / Nako eo ho thotseng haholo ka yona;
nako ya tlhokeho ya lerata le morusu. (bap. lenyele) Tlh. Batho babang ba bitsa
lentsoe lena, “lenyele” bakeng sa “lengele”.
Lengeloi (le-ng-e-loi) /angel/ Sebupuwa seo ho nahanoang hore se dula lehodimong
le Modimo; sebupuwa sa semoya, se nang le ponahalo ya kganya, se nang le mapheo
kapa ponahalo e joalo. /bon. Mangeloi/ Tlh. Lentsoe le nepahetseng ke “lengeloi”
hofeta “lenyeloi”. Tem. Ha ho tlosoa tlaku ya pele eleng “L” ya lentsoe lena,

282
 283

“lengeloi” mmoho le tlhaku tse pedi tsa ho qetela “oi”, ho sala “engel”, mme sena se
ka netefatsa hore lebitso lena ke la molata “angel”.
Lengeloi (le-ng-e-loi) /well mannered lady/ Motho, haholo wa mosadi kapa e
motshehadi, e motle, ya hlokang dikgang ebile a le diketso tse ntle tse ratoang ke
monna wa hae kapa batho le sechaba ka kakaretso. /bon. mangeloi/.
Lengenengene (le-nge-ne-nge-ne) // Seetsoa se kentsoeng majoana a masesane, se
bakang modumo ha se tsitsinyoa nakong ya mmino. Seletsa sa mmino seka kgetsi ya
maiketsetso, e tshetsoeng majoana a bakang modumo o moholo. /bon.
Mangenengene/. (bap. Morutlhoane, leshohleshoehle).
Lengesemane (le-ng-isi-ma-ni) /Englishman/ Moahi wa England ya buang
senyesemane, ya hlahetseng naheng eo. /bon. Mangesemane/ (bap. lenyesemane).
Lengetane (le-ng-eta-ni) /pottery/ Seetsoa sa letsopa se thubehang joalo ka nkgo,
mopotjoane, leritshoana le tseding. /bon. mangetane/.
Lengetse (le-nge-tse) /head ornament/ Ntho e sebedisoang ho kgabisa hlooho joalo
ka boya ba molala wa pitsi, boditsi kapa masiba a nonyana e ntle. Mokgabiso kapa
mokgabo wa hlooho kapa karolo enngwe ya mmele. /bon. mangetse/ (bap.
lenyetse).
Lengoaparela (le-ng-wa-pa-re-la) /metacarpus, metacarpal/ Leleng la masapo a
manyane a mangata, a letsoho, pele ho menoana, le thusang tshotheho le tsitsinyeho e
ntle ya letsoho. /bon. Mangoaparela/ (bap. lenoanyetso) (mm. Lengwaparela).
Lengoele (le-ngwe-le) (lengole) /knee/ Lesapo le pakeng tsa serope le mmomo le
etsang hore leoto le kobehe mme le kgone le ho laola motsamao; setho sa mmele seo
ho kgumangoang ka sona. /bon. Mangoele/ Tlh. Batho babang ba bitsa lentsoe lena
“lengole” ho ya ka dibaka tsa Basotho. (mm. Lengwele).
Lengole (e-ng-ole) /knee/ Lesapo le pakeng tsa serope le mmomo le etsang hore
leoto le kobehe mme le kgone le ho laola motsamao; setho sa mmele seo ho
kgumangoang ka sona. /bon. Mangole/ Tlh. “Lengole” le ‘lengoele” ke ntho e le
nngwe: phapang ke tsela eo e bitsoang ho ya ka dibaka.
Lengolo (le-ngo-law) /letter/ Molaetsa o ngotsoeng bakeng sa ho baloa; mongolo o
ngotsoeng ho fana ka molaetsa o itseng joalo ka taba, pale, tshomo kapa ketsahalo; se
ngotsoeng leqhepheng kapa pampiring joalo ka molaetsa. /bon. Mangolo/
Lengolo (//) /qualification/ Leqhephe le thata le pakang boemo ba motho ba thuteho
ya mocha o itseng wa thuto; bopaki bo ngotsoeng ba thuteho. /bon. Mangolo/.
Lengope (li-ng-aw-pe) /gully, donga/ Mokoti seka phulama e kgolo e bakoang ke
khoholeho ya mobu o mongata ke metsi; sebaka se chekehileng ka baka la khoholeho
ya mobu mme se tsamaya metsi a manyane hofeta a noka. /bon. Mangope/. Mael.
Ho ntsha mosi ka lengope: ho phinya kapa ho tshoinya.
Lenkoane (lin-kwa-ni) /gully/ Mokoti seka phulama e kgolo e bakoang ke
khoholeho ya mobu o mongata ke metsi; sebaka se chekehileng ka baka la khoholeho
ya mobu mme se tsamaya metsi a manyane hofeta a noka. /bon. Mankoane/.
Lenkoane (lin-kwa-ni) /gully person/ Moahi wa mankoaneng: motho ya dulang
motseng o tletseng mangope. /bon. mankoane/.
Lenkunkuroane (len-kun-ku-rwa-ne) /Turtle-Dove/ Mofuta wa nonyana ya lelapa
la leeba kapa letsibana. /bon. mankunkuroane/ (mm. lenkukurwane).
Lenngoe (len-ng-we) (lenngwe) // Bokgale le boetsuwa ba ho lema.
Leno (le-nu) /that one/ Lesupa le bontshang ntho e hojana eo lebitso la yona le
qalang ka “L”. /bon. Ano/ Mohl. Lejoe leno ke la morall.a

283
 284

Leno (le-nu) /yours: of nouns starting with “L”/ Seemedi se bontshang hore thuo
kea mmuuwa kapa moetsuwa. /bon. Tseno/ Mohl. Lelapa leno le hloekile. Leno
lona le ikgetha hara amang. Leno lona ke a le tseba.
Lenoabo (le-nwa-bu) /type of chameleon/ Mofuta wa sehahabi, seka
mokgodutsoane, o lenama haholo ka motsamao, o phelang difateng kapa dihlahleng
tse kgolo ka ho kola dikokoanyana, o fetolang mmala wa ona ho ya ka sebaka seo o
leng ho sona. /bon. Manoabo/ (bap. lempeshe).
Lenoanyetso (len-wan-ye-tso) /bone joint dislocation/ Sebaka seo lesapo leleng le
arohaneng le leleng ka lebaka la ho tsoa kotsi, ho lemala kapa ho noanyetseha. /bon.
Manoanyetso/ (bap. lengoaparela).
Lenoanyetso (len-wan-ye-tso) /arthritis/ Lefu le hlaselang sebaka seo masapo a
kopanang teng ka lebaka la ho fokola hoa lefufuro. /bon. Manoanyetso/.
Lenoanyetso (len-wan-ye-tso) /metatarsal, metatarsus/ Setho kapa bohato ba leoto
moo ho fumanoang masapo a manyane, a mangata ebile a teteane bakeng sa ho thusa
motsamao o tsitsitseng. Leleng la masapo a manyane a bohato ba leoto, a mangata,
ka mora leqaqailane. /bon. Manoanyetso/ (bap. lengoaparela).
Lenong (le-no-ng) /vulture/ Nonyana e kgolo, e hlooho e lekuroana hangata, e
phelang ka ho ja setopo sa phoofolo kapa ntho tse shoeleng le tse bodileng, e dulang
naheng, dilomong. /bon. Manong/ Mael. Ngoana moshanyana ke kabeloa manong:
motho e motona o lokeloa ke ho fuwa mathata ohle le ha ho sa kgonahale.
Lenonyane (le-non-ya-ne) /vulture/ Mofuta wa nonyana, seka lenong, o hlooho e
lekuroana mmoho le molala o hlokang masiba, e mapheo a maholo, e dulang
dilomong tsa dithaba, e phelang ka ho ja ntho tse shoeleng. /bon. Manonyane/ (bap.
ntsu, ntsukobokoo).
Lenqosa (lin-qu-sa) /messenger, representative/ Motho ya emelang emong bakeng
sa ho mmuella; motho ya sebetsang joalo ka morumuwa ho etsa mosebetsi bakeng sa;
motho ya emelang emong lekgotleng la dinyewe. /bon. Manqosa/ (bap. moemedi).
Lento (len-tu) /foot/ /bon. manto/ (sheb. Leoto bakeng sa tshebediso).
Lentsoe (lin-tswe) /word/ Modumo o ngotsoeng wa eng kapa eng e bontshang puo
efe kapa efe; modumo wa puo ya molomo o ngotsoeng ebile o ka hlalosoa; modumo
o etsang puo kapa polelo mme o ngoloa bakeng sa ho baloa le ho ruta ba batlang ho
tseba ho ngola le ho bala. /bon. Mantsoe/ Mael. Lentsoe la morena le haeloa lesaka:
seo morena kapa motho e moholo a se buang se tlameha ho ananeloa le ho hlonchoa.
Lentsoe (lin-tswe) /voice/ Modumo o etsoang ke molomo ho ntsha puo e nang le
moelelo; modumo o etsoang ke leleme, qoqotho le molomo ho etsa pina; modumo wa
leleme le molomo ha ho binoa. /bon. mantsoe/.
Lentsoe (//) /word of God, sermon/ Thero ya phutheho ya kereke ha ho baloa bibele
ke moruti kapa motho ya balang ka taba tse monate tsa bibele e halalelang; phano ya
ditaba tsa Modimo ho ya ditemana le dikgaolo tsa bibele. /bon. 0/.
Lentsoeta (lents-we-ta)/common platanna, xenopus laevis/ Mofuta wa senqanqana
se sebopeho sekang sa lehe, se thellang haholo; se nang le ponahalo e bosootho bo
maroboko; se mangoaparela a matsho; se fumanoang haholo metsing a dinoka,
dikooetsa le matamo ebile se dula dibakeng tseo hofeta naheng. /bon. Mantsoeta/

284
 285

LENTSOETA

Lenya (len-ya) /impurity, abomination/ Se sa hlokahaleng mmeleng wa motho;

ketso e ditshila ha e etsoa ke motho kapa e etsahala ho motho. /bon. Manya/ (bap.
manyala).
Lenyai (len-yai) // Mokopu o monyane o so tiing kapa o so butsoeng. /bon. Manyai/.
Lenyala (len-ya-la) /abomination/ Se ditshila pela mahlo a Modimo; se sa lokang ha
se etsoa ke motho; se kgesehang ha se etsoa ke motho; sebe se etsoang ke motho se
mo ronang. (bap. manyala). Tem. Lentsoe lena, “lenyala” le sebedisoa le le ka
bongateng hangata joalo ka “manyala”. “Lenya” ke lentsoe la kgale la Sesotho le
sebedisoang haholo Bibeleng.
Lenyalo (len-ya-law) /marriage/ Kopanyo ya monna le mosadi e phethahatsoang ka
ho etsa lelomolo; ho dula mmoho, semmuso, hoa motho e motshehadi le e motona
bakeng sa ho phedisana bophelo bohle. Mokete o joalo. Tem. Ka Sesotho, pokano
kapa thobalano ntle le lenyalo ha e dumelloe. /bon. Manyalo/ (bap. nyalo).
Lenyatso (len-ya-tso) /contempt, underestimation/ Ketso ya ho nyatsa: ho bontsha
tello kgahlanong le; ho nkela motho fatshe ka baka la boemo ba hae; tlhokahalo ya
tlhompho kgahlanong le. /bon. 0/.
Lenyatso (len-ya-tso) /undermining/ Boemo ba ho nyatsa kapa ba ho bontsha tello;
ketso ya ho nyatsa; mokgoa wa ho nkela babang fatshe ka baka la boemo ba bona;
tloaelo ya monyatsi le ho halala motho emong; ho nyatsa ka baka la bonyane kapa
boemo ba mmele kapa sebopeho. /bon. 0/.
Lenyeka-thipa (len-ye-kat-hi-pa) /risk taker/ Motho ya sa tshabeng ho etsa ketso e
kotsi; motho ya lebanang le kotsi sefahla mahlo. /bon. Manyeka-thipa/
Lenyekethe (len-ye-ket-he) /salt/ Senoko se sesoeu, seka phofo, se sebedisoang ho
tsheloa dijong hore di be le tatso e letsoai. /bon. Manyekethe/ (bap. letsoai).
Lenyela (len-ye-la) /excrement, shit/ Sejo se tsoang ka sebono se sa sebedisoang ke
mala kapa mmele; manyala a hlatsitsoeng ke sebono, a sa hlokoeng ke mmele; lesepa
ha le nyeloa. /bon. Manyela/ Tlh. lentsoe lena, “lenyela” le sebedisoa le le ka
bongateng hangata joalo ka “manyela”. (bap. masepa, makaka).
Lenyele (len-ye-le) /tranquility, lull, calm/ Nako ya kgutso e kgolo; tlhokahalo ya
lerata le morusu; bosio bo boholo ba modumo. /bon. 0/ Tlh. Lentsoe le nepahetseng
haholo ke “lengele” hofeta “lenyele”. (bap. lengele, mohoasa).
Lenyeloi (len-yo-loi) (lengeloi) /angel/ Sebupuwa seo ho nahanoang hore se dula
lehodimong le Modimo; sebupuwa sa semoya, se nang le ponahalo ya kganya, se
nang le mapheo kapa ponahalo e joalo. /bon. Manyeloi/ Tem. Lentsoe le nepahetseng
ke “lengeloi” hofeta “lenyeloi”. (sheb. Lengeloi bakeng sa tshebediso le semelo).
Lenyeloi (len-yo-loi) (lengeloi) /well mannered lady/ Motho, haholo wa mosadi, e
motle, wa diketso tse ntle tse ratoang ke monna wa hae kapa batho ka kakaretso.
Lenyenyefatsi (len-yen-yen-fa-tsi) // Lentsoe le nyenyefatsang lebitso, lereho kapa
lentsoe le tloaelehileng, ka ho le etsa hore le hlalose bonyane. Lentsoe le ka
sebedisoang joalo ka sehlongoanthao. Mohl. mosadi=mosajana, motho=mothoana,
lebese=lebejana, leihlo=leihloana, pere=petsana, bohobe=bohojana, jj.

285
 286

Lenyesemane (len-ye-se-ma-ne) /Englishman/ Moahi wa England ya buang

senyesemane, ya hlahetseng naheng eo. /bon. Manyesemane/ Tlh. Lentsoe le
nepahetseng ke “lenyesemane” hofeta “lengesemane”. (sheb. Lekgowa bakeng sa
tshebediso).
Lenyetse (len-ye-tse) /mane/ Boya ba sekotlo sa koatola: moriri o tholahalang ka
mora molala wa pere kapa tau e tona. Tlh. Batho ba bangata ha ba kgone ho etsa
phapang pakeng tsa “lenyetse” le “lengetse.” Mantsoe ana a bolela ntho tse fapaneng.
Lenyetse (len-ye-tse) /braiding, braid/ Moloho o molele wa boditsi o kenyeletsoang
moriring; ditjobo tsa moriri kapa tseo kgabisang. (bap. lengetse, boditsi, moetse).
Lenyoere (len-yu-we-re) /new person at a place/ Mofihli sebakeng: motho e mocha
sebakeng; ya sa tsoa fihla sekolong kapa mokgatlong kgetlo la pele; ya qetang ho
fihla motseng. /bon. Manyoere/ (bap. Mofihli). Tem. Lentsoe lena le utloahala joalo
ka sothofatso ya lentsoe la senyesemane, “new-comer”.
Lenyofonyofo (len-yaw-fawn-yaw-faw) /glutton, gourmand/ Motho ya jang hofeta
tekanyo; motho ya jang haholo. /bon. dinyofonyofo/. (bap. senyofu) Tem. Lentsoe
lena “lenyofonyofo” le tsoa ho leetsi, “nyofa” le bolelang ho ja haholo, leha batho ba
bang ba le sebedisa bakeng sa bobodu ba diketso tsa motho. (bap. lenyolonyolo).
Lenyoka (lin-yaw-ka) /below waist, below hips/ Bokatlase ba letheka kapa qholo bo
etsang hore seaparo se wele fatshe ka baka la sebopeho sa tulo ya masapo kapa
mmele wa motho. /bon. Manyoka/ Mohl. Borikgoe ba hae bo tsoa ka lenyoka.
Lenyokonyane (len-yu-kun-ya-ne) /troublesome, turbulent/ Hoa motho: ya
hlokang kgotso; ya bakang moferefere le tsitsipano ya meno; ya ratang ho qabanya
kapa ho qabana le batho. Hoa phoofolo: e hlorisang batho ka baka la diketso tsa yona.
Lenyoloi (len-yo-lo-i) /angel/ (sheb. Lengeloi bakeng sa tshebediso).
Lenyolonyolo (len-yaw-lon-yaw-law) /cabalist/ Motho ya hlokang nnete ka ho
iketsa eka o wa tseba empa ho sejoalo; motho ya fetolang nnete ka tsela ya hae kapa e
utloisisoang ke yena fela. /bon. Manyolonyolo/ (bap. moikaketsi) Mohl. Bafarisi ke
manyolonyolo a hlalosang moalo ka tsela e kgotsofatsang bona.
Lenyonyo (len-yawn-yaw) /tapeworm/ Mofuta wa seboko se phelang mmeleng wa
motho kapa phoofolo e jeleng dijo tse sa hloekang; mofuta wa seboko o bakoang ke
phepo e ditshila kapa dijo tse sa butsoang hantle tse nang le mahe a sebokoana sena,
ebile se ka baka bokudi. /bon. Manyonyo/ (bap. seboko).
Lenyora (len-yaw-ra) /thirst/ Boemo ba ho lakatsa metsi haholo; boemo ba ho
labalabela se nyorollang kapa se nowang. Patlo ya seno. /bon. 0/ (bap. komello).
Leo (le-o) /that one: of words starting with “L”/ Lesupa le bontshang ntho e
hojana eo lebitso la yona le qalang ka “L”. Mohl. Lejoe leo le letle ebile le thata.
Leobu (le-o-bu) /slow person/ Motho ya lenama haholo; motho ya etsang ketso efe
kapa efe ka ho bontsha botsoa bo boholo. /bon. maobu/ (bap. lenama, obuobu).
Leoka (le-u-ka) /acacia/ Mofuta wa sefate se nang le makala a motsu a hlabang
haholo. /bon. Maoka/ (mm. maokeng).
Leoma (le-u-ma) /head wound/ Leqeba la hlooho le bakoang ke ho batoa ka
molamu, ntho e thata kapa lejoe. /bon. Maoma/ (bap. Letlere, maome).
Leoto (le-u-tu) /foot/ Setho sa mmele ho qala tlasa leqaqailane se thusang bakeng sa
tsepamo; setho sa mmele ha se hlalosoa ka botlalo ho kenyeletsoa serope, lengole,
tlhafu, mmomo, serethe, bohato le qaqailane. /bon. Maoto/ Tlh. Lentsoe le
nepahetseng ke “leoto” hofeta “lento” leha hona le batho ba sebedisang “lento” ho ya
ka sebaka seo ba phelang ho sona. Mael. E kgopjoa e le maoto mane: mang le mang
a ka etsa phoso ho sa natsoe boemo ba hae ba borui, bofutsana, boholo, bonyane kapa

286
 287

bohlale ba hae. Mael. Ho qela ho leoto: ho tsamaya kapa ho tloha sebakeng. Mael.
Leoto ke moloi: motho o tsamaya a fihle le moo a sa tshoanelang ho fihla teng.
Leotoana (le-u-twa-na) (leotwana) /chicken feet/ Setho sa mmele se thusang ho ema
hoa nonyana kapa kgoho; tlhaloso ya setho seo ha e le sejo. /bon. maotoana/ (bap.
tlhakoana, tlhako).
Leotsa (le-u-tsa) /sharpen/ Ho etsa hore ntho, haholo thipa kapa lerumo, le kgone ho
seha ha bobebe ka ho etsa hore le be bohale.
Lepa (le-pa) /forecast, foretell/ Ho bolela kapa ho hlalosa ketsahalo kapa ketso e tlo
etsahala pele e etsahala. (bap. bolepi).
Lepae (le-pa-e) // Seaparo se sebedisoang bakeng sa ho phuthela kapa ho pepa le ho
jara ngoana. /bon. Mapae/ (bap. leleiri).
Lepaku (le-pa-ku) /hunting dog/ Mofuta wa ntja e sebedisoang bakeng sa ho tsoma;
setsomi sa ntja. /bon. Mapaku/.
Lepalapala (le-pa-la-pa-la) /heath, open place/ Sebaka sa naha se otlolohileng se
hlokang motheo le moepa. /bon. Mapalapala/ (bap. thota, thoteng).
Lepamo (le-pa-mu) // ?? /bon. mapamo/.
Lepane (le-pa-ni) /pan/ Pitsa e sebedisoang bakeng sa ho hadika kapa ho butsoisa
dijo ntle le ho sebedisa metsi. /bon. Mapane/.
Lepantiti (le-pan-ti-ti) /prisoner/ Motho ya koalletsoeng ntloanatshona; motho ya
molato ya ahloletsoeng ho dula chankaneng nako e itseng. Tem. Lentsoe lena ke
sothofatso ya lentsoe la molata “bandit” le bolelang ho hong ho ya ka puo ya naha ya
lona le sebaka sa teng sa Mexico le Amerika. /bon. Mapantiti/ (bap. motshoaruwa).
Lepantsula (le-pan-tsu-la) /fast urban dancer/ Motho wa motse setoropo ya
fochoselang ka matjato, eo ho nahanoang hore diketso tsa hae di tshoana le tsa koata
kapa tsotsi. Motho wa mekgoa, mmino le diketso tse hlaha. /bon. Mapantsula/.
Leparaka (le-pa-ra-ka) /stretcher/ Se sebedisoang bakeng sa ho nka kapa ho jara
mokudi; se sebedisoang ho nka mobabi. /bon. Maparaka/. (bap. Lempara).
Lepato (le-pa-taw) /burial/ Ketso ya ho beha mofu kapa ntho e shoeleng lebitleng ka
lekese. Ketso ya ho epela mofu mabitleng. /bon. Mapato/ (bap. pato, phupu).
Lepatso (le-pa-tsu) /a crack, cleavage/ Sebaka se bulehileng sa lejoe, moaho kapa
thaba; puleho e peperaneng. /bon. Mapatso/. (mm. Lepetso).
Lepau (le-pau) /Long-tailed Widowbird/ Mofuta wa nonyana e setono se
selelelehadi, e fumanoang haholo dibakeng tse bulehilng tsa joang ba dithota; e
behelang meferong kapa joang bo bolelele; e phelang haholo ka peo ya dimela le
mefuta ya dikokonyana. /bon. mapau/. (bap. Lehele, molepe, tjobolo).
Lepeletsa (le-pe-le-tsa) /to dangle/ Ho leketlisa ntho kapa motho; Ho etsa hore ntho
e tsitsinyehe kapa e tsamaye moyeng ka ho tshoara bokahodimo ka tsela e itseng.
Lepeletsa (le-pe-le-tsa) /to speed on a flat surface/ Ho etsa hore ntho e tsamayang e
tsamaye ka ho lokoloha sebakeng se hlokang moepa kapa motheo.
Lepeletse (le-pe-le-tse) /flat/ Hoa tsela kapa sebaka: se hlokang motheo le moepa.
Lepella (le-pel-la) /speed on a flat surface/ Ho tsamaya, matha, letsima kapa ho
potlaka moo ho hlokang motheo kapa moepa teng. (bap. theteha).
Lepellisa (le-pel-li-sa) /cause to sepeed/ Ketsiso ya ho lepella.
Lepera (li-pe-ra) /leprosy/ Mofuta wa boloetse bo bakang hore ditho tsa mmele di
hloke kutlo, le ho eboha kapa ho qhetsoha ebile le baka phetoho ya mmala wa letlalo
mmoho le tshobotsi ya sefahleho. /bon. mapera/.
Lepesho (le-pe-shu) /traditional men’s underwear/ Mofuta wa seaparo se tenoang
ke batho ba batona ho koahela mmele tlasa letheka feela. /bon. Mapesho/.

287
 288

Lepeshoana (ke-pe-shwa-na) /small men’s underwear/ Lepesho le lenyane: mofuta

wa tsheya e nyane e aparoang ke bashanyana. /bon. Mapeshoana/ (mm. Lepeshwana)
Lepetjo (li-pit-jaw) /motto, style/ Mokgoa wa ho etsa dintho kapa diketso o
fapaneng le mekgoa e meng; tloaelo ya batho kapa sehlopha e sa tshoaneng le ya
dihlopha tse ding. Tumelo e ikgethileng ya batho ba itseng. /bon. Mapetjo/.
Lepetjo (li-pit-jaw) /password/ Lentsoe kapa palo e sebedisoang bakeng sa ho bula
khomputha kapa sesebedisoa se itseng. /bon. mapetjo/.
Lepetso (li-pe-tsu) /cleavage/ Sebaka se bulehileng sa lejoe, moaho kapa thaba;
puleho e peperaneng. /bon. Mapetso/ (bap. lepatso).
Lepetu (le-pe-tu) /collar bone/ Lesapo la lehetla le tlasa molala. /bon. mapetu/.
Lephaka (lip-ha-ka) /bottle/ Botlolo ha e hlalosoa ka Sesotho: Enngwe ya dietsoa tse
thubehang, se sebedisoang bakeng sa ho tshela metsi kapa dijo. /bon. Maphaka/
Lephaka (lip-ha-ka) /an empty bottle/ Setshelo se thubehang, se sa tsoarang letho.
Lephako (lep-ha-kaw) /hunger/ Boemo ba tlala ha bo utloa ke mmele, haholo mpa
ka tlhaloso ya boko kapa kelello; tlhokeho ya dijo ka mpeng ha e hlalosoa ke kutlo ya
mmele. /bon. 0/.
Lephako (//) /empty, flat stomach/ Ponahalo ya mpa ha e momorane ka baka la ho
se je ka mora nako e telele. /bon. Maphako/ Mael. Ho uba lephako: ho tshoaroa ke
tlala e kgolo kapa ho ba le takatso ya dijo. Mael. Ho robala ka lephako: ho robala
ntle le ho ja kapa ho fumana dijo
Lephao (lep-ha-u) /hollowness/ Mokoti o moholo o hlahileng lefikeng; sekoti se
seholo se bonahalang selomong, seo diphoofotsana tsa naha di ka dulang teng; sekoti
seka lehaha, se lefikeng se hlahellang ka nqa enngwe ya lefika. /bon. Maphao/ (bap.
lepatso, lehaha).
Lepheo (lep-he-o) /wing/ Letsoho la nonyana, le nang le masiba, le sebedisoang
bakeng sa ho fofa; setho sa nonyana se ditshiba se thusang bakeng sa ho fofa kapa ho
lepella moyeng. /bon. Mapheo/.
Lephele (lep-he-le) /cockroach/ Mofuta wa kokoanyana ya matlung, e ratang sebaka
se ditshila se nang le dijo, e nang la mapheo a makgunoana. /bon. Maphele/.
Lephemphe (lep-hemp-he) // Bohlasoa bo etsoang ke dijo tse salletseng molomong;
masalla a tse jewang a molomong kapa mahlakoreng a molomo. /bon. Maphemphe/
Lephethi (lep-hi-ti) /perfect verb/ Leetsi le bontshang hore ketso e phethahetse kapa
e se e etsahetse. Mohl. Kgutlile, sebeditse, qetile, nahanne, utloile, buile. Tlh.
maphethi ke maetsi ao boholo ba ona a qetellang ka tlhaku “E”. Hape, a na le ho
hlalosa bokgale nako tse ding.
Lephewana (lep-hi-wa-na) /fin/ Setho se sebedisoang ke tlhapi kapa tse ding tsa
diphoofotsoana tsa metsing bakeng sa ho sesa. /bon. maphewana/ (bap. lekgakgapha)
Lephoka (lep-hu-ka) /smell, scent, fragnance/ Monko ho ya ka kutlo ya nko le
toloko ya boko; monko ho sa natsehe sebopeho sa ona, monate kapa mobe, ha o
hlalosoa ke nko. /bon. maphoka/ (bap. ponyonyo).
Lephola (lep-hu-la) /interval, interim, interlude/ Nako ya kgefutso ka mora
ketsahalo e itseng; nako ya phomolo kapa ho ja ka mora kopano ya seboka, mosebetsi
kapa ketsahalo e itseng. /bon. Maphola/.
Lephola (lep-hu-la) /early grazing/ Hoa diphoofolo: nako ya hoseng haholo eo ho
ntshoang dikgomo ho ya fula. /bon. 0/.
Lephoqo (lep-haw-qaw) /sugar cane/ Lekala la semela le nang le tsoekere; lekala la
semela le jehang ka baka la monate wa lona. /bon. Maphoqo/
Lephotha (lep-hut-ha) /blunder/ Ketso e fotsahetseng e bakang hore ho be le
botlaila kapa se sa lokang. /bon. Maphotha/ Tlh. Lentsoe lena le sebedisoa haholo ke

288
 289

morabe wa bakone (nguni) ha morabe wa Basotho (Batswana, Basotho le Bapedi) ba

sebedisa lentsoe “phoso” le ha babang ba na le ho le sebedisa.
Lephotho (lep-hu-tu) /milk pap, porous pap/ Bohobe bo dithollo kapa bo loketseng
ho kopanyoa le lebese bakeng sa ho ja; bohobe bo makumane a thata ba ho futsoeloa
le lebese; papa e makumane, e tiileng ya lebese. /bon. Maphotho/
Lephura (lep-hu-ra) /grinder/ Motho kapa ntho e thubang, poone kapa ntho e thata
ka meno kapa ka ntho e itseng. /bon. maphura/.
Lephura-kgoahla (//) /bachelor/ Mohlankana ya so nyaleng; motho e motona ya
boemong ba bohlankana ya so nyaleng. /bon. Maphura-kgoahla/ (bap. lefetoa).
Lephutse (lep-hu-tsi) /soft shelled pumkin/ Mofuta wa mokopu o hlokang
kgaketlana kapa o letlalo le bonojana. /bon. Maphutse/ (bap. solotsi, sabasaba).
Lepolesa (le-po-le-sa) /police/ Motho eo mosebetsi wa hae eleng ho netefatsa hore
toka le molao dia lateloa; motho eo mosebetsi wa hae eleng ho thiba le ho tshoara
batho ba tlolang molao. /bon. Mapolesa/ (bap. letseka) (mm. Leponesa).
Lepoqo (le-paw-qaw) /Moshoeshoe’s other name/ Lebitso leleng la Morena
Moshoehsoe wa pele. /bon. Bolepoqo/.
Lepoqo (le-pu-qu) /dust/ Mobu o bakang ditshila kapa lerole; mobu o thunthetsang
kapa o tshilafatsang ya bapallang kapa ya fetang ho ona. /bon. mapoqo/.
Lepota (li-paw-ta) /all rounder/ Motho ya potang dibakeng tse ngata: ya etelang
dibaka tse fapaneng ka ho potoloha mona le mane. Motho ya tsebang ho etsa ntho tse
ngata a le mong. /bon. mapota, bomapota/ (mm. mapoteng).
Lepotlapotla (le-po-tla-po-tla) /haste/ Ketso ya ka pele pele; ho tata haholo.
Lepotoketsi (le-po-to-ke-tsi) /portuguese/ Moahi wa Portugal, ya buang puo ya
sepotoketsi, ya tsoaletsoeng naheng ya Portugal,Yuropa. /bon. mapotoketsi/.
Lepsheha (lip-she-ha) /diarrhoea/ Lesepa le metsi kapa le itsoelang ka borata ntle le
taolo ya monga lona. /bon. Mapsheha/ (bap. lechoeya, sebotho, lesepa).
Lepu (le-pu) /pumkin leaves/ Dihaba tsa moroho wa mokopu; lehlaku la moroho wa
mokopu o sebedisoang joalo ka moroho. /bon. mapu/.
Leqa (le-qa) /chunk of meat/ Nama e tenya; nama e kgolo ha e sehoa. Karolo e
kgolo e sehiloeng ya phoofolo e bolailoeng bakeng sa sejo. /bap. maqa/
Leqaba (le-qa-ba) /uncivilised person/ Motho ya sa rutehang kapa ya phelang
sekgale; motho wa diketso tse hlokang thuteho le tokoloho ya kelello; motho wa
moetlo o sa tloaelehang, o kabang kotsi. /bon. Maqaba/ (bap. lejakane, koata). Tlh.
Lentsoe le utloahalang le nepahetse haholo ke “leqaba” hofeta “lekaba”.
Leqai (le-qa-i) /uncircumcised male/ Motho e motona ya sa bollang; motho e
motona ya sa yang mophatong bakeng sa lebollo kapa polotso. /bon. Maqai/
Leqakabetsi (le-qa-ka-be-tsi) /predicament/ Bothata bo etsahalang ho motho bo
hlokang tharollo e kgolo; boemo bo thatafallang motho. Bothata boo motho a
kopanang le bona; boima boo ho leng thata ho bo rarolla. /bon. Maqakabetsi/.
Leqala (le-qa-la) /hard reed/ Lehlaka le thata haholo leo hangata le sebedisoang ke
mathuela kapa ngaka tsa setho. Lekala seka thupa ya semela, le sebedisoang bakeng
sa ho etsa dietsoa tsa ntlo. /bon. meqala/ (bap. moqala).
Leqaqailane (le-qa-qa-ila-ne) (leqaqailana) /ankle/ Lesapo le kopanyang lesapo la
mmomo le bohato ba leoto. /bon. Maqaqailane/ (bap. lenoanyetso) Tem. Dibakeng
tse ding tsa Afrika Borwa, Basotho ba sebedisa “leqaqailana” bakeng sa
“leqaqailane”.
Leqapha (leq-hap-ha) /male’s traditional short/ Seaparo, seka borikgoe bo
bokgutshoanyane, ba mmala o mokgubedu kapa mosoeu, sa mohlankana, modise

289
 290

kapa motho ya sa tsoa bolla. /bon. Maqapha/ (bap. tshea, lepesho, lepeshoana,
thitana).
Leqaqa (le-qa-qa) /white poor person/ Motho wa lekgowa ya hlophehileng; motho
ya hlophehileng wa thuto e hodimo kapa ya tsebang haholo. /bon. Maqaqa/.
Leqaqane (le-qa-qa-ne) /civet/ Mofuta wa phoofolo ya leloko kapa lelapa la qoabi, e
phelang naheng ka ho ja nama ya diphoofolo tse nyane ho yona. /bon. maqaqane/.

LEQAQANE

Leqase (le-qa-se) /straw mat/ Moalo o entsoeng ka lodi kapa semela se itseng, o
aloang fatshe bakeng sa ho dula kapa ho paqama. /bon. Maqase/ (bap. moseme).
Leqatha (le-qat-ha) /newly weds house/ Ntlo ya banyalani ba bacha; ntlo e sa tsoa
ahoa ya batho ba qetang ho nyalana. /bon. Maqatha/. (bap. Leqhofa).
Leqeba (le-qe-ba) /wound, sore/ Sebaka sa mmele moo ho nang le lepatso, borurusi,
madi, letoma kapa boladu ba temalo; se bonahatsang temalo. Setho sa mmele se
bontshang ho lemala kapa bokudi. /bon. Maqeba/.
Leqebekoane (le-qe-be-kwa-ne) /dumbling/ Bohobe ba phofo ya koro bo pheiloeng
ka mosi wa metsi a belang mme wa kokomoha ho bontsha putso. /bon.
maqebekoane/.
Leqele (le-qe-le) /lefty, left-handed or footed Motho ya sebedisang letsoho kapa
leoto le letshehadi haholo hofeta le letona. /bon. Maqele/.
Leqeme (le-qe-me) /shortage, scarce, deficiency, deficit, scarcity/ Bosio ba ntho e
batlahalang; tlhokahalo ya ntho tsa bohlokoa bophelong. /bon. Maqeme/ Mohl.
Leqeme la mosebetsi le tletse.
Leqephe (liq-hep-he) /a page/ Karolo ya buka e latellang enngwe kapa e
hlahlangoang ke enngwe; palo ya buka ho ya ka palo ya karolo. /bon. Maqephe/.
Leqhama (le-qha-ma) /correlation, link, connection/ Kamano pakeng tsa mekga,
sehlopha kapa dinaha. Tsamaisano ka tshebedisano e itseng; kutloano pakeng tsa
batho kapa dihlopha. /bon. maqhama/.
Leqheka (leq-he-ka) /trick, plan/ Ketso e kgethoang bakeng sa ho fetola morero wa
pele o hlolehileng; ho nka leano leleng ha la ho qala le hloleha; ho batla ho etsa ketso
enngwe e fapaneng le ya pele ha ho le thata. /bon. Maqheka/.
Leqhekoana (leq-he-kwa-na) /very old woman/ Mosadimoholo kapa nkgono ya
hodileng haholo dilemong. /bon. Maqhekoana/ (bap. setsohotsana).
Leqheku (leq-he-ku) /very old man/ Monnamoholo kapa ntatemoholo ya hodileng
haholo dilemong. /bon. Maqheku/ (bap. setsohatsana).
Leqhetso (leq-he-tsu) /particle/ Lekumane la ntho e qhetsohileng ho enngwe e
kgolo; ntho e nyane e thubehileng ho e kgolo. /bon. maqhetso/
Leqhetsoana (leq-hets-wa-na) /piece, particle/ Lekumane le lenyane haholo la ntho
e qhetsohileng ho enngwe. /bon. maqhetsoana/.
Leqhoa (leq-hwa) /ice/ Metsi a thatafetseng ka baka la mohatsela o moholo; metsi a
tiileng ka baka la serame. /bon. maqhoa/ (bap. Lehloa, serame, qhoqhoane).
Leqhoae (leq-hwa-e) (leqhwae) /blanket pin/ Sesebedisoa se sebedisoang ho
qhoaela kobo kapa seaparo. /bon. maqhoae/ (bap. Lemao, sepelete).
Leqhoele (leq-hwe-le) /waist string/ Thapo kapa kgoele eo ho tlangoang letheka ka
yona bakeng sa tumelo e itseng. /bon. maqhoele/.
Leqhoetha (leq-hwet-ha) // /bon. maqhoetha/ (sheb. leqoetha bakeng sa tshebediso).

290
 291

Leqhofa (le-qho-fa) /dead person’s hut/ Ntlo eo motho a sa tsoa shoella ka hara
yona; ntlo ya mofu. /bon. maqhofa/ (Bap. leqatha). Tem. Ka mora lepato, ntlo ya
mofu ha e sa bitsoa leqhofa.
Leqhoko (leq-hu-ku) /provokative/ E, kapa ya qalang le ho utloisa motho kapa ntho
bohloko moyeng; ya etsang diketso tse halefisang motho emong. Ya diketso tse
phephetsang maikutlo a motho emong. (bap. lenyokonyane).
Leqhome (leq-hu-me) /popcorn/ Poone e qhommeng ka baka la mocheso mme ya
hlahisa bosoeu ba bokahare ba yona; poone e hlahisitseng bokahare bo bosoeu ka
baka la ho hadikoa. /bon. Maqhome/ (bap. Leqoashapa).
Leqhotsa (leq-ho-tsa) /Xhosa/ Moahi wa Afrika Borwa ya buang puo ya seqhotsa, ya
lelapa la sekone, eo hangata semelo sa hae eleng Profinsi ya Kapa Bochabela le
bakeng tse ding tsa Afrika Borwa. /bon. Maqhotsa/.
Leqhubu (leq-hu-bu) /wave, surf, tide/ Boemo ba metsi a etsang maqhutsu, a
tsamayang a ya hodimo le tlase. Se sebedisoang ke sealemoya kapa thelefishine ho
amohela molaetsa wa puo kapa setshoantsho. /bon. Maqhubu/.
Leqhutsu (leq-hu-tsu) /uneveness/ E hlokang boreledi, e mahoashe kapa e sa
lekaneng ka sebopeho; e sa otlolohang; e nang le ho hlahella hoa ho kokomoha hoa
ntho e itseng. /bon. Maqhutsu/.
Leqiphe (leq-hip-he) /mopani worm/ Seboko se setenya haholo sa sefate sa morara
kapa mofuta o itseng wa semela, seo se sebedisoang joalo ka sejo dibakeng tse ding
tsa Afrika Borwa. /bon. Maqiphe/ (mm. Masonja).
Leqoashapa (le-qwa-sha-pa) /fried corn/ Poone e hadikiloeng mollong wa fatshe
mobung ntle le ho sebedisa pitsa kapa lepane. /bon. Maqoashapa/ (bap. sebera).
Leqobete (le-qo-be-te) (leqwebete) // ??
Leqoetha (li-qwet-ha) /lawyer/ Motho ya emelang emong lekgotleng la dinyewe;
mmuelli kgotla; moemedi wa moqosi kapa moqosuwa kgotla. /bon. maqoetha/.
Leqoetha (li-qwet-ha) /ambassador/ Motho ya emelang naha ya habo machabeng
kapa naheng enngwe. /bon. Maqoetha/ (bap. Lenqosa, leqosa) Tem. Ka puo ya
sekone, lentsoe lena “leqoetha” moelelo wa lona o bolela seseng.
Leqola (le-qaw-la) /edge/ Bophetho ba seaparo, haholo kobo. Qetello ya lemeno la
kobo kapa seaparo se seholo. /bon. Maqola/ Mael. Lefu le leqoleng la kobo: motho a
ka shoa neng kapa neng ho sa nahanoa.
Leqope (le-qu-pe) // (sheb. Lekope bakeng sa tshebediso).
Leqosa (lin-qu-sa) /messenger, representative/ Motho ya emelang emong bakeng sa
ho mmuella kgotla; motho ya sebetsang joalo ka morumuwa ho etsa mosebetsi
bakeng sa motho emong; motho ya emelang emong lekgotleng la dinyewe joalo ka
mmuwelli. /bon. Maqosa/ (bap. moemedi). Tlh. Lentsoe “leqosa” le “lenqosa” a na
le moelelo o tshoanang, phapang ke dibaka tseo Basotho ba dulang ho tsona.
Leqotha (le-qut-ha) /scale/ Boemo bo mahoashe ba letlalo ka mora manala; keboho
ya letlalo la menoana moo manala a qalang teng. Mahoashe a letlalo la diphoofolo
tseding. /bon. Maqotha/.
Leqothantja (le-qut-hant-ja) /nail biting/ Keboho ya letlalo la menoana moo ho
qalang manala teng. Tloaelo ya ho ja manala. /bon. Maqotha-ntja/ (mm. leqotha-
ntja).
Lequloana (le-qu-lwa-na) /informal gathering/ Kopano ya batho eo sepheo sa yona
se hlokang taba tse monate. Kopano kapa seboka sa batho ba nang le morero o seng
motle. /bon. Maquloana/ (bap. lemuloana, pitso).

291
 292

Lera (le-ra) /cataract, opaque, opacity/ Lefu la mahlo le bakang thibelo ya kganya
kapa pono e tloaelehileng; bofofu bo bakoang ke ho hloleha hoa leihlo ho
bontshahatsa kganya ka lebaka la karolo e sa lokang e aparelang leihlo. /bon. mara/.
Leraba (le-ra-ba) /trap, snare/ Se sebedisoang ho cheha kapa ho tshoasa; sefi kapa
boemo bo dielang motho kapa phoofolo. /bon. Maraba/ (bap. sefi, kupu, ketle).
Mael. Tlhapi folofela leraba hobane metsi a pshele o a bona: tlohela ho tletleba
hobane baheno ba hlahetsoe ke kotsi kapa ba shoele o ba bona.
Lerabele (le-ra-be-le) /rebel/ Motho ya fetohelang mokga, sehlopha kapa naha ya
habo, a tshehetse ba direng. /bon. Marabele/ Tem. Lentsoe lena “lerabele” ke
sothofatso ya lentsoe la molata “rebel”. (bap. lehana).
Lerako (le-ra-ko) /wall, hedge/ Kaho e arolong sebaka sa ntlo kapa moaho; kaho eo
bokahare ba yona eleng ntlo kapa moaho oo ho dulang batho. Moaho o qalang fatshe
ho motheo kaho ebile o hloka marulelo kapa phethahalo ya se bitsoang ntlo. /bon.
Marako/ (bap. lebota).
Leralla (le-ral-la) /hill, ridge/ Thaba e nyane e hlokang matsoapo le dilomo tse
kgolo; tutudu e tshoanang le thaba. /bon. Marallana/ (bap. letsoapo).
Lerallana (le-ral-la-na) /hillock/ Leralla le lenyane haholo. /bon. Marallana/.
Lerama (le-ra-ma) /cheeck/ Karolo ya sefahleho e ka tlasa leihlo, pela mahlakore a
nko, qetellong ya molomo. /bon. Marama/.
Lerantha (le-rant-ha) /dilapidated cloth/ Seaparo kapa ntho e tabuhileng haholo ka
baka la botsofadi kapa bokgale ba yona; ntho e shebahalang e le boemong bo sa
lokiseheng. /bon. Marantha/ (bap. Malabulabu).
Leranthana (le-rant-ha-na) // Lerantha le lenyane: seaparo se senyane kapa ntho e
tabuhileng haholo ka baka la botsofadi kapa bokgale ba yona. Nyenyefatso ya
lerantha. /bon. maranthana/ (bap. leharasoana, leharasoa).
Lerao (le-ra-o) /buttock/ Setho sa mmele se ka tlasa bomorao ba letheka, ka hodima
qaleho ya serope, seo hangata se nang le pokello ya nama e ngata haholo, se
sebedisoang bakeng sa ho dula. /bon. Marao/ (bap. sebono).
Lerapo (le-ra-po) /rope, leather string, strap/ Kgoele kapa thapo e entsoeng ka
letlalo la phoofolo le suuweng, e sebedisoang bakeng sa ho tlama kapa ho fasa. /bon.
Marapo/ Mael. Lerapo la papa: seshebo kapa seo ho jelelloang bohobe ka sona.
Mael. Ho suwa lerapo la puleng: ho etsa ketso e sa thuseng la letho; ho tsitlallela ho
etsa ketso hlokang mosola. Tlh. Batho babang ba sebedisa lekoko bakeng sa lerapo
ha ba sebedisa maele ana.
Leraretsi (le-ra-re-tsi) /multiple word/ Lentsoe, haholo lereho, le ahiloeng ebile le
bopiloe ka mantsoe a fetang bonngwe; lebitso kapa lereho le akgang mantsoe a
mmaloa leleleng. /bon. Mararetsi/ Mohl. Marema-tlou, kae-kapa-kae, neng-kapa-
neng, motho-feela-makgetha, ntja-pedi, leebana-kgoroana, mang-mang, tshoene-
motho, masa-a-kokometse, jj. (bap. Lebitsohokoa).
Lerashea (le-ra-she-a) /Russian/ Moahi wa naha ya Rashea, e Asia, ya buang puo ya
serashea. /bon. Marashea/ (bap. morashea) Tem. Hangata lelapa la batho ba buang
Sesotho (Basotho ba Borwa, Lebowa le Batswana) ba kgetha ho sebedisa tlhaku “L”
bakeng sa tlhaku “M” ho bitsa motho wa mofuta o mong.
Lerata (le-ra-ta) /noise/ Modumo o moholo o bakoang ke ho buwela hodimo, tetso
ya diletsa, kopano ya dintho, ho qhoma hoa ntho e itseng kapa ho wela hoa ntho e
itseng. /bon. marata/ (bap. tlhodio).
Lerato (le-ra-to) /love/ Maikutlo a tibileng a thato kgahlanong le motho kapa ntho e
itseng; boemo ba pelo kapa kelello bo bontshang ho lakatsa kapa ho hoheloa ke

292
 293

motho kapa ntho e itseng. Maikutlo kapa boemo ba batho ya ratanang ka ho bontsha
dipuo le diketso tse itseng. Ketso ya ho rata motho kapa ntho. /bon. 0/ (bap. Thato).
Leratsoana (le-rats-wa-na) /small rope, string, shoe lace/ Nyenyefatso ya lerapo:
lerapo le lenyane. /bon. maratsoana/.
Lere (le-re) /rod/ Molamu o sebedisoang ke motho bakeng sa ho ikokotlela, ho
itshireletsa kapa ho loana. Thupa kapa molamu o sebedisoang ho tshihetsa motsamao
wa motho. /bon. 0/ (bap. seikokotlelo).
Lereko (le-re-ku) /elegance/ Pontsho ya mohau o neheloang motho ntle le ho loka
hoa hae; lerato la semoya le lebisoang ho moetsadibe; mohau o sa hlokeng tefo kapa
tefello. Tshoarelo ya diphoso. /bon. 0/ (bap. mosa).
Lerematlou (le-re-ma-tlou) /unity/ Motho wa kakanyo kapa monahano o tshoanang
le wa sehlopha kapa mokgatlo wa batho ba habo. /bon. Marematlou/ Mael.
Marematlou a ntsoe leng: ba tsamaisanang mmoho ba bua puo e tshoanang; ba
mokgatlo o le mong ba kgema mmoho. (bap. marematlou, motshehetsi).
Lerenene (le-re-ni-ni) /gum/ Nama e kgubedu kapa e kgubetsoana ya lehano, e
tshiheditseng le ho tshoara meno hore a mamarele masapong. /bon. Marenene/.
Lereho (li-re-o) (lereo)/noun/ Lentsoe le sebedisoang ho reha kapa ho bitsa ketso efe
kapa efe; thehello ya leetsi lefe kapa lefe; lereo/lereho ha le sebedisoa polelong.
Mohl. mareho a maetsi: amana=kamano, babela=pabelo, chabisa=chabiso,
diaha=tieho, emisa=kemiso, fepa=phepo, hauha=khauho, lakatsa=takatso,
mamola=mamolo, nolofatsa=nolofatso, otla=kotlo, phehisa=phehiso, qapa=qapo,
rohaka=thohako, sebetsa=tshebetso, tataisa=tataiso, utloa=kutlo, sheba=chebo,
makatsa=semaka, jj. Mohl. mareho kapa mabitso a semelo: thaba, mokoti, leru,
ntlo, ntja, motho, jj.
Lerete (li-re-te) /testicle/ Setho sa bonna se ikarabellang tlhahisong ya dithoere;
setho sa motho e motona se qetellong ya kooma se jereng dithoere tsa ho tsoadisa
nakong ya thobalano. /bon. Marete/ (bap. lekolota).
Leri (le-ri) /step ladder/ Sesebedisoa se sebedisoang bakeng sa ho thusa ho kalama
kapa ho hloella hodima ntho e itseng. /bon. Dileri/ Tem. Lentsoe lena le utloahala
jolao ka sothofatso ya lentsoe la molata “step ladder”. (bap. sehloelli).
Leribe (le-ri-be) // Enngwe ya ditereke tsa naha ya Lesotho pakeng tsa Butha-Buthe
le Berea eo motse moholo wa sona eleng Hlotse.
Leritshoana (le-rits-hwa-na) /clay container/ Mofuta wa setshelo sa Sesotho o
entsoeng ka letsopa le besitsoeng, o ka sebedisoang ho tshela mefuta ya dino tse
fapaneng. /bon. maritshoana/ (mm. leritshwana) (bap. moritshoana).

LERITSHOANA

Lero (li-raw) /juice/ Metsi a fumanoang ditholoaneng, ao hangata a latsoehang

hamonate; kgodu ya ditholoana. /bon. Maro/ Tem. Ho na le phapang e kgolo pakeng
tsa mantsoe, “kgodu”, “moro” le “lero”. “Kgodu” ke metsi a moroho o phehiloeng;
“moro” ke metsi a nama e phehiloeng mmoho le dinoko; ha “lero” e le metsi a
tlholeho a fumanoang ditholoaneng kapa dimeleng tse so phehoeng.
Leroana (le-rwa-na) /red ant/ Mofuta wa kokoanyana e nyane, e lomang, e kgubedu
ka mmala, eo hangata e tholahalang sebakeng kapa mobung moo ho nang le masapo
kapa masalla a dijo kapa ntho tse shoeleng. /bon. Maroana/ (bap. Letsoaitsoai).

293
 294

Lerobane (li-ro-ba-ne) /nomad’s territory/ Sebaka sa motho ya tsamayang hohle a

sa dule sebakeng seleseng ka baka la mosebetsi wa hae o itseng. Moo ho ahileng
moroba teng; tulo ya moroba. /bon. marobane/.
Leroborobo (le-raw-baw-raw-baw) /spotted, spot/ Tem. Lentsoe lena le sebedisoa
le le ka bongateng hangata. (sheb. Maroborobo le maroboko bakeng sa tshebediso).
Lerole (le-ro-le) /dust/ Makumane a masesane a mobu a kgonang ho tsamaya le
moya. Mobu o fofang. /bon. Marole/ (bap. mobu).
Lerotho (le-rut-hu) /dim/ Boemo bo fifetseng ho ya ka ponahalo ya leihlo;
tlhokahalo ya ponahalo e felletseng. /bon. 0/ (bap. Lefifi).
Lerotho (//) /uncertain, bleak/ Hoa bokamoso kapa boemo ba ketsahalo: bo hlokang
tsoelopele kapa ntlha; eo ho seng moo e yang teng. /bon. 0/.
Lerothodi (le-rot-ho-di) /drop/ Karolo e nyane ya metsi e rothang ho tsoa hodimo
marung kapa ho tsoa hodima ntho e itseng. /bon. Marothodi/
Leru (le-ru) /cloud/ Boemo bo fupereng pula, seka mosi, ba lehodimo; seka mosi se
bonahatsang monyetla wa hore pula e ka na ha ho hlaha moya, mohatsela kapa
mofuthu o susumetsang boemo bo joalo. /bon. Maru/ Mael. Leru le letsho: koduwa e
hlahileng kapa bothata bo hlahetseng motho kapa naha.
Leruarua (le-ru-a-ru-a) /whale/ Mofuta wa phoofolo ya metsing seka tlhapi e kgolo
ka ho fetisisa, e phelang lewatle, e tsoalang ntle le ho behela mahe joalo ka ditlhapi
tse ding. /bon. Maruarua/.
Lerui (le-ru-i) /possesive preposition: of/ Lentsoe le amanyang motho le seo eleng
sa hae kapa tsa hae haholo ntho e nang le lebitso. Mohl. Selepe sa ntate. Mosadi wa
moimana. Kobo ya mariha. Diaparo tsa senna. Letsatsi la bobe. Tem. Sena se bolela
hore mantsoe ana a latelang ke marui: “sa”, “wa”, “ya”, “tsa” le “la” ke marui. Tlh.
Ka puo ya Sesotho marui a mangata hofeta ka puo ya senyesemane. (bap. thuo).
Lerulelo (le-ru-le-law) /roof/ Sebaka sa moaho se koahetseng ntlo ka hodimo;
bokahodimo ba ntlo se tshireletsang bokahare ba yona. /bon. Marulelo/.
Lerumo (le-ru-maw) /spear/ Mofuta wa sebetsa se hlabang, o nang le bokapele bo
motsu. /bon. Marumo/ (bap. Sabole).
Leruo (le-ru-aw) /wealth, affluence, asset, prosperity/ Boteng ba monono bo
akgang thuo ya diphoofolo tse ngata, chelete le ditlhokahalo tsohle tsa bophelo;
bokgoni ba ho ba le ntho tsohle tse hlokahalang bophelong. /bon. Maruo/.
Lerutle (le-ru-tle) /grasshoper/ Enngwe ya diphoofotsoana tse nyane e fofang, e
phelang dibakeng tse tletseng joang, eo hangata e jewang ho ya ka mofuta wa
yona. /bon. Marutle/ (bap. tsie).

LERUTLE

Lesa (le-sa) /stop, discontinue, cease/ Ho kgaotsa ho etsa ketso, ketsahalo, tloaelo
kapa mokgoa o itseng; ho emisa ho tsoelapele ka ketso e itseng. (bap. Tlohela).
Lesa (le-sa) /abandon, quit, desert/ Ho sia motho kapa ntho e itseng e le nngwe; ho
tlohela mosebetsi kapa ketsahalo e itseng.
Lesabasaba (le-sa-ba-sa-ba) /grassy plain, savannah/ Sebaka se motsitsa se tletseng
joang bo bongata; thota e tletseng joang bo bongata. /bon. masabasaba/ (bap. thota.
Lesaka (le-sa-ka) /kraal/ Sebaka seo ho koalloang diruuwa joalo ka dikgomo, dinku
kapa dipodi teng; moo diphoofolo tse ruuwang di koalloang teng; ntlo kapa lehae la

294
 295

seruuwa. /bon. Masaka/ (bap. setala). Mael. Lentsoe la morena le haeloa lesaka: seo
morena kapa motho e moholo a se buang se tlameha ho ananeloa le ho hlonchoa.
Lesakana (le-sa-ka-na) /bracket/ Letshoaho la puo le sebedisoang ho kenyeletsa
lentsoe kapa mantsoe a polelo a itseng ka ho a qolla polelong. Letshoaho le qollang
lentsoe kapa mantsoe ka ho a arola ho amang. Mohl. ( ) Ke tsamaile (mmoho le
yena) maobane ka ba ka kgutla le yena.
Lesako (le-sa-ko) /gap/ Sekgeo se teng pakeng sa meno seo motho a tsoaloang le
sona; sebaka se hlokang leino kapa meno mareneneng sa tlholeho. /bon. Masako/.
(bap. Sesene) Tlh. Sesene le lesako ke mantsoe a mabedi a bolelang ntho tse
fapaneng: “lesako” ke sebaka se mareneneng se bulehileng ka tlhaho, ha “sesene” e
le sebaka se hlokang leino kapa meno ka lebaka la ho lahleheloa ke leino kapa meno
ka tsela e itseng.
Lesale (le-sa-le) /ring/ Se roaloang monoaneng, tsebeng kapa sethong seseng sa
mmele ka sepheo sa ho kgabisa; mokgabo wa kgauta, silefere kapa moetso o itseng
wa boleng bo hodimo o roaloang tsebeng kapa monoaneng. /bon. Masale/.
Lesalla (le-sal-la) /leftover, remnant, surplus/ Se setseng ka mora nako ya dijo;
sejo se setseng ha ho jewa; sejo se hlafunnoeng mme sa sala sejaneng; motho ya
saletseng morao ha ho tsamauwa. /bon. Masalla/.
Lesamane (le-sa-ma-ne) /squirrel/ Mofuta wa phoofolo ya naheng, seka tadi, e nang
le mohatla o boya bo bongata, e tloaelehileng ka ho kalama difate kapa ho cheka le
ho kena mekoting. /bon. masamane/ (bap. mohloathupa).
Lesapo (le-sa-paw) /bone/ Setho sa mmele, se sesoeu, se tshihetsang motsamao wa
mmele le ho tshireletsa ditho tse bonojana tsa mmele kapa dikahare. /bon. masapo/.
Mael. Ho ja masapo a hlooho: ho nahanisa se boletsoeng. Ho nahana haholo ka
boemo bo itseng. Ho nahana ka ho batla tharolloa ya bothata bo itseng. Mael. Lesapo
la masapo: molekane waka eo ke mo ratang haholo.
Lesapuwana (le-sa-pu-wa-na) /bridegroom’s mother’s supper/ Dijo, haholo nama
ya kgomo ya selelekela, tse jewang ke mma monyadi le metsoalle ya hae nakong ya
phirimana. /bon. Masapuwana/.
Lesatjoana (le-sat-jwa-na) /cartilage/ Seka lesapo se tholahalang manoanyetsong a
mmele kapa dithong tse ding tsa mmele, se bonojana hofeta lesapo. Karolo ya setho
sa mmele e tshoanang le lesapo empa yona e le bonolo. /bon. Masatjoana/.
Lesea (le-se-a) /infant/ Ngoana e monyane ya so tsebeng ho tsamaya, ya so tsebeng
phapang ya botle le bobe, eo kelello ya hae e song ho tsitsi. Motho ya monyane
haholo dilemong. /bob. Masea/ (bap. lekgabunyane, ngoana).
Lesebo (le-se-bo) /god’s gift/ Se fanoang ho badimo; phabadimo; phabafatshe;
mokete kapa lelomolo la ho leboha ba fatshe. /bon. Masebo/ (mm. Disebo).
Lesedi (le-se-di) /light/ Boteng ba kganya kapa ponahalo e bakoang ke letsatsi,
kgoedi, naledi kapa lebone. /bon. Masedi/ (bap. kganya).
Lesedinyana (le-se-din-ya-na) /newspaper, magazine/ Pampiri e hlahisang le ho
phatlalatsa ditaba le diketsahalo tsa tikoloho. /bon. Masedinyana/
Lesehla (le-se-hla) /sand stone, sedimentary rock/ Mofuta wa lejoe le bonojana le
hoholehang ha bonolo, le bakang mobu wa lehlabathe ha le phophoreha. /bon.
Masehla/ (bap. lehlabathe, lehlohlojane).
Leseka (le-se-ka) /wire, electric string/ Mofuta wa thapo e tshetshane e tsamaisang
motlakase. Mofuta wa thapo e sebedisoang ho kgabisa molamu. /bon. Maseka/ (bap.
boseka).
Lesela (li-si-la) /cloth, linen/ Se sebedisoang ho etsa seaparo kapa sesebedisoa sa ho
kgabisa bokahare ba ntlo ha se rokiloe. /bon. Masela/.

295
 296

Lesela (li-se-la) /abandon, forsake, jilt, leave/ Ho kgaotsa ho etsa ketso, ketsahalo,
tloaelo kapa mokgoa o itseng; ho emisa ho tsoelapele ka ketso e itseng; ho kgaotsa ho
sebetsa kapa ho ba le kamano le. (bap. tlohela, tlosa).
Lesele (li-si-li) /different one/ Seqolli se hlakisang ntho eo ho buuwang ka yona ka
ho kgetholla hara tse ding. Leo eseng lona le batloang. Mohl. Lejoe lesele. Lesole
lesele. Re batla lesele, eseng lena. Che ha re batle lena, re batla lesele.
Lesella (le-sel-la) /free, leave alone/ Ho tlohela se tshoeroeng hore se lokolohe; ho
fuparolla se atlaretsoeng ka letsoho hore se lokolohe. Ho fana ka tokoloho ho se
tshoeroeng kapa se ditlamong. (mm. tesello).
Lesene (li-se-ne) /canny, dexterous, astute/ E bohlale bo jalletsang; e kgonang ho
susumetsa ka dipuo kapa diketso tsa boqhekanyetsi. (bap. masene) Tlh. Lentsoe lena
le sebedisoa le le ka bongateng hangata eleng “masene”.
Lesenke (li-sen-ke) /corrugated iron/ Mofuta wa tshepe e sebedisoang ho rulela, ho
koahela le ho kupetsa kapa ho etsa meaho. /bon. masenke/.
Lesepa (le-si-pa) /excrement, faece/ Se tsoang ka lesoba la sebono se jeloeng nako e
fetileng; dijo tse tsoang ka lesoba la sebono tseo mmele o sa di hlokeng. Manyala a
tsoang ka mosima wa lerao. /bon. Masepa/ (bap. lenyela).
Lesere (le-se-re) /lurcene, alfalfa/ Mofuta wa furu e boleng bo hodimo, e
sebedisoang ho fepa diphoofolo, haholo tsa hae. /bon. Masere/.
Lesetedi (le-se-te-di) /settler/ Motho ya dulang naheng eo eseng ya habo kapa eo a
sa tsoalloang ho yona. /bon. Masetedi/ Tlh. Lentsoe lena ke sothofatso ya lebitso la
molata “settler”. (bap. letsoantle, modichaba, molata, lekwerekwere).
Lesetla (le-se-tla) // Motho ya setlang: ya otlang ha bohloko ka letsoho; ya
mamolang ka tsela e mpe, e utloisang ya nathoang bohloko. /bon. bomasetla.
Lesetlaoka (le-se-tla-o-ka) /termite/ Enngwe ya dikokoanyana, seka seboko, e
senyang haholo ka ho ja ka ho ebola le ho heletsa. /bon. masetlaoke/.
Leshala (le-sha-la) /coal/ Serafjoa se setsho, seka lejoe, se sebedisoang ho besa kapa
ho etsa mollo. Ponahalo e kgubedu ya mollo wa patsi e tukang. /bon. Mashala/.
Leshano (le-sha-nu) /falsehood, untruth, deceit/ Tlhokeho ya nnete; bosio ba puo e
supang bonnete; ketsahalo kapa puo e hlokang nnete. /bon. Mashano/.
Lesheleshele (le-she-le-she-le) /morning porridge/ Mofuta wa motoho oo hangata o
nowang hoseng, oo motsoako wa ona eleng metsi a belang le phofo ya poone kapa ya
mabele. /bon. Masheleshele/ (bap. tomotomo).
Leshoabe (le-shwa-be) /type of wild vegetable/ Mofuta wa moroho wa naha o nang
le tatso e shoabaselang kapa o mahoashe ha o jewa. /bon. Mashoabe./
Leshoata (li-shwa-ta) /aftershave/ Boemo ba letlalo le sa tsoa beoloa le bontshang
seka makgopho. Mahoashe a letlalo la motho le tlositsoeng moriri, maboya, ditedu
kapa bohoete.(bon. Mashoata).
Leshodu (le-sho-du) /thief/ Motho ya utsoang; motho ya nkang seo eseng sa hae ntle
le tumello. /bon. Mashodu/. Mael. Leshodu ke le tshoeroeng: motho ya tshoeroeng a
utsoa ke yena leshodu, empa ya sa tshoaroang a etsa joalo ha se lona. Mael.
Motsoalle wa leshodu ke leshodu: motho ya nang le kamano le ya etsang bobe o
tshoana le yena.
Leshodu (le-sho-du) /stingy person/ Motho ya timanang haholo; motho eo ho leng
thata haholo ho yena hore a ka fana. bon. Mashodu/.
Leshoehleshoehle (le-shwe-hle-shwe-hle) // Seetsoa sa maiketsetso se kentsoeng
majoana a masesane, se bakang modumo ha se tsitsinyoa nakong ya mmino. Seletsa
sa mmino seka kgetsi e tshetsoeng majoana a bakang modumo o moholo. /bon.
Mashoehleshoehle/. (bap. Morutlhoane, lengenengene). (mm. Leshwehleshwehle).

296
 297

Leshoetla (le-shwe-tla) /cartilage/ Seka lesapo se tholahalang manoanyetsong a

mmele kapa dithong tse ding tsa mmele. /bon. Mashoetla/ (bap. lesatjoana).
Leshokgoa (le-sho-kgwa) /xysmalobium indulatum/ Mofuta wa moroho wa naheng
o babang haholo. /bon. mashokgoa/(mm. leshokhoa).(bap. pohotshehla).
Leshome (le-shu-me) /ten/ Palo e ka hodimo ho robong, empa e le ka tlase ho
leshome le motso o le mong. /bon. Mashome/.
Leshomo (le-sho-mo) // Setlama sa naheng se melang naheng seo ho dumeloang hore
motsoako wa sona o ka sebedisoa joalo ka moriana wa ho thibela letsolo. /bon.
mashomo/.
Lesiba (le-si-ba) /feather/ Seaparo sa nonyana kapa kgoho se hlobehang kapa se
hlothehang. /bon. Masiba/. (bap. Tshiba).
Lesiba (le-si-ba) // Mofuta wa seletsa sa Basotho oo hangata o entsoeng ka karolo ya
lesiba le lesika le hoketsoemg molamung mme le butsoeloa ka moya wa molomo ho
etsa modumo kapa lekodulo le monate. /bon. masiba/.
Lesihla (le-si-hla) /bunch/ Sehlopha sa ntho tse hlophisitsoeng ka lenane; karoloana
e dutseng ka tatellano kapa ka hlophiso. /bon. masihla/.
Lesika (le-si-ka) /procreation, generation/ Batho ho ya ka tatellano ho tloha ho
bontate-moholo le bonkgono ba kgale kgale, ho fihlela bathong ba kajeno; tatellano
ya morabe kapa lelapa ho tloha qalehong ya lona. /bon. masika/.
Lesira (le-si-ra) /curtain, lace/ Lesela le sefesefe le sebedisoang ho aparoa ke
monyaduwa kapa le sebedisoang bakeng sa ho koala difestere le mealo. /bon. Masira/
Lesisitheho (le-si-sit-he-o) /delay, sluggishness, slownnes/ Ho ba lenama ho
bakoang ke ketso e itseng; ho dieha ho qeta ho etsa ketso e itseng; ho nka nako ho
pheta mosebetsi o itseng. (bap. Lepotlapotla) Mael. Lepotlapotla le ja podi,
lesisitheho le ja kgomo: motho ya potlakang ho etsa dintho o fumana le ho thola
hanyane, ya etsang butle o fumana le ho thola haholo.
Leso (le-su) /mine/ Seemedi se bontshang hore thuo ke ya moetsi kapa mmuwi.
Lesoahlasoahla (le-swa-hla-swa-hla) // Modumo o bakoang ke ntho e phelang e
tsamayang hara dihlahla, mofero kapa joang bo boholo empa e sa bonahale.
Lesoalakahla (le-swa-la-ka-hla) /forest inhabitant/ Moahi wa motse o hara dithaba
le difate tse ngata; modudi kapa moahi wa motse o ahiloeng hara meru le matsoapo a
maholo. /bon. Masoalakahla/ (bap. masoalakahleng).
Lesoba (le-su-ba) /hole/ Mokoti o hlahang nthong e itseng; sebaka se bulehileng
kapa se bontshatsang puleho ho sona. /bon. Masoba/ (bap. mokoti).
Lesoe (le-swe) /damp/ Boteng ba metsi nthong e kgonang ho monya metsi; e nang le
metsi kapa mongobo; e nang le kutloahalo ya metsi. (bap. mongobo).
Lesoebe (le-swe-be) /wrinkle/ Tshotshobano ya letlalo e bakoang ke botsofadi;
ponahalo ya letlalo lesosobaneng ka lebaka la botsofe. /bon. Masoebe/.
Lesoefe (le-swe-fe) /albino/ Motho wa lebala le lekgubetsoana haholo ka baka la
tlhaho ya hae e bakoang le ho susumetsoa ke thobaloano ya batho ba madi a
bapelaneng haholo. /bon. Masoefe/.
Lesoha (le-su-a) /bachelor/ Motho e motona ya dilemong tsa ho nyala empa a so
nyale; motho ya so nyaleng wa monna kapa mohlankana; monna kapa motho e
motona ya hlokang mosadi ka boikgethelo. /bon. Masoha/ (bap. Lephurakgoahla).
Lesoko (le-su-ku) /cough mixture, Alepidea amatymbica/ Mofuta wa semela se
babang seo motsoako wa sona o tutsoeng o sebedisoang joalo ka moriana wa sefufa.
Lesoko (le-su-ku) /type of plant/ Mofuta wa semela se melang naheng o nang le
dikotola tse tatso e babang. /bon. masoko/.

297
 298

Lesokoana (le-so-kwa-na) /pap stick, oar/ Thupa e sebedisoang bakeng sa ho pheha

le ho fetola bohobe. /bon. Masokoana/.
Lesokoana (le-so-kwa-na) /traditional stick game, relay/ Papadi ya batho ba
batshehadi ya ho matha ka ho neheletsana thupa. Ho matha ka ho nelehetsana thupa
pakeng tsa batho ba fetang bonngwe hofihlela ba fihla kgoeleng.
Lesokolara (le-su-ku-la-ra) /sufferer, unsponsored person/ Motho ya sokolang: ya
hlokang tshihetso ya dichelete tse hlokahalang bakeng sa phethahatso ya morero o
itseng. /bon. masokolara/ (bap. lejakathata).
Lesokolla (le-saw-kawl-la) /heart burn, acidity, ulcer/ Boteng ba ho babeloa le ho
hoayahoaya ka mpeng; boemo bo bodila bo bakoang ke mofuta o mobe wa dijo kapa
dino. /bon. 0/ Tlh. Motho a ka tshoaroa ke lesokolla feela, eseng masokolla!
Lesolanka (le-su-lan-ka) /swanky blanket/ Mofuta wa kobo ya bokgabane ya
Basotho, e boya bo manameng haholo kapa e shebahalang e le boreledi, ebile e na le
mekgabiso e fapaneng. /bon. masolanka/.
Lesole (le-saw-le) /soldier/ Motho eo mosebetsi wa hae eleng ho tshireletsa naha ya
habo ka ho e loanela nakong tsa ditlhaselo le dintoa kgahlanong le naha kapa dinaha
tseding. /bon. Masole/.
Lesuhlangeto (le-su-hla-ng-eto) // Mofuta wa Nonyana e boputsoa bo botsho,
mokobolo o molelele le hlooho e lekuroana le bokgubetsoana. /bon. Masuhlangeto/

LESUHLANGETO

Lesumatha (le-su-mat-ha) /unexpectedly, haphazardly/ Ka tsela kapa boemo bo sa

lebelloang; ka tsela e hlokang tsebiso kapa tsebahatso; ntle le morero kapa ho rerisa.
Lesupa (le-su-pa) /demonstrative pronoun/ Lentsoe le sebedisoang bakeng sa ho
bontsha kapa ho supa ntho e itseng ntle le ho bolela lebitso la yona; lentsoe le
sebedisoang joalo ka seemedi ho supa seo ho buang ka sona. Mohl. Ena, enana, eno,
enono, bona, bonana, bane, banene, tsane, ona, onana, tsanene, tseno, tsenono, tseo,
lane, lanene, lena, lenana, yane, yanene, jj. (bap. lesupi).
Lesupatsela (le-su-pa-tse-la) /pioneer/ Motho ya bontshang tsela kapa ya etellang
pele ka ho hlahisa kapa ho etsa ntho e ncha kgetlo la pele. /bon. Masupatsela/.
Lesupatsela (le-su-pa-tse-la) /role model/ Motho eo babang ba nkang diketso tsa hae
ka baka la mekgoa ya hae e metle; motho ya tummeng eo diketso tsa hae di nang le
tshutshumetso ho ba mo latelang. /bon. Masupatsela/.
Lesupi (le-su-pi) /ruin/ Sebaka se seholo se cheleng; nahathote ya dithako tse
helehileng, ebile e na le ponahalo ya ho cha. /bon. Masupi/.
Lesupi (le-su-pi) /demonstrative pronoun/ Lentsoe le sebedisoang bakeng sa ho
bontsha kapa ho supa ntho e itseng ntle le ho bolela lebitso la yona; lentsoe le
sebedisoang joalo ka seemedi ho supa seo ho buang ka sona. Mohl. Ena, enana, eno,
enono, bona, bonana, bane, banene, tsane, tsanene, tseno, tsenono, tseo, lane, lanene,
lena, lenana, yane, yanene, jj. (bap. lesupa) Tem. Lesupa le lesupi ke ntho e le
nngwe, e bolelang le ho hlalosa ntho e le nngwe.

298
 299

Lesuti (le-su-ti) /masses, mob, maltitude/ Bongata bo boholo ba batho ba kopaneng

sebokeng; batho ba bangata haholo kopanong kapa mabaleng a dipapadi; diketekete
tsa batho ba kopaneng mmoho ka sepheo se itseng. (bap. letshoele, bongata).
Lesuwane (le-su-wa-ne) (lesuoane) /Carex clavata/ Mofuta wa semela se
tholahalang haholo dithabeng o sebedisoang joalo ka moriana ka nako tseding. /bon.
Masuwane/.
Leta (le-ta) /wait/ Ho emela motho kapa ntho e itseng nako e itseng, ka sepheo se
itseng; ho dula ka lebaka la tebello kapa kemelo ya ho fihla hoa ntho e itseng.
Letadiana (le-ta-di-a-na) /italian/ Moahi wa naha ya Italy, e Yuropa, ya buang puo
ya setadiana, ya tsoaletsoeng naheng eo. /bon. Matadiana/
Letaetae (le-tae-tae) /rich person/ Motho ya ruileng haholo. Motho wa sekgorane ya
nang le leruo la dichelete le tse rekoang ke tsona. /bon. Mataetae.
Letailana (le-ta-ila-na) /back to war, back to action/ Ho e lata letailana: ho boela
ntoeng hape ka matla a maholo; ho loantsha motho ya loantshang wa heno ka
boikemisetso bo boholo; ho kgoroha kgetlo la bobedi ka sefutho se seholo ka sepheo
sa ho hlasela ya qetang ho hlasela. (mm. letailane).
Letalaphofu (le-ta-lap-ho-fu) /african lilly, agaphanthus/ Mofuta wa semela se
hlahisang dipalesa tse mmala o mosweu kapa o moputsoana; se mahlaku a malelele, a
matenya mmoho le makala a nonofetseng. /bon. Maletaaphofu/ (mm. Leta-la-phofu).
Letamo (le-ta-mo) /dam/ Sebaka sa maiketsetso sa pokello ya metsi a noka kapa a
lengope, seo metsi a sona a sebedisoang bakeng sa ho noesetsa masimo, ho fepa le ho
nyorolla diphofolo, le ho fehla motlakase. /bon. Matamo/ Tem. Lentsoe lena ke
sothofatso ya lebitso “dam” ha ka Sesotho lebitso le nepahetseng e le “qanthana”.
(bap. letsha, qanthana, koeetsa).
Letanta (le-tan-ta) /net/ Moloo wa boseka kapa thapo e thata e nang le masoba e ka
sebedisoang bakeng sa ho koala ntho e itseng kapa ho tshoasa ditlhapi. /bon.
Matanta/.
Letata (le-ta-ta) /duck/ Mofuta wa nonyana e kgonang ho sesa le ho qoela hara
metsi, eo e ka ruuwang joalo ka seruuwa nakong tse ding. /bon. Matata/. Tem.
Nonyana ena e na le mefuta e mengata.

LETATA

Letata (li-ta-ta) /goat, ox or sheep’s hide/ Kobo e entsoeng ka letlalo la nku, pholo
kapa podi, le suuweng. /bon. Matata/ (bap. Setipana, lefoqo).
Letatanoka (le-ta-ta-nu-ka) ) /african black duck/ Mofuta wa nonyana ya lelapa la
matata, e bonahalang haholo pela dinoka le diphulana; e mmala o motsho le
maroboko kapa matheba a masoeu. /bon. Matatanoka/.
Letawa (le-ta-wa) /alcoholic, drunkard/ Motho ya tawang haholo, ya noang joala
letsatsi leleng le leleng, mme a hloleha ho bo tlohela; motho ya hloloang ke tahi ka
ho etsa diphoso ha a noele. Motho ya noang joala hofeta tekano. /bon. Matawa/.
Letebele (le-te-be-le) /nguni speaking person/ Moahi wa Afrika Borwa ya Buang
puo ya setebele, eo hangata a tholahalang profinsing ya Mpumalanga. /bon.
Matebele/ Tem. Hangata lelapa la Sesotho (Basotho ba Borwa, lebowa le Batswana)
ha ba sebedisa lentsoe lena “letebele” ba akaretsa le ho bolela leloko lohle la batho ba
buang dipuo tsa sekone (nguni speaking people) joalo ka Amazulu, Amaxhoza,

299
 300

Amaswazi, Amandebele le Mashangane kapa Matsonga. Tem. Qaleho ya lentsoe

lena (matebela) e tloha nakong ya difaqane nakong eo Mzilikazi le mabotho a hae ho
tsoa Kwa-Zulu a neng a hahlaula dinaha le mafatshe a merabe emeng ka sepheo sa
ho ba tebela (leleka) dibakeng tsa bona ka morero wa ho di hapa.
Letebele (le-te-be-le) /Zimbabwein ethnic group/ Emong wa baahi ba naha ya
Zimbabwe ya buang puo ya setebele, ya fihlileng naheng eo nakong tsa difaqane, eo
semelo le tlhaho ya hae eleng Afrika Borwa, ho la Kwa-Zulu.
Letekatsi (le-te-ka-tsi) /prostitute, hooker, street walker/ Motho e motshehadi ya
phelang ka ho rekisa botshehadi ba hae bakeng sa chelete; motho e motshehadi ya
robalang le banna kapa batho ba batona bakeng sa chelete; motho ya sebedisang
mmele wa hae bakeng sa thobalano kapa pokano le motho e motona bakeng sa
chelete kapa joalo ka kgoebo. /bon. Matekatsi/ (bap. sefebe).
Leteketso (le-ti-ke-tso) /pupil/ Karolo ya leihlo e teketsang, ebile e hlalosetsa
methapo ya pono ya boko se bonoang. /bon. mateketso/ (bap. teketsa, sebonahatsi)
Letela (li-te-la) /await, wait for/ Ho emela ntho kapa motho ya song ho fihle; ho
emela motho kapa ntho e itseng nako e itseng, ka sepheo se itseng; ho dula ka lebaka
la tebello kapa kemelo ya ho fihla hoa ntho e itseng. Ketsetso ya ho leta.
Letenya (lit-in-ya) /of a thing: fat/ Hoa ntho eo lebitso la yona le qalang ka tlhaku
“L”: e nang le chebahalo kapa ponahalo e kgolo ya sebopeho; e bonahalang e nonne
kapa e le mmele o moholo. (bap. Motenya, setenya, tenya).
Letere (le-te-re) /alphabet/ (sheb. “tlhaku” bakeng sa tlhaloso le tshebediso).
Leteroko (li-ti-ro-kaw) /carriage/ Se huloang ke sepalangoang ebile se belesitsoe
moroalo kapa se kalamisitse batho. Se huloang ke sepalangoang ebile se tshetse thoto
kapa batho ho ya ka moetso. /bon. Materoko/. (bap. Sekosekara).
Letetetso (le-ti-te-tso) /internal bleeding/ Leqeba le ka hara mmele le tsoang madi
kapa le nang le mahloele; bohloko bo ka hara setho seseng sa mmele, boo hangata bo
bakoang ke mahloele. /bon. Matetetso/ (bap. Lehloele).
Letetse (li-te-tse) /waited for/ Bokgale ba ho letela.
Letetsoe (li-te-tswe) // Boetsuwa ba ho letela.
Lethapisa (let-ha-pi-sa) /wild and untouched/ Phoofolo ya hae, haholo seruuwa, e
hlaha e song ho panoe kapa ho palangoe. /bon. Mathapisa/ .
Letharaso (let-ha-ra-saw) /lesbian, homosexual, gay, pervert/ Motho e motshehadi
ya bokanang le batho ba batshehadi; motho e motona ya robalang kapa bokanang le
batho ba batona. Thobalano mmoho ya batho ba tshoanang ka ditho tsa botona kapa
tsa botshehadi. /bon. Matharaso/ (bap. Tharasi, botharaso, tharaso, letipa).
Lethathama (let-hat-ha-ma) /sequence, series, succession/ Tatellano ya dintho ho
ya ka lenane; tlhophiso ya mananeo a ntho tse itseng ho ya ka ho latellana; ketso ya
ho tla ka mora ntho e itseng. /bon. Mathathama/ (bap. letoto).
Letheba (let-he-ba) /mark, marking/ Letshoaho le tholahalang mmeleng wa motho
kapa phoofolo. /bon. Matheba/ (bap. letshoaho).
Letheka (let-he-ka) /waist, figure/ Setho sa mmele moo ho fellang mpa teng; setho
sa mmele ka hodima dibono. /bon. Matheka/.
Letheketheke (let-he-ket-he-ke) /mucuous diarrhoea/ Letshollo le nang le masepa a
thekeselang, seka mamina, ka baka la bokudi bo itseng. /bon. Matheketheke/.
Lethepu (let-he-pu) /Wand flower/ Mofuwa wa semela se makala a malelele, a
menotoana; se behang dipalesa tse kgubetsoana mmoho le tse tshoeu ebile hangata se
sebedisoa bakeng sa mokgabiso dirapeng tsa matlo. /bon. Mathepu/.

300
 301

Lethisa (let-hi-sa) /uncircumcised or girlish lady/ Motho e motshehadi ya sa

bollang; moroetsana kapa mosadi ya sa yang lebollong. Mosetsana kapa mosadi wa
diketso tse tletseng bosawana. /bon. Mathisa/ (bap. leqai).
Letho (let-haw) /nothing, zero, none/ Ntle le eng kapa eng; ntle le boteng ba eng
kapa eng; bosio bo felletseng ba ntho e itseng.
Lethoasa (lit-hwa-sa) /intern healer/ Motho ya boemong ba thupello ya ho ba
lethuela kapa ngaka ya setho; motho ya makgatheng a ho ba mokoma. /bon.
Mathoasa/ (bap. Mokoma, lethuela).
Lethodi (let-ho-di) /red hartebeest/ Mofuta wa phoofolo e hlaha ya leloko la
kgomo, seka podi e kgolo, e kgunong kapa kgunoana ka mmala, e manaka a maholo
a shebileng morao. /bon. mathodi/. (mm. Lethodile).
Lethoethoe (let-hwet-hwe) /attentive/ E tsebe e bulehileng hantle bakeng sa ho
mamela; e mamelang ka hloko ka ho sebedisa tsebe. E utloang hantle haholo se
buuwang, se hlalosoang le se boleloang. (mm. Lethwethwe).
Lethoko (let-hu-kaw) /side, aside/ Lehlakore le ka nqa e enngwe ya ntho efe kapa
efe; ka nqa e mabapi le enngwe. /bon. Mathoko/ (bap. lehlakore, mathoko).
Letholopje (let-hu-lup-je) /Village Weaver/ Mofuta wa nonyana o fumanoang
haholo dibakeng tse bulehileng ho kenyeletsoa le meru; e masiba a masehla kapa
mmala wa namuni, le hlooho e ntsho (haholo tse tona), le mapheo a kopantseng
matheba a matsho; e phelang ka ho ja dithotse tsa dimela . /bon. matholopje/.

LETHOPJE (MATHOLOPJE)

Lethonyana (let-hon-ya-na) /something/ Boteng ba eng kapa eng; phumaneho ya

eng kapa eng; boteng bo felletseng kapa bo bonyane ba ntho e itseng. Ketso e ka
etsoang e itseng. /bon. 0/ (bap. hohong).
Lethopa (let-hu-pa) /abscess, boil/ Pokeletso ya boladu sethong seseng sa mmele e
bakang ho kukuneloa, ho kokomoha hoa setho seo le bohloko bo boholo; kokomoho
ya setho se tletseng boladu mmeleng. /bon. Mathopa/
Lethopo (lit-hup-aw) /hosepipe/ Seetsoa sa polasitiki se sebedisoang ho noesetsa
serapana, masimo a dijalo kapa ho tsamaisa metsi ho tloha pompong ho ya sebakeng
seseng. /bon. mathopo/ (bap. senoesetsi).
Lethuela (let-hu-ela) /traditional healer/ Ngaka ya setho e sebedisang methokgo ho
fodisa bakodi, le ditaola ho laola bohloko ba mokudi. /bon. mathuela/ Tem. Ho na le
batho ba sa kgoneng ho etsa phapang pakeng tsa “lethoasa” le “lethuela”. (bap.
lethoasa, mokoma, mocholoko).
Lethusi (let-hu-si) /adverb/ Lentsoe le hlalosang lehlalosi, lebitso kapa lereho ka ho
totobatsa boemo ba se hlalosoang. ?? /bon. mathusi/ Mohl. Ke mosadi e motle
haholo, empa monna wa hae o motsho hampe. Ena yona e kgobedu hanyane.
Leting (le-ti-ng) /sour beer/ Mofuta wa joala bo bodila. /bon. 0/ (bap. ting).
Letipa (le-ti-pa) /gay/ Motho ya nang le kamano ya pokano le motho ya tshoanng le
yena ka ditho tsa botshehadi kapa botona. Thobalano mmoho ya batho ba tshoanang
ka ditho tsa botona kapa tsa botshehadi. /bon. Matipa/. (bap. Letharaso, tharasi).

301
 302

Letjeketjane (le-tji-ki-tja-ni) /catapult/ Mofuta wa sebetsa sa kgale se entsoang ka

leratsoana kapa thapo e nkang lejoe le lekaneng ho betsoa kgahlanong le se otloang
kapa se tlamehang ho bolawa. /bon. Matjeketjane/ (bap. Tjeketjela, tsoebila).
Letjoi (let-joi) /datura, thorn apple/ Semela se melang pela malapa, hae, kapa
naheng moo honang le mobu o motle, ebile se ka sebedisoa joalo ka moriana wa
mathata a letlalo (boils). Matjoing: sebaka se hlokang thuso. /bon. matjoi/.
Letlaila (le-tla-ila) /bad singer/ Motho ya sa tsebeng ho bina; motho ya binang
hampe kapa ya sa kgoneng ho bina hantle. /bon. Matlaila/ Mael. Letlaila le tlailela
moreneng: motho ya etsang diphoso o tshoareloa ke bahabo ha a leka ho bontsha
boiteko (bap. ntlailane).
Letlaila (le-tla-ila) /bad speaker/ Motho ya buang dipuo tse senyang kapa tse
utloisang bohloko. /bon. Matlaila/.
Letlaka (le-tla-ka) /vulture/ Mofuta wa nonyana e kgolo, e molala le hlooho e
hlokang masiba, e jang ntho tse shoeleng. /bon. Matlaka/ Mael. Kgang ya monna e
kgaoloa ke letlaka: Ho se dumellane hoa batho ba loantshanang kapa ba
ngangisanang ho fedisoa ke batho ba kahodimo ho bona. Mael. Letlaka le a raha: ho
ba ngata hoa ntho e itseng; ho etsahala haholo hoa ketsahalo e itseng. Mohl. Ha se
dijo ke ‘tlaka le a raha. Ha se kgora ke letlaka le a raha.
Letlakala (le-tla-ka-la) /dry leaf/ Lehlaku la semela kapa sefate le ommeng nakong
ya qaleho kapa qetello ya Hoetla kapa qalong ya Mariha. Tlh. Matlakala hase dithole
joalo ka ha mefuta emeng ya batho e nahana. (bap. dithole) /bon. Matlakala/.
Letlakaphike (//) /Lappet-faced Vulture/ Mofuta wa nonyana, seka letlaka, o
phelang ka ho ja dibodu tsa ntho tse shoeleng. /bon. Matlakaphike/ (bap.
Letlakapipi).
Letlakapipi (le-tla-ka-pi-pi) /Lappet-faced Vulture/ Mofuta wa nonyana, seka
letlaka, o phelang ka ho ja dibodu tsa ntho tse shoeleng. /bon. matlakapipi/ Tlh.
“Letlakapipi” le “letlakaphike” ke ntho e le nngwe, phapang ke piletso ho ya ka
sebaka.
Letlala (le-tla-la) // (bap. matlala) (sheb. Matlala bakeng sa tshebediso).
Letlalepepiloe (le-tla-le-pe-pi-lwe) /bastard/ Ngoana eo mmae a tlileng le yena
lenyalong pele molekane kapa monna wa hae a ka ba le ngoana le yena; ngoana ya
hlahileng kantle ho le lenyalo. /bon. Matlaapepiloe/ (bap. mothoduwa).
Letlalo (le-tla-law) /skin/ Bokahodimo ba mmele ohle wa motho kapa phoofolo bo
nang le kutlo ya ho thetsoa; setho sa motho kapa phoofolo se aparetseng bokantle ba
mmele ohle. (bap. lekoko, mokgahla).
Letlalo (le-tla-law) /hide/ Setho sa bokantle ba mmele ohle wa phoofolo, sa ntshoa
nameng, sa omisoa mme sa suuwa ho etsa mokgahla, lerapo kapa sesebedisoa seka
seaparo se itseng. /bon. Matlalo/.
Letlaloana (le-tla-lwa-na) /layer/ Bokahodimo ba ntho, seka letlalo, se aparetseng
kapa se bonahalang kantle ho ntho. /bon. Matlaloana/.
Letlama (le-tla-ma) /shawl like Basotho blanket/ Mofuta wa kobo ya Basotho ya
theko le boleng bo hodimo haholo, e mebala e fapaneng, eo hangata e aparoang
meketeng ya manyalo. /bon. Matlama/.
Letlametlu (le-tla-me-tlu) /berg stream frog/ Serarana sa dinoka: mofuta wa
senqanqana se seholo, se mmele o tsitsinyehang, se mmala o botala bo lerotho, o
dulang dinokeng kapa dibakeng tse metsi a mangata. /bon. Matlametlu/.
Letlapa (le-tla-pa) /rock/ Lejoe le leholo le manameng fatshe, leo hangata le
lekanang le boholo ba lefika. /bon. Matlapa/ Tlh. Lefika le letlapa ke majoe, empa
phapang ke hore ka Sesotho, lefika le ka nka sebopeho sa selomo kapa lehaha, mme

302
 303

le phahame ka bolelele; ha letlapa le le fatshe mme le pharame ka botenya le ho nama

ka bolelele. (bap. lefika).
Letle (li-tle) /nice, good, beautiful, cute/ Hoa ntho eo lebitso la yona le qalang ka
tlhaku “L”: enang le chebahalo e ratehang; e bonahalang e kgahla leihlo. Mohl.
Lejoe le letle haholo. Le letle lona kea lerata. Leloala le leholo le letle.
Letlere (le-tle-re) /stick wound/ Leqeba la molamu le hlahileng hloohong; borurusi
bo bakoang ke ho batoa kapa ho otloa ka molamu. /bon. Matlere/ (bap. Tlera,
leoma).
Letleretlere (le-tle-re-tle-re) /europrean roller/ Mofuta wa nonyana e talana bo
kopantseng le bosootho, eo ka semelo e hlahang Kontinenteng ya Yuropa le ha e
tholahala naheng ya Lesotho mmoho le Afrika Borwa. /bon. Matleretlere/.
Letloepe (le-tlwe-pe) /gill/ Bokahodimo ba hlooho ya mokoko kapa nonyana ya hae
e tona, bo nang le ponahalo e kgubetsoana. /bon. Matloepe/ (bap. tlopo). Tlh. Batho
babang ba sebedisa lentsoe, “letlopo” bakeng sa “letloepe”.
Letloepetloepe (litl-we-pe-tl-we-pe) /torrential/ Hoa pula: e nang haholo e tlatsang
dinoka, eo metsi a yona a phallang hohle. /bon. Matloepetloepe/ Mohl. Selemong
sena ho tla na dipula tsa matloepetloepe. (bap. Modupi, matloebelele).
Letloha (le-tlu-ha) /fish net/ Moloo wa thapo e thata e nang le masoba e ka
sebedisoang bakeng sa ho koala ntho e itseng kapa ho tshoasa ditlhapi. Sefi sa
ditlhapi. /bon. matloha/ (bap. letanta, letlowa).
Letlole (le-tlu-le) /charity/ Kopanyo le pokeletso ya dichelete le dithuso bakeng sa
batho ba hlokang. /bon. Matlole/.
Letlopo (le-tlaw-paw) /gill/ Karolo e kgubetsoana, seka nama, ya hlooho ya kgoho
kapa nonyana e tona, e bonahalang haholo hloohong. Seseng sa ditho tsa tlhapi se
thsang bakeng sa phefumoloho. /bon. Matlopo/. Tlh. Batho babang ba sebedisa
lentsoe, “letlopo” bakeng sa “letloepe”.
Letlotlo (le-tlaw-tlaw) /fortune, treasure/ Pokeletso ya leruo la dichelete, majoana a
boleng bo boholo le ntho tse ding tse ngata tsa bohlokoa; boteng ba kgora ka baka la
leruo le makgekgeba. /bon. Matlotlo/ (bap. Ramatlotlo) Mael. Letlotlo le wele
mekgoabane: Monono wa ntho tse tholahalang ha bobebe o fihlile.
Letlowa (le-tlu-wa) /net/ Moloo wa thapo e thata e nang le masoba e ka sebedisoang
bakeng sa ho koala ntho e itseng kapa ho tshoasa ditlhapi. /bon. Matlowa/ Tem.
“Letloha” le “letlowa” ke mantsoe a mabedi a bolelang ntho e le nngwe, phapang ke
dibaka tseo Basotho ba dulang ho tsona.
Letoaba (le-twa-ba) /scabies/ Mofuta wa kokoanahloko e bakang botsikinyane bo
boholo letlalong, e nang le ho ngatafala ho ntho tse senyehileng. /bon. matoaba/.
Letoaba (le-twa-ba) // Motho kapa moahi wa Matoabeng. (bap. Matoabeng).
Letobo (le-taw-baw) /reserved marked grazeland/ Sebaka kapa karolo ya naha e
nang le mekolokotoane eo sesupo sa yona eleng ho bontsha hore mehlape ha e ya
tlameha ho fula kapa ho fudisoa ho sona. /bon. matobo/ (bap. leboella). (mm.
letobong, matobong). Tlh.Hantlentle mantsoe, “leboella” mmoho le “letobo” a na le
meelelo e tshoanang phapang ke peho ya mekolokotoane feela.
Letodi (le-to-di) /mongoose/ Enngwe ya diphoofolo tse hlaha tsa naha, seka mosha,
e maoto a makgutshoanyane, e kgonang ho bolaya dinoha. /bon. matodi/
Letokomane (le-taw-kaw-ma-ne) /peanut/ Mofuta wa semela se behang dikotolana
tse jowang tlasa mobu. /bon. matokomate/.
Letolo (le-tu-lu) /thunder/ Modumo wa maru a pula o bakoang ke boemo ba
lehodimo bo nang le diabenya le tladi. /bon. Matolo/ (bap. letsolo).

303
 304

Letolobonya (le-to-lo-bon-ya) /traditional female Basotho music/ Tlhodisano kapa

motjeko wa setso wa Sesotho o etsoang ka dihlopha tse ngata, haholo tsa batho ba
batshehadi kapa baroetsana, sebakeng se seholo. /bon. ditolobonya/ (bap. tolobonya).
Letompolo (le-tawm-paw-law) /dumbling/ Bohobe ba phofo ya koro bo pheiloeng
ka mosi wa metsi a belang mme wa kokomoha ho bontsha putso. /bon. matompolo/
Tlh. Lentsoe lena ke sothofatso ya lentsoe la senyesemane, “dumbling”. Lebitso le
nepahetseng la Sesotho ke “leqebekoane”. (bap. sephaphatha).
Letona (le-tu-na) /minister/ Boemo bo boholo ba kokamelo ba mosebetsi wa motho
ya okametseng lefapha le itseng la mosebebetsi wa naha; motho ya ka sehlohlolong
ka boemo ba mosebetsi o itseng wa naha kapa dipolotiki. /bon. Matona/ (bap.
tonakgolo).
Letoto (le-taw-taw) /chronology, sequence/ Tlhopiso ya dintho ho ya ka tatellano ya
tsona; tatellano ya dintho ho ya ka tlhopiso. /bon. matoto/ (bap. lethathama).
Letsa (le-tsa) /ring/ Ho etsa hore modumo o be teng ka ho tobetsa konopo; ho
dumisa seletsa ka ho tobetsa kapa ho sotha setho seseng sa seletsa; ho etsa hore
mmino o utloahale ka ho tobetsa konopo ya sealemoya kapa mochini wa mmino.
Letsa (//) /to tune on music/ Ho etsa hore mmino o utloahale ka ho tobetsa konopo
ya sealemoya kapa mochini wa mmino.
Letsa (li-tsa) /springbok, gemsbuck/ Mofuta wa phoofolo, seka podi, e tholahalang
haholo Afrika Borwa, e qothomang haholo ha e baleha e tshohile. /bon. Matsa/.
Letsapa (le-tsa-pa) /plan, an attempt/ Mokgoa o mong o kgethehileng wa ho etsa
ketso e itseng ha leqheka la pele le hlolehile; teko e ncha ya ho etsa ketso e itseng.
Boiteko ba ho etsa ketso e itseng. /bon. Matsapa/.
Letsatsa (le-tsa-tsa) /escarpment/ Boemo ba thaba ha e hlalosoa ho ya ka sebopeho
sa yona se phahameng, theohelang kapa ka ho nyolohela hoa yona. /bon. Matsatsa/.
Letsatsa (le-tsa-tsa) /ugly girl or female/ Motho e motshehadi eo tshobotsi le
seopeho sa hae sa mmele di hlokang botle. Ngoanana e mobe. /bon. matsatsa/.
Letsatsi (le-tsa-tsi) /sun/ Sebupua sa tlhaho se fanang ka kganya e kgolo ka ho
fetisisa ho lefatshe, ho tloha hoseng, nakong ya motshehare le ho isa ka shaolane;
enngwe ya dinaledi tsa sepakapaka e kgolohadi, e fanang ka kganya ya bophelo
lefatsheng, e hlodiloeng ke Mmopi; naledi e mahareng a sepakapaka, eo dinaledi tse
ding di e potolohang, e fanang ka kganya, matla le mocheso. /bon. Matsatsi/.
Letsatsi (//) /day/ Nako e etsang dihora tse mashome a mabedi a metso e mene, e
qalang ka hora ya leshome le metso e mmedi hara kgitla kapa mpa ya bosiu, ho isa
bosiu bo latelang. /bon. Matsatsi/.
Letsatsi (//) /day/ Ho ya ka bibele: nako ha letsatsi le dikela ka shoalane, hofihlela
shoalane ya mantsiboya a tsatsi le latelang.
Letse (le-tse) /peaceful/ Bokgale ba ho lala. (sheb. Lale bakeng sa tshebediso).
Letseka (li-tse-ka) /policeman, policewoman/ Motho eo mosebetsi wa hae eleng ho
netefatsa hore toka le molao dia lateloa; motho eo mosebetsi wa hae eleng ho thiba le
ho tshoara batho ba tlolang molao. /bon. Matseka/ (bap. leponesa).
Letsema (le-tse-ma) /co-operation, company, project/ Mokete wa mosebetsi wa
batho ba bangata oo sepheo sa teng eleng ho qeta mosebetsi ka pele; kopano ya batho
ba bangata bao sepheo sa bona eleng ho thusa ho phetha mosebetsi o mongata, o
boima, hanghang. /bon. Matsema/ (bap. letsholo).
Letsete (le-tsi-ti) // Poone e tsetetsoeng tlasa mobu ka sepheo sa ho etsa hore e be
mongobo hofihlela nako ya ho e epolla ha e tlo jewa. /bon. Matsete/ (bap. lekunutu).
Letsete (//) /investment/ Letlotlo, chelete kapa ntho e itseng e bolokiloeng bakeng sa
chai ya kamoso; se tsetetsoeng bakeng sa tshebediso ya ka moso. /bon. Matsete/.

304
 305

Letsete (le-tsi-ti) /undercover, underground, undisclosed/ Se patehileng kapa se sa

tsejoeng; seo eleng pinyane kapa se sa tlamehang ho tsejoa. Mael. Ho nya matsete:
ho ntsha makunutu; ho bua pinyane.
Letsetlela (li-tsi-tli-la) /curl/ Moriri o harelaneng; moriri o sa otlolohang kapa o
sebopeho se sekoekoe. /bon. matsetlela/.
Letsetsa (li-tse-tsa) // Ketsetso ya ho letsa: ho letsa bakeng sa; ho thusa ho letsa.
Letsetse (le-tse-tse) /flea/ Mofuta wa kokoanyana e lomang le ho noa madi a motho
kapa phoofolo, mme e hlahise lekgopho kapa borurusi moo e lommeng phofu ya sona
teng. /bon. matsetse/ (bap. nta.
Letsetsoa (li-tse-tswa) // Boetsuwa ba ho letsa.
Letsha (lets-ha) /lake/ Sebaka se seholo sa tlhaho sa pokello ya metsi a tsoang ho
noka kapa mohloding wa metsi; pokello e kgolo ya metsi empa e sa fete lewatlana
kapa lewatle. /bon. Matsha/ (bap. qantana, koeetsa, tshakgolo).
Letshekga (lets-he-kga) // Motho wa matshekga kapa moahi ya dulang tulong ya
matshekga. /bon. Matshekga/ (bap. Sekila).
Letshela (lets-hi-la) /cross border/ E tloaetseng ho tshela madiboho nako le nako
kapa kgafetsa. /bon. Matshela/ (bap. lekgoloa).
Letshethetshethe (lets-het-hets-het-he) /helter skelter, chaos/ Boemo ba tsitsipano
le tsikitlano ya meno; boemo ba thibang thibang le semphete ke o fete; boemo ba
morusu le tlhokeho ya kgutso. /bon. Matshethetshethe/.
Letsoabadi (lets-wa-ba-di) /hand blister/ Borurusi bo hlahang bokahare ba matsoho
ka lebaka la ho sebetsa ka thata le ho tshoara ntho tse thata haholo. /bon. matsoabadi/
Letshoafo (lets-hwa-fu) (letshwafo) /lung/ Setho sa mmele se fumanoang ka hara
sefuba, se nang le karolo tse pedi, se ikarabellang bakeng sa phefumoloho le khemo e
tloaelehileng. /bon. Matshoafo/ (mm. letshwafo). Mael. Ho kgoba matshoafo: ho
kgutlisa maikutlo; ho itshoara ka mora ho batla ho halefa.
Letshoala (lets-hwa-la) /big fish, shark, dolphin, whale/ Mofuta wa tlhapi e kgolo
haholo. /bon. Matshoala/ Tem. Lesotho ha hona lewatle, empa hona le dikooetsa,
matsha le dinoka tse kgolo tse nang le ditlhapi tse kgolo.Tse ding tsa ditlhapi tse
tholahalang dinokeng hadio lewatle. Kahoo tlhapi enngwe le enngwe e kgolohadi eka
bitsoa letshoala. (sheb. Ditlhapi, tlhapi).
Letshoao (lets-hwa-aw) (letshoaho) /sign, signage, marking/ Motoa kapa sesupo se
bontshang ntho ka ho e fapanya le tse ding; letheba le sa tshoaneng le amang le
hlalosang ntho e itseng. /bon. Matshoao/ (mm. Letshwao, letsoao, letsoaho). Tem.
Batho le bangodi babang ba kgetha ho se bedisa lentsoe, “letshoaho” hefeta
“letshoao”.
Letshoao-puo (//) /punctuation mark/ Letshwao le sebedisoang mongolong ho
bontsha kgefutso le ho emisa hoa polelo; ho makala; ho kgotsa; ho botsa le ho
bontsha boemo ba lentsoe. /bon. matshoao-puo/ Mohl. , . ; : ‘“ ” - _ ! ? ( ).
Letshoele (lets-hwi-li) /crowd/ Bongata bo boholo ba batho ba bokaneng; bongata bo
boholo ba batho ba tlileng sebokeng kapa kopanong. /bon. Matshoele/ (mm. letsuele,
matsuele). Mael. Letshoele le beta poho: ho sebetsa mmoho ho fana ka matla a ho
qeta mosebetsi kapele; kopanelo ya mosebetsi e potlakisa qeto ya ona.
Letshoephenene (lets-hwep-he-ne-ne) /plan B, alternative/ Mokgoa wa ho thola
leqheka leleng ha la pele le hloleha. Bohlale ba ho thola tharollo enngwe. Tlh.
lentsoe lena le sebedisoa le le ka bongateng hangata. /bon. Matshoephenene/.
Letshoeya (lets-hwi-ya)(letshwea) /asthma, asthmatic,/ Lefu le bakang hore mobabi
a hemesele ha bohloko eka o felloa ke moya; lefu le bakoang ke phokolo kapa
tshoaetso ya matshoafo le setho se hulang moya wa ho hema matshoafong. /bon. 0/.

305
 306

Letshoeya (lets-hwi-ya) /drowsiness/ Mokgathala wa mmele o kopaneng le ho

tsekela; lefu le etsang hore mokudi a kgathale le ho tsekela.
Letshohla (lets-haw-hla) /reporter/ Motho ya tshohlang: ya fanang ka tlaleho ya
ditaba tse ncha kapa tse sa tsejoeng; ya tlang le tlaleho ya sephetho le diketsahalo tsa
tikoloho, sebaka kapa lefatshe. /bon. Bomatshotla, matshohla/ (bap. moqolotsi).
Letshohlo (lets-haw-hlaw) /current affair/ Taba ha e phatlalatsoa kapa e tshohloa ka
nako eo e etsahalang ka yona; ketsahalo tsa tikoloho ha di tshohloa ka nako eo di
etsahalang ka yona. /bon. Matshohlo/ (bap. Ditaba, letshohla).
Letshoho (lets-hu-haw) /fear, timidity/ Ketso ya ho tshoha: ho ba le tshabo
kgahlanong le ntho e itseng- haholo e tshabehang, tshosang, e hlaha, e bolayang kapa
e bohale. /bon. 0/ (bap. tshabo).
Letshollo (lets-hul-law) /dysentry, diarrhoea, typhoid/ Bokudi bo bakoang ke ho se
hlatsoe matsoho pele ho jewa, bo etsang hore mokudi a choehe kgafetsa kgafetsa;
boemo ba ho nyela masepa a metsi ka baka la ho se sebedise mala kapa ho feroleha
ka maleng ke se jeloeng kapa se koentsoeng se itseng. /bon. matshollo/.
Letsholo (lets-hu-law) /mobilization, marshall/ Kopano ya batho ba bangata bao
sepheo sa bona eleng ho thusana bakeng sa ho hlasela sera kapa ba direng; kopano ya
batho ba bangata bao sepheo sa bona eleng ho thusana ho batla ntho kapa motho ya
nyametseng kapa ya lahlehileng. /bon. Matsholo/ (bap. Letsema).
Letsholo (lets-hu-law) /project, expedition/ Mokgoa wa ho qala mosebetsi o moholo
o batlang basebeletsi, disebedisoa tsa ho o phetha, o tlamehang ho fela ka nako e
beiloeng kapa eo ho dumelloaneng ka yona. /bon. Matsholo/ (bap. letsema). Mohl.
Ho utloahala hore motse ohle o tsoile letsholo ho fedisa khoholeho ya mobu.
Letsibana (le-tsi-ba-na) /dove/ Mofuta wa nonyana, seka leeba kapa ya lelapa la
leeba, e thokoa bo kopantseng le mmala o mosoeu hangata. /bon. Matsibana/ (sheb.
Dinonyana/.
Letsibolo (lets-ibu-law) /first born/ Ngoana wa pele wa motsoadi kapa batsoadi;
motho ya hlahileng pele lapeng labo; ngoana ya tsoetseng pele habo kapa lapeng
labo. /bon. Matsibolo/ (bap. kgorula).
Letsikgoi (lets-hi-kgoi) (letsekhoi) /spur-winged goose/ Mofuta wa nonyana ya
lepapa la letata; eo hanagata eleng ntsho le hlooho le mapheo a masoeu ka mmala;
ebile e le nonyana e fulang. /bon. Matsekgoi/. (mm. Letshikgoi).
Letsima (lets-im-a) /race, speed/ Ho matha ka sepheo sa ho etsa ditlhodisano; ho
kganna sepalangoang ka sepheo sa ditlhodisano; ho matha kapa ho mathisa ntho e
itseng ka baka la ho batla ho tsoa boemong ba pele.
Letsimile (le-tsi-mi-le) /raced/ Bokgale ba ho letsima.
Letsimisa (lets-im-is-a) /to race after, run after/ Ketsiso ya ho letsima.
Letsimisoa (le-tsi-mi-swa) // Boetsuwa ba ho letsima.
Letsimo (lets-im-aw) /racing/ Ketso ya ho letsima: mokgoa wa ho matha ka sepheo
sa ho etsa ditlhodisano; kganno ya sepalangoang ka sepheo sa ditlhodisano; ho matha
kapa ho mathisa ntho e itseng ka baka la ho batla ho tsoa boemong ba pele.
Letsina (le-tsi-na) /distillated beer, redistillation/ Moroko o setseng ha ho etsoa
joala, ebe ho etsoa joala ka ho o tlhotla ho etsa joala bo bong hape. /bon. 0/.
Letsiri (le-tsi-ri) /goat fescue, Digitaria setifoloa / Mofuta wa joang ba naheng o
ratoang haholo ke dipodi; o melang nakong tse ngata tsa selemo dibakeng tseding; o
kgonang le ho emela komello hofeta majoang a mangata. Furu ya dipodi. /bon.
Matsiri/.
Letsitse (le-tsi-tse) /rung/ Bokgale ba ho letsa.
Letsitsoe (le-tsi-tswe) /rung/ Boetsuwa le bokgale ba ho letsa.

306
 307

Letsoai (lets-wai) /salt/ Senoko se sesoeu se qhibidihang ha se nokoa kapa se

kopangoa le metsi kapa dijo, seo hangata se sebedisoang bakeng sa ho fa dijo tatso e
tshoanang le senoko seo. /bon. Matsoai/ (bap. Senoko) (mm. Letswai).
Letsoaitsoai (lets-wa-its-wai) /salty ant/ Mofuta wa kokoanyana e thokoa kapa nala
ka mmala, eo mmele wa yona o tletseng letsoai, e ratang ho bokella dijo tsa yona le
ho di chekela mokoting, e tholahalang malapeng le naheng. /bon. Matsoaitsoai/.
Letsoaka (lets-wa-ka) /mixturing machine/ Sesebedisoa se thusang ho kopanya
motsoako wa dijo pele di phehoa; sesebedisoa se thusang bakeng sa ho kopanya
motsoako wa dintho tse itseng pele di sebedisoa. /bon. Matsoaka/ (bap. lefehlo).
Letsoaki (lets-wa-ki) /material/ Ntho efe kapa efe e sebedisoang ho hlahisa, bopa,
aha kapa ho etsa sehlahisoa se secha. /bon. matsoaki/ (bap. setsoaka).
Letsoalla (lets-wal-la) /citizen, inhabitant, resident/ Moahi wa naha ya hlahetseng
naheng eo eleng ya habo; ya buang puo ya naha ya habo, ya etsang diketso, mekgoa
le moetlo wa naha ya habo ebile a sa tla ka tsietsi naheng eo a phelang ho yona. /bon.
Matsoalla/ (bap. Moahi).
Letsoalo (lets-wa-law) /fear, tremor, panic, trepidation/ Tshabo e bakoang ke ho
tshoha; ponahalo ya ho tsilatsila le ho thothomela ka baka la ho tshoha; boemo bo
etsang hore motho kapa ntho e keneloe ke tshabo le tsitsipano ya kelello le mmele;
pontsho ya ho tshaba. /bon. Matsoalo/ Mael. Letsoalo le molato lea ikahlola: Motho
ya molato o wa iponahatsa ka diketso. (bap. tshabohadi).
Letsoalo (//) /conciousness, conscious/ Karolo ya kelello ya motho e laolloang ke
boko, e kgonang ho etsa phapang pakeng tsa botle le bobe. Karolo ya moya wa
motho o hanyetsanang le sebe kapa kgohlahalo. Boemo ba ho elelloa, ho etsa
phapang le ho hlokomela se sebe le se setle; bokgoni ba ho inyatsa kgahlanong le
phoso kapa sebe se ka etsahalang ka ho ikgalemela. /bon. Matsoalo/ (bap. tsoalo).
Letsoantle (lets-wan-tle) /foreigner, alien/ Motho eo eseng moahi wa naha ka
tlhaho; motho ya dulang naheng eo eseng ya habo; motho ya jakileng naheng eo
eseng ya habo. /bon. Matsoantle/ (bap. Lesetedi, lekwerekwere, letsoalla, molata).
Letsoapo (lets-wap-aw) /escarpment/ Thaba kapa leralla la majoe le dimela le nang
le motheo kapa moepa o moholo. /bon. Matsoapo/ (bap. selomo, letsatsa, mothati).
Letsoathaka (lets-wat-ha-ka) /peer/ Motho ya hlahileng ka nako e le nngwe le
emong; motho wa tsoalo ya selemo se tshoanang le emong; motho wa bothaka ba
tsoalo ya dilemo le emong. /bon. Matsoathaka/ (bap. thaka, thakaka, thakangoaha).
Letsoedingtsoetla (lets-we-ding-tswe-tla) /crooked, irregular/ Hoa ntho kapa tsela:
e sa otlolohang, e makgutla, e dikgutlo kgutlo, e sa emang hantle ka kotloloho.
Letsoela (lets-we-la) /quiter/ Motho ya leselang boemo bo bobe; motho ya leselang
ho tsoela pele ka ketso e itseng. /bon. matsoela/ (bap. tsoela, tsoelo).
Letsoele (lets-we-le) /breast/ Setho sa motho e motshehadi kapa phoofolo e tshehadi
se hlahisang lebese nakong tsa ho anyesa ka mora ho tsoala ho fihlela nako ya ho
kgusa. /bon. Matsoele/.
Letsoemila (lets-hwe-mi-la) /red-winged starling/ Mofuta wa nonyana e hlaha e
ntsho, e nang le masiba a makgunong a mapheo, le hlooho e thokoa, haholo e tona; e
tholahalang haholo Afrika; e phelang ka ho ja mekgase e bonahalang hodima
diphoofolo mmoho le dikokonyana. /bon. Matsoemila/ (mm. Letshwemila).
Letsoete (lets-we-te) // Mofuta wa tadi e tholahalang haholo masimong, e etsang
mekoti e mengata, eo e phelang ho yona. /bon. Matsoete/ (bap. tsoete, kgoiti).
Letsoho (lets-aw-haw) /hand/ Setho sa mmele se qalang lehetleng ho isa qetellong
ya manala a seatla; setho sa mmele se thusang bakeng sa ho nka, ho phamamisa, ho
tshoara moroalo le ho etsa ntho tse ding tse ngata. /bon. Matsoho/ Mael. Ho beha

307
 308

matsoho: ho hlohonolofatsa ka ho thetsa ka diatla kapa seatla hodima hlooho. Mael.

Letsoho la monna le mokolla: motho wa monna o kenya letsoho mosebetsing a thuse
ha a fihla ho sebetsoa. Mael. Ho inela matsoho metsing: ho leballa diphoso kapa
mefokolo. Mael. Ho ba letsoho: ho utsoa kapa ho ba leshodu.
Letsoiri (lets-wi-ri) /mountain glory, penthaschistis oreodoxa/ Mofuta wa joang bo
bonahalang haholo dithabeng kapa naheng. /bon. Matsoiri/ (mm. Letswiri).
Letsoku (lets-o-ku) /red dye, ochre/ Motsoako o mokgubedu o sebedisoang bakeng
sa ho tlotsa setsoejane, lekoloane, lethuela kapa motho ya phethang mosebetsi wa
setho kapa lelomolo le kgethehileng. /bon. Matsoku/.
Letsolo (le-tsu-lu) /thunder/ Modumo wa maru a pula o bakoang ke boemo ba
lehodimo bo nang le diabenya le tladi. /bon. Matsolo/ (bap. lehadima).
Letsopa (lets-u-pa) /clay/ Mofuta wa mobu o kopaneng le ho teteana haholo, o
sebedisoang bakeng sa ho bopa le ho etsa dibopeho tse itseng. /bon. Matsopa/.
Leutloela (le-utl-we-la) /secret agent, undercover agent/ Motho ya batlang bonnete
ba ditaba kapa ketsahalo e itseng ka ho iphapanya. /bon. Mautloela/. (bap. Sehlola).
Leutsoe (le-uts-we) /burglar, shoplifter, larcenist/ Motho ya utsoang: ya nkang seo
eseng sa hae ntle le tumello kapa taelo; ya nkang thoto kapa diphahlo ka bonokoane;
ya nkang ka ho sebedisa boqhekanyetsi kapa botsotsi. /bon. mautsoe/ Tem. Batho ba
bangata ba sebedisa lentsoe lena “mautsoe” le le ka bongateng joalo ka ha eka ke
bonngwe. (bap. leshodu).
Levitike (le-fi-ti-ke) /leviticus/ Buka ya boraro ya bibele testamenteng ya kgale, e
lateloang ke buka ya Numere. Tem. Lentsoe kapa lebitso lena, “levitike” le bolela
“yaba o wa bitsoa”. Hape, lentsoe lena le itshetlehile haholo ho tlhaloso ya Balevi
eleng baruti baneng ba kgethehile ba Israele nakong tsa mehla ya Moshe.
Lewa (li-wa) /plan/ Mokgoa wa ho thola leqheka leleng ha la pele le hloleha.
Bohlale ba ho thola tharollo enngwe e fapaneng le ya pele. teko e ncha ya ho etsa
ketso e itseng. Boiteko ba ho etsa ketso e itseng. /bon. Mawa/ (bap. Letsapa). Tlh.
Bongata ba mantsoe, “lewa” mmoho le “sewa” a tshoana le ha a sa bolele ntho e le
nngwe.
Lewatla (le-wa-tla) /brainless, sluggish, thickheaded/ Motho ya etsang ketso tse
hlokang kelello; motho wa boko bo fokolang; motho wa boko bo chesang; motho ya
botsoa ho nahana hantle ka tsela e tloaelehileng. /bon. Mawatla/.
Lewatlana (le-wa-tla-na) /sea/ Pokello e kgolo ya metsi a dinoka e fetang ya letsha
le qanthana ka boholo, e tholahalang hara dinaha. /bon. Mawatlana/ Tem. Mawatlana
a tsebahalang a dinaha ke Red sea, Mediterranean sea, Black sea, Baltic sea le amang
a mangata.
Lewatle (le-wa-tle) /ocean/ Pokello e kgolohadi ya metsi e aparetseng le ho potapota
mafatshe a dinaha, eo ho yona ho tholahalang karolo le bongata ba dibupuwa tsohle
tsa metsi. /bon. Mawatle/ Tem. Mawatle a tsebahalang a lefatshe ke Pacific ocean,
Atlantic ocean, Indian ocean, Antarctica ocean le Arctica ocean.
Lla (l-la) /cry/ Ho ntsha sello ka molomo ka baka la bohloko ba leqeba kapa ho
lahleheloa; ho bontsha ho hlonama ka ho ntsha dikgapha; ho ntsha dikeledi ka baka la
bohloko ba pelo; ho bontsha bohloko ka baka la ho etsoa hampe. (bap. lela). Mael.
Lehlaahlela le lla ka leleng: batho ba tlemeha ho thusana.
Llaka (l-la-ka) /cry loudly/ Phethako ya ho lla; ho lla kgafetsa. (mm. Bokollaka).
Lle (l-li) /don’t cry/ Seka lla; emisa ho lla. Mael. Ngoana ya sa lleng o shoela
tharing: motho ya thotseng le ha a na le bothata a ka bolawa ke tloaelo e joalo.
Motho ya sa kgoneng ho ipuella a ka kena tsietsing e kgolo.

308
 309

Llela (l-le-la) /cry for/ Ketsetso ya ho lla. Mael. Ho llela motsotso: ho itshola kapa
ho itshoaya phoso ka lebaka la botlaila bo entsoeng pejana.
Lleloa (l-le-lwa) // Boetsuwa ba ho lla. Mael. Moiketsi ha a lleloe: motho ya
ikarabellang mathateng a hae ha a tlameha ho utloeloa bohloko.
Llile (l-li-le) /cried/ Bokgale ba ho lla.
Llisa (l-li-sa) /poignant, sad/ Ketsiso ya ho lla: ho etsa hore motho a utloe bohloko
ka baka la ketso kapa ketsahalo e itseng; ho hlomola pelo kapa ho utloisa bohloko.
Lliwe (l-li-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho lla. (mm. Llioe).
Lloa (l-lwa) // Boetsuwa ba ho lla. Mohl. Kea bona hore mona ho a lloa.
Loana (lwa-na) /to fight, assault, battle, clash, conflict, brawl/ Boemo ba ho
otlana, shapana, mulana, qoaketsana kapa ho behana matsoho kapa ho sebedisa
dibetsa kgahlanong le motho kapa batho ka tsela e ka ntshang kotsi kapa ya bolaya;
ho futuhela ntho kapa motho ka sepheo sa ntoa; ho hlasela ka sepheo sa ho se
kgotsofale kapa kgotsofatsoe; ho bua mantsoe a bohale a ntoa. (mm. Lwana).
Loanela (lwa-ne-la) /fight for/ Ketsetso ya ho loana: ho loana bakeng sa.
Loantsha (lwa-nts-ha) /fight against/ Ketsiso ya ho loana.
Loantshoa (lwa-nts-hwa) /fought at/ Boetsuwa ba ho loana.
Lobokana (law-baw-ka-na) ?? /disband, scatter, disunite/ Ho arohana ka ho
tlalatlala le sebaka; ho betseha ka ho ya nqalong tse fapaneng; ho ya koana le koana.
Lobokano (law-baw-ka-naw) /scattering, disbanding/ Ketso ya ho lobokana:
mokgoa wa ho arohana ka ho tlalatlala le sebaka; ho betseha ka ho ya nqalong tse
fapaneng; ho ya koana le koana. (bap. Tobokano).
Lodi (lo-di) /cyperus marginatus/ Mofuta wa joang o hlokang mahlaku, oo hangata o
hlahang bakeng tse mongobo kapa pela metsi, o sebedisoang bakeng sa ho loha hape
o ka sebedisoa joalo ka moriana wa mafu a thobalano. /bon. 0/ (mm. lelodi, loli).
Loela (law-ela) /to get momentum/ Hoa ketsahalo: e nkang kapa e bang le sekgahla
ha e tsoela pele; ebang monate ha e tsoela pele. Mohl. Mokete ona o wa loela.
Loela (law-ela) /condense, undilute, thicken/ Hoa motsoako wa metsi: ho etsa hore
seno se hlapolohileng haholo se tsebe ho noeha ka ho kenya motsoako omong o
matla, o fanang ka tatso enngwe. (bap. hlapolosa, hlapolla).
Loetse (lwe-tse) /september/ Kgoedi ya borobong ya alemanaka ya kajeno, e tlang
ka mora Phato, e lateloe ke Mphalane. Kgoedi ya pele ya selemo sa Sesotho, eo
bophelo ba dimela tse tala bo qalang ho hloma. /bon. 0/ (mm. lwetse).
Loetse (lwe-tse) /complete, full, concentrated/ E tletseng kapa e felletseng.
Lofa (law-fa) /abscond/ Ho ba sio mosebetsing ntle le mabaka; ho ipha dimenyane
ntle le tsebiso; ho nyamela mosebetsing. Tem. Lentsoe lena ke sothofatso ya lentsoe
la molata “loafer”, lentsoe le nepahetseng la sesotho ke “sio” kapa “nyamela”.
Lofile (lo-fi-le) /absent/ Bokgale ba ho lofa. (bap. sio).
Lofisa (lo-fi-sa) // Ketsiso ya ho lofa.
Lofisitsoe (lo-fi-sits-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho lofa.
Lofisoa (lo-fi-swa) // Boetsuwa ba ho lofa.
Loha (lu-ha) /braid/ Ho etsa moloho wa moriri; ho tlama moriri ka tsela e makgethe
ya bokgabane; ho etsa mafito moriring ka sepheo sa ho kgabisa.
Loha (lu-ha) /sew, knit, plait, weave/ Ho etsa thapo ka kgoele kapa mofuta o itseng
wa semela; ho mena kapa ho kopanya ka hareng, kgoele kapa thapo. (bap. Roka).
Lohle (lo-hle) /all: of words starting with “L” / Lentsoe kapa seemedi se
sebedisoang ho akaretsa ntho eo lebitso la yona le qalang ka tlhaku “L” joalo ka:
lehloa lohle, lewatle lohle, lehoatata lohle, jj.

309
 310

Lohotha (lu-hut-ha) /imagine, ponder/ Ho nahana ka pelo se etsahalang kapa se

tlamehang ho etsahala; ho nahana ntle le ho bua ka bohato bo ka nkuwang
kgahlanong le ketso e itseng. (bap. touta).
Lohotha (lu-hut-ha) /reconsider/ Ho nahana ka qeto e ka nkuwang mabapi le ketso
kapa ketsahalo e itseng ya pejana.
Lohotho (lu-hut-haw) /reconsideration, imagination/ Ketso ya ho lohotha: ho
nahana ka qeto e ka nkuwang mabapi le ketso kapa ketsahalo e itseng ya pejana.
Loka (lu-ka) /be kind, just, meek/ Ho ba boemong ba maikutlo le pelo e ntle; ho ba
le mekgoa e metle, e bontshang mohau, mamelo le kutloelo bohloko.
Loka (lu-ka) /to be fine/ Ho ba boemong bo botle ba bophelo kapa tshebediso; ho se
tshoenyehe mmeleng kapa maikutlong.
Loka (law-ka) /to lock/ Ho etsa hore ntho e bulehang joalo ka lemati e notlelehe.
Lokela (lu-ke-la) /good for, fit for, required to/ Ho ba boemong ba ho sebedisoa
kapa ho sebeletsa; ho ba makgatheng a matle a ho etsa ketso e itseng.
Loketse (lu-ke-tse) // Bokgale ba ho lokela.
Lokile (lo-ki-le) /kind, good/ E mosa ka diketso, e iphotlileng ka mekgoa e metle.
Lokile (//) /well, okay, fine/ E boemong bo nepahetseng ba ho etsa ketso e itseng; ho
se tshoenyehe mmeleng kapa maikutlong. E bonahatsang tokafalo kapa botle.
Lokile (lo-ki-le) (ho lokile) /alright/ Hoa boemo ba maikutlo kapa tebello: e
nepahetseng ho ya ka tebello; eo botle ba yona bo lebelletsoeng. Mohl. Le ha a
bonahala a le monyane dilemong, ho lokile hore a ka tsoela pele.
Lokisa (lo-ki-sa) /fix, correct, rectify/ Ketsiso ya ho loka: ho etsa hore ntho kapa
motho a be boemong bo botle ba bophelo kapa tshebediso.
Lokisa (lo-ki-sa) /adjust, regulate, repare, sort/ Ho etsa hore ntho e be boemong bo
phethahetseng; ho etsa hore ntho e hloke sekodi kapa bobe; ho etsa hore molao kapa
taba e utloahale ka ho tlosa phoso kapa ho fetola molawana o itseng; ho beha
seemong se lokileng kapa se phethahetseng. (bap. laofatsa).
Lokisa (//) /make perfect/ Ho etsa hore ntho e fosahetseng e nepahale ka ho tshoaha
diphoso; ho nepahatsa se fosahetseng hore se be maemong a matle.
Lokisetsa (lo-ki-se-tsa) /prepare for, ready/ Ho ipeha boemong bo botle bo
loketseng ho etsa ketso e itseng.
Lokisitse (lo-ki-si-tse) // Bokgale ba ho lokisa.
Lokisitsoe (lo-ki-sits-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho lokisa.
Loko (law-kaw) /lock/ Sesebedisoa se thusang kapa se sebedisoang bakeng sa ho
notlela lemati kapa monyako; se sebedisoang ho notlela lemati hore bokeno bo se be
teng. /bon. Diloko/ Tem. Lentsoe lena ke sothofatso ya lereo la molata “lock” ha
lentsoe le nepahetseng la Sesotho e le “senotlolo”. (bap. senotlolo).
Lokolla (lo-kul-la) /unlock/ Ketsollo ya ho loka: ho etsa hore ntho e koetsoeng joalo
ka lemati e notlolohe, e bulehe. (bap. Notlolla).
Lokolla (lu-kul-la) /free, emancipate, liberate/ Ho etsa hore batho kapa ntho e
ditlamong e lokolohe; ho etsa hore bokgoba bo fele; ho etsa hore batshoaruwa kapa
makgoba a tsoe ditlamong tsa bokgoba. Ho etsa hore batho le naha ya bona e ipuse
kapa e kgaotse ho busoa ke naha enngwe; ho kgaotsa ho ba tlasa taolo ya mmuso wa
naha enngwe.
Lokolla (lu-kul-la) /acquit/ Ho ntsha motho kgotla ka mora ho mo fumana a hloka
molato. Ho lokolla nyeweng.
Lokoloha (lu-ku-lu-ha) /liberated, free/ Ketsahalo ya ho lokolla: ho ba boemong ba
boipuso; ho ba boemong ba ho itaola kapa ho etsa thato ya bowena le naha ya heno;
ho ba maikutlong a hlokang ho laeloa kapa ho hatelloa.

310
 311

Lokotsa (lu-ku-tsa) /make loose/ Ho etsa hore ntho e be le motsamao o lokolohileng

ka ho e tlamolla; ho tsamaya ntle le ho tlangoa ka thapo kapa lerapo; ho ba boemong
bo hlokang tshitiso ya motsamao.
Lokotseha (lu-ku-tse-ha) /to loosen/ E motsamao o lokolohileng; eo ho lokolloa hoa
yona ho bakang motsamao o hlokang tshitiso.
Lolololo (law-law-law-law) /continuously/ Hoa puo kapa ketsahalo: ka tsela e sa
feleng, e tsoelang pele nako e telele; molebe.
Loma (lu-ma) /bite/ Ho kenya meno ho; ho hlephola ka maino; ho tsukutla ka meno;
ho tsenkolla ka meno. Mael: ho loma tsebe: ho joetsa motho emong ditaba tse ncha
kapa lekunutu. Mael. Ho lomahanya meno: ho tsitlallela ntho e itseng. Mael. Ke nta
ya selomela kobong: lehlabaphio kapa sera; motho ya iketsang eka o rata emong
empa ho se joalo.
Lomahantse (lu-ma-han-tse) /obdurate, adamant, firm/ E kapa ya bontshang ho se
chechelle morao ka seo a se buang; e sa bontsheng ho fetola maikutlo ha bobebe; e
kapa ya bontshang boikemisetso . Bokgale ba ho lomahanya.
Lomahanya (lu-ma-han-ya) /firm, adamant, obdurate/ Ho bontsha ho se cheche ka
se buuwang; ho ngangella le ho tsoela pele ka ketso e itseng.
Lomaka (lu-ma-ka) /bite repeatly, severe/ Phetako ya ho loma: ho loma hangata.
Lomana (lu-ma-na) /bite each other/ Ketsetsano ya ho loma.
Lomosa (lo-mu-sa) /to leaven, ferment, yeast/ Ho kenya tomoso sejong se hlokang
ho bedisoa ka tomoso.
Lona (lu-na) /you all/ Seemedi se bontshang batho ba ka bongateng; lentsoe le
bontshang batho ka ho ba supa ba le ka bongateng. (bap. bona).
Lona (law-na) /it: used with nouns starting with “L”/ Seemedi se bontshang ntho
eo lebitso la yona le qalang ka tlhaku “L”. Mohl. Ke ya le rata lona empa nkeke ka
le nka honajoale. Lea shebahala lona leha le batla ho hodisoa pele.
Lonya (lon-ya) /atrocious, brutal, callous, ferocious/ Hoa motho kapa phoofolo: e
pelo e mpe; e hlokang mohau le kutloelo bohloko; e diketso tse hlaha ka ho fetisisa; e
hlokang botho; e kgopo ka tsela e makatsang. (bap. soro).
Lopolla (lu-pul-la) /to emancipate, free/ Ho tlosa bokgobeng; ho etsa hore motho a
lokolohe ditlamong; ho ba boemong bo lokolohileng ba kelello.
Lopoloha (lu-pu-lu-ha) /to be free/ Ketsahalo ya ho lopolla: ho lokoloha bokgobeng,
ditlamong le kelellong.
Lopotsia (lo-po-tsi-a) /tithing, offering/ (sheb. dilopotsia bakeng sa tshebediso).
Lora (law-ra) /to dream/ Ho ba le ketsahalo e bonoang nakong ya boroko; ho bona
diketsahalo borokong; ho nahana ka diketsahalo nakong ya ho kgaleha.
Lora (law-ra) /to talk nonsense/ Ho bua ntho kapa puo e hlokang kelello.
Lore (law-re) /exclamation: burn completely/ Lekgotsa le bontshang ho cha ka
tsela eo ho salang molora feela; ho cha ka botlalo, ntle le masalla a letho.
Lotha (lut-ha) /puzzle, term/ Ho etsa ketso e nang le selotho: ho bua puo e thata, eo
ho seng bobebe ho e utloisisa. Ho bua lentsoe kapa mantsoe a thatahadi. Tem. Hona
le batho kapa bangodi babang ba puo ya Sesotho ba sothofatsang lentsoe la
senyesemane, “term” ba le bitse “theme” kapa “thema”, eleng ntho e fosahetseng
haholo ebile e hloka moelelo o nang le kelello. Kgetho e nepahetseng ya Sesotho e ka
ba ho “lotha”.
Lothana (lut-ha-na) /puzzle each other/ Ketsetsano ya ho lotha.
Lotho (lut-haw) /terminology/ Ketso ya ho lotha: tshebediso ya mantsoe a thata a sa
tloaelehang puong ya sechaba sefe kapa sefe. Mohl. Lephurakgoahla, ngobiso, tolodi,
tolotshoana, tshumu, tshuinyana, kgoaba, kgoabana, mohlophollo, mokakailane,

311
 312

moshoashoailane, mafiakgoho, mokoalaba, mothoanahelele, motshoetshoe, phosulo,

tlhatlharatlhetlhe, senyakamahloana, potele, sebutsoabutsoane, letlalepepiloe,
tloeperenyoepe, mocholoko, tsekana, motanyane, jj.
Lotho (Lut-haw) /ambiguousness, abstruse/ Puo kapa ketsahalo e thata ho
utloisisoa ke kelello; ketsahalo e sa hlaloseheng ha bobebe; boemo bo thata ba
kutloisiso. (bap. selotho, keakea).
Lotho (lot-ho) /lotto, lottery/ Papadi kapa mokgoa wa ho becha le ho kgetha palo e
tla hlaha bakeng sa ho hlola.
Loti (lu-ti) /drakensburg mountain/ Dithaba tse kgolohadi tsa naha ya Lesotho le
karolo enngwe ya Free State ka nqa ya Kwa-Zulu Natal. /bon. Maluti/. (mm. maloti).
Loti (lu-ti) /Lesotho currency/ Chelete ya naha ya Lesotho. Makgekgeba a emelang
naha ya Lesotho. /bon. Maloti/ (mm. Luti).
Lotomantse (law-taw-man-tse) /arranged/ Bokgale ba ho lotomanya.
Lotomantsoe (law-taw-man-tswe) /arranged/ Boetsuwa ba ho lotomanya.
Lotomanya (law-taw-man-ya) /arrange by sequence/ Ho hlophisa dintho hantle ka
tatellano kapa letoto le letle; ho hlopha ka letoto. Ho lokisa ka tatellano.
Lotomanyo (law-taw-man-yaw) /sequential arrangement/ Ketso ya ho lotomanya
kapa ho hlophisa dintho hantle ka tatellano kapa letoto; hlophiso ka letoto kapa
tatellano.
Loya (lo-ya) /bewitch, to be a witch/ Ho sebedisa meriana le methokgo ya boloi
bakeng sa ho hlokofatsa, bolaya, kudisa, holofatsa kapa ho phethahatsa ditakatso tsa
memeya e mebe. Ho etsa diketso tsa moloi. Ho ba ledinyane la satane. (bap. Boloi).
Luka (lu-ka) /Luke/ Buka ya bibela ya boraro (3) Testamenteng e ncha, e buang ka
tlhaho, thero le bophelo ba Morena Jesu Chreste.

312
 313

Mmm

PALE:
Tlhaku ya leshome le metso e meraro (13) ya Sesotho. Ka puo efe kapa efe ya Afrika
Borwa, kapa Afrika e ka Borwa, tlhaku “M” e ya mothofatsa: e etsa hore mareho a
mangatanyana a hlalose motho. Hape, tlhaku “M” ke enngwe ya ditlhaku tse
ngatahadi puong tsa batho ba batsho. Mabitso a batho le a dichaba a fumanwa
tlhakung ena.

Tlhokomediso: ka Sesotho, tlhaku “M” eka boela ya sebediswa ho mantswe kapa

maetsi a bitswang leetsuwa/maetsuwa jwalo ka: bolaya=mpolaya, fa=mphe,
phelekanyetsa=mphelekanyetsa, phoqa=mphoqa, matha=mmathela, makatsa=
mmakatsa, jwalo jwalo. Hona ho etsa hore mantsoe a “M” a be mangata le hofetisisa
ho ya ka patlamantsoe ya Sesotho le ha e se ohle a kenyeleditsoeng.

M (em) //.
Ma (ma) /pluralizing prefix/ Sehlongoapele se sebedisoang bakeng sa ho ngatafatsa
mantsoe a qalang ka tlhaku “L”. Mohl. Lengeloi=mangeloi, letanta=matanta,
lerata=marata, lesole=masole, lejoe=majoe, lewatle=mawatle, lefatshe=mafatshe, jj.
Ma (ma) /verbs personifying prefix/ Sehlongoapele se mothofatsang maetsi kapa
mantsoe a itseng a puo ya Sesotho ho a etsa motho kapa ho hlalosa motho le mokgoa
kapa sebopeho sa hae. Mohl. Tsosa=matsoso, tseba=matseba, ja=maja, jara=majara,
lefana=malefane, sututsa=masututsa, pedi=mabedi, jj. Tlh. Sehlongoapele sena ha se
bolele hore lentsoe le ka bongateng, empa se etsa hore leetsi ebe motho. Bongata
(plural) ba mantsoe a joalo bo teng. Mohl. Matsoso=bomatsoso, matseba=bomatseba,
majara=bomajara, malefane=bomalefane, masututsa=bomasututsa, jj.
Maan (ma-an!) /exclamation: please!/ Lekgotsa le sebedisoang ho hanyetsana le puo
kapa ketsahalo e itseng ka bohale. Mohl. O seke wa nkomanya maan! Tlh. Lentsoe
lena le ratoa ho sebedisoa ke batho ba batsho, haholo Basotho, le ha ho sa tsebahale
qaleho ya lona le lebaka. Ka puo ya Afrikaans lentsoe lena hale sebedisoe joalo ka
lekgotsa, empa le na le moelelo omong o fapaneng le tshebediso ya batho ba batsho.
Mabalane (ma-ba-la-ne) /urban area, suburb/ Sebaka se pela toropo; motse o
haufinyane le ditoropo. /bon. 0/ (bap. lehaeng).
Mabalankoe (ma-ba-lan-kwe) (mabalankwe) /summary/ Ketso e etsoang ka ho
kgutsufatsa kapa ka bokgutshoanyane; kakaretso ya kapele; ho bala kapa ho ngola ka
ho kgutsufatsa polelo kapa moqoqo o molelele. /bon. mabalankoe/.
Mabalankoe (ma-ba-lan-kwe) (mabalankwe) /highlights/ Ketsahalo e bontshang
pontsho e itseng ka bokgutshoanyane kapa ka ho qapoqapola. /bon. mabalankoe/
Mabapa (ma-ba-pa) /in connection with/ Ka lebaka le amanang le; ka tsela e
amanang le; ka sepheo sa ho amana le.
Mabapi (ma-ba-pi) /near/ Haufinyane le kapa pela ntho e itseng; lehlakoreng le
haufinyane le; nqa e pela ntho e itseng. Tlh. Batho babang ba sebedisa lentsoe
“mabapa” bakeng sa “mabapi” ho bolela haufinyane le.

313
 314

Mabarebare (ma-ba-re-ba-re) /hearsay, rumour/ Puo e hlokang bonnete, eo ho

buuwang ka yona ntle le netefatso kapa sebele sa yona; puo ya mmomori, e hlokang
botsitso le nnete. /bon. Bomabarebare/ (bap. Mmomori).
Mabedi (ma-be-di) /twosome/ Hoa palo ya dintho tse ka bongateng: tse fetang
bonngwe empa di le ka tlasa boraro. (bap. pedi).
Mabothobotho (ma-bawt-haw-bawt-haw) /soft and spongy/ E bonojana haholo ha e
tshoaroa kapa ho duloa hodima yona, kapa e aperoe. E bothoselang. E bochoselang.
Mabuaneng (ma-bu-a-ne-ng) /Kurrichane Buttonquail/ Mofuta wa nonyana e nyane
e fumanoang haholo dibakeng tse chesang tsa joang le merung e teteaneng; e
bokahodimo bo bosoothoana le metoa ya bosweu, le mapheo a mathokoa a
bonahalang haholo ha e fofa; e phela ka dithotse tsa dimela kapa dikokoanyana. /bon.
bomabuaneng/.

Macha (ma-cha) /new ones, fresh ones/ Hoa dintho tse ngata: tse sa tsoa hlahisoa
kapa tse sa tsoa fihla; tse so sebedisoeng kapa tse maemong a matle; tse sa tsoa rekoa,
tseo eleng hona di fihlang. (bap. ncha).
Machaba (ma-cha-ba) /international/ E etsahalang lefatsheng ka bophara; e
tholahalang hohle lefatsheng; e teng dinaheng tsohle tsa lefatshe; e emelang kapa eo
tshebeletso ya yona e fihlang dinaheng tsohle tsa lefatshe. (bap. sechaba).
Machache (ma-cha-che) /type of blanket/ Mofuta wa kobo ya setso ya Basotho;
enngwe ya dikobo tsa Basotho e ntle haholo. /bon. Machache/.
Madambadamba (ma-tam-ba-tam-ba) /chaos and disorder/ Boemo ba moferefere,
morusu le mokutu; boemo bo hlokang taolo le tsepamo; mokgoa wa ho etsa diketso
tse sa tloaelehang. /bon. 0/ Mohl. Bana ba banyane ba noa joala le bontata bona
sena ke madambadamba feela. Tshepo Tshola o re peto ya makgabunyane mehleng
ya kajeno ke madambadamba feela.
Madi (ma-di) /blood/ Lero le lefubedu le tholahalang mmeleng ohle wa motho kapa
phoofolo; lero le lekgubedu le tsamaisoang ke methapo ya mmele ho potoloha ka
thuso ya pelo. /bon. 0/ (mm. mali).
Madiela (ma-di-ela) /defaulter, deceiver/ Motho ya hlolehang ho lefa seo a se
rekileng. Motho ya dielang ba bang ka dipuo kapa ka ho sebedisa matla.
Madiela (ma-di-ela) /retiring person, pensioner/ Motho ya boemong ba ho tlohela
mosebetsi kapa ketso e itseng ka baka la maemo a botsofe kapa mabaka a itseng;
motho ya dilemong tsa botsofe, ya sa hloleng a sebeletsa monga hae. /bon.
bomadiela/.
Madimabe (ma-di-ma-be) /bad luck, misfortune, ill-omened/ Hoa boemo ba motho:
ya hlokang lehlohonolo; eo ntho tsa hae di sa etsahaleng ho ya ka morero; eo ntho tse
mpe di etsahalang ho yena. (bap. Bomadimabe) (mm. malimabe).
Madimong (ma-di-mu-ng) /operation theatre/ Sebaka sa kokelo kapa kalafo moo
batho ba kulang ba buweloang teng: ho roka, ho ntsha le ho lokisa ditho tse itseng tsa
mmele, tse bakang bohloko kapa bokudi. /bon. 0/ (mm. malimong).
Madito (ma-di-to) /I saw it first on the ground/ Lekgotsa kapa puo e bontshang hore
mmuwi o bone ntho e itseng fatshe pele ho emong; lentsoe le sebedisoang ke mmuwi
ho bontsha seo a se boneng pele ho mmuwiswa. Mohl. Madito motsoala!

314
 315

Madubatsana (ma-du-ba-tsa-na) /before dusk/ Nako ya mantsiboya eo letsatsi le

seng le batla ho dikela pele ho shoalane. (bap. Shoalane, mathubatsane) Tlh. Lentsoe
le nepahetseng haholo ke “mathubatsana” hofeta “madubatsana” le ha ho na le batho
ba sebedisang lentsoe la bobedi dibakeng tseding. (mm. madubatsana).
Madungoadungoane (ma-du-ng-wa-du-ng-wa-ne) /dawn/ Hoseng haholo pele
letsatsi le chaba; ka meso hoseng ho sa le lefifi. (bap. shoalane, meso, matjeke).
Maelana (ma-e-la-na) /idiom/ Polelo e bolelang se fapaneng le mantsoe kapa
pitsetso ya sona; polelo e nang le moelelo o fapaneng le tsela eo e bitsoang kapa e
ngoloang ka teng; mokgabo puo wa puo efe kapa efe. Tlh. Lentsoe lena le dula le le
ka bongateng ka nako tsohle. Tem. Phapang pakeng tsa “maele” le “maelana” ke hore
hangata maelana a qala ka lentsoe “ho” ha maele ona a ka qala ka lentsoe lefe kapa
lefe. Mohl. Ho ipona mafolo mabe. Ho isa pelo mafisa, jj.
Maele (ma-e-le) /proverb/ Puo e eletsang ka mantsoe a yona; polelo ya mantsoe a
bohlale kapa a rutang tlhalefo. Tlh. Lentsoe lena le dula le le ka bongateng. Tem.
Phapang pakeng tsa “maele” le “maelana” ke hore hangata maelana a qala ka lentsoe
“ho” ha maele ona a ka qala ka lentsoe lefe kapa lefe. Mohl. Ngoana mahanajoetsoa
o mmona ka dikgapha. E kgopjoa e le maoto mane. Dia bela dia hloeba, makgulo ho
psha a matala, jj.
Maemae (mae-mae) /home made unconventional beer/ Mofuta wa joala ba boemo a
tlase, bo entsoeng hae ka metsoko e itseng, bo tawang haholo. (bap. moqophothi).
Maemo (ma-e-maw) /status/ Tsela eo motho a itshoarang ka yona, haholo ka baka la
leruo, kapa ha ho bapisoa le boemo ba mosebetsi wa hae. Tlh. Lentsoe lena le
sebedisoa le le ka bongateng le ha bonngwe ba lona e le “boemo”. (bap. Boemo).
Maemo (ma-e-mo) /circumstance/ Seo ketsahalo kapa ketso e etsahalang ka lebaka
la sona; seo kapa hoo ketsahalo e itshetlehileng karabong ya yona. /bon. Maemo/.
Maene (ma-i-ni) /mine/ (sheb. Mmaene kapa morafo bakeng sa tshebediso).
Mafelo (ma-fe-law) /an end/ Qetello ya ketsahalo kapa ketso e itseng. Tem. Lentsoe
le nepahetseng la Sesotho ke bofelo. (bap. bofelo).
Mafi (ma-fi) /sour milk/ Lebese le matheketheke le bodila. Lebese le bodisitsoeng;
motsididi wa kgale kapa o bodisitsoeng. /bon. 0/ (bap. motsididi).
Mafiakgoho (ma-fi-a-kgu-hu) /pumkin juice/ Lero la mokopu o phehiloeng le
sebedisoang joalo ka sejo se ka kofelloang ka bohobe. /bon. 0/ (mm. mafi-a-kgoho).
Mafisa (ma-fi-sa) /approbation, fostereage, fostering/ Ho adimana kapa ho
nehelana ka kgomo, namane, ntho, ngoana kapa sa bohlokoa ho motho emong bakeng
sa tlhokomelo kapa ho e hlokomela.
Mafisa (ma-fi-sa) /wonderland, dreamland/ Sebaka sa dikgopolo tsa ditoro; sebaka
se setle sa mohopolo. Mael. Ho isa pelo mafisa: ho lahleha hoa mohopolo; ho ba nqe
nngwe ka monahano; ho nahana ka thata ka tsela e utloisang pelo bohloko haholo.
Mafolofolo (ma-fu-lu-fu-lu) /active, hyperactive, flexible/ Hoa boemo ba mmele
kapa kelello ya motho kapa phoofolo: e etsang dintho ka pele; e sebetsang ka matjato
kapa ka potlako; e tsamayang ka ho panya hoa leihlo; e nahanang ka pele. /bon. 0/.
Mafolofolo (ma-fu-lu-fu-lu) /virile, virilism, virility/ Ho ba le morolo o moholo wa
mmele, o bakang matla a ho boka. /bon. mafolofolo/ (bap. rolofatsa, morolo).
Mafolomabe (ma-fu-lu-ma-be) /bad luck, misfortune/ Hoa boemo ba motho: ya
hlokang lehlohonolo; eo ntho tsa hae di sa etsahaleng ho ya ka morero; eo ntho tse
mpe di etsahalang ho yena. Mokgoa wa ho ipona diphoso. /bon. 0/ Mohl. Che,
ngoana batho o mafolomabe. Mael. Ho ipona mafolomabe: ho itshoaya diphoso; ho
ipona molato.

315
 316

Mafongfonyane (ma-fu-ng-fun-ya-ne) /urban train/ Mofuta wa terene ya mabalane

kapa metseng ya ditoropo, o isang basebetsi mosebetsing le ho ba kgutlisetsa hae.
Mafosi (ma-fo-si) /inaccurate, inaccuracy/ E sa nepahalang; e fosahetseng kapa e
hlokang bonnete; e hlokang nnete; e bontshang leshano.
Mafube (ma-fu-be) /daybreak/ Hoseng haholo nakong ya pele letsatsi le chaba le ho
chaba hoa lona. /bon. mafube/. (bap. madungoadungoana, meso, matjeke).
Mahahapa (ma-ha-ha-pa) /force, by force/ Ho nka kapa ho nkela motho sa hae ntle
le boikgethelo kapa tumello ya hae; ho nka kapa ho nkela ka sheshe. Tshebediso ya
matla ho nkela kapa ho phamola sa emong.
Mahala (ma-ha-la) /for nothing, charitable/ Ho fa kapa ho neha ntle le ho lefisa; ho
nehela ntle le tefo kapa tefiso; ho nehelana feela tje.
Mahanajoetsoa (ma-ha-na-jwe-tswa) /stubborn person/ Motho ya manganga, ya sa
batleng ho kgalemeloa kapa ho joetsoa ke mang kapa mang. Mohl. Ke ngwana
mahanajoetsoa. Mael. Ngoana mahanajoetsoa o mmona ka dikgapha: motho ya
manganga ya sa batleng ho eletsoa o bonahala ka sello. (mm. mahana-jwetswa).
Mahareng (ma-ha-re-ng) /between/ Pakeng tsa ntho tse pedi; bohare ba ntho tse pedi;
hara ntho tse pedi. /bon. 0/ (bap. Lehare, bohareng).
Mahela (ma-he-la) /grass cutter/ Motho eo mosebetsi wa hae eleng ho hela, poma,
faola le ho kgaola joang. /bon. Bomahela/ (bap. sekutajoang).
Mahepu (ma-he-pu) /perked cow’s milk/ Lebese la kgomo e tloletsoeng; lebese la
kgomo e qetang ho kotoa, e boemong ba ho emara. /bon. 0/.
Mahlahahlaha (ma-hla-ha-hla-ha) /lively, energiyic, buzzing/ E kapa ya bontshang
bophelo ka ho ba mafolofolo; e bontshang bophelo ka ho ba matla le morolo; eo
boteng ba yona bo bakang morolo. (bap. mafolofolo, chatsi, batsi).
Mahlalela (ma-hl-le-la) /unemployed person/ Motho ya sa sebetseng kapa ya
lahlehetsoeng ke mosebetsi. /bon. bomahlalela/ Tem. Lentsoe lena le sebedisoa
haholo ke Bakone le ha Basotho ba le sebedisa nakong tse ngata. (bap. seotsa,
sekgoba).
Mahlano (ma-hla-nu) /five things/ Hoa palo ya dintho tse ka bongateng: tse fetang
bonne ka palo, empa di le ka tlase ho tshelela. (bap. bohlano, sehlano, hlano).
Mahlatsa (ma-hla-tsa) /vomit/ Se tsoang ka hara mpa se tsoa ka molomo; dijo tse
tsoang ka maleng tse hlatsoang; tse sa theoheleng ka maleng. /bon. 0/
Mahleu (ma-hle-u) /sour porridge/ Mofuta wa motoho wa phofo ya poone, o
mosoeu, o bodila ka baka la motsoako kapa tsela eo o entsoeng ka yona. (bap. setoto).
Mahlomola (ma-hlo-mu-la) /poignance, tragedy/ E utloisang bohloko pelong kapa
kelellong; e etsang hore maikutlo a be fatshe; e bakang tshotleho le tlhopheho.
Mahlonoko (ma-hlu-nu-ku) /somber, solemn, pensive/ E hlokang bosoasoi kapa
masawana; e nang le sepheo se tiileng; e hlokang papadi kapa setsheho; e sa
soasoeng. E bontshang potlako ya se tlamehang ho etsoa. /bon. mahlonoko/.
Mahoashe (ma-hwa-she) /rough skin, rough top/ E letlalo le hlabang kapa le nang le
makukuno; e bokantle bo hlokang boreledi. /bon. 0/ (mm. mahwashe).
Mahofi (ma-ho-fi) /applause/ Ho opa matsoho bakeng sa ketsahalo e ntle kopanong;
ho otla diatla bakeng sa ho fana ka ditlatse tsa mohlodi kapa sebui. (bap. lehofi).
Mahohle (ma-ho-hle) /everywhere/ Kae le kae moo leihlo le bonang teng; dibaka
tsohle tse bonoang; kae kapa kae. /bon. 0/.
Maikemisetso (ma-ike-mi-se-tso) /readiness, preparedness/ Boemo ba ho itukisetsa
ketso e itseng; ho bontsha sepheo le tjantjello ya ho etsa ketso e itseng.

316
 317

Maiketsetso (mai-ke-tse-tso) /man-made, artificial/ Ntho e entsoeng ka matsoho,

hae; se sa etsoang ka mochini kapa disebedisoa tsa maemo a hodimo; se sa etsoang
faboriking kapa femeng. /bon. 0/ .
Maikutlo (mai-ku-tlaw) /feelings, emotions, sensetivities/ Mohopolo wa motho pele
o buwa ka molomo; se ka pelong pele se buuwa; monahano wa motho ha o ntshoa
joalo ka puo. /bon. 0/.
Majabajaba (ma-ja-ba-ja-ba) /elegance, exquisiteness/ Hoa ntho: e ntle haholo; e
phatsimang ka botle; e benyang ka botle; e ratehang ka sebopeho. (bap. botle, ntle).
Majara (ma-ja-ra) /horse and trailer truck/ Mofuta wa sepalangoang se jarang
moroalo o mongata haholo o boima. /bon. bomajara/ (bap. malaecha, matipatipane).
Majara (ma-ja-ra) /loader/ Motho ya dulang a tshoere meroalo e boima; motho ya
dulang a kakatetse thoto e boima ka nako tsohle. /bon. bomajara/.
Maka (ma-ka) /lie, untruth/ Puo e hlokang nnete; ketso kapa ketsahalo ya bohata;
leshano le buuwang; nnete e fosahetseng. /bon. 0/ (bap. Leshano, bohata).
Makaditse (ma-ka-di-tse) /surprised/ Bokgale ba ho makala kapa makatsa.
Makaditsoe (ma-ka-di-tswe) /surprised/ Boetsuwa le bokgale ba ho makatsa.
Makala (ma-ka-la) /to be surprised, stunned/ Ho hlohlonya hoa maikutlo ka baka la
ketsahalo e itseng; ho etsa hore maikutlo a phahame ka baka la ketsahalo e itseng.
Makalla (ma-kal-la) // Ketsetso ya ho makala: ho makala bakeng sa.
Makallo (ma-kal-law) /outrage/ Ketso ya ho makalla: boemo bo soabisang ya bo
shebileng; boemo bo tlontlollang ka ho makatsa mmohi kapa motho ya bo shebileng.
Makalloa (ma-kal-lwa) /outrageous/ Boetsuwa ba ho makalla.
Makalo (ma-ka-law) /exclamation mark/ Letshwao la puo le bontshang ho makala
polelong; letshwao le kengoang polelong kapa ho lentsoe ho bontsha ho makala;
letshwao le bontshang ho kgotsa ketso kapa ketsahalo e itseng. Mohl. (!) (bap.
Lekgotsa) Tem. “Lekgotsa” ke lentsoe, “makalo” ke letshwao la puo le ha bobedi ba
mantsoe ana a bontsha ho hoeletsa kapa ho phahama hoa modumo ha a sebedisoa.
Makalo (ma-ka-law) // Ketso ya ho makala: ho hlohlonya hoa maikutlo ka baka la
ketsahalo e itseng; ho etsa hore maikutlo a phahame ka baka la ketsahalo e itseng.
Makatsa (ma-ka-tsa) /to surprise/ Ketsiso ya ho makala: ho etsa hore motho a be
maikutlong a phahameng ka ho etsa se sa lebelloang ho yena.
Makatso (ma-ka-tso) /surprise, stunning/ Ketso ya ho makatsa: ho etsa hore motho a
be maikutlong a phahameng. /bon. Dimakatso/ (bap. semaka).
Makatsoa (ma-ka-tswa) /surprised/ Boetsuwa ba ho makala.
Maketse (ma-ke-tse) /astonished, surprised/ E bontshang ho makala; ya bontshang
ho makala; ya maketseng. Ya boemong ba makalo.
Makgahlanyetso (ma-kga-hlan-yets-aw)/intersection, crossroad/ Moo tsela di
kopanang teng; sebaka seo mebila e kopanang teng. /bon. 0/ (bap. Mateanong).
Makgahlanyetsong (ma-kga-hlan-yets-aw-ng) /intersection, crossroad/ Moo tsela di
kopanang teng; sebaka seo mebila e kopanang teng. /bon. 0/ (bap. Mateanong).
Makgampopo (ma-kga-mpaw-paw) /gin, brandy/ Joala ba motsoako o matla haholo;
tai e matla haholo. /bon. 0/.
Makgantsetse (ma-kga-ntse-tse) /detrimental, detriment/ Hoa ketso kapa ketsahalo:
e mpe, e sa tsamaisaneng le se batloang kapa se batlahalang; ketso e sa kgahliseng
hohang. Tlh. Lentsoe lena le sebedisoa le le ka bongateng hangata le ha le na le
bonngwe eleng “lekgantsetse” (bap. lekgantsetse).
Makgaola (ma-kga-u-la) /resolution/ Puo kapa qeto e nkuwang kopanong ya seboka
sa batho ba bangata ka ho dumellana ka se itseng; tumellano pakeng tsa mekga kapa
mekgatlo ka tharollo ya bothata bo itseng. (bap. makgaola-kgang, tharollo).

317
 318

Makgaola-kgang (ma-kga-ula-kga-ng) /final/ Boemo ba ho finyella qetellong ya

ditlhodisano tse itseng; phihlelo kapa boemo ba ho ba qetellong ya papadi e itseng.
Makgaola-kgang (//) /resolution/ Puo kapa qeto e nkuwang kopanong ya seboka sa
batho ba bangata ka ho dumellana ka se itseng; tumellano pakeng tsa mekga kapa
mekgatlo ka tharollo ya bothata bo itseng. (bap. makgaola) (mm. makgaolakgang).
Makgatha (ma-kgat-ha) (makgatheng) /brink, edge, margin, amid/ Boemo ba ho ba
qetellong ya kotsi kapa sebopeho se sa kgahliseng. Boemo kapa leqola la qetello ya
ntho e itseng. /bon. makgatheng/ Mohl. Monnamoholo o makgatheng a lefu: o kula
haholo. Ekare monna enoa o makgatheng a ho shoa. Makgatha a bophelo le lefu a
matsohong a hao. (bap. sehla).
Makgerehla (ma-kge-re-hla) /hoarse/ Hoa lentsoe le modumo wa lona: le mahoashe;
le hlokang boreledi kapa ho lokoloha.
Makgethe (ma-kget-he) /neat, neatness, tidiness/ E sebetsang ka ho bontsha
bohloeki; ponahalo ya tlhoeko; ho sebetsa le ho phutha dintho hantle. /bon. 0/.
Makgisa (ma-kgi-sa) /hairy/ Hoa phoofolo: e mmele o tletseng boya bo bongata; e
tletseng boya bo boholo hohle; e aparetsoeng ke boya bo bolelele. /bon. 0/.
Makgoakgoeng (ma-kgwa-kgwe-ng) /place of Lekgoakgoa/ Sebaka seo ho ahileng
lekhoakhoa kapa makhoakhoa teng; sebaka se tholoang seterekeng sa Butha-Buthe
Lesotho, seo ho dulang Makhoakhoa. (mm. makhoakhoeng, lekhoakhoa).
Makgobonthithi (ma-kgaw-bawn-thit-hi) /means, endeavor, attempt/ Boiteko ba ho
etsa ketso e itseng le ha ho le thata; tsela ya ho thola maqheka bakeng sa ho rarolla
bothata bo itseng. Tlh. Lentsoe lena le sebedisoa le le ka bongateng hangata le ha le
na le bonngwe eleng “lekgobonthithi” (bap. lekgobonthithi).
Makgohlo (ma-kgaw-hlaw) (makhohlo) /Spotted Eagle-Owl/ Mofuta wa nonyana ya
leloko la sephooko, e nang le maroboko. /bon. mekgohlo, bomakgohlo/.
Makgonatsohle (ma-kgo-na-tso-hle) /all purpose medicine/ Mofuta wa moriana o
babang, o phekolang mafu a mangata a fapaneng. /bon. 0./
Makgonatsohle (ma-kgo-na-tso-hle) /all rounder, jack of all trades/ Motho kapa
ntho e kgonang ho etsa mesebetsi kaofela; motho ya nang le mpho le tsebo ya ho etsa
dintho tse ngata a le mong. /bon. bomakgonatsohle/
Makgonatsohle (ma-kgo-na-tso-hle) /omnipotence, omnipotent/ Morena Modimo
ha a hlalosoa ho ya ka ho tseba ho etsa ntho enngwe le enngwe, neng kapa neng, kae
kapa kae. /bon. 0/.
Makoatsi (ma-kwa-tsi) // Mobu ha o raheloa morao ke phoofolo. Ho fata makoatsi:
tloaelo ya tseding tsa diphoofolo, haholo tse tona, ya ho fata mobu nakong ya ho
itokisetsa ntoa kgahlanong le tseding. /bon. Makoatsi/.
Makolopetso (ma-ko-lo-pe-tso) /worthless thing/ Ntho e senang molemo: e hlokang
thuso kapa tshebediso.
Makoti (ma-ko-ti) /bride/ Mosetsana ya sa tsoa nyaloa; motho e motshehadi eo a
bitsoang mosadi ka baka la lenyalo; mosadi wa mora motho. /bon. Bomakoti/ (bap.
ngoetsi, monyaduwa, monyadi). Tem. Ka Sesotho, lentsoe lena “makoti” ha se la
semelo. Lentsoe le nepahetseng ke “ngoetsi”.
Mala (ma-la) /intestine/ Setho sa mmele se fumanoang ka mpeng ya motho kapa
phoofolo se ikarabellang bakeng sa ho jara dijo, ho di tsamaisa le ho kenya maro a
itseng a tsoang mabopong a ona. Tlh. Batho ba bangata ba rata ho sebedisa lentsoe
lena le le ka bongateng, “mala”. (bap. mohodu, lela, lelana).
Malabulabu (ma-la-bu-la-bu) /in tatters, destitute/ Hoa motho: ya apereng diaparo
tse tabohileng, tse ranthaneng; ya hlophehileng ho ya ka ponahalo ya seo a se apereng.

318
 319

Malaecha (ma-la-i-cha) // Mofuta wa koloi e kgolo e sebedisoang ho jara meroalo e

boima haholo. /bon. Bomalaecha/ (sheb. Sepalangoang).
Malakia (ma-la-ki-a) /Malachi/ Buka ya ho qetela ya bibele ya bomashome a mararo
a metso e robong (39) testamenteng ya kgale.
Malala-a-laotsoe (ma-la-la-a-la-u-tswe) /vigilant, watchful/ E dulang e itokisitse
bakeng sa eng kapa eng e ka etsahalang; ya dulang a fadimehile kapa a le
boitokisitsong ba se ka hlahang. /bon. bomalala-a-laotsoe/ (bap. motlaotutsoe).
Malebana (ma-le-ba-na) /towards/ Nqa ya ntho e itseng; pela sebaka se itseng;
sebaka se mabapi le; sebaka se atamelaneng le. (bap. mabapa, mabapi).
Malebe (ma-le-be) /libia minora/ Dinama tse bonojana, tse ka mahlakoreng a setho
sa botshehadi; dinama tsa setho sa botshehadi.
Malefane (ma-le-fa-ne) /paymaster/ Motho, haholo e motona, eo mosebetsi wa hae
eleng ho lefa batho ba sebeditseng moputso. /bon. Bomalefane/ (bap. Molefi).
Malefane (//) /millionare, billionare/ Motho ya nang le leruo le lengata hofeta
matsebetsebe a chelete. /bon. Bomalefane/ (bap. Radichelete).
Malefetsane (ma-le-fe-tsa-ni) /remunerator, compensator/ Motho ya lefang ba
lahlehetsoeng ke thepa kapa ntho tse itseng ka sepheo sa kutloelo bohloko; motho ya
putsang ba lahlehetsoeng. /bon. Bomalefetsane/.
Maleka (ma-le-ka) /equal, equality/ Boemo ba ho lekana: ho ba le ntlha tse lekanang
kapa sebopeho se tshoanang; ho tshoana ka boemo. /bon. 0/ (bap. tekanyo).
Maleka (ma-li-ka) /attempter/ Motho ya lekang: ya ikitlaetsang ho etsa ketso tse
ngata a le mong ka sepheo sa ho fihlella seo a se batlang. /bon. Bomaleka/.
Maleshoane (ma-le-shwa-ne) /female born dusk/ Motho e motshehadi ya hlahileng
ka shoalane; ngoanana ya tsoetsoeng mantsiboa ha tsatsi le qeta ho kodumela.
Maloangloahla (ma-lwan-lwa-hla) (malwanglwahla) /wreckage, rubble/ Ntho tse
setseng ka mora tshoahlamano ya moaho kapa ka mora sefefo; masalla a
sepalangoang ka mora tsietsi kapa kotsi; masalla a mahohodi ka mora pula le
meroallo ya metsi a noka.
Malome (ma-lu-me) /uncle/ Kgaitsedi ya ntate; ngoanabo mme waka ha a bitsoa ke
mochana. Ngoanabo mme waka e motona ha a bitsoa ke nna. /bon. Bomalome/.
Mama (ma-ma) /mother/ (sheb. Mme bakeng sa tshebediso).
Mamahowaneng (m-ma-ma-ho-wa-ne-ng) /cheilanthes ecloniana/ Setlama sa
naheng se melang bakeng tsa matsoapo le maralla se sebedisoang joalo ka moriana wa
hlooho. /Bon. mamahowaneng/ (bap. pataolane). (mm. mamahooaneng).
Mamarela (ma-ma-re-la) /sticky, adhesive, cling/ Ho tseparela hodima ntho e itseng
ka thata; ho dula hodima ntho e itseng ka tsela eo hoseng bonolo ho tloha.
Mamarelo (ma-ma-re-law) /stickiness, adhesiveness/ Ketso ya ho mamarela:
tseparelo hodima ntho e itseng ka tsela eo hoseng bobebe ho tloha ho yona.
Mamareloa (ma-ma-re-lwa) // Boetsuwa ba ho mamarela.
Mamaretsa (ma-ma-re-tsa) /to stick, paste/ Ketsiso ya ho mamarela: ho etsa hore
ntho e mamarele, e tseparele hodima ntho e itseng ka thata; e dule hodima ntho e
itseng ka tsela eo hoseng bonolo ho tloha.
Mamaretso (ma-ma-re-tso) /adhesiveness, sticking/ Ketso ya ho mamaretsa: ho etsa
hore ntho e mamarele, e tseparele hodima ntho e itseng ka thata; e dule hodima ntho e
itseng ka tsela eo hoseng bonolo ho tloha ho yona.
Mamaretsoa (ma-ma-re-tswa) // Boetsuwa ba ho mamaretsa.
Mamedisa (ma-me-di-sa) // Ketsisiso le ketsetso ya ho mamela: ho mamela haholo.
Mamediso (ma-me-si-so) // Ketso ya ho mamedisa: ho mamela bakeng sa.

319
 320

Mamela (ma-me-la) /listen/ Ho sebedisa tsebe bakeng sa ho utloa; ho etsa hore tsebe
e nke puo e buuwang kapa molaetsa. Ho ba boemong ba ho nka modumo wa puo ka
ho sebedisa tsebe le kelello. (bap. thea).
Mamella (ma-mel-la) /persevere, endure, hang on/ Ho pheella ho etsa ketso e itseng
le ha ho le thata; ho tsoela pele ka ho thola le ha ho le bohloko; ho tsitlallela ho latela
boemo bo itseng ho fihlella morero o batloang o fumanoa. (bap. latella).
Mamello (ma-mel-law) /perseverence, endurance, persitance/ Ketso ya ho
mamella: pheello ya ho etsa ketso e itseng le ha ho le thata; ho tsoela pele ka ho thola
le ha ho le bohloko; ho tsitlallela ho latela ketso e itseng ho fihlella boemo bo
batloang bo fihlelloa le ha ho le thata. /bon. 0/ ( bap. tatello). Mael. Mamello e tsoala
katleho: ho tiisetsa mathateng ho a putsa; katleho e fumanoa ke ba nang le tiisetso
bophelong.
Mamola (ma-mu-la) /hit, batter, smack, smite/ Ho otla ka letsoho ntle le ho
qenehela; ho shapa ka seatla, haholo, ntle le ho hauhela.
Mamolo (ma-mu-law) /hiting, smacking, punching/ Ketso ya ho mamola: ho otla ka
letsoho ntle le ho qenehela; ho shapa ka seatla, haholo, ntle le ho hauhela.
Mamoloa (ma-mu-lwa) // Boetsuwa ba ho mamola.
Mamolaka (ma-mu-la-ka) /hit or smack repeatly/ Phethako ya ho mamola: ho
mamola ka makgetlo a mangata.
Mamolako (ma-mu-la-ko) /repeat hitting or smacking/ Ketso ya ho mamolaka:
mokgoa wa ho mamola ka makgetlo a mangata.
Mamolakoa (ma-mu-la-kwa) // Boetsuwa ba ho mamoloka.
Mamoloa (ma-mu-lwa) // Boetsuwa ba ho mamola.
Mamotse (ma-mu-tse) // Bokgale ba ho mamola.
Mamotsoe (ma-mu-tswe) // Boetsuwa le bokgale ba ho mamola.
Manaila (ma-na-ila) /hairy legs/ Hoa phoofolo, haholo pitsi: e maoto a boya; e
tletseng moetse kapa boya bo bolelele maotong; e maoto a makgisa. (bap. lenaila).
Mane (ma-ni) /over there, yonder/ Lesupa le bontshang sebaka se hojana ntle le ho
bitsa lebitso la sona. (bap. mono, monono).
Mane (ma-ne) /foursome/ Hoa palo ya dintho tse ka bongateng: tse fetang boraro ka
palo empa di le ka tlase ho hlano; tseo palo ya tsona e fetang tharo, di le ka tlase ho
bohlano. (bap. nne, bone). Mael. E kgopjoa e le maoto mane: mang le mang a ka etsa
phoso ho sa natsoe boemo ba hae ba borui, bofutsana, boholo, bonyane kapa bohlale
ba hae.
Maneha (ma-ne-ha) /stuck, paste/ Ho beha hodima ntho e itseng ka ho mamaretsa.
Maneho (ma-ne-ha) /stucking, pasting/ Ketso ya ho maneha: ho beha hodima ntho e
itseng ka ho mamaretsa. Peho ya ntho hodima seseng ka ho mamaretsa kapa ho
kgomathetsa. (bap. mamaretsa, mamaresto).
Manene (ma-ni-ni) /over there/ Lesupa le bontshang sebaka se hojana ntle le ho bitsa
lebitso la sona ka ho toboketsa. Mohl. Ke batla ho ya manene honajoale!
Mang (ma-ng) /who/ Lebotsa kapa lebotsi le batlang ho tseba motho eo ho buuwang
ka yena; lentsoe le sebedisoang bakeng sa ho botsa motho eo ho buuwang ka yena;
lentsoe le batlang ho tseba mmuuwa. /bon. Bomang/ Mohl. Ke mang eo a halefileng
hakanakana? Batho ba ba bua ka mang hantlentle?
Mang (//) /plural: what type?/ Lentsoe le sebedisoang bakeng sa ho batla ho tseba
mofuta wa motho kapa mofuta wa ntho eo ho buuwang ka yona. Mohl. Majoe a ke
mofuta mang: moralla kapa lesehloa?
Mang-kapa-mang (//) /whoever, anybody/ Motho kapa batho ntle le ho kgetholla;
motho kapa batho kaofela ho sa siwe ba bang kapa emong. /bon. Bomang kapa mang/

320
 321

Mang-le-mang (//) /whosoever, everybody/ Motho emong le emong eo ho buuwang

ka yena. Mohl. Mang-le-mang ya jang bohobe bona o tla fumana bophelo bo sa
feleng. (bap. eng-kapa-eng, kae-kapa, kae, nengneng, neng-kapa-neng).
Manganga (ma-ng-ang-a) /stubborness, contumaciousness/ Boemo ba ho se
mamele lebaka le utloahalang; ketso ya ho satallisa molala ntle le lebaka; ho tsoela
pele ho etsa diketso tse sa tsamaisaneng le se batloang. /bon. 0/.
Mangangajane (ma-ng-ang-a-ja-ne) /dried fruits/ (sheb. Lengangajane bakeng sa
tshebediso) Tem. Batho ba bangata ba sebedisa lentsoe lena le le ka bongateng le ha
le na le bonngwe.
Mangmang (ma-ng-ma-ng) /someone, somebody/ Muuwa eo ho sa hlalosoeng
lebitso la hae. Motho ya itseng eo ho sa buuweng ka lebitso la hae; motho ya sa
tsejoeng eo ho buuwang ka yena. /bon. bomangmang/ (bap. moketekete).
Mangaung (ma-ng-a-ung) /place of leopards/ Sebaka seo ho fumanoang bongata ba
mangau ho sona; sebaka sa mangau a mangata. /bon. 0/.
Mangaung (ma-ng-a-ung) /Bloemfontein/ Motse wa Bloemfontein, o tholahalang
Profinsing ya Free State, oo lebitso la ona la Sesotho eleng Mangaung. /bon. 0/
Manki (man-ki) /basket/ Mokotla o sebedisoang ho tshela ditholoana kapa dijo tse
ikgethang, o entsoeng ka joang. /bon. Dimmanki/ Tem. Lentsoe le nepehetseng la
Sesotho ke “seroto” hofeta “manki” (bap. seroto).
Mankoaneng (man-kwa-ne-ng) /place of gullies/ Sebaka kapa motse o aparetsoeng
ke mangope; sebaka se tletseng mankoana kapa mangope.
Mankoko (man-ko-ko) /sleeping knee posture/ Seemo sa ho robala kapa ho dula ntle
le ho otlolla mangole kapa maoto; ketso ya ho fina kapa ho koba mangole nakong ya
ho dula kapa ho robala. /bon. 0/.
Mankokoana (ma-nko-kwa-na) /knee posture/ Mankoko a manyane: seemo sa ho
robala kapa ho dula ntle le ho otlolla mangole kapa maoto; ketso ya ho fina kapa ho
koba mangole nakong ya ho dula kapa ho robala. (mm. mankokwana).
Manna (man-na) /manna/ Sejo seo se neng se fuwa Bana ba Israele ha ba le felleng
nakong tsa Moshe. /bon. Manna/.
Mano (ma-naw) /cunning, astute, crafty, foxy/ Bohlale bo jalletsang; e kgonang ho
susumetsa ka dipuo kapa diketso tse itseng. (bap. maqiti, ramano).
Manolla (ma-nul-la) /unveil/ Ho hlahisa se patiloeng kgetlo la pele; ho hlalosa le ho
bontsha se tshopoding se sa utloiseheng hantle. (bap. senola, senolla, sibolla).
Manollo (ma-nul-law) /unveiling/ Ketso ya ho manolla: ho hlahisa se patiloeng
kgetlo la pele; ho hlalosa le ho bontsha se tshopoding se sa utloiseheng hantle;
tlhaloso ya lentsoe le ngotsoeng bukeng. (bap. tshenolo, tshibollo).
Manolo (ma-naw-law) /simplicity/ Boemo bo bobebe bakeng sa ho etsa ketso e
itseng; nolofatso ya ho etsa ketso e itseng. /bon. 0/ (bap. nolonolo, bonolo). Mael.
Mathata a hloele manolo hodimo: ho boima hofeta kamoo ho neng ho lebeletsoe
kateng. Ha ho bonolo ho ya ka tsela eo eneng e nahannoe.
Mangrokolo (ma-ng-ru-ku-lu) (marokolo) /raucous toad/ Mofuta wa senqanqana se
seholo, se sebe, se tshabehang haholo, se phelang bakeng tse patehileng tsa hae kapa
naha. /bon. bomangrokolo/ (bap. letlametlu).
Mantaha (man-ta-ha) /Monday/ Letsatsi la bobedi la beke le tlang ka mora Sontaha,
le lateloe ke Labobedi. /bon. Bommantaha/ (bap. mmantaha).
Mantakalatsane (man-ta-ka-la-tsa-ni) /tall bony person/ Motho e molelele ya
otileng ebile a na le ponahalo ya masapo a mangole. Motho ya shebahalang eka o
takaladitse ka lebaka la sebopeho sa hae sa mmele, haholo se bakoang ke maoto a
malelele le chebeho ya mangole a sa emang hantle. /bon. Bomantakalatsane/.

321
 322

Mantatana (man-ta-ta-na) /horse intestines/ Karolo ya nama ya pere e jewang joalo

ka mala a yona; nama ya pitsi e jehang. /bon. Mantatana/ (bap. sehoapa).
Mantlha (mantl-ha) /intrinsic, inherent/ E nepahetseng haholo; eo eleng yona ya
nnete; e tsamaisanang le se batlahalang; e nang le tokelo ya ho bitsoa ka lebitso leo e
bitsoang ka lona; eo hoseng potang hore e nepahetse ntle le tikatiko. /bon. 0/ Tem.
Basotho ba mahaeng ba kgetha ho sebedisa mantsoe, “sebele’ le “mmankgonthe”
hofeta “mantlha”. Ha e le lentsoe “mantlha” le sebedisoa haholo ke Basotho ba
mabalane, Batswana le Bapedi. (bap. mmankgonthe, sebele). Mohl. Tsebeletso ya
sealemoya ya Lesedi ke ya mantlha hofeta tsohle. Re batla tshebeletso ya mantlha.
Mantsiboya (man-tsi-bu-ya) /afternoon/ Nako ho tloha hara mpa ya motshehare, ho
isa ka shaolane. /bon. 0/ (bap. shoalane, kgitla, madungoadungoane, matjeke, meso).
Manyabolo (man-ya-bu-law) /liquid, water/ Lero la tlholeho kapa tlhaho le hlokang
mmala le tatso ha le hlokile, le bonahalang bokanqane, le tholahalang ha pula e na,
dinokeng, mawatle le dibakeng tse ding. Lero la noka, lewatle, sediba kapa pula le
hlokang tatso le mmala ha le hlokile. (bap. metsi).
Manyala (man-ya-la) /abomination, perversion/ Se sebe se sa rateheng pela mahlo;
ketso e mpe eo eseng ya tlhaho ha e etsoa ke motho; seo bobe ba sona bo ka
bapisoang le masepa kapa ntho e bodileng. Tem. Lentsoe la semelo la puo ya Sesotho
ke “lenya” leo bongata ba lona eleng “manyala”.
Manyala (man-ya-la) /garbage/ Se senyehileng se tlamehang ho lahloa; se sa
lokeloang ho sebedisoa ka lebaka la polo ya sona; se loketsoeng ke thotobolo; se
tlamehang ho isoa thotobolong. /bon. Manyala/ (bap. dithole, lenya, matlakala).
Manyampetla (man-yam-pe-tla) /disarray, dishevelment/ Ketso ya ho kopakopanya
dintho ka tsela e hlokang tatellano; boemo bo ferekaneng ba ketsahalo kapa tlhophiso
ya dintho. /bon. manyampetla/.
Manyane (man-ya-ni) /money/ Se sebedisoang bakeng sa ho reka kapa ho
fapanyetsana ka se nkuwang le se fanoang; se sebedisoang bakeng sa ho lefa; se
emelang moruo wa naha ha ho bapisoa le dirafjoa kapa dihlahisoa tsa naha tse kenang
naheng le tse tsoang naheng ka phapanyetsano. /bon. manyane/. (bap. Makgekgeba).
Manyela (man-ye-la) /excrement, faeces/ Se tsoang ka lesoba la sebono se jeloeng;
dijo tse tsoang ka lesoba la sebono tseo mmele o sa di hlokeng. Bongata ba lenyela;
masepa a mangata. (bap. lesepa, lenyela).
Manyofonyofo (man-yaw-fawn-yaw-faw) /corruption/ Boemo ba ho qhekanyetsa le
ho ja dichelete kapa thepa ka tsela ya bokebekoa; mokgoa wa ho jalletsa ka ho nka
thepa kapa chelete ntle le tumello ya mookamedi; diketso tse tsoileng tseleng tse
etsoang ke basebeletsi ntle le kokamelo ka sepheo sa ho ruwa. /bon. 0/ Tem. Lentsoe
lena “manyofonyofo” le ikemetse ka bolona mme ha le tsamaisane le lentsoe
“lenyofonyofo”. Hape, sena se bolela hore lentsoe, “lenyofonyofo” ha se bongata ba
lentsoe “manyofonyofo”. (sheb. Lenyofonyofo bakeng sa tshebediso).
Manyoka (man-yaw-ka) /below waist/ (sheb. Lenyoka bakeng sa tshebediso).
Manyolo (man-yo-lo) /manure/ Motsoako wa ditlama se bodisitsoeng tse etsang hore
semela kapa sejalo se matlafale. Motsoako o etsang hore sejalo kapa semela se none
se hole, se tlale bophelo. /bon. manyolo/ (bap. monontsha).
Maoba (ma-u-ba) /before yesterday/ Letsatsi le tlang pele ho maobane; letsatsi la
bobedi ho ya morao ha le baloa ho tloha maobane. /bon. 0/
Maobane (ma-u-ba-ne) /yesterday/ Letsatsi le morao le fetileng la kajeno; letsatsi le
tlang pele ho la kajeno. /bon. 0/. Mael. Ngoana setsoha le pelo ya maobane: motho
ya mosa ebile a bosesela nako e ngata; motho ya mohau haholo.

322
 323

Maobanyana (ma-uban-ya-na) /recently/ Nako e kgutshoanyane haholo e sa tsoa

feta; nako e haufinyana e fitileng. Mohl. Maobanyana mona re sa tsoa pata malome,
ha re tla utloa hore mochana hae le yena o hlokahatse. Ngoana enoa ke wa
maobanyana mona, empa mmele wa hae ekare wa motho e moholo.
Maobeng (ma-u-be-ng) /three days ago/ Matsatsi a mararo a fetileng; letsatsi le tlang
pele ho maoba. /bon. 0/.
Maobengbeng (ma-u-be-ng-be-ng) /four days ago/ Matsatsi a mane a fetileng;
letsatsi le tlang pele ho maobeng. /bon. 0./
Maome (ma-u-me) // Motho ya ratang ho bata babang ka molamu mme a bake leoma
ho bao kapa eo a mo batileng. Motho ya otlang ka ho etsa leoma. /bon. Bomaome/.
Mapalesa-pelo (ma-pa-li-sa-pi-lu) /grief, heaviness/ Boemo bo boima ba maikutlo
bo bakoang ke ketsahalo e itseng; boemo bo bohloko ba pelo bo bakoang ke masoabi
a ho lahleheloa kapa ho tlontlolloa; ketso e soabisang le ho tshoarisa dihlong.
Maphathaphatha (map-hat-hep-hat-he) (maphathephathe) /busy like/ Eo kapa ya
dulang a sebetsa; eo kapa ya sa duleng feela; ya nang le mabaka nako tse ngata. Ya
hlokang nako ya ho dula feela ka lebaka la mosebetsi. /bon. 0/ (bap. matasatasa,
seberekane, lejakathata).
Maphemphe (map-hemp-he) /ramnant/ Bohlasoa bo etsoang ke dijo tse salletseng
molomong kapa mathoko a ona; masalla a tse jewang a molomong kapa mahlakoreng
a molomo; kenyeletso ya dintho tse tshilafatsang mmele. /bon. 0/ Tem. Lentsoe lena,
“maphemphe” le na le bonngwe, “lephemphe”, leha le sebedisoa le le ka bongateng.
Maphetho (map-het-haw) /conclusion/ Boemo bo qetellang kapa bo phethang ketso
kapa ketsahalo. Phello ya ketsahalo kapa ketso. (bap. sephetho, hetho). Mohl. Ke
tshomo ka maphetho. Ke nahana hore ke qetile ha re fihla maphethong. Tlh. Batho
bababg ba sebedisa lentsoe “maphetho” bakeng sa “mathetho”.
Maponapona (ma-pu-na-pu-na) /naked/ E feela: e sa aparang diphahlo; e ntle le
diaparo; e hlokang diaparo mmeleng. (bap. poono, tsotse, tsolo, feela).
Maqakabetsi (ma-qa-ka-be-tsi) /predicament, problems/ Mathata kapa bothata boo
motho a kopanang le bona; boima boo ho leng thata ho bo rarolla. Bongata ba
leqakabetsi. (bap. mathata, qaka, keakea).
Maqiti (ma-qi-ti) /trick, cunning/ Boemo ba bohlale ba tjalletso; bohlale ba ho
qhekanyetsa kapa ho jalletsa. Tem. Lentsoe lena le sebedisoa le le ka bongateng.
Mara (ma-ra) /not exactly/ Boemo bo sa hlaloseng ho fela hoa ketsahalo e itseng;
boemo bo ka nnang ba tsoela pele ha ho hlokahala. Mael. Ha se mara ha se ho fela:
ha se ho fela kapa qetello ya ketsahalo kapa ketso e itseng.
Marabe (ma-ra-be) /puff adder/ Mofuta wa noha e kotsi, e tenya, eo ha e qeta ho
fana kapa ho hlahisa madinyane, ebe e jewa ke ona. /bon. bomarabe/. Mael. Marabe
o jewa ke bana: ebang ho na le dijo tse nyane tse setseng lapeng, batsoadi ba tla di
tella bana ba bona ho di arolelana.
Marangrang (ma-ra-ng-ra-ng) /infrustracture/ Boteng ba mebila e phatlaletseng ya
dipalangoang, mabone a kganyang, meaho ya sejoalejoale e akgang dikotopo tse
tsamaisang metsi a hlokileng le dikgoerekgoere mmoho le motlakase dibakeng tsa
mabalane kapa ditoropo. /bon. 0/.
Mararetsi (ma-ra-re-tsi) /multiple nouns, words/ Mantsoe a ahiloeng ka mantsoe a
fetang bonngwe; lebitso le akgang mantsoe a mmaloa leleleng. /bon. 0/ Mohl.
Marema-tlou, kae-kapa-kae, neng-kapa-neng, motho-feela, ntja-pedi, leebana-
kgoroana, mang-mang, tshoene-motho, kgoho-ya-dira, jj. (bap. leraretsi).
Mararo (ma-ra-ru) /threesome/ Hoa palo ya dintho tse ka bongateng: tse fetang
bobedi ka palo empa di le ka tlase ho nne; tse tharo ha di baloa. /bon. 0/ (bap. tharo).

323
 324

Maratahelele (ma-ra-ta-he-le-le) /backbiter/ Motho ya hlokang nnete ka ho bua

leshano ka motho emong bosiong ba hae; motho ya tloaetseng ho seba le ho rata
ditaba tsa babang. Lecholocholo. /bon. bomaratahelele/.
Mareka (ma-re-ka) /mark/ Buka ya bobedi (2) ya bibele testamenteng e ncha e
hlalosang bophelo le pale ya Morena Jesu.
Marematlou (ma-re-ma-tlo-u) /unity/ Batho ba etsang dintho mmoho kapa ka
kopano; ba dumellanang ka morero o itseng; ba mohopolo o tshoanang kapa sepheo
seleseng. Tem. Bonngwe ba lentsoe lena ke “lerematlou” le ha hangata le sa
sebedisoe le le ka bonngweng.
Marena (ma-re-na) /Kings/ Buka ya leshome le motso o lemong (11) mmoho le ya
leshome le metso e mmedi (12), testamenteng ya kgale ya bibele e kapa tse hlalosang
pale ya marena le bana ba Israele.
Mariha (ma-ri-ha) /winter/ Nako ya selemo eo ho batang haholo ka yona; nako ya
selemo e qalang ka kgoedi ya Phupjane ho isa ka kgoedi ya Phato ho ya ka karolo e ka
borwa ya lefatshe; nako eo dimela di bajoang ka baka la mohatsela. /bon. 0/ (bap.
hoetla, hlabula, lehlabula, selemo).
Mariki (ma-ri-ki) /brakes/ (sheb. Boriki bakeng sa tshebediso) (bap. haneo).
Marobedi (ma-ro-be) /eightsome/ Tse palo e fetang bosupa empa di le ka tlase ho
robong kapa borobong; ka makgetlo a fetang bosupa empa a le ka tlase ho robong
kapa borobong. /bon. 0/ (bap. robedi).
Maroboko (ma-raw-baw-kaw) /spot, spotted/ Hoa mmala, haholo wa phoofolo: o
kenyeletsang seka motoa hara mebala kapa mmala o teng. Tlh. Batho babang ba
kgetha lentsoe “maroboko” hofeta “maroborobo” le ha mantsoe bobedi a bolela ntho
e le nngwe ebile a nepahetse.
Marobong (ma-ru-bu-ng) /ninesome/ Tse palo e fetang borobedi empa di le ka tlase
ho leshome; ka makgetlo a fetang robedi empa a le ka tlase ho leshome. (bap.
robong).
Maroborobo (ma-raw-baw-raw-baw) /spotted, spot/ Mmala kapa mebala e hlahang
kapa e bonahalang ka qaqohano hara mmala o mong, haholo phoofolong. Mohl. Nkoe
ke phoofolo e maroborobo. Ho na le phiri e maroborobo mona Afrika. Tlh. Batho
babang ba kgetha lentsoe “maroboko” hofeta “maroborobo” le ha mantsoe bobedi a
bolela ntho e le nngwe ebile a nepahetse.
Marokolo (ma-ru-ku-lo) /raucous toad/ (sheb. Mangrokolo bakeng sa tshebediso).
Marulelo (ma-ru-le-law) /roofs, roofing/ Sebaka sa moaho se koahetseng ntlo ka
hodimo; bokahodimo ba ntlo; bonngwe ba lerulelo. /bon. 0/ (bap. lerulelo).
Maruru (ma-ru-ru) /cloudy/ Boemo bo nang le ponahalo e tletseng maru a mangata;
boteng ba maru; ponahalo ya mohodi le mmuwane. /bon. 0/ Mohl. Moru wa naha ya
Brazil o dula o le maruru nako e ngata. Thabanantlenyana e dula e le maruru
nakong tsa dipula tse ngata.
Masaakokometse (ma-sa-a-ko-ko-me-tse)/awesome/ E makatsang kelello le
maikutlo; e etsang dimakatso ha e bua kapa e etsoa; e hlolang ka baka la boholo le
tlhompheho ya yona. /bon. 0/ (mm. masa-a-kokometse).
Masalla (ma-sal-la) /leftovers, remnants, surplus/ Bongata ba lesalla: tse setseng ka
mora nako ya dijo; dijo se setseng ha ho jewa; dijo tse hlafunnoeng mme tsa sala
sejaneng. Batho ba saletseng morao ha ho tsamauwa. Tem. Lentsoe lena, “lesalla” le
sebedisoa le le ka bongateng le ha le na le bonngwe ba lona eleng “lesalla”. (bap.
lesalla).
Masawana (ma-sa-wa-na) /frivolousness, frivolous/ Ketso kapa ketsahalo e hlokang
botio; se sa bontsheng tjantjello, se sa bontsheng mafolofolo a ho etsa ketso e itseng.

324
 325

Masawana (ma-sa-wa-na) /hoax/ Puo kapa ketso e hlokang bonnete kapa nnete;
phatlalatso e fosahetseng kapa e nyopileng. /bon. Masawana/ (mm. masaoana).
Maselamose (ma-se-la-mu-se) /enchantment, occultism, sorcery/ Tsebediso ya
meriana, boloi le memeya e ditshila ho fihlella sepheo se batloang; mokgoa wa ho
sebedisa boqhekanyetsi ba meriana kapa boloi ho phethahatsa morero o batloang;
ketso e etsoang ka palehelo ya nnete le toka. /bon. Maselamose/
Masene (ma-se-ne) /canning, astute/ E bohlale bo jalletsang; e kgonang ho
susumetsa ka dipuo kapa diketso tse itseng. (bap. lesene, maqiti).
Masene (//) /intelligence, cleverness/ Tsebo ya dithuto tsa sekolo; tlhalefo e mabapi
le thuto ya sekolo le diketso tsa teng. Bokgoni ba ho etsa dintho tsa letsatsi le letsatsi
ntle le thupello e phethahetseng. Ketso ya ramahlale kapa rabohlale. Botsebi kapa
tsebo ya ho etsa ntho tse ngatanyana ntle le thupello. /bon. 0/ (bap. bohlale).
Maseneke (ma-se-ne-ke) /vivacious, scintillating/ E tletseng bophelo le ho bontsha
matjato; e bontshang thabo le mafolofolo; e kganyang kgotso ebile e bontsha matjato.
Mohl. Ditaba di maseneke. Ke thabile hobane tsohle di maseneke.
Masenya (ma-sen-ya) /demolisher, destroyer/ Motho ya senyang; ntho e heletsang
moaho; se bakang tshenyo le diqabang. /bon. Bomasenya/ (bap. sesinyi).
Masesane (ma-se-sa-ni) /thin ones/ Tse nyane kapa tse otileng ka sebopeho; tse
hlokang bophara kapa botenya; tse sa nonang. (bap. sesane, tshetshane, lesesane).
Masetlapelo (ma-se-tla-pe-lu) /poignancy, emotionalism/ Ketsahalo kapa ketso e
amang maikutlo; boemo bo utloisang pelo bohloko, bo nyarolang maikutlo; ketsahalo
e llisang. (mm. masetla-pelo).
Masianoke (ma-sia-no-ke) /cormorant/ Mofuta wa nonyana e tshoana le bokatlase
bo bosweu; e phelang pela dinoka kapa lewatle, e molala le qoqotho e telele, e
phelang ka dibupua tsa metsing. /bon. Bomasianoke/ (bap. lekekeruwane) (mm.
mmamasianoke).

MASIANOKE

Masiasiane (ma-sia-sia-ne) /race, competition, contest/ Mokgoa wa ho etsa

tlhodisano ya ho matha ka sepheo sa ho tsoa boemong ba pele; tlhodisano tsa ho batla
boemo ba pele. /bon. 0/ Mael. Masiasiane (mahloka lebelo) ya senang sekaja mmae
a tele: tlhodisano e bolelang hore ya sa kgoneng ba habo ba lebale ka tlholo.
Masisa-pelo (ma-si-sa-pe-lu) /sadness, distressing, evocativeness, grief/ Boemo ba
ho lla ka baka la ketsahalo e mpe e hlahileng; boemo ba pelo e hlokang monate ka
baka la taba tse hlomolang kapa tse bohloko. /bon. 0/.
Masoabi (ma-swa-bi) /embarassment, humiliation/ Ketso e soabisang, e etsang hore
motho a tlontlolehe. Ketso e phoqang mmuwi ke mmuwiswa. /bon. 0/ (sheb. tshoabo
bakeng sa tshebediso) (bap. phoqo, phoqahalo, sephoqo).
Masoabisa-dihlong (ma-swa-bi-sa-di-hlo-ng) /embarassment/ Ketso e soabisang le
ho tshoarisa eo e etsoang ho yena dihlong; ketso e tlontlollang moetsi kapa moetsuwa.
Masoalakahla (ma-swa-la-ka-hla) /mountaineous and foresty place/ Sebaka sa
meru le dithaba tse teteyaneng haholo. /bon. Masoalakahla/ (mm. Masoalakahleng)
(bap. Qholaqhoe, masokolareng).

325
 326

Masoalakahleng (ma-swa-la-ka-hle-ng)/mountaineous & foresty village/ Motse o

hara dithaba le difate tse ngata; motse o ahiloeng hara meru le matsoapo a maholo.
Masokolareng (ma-su-ku-la-re-ng) /place of the destitute/ Sebaka sa batho ba
sokolang; motse kapa tulo ya batho ba hlophehileng haholo. (bap. lesokolara).
Masumu (ma-su-mu) /cobra/ Mofuta wa noha e tholahalang haholo Afrika, eo
hangata e ka tholahalang joang ba mohlomo dithabeng, e nang le chefu, e kgonang ho
etsa hore molala wa yona o be sepapetloa ha e batla ho futuha. /bon. Bomasumu/
Masupa (ma-su-pa) /sevensome/ Hoa palo ya dintho tse ka bongateng: tse fetang
botshelela ka bongata, empa di le ka tlase ho robedi. (bap. supa, bosupa).
Masutsa (ma-su-tsa) /well cooked food, delicious food/ Sejo se phehiloeng hantle,
senang le monko mmoho le tatso e monate. /bon. 0/.
Masututsa (ma-su-tu-tsa) /pusher/ Motho ya sebedisang matla ho fihlella seo a se
batlang; motho ya nkang ntho e itseng ka sheshe ka baka la bonatla ba hae.
Masututsa (ma-su-tu-tsa) /big bam person/ Motho ya marao a maholo wa monna;
motho, haholo e motona, ya nonneng haholo, eo ponahalo ya dibono tsa hae e
hlaheletseng hofeta; motho ya dibono tse tenya wa monna. /bon. Bomasututsa/.
Matala (ma-ta-la) /greenish things/ Tse nang le mmala wa setlama se setala; a nang
le mmala wa semela se setala. (bap. tala) Mael. Dia bela dia hloeba, makgulo ho
psha a matala: motho ho tsofala le ho kgathala ya neng a le motle, matla, mafolofolo
ebile a tumme haholo mme a qetelle a tsofetse, a le mobe ebile a hloka matla.
Matarapane (ma-ta-ra-pa-ni) /dangerous tricky thug/ Mofuta wa setlokotsepe,
sekebekoa kapa tsotsi e kotsi haholo ebile e le masene. Mohl. Re utloa ba re ho
tshoeroe tsotsi ya matarapane mane motseng wa Soweto. /bon. bomatarapane/.
Matasatasa (ma-ta-sa-ta-sa) /busy like, commited/ Eo kapa ya dulang a sebetsa; eo
kapa ya sa duleng feela; ya nang le mabaka nako tse ngata. (bap. maphathephathe).
Matatasela (ma-ta-ta-se-la) /shaker/ Motho ya tataselang: ya thothometsang mmele
kapa setho seseng sa ona ka baka la letsoalo kapa bokudi. /bon. Bomatatasela/
Mateano (ma-te-a-naw) /crossroad, intersection/ Moo tsela di kopanang teng;
sebaka seo mebila e kopanang teng. (bap. makgahlanyetso).
Mateanong (ma-te-a-naw-ng) /crossroad, intersection/ Moo tsela di kopanang teng;
sebaka seo mebila e kopanang teng. (bap. makgahlanyetsong).
Matekoane (ma-te-kwa-ni) /marijuana, dagger, cannabis/ Mofuta wa semela se
nang le motsoako wa sethethefatsi se etsang hore kelello e be boemong ba thethefatso
ha se tsujoa se omisitsoe joalo ka kwae. /bon. Matekoane/ (bap. tekoane).
Matha (mat-ha) /run, go fast/ Ho tsamaya ka ho potlakisa maoto haholo; ho etsa hore
maoto a tsamaye ka potlako e kgolo; ho tsamaya joalo ka ntshoekge.
Mathapo (mat-ha-po) // Dikgoele tse ngata tse tenya tsa bokhoe tse kengoang
molaleng wa leseha ha a qeta ho kutoa, mohla a ntshetsoang ka ntle ka mora matsatsi
a mmaloa. /bon. Mathapo/.
Mathata (mat-ha-ta) /predicament/ Boemo bo hlokang tharollo, bo etsang hore
motho a thatafalloe; ketso e imelang motho le kelello ya hae; mokgoa kapa boemo bo
etsang hore ho se be bobebe ho etsa ketso e itseng. /bon.0/ (sheb. Bothata). Mael.
Mathata a hloele manolo hodimo: ho boima hofeta kamoo ho neng ho lebeletsoe
kateng. Ha ho bonolo ho ya ka tsela eo eneng e nahannoe.
Mathe (mat-he) /saliva/ Lero la lehano le hlokang mmala, le thusang ho thapisa se
jewang, le ho etsa hore se hlafunehe le ho koenyeha ha bonolo. /bon. 0/. Mael. Ho ba
mathe le leleme: ho ba le setsoalle se seholo le. Ho utloana haholo le.
Matheketheke (mat-he-ke-he-ke) /mucuous/ Seka lero le thata, le tsoang ka lesoba la
sebono, leo hangata le bontshang bokudi ba motho eo le tsoang ho yena. /bon. 0/.

326
 327

Mathela (mat-he-la) /run towards/ Ketsetso ya ho matha: ho matha bakeng sa.

Mathemalodi (mat-he-ma-lo-di) /palatable, delectable, luscious/ E monate ho ya ka
kutlo ya leleme; e theohelang hamonate mmetsong; eo kutlo ya leleme le e ratang; e
lelemelang ha e jewa. /bon. 0/ (bap. Molodi, ditheohelang).
Mathetho (mat-hit-haw) /end of tale or story/ Ho fela hoa tshomo kapa pale e
boleloang; ho fela hoa puo e hlalosoang. Mohl. Ke tshomo ka mathetho. Tlh. Batho
bababg ba sebedisa lentsoe “maphetho” bakeng sa “mathetho”.
Mathisa (mat-hi-sa) /run after, strive for/ Ketsiso ya ho matha: ho etsa hore ntho
kapa motho a mathe.
Mathoko (mat-hu-kaw) /sideways/ Ka mahlakoreng a ntho e itseng.
Mattheu (ma-te-u) /matthews/ Buka ya pele testamenteng e ncha ya bibele e fanang
ka pale le thero ya Morena Jesu Chreste.
Mathubatsana (ma-thu-ba-tsa-ne) /sunset point/ Nako ya hammamorao eo letsatsi le
bonahalang le ya ho dikela. /bon. 0/.
Matipatipane (ma-ti-pa-ti-pa-ne) // Mofuta wa koloi, seka mochini, o sebedisoang
bakeng sa ho laecha le ho laecholla, kapa laolla ka ho phahamisa bokamorao ba sona
bakeng sa ho tsholla se jeroeng. /bon. bomatipatipane/ (sheb. Sepalangoang).
Matjato (mat-ja-tu) /swift, agile, agility, fast/ Bokgoni ba ho etsa ketso e itseng ka
pele; tsebo ya ho potlaka hofeta batho kapa ntho tse ding; ho etsa kapelenyana. (bap.
mafolofolo).
Matjeke (mat-je-ke) /before sunrise/ Hoseng haholo pele letsatsi le chaba; hoseng ka
mora madungoadungoane. /bon. Matjeke/ (bap. madungoadungoane).
Matla (ma-tla) /might, force, potency, prowess/ Boemo ba mmele bo bontshang
sefutho sa ho nka ntho e boima; boemo ba kelello le mmele ha bo hlalosoa ho ya ka
seo bo ka se etsang; tsebo le boteng ba ho tsitsinya, sututsa le ho kgahlela ntho e
boima, e sitang; boemo ba ho kgona ho etsa eng kapa eng ka baka la borui; kgatello
ya ho dia, ho wisa le ho phahamisa; bohale ba botona kapa botshehadi; boiphihlelo ka
ho tseba ho etsa ketso e itseng, eo hangata e hlolang babang. /bon. 0/ Mael. Ho
kgathala matla: ho ba boemong ba ho nyahama pelo ka lebaka la ketso e sa
lebelloang kapa e sa thabiseng. Mael. Kopano ke matla: bommoho bo eketsa sefutho
sa se etsoang kapa se reriloeng; tumellano ya bongata ba batho e phethahatsa
tabatabelo ya bona.
Matla (//) /stamina/ Sefutho sa ho tsoela pele hoa mmele ka baka la boemo bo
phetseng hantle bo batsi. (bap. matjato, sefutho) (mm. matlanyana, matlahadi).
Matlafaditse (ma-tla-fa-di-tse) /strengthened/ Bokgale ba ho matlafatsa.
Matlafaditsoe (ma-tla-fa-di-tswe) /strengthened/ Boetsuwa ba ho matlafatsa.
Matlafala (ma-tla-fa-la) /strengthen/ Ho fumana matla a mmele le kelello; ho thola
matla a ho etsa ketso e itseng.
Matlafalo (ma-tla-fa-law) /strengthening, empowerment/ Ketso ya ho matlafala: ho
fumana kapa ho thola matla a mmele.
Matlafatsa (ma-tla-fa-tsa) /nourish, invigorate, rejuvenate/ Ho etsa hore mmele o
phele hantle ka ho o neha dihaha-mmele; ho etsa hore mmele o be morolo; ho
tsoseletsa matla a mmele; ho etsa hore mmele o thole matla a lahlehileng.
Matlafatso (ma-tla-fa-tso) /fortification, invigoration, rejuvenation/ Ketso ya ho
matlafatsa: ho etsa hore mmele o phele hantle ka ho o neha dihaha-mmele; ho etsa
hore mmele o be morolo; ho tsoseletsa matla a mmele; ho etsa hore mmele o thole
matla a lahlehileng. (bap. nchafatso).
Matlafatsoa (ma-tla-fa-tswa) /fortified, invigorated/ Boetsuwa ba ho matlafatsa.

327
 328

Matlakala (ma-tla-ka-la) /female born during Autumn/ Mosetsana kapa ngoanana

ya hlahileng nakong eo mahlaku a ommeng a dimela kapa difate a tlhotlhorehang,
Hoetla kapa maqalong a Mariha. Motho ya rehelletsoeng ka motho ya hlahileng
nakong eo dimela di qalang ho tlhotlhoreha. /bon. bomatlakala/. Tem. Lebitso kapa
lentsoe “matlakala” ha le bolele “manyala” hohang. (sheb. Letlakala, dithole, lenya,
lenyala bakeng sa tshebediso).
Matlakala (//) /try leaves/ Mahlaku a semela kapa sefate a ommeng nakong ya
qetello ya Hoetla kapa qalong ya Mariha. Bongata ba letlakala. Tem. Matlakala hase
dithole joalo ka ha mefuta emeng ya batho e nahana. Tlh. Lentsoe lena le sebedisoa le
le ka bongateng nako e ngata. (bap. letlakala).
Matlala (ma-tla-la) // Karoloana ya ditho tsa tsa nama e bonojana, e hlokang masapo,
e sehiloeng sethong seseng le seseng sa phoofolo e buuweng. Karolo ya nama e
bonojana e jewang haholo ke bonkgono ho tsoa dikarolong tsa kgomo, nku kapa podi
e hlabiloeng bakeng sa mokete. /bon. 0/ Mohl. Bonkgono ba llela matlala.
Matloebelele (ma-tlwe-be-le-le) /torrential rain/ Hoa pula: e nang haholo e tlatsang
dinoka, eo metsi a yona a phallang hohle. /bon. 0/ (bap. Letloepetloepe).
Matlotlosia (ma-tlo-tl-sia) // Ho ema hoa batho ba bangata ba shebileng ketsahalo e
makatsang kapa e tshosang; ho tsoa ka matlung ho ya sheba ketsahalo e itseng ka ho
ema sebakeng seo ketsahalo eo e bonahalang hantle. /bon. 0/.
Matlotlosiane (ma-tlo-tlo-sia-ne) // Ho ema hoa batho ba bangata ba shebileng
ketsahalo e makatsang kapa e tshosang; ho tsoa ka matlung ho ya sheba ketsahalo e
itseng ka ho ema sebakeng seo ketsahalo eo e bonahalang hantle. /bon. 0/.
Matoabeng (ma-twa-be-ng) /senekal/ Sebaka seo ho dulang matoaba teng; sebaka sa
matoaba. (bap. Letoaba) (mm. matwabeng).
Matolo (ma-to-lo) /weeping lovegrass/ Mofuta wa joang bo melang nakong tsa
diphihlo tse futhumetseng; o mahlaku a malele ao hangata a phuramang; ebile bo ka
sebedisoa bakeng sa thibelo ya khoholeho ya mobu. /bon. Matolo/.
Matsale (ma-tsa-le) /mother-in-law/ Mme kapa ntate wa monna kapa mosadi waka;
motsoadi wa molekane waka e motona kapa e motshehadi; motsoadi wa monna kapa
mosadi eo ho nyalanoeng le yena. /bon. Bomatsale/ (bap. mokgwenyana).
Matseba (ma-tse-ba) /expert/ Motho ya tsebang haholo: ya nang le tsebo ya ntho e
itseng hofeta babang; ya utloisisang boemo bo itseng haholo hofeta batho babang;
nkgekge ya ntho e itseng. /bon. bomatseba/ (bap. setsebi, ramahlale, rabohlale).
Matsebetsebe (ma-tse-be-tse-be) /exorbitance, extravangance/ Boteng ba leruo la
chelete kapa thepa e balloang ka dikete tse sekete; borui le theko e hodimo haholo; ho
phophoma hoa leruo le fetelletseng, le sebedisoang feela. /bon. 0/.
Matshela (mats-hi-la) (matshelela) /sixsome/ Hoa palo ya dintho tse ka bongateng:
tse fetang bohlano ka palo, empa di le ka tlase ho supa. (bap. tshela, tshelela,
botshelela).
Matshela (//) /cross-boarders/ Bongata ba letshela. Tse tloaetseng kapa ba tloaetseng
ho tshela madiboho, nako le nako. (bap. lekgoloa).
Matshidiso (mats-hi-di-so) /condolence/ Ketso ya ho bontsha bohloko ka diketso tse
itseng mabapi le motho ya hlokahalletsoeng; sesupo sa kutloelo bohloko mabapi le
motho ya lahlehetsoeng. /bon. Matshidiso/ (bap. motshedisi) Tem. Mmadi a ele
hloko hore lentsoe lena “matshidiso” le “motshedisi” ha a bolele ntho e le nngwe,
hape, lentsoe lena “matshidiso” ke bongata ba “tshidiso”. Hangata matshidiso ke
boemo bo itseng bo etsoang bakeng sa ho tshedisa. Ha motshedisi e le motho ya
tshidisang.

328
 329

Matshidiso (mats-hi-di-so)(matshediso) /girl born to console/ Ngoanana ya

tsoetsoeng ka mora bohloko kapa mahlomola, eo ho nahanoang hore tsoalo ya hae e
tla tshedisa batsoadi ba hae. /bon. Bomatshidiso/ (bap. motshedisi).
Matshoala (mats-hwa-la) /moustache, mustache/ Ditedu tse hlahang motho e
motona ka hodima pounama e kahodimo. /bon. matshoala/ (mm. matshwala).
Matshoenyeho (mats-hwen-ye-haw) /misfortunes, troubles/ Boemo ba ho
tshoenyeha: ho ba bothateng le bomadimabe.
Matshoephenene (mats-hwe-pe-ne-ne) /plan B, alternative/ Mokgoa wa ho thola
leqheka leleng ha la pele le hloleha. Bohlale ba ho thola tharollo enngwe e fapaneng
le ya pele. (bap. letshoephenene). Mohl. Monghadi Zuma ha se monna wa
matshoephenene. Monna enoa ke sehlola se ratang matshoephenene.
Matshohlo (mats-haw-hlaw) /current affairs/ Ditaba le diketsahalo tse etsahalang
nako ya joale; tlaleho ya diketsahalo tsa letsatsi joalo ka ditaba. (bon. 0).
Matsipane (ma-tsi-pa-ne) /nail fighter/ Motho ya tsipang: ya ratang ho tsipa nako e
ngata; ya sebedisang lenala ho lematsa kapa ho loana. /bon. bomatsipane/.
Matsipatsipane (ma-tsi-pa-tsi-pa-ne) /nail fighter/ Motho ya tsipang: ya ratang ho
tsiba nako e ngata; ya sebedisang lenala ho lematsa. /bon. bomatsipatsipane/.
Matutuane (ma-tu-tu-ane) /hare or jackals’s hide blanket/ Kobo e entsoeng ka
letlalo la phokojoe kapa pela eo hangata e aparoang ke morena Bosiu. /bon.
Metutuane/ (bap. Letata, lefoqo).
Mauthoauthoane (ma-ut-hwa-ut-hwa-ne) /the underprivileged/ Motho ya sotlehang
ebile a hlopheha: ya hlokang ntho tse ngata tsa bophelo; mohlophehi: motho ya
itlhophehelang ka lebaka la boemo ba hae. Motho ya dikojoana tse mahetleng. /bon.
bomauthoauthoane/ (bap. leharasoane) (mm. Mauthwauthwane, mothofeela).
Mba (m-ba) (mbaa!) /kissing exclamation/ Lekgotsa le sebedisoang ho etsa modumo
wa ho suna, ebile le lebisoa haholo ho ngoana kapa baratani ba bacha.
Me (me) /“MO” words pluralizing prefix/ Sehlongoapele se ngatafatsang amang a
mabitso kapa mareho/mabitso a dintho tse qalang ka “MO”. Mohl. Moroho=meroho,
motsoebere=metsoebere, mothokgo=methokgo, mola=mela, motso=metso, jj.
Medisa (me-di-sa) // Ketsiso ya ho mela: ho etsa hore ntho e mele.
Medisa (me-di-sa) /to teeth/ Ho hlaha meno hoa lesea le nang le kgoedi tse mmaloa
le tsoetsoe; ho mela meno a pele a lekgabunyane.
Mediso (me-di-so) /teething/ Ketso ya ho medisa: ho hlaha meno hoa lesea le nang le
kgoedi tse mmaloa le tsoetsoe; ho mela maino a pele a lakgabunyane.
Mehla (me-hla) // Bongata ba mohla.
Mehlaena (me-hla-e-na) /everyday/ Letsatsi le letsatsi; nako enngwe le enngwe ya
letsatsi; ka makgetlo a mangata a letsatsi. Bongata ba mohlaena.
Mehlaena (me-hla-e-na) /nowadays/ Nako ya kajeno le diketsahalo tsa kajeno; nako
tsa sejoalejoale. Bongata ba mohlaena.
Mehleng (mi-hle-ng) /ancient, archaic, vintage/ Hoa diketsahalo: tse etsahetseng
kgale kgale, nakong ya bonkgono le bontatemoholo; e etsahetseng nakong e fetileng
pele ho nako ya kajeno. (bap. mohla).
Mehleng (mi-hle-ng) /former/ Ya pele ho e boleloang; wa pele ho ya boemong ba
joale. Hoa motho: eo a seng a tlohetse boetapele kapa boemo boo a neng a le ho bona
ba boetapele. /bon. mehleng/.
Meja (me-ja) // Bongata ba moja. (sheb. Moja bakeng sa tshebediso).
Mejo (me-jaw) /food/ Bongata ba mojo. (sheb. Mojo bakeng sa tshebediso).
Meka (me-ka) /wonders, miracles/ Diketso tse makatsang mmuhi; diketsahalo tse
hlollang le ho makatsa. /bon. 0/ Mohl. Ba etsa meka le mehlolo batho ba Matoabeng.

329
 330

Mela (mi-la) /germinate, bud, vegetate/ Ho tsoa mobung hoa peo e jetsoeng; ho
hlaha hoa semela se secha hara mobu. (bap. lema, semela).
Melo (mi-law) /germination/ Ketso ya ho mela: ho tsoa mobung hoa peo e jetsoeng;
ho hlaha hoa semela se secha hara mobu. (bap. semela, semelo).
Mema (me-ma) /invite/ Ho tlisa motho moketeng; ho etsa hore motho a be teng
moketeng; ho joetsa motho hore a tle moketeng kapa ketsahalong e itseng.
Memela (me-me-la) /canvass/ Ketsetso ya ho mema: ho tlisa batho mokgatlong,
mokgeng kapa sehlopheng ka tsela e otlolohileng. Mohl. Re na le ho bona
boradipolotiki ba memela bongata ba batho mekgatlong nakong tsa dikgetho.
Memelo (me-me-la) /canvassing/ Ketso ya ho memela: mokgoa kapa tloaelo ya ho
tlisa batho mokgatlong, mokgeng kapa sehlopheng ka tsela e otlolohileng.
Memetsa (me-me-tsa) /yell, scream/ Ho hoeletsa haholo ka lentsoe le phepa; ho lla
haholo ka seboko se seholo; ho buela hodimo ka lentsoe le phahameng. (bap.
hoeletsa) Tem. Lentsoe lena, “memetsa” le tshoana le la puo ya sekone, “memeza”.
Memetso (me-me-tso) /yelling, screaming/ Ketso ya ho memetsa: ho hoeletsa haholo
ka lentsoe le phepa; ho lla haholo ka seboko se seholo; ho buela hodimo ka lentsoe le
phahameng. (bap. khoeletso, lerata, seboko).
Memeya (mi-me-ya) /evil spirits/ Moya o ditshila wa satane le mangeloi a hae;
boemo ba diketso tse sa etsoeng ke motho ya phelang hantle. /bon. 0/
Memo (me-maw) /invitation/ Ketso ya ho mema: ho tlisa motho moketeng; ho etsa
hore motho a be teng moketeng; ho joetsa motho hore a tle moketeng kapa
ketsahalong e itseng ya momemi.
Mena (me-na) /fold/ Ho etsa hore ntho e phuthehe ka tsela eo e bang nyane; ho
nyenyefatsa ka ho phutha.
Menahala (me-na-ha-la) /foldable/ Ketsahalo ya ho mena: e kgonang ho menoa.
Menahalo (me-na-ha-law) /foldableness/ Ketso ya ho menahala: bokgoni ba ho etsa
hore ntho e menahale.
Menahana (me-na-ha-na) /disappear, desert, vanish/ Ho nyamela ntle le ho bolela;
ho ipha dimenyane; ho nyamela ntle le ho tsebisa lelapa kapa batho; ho kena pooneng
kapa ho baleha ntle le ho rerisa mang kapa mang.
Menahano (me-na-ha-naw) /disappearance, vanishing/ Ketso ya ho menahana: ho
nyamela ntle le ho bolela; ho ipha dimenyane; ho nyamela ntle le ho tsebisa lelapa
kapa batho; ho kena pooneng kapa ho baleha.
Menahatsa (me-na-ha-tsa) /duplicate, increase/ Ho etsa hore ntho e phahellane; ho
etsa hore ntho e fete bonngwe ka bongata; ho atisa se hlahisoang kapa se fanoang.
Menahatso (me-na-ha-tso) /doubling, duplication/ Ketso ya ho menahatsa: ho etsa
hore ntho e phahellane; ho etsa hore ntho e fete bonngwe ka bongata; ho atisa se
hlahisoang kapa se fanoang. /bon. dimenahatso/.
Meneka (mi-ni-ka) /to roll painfully/ Ho bidika fatshe ka baka la bohloko; ho
raharaha ka baka la bohloko; ho tsitsinyoa ke bohloko.
Meneko (mi-ni-kaw) /painfull rolling/ Ketso ya ho meneka: boemo ba ho bidika
fatshe ka baka la bohloko; ho raharaha ka baka la bohloko; ho tsitsinyoa ke bohloko.
Meneleditse (mi-ne-le-di-tse) /colluded/ Bokgale ba ho meneletsa.
Meneletsa (me-ne-le-tsa) /collude/ Ho sebedisa bomenemene bakeng sa ho fumana se
batloang; ho qhekanyetsa kapa ho ba lemenemene. (bap. qhekanyetsa).
Meneletso (me-ne-le-tso) /collusion/ Ketso ya ho meneletsa kapa tshebediso ya
bomenemene bakeng sa ho qhekanyetsa; mokgoa kapa tloaelo ya ho qhekanyetsa
kapa ho sebedisa bokebekoa bakeng sa ho phethahatsa bobe kapa morero o itseng.
Mengoa (men-ng-wa) /invited/ Boetsuwa ba ho mema. (mm. mengwa).

330
 331

Menngoe (men-ng-we) /invited/ Bokgale le boetsuwa ba ho mema. (mm. menngwe).

Menne (min-ne) // Bokgale ba ho mena.
Mennoe (min-nwe) // Boetsuwa ba ho mena. (mm. mennwe).
Meno (me-naw) /folding/ Ketso ya ho mena: ho etsa hore ntho e phuthehe ka tsela eo
e bang nyane; ho nyenyefatsa ka ho phutha. (bap. lemeno).
Menolla (men-ul-la) /unfold/ Ketsollo ya ho mena: ho etsa hore ntho e mennoeng e
phuthulohe; ho etsa hore se hlophisitsoeng hantle se menolohe. Ho etsa hore ntho e
thatolohe.
Menollo (men-ul-law) /unfolding/ Ketso ya ho menolla: ho etsa hore ntho e
mennoeng e phuthulohe; ho etsa hore se hlophisitsoeng hantle se menolohe. Ho etsa
hore ntho e thatolohe.
Menoloha (me-nu-lu-ha) // Ketsahalo ya ho mena: ho ba boemong ba ho phuthuloha.
Menoloho (mi-nu-lu-haw) // Ketso ya ho menoloha. Phuthuloho ya ntho.
Menya (men-ya) /consume, finish off, drain/ Ho qetella ntle le ho sia letho; ho
fedisa ka botlalo ka ho noa kapa ho ja; ho tlhotla kapa ho fedisa metsi.
Menyeletsa (men-ye-le-tsa) /consume/ Ho qetella ka ho ja kapa ho noa ntle le ho sia
letho. Ketsetso ya ho menya.
Menyeletso (men-ye-le-tso) /consummate, consummation/ Ketso ya ho menyeletsa:
ho qetella ntle le ho sia letho; ho fedisa ka botlalo.
Meso (me-saw) /dawn/ Hoseng haholo pele letsatsi le hlaha; nako pele ho ponahalo
ya letsatsi. Tem. Lentsoe lena “meso” le dula le sebedisoa le le ka bongateng. Ka
Sesotho lentsoe “moso” ha le bolele bonngwe ba “meso”, empa le bolela nako e tlang,
joalo ka ha re ka re: “ke tla o bona ka moso”.
Meta (me-ta) /kiss/ Ho thetsana ka dipounama ho bontsha lerato; ho thetsana ka
molomo ho bontsha tumediso; ho aka ka baka la lerato kapa tumediso. Ho suna.
Meto (me-taw) (mometo) /kissing/ Ketso ya ho meta: tloaelo kapa mokgoa wa ho
thetsana ka dipounama ho bontsha lerato; ho thetsana ka molomo ho bontsha
tumediso; ho aka ka baka la lerato kapa tumediso. Ho suna. /bon. Dimeta, memeto/
Metse (me-tse) // Bokgale ba ho mela.
Metsa (me-tsa) /gulp/ Ho koenya metsi kapa ntho e theohelang ha bonolo; ho qeta ka
potlako se lelemelang le mmetso kapa se koenyehang.
Metsi (me-tsi) /water/ Lero la tlholeho kapa tlhaho le hlokang mmala ha le hloekile,
le hlokang tatso, le bonahalang bokanqane, le tholahalang ha pula e na, dinokeng,
mawatle le dibakeng tse ding tse le hlahisang. Lero la noka, lewatle, sediba kapa pula
le hlokang tatso le mmala ha le hloekile. (bap. manyabolo) Mael. Thupa e otlolloa e
sa le metsi: ngoana o rutoa melao a sa le monyane pele a ba manganga. Motho o
lokisoa a sa le monyane dilemong. Mael. Ho inela matsoho metsing: ho leballa
diphoso kapa mefokolo. Mael. Metsi a macha a ntsha a kgale: mohlankana kapa
morati ya kgonang ho nkela emong moratuwa kapa kgarebe ya hae ka tsa marato.
Mael. Tlhapi folofela leraba hobane metsi a pshele o a bona: tlohela ho tletleba
hobane baheno ba hlahetsoe ke kotsi kapa ba shoele o ba bona.
Metsifala (me-tsi-fa-la) /liquidize/ Ho ba metsi hoa ntho e hoammeng kapa e lero le
thatafetseng. (bap. qhibidiha).
Metsifalo (me-tsi-fa-law) /liquidizing/ Boemo ba ho ba metsi: ho ba metsi hoa ntho e
hoammeng kapa e lero le thatafetseng. (bap. qhibidiho).
Metsifatsa (me-tsi-fats-wa) /liquidize/ Ho etsa hore lehloa, sefako, leqhoa kapa lero
le hoammeng le be metsi. (bap. qhibidihisa).
Metsifatso (me-tsi-fa-tso) /liquidity/ Boemo ba ho metsifatsa: ho etsa hore lehloa,
sefako, leqhoa kapa lero le hoammeng le be metsi. (bap. qhibidihiso).

331
 332

Metsifatsoa (me-tsi-fats-wa) // Boetsuwa ba ho metsifatsa.

Metso (mi-tsaw) /gulping/ Ketso ya ho metsa: ho koenya metsi kapa ntho e
theohelang ha bonolo; ho qeta ka potlako se lelemelang le mmetso kapa se
koenyehang.
Meya (me-ya) /evil spirit/ Boemo bo bobe, bo bakoang ke Satane le mangeloi a hae;
ketsahalo tse mpe tse bakang sebe, tse susumetsoang ke moya wa bosatane; ketso tse
sa tsamaisaneng le thato ya Modimo. /bon. Memeya/ (bap. moya).
Mikea (mi-ki-a) /micah/ Buka ya bibele ya bomashome a mararo le metso e meraro
(33) ya testamente ya kgale.
Mina (mi-na) /blow nose, remove mucous/ Ho ntsha mamina ka nko. (bap. lemina).
Mma (m-ma) /prefix: mother of/ Sehlongoapele se sebedisoang lebitsong la ntho eo
ho bontshoang botshehadi ho yona; lentsoe le kenyeletsoang pele ho lereo kapa
mantsoe a itseng ho bontsha botshehadi ba ntho eo ho buuwang ka yona. Mohl.
Tshepo=mmatshepo, ntja=mmantja, mokgodutsoane=mmamokgodutsoane,
bona=mmabona, rona=mmarona, diepetsane=mmadiepetsane, morena=mmamorena,
ngoana=mmangoana, tsona=mmatsona, ditsuonyana=mmaditsuonyana, ka=mmaka,
lebota=mmalebota, nkere=mmankere, jj. Tem. Ha se mantsoe kaofela a sebedisang
“mma” joalo ka sehlongoapele. Amang a mantsoe a sebedisa “mma” ntle le ho bolela
hore ke sehlongoapele. Mohl. Mmamokgorong, mmaki, mmae, mmankgonthe, jj.
Mael. Mma ngoana o tshoara thipa ka bohaleng: motsoadi e motshehadi wa motho o
tshireletsa ngoana wa hae ka tsela tsohle tseo anang le tsona le ha ho le thata joang.
Mmaborokoane (m-ma-bo-ro-kwa-ne) /Cinnamon-breasted Bunting/ Mofuta wa
nonyana ya naheng e nyane ba motintinyane; e fumanoang haholo bakeng tsa
dihlahla, moo ho ommeng, le merung; e phelang ka peo kapa dithotse tsa dimela; e
masiba a hlooho a masoothoana le mahlakore a masweu, mmoho le mapheo a
kopantseng mebala e mosoothoana le bosweu. /bon. bommaborokoane/.

Mmadi (m-ma-di) /reader/ Motho ya balang buka e itseng kapa lesedinyana le

itseng; motho ya balang eng kapa eng. /bon. Babadi/ (bap. sebadi).
Mmadiberoane (m-ma-di-be-rwa-ne)/Chestnut-backed Sparrowlark/ Mofuta wa
nonyana e nyenyane e tholahalang haholo Afrika; e etsang molodi o monate; e masiba
a masoothoana a kopantseng bokgunong le botshoana . /bon. bommadiberoane/.
Mmadiepeepe (m-ma-di-epe-epe) /troublesome girl/ Ngoanana ya leqhoko, ya
bakang morusu; mosetsana eo diqabang le morusu di qaloang ke yena; motho e
motshehadi ya bakang qhoebeshano. /bon. Bommadiepeepe/ (bap. radiepeepe).
Mmadiepetsane (m-ma-di-epe-tsa-ne) /talkative clever girl/ Motho e motshehadi ya
nang le mekgoa e masene, ya buang haholo. (bap. diepetsane).
Mmadinakana (m-ma-di-na-ka-na) /Barn Swallow/ Mofuta wa nonyana ya lelapa la
mmankabelane kapa lekabelane e atileng haholo lefatshe ka bophara; e fumanoang
haholo dibakeng tseo batho ba dulang ho tsona; e etsang ntloana ya yona ka seretse; e
mmala o boputsoa bo tebileng, le bokatlase bo bosweu mmoho le sefahleho se
sekgunong. /bon. bommadinakana/.

332
 333

Mmadipompo (m-ma-di-pawm-paw) /noisy whistle/ Mofuta wa phala e masoba a

mabedi o nang le modumo o mosesane o lerata haholo. /bon. bommadipompo/
Mmaditsuonyana (m-ma-di-tsu-on-ya-na) /hen/ Kgoho ya sethole e nang le
ditsuonyana. Kgoho e tshehadi enang le dikgoho tse nyane kapa tsuonyana e sa tsoa
qhotsoa. /bon. Bommaditsuonyana/ (bap. sethole).
Mmadiwache (m-ma-di-wa-che)/Crested Barbet/ Mofuta wa nonyana e nyane, e
fumanoang haholo Afrika e ka Borwa mmoho le Lesotho; e bokahodimo bo botsho bo
kopantseng le maroboko a masweu, le bokatlase bo bosehla bo nang le metoa e
mesweu; le mapheo a matsho a nang le metoa e mesweu; le sefahleho se kopantseng
bosehla mmoho le bokgubedu; e fumanoang haholo merung, dirapeng tsa malapa le
merung, ebile e etsa ntloana ya yona mekoting ya difate. /bon. bommadiwache/.

MMADIWACHE (‘MALIOACHE)

Mmae (m-ma-e) /his, her mother/ Bokgutshoanyane ba mme wa hae. Motho e

motshehadi eo eleng motsoadi wa mmuuwa. /bon. Bommae/ (bap. mmao).
Mmaele (m-ma-ele) /mile/ Bolelele ba sebaka bo etsang dikgato tse maoto a 5280 a
motsamao kapa ho matha ho ya ka senyesemane. /bon. Dimmaele/.
Mmaene (m-ma-ene) /mine/ Mokoti kapa sekoti seo ho epjoang dirafjoang teng; moo
ho chekoang le ho epolla dirafjoang tse tshoanang le gauta, mashala, taemane,
polathinamo le tse ding. /bon. Dimmaene/ (bap. chafo, morafo).
Mmaka (m-ma-ka) /my mother/ Mme waka; motsoadi wa mmuwi e motshehadi;
motho eo leng mme wa mmuwi kapa moetsi. /bon. bommaka/.
Mmakalanyane (m-ma-ka-lan-ya-ne) /mine underground train/ Sepalangoang sa
mmaene (morafo kapa chafo) se jarang le ho kalamisa dirafjoa ho tloha botebong ba
chafo ho ya ka hodimo, le ho di lebisa sebakeng se batloang kapa seo di tshoaneloang
ho isoa ho sona. /bon. Dimmakalanyane/.
Mmaki (m-ma-ki) /precipitator, cause/ Motho ya bakang boemo bo itseng; motho ya
etsang hore ho be le ketsahalo e itseng; sesosa sa boemo bo itseng. /bon. Babaki/.
Mmaki (//) /the rependant/ Motho ya bakileng, ya kgaoditseng ho etsa diketso tse
mpe; motho ya neng a etsa diketso tse mpe mme a fetohile, a etsa tse ntle.
Mmala (m-ma-la) /colour/ Chebahalo ya ntho efe kapa efe ha e hlalosoa ke leihlo ka
ho e fapanya le tse ding ka ponahalo. /bon. mebala/.
Mmalamala (m-ma-la-ma-la) /colourful/ E nang le mebala e mengata; e kopantseng
mebala e fapaneng. /bon. mebalabala/ (sheb. Mmala, mebala ho ya ka Sesotho/.
Mmalebota (m-ma-le-bo-ta) /pap and oil menu/ Sejo se kopantseng motsoako wa
mafura le bohobe; motsoako wa bohobe le mafura ha e le sejo. /bon. Bommalebota/.
Mmaloa (m-ma-lwa) /few/ Tse nyane ka palo; e nyane ka palo; bo bonyane ka palo; e
sa feteng kapa fihleng palong e lebeletsoeng. /bon. 0/ (bap. Bonyane).
Mmalonya (m-ma-lon-ya) /female sadist/ Motho, haholo e motshehadi, ya pelo e
mpe ebile a thabela ha emong kapa babang ba hlaheloa ke bobe kapa tlhekefetso.
Motho e motshehadi ya nang le lonya haholo. /bon. bommalonya/ (bap. ralonya).
Mmamalente (m-ma-ma-len-te) /ribbon decorated/ Ntho efe kapa efe e
kgabisitsoeng ka malente ebile e na le ponahalo kapa chebeho e ntle haholo.
Mmamaotoanafinyela (m-ma-mau-twa-na-fin-ye-la) /point of no return/ Boemo,
sebopeho kapa moo motho kapa ntho e kekeng ya hlola e kgutla ha e ile teng: moo ho

333
 334

finyelloang teng ntle le ho kgutla. Ho shoa, lefu kapa boemo bo isang lebitleng. Mohl.
Monnamoholo o re sihile: o tsoha a ile ha mmamaotoanafinyela hoseng hona.
Mokotjo o kula haholo hoo ekang o tla ya ha mmamaotoanafinyela. (bap. boyabatho).
Mmamarungoana (m-ma-ma-ru-ng-wa-na)/Pin-tailed Whydah/ Mofuta wa nonyana
e setono se masiba a maleleletsana; e fumanoang haholo merung, mapalapaleng a
joang le dibakeng tsa temo; e phelang ka ho ja dithotse le dikokonyana tse nyane; e
masiba a masootho le metoa e mesweu, le mokobolo o mokgubedu. /bon.
bommamarungoana/. (bap. selahla).
Mmamasianoke (m-ma-ma-sia-nu-ke) /female cormorant/ Mofuta wa nonyana e
tshoana e tshehadi, e phelang pela dinoka kapa lewatle, e molala le qoqotho e telele, e
phelang ka dibupua tsa metsing. /bon. Bommamasianoke/ (bap. Masianoke).
Mmamenotoananala (m-ma-mi-naw-twa-na-na-la) /Black-winged Stilt/ Mofuta wa
nonyana e maotoana a masesane haholo. /bon. bommamenotoananala/ (mm.
mmamonotoana-nala).
Mmamodukule (m-ma-mo-du-ku-le) /type of insect/ Mofuta wa kokoanyana e
tshehadi, e fofang, e setono se selelele, eo ditshiba tsa yona di bakang modumo o
tshoanang le lebitso la yona. /bon. Bommamodukule/ (bap. modukule).
Mmamohlankana (m-ma-mu-hla-nka-na)/bridegroom’s mother/ Motsoadi e
motshehadi wa monyadi; mma mohlankana ya nyalang. /bon. Bommamohlankana/.
Mmamoholo (m-ma-mu-hu-lu) /my mother’s elder sister/ Ngoanabo mme waka e
moholo; ausi e moholo wa mme waka. Mosadi wa moholoane wa ntate waka. /bon.
Bommamoholo/ Tem. Ka puo ya Sesotho, ngoanabo mme waka ya motshehadi e
moholo o bitsoa nkgono le ha sena se sa fane ka moelelo o hlakileng hobane ka nako
enngwe motho eo ho buuwang ka yena a le monyane haholo dilemong. (bap.
mmangoane, rangoane, nkgono).
Mmamohooaneng (m-ma-mu-hu-wa-ne-ng) /cheilantes eckloniana/ Mofuta wa
semela seo mahaba kapa mahlaku a sona a sebedisoang joalo ka kwae ya ho tsujoa ha
a omisitsoe. /bon. Bommamohooaneng, mehooaneng/ (mm. Mmamohowaneng).
Mmamokete (m-ma-mu-ki-ti) /African hoopoe/ Mofuta wa nonyana e hlooho e
mekgabiso ya mebala ya masiba, ya lelapa la lehehemu. /bon. bommamokete/.
Mmamokete (m-ma-mu-ki-ti) /lady host/ Motho e motshehadi eo eleng yena ya
amohelang baeti. /bon. Bommamokete/.
Mmamokgodutsoane (m-ma-mo-kgo-duts-wa-ne)/female lizard/ Mofuta wa
sehahabi se setshahadi se phelang mapatsong a majoe, hae kapa naheng, se letlalo le
boreletsana, se botalana bo botshoana. /bon. Bommamokgodutsoane/.
Mmamokgorong (m-ma-mo-kgo-ro-ng) /guitar/ Mofuta wa seletsa se entsoeng ka
maseka, lekopokopo le thupa e betliloeng, le ntshang modumo ha se otloa ka lenala
kapa sesebedisoa se itseng. /bon. Bommamokgorong/ (bap. sekgangkule).
Mmamolalana (m-ma-mo-la-la-na) /featherless neck fowl/ Kgoho ya hae e hlokang
masiba a molala; kgoho e senang masiba molaleng. /bon. Bommamolalana/.
Mmamolangoana (m-ma-mo-la-ngwa-na) /Secretarybird/ Mofuta wa nonyana e
tshehadi, e molala o molele haholo le maoto a malelele, e mokobolo o sephara, o
moholo bakeng sa ho kobola le ho inola diphofu tsa ona. /bon. Bommamolangoana/.

334
 335

MMAMOLANGOANA

Mmamorao (m-ma-mo-rao) /later, in the afternoon/ Nako, hamorao, ho se ho

etsahetse ketso e itseng kapa nako eo eleng hona ho tla etsahala ketso e itseng; nako
etlang, eo esong ho fihle; nako eo eleng hona etla fihla. (bap. hamorao) Mohl. Nna le
wena re tla bonana ha mmamorao. Ha mmamorao o ile a fetolehela dikano.
Mmamorena (m-ma-mu-re-na) /king’s mother/ Motsoadi wa morena e motshehadi;
mme wa morena. /bon. Bommamorena/.
Mmampharoane (m-mamp-ha-rwa-ne) /southern rock agama/ Mofuta wa sehahabi
se setshehadi, seka mokgodutsoane, o phelang matlapeng le mafikeng ka ho ja
dikokoanyana. /bon. Bommampharoane/ (bap. mpharoane) (sheb. Mokgodutsoane).
Mmampharoane (m-mamp-ha-rwa-ne) /criminal, thug/ Motho ya phelang ka
bokebekoa le boqhekanyetsi: motho ya choatlang le ho thuba mahlafi, mamati kapa
bokeno bakeng sa boshodu; motho ya utsoang ka ho senyetsa babang; sekebekoa se
nkang tsa batho babang ka ho utsoa le boqhekanyetsi.
Mmamphemphe (m-mam-phe-mphe) /Chestnut-backed Sparrowlark/ Mofuta wa
nonyana e nyane haholo, e behelang fatshe ebile e etsa ntloana teng; e mokobolo o
mothokoa, e masiba a matsho kapa bosoothoana bo sa hloekang, le bosweu ka mora
mahlo; e phelang ka peo kapa dithotse tsa dimela. /bon. bommamphemphe/. (bap.
mmadiberoane).

MMAMPHEMPHE

Mmamphoko (m-mam-pho-kaw) /Gabar Goshawk/ Mofuta wa nonyana ya lelapa la

ntsu kapa seotsanyane. /bon. bommamphoko/.
Mmampodi (m-mam-po-di) /champion, conqueror, hero, victor/ Motho ya
boemong ba taolo ka baka la tlholo ya hae; motho ya tshajoang ka baka la matla a hae
a ho loana; motho ya hlolang ntoeng kapa papading ya tlhodisano. Mohlodi wa ntoa
kapa papadi. /bon. Bommampodi/ (bap. mohale).
Mmampokolosi (m-mam-po-ko-lo-si) /apricot/ Enngwe ya ditholoana e bokantle bo
boreledi, e nang le thotse kahare, e tshehlana ka mmala, e tatso e tsoekere, e behoang
ke sefate se joalo. /bon. bommampokolosi/.
Mmangoana (m-ma-ngwa-na) /biological mother/ Motsoadi e motshehadi eo eleng
mme wa ngoana eo ho buuwang ka yena; mme wa ngoana. /bon bommangoana/.
Mmangoanae (m-ma-ngwa-nai) /his or her step mother/ Mmangoane wa hae:
ngoanabo mme wa mmuuwa. Mosadi wa ntata mmuuwa emong eo eseng motsoadi
wa hae ka tsoalo kapa tlhaho. /bon. bommangoanae/ (mm. Mmangwanae).

335
 336

Mmangoanana (m-ma-ngwa-na-na) /girl’s mother/ Motsoadi e motshehadi wa

ngoanana; mme wa ngoanana. /bon. Bommangoanana/.
Mmangoane (m-ma-ngwa-ne) /my mother’s younger sister/ Ngoanabo mme waka e
monyane ka tlhaho; motho ya tsoalanang le motsoadi waka, ya mo hlahlamang, e
motshehadi, e monyane hofeta mme waka; mosadi e monyane lapeng ho ya ka lenyalo
kapa nyalano. /bon. Bommangaoane/.
Mmangoane (m-ma-ngwa-ne) /step-mother/ Mosadi wa ntate waka e monyane;
mosadi emong eo ntate waka a mo nyetseng. Mosadi wa ntate waka eo eseng mme ka
tsoalo; molekane wa ntate waka eo eseng mme waka ka tsoalo kapa ka tlhaho. /bon.
bommangaoane/ (bap. rakgadi).
Mmankabelane (m-man-ka-be-la-ne) /swallow/ Mofuta wa nonyana e thokoa bo
lefifi, e nyane, e fofang ka potlako, e bonahalang nakong tsa dipula. Nonyana eo ho
dumeloang hore boteng ba yona ke sesupo sa pula. /bon. Bommankabelane/.
Mmankere (m-man-ke-re) /hamerkop/ Mofuta wa nonyana e bosootho bo lefifi,
enang le hlooho e sepapetloa ka lebaka la masiba a sekotlo a motsu. /bon.
Bommankere/ (sheb. Dinonyana).
Mmankgane (m-man-kga-ne) /bat/ Mofuta wa nonyana, seka toeba, o fofang bosiu
hara mafifi, e tsoalang ntle le ho behela kapa ho qhotsa. /bon. Bommankgane/.
Mmankgodikgodi (m-man-kgo-di-kgo-di) /African Marsh-Harrier/ Mofuta wa
nonyana ya lelapa la nkgodi e jang nama haholo dihahabi, ditoeba le dinonyana tse
nyane; e fumanoang haholo dibakeng tse nang le metsi le mohlaka; e masiba a
masootho a kopantse le bokgunong. /bon. bommankgodikgodi/.

MMANKGODIKGODI (‘MANKHOLIKHOLI)

Mmankgonthe (m-man-kgont-he) /authentic, intrinsic, bona fide/ E nepahetseng

haholo; eo eleng yona ya nnete; e tsamaisanang le se batlahalang; e nang le tokelo ya
ho bitsoa ka lebitso leo e bitsoang ka lona; eo hoseng potang hore e nepahetse ntle le
tikatiko. /bon. 0/ (bap. sebele, mantlha).
Mmankgonthe (m-man-kgont-he) /fundamental/ Eo eleng yona ya motheo mme e
tlameha ho lateloa; eo eleng ya sebele ka ho fetisisa. (bap. sengangata).
Mmankgoshepe (m-man-kgo-she-pe) /rough rock lizard/ Mofuta wa sehahabi, seka
mokgodutsoane, o mebala e mengata, o letlalo le mahoashe, o phelang matlapeng
kapa majoeng ka ho ja dikokoanyana. /bon. Bommankgoshepe/ (sheb.
Mokgodutsoane, mekgodutsoane).
Mmanki (m-man-ki) /basket/ Setshelo se lohiloeng ka joang ba mofuta o itseng;
sekotlolo sa joang kapa se entsoeng ka joang. /bon. Dimmanki/ (bap. seroto).

MMANKI, DIMMANKI

336
 337

Mmankidingkiding (m-man-ki-di-ng-ki-di-ng) /wild milky carrot/ Mofuta wa

semela se hlahang dibakeng tse hlokang metsi a mangata, se mahlaku a boima a
teteaneng haholo a nang le lero le lesoeu seka lebese, seo bokahodimo ba sona le
kotola ya sona di jewang. /bon. bommankidingkiding/ (bap. sewediwetla).
Mmanthekana (m-mant-he-ka-na) /female acrobat/ Mosetsana eo seemo sa mmele
wa hae o mo dumellang ho etsa hlanaphetho, ho qhomaka le ho fochosela ka
bokgabane bakeng sa ditlhodisano le ho etsa menyakoe ya dipapadi tsa mefuta ya ho
tlola le ho tlololla. /bon. bommanthekana/ (bap. nthekana).
Mmantlharune (m-mantl-ha-ru-ni) /green long locust/ Mofuta wa lerutle le lesesane
haholo, le letalana ka mmala, le tholahalang haholo moo honang le joang bo bolelele
nakong tsa Hoetla le Lehlabula. /bon. Bommantlharune/ (bap. tlharoe, kgopi).
Mmantloane (m-man-tlwa-ne) /kid’s family game/ Papadi ya bana ba banyane eo ho
etsoang lelapa la bosoasoi. /bon. 0/. (mm. Mantloane, mmantlwane).
Mmantloane (m-man-tlwa-ne) /frivolousness/ Ketso e hlokang botio: e sa bontsheng
boikemisetso bo hlokahalang; ketso ya papadi. mokgoa wa ho etsa diketso tse hlokang
botio.
Mmantloanetloane (m-man-tlwa-ne-tlwa-ne) /disney’s animated cartoon/ Papadi
ya ditshoantsho tsa baesokopo ya ditshomo. Pale, ketsahalo kapa papadi ya boithabiso
eo hangata e ratoang ke bana. /bon. bommantloanetloane/.
Mmantoa (m-man-twa) /female or lady fighter/ Ngoanana ya ratang ho loana;
motho e motshehadi ya ratang ntoa. /bon. Bommantoa/ (bap. rantoa, nkoapo).
Mmantshepe (m-mants-he-pe) /fallacy, non-existance/ Taba kapa kakanyo e sio.
Lefeela la mafeela. /bon. Bommantshepe/ Mael. Ho tshepa tshepedi ya mmantshepe:
ho ba le tebello e sio kapa e kekeng ya etsahala. (bap. tshepedi).
Mmanyeo (m-man-ye-o) /female someone/ Thehello ya motho e motshehadi ntle le
ho bitsa lebitso la hae. Ketso ya ho bitsa motho e motshehadi ntle le ho bolela lebitso
la hae. /bon. Bommanyeo/ (bap. rannyeo) Mohl. Che bo mmanyeo, re tla bonana!
Mmao (m-ma-u) /your mother/ Motsoadi wa motho, e motshehadi, ha a bitsoa ke
mmuwi kapa moetsi. /bon. Bommao/.
Mmapa (m-ma-pa) /map/ Tshoantshiso ya chebahalo ya lefatshe, dinaha, mawatle,
dinoka, dithaba, mahoatata, dimela le tsohle tse lefatsheng ha di ngotsoe bukeng ho
hlalosa seemo. Buka e hlalosang boemo ba lefatshe. /bon. Dimmapa/.
Mmaraka (m-ma-ra-ka) /market/ Sebaka sa thekiso le theko ya thepa: moo ho
sebetsoang ka phapanyeletsano ya chelete mmoho le ho reka le ho rekisa. Boemo ba
moruo wa naha ho ya ka chelete. /bon. Dimmaraka/.
Mmarona (m-ma-ru-na) /our mother/ Motsoadi eo eleng wa rona; mme wa rona;
mme wa babuuwa. /bon. Bommarona/.
Mmasekhona (m-ma-skho-na) /lesbian friend/ Mosetsana ya ratang basetsana hofeta
bahlankana; motho e motshehadi ya nang le molekane wa mosadi kapa
mosetsana. /bon. Bommasekhona/. (mm. Sekhona, s’khona).

337
 338

Mmasepala (m-ma-se-pa-la) /municipality/ Tshebeletso ya motse toropo kapa motse

o tloaelehileng e akgang ramotse le bathusi ba hae, le tsamaiso ya mosebetsi wa
marangrang, kaho ya meaho ya sechaba mmoho le dinchafatso tse amang badudi ba
sebaka se joalo. /bon. Bommasepala/ Mohl. Mmasepala wa mona o shebane le borui
mmoho le mpa ya hae feela.
Mmate (m-ma-te) /friend, mate/ Motho eo eleng motsoalle wa; motho ya tloaelaneng
le. /bon. Bommate/ (bap. motsoalle) Tem. Lentsoe lena le batlile le tshoana le la
senyesemane “mate” ka moelelo le ka ho ngoloa le ha ho se bonnete le dipatlisiso tse
netefatsang hore ke la puo efe. Hofeta mona, ho na le sebaka se bitsoang Mmate
seterekeng seseng sa naha ya Lesotho.
Mmatli (m-ma-tli) /reseacher/ Motho ya batlanang le bonnete ba taba, tlhaho kapa
lebaka la ketsahalo le ketso e itseng. Motho ya batlanang le motho kapa ntho e
lahlehileng./bon. Babatli, bommatli/. (mm. Sebatli).
Mme (m-me) /mother, mum, mommy/ Motsoadi e motshehadi wa motho; motho e
motshehadi ya nang le bana kapa ngoana ho sa tsotelloe boemo ba hae ba bongoanana
kapa lenyalo kapa ho nyaloa. /bon. Bomme/ Tlh. Motho e motshehadi ya hlokang
bana ha a bitsoe mme, empa o bitsoa mosadi kapa mosadimoholo ho ya ka dilemo tsa
hae. Nyopa ha se mme ya hlokang bana, empa ke motho e motshehadi ya sa tsoaleng
kapa ya nang le bothata ba ho beleha. Phapang ke hore ho ba mme eka ba
boikgethelo, ha e le ho ba nyopa ha se boikgethelo, empa ke bokudi. Tem. Lentsoe
“mama” ke lebitso la machaba le hlalosang “mme”. Sena se bolela hore Sesotho joalo
ka dipuo tse ding tsa machaba le sona se sebedisa lebitso, “mama”, ebile ba utloisisa
seo le se bolelang.
Mme (m-mi) /conjunction: and/ Lentsoe le kenyeletsoang ho hokela dipolelo tse
pedi kapa tse fetang bonngwe. Mohl. Ke tla tsamaya mme ke kgutle le ba lahlehileng.
Mmee (m-me-e) /exclamation: calf’s cry/ Lekgotsa la bontshang ho lla hoa namane
kapa lelapa la phoofolo tse joalo ho ya ka Mosotho. Mohl. Kgomo mmee sella
lapeng!
Mmeile (m-me-ile) /E-mail/ Mokgoa o mocha wa sejoalejoale oo lengolo le
tsamaisoang ka khomphutha; ngollano e sebedisang khomphutha; phethiso ya
molaetsa ka khomphutha. /bon. Dimmeile/.
Mmeke (m-me-ke) /tramp, rover/ Motho ya sa kgathalleng bophelo ba hae ho ya ka
moaparo, diketso le semelo sa hae sa ho sollaka hohle. /bon. Bommeke/.
Mmela (m-me-la) /malt/ Mabele kapa karolo ya semela se medisitsoeng ho etsa joala;
karolo ya mabele a putisitsoeng, e sebedisoang ho etsa joala ba Sesotho. /bon. 0/.
Mael. Ha mmela o ntse o puta. Ha nako e ntse e tsamaya.
Mmelaeloa (m-me-la-el-wa) (mmelaelwa) /suspect, culprit/ Motho ya belaelloang:
eo ho nahanoang hore o jara boikarabelo ketsong e itseng, haholo e mpe, ntle le
bonnete; eo bopaki bo netefatsang pelaelo kgahlanong le yena bo so fumanoeng; eo
diphuphutso di tsoelang pele kgahlanong le yena hofihlela nnete e fumanoa; eo eleng
yena ya molato wa phoso kapa ketso e boleloang. Ya so beng molato pele a fumanoa
molato. /bon. babelaeloa/ (bap. senonnori) (mm. mmelaelloa, babelaelloa, pelaelo).
Mmele (m-mi-le) /body/ Ditho tsa mmele ha di kopangoa kaofela ho etsa sebopeho se
bitsoang motho kapa phoofolo. Kopanyo ya ditho tsohle tsa mmele tseo tlhaloso e le
nngwe ya tsona e bitsoang motho, sebupuwa kapa phoofolo. /bon. 0/. Mael. Ho lala
taba ka mmele: ho etsa eka ha ho letho; ho iphapanya.

338
 339

DITHO TSA MMELE

PELO BOKO LEINO TSEBE LEHATA LESAPO MOLOMO LEIHLO

LEOTO SEPHAKA MOKOKOTLO

LETSHOAFO LENGOAPARELA MOKOLOKOLO

MESIFA
MALA le MOHODU DIKGOPO SEBETE
PHIO MALA

Mmele (m-me-le) /niple/ Karolo e qetellong ya letsoele la motho kapa phoofolo e

tshehadi, e ntshang lebese bakeng sa ho anyesa. /bon. mmele/.
Mmelehi (m-me-le-hi) /person giving birth/ Motho e motshehadi ya boemong ba ho
tsoala lekgabunyane; motho e motshehadi ya makgatheng a ho beleha kapa ho ntsha
lesea ka setho sa botshehadi. /bon. Babelehi/ (bap. Motsoetse).
Mmelehisi (m-me-le-hi-si) /midwife, accoucheur/ Motho ya thusang ho belehisa;
motho ya thusang motho ya emereng ho tsoala; motho ya fanang ka thuso ya peleho
ho mokgachane. /bon. Babelehisi/ (bap. Mobelehisi, rapeleho).
Mmeleng (m-mi-li-ng) /pregnant/ E boemong ba kemaro; e boemong ba bokgachane
kapa boimana: e lebeletseng ho tsoala kapa ho beleha lesea.
Mmeleuwa (m-me-leu-wa) /foetus, fetus/ Boemo ba lesea kapa lekgabunyane le ka
popelong ya motho kapa phoofolo e tshehadi e ka nnang ya tsoala ka mora dikgoedi
tse itseng. /bon. babeleuwa/ (bap. Sefolotsoana) (mm. mobeleuwa).
Mmelewa (m-me-le-wa) (mmeleoa) /infant/ Lekgabunyane le sa tsoa tsoaloa; ngoana
kapa lesea le nang le nakoana le tsoetsoe. /bon. babelewa/ (mm. mobelewa).
Mmema (m-me-ma) /invite me/ Leetsuwa la ho mema: ho etsa hore mmuwi kapa
moetsi a tle moketeng; ho joetsa motho hore a tle moketeng kapa ketsahalong e
itseng.
Mmemmao (m-me-m-ma-u) /is true/ Ka nnete; ka ho nepahala. (mm. Mme-mmao).
Mmenyana (m-men-ya-na) /young woman, mistress/ Motho e motshehadi eo monna
kapa mohlankana a ratanang le yena. /bon. bommenyana/.
Mmereki (m-me-re-ki) /hard worker/ Motho ya berekang: ya phethahatsang boemo
bo itseng; ya etsang ketso e itseng bakeng sa moputso; ya hlahisang ntho tse itseng ka
sepheo sa ho fumana tefo ka mora sona. /bon. Babereki/.
Mmesa (m-me-sa) (‘mesa) /april/ Kgoedi ya bone ya selemo, e tlang ka mora
Tlhakubele, e lateloe ke Motsheanong. /bon. Mmesa/.

339
 340

Mmesa (m-me-sa) /fire stater/ Motho ya besang mollo; motho ya etsang hore mollo
o tuke kapa o hotele. Mael. Mmesa mohloana ha a fanye: motho ya fuweng
boikarabelo bo itseng ba maemo a hodimo ha a tlameha ho etsa phoso.
Mmeta (m-me-tea /kiss me/ Leetsuwa la ho meta: ho thetsana mmuwi ka dipounama
ho bontsha lerato; ho thetsana ka molomo ho bontsha tumediso; ho aka ka baka la
lerato kapa tumediso. (mm. Mmete, meta, metisa, metiso, metile, metoa, metiloe).
Mmethe (m-met-he) /sorghum or corn bag/ Mokotla o sebedisoang bakeng sa ho
tshela mabele, poone, phofo ya mabele kapa ya poone e kotutsoeng ka mora ho poloa,
siloa kapa ho kgotholoa. /bon. Dimmethe/.
Mmetlakgola (m-me-tla-kgu-la) /charity begins at home/ ?? Mael. Mmetlakgola o
lebisa ho wa habo: motho ya kgonneng ho atleha kapa ho phomella ho fihlela maemo
a matle o joetsa ba habo hore le bona ba tsebe ho a fihlella. (mm. mmetlakhola).
Mmetli (m-me-tli) /sculptor/ Motho ya betlang sefate, lejoe, ho etsa setshoantsho sa
ntho e itseng; ya sebetsanang le letsopa, lejoe kapa patsi ho etsa setshoantsho kapa
sebopeho se nang le chebeho. /bon. Babetli/ (bap. sebetli).
Mmetso (m-mi-tsaw) /alimentary canal/ Tsela ya dijo le dino e qalang ka hanong ho
isa ka mpeng; setho sa mmele seo eleng sona se jarang tse jewang le tse nowang ho di
tsamaisa le mmele hofihlela tse sa hlokahaleng di tsoa ka sebono joalo ka masepa.
Mmetso (//) /tonsils/ Bokahare ba molala, sekgutlong sa leleme, seo ha se na le
tshoaetso e itseng se bakang bohloko bo boholo, bo etsang hore ho be thata ho koenya
le ho noa. /bon. Mmetso/ (bap. temetoane/.
Mmidimidi (m-mi-di-mi-di) /traffic, crowd/ Bongata ba batho le makoloi mmileng
nakong tsa hora tse itseng. Tlh. Lentsoe lena le utloahala joalo ka la puo ya Sepedi
kapa Setswana. (bap. sephethephethe, tshubutlellano).
Mmila (m-mi-la) /road, route/ Tsela e kgolo e sebedisoang ke dipalangoang; moo ho
tsamayang makoloi teng; tsela ya makoloi. /bon. Mebila/ (bap. tsela).
Mmilalebelo (m-mi-la-le-be-law) /freeway/ Tsela e kgolo ya dipalangoang tse
tsamayang sephethephetheng, tse potlakileng haholo, ebile hangata e fumanoa kantle
ho mahae. /bon. mebilalebelo/.
Mminathoko (m-mi-nat-haw-kaw) /hymn singer/ Motho ya qalang sefela; motho ya
phokolang pina kapa sefela. /bon. Babinathoko/ (bap. sefela).
Mmino (m-mi-naw) /music/ Modumo o etsoang ke diletsa; lerata le bakoang ke ho
tidinya seletsa ka sepheo sa ho etsa pina; lentsoe le tsoang molomong ho bopa pina;
puo e potlakileng ya batho kapa motho e etsang pina. /bon. Mmino/.
Mmishone (m-mi-sho-ne) /missionery, mission station/ Sebaka kapa moaho wa
sekgalekgale wa baruti le thuto e itshetlehileng bodumeding.
Mmitedi (m-mi-te-di) /goat dung, sheep dung/ Masepa a podi kapa nku; mantle a
nku kapa podi. /bon. Mmitedi/ (bap. moitedi).
Mmitsa (m-mi-tsa) /charmer, gorgeous, magnetic/ Se bitsang bongata ba batho ka
baka la botle, monate kapa sebopeho sa sona; se hohelang bongata ba batho. (mm.
Bitsa, bitsoa, bitsitse, pitso).
Mmoba (m-mo-ba) /sugar cane/ Lehlaka la semela sa tsoekere se monate ha se jewa;
lehlakana le nang le tsoekere e monatjana. /bon. mmoba/.
Mmofu (m-mo-fu) /type of cow/ Mofuta wa kgomo e tshehadi e fanang ka lebese le
lengata. /bon. Mebofu, mmofu/ (bap. tsoetse).
Mmohi (m-mo-hi) /spectator/ Motho ya shebeletseng ketsahalo e itseng; motho ya
bohileng ketsahalo; motho ya lebisitseng leihlo nqa ya ketsahalo e itseng; motho ya
tadimileng kapa shebeletseng papadi. /bon. Babohi/ (bap. mobohi).

340
 341

Mmoho (m-maw-haw) /together/ Hoa ketso kapa ketsahalo: ho e etsa ka ho akga

batho babedi kapa ba fetang bonngwe; ho etsa ka ho kenyeletsa motho e mong kapa
ntho enngwe; ho etsa ka bongata. Mael. Ntoa kea madula mmoho: batho le ha ba ka
dula mmoho ba ratana ba tla nne ba loane ka nako tse ding.
Mmoho (m-maw-haw) (mmoho le) /together with/ Ho kengeletsoa le; ka ho akga le.
Mmoka (m-mu-ka) /scheme, bunch/ Sehlopha sa batho bao morero wa bona o sa
tsebahaleng; pokano ya batho bao tloaelo ya bona eleng ho etsa dintho kapa diketso
tse itseng ka ho kenyeletsa sehlopha sa batho. /bon. Meboka/ (mm. Mmokanyana).
Mmokeng (m-mu-ke-ng) /scheme gathering/ Moo ho kopaneng sehlopha sa batho ba
morero o sa tsitsang. /bon. mebokeng/.
Mmoko (m-mu-ku) /sorghum leaf head, straw/ Lehlaku la semela sa mabele le
potsoeng; lehlaku la mabele le hlokang peo. /bon. Mmoko/ (bap. seqo).
Mmoko (mmaw-kaw) /main theme/ Seo eleng bohare kapa ntlha e kgolo ya taba; se
taba e itshetlehileng hodima sona. /bon. meoko/ (bap. mooko) (mm. mmoko-taba,
mookotaba, mooko-taba).
Mmokola (m-maw-kaw-la) /nose bleeding/ Madi a tsoang ka hara nko ka baka la ho
kula kapa boemo ba lefu le itseng. /bon. 0/ Tlh. Lentsoe le nepahetseng ke
“mmokola” hofeta “mokola”.
Mmokodi (m-mo-ko-di) /rainbow/ Seka leru se hlahang ha pula e qeta ho na, se nang
le mebala e mengata e bakoang ke boemo ba mahlasedi a letsatsi. Tlh. Lentsoe le
nepahetseng haholo ke “mookodi” hofeta “mmokodi”. /bon. Meokodi/ (bap. mookodi,
mohodi, mmuwane).
Mmokolla (m-maw-kawl-la) /nose bleeding/ Madi a tsoang ka nko ka lebaka la ho
thuloa ke ntho e itseng, ho lemala kapa ho tshoaroa ke bokudi bo itseng. /bon.
meokolla./
Mmokotshana (m-mo-kots-ha-na) /type of bird/ Mofuta wa nonyana e nang le sello
se seholo. Mofuta wa nonyana e modumo o moholo, o bakang lerata le hlokang
monate. Mael. Ho lla sa mmokotshana: ho lla haholo ntle le ho thola.
Mmolai (m-mo-lai) /killer, Murderer, assassin/ Motho ya bolayang; motho ya
timetsang bophelo ba emong; motho eo mosebetsi wa hae eleng ho fenetha le ho
bolaya bakeng sa tefo. /bon. Babolayi/ (bap. sebolai). Mael. Nonyana kahlamela
mmolai: Motho ya sa lemoheng batho batla mo ntsha kotsi ka baka la bothoto boo a
nang le bona.
Mmoledi (m-mo-le-di) /evangelist/ Motho ya jalang lentsoe la Modimo hohle hohle;
motho ya tsebahatsang ditaba tse monate tsa lentsoe la Modimo ka ho rera ka lona
dibakeng tse ngata. /bon. Baboledi/ (bap. moruti) Tem. Hangata batho ba sothofatsa
lentsoe la senyesemane,“evangelist” ba le bitse “moefangedi” bakeng sa mmoledi.
Mmoloki (m-mo-lo-ki) /GOD, JESUS/ Modimo ya matla ohle. Morena Jesu.
Mmolopita (m-mo-lo-pi-ta) /small tin, beer can/ Setshelo se senyane se sebedisoang
ho noa kapa ho kga metsi kapa ntho e metsi. Setshelo sa joala. /bon. Dimmolopita/.
Mmomo (m-maw-maw) /shin/ Karolo ya leoto e ka tlasa lengoele, e fellang ka
hodima maqaqailana. /bon. Memomo/ (bap. tlhafu).
Mmomori (m-mo-mo-ri) /rumour, gossip, hearsay/ Puo e hlokang bonnete, eo ho
buuwang ka yona; puo ya mabarebare, e hlokang botsitso le nnete. /bon. Memomori/.
Mmopi (m-mu-pi) /Creator, God/ Modimo o bopileng lefatshe le tsohle tse ho lona.
Mmopo (m-maw-paw) /nasal, nasal bone/ Karolo ya nko e akgang lehanana, e
tsoileng haholo. /bon. Mebopo/.
Mmorobei (m-mo-ro-bei) /sweet briar, rosa rubiginosa/ Mofuta wa semela seka
rosa, e makgapetla a batlileng a tshoana le a sefate sa apole; se hlahisang dipalesa tse

341
 342

kgubetsoana, tse nkgang hamonate nakong tsa lehoetla. /bon. Meroboi/. Tem. Semela
sena ke sa molata le ha se fumanoa mona Afrika e ka borwa.
Mmotoane (m-mu-twa-ne) /artificial, bogus, counterfeit/ Eo eseng ya nnete; ya
maiketsetso eo eseng ya tlholeho kapa ya nnete; e batlileng e tshoana le ya nnete
empa e se yona; ya papadi. /bon. mmetoane/ (bap. mmankgonthe, sebele).
Mmotsi (m-mo-tsi) /interrogator/ Motho ya botsang: ya batlang ho tseba lebaka; ya
batlang karabo ya potso. /bon. babotsi/ (bap. sebotsi, lebotsa, lebotsi).
Mmoulo (m-mo-u-lo) /mule/ Mofuta wa phoofolo e kopantseng pitsi le esele;
motsoako wa pere le tonki; phoofolo e hlahang ha pokola le koatola di hohelana kapa
di tlolelana. /bon. Dimmoulo/.
Mmu (m-mu) /moo: cow’s sound/ Modumo kapa sello sa kgomo ho ya ka Mosotho.
Mmuane (m-mu-ane) /mist, vapor/ Seka leru se hlahang nakong tsa mongobo wa
boemo ba lehodimo mme se nyamele kapelenyana. /bon. 0/ Mael. Monono ke mohodi
ke mmuane: letlotlo kapa borui bo boholo bo na le ho fela kapele; motho a keke a ba
le leruo bophelo bohle ba hae.
Mmuelli (m-mu-el-li) /lawyer, advocate/ Motho ya emelang emong lekgotleng la
dinyewe kapa kgotla. /bon. Babuelli/ (bap. leqoetha, lenqosa, leqosa, moemedi).
Mmuhi (m-mu-hi) /spectator/ Motho ya shebeletseng ketsahalo e itseng papading,
thelefisheneng, jj. /bon. Babohi/ (bap. mmuuwa, mmuiswa, mmuwi). Tlh. Lentsoe le
nepahetseng ke “mmohi” le “mobohi” hofeta “mmuhi”.
Mmui (m-mu-i) /speaker/ Motho ya ntshang puo kapa ya fanang ka puo; motho ya
buang, a tlaleha ketsahalo e itseng. /bon. Babui/ (bap. sebui, mmuwi) Tem. Bongata
ba “mmui” ha se “dibui” haholo ha ho buuwa ka sebopeho puo sa Sesotho.
Mmui (//) (mmuwi) /first person/ Motho wa pele eo ketso e etsahalang ho yena;
motho ya buwang kapa ya hlahisang taba ka boyena. /bon. Babui/.
Mmuisoa (m-mu-is-wa) /second person/ Motho wa bobedi eo ho buuwang le yena;
motho eo ketsahalo e etsoang ka baka la hae; motho eo ketso e etsoang ho yena;
moetsuwa ha a hlalosoa ka ketso kapa ketsahalo. /bon. Babuisoa/ (mm. Mmuiswa).
Mmusa (m-mu-sa) (‘musa) /conqueror, conquistador/ Motho, ho ya ka mmuso kapa
puso tsa sekgalekgale, ya ka sehlohlolong ka puso kapa taolo; motho ya busang naha
kapa mabotho a bahlodi. /bon. Bommusa/.
Mmusapelo (m-mu-sa-pe-lu) /trifolium burchellium/ Setlama sa naheng se melang
bakeng tsa matsoapo le maralla se sebedisoang joalo ka moriana wa mahloko a pelo.
Mmusi (m-mu-si) /the ruler/ Morena ya okametseng naha le puso ya yona; motho ya
busang batho le naha. Motho ya eteletseng pele mmuso le naha. /bon. Babusi/ (bap.
Morena, lebusa, sehanka).
Mmusisi (m-mu-si-si) /emperor/ Mookamedi wa naha le batho ba yona, wa
sekgalekgale, ya sebedisang moetlo wa nako tsa kgale. /bon. Babusisi/.
Mmuso (m-mu-saw) /government, dominion, empire/ Tsamaiso ya naha, moruo wa
yona le batho ba teng; tshebeletso le taolo ya naha ha ho bapisoa le moruo le sechaba
sa teng. /bon. Mebuso/ (bap. puso, mobuso). Mael. Ho fahla mmuso ka lehlabathe:
ho kgentsha; ho koatisa; ho utloisa bohloko bo boholo; ho sithabetsa pelo; ho
hlabehisa; ho kgopisa; ho hlokofatsa maikutlo.
Mmutla (m-mu-tla) /hare/ Mofuta wa phoofolo, seka pela kapa tadi, o ditsebe tse
kgolo, o ratang ho qhomaqhoma, o phelang majoeng a dithaba le meferong. (bap.
pela). Mael. Ho robatsa mmutla: ho qhekanyetsa ka ho thetsa.
Mmutlanyana (m-mu-tlan-ya-na) /hare/ Mmutla o monyane: mofuta wa phoofolo,
seka tadi e kgolohadi kapa e kgolo hofeta pela, e ditsebe tse kgolo, e ratang ho
qhomaqhoma, e jang dimela kapa dihoete. /bon. Meutlonyane/ (mm. mmutlanyane).

342
 343

Mmutlanyane.

Mmutloa (m-mu-tlwa) /thorn/ Karolo ya semela, e nyane, e ka kenang ka leihlong

kapa ho setho se seng sa mmele, mme e bake ho hoayahoaya, bohloko kapa lekukuno
le leholo. /bon. Meutloa/ Tlh. Ho na le phapang pakeng tsa “mmutla” le “mmutloa”:
ya pele ke phoofolo ha ya bobedi e le karolo e hlabang ya semela. (bap. moutloa).
Mmuuwa (m-mu-uwa) /third person/ Motho eo ho buuwang ka yena. Motho eo
ketsahalo e etsahalang ho yena. Motho wa boraro ketsahalong. /bon. Babuuwa/.
Mmuwi (m-mu-wi) (mmui) /first person/ Motho eo eleng ena ya buwang kapa eo a
hlalosang ketsahalo. Motho ya buwang ka mmuuwa kapa ya buwang le mmuiswa.
Motho ya ntshang puo kapa ya fanang ka puo; motho ya buang, a tlaleha ketsahalo e
itseng. (bap. moetsi, moetsuwa, mmuiswa) (mm. mmuoi, mmuuoa, mmuisoa).
Mmuwane (m-mu-wa-ne) /mist, vapor/ Seka leru se hlahang nakong tsa mongobo
wa boemo ba lehodimo mme se nyamele kapelenyana ka lebaka la mocheso. (mm.
mouwane, mmuane).
Mo (mu) /personifying prefix/ Sehlongoapele se mothofatsang mantsoe a itseng a
puo ya Sesotho le mabitso a dintho ho di etsa motho kapa ho hlalosa motho le mokgoa
kapa sebopeho sa hae. Mohl. Tau=motaung, koena=mokoena, nare=monareng,
tshoene=motshoeneng, tlou=motloung, kubu=mokubung, ntle=motle, be=mobe,
aba=moabi, aha=moahi, ahlola=moahlodi, baba=mobabi, bala=mobadi,
batla=mobatli, boha=mobohi, tsamaya=motsamai, eta=moeti, sheba=moshebi,
kgehlepetsa=mokgehlepetsi, okamela=mookamedi, jj. Tem. Ha se mantsoe kaofela a
qalang ka “mo” a bolelang kapa a bontshang hore ke sehlongoapele se mothofatsang
lentsoe kapa lebitso la ntho e itseng.
Mo (mo) /here/ Lesupa le bontshang ntho e haufinyane haholo; lentsoe le
sebedisoang ho bontsha ntho e haufi haholo. /bap. mona, monana/. (sheb. Moo,
bakeng sa tshebediso).
Moabi (mo-a-bi) /distributor, apportioner, alloter/ Motho ya abang ntho tse itseng
mahareng a batho kapa ntho tse itseng; motho ya fetisang dintho tse tlamehang ho
abjoa kapa ho neheletsoa beng ba tsona. /bon. Baabi/.
Moadimi (mu-a-di-mi) /borrower, lender/ Motho ya adimisang kapa ya adimang: ya
fanang ka sa hae ka tebello ya ho se kgutlisetsoa. /bon. baadimi/.
Moafrika (mu-a-fri-ka) /African/ Letsoalla la Afrika; motho ya hlahetseng Afrika;
moahi wa Afrika ya buang puo ya tse ding tsa Afrika; motho ya etsang diketso,
mekgoa, meetlo le ditloaelo tsa Afrika; motho ya tsamayang, buwang, nahanang le ho
hopola joalo ka wa Afrika. /bon. Maafrika/.
Moahi (mo-a-hi) /resident, citizen, occupant, tenant/ Motho ya dulang sebakeng sa
habo; motho ya dulang naheng ya habo; motho eo eleng letsoalla la naha ya habo;
monga sebaka kapa tulo e itseng. /bon. Baahi/ (bap. seahi) Tem. Mabitso “moahi” le
“seahi” ha a bolele ntho e le nngwe. (Sheb. Tshebediso le tlhaloso ya “seahi”.
Moahisane (m-a-hi-sa-ne) /neighbour/ Motho ya ahileng mabapi le wena. Motho ya
ahileng pela hao. Motho eo le tsoang sebakeng seleseng le yena. /bon. Baahisane/.

343
 344

Moahlodi (mo-a-hlu-di) /judge/ Motho eo mosebetsi wa hae eleng ho fana ka kahlolo

kgotla kapa lekgotleng la dinyewe. Motho ya ahlolang. /bon. Baahlodi/.
Moaho (mo-a-haw) /building/ Sebaka se etseditsoeng ho dula batho kapa diphoofolo
tse itseng; kopanyo ya mabota, marulelo le ntho tse ding tse phethahatsang ntlo hore e
be le sebopeho. Kaho ya ntlo kapa sebaka. /bon. Meaho/.

MOAHO/MEAHO

Moalo (mo-a-law) /bed/ Sesebedisoa se mabothobotho, se sebedisoang bakeng sa ho

robala; enngwe ya dintho tse sebedisoang bakeng sa ho botha, ho paqama kapa ho
robala, ebile se natefisa ketso ya ho robala, paqama kapa ho botha. /bon. Mealo/ (bap.
phate).
Moalosi (mo-a-lu-si) /sherpard, guardian/ Motho ya shebanang le mohlape wa
diphoofolo tse ruuwang; motho ya alosang; motho ya lebelang ngoana kapa batho ba
hlokang ho lebeloa. /bon. Baalosi/ (bap. modise, modisana).
Moamani (mu-a-ma-ni) /relative/ Motho eo ho amanoang le yena ka tsoalano, leloko
kapa setsoalle. /bon. Baamani/.
Moamerika (mu-a-me-ri-ka) /American/ Moahi le letsoalla la naha ya Amerika;
motho ya buang seamerika, ya etsang mekgoa, moetlo le ditloaelo tsa Amerika. /bon.
Maamerika/ Tem. Hangata batho ba na le ho etsa phoso ya ho nahana hore
Moamerika ke motho wa naha ya United states feela, kanthe batho ba Canada,
Mexico, Brazil, Chile, Argentina le naha tseding tsa baahisane le bona ke Maamerika.
Moamohedi (mo-amo-he-di) /receptionist/ Motho eo mosebetsi wa hae eleng ho
amohela baeti bokenong ba moaho kapa monyako.
Moanyi (mo-an-yi) /sucker/ Motho, haholo ngoana, ya anyang letsoele; motho,
haholo lesea, ya hulang lebese letsoeleng ka molomo. /bon. baanyi/.
Moaparo (mo-a-pa-raw) /fashion, dress style/ Tsela eo motho a aparang ka yona;
mokgoa o fapaneng le emeng ya ho tena seaparo; seaparo ha se kentsoe mmeleng;
bokgabane ba moteno. /bon. Meaparo/ (bap. moteno).
Moapodi (mo-a-po-di) /stripper/ Motho ya apolang diaparo: eo mosebetsi wa hae
eleng ho tsola dibakeng tse itseng tsa boithabiso bakeng sa chelete. /bon. baapodi/.
Moapostola (mo-a-pos-taw-la) /appostle/ Emong wa barutoana ba leshome le metso
e mmedi ba Morena Jesu. Motho ya rutang le ho fana ka thero ya lentsoe la Modimo
ho latela boapostola. /bon. Baapostola/ (bap. mmoledi, moreri).
Mobabi (mo-ba-bi) /palliative patient/ Motha ya kulang haholo; motho ya
tshoarehileng haholo ke bokudi; motho ya fokolang mmeleng ka baka la boloetse
kapa lefu le itseng. /bon. Bababi/.
Mobadi (mu-ba-di) /reader/ Motho ya balang se ngotsoeng. Motho ya balang buka e
itseng kapa lesedinyana le itseng; motho ya balang. /bon. Babadi/ (bap. mmadi).

344
 345

Mobatli (mo-ba-tli) /reseacher/ Motho ya batlanang le ntho e itseng ka ho etsa

diphuputso tsa bonnete ba yona. Motho ya batlanang le bonnete ba taba, tlhaho kapa
lebaka la ketsahalo le ketso e itseng. /bon. Babatli/ (bap. mmatli).
Mobe (mo-bi) /ugly/ Ya hlokang botle. Ya seng motle ha ho hlalosoa tshobotsi kapa
diketso tsa hae.Ya sa kgahleheng ho ya ka leihlo.
Mobelehisi (mu-be-le-hi-si) /midwife, accoucheur/ Motho e motshehadi ya thusang
ho belehisa; motho ya belehisang; motho ya nang le tsebo ya ho thusa mosadi kapa
motho ya emereng ho tsoala kapa ho pepa. /bon. babelehisi/ (bap. Mmelehisi,
rapeleho).
Mobetli (mo-be-tli) /sculptor/ Motho ya betlang: ya etsang ditshoantsho ka patsi,
tshepe kapa dintho tse betlehang. /bon. babetli/ (bap. mokgobi, mmetli).
Mobipetsi (mo-bi-pe-tsi) /strangler, strangulator/ Motho ya bolayang babang ka ho
ba bipetsa: ya kgamang kapa ya koalang moya wa phofu ya hae ka sepheo sa ho
bolaya; ya bolayang ka ho tlenya mmetso. /bon. babipetsi/ (bap. moipipetsi).
Mobohi (mo-bo-hi) /spectator, bystander/ Motho ya shebeletseng ketsahalo e itseng
papading, thelefisheneng kapa mabaleng a dipapadi. /bon. Babohi/ (bap. mmohi).
Mobu (mo-bu) /soil/ Karolo ya lefatshe e entsoeng ka makumane a silehileng a
majoe. Karolo ya lefatshe e fang dimela kapa dijalo bophelo ha di tseteloa ho yona; se
aparetseng tshimo kapa serapa bakeng sa kholo ya tsona. /bon. Mobu/.
Mobuso (mo-bu-saw) /governance, state/ Tsela eo naha e busoang kapa e laoloang
ka yona; naha ha e hlalosoa e le ka tlasa morena, mmusa, mmusisi kapa taolo ya
moetapele. /bon. mebuso/ (bap. mmuso, puso).
Mocha (mu-cha) /youth/ Motho e monyenyane dilemong empa ese lesea; motho ya
dilemong tsa bocha, eo mmele wa hae oleng mafolofolo. /bon. Bacha/.
Mocha (mu-cha) /new/ Boemo ba ntho kapa motho bo nchafetseng kapa bo nang le
phetoho e sa tshoaneng le ya kgale.
Mocha (mo-cha) /rudent path/ Tsela ya tadi, toeba kapa phoofotsoana tsa naha; moo
diphoofolo tse nyane di tsamayang teng. /bon. Mecha/.
Mocha (maw-cha) /spoil/ Ho senyeletsa. Ho senya ka maikemisetso. Tem. Lentsoe
lena ha se la Sesotho, empa le sebedisoa haholo ke morabe wa bakone, “ukumosha
kapa ukumotsha”. Lentsoe le nepahatseng la Sesotho ke “senya”.
Mocha (maw-cha) /branch, discipline/ Lefapha la thuto e itseng. Karoloana ya thuto
e fapaneng le tse ding ha e bapisoa le tsona. /bon. Mecha/.
Mochahlama (mu-cha-hla-ma) /light beer/ Mofuta wa joala bo hlokang bohale. Joala
bo sa taweng haholo. /bon. mechahlama/. (mm. motjhahlama).
Mochaki (mo-cha-ki) /visitor, guest/ Motho ya etileng kapa a chakileng; motho ya
tlileng sebakeng ntle le ho aha kapa ho dula nako e telele. /bon. Bachaki/.
Mochako (mo-cha-kaw) /visitation/ Ho etela ditorong. Ketso ya ho pokela.
Mochalla (mo-chal-la) /meer kat/ Katse seka tshoene. /bon. mechalla/.
Mochana (mo-cha-na) /sister’s child, niece, nephew/ Ngoana kgaitsedi yaka: ngoana
tsoaloang ke ngoaneso ya motshehadi. /bon. Bachana/ (mm. motjhana).
Mochaochele (mu-cha-u-chi-le) /constantly, continuosly/ Ka tsela e tsoelang pele
ntle le ho kgaotsa; ka mokgoa o sa emiseng; ka ho etsahala ntle le kgefutso kapa ho
emisa; bosio ba ketsahalo e itseng ntle le ho phomola. (bap. lolololo).
Mochaufa (mo-cha-ufa) // Motho ya ratanang le emong a nyetse; kamano ya batho ba
babedi e sa lokang kapa ya poteleng. /bon. bachaufa/ (bap. Nyatsi).
Mochechafatshe (mu-che-cha-fats-he) /low ball shooting/ Papading ya bolo ya
maoto: ho raha bolo ntle le ho e nyolla; ho raha bolo ka tsela eo e tsamayang kapa e

345
 346

thetehang fatshe ntle le ho ya hodimo. /bon. Mechechafatshe/ Tlh. Lentsoe le

nepahetseng ke “mochechafatshe” hofeta “moshesha-fatshe”.
Mochehi (mo-che-hi) /trapper, snarer/ Motho ya chehang: ya etsang sefi bakeng sa
ho cheha kapa ho tshoasa phoofolo kapa ntho e itseng. /bon. bachehi/.
Mocheki (mo-che-ki) /digger/ Motho ya chekang: ya etsang mokoti kapa sekoti
fatshe; ya epang mobu ho etsa lesoba kapa ho batla se itseng tlasa mobu. /bon.
bacheki/
Mochekoana (mo-che-kwa-na) // ?? /bon. bomochekoana/ (mm. motjhekwana).
Mocheso (mu-chi-saw) /heat/ Boemo bo futhumetseng haholo ba letsatsi; boemo bo
chesang haholo bo bakoang ke mollo kapa letsatsi; tlhokahalo ya serame e bakang
mofuthu o moholohadi. /bon. Mocheso/.
Mocheso (mu-chi-saw) /temperature/ Tlhokeho ya mohatsela ha ho bapisoa ka ho
mofuthu kapa boemo ba ho chesa. Tem. Ka puo ya Sesotho mantsoe “mocheso”
mmoho le “mohatsela” a ka bolela lentsoe leleleng la senyesemane eleng
“temperature”. (bap. mohatsela).
Mochichiriso (mu-chi-chi-ri-saw) /slide, skating place/ Sebaka seo ho theledisoang
ho sona joalo ka papadi kapa bakeng sa ho bapala. Tlh. Lentsoe le nepahetseng la
Sesotho ke “theledisane” hofeta “mochichiriso”. (bap. theledisane).
Mochini (mo-chi-ni) /machine/ Enngwe ya disebedisoa kapa seetsoa sa tshepe kapa
ntho e itseng, se kgonang ho cheka, bopa, etsa, aha, heletsa, choatla, thuba, haila, sila
kapa ho bokella; seetsoa se bebofaletsang motho mosebetsi. /bon. Mechini/.
Mochoachoasedi (mo-chwa-chwa-se-di) /dancer, jiver/ Motho ya choachoaselang;
motho ya tsitsinyang mmele bakeng sa mmino. /bon. Bachoachoasedi/.
Mochochonono (mu-chaw-chaw-naw-naw) /morning star, comet/ Enngwe ya
dinaledi tse kgolo, e kganyang, e bonahalang hoseng ka meso. /bon. Mechochonono/
Mochofo (mu-chaw-faw) /pushing/ Ketso ya ho chofa: ho sututsa; ho isa ntho e
boima pele ka matsoho kapa ntho e itseng. /bon. Mechofo/.
Mocholoko (mo-cho-lo-ko) /apprentice healer/ Motho ya boemong ba thupello ya
ho ba lethuela kapa ngaka ya setho ntle le tebello ya moputso; motho ya makgatheng
a ho ba mokoma ebile a le tlasa thupello ya lethuela le rupelletsoeng. Morutuwa kapa
morutoana wa bothuela. /bon. Macholoko/ (bap. Mokoma, lethuela, lethoasa).
Mochopohi (mo-cho-pu-hi) /survivor/ Motho ya chopotseng: ya itokollotseng
ditlamong ntle le ho thusoa; ya kgonneng ho itokolla kotsing kapa boemong bo itseng;
ya tsoileng ka lesoba la nale. /bon. bachopodi/ (bap. moichopodisi, lehlasipa).
Mochori (mu-cho-ri) /well postured person/ Motho ya chorileng, ya molelele, ya
seemo se otlolohileng sa mmele. /bon. Bachori/ (bap. chora).
Mochuchisi (mo-chu-chi-si) /investigating officer/ Motho ya batlanang le bonnete ba
ketsahalo e lebisang nyeweng ka ho bokella bopaki bakeng sa ho beha dintlha kgotla
kapa lekgotleng la dinyewe. /bon. bachuchisi/ (bap. moahlodi).
Modianyewe (mu-di-an-ye-we) /Basotho national hat/ Katiba ya Basotho ya
sechaba le bochaba; katiba ya setso, e roaloang ebile e tloaelehile haholo bathong ba
Basotho ba Lesotho le Afrika Borwa. /bon. Medianyewe/ (bap. mokorotlo).

MODIANYEWE (MOKOROTLO)

346
 347

Modichaba (mu-di-cha-ba) /foreigner, stranger/ Motho eo eseng letsoalla la naha eo

a dulang ho yona; motho ya sa hlahelang naheng eo a tlileng ho yona; motho ya teng
naheng e itseng ka bochaki feela; motho wa naha enngwe lefatsheng leleng; mochaki
kapa moeti wa naha enngwe lefatsheng leleng. /bon. Badichaba/ (mm. molichaba).
Modidietsane (mo-di-di-ets-ane) /ululation/ Ketso ya ho didietsa: ho ntsha mohoo
mabapi le ketsahalo e thabisang kapa e kgentshang. /bon. Medidietsane/.
Modiko (mo-di-kaw) // ?? /bon. mediko/ (mm. moliko).
Modikoadikoane (mo-di-ka-di-kwa-ni) /dizziness/ Boemo ba hlooho bo bakang ho
tsekela; ho tsekela ho bakoang ke bokudi bo amang hlooho. /bon. Medikoadikoane/.
Modilo (modi-law) /paint/ Motsoako wa metsi le seretse sa mmala wa mobu o
sebedisoang bakeng sa ho dila matlo, mabota kapa ntho tsohle tse diloang. /bon.
medilo/ (bap. sedilo, pente) (mm. molilo).
Modimo (mu-di-mu) /GOD/ Mmopi le moetsi wa batho le lefatshe. Mohlodi wa
bophelo le tlholeho; moetsi wa qalo le qetello; mothei wa tlhaho le sepakapaka; ntata
rona ya mahodimong; ntata morena Jesu Christ mmoloki wa batho bohle ba dumelang
ho yena; makgona tsohle ho badumedi. /bon. Modimo/ (bap. badimo).
Modingoana (mo-ding-wa-na) /godess, idiol/ Modimo wa maiketsetso; modimo ya
hlokang moya o halalelang; modimo eo ho dumeloang hore o etsahatsa ditebello tse
itseng; modimo ya entsoeng ke dikelello tsa batho ba hlanohileng. /bon. Medingoana/.
Modisa (mo-di-sa) /guardian/ Motho ya lebelang ngoana kapa batho ba hlokang ho
lebeloa. /bon. Badisa/ (bap. modise, moalosi) (mm. molisa).
Modisa (mo-di-sa) /sherpard/ Motho ya shebanang le mohlape wa diphoofolo tse
ruuwang; motho ya alosang; motho ya disang diruuwa. /bon. Badisa/ (bap. modise).
Modisadinotshi (mo-di-sa-di-nots-hi) /Brown-backed Honeybird// Mofuta wa
nonyana eo hangata e fumanoang moo ho nang le dinotshi teng ebile e rata ho di ja.
/bon. medisadinotshi/. (mm. Molisa-linotsi, modisa-dinotshi).
Modisadipela (mo-di-sa-di-pe-la) /Drakensberg Rock-jumper/ Mofuta wa nonyana e
tholahalang haholo naheng ya Lesotho; e bokatlase bo bosehla bo tebileng, mapheo a
masootho, setono se sesootho le methoaela ya bosweu; e fumanoang hahlo dibakeng
tsa joang; e phelang ka marutle, popa, dirurubele le mefuta emeng ya dikokonyana tse
kgolo. /bon. medisadipela/.

MODISADIPELA (MOLISA-LIPELA)

Modisana (mo-di-sa-na) /little sherpard/ Motho ya monyane ya hlokomelang

mohlape wa diphoofolo tse ruuwang. /bon. Badisana/ (mm. molisana).
Modisana (//) /Jesus, saviour/ Mmoloki wa batho eleng Jesu Christ. Mael.
Modisana wa kgotso: Jesu Kreste. (mm. molisana).
Modise (mo-di-se) /adult shepard/ Motho ya hodileng ya shebanang le mohlape wa
diphoofolo tse ruuwang. /bon. Badise/ (mm. molise).

347
 348

Modube (mo-du-be) /water mongoose/ Mofuta wa letodi le atileng haholo dibakeng

tse nang le metsi. /bon. Medube/ (mm. Molube).
Modukule (mo-du-ku-le) /type o an insect/ Mofuta wa kokoanyana e fofang, e
setono se selelele, eo ditshiba tsa yona di bakang modumo o tshoanang le lebitso la
yona. /bon. medukule/ (bap. mmamodukule). (mm. molukule).
Modula (mo-du-la) /Arundinella nepalensis/ Mofuta wa joang bo makala a malelele,
o mahlaku a masesane, o tholahalang dibakeng tse ngata tsa mahaeng /bon. Medula/.
Modula-fatshe (//) /package/ Mophotha oo motho ya tlohelang mosebetsi a o
fumanang ha a diela; chelete e ngata eo motho ya tlohelang mosebetsi a e tholang;
makgekgeba a madiela. /bon. Medula-fatshe/.
Modula-setulo (//) /chairperson/ Motho ya laolang tsamaiso ya kopano kapa seboka;
motho ya tshoereng taolo ya mosebetsi wa pitso. /bon. Badula-setulo/.
Modumedi (mo-du-me-di) /believer, churchgoer/ Motho ya kgoloang tumelo e
itseng: ya dumelallanang le thero ya lentsoe kapa seo Modimo a se bolelang; ya
dumellanang le se ngotsoeng bukeng ya bibele; ya tshepang hore se buuwang se tla
etsahala. Eo eleng lekgoloa la tumelo efe kapa efe. /bon. badumedi/ (bap. lekgoloa).
Modumo (mo-du-mo) /sound/ Lerata le bakoang ke kgohlano ya ntho tse pedi kapa
tse fetang palo eo; lerata le bakoang ke seletsa, puo ya molomo kapa tsitsinyeho ya
ntho e welang, phahamang, tsamayang, choatlehang kapa fofang. /bon. Medumo/.
Modupa (mo-du-pa) /a person who diagnoses/ Motho ya kgonang ho bona lefu le
tshoereng emong; motho ya tsebang ho laola kapa ho dupa (tupa) bohloko ba motho
emong; motho ya nang le ponelopele ya se tla etsahala kapa se tla hlaha nako e tlang.
Modupi (mo-du-pi) /torrent rain/ Pula e nang nako e telele, e tlatsang dinoka, e
bakang mongobo le lesoe le lehoho. /bon. Medupi/ (bap. matlopetloepe).
Modutu (mo-du-tu) (molutu) /celtis africana/ Semela se hlaha sa naheng se melang
matsoapong le marallaneng se sebedisoang ho rulela matlo dibakeng tsa mahaeng.
/bon. medutu/ (bap. qokoa, mohlomo).
Moduwane (mo-du-wa-ne) /willow/ Mofuta wa sefate se hlahang kapa se melang
pela noka kapa dibakeng tse mongobo, se makala a malelele a leketlang, se fanang ka
morithi o motle nakong tsa Lehlabula le Hoetla. /bon. Meduwane/ (mm. moluoane).
Moedi (mo-e-di) /boundry, border, dermacation/ Sebaka se arolang naha enngwe
ho enngwe, tshimo enngwe ho enngwe le karolo enngwe ho enngwe. Sebaka se
arolang dibaka. /bon. Meedi/ (bap. lediboho) (mm. moeli).
Moefangedi (mo-efa-nge-di) /evangelist/ Motho ya hasang lentsoe la ditaba tse
molemo tsa Bibele lefatsheng. /bon. Baefangedi/ (bap. mmoledi).
Moeisi (mo-e-i-si) // Motho ya eisang emong kapa babang: ya nyenyefatsang ka dipuo
le diketso kapa ya nyefolang motho ka baka la boemo ba hae bo tlase; ya nkelang
motho fatshe ka baka la bokudi ba hae kapa diketso le sebopeho se tlase sa motho.
Moeka (mu-e-ka) /fellow/ Motho ha a hlalosoa ntle le ho bolela lebitso la hae kapa
botona le botshehadi ba hae. /bon. Baeka/. (bap. mothaka, mothepa).
Moeketsi (mo-e-ke-tsi) /another boy/ Ngoana moshanyana ya hlahileng ka mora
bashanyana lapeng labo; motho e motona ya atisang bashenyana ba teng lapeng. /bon.
baeketsi, bomoeketsi).
Moeketsi (mo-e-ke-tsi) /amplifier, aggrandizer, booster/ Motho kapa ntho e
eketsang ho ntho tse teng; se atisang hodima seo se seng se le teng; se atolosang
boholo; se etsang hore ntho e be kgolo ka ho e atolosa. /bon. dieketsi/.
Moeki (mo-e-ki) /betrayer/ Motho ya ekang emong kapa babang; motho ya etsang
diketso tse lahlehisang babang; motho ya buang dipuo tse lahlehisang. /bon. Baeki/.

348
 349

Moekelesia (mo-e-ke-le-sia) /ecclesiastes/ Buka ya bibele ya bomashome a mabedi le

motso o lemong (21) e tlang ka mora buka ya Diprofobia (maele), e lateloe ke buka ya
difela tsa difela, testamenteng ya kgale.
Moelala (mo-e-la-la) /Rhynchosia totta/ Semela se hlaha, sa naha se nang le dikotola
tse jehang, seka sehoete. /bon. meelala/. (bap. sewediwetla).
Moelelo (mu-e-le-law) /meaning, theme/ Seo polelo, lentsoe kapa ketsahalo e itseng
e se bolelang; tlhaloso ya ketso, ketsahalo, polelo kapa lentsoe le itseng. Qhaqhollo ya
lentsoe le hlahang polelong /bon. Meelelo/.
Moeletsi (mu-e-le-tsi) /adviser, counsellor, mentor/ Motho ya fanang ka keletso;
motho eo boemo ba hae eleng ho ruta le ho bontsha sehlopha ntho tse tlamehang ho
etsoa bakeng sa ho atleha; motho ya tsebang haholo, ya bonoang bakeng sa dikeketso;
motho ya okang dikellelo tsa batho ba hlokomeditsoeng ka ho ba fa mantsoe a
kgothatso; motho eo mekgoa le ditloaelo tsa hae tse ntle eleng dikeletso ho ba mo
latelang. /bon. Baeletsi/.
Moemedi (mo-e-me-di) /lawyer, representative/ Motho ya emelang emong kgotla
kapa nyeweng; motho ya buellang moqosuwa kgotla. Motho ya emelang emong
kopanong, moketeng, lemuloaneng kapa sebokeng ka ho etsa mosebetsi wa hae;
motho ya etsang mosebetsi wa moetapele bosiong ba hae. /bon. Baemedi/ (bap.
mmuelli).
Moeng (mu-eng) /spouse/ Motho wa monna kapa wa mosadi ya nyetsoeng ntle le ho
hlalosa botona kapa botshehadi ba hae. /bon. Baeng/ (bap. mohatsa, mohatsaka,
molekane).
Moeng (mu-ing) /what nationality?/ Lebotsa le sebedisoang bakeng sa ho botsa seo
motho aleng sona ho latela bochaba ba hae. /bon. Baeng/.
Moemo (mu-e-maw) /posture, stand/ Sebopeho kapa tsela eo mmele o emeng ka
yona; tlhaloso ya mokgoa wa kotloloho kapa kobeho ya mmele. (bap. seemo, boemo).
Moena (mu-ina) /brother/ Ngoaneso e motona, ya ntlhatlhamang; moshana heso eo
re tsoaloang le yena. Motho eo ke mohlalosang le ho mo nka joalo ka ngoaneso ho ya
ka thuto ya lerato la Modimo. /bon. Baena/ (bap. kgaitsedi).
Moeno (mu-i-naw) /useless, uselessness/ Boemo bo sa thuseng ka letho; lefeela la
mafeela; tlhokahalo ya bohlokoa. /bon. Meeno/ (bap. mosola).
Moepa (mo-ipa) /steep, ascent/ Sebaka se nyolohelang sa tsela; moo ho nyolohelang
kapa ho ya hodimo ha ho tsamauwa. /bon. Meepa/ (bap. motheo).
Moepi (mo-epi) /digger, excavator/ Motho kapa ntho e etsang sekoti; ntho e chekang
mokoti kapa e epang fatshe ho hlahisa lesoba. /bon. Baepi, seepi/ (bap. lecheko).
Moetapele (mo-eta-pi-li) /leader, conductor, ringleader/ Motho ya etellang ba bang
pele; motho ya ka pele ka taolo kapa tsamaiso; motho ya laolang boemo ba ketsahalo
e itseng; motho eo eleng yena phepheletsane. /bon. Baetapele/.
Moeti (mo-e-ti) /visitor, guest/ Motho ya tlileng sebakeng ka ho chaka kapa ho eta;
motho ya sebakeng nakoana ntle le ho jaka kapa ho dula; motho ya chaketseng sebaka
ntle le ho aha ho sona; motho ya menngoeng moketeng kapa lapeng; motho wa
bodulo ba nakoana. /bon. Baeti/.
Moetlo (mo-e-tlaw) /culture/ Mokgoa le ditloaelo tsa sechaba kapa morabe o itseng
tse sa tshoaneng le tsa batho ba bang. /bon. Meetlo/ (bap. setso, setho).
Moetsadibe (mo-etsa-di-be) /pagan, transgressor, reprobate/ Motho ya etsang dibe
kapa sebe; motho ya tlolang molao wa Modimo; motho ya etsang ketso e kgahlanong
le melao ya Modimo kapa lentsoe la Modimo; motho ya etsang bobe ha ho hlalosoa
ho ya ka Bibele; motho ya balehelang le ho koekoetla molao le toka ya Modimo.

349
 350

Moetsasebe (mo-etsa-se-be) /lawbreaker, villain, offender/ Motho ya tlolang molao

ho ya ka mmuso wa naha; motho ya sa etseng se batlahalang lefatsheng leo a phelang
ho lona; motho wa diketso tse sa dumellaneng le molao wa sebaka kapa naha eo a
phelang ho yona; motho ya fosang ditokelo tsa naha kapa sebaka.Tem. “Moetsadibe”
le “moetsasebe” ke mantsoe a mabedi a sa boleleng ntho e le nngwe ho ya ka mmuso
wa lefatshe le mmuso wa lehodimo.
Moetsana (mo-e-tsa-na) /marriage host, maid of honor/ Motho ya tlileng moketeng,
lelomolong, kapa mosebetsing wa lenyalo ka memo ya monyadi kapa monyaduwa ka
sepheo sa ho tla thusa, bina kapa ho eletsa. /bon. Baetsana/ Mohl. Ke tla o phoqa
mmoho le baetsana ba hao. Re fihlile ho na le moetsana a le mong.
Moetse (mo-e-tse) /mane/ Boya bo bolelele ba sekotlo sa koatola, tau kapa mofuta o
itseng wa diphoofolo; boya ba sekotlo bo bolelele. /bon. Meetse/ (bap. lenyetse).
Moetsi (mo-e-tsi) /doer/ Motho ya etsang ketso e itseng; moqapi wa ketso kapa
boemo; motho eo ketsahalo e itshetlehileng hodima hae. /bon. Baetsi/.
Moetsi (//) /creator/ Mmopi wa lefatshe, mahodimo le batho. Modimo ka sebele sa
hae ha ho hlalosoa tseo a di entseng. (bap. Modimo, mmopi).
Moetso (mo-e-tso) /model/ Boqapi ba seetsoa se sa tshoaneng le tse ding; sesebedisoa
se fapaneng le tse ding ka tsela eo se entsoeng ka teng. /bon. Meetso/.
Moetsuwa (mo-e-tsu-wa) /second person/ Motho eo ketso e etsoang ho yena; motho
eo dintho tse itseng di etsoang ho yena kapa di etsahalang ho yena. /bon. Baetsuwa/.
Moetsuwa (mo-e-tsu-wa) /victim/ Motho eo ketso kapa ketsahalo tse mpe di
etsahalang ho yena. /bon. Baetsuwa/ Mael. Moetsuwa ha a lebale, empa moetsi o wa
lebala: motho ya entsoeng hampe ha a lebale se entsoeng ho yena, empa ya entseng
bobe yena o wa lebala. Mael. Moiketsi ha a lleloe: motho ya ikarabellang mathateng a
hae ha a tlameha ho utloeloa bohloko. Ya ipakelang mathata ha a tlameha ho utloeloa
bohloko.
Mofa (mo-fa) /give/ Leetsi le sebedisoang ke moetsi kapa mmui ho hlalosa seo a se
nehelang mmuuwa kapa moetsuwa. Mohl. Ke tla mofa chelete hosane. Tlh. Lentsoe
lena, “mofa” ke karolo ya mantsoe a mabedi. (mm. fa, fana, fanoe, file, filoe, mofe).
Mofadi (mo-fa-di) // Motho ya falang. /bon. Bafadi/.
Mofadimehi (mo-fa-di-me-hi) /vigilante/ Motho ya fadimehileng: ya dulang a lebetse
boemo bo itseng, ebile a le makgatheng a ho hlasela ha ho hlokahala; ya inkelang
molao matsohong ka sepheo sa ho itshireletsa. Ya sa robaleng. /bon. Bafadimehi/.
Mofaho (mo-fa-hu) /provision/ Sejo se tla sebedisoa pele moo ho uwang teng; sejo sa
tsela, se tla jewa moo ho eteloang teng kapa pele ho fihloa sebakeng. Tlh. Lentsoe le
nepahetseng ke “ mofao” hofeta “mofaho.” /bon. Mefao/ (bap. mofao).
Mofalli (mo-fal-li) /immigrant, settler, incomer/ Motho ya tlohang sebakeng ho ya
ho seseng ka sepheo sa ho aha kapa bodulo; motho wa naha enngwe ya dulang
sebakeng seseng ka sepheo sa ho se kgutlele hahabo; motho ya ahileng naheng
enngwe ho tsoa ho ya habo; mofihli naheng ya badichaba. /bon. Bafalli/.
Mofani (mo-fa-ni) /generous person/ Motho ya fanang; motho ya letshoho le
lelelele: ya fanang ka lerato ntle le ho tsilatsila. /bon. Bafani/ (bap. bofani).
Mofantisi (mo-fan-ti-si) /auctioneer/ Motho ya etsang fantisi: ya rekisang thepa kapa
diphahlo ka theko e tlase haholo. /bon. bafantisi/.
Mofao (mo-fau) /provision/ Se tla sebedisoa pele moo ho uwang teng; sejo sa tsela,
se tla jewa moo ho eteloang teng kapa pele ho fihloa sebakeng. /bon. Mefao/.
Mofapahloho (mo-fa-pa-hlaw-haw) /crown/ Se roaloang hloohong ke marena le
mafumahadi kapa batho ba boreneng; seka katiba se roaloang hloohong ke batho ba

350
 351

maemo a hodimo kapa ba hlotseng ntoeng, dipapading kapa tlhodisanong tse itseng;
katiba ya kgauta kapa silefere ya borena. /bon. Mefapahloho/ (bap. sekola).
Mofapohedi (mo-fa-pu-he-di) /sojourner/ Motho ya fapohelang sebaka nakoana;
motho ya kgelohelang tseleng kapa sebakeng seseng pele a fihla ho seo a yang ho
sona ka sepheo sa ho phomola. /bon. Bafapohedi/.
Mofapohi (mo-fa-pu-hi) /backslider/ Motho ya etsang diketso tse mpe, tseo pele a
neng a sa di etse; motho ya feteletsang sebe hofeta pele. /bon. Bafapohi/.
Mofaso (mu-fa-saw) /reserve/ Motho ya kenelang emong ha a kgathetse kapa ho
mothusa; ntho e sebedisoang ha enngwe e fela. /bon. Bafaso, mefaso/ Tem. Hona le
batho ba ratang ho sothofatsa lentsoe la senyesemane, “reserve” ba le bitse “risefe”
bakeng sa ho sebedisa lentsoe la Sesotho: “mofaso”.
Mofe (mu-fe) /give her or him/ Taelo ya ho fa. (sheb. Mofa bakeng sa tshebediso).
Mofehlo (mo-fe-hlaw) /buttermilk/ Lebejana le hlahang motsoakong wa lero nakong
ya ho fehla; motsoako wa lebejana o bakong ke lero. /bon. 0/.
Mofehlo (mo-fe-hlaw) (lefehlo) /traditional doctors’ cultural event/ Mokete kapa
lelomolo la mathuela; mosebetsi wa setho wa ho beha mokoma e mocha. /bon.
Mafehlo/ (bap. lefehlo).
Mofelehetsi (mo-fe-le-he-tsi) /escorter/ Motho ya tsamayang le emong ka sepheo sa
ho mmontsha tsela kapa ho mo thusa. /bon. Bafelehetsi/.
Mofenethi (mo-fe-ne-thi) /molestor, abuser/ Motho ya lematsang emong mmeleng
ka ho etsa ketso e mpe kapa ho mo lematsa setho se itseng sa mmele. Motho ya
hlokometsang le ho sotla ba hlokang matla; motho wa diketso tsa ho fenetha ba
hlokang molato. /bon. Bafenethi/.
Mofeng (mo-fi-ng) /handle/ Se sebedisoang kapa se thusang ho tshoara ntho e itseng;
mohele wa ntho e kakatleloang ka letsoho. /bon. Mefeng/.
Mofeng (mo-fe-ng) /of a person: who?/ Lebotsa le sebedisoang ho batla ho tseba
motho eo ho buuwang ka yena; seemedi se sebedisoang bakeng sa motho ya sa
tsejoeng; lentsoe le batlang ho tseba mofuta wa motho. /bon. Bafeng/ (bap. ofeng).
Moferefere (mo-fe-re-fe-re) /commotion/ Boemo ba pherekano, sephethephethe,
morusu, letshethetshethe, lejojo, mokutu le tlhokeho ya botsitso. /bon. Meferefere/.
Moferekanyi (mo-fe-re-kan-yi) /terrorist, insurgent/ Motho ya bakang boemo ba
pherekano, sephethephethe, morusu, letshethetshethe, lejojo, mokutu le tlhokeho ya
botsitso; motho ya chehang maraba a diqhomane ka sesupo le tumelo ya tokoloho ho
ba direng; motho ya ferekanyang kapa wa morero wa ho kopakopanya sechaba le
naha ka diketso tse itseng. /bon. Baferekanyi/ (bap. Boferekanyi).
Mofero (mu-fe-raw) /jungle/ Sebaka sa difate, metsi, mongobo, joang kapa dimela
tse kgolo moo ho chesang ebile ho phela le ho fumanoa diphoofolo tsa dibaka tseo;
sebaka sa meru, dikoeetsa le dihlahla tse kgolo. /bon. Mefero/.
Mofetakatsela (mo-fi-ta-ka-tse-la) /passerby/ Motho ya iphetelang tseleng ntle le ho
natsa kapa ho tsotella ba mo shebileng. /bon. Bafetakatsela/.
Mofethe (mo-fe-the) /abortionist/ Motho ya bolayang ngoana ya so hlaheng kapa ya
makgatheng a ho hlaha; motho ya bolayang lekgabunyane le so tsoaloeng kapa le
boemong ba ho tsoaloa kapa le qetang ho tsoaloa. /bon. bafethe/ (bap. sefolotsoana).
Mofeti (mo-fi-ti) /passerby/ Motho ya fetang ka tsela: eo a sa tsotelleng ba ka
mathoko kapa ba mo shebileng. /bon. bafeti/ Tlh. Lentsoe le nepahetseng haholo ke
“mofeti” hofeta “mofiti”. (bap. mofetakatsela).
Mofetoledi (mu-fe-tu-le-di) /translator/ Motho ya fetolelang puo enngwe ho
enngwe: ya ngolang se ngotsoeng ka puo ya badichaba ho e hlalosa ka puo ya habo
kapa puo e fapaneng le ngotsoeng kapa e buuwang. /bon. bafetoledi/ (bap. toloko).

351
 352

Mofetshe (mo-fets-he) /cancer/ Lefu le hlaselang karolo enngwe ya mmele mme e

ngatafale ho setho se hlasetsoeng ka ho se senya le ho baka seqaqa, seka motopa, le
bohloko bo boholo, mme e ka bolaya ha e sa phekoloe kapa e sa hlokomeloa pejana,
pele e ata. /bon. mefetshe/ (bap. kankere).
Mofielo (mo-fi-elo) /left or right hook punch/ Setebele se matla ho tsoa ka
lehlakoreng le letshehadi kapa le letona la raditebele. /bon. Mefielo/ (bap. motoba).
Mofifi (mo-fi-fi) /dogwood/ Mofuta wa semela se setle, seka sefate se sa holeng
haholo, se hlahisang dithunthuru tse mmala o mosweu; se melang haholo pela dibaka
tse atamelaneng le metsi. /bon. Mefifi/.
Mofihli (mo-fi-hli) /new comer, settler, foreigner/ Motho ya fihlang naheng enngwe
kgetlo la pele; motho e mocha sebakeng, naheng kapa motseng. /bon. Bafihli/.
Mofiti (mo-fi-ti) /passerby/ Motho ya fetang ka tsela: eo a sa tsotelleng ba ka
mathoko kapa ba mo shebileng. /bon. bafeti/ Tlh. Lentsoe le nepahetseng haholo ke
“mofeti” hofeta “mofiti”. (bap. mofetakatsela).
Mofiti (mo-fi-ti) /the dead/ Motho ya shoeleng kapa ya makgatheng a ho shoa;
motho le bophelo ba hae bo bokgutshoane. /bon. bafeti/ Tlh. Lentsoe le nepahetseng
haholo ke “mofeti” hofeta “mofiti”. (bap. moshui).
Mofitshana (mo-fits-ha-na) /ladies’ wrist ornament/ Mokgabiso wa basetsana kapa
mafumahatsana o kengoang letsohong. /bon. Mefitshana/. (bap. Mokhora).
Mofo (mu-fo) /servant, domestic, maid/ Motho ya sebeletsang emong ka baka la
boemo ba hae bo tlase; motho eo eleng mosebeletsi wa motho wa maemo a ho lefa;
motho ya thusang monga hae ho phethahatsa mosebetsi o itseng ka tebello ya ho
lefjoa kapa ho lefuwa. /bon. Bafo/ Tlh. Bongata ba lentsoe lena “bafo” le bolela
hohong ka puo ya Sekone (nguni).
Mofodisi (mu-fo-di-si) /healer/ Motho ya fodisang ba kulang; motho ya okang
bakudi; motho ya fokotsang bohloko ba maqeba kapa temalo; motho ya fanang ka
setlhare ho mokudi bakeng sa ho mo fodisa. /bon. Bafodisi/ (bap. mooki, ngaka).
Mofoka (mo-fu-ka) /reed/ Semela, seka lehlaka, se hlahang kapa se melang pela
dinoka kapa sebakeng se mongobo; semela, seka lebele, seo boteng ba sona bo sa
thuseng batho ka letho ka baka la ho se jewe hoa sona. /bon. mefoka/.
Mofokaedi (mo-fu-ka-edi) /voyager, holiday-maker/ Motho ya etelang sebaka kapa
naha ka sepheo sa dipatlisiso; motho ya etelang sebaka ka baka la phomolo kapa
boithabiso. Motho ya fokaelang. /bon. Bafokaedi/ (bap. mohahlaudi).
Mofokeng (mo-fu-ke-ng) /Basotho clan: of hare/ Hoa morabe omong wa basotho: o
ipitsang kapa o ikamahanyang le diketso tsa mmutla: ya anang mmutla kapa
mmutlanyana. /bon. Bafokeng/ (bap. phoka).
Mofokodi (mu-fo-ko-di) /feeble minded/ Motho ya kelello e fokolang; motho ya
hlokang tsepamo kelellong. /bon. Bafokofi/.
Mofokodi (mu-fo-ko-di) /lean or thin person/ Motho ya mmele o mosesane ka baka
la bokudi; motho ya kulang eo boloetse ba hae bo etsang hore a ote. /bon. Bafokodi/.
Mofu (mo-fu) /the dead/ Motho ya shoeleng ebile a patiloe lebitleng; motho eo moya
wa hae o tsoileng nameng; motho ya hlokang bophelo ka botlalo, a sa heme ebile a
hloka bophelo. /bon. Bafu/ Tlh. Lentsoe “mofu” ha le bolele ntho e le nngwe le
“setopo”. Phapang ke hore setopo ke mmele wa motho kapa phoofolo e shoeleng, ha
mofu e le motho ya shoeleng eo mmele wa hae o ka bitsoang setopo pele a patoa.
Motho ya patiloeng mabitleng ha se setopo, empa ke mofu. (bap. setopo).
Mofufutso (mo-fu-fu-tsaw) /sweat/ Metsi a tsoang masobeng a lesoba la mmele,
haholo sefahleho, a bodila, a bakoang ke ho phathanaha hoa mmele, mocheso kapa
bokudi bo itseng. /bon. Mefufutso/ Mael. Mofufutso waka o wela boeng joalo ka wa

352
 353

ntja: ho sebeletsa lefela; ho sebetsa ka thata, ha boima ntle le ho putsoa. Mael. Monna
o tla phela ka mofufutso wa phatla ya hae: motho (haholo monna kapa motho e
motona) o tla sebetsa ka thata ho fihlella kapa ho fumana seo a se batlang. Mael. Ho
ja mofufutso wa phatla ya hao: ho phela ka seo o tla se sebeletsa kapa seo o se
sebeletsang.
Mofumahadi (mo-fu-ma-ha-di) /queen/ Mosadi wa morena; motho e motshehadi ya
nyetsoeng ke morena kapa boreneng; mohatsa morena. /bon. Mafumahadi/.
Mofumahadi (mo-fu-ma-ha-di) /wife, Mrs/ Motho wa mosadi ya nyetsoeng; motho
e motshehadi ya nang le monna ka semolao kapa lenyalo; mohatsa motho e motona;
molekane wa monna. /bon. Mafumahadi/ (bap. mohatsa, molekane).
Mofumahatsana (mo-fu-ma-ha-tsa-na) /miss/ Motho e motshehadi ya so nyaloeng;
mosetsana kapa ngoanana ya so nyaloeng; moroetsana kapa mosadi ya phelang ntle le
lenyalo. /bon. Mafumahatsana/ Tem. Ka puo ya Sesotho, phapang mahareng a
“lefetoa” le “mofumahatsana” ke hore: lefetoa ke motho e motshehadi ya boemong bo
fetileng hore a ka nyaloa le ha monyetla o monyane o ntse o le teng, ha
mofumahatsana e le tsela eo motho e motshehadi a so nyaloeng semmuso a bitsoang
ka yona. (bap. lefetoa).
Mofumanehi (mo-fu-ma-ne-hi) /the poor/ Motho ya fumanehileng; motho ya
hlokang dintho tsa bohlokoa bophelong; motho ya sa kgoneng ho iphidisa ka baka la
ho hloka. /bon. Bafumanehi/ (bap. mohlophehi).
Mofuputsi (mo-fu-pu-tsi) /investigator, reseacher, detective/ Motho ya fuputsang
boemo ba taba e itseng; motho ya batlanang le bonnete ba ketso kapa ketsahalo e
itseng; motho wa seponesa kapa sefokisi ya fuputsang ketsahalo e mpe, e amanang le
polao, bokebekoa, boqhekanyetsi kapa tlolo e itseng ya molao. /bon. Bafuputsi/.
Mofuta (mo-fu-ta) /breed, category, genre, species/ Motho kapa ntho e fapaneng le
tse ding ha e hlalosoa ho ya ka sebopeho sa mmele, mmala, bolelele,
bokgutshoanyane, moetlo, morabe, puo, bochaba, moetso, botona, botshehadi kapa
tsela e itseng. /bon. Mefuta/ (bap. moetso). Mael. Mofuta ha o nkgoe ka nko e se
qoba la kwae: mohlankana kapa moroetsana o ithuta molekane le ba habo ba se ba
dula mmoho.
Mofuthu (mo-fut-hu) /warmth/ Mocheso o motle, o loketseng bophelo; mocheso wa
bokahare ba ntlo, kobo kapa seaparo o amohelehang. /bon. Mefuthu/ (bap. mocheso).
Mofuthu (mo-fut-hu) /hospitality/ Boemo ba ho amohela motho ka matsoho a
mabedi; ketso ya ho ananela motho ka tsela e ntle, e thabisang; kananelo ya moeti ka
ho etsa le ho bontsha diketso tse ntle. /bon. Mefuthu/ Mohl. Ha ke fihla
Masoalakahleng, ke ratile mofuthu oo batho ba teng ba nkamohetseng ka ona.
Mofutsana (mo-fu-tsa-na) /destitute, pauper/ Motho ya futsanehileng: motho ya
hlokang dintho tsa bohlokoa bophelong; motho ya sa kgoneng ho iphidisa ka baka la
ho hloka; motho ya senang letho. /bon. Bafutsana, mafutsana/ (bap. mohlophehi).
Mofutsoela (mo-fu-tswe-la) /mixture, concoction/ Motsoako wa ntho tse ngatanyana
tse etseditsoeng ho jewa kapa ho nowa. Ntho e futsoetsoeng. /bon. Mefutsoela/.
Mofutsoela (mo-fu-tswe-la) /salad/ Kopanyo ya dijo tse fapaneng ho etsa kapa ho
hlahisa sejo se secha se latsoehang ka tsela enngwe. /bon. mefutsoela/.
Mofutuhi (mo-fu-tu-hi) /assailant, assaulter, raider/ Motho ya futuhang: ya
hlaselang motho kapa naha enngwe ka sepheo sa ntoa kapa ya hlaselang ntho kapa
motho ka mantsoe kapa ntoa. Motho ya boemong ba ntoa ya tlakatlakelang, hlaselang
le ho phahamela ba bang. /bon. Bafutuhi/.
Mohaeno (mu-ha-enu) /your compatriot, your countryman/ Motho eo eleng
moahisane kapa letsoalla la naha ya mmuisoa. /bon. Bahaeno/.

353
 354

Mohaeso (mu-ha-eso) /my compatriot, my countryman/ Motho eo eleng moahisane

kapa letsoalla la naha ya mmuwi. /bon. Bahaeso/.
Mohahabo (mu-ha-ha-baw) /his, her compatriot/ Motho eo eleng moahisane kapa
letsoalla la naha ya mmuuwa. /bon. Bahahabo/.
Mohahlaudi (mo-ha-hla-udi) /tourist/ Motho ya hahlaulang: motho ya tsamayang le
ho chakela dinaha le dibaka ka sepheo sa ho chaka. Motho ya etelang dinaha tsa
lefatshe ka sepheo sa monyaka le boithabiso. /bon. Bahahlaudi/ Mael. Mohahlaudi
wa dithota: terene kapa chuchumakgala ya maeto a malelele. Tem. Batho babang ba
sebedisa lentsoe, mohahlaudi ho ya ka dibaka tsa Basotho. Mantsoe ana,
“mohahlaula” le “mohahlaudi” a na le meelelo e tshoanang. (sheb. Mohahlaula
bakeng sa tshebediso).
Mohahlaula (mo-ha-hla-u-la) /tourist/ Motho ya hahlaulang: motho ya tsamayang le
ho chakela dinaha le dibaka ka sepheo sa ho chaka. Motho ya etelang dinaha tsa
lefatshe ka sepheo sa monyaka. /bon. bahahlaula/ Tem. Batho babang ba sebedisa
lentsoe, “mohahlaudi” ho ya ka dibaka tsa Basotho. Mantsoe ana, “mohahlaula” le
“mohahlaudi” a na le meelelo e tshoanang. Mael. Mohahlaula wa dithota: terene kapa
chuchumakgala ya maeto a malelele. (bap. bohahlaudi, bochaki, botsamai).
Mohala (mo-ha-la) /telegram, telegraph/ Lengolo kapa setlankane se fitisang
molaetsa o potlakileng haholo. /bon. mehala/. (bap. esemesa).
Mohala (//) /string/ Thapo e entsoeng ka dikgoele kapa boseka bo menahang kapa bo
lohiloeng ka ho teteana. /bon. Mehala/ (bap. ketane, lerapo, ropo).
Mohalafono (mu-ha-la-faw-naw) /fax machine, facsimile/ Fonofono e kgonang ho
amohela mangolo kapa mengolo e hatisitsoeng ka tlhahiso ya pampiri. /bon.
Mehalafono/.
Mohaladitoe (mo-ha-la-di-twe) /white rose, white flower/ Mofuta wa palesa e ntle
haholo e hlahisang dithunthuru tse tshoeu. /bon. Mehaladitoe/ Mohl. Ona ke
mohaladitoe wa dithota.
Mohalakane (mo-ha-la-ka-ne) /aloe/ Semela se lekgapetla le letenya, se tletseng
metsi a babang, se sebedisoang joalo ka moriana o phekolang mafu a mangatahadi ha
se riteloa kapa se tsoakoa le metsi. /bon. Mehalakane/ (bap. seholobe).
Mohalaledi (mo-ha-la-le-di) /holy person, church goer, saint/ Motho ya halalelang:
motho ya nang le moya wa Modimo, ya diketso tse tshihetsoang ke moya wa
Modimo, ya hlokometsoeng ke moya wa Modimo, ya tsamayang tlasa tshireletso ya
Modimo, ya etsang thato ya Modimo, ya boemong ba lentsoe la Modimo mmoho le
toka ya Modimo. /bon. Bahalaledi/.
Mohale (mo-ha-le) /warrior, combatant, legend/ Motho ya hlotseng ntoa; motho ya
loanang ka bokgabane ka sepheo sa ho hlola le ho hapa; motho ya bontshang
bompodi; motho ya tummeng ka tlholo kapa khapo; motho ya tloaelehileng mekgoeng
ya ho hlola. /bon. Bahale/ (bap. mmampodi, mohlabane).
Mohalefi (mo-ha-le-fi) /angry person/ Motho ya halefileng: ya bontshang diketso tsa
ho kgena kapa bohale. /bon. bahalefi/.
Mohamo (mu-ha-mu) (mahamo) /hollow, hollowness/ E nang le lesoba seka lephako;
e bulehileng lehlakoreng kapa bohareng ba mmele; e bonahatsang bokanqane ba yona.
Mohanyetsi (mo-han-ye-tsi)/opposition, antagonist, opponent/ Motho ya
hanyetsang: motho ya sa dumellaneng le mokga o mong; ya sa dumellaneng le
maikutlo le diketso tsa mokgatlo o mong; motho ya hananang le puo, tloaelo,
ketsahalo ya ba direng. /bon. Bahanyetsi/ (bap. bohanyetsi).
Mohaodi (mo-ha-u-di) /trekker/ Motho ya haolang: ya tsamayang dithota le dibaka
ka sepheo sa ho batla bophelo le makgulo a naha. /bon. Bahaodi/.

354
 355

Mohaoloana (mo-ha-u-lwa-na)/table, built-in kitchen unit/ Sebaka seo ho bewang

dijana le disebedisoa tsa mokgoro; sebaka sa lebota ka hare ho ntlo, se etseditsoeng ho
beha dijana. Sebaka sa mokgoro seo se ka sebedisoang bakeng sa ho jella kapa ho
phomosetsoa dijo teng. /bon. Mehaoloana/ Tem. Batho ba bangata ba batsho ba
nahana hore lentsoe la molata “table” ha le na lebitso la setho. Ha se nnete.
Mohapi (mo-ha-pi) /subjugator, conqueror/ Motho ya hapang: ya hlolang ntoeng;
ya nkang ka ntoa kapa dikgoka; ya nkang ka mahahapa. /bon. Bahapi/.
Moharo (mu-ha-ru) /greedy, edacity, ravenousness, voracity/ Boemo ba ho batla
hofeta tekanyo; ketso ya ho ja haholo; ho ba pelo e telele; ho lakatsa hofeta takatso e
tloaelehileng. /bon. Meharo/.
Mohatelli (mo-ha-tel-li) /oppressor/ Motho ya hatellang babang: ya sebedisang matla
a boemo ba hae ho hatella batho; ya phedisang batho ntle le ditokelo tsa botho; ya
kgehlepetsang babang ha a busa. /bon. bahatelli/.
Mohatla (mo-ha-tla) /tail/ Setho sa phoofolo se hlahelletseng qetellong ya mokokotlo
ka hodima setono. /bon. Mehatla/ (bap. mosela, lechoba).
Mohatla-kgoiti (//) /summary, abridgment/ Hoa puo kapa ketso e itseng: ka tsela e
kgutshoanyane; ka ho potlaka kapa ka ho kgaoletsa ho etsa hore puo e fele ka pele; ka
tsela e kgutsufatsang ntho e telele, ebe kgutshoane. /bon. mehatla-kgoiti/.
Mohato (mo-ha-taw) /step, foot step/ Tsela eo motho a tsamayang ka yona ka leoto;
mokgoa wa ho hata kapa ho tsamaya ho sa tshoaneng le metsamao e meng; tshebediso
ya bohato ba leoto. /bon. Mehato/ (bap. seqi, diqi).
Mohato (mo-ha-taw) /action, means, measure/ Tsela e nkuwang bakeng sa ketso
kapa ketsahalo e itseng; se etsoang ho phekola kapa ho lokisa phoso. /bon. Mehato/.
Mohatsa (mo-ha-tsa) /spouse/ Motho e motshehadi kapa e motona ya nyalaneng le
emong; mosadi kapa monna wa motho. /bon. Bahatsa/.
Mohatsaka (mo-ha-tsa-ka) /my wife, my husband/ Motho e motshehadi kapa e
motona eo ke nyalaneng le yena; mosadi kapa monna waka. /bon. Bahatsaka/.
Mohatsela (mo-ha-tse-la) /coldness, chilliness, frigidity/ Boemo ba lehodimo bo
bakang hore ho bate; tlhokahalo ya mofuthu le mocheso; boteng ba serame kapa moya
o batang; boemo bo hatsetsang. /bon. Mehatsela/. Tem. Ka puo ya Sesotho mantsoe
“mocheso” mmoho le “mohatsela” a ka bolela lentsoe leleleng la senyesemane eleng
“temperature”.
Mohatsela (mo-ha-tse-la) /temperature/ Tlhokeho ya mocheso ha ho bapisoa ka ho
bata kapa serame. (bap. mocheso).
Mohau (mo-hau) /mercy/ Ketso ya ho utloela motho kapa ntho e itseng bohloko;
pontsho ya ho hauhela motho ka ho mo etsa hantle. Ketso ya ho ba mosa ho motho ya
fositseng kapa ya tlotseng molao. /bon. Mehau/ (bap. mosa, lereko).
Mohele (mo-he-le) /handle/ Se sebedisoang le ho thusa ho tshoara kapa ho
phahamisa ntho e itseng. /bon. Mehele/ (bap. mofeng).
Mohetle (mo-he-tle) /Ground Woodpecker/ Mofuta wa Nonyana e fumanoang
haholo dibakeng tsa matsatsa kapa dithaba tse dilomo, moo ho phodileng; e masiba a
bosootho bo kopaneng le bokgunong; e phelang ka ho ja diboko le dikokoanyana tsa
naha. /bon. Mehetle/.

355
 356

MOHETLE

Mohiri (mo-hi-ri) /lodger, tenant, border/ Motho ya dulang sebakeng, a lefa chelete
bakeng sa bodulo; motho ya jakileng ka sepheo sa ho lefa; mojaki wa ntlo kapa
moaho. /bon. Bahiri/ (bap. mojaki) Tlh. Lentsoe lena le na le modumo o tshoanang le
lentsoe la senyesemane, “hire”.
Mohiri (mo-hi-ri) /employer/ Motho ya fang ba bang mosebetsi bakeng sa ho ba lefa
ka mora ho phetha mosebetsi. /bon. Bahiri/ (bap. mongaka).
Mohiruwa (mo-hi-ru-wa) /tender, employee/ Motho ya mengoang ho etsa mosebetsi
o itseng bakeng sa tefo; motho ya sebeletsang emong tlasa ditumellano tse itseng;
mosebeletsi ya lefjoang ke monga mosebetsi. /bon. Bahiriwa/.
Mohla (mu-hla) /when, date/ Nakong e itseng, e fitileng kapa e tlang e sa hlalosoeng;
ka nako e itseng. /bon. 0/ (mm. mohlang, mohlangoo).
Mohlaare (mu-hla-are) (mohlahare) /jaw, jaw bone/ Karolo ya sefahleho e thusang
meno ho hlafuna; lesapo la sefahleho le tshoereng meno le seledu. /bon. Mehlaare/.
Mohlaba (mu-hla-ba) /beer distillation ramnant/ Masalla a motlhotlo a setseng
nakong eo ho tlhotlhoang joala; moroko, seka phofo, o setseng nakong eo ho etsoang
kapa ho riteloang joala. /bon. Mehlaba/. (bap. mohlakola).
Mohlaba (mu-hla-ba) /of colour: red and black/ Hoa mmala wa ntho kapa motho:
ya letlalo le mmala o kopantseng bokgubedu le botsho. /bon. 0/.
Mohlabane (mo-hla-ba-ni) /warrior, legend/ Motho ya hlotseng ntoa; motho ya
loanang ka bokgabane ka sepheo sa ho hlola le ho hapa; motho ya bontshang bompodi
ntoeng; motho ya tummeng ka tlholo kapa khapo; motho ya tloaelehileng mekgoeng
ya ho hlola. /bon. Bahlabane/ (bap. mohale).
Mohlabi (mu-hla-bi) /slaughterer/ Motho ya mengoang ho hlaba phoofolo kapa
seruuwa se bolawang; motho ya nang le tsebo ya ho hlaba. /bon. bahlabi/.
Mohladi (mo-hla-di) /the divorcer/ Motho ya hlalang: ya tlohelang molekane kapa
mohatsae ka lebaka le itseng; ya fedisang kamano ya lenyalo ka ho lesa mosadi kapa
monna wa hae. /bon. Bahladi/.
Mohladuwa (mo-hla-du-wa) /divorcee/ Motho ya hladuweng: ya tlohetsoeng ke
molekane kapa mohatsae ka lebaka le itseng; eo dikamano tsa hae tsa lenyalo di
fedisitsoeng; eo kano ya lenyalo e fedisitsoeng kgahlanong le yena. /bon. Bahladuwa/.
Mohlaena (mu-hla-ena) /everyday/ Hoa ketsahalo kapa ketso: e etsahalang letsatsi le
letsatsi; letsatsi leleng le leleng; Nako le nako ya letsatsi leleng le leleng; matsatsi ka
ho latelana. /bon. Mehlaena/.
Mohlaena (mu-hla-ena) /nowaday/ Nako ya kajeno le diketsahalo tsa kajeno; nako
ya sejoalejoale e akgang diketso le maemo a kajeno. /bon. Mehlaena/.
Mohlafuno (mo-hla-fu-naw) /jaw bone/ Karolo ya sefahleho e thusang meno ho
hlafuna; lesapo la sefahleho le tshoereng meno le seledu. /bon. mehlafuno/.
Mohlahare (mu-hla-ha-re) /jaw bone, jaw/ Karolo ya sefahleho e thusang meno ho
hlafuna; lesapo la sefahleho le tshoereng meno le seledu. /bon. Mehlare/ Tlh. Batho
ba bang ba sebedisa lentsoe “mohlaare” bakeng sa “mohlahare”. (bap. mohlaare).

356
 357

Mohlahisi (mo-hla-hi-si) /producer, manufacturer/ Motho ya hlahisang lenaneho,

boemo, ketso kapa popeho ya ntho e itseng. Moqapi wa ntho e ncha, e hlahisoang
lekgetlo la pele. /bon. bahlahisi/ (bap. moqapi, tlhahiso).
Mohlahlobi (mo-hla-hlu-bi) /inspector/ Motho ya hlahlobang: ya shebisisang
tokafalo ya se batlahalang. /Bon. bahlahlobi/.
Mohlaisi (mo-hla-isi) /producer, manufacturer/ Motho ya hlaisang ntho, ketso,
ketsahalo, lenaneo kapa boemo bo itseng kgetlo la pele. /bon. Bahlahise/.
Mohlakola (mo-hla-ku-la) /purifier/ Poone e ommeng e sebedisoang ho etsa hore
leloala le be lesoeu ka mora tshilo ya phofo ya mabele. /bon. mehlakola/.
Mohlakola (mohla-ku-la) /blue guarri/ Mofuta wa semela se sa holeng haholo; se sa
tshabeng serame, ebile tholona tsa sona di ratoa ke dinonyana. /bon. Mehlakola/.
Mohlala (mo-hla-la) /example/ Ketso e etsoang ho bontsha mokgoa kapa tsela eo
ntho e etsoang ka teng; mabalankoe a ketsahalo kapa ketso.Tlhaloso ya ketso nakoana
e itseng ka mokgoa wa ho etsa tshoantshiso. /bon. Mehlala/.
Mohlalefi (mo-hla-le-fi) /scientist, expert, specialist/ Motho ya hlalefileng: ya
kgonang ho etsa dintho tsa mahlale, tseo ba bang ba hlolehang ho di etsa; ya nang le
boiphihlelo ba ho sibolla ntho tse ncha; ya nang le tsebo ya ho hlahisa lekgetlo la pele
ntho e itseng; eo eleng yena feela ya nang le mpho kapa thuto ya ho rarolla mathata a
boemo bo itseng. /bon. Bahlalefi/ (bap. ramahlale, rabohlale, setsebi).
Mohlamonene (//) /sometimes in the past/ Nako e fitileng e sa boleloeng ka lebitso,
moo ho neng ho etsahala ketsahalo kapa ketso e itseng. /bon. 0/ (bap. monene).
Mohlamu (mo-hla-mu) /piles/ Borurusi bo hlahang sebonong bo nang le ponahalo ya
madi ha motho a nyela, bo bakoang ke ho ja dijo tse hlokang thollo mmoho le
thatafalo ya mokoteng. Thatafalo ya ho nyela e bakoang ke mesifa ya sebono. /bon.
mehlamu/ (bap. mokota, mokoteng).
Mohlamu (mo-hla-mu) /anus, rectum/ Lesoba la sebono. /bon. mehlamu/.
Mohlana (mo-hla-na) /afterbirth/ Karolo ya nama e hlahang kapa e bonahalang ha
phoofolo kapa motho a tsoala; setla le peleho. /bon. Mehlana/.
Mohlang (mu-hla-ng) /when the/ Nako eo ho tla etsahala ketso kapa ketsahalo e
itseng ka moso; nako e sa boleloeng, eo ho kileng hoa etsahala ntho e itseng. /bon. 0/
Mohlangoo (mu-hla-ng-o-u) /that day/ Ka nako e fitileng, e sa hlalosoeng kapa eo
letsatsi la yona le sa hlakisoeng. /bon. mehlangeo/.
Mohlanka (mu-hla-nka) /servant/ Motho ya sebeletsang emong ntle le tebello ya
moputso kapa tefo; motho ya sebetsang ka thata ntle le ho lefjoa; motho wa boemo
botlase ka mosebetsi. /bon. Bahlanka/.
Mohlanka (mu-hla-nka) /servant of God/ Motho ya sebeletsang Modimo le ho etsa
thato ya hae ka boikemisetso; motho ya ikokobeditseng haholo, ya sebeletsang
Morena Modimo ka maikemisetso. /bon. Bahlanka/ (bap. lekgoba, lepantiti) Tem.
Lentsoe lena “mohlanka” ha le kgetholle botona ho botshehadi ha le sebedisoa ho ya
ka moelelo o hlalositsoeng ka hodimo.
Mohlankana (mu-hla-nka-na) /young man, lad/ Motho e motona ya fetileng boemo
ba boshanyana kapa boshemane, eo dilemo tsa hae di leng makgatheng a ho nyala
kapa bonna. Moshanyana ya atametseng lemo tsa bonna. /bon. Bahlankana/.
Mohlankana (mu-hla-nka-na) /beau, boyfriend/ Motho e motona ya ratoang ke
kgarebe; moshanyana kapa monna ya ratoang ke moroetsana. /bon. Bahlankana/.
Mohlaope (mu-hla-ope) /maybe/ Ka tsela enngwe; ka mokgoa o mong kapa ka
monahano o fapaneng le o nahanoang. (bap. mohlomong). Lentsoe lena “mohlaope”
lena le ho sebedisoa ke morabe wa bakone ha ba re: “mhlambe” le ha Basotho ba
borwa ba dulang dibakeng tsa bakone tse itseng ba le sebedisa haholo.

357
 358

Mohlape (mu-hla-pe) /herd, flock/ Sehlopha sa diphoofolo tse ruuwang kapa tsa
naheng; diphoofolo tse tsamayang ka bongata, tse tshoanang. /bon. Mehlape/.
Mohlehle (mo-hli-hli) /abundant, adeguate/ E ngata ha e fanoa; e fuwang ka
bongata; e eketsehileng haholo bakeng sa ho sebedisoa. /bon. 0/.
Mohlehlisa (mo-hle-hli-sa) /holiday resort/ Sebaka sa ho iketla ka mora matsatsi a
phomolo; sebaka seo o ka tsamayang ka ho iketla le ho hlehla teng. /bon. mehlehlisa/.
Mohlehlisa (//) /holiday maker/ Motho ya etsang hore ho be monate sebakeng ka ho
etsa hore ho iketloe, ho qhanolloe, ho phomoloe. /bon. bahlehlisa/.
Mohlehlo (mu-hle-hlwa) // Pokeletso ya mafura a mangata a bonahalang pela mala
kapa dikahare tsa phoofolo e qetoang ho buuwa. /bon. mehlehlo/.
Mohlekefetsi (mu-hle-ke-fe-tsi) /molester, abuser/ Motho ya hlekefetsang: ya
utloisang bohloko ka ho etsa diketso tse lematsang mmele; ya utloisang bohloko ka
dipuo tse utloisang pelo bohloko. /bon. Bahlekefetsi/ (bap. taukobong).
Mohleki (mu-hle-ki) /cleaner/ motho ya hlekang: ya etsang hore sebaka se be
makgethe ka ho fiela kapa ho phahla diphahlo ka ho di beha maemong a tsona; motho
ya etsang hore sebaka se be setle, se hloeke. /bon. bahleki/.
Mohloa (mu-hlwa) /lawn/ Joang bo hlahang lapeng bakeng sa ho dula, paqama kapa
ho roba monakedi; mofuta wa joang bo botle bo lengoang pela moaho, ntlo, serapeng
kapa lebaleng la dipapadi. /bon. Mehloa/ (mm. mohlwa).
Mohloaare (mu-hlwa-a-re) (mohloahare) /olive tree, olive oil/ Mofuta wa sefate se
makgapela a matenya a matala ka diphihlo tsohle tsa selemo, se bonahalang haholo
dibakeng tse chesang, se behang ditholoana tsa lebitso la sona ebile se hlahisa mofuta
wa mafura a sebedisoang ho etsa ntho tse ngatanyana. /bon. mehloaare/.
Mohloaare (mo-hlwa-re)(mohloaare o hlaha) /wild olive/ Mofuta wa sefate se
methapo e matla haholo; se melang mabopong a dinoka moo ho ommeng; se
hlahisang dipalesa tse bosehlana bo bosweu. /bon. mehloare/.
Mohloane (mu-hlwa-ne) /small grasshoper/ Enngwe ya marutle a manyane ka ho
fitisisa. /bon. Mehloane/ Mael. Mmesa mohloane ha a fanye: motho ya lebeletseng
ketso e itseng ya bohlokoa eo a sa tlamehang ho etsa phoso, hohang.
Mohloanyane (mu-hlwan-ya-ne) /very small grasshoper/ Enngwe ya marutle a
manyane ka ho fitisisa. /bon. mehloanyane/.
Mohloathupa (mo-hlwa-thu-pa) /tree squirrel/ Mofuta wa qoabi, setsetse kapa
phoofolo ya leloko la mosha ha e hlalosoa ho ya ka ho hloella sefate kapa lekala la
semela ha bobebe. /bon. mehloathupa/.
Mohloatshepe (mu-hlwa-ts-he-pe) /kikuyu grass/ Mofuta wa joang o sebedisoang
joalo ka mohloa kapa joang ba diotloana, mekgabiso le mabala. /bon. Mehloatshepe/
Mohlodi (mo-hlu-di) /winner/ Motho ya hlolang kapa ya hlotseng; motho ya
hapileng sekola sa tlholo; boemo ba motho ya hlotseng; motho ya hapileng papadi
kapa ya tsoileng boemong ba pele tlhodisanong e itseng. /bon. Bahlodi/.
Mohlodi (mo-hlo-di) /source, fountainhead, wellspring/ Eng kapa eng eo eleng
sesosa sa boemo, ketsahalo, ketso, qalo kapa qaleho ya ntho kapa boemo bo itseng; se
bakang qaleho ya ntho e itseng. Sebaka seo metsi a noka, molatsoana kapa molapa a
qalang ho runya teng. /bon. Mehlodi/ (bap. sesosa).
Mohlodi (mu-hlaw-di) /Creator, God/ Mmopi le moetsi wa batho le lefatshe; mmopi
wa bophelo le tlholeho; moetsi wa qalo le qetello; mothei wa tlhaho le sepakapaka;
ntata rona ya mahodimong; ntata morena Jesu Chreste mmoloki wa batho bohle ba
dumelang ho yena; makgona tsohle ho badumedi. /bon. 0/.

358
 359

Mohloekisi (mo-hlwe-ki-si) /cleaner/ Motho ya hloekisang: ya etsang hore sebaka se

be makgethe ka ho fiela kapa ho phahla diphahlo ka ho di beha maemong a tsona;
motho ya etsang hore sebaka se be setle, se hloeke. /bon. bahloekisi/ (bap. mohleki).
Mohlohleletsi (mo-hlo-hle-le-tsi) /instigator, inciter/ Motho ya eletsang ba bang ho
etsa bobe; motho ya hlohlelletsang ba bang ho etsa diphoso; motho ya bakang boemo
ba dikgohlang; moetapele wa bobe. /bon. Bahlohleletsi/.
Mohlohlo (mo-hlu-hlu) /adequate, plenty/ Boteng ba dijo tse ngata tse tletseng
sokotlolo kapa tse anelang bongata ba batho; kgora ya se hlokoang, e kgaphatsehang;
monono wa se batlahalang joalo ka dijo. /bon. Mehlohlo/ (bap. kgaphakgapha).
Mohlokomedi (mu-hlo-ko-me-di) /gaurdian, security/ Motho ya hlokometseng
thepa kapa motho; motho ya ikarabellang ho tshireletsa thepa, moaho, batho kapa
ntho e itseng. /bon. Bahlokomedi/ (bap. letseka, leponesa).
Mohlolo (mu-hlaw-law) /miracle/ Ketso e makatsang mmohi; puo e sa tloaelehang e
hlollang; boemo bo itseng bo fapaneng le bobong ka tsela eo bo etsahalang ka yona;
ketsahalo e makatsang ya e shebileng. /bon. Mehlolo/.
Mohlolo (mu-hlaw-law) /outrage/ Ketso, puo kapa ketsahalo e hlabisang dihlong, e
soabisang ba e bonang kapa ba e mametseng. /bon. Mehlolo/.
Mohlolo (//) /widower/ Motho e motona ya hlokahelletsoeng ke mosadi; monna ya
hlokahelletsoeng ke molekane. Monna eo molekane wa hae a shoeleng. /bon. bahlolo/
Mohlolohadi (mo-hlaw-law-ha-di) /widow/ Motho e motshehadi ya hlokahelletsoeng
ke monna; mosadi ya hlokahelletsoeng ke monna. Mosadi ya lahlehetsoeng ke monna
kapa molekane wa hae. /bon. Bahlolohadi/.
Mohlomafatshe (//) /cultural rural hut/ Ntlo ya mahaeng, ya mokgoro e ahiloeng
ka joang ba mohlomo o mongata, eo lebota la yona le leng lekgutshoanyane haholo
kapa e hlokang lebota. Mokgoro wa joang feela. /bon. Mehlomafatshe/. (bap.
rontabole, polata). (mm. Mohloma-fatshe).
Mohlomela (mu-hlu-me-la) (lehlomela) /hibernating plant/ Mofuta wa semela o
tsamaisanang le ho timela nakong ya Mariha, ebe o qala ho hlomela nakong tsa
Selemo kapa nakong tsa mocheso. /bon. Mehlomela, mahlomela/.
Mohlomi (mu-hlo-mi) /developing person/ Motho ya tsoelang pele ho ruwa kapa ho
ba moruwi. Motho ya atlehang diketsong tseo a di etsang. Motho ya boemong bo
botle ba ho atleha. /bon. Bahlomi/ (bap. tlhomo, hloma).
Mohlomi (//) /pedestrian/ Motho ya tsamayang ka maoto, ya sa kalamang pere kapa
sepalangoang. /bon. Bomohlomi/ Mael. Ho tsamaya ka la mohlomi: ho tsamaya ka
maoto ho ya sebakeng se itseng.
Mohlomo (mu-hlu-maw) /roof grass/ Joang bo sebedisoang ho rulela ntlo; mofuta wa
joang bo sebedisoang ho etsa marulelo. /bon. Mehlomo/.
Mohlomong (mu-hlo-mu-ng) /perhaps, maybe, perchance/ Ka tsela enngwe; ka
mokgoa o mong kapa ka monahano o fapaneng le o nahanoang. (bap. mohlaope).
Mohlomphehi (mu-hlomp-he-hi) /the honourable/ Motho ya hlomphehang: wa
boemo bo hodimo ka lebaka la mosebetsi kapa mekgoa le diketso tsa hae; ya
loketsoeng ke tlhompho ka lebaka la boemo ba hae. /bon. Bahlomphehi/ (bap.
monghadi).
Mohlophehi (mo-hlo-phe-hi) /poor person, the destitute/ Motho ya hlophehang: ya
hlokang ntho tse hlokahalang bophelong; ya hulang ka thata; ya futsanehileng haholo;
eo eleng mofutsana. /bon. Bahlophehi/.
Mohlophisi (mo-hlop-hi-si) /producer/ Motho ya hlophisang: ya ikarabellang
tlhahisong ya mananeo, thekiso, tekolo le tsamaiso. /bon. Bahlophisi/.
Mohlophollo (mu-hlop-hul-law) // ?? /bon. Mehlophollo/.

359
 360

Mohlouwa (mu-hlo-uwa) /outcast, reprobate/ Motho ya hlouweng: ya sa batloeng

ka lebaka la boemo ba hae bo tlase kapa diketso tsa hae tse itseng; eo a kgesoang ke
bahabo le sechaba; ya ronehang. /bon. Bahlouwa/.
Mohoalotso (mu-hwa-lu-tso) (mohwalotso) /simple/ Hoa ketso kapa ketsahalo: ho e
etsa ka tsela e bobebe e hlokang bothata kapa ka tsela e sa imeleng moetsi wa yona.
Mohoang (mo-hwa-ng) /dry maize leaf/ Lehlaku le ommeng la semela sa poone kapa
lebele se bonahalang haholo nakong ya Mariha. /bon. Mehoang/ (bap. mosoang).
Mohoanto (mu-hwan.taw) /march, strike/ Motsamao wa batho ba bangata wa
boipelaetso; motsamao wa sehlopha se seholo se nang le tletlebo kapa boipelaetso
kgahlanong le bosio ba toka; motsamao o hlophisitsoeng joalo ka wa sesole. /bon.
mehoanto/ (bap. tletlebo, boipelaetso).
Mohoasa (mo-hwa-sa) /secretly/ Ka tsela e patehileng; ka mokgoa o hlokang lerata;
ka tsela e bontshang patuwe kapa lekunutu. /bon. 0/.
Mohobelo (mu-hu-be-law) /Basotho men’s dance/ Motjeko wa setho wa banna ba
Basotho moo ho phahamisoang maoto le ho etsa menyakoe. /bon. Mehobelo/.
Mohoboko (mu-haw-baw-kaw) /single-eyed-person/ Motho ya lahlehetsoeng ke
leihlo leleng; motho ya bonang ka leihlo leleleng. /bon. Mehoboko/ (bap. moihloe).
Mohodi (mo-hu-di) /mist, fog, haze/ Seka mosi sa boemo ba lehodimo se hlahang
nakong tsa hoseng kapa nakong tsa dipula. /bon. Mehodi/ Mael. Monono ke mohodi
ke mmuane: letlotlo kapa borui bo boholo bo na le ho fela kapele; motho a keke a ba
le leruo bophelo bohle ba hae: tsohle dia fela.
Mohodu (mo-ho-du) /tripe/ Setho sa mmele, se mahoashe, se fumanoang hara mpa,
pela mala, se ikarabellang ho monya, haila le ho sila dijo. /bon. Mehodu/.
Mohoe (mo-hwe) /father-in-law/ Motsoadi kapa ntata mosadi ya nyetsoeng ha a
hlalosoa ke monyadi kapa mokgoenyana; motsoadi e motona eo eleng ntate wa
mosadi wa motho ya nyetseng. /bon. Bahoe/ (bap. ratsale) (mm. mohwe).
Mohoebi (mo-hwe-bi) /business person/ Motho ya sebetsanang le tsa kgoebo; ya
etsang mosebetsi wa ho reka le ho rekisa. /bon. Bahoebi/ (bap. rakgoebo).
Mohoehadi (mo-hwe-ha-di) (mohwehadi) /mother-in-law/ Motsoadi kapa mma
mosadi ya nyetsoeng ha a hlalosoa ke monyadi kapa mokgoenyana; motsoadi e
motshehadi eo eleng mme wa mosadi ya nyetsoeng. /bon. Bahoehadi/ (bap. matsale).
Mohofa (mo-ho-fa) /Burchell's Coucal/ Mofuta wa nonyana e jang nama, haholo
dihahabi le dinonyana tse nyane; e fumanoang dibakeng tsa meru kapa dimela tse
ngata, tse kgolo; e masiba a sefuba a masweu, mokokotlo, hlooho le setono se setsho
kapa kgunong. /bon. mehofa/.

MOHOFA

Mohohoma (mo-ho-ho-ma) /tunnel/ Sebaka se patisaneng seo ho tsamawang ho

sona; tsela eo ka mahlakoreng ho yona honang le mabota. /bon. Mehohoma/.
Mohokahanyi (mo-ho-ka-han-yi) /amalgamator/ Motho ya hokahanyang: ya etsang
hore dibaka di kopane; ya etsang hore dintho tse itseng di be mmoho tlasa taolo e le
nngwe. /bon. Bahokahanyi/.
Mohakajane (mo-ha-ka-ja-ne) /Pied Crow/ Mofuta wa nonyana ya lelapa la
lekgoaba; e ntsho ka mmala le bosweu sefubeng mmoho le pela molala; e fumanoang

360
 361

haholo mapalapaleng a joang a nang le difate mmoho le dibakeng tsa temo le

mabalane; e phelang ka ditholoana, marutle, mahe a dinonyana tse ding, dihahabi tse
nyane mmoho le diphoofotsoana tsa naheng. /bon. mehakajane/.

MOHOKAJANE

Moholo (mo-hu-lu) /big, great/ Hoa motho kapa ntho: e, kapa ya boemo bo hodimo;
e, kapa ya nang le sebopeho se seholo sa mmele; e, kapa ya atileng le ho tlala sebaka
se seholo. /bon. Meholo, baholo/.
Moholo (mo-hu-lu) /elder/ Hoa boemo ba motho: ya hodileng dilemong; eo eleng
kgale a phela, ya tsebang haholo ka tsa bophelo. /bon. Baholo/.
Moholoane (mu-hu-lwa-ne) /elder brother/ Ngoaneso e motona, ya moholo ho nna;
ngoaneso eo ke mo hlahlamang, e motona. Abuti. /bon. Baholoane/ (bap. moshana).
Moholobela (mo-ho-lo-be-la) /maturity or fertility blanket/ Mofuta wa kobo ya
Basotho eo hangata e aparoang ke batho ba seng ba bollotse ebile ba fetile boqai,
bothisa kapa boshanyana. /bon. meholobela/.
Moholodi (mu-ho-lo-di) /Blue Crane/ Mofuta wa nonyana e kgolo e telele; e
boputsoa bo bothookoa ebile bo le lefifi pela setono; e maoto a matsho le mokobolo o
mokgutshoane; e phelang ka peo ya dimela, diphoofotsoana tsa naha mmoho le
dikokonyana; e fumanoang haholo mapalapaleng le dithoteng tsa joang. /bon.
Meholodi/

MOHOLODI (MOHOLOLI)

Mohoma (mu-hu-ma) /hoe, plough/ Sesebedisoa se thusang bakeng sa ho lema, ho

phethola mobu kapa ho hlaola tshimo. /bon. Mehoma/.
Mohono (mo-hu-nu) /envy, envious, enviousness/ Boemo ba ho honohela: ketso ya
ho bontsha maikutlo a lehloyo la ho se kgotsofale ke ketso e itseng e amanang le
lerato la yona. Pontsho ya poulelo kapa mona kgahlanong le motho ya nang le ntho e
itseng eo moetsi a e hlokang. /bon. Mehono/ (bap. mona, lefufa, lehloyo).
Mohoo (mo-hu-waw) /uproar/ Lerata le bakoang ke ho sekgotsofale hoa batho ke
ketso kapa ketsahalo e itseng; sello sa tletlebo. /bon. Mehoo/ (bap. sello, seho).
Mohope (mu-haw-pe) /water drawer, calabash/ Sesebedisoa se thusang ho kga
metsi se entsoeng ka kgaketla ya semela sa tjoto. /bon. Mehope/ Mohope wa metsi:
motho e motshehadi ha a qeloa ke ba ho bo mohlankana ho mo etsa mosadi.
Mohope (mu-haw-pe) /trophy/ Sejana se fumanoang le ho nehoa motho kapa
sehlopha se hlotseng; se fuwang mohlodi kapa motho ya thotseng maemo a pele

361
 362

tlhodisanong e itseng. Se fumanoang ke bahlodi ka mora papadi ya ditlhodisano; se

tholoang ke bommampodi ka mora tlholo ya papadi. /bon. Mehope/.
Mohopolo (mu-hu-pu-law) /imagination, hallucination/ Boemo ba ho hopola: ho
tlisa monahanong se lahlehileng kelellong; ho hlisa kelellong monahano o lebetsoeng;
ho kgutlisetsa kgopolong se lebetsoeng.Taba kakanyo ya mophofi. /bon. Mehopolo/.
Mohou (mo-ho-u) /line, queue/ Mola o molelele wa batho ba bangata; tatellano ya
batho ba sehlopha moleng o lebisang sebakeng sa tshebeletso e itseng. /bon. Mehou/.
Mohoula (mo-ho-ula) /stream line/ Matlotlosia a batho ba bangata, ba emeng kapa
ba latellanang ka sehlopha, ba tlileng tshebeletsong e itseng. /bon. mehoula/.
Moichopodisi (moi-cho-pu-di-si) /escapee, fugitive, runagate/ Motho ya balehileng
ntloanatshoana; motho ya chopotseng kapa ya balehileng teronkong; motho ya
palehong. /bon. baichopodisi/ (bap. mochopohi).
Moifo (mo-i-faw) /group of experts/ Lefapha kapa sehlopha sa batho ba tsebang
haholo ba kgethiloeng ke mokga kapa mokgatlo ho etsa ketso e itseng. Sehlopha sa
ditsibi tse kgolo, tse kgethiloeng ho etsa dipatlisiso tse itseng. /bon. meifo/.
Moihloe (mo-i-hlwe) /one eyed person/ Motho ya leihlo leleleng: ya bonang kapa ya
sebedisang leihlo leleleng ka baka la ho lahleheloa ke leleng. /bon. bomoihloe/.
Moikakedi (moi-ka-ke-di) /excreater/ Motho ya ikakelang: ya nyelang mmele wa
hae ntle le ho ya ntloaneng kapa moo ho nyeloang teng. /bon. baikakedi/.
Moikaketsi (mo-ika-ke-tsi) /hypocrite/ Motho ya buang seo a sa se etseng; motho ya
rutang seo a sa se etseng; motho ya hlokang nnete empa a batla ho joetsoa nnete;
motho wa diketso tse hananang le seo a se buang. /bon. Baikaketsi/.
Moikapari (mo-ika-pa-ri) /destitute, poor/ Motho ya ikapereng: ya hlokang diphahlo
ka baka la bofutsana. /bon. Baikapari/.
Moikapi (moi-ka-pi) // Motho ya itematsang ka ho sebedisa selepe ho yena ka phoso;
motho ya ikapang ka selepe kapa ntho e kapang ka phoso. /bon. baikapi/.
Moikemisetsi (moi-ke-mi-se-tsi) /a volunteer/ Motho ya ikemiseditseng: ya
boemong ba ho etsa ketso e itseng ka ho inehela; ya etsang ntho e itseng ka pelo ya
hae yohle. Motho ya nang le boikemisetso /bon. baikemisetsi/.
Moiketsi (mo-ike-tsi) // Motho ya etsang ketso ho yena kapa boyena ba hae: ya
bakang hore ketsahalo kapa ketso e etsahale ho yena. Mael. Moiketsi ha a lleloe:
motho ya ikarabellang mathateng a hae ha a tlameha ho utloeloa bohloko.
Moikgantshi (mo-ikga-ntshi) /egoist/ Motho ya ikgantshang: ya nahanang ka yena
feela, le seo a se batlang bakeng sa boyena ba hae; motho ya etsang ketso e itseng ha
ho rata yena feela, ntle le ho nahana ka bohlokoa ba yona. /bon. Baikgantshi/.
Moikgesi (moi-kge-si) /a recluse/ Motho ya phelang ka ho koekoetla dikamano le
batho babang. /bon. Baikgesi/.
Moikgetholli (moi-kget-hul-li) /isolationist/ Motho ya phelang ka ho se ikamahanye
le batho babang: ya phelang ka ho etsa dintho a le mong ntle le ho batla thuso ya
mang kapa mang. /bon. Baikgetholli/ (bap. moikgesi).
Moikgohomosi (mo-ikgo-ho-mu-si) /egomaniac/ Motho ya ikgohomosang: ya
ikukelang hodimo ka baka la seo a nang le sona kapa tseo a nang le tsona; wa
maikutlo a hodimo hofeta ba bang. /bon. Baikgohomosi/.
Moikhudi (moi-khu-di) /withdrawer/ Motho ya ikhulang: ya kgaotsang ho etsa seo
aneng a tlameha ho se etsa pejana. /bon. baikhudi/.
Moikitlaetsi (mo-iki-tla-etsi) /striver/ Motho ya ikitlaetsang: ya etsang ketso e itseng
le ha ho le thata kapa ho sa kgonahale. /bon. Baikitlaetsi/.

362
 363

Moikoahlahi (moi-kwa-hla-hi) /low self esteem person/ Motho ya ikoahlahang: ya

bontshang ho ikoahlaha ka seo a se entseng pejana. Ya inyenyefatsang le moo ho sa
hlokahaleng. /bon. baikoahlahi/ (mm. Moikwahlai).
Moikoetlisi (mo-ikwe-tli-si) /a training person/ Motho ya ikoetlisang: ya dulang a
matlafatsa mmele mmoho le mesifa wa ona ka ho ikotlolla, matha, sarolla mesifa le
ho phahamisa ntho tse boima. /bon. Baikoetlisi/ (bap. seikoetlisi).
Moikokobetsi (moi-ko-ko-be-tsi) /the meek/ Motho ya ikokobeditseng: ya mekgoa e
metle, e fatshe; ya nkang taelo ntle le ho belaela. /bon. baikokobetsi/.
Moikonki (moi-kon-ki) /person with proud walk/ Motho ya ikonkang: ya
tsamayang ka boikgantsho bo boholo; ya tsamayang jwalo ka mohlodi. Motho ya
tsamayang ka boikgohomoso. /bon. baikonki/.
Moikoti (moi-ko-ti) /masturbator/ Motho ya ikotang ka ho pikitlaka setho sa bonna
kapa botshehadi ka sepheo sa ho kgotsofatsa takatso ya thobalano. Ketso ya motho ya
bapalang ka kooma kapa nnyoana ya hae. /bon. baikoti/.
Moikutloi (mo-iku-tlwi) /narcissist/ Motho ya ikutloang: ya nahanang hore ke yena
feela wa bohlokoa hofeta batho ba bang. /bon. Baikutloi/.
Moikutloi (mo-iku-tlwi) /volunteer, proffer/ Motho ya etsang mosebetsi kapa ketso
e itseng ka ho ithaopa; motho ya sebetsang ntle le tefello kapa tefo. /bon. baikutloi/.
Moimana (mo-ima-na) /pregnant person/ Motho ya immeng: ya boemong ba ho ima
kapa ho tsoala lekgabunyane; ya kannang a beleha neng kapa neng ha kgoedi ya hae
ya ho tsoala e fehlile. /bon. Baimana/.
Moimathedi (moi-mat-he-di) /jogger/ Motha ya mathang a le mong tseleng kapa
mmileng ka sepheo sa ho ikoetlisa. /bon. baimathedi/.
Moinahanedi (mo-ina-ha-ne-di) /self centred person/ Motho ya nahanang ka yena
feela ntle le ho natsa seo batho ba bang ba se nahanang; ya sa tsotelleng maikutlo a
batho ba bang. /bon. Bainahanedi/.
Moinamoledi (mo-ina-mu-le-di) /self arbitrator/ Motho ya inamolelang: ya etsang
hore a tsoe ntoeng kapa tlhaselong ya batho ba batlang ho mo loantsha kapa ho mo
hlekefetsa ka boyena. /bon. Bainamoledi/.
Moinehelli (moi-ne-hel-li) /an addict/ Motho ya inehelletseng: ya sebedisang
sethethefatsi ntle le ho kgona ho se tlohela; ya sa kgoneng ho lesa mekgoa e mebe
kapa diketso tse sa rateheng. /bon. bainehelli/.
Moingamangami (moi-ng-ama-ng-ami) /nagger/ Motho ya ngamangamang: ya
dulang a lla joalo; motho ya dulang a tletleba kgafetsa. /bon. baingamangami/.
Moinyatsi (mo-in-ta-tsi) /repenter/ Motho ya inyatsang: ya kgonang ho bona diketso
tsa hae tse mpe; eo a tholang molato wa diketso tsa hae. /bon. bainyatsi/.
Moipaballi (moi-pa-bal-li) /self protective person/ Motho ya ipaballang: ya
netefatsang hore o hlokomehile; ya netefatsang hore a keke a hlaheloa ke kotsi kapa
tsietsi; ya hlokomelang boyena ba hae. /bon. baepaballi/.
Moipabatsi (moi-pa-ba-tsi) /self praiser/ Motho ya ipabatsang: ya hlalosang botle ba
hae ntle le ho joetsoa; ya rorisang botle le ho rateha hoa hae. /bon. baipabatsi/.
Moipelekanyi (mo-ipe-le-kan-yi) /contortionist/ Motho ya ipelekanyang: ya sothang
mmele kapa ditho tsa mmele wa hae ka tsela e sa tloaelehang. /bon. Baipelekanyi/.
Moipepesi (mo-ipe-pe-si) /self advertiser/ Motho ya ipepesang: ya bontshang babang
hore yena ke mang, o tsoa kae, ke wa boemo bofe, ntle le ho botsoa. /bon. Baipepesi/.
Moiphetetsi (mo-ip-he-te-tsi) /revenge seeker, retaliator/ Motho ya iphetetsang: ya
etsang se entsoeng ho yena pejana; ya busetsang molamu sefateng; ya etsang ba mo
entseng hampe, bobe. /bon. Baiphetetsi/.

363
 364

Moiphotli (mo-ip-ho-tli) /teetotal, sober-minded person/ Motho ya iphotlileng: ya

sa noeng joala, ya diketso tse imametseng, tse hlokang lerata. /bon. baiphotli/.
Moiphotli (mo-ip-ho-tli) /the righteouse/ Motho ya lokileng kapa ya iphotlileng: wa
diketso tsa toka le bohloeki; ya etsang thato ya Modimo. /bon. baiphotli/.
Moipipetsi (moi-pi-pe-tsi) /self strangler/ Motho ya ipipetsang: ya etsang hore a
koalehe moya ka baka la ho ikgama kapa ho kena hara mosi. /bon. baipipetsi/.
Moipoledi (moi-pu-le-di) /confesser/ Boemo ba motho ya bolelang melato kapa dibe
tsa hae; motho ya ipolelang molato ntle le ho qobelloa ke emong. /bon. baipoledi/.
Moipone (mo-ipo-ni) /introvert/ Motho ya iponang: ya nahanang ka boyena ba hae
feela; ya nkang nako e ngata a shebile boyena le seo a se batlang. /bon. Baipone/.
Moiqapedi (mo-iqa-pe-di) /fabricator/ Motho ya iqapelang: ya buang puo e hlokang
nnete; ya etsang ketso e hlokang bonnete; ya buang leshano. /bon. Baiqapedi/.
Moiqeki (moi-qe-ki) /slow mover/ Motho ya tsamayang hanyane. Motho ya
tsamayang ka ho iqeka. /bon. baiqeki/.
Moiseraele (mu-is-ra-e-le) /Isralite/ Moahi wa naha ya Israele, eo eleng letsoalla la
naha eo, ya buang puo ya naha eo, ya etsang moetlo le tloelo ya batho ba naha eo.
Motho eo semelo sa hae eleng naha ya bochabela bo hare, pela naha ya Egepeta, Siria
le Jorotane. /bon. Maiseraele/.
Moitapisi (moi-ta-pi-si) /fasting person/ Motho ya itapisang: ya itimang dijo ka
lebaka la sedumedi kapa lebaka le itseng; ya hanang dijo nakoana ka sepheo sa ho
fihlella morero o itseng. /bon. baitapisi./
Moitedi (mo-i-te-di) /sheep dung/ Mantle a nku kapa podi; masepa a podi kapa nku
le lelapa la phoofolo tseo. /bon. 0/ (bap. mmitedi, bokuduba, bolokoe).
Moitedi (//) /martyr/ Motho ya itelang: ya kgethang ho shoa ka baka la tumelo ya
hae. Motho ya nehelanang ka bophelo ba hae bakeng sa emong. /bon. Baitedi/.
Moiteki (mo-i-ti-ki) // Motho ya lekang: ya phehellang ho etsa kapa ho phetha se
itseng le ha ho le thata. /bon. baiteki/.
Moitepellisi (moi-te-pel-li-si) /spoiled one, brat/ Motho ya tefang: ya batlang ho etsa
dintho ha ho rata yena; ya ratang ho etsetsoa empa a ka kgona. /bon. baitepellisi/.
Moithabisi (mo-it-ha-bi-si) /reveller/ Motho ya ithabisang: ya tlileng moketeng wa
dino, dibini le diletsa tsa mmino. /bon. baithabisi/ .
Moithaopi (mo-it-ha-upi) /a volunteer/ Motho ya ithaopang: ya etsang mosebetsi
kapa ketso e itseng ntle le tebello ya tefo; ya etsang se itseng ntle le ho lefjoa; ya
sebetsang mahala. /bon. Baithaopi/ (bap. moikutloi).
Moithapisi (mo-it-ha-pi-si) /lenient person/ Motho ya bonolo kgahlanong le; ya
qenehelang motho ya entseng phoso; ya salang morao ha ho etsoa ketso tse itseng,
kapa ya bontshang mohau moo ho sa hlokahaleng. /bon. baithapisi/.
Moithekisi (mo-it-he-ki-si) /marketeer/ Motho ya ithekisang: ya buang ka boyena ba
hae bakeng sa ho fumana mosebetsi; ya ithothokisang bakeng sa ho thola mosebetsi
kapa kgoebo. /bon. baithekisi/ (bap. morekisi, moreki).
Moithekisi (mo-it-he-ki-si) /entrepreneur/ Motho ya sebetsanang le tsa kgoebo,
boreki le thekiso ya dithoto ka ho inehela le ho nka dikotsi le ditshenyehelo tsa
mosebetsi o joalo. /bon. baithekisi/.
Moitheri (mo-it-he-ri) /schemer/ Motho ya itherang: ya etsang morero o itseng
sephiring bakeng sa ho o etsa se sebe kgahlanong le motho emong. /bon. baitheri/.
Moithoadi (mo-it-hwa-di) /pregnant person/ Motho, haholo e motshehadi, ya
emereng kapa ya mmeleng; motho ya roetseng lekgabunyane ka hara popelo; motho
ya nang le lesea popelong ya hae. /bon. Baithoadi/ (bap. moimana, mokgachane).

364
 365

Moithorisi (mo-it-ho-ri-si) /self praising person/ Motho ya ratang ho ithorisa: ya

bolelang dintle le botle ba hae; ya buang dipuo tse ntle ka lelapa la hae le boyena ba
hae; ya nahanang hore ke yena wa bohlokoa hofeta babang. /bon. Baithorisi/.
Moithuti (mo-it-hu-ti) /student/ Motho ya boemong ba ho ithuta: eo thuteho kapa
thuto ya hae e itshetlehileng haholo ho ithuta hofeta ho rutoa. (bap. morutoana).
Moithutoana (mo-it-hu-twa-na) /ameteur/ Motho ya etsang dintho ka tsela e
bontshang boithuto: ya so tsebeng ho etsa dintho hantle ka nepo. /bon. Baithutoana/.
Moitlamahanyi (moi-tla-ma-han-yi) /an affiliate/ Motho ya kgemang le mokga,
mokgatlo kapa sehlopha sa batho ba tumelo e itseng. /bon. baitlamahanyi/.
Moitlami (moi-tla-mi) /pledger/ Motho ya itlammeng: ya dumelang ho etsa ketso
tseo ho dumelloaneng ka tsona ntle le ho fetoha kapa ho di fetohela. /bon. baitlami/
Moitlami (moi-tla-mi) /nun/ Motho, haholo e motshehadi, ya itlammeng ho se be le
kamano ya thobalano le batho ba batona ka baka la kano eo a e entseng mabapi le
tumelo ya hae. /bon. Baitlami/.
Moitlatlarietsi (moi-tla-tla-ri-etsi) /vociferous complainant/ Motho wa boemo ba ho
ya itlatlarietsa kapa ho balabala molebe ka ho etsa lerata. /bon. baitlatlarietsi/.
Moitlheketlhi (mo-itl-he-ketl-hi) /the mover, the shaker/ Motho ya itlheketlhang: ya
tsitsinyang mmele ho bontsha bophelo; ya etsang hore dintho di etsahale; ya sa dulang
feela ntle le ho etsa letho. /bon. baitlhekitlhi/.
Moitloaetsi (mo-itl-wa-etsi) /an addict, fiend/ Motho ya itloaeditseng ketso tse mpe,
tse sa rateheng; ya tloaetseng ho etsa tse sa batloeng. /bon. Baitloetsi/ Mael. Ho ja
tloae: ho ba lekgoba la ketso tse itseng.
Moitseki (mo-its-eki) /freedom fighter/ Motho ya loanelang tokoloho ya naha ya
habo: ya loanelang toka le boitseko naheng ya habo. /bon. Baitseki/ Tlh. Mantsoe
“moitseki” le “motseki” a na le meelelo e fapaneng haholo. (bap. moloanedi).
Moitshepi (mo-its-he-pi) /confident person/ Motho ya itshepang: ya maikutlong a
tlholo; ya nahanang ka ho hlola le ho phomella feela. /bon. baitshepi/.
Moitshoantshi (mo-its-hwa-nts-hi) /imposter/ Motho ya itshoantshang le emong: ya
etsang eka ke yena motho ya itseng empa ho se joalo. /bon. baitshoantshi/.
Moitshunyatshunyi (mo-its-hun-yats-hun-yi) /intruder, intermediator/ Motho ya
itshunyatshunyang: ya kenang ditaba tse sa amaneng le yena; ya ratang ditaba tse sa
mo ameng; ya teng moo a sa hlokahaleng. /bon. baitshunyatshunyi/
Moja (mu-ja) (moji) /eater/ Motho ya jang. /bon. Baji/ Mohl. Morena Potlaki ke
yena moja dihloho. Ke mang ya tlang hoba moja dihloho ka mora morena Masupha?
Mojabedi (mo-ja-be-di) /hard hitter/ Motho ya jabelang: ya otlang ka thata; ya
mamolang ka setebele haholo, ka thata. /bon. bajabedi/ (bap. jabela).
Mojabeng (mo-ja-be-ng) /every one’s victim/ Motho, haholo ngoanana, ya dulang a
otloa ke babang; mosetsana ya dulang a shapuwa ke thaka tsa hae. /bon. bomojabeng./
Mojadi (mo-ja-di) /farmer/ Motho ya jalang: ya sebetsanang le tjalo ya dijalo kapa
dimela masimong kapa serapaneng. /bon. bajadi/ (bap. molemi).
Mojadihloho (mu-ja-di-hlaw-haw) /heir, heiress, inheritor/ Motho eo eleng
mojalefa: ya loketsoeng ke lefa kapa matlotlo; ya nang le tokelo ya maruo ohle; eo
eleng yena monga lefa. /bon. Bajadihloho/ (mm. Moja-dihloho).
Mojadipela (mo-ja-di-pe-la) /Verreauxs' Eagle/ Mofuta wa nonyana e kgolohadi e
fofang ya lelapa la ntsu. /bon. mejadipela/. (bap. ntsukobokobo, seodi).
Mojaho (mu-ja-haw) /race/ Boemo ba ho etsa papadi ya lebelo la dipalangoang; ho
jaha ka dipitsi kapa makoloi ka sepheo sa ditlhodisano. /bon. mejaho/.

365
 366

Mojaki (mo-ja-ki) /lodger, tenant, border/ Motho ya dulang sebakeng, a lefa chelete
bakeng sa bodulo; motho ya jakileng ka sepheo sa ho lefa; mochaki ho ntlo kapa
moaho. /bon. Bajaki/ (bap. mohiri).
Mojaki (mo-ja-ki) /settler, sojorner/ Motho ya jakang: ya etelang sebaka nakoana ka
sepheo se itseng; ya dulang kapa ya tlileng sebakeng nakoana ka morero o itseng; ya
fihlileng sebakeng kapa naheng e itseng ka ho fapohela feela. /bon. Bajaki/.
Mojalajadi (mo-ja-la-ja-di) /gossip monger/ Motho ya tsamayang a bua ka batho
babang hohlehohle; maratahelele; motho ya senyang lebitso la motho ka ho bua bobe
bathong kaofela. /bon. bajalajadi/.
Mojalefa (mu-ja-le-fa) /heir, heiress/ Motho ya loketsoeng ke lefa; eo letlotlo le
leruo le tlamehang ho fuwa yena ho ya ka boemo ba hae; ya tshoaneloang kapa ya
kgethiloeng ho nka maruo le matlotlo. /bon. Majalefa, bomojalefa, bajalefa/ (bap.
Tjamafa, mojadihloho). Mael. Lehlabaphio o ila mojalefa: Motho ya mona o
hononela ba bang, ba nang le tsa bona.
Mojamorao (mu-ja-mu-ra-o) /looser/ Motho ya etsang dintho kapa diketso tse itseng
qetellong; senqete sa motho; motho ya sallang morao ha ho etsoa mosebetsi kapa
ketso e itseng mme hangata a lahleheloe. /bon. Bajamorao/ Mael. Mojapele o
tshoana le mojamorao: motho ya jang morao o tla tshoana le ya jeleng pele ka ho
kgora. Ya atlehileng hajoale a ka hloleha le yena nako etlang mme a tshoane le ya sa
atlehang.
Mojapele (mu-ja-pi-le /winner/ Motho ya etsang dintho ka pele ka sepheo sa ho
bokeletsa bakeng sa bokamoso; motho ya hlolang ka baka la ho itlhahanela ha a etsa
dintho. /bon. Bajapele/ Mael. Mojapele o tshoana le moja morao: motho ya jang
morao o tla tshoana le ya jeleng pele ka ho kgora: ya atlehileng hajoale a ka hloleha le
yena nako etlang mme a tshoane le ya sa atlehang.
Mojapere (mu-ja-pe-re) /Mosotho: informal word/ Mosotho ha a hlalosoa ke
merabe emeng ho latela kamano ya hae le pere. Tem. Lebitso lena “mojapere” le na
le tlhapaolo le ho rona ha le sebedisoa ho hlalosa Mosotho. Empa ha le sebedisoa
joalo ka mokgabo puo le na le moelelo. Hape, hase Basotho kaofela ba jang
mantatana le sehoapa sa pere. (bap. Moshoehsoe).
Mojari (mo-ja-ri) /loader/ Motho ya jereng kapa ya ratang ho jara: ya behileng
moroalo o boima lehetleng. /bon. bajari/ (bap. majara).
Moji (mu-ji) /cheater/ Motho ya sebedisang boqhekanyetsi bakeng sa ho fumana seo
a se batlang. /bon. baji/ Mael. Le pele di na le baji: moo o yang teng o tla fumana ba
hlalefileng hofeta wena ba tlang ho o qhekanyetsa.
Moji (mu-ji) /eater/ Motho ya jang ha ho etsoa thothokiso kapa mokgabo puo; motho
ya hlafunang le ho koenya sejo. /bon. Baji/ Mael. Le pele di na le baji: moo motho ya
hlokometsang batho babang a yang teng, o tla kopana le ba mo hlolang kapa ba tla mo
etsa hampe le yena.
Mojo (mu-jaw) /ingestion/ Ketso ya ho ja: ho tloha hoa sejo se jewang ka molomong
ha se qeta ho hlafunoa, ho ya le mmetso, mala le mohodu, hofihlela tse sa hlokahaleng
di tsoa ka lesoba la sebono. /bon. Mejo/.
Mokadi (mu-ka-di) /trunk, penis/ Nko ya tlou. Setho sa monna sa botona. Setho sa
mmele sa botona kapa phoofolo e tona. /bon. Mekadi/ (bap. ntoto, kwae).
Mokalami (mo-ka-la-mi) /passenger/ Motho ya kalameng sepalangoang empa a sa se
laole; motho ya ka hara sepalangoang joalo ka moeti, mosebeletsi kapa motsamai.
Motho ya etang a le hara sepalangoang. /Bon. bakalami/ (bap. mopalami).
Mokalli (mo-kal-li) /rider/ Motho ya kaletseng phoofolo e kalangoang: ya kalameng
koatola, pokola kapa phoofolo e sebedisoang joalo ka sepalangoang. /bon. bakalli/.

366
 367

Mokalli (mo-kal-li) /stick fighter/ Motho ya sebedisang molamu bakeng sa ho bapala

kapa ho loana; motho ya tsebang ho kalla haholo. /bon. bakalli/.
Mokakailane (mo-ka-ka-ila-ne) // ?? /bon. mekakailane/.
Mokakallane (mo-ka-kal-la-ne) /trypanosomiasis/ Lefu le bakoang ke monoang o
bitsoang “tsetse fly” le etsang hore mokudi a tshoaroe ke boroko hofihlela a shoa; lefu
le etsang hore motho a batle ho robala ka mora ho longoa ke monoang o bitsoang
tsetse o nang le lero le kudisang. /bon. mokakallane/.
Mokamo (mo-ka-maw) /hairstyle/ Tsela eo moriri o kangoang ka yona; kguba e
etsoang hloohong ka moriri. /bon. mekamo/.
Mokaola (mu-ka-u-la) /syphillis/ Lefu la tshoaetsano la thobalano moo setho sa
botshehadi kapa botona se bang le kokoanahloko e bakang lero seka boladu kapa
bohloko bo hoayahoayang. /bon. Mekaola/
Mokapi (mo-ka-pi) /tree cutter, wood cutter/ Motho ya kapang patsi kapa ya
remang difate; motho ya faolang sefate kapa makala a dimela. /bon. bakapi/.
Mokatelo (mo-ka-te-law) /structure/ Tsela eo ntho e ahoang ka yona; boemo ba ho
etsa moaho kapa kaho ya ntho efe kapa efe; se ahoang ho bopa sebopeho sa ntlo kapa
moaho; kaho ya moaho kapa ntlo ho tloha fatshe ho ya hodimo. Motheo wa ntlo kapa
moaho ho tloha qalong ya ona. (bap. mokgahlelo) /bon. mekatelo/.
Mokato (mu-ka-taw) /abundance, abundant/ Hoa ntho e jewang: e ngata hofeta
kamoo ho hlokahalang; e tletseng hofeta tekanyo. /bon. Mekato/.
Mokaubere (mo-kau-be-re) /veteran/ Motho eo eleng kgale a phela, a tsebang ho
etsa ketso e itseng hofeta babang. /bon. Bakaubere, mekaubere/.
Mokebe (mu-ke-be) /type of bird/ Mofuta wa nonyana ?? /bon. mekebe/.
Mokedikedi (mo-ke-di-ke-di) /antiseptic lotion/ Setlolo se metsi kapa lero le
sebedisoang ho thibela mahloko a letlalo. /bon. mekedikedi/.
Mokerenke (mu-ki-ren ke) // Karolo ya tshephe e tshoereng mabedi a kapele a
sepalangoang e bakang ho sotheha le ho thinya hoa sona. /bon. Mekerenke/.
Moketa (mu-ke-ta) /bony, lanky, lean, slender/ Hoa phoofolo kapa motho: e, kapa
ya mmele o mosesane; e hlokang dinama tse ngata; e bonahatsang kapa e nang le
ponahalo ya lesapo ka baka la ho ota hoa yona. /bon. Meketa/ (bap. tshetshane).
Mael. Moketa ho tsosoa o itekang: motho ho thusoa ya itekang kapa ya etsang
lethonyana.
Mokete (mu-ki-ti) /ceremony, function, ritual/ Ketso ya ho keteka: ho etsa
mosebetsi wa boithabiso kapa wa tlhonamo ka ho etsa lelomolo la mofuta o itseng;
natefiso ya ketsahalo e itseng; phethahatso ya mokgoa le moetlo wa setso ka ho etsa
mosebetsi o itseng. /bon. Mekete/ (bap. keteko, lelomolo).
Moketekete (mu-ke-te-ke-te) /so and so, someone/ Muuwa eo ho sa hlalosoeng
lebitso la hae. Motho ya itseng eo ho sa buuweng ka lebitso la hae; motho ya sa
tsejoeng, eo ho buuwang ka yena. /bon. Bomoketekete/ (bap. mangmang).
Mokga (mu-kga) /party, alliance, faction, league/ Karolo e kgolo ya batho e etsang
sehlopha se nang le morero kapa mosebetsi o itseng; sehlopha sa batho ba sepheo se
tshoanang; boikamahanyo ba batho ba bangata le ketsahalo ya dipolotiki; kamano ya
batho ba sepheo le morero o le mong. /bon. Mekga/ (bap. mokgatlo).
Mokgabiso (mo-kga-bi-saw) /decoration/ Mokgoa wa ho etsa hore ntho e itseng e be
ntle ka ho lokisa, dila, aha kapa ho kenya se itseng. /bon. Mekgabiso/.
Mokgabo (mo-kga-baw) /ornament, decoration/ Se bewang le ho kenyeletsoa
hodima ntho kapa motho ka sepheo sa ho kgabisa. /bon. Mekgabo/.

367
 368

Mokgabodi (mo-kga-bo-di) /mangler/ Motho, phoofolo kapa mochini o tsenkollang

ka meno kapa ka metsu e bohale haholo; motho, phoofolo kapa mochini o senyang
tshobotsi kapa setho sa mmele ka ho ranthanya. /bon. mekgabodu, bomokgabodi/.
Mokgabopuo (mo-kga-baw-pu-aw) /figurative speech/ Tshebediso ya mantsoe a puo
ka tsela ya ho etsa kguba kapa boqhetseke ebile e itshetlehile haholo ho maele kapa
maelana. /bon. mekgabopuo/. Tem. Mokgabopuo le sekapuo ke mantsoe a bontshang
boqhetseke ba puo ha e buuwa le ha meelelo ya mantsoe ana a mabedi e sa tshoane ka
botlalo. Sekapuo ke puo e itshetlehileng haholo ho dilotho kapa seka selotho, ha
mokgabopuo e itshetlehile haholo ho maele le maelana.
Mokgachane (mu-kga-cha-ne) /pregnant female/ Motho e motshehadi ya emereng;
mosadi kapa mosetsana ya immeng; mosetsana kapa mosadi ya mmeleng, eo ho nang
le lekgabunyane popelong ya hae. /bon. Bakgachane/ (mm. Mokhachane).
Mokgafi (mo-kga-fi) /tax payer/ Motho ya lefang lekgetho; motho eo ho ntshoang
karolo ya moputsoa wa chelete ya hae ka sepheo se itseng; motho eo ho huloang
karolo ya chelete moputsong wa hae bakeng sa ditshebeletso tsa mmuso kapa naha ya
habo. /bon. Bakgafi/ (bap. lekgetho, kgafo).
Mokgahla (mo-kga-hla) /tanned hide blanket/ Kobo ya letlalo la phoofolo; lekoko
le suuweng ho etsa kobo kapa seaparo. /bon. Mekgahla/.
Mokgahlelo (mo-kga-hle-law) /event, scene, section/ Ketsahalo e etsahalang ho ya
ka dikaroloana tse fapaneng; nako eo ketsahalo e itseng, esa tshoaneng le tseding e
etsahalang ka yona. /bon. Mekgahlelo/ (bap. sehla).
Mokgamo (mu-kga-mu) /gap, grevice/ Sebaka se bulehileng sa ntho kapa setho sa
mmele; moo honang le lesoba kapa puleho teng. /bon. Mekgamo/ (bap. mohamo).
Mokganni (mu-kgan-ni) /driver, pilo, chauffeur/ Motho ya kgannang sepalangoang
sefe kapa sefe; motho ya qhobang koloi. /bon. Bakganni/.
Mokgasampane (mo-kga-sa-moa-ne) /dwarf, marasmus/ Lesea le boemo ba mmele
o mosesane, o monyane, o bakoang ke phepo e mpe ya dijo kapa tlhokeho ya dihaha
mmele. /bon. Mekgasampane, bakgasampane/ (bap. Motasallane, sekokotoana).
Mokgase (mu-kga-se) /tick/ Kokoanyana e boreledi, e hlooho e nyane, e kgubetsoana
kapa e kgunong, e phelang ka ho noa madi a diphoofolo. /bon. Mekgase/.
Mokgasi (mo-kga-si) /toddler, infant/ Motho ya kgasang: lesea le so tsbeng ho
tsamaya kapa ho ema.
Mokgathala (mu-kgat-ha-la) /debilitation, fatigue, lassitude/ Boemo ba ho kgathala:
tlhokeho ya matla a mmele kapa kelello; bosio ba ho ba mafolofolo le ho hloleha ho
sebetsa kapa ho tsoela pele ka ketso e itseng. /bon. 0/.
Mokgatla (mu-kga-tla) /Basotho clan: of the vultures/ Karolo ya Basotho e
rehelletsoeng ka lenong; motho ya anang lenong. Motho kapa moahi wa Kgatleng;
emong wa morabe wa Basotho ya ahileng kgatleng. /bon. Bakgatla/ Tem. Morabe wa
bakgatla o tletse haholo ho Batswana hofeta Basotho ba borwa.
Mokgatlo (mu-kga-tlaw) /association, society, council/ Kopano ya batho bao sepheo
le morero wa bona eleng tshebedisano mmoho mabapi le phethahatso ya ntho e
itseng; tshebetso mmoho ya batho mabapi le phihlello ya sepheo se itseng. /bon.
Mekgatlo/ (bap. lemuloana, mokga).
Mokgatlo (mu-kga-tlaw) /panel, board/ Sehlopha sa tsamaiso se kgethiloeng ke
mokga kapa lemuloana; karolo ya batho e lkarabellang tsamaisong ya tshebeletso e
itseng.
Mokgehle (mu-kge-hle) /absolutist, despot/ Motho ya busang naha kapa sechaba ka
ho kgehlepetsa: ya busang ka lere la tshepe; ya etsang diqeto tsa tsamaiso ya naha,

368
 369

batho ba yona le moruo wa yona ka boyena feela. /bon. Bomokgehle/ (mm.

mokhehle).
Mokgehlepetsi (mu-kge-hle-pe-tsi) /authoritarian, dictator/ Motho ya busang naha
kapa sechaba ka ho kgehlepetsa: ya busang ka lere la tshepe; ya etsang diqeto tsa
tsamaiso ya naha, batho ba yona le moruo wa yona ka boyena feela. /bon.
Bakgehlepetsi/ (bap. Moqobelli, mokgehle).
Mokgekgetho (mu-kge-kget-haw) /portion, allotment, ration/ Karoloana enngwe ya
ntho e felletse; sekotoana sa karolo enngwe. /bon. mekgekgetho/.
Mokgelo (mu-kge-lu) /contrast, deviation, disparity, distinction/ Hoa ntho kapa
motho: e kapa ya sa tshoaneng le babang kapa tse ding; e kgelohileng ho tse
hlokahalang kapa tseo ho buuwang ka tsoana; e fapaneng le tse ding; e sa tshoaneng
le tse ding kapa babang. /bon. Mekgelo/ (bap. phapang).
Mokgelohi (mo-kge-lo-hi) /deviator, transgressor/ Motho ya kgelohang: ya etsang
diketso tse kgahlanong le molao; ya tsoang tseleng e nepahetseng; ya etsang phoso
mabapi le toka ya sebaka, mmuso kapa naha. /bon. Bakgelohi/.
Mokgelosi (mo-kge-lo-si) /misleader, deceiver, satan/ Motho ya kgelosang babang:
ya hlohlelletsang babang ho tlola molao; ya kgothaletsang ba bang ho etsa diphoso; ya
dielang babang, a baka hore ba nke tsela e mpe. /bon. Bakgelosi/.
Mokgerane (mu-kge-ra-ne) /weak-bodied animal/ Phoofolo e otileng haholo ka
baka la tlhokeho ya furu: e kgerang ha e tsamaya; e thekeselang ha e tsamaya ka
lebaka la ho ota. /bon. Mekgerane/ (bap. motasallane, mokgasampane).
Mokgerehla (mu-kge-re-hla) /scrap/ Hoa sepalangoang: se dikarolo tse tsofetseng
haholo, se bakang hore sepalangoang se se tsamaye hantle. /bon. Mekgerehla/
Mokgesi (mu-kge-si) /segregator, apartheid lover/ Motho ya kgesang: ya
sebedisang leeme bakeng sa ho fa le ho thusa; ya bontshang kgethollo le ho sebedisa
mmala kapa boemo bakeng sa ho etsetsa batho ntho tse itseng; ya sa thuseng bana,
lelapa, sechaba kapa batho ka ho tshoana. /bon. Bakgesi/ (bap. kgethollo).
Mokgesi (mu-kge-si) /impartial person/ Motho ya leeme. /bon. Bakgesi/.
Mokgesolli (mo-kge-sul-li) /racist/ Motho ya kgesollang: ya etsang dintho ka ho
sebedisa mmala wa hae kapa morabe; ya etsang kapa ya etsetsang ho ya ka kgeso ya
mmala kapa morabe. /bon. bakgesolli/.
Mokgethi (mu-kget-hi) /choosy, sententeous person/ Motho ya kgethang: ya etsang
kgetho pakeng tsa seo a se batlang; ya etsang kgetho le phapang pakeng tsa bobe le
botle ba ketso eo a e nkang; ya etsang qeto e iphotlileng. /bon. Bakgethi/.
Mokgethoa (mu-kget-hwa) /favourite, dearest, beloved/ Motho ya kgethoang: eo
eleng yena ya ratoang; eo a fuwang tseo babang ba sa di tholeng; ya fumanang le ho
fumantshoa monyetla hofeta babang. /bon. Bakgethoa/ (bap. thatohatsi, nkgetheng).
Mokgibo (mo-kgi-baw) /Basotho ladies’ dance/ Motjeko wa Sesotho wa basadi kapa
banana, wa ho kgumama ka mangole, ebe ba tsitsinya mahetla le bokahodimo ba
letheka, ka ho ya hodimo le tlase ka bokgabane. /bon. Mekgibo/ (bap. mohobelo).
Mokgini (mo-kgi-ni) /braker/ Motho ya kginang: ya sebedisang sekgine ho emisa
sepalangoang; ya etsang hore koloi e eme ka ho hata sekgine. /bon. bakgini/.
Mokgoa (mu-kgwa) /way, style of, manner of/ Tsela eo ketso e itseng e etsahalang
ka yona; tsela e hlalosang ketsahalo ka ho fapana. /bon. mekgoa/ (mm. mokgwa).
Mokgoa (mu-kgwa) /manner, ettiquette, behaviour/ Tsela e mpe kapa e ntle eo ntho
e etsahalang ka yona; tsela e ntle kapa e mpe eo motho a itshoarang ka yona; tsela e
hlalosang sebopeho sa motho, ntho kapa ketso. /bon. Mekgoa/ (bap. botho).

369
 370

Mokgoa (mu-kgwa) (mokgwa) /motive/ Lebaka leo eleng sesosa sa ketsahalo; seo
eleng lebaka la ketso e itseng. /bon. Mekgoa/ Mohl. Mugabe a keke a pheella ho
busa naha ka mahahapa: ho na le mokgoa o itseng. (bap. sepheo).
Mokgoabo (mo-kgwa-baw) /marsh, waterlogged soil/ Sebaka, seka lengope, se
tsamayang metsi a mangata haholo nakong tsa dipula feela. /bon. Mekgoabo/.
Mokgoabo (mo-kgwa-baw) /swiming crassula/ Mofuta wa semela se phaphamalang
hodima metsi ebile se hola ka ho nama. /bon. Mekgoabo/ (mm. Mokhoabo).
Mokgoaebane (mo-kgwa-eba-ne) /Cape Crow/ Mofuta wa nonyana e ntshohadi ka
mmala ebile e na le mokobolo o motsho; e tholahalang haholo dithoteng tsa difate tse
qaqohaneng; e phelang ka marutle, dikgalabolokoe; marutle le dikokonyana mmoho
le ditholona. /bon. mekgoaebane/ (bap. Lekgoaba) (mm. mokgwaebane,
mokhoabane).

MOKGOAEBANE (MOKHOAEBANE)

Mokgoantlelli (mu-kgwan-tlel-li) /gambler, risker/ Motho ya ikgoantlellang: ya

iketsetseng bophelo ka ho leka ho etsa chelete ka ho becha; ya etsang diketso tse ka
behang bophelo ba hae kotsing ka baka la ho batla se itseng. /bon. Bakgoantlelli/.
Mokgoasi (mo-kgwa-si) /hunter/ Motho ya kgoasang: ya batlanang le dinyamatsana
kapa dibatana le ho di bolaya bakeng sa dijo; ya batlanang le diphoofolo joalo ka
papadi. /bon. bakgoasi/ (bap. motsomi).
Mokgoathatsa (mo-kgwat-ha-tsa) /tip off/ Se fanang ka lesedi ho supa motho kapa
ntho e batloang; se isang nqa ya ntho e batloang. /bon. Mekgoathatsa/
Mokgobi (mu-kgo-bi) /sculptor/ Motho ya sebedisang letsopa, tshepe kapa patsi ho
bopa sebopeho sa motho kapa ntho. /bon. Bakgobi/ (bap. bokgobi).
Mokgodutsoane (mo-kgo-duts-wa-ne)/domestic lizard, lacerta agilis/ E nngwe ya
dihahabi se phelang naheng kapa pela mahae, moo honang le mapatso, matlapa kapa
majoe, se mohatla o molelele le maoto a makgutshoane. /bon. Mekgodutsoane/.

Mokgodutsoane Mmankgoshepe

Sefekekoane Mmampharoane

Mokgoenyana (mu-kgwen-ya-na) /son-in-law/ Monna ya nyetseng moradi waka;

monna ngoanaka e motona. /bon. Bakgoenyana/.
Mokgofonoro (mu-kgaw-faw-naw-raw) /governor/ Motho wa boemo le taolo e
kgolo mmusong wa naha kapa tshebeletsong e itseng. /bon. Bakgofonoro/.

370
 371

Mokgohlane (mu-kgaw-hla-ni) /funeral/. Mosebetsi wa lefu; ho shoa hoa motho le

mosebetsi wa boemo bo joalo. /bon. mekgohlane/.
Mokgokgothoane (mu-kgaw-kgawt-hwa-ni) /bronchitis/ Lefu le kotsi le hlaselang
matshoafo le bakang ho kgohlela ho bohloko haholo, le bakoang ke ho habola
kokoana hloko moyeng. /bon. mekgokgothoane/.
Mokgopi (mo-kgu-pi) /audience/ Batho ba tlileng kopanong, sebokeng kapa pitsong
ho mamela mmuwi kapa sebuwi sa bohlokoa. /bon. 0/ (bap. letshoele).
Mokgopjoane (mo-kgop-jwa-ne) /Burchell's Courser/ Mofuta wa nonyana e
tholahalang haholo mahoatateng kapa dibakeng tse hlokang metsi, joang kapa
dimeleng tse kgutshoane; e phelang ka ho tsoma dikokonyana le dithotse. /bon.
mekgopjoane/.
Mokgoro (mu-kgaw-raw) /kitchen, flat hut/ Karolo ya ntlo eo ho pheheloang le ho
jelloa ho yona; ntlo ya joang kapa marulelo a mofuta o itseng, e nang le leifo le
mohaoloane, eo ho pheheloang le ho jelloa ho yona. /bon. Mekgoro/

DIJANA LE DISEBEDISOA TSA MOKGORO

Mokgoroane (mo-kgo-rwa-ne) /Namaqua Dove/ Mofuta wa nonyana wa lelapa la

leeba, e fumanoang haholo pela mahoatata, pela difate tsa bolukomo le maoka kapa
dihlahla tse kgolo; e setono se selelele se setsho, e masiba a mathokoa le bokatlase bo
bosweu. /bon. mekgoroane/. (mm. mokhoroane, mokhorane).
Mokgoshedi (mo-kgo-she-di) /house-breaker, robber, thief/ Motho ya utsoang: ya
tloaetseng ho kena matlong a babang ka sepheo sa ho utsoa; ya sebedisang bokebekoa
ho thola seo a se batlang; ya sebedisang dikgoka kapa boshodu ho fumana seo a se
batlang; ya sebedisang botsotsi ho thola seo a se batlang. /bon. bakgoshedi/ (bap.
leshodu, mosebi).
Mokgothu (mo-kgot-hu) /hottentot/ Emong wa baahi ba Afrika Borwa ba kgale, ya
lebala le hlakileng, ya molelele hofeta morwa, eo ka nako tse ding a bitsoang
“khoikhoi”. /bon. Bakgothu/ (bap. mothepu).
Mokgotlo (mu-kgo-tlo) /bald ibis/ Mofuta wa nonyana e fumanoang thabeng tse
kgolo le dilomo nakong tsa Lehlabula kapa mocheso, e mokobolo o molelele, o
sekoekoe. /bon. Mekgotlo/.
Mokgotlong (mo-kgo-tlo-ng) /most mountaineous place/ Sebaka sa dithaba tse
kgolo ka ho fetesisa; sebaka se dithaba, dinoka le dilomo, seo ho tholoang dinonyana
tsa mekgotlo ka bongata. (mm. Mokhotlong).
Mokgotsi (mu-kgo-tsi) /friend/ Motho ya tloaelaneng le emong; motho eo eleng
motsoalle wa emong; motho ya ratang emong ka setsoalle se tloaelehileng; motho ya
tloaelaneng le emong ka baka la lenyalo la bana ba bona. /bon. Bakgotsi/ (bap.
chomi, motsoalle, kgotsi).
Mokgubu (mo-kgu-bu) /umbilical cord, navel/ Lefito la bohare ba mpa ya motho
kapa phoofolo. Setho sa mele, seka lela, se kopanyang lesea le ka popelong le mma
lona pele le tsoaloa. /bon. Mekgubu/ (bap. sepono).

371
 372

Mokgutli (mo-kgu-tli) /deportee, expatriate/ Motho ya kgutletseng naheng ya habo

ka mora ho lelekoa moo a tsoang teng; motho ya lelekiloeng naheng enngwe mme a
kgutletse hahabo. /bon. bakgutli/ (bap. mophaphathehi).
Mokhora (mo-kho-ra) (mokgora) /females hands’ decorations/ Mela e etsoang
matsohong a mosadi kapa motho e motshehadi bakeng sa mokgabiso. /bon. Mekhora/.
Mokitlane (mo-ki-tla-ne) /instalment, hire purchase/ Ho reka ka sekoloto le ho lefa
hanyane hanyane, hofihlela theko ya se rekiloeng e fela. /bon. Mekitlane/.
Mokoalaba (mu-kwa-la-ba) /mountain view/ Thaba ho ya ka mofuta wa yona ha ho
hlalosoa sebopeho sa motheo kapa ho nyolohela hoa letsoapo, letsatsa kapa leralla la
yona. /bon. mekoalaba/ Mohl. Ke bale ba ehloa mekoalaba.
Mokoallo (mu-kwal-law) /gate/ Sebaka sa motero kapa lesaka moo ho kenoang teng;
sebaka se bulehang le ho koaleha bakeng sa ho kena le ho tsoa. /bon. Mekoallo/ Tem.
batho ba bangata ba kgetha ho sebedisa lentsoe “keiti” bakeng sa “mokoallo” le ha
lentsoe la pele e le sothofatso ya “gate”.
Mokoallo (mu-kwal-law) /goal post/ Hoa papadi ya bolo: sebaka seo bolo e
raheloang ho sona bakeng sa ho kenya ntlha. /bon. mekoallo/ Mohl. Ke seo sebapadi
sa kaiser chiefs se rahela bolo ka hodima mokoallo!
Mokobobo (mu-kaw-baw-baw) /title, acting/ Boemo bo phahameng bo fuwang
motho ya hlotseng tlhodisanong e itseng. Boemo ba ho tsoarela motho ya sio
mosebetsi hofihlela a fihla kapa a kgutla moo a ileng teng. /bon. Mekobobo/.
Mokobolo (mu-kaw-baw-law) /beak/ Molomo wa nonyana kapa kgoho; molomo,
seka leshoetla kapa lesatjoana, sa nonyana kapa kgoho. /bon. Mekobolo/.
Mokoena (mu-kwe-na) /Basotho clan group: of crocodile/ Karolo ya Basotho e
rehelletsoeng ka koena; motho ya anang koena. /bon. Bakoena/ (mm. Bakwena).
Mokoenehi (mu-kwe-ne-hi) /perjurer/ Motho ya koenehang: ya fetohelang puo eo a
e buileng pele; ya fetohelang tshepiso eo a e entseng pele. /bon. Bakoenehi/.
Mokoetlisi (mo-kwe-tli-si) /trainer, coach/ Motho ya koetlisang babang: eo
mosebetsi wa hae eleng ho ruta babang ho matlafatsa mmele mmoho le mesifa wa
ona ka ho ikotlolla, matha, sarolla mesifa le ho phahamisa ntho tse boima. Motho ya
eletsang le ho etella sehlopha pele. /bon. Bakoetlisi/ (bap. morupelli) Tem. Ho na le
phapang pakeng tsa mantsoe “moikoetlisi”, “seikoetlisi” le “mokoetlisi”. Mohl. Ha
ho tsebahale hore na mokoetlisi e mocha wa Bafana bafana o tla kgona ho koetlisa
sehlopha hantle. Mongadi Joel Santana ke mokoetlisi e mocha wa sehlopha sa naha.
Mokoka (mu-kaw-ka) /marathon/ Lebelo le lelelele, leo ho mathoang ho sa potlakoa
haholo ho lona. /bon. Mekoka/.
Mokoka (mo-kaw-ka) /mile, kilometre/ Bolelele bo etsang dikgato tsa maoto a
sekete ha se phatlalla. /bon. Mekoka/ (bap. sekaja, fefenyo, pepetlo).
Mokoko (mu-ku-ku) /rooster, cock/ Kgoho e tona enang le letloepe le lekgubetsoana
le setono se masiba a mangata. /bon. Mekoko/. Mael. Mekoko ha e qhoaelane: emong
le emong o tlameha ho iketsetsa ntle le ho lebella ho thusoa ke babang.

Mokoko

372
 373

Mokokoti (mu-kaw-kaw-ti) /knocker/ Motho ya kokotang monyako ka sepheo sa ho

batla ho kena kapa ho buleloa. /bon. Bakokoti/.
Mokokotlo (mo-kaw-kaw-tlaw) /backbone, backache/ Leleng la masapo a mangata
a qalang ka mora hlooho, tlasa lehata, a fellang tlasa letheka, a tsheheditseng mmele,
ao dikgopo di itshetlehileng ho ona. Lefu la masapo ao. /bon. mekokotlo/.
Mokokotlo (mo-kaw-kaw-tlaw) /back/ Bokamorao ba mmele ho tloha tlasa senketse
sa hlooho ho isa tlasa letheka. /bon. Mekokotlo/.
Mokokoto (mu-kaw-kaw-taw) /a knock/ Mokgoa wa ho kokota monyako.Tsela e
fapaneng le tse ding ya ho kokota monyako kapa lemating. /bon. Mekokoto/.
Mokola (maw-kaw-la) /nose blood/ Madi a tsoang ka hara nko ka baka la ho kula
kapa boemo ba lefu le itseng. /bon. meokola/ Tlh. Lentsoe le nepahetseng ke
“mmokola” hofeta “mokola”. (bap. mmokola).
Mokola (mu-ku-la) /fellow/ Motho ha a bitsoa ka bosoasoi; motho ha ho buuwa ka
yena bosiong ba hae. /bon. Mekola/ (bap. mothaka). Mohl. Mokola ke ha o otla
mosadi, eleng ntho e sa hlokahaleng. Mokola ona, Chomane, o rata methepa ka tsela
e makatsang.
Mokolobetsi (mu-ko-lo-be-tsi) /baptist/ Motho ya kolobetsang: ya inelang ka hara
metsi a noka ka ho etsa hore motho e be sebupuwa se secha ho ya ka tumelo ya
Sekeresete; ya tshelang ka metsi ka sepheo sa tumelo ya bokeresete, eleng sesupo sa
hore moetsuwa ke sebupuwa se secha. /bon. bakolobetsi/.
Mokoloko (mu-ko-lo-ko) /queue, line/ Tatellano ya batho e lebisitseng sebakeng se
itseng sa tshebeletso; mola wa batho ba kolokileng, ba lebileng sebakeng seo ho
fanoang ka thuso. /bon. Mekoloko/ (bap. mola).
Mokoloko (mu-ko-lo-ko) /convoy/ Tatellano ya dipalangoang tse tsamayang mmoho
mmileng; sehlopha sa makoloi kapa dipalangoang tse tsamayang mmoho.
Mokolokolo (mu-ku-lu-ku-lu) /skeletal system/ Ponahalo ya masapo a phoofolo kapa
motho e hlokang dinama. Sebopeho sa masapo a motho kapa phoofolo a sa
apareloang ke nama kapa ditho tsa mmele. /bon. Mekolokolo/ (bap. sethotsela).
Mokoma (mu-kaw-ma) /traditional healer/ Ngaka ya setho e sebedisang methokgo
ho fodisa bakudi le ditaola ho laola bohloko ba mokudi. /bon. Bakoma/ Tem. Lentsoe
lena “mokoma” ke sothofatso ya lentsoe la sekone “sangoma” ha lebitso la Sesotho le
nepahetseng e le “lethuela”.
Mokona (mu-ku-na) /piece of shit/ Lesepa le lenyane le bakoang ke bothata ba ho se
nyele hantle. /bon. Mekona/ (bap. mokota).
Mokone (mu-ko-ni) /cocoon/ Boemo ba qalo ya kholo ya sebupuwa seka popane se
bonahalang joalo ka lehe la seboko, haholo dimeleng. /bon. mekone/.
Mokone (mu-ko-ne) /nguni speaking person/ Emong wa sehlopha sa morabe wa
Afrika Borwa, o buang puo ya sekone, e akgang aMazulu, amaXhoza, aMandebele le
aMaswazi. /bon. Bakone/ (bap. bokone).
Mokonko (mu-kawn-kaw) /hi-fi system/ Mofuta wa seletsa se nang le dikaroloana
tse ngata tsa mmino joalo ka sebapala dikhasete, sealemoya, sebapala dipolata le
sebapala di CD, se nang le modumo o moholo haholo ho ya ka moetso. /bon.
mekonko/ (sheb. diletsa/.
Mokopakopa (mo-ku-pa-ku-pa) /begger/ Motho ya phelang ka ho kopa dijo le ntho
tse ding tse ngata bakeng sa ho iphedisa. /bon. Mekopakopa/. (bap. Mphemphe).
Mokopanyi (mu-kaw-pan-yi) /amalgamator, uniter/ Motho ya etsang kapa ya
bakang hore tsamaiso e be tlasa taolo e le nngwe. Motho ya kopanyang sechaba kapa
batho ba puo e le nngwe, haholo ba sa duleng mmoho; motho ya etsang hore batho ba
nang le diqabang ba be mmoho. /bon. bakopanyi/.

373
 374

Mokopu (mo-ko-pu) /pumkin/ Omong wa dijalo tse nang le tholoana seka kotola, e
kgolo, e hlabosang ha e jewa, e behoang ke molebo. /bon. Mekopu/. Mael. Monna ke
mokopu o wa nama: motho e motona o kgona ho ya kae le kae ka tsa marato le ho
fereha.

MEKOPU, MOKOPU

LEPHUTSE SOLOTSI SABASABA

LEBOLOTSANA

Mokopuntja (//) /dog pumkin/ Mofuta wa mokopu o jewang le ho ratoa ke dintja;

mofuta wa semela, seka mokopu, oo hangata o ratoang ke diphoofolo.
Mokoro (mo-ko-ro) // Mofuta wa seletsa sa Basotho o entsoeng ka boditsi ba ba
mohatla wa koatola. /bon. mekoro/.
Mokoroane (mu-ku-rwa-ni) /Black Stork/ Mofuta wa nonyana e fumanoang haholo
dibakeng tsa dinoka kapa tse metsi, mmoho le marallana; e tsamayang butle; e ntsho
ka mmala, le mokobolo o mokgubedu mmoho le maoto a makgubedu; e phelang ka
diphoofotsoana tsa metsing. /bon. mekoroane/.
Mokorodi (mu-ko-ro-di) /maskman/ Motho ya korolang: ya ihlophisetsang ho nepa;
ya itokisetsang ho nepa ka ho lebisa nqa ya se batlang ho betsoa. /bon. Bakorodi/.
Mokorotli (mu-ko-ro-tli) /complainant, nagger/ Motho ya korotlang: ya ratang ho
tletleba le ho balabala; ya ratang ho belaela le ho bontsha kgwao. /bon. Bakorotli/.
Mokorotlo (mo-kaw-raw-tlaw) /Basotho sad men’s song/ Pina ya banna ba Basotho
e binoang ka maikutlo a tebileng haholo. /bon. Mekorotlo/ .
Mokorotlo (mo-kaw-raw-tlaw) /Basotho international hat/ Katiba ya Basotho ya a
sechaba le bochaba; katiba ya setso, e roaloang ebile e tloaelehile haholo bathong ba
Basotho. /bon. Mekorotlo/ (bap. modianyewe).
Mokota (mo-ku-ta) /big hard shit/ Lesepa le thata haholo; lesepa le tiileng haholo ka
baka la boemo bo ruruhileng ba mosima wa sebono. /bon. Mekota/ (bap. mokona,
mokoteng, lechoeya).
Mokota (mo-ku-ta) /piles, hemorrhoid/ Bokudi bo etsang hore mokudi a nyele ka
thata ka baka la ho ruruha hoa methapo ya lesoba la sebono, mme masepa a be le
motsoako wa madi. Lefu le etsang hore masepa a tsoe ka thata, le bakoang ke dijo tse
hlokang dijo-thollo. /bon. Mekota/ (bap. mokoteng, mohlamu).
Mokotatsie (mo-ko-ta-tsie) /white stock/ Mofuta wa nonyana e tshoeu, e maoto a
malelele a masesane, e tholahalang karolong e ka borwa ya lefatshe nakong ya
mocheso, e phelang ka ho ja ditsie le dikokoanyana. /bon. Mekotatsie. Tem. Nonyana
ena le yona e na le mefuta e mengata.
Mokotedi (mu-ko-te-di) /Basotho clan: leader/ Morabe wa Basotho wa Bakoena, o
ka sehlohong ka borena. /bon. Bakotedi/.
Mokotedi (mu-ko-te-di) /sherpard/ Motho ya kotelang: ya shebanang le mohlape wa
diphoofolo, ho di lebisa makgulong a matala, le ho di kotela hore di se ye makgabeng
a dijalo tse masimong a batho. /bon. Bakotedi/ (bap. Motjodi, modisa, modisana).

374
 375

Mokotedi (mu-ko-te-di) /preventor/ Motho ya etsang hore ketso e itseng e hlolehe ho

phethahala; motho ya hanyetsanang le ketso e mpe kapa e ka hlahisang kotsi kapa e
ka bakang boemo bo sa batlahaleng. /bon. Bakotedi/.
Mokoteng (mu-ko-teng) /piles, hemorrhoid/ Mosima wa sebono o ruruhileng
methapo. Bokudi bo etsang hore mokudi a nyele ka thata ka baka la ho ruruha hoa
methapo ya lesoba la sebono, mme masepa a be le motsoako wa madi. Lefu le etsang
hore masepa a tsoe ka thata, le bakoang ke dijo tse hlokang dijo-thollo. /bon.
mekoteng/ (bap. mokota).
Mokoteng (mu-ko-teng) /rectum/ Sebaka sa phello ya mala a maholo seo eleng
lesoba la sebono; mokoti o tsoang masepa dipakeng tsa marao. /bon. mokoteng/.
Mokoti (mo-ko-ti) /hole/ Moo honang le lesoba teng; moo ho bulehileng teng; fatshe
kapa lehlakoreng moo ho nang le lesako kapa puleho teng. /bon. Mekoti/ Mael. Noha
ha e latelloe mokoting: motho ha a qaloe kapa phephetsoe moo a dulang teng kapa
hahabo.
Mokotla (mu-ko-tla) /bag/ Se sebedisoang ho tshela dintho, se entsoeng ka lesela,
letlalo kapa seetsoa se itseng. /bon. Mekotla/ (bap. mmethe, lekuka).
Mokoto (mu-kaw-taw) /bitch/ Ntja e tshehadi, haholo e sa tsoa beleha. Ntja e
matsoele a leketlang ka baka la ho anyesa madinyane. /bon. Mekoto/ Tem. Mokoto
ha se lebitso le hlalosang ntja e hlaha, empa e tshehadi e sa tsoa tsoala.
Mokubung (mo-ku-bu-ng) /Basotho clan: of hippopotamus/ Morabe kapa sehlopha
sa Basotho se rehelletsoeng ka kubu; motho ya anang kubu. /bon. Bakubung/.
Mokudi (mo-ku-di) /patient/ Motho ya kulang: ya sa phelang hantle mmeleng kapa
kelellong; ya lemetseng setho seseng sa mmele; ya bohlokong bo bakang mahlaba; ya
sebakeng sa kokelo kapa bookelo. /bon. bakudi/ (bap. sekulane, mobabi).
Mokudubete (mo-ku-du-be-te) /tadpole/ Ledinyane la senqanqana kapa sehohoana;
popeho ya senqanqana se senyane se so bontsheng ditho tsohle tsa mmele. /bon.
mekudubete/

MOKUDUBETE

Mokunyane (mo-kun-ya-ne) /mole/ Phoofotsoana seka tadi, e mahlo a manyane, e

phelang tlasa mobu, le ho etsa mekoti e mengata, e diphaposi, tlasa mobu. /bon.
Mekunyane/ (bap. Kgoiti).
Mokuti (mo-ku-ti) /barberman/ Motho ya sebetsanang le ho kuta moriri kapa ho
lokisa moriri ho ya ka tlhokeho ya a kutoang. /bon. bakuti/ (bap. moshoashoailane).
Mokutla (mo-ku-tla) /wiseman/ Motho ya moholo ya hlalefileng haholo. motho ya
hodileng dilemong ebile ale masene. /bon. mekutla/.
Mokutu (mo-ku-tu) /chaos, anarchy, pandemonium/ Boemo ba morusu le lerata;
tlhokeho ya taolo le molao; boemo ba letshethetshethe le sephethephethe sa batho;
tahleho ya taolo ya batho; boemo ba tsitsipano ya meno le tsikitlano sebakeng. /bon.
Mekutu/ (bap. morusu, kututsa, kututso).
Mola (mo-la) /over there/ Lesupa le bontshang sebaka se hojana; lentsoe le supang
sebaka ntle le ho bitsa lebitso la sona.
Mola (mu-la) /queue/ Tatellano ya batho e lebisitseng sebakeng se itseng sa
tshebeletso; tsela eo batho ba kolokileng ka yona, ba lebile sebakeng seo ho fuwang
thuso kapa ditshebeletso. /bon. Mela/ (bap. mokoloko).

375
 376

Mola (mu-la) /line/ Se thadiloeng fatshe ho arola; se arolang dibaka tse pedi kapa tse
fetang bobedi. /bon. Mela/.
Molaetsa (mo-la-etsa) /message/ Puo e tsoang ho motho emong, e tlamehang ho
fetisetsoa ho emong; puo e tsoang ho mmuwi, e fetisetsoa ho mmuwisoa eo yena a tla
e fetisetsa ho mmuuwa. /bon. Melaetsa/.
Molaetsa (mo-la-etsa) /theme, meaning/ Se hlalosang ketsahalo kapa ketso; se
hlalosang moelelo wa taba. /bon. Melaetsa/.
Molafu (mo-la-fu) /jester/ Seqabolane sa motho: motho ya tshehisang, wa diketso tsa
bosoasoi. /bon. Melafu, bomolafu/ (bap. seqabolane).
Molahlehi (mu-la-hle-hi) /the lost, the disorientated/ Motho ya lahlehileng: ya sa
tsebeng moo a yang teng le moo a tsoang teng; ya sa tsebeng seo a se etsang; ya
sebakeng seo a sa tlamehang ho ba ho sona. /bon. Balahlehi/.
Molahluwa (mu-la-hlu-wa) /outcast/ Motho ya lahluweng: ya sa ratoeng kapa ya
ronehang; eo ba habo ba sa mo tsotelleng. /bon. Balahluwa/ (bap. mohlouwa).
Molakolako (mo-la-ko-la-ko) /migrant/ Motho wa naha enngwe lefatsheng leo eseng
la habo. Motho eo eseng moahi wa naha ka tlhaho. /bon. Melakolako/.(bap.
Letsoantle, motsoantle).
Molala (mo-la-la) /neck/ Setho sa mmele se pakeng tsa hlooho le mahetla, se
tsheheditseng hlooho. /bon. Melala/.
Molala (mo-la-la) /over there/ Lesupa le bontshang sebaka se hojana ka ho
toboketsa; lentsoe le supang sebaka ntle le ho bitsa lebitso la sona ka ho toboketsa.
Molamo (mo-la-mo) /my husband’s sister/ Kgaitsedi ya monna waka; ngoanabo
monna waka e motshehadi; motho e motshehadi eo molekane waka eleng ngoanabo
ka tsoalo. /bon. bomolamo/.
Molamu (mo-la-mu) /fighting stick, sherperd’s rod/ Thupa e sebedisoang ke
modisa kapa modisana bakeng sa ho laola diphoofolo le ho itshireletsa ntoeng; thupa
e sebedisoang joalo ka sebetsa. /bon. Melamu/ Mael. Ho busetsa molamu sefateng:
ho iphetetsa kapa ho etsa se entsoeng ho wena ho moetsi. (bap. Boiphetetso).
Molangoana (mu-lang-wa-na) /type of bird/ Mofuta wa nonyana e molala o molele
haholo le maoto a malelele, e mokobolo o sephara, o moholo bakeng sa ho kobola le
ho inola diphofu tsa yona. /bon. Melangoana/ (bap. mmamolangoana).
Molangoana (mu-lang-wa-na) /small stick/ Molamu o monyane. /bon. Melangoana/
Molao (mo-la-aw) /commandment, enactment, regulation/ Se etseditsoeng ho laola
batho le metsamao ya bona; se laolang mekgoa le diketso tsa batho; se ngotsoeng
bakeng sa ho netefatsa toka le botsitso ba naha, mmoho le sechaba sa teng; se
bontshang tsela eo dintho di tlamehang ho etsoa ka yona; se sebedisoang ho kotela
diketso tsa mokgelohi le moetsasebe. /bon. Melao/.
Molaodi (mu-la-udi) /director, commander, manager/ Motho wa boemo bo
phahameng ka mosebetsi, eo batho babang ba ikarabellang ho yena; motho ya laolang
masole le boemo ba ntoa; motho wa boikarabelo bo hodimo mosebetsing; mmampodi
kapa mpodi ka boemo ba tshebetso. /bon. Balaodi/.
Molaodi-kakaretso (//) /general manager/ Motho wa boemo bo phahameng ka
mosebetsi hofeta molaodi ya tloaelehileng, eo eleng yena ya fanang ka diqeto le
sephetho sa ho qetela. /bon. Balaodi-kakaretso/ (bap. mongodi-kakaretso).
Molaola-sephethephethe (//) /traffic cop/ Motho eo mosebetsi wa hae eleng ho laola
dipalangoang mmileng nakong ya tshubutlellano. /bon. Balaola-sephethephethe/.
Molaong (mu-la-ong) /legitimate, authorised, legal/ E dumelletsoeng kapa e
chaeloang monoana; e lokileng hore e ka etsoa; e dumellanang le molao o ngotsoeng
wa mokga, mokgatlo kapa naha. /bon. 0/.

376
 377

Molaotheo (mu-lao-teo) /constitution, constitutional law/ Se ngotsoeng le seo ho

dumelloaneng ka sona bakeng sa naha, mokga, mokgatlo kapa sechaba ka sepheo sa
ho bontsha tsela eo dintho di tlamehang ho etsoa ka yona. /bon. Melaotheo/.
Molapalo (mu-la-pa-law) /number line/ Mofuta wa dipalo tse akgang mola o
sebedisoang mmoho le palo tse mmaloa bakeng sa ho fumana sephetho se
batlahalang. /bon. Melapalo/ (bap. palomola).
Molapo (mo-la-paw) /stream, brook/ Noka e phallang metsi a manyane; noka e ka
tsheloang ka baka la metsi a yona a phallang hantle, a sa tebang. Noka e nyane ya
metsi a hloekileng. /bon. Melapo/ (bap. nokana).
Molata (mo-la-ta) /foreign word, foreigner/ Hoa puo, lentsoe kapa ntho e itseng: eo
eseng ya naha eo e etsahalang ho yona; e latiloeng naheng enngwe; ya dichaba le
lefatshe la kantle. /bon. Melata/ (bap. letsoantle, selata). Mael. Sepa leholo ke la
molata: bafihle kapa batho ba bacha sebakeng ba latelloa le ka diphoso tse nyane tse
sa reng letho.
Molata (mo-la-ta) /foreigner/ Motho wa naha enngwe lefatsheng leo a sa tsoalloang
ho lona; motho eo eseng letsoalla la naha eo a dulang ho yona. /bon. Melata/.
Molatedi (mu-la-te-di) /follower, devotee, disciple/ Motho ya latelang tumelo kapa
sehlopha se itseng; motho ya ratang emong bakeng sa boemo ba hae le diketso tsa
hae; motho ya latelang molao wa Morena Jesu Christe, ya dumellanang le thuto tsa
hae. /bon. Balatedi/.
Molatelli (mu-la-tel-li) /investigator/ Motho ya latellang ketsahalo e itseng le ho
batla bonnete ba yona ka sepheo sa ho e rarolla. /bon. Balatelli/.
Molatepello (mu-la-te-pel-law) /row/ Tsela ya ho kenya mantsoe kapa dipalo ka
masakaneng a lepelletaeng; mathathama a masakana a entsoeng ho tloha hodimo ho
ya tlase ao ho kengoang mantsoe kapa dipalo ho ona. /bon. melatepello/ (bap.
molatshekallo). (mm. mola-tepello).
Molato (mu-la-tu) /guilt, guilty/ E, kapa ya fumanoeng ana le phoso kapa ya tlotseng
molao; ya fumanoang a tlaitse kapa a robile molao wa naha lekgotleng la dinyewe; eo
moahlodi a tshoayang diketso tsa hae phoso. Ya lokeloang ke kahlolo. /bon. Melato/.
Mael. Letsoalo le molato le a ikahlola: Motho ya molato o wa iponahatsa ka diketso.
Molatodi (mu-la-tu-di) /perjurer/ Motho ya latolang: ya hanyetsang ho dumellana le
seo a se tshepisitseng pejana; ya fetohelang nnete eo a e buileng. /bon. Balatodi/.
Molatshekallo (mu-lats-hi-kal-law) /column/ Tsela ya ho kenya mantsoe kapa dipalo
ka masakaneng a tshekalletseng; mathathama a masakana a entsoeng ka lehlakore ho
tloha ka letsohong le letshahadi ho ya ho le letona ao ho ona ho ka kengoang mantsoe
kapa dipalo. /bon. melatshekallo/ (bap. molatepello). (mm. mola-tshekallo).
Molatsitsi (mo-la-tsi-tsi) /scattered clouds/ Maru a ponahalo e hasaneng, a mona le
mane; maru a sa kopanang; boemo ba lehodimo ba maru a pula a qaqohaneng. /bon.
Melatsitsi/.
Molatsoana (mo-lats-wa-na) /rivulet, brook/ Nokana e phallang metsi a manyane;
noka e nyane e ka tsheloang ka baka la metsi a yona a phallang hantle. Noka e
nyenyane e phallang metsi a hloekileng. /bon. Melatsoana/.
Molawana (mu-la-wa-na) /clause, sub rule/ Molao o monyane o kenyeleditsoeng ho
o moholo ho o hlalosa. /bon. Melawana/.
Mole (mo-le) /over there/ Lesupa le bontshang sebaka se hojana; lentsoe le
sebedisoang ho supa sebaka ntle le ho bitsa lebitso la sona.
Molebadi (mo-le-ba-di) /oblivious person/ Motho ya lebalang: eo kgopholo e
tshirelang kelellong kapa monahanong wa hae hangata. /bon. Balebadi/.

377
 378

Molebadi (mo-le-ba-di) /amnesiac/ Motho wa lefu le bakang ho lahleheloa ke

kgopolo e kgolo; boemo ba ho se hopole se etsahetseng. /bon. balebadi/.
Molebatsi (mo-le-ba-tsi) /deceiver/ Motho ya lebatsang: ya etsang diketso tse itseng
ho lahla ba bang; ya bakang ba bang ba fose. /bon. Balebatsi/ (bap. mokgelosi).
Molebe (mo-li-be) /perpetual/ Ka tsela e tsoelang pele ntle le ho kgaotsa; ka mokgoa
o nang le setena, o tsoelang pele. (bap. lolololo, mochaochele).
Molebedi (mu-le-be-di) /guard/ Motho eo mosebetsi wa hae eleng ho lebela moaho,
motho kapa batho le thepa. /bon. Balebedi/.
Molebo (mu-le-baw) /pumkin stem/ Lekala la mokopu le lelelele, le etsang hore
tholoana, seka kotola, ya semela seo se hlahe. /bon. Melebo/ Mael. Raka le shoetsoe
ke molebo: motho o lahlehetsoe ke molekane kapa motho eo a mo ratang haholo.
Molefe (mu-le-fe) /payer/ Motho ya lefang: ya fanang ka chelete ka lebaka le itseng;
ya lefang mokitlane kapa motho ya mo adimileng chelete. /bon. Bomolefe/.
Molefi (mu-le-fi) /pay master, cashier/ Motho eo mosebetsi wa hae eleng ho lefa
batho ba sebetsang moputso ka mora nako e itseng. Motho ya ikarabellang
phapanyeletsanong ya chelete le se rekoang kapa se leshoang. /bon. Balefi/ (bap.
malefane).
Molekane (mu-le-ka-ne) /spouse, companion, consort/ Monna kapa mosadi ya
nyetseng kapa ya nyetsoeng; motsoalle wa motho e motshehadi kapa e motona eo a
dulang le yena ka lenyalo kapa ka ho ratana; mokgotsi wa motho eo setsoalle sa hae
se bonahalang ka ho dula, ho tsamaya le ho ba mmoho nako tse ngata; mosadi kapa
monna wa motho. /bon. Balekane/.
Moleketla (mo-le-ke-tla) /dangling substance/ Hoa setho sa mmele kapa ntho e
itseng: e lepeletseng ho tsoa hodimo; e leketlang e itshoareleditse ka ntho e itseng ntle
le ho wela. /bon. Meleketla/.
Moleketlane (mo-le-ke-tla-ne) /small dangling object/ Hoa setho sa mmele se
senyane kapa ntho e itseng: e lepeletseng ho tsoa hodimo; e leketlang e itshoareleditse
ka ntho e itseng ntle le ho wela. /bon. Meleketlane/.
Molekgetho (mu-li-kget-haw) /tax collector, tax man/ Motho ya bokellang chelete
ya lekgetho; motho eo mosebetsi wa hae eleng ho tsomana le batho ba hlolehang ho
lefa chelete ya lekgetho. /bon. Balekgetho/.
Moleko (mu-le-kaw) /temptation, allurement/ Se lekang: se etsang hore motho a
lekehe; se bakang hore motho a batle ho etsa sebe kapa ketso e sa lokang ntle le
maikemisetso. /bon. Meleko/.
Molekodi (mu-le-ku-di) /supervisor, inspector/ Motho ya lekolang: eo mosebetsi wa
hae leng ho shebana le batho ba fanang ka tshebeletso mosebetsing; eo a ikarabellang
le ho netefatsa boteng ba basebetsi le tshebetso ya bona. /bon. Balekodi/.
Moleleki (mu-le-le-ki) /repellent, expeller/ Motho kapa ntho e lelekang: e, kapa ya
tebelang babang sebakeng seo ba dulang ho sona; e tlosang ntho kapa batho moo ba
leng teng. /bon. Baleleki/.
Molelekoa (mu-le-le-kwa) (molelekwa) /an expatriate/ Motho ya lelekoang: ya
busetsoang moo a tsoang teng; ya kgutlisetsoang naheng ya habo ho tlosoa ho eo
eseng ya habo. (bap. teleko).
Molelekuwa (mu-le-le-ku-wa) /expellee, expelant/ Motho kapa ntho e lelekuweng:
eo kapa ya tlositsoeng moo a dulang kapa moo a sa tlamehang ho ba teng; ya
ntshoang sebakeng seo a leng ho sona. /bon. Balelekuwa/ (mm. molelekwa).
Molelengoane (mo-le-le-ngwa-ne) // Mofuta wa joang bo melang haholo dithabeng le
matsoapong, o melang ka ho lelemela. /bon. melelengoane/.

378
 379

Moleleri (mo-le-le-ri) /wanderer/ Motho ya tsamayang hohle ka sepheo se sio;

motho ya sollakang hohle ka morero o sa bonahaleng. /bon. Baleleri/.
Molemadi (mu-le-ma-di) /casualty, sufferer/ Motho ya lemetseng: ya hlahetsoeng ke
kotsi e ka bolayang; ya isitsoeng bookelong ka baka la ho lemala. /bon. balemadi/
Molemi (mo-le-mi) /agriculturist/ Motho ya sebetsang ka dijalo, dimela, mobu le
masimo; motho ya sebetsanang le thuo ya diphoofolo, masimo le ho lema dijalo kapa
dimela. /bon. Balemi/ .
Molemo (mu-le-maw) /good, better/ E ntle ya bohlokoa bophelong; e hlokahalang ho
phethahatsa ketso e itseng; eo eleng yona e batlahalang ka baka la mokgoa, bohlokoa
le sebopeho sa yona se setle. /bon. 0/ Tlh. Batho ba bangata ba sebedisa lentsoe
“betere” hofeta “molemo” le ha “betere” e le sothofatso ya lentsoe la senyesemane
“better”. Mael. Boipabatso ha bo tsoele molemo: ho ithorisa ha ho thuse ka letho.
Molemohi (mu-le-mu-hi) /observer/ Motho ya lemohang: ya hlokemelang le ho bona
phapang pakeng tsa botle le bobe ka ho sebedisa kellelo. /bon. Balemohi/ .
Molepe (mo-le-pe) /Long-tailed Widowbird/ Mofuta wa nonyana e setono se
selelelehadi, e fumanoang haholo dibakeng tse bulehilng tsa joang ba dithota; e
behelang meferong kapa joang bo bolelele; e phelang haholo ka peo ya dimela le
mefuta ya dikokonyana. /bon. melepe, bomolepe/. (bap. Lehele, lepau, tjobolo).

MOLEPE

Molepera (mu-li-pe-ra) /leper/ Motho ya tshoeroeng ke lefu la lepera: ya nang le

bohloko kapa bokudi bo bakoang ke kokoanahloko e bakang ho hlephoha hoa ditho
tsa mmele ka baka la ho lahleheloa ke kutlo ya thetso. /bon. Balepera/ (bap. Lepera).
Molepi (mu-le-pi) /climatologist/ Motho ya nang le tsebo ka ho lepa boemo ba
lehodimo pele bo ipontsha; motho ya nang le bokgoni ba ho noha se tla etsahala ka
moso mabapi le boemo ba lehodimo. /bon. Balepi/ (bap. rabolepi).
Molepi (mu-le-pi) /fortune teller/ Motho ya nang le mpho kapa neo ya ho bolela
diketsahalo tse ntle tse tla etsahala mabapi le motho emong. Ngaka kapa motho ya
laolang tse tla etsahala. /bon. Balepi/ (bap. senohe).
Molesedi (mu-le-se-di) /quiter/ Motho ya lesang ho etsa ketso tseo a sa di rateng;
motho ya tlohelang mosebetsi ka baka la ho ngala. /bon. balesedi/.
Moletsa (mo-le-tsa) /egg shells’s bracelet/ Mofuta wa sefaha sa Basotho se
kentsoeng kgaketlana tsa dinonyana tse hoketsoeng lesikeng mme se sebedisoa joalo
ka mokgabiso wa letheka haholo baneng. /bon. Meletsa/.
Moletsaphala (//) /referee/ Motho ya laolang papadi e itseng ka ho letsa phala
bakeng sa ho laela se tlamehang ho etsoa. /bon. Baletsa-phala/ (mm. Moletsa-phala).
Mollo (mul-law) /fire/ Boemo ba patsi kapa ntho e tukang ka ho bontsha le ho
hlahisa mosi le lelakabe. Se hotelang ha se tloejoa kapa se hotetsoa; se bontshang
kganya ya lelakabe mmoho le mosi ka mora ho hotetsoa. /bon. Mello/ (bap.
lelakabe). Mael. Ho buela nonyana mollong: ho senya ditaba kapa ho ntsha sephiri
pele ho nako.

379
 380

Moloanedi (mu-lwa-ne-di) /freedom fighter/ Motho ya loanelang naha ya habo e

tlasa kgatello ya mmuso wa batho ba bang; motho ya loanelang toka le boitseko
naheng ya habo. /bon. Baloanedi/ (mm. moloanedi wa tokoloho).
Moloantoa (mu-lwan-twa) (molwantwa) /serious fighter/ Motho ya loanang ka
boikemisetso; motho ya loanang haholo ka boitelo; motho ya loanang ka ho namolela
ba habo kapa boyena ka sebele. /bon. Baloantoa/ (mm. Moloana-ntoa).
Molodi (mu-lo-di) /whistle, good song/ Modumo o monate wa nonyana kapa motho,
o etsoang ke molomo, pina kapa seletsa sa mmino. Tlhahiso ya lentsoe kapa modumo
o monate. /bon. Melodi/ (bap. phala, serobele). Mael. Bana ba kgoale ba bitsana ka
molodi: moferefereng le bothateng bobong le bobong bana ba motho ba batlana mme
ba thusane.
Moloho (mu-la-haw) /braiding/ Ketso ya ho lokisa moriri ka ho etsa mokgabiso le ho
loha ka tsela e fapaneng le tse ding. /bon. Meloho/.
Moloi (mu-lo-i) /witch, wizard/ Motho ya loyang: ya kgonang ho etsa diketso le
mekgoa ya ho lematsa meya ya batho ka moriana, dithohako kapa dipuo tsa lefifi tsa
satane. Motho wa moya wa bobe le bosatane, ya sa tsamaisanng le katleho ya bophelo
bo botle ba batho. Motsoalle wa satane. /bon. Baloi/ (bap. motshematshemi). Mael.
Leoto ke moloi: motho o tsamaya a fihle le moo a sa tshoanelang ho fihla teng.
Moloki (mo-lo-ki) /the righteous/ Motho ya lokileng: ya etsang toka; ya mamelang
molao; ya sa tsamaisaneng le sebe. /bon. baloki/ (bap. moiphotli).
Molokisi (mu-lu-ki-si) /mechanic/ Motho ya lokisang sepalangoang le mechini;
motho eo mosebetsi wa hae eleng tokiso ya dipalangoang le mechini ya mefutafuta;
motho ya tokafatsang ntho tse robehileng. /bon. Balokisi/.
Moloko (mu-lu-kaw) /generation/ Batho ho ya ka tlhatlhamano ya lelapa ho tloha ho
bonkgono le bontatemoholo ba shoeleng ho fihlela hona joale. /bon. Meloko/.
Molokolli (mo-lo-kol-li) /Jesus Christ/ Morena Jesu. Mora Modimo. Mopholosi.
Molokolli (mo-lo-kol-li) /emancipator, liberator/ Motho ya lokollang batho ba
bokgobeng; motho ya ntshang ba bang ditlamong. /bon. Balokolli/.
Molokolohi (mo-lo-ko-lo-hi) /liberal, radical, reformist/ Motho ya lokolohileng: ya
kgonang ho etsa thato ya hae ka baka la boemo ba hae ba kelello bo hlokang kgatello
ya molao o itseng; ya tsebang ho thusa le ho nahanela batho ba sokolang ka baka la
kgatello. /bon. Balokolohi/.
Molomo (mu-lo-mu) /mouth/ Setho sa mmele se akgang dipounama, leleme, meno,
marenene le mahalapa, se thusang bakeng sa ho ja, ho noa, ho bua, ho bina, ho koenya
le ho ntsha moya. /bon. Melomo/ Mael. Lebitla la kgomo ke molomo: kgomo ha e
shoele ha e patoe lebitleng empa e ya jewa. Mael. Sejo senyane ha se fete molomo:
dijo tse teng tse nyane di ka abeloa batho ba bangata; bonyane bo teng bo ka aroleloa
boholo ba batho bohle ntle le hi timana. Se senyane seo renang le sona re ka se
arolelana.
Molomokgaba (mu-lo-mu-kga-ba) /African Spoonbill/ Mofuta wa nonyana e
mokobolo o molelele, o sepapetloa; e tshoeu ka mmala le maoto a makgubedu kapa
makgubetsoana; e fumanoang haholo dibakeng tse metsi kapa mongobo; e phelang ka
ho ja mekudubete, matlametlu, ditlhapi tse nyane le diphoofotsoana tsa metsing. /bon.
melomokgaba/.

380
 381

MOLOMOKGABA (MOLOMO-KHABA)

Moloo (mo-lu-aw) (moloho) /sewing, weaving/ Ketso ya ho loha: ho kopanya kapa

ho lokisa ka ho roka ka hareng; ho etsa lesela ka ho sebedisa hareng. /bon. Meloo/.
Molora (mu-law-ra) /ash/ Patsi kapa ntho e cheleng kapa e chesitsoeng ke mollo;
boemo ba ntho e otliloeng ke mollo, seka mobu. Masalla a mollo o qetileng ho tuka
kapa o timmeng. Phoshoana ya se cheleng. /bon. Melora/.
Molori (mu-lo-ri) /dreamer/ Motho ya lorang kapa ya phofang; motho ya bonang
diketsahalo borokong. /bon. Balori/ (bap. mophofi).
Molota (mu-lu-ta) /activated, revival, virile/ E, kapa ya qetang ho fumana
mafolofolo a ho etsa ketso e itseng ka baka la matla a sa tsoa tholoa. Mael. Ho tsoha
molota: ho tseba ho etsa ketso e itseng ka baka la matla a sa tsoa ho fumanoa.
Molotsana (mu-lo-tsa-na) /crook, manipulator/ Motho ya qhekanyetsang: ya
jalletsang babang ka dipuo le diketso tsa boqhekanyetsi. /bon. Balotsana/.
Molotsulotsu (mo-lo-tsu-lo-tsu) /of body part: long/ Hoa setho kapa karolo enngwe
ya mmele: e telele ka chebahalo. Mohl. Molala wa ngoanana enoa ke molotsulotsu.
Letsoho la hae ke molotsulotsu.
Moma (mu-ma) /to place in the mouth/ Ho beha ka hanong ntle le ho koenya.
Momahana (mu-ma-ha-na) /unyielding, adamant/ Ho se fetohe kelellong le
monahanong; ho se fetole mohopolo kapa maikutlo; ho hana nyenyenye; ho ba
manganga.
Momahano (mu-ma-ha-naw) /adamance, stubborness/ Ketso ya ho momahana: ho
se fetohe kelellong le monahanong; ho se fetole mohopolo kapa maikutlo; ho hana
nyenyenye; ho ba manganga.
Momahanya (mu-ma-han-ya) /to cause to be adamant/ Ketsiso ya ho momahana.
Momahanyo (mu-ma-han-yaw) /causing stubborness/ Ketso ya ho momahanya.
Momakadi (mu-ma-ka-di) /plaintiff/ Motho eo eleng moqosi lekgotleng la dinyewe;
motho ya qosang emong kgotla. /bon. Bamakadi/ (bap. moqosi).
Momakalloa (mu-ma-kal-lwa) /defendant/ Motho ya tlisitsoeng kgotla kapa ya
qosoang ke moqosi; motho ya tlileng lekgotleng la dinyewe ka baka la momakadi
kapa motho ya mo qosang. /bon. Bamakalloa/ (bap. moqosuwa).
Momamedi (mu-ma-me-di) /listener, audience/ Motho ya mametseng puo ya
mmuwi kapa sebui; motho ya tlileng pitsong, kgotla, kopanong kapa sebokeng ho
mamela taba e itseng. Motho ya mametseng seya-le-moya. /bon. Bamamedi/.
Momemi (mu-me-mi) /host/ Motho ya memmeng babang moketeng kapa kopanong
ya mosebetsi o itseng; motho ya tlisang batho moo a dulang teng bakeng sa keteko ya
ketsahalo e itseng. /bon. Bamemi/ (bap. mochaki, moeti).
Momemuwa (mo-me-mu-wa) (momemuoa) /guest/ Motho ya menngoeng moketeng
kapa kopanong ya mosebetsi o itseng; motho ya tlisitsoeng sebakeng sa keteko ya
ketsahalo e itseng; motho ya joetsitsoeng ho tla sebakeng sa momemi. /bon.
Bamemuwa/ (bap. moeti).
Momodi (mo-mo-di) /hearsay/ Puo eo ho buuwang ka yona empa ho sa tsebahale
bonnete ba yona; puo ya mabarebare, eo ho sa tsebahaleng nnete ya yona; puo e
hlokang botsitso, eo ho utloang ho buuwa ka yona . Tem. Lentsoe le nepahetseng

381
 382

haholo la Sesotho ke “mmomori” hofeta “momodi” le ha batho ba dibaka tse ding tsa
naha ya Afrika Borwa ba sebedisa “momodi”. (bap. mmomori).
Momona (mu-mu-na) /lick/ Ho tlosa ka leleme; ho phumula kapa ho pikitla ka
leleme; ho neka pele ho koenyoa. Ho qhebidihisa ka leleme. (bap. neka).
Momonne (mu-mun-ne) /licked/ Bokgale ba ho momona.
Momonnoe (mu-mun-nwe) /licked/ Boetsuwa le bokgale ba ho momona.
Momono (Mu-mu-naw) /licking/ Ketso ya ho momona: ho tlosa ka leleme; ho
phumula kapa ho pikitla ka leleme; ho neka pele ho koenyoa.
Momonoa (Mu-mu-nwa) /licked/ Boetsuwa ba ho momona.
Momorana (mo-mo-ra-na) /to flatten stomack/ Ho etsa hore mpa ebe nyane ka ho
hula moya; ho kokobanya mpa ka ho hula moya.
Momorane (mo-mo-ra-ne) /flat/ Hoa mpa: e nyenyefaditsoeng ka ho hula moya; e
entsoeng hore e be nyane ka tsela e itseng.
Momoretsa (mu-mu-re-tsa) /swallow, gulp, drink/ Ho noa seno ka potlako e kgolo;
ho koenya metsi kapelenyana. (sheb. Momorotsa bakeng sa tshebediso).
Momoretso (mu-mu-re-tso) /swallowing, gulping/ Ketso ya ho momoretsa: ho noa
seno ka potlakoe kgolo; ho koenya metsi kapelenyana.
Momorotsa (mu-mu-ru-tsa) /swallow, gulp, drink/ Ho noa seno ka potlako e kgolo;
ho koenya metsi kapelenyana. Tlh. Lentsoe le nepahetseng ke “momorotsa” hofeta ho
“momoretsa”.
Mona (mu-na) /jealousy/ Boemo ba ho se lakaletse babang katleho; lehloyo le
bontshoang kgahlanong le motho eo ntho tsa hae di tsamayang hantle; maikutlo a
hanyetsanang le katleho ya motho emong. /bon. 0/ (bap. lefufa, poulelo).
Mona (mo-na) /here/ Lesupa le bontshang ntho e haufinyane haholo; lentsoe le
sebedisoang ho bontsha ntho e haufi haholo.
Monahanedi (mu-na-ha-ne-di) /prejudiced person/ Motho ya nahanelang emong
ntle le ho tseba bonnete ba taba; motho ya akanyang ntle le ho tseba nnete ka motho:
ya fanang ka maikutlo a fosahetseng kgahlanong le motho. /bon. Banahanedi/.
Monahani (mu-na-ha-ni) /thinker/ Motho ya sebedisang boko ho nahana; motho ya
hloahloa ka ho etsa hore monahano ebe ketso. /bon. banahani/.
Monahano (mu-na-ha-naw) /an idea, thinking/ Kgopolo e tlang pele e buuwa ka
molomo; leqheka le nahanoang, leo eleng lona le ka etsoang ketso; ketso ya ho
nahana: ho lotha ka pelo se tlamehang ho etsoa. /bon. Menahano/.
Monahano (mu-na-ha-naw) /imagination/ Boemo ba ho bopa ntho e sio ka kelello;
kakanyo e fosahetseng kapa maikutlo a bontshang ntho e sio. /bon. Menahano/
Monakaladi (mu-na-ka-la-di) /yellow-nut grass, cyprus ututatus/ Semela, seka
sehoete, seo bokatlase ba sona bo nang le kotola e eboloang, e jewang bokahare. /bon.
Menakaladi/ Mael. Ho ja monakaladi wa kebolela: ho dula le ho phomola hamonate
ntle le mosebetsi o boima. Ho roba monakedi. (mm. monakalali).
Monakedi (mu-na-ke-di) /leisure/ Boemo ba ho ithabisa nakong tsa phomolo, ka
mora mosebetsi; ho ya monateng ka mora mosebetsi. /bon. 0/.
Monamodi (mu-na-mo-di) /arbitrator, reconciliator/ Motho ya namolang: ya
kenang dipakeng tsa batho kapa mahlakore a loantshanang ka sepheo sa ho fedisa
dikgohlang kapa ho se utloane. /bon. Banamodi/.
Monamoledi (mo-na-mo-le-di) lawyer, advocate/ Motho ya emelang emong
lekgotleng la dinyewe kapa kgotla. /bon. Banamoledi/ (bap. leqoetha, lenqosa,
leqosa, moemedi).

382
 383

Monana (mo-na-na) /right here/ Lesupa le bontshang ntho e haufinyane haholo ka

ho toboketsa; lentsoe le sebedisoang ho bontsha sebaka se haufi haholo ka ho
toboketsa.
Monareng (mu-na-re-ng) /Basotho clan group: of buffalo/ Karolo ya Morabe kapa
sehlopha sa Basotho e rehelletsoe ka nare: motho ya anang nare. /bon. banareng/.
Monate (mu-na-te) /palatable, appetizing, nectareous/ Hoa sejo: se latsoehang ha se
hlalosoa ke tatso ya leleme; se mathemalodi ha se jewa; se theohelang hantle ha se
koenyoa; se lelemelang mmetsong. /bon. Monate/.
Monate (//) /fine, nice/ Hoa boemo kapa ketsahalo: e bakang hore batho ba e rate; e
kgotsofatsang kelello le mmele. /bon. Menate/.
Monateng (mu-na-te-ng) /recreational/ Sebaka seo holeng monate ho sona: moo ho
ithabisoang teng; moo ho fumanoang monate le boithabiso. /bon. Menateng/.
Monatjana (mu-nat-ja-na) /sweeter/ E monate haholo.
Monehelo (mu-ne-he-law) /offering/ Se neheloang ntlong ya Modimo; seo ho
fanoang ka sona kerekeng; karolo ya ntho e itseng e neheloang kerekeng. Se
neheloang bakeng sa. /bon. Menehelo/ (bap. monyehelo).
Monene (mu-ne-ne) (mohla monene) /ago, last time/ Kgale, nakong eo ho neng ho
etsahala diketso tse itseng; neng neng nakong e fitileng ya kgale. /bon. 0/ Mohl. Ke
ile ka kopana le yena mohla monene.
Monephe (mu-nep-he) /shrinkle, wringle/ Boemo ba letlalo le sosobaneng, le
bontshang botsofe kapa ho tsofala; pontsho ya letlalo le supang boqheku le
boqhekoana ba motho. /bon. Menephe/. (bap. Lesoebe).
Mong (mu-ng) /what nation, what clan/ Lebotsa le batlang ho tseba mofuta wa
sechaba, morabe kapa mofuta wa motho. /bon. Meng/
Mong (mu-ng) /alone, lonely/ Hoa motho: ntle le batho babang. Mohl. Ke batla ho
tsamaya ke le mong feela. Ke tla kgutla ke le mong.
Monga (mu-nga) /owner, proprietor/ Motho eo eleng yena ya nang le boikarabello
bakeng sa ntho e itseng; seo eleng sa mmuuwa. /bon. Beng/
Mongadi (mu-nga-di) /surrenderer/ Motho ya ngalang: ya lesang ho tsoela pele ka
ketso e itseng ka baka la ho kgena kapa ho hloleha. /bon. Bangadi/ Tem. Lentsoe lena
“mongadi” ha le bolele kapa ho hlalosa lentsoe, “monghadi”.
Mongaka (mu-nga-ka) /my boss, my employer/ Eo ke ikarabellang ho yena
mosebetsing; ya nkokametseng mosebetsing; eo eleng yena eo ke mo sebeletsang
kapa a mphile mosebetsi. Ya nkokametseng. /bon. Bengbaka/.
Mongalo (mu-nga-lu) /rebel/ Motho ya hlanohelang sechaba, batho le naha ya habo;
motho ya fetohelang sehlopha kapa mokga wa habo. Motho ya ngalang: ya
tsamayang, ya tlohelang, ya suthang kapa nyamelang ka baka la ho se dumellane le se
etsahalang. /bon. Mengalo/ (bap. lerabele, lehana).
Mongamangami (mu-ng-ama-ng-ami) /nagger/ Motho ya ngamangamang: ya dulang
a lla joalo joalo; motho ya dulang a tletleba kgafetsa. /bon. bangamangami/.
Monganga (mu-ng-ang-a) /midday/ Nako eo letsatsi leleng bohareng ba lehodimo;
hara mpa ya motshehare. /bon. Menganga/ Mael. Letsatsi le hloohong tsa menganga:
ke motshehare o moholo; hara mpa ya motshehare.
Mongaolo (mu-ng-a-u-law) /purring/ Sello kapa seboko sa katse; modumo wa mosia
ha o bokolla. /bon. mengaolo/ (bap. ngaolo).
Monghadi (mu-ng-ha-di) /Mr, sir/ Sekola se kenyeletsoang lebitsong la motho e
motona, ya hlomphehang kapa e moholo ka dilemo; sekola se sebedisoang ho bontsha
tlhompho ho motho wa ntate kapa wa monna. /bon. Benghadi/ Tem. Lentsoe lena
“mongadi” ha le bolele kapa ho hlalosa lentsoe, “monghadi”. (bap. mohlomphehi).

383
 384

Mongoapo (mu-ng-wa-paw) /scratch/ Ponahalo ya letheba ho letlalo kapa ntho e

itseng, e bakoang ke ho lemala kapa ho ngoapeha. /bon. Mengoapo/.
Mongoathi (mo-ng-wat-hi) /food server/ Motho ya sebetsanang le ho tshola kapa ho
ngoathela babang dijo. /bon. bangoathi/ (bap. mophehi, sephehi).
Mongobo (mu-ngaw-baw) /damp, dampness/ Boteng ba lesoe kapa metsi ho ntho e
itseng; kutloahalo ya metsi hodima seaparo, fatshe kapa ntho e itseng. Metsi a sa
bonahaleng nthong e itseng. /bon. Mengobo/.
Mongodi (mu-ng-odi) /author, publisher, lexicographer/ Motho ya ngolang dibuka;
ya hatisang ketsahalo e etsahetseng lesedinyaneng; ya eketsang le ho ngola tlaleho ya
ditaba, dipale le diketsahalo tsa tikoloho masedinyaneng, dibukeng le maqhepheng a
ditaba. /bon. Bangodi/.
Mongodi (mu-ng-odi) /secretary/ Motho eo mosebetsi wa hae eleng ho ngola
diketsahalo tsa seboka, mokga, mokgatlo, kopano kapa pitso. Motho ya thusang
mookamedi wa mosebetsi ka ho ngola, ho nka melaetsa le ho tlaleha diketsahalo tse
mabapi le mosebetsi. /bon. Bangodi/.
Mongodi-kakaretso (//) /secretary general/ Motho wa boemo bo hodimo haholo
mokgatlong kapa mokgeng, eo a ikarabellang ho tlaleha diketsahalo tsa mokga tsa
machaba, kapa tsa mokgatlo tsa machaba kapa tsa sechaba; ho buella le ho boloka
dingoloang (minutes) tsa mokgatlo ka nako tsa dikopano tse itseng tsa maemo a
hodimo. Moetapele wa mokgatlo kapa mokga ya ngolang. /bon. Bangodi-kakaretso/.
Mongolo (mu-ng-aw-law) /writing/ Se ngotsoeng ho hlalosa puo; se ngotsoeng ebile
se hlalosa se boleloang kapa se etsahalang. Se hlalosang lentsoe ka ho ngola
leqhepheng kapa hodima ntho e itseng. /bon. Mengolo/.
Monkgankgane (mun-kgan-kga-ni) /tagetes minuta/ Setlama sa naheng, se lephoka
le bohale, se melang bakeng tsa matsoapo le maralla se sebedisoang joalo ka moriana
wa mafu a fapaneng. /bon. menkgankgane/ (mm. monkha-nkhane).
Monkgo (mun-kgaw) /scent, odour, smell/ Se fang nko kutlo ya lephoka; se
hlalosoang ke nko ho fana ka tatso ya sona. /bon. Menkgo/ (bap. monko).
Monko (munk-kaw) /scent, odour, smell/ Se fang nko kutlo ya lephoka; se
hlalosoang ke nko ho fana ka tatso ya sona. /bon. Menko/ Tlh. Mantsoe, “monko” le
“monkgo” a bolela ntho e le nngwe.
Monna (mun-na) /man, male/ Motho e motona eo ekabang molekane wa mosadi;
motho ya nang le ditho tsa botona, ya phelang senna le bonna. Motho wa ntate,
ntatemoholo, monnamoholo kapa lesoha le fetileng boshanyana. Moshanyana ya
hodileng dilemong. Moshemane ya fetileng bongoana. Boemo ba motho e motona bo
butsoitseng. /bon. Banna/ (bap. tona, monnamoholo, ntatemoholo). Tem. Ka moelelo
kapa tlhaloso ya machaba mmoho le puo tseding tsa machaba, lentsoe “monna” le na
le ho bolela “motho” ntle le ho bolela hore “mosadi” ha se motho. Mael. Monna o tla
phela ka mofufutso wa phatla ya hae: motho (haholo monna kapa e motona) o tla
sebetsa ka thata ho fihlella kapa ho fumana seo a se batlang. Mael. Monna ha a bone
habedi: Se kileng sa etsahala ho motho se sebe se keke sa hlola se etsahala hape ka
lebaka la ho ithuta bohloko ba sona. Mael. Ho ema le monna mateneng: ho ba
boemong ba tsietsi e kgolo le bothata. Mael. Letsoho la monna le mokolla: motho wa
monna o kenya letsoho mosebetsing a thuse ha a fihla ho sebetsoa. Mael. Monna ke
mokopu o wa nama: motho e motona o kgona ho ya kae le kae ka tsa marato le ho
fereha.
Monna-mateneng (//) /catch-22 situation/ Boemo bo makatsang ba ketsahalo kapa
ketso e thata, eo tharollo ya yona e bonahalang e le thata haholo. /bon. 0/ Mael. Ho
ema le monna mateneng: ho ba boemong ba tsietsi e kgolo le bothata.

384
 385

Monnamoholo (//) /old man/ Motho e motona ya hodileng haholo dilemong; monna
ya boemong ba boqheku kapa botsofadi. /bon. Banna-baholo/ (bap. ntate-moholo,
mmamoholo) (mm. monna-moholo).
Monnana (mun-na-na) /lad, young man/ Monna e monyane dilemong; motho e
motona ya sa tsoa feta bohlankana. /bon. Bannana/ (bap. mohlankana) (mm.
monnanyana).
Mono (mo-nu) /there/ Lesupa le bontshang sebaka se thoko; lentsoe le supang sebaka
se hojana le mmuwi.
Monoana (mun-wa-na) /finger, toe/ Karolo kapa setho sa letsoho kapa botlase ba
leoto, se nang le masapo le mangoaparela kapa matseparela, e nang le karolo tse hlano
tse thusang ho tshoara, ho tseperela kapa ho fupara le ho nka. /bon. Menoana/ Mael:
ho chaela monoana: ho fana ka tumello ya ho etsa se itseng. (mm. Monwana).
Monoang (mu-nwa-ng) /mosquito/ Kokoanyana e fofang, e bonahalang haholo
nakong tsa mocheso, dibakeng tse sa hloekang, e bakang borurusi kapa bokudi bo
itseng ha e lomme motho. /bon. Menoang/ (mm. Monwang).
Monoebelele (mu-nwe-be-le-le) /easy going/ Ka tsela e bobebe; ka mokgoa o bonolo
wa ho etsa ketso e itseng. (mm. Monwebelele).
Monohi (mo-nu-hi) /assumer, foreteller/ Motho ya nohang: ya bontshang le ho bua
ka se tla etsahala pele se etsahala. /bon. Banohi/ (bap. senohi).
Monokotshoai (mu-naw-kawts-hwa-i) /strawberry/ Mofuta wa tholoana e kgubedu
kapa kgubetsoana e hlabosang, e tholahalang semeleng seo hangata se melang naheng
kapa dibakeng tse nang le majoe. /bon. Menokotshoai/ (mm. Monokotshwai).

MONOKOTSHOAI

Monongoaha (mu-nu-ng-wa-ha) /this year/ Selemo sena; selemo sona sena, seo
releng ho sona. /bon. 0/ (bap. isao) (mm. monongwaha).
Monono (mo-nu-nu) /over there/ Lesupa le bontshang sebaka se thoko ka ho
toboketsa; lentsoe le supang sebaka se hojana le mmuwi ka ho toboketsa.
Monono (mu-naw-naw) /wealth, affluence, asset, opulence/ Boteng ba leruo la naha
le batho ba yona; borui ba motho kapa batho ba tulo e itseng; ho ba teng hoa matlotlo
le thepa e ngata ya dichelete; boteng ba dirafjoa le matlotlo a naha kapa motho; ho
phophoma hoa ditlhoko tsa bophelo kaofela le seo chelete e ka di rekang; nala le
kgora. /bon. Menono/. Mael. Monono ke mohodi ke mmuane (mouwane): letlotlo
kapa borui bo boholo bo na le ho fela kapele; motho a keke a ba le leruo bophelo
bohle ba hae: tsohle dia fela. Mael. Kgopi e rahoa ke monono: motho ya hlokang
teboho kapa ya nyedisang mothusi wa hae.
Monono (mu-naw-naw) /obesity, fatness/ Boemo ba ho nona: ho ba motenya; ho ba
le mmele o moholo, o mafura. /bon. Menono/.
Monontsha (mu-nonts-ha) /fertilizer/ Se sebedisoang le ho kengoa mobung ho
nontsha dijalo; motsoako o atlehisang le ho matlafatsa dimela le dijalo ka ho o
kopanya le mobu. /bon. Menontsha/ (bap. manyolo).
Monoto (mu-naw-taw) /lanky calf or shin/ Seemo sa maoto a masesanyane; mmomo
o otileng, o lesapo le lesesane. /bon. Menoto/.
Monotoana (mu-nawt-wa-na) /lankiness/ Boemo ba ho ba le monoto kapa lesapo la
mmomo le lesesane haholo. /bon. Menotoana/ (mm. Monotwana).

385
 386

Montoephatshoa (mon-twep-hats-hwa) /Jacobin Cuckoo/ Mofuta wa nonyana e

bokahodimo bo botsho, mapheo a nang le matheba a masweu le bokatlase bo bosweu;
e fumanoang merung e bulehileng le dimela tsa meutloa. /bon. mentoephatshoa/.
(mm. montoe-phatsoa).
Montsokoane (mun-tso-kwa-ne) /Asclepias stellifera/ Mofuta wa semela se hlaha sa
naheng, seo bokahodimo ba sona se ntshang lero, seka lebese ha se pongoa ebile
mahlaku a sona a jewa ntle le ho phehoa. /bon. mentsokoane/ (bap.
mmankidingkiding) (mm. Montsokwane).
Monya (mun-ya) /drain, absorb/ Ho moma metsi hoa ntho e kgonang ho nka
mongobo, lesoe kapa metsi; ho hula metsi. (bap. thopothela, menya, momoretsa).
Monyadi (mun-ya-di) /groom/ Motho e motona ya nyalang mosadi; motho ya
nyalang molekane wa hae; mohlankana ya batlang ho nyala kapa ya nyalang nakong
eo ho buuwang ka yona. /bon. Banyadi/.
Monyaduwa (mun-ya-du-wa) /bride/ Motho e motshehadi ya nyaloang ke monna;
moroetsana ya nyaloang ke molekane wa hae; mosetsana ya nyaloang kapa ya kenang
lenyalong. /bon. Banyaduwa/.
Monyaka (mun-ya-ka) /beatitude, cheerfulness, ecstasy/ Thabo e kgapatsehang
hofeta tekanyo; boemo ba ho kganya kgotso le thabo hamonate; lethabo le bakoang ke
ketsahalo le dipuo tse monate; thabo e kgolo ka ho fetisisa, e bakang ho tsheha le ho
lla ha monate. /bon. Menyaka/ (bap. monateng).
Monyakeng (mon-ya-ke-ng) /recreation centre/ Sebaka seo ho ithabisoang ho sona;
moo ho fumanoang monate le boithabiso. /bon. Menyakeng/.
Monyako (mon-ya-kaw) /doorway, entrance/ Sebaka seo ho kenoang ho sona ho ya
ntlong kapa moahong. /bon. Menyako/ (bap. lehlafi, lemati, bokeno) Tlh. Lentsoe
“monyako” le “lemati” kapa “lehlafi” ha a hlalose ntho e tshoanang: “lemati” kapa
“lehlafi” ke ntho e ahelletsoeng le ntlo kapa moaho, e bulehang. Monyako ke sebaka
se bulehileng sa ho kena.
Monyakoe (mon-ya-kwe) /entertainment, amusement, fun/ Boemo ba ho etsa
diketso tse thabisang le tse tshehisang; mokgoa wa ho etsa boithabiso le motlae; nako
tsa ho bapala le ho inyakallisa. /bon. Menyakoe/ (bap. boithabiso).
Monyaku (Mon-ya-ku) (monyanku) /type of vegetable/ Mofuta wa moroho wa naha,
oo hangata o melang moo honang le moetedi. /bon. Menyaku/.
Monyala (mun-ya-la) /married person/ Motho ya nyetseng: ya nang le mosadi kapa
molekane ka semmuso. /bon. Banyala/ Mael. Monyala ka pedi o nyala wa hae:
motho ya ratang kgarebe kapa moroetsana wa hae o mo nyala le ha a hloka dikgomo
kapa chelete e batlahalang bakeng sa lenyalo.
Monyane (mon-ya-ne) /small/ Hoa seemo sa motho: ya mmele kapa dilemo tse
nyane; ya sebopeho sa mmele se fokolang. /bon. Banyane/ (bap. nyane).
Monyanyako (mon-yan-ya-kaw) /choral music/ Mmino wa batho ba bangata, o
binoang ka dikarolo tsa mantsoe a fapaneng, o hlokang diletsa; pina e binoang ke
sehlopha sa batho ntle le diletsa. /bon. Menyanyako/.
Monyanyi (mun-yan-yi) /infant/ Motho ya nyanyang: lesea le boemong ba ho anya
letsoele; ngoana e monyane haholo ya nyanyang. /bon. banyanyi/.
Monyaredi (mun-ya-re-di) /beholder/ Motho ya nyarelang: ya lebisang leihlo nqa ya
ntho e patiloeng; ya shebang ka ho utsoa kapa ho makala. /bon. Banyaredi/ (bap.
mmohi).
Monyatsi (mun-ya-tsi) /underminer/ Motho ya nyatsang kapa ya nang le lenyatso:
ya nkelang babang fatshe ka baka la boemo ba bona; ya halalang motho emong kapa a
mo nkela tlase. /bon. Banyatsi/ (bap. lenyatso) (bap. moinyatsi).

386
 387

Monyebe (mon-ye-be) /dull, boring, vapid/ Ka tsela e hlokang mafolofolo kapa

bophelo; ka tsela e hlokang morolo le matjato. /bon. 0/.
Monyefodi (Mun-ye-fu-di) /despiser, blasphemer/ Motho ya nyefolang: ya buang
bobe ka motho emong; ya nyenyefatsang lebitso la Modimo. /bon. Banyefodi/
Monyehelo (mun-ye-he-law) /contribution, charity, offering/ Se neheloang ntlong
ya Modimo; seo ho fanoang ka sona kerekeng; karolo ya ntho e itseng e neheloang
kerekeng. Se neheloang bakeng sa. /bon. Menyehelo/ Tlh. Lentsoe “monyehelo” le
“monehelo” a na le moelelo o tshoanang. (bap. monehelo, letlole).
Monyela (mun-ye-la) /absorb/ Ketsiso ya ho monya: ho moma metsi hoa ntho e
kgonang ho nka mongobo, lesoe kapa metsi; ho hula metsi.
Monyela (mu-nye-la) /prodigal person/ Motho ya senyang se mo sebeleditseng; ya
lahlang se mo thusitseng; ya hloloang ke kgora. /bon. Banyela/ Mael. Monyela
sediba: motho ya senyang se mo thusitseng le ho mo sebeletsa.
Monyelo (mun-ye-law) /absorption/ Ketso ya ho monyela: ho moma metsi hoa ntho
e kgonang ho nka mongobo, lesoe kapa metsi; ho hula metsi.
Monyemo (mon-ye-mu) /reluctant, reluctance/ Ka tsela e supang ho tsoafa; ka tsela
ya ho bontsha lekgonono. /bon. menyemo/. Mohl. Re bone a dumela se buuwang ka
monyemo ntle le ho hlalosa lebaka.
Monyenyetsi (mon-yen-yen-tsi) /rumour, hearsay/ Taba ya mabarebare; taba e
hlokang bonnete kapa botsitso; se utloiloeng ka batho babang ntle le boikgodiso; seka
taba e sa hlakang. /bon. Menyenyetsi/ (bap. kutloello, mabarebare).
Monyepetsi (mon-ye-pe-tsi) /tear/ Metsi a tsoang mahlong ka baka la ho lla kapa ho
thaba; seka metsi se hlahang leihlong, se bodila, se bakoang ke ditsheho, sello kapa
bokudi ba mahlo. /bon. Menyepetsi/ (bap. dikgapha, kgapha, keledi) Tlh. Lentsoe
lena ke sothofatso ya “mnyembezi” le sebedisoang ke Bakone haholo, le ha Basotho
ba dibaka tse ding ba le sebedisa joale ka Sesotho.
Monyetla (mon-ye-tla) /opportunity, chance, advantage/ Sebaka se setle sa ho etsa
ketso e itseng; nako e nepahetseng ya ho phethahatsa morero; boemo bo lokileng ba
ho etsa ketso. /bon. Menyetla/ (bap. sebaka).
Monyo (mun-yaw) /drainage, absorption/ Ketso ya ho monya: ho moma metsi hoa
ntho e kgonang ho nka mongobo, lesoe kapa metsi; ho hula metsi. (bap. thopothelo).
Monyoha (mon-yu-ha) /come out from under/ Ho hlaha hanghang ho tsa ka tlasa
metsi, mobu kapa ntho e itseng.
Monyoho (mon-yu-haw) /coming out from under/ Ketso ya ho monyoha: ho hlaha
hanghang ho tsa ka tlasa metsi, mobu kapa ntho e itseng.
Monyolla (mon-yul-la) /deterge, wash away, saturate/ Ho tlosa ka ho suha le ho
sebedisa sesepa; ho tlosa matheba ka sesepa se matla.
Monyolla (mon-yul-la) /upper punch, upper cut/ Setebele se matla sa raditebele, se
tsoang tlase kapa se nyolohang ho tsoa tlase ho tebela mophephetsi kapa motho eo ho
loanoang le yena. /bon. Menyolla/ (bap. mofielo, motoba).
Monyollo (mon-yal-law) /washing away, saturation/ Ketso ya ho monyolla: ho tlosa
ka ho suha le ho sebedisa sesepa; ho tlosa matheba ka sesepa se matla.
Monyolloa (mon-yul-lwa) // Boetsuwa ba ho monyolla.
Monyollotse (mon-yul-lo-tse) // Bokgale ba ho monyolla.
Monyollotsoe (mon-yul-lo-tswe) // Boetsuwa le bokgale ba ho monyolla.
Moo (mo-u) /over there/ Lesupa le bontshang sebaka se hojana; lentsoe le supang
sebaka ntle le ho hlalosa lebitso la sona.
Moo (mou, mo-u) /where there is, where or when I was about to/ Sebaka seo ho
fumanoang seo ho buuwang ka sona; nqalo eo ho tholahalang seo ho buuwang ka

387
 388

sona. Makgatheng a seo ke neng ke batla ho se etsa. Mohl. Moo honang le kgotso
teng, setsoalle se sengata. Moo honang le lehloyo teng batho ha ba chake. Moo ke
neng ke re ke ya mo qetella, ba nthiba. Tem. Ka puo ya Sesotho polelo tse tshoanang
le “mo lapeng, mo tlung, mo lebaleng, jj, ha di sebedisoe: ho bolelang hore lentsoe le
nepahetseng la puo ya Sesotho ke “moo” hofeta “mo”.
Mookamedi (mo-u-ka-me-di) /director, manager/ Motho ya okametseng: ya ka
sehlohlolong sa ho laola boemo bo itseng; ya etsang mosebetsi wa ho okamela kapa
ho ba ka hodima basebetsi ka tsamaiso. /bon. Baokamedi/.
Mookamedi-kakaretso (//) /managing director, director/ Motho ya okametseng
basebetsi mmoho le mosebetsi ohle hofeta baokamedi kaofela. /bon. Baokamedi-
kakaretso/ (bap. mongodi-kakaretso).
Mookgo (mu-aw-kgaw) /tear/ Metsi a tsoang mahlong ka baka la ho lla kapa ho
thaba; seka metsi se hlahang leihlong, se bodila, se bakoang ke ditsheho, sello kapa
bokudi ba mahlo. /bon. Meokgo/ (bap. keledi).
Mooki (mu-o-ki) /nurse/ Motho ya okang bakudi: eo mosebetsi wa hae eleng ho
shebana le bababi le ho oka maqeba le mahloko a bona. /bon. Baoki/
Mooko (mu-aw-kaw) /core, theme/ Seo eleng taba kgolo; seo eleng bohare ba
ketsahalo kapa puo ya bohlokoa. /bon. Meoko/ Tlh. lentsoe le nepahetseng ke
“mooko” hofeta “mmoko”.
Mookodi (mu-o-ko-di) /rainbow/ Seka leru se hlahang ha pula e qeta ho na, se nang
le mebala e mengata e bakoang ke boemo ba mahlasedi a letsatsi. Tlh. Lentsoe le
nepahetseng haholo ke “mookodi” hofeta “mmokodi”.
Mookotaba (mu-aw-kaw-ta-ba) (mooko-taba) /main theme, main topic/ Taba eo
eleng yona e ka sehlohlolong eo ho buuwang ka yona sebokeng, pitsong kapa
kopanong. /bon. meokotaba/ (mm. Mooko-taba).
Moomo (mu-aw-maw) /shin/ (sheb. Mmomo bakeng sa tshebediso).
Mootlatshepe (mu-otla- ts-hi-pi) /blacksmith plover/ Mofuta wa nonyana e ntsho e
kopantseng le boputsoana kapa bothokoa bo hlakileng; e maoto a malelele a etsang
hore e kgone ho potlaka; e tholahang haholo bakeng tse ommeng pela dikoetsa,
dinoka le matsha. /bon. Meotlatshepe/ (mm. Mo-otla-tsepe).
Mootli (mu-o-tli) /beater, boxer/ Motho ya otlang: ya utloisang emong kapa babang
bohloko ka ho ba shapa kapa ho ba natha ka setebele. Motho ya tebelang ntho e
itseng. /bon. baotli/ (bap. raditebele).
Mootloana (mu-otl-wa-na) /puppy/ Ntja e nyane eo eseng kgale e tsoetsoe, eo e
ntseng e thekesela ka lebaka la ho hloka botsitso ba maoto a fokolang. Ntjanyana e sa
tsoa tsoaloa, kapa e nang le nakoana e hlahile. /bon. meotloana/ (mm. Mootlwana).
Mopakapaka (mo-pa-ka-pa-ka) /African-Rail/ Mofuta wa nonyana e fumanoang
haholo bakeng tse metsi, pela dinoka; e masiba a mokokotlo a masootho, sefuba le
bokatlase bo bothokoa mmoho le mpa e phatshoa, maoto le mokobolo o mokgubedu;
e phelang ka ho ja diphoofotsoana tsa metsing . /bon. mepakapaka/.

MOPAKAPAKA

388
 389

Mopalami (mo-pa-la-mi) /passenger/ Motho ya kalameng sepalangoang empa a sa se

laole; motho ya ka hara sepalangoang joalo ka moeti, mosebeletsi kapa motsamai.
Motho ya etang a le hara sepalangoang. /Bon. bapalami/ (bap. mokalli, mokalami).
Mopapa (mu-pa-pa) /pope/ Boemo ba motho ya phahameng haholo ka ho fetisisa ba
kereke ya Roma (catholic church); mobishopo e moholo ka ho fetisisa wa kereke ya
Roma. /bon. Bapapa/.
Mopapaedi (mu-pa-pa-edi) /fugitive/ Motho ya papaelang: boemo ba motho ya
mathang a sa kgaotse ka baka la ho baleha ebile a batloa bakeng sa molato o itseng o
entsoeng. /bon. Bapapaedi/ (bap. papaela).
Mopatadi (mo-pa-ta-di) /payer/ Motho ya patalang: ya fanang ka chelete bakeng sa
seo a se nkileng; ya lefellang thepa eo a e rekileng; eo a tlamehang ho lefa lekgetho
kapa chelete e saletseng morao. /bon. bapatadi/ Tlh. Lentsoe le nepahetseng la
Sesotho ke “molefe” hofeta “mopatadi”.
Mopatisane (mo-pa-ti-sa-ne) /passage/ Sebaka se patisaneng, se senyane sa ho
tsamaya kapa hofeta, se nang le mahlakore a phahameng ka mathoko. Sebaka se
peteletsaneng haholo bakeng sa ho tsamaya le ho feta. /bon. Mepatisane/.
Mopedi (mu-pe-di) /North sotho speaking person/ Mosotho wa Leboa, ya buang
Sesotho sa Leboa, ya etsang diketso, moetlo le ditloaelo tsa batho bao. Mosotho wa
Bopedi. /bon. Bapedi/ Tem. Lentsoe kapa lebitso lena “Mopedi” ha le na tlhaloso e
totobetseng ya semelo ha le bapisoa le “Mosotho wa Leboa”. Ka Sesotho sa Borwa,
Mopedi ke lebitso la motho kapa morena, mme le na le tlhaloso ya lona. Hape, hona
ho tshoana le ha ho ka thoe Mosotho wa Borwa ke Moshoeshoe, eleng tlhaloso e sa
lokang hobane morena eo ene e le motho, eseng morabe. Tlh. Bongata ba mopedi ke
“bapedi” eseng “mapedi”.
Mopepesi (mo-pe-pe-si) /advertiser/ Motho ya pepesang: ya etsang hore ntho e
itseng e bapatsoe bakeng sa kgoebo kapa thekiso; ya tsebahatsang sehlaisoa se itseng
bakeng sa thekiso le kgoebo. /bon. Bapepesi/ (bap. papatso, pabatso).
Mophaphathehi (mup-hap-hat-he-hi) /refugee, exile/ Motho ya phaphathehang: ya
balehang sebakeng ka baka la ho batloa maelana le molato o itseng; ya balehileng
naheng ya habo ka baka la boemo ba dipolotiki kapa seemo se itseng. Motho wa naha
enngwe naheng enngwe ntle le leeto kapa bochaki. /bon. Baphaphathehi/ (bap.
molata, modichaba, motsoantle, letsoantle, mofihli).
Mophathielli (mop-hat-hi-el-li) /encumbrancer/ Motho ya bakang ho phathiella: ya
jarisang moroalo kapa boima bo sitisang tsoelopele; ya fanang ka moroalo kapa
bothata bo sitisang. /bon. baphathielli/.
Mophatlalatsi (mup-ha-tla-la-tsi) /announcer/ Motho ya phatlalatsang puo, taba
kapa ketsahalo e itseng; motho ya tsebisang babang ka tse etsahalang; motho ya
joetsang sechaba kapa batho ditaba tse ncha. /bon. Baphatlalatsi/ (bap. sebohodi).
Mophato (mop-ha-taw) /circumcision school/ Sebaka seo ho bolotsoang leqai ho
lona; sebaka seo ho phethoang moetlo wa senna le bonna; moo ho bolotsoang batho
ba so bolleng teng. /bon. Mephato/ (bap. lebollo).
Mophato (mop-ha-taw) /standard, grade/ Karolo ya sehlopha sa sekolo kapa thuto
seo moithuti, morutoana kapa morutuwa aleng ho sona. /bon. Mephato/.
Mophato (mop-ha-taw) /college/ Mocha wa sekolo o fanang ka thuto e ikgethang wa
boemo bo phahameng. /bon. Mephato/.
Mophehi (mop-he-hi) /chef/ Motho eo mosebetsi wa hae eleng ho pheha dijo; motho
ya tsebang ho pheha hantle. /bon. baphehi/ (bap. sephehi).
Mopheme (mop-he-me) /jackal/ Enngwe ya mofuta wa phoofolo, seka ntja, e
masene, ya naheng, e hlaha bakeng sa ho ruuwa. /bon. mepheme/.

389
 390

Mophephethoa (mo-phe-phet-hwa) /an expatriate/ Motho ya tlosoang naheng eo

eseng ya habo ntle le tumemello kapa molao, eo a tlamehang ho kgutlisetsoa hahabo;
modichaba naheng enngwe. /bon. baphephethoa/ (bap. mophaphathehi).
Mophephetsi (mop-hep-he-tsi) /challenger, aggresor/ Motho ya boemong ba ho
loantsha mmampodi bakeng sa ho leka ho nka sekola sa hae ka mora tlholo; motho ya
bakang ntoa le dikgohlang. /bon. Baphephetsi/.
Mophofi (mup-hu-fi) /dreamer/ Motho ya phofang: ya nang le ditoro nako e ngata ha
a robetse; ya nahanang haholo ka bokamoso le tseo a batlang ho di etsa; ya bonang le
ho etsa ka kelello tse so etsahaleng. /bon. Baphofi/ (bap. molori).
Mopholosi (mup-hu-lu-si) /Saviour, Jesus/ Morena Jesu ha a hlalosoa ke ba
dumelang ho yena; mora Modimo ho badumedi;Ya tlosang ba makgatheng a mabe, a
lefu ho ya ka bakreste le tlhaloso ya bibele e halalelang. /bon. 0/.
Mopholosi (mup-hu-lu-si) /saviour, life saver/ Motho ya pholosang: ya fedisang
boemo ba kotsi e ka hlahelang motho emong. /bon. bapholosi/.
Mopholosoa (mup-hu-lu-swa) /born again christian/ Motho ya pholositsoeng ho ya
ka tumelo ya sekreste: eo ho nahanoang hore a keke a hlola a etsa sebe kapa eo lefu le
kekeng la mo etsa letho le ha a ka shoa ka lebaka la hore o tla tsoha; eo ho nahanoang
hore o tsamaya ka toka ka baka la tumelo ya hae ho Morena Jesu; ya tlohetseng
diketso tsa hae tsa kgale, tse mpe. /bon. Bapholosoa/ (mm. Mopholoswa).
Mophomodi (mop-hu-mu-di) /holiday maker/ Motho ya phomotseng: ya sa
sebetseng mme a le phomolong kapa a robile monakedi. Motho ya phomolong, ya
iketlileng. /bon. baphomodi/ (bap. mohlehlisa).
Mophonyohi (mup-hun-yu-hi) /escapee, / Motho ya phonyohileng: ya kgonneng ho
baleha kotsi e tshabehang; ya tsoileng ka soba la nale; ya phelang ka mora polao ya
batho ba bangata. /bon. Baphonyohi/ (bap. lehlasipa).
Mophopholetsi (mop-hup-hul-le-tsi) /guessing person/ Motho ya phopholetsang: ya
fanang ka sepheto sa ntho eo a sa e tsebeng; ya akanyang qeto. /bon. baphopholetsi/.
Mophotha (mop-hut-ha) /lump sum/ Chelete kapa matsebetsebe a lefshoang motho
ya boemong ba ho diela mosebetsing, ya hlotseng ditlhodisanong kapa eo a tlamehang
ho fumana chelete ka baka la boemo bo itseng. /bon. mephotha/ (bap. modula-fatshe).
Mophunyi (mop-hun-yi) /explorer, initiator, launcher/ Motho eo eleng yena ya
qalang taba; ya qalang ketso ya puo kapa ntho e itseng; moqadi wa boemo bo itseng;
ya etellang pele tshibollong ya phumano ya ntho e itseng. /bon. baphunyi/.
Mophuthi (mop-hut-hi) /Basotho clan group: of phuthi/ Motho ya reheletsong ka
mora phoofolo, phuthi.Ya anang phuthi. /bon. Baphuthi/ (mm. Baphuthing).
Mophuthi (mop-hut-hi) /filing clerk, organizer/ Motho ya phuthang: ya nkang
dintho ho di beha madulong kapa bodulong ba tsona; ya kopanyang batho
phuthehong; ya etsang hore ho be le phutheho. /bon. baphuthi/.
Mopomi (mu-pu-mi) /cutter/ Motho ya pomang: ya arolang ntho ka dikoto tse pedi
kapa hofeta moo; ya sehang ntho e itseng ho etsa makumane; ya kapang ntho tse
itseng ka sepheo ya ho etsa dikoto. /bon. Bapomi/.
Mopotjoana (mu-pawt-jwa-na) /cup/ Sesebedisoa sa ho tshela metsi kapa mofuta wa
lero se entsoeng ka letsopa le thatafaditsoeng ka mollo. /bon. mepotjoana/
Mopoto (mu-pu-taw) /nonsense, rubbish/ Puo e hlokang kelello; puo kapa
phatlalatso e hlokang mosola; se sa thuseng ka letho; sa boemo bo hlokang boleng
kapa moelelo. /bon. Mepoto/.
Moporofeta (mo-pro-fe-ta) (moprofeta) /prophet/ Motho ya porofetang: ya
phatlalatsang ketso kapa ketsahalo tsa ka moso; ya bolelang se tlang ho etsahala nako

390
 391

e tlang; ya senolang boemo ba hosane kapa nako e tlang. /bon. Baporofeta/ (bap.
Senohi, molepi, modupa).
Moprista (mo-pris-ta) /priest, rabi/ Motho ya fanang ka thero e mabapi le lentsoe la
Modimo; motho ya rutang ka bibele. /bon. Baprista/ (bap. Moruti) Tlh. Lentsoe lena
ke sothofatso ya “priest” ha lentsoe le nepahetseng la Sesotho e le “moruti”.
Moputso (mo-pu-tsaw) /wage, renumeration, earning/ Se fumanoang ka mora
mosebetsi kapa tshebetso; se newang motho ya sebeditseng ka mora nako eo ho
dumellanoeng ka yona; tefo ya motho ya sebeletsang emong kapa mmuso ka mora ho
qeta kapa ho phetha mosebetsi. /bon. Meputso/ (bap. puseletso).
Moputso (mo-pu-tsaw) /result, product/ Se hlahellang ka mora ketso kapa ketsahalo
e itseng; seo eleng sesosa kapa sephetho sa boemo bo itseng. /bon. Meputso/ Mael.
Moputso wa sebe ke lefu: Phoso le tlolo ya molao e ka baka ho shoa kapa timelo.
Moqabanyi (mo-qa-ban-yi) /inciter, instigator/ Motho ya qabanyang: ya etsang hore
ho be le diqabang kapa qabano; ya etsang hore babang ba se utloane kapa ba
loantshane. /bon. baqabanyi/.
Moqala (mo-qa-la) /crowbar/ Tshepe e thata, e boima, e sebedisoang bakeng sa ho
cheka kapa ho epa moo ho leng thata haholo. /bon. Meqala/ (bap. leqala).
Moqapi (mu-qa-pi) /inventor, composer/ Motho ya qapang: eo eleng yena wa pele
wa ho etsa ntho e itseng; wa pele ho bopa kapa ho hlahisa sesebedisoa se secha; eo
eleng yena ya sibollotseng ntho e itseng. /bon. Baqapi/ (bap. seqapi, mohlahisi).
Moqapo (mo-qa-po) /traditional basotho girls’ dance/ Mofuta wa motjeko wa
banana ba Basotho oo hangata o etelloang pele ke pina. /bon. Meqapo/ (bap. Famo).
Moqaqi (mo-qa-qi) // Motho ya qaqileng: ya tsebang seo a buang ka sona; ya tsebang
ditaba tsa hae. /bon. baqaqi/ (bap. moqaqisi).
Moqaqisi (mo-qa-qi-si) /a person who clarifies/ Motho ya qaqisang: ya etsang hore
se buuwang se utloahale kapa se hlalosehe ka tsela e bonolo. /bon. baqaqisi/.
Moqathatso (mo-qat-ha-tso) /sandal/ Seeta se bulehileng kahodimo; seqathola se
masoba ka mathoko kapa hodimo, seo hangata se roaloang nakong tsa mocheso; seeta
se bonahatsang leoto. /bon. Meqathatso/.
Moqato (mo-qat-taw) /lad’s G-string, man’s underwear/ Seaparo sa motho e
motona se koahelang setho sa bonna feela le karoloana ya dibono; seaparo sa batho ba
batona, seka tsheya, se aparoang kahare. /bon. Meqato/.
Moqatsohi (mu-qa-tsu-hi) /sprinter/ Motho ya qatsohang: ya mathang ka lebelo le
leholo, ka nako e kgutshoane. /bon. Baqatsohi/ (bap. Qatsoha, qatsoho, ntshoekge).
Moqebelo (mu-qe-be-law) /Saturday, sabbath/ Letsatsi la bosupa la beke; letsatsi la
ho qetela bekeng; letsatsi leo ho ya ka bibele, Modimo a phomotseng ka lona ha a
qeta ho bopa le ho hlola lefatshe le bophelo. /bon. Meqebelo/ Tem. Tlhaloso e
phethahetseng ya letsatsi lena e tholahala bibeleng e halalelang hofeta ho batho bafe
kapa bafe.
Moqeki (mu-qe-ki) // Motho ya qekang: ya hlokomelang ka sepheo sa ho baballa
motho kapa ntho.Ya hlokomelang ntho hore e se senyehe kapa e se utloe bohloko; ya
buang ka boikokobetso ka sepheo sa ho fumana seo a se batlang. /bon. Baqeki/.
Moqekisi (mu-qe-ki-si) /begger/ Motho ya qekisang: ya phelang ka ho kopa dijo le
ntho tse ding tse ngata bakeng sa ho iphedisa. /bon. Baqekisi/ (bap. mokopakopa).
Moqekoa (mu-qe-kwa) /stepmother/ Mosadi wa ntate eo eseng mme ya ntsoalang;
molekane wa ntate eo eseng mme ka tsoalo. /bon. Baqekoa/ (bap. mmangoane).
Moqeqebo (mo-qi-qi-baw) /exorbitance, enormousness/ Boemo ba theko e hodimo;
bongata le boholo ba ntho tse itseng; boteng bo fetang tekanyo kapa kamoo ho
hlokahalang ka teng. /bon. Meqeqebo/ Tlh. Batho kapa bangodi ba bangata ba puo ya

391
 392

Sesotho ha ba kgone ho etsa phapang pakeng tsa mantsoe, “moqeqebo” le

“moqeqeko”. Tem. Lentsoe “moqeqebo” eleng lebitso, le tsoa ho leetsi, “qeqeba” ho
bolelang ho lefisa hofeta tekanyo, kapa ho lefisa haholo.
Moqeqeko (mo-qi-qi-ko) /arms’ cache, stockpile/ Qubu ya dibetsa tse thotsoeng
sebakeng se patehileng; sekakata sa dibetsa tse seng molaong tse patiloeng; bongata
ba se entsoeng qubu. /bon. Meqeqebo/ (mm. moqeqekohadi, moqeqekonyana) Tem.
Lentsoe “moqeqeko” eleng lebitso, le tsoa ho leetsi, “qeqeka”, ho bolelang ho
tsitsinya, kgoehlisa kapa ho cheholla sebetsa se entsoeng ka tshepe. (bap. seqeqe).
Moqhaka (mo-qha-ka) /crown, chaplet, coronal, trophy/ Se roaloang hloohong ke
morena kapa mofumahadi; katiba ya borena; sekola sa mohlodi; se fumanoang ke
motho wa maemo a hodimo; sekola sa motho ya fumaneng boemo ba pele
tlhodisanong. /bon. Meqhaka/ (bap. mofapahloho). Tlh. Mantsoe “moqhaka” mmoho
le “moqhakga” a na lemeelelo e fapaneng haholo.
Moqhakga (mu-qha-kga) /stupid/ Motho ya thothofetseng kelello. Motho wa ketso e
hlokang bohlale kapa tlhalefo. Motho ya sa kgoneng ho etsa ntho tse tloaelehileng, tse
bonolo. Motho ya notlelehileng kelello kapa monahano. /bon. meqhakga/ Tlh.
Mantsoe “moqhaka” mmoho le “moqhakga” a na lemeelelo e fapaneng haholo.
Moqhatho (mu-qhat-haw) /man’s underwear, man’s G string/ (bap. moqato).
Moqhekanyetsi (mu-qhe-kan-ye-tsi) /trickster/ Motho ya qhekanyetsang: ya
sebedisang boqhekanyetsi ho fumana seo a se batlang; ya nkang le ho hapa ka tsela e
mpe; ya fumanang seo a se batlang ka tsela ya ho jalletsa. /bon. Baqhekanyetsi/..
Moqhinyetsane (mo-qhin-ye-tsa-ne) /softy, lamely/ Boemo bo hlokang matla ba ho
sututsa, raha kapa ho etsa ketso e itseng. /bon. Meqhinyetsane/ (bap. qhinyetso).
Moqhoba (mu-qhu-ba) /last dowry cow/ Sa ho qetela ha ho lefjoa tsa bohadi; kgomo
ya ho qetela ya lenyalo kapa mahadi. /bon. Meqhoba/.
Moqhobi (mu-qhu-bi) /poker, steering person, driver/ Motho ya qhobang: ya tlang
ka mora ntho e kgannoang; eo ntho tse tsoelang pele di tlang ka pela hae; ya laolang
boemo kapa sepalangoang. /bon. Baqhobi/ (bap. mokganni).
Moqobelli (mo-qo-bel-li) /autocrat/ Motho ya qobellang: ya etsang hore ho etsoe
thato ya hae ho sa natsoe se batloang ke babang; ya busang ka lere la tshepe; eo eleng
yena feela ya nahanang hore dipuo tsa hae di nepahetse. /bon. baqobelli/.
Moqolotsi (mu-qaw-law-tsi) /journalist/ Motho ya qolotsang: ya batlang ditaba
bakeng sa ho di hatisa le ho di phatlalatsa masedinyaneng, seyalemoyeng kapa
kgasong e itseng. /bon. Baqolotsi/ (bap. moqotsi).
Moqomo (mu-qaw-maw) /drum/ Setshelo sa tshepe se seholo haholo hofeta toutou se
tshelang metsi kapa ntho tse metsi. /bon. Meqomo/ (bap. sekupu, moropa, toutou).
Moqophothi (mu-qop-hot-hi) /home brew, traditional beer/ Joala ba Sesotho, bo
entsoeng hae ka ho ritela motsoako wa setoto sa mmela, tomoso le ho tlhotla kapa ho
ritela. /bon. 0/ (bap. ting).
Moqopo (mo-qo-po) /colon/ Mala a maholo a fellang nqa ya mohlamu. /bon.
meqopo/.
Moqoqi (mu-qaw-qi) /talker, narrator/ Motho ya qoqang: ya nang le moqoqo o
mongata; ya ratang ho etsa moqoqo kapa ho qoqela babang moqoqo. /bon. baqoqi/ .
Moqoqo (mu-qaw-qaw) /conversation, dialogue/ Puisano ya batho ba babedi kapa
ba fetang palo eo; puo e otlolohileng ya batho; ketso ya ho fana ka boemo ba
ketsahalo ka ho ngola serapana. /bon. Meqoqo/ (bap. rameqoqo).
Moqoqopedi (mu-qu-qu-pe-di) /dancer, jiver/ Motho ya qoqopelang: ya etsang
moqoqopelo; ya tsitsinyang mmele kapa ditho tsa hae tsa mmele bakeng sa mmino
kapa modumo wa diletsa tsa mmino. /bon. baqoqopedi/ (bap. mochoachoasedi).

392
 393

Moqoqopelo (mu-qu-qu-pe-law) /dance, jive/ Tloaelo ya ho fochosela bakeng sa

mmino kapa diletsa tsa mmino; mokgoa wa ho qoqopela. /bon. meqoqopelo/.
Moqosi (mo-qo-si) /plaintiff/ Motho ya qosang: ya qosang emong kgotla kapa
lekgotleng la dinyewe; ya tlisitseng molato kapa tletlebo kgahlanong le emong
lekgotleng la dinyewe. /bon. Baqosi/ (bap. momakadi).
Moqosuwa (mo-qo-su-wa) /defendant/ Motho ya qosoang: ya tlisitsoeng kgotla ka
baka la ho tletleba hoa motho emong; eo molato kapa phoso eleng kgahlanong le
yena. /bon. Baqusuwa/ (bap. momakalloa).
Moqotsi (mu-qo-tsi) /quoter/ Motho ya qotsang se buuwang kapa se ngotsoeng; ya
nkang se ngotsoeng kapa se builoeng mme a se bue. /bon. baqotsi/ (bap. moqolotsi).
Moqotsi (mu-qo-tsi) // Motho ya nkang qubung ka bongata; ya kgang haholo
bongateng ka ho fupara kapa ho ngoatha. /bon. Baqotsi/.
Mora (mu-ra) /son/ Motho e motona eo eleng ngoana wa motsoadi; ngoana e motona
wa ntate kapa mme. /bon. Bara/
Mora (mo-ra) /after/ Ha ho fitile ketsahalo kapa ketso e itseng. Ha boemo bo itseng
bo phethahetse. Mohl. Ke tla tsamaya ka mora hora ya bobedi.
Morabaraba (mo-ra-ba-ra-ba) /chess/ Papadi ya ho chehana e akgang ho tsamaisa
maraba kapa leraba ka sepheo sa ho hlola eo ho phehisanoang le yena.
Morabe (mo-ra-be) /ethnicity, ethnical, ethnic/ Sehlopha sa batho ba tshoanang ka
mmala, ba ahelaneng, empa ba fapana ka moetlo, puo le ditakatso; karolo ya batho ba
lelapa leleleng la sechaba sa naha le fapanang ka puo le ditloaelo feela; motho ha a
hlalosoa ka seng sa hae. /bon. Merabe/ (bap. semorabe).
Moradi (mu-ra-di) /daughter/ Ngoana e motshehadi wa motsoadi; ngoana wa
ngoanana wa mme le ntate; mosetsana ha a hlalosoa ke batsoadi. /bon. Baradi/.
Morafi (mu-ra-fi) /miner/ Motho ya rafang: ya epang serafjoa tlasa botebo ba
lefatshe; eo mosebetsi wa hae eleng ho cheka le ho batla serafjoa morafong. /bon.
Barafi, merafi/ .
Morafo (mo-ra-faw) /mine/ Sebaka seo ho rafjoang ho sona; moo ho chekoang teng
ka sepheo sa ho fumana serafjoa; mokoti mpeng ya lefatshe moo ho batloang majoana
a bohlokoa, a theko e hodimo. /bon. Merafo/.
Moraha (mo-ra-ha) /dung heap, dung ground/ Sebaka, seka thaba, se phahameng,
se bakoang ke katiso ya masepa a diruuwa. /bon. Meraha/.
Moraka (mu-ra-ka) /grazeland/ Sebaka se etseditsoeng ho fula bakeng sa diruuwa;
moo diphoofolo tsa hae di jang joang teng; makgulo a diphoofolo. /bon. Meraka/.
Morake (mu-ra-ke) /grazeland seeker/ Motho ya dulang moraka: ya shebanang le
makgulo a matala, le moo diphoofolo di ka tholang sebaka se joalo. /bon. Bomorake/
Morali (mo-ra-li) /designer/ Motho ya ralang: ya nahanang le ho qapa moetso o
mocha wa seaparo; ya hlahisang moetso wa ntho e itseng kgetlo la pele. Motho eo
moralo o tlang ka yena. /bon. Baradi/.
Moralla (mu-ral-la) /ignitious rock/ Mofuta wa lejoe le thata haholo le akgang lelapa
la majoe a mahakoe. /bon. Meralla/.
Moralo (mu-ra-law) /a design, foundation, base/ Qaleho ya se hlahisoang kapa
bopjoang ho fana ka sebopeho sa ntho e ahoang kapa e hlahisoang; botlase ba qaleho
ya ntho enngwe le enngwe e ahoang. /bon. Meralo/.
Morao (mo-ra-u) /backward, back, uncivilized/ Hoa sebaka: seo ho tsoang ho sona;
sebaka se fitiloeng; moo holeng hole le pele. Hoa motho le mekgoa ya hae: ya etsang
ditloaelo tsa sekgale kgale; ya itshetlehileng haholo ho boqaba le meetlo ya kgale; ya
sa tsamaisaneng le sejoalejoale. /bon. 0/ Mael. Koekoe ya morao e tloha le sepolo:
motho ya etsang dintho ka lenama o fumana mathata kapa ha a fumane letho. Mael.

393
 394

Ho fatela morao joalo ka kgoho: ho sebetsa ntle le tema. Ho etsa ntho e hlokang
thuso. Ho sebeletsa lefeela.
Morao (//) /recent, recently/ Hoa ketso, ketsahalo kapa boemo: e etsahalang
matsatsing a joale; e qetang ho etsahala; ya hona joale; e etsahatseng haufinyane; eo
eseng kgale e etsahetse. /bon. 0/.
Moraorao (mo-ra-u-ra-u) /latest, lately, current, recently/ E etsahalang nakong tsa
joale, matsatsing a kajeno; e ncha haholo; e sa tsoa sibolloa.
Morapalla (mu-rap-al-la) /colossal, enormous, immense/ Hoa sebopeho sa mmele
wa motho kapa phoofolo: ya, kapa e kgolo haholo ka seemo sa mmele, haholo ha e
shejoa e rapalletse; e, kapa ya tletseng sebaka ka baka la boholo ba yona; e bophara
bo kopaneng le botenya le bolelele; e kgolohadi. /bon. Meraparapa/.
Moraparapa (mo-ra-pa-ra-pa) /mammoth, titanic/ E kgolo ka ho fetisisa tse ding ka
mmele kapa chebeho ya sebopeho; e phahameng hofeta tseding ka sebopeho sa
mmele kapa bophahamo; e tenyahadi ha e shejoa e rapalletse. /bon. Meraparapa/.
Morapedi (mu-ra-pe-di) /worshiper/ Motho ya rapelang Modimo wa hae: ya
kgumamelang le ho rapela eo a nang le tumelo ho yena. Motho ya bontshang tumelo
ka ho rapela Modimo kapa modingoana wa hae. /bon. Barapedi/ (bap. thapelo).
Morara (mo-ra-ra) /vine tree, grape, wine/ Sefate se hlahisang ditholoana tsa sefate
seo; ditholoana tsa sefate sa morara, tse tala kapa kgubedu ka mmala. /bon. Merara/
Morarapa (mu-ra-ra-pa) /mammoth/ Phoofolo, seka tlou kapa lelapa la tlou, e
kgolohadi, eo ho dumeloang hore e kile ya phela nakong tsa dikgodumodumo, nakong
tsa kgale. /bon. Merarapa/ (bap. Moraparapa).
Morara-wa-thaba (//) /Bitter grape/ Mofuta wa semela sa lelapa la sefate sa morara,
se melang haholo dithabeng, se behang ditholoana tse bodila. /bon. Merara-ya-thaba/.
Morashea (mu-ra-she-a) /Russian/ Moahi wa naha ya Rashea, e Asia, ya buang puo
ya Serashea. /bon. Marashea./
Moratani (mu-ra-ta-ni) /lover/ Motho ya ratanang: eo aleng boemong ba lerato le
emong; ya ratang kgarebe kapa mohlankana haholo. /bon. Baratani/ (bap. serati).
Moratata (mo-ra-ta-ta) /machine-gun/ Sethunya se ntshang dikulo tse ngata haholo
ha se sebedisoa ho bolaya le ho thunya batho ba bangata. /bon. Meratata/.
Morati (mu-ra-ti) /supporter, fan/ Motho ya tshehetsang sehlopha sa habo sa papadi
e itseng haholo. /bon. Barati/ (bap. motshehetsi).
Morati (mu-ra-ti) /lover/ Motho ya ratanang: eo aleng boemong ba lerato le emong;
ya ratang kgarebe kapa mohlankana haholo. /bon. Baratani/ (bap. moratani, serati).
Moratuwa (mu-ra-tu-wa) /darling, dear/ Motho ya ratoang haholo ke molekane wa
hae; motho e motshehadi kapa e motona ya ratanang le emong; kgarebe kapa
mohlankana ya leratong ha a bitsoa ke molekane wa hae. /bon. Baratuwa/ (bap. ratu).
More (mo-re) /brother/ Ngoaneso e motona: moholoane waka; abuti waka; kgaitsedi
yaka e tona. /bon. Bomore, bare/.
Moreki (mu-re-ki) /consumer, customer/ Motho ya rekang: ya ntshang chelete
bakeng sa ho lefa seo a se nkang; ya nkang thepa ka ho e lefella. /bon. Bareki/ (bap.
mosebeletsuwa, mosebeletsi).
Morebele (mu-ri-bi-li) /of time: gone; at one’s heels/ Hoa nako: e tsamaileng ka
potlako; eo nako ya yona e ka felang neng kapa neng; e ileng haholo. hoa motho: ya
mathang ka potlako ho tla feta emong: ya diretheng tsa emong ka ho potlaka kapa ho
tsamaya. /bon. merebele/ ?? Mohl. Ha re mathe re tiise, Thabiso o re behile
merebele.

394
 395

Morekisi (mu-re-ki-si) /seller, dealer, merchant, retailer/ Motho ya rekisang: ya

amohelang chelete bakeng sa thepa eo a fanang ka yona; ya nkang moputso kapa
chelete e lefellang seo a fanang ka sona. /bon. Barekisi/.
Moremaphofu (mo-re-map-ho-fu) /type of rock/ Mofuta wa lejoe le thata la karolo
ya moralla, le tholahalang dithabeng. /bon. Meremaphofu/.
Moremi (mu-re-mi) /tree cutter, pruner/ Motho ya remang: ya pomang sefate kapa
thupa; ya faolang lekala la sefate kapa semela se itseng. /bon. Baremi/ .
Morena (mu-re-na) /king, chief, lord/ Motho e motona ya okametseng sechaba sa
naha kapa motse wa lehae ka baka la borena; motho e motona wa puso ya
tlhatlhamano ya lelapa; motho ya busang sechaba sa motse. Motho ya laolang sechaba
ka baka la ketapele ya borena. /bon. Barena, marena/ Tem. Ka Sesotho morena ke
motho e motona feela. Ha e le e motshehadi ke mofumahadi. Tlh. Lebitso le
nepahetseng la bongata ke “barena” hofeta “marena” le ha batho ba bangata ba
sebedisa “marena” bakeng sa “barena”. Mael. Morena ke kgomo e chitja: Morena ha
a na mokgwa o le mong oo a tsejwang ka wona. Mael. Lentsoe la morena le haeloa
lesaka: seo morena kapa motho e moholo a se buang se tlameha ho ananeloa le ho
hlonchoa. Mael. Morena ke morena ka sechaba: moetapele o ba teng ka lebaka la
batho feela.
Morenana (mu-re-na-na) /village leader, small chief/ Morena wa motse: motho ya
okametseng le ho laola sebaka se senyane kapa motsana. /bon. Marenana/.
Moreneng (mo-re-ne-ng) /palace/ Moo ho phelang motho e motona ya okametseng
sechaba sa naha kapa motse wa lehae; sebaka sa barena, mafumahadi, dikgosana le
dikgosatsana. Moaho wa serena. /bon. 0/ (bap. paradeisi) Mael. Letlaila le tlailela
moreneng: motho ya etsang diphoso o tshoareloa ke bahabo ha a leka ho bontsha
boiteko.
Moreno (mu-re-nu) /your brother/ Ngoanabo mmuuwa e motona; motho eo eleng
ngoanabo mmuuwa ka tsoalano ya batsoadi. /bon. bareno/ (bap. bareno).
Morepo (mo-re-po) /shawl like upper body garment, top/ Mofuta wa seaparo sa
basadi ba Basotho se aparoang ho koahela bokahodimo ba mmele. /bon. Merepo/.
Moreri (mu-re-ri) /evangelist/ Motho ya fanang ka thero e mabapi le lentsoe la
morena Modimo, e ngotsoeng bibeleng e halalelang. /bon. Bareri/ (bap. moruti).
Morero (mo-re-raw) /aim, intend, purpose/ Se nahannoeng pelong ya moetsi, seo a
batlang ho se etsa; ketso e batloang ho etsoa ke moetsi ka mora ho e nahana. Sepheo
sa kelello se nang le maikemisetso. /bon. Merero/ (bap. sepheo).
Moreso (mu-re-su) /my brother/ Ngoaneso ya motona; moholoane waka; abuti waka;
motho eo re tsoalanang le yena e motona. /bon. bareso/ (bap. moreno).
Morethetho (mo-ret-het-haw) /rhythm/ Modumo wa mmino o fanang ka kelello le
moelelo wa diletsa. Motsoako o motle wa diletsa tsa mmino. /bon. Merethetho/.
Moreto (mo-re-taw) /stripe/ Motsero kapa metsero e fumanong letlalong le nang le
boya ba phoofolo kapa phoofotsoana ya naheng. Boteng ba mmala o motoa hara
mebala emeng ya letlao le boya ba phoofolo. Motoa o bonahalang mmeleng ka ho
lepella. /bon. mereto/ Mael. Bana ba tadi ba tshoana ka mereto: batho ba diketso tse
mpe kapa tse ntle ba na le letshwao (letshoaho) kapa tloaelo eo ba tshoanang ka sona.
Moriana (mo-ri-a-na) /medicine/ Se nowang ho fodisa bokudi kapa bohloko ba setho
seseng sa mmele; se sebedisoang ho thoba bohloko; se sebedisoang ho pikitla moo
holeng bohloko; se kokobetsang boloetse kapa lefu le itseng. Motsoako wa dimela
kapa maro a tlhaho a sebedisoang ho thibela bokudi kapa a fedisang boloetse; se
sebedisoang ho thibela le ho phekola lefu; setlhare se sebedisoang ho alafa bohloko ba
mokudi kapa mobabi; eng kapa eng e kokobetsang bohloko ba leqeba. /bon. Meriana/.

395
 396

Morifi (mo-ri-fi) /bowl/ Enngwe ya dijana tse tebileng, tsa setso, e sebedisoang ho
tshela dijo tse lero kapa metsi. /bon. merifi/ (bap. moritshoana).
Moriphaboliki (mo-ri-pha-bo-li-ki) /republican/ Motho ya dumelang ho mmuso wa
rephaboliki. Tloaelo ya motho wa naha ya rephaboliki. /bon. Bariphaboliki/.
Moriri (mo-ri-ri) /hair/ Seka boya se hlahang hloohong kapa se aparetseng hlooho
kapa ditho tse ding tsa mmele. /bon. Moriri, meriri/ (bap. boya).
Moritaoke (mo-ri-ta-u-ke) /sophistry, subterfuge, fraudulence/ Mokgoa kapa tloelo
ya ho etsa dintho ka tsela ya bomenemene. Tsela e sa otlolohang ya ho etsa dintho ka
sepheo sa ho jalletsa. (bap. tsuo).
Moritedi (mo-ri-re-di) /brewer/ Motho ya ritelang joala: ya etsang joala ka ho
kopanya mmela le metsi a bedisitsoeng ho etsa setoto, ho kenya tomoso le ho tlhotla
ka mora ho kopanya metsoako kaofela. (bon. Baritedi) (bap. seritedi).
Morithi (mo-ri-thi) /shade/ Sebaka se hlokang kganya ya letsatsi; sebaka seo letsatsi
le sa chabeleng ho sona. Sebaka se phodileng ka baka la tlhokahalo ya mahlasedi a
letsatsi. /bon. merithi/ (bap. serithi) Tlh. “morithi” le “serithi” ke mantsoe a mabedi a
sa hlaloseng ntho e le nngwe.
Moritshoana (mo-rits-hwa-na) (moritshwana) /wedding or marriage plan/ Sesupo
sa mohlankana ya batlang ho nyala; pontsho ya hore mohlankana o kgahliloe ke
moroetsana, mme o batla ho nyala. Ho raha moritshoana: ho bulela dikgomo ka
madungoadungoane ho di nehela manamane a tsona hore di anye lebese ka sesupo sa
hore ya etsang ketso eo o batla ho nyala. /bon. 0/.
Moro (mu-raw) /gravy/ Metsi kapa lero le etsoang ke nama kapa dijo tse nonneng;
lero le tsoang nameng e phehiloeng. /bon. Mero/ (bap. lero, kgodu) Mael. Ho tshola
tlhako morong: ho baleha ka lebelo le leholo. Mael. Moro kgotla ha o okoloe: ditaba
di bewa pepeneneng ntle le ho patoa.
Moroa (mu-rwa) /bushman/ Emong wa baahi ba kgale ba Afrika Borwa ya
tholahalang ka nqa tse ka bophirima ba naha, ya phelang ka ho tsoma dibakeng tse
ommeng le mahoatata. /bon. Baroa/ (mm. morwa, barwa).
Moroalathoto (mo-rwa-la-thu-tu) /porter/ Motho ya jereng moroalo ka sepheo sa ho
o lebisa nqa enngwe ho tloha ho enngwe. Motho ya lebisang mokudi ho tloha
sebakeng seseng ho ya ho seseng sa phekolo kapa kalafo. /bon. baroalathoto/.
Moroalli (mu-rwal-li) /firewood collector/ Motho ya roallang patsi kapa dibeso;
motho ya tsomanang le ntho tsa ho etsa mollo joalo ka patsi. /bon. Baroalli/.
Moroallo (mu-rwal-law) /flood/ Boteng ba metsi a mangata haholo a bakoang ke pula
tsa metloebelele le medupi; ponahalo ya metsi a mangatahadi, a tletseng hohle, a pula
e ngata. /bon. Meroallo/.
Moroalo (mo-rwa-law) /load, weight, cargo, freight, ton/ Boima bo nkoang kapa bo
laechoang; thoto e ngata, e boima haholo; se jarisoang sepalangoang se boima; se
imelang ha se kakasoa. /bon. Merolalo/ (bap. boima). Mael. Tlou ha sitoe ke
moroalo: se sengata seo motho a nang le sona se keke sa mo hlola. Mael. senkhanang
se nthola moroalo: seo ke hlokang katleho ho sona se fokotsa boima boo ke nang le
bona; ya sa nkutloisiseng o nkimolla mathateng.
Moroalo (mo-rwa-law) /burden, stress/ Boemo bo sitang kelello le matla a motho; se
kgathatsang maikutlo le monahano; ketso e tenang maikutlo. /bon. Meroalo/.
Moroba (mu-ro-ba) /nomad/ Motho ya tsamayang hohle a sa dule sebakeng seleseng
ka baka la mosebetsi wa hae o itseng. /bon. meroba/. (bap. lerobane).
Morobadi (mu-ro-ba-di) /sleeper/ Motho ya robetseng: ya ratang boroko. /bon.
barobadi/ (bap. raboroko).

396
 397

Moroetsana (mu-rwe-tsa-na) /lass, young woman/ Ngoanana ya dilemong tsa ho ba

mosadi; mosetsana ya fetileng dilemo tsa bongoana, ya lebileng bosading; motho e
motshehadi ya habileng bosadi. /bon. Baroetsana/.
Moroho (mo-raw-haw) /vegetable/ Semela kapa setlama se sebedisoang joalo ka
sejo; sejalo seo mahaba a sona a jewang. Lehaba la semela kapa sejalo se sebedisoang
joalo ka sejo /bon. Meroho/.

MEROHO, MOROHO

PIPIRI E KGUBEDU (RED PEPPER)

KALIKI (GARLIC) KHUKHUMBA (CUCUMBER)

LETHISE (LETTUCE) BITIRUTI (BEETROOT)

TAPOLE (POTATO)

BITIRUTI (BEETROOT) KHABESHE (CABBAGE)

KALIKI (GARLIC) CHIDISI

EREKISI MOKOPU

BITIRUTI (BEETROOT)

TAMATI (TOMATO) ANANYESE (ONION)

KHUKHUMBA (CUCUMBER)

MOROHO POONE ANANYESE (ONION)

397
 398

SEPINICHI (SPINACH)

CHIDISI MOKOPU

DINAWA (BEANS) PIPIRI E TSHEHLA (YELLOW PEPPER)

ANANYESE (ONION) EREKISI (PEAS)

KALIKI (GARLIC) POONE SEHOETE

Morokapheleu (mo-ro-kap-he-leu) /cape myrtle/ Mofuta wa sefate seka sehlahla, se

holang butle; se makgapetla a sedikadikoe, se behang ditholoana seka monokotshoai,
ebile se na le monko o monate. /bon. merokapheleu/.
Moroki (mu-ro-ki) /praise singer/ Motho ya rokang: ya binang bakeng sa ketsahalo e
itseng; ya ithokang bakeng sa thabo nakong ya mokete kapa keteko ya ketsahalo e
itseng; ya buang dipuo tsa ho roka. /bon. Baroki/ (bap. seroki).
Moroko (mu-ru-ku) /sorghum beer residue, seam/ Se salang ha ho tlhotloa joala;
ditshifa tsa joala tse salang ha ho sebedisoa motlhotlo ho tlhotla joala. /bon. Meroko/.
Morolo (mo-ru-lu) /active, lively/ E nang le matla le bophelo; e kelello e chatsi; e
mafolofolo monahanong; e mmele o matjato. E fanang ka matla hape. /bon. 0/.
Morolo (mo-ru-lu) /vivicious, flexible, active/ E kapa ya bontshang bophelo; e, kapa
ya matjato le mafolofolo. (bap. rolofatsa, rolofala, mafolofolo).
Morolo (mo-ru-lu) /stimulation/ Boemo ba ho kenya mafolofolo; ho etsa hore motho
kapa ntho e sebetse ka ho e fa matla kapa ho e lokisa; ho tshoha molota.
Moropa (mo-ru-pa) /musical drum/ Sekupu se sebedisoang joalo ka seletsa sa
mmino; moqomo o ntshang modumo wa mmino ha o tebeloa. /bon. Meropa/.
Moropotso (mu-ru-pu-tso) /benefit, boon/ Lethonyana leo motho a le fuwang le ka
mo thusang; se senyane se neheloang motho ho iphedisa. /bon. Meropotso/.
Moroto (mu-ru-taw) /urine/ Metsi a tsoang ka setho sa botona kapa sa botshehadi sa
motho kapa phoofolo. Lero, seka metsi, se sa hlokoeng ke mmele, se tsoang ka setho
sa mmele sa botona kapa botshehadi ho tsoa diphiong. /bon. Meroto/.
Moru (mo-ru) /forest/ Difate tse ngata tse teteyaneng haholo; sebaka sa dimela tsa
difate tse ngata sebakeng seleseng. /bon. Meru/.

398
 399

Morubisi (mo-ru-bi-si) /an owl/ Nonyana e tsamayang bosiu, e mahlo a maholo, e

phelang ka ditoeba le diphoofotsoana tse nyane. /bon. Merubisi/.
Morumuwa (mo-ru-mu-wa) /messenger/ Motho ya rongoang: eo mosebetsi wa hae
eleng ho tsamaisa molaetsa ho o isa sebakeng seseng; motho ya tsamaisang seo a se
fuwang ho se isa sebakeng seseng. /bon. Barumuwa/ (bap. Lenqosa).
Moruo (mo-ru-aw) /economy/ Boemo ba naha ha bo bapisoa le dihlahisoa tse
fumanoang naheng; boteng ba leruo la dirafjoa le dihlahisoa tse ngata tsa naha; leruo
la naha. /bon. Maruo/ (bap. leruo).
Moruo (mo-ru-aw) /wealth/ Kgora le nala; boteng ba leruo la motho kapa sechaba;
boteng bo boholo ba ditlhokeho tsohle tsa bophelo. /bon. Maruo/ (bap. leruo).
Morupelli (mo-rup-pel-li) /lecturer/ Motho ya rupellang: ya fanang ka thuto e
ikgethang ho morutoana, morutuwa kapa moethuti. /bon. barupelli/.
Morupelluwa (mo-ru-pel-lu-wa) /trainee, intern/ Motho ya fuwang thupello: ya
rutoang thuto e itseng. /bon. Barupelluwa/. (mm. Morupelluoa). (bap. Seikoetlisi).
Morusu (mo-ru-su) /unrest, protest, turmoil/ Boemo bo hlokang kgutso le taolo;
pontsho ya ditletlebo le dikomang ka ho baka lerata; boemo ba moferefere le tlhokeho
ya kgotso. /bon. Merusu/ (bap. mokutu, moferefere).
Morutehi (mo-ru-te-hi) /elite, upper class, nobleman/ Motho ya rutehileng haholo;
motho wa boemo bo hodimo ka baka la tsebo ya hae ya thuto; motho ya ka
sehlohlolong ka baka la thuteho. /bon. Barutehi/.
Moruti (mo-ru-ti) /pastor, priest, clergyman/ Motho ya rutang ka thuto ya bibele ho
batho ba tlileng kerekeng; motho ya rutang ka tsa Modimo ho ya ka lentsoe la Ona;
motho ya rutang ka diketsahalo tsa bibele. /bon. Baruti/.
Moruti (mo-ru-ti) /teacher/ Motho ya rutang barutuwa le ho ba fa thuto; motho ya
fang barutoana le baithuti thuto; motho ya fanang ka thuto ho batho ba e hlokang
bakeng sa ho tseba. /bon. Baruti/ (bap. Mosuwe).
Morutlhoana (mo-rutl-hwa-na)/shell-like-sheep hide bag/ Mokotlana o monyane wa
letlalo la podi o kentsoeng majoe a manyane, a mangata a etsang modumo o monate
nakong tsa motjeko kapa ho hobela. /bon. Merutlhoane/. (bap. Lengenengene).
Morutoana (mo-rut-wa-na) (morutwana) /scholar/ Motho ya rutoang thuto e itseng
sekolong; eo thuto kapa thuteho ya hae e itshetlehileng ho mosuwe hofeta boyena ba
hae; ya fuwang thuto le tsebo ke morupelli wa mophato kapa sekolo; eo seemo sa hae
sa thupello se hlokang mosuwe kapa musuwetsana. /bon. Barutoana/ (bap. moithuti).
Morutuwa (mo-ru-tu-wa) /pupil/ Motho ya rutoang ho sa natsoe hore ke morutoana
kapa moithuti. /bon. Barutuwa/ (bap. moithuti, morutoana) (mm. morutuoa).
Morwa (mu-rwa) /bushman, san people/ Emong wa baahi ba kgale ba Afrika Borwa
ya tholahalang ka nqa tse ka bophirima ba naha, ya phelang ka ho tsoma bakeng tse
ommeng le mahoatata. /bon. Barwa/.
Mosa (mo-sa) /grace, propitiation/ Mohau o bontshang lerato ebile o sa hloke tefo;
ketso ya ho etsetsa ka lebaka la ho utloela bohloko ntle le ho lebella moputso; ho
etsetsa botle ntle le tefo. Pontsho ya mohau o neheloang motho ntle le ho loka hoa
hae; lerato la semoya le lebisoang ho moetsadibe ke Modimo; mohau o lebisoang ho
motho o sa hlokeng tefo kapa tefello. /bon. 0/ (bap. lereko, mohau).
Mosa (mo-sa) /mercy/ Pontsho ya kutloelo bohloko kgahlanong le motho ya tlotseng
molao kapa ya hlokang thuso; kutloelo bohloko ho motho ya fositseng. Mohau o
sebedisoang kgahlanong le motho ya molato. /bon. 0/ (bap. lonya).
Mosadi (mo-sa-di) /woman/ Motho e motshehadi ya fitileng boemo ba boroetsana
kapa bongoanana; motho e motshehadi, e moholo hofeta mosetsana.Tlh. Lentsoe

399
 400

“mosadi” ha le hlalose “mme”. Motho ekaba mosadi e se mme: mme ke motho e

motshehadi ya nang le bana kapa ngoana. /bon. Basadi/.
Mosadi-moholo (//) /old woman/ Motho e motshehadi ya dilemong tsa boqhekoana
kapa botsofe; mosadi ya hodileng haholo; motho wa mme ha a bitsoa ke bara le baradi
ba hae. /bon. Basadi-baholo/ Tlh. Lentsoe “mosadi-moholo” ha le hlalose “nkgono”.
Motho ekaba mosadi-moholo e se nkgono: nkgono ke motho e motshehadi, ya nang le
ditloholo, bara kapa baradi. Bosadi-boholo ha bo bolele hore motho o na le bana,
empa ke lentsoe le hlalosang mosadi ya hodileng dilemong.
Mosaeletsi (mo-sa-e-le-tsi) /inciter/ Motho ya saeletsang: ya bakang hore batho kapa
ntho e etse phoso; ya susumeletsang ntho e itseng ho etsa ketso e itseng. /bon.
basaeletsi/.
Mosaere (mo-sa-ere) /zairean/ Moahi kapa letsoalla la naha ya Zaire, Afrika, e
bitsoang Democratic Republic of Congo (DRC) kajeno, ya buang puo enngwe ya
dipuo tsa naha eo, ya etsang moetlo le ditloaelo tsa naha eo. /bon. Basaere/.
Mosajana (mo-sa-ja-na) /young woman/ Mosadi e monyane dilemong; motho e
motshehadi ya sa tsoa feta boroetsana kapa bongoanana. /bon. Basajana/.
Mosamaria (mo-sa-ma-ria) /samaritan/ Motho ya nang le kutloelo bohloko mabapi
le batho babang, ho sa natsoe kamano kapa tsebano. /bon. Basamaria, bomosamaria/.
Mosami (mo-sa-mi) /pillow user/ Motho ya sebedisang mosamo bakeng sa ho robala;
motho ya tloaetseng ho robala ka mosamo. /bon. basami/.
Mosamo (mo-sa-maw) /pillow, cushion/ Karolo ya moalo e mabothobotho, e
entsoeng ka ntho tse bonojana, e sebedisoang ho beha hlooho nakong ya ho robala;
karolo ya phate e tshetlehang molala le hlooho moalong. /bon. Mesamo/.
Mosaqa (mo-sa-qa) /rod/ Thupa e sebedisoang ke modisa kapa modisana bakeng sa
ho laola diphoofolo le ho itshireletsa ntoeng; thupa e sebedisoang joalo ka sebetsa ke
modisana kapa motho wa boemo bo itseng. /bon. mesaqa/ (bap. molamu, lere).
Mosarelo (mo-sa-re-law) /depression, gloominess/ Boemo bo sithabetsang maikutlo;
maikutlo a hlokang monate; boemo bo silafatsang letsatsi la moetsi; bohloko bo
etsang hore pelo e sareloe haholo. /bon. Mesarelo/ (bap. tsharelo).
Mosasanki (mo-sa-sa-nki) /proud walker/ Motho ya sasankang: ya tsamayang ka ho
ikonka le ho etsa dikguba; wa motsamao o bontshang tlholo. /bon. basasanki/.
Mosathi (mo-sat-hi) /perker, fucker/ Motho ya sathang: ya ratang ho robala le
babang bakeng sa pokano; ya ratang ko kotoa kapa ho kota. /bon. basathi/.
Mose (mu-si) /dress/ Seaparo se bulehileng seo hangata se aparoang ke batho ba
batshehadi. /bon. Mese/.
Mose (mo-se) /abroad, across, over seas/ Ka nqa enngwe ya sebaka; ka lehlakoreng
leleng la noka kapa lewatle. /bon. 0/.
Mosea (mo-se-a) /Danthonia drakenbergenis/ Semela se sebedisoang ho etsa mafielo
le mefuta emeng ya meseme, o tholahalang haholo thabeng tsa maluti. /bon. Mesea/.
Mosebeletsi (mu-se-be-le-tsi) /maid, servant, helper/ Motho ya sebeletsang emong;
motho eo mosebetsi wa hae eleng ho thusa monga hae. /bon. Basebeletsi/.
Mosebeletsoa (mu-se-be-le-tswa) /client, customer, protege, buyer/ Motho eo
mosebetsi o itshetlehileng ho yena: ya tlamehang ho fuwa tshebeletso kapa thuso ke
mosebeletsi wa tshebeletso e itseng. /bon. Basebeletsoa/ (bap. moreki, lehlahana).
Mosebetsi (mo-se-be-tsi) /job, employment, occupation/ Se etsoang ho phethahatsa
boemo bo itseng ka ho kenya matla; se etsoang bakeng sa ho fumana moputso;
tlhahiso ya ntho e itseng ka sepheo sa ho phetha le ho thola tefo ka mora sona; ketso
ya ho sebetsa; lefapha la tshebetso. /bon. Mesebetsi/.

400
 401

Mosebetsi (//) /employee, worker/ Motho ya sebetsang: ya phethahatsang boemo bo

itseng; ya etsang ketso e itseng bakeng sa moputso; ya hlahisang ntho tse itseng ka
sepheo sa ho fumana tefo ka mora sona. /bon. Basebetsi/ .
Mosebetsi (//) /function/ Seo ntho e itseng e se etsang; sepheo sa sesebedisoa ha se
sebedisoa. Ho etsa mokete. /bon. Mesebetsi/ (bap. tshebediso).
Mosebetsimmoho (//) /colleague, companion, comrade/ Motho ya sebetsang le
emong sebakeng seleseng; motho eo emong a tloaelaneng le yena ka tshebetso; motho
ya nang le kamano ya setsoalle sa mosebetsi le emong. /bon. Basebetsi-mmoho/ (bap.
Mphato). (mm. mosebetsi-mmoho).
Mosebetsuwa (mo-se-be-tsu-wa) /client, customer, protege/ Motho eo tshebetso
kapa mosebetsi o itshetlehileng ho yena: ya tlamehang ho fuwa tshebeletso kapa thuso
ke mosebeletsi. /bon. Basebetsuwa/ (bap. moreki, lehlahana). Tlh. Mantsoe,
“mosebeletswa” mmoho le “mosebetsuwa” a na le meelelo e tshoanang.
Mosepaneshe (mus-pa-ne-she) (mosepaneche) /Spanish/ Moahi kapa letsoalla la
naha ya Spain, e Yuropa, ya buang puo ya naha eo, ebile a etsa moetlo, ditloaelo,
mekgoa le diketso tsa naha eo /bon. Masepaneshe/.
Mosebi (mu-se-bi) /gossipmonger, blether/ Motho ya sebang: ya buang ka babang
ntle le mabaka a sebele; ya buang babang hampe ntle le lebaka; ya tloaetseng ho seba
le ho bua puo tse hlokang bonnete ka babang. /bon. Basebi/.
Mosebi (//) /burglar, house-breaker, robber/ Motho ya utsoang: ya tloaetseng ho
kena matlong a babang ka sepheo sa ho utsoa; ya sebedisang bokebekoa ho thola seo
a se batlang; ya sebedisang dikgoka kapa boshodu ho fumana seo a se batlang; ya
sebedisang botsotsi ho thola seo a se batlang. /bon. Mashodu/ (bap. leshodu).
Mosefu (mo-se-fu) /electric fuse/ Thapo e nyane e tsamaisang motlakase ho ya ho
sesebedisoa se nkang matla a manyane. /bon. mesefu/ (bap. boseka).
Moseha (mu-se-ha) /mountain broom grass/ Mofuta wa semela se melang haholo
dithabeng le matsoapong a Lesotho, se sebedisoang haholo bakeng sa ho etsa mefuta
ya mafielo. /bon. Meseha/.
Mosehi (mu-sehi) /cutter, chopper/ Motho ya sehang: ya sebedisang thipa kapa
sesebedisoa sa ho poma bakeng sa ho arola. /bon. basehi/ (bap. mopomi, poma).
Mosehlo (mu-se-hlaw) /home, habitat/ Lapeng moo motho a tsoang teng kapa a
dulang teng. Sakeng moo namane e dulang teng le mma yona. Mael. Ha e thala e
thalla mosehlong: ho kgutlela hae ka mora bosio; ho ya lapeng ho ba heno kapa ba
lelapa ka mora ho nyamela.
Moseka (mo-se-ka) // ?? /bon. meseka/.
Mosela (mo-se-la) /tail/ Setho sa phoofolo se hlahelletseng qetellong ya mokokotlo
ka hodima setono. /bon. mesela/ (bap. mohatla, lechoba).
Mosele (mo-se-le) /different one/ Seqolli se hlakisang motho eo ho buuwang ka yena
ka ho kgetholla hara babang. Motho eo eseng ena eo ho buang ka yena: eo eseng yena
ya batloang; ya fapaneng le emong kapa babang. /bon. Basele/.
Moseme (mo-se-me) /straw carpet, grass carpet/ Moalo o entsoeng ka joang bo
botenya hofeta lodi kapa semela se itseng se tiileng, o aloang fatshe bakeng sa ho dula
kapa ho paqama. /bon. Meseme/ (bap. leqase).

MOSEME, MESEME

401
 402

Moseneke (mu-se-ne-ke) /crisis/ Boemo bo sa thabiseng ba ditaba; boemo bo

bohloko ba diketsahalo. /bon. moseneke/ Mohl. Ditaba di moseneke kajeno. Ho
bonahala dintho di le moseneke motseng wa rona.
Mosenene (mo-se-ne-ne) /type of snake/ Noha e tshetshane haholo, e telele, ebile e le
kotsi haholo ka lebaka la matjato a yona. /bon. Mesenene/ Mael. Mehlolo ke dinoha,
mesenene ke batho: ketso kapa ketsahalo e sa tloaelehang ha e hlalosoa ke leihlo le
kelello.
Mosenodi (mo-se-no-di) /revealer, prophet/ Motho ya senolang: ya hlaisang se
patehileng kgetlo la pele; ya ntshang patiloe kapa makukutu. /bon. basenodi/.
Moseohedi (mo-se-u-he-di) /attacker/ Motho ya seohelang: ya futuhang kapa ya
lelekisang se tlamehang ho loantshoa. /bon. baseohedi/.
Mosesane (mu-si-sa-ne) /thin/ Hoa motho: ya mmele o hlokang mafura; ya mmele o
monyane; wa sebopeho se otileng sa mmele. /bon. Basesane/ (bap. tshesane, otile).
Moseso (mo-se-saw) /baby urine/ Moroto wa ngoana e monyane kapa wa motho wa
mosadi. Lero, seka metsi, se sa hlokoeng ke mmele, se tsoang ka setho sa mmele sa
botshehadi, haholo ngoana, ho tsoa diphiong. /bon. Meseso/ (bap. moroto).
Mosetsana (mu-se-tsa-na) /old girl/ Motho e motshehadi ya fetileng boemo ba
bongoana, ya atametseng boemo ba bosadi. /bon. Basetsana/ (bap. moroetsana).
Mosha (mo-sha) /squirrel/ Mofuta wa phoofolo e nyane, seka pela, e mohatla o
moholo, e phelang ka dihoete tsa naha le dimela. /bon. Mesha/. Mael. Mosha ha o
fula oa qamaka: motho o tlameha ho elahloko ha a etsa eng kapa eng.

MOSHA (SQUIRREL)

Moshana (mu-sha-na) /guy/ Motho e motona eo emong a tloaelaneng le yena ka

dipuo tse itseng kapa bothaka. /bon. Bashana/ (mm. moshanaheso, moshana-heso).
Moshanyana (mu-shan-ya-na) /boy/ Motho e motona, ya so fihleng dilemong tsa
bohlankana. Ngoana e motona. /bon. Bashanyana/ Mael. Ngoana moshanyana ke
kabeloa manong: motho e motona o lokeloa ke ho fuwa mathata ohle le ha ho sa
kgonahale.
Moshemane (mu-she-ma-ne) /uncicurmcised male/ Motho e motona ya so
bolotsoeng; motho e motona ya so yeng lebollong. /bon. Bashemane/ Tem. Ka puo ya
Sesotho ho na le phapang mahareng a mantsoe, “moshanyana” le “moshemane”:
moshanyana ke tlhaloso ya motho e motona ya monyane ebile a so fihle dilemong tsa
bohlankana; ha e le moshemane ke tlhaloso ya motho e motona ya so bolleng, kapa ya
sa bolotsoang. (bap. leqai).

402
 403

Moshemane (mo-she-ma-ne) /teenager boy/ Motho e motona, ho tloha dilemong tsa

boleshome le metso e meraro ho isa ho tsa boleshome le motse e robong, eo esong ho
be monna ho ya ka moetlo wa Sesotho; motho e motona ya atametseng dilemo tsa
bonna. /bon. Bashemane/.
Moshesha-fatshe (//) (mochecha-fatshe) /low ball shooting/ Papading ya bolo ya
maoto: ho raha bolo ntle le ho e nyolla; ho raha bolo ka tsela eo e tsamayang kapa e
thetehang fatshe ntle le ho ya hodimo. /bon. Meshesha-fatshe/ Tlh. Lentsoe le
nepahetseng ke “mochechafatshe” hofeta “moshesha-fatshe”.
Mosheshe (mo-she-she) /non stop drinking/ Ho noa seno se itseng ntle le kgefutso;
ho noa mochaochele. Ho metsa lolololo. /bon. 0/ (sheb. Motjetje bakeng sa
tshebediso).
Moshino (mo-shi-naw) /long string ornament/ Leqhoele le lelelele le hokeloang
seaparong joalo ka mokgabiso wa sekgalekgale. /bon. Meshino/.
Moshoashoailane (mu-shwa-shwa-ila-ne) /barber, shaver, hair cutter/ Motho ya
kutang moriri: eo mosebetsi wa hae eleng ho beola kapa ho lokisa moriri; ya etsang
dikguba ka moriri wa hlooho. /bon. bashoashoailane, bomoshoashoailane/.
Moshoeshoe (mo-shwe-shwe) /Basotho nation founder/ Morena e moholo ya
thehileng sechaba sa Basotho, ya hlahileng dilemong tsa bo 1700, a hlokahala ka
selemo sa 1870.
Moshoeshoe (mo-shwe-shwe) /Mosotho: informal word/ Mosotho ha a hlalosoa ke
merabe emeng; motho wa Mosotho ha a bonoa ke batho ba mefuta emeng. Tem.
Lentsoe lena “moshoeshoe” le fosahetse ha le bolela ho hlalosa Mosotho hobane
Moshoeshoe ke lebitso la motho, eseng mofuta wa sechaba kapa morabe.
Moshui (mo-shwi) (moshoi) (moshwi) /the dead/ Motho ya shoeleng: ya
hlokahetseng ka botlalo; ya sa hemeng ka baka la ho shoa. Tem. Batho ba bangata ba
kgetha ho sebedisa lentsoe “mofu” hofeta “moshui” le ha lentsoe la bobedi e le
Sesotho. (bap. mofu).
Mosi (mu-si) /smoke/ Seka leru se fifetseng se bakoang ke ho hotela hoa mollo; se
sesupang hore mollo o wa tuka kapa ho a cha. Seo malakabe a mollo a fanang ka
sona ebile se fifetse. /bon. Mesi/ Mael. Ho beha ka mosing: ho ba boemong bo
bakang mathata mmoho le ho se tshireletsehe; ho ba maemong a ka bakang kotsi.
Mael. Ho ntsha mosi ka lengope: ho phinya kapa ho tshoinya.
Mosia (mo-sia) /cat/ Phoofolo eo hangata e ruuwang hae, e ratang lebese le nama,
enang le ho tsoma ditoeba. Qoabi e thapisitsoeng ka ho sia boqoabi ba yona naheng;
lebitso la Sesotho la katse. /bon. Mesia/ (bap. katse, qoabi, setsetse).

MOSIA

Mosia (mo-sia) /Basotho clan group: of the cat/ Karolo ya morabe wa Basotho ba
rehelletsoeng ka mosia, ba anang katse. /bon. Basia/
Mosiana (mo-si-a-na) /kitten/ Ledinyane la mosia; mosia o monyane. /bon.
Mesiana/.

403
 404

Mosidi (mo-si-di) /tar like substance, soot/ Letlaloana le bakoang ke mosi o

mongata ka mora nako e telele; seka molora o motsho o bonahalang hodima ntho e
itseng, o bakoang ke mollo. /bon. Mesidi/ (bap. mowa, lehoko).
Mosifa (mo-si-fa) /muscle/ Setho sa mmele, seka nama, se kopanyang masapo a
mmele; setho sa mmele se kgonang ho saroloha le ho huleha bakeng sa motsamao le
tsitsinyeho ya mmele. /bon. Mesifa/.
Mosikanoka (mo-si-ka-nu-ka) /gomphostigma virgatum/ Semela se hlaha se
bonahalang dithabeng, haholo mabapa le dinoka seo mahlaku a sona a ka sebedisoang
bakeng sa moriana wa bana. /bon. mesikanoka/ (mm. mosika-noka).
Mosikara (mo-si-ka-ra) /equilibrium, balanced load/ Sesebedisoa se thusang ho
tshihetsa ntho e jeroeng hore boima ba yona bo lekane; ntho e lekanyang boima ka
mahlakore ohle. Thapo e sebedisoang ho jara moroalo o boima. /bon. Mesikara/.
Mosiko (mo-si-ko) // Sebaka se theohelang sa thaba; ponahalo e kgolo ya motheo wa
thaba kapa letsoapo. /bon. Mesiko/.
Mosima (mo-si-ma) /fissure, orifice, cavity, hollow/ Lesoba le tholahalang kapa le
bonahalang fatshe kapa nthong e itseng; lesoba le bontshang bokanqane ba ntho efe
kapa efe; lesako kapa lepatso le bulehileng haholo, leo ho tsoang kapa ho ka kenang
lethonyana ho lona; sebaka se bulehileng. /bon. Mesima/ (bap. mokoti).
Mosima (mo-si-ma) /asshole/ Sebaka kapa setho sa mmele moo masepa a tsoang le
teng. Setho sa mmele se sebedisoang bakeng sa ho nyela. (bap. motete).
Mosisidi (mo-si-si-di) /salvia stenophylla/ Setlama se hlaha se fumanong dithabeng le
matsoapong ebile se ka sebedisoa joalo ka setlhare. /bon. mesisidi/. (mm. mosisili).
Mositisi (mu-si-ti-si) /spoiler, gate-grusher/ Motho ya sitisang: ya senyang ketsahalo
e ntle; ya ferekanyang boemo ba mokete o monate; ya tlang moketeng a sa mengoa;
ya senyeletsang babang. /bon. Basitisi/.
Mositla (mo-si-tla) /cat’s tail bulrush/ Semela se atileng haholo dibakeng tse tlase
tsa naha, moo honang le metsi kapa pela ona. /bon. Mesitla/.
Mosito (mo-si-taw) /transgressor/ Motho ya siteloang emong kapa babang: ya etsang
diphoso kgahlanong le babang; ya etsang bobe kgahlanong le wa habo. /bon.
bomosito/ (bap. mositui).
Mositsane (mo-si-tsa-ne) /acacia dealbata/ Setlama sa naha se hlaha, se fumanoang
naheng ebile se ka sebedisoa joalo ka moriana wa letshollo. /bon. mesitsane/ (bap.
keketsa/.
Mositui (mo-si-twi) (mositoi) /sinner/ Motho ya siteloang Modimo kapa batho
babang: ya etsang sebe kapa bobe kgahlanong le Modimo mmoho le molao wa Hae;
ya tlolang molao wa Modimo. /bon. basitui/ Tem. Hangata batho ba kgetha lentsoe
“moetsadibe” hofeta “mositui”. Phapang pakeng tsa “mosito” le “mositui” ke hore
ketsahalo enngwe e lebisitsoe ho motho ha enngwe e lebisitsoe ho Modimo.
Mosiuwa (mo-si-u-wa) /remainder/ Motho ya siuuwang: ya salang ha ho tsamauwa;
ya leseloang morao ha ho etoa. /bon. bomosiuwa/ (mm. mosiuoa).
Mosi-wa-metsi (//) /steam/ Seka mosi se bakoang ke ho bela hoa metsi; seka mosi se
hlahang ha metsi a chesa kapa a bela. /bon. Mesi-ya-metsi/.
Moso (mu-saw) /tomorrow/ Letsatsi le latelang la kajeno; letsatsi le tlang hosane
kapa nako e tlang. /Bon. Moso/ (bap. hosane) Mohl. Ke tla o bona ka moso.
Mosoabisi (mo-swa-bi-si) /disappointing person/ Motho ya soabisang: ya etsang
diketso tse nang le masoabi; ya phoqang ba mo tshepileng. /bon. basoabisi/.
Mosoahla (mo-swa-hla) /wreckage/ Ntho e soahlamaneng kapa e robehileng ka mora
kotsi; se thubehileng kapa se choatlehileng ka mora kotsi kapa ho wela; se hlokang ho

404
 405

lokisoa ka baka la boemo ba sona bo fokolang. /bon. Mesoahla/ (bap. maloangloahla,

soahlamanya) (mm. moswahla, swahlamanya).
Mosoang (mo-swa-ng) // Joang bo hlafunnoeng ke phoofolo bo tholahalang ho
mohodu wa phoofolo, seka mantle. /bon. Mesoang/ (mm. Moswang).
Mosokodi (mu-su-ku-di) /struggler, sufferer/ Motho ya sokolang: ya phelang ka
thata; ya fumanang seo a se batlang bothateng. /bon. basokodi/ (bap. lesokolara).
Mosokolli (mo-so-kol-li) /rehabilitator, redeemer/ Motho ya sokollang babang: ya
thusang batho ho tlohela diketso tse mpe tsa kgale; ya thusang ho tlohedisa mekgoa e
mebe. /bon. basokolli/.
Mosokolohi (mo-so-ko-lo-hi) /the rependant/ Motho ya sokolohileng: ya etsang
diketso tse ncha, metsamao e mecha le mekgoa e mecha. /bon. basokolohi/
Mosola (mo-su-la) /uselesness, insignificant, unimportant/ E senang thuso kapa e
hlokang thuso; eo boteng ba yona bo sa thuseng ka letho; e sa hlokahaleng ka baka la
lefeela ya yona. Mohl. Ketso tsa hao ha di na mosola.
Mosollane (mo-sol-la-ne) /tenor/ Karolo ya lentsoe la mmino le sa tebang, le
hoeletsang, haholo la motho e motona. (bap. tinoro, bese).
Mosolotso (mo-su-lu-tsaw) /easily, simple/ Hoa ketso: e etsoang ka bobebe; e
kgonahalang ho etsoa ntle le bothata. /bon. Mesolotso/ (bap. Mohoalotso).
Mosolotsoana (mo-su-luts-wa-na) /grinded maize ferment/ Masalla a poone e
haitsoeng ya potisoa ho etsa mahleu kapa motoho o bodila. /bon. mesolotsoana/.
Mosomi (mu-so-mi) /mocker, teaser/ Motho ya somang: ya buang dipuo tse
utloisang babang bohloko; ya buang matsoe a somang babang; motho ya thonkgang
maikutlo a batho babang ka dipuo le kgetho ya mantsoe a hae. /bon. Basomi/.
Mosono (mu-su-nu) /clitoris/ Karolo ya nama e hlahelletseng kantle ya setho sa
botshehadi. /bon. Mesono/ (bap. lelebe, malebe).
Mosothehi (mu-sut-he-hi) /contortionist/ Motho ya kgonang ho sotha mmele wa hae
le ditho tsa mmele ka tsela e sa tloaelehang. /bon. Basothehi/ (bap. moipelekanyi).
Mosotho (mu-sut-hu) /sotho speaking person/ Karolo ya batho ba fumanoang Afrika
e ka borwa, haholo Afrika Borwa mmoho le Lesotho le Botswana, e buang puo ya
Sesotho enang le karolo tse tharo eleng Sesotho, Sepedi (Sesotho sa leboa) le
Setswana. /bon. Basotho/ (bap. motswana, mopedi).
Mosotho (mu-sut-hu) /south sotho speaking person/ Motho ya buang puo ya
Sesotho, ya etsang mokgoa, moetlo le ditloaelo tsa Basotho. Motho eo eleng letsoalla
la naha ya Lesotho kapa Afrika Borwa ya buang puo ya Sesotho. /bon. Basotho/.
Mosothoana (mu-sut-hwa-na) /fake Mosotho/ Motho ya buang Sesotho se
fosahetseng; motho ya buang puo ya Sesotho ka tsela e mpe; motho ya iketsang
Mosotho empa ese yena; seka Mosotho; motho ya sa tsebeng moetlo le puo ya
Sesotho empa a ipitsa Mosotho. /bon. Basothoana/.
Mosotho-mmotoane (//) /improper Mosotho/ Motho ya buang Sesotho se
fosahetseng; motho ya buang puo ya Sesotho ka tsela e mpe; motho ya iketsang
Mosotho empa ese yena; seka Mosotho; motho ya sa tsebeng moetlo le puo ya
Sesotho empa a ipitsa Mosotho. /bon. Basotho-mmetoane/.
Mosou (mo-so-u) /the other side of the river/ Sebaka se ka mose ho noka; lehlakore
leleng la noka kapa ntho e tshelehang. /bon. mesou/.
Mosuwa (mo-su-wa) (mosuoa) /weaving grass, knitting grass/ Mofuta wa joang bo
sebedisoang ho loha dikatiba tsa mefuta e mengata. /bon. mesuwa/ (bap. setsiba).
Mosuwe (mo-su-we) /teacher, coach, educator, lecturer, professor/ Motho ya
rupelletsoeng bakeng sa ho ruta barutuwa le ho ba fa thuto; motho wa thupello e

405
 406

hodimo ya fang barutoana le baithuti thuto; motho ya fanang ka thuto ho batho ba e

hlokang bakeng sa ho tseba. /bon. Basuwe/ (mm. mosuoe).
Mosuwe (mo-su-we) /initition school mentor, tutor/ Motho ya okametseng maqai
kapa mathisa mophatong le ho ba fa dithuto tsa setho tsa senna kapa sesadi; motho ya
ikarabellang thupellong ya batho ba tlileng lebollong joalo ka makoloane le bale;
moruti wa setho mophatong. /bon. Basuwe/ (mm. mosuoe).
Mosuwe-hlooho (//) /principal/ Motho ya okametseng basuwe, ya rupelletsoeng
bakeng sa ho ruta barutuwa le ho ba fa thuto; motho wa thupello e hodimo hofeta
basuwe ba tloaelehileng, ya fang barutoana le baithuti, thuto; motho ya okametseng
sekolo ebile a fana ka thuto. Mookamedi wa sekolo. /bon. Basuwe-hlooho/.
Mosuwetsana (mo-su-we-tsa-na) /lady teacher, mistress/ Motho e motshehadi ya
rupelletsoeng bakeng sa ho ruta barutuwa le ho fa thuto; motho e motshehadi wa
thupello e hodimo ya fang barutoana le baithuti, thuto; motho e motshehadi ya fanang
ka thuto ho batho ba e hlokang bakeng sa ho tseba. /bon. Basuwetsana/.
Moswatsi (mu-swa-tsi) /Swazi nationality/ Moahi le letsoalla la naha ya Swatsing
(Swaziland), e Afrika, ya buang puo ya Seswatsi, ya etsang mekgoa, moetlo le
ditloaelo tsa Maswatsi. /bon. Maswatsi/.
Motabetso (mu-ta-be-tso) /first dowry cow’s intestines supper/ Nama ya kgomo ya
selelekela e akgang mala, e jewang mantsiboya ke bamemuwa, haholo bacha kapa
metsoalle ya monyadi le monyaduwa. /bon. Metabetso/.
Motabo (mo-ta-baw) /sexual intercouse, sex/ Ketso ya ho robalana: ho kena
diphateng ka sepheo sa pokano; tshebediso ya ditho tsa botona le botshehadi bakeng
sa boithabiso kapa ho etsa bana; ho kotana. (bap. thobalano). Tem. Matsatsing a
kajeno ho na le theneketso ya lentsoe “motabo” eleng “mdavazo” kapa “mtafatso”.
Motaki (mu-ta-ki) /artist/ Motho ya tsebang ho ngola setshoantsho ka ho
tshoantshisa sebopeho sa eng kapa eng ka ho taka; motho ya nang le tsebo ya ho etsa
setshoantsho ka ho ngoapa kapa ho ngola hodima ntho e itseng ka tsela e ntle haholo;
mongodi wa ditshoantsho. /bon. Bataki/ (bap. setaki).
Motala (mu-ta-la) /greenish/ Hoa mmala wa ntho kapa motho: E mmala wa semela;
boteng ba mmala wa semela kapa setlama. Ponahalo ya mmala o joalo. (bap. setala).
Motalana (mu-ta-la-na) /light greenish/ Hoa mmala wa ntho kapa motho: o botala bo
hlakileng haholo; e botala bo hlokang lerotho.
Motanyane (mo-tan-ya-ne) // ?? /bon. metanyane/.
Motasallane (mo-ta-sal-la-ne) /kwashiorkor/ Motho, haholo ngoana kapa namane,
ya kapa e hlolehang ho hola hantle ka baka la tlhokeho ya dijo tse nepahetseng le lefu
la ho hana dijo; ngoana ya nang le lefu la ho hana dijo. /bon. metasallane/.
Motataisi (mo-ta-ta-isi) /Jesus Christ/ Mora Modimo. Jesu wa Nasaretha. /bon. 0/
Motataisi (//) /mentor/ Motho ya tataisang: ya fanang ka keletso; motho eo boemo ba
hae eleng ho ruta le ho bontsha sehlopha ntho tse tlamehang ho etsoa bakeng sa ho
atleha. /bon. Batataisi/ (bap. moeletsi, mosuwe, mokoetlisi).
Motati (mo-ta-ti) // Motho ya tatileng: ya tsamayang ka ho potlaka; ya habileng ho ya
fihla moo a yang teng. /bon. batati/.
Motaung (mut-a-ung) /Basotho clan grouping: of lion/ Morabe kapa karolo ya
batho ba reheletsoeng ka tau. Motho ya anang tau. /bon. Bataung/.
Moteaphala (mu-te-a-pha-la) /whistle blower, informer/ Motho ya letsang phala ka
sepheo sa ho tsebisa babang boemo bo renang nakong e itseng. Motho ya hlahisang
lekunutu; motho ya phatlalatsang sephiri. Mpimpi. /bon. Bateaphala/ (bap.
moletsaphala, lejelathoko, seipati).
Motebang (mo-te-ba-ng) /Basotho clan: / ?? /bon. batebang/.

406
 407

Motebi (mo-te-bi) /diver/ Motho ya tebang metsing a mangata: ya qoelang lewatle

kapa bodibeng ka sepheo sa ho batlana le se itseng botebong ba metsi kapa ya thusang
ba kgaqileng; ya bolokang bophelo ba batho ba kgangoang ke metsi. /bon. Batebi/.
Motebo (mo-te-baw) /remote grazing place/ Sebaka se hole, dithabeng, seo ho
hlokomeloang mohlape wa diphoofolo tse ruuwang ke badisana; thabeng moo ho
hlokomeloang mohlape wa diphoofolo teng. /bon. Metebo/ (bap. moraka, mophato).
Moteno (mu-te-naw) /attire style, fashion taste/ Tsela ya ho apara e fapaneng le tse
ding; tsela ya ho tena kapa ho kenya seaparo e sa tshoaneng le tseding; lepetjo la
moaparo. /bon. Meteno/ (bap. moaparo, teno).
Motenya (mo-ten-ya) /fat/ Hoa motho: ya mmele o tletseng mafura; ya mmele o
moholo; wa sebopeho se sephara sa mmele. /bon. Batenya/ (bap. Setenya, tenya).
Motero (mu-te-raw) /fence, stop nonsense/ Se okametseng serapana; se potapotileng
tshimo kapa ntlo; seka lebota se ahiloeng bakeng sa ho hlokomela le ho tshireletsa
bokahare ba ntlo kapa moaho. /bon. Metero/.
Motete (mo-te-te) /asshole/ Lesoba la sebono sa motho kapa phoofolo; puleho e
ntshang masepa ya sebono; moo ho tsoang mantle teng. Mokoti wa manyela kapa seo
mmele o di hlatsang ka morao. /bon. Metete/ (bap. mosima).
Mothahaselli (mu-tha-ha-sel-li) /fan/ Motho ya tshehetsang mofuta o itseng wa
papadi; motho ya latelang sehlopha sa papadi. /bon. Bathahaselli/.
Mothaka (mut-ha-ka) /bloke, chap, fellow/ Motho e motona ha a hlalosoa ho ya ka
diketso tsa hae tse qabolang; seqabolane sa monna kapa mohlankana; tshehisa ya
moshanyana. /bon. Methaka/ (bap. moeka).
Mothamo (mot-ha-mu) /mouthful, spoonful/ Molomo o tletseng dijo kapa sejo;
mohlohlo wa dijo ka hanong; kgaba e tletseng dijo tse kengoang ka hanong; bongata
sa se hlafunoang. /bon. Methamo/.
Mothapo (mot-ha-paw) /root/ Bokatlase ba sefate kapa semela; bokatlase ba sejalo se
nang le metso; seka makala a semela se hlahang ka tlasa mobu. /bon. Methapo/.
Mothati (mut-hat-hi) /very slopy mountain side/ Sebaka se sekameng haholo sa
letsoapo kapa thaba e nyane; letsoapo le motheo o moholo haholo. /bon. Methati/.
Mothati (mut-hat-hi) /recently, as of now, at this juncture/ Ka yona nako ena; hona
joale ntle le maobane kapa hosane; nako eo ho buang ka yona. Mohl. Ka mothati ona
re tla kopa hore modulasetulo a qale mosebetsi.
Mothating (mut-ha-ti-ng) /just now, recently, currently/ Ka yona nako ena; hona
joale ntle le maobane kapa hosane; nako eo ho buang ka yona. Mohl. Ha re le
mothating wa ho qetela morena Masupha a fihla.
Mothatsoana (mo-tha-tswa-na) (mothatswana) /nerve/ Karolo ya mmele, seka
kgoele, e tsamaisang le ho hlalosetsa boko melaetsa yohle ya mmele e tshoanang le
kutlo ya bohloko, tatso, kutlo ya tsebe, mocheso, mohatsela, pono, thetso, maikutlo
mmoho le monko. /bon. methatsoana/.
Mothedi (mut-he-di) /briber/ Motho ya thelang: ya ntshang tjotjo bakeng sa ho
fumana seo a se batlang; ya lefang bakeng sa ho lokoloha; motho ya fanang ka se
itseng bakeng sa tokoloho ya hae; ya fanang ka se itseng ho mmampodi bakeng sa
tshireletso. /bon. Bathedi/ (bap. tjotjo).
Mothei (mut-hei) /founder, establisher, originator/ Motho ya qapileng boemo bo
itseng: eo eleng yena ya ikarabellang tlhahisong ya pele ya ntho e itseng; moqapi wa
boemo bo itseng; motho eo eleng mohlodi wa boemo ba sechaba kapa kopano ya
bona. /bon. Bathei/.

407
 408

Mothekesedi (mut-he-ke-se-di) /stumbler/ Motho ya thekeselang: ya hlokang

botsitso ba ho ema kapa ho tsamaya ka baka la phokolo ya bophelo ba hae; ya
mangole a kgoehlang. Motho ya hlokang botsitso. /bon. Bathekesedi/.
Motheo (mot-he-aw) /foundation, base, basis/ Boteng ba molao: ketso ya motho ya
qapileng boemo bo itseng bo laolang diketsahalo tsa mokgatlo le sechaba; seo eleng
sona se ikarabellang taolong ya pele ya molao o itseng; sebopeho sa molao; molao oo
eleng mohlodi wa puso ya sechaba, mokga kapa mokgatlo mmoho le tsamaiso ya
kopano. /bon. Metheo/ (bap. theo).
Motheo (mut-he-u) /steep descend/ Sebaka se theohelang sa naha; boemo bo yang
tlase ba naha. /bon. metheo/ (bap. moepa).
Mothepa (mot-he-pa) /girl, girl-friend/ Ngoanana ya ratoang ke mohlankana; motho
e motshehadi ya ka ferehoang ke moshanyana. /bon. Methepa/ (bap. mothaka).
Mothepu (mut-he-pu) /mthembu/ Emong wa matsoalla a kgale a semelo a Afrika
Borwa, ya fumanoang bophirima, bochabela le bohareng ba Kapa, ya buang puo ya
Sekone ya molelele hofeta morwa. /bon. Bathepu/ (bap. moroa, mokgothu).
Mothibi (mot-hi-bi) /preventor, stopper/ Motho ya thibang: ya etsang hore boemo
bo itseng bo se ke ba etsahala; ya netefatsang hore ketsahalo e itseng ha e tsoele pele;
ya emisang motsamao wa ntho e itseng. /bon. bathibi/.
Mothinya (mot-hin-ya) /sharp bend, u-turn/ Sebaka se kobehileng haholo sa tsela
kapa mmila; moo tsela kapa mmila o thinyang. Sekoekoe sa tsela kapa mmila se
seholo haholo. /bon. Methinya/ (bap. thinya, tjeko).
Motho (mut-hu) /mankind, homosapien, mortality/ Sebupuwa se tsamayang ka
maoto a mabedi se nang le kelello le moya wa bophelo o fapaneng le wa phoofolo;
sebupuwa se buang puo e tsitsitseng hofeta ya diphoofolo, se tsebang phapang ya
botle le bobe, se kgonang ho fana ka mabaka; sebupuwa se nang le kamano le
Modimo hofeta phoofolo ka baka la popo ya sona; sebupuwa se phelang lefatsheng
kajeno, senang le taolo ya dintho tsohle tsa lefatshe ka baka la matla a kelello e
fapaneng le ya diphoofolo; sebupuwa se belehoang ke mosadi ka peo ya monna, seo
bophelo ba sona bo felang ka mora nakoana. /bon. Batho/ Mael. Ho ja motho direthe:
ho etsa diketso tse sa rateheng bosiong ba motho emong. Mael. Motho ke motho ka
batho babang: motho o kgona ho atleha, tsoelapele, thaba, nyakalla le ho rua ka
lebaka la ho phedisana le babang. O keke wa kgona ho phela bophelo bohle o le mong
kapa ntle le leloko, baahisane mmoho le metsoalle.
Mothoaela (mut-hwa-e-la) (mothwaela) /rare, few, sporadic, seldom/ Ho boemo
kapa ketsahalo: e etsahalang hanyane kapa ka nako tse ding; e sa bontsheng bongata
ba batho ba tlang. (bap. sewelo).
Mothoana (mut-hwa-na) /sub-human, little man/ Motho ya kopantseng botho le
bophoofolo kapa moya o kgohlahetseng; sebupuwa, seka motho, se qakileng; motho
ya monyane ka chebeho le sebopeho sa mmele. /bon. Bathoana/ (bap. mothonyana).
Mothoanahelele (//) (mothoana-helele) /type of food/ Mofuta wa sejo sa Basotho wa
sekgalekgale: ?? /bon. mothoanahelele/.
Mothobi (mut-ho-bi) /escapee/ Motho ya thobang: ya balehang ka lenyele ho se ya
mmonang; ya nyamelang bosiong ba batho. /bon. Bathobi/.
Mothoduwa (mot-ho-du-wa) /an adoptee/ Motho ya thotsoeng kapa ya hodisoang ke
batsoadi kapa motsoadi ya sa mo tsoalang; ngoana eo eseng lesea la tlhaho la
motsoadi ya mo hodisang. /bon. Bathoduwa/ (bap. letlalepepiloe).
Mothoebe (mut-hwi-bi) /yolk/ Bokahare ba lehe le nang le bosehla. /bon. Methoebe/
Mothoebe (mut-hwi-bi) /of a colour: gold/ Hoa mmala: o tshoanang le kgauta kapa
bokahare ba lehe.

408
 409

Mothoebe (mut-hwi-bi) /scar piece/ Phatsa ya phoofolo e hlahang nakong ya ntoa ya

diphoofolo ha di hlabana ka manaka. /bon. methoebe/ (bap. thoebo).
Mothofatsa (mut-hu-fa-tsa) /personify, embody, epitomise/ Ho etsa lentsoe kapa
ntho e fane ka moelelo kapa boemo ba motho; ho etsa motho ka lebitso la ntho kapa
lentsoe; ho bopa sebopeho sa motho ka boemo bo itseng.
Mothofatso (mut-hu-fats-aw) /personification, epitomy/ Ketso ya ho mothofatsa: ho
etsa hore lentsoe kapa ntho e fane ka moelelo kapa boemo ba motho; ho etsa motho ka
lebitso la ntho kapa lentsoe; ho bopa sebopeho sa motho ka boemo bo itseng.
Mothonngoa (mut-hon-ng-wa) (mothonngwa) /the chosen/ Motho ya kgethiloeng ho
etsa ketso e itseng; ya qolloang hara ba bangata. /bon. Bathonngoa/ (bap.
mokgethoa).
Mothofeela (mut-hu-fe-ela) /a nobody, nonentity/ Motho ya hlokang seabo
mosebetsing o etsoang; eo boteng ba hae bo tshoanang le bosio ba hae; eo hoseng
letho leo a ka le etsang le ha a le teng. Nthofeela. Helang-bo wena o mang. /bon.
Batho-feela/ (bap. seeiso). (mm. Motho-feela).
Mothokgo (mot-hu-kgu) /herbal medicine, herb/ Moriana wa setho o chekoang
fatshe, o sebedisoang ho fodisa mahloko a fapaneng. /bon. Methokgo/.
Mothonyana (mut-hun-ya-na) /sub-human/ Ntho e tshoanang le motho empa ese
motho. Motho e monyane. /bon. Bathonyana/ (bap. Sekamotho, mothoana).
Mothusi (mut-hu-si) /helper, attendant/ Motho ya thusang emong; motho ya fanang
ka thuso ho mosebeletsi ya nang le boiphihlelo. /bon. Bathusi/.
Motintinyane (mo-tin-tin-ya-ne) /grass warbler, Cloud Cisticola/ Mofuta wa
nonyana e nyane haholo, e masiba a masootho a kopantse le boputsoa bo lefifi
mmoho le bokatlase bo bosehla bo bosweu; e phelang haholo ka peo le
dikokonyana. /bon. Metintinyane/.

MOTINTINYANE

Motinyane (mo-tin-ya-ne) /warble/ Nonyana e nyane haholo hofeta tse ding; mofuta
wa nonyana e nyanenyana haholo ya naheng e mebalabala. /bon. metinyane/. Tlh.
Nonyana ena e na le mefuta e mangata lefatsheng. Tem. Ka puo ya Sesotho,
“motinyane” mmoho le “motintinyane” ke ntho e le nngwe.
Motjeko (mut-je-kaw) /jive, dance/ Tsitsinyo ya mmele bakeng sa mmino; ho
thothometsa mmele bakeng sa mmino wa diletsa. /bon. Metjeko/ (bap. choachoaselo).
Motjeko (mut-je-kaw) /party, bash, get-together/ Mokete wa diletsa moo ho
tjekoang le ho noa majoala teng; mokete wa semetletsa wa batho ba bacha moo ho
fochoseloang teng; mokete wa monyaka le boithabiso moo ho tjekoang teng;
bommoho ba batho bakeng sa keteko ka ho fochosela. /bon. Metjeko/ (bap. timiti).
Motjetje (mot-jit-ji) /fast drinking, gulping/ Ho noa ntle le ho kgefutsa; ho noa ntle
le ho phomola; ho noa ka pele ntle le ho emisa. /bon. 0/ (bap. metsa, paparetsa). Tlh.
Lentsoe le nepahetseng haholo ke “motjetje” hofeta “mosheshe”.
Motjodi (mot-jo-di) /cowbird, African Pied Wagtail/ Mofuta wa nonyana e ratang ho
tsamaya le diphoofolo, eo hangata e jang mekgase e tholahalang diphoofolong. /bon.
Metjodi/.

409
 410

MOTJODI (COWBIRD)

Motjodi (//) /sherpard/ Motho ya ratang ho disa diphoofolo haholo; eo hangata a

fumanoang le mohlape wa diphoofolo. /bon. Metjodi/.
Motjodimatsatsa (mot-jo-di-ma-tsa-tsa) /African Snipe/ Mofuta wa nonyana e
maroboko a bosootho bo tebileng, bokatlase bo bosehla bo bosweu le mokobolo o
mokgubetsoana; e fumanoang haholo dibakeng tse metsi le matamo; e phelang ka
mefuta ya diboko le dikokonyana tse ding. /bon. metjodimatsatsa/. (mm. motjoli-
matsatsa).

MOTJODIMATSATSA (MOTJOLI-MATSATSA)

Motjodimatsatsa (mot-jo-di-ma-tsa-tsa) /African Snipe/ Mofuta wa nonyana e

nyane e fumanoang dibakeng tsa dithaba tse nang le metsi mmoho le diqanthana; e
mokobolo o moleletsana; e masiba a masootho ebile a kopantse le methoaela ya
mmala wa gauta qoleng tsa masiba, le bokatlase bo bosweu; le mokobolo o
mokgubetsoana; e phelang ka ho ja diboko le diphoofotsoana tsa dibaka tse mongobo.
/bon. metjodimatsatsa/. (mm. motjoli-matsatsa).
Motlae (mo-tlae) /joke, comedy/ Ketso e tshehisang: e bakang hore mmuhi kapa
momamedi a be le ditsheho; ketsahalo e qabolang ya rametlae; boemo bo etsang hore
motho a be monate, a tshehe. /bon. Metlae/.
Motlalehi (mo-tla-le-hi) /reporter/ Motho ya tlalehang: ya tsebisang sechaba, batho
kapa lefatshe ka tse etsahalang le tse etsahetseng. /bon. batlalehi/.
Motlalepula (//) /rainy day child/ Ngoana ya tsoetsoeng nakong ya pula; motho ya
hlahileng nakong eo pula eneng e na ka yona. /bon. Bomotlalepula/.
Motlalepula (//) /rainy day frog/ Mofuta wa senqanqana se bonahalang haholo
nakong tsa dipula tsa matlopotlopo. /bon. Metlalepula/.
Motlamo (mu-tla-maw) /attachement/ Se kenyeleditsoeng ho molaetsa; thoto e
tsamaisanang le lengolo. /bon. metlamo/.
Motlanyi (mo-tla-nyi) /typist/ Motho ya sebedisang mochini kapa seetsoa sa ho
tlanya bakeng sa ho ngola. Motho ya sebedisang seetsoa se nang le dikonopo tse
tobetsoang bakeng sa ho tlanya kapa ho etsa mongolo. (bap. botlanyi).
Motlaotutsoe (mo-tla-o-tu-tswe) (motlaotutswe) /ready made/ Se boemong ba ho
sebedisoa ntle le ho lokisoa; seo se seng se le malala a laotsoe bakeng sa tshebediso;
se makgatheng a tshebediso ebile se lokile; se ikatetseng kapa se tsebang taba tsa
sona. /bon. metlaetutsoe/ (mm. motla-o-tutswe) (bap. malala-a-laotsoe).
Motlathomo (mo-tla-tho-mo) /Wattled Crane/ Mofuta wa nonyana e telelehadi, e
fumanoang haholo Afrika e ka Borwa, dibakeng tse metsi kapa dinokeng; e
bokahodimo bo bothokoa mmoho le mapheo, sefuba, le bokatlase bo botsho, le

410
 411

molala o mosweu mmoho le karolo tseding tsa hlooho tse tshweu; e mokobolo o
moholohadi; e phelang ka diphoofotsoana le dimela tsa mesting. /bon. metlathomo/.

MOTLATHOMO

Motlatsa-modula-setulo (//) /vice chairperson, deputy, vice/ Motho ya sebetsang

mosebetsi wa modula-setulo bosiong ba hae; motho ya thusang modula setulo ka
mosebetsi wa hae. /bon. Batlatsa-modula-setulo/ (bap. lebewana).
Motlatsi (mo-tla-tsi) /assistant, vice, aid, abettor/ Motho ya tlatsang tshebetsong: ya
eketsang boteng ba batho kapa ntho tse teng ka mosebetsi; ya ekeletsang ba hlokang;
ya thusang emong ka ho etsa mosebetsi wa hae bosiong ba hae. /bon. Batlatsi,
bomotlatsi/.
Motlatsi (mo-tla-tsi) /additional boy/ Ngoana moshanyana ya hlahileng ka mora
bashanyana ba bangata; ngoana moshanyana eo tlhaho ya hae e eketsang bongata ba
bashanyana ba teng lapeng. /bon. bomotlatsi/ Tem. Bongata ba “motlatsi” bo fapana
ka moelelo ho ya ka tlhaloso: ho bolelang hore “batlatsi” le “bomotlatsi” ke bongata
ba motlatsi le ha meelelo e sa tshoane. Tem. Ka puo ya sekone, lebitso, motlatsi le
bolela “nfanafuthi”. (bap. dieketseng).
Motle (mo-tle) /beautiful, handsome/ Hoa chebahalo ya sefahleho sa motho: ya nang
le sebopeho se kgahlehang; ya nang le tshobotsi e ntle ya sefahleho. /bon. Batle/
Motlhaping (mu-tlha-pi-ng) /of fish tribe/ Morabe wa Basotho, haholo Batswana, ba
rehelletsoeng ka tlhapi; motho ya anang tlhapi. /bon. Batlhaping/.
Motlhotlo (mutl-hutl-haw) /sieve, grass strainer/ Se sebedisoang ho tlhotla joala
kapa ho ntsha lero ho moroko kapa ntho e itseng. /bon. Metlhotlo/ (bap sefe).
Motloaelehi (mu-tlwa-ele-hi) (motlwaelehi) /populist/ Motho ya tsebahalang haholo
mokgatlong, mokgeng, sehlopheng kapa sechabng ka lebaka la diketso le dipuo tse
itseng; setumo sa motho ya tsebahalang mokgatlong, ya nang le tshutsumetso
bongateng ba batho. (bap. botloaeledi). Mohl. Ebe Mofumahadi Winnie Mandela ke
motloaelehi joalo ka Monghadi Zuma?
Motloang (mo-tlwa-ng) /root/ Bokatlase ba semela bo fepang bokahodimo ba sona
ka metsi le maro a ahang le ho hodisa. /bon. Metloang/ (bap. mothapo).
Motloditse (mu-tlu-di-tse) // Bokgale ba ho motlotsa.
Motloditsoe (mu-tlu-di-tswe) // Boetsuwa le bokgale ba ho motlotsa.
Motloenya (mo-tlwen-ya) /hair-cut, hair style/ Peolo ya moriri e siang moriri
bohareng ba hlooho, haholo hlooho ya motho e motona. /bon. Metloenya/.
Motlofatso (mu-tlaw-faw-tsaw) // Thobalano kapa pokano le motho e motshehadi ya
nang le setho sa botshehadi se seholo, se nang le kutloahalo ya seka seretse kapa ho
phalla hoa lero. /bon. Metlofotso/ (bap. motabo, tlofotso).
Motloha (mu-tlu-ha) /type of peach fruit/ Mofuta wa perekisi o kgonang ho tloha
tholoaneng ha o jewa. /bon. Metloha/

411
 412

Motlokoa (mu-tlo-kwa) /Basotho clan group: of tlokoeng/ Motho wa tlokoeng, ya

buang setlokoa, ya etsang moetlo le diketso tsa batlokoa kapa katse ya naha e hlaha
haholo. Karolo ya Basotho e rehelletsoeng ka tlokoa kapa katse e hlaha; motho ya
anang tlokoa. /bon. Batlokoa/ (bap. mosia, tlokoa).
Motlotlehi (mu-tlo-tle-hi) /GOD, an honourable/ Modimo ka sebele sa hae.
Motlotlehi (mu-tlo-tle-hi) /his or her majesctic/ Motho wa boreneng ya loketsoeng
ke tlotla le tlhompho; motho, haholo morena kapa mofumahadi, ya tlotlehang; motho
wa maemo a hodimo wa boreneng ya tshoanetsoeng ke tlotlo. /bon. Batlotlehi/.
Motlotlehi (mu-tlo-tle-hi) /wedding blanket/ Mofuta wa kobo ya Basotho eo hangata
e aparoang meketeng ya manyalo. /bon. metlotlehi/.
Motlotlo (mo-tlu-tlu) /happy, elated, delighted, ecstatic, joyous/ Boemo ba thabo e
kgolo; pontsho ya monyaka; sesupo sa thabo e kgolo, e kgaphatsehang; nyakallo le
kgotsofalo e kgolo. /bon. 0/ (bap. monyaka, thabo, thabiso).
Motlotloana (mu-tlaw-tlwa-na) /apartment, flat, room/ Sebaka seo motho a dulang
ho sona nakoana, seo a lefellang bodulo ba sona. /bon. Metlotloana/.
Motlotlisi (mu-tlaw-tli-si) /praiser, worshiper/ Motho ya tlotlisang: ya buang dipuo
tse behang morena maemong a hodimo; ya bolelang mantsoe a tlotlo; ya etsang
diketso tse tlotlang motlotlehi. /bon. Batlotlisi/ (bap. tlotlo).
Motlotsa (mu-tlu-tsa) /to punch/ Ho otla nameng kapa mmeleng moo holeng bonolo
ka setebele kapa letsoho. (bap. tebela).
Motlotso (mu-tlu-tsaw) /punching/ Ketso ya ho motlotsa: mokgoa wa ho otla
nameng kapa mmeleng moo holeng bonolo ka setebele kapa letsoho. (bap. tebelo).
Motlotsoa (mu-tlu-tswa) /be punched/ Boetsuwa ba ho motlotsa.
Motlotsoa (mu-tlo-tswa) /the anointed/ Motho ya tlotsoang ka mafura a mofuta o
itseng ka sepheo sa ho mo kgetha bakeng sa morero o itseng. /bon. Batlotsoa/.
Motlotsoe (mu-tlu-tswe) /punched/ Bokgale le boetsuwa ba ho motlotsa.
Motlotsuwa (mu-tlaw-tsu-wa) /the anointed/ Motho ya tlotsoang ka mafura a mofuta
o itseng ka sepheo sa ho mo kgetha bakeng sa morero o itseng. /bon. Batlotsuwa/
Motloung (mu-tlo-ung) /Basotho clan group: of elephant/ Karolo ya morabe wa
Basotho o rehelletsoeng ka tlou; motho ya anang tlou. /bon. Batloung/.
Motoa (mut-wa) /scratch, scar/ Letheba le hlahang mmeleng kapa setho seseng sa
mmele ka baka la ho lemala; lebadi le bontshang hore motho kapa phoofolo e kile ya
tsoa kotsi; mongoapo o supang ho lemala hoa kgale. /bon. Metoa/ (mm. motwa).
Motoa (//) /code, bar code/ Letshwao, seka palo, le bontshang tlhaloso ya ntho efe
kapa efe kapa le emelang theko ya ntho e rekoang; mola o hlalosang theko ya thepa,
motho kapa ntho eo leleng ho yona. /bon. Metoa/.
Motoba (mu-taw-ba) /straight punch/ Setebele se matla sa raditebele, se otlolohileng
ho tebela mophephetsi kapa motho eo ho loanoang le yena; setebele se otlolohileng ha
se sebedisoa ho otla phofu ya sona. /bon. Metoba/ (bap. monyolla).
Motobatsi (mu-tu-ba-tsi) /Basotho clan grouping: of cats/ Theneketso ya mosia: ho
roka morabe wa Basia, batho ba anang mosia (katse). /bon. batobatsi/.
Motoho (mo-taw-haw) /soft porridge/ O mong wa dino tse entsoeng ka motsoako wa
phofo ya poone kapa ya mabele le metsi a bedisitsoeng, mme wa nepoloa kapa wa
kengoa tomoso ho ya ka mofuta wa ona. Mefuta ya metoho: lesheleshele,
hlenhlenyane, tomotomo, setoto, mahleu le seqhaqhabola. /bon. Metoho/. Motoho wa
matekoane (//) /nonsense/ Puo e hlokang kelello
Motopa (mo-tu-pa) /bruise, swelling wound/ Borurusi bo hlahang ka mora ho otloa
ka ntho e itseng; seka leqeba le ruruhileng le sa tsoeng madi. /bon. Metopa/.

412
 413

Motona (mo-tu-na) /male/ Hoa motho: ya nang le ditho tsa mmele tsa bonna; ya nang
le tshobotsi ya senna kapa monna. /bon. Batona/ (bap. Motshehadi).
Motopo (mu-taw-paw) /oval/ Ya sebopeho sa lehe; e sedikadikoe se hlokang bochitja
bo phethahetseng. /bon. Metopo/ (bap. chitja, sedikadikoe).
Motsamai (mu-tsa-mai) /walker, traveller/ Motho ya tsamayang kapa ya etelang
sebakeng se itseng. /bon. Batsamai/ (bap. mohahlaudi). Mael. Motsamai o ja noha:
motho ya leetong ya lapileng o ja eng kapa eng eo a e fuwang kapa eo a kopanang le
yona. Ya lapileng o ja tsohle.
Motsamaisi (mo-tsa-ma-isi) /director, manager/ Motho ya moholo mokgatlong,
mosebetsing, kapa tshebeletsong ya tsamaiso e itseng. Motho eo eleng yena ya
tshoereng mokobobo wa tsamaiso ya letsema kapa leano. Ramosebetsi eo eleng
mookamedi. /bon. batsamaisi/ (bap. molaodi, molaodi-kakaretso, mookamedi).
Motsamao (mo-tsa-mao) /the walk, step/ Tsela ya ho tsamaya e sa tshoaneng le
emeng; mohato wa leoto. /bon. Metsamao/.
Motsana (mo-tsa-na) /village/ Sebaka se senyane haholo sa lehae, moo ho dulang
batho ba banyane, ba phelang ka ho lema le thuo ya diphoofolo, babile ba busoa ke
morenana. /bon. Metsana/.
Motse (mo-tse) /family/ Lelapa la motho le akgang mosadi, monna le bana; monyadi
kapa monyaduwa mmoho le bana kapa batho ba sebedisang lebitso kapa seboko
seleseng, ba dulamoahong kapa ntlong e le nngwe. /bon. Metse/ (bap. lelapa).
Motse (mu-tse) /village/ Sebaka sa mahaeng moo ho dulang batho ba lemang, ba
ruileng diphoofolo ebile ba phela bophelo bo hlokang lerata le marangrang. Sebaka se
busoang ke morena kapa morenana. /bon. metse/.
Motse (mo-tse) /town/ Sebaka seo ho dulang batho ba malapa a fapaneng; senang le
meaho e mengata e fapaneng; se akgang marangrang a mebila, dikotopo tsa
sejoalejoale, motlakase le meaho ya ditoropong. /bon. Metse/.
Motseki (mo-tse-ki) /plaintiff, complainant/ Motho ya tsekang: ya tlisang sello kapa
tletlebo kgotla; ya tlisang sello kgahlanong le motsekisoa. /bon. batseki/ Tlh. Mantsoe
“moitseki” le “motseki” a na le meelelo e fapaneng haholo.
Motsekisi (mo-tse-ki-si) /accuser/ Motho ya tsekisang: ya nang le pelaelo
kgahlanong le emong ya mo etsang hampe. /bon. batsekisi/ (bap. moqosi).
Motsekisoa (mo-tse-ki-swa) (motsekiswa) /defendant/ Motho ya tsekisoang: eo
nyewe eleng kgahlanong le yena; ya qosoang kgotla; ya tlisitsoeng lekgotleng la
dinyewe ka baka la molato o itseng. /bon. batsekisoa/ (bap. moqosuwa).
Motsemoholo (mo-tse-mo-ho-lo) /capital town, capital city/ Sebaka sa meaho e
meholo e kalamaneng; e akgang mebila e meholo le meaho ya kgoebo le thekiso,
marangrang a boemo bo hodimo; enang le dikantoro tsa tsamaiso ya mmuso le ya
mmasepala. Motse kapa sebaka sa naha se seholo hofeta metse yohle e fumanoang
naheng; toropo e kgolo haholo ya naha. Motse o moholohadi wa naha. /bon.
metsemeholo/ (bap. ntlokgolo) (mm. motse-moholo) /bon. Metse-moholo/.
Motsero (mo-tse-raw) /coloured line/ Mola o mmala kapa mebala o fumanoang
haholo mmeleng wa phoofolo kapa phoofotsoana. /bon. metsero/. (bap. moreto,
maroboko).
Motsetedi (mo-tse-te-di) /investor/ Motho ya tsetelang: ya behang chelete kapa
letlotlo la hae sebakeng sa poloko bakeng sa ho fumana phaello. /bon. batsetedi/.
Motshabi (mots-ha-bi) /the afraid, the frightened/ Motho ya tshabang: ya nang le
letsoalo la ntho e itseng. /bon. batshabi/.
Motsheanong (mots-he-ano-ng) /May/ Kgoedi ya bohlano ya selemo, etlang ka mora
Mmesa, e lateloang ke Phupjane.

413
 414

Motshedisi (mots-he-di-si) /consoler/ Motho ya tshedisang: ya thobang bohloko ba

motho ya llang kapa ya hlokofetseng. Seo ho fanoang ka sona kapa se tholoang
bakeng sa ho tshedisa motho ya lahlehetsoeng. /bon. Batshedisi, bomotshedisi/
Motshedisi (//) /comforter, solace, solacer, sympathy/ Mosetsana ya hlahileng ka
mora mahlomola; ya tsoetsoeng ka mora bohloko bo itseng. /bon. Batshedisi,
bomotshidisi/ (bap. tshediso, matshidiso).
Motshehadi (muts-he-ha-di) /female/ Hoa motho: ya nang le ditho tsa mmele tsa
mosadi kapa ngoanana; ya nang le sebopeho sa sesadi; ya kgonang ho emara le ho
tsoala ka baka la boteng ba popelo. (bap. motona).
Motshehare (mots-he-a-re) /day time, midday/ Nako moo kganya ya letsatsi e
bonahalang; nako eo letsatsi le chabileng ka yona. /bon. 0/.
Motshehetsi (muts-he-etsi) /fan, supporter/ Motho ya tshehetsang mofuta o itseng
wa papadi; motho ya latelang sehlopha sa papadi; motho ya ikamahanyang le mokga
o itseng wa dipolotiki; motho ya tsamaisanang, dumellanang le ho tshehetsa
mokgatlo o itseng. /bon. Batshehetsi/ (bap. morati, serati).
Motsheho (muts-hi-haw) /deep inside/ (sheb. Motsheo bakeng sa tshebediso).
Motshekalle (muts-hi-kal-le) /mountaineer, cliffhanger/ Motho ya tshekallang: wa
tloaelo ya ho tsamaya methating ya dithaba le ho hloa dilomo. Motho eo papadi ya
hae eleng ho hloella dithaba le dilomo. /bon. Metshekalle, bomotshekalle/.
Motshematshemi (muts-he-mats-he-mi) /a witch, a wizard/ Motho ya tsamayang
hara bosio ka sepheo sa ho loya; ya etsang diketso tsa moloi; ya sebedisang meriana le
methokgo ya boloi bakeng sa ho hlokofatsa, bolaya, kudisa, holofatsa kapa ho
phethahatsa ditakatso tsa memeya e mebe; ya etsang diketso tsa moloi le satane.
Motsheo (mots-he-aw) /kitchen direction/ Ka nqa ya mokgoro; ka tsela e lebisang ka
ntlong eo ho pheheloang ho yona. /bon. Metsheo/. Mael. Ho ngalla motsheo: ho
kgena ntle le ho tsoa kapa ho baleha ka tlung kapa sebakeng seo o dulang ho sona.
Motsheo (mots-he-aw) /other side, deep inside/ Ka lehlakoreng leleng la ntho e
itseng; ka nqa enngwe ya ntlo kapa sebaka. /bon. Metsheo/ (bap. nqane, nqena).
Motshepisi (mots-he-pi-si) /assurer, pledger/ Motho ya tshepisang: ya buang puo ya
ho fana ka ntho e itseng kamoso; ya tlalehelang babang seo a tla ba fa sona kapa seo a
tla ba etsetsa sona nako etlang. /bon. batshepisi/ (bap. moitlami).
Motshepuwa (muts-he-pu-wa) (motshepuoa) /trustee/ Motho eo mosebetsi wa hae
eleng boikarebello ba matlotlo, thepa yohle kapa tsamaiso ya mafa a mosebeletswa
kapa ramosebetsi. /bon. Batshepuwa/.
Motshetshe (muts-hets-he) /ironed trouser/ Sebopeho sa borikgoe bo aennoeng
hantle; motsu wa aene o bonahalang seaporang se aennoeng. /bon. Metshetshe/.
Motshetshe (muts-hets-he) /mountain cabbage tree/ Semela seka sehlahla se melang
haholo merung ya dithaba moo ho nang le chabelo ya letsatsi kapa pela ditsela; se
nang le lekala le leholo seka kutu, ebile se na le mahlaku a motsu, a hlabang; se
behang peo e ntsho. /bon. Metshetshe/. (mm. Motsetse).
Motshetshemi (muts-hets-he-mi) /adulterer, adultress/ Motho ya nyetseng kapa ya
nyetsoeng ya nang le kamano ya pokano ka ntle ho lenyalo; bonyatsi ba motho ya
nyetsoeng kapa ya nyetseng; motho ya ratanang le emong a nyetse; bofebe le bohlola
bo etsoang ke monna kapa mosadi ya nyetsoeng. /bon. Batshetshemi/ .
Motshireletsi (mots-hi-re-le-tsi) /defender/ Motho ya tshireletsang: ya sebetsang
kgahlanong le tlhaselo kapa phutuho. Papading ya bolo ya maoto: sebapadi se
tsholang dibolo hore di se kene mekoallong ya sehlopha sa habo. /bon. Batshireletsi/.
Motsho (muts-hu) /black/ Hoa mmala wa motho: ya letlalo le fifetseng; wa semelo sa
naha ya Afrika. /bon. Batsho/.

414
 415

Motshoaedi (muts-hwa-edi) /animal giver/ Motho ya tshoaelang: ya fanang ka

seruuwa ho motho ya mo ratang kapa ya mo sebeletsang. /bon. Batshoaedi/.
Motshoara (muts-hwa-ra) /incumbent/ Motho eo eleng yena ya tshoereng kapa ya
loketsoeng ke boemo ba mosebetsi oo a o kgethetsoeng: ya loketsoeng ke setulo seo a
leng ho sona. /bon. Batshoara/ (bap. motshoari) Tem. Lentsoe “motshoara” le
”motshoari” a na le meelelo e fapaneng. (mm. Motshoara-mosebetsi, motshoara-
matlotlo, motshoara-dichelete, motshoara-teu).
Motshoara-matlotlo (//) /treasury, treasure/ Motho ya ikarabellang polokong ya
matlotlo; ya bolokang chelete ya mokga kapa mokgatlo. /bon. Batshoara-matlotlo/
Motshoarateu (//) // Motho ya tshoereng teu: ya hulang lerapo kapa thapo e etellang
diphoofolo tse lemang tshimo pele. /bon. Batshoarateu/ (mm. Motshwara-teu).
Motshoari (muts-hwa-ri) /policeman/ Motho ya tshoarang ba tlolang molao: yeo
mosebetsi wa hae eleng ho koalla ba tlolang molao; ya sebetsanang le ditlokotsebe,
ditsotsi le dikebekoa ka ho di tshoara. /bon. Batshoari/ (bap. leponesa, letseka).
Motshoari (muts-hwa-ri) /handler/ Motho ya tshoereng ntho e itseng: ya fupereng
kapa ya atlaretseng ka letsoho. /bon. Batshoari/.
Motshoaruwa (muts-hwa-ru-wa) /convict, jailbird, detanee/ Motho ya tshoeroeng:
ya boemong ba ho koalloa ntloanatshoana; motho ya fumanoeng molato lekgotleng la
dinyewe, eo a tlamehang ho koalloa chankaneng; motho ya tloaetseng ho dula
ntloanatshaona; motho ya tshoeroeng teronkong. /bon. Batshoaruwa/.
Motshoaetsi (muts-hwa-etsi) /transmmitor/ Hoa motho: ya tshoaetsang lefu le ho
yena; ya neheletsanang ka bokudi kapa bohloko ba hae ho babang; ya nang le boloetse
bo tshoaetsanang. /bon. Batshoaetsi/ (mm. Motshwaetsi).
Motshoana (muts-hwa-na) /dark skinned lady/ Hoa motho e motshehadi: ya mmala
o motsho wa letlalo; ya mmala o fifetseng. /bon. Batshoana/ (bap. setshoana).
Motshoasi (muts-hwa-si) /fisher, fisherman/ Motho ya tshoasang ditlhapi: ya
batlanang kapa ya tsomanang le ditlhapi metsing. /bon. Batshoasi/.
Motshoeneng (muts-hwe-ne-ng)/Basotho clan group: of monkey/ Karolo ya morabe
wa Basotho e rehelletsoeng ka tshoene; motho ya anang tshoene. /bon. Batshoeneng/.
Motshoenyi (mots-hwen-yi) /wayward person/ Motho ya tshoenyang: ya bakang
dillo le dikgohlang ha a le teng; ya sokodisang babang. /bon. batshoenyi/ Mohl. Jabu
Pule ke motshoenyi, o dula a le mathateng ka nako tsohle.
Motshoetshoe (muts-hwets-hwe) /oily, greasy/ E tletseng mafura haholo; e mongobo
wa mafura; e nang le kutloahalo ya mafura. (mm. Motshwetshwe).
Motshohli (mots-ho-hli) /story teller/ Motho ya tshohlang: ya bolellang babang
ditaba tse etsahetseng kapa tse etsahalang. /bon. batshohli/ (bap. letshohlo,
matshohlo).
Motshosi (muts-ho-si) /intimidator/ Motho ya tshosang: ya etsang hore babang ba be
le tshabo kapa letsoalo; ya buang dipuo tse tshosang; ya etsang diketso tse tshosang;
ya iketsang senatla ese sona. /bon. Batshosi/ (bap. setshosa).
Motsididi (mo-tsi-di-di) /fresh milk/ Lebese la kgomo e sa tsoa tsoala; lebese la
kgomo e qetang ho ba le namane. /bon. Metsididi/ (bap. mahepu, mafi).
Motsitsa (mo-tsi-tsa) /flat land/ Sebaka sa naha se hlokang motheo le moepa; sebaka
sa naha se lepeletseng, se hlokang dithaba le maralla. /bon. Metsitsa/ (bap. thota).
Motsitsi (mo-tsi-tsi) /flat land inhabitant/ Moahi wa sebaka se tsitsitseng: se
hlokang motheo le moepa; moahi wa sebaka sa naha se phatlaletseng, se hlokang
dithaba le maralla. /bon. batsitsi, bomotsitsi/.
Motso (mu-tso) /unit/ Karoloana ya e nyane haholo ya ntho e kgolo; bonyane ba ntho
e kgolo. /bon. Metso/.

415
 416

Motso (mo-tso) /root/ Bokatlase ba semela bo fepang bokahodimo ba sona metsi

kapa maro a ho hola. /bon. Metso/ (bap. mothapo).
Motsoadi (muts-wa-di) /parent/ Motho ya tsoetseng ngoana; motho ya nang le
ngoana kapa bana; motho ya hodisang ngoana kapa bana; motho wa mme kapa ntate
ha ho bapisoa le bana; mme kapa ntate wa motho. Tem. Ka Sesotho: motho e moholo
ya nang letokelo mmoho le matla a ho hodisa le ho kgalemela ngoana kapa bana ke
motsoadi. /bon. Batsoadi/.
Motsoadisi (mo-tswa-di-si) /midwife/ Motho ya tsoadisang kapa ya thusang
moimana ho beleha: ya fanang ka thuso ya peleho ho mokgachane. Motho ya tsebang
ho belehisa. /bon. Batsoadisi/ (bap. mmelehisi, mobelehisi, rapeleho).
Motsoahae (muts-wa-ha-e) /rural person in town/ Motho ya tsoang lehaeng ha a
fihla toropong; motho wa mahaeng, toropong. /bon. Batsoahae, matsoahae/.
Motsoahole (muts-wa-hu-le) /alien/ Motho ya tsoang naheng enngwe; motho ya
tsoang mose ho mawatle, ya chaketseng naha enngwe; motho eo eseng letsoalla la
naha, ya tlileng ka bojaki. /bon. Matsoahole/ (bap. modichaba, letsoantle).
Motsoako (mots-wa-kaw) /mixture, combination, ingredient/ Kopanyo ya ntho tse
fetang bonngwe ho hlahisa enngwe e ncha. /bon. metsoako/ (bap. Setsoaki).
Motsoala (muts-wa-la) /cousin/ Ngoana kgaitsedi ya ntate; motho eo mmae le ntataka
eleng dikgaitsedi; motho ya tsoaloang ke ngoanabo ntate e motshehadi; motho eo ke
amanang le yena ka tsoalano ya ntate le kgaitsedi ya hae. /bon. Bomotsoala, batsoala/.
Motsoalle (muts-wal-le) /friend, ally, companion, mate/ Motho ya nang le kamano e
ntle haholo le emong; motho ya utloanang le emong ka ho arolelana maikutlo le
dintho tse ngata; motho ya ratanang le emong empa ese kgarebe kapa molekane wa
hae; motho ya ratoang ntle le kamano kapa tsoalano. /bon. Metsoalle/ Mael.
Motsoalle wa leshodu ke leshodu: ya etsang diketso tse mpe tsa e mobe o tshoana le
yena. Mael. Motsoalle wa hlooho ya kgomo: motho eo emong anang le kamano e ntle
haholo ya bokgotsi. (bap. mokgotsi, chomi).
Motsoantle (muts-wan-tle) /foreigner, alien/ Motho ya tsoang naheng enngwe;
motho ya tsoang mose ho mawatle, ya chaketseng naheng enngwe; motho eo eseng
letsoalla la naha, ya tlileng ka bojaki. /bon. Matsoantle, batsoantle/ (bap. letsoantle).
Motsoebere (mots-we-be-re) /insubordinate, wayward/ Hoa motho: ya hlokang
kgotso ebile a baka dikgohlang; ya sa mameleng seo a se joetsoang; ya hanang ho nka
taelo kapa keletso. /bon. Metsoebere/ (bap. tsoebetla, tsoebetlo, lenyokonyane).
Motsoedipane (mots-we-di-pa-ne) /winding/ Hoa tsela kapa mmila: e tsamayang e
kobeha; e sa otlolohang kapa e sekoekoe. /bon. Metsoedipane/.
Motsoetlehi (muts-we-tle-hi) /contortionist/ Motho ya kgonang ho tsoetla setho sa
mmele ka tsela e sa tloaelehang; motho ya kgonang ho sothaka ditho tsa mmele ka
tsela e makatsang. /bon. Batsoetlehi/ (bap. moipelekanyi).
Motsoetse (muts-we-tse) /new mother/ Motho wa mme ya qetang ho beleha lesea;
mosadi ya sa tsoa tsoala lekgabunyane; motho e motshehadi ya nyantshang, ya sa tsoa
ba le ngoana ya monyane. /bon. Batsoetse/ (mm. motswetse, batswetse). Mael. Ho
kena motsoetseng: ho ba sebakeng se sa dumelloang.
Motsoetseng (muts-we-tse-ng) /offside/ Hoa papadi ya bolo: sebaka seo sebapadi se
sa tshoanelang ho ba ho sona seleseng. /bon. 0/ (mm. motswetseng).
Motsoetseng (muts-we-tse-ng) /forbidden place/ Sebaka seo ho sa dumelloang ho
kena mang kapa mang; moo ho nang le motsoetse teng. /bon. 0/.
Motsofe (muts-ufe) /the aged/ Motho ya tsofetseng haholo: ya dilemong tsa boqheku
kapa boqhekoana; mosadi-moholo kapa monna-moholo; nkgono kapa ntate moholo;
motho ya boemong ba botsohatsana kapa botsofe. /bon. Metsofe/ (bap. madiela).

416
 417

Motsoko (mots-oko) /penis/ Setho sa botona sa phoofolo kapa motho; karolo ya

mmele ya motho e motona e sebedisoang bakeng sa ho rota. /bon. Metsoko/
Motsoko (mots-oko) /cigarette, cigar/ Se tsujoang ka molomo, se ntshang mosi ha se
qeta ho hotetsoa. Lehlakana la kwae. /bon. Metsoko/ (bap. Lehlakana).
Motsomi (mo-tsu-mi) /hunter/ Motho ya tsomang: ya batlanang le dinyamatsana
kapa dibatana le ho di bolaya bakeng sa dijo; ya batlanang le diphoofolo joalo ka
papadi. /bon. Batsomi/ (bap. mokgoasi).
Motsotso (mo-tsu-tsu) /minute/ Karolo ya nako eo metso ya ona e mashome a
tsheletseng e etsang hora. /bon. Metsotso/ Mael. Metsotso e jele babedi: nako e ile;
nako e tsamaile haholo; nako e se e re sihile haholo. Mael. Ho llela motsotso: ho
itshola kapa ho itshoaya phoso ka lebaka la botlaila bo entsoeng pejana.
Motsotsoana (mo-tsu-tswa-na) /second/ Karolo ya nako eo metso ya ona e mashome
a tsheletseng e etsang motsotso. /bon. Metsotsoana/ (mm. motsotswana).
Motsotsoananyana (mo-tsu-tswa-nan-ya-na) /millisecond/ Dikoatona tse mashome a
tsheletseng a motsotsoana. /bon. Metsotsoananyana/ (mm. Motsotswananyana).
Motsu (mo-tsu) /sharp pointed/ Hoa ntho: e nang le bokapele bo hlabang; e hlabang
kapa e sehang ka pele. /bon. Metsu/.
Motsula (mo-tsu-la) /root out/ Ho ntsha semela kapa sefate le mothapo wa sona; ho
tlosa kapa ho ntsha ka botlalo. Tlh. Lentsoe le nepahetseng haholo ke “motsula”
hofeta “hotsula” kapa “qotsula” le ha batho babang ba sebedisa lentsoe “hotsula”:
lentsoe “motsula” le tsoa ho lereho/lebitso “motso” le hlalosang bokatlase ba semela
bo fepang bokahodimo ba sona. (bap. qoqola, qotsula).
Motsulaka (mo-tsu-la-ka) /to root out repeatly/ Phetako ya ho motsula.
Motsulako (mo-tsu-la-kaw) /repeat rooting out/ Ketso ya ho motsulaka.
Motsulo (mo-tsu-law) /rooting out/ Ketso ya ho motsula: ho ntsha semela kapa sefate
le mothapo wa sona; ho tlosa kapa ho ntsha ka botlalo.
Motsuloa (mo-tsu-lwa) // Boetsuwa ba ho motsula.
Motsuntsunyane (mo-tsun-tsun-ya-ne) /wild small bean/ Mofuta wa nawa e nyane
haholo e jaloang masimong, kapa e melang dithabeng. /bon. metsuntsunyane/.
Motsutsoe (mo-tsu-tswe) /rooted out/ Boetsuwa le bokgale ba ho motsula.
Motumi (mo-tu-mi) /celebrity, star/ Motho ya tsebahalang haholo sebakeng le
sechabeng ka baka la mosebetsi o itseng; ya tloaelehileng ka baka la mmino,
phatlalatso ya ditaba, papadi kapa ya tummeng ka ketso e itseng. Ya tsebahalang
sechabeng le naheng ka bophara. /bon. batumi/ (bap. setumi, ntsebeng, setumi).
Moupello (mo-u-pel-law) /antidote, antigen/ Moriana kapa setlhare se loatshang
chefu kapa lefu le bakoang ke se jeloeng kapa koentsoeng. /bon. meupello/.
Moupi (mo-u-pi) /charmer/ Motho ya upang kapa ya upellang: ya etsang boqhetseke
ka meriana kapa ka maselamose ka sepheo sa ho etsa phetoho ya boemo ka tsela ya
bongaka ba setho kapa boloi. /bon. baupi/.
Moutloa (mo-u-tl-wa) /thorn/ Semela se hlabang haholo: se nang le ntho kapa
bokapele bo hlabang. /bon. Meutloa/ (bap. mmutloa).
Mouwane (mo-u-wa-ne) /mist, vapor/ Seka leru se hlahang nakong tsa mongobo wa
moya o bakoang ke pula. /bon. Meuwane/ (bap. mmuwane) (mm. mouoane).
Mowa (mu-wa) /solid smoke, tar/ Mosi o thatafetseng sehlohlolong sa ntlo;
letlaloana la pokello ya ntho tse thatafetseng hodima meno.
Moya (maw-ya) /air/ Se phethahatsang ho hema le ho phefumoloha hoa dibupuwa; se
ntshoang ka thuso ya nko, molomo, qoqotho le matshoafo; se thusang le ho baka
bophelo ba tsohle tse phelang ebile di hema. /bon. 0/ (mm. moea).

417
 418

Moya (maw-ya) /wind/ Se fokang ka ho tsitsinya dimela kapa se bonahalang ka

tsitsinyeho ya ntho tse fefohang le tse fofang; se tsamayang lefaufaung kapa moo ho
bonahalang. Se bakang lerole. (mm. moea).
Moya (//) /oxygen/ Motsoako wa bophelo o fumanoang nthong tsohle tse nang le
boemo ba ho phefumoloha; se fanang ka bophelo, seo bosio ba sona se bakang lefu
kapa ho timela. (mm. moea).
Moya (//) /feeling/ Boemo ba kelello bo hlalosoang ho ya ka monahano wa motho;
boemo ba motho ha bo hlalosoa ho ya ka maikutlo a thabo kapa a ho kgena; boemo ba
pelo ho ya ka diketso tsa motho. (bap. maikutlo) (mm. moea).
Moya (maw-ya) /spirit/ Boemo bo sa tshoareheng ba bophelo bo amang diketso le
maikutlo a motho a botle le bobe, ebile bo hlohleletsoa ke tlholeho. (mm. moea).
Moya (maw-ya) /soul/ Sebopeho sa motho sa maikutlo, monahano le diketso ha se
aroloa ho mmele wa motho; karolo ya motho e sa amaneng le nama ya hae empa e
laolo ke semoya, ebile ho nahanoa hore e na le bokamoso ba motho le ha a shoele.
Moyafaditse (mo-ya-fa-di-tse) /evaporated/ Bokgale ba ho moyafatsa.
Moyafaditsoe (mo-ya-fa-di-tswe) /evaporated/ Boetsuwa ba ho moyafatsa.
Moyafala (mo-ya-fa-la) /to evaporate/ Ho fetohela ho seka mmuwane ho tloha ho
metsi ho bakoang ke phethoho ya boemo ba lehodimo bo futhumetseng kapa bo nang
le moya.
Moyafalo (mo-ya-fa-law) /evaporation/ Boemo kapa seemo sa lehodimo se
fetohelang ho seka mmuwane (vapor) se bakoang ke mofuthu kapa moya.
Moyafatsa (mo-ya-fa-tsa) /causing evaporation/ Ketsiso ya ho moyafala: ho baka
moyafalo.
Mpa (mpa) /stomach, belly/ Setho sa mmele se tlasa dikgopo, ka hodimo ho senya;
setho sa mmele se tshoereng mala, sebete, mohodu le ditho tse ding tse tsamaisanang
le tshilo le motsamao wa dijo. /bon. Dimpa/. Mael. Mpa tshehla ha e bolaye: ha feela
motho a jele a kgotshe, tseding ha di hlokahale.
Mpa (mpa) /pregnant/ Sebopeho sa mmele (haholo motho e motshehadi) sa motho
ya emereng kapa ya immeng. Mohl. Nthabiseng ona le mpa. Mpa ya hae e bontsha
hore ngoana a ka hlaha neng kapa neng. Ngoanenoa o na le mpa a le monyane.
Mpa (mpa) (nka mpa ka) /rather/ Ka mokgoa kapa tsela ya ho kgetha seseng ho na
le se boleloang. Mohl. Nka mpa ka tsamaya ho na le hore ke dule mona.
Mpaballa (mpa-bal-a) /protect me/ Leetsuwa la ho baballa: ho hlokomela mmuwi.
Mpabatsa (mpa-ba-tsa) /praise me/ Leetsuwa la ho babatsa: ho rorisa mmuwi.
Mpabela (mpa-be-la) /bitter for me/ Leetsuwa la ho babela: ho baba ho utloang ke
moetsi kapa motho ya latsoang. (mm. baba, babisa).
Mpabola (mpa-bu-la) /clap me/ Leetsuwa la ho babola: ho otloa hoa ka seatla hoa
moetsi kapa mmuwi. (mm. pabolo, baboloa).
Mpadisa (mpa-di-sa) /make me read/ Leetsuwa la ho badisa: ho thusoa ho bala ke
moetsi; ho etsetsoa ho bala. (mm. padiso, balloa).
Mpaisa (mpa-isa) /expose me/ Leetsuwa la ho paisa: ho hlaisa lekunutu laka le sa
tlamehang ho hlaisoa. (mm. paiso, paisoa, paisitse).
Mpaka (mpa-ka) /praise me/ Leetsuwa la ho paka: ho nthorisa ka se setle seo ke se
entseng ka botle le bokgabane.. (mm. pako, pakoa).
Mpakela (mpa-ke-la) /witness for me/ Leetsuwa la ho pakela: ho ema le nna kgotla
kapa kgahlanong le bao ba nqosang. (mm. paki, pakelo).
Mpaleha (mpa-le-ha) /avoid me/ Leetsuwa la ho baleha: ho tloha ho nna ka lebaka la
ho se mpatle kapa ho se nkutloisisi.. (mm. paleho, balehisa).

418
 419

Mpalehisa (mpa-le-hi-sa) /make me escape/ Leetsuwa la ho balehisa: ho ntlosa

sebakeng se kotsi kapa se ka ntematsang ka ho nkisa ho seseng. (mm. palehiso).
Mpalla (mpal-la) /read for me/ Leetsuwa la ho balla: ho bala buka kapa se ngotsoeng
bakeng saka; ho nthusa ho bala. (mm. pallo, balloa, bala).
Mpalolla (mpa-lul-la) /discriminate against me/ Leetsuwa la ho balolla: ho
nkgetholla hara babang; ho etsa diketso tse ntshiyang kantle. (mm. palollo).
Mpana (mpa-na) /small tummy/ Mpa e nyane: setho se senyane sa mmele se ka tlasa
dikgopo, ka hodimo ho senya, se tshoereng mala, mohodu le dikahare tse ding tsa
tsamaiso le tshilo ya dijo. /bon. Dimpana/. Mael. Ho ja sa mpana phatloha: ho ja
hofeta tekanyo. Ho ja haholo.
Mpana (//) /pare me with/ Leetsuwa la ho pana: ho nketsa hore ke be mmoho le
motho kapa ntho e itseng ka ho bapelana. (mm. pano, panoa, panne, pannoe).
Mpanaphatloha (mpa-nap-ha-tlu-ha) /overeat, overdose/ Hoa kgora: ho ja le ho
koenya dijo hofeta tekanyo. Ho ja ka tsela eo mpa e bontshang ho kokomoha ho
hoholo Mael. Ho ja sa mpanaphahloha: ho ja hofeta tekanyo.
Mpane (mpa-ne) /rather/ Nka mpa ka; ho molemo ke re; ho ka ba molemo ka tsela e
itseng. Mohl. Nka mpane ka tsamaya hona le hore ke sale mona.
Mpanela (mpa-ne-la) /yoke for me/ Leetsuwa la ho panela: ho nthusa ho pana
dikgomo kapa diphoofolo tse panoang. (mm. panelo, paneloa).
Mpanollela (mpa-nulle-la) /unyoke for me/ Leetsuwa la ho panollela: ho nthusa ho
tlosa joko hodima diphofolo tse pannoeng; ho nthusa ho etsolla ketso ya ho pana.
Mpapadisa (mpa-pa-di-sa) /joke with me, play with me/ Leetsuwa la ho bapadisa:
ho bapala le nna; ho etsa diketso tse monate tse tshehisang bakeng saka.
Mpara (mpa-ra) /fool, stupid/ Motho ya etsang diketso tse sa tlalang: wa kelello e
fotsang kapa diketso tse tshehisang. /bon. Bompara, dimpara/.
Mparola (mpa-ru-la) // Leetsuwa la ho parola: ho ntematsa setho sa bosadi nakong ya
thobalano. (mm. parolo, paroloa, parotsoe).
Mpata (mpa-ta) /hide me/ Leetsuwa la ho pata: ho mpeha moo nkekeng ka bonoa ha
bobebe. (mm. lepato, patile, patiloe, patoa).
Mpatala (mpa-ta-la) /pay me/ Leetsuwa la ho patala: ho ntefa chelete eo o e
adimileng; ho nkgutlisetsa chelete e nkiloeng pejana. (mm. patala, patetsoe, patetse).
Mpatallela (mpa-tal-le-la) /pay for me/ Leetsuwa la ho patallela: ho lefa chelete
bakeng saka. (mm. patalletsoe).
Mpatela (mpa-te-la) /hide for me/ Leetsuwa la ho patela: ho hana ho mpha taba; ho
se ntlhalosetse lekunutu kapa taba eo ke tlamehang ho e tseba. (mm. patelo, pateloa).
Mpe (m-pi) /tasteless, untasty, unpalatable/ Hoa ntho, tatso kapa seemo: e sa
rateheng kapa e sa latsoeheng; e sa kgahliseng kapa e tatso e seng ntle; e mokgoa o
tsoileng tseleng kapa ya diketso tse tshabehang. /bon. 0/ (bap. Mobe, sebe, bobe).
Mpe (m-pe) (m-eo) /may you please/ Ke kopa hore le. Mohl. Mpe le tsamaye ho sa
kganya hle. Re kopa hore le mpe le mo hauhele hle bana beso. (bap. mpo).
Mpebofaletsa (mpe-bu-fa-le-tsa) /easen, lessen for me/ Leetsuwa la ho bebofaletsa:
ho etsa hore maemo a be bobebe bakeng saka.
Mpefatsa (mpe-fa-tsa) /aggravate, worsen/ Ho etsa hore boemo bo be bobe: ho etsa
hore dintho di senyehe hofeta. (bap. nyalafatsa)
Mpefaletsa (mpe-fa-le-tsa) // Ho etsa hore boemo bo be bobe; ho senya letsatsi la
motho ka diketso kapa dipuo tse mpe.
Mpefaletso (mpe-fa-le-tsaw) /worsening/ Ketso ya ho mpefaletsa: ho etsa hore
boemo bo be bobe; ho senya letsatsi la motho ka diketso kapa dipuo tse mpe.
Mpefaletsoa (mpe-fa-le-tswa) // Boetsuwa ba ho mpefaletsa.

419
 420

Mpefatso (mpe-fa-tsaw) /aggravation/ Ketso ya ho mpefatsa: ho etsa hore boemo bo

be bobe: ho etsa hore dintho di senyehe hofeta. (bap. pebofatso, nyalafatso).
Mpelaela (mpe-la-ela) /suspect me/ Leetsuwa la ho belaela: ho ba le pelaelo kapa
kgwao ka nna. (mm. pelaelo, pelaetso).
Mpelaetsa (mpe-la-etsa) /make me suspect/ Leetsuwa la ho belaetsa: ho etsa hore ke
be le kgwao kapa pelaelo. (mm. belaeloa).
Mpeola (mpe-ula) /shave me/ Leetsuwa la ho beola: ho ntlosa moriri kapa bohoete
hloohong. (mm. peolo, beoloa, beotse).
Mpepa (mpe-pa) // Leetsuwa la ho pepa: ho ntjara ka mokokotlo; ho mpeha ka mora
mahetla kapa mokokotlo. (mm. pepo, pepisa, pepiso, pepisoa).
Mpepeta (mpe-pe-ta) /squize me/ Leetsuwa la ho pepeta: ho ntlenya ha bohloko ka
matsoho kapa menoana. (mm. pepeto, pepeteha).
Mpeqisa (mpe-qi-sa) /confuse me/ Leetsuwa la ho peqisa: ho nketsisa diphoso; ho
baka hore ke etse ntho tse sa lokang. (mm. peqiso, peqisoa).
Mperallisa (mpe-ral-li-sa) /make me wait/ Leetsuwa la ho perallisa: ho nketsa hore
ke eme nako e telele; ho nkemisa sebakeng ntle le ho fihla hoa hao.
Mpesetsa (mpe-se-tsa) /make fire for me/ Leetsuwa la ho besetsa: ho nthusa ho besa
mollo. (mm. peso, besa).
Mpetsetsa (mpe-te-tsa) // Leetsuwa la ho betsetsa: ho nthusa ho betsa kapa ho lahlela
ntho e itseng nqa ya se tlamehang ho otloa. (mm. betsa, betsoa, betsitse, petso).
Mpetlisa (mpe-tli-sa) // Leetsuwa la ho petlisa: ho baka hore leqeba laka le petle kapa
le mpefale ka ho le thonkga. (mm. petlo, petlisoa, petliso, petlile).
Mpetsolela (mpe-tsu-le-la) // Leetsuwa la ho petsolela: ho nthusa ho petsola; ho bula
ka ho choatla se itseng bakeng sa ho nthusa. (mm. petsolo, petsola).
Mpha (mp-ha) /give to me/ Leetsuwa la ho fa: ho nneha ntho e itseng; ho ntlisetsa
eng kapa eng e ka fuwang ka letsoho. (mm. fana, fanne, fannoe, fanana, phano, filoe).
Mphaella (mp-ha-el-la) /double for me/ Leetsuwa la ho phaella: ho mpha ka ho
atisa; ho mpha haholo ka ho menahana. (mm. phaello).
Mphahamisa (m-pha-ha-mi-sa) /exalt me/ Leetsuwa la ho phahamisa: ho nkisa
hodimo; ho nkukela hodimo; ho nketsa motho ya lokeloang ke thoriso kapa boemo bo
hodimo haholo. (mm. phahama).
Mphahla (mp-ha-hla) /expel me/ Leetsuwa la ho phahla: ho nteleka sebakeng ha
bohloko; ho ntebela sebakeng kapa tulong. (mm. phahlo, phahlolla, phahlile).
Mphahlela (mp-ha-hle-la) // Leetsuwa la ho phahlela: ho etsa hore ke ye haeso ka ho
ntebela sebakeng seo ke leng ho sona. (mm. phahletse, phahletsoe).
Mphaila (mp-ha-ila) // Leetsuwa la ho phaila: ho nkukela ntho e ka letsohong laka ka
ho phamola. (mm. phailo, phailoa, phaitse).
Mphakela (m-pha-ke-la) // Leetsuwa la ho phakela: ho ntjela dijo tsaka ka potlako e
kgolo. Ho mphepa dijo kapa sejo. (mm. phakelo, phakeloa).
Mphakgella (m-pha-kgel-la) // Leetsuwa la ho phakgella: ho mpha ntho e itseng
hofeta kamoo ho hlokahalang ka teng. (mm. phakgello, phakgelo).
Mphakisetsa (m-pha-ki-se-tsa) // Leetsuwa la ho phakisetsa: ho nketsetsa ketso e
itseng ka potlako e kgolo. (mm. phakisa, phakisitse, phakisetsoa).
Mphala (m-pha-la) // Leetsuwa la ho fala: ho sebedisa sefalo kgahlanong le nna; ho
nkgoabitla ka sefalo. (mm. phalo, phaloa).
Mphalane (m-pha-la-ne) /October/ Kgoedi ya leshome ya selemo e tlang ka mora
Loetse, e lateloe ke Pudungoana. /bon. Bomphalane/
Mphallela (m-phal-le-la) // Leetsuwa la ho phallela: ho tla ho nna ka sepheo sa ho tla
mpha thuso e hlokahalang. (mm. phallelo, phalletse).

420
 421

Mphaphamisa (mp-hap-ha-mi-sa) /wake me/ Leetsuwa la ho phaphamisa: ho nketsa

hore ke tsohe borokong.
Mphaphanya (m-pha-phan-ya) // Leetsuwa la ho fapanya: ho baka hore ke qabane le
batho babang; ho nqabanya. (mm. phapanyo, phapang).
Mphaphatha (m-pha-phat-ha) // Leetsuwa la ho phaphatha: ho nthetsa kapa ho
ntshoara ka makgetlo a mangata. (mm. phaphathoa).
Mpharoane (m-pha-rwa-ne) (mpharwane) /type of lizard/ Mofuta wa sehahabi, seka
mokgodutsoane, o phelang matlapeng le mafikeng ka ho ja dikokoanyana. /bon.
bompharoane/ (bap. mmampharoane)
Mphatlalatsane (mp-ha-tla-la-tsa-ne) /venus, morning star/ Enngwe ya dinaledi tse
kgolohadi e nang le kganya e kgolo, e hlahang hoseng. /bon. Bomphatlatsane/.
Mphatsa (mp-ha-tsa) // Leetsuwa la ho phatsa. (mm. phatso, phatsoa, phatsitsoe).
Mphantsha (m-pha-nts-ha) // Leetsuwa la ho fantsha. (mm. fantsho, fantshoa, fanya).
Mphapohisa (m-pha-po-hi-sa) // Leetsuwa la ho fapohisa. (mm. phapohiso, fapoha).
Mphasollela (m-pha-sul-le-la) // Leetsuwa la ho fasollela. (mm. phasollo, fasolla).
Mphato (mpha-taw) /initiation school mate, peer/ Motho ya bolotseng le emong: ya
ileng mophatong kapa lebollong le emong. Motho ya lekanang le emong ka dilemo
kapa eo eleng thaka le emong. /bon. Bomphato/ (bap. Mophato).
Mphato (mpha-taw) /colleague/ Motho ya tloaelaneng le emong ka mosebetsi feela;
mosebetsi-mmoho: motho ya sebetsang mmoho le emong haholo mosebetsing o
tshoanang. Motsoalle ka mosebetsi. /bon. Bomphato/ (Bap. Mosebetsi-mmoho).
Mphe (m-phe) // Leetsuwa la ho fa: tlisa ho nna; atametsa ho nna; tlisa koano. (mm.
mpha, fuwa, fana, fanoa, file, filoe, fanne).
Mphedisa (m-phe-di-sa) // Leetsuwa la ho fedisa: ho mpha bophelo; ho etsa hore ke
phele. (mm. phediso, fedisoa, fedisitse).
Mphedisa (//) /save me/ Leetsuwa la ho phedisa: ho ntimetsa; ho fedisa bophelo
baka. (mm. phediso, phelela, pheleloa).
Mphehisa (m-phe-hi-sa) // Leetsuwa la ho phehisa: ho nthusa ho pheha kapa ho etsa
dijo. (mm. phehiso, pheha, phehoa).
Mpheisa (m-phe-isa) // Leetsuwa la ho pheisa: ho ba kgahlanong le seo ke se buang;
ho etsa kgang le nna . (mm. pheiso, phea, phehisana).
Mphekola (m-phe-ku-la) // Leetsuwa la ho phekola: ho fodisa bokudi bo ntshoreng;
ho nthusa ho fola. (mm. phekolo, pheko, phekoloa).
Mphelekanyetsa (m-phe-le-kan-ye-tsa) // Leetsuwa la ho phelekanyetsa: ho sebedisa
boqhekanyetsi le tjalletso kgahlanong le nna.
Mphemphe (m-phem-phe) /dependence, beggary/ Ketso ya ho itshetleha ho motho
emong bakeng sa ho etsetsoa; boemo ba ho phela ka ho fuwa le ho kopa. Mael.
Mphemphe e ya lapisa, motho o kgonoa ke sa hae: ho kopa ho baka tlhopheho ho ya
fanang molebe, ho molemo hore ya kopang a leke ho ipatlela. (bap. Mokopakopa).
Mphenetha (m-phe-ne-tha) // Leetsuwa la ho fenetha: ho nkutloisa bohloko ka ho
nkotla le ho ntematsa. (mm. phenetho, fenethoa).
Mphepa (m-phe-pa) // Leetsuwa la ho fepa: ho mpha dijo kapa se jewang; ho
nngoathela sejo. (mm. phepo, fepjoa, fepile, fepiloe).
Mphephetha (mphe-phet-ha // Leetsuwa la ho phephetha: ho ntlosa naheng eo eseng
ya heso; ho mpalehisa moo ke tlileng teng ntle le tumello. (mm. phephetho).
Mphephetsa (m-phe-phe-tsa) // Leetsuwa la ho phephetsa: ho nketsa diketso tse
nkutloisang bohloko ebile di nkgentsha. (mm. phephetso).
Mphereha (m-phe-re-ha) // Leetsuwa la ho fereha: ho ntjoetsa hore o wa nthata le ho
bua tsa marato ho nna. (mm. ferehoa, lefereho, moferehi).

421
 422

Mpherekanya (m-phe-re-kan-ya) // Leetsuwa la ho ferekanya: ho ferola maikutlo a

ka le ho jala pherekano ho nna. (mm. pherekanyo).
Mpherola (m-phe-ru-la) // Leetsuwa la ho ferola: ho nketsa hore ke be le maikutlo a
pherolo: ke ikutloe ke sa batle letho ka lebaka la se sebe seo o mphileng sona, haholo
se jewang. (mm. pherolo, feroloa, ferotsoe).
Mphesela (m-phe-se-la) // Leetsuwa la ho phesela: ho nkhata joalo ka ha eka o hata
kokonyana: ka tsela eo ekang ke a thubeha. (mm. pheselo, pheseloa, phesetse).
Mpheta (m-phe-ta) // Leetsuwa la hofeta: ho ntshiya tseleng; ho ba moholo ho nna;
ho ba le se fetang seo ke nang le sona. (mm. fetela, fetile, fetisoa, fetana, fetoa).
Mphetela (m-phe-te-la) // Leetsuwa la ho phetela: ho ntlhalosetsa ditaba kapa
diketsahalo tse etsahetseng. Ho ntjoetsa pale. (mm. phetelo, pheteloa, phetetse).
Mphetisa (m-phe-ti-sa) // Leetsuwa la ho fetisa: ho nthusa hofeta; ho etsa hore ke ye
ka lehlakoreng leleng. (mm. phetiso, fetisoa, fetisitsoe).
Mphetlela (m-phe-tle-la) // Leetsuwa la ho phetlela: ho nthusa ho phetla leqephe; ho
ntjoetsa lekumutu kapa pinyane. (mm. phetlelo, phetleloa).
Mphetohela (m-phe-tu-he-la) // Leetsuwa la ho fetohela: ho ba kgahlanong le nna; ho
ntlhanohela kapa ho lesa ho tsamaisana le nna. (mm. phetohelo, fetoha).
Mphetola (m-phe-tu-la) // Leetsuwa la ho fetola: ho nkisa ka hodimo ka tlase; ho
nkwisa kapa ho ntahlela fatshe. (mm. phetolo, fetoloa, fetotsoe).
Mphetolela (m-phe-tu-le-la) // Leetsuwa la ho fetolela: ho nthusa ho fetolela; ho tlisa
bokahare kantle bakeng saka. (mm. phetolelo, phetholeloa).
Mphirimella (m-phi-ri-mel-la) // Leetsuwa la ho phirimella: ho dikelloa ke letsatsi
tseleng. Ho siwa ke nako. (mm. phirimela).
Mpho (mp-haw) /gift, present/ Se fanoang ka lerato ntle le ho lefisoa ya fuwang; se
tlang feela ntle le theko kapa thekiso ho ya se amohelang. /bon. Dimpho/ (bap. neo).
Mphodisa (m-pho-di-sa) // Leetsuwa la ho fodisa: ho nketsa hore ke fole; ho nkoka
ka ho mpha moriana o fodisang bokudi kapa bohloko. (mm. phodiso, fodile, fodisoa).
Mphofisa (m-pho-fi-sa) // Leetsuwa la ho phofisa: ho mpaka hore ke lore nakong ya
ho robala; ho nketsa hore ke be le ditoro. (mm. phofiso, phofa, phofile).
Mphokodisa (m-pho-ko-di-sa) // Leetsuwa la ho fokodisa: ho baka hore ke be le
mmele o mosesane; ho nketsa hore ke ote kapa ke be le sebopeho sa kelello le mmele
se hlokang matla. (mm. phokodiso, fokola).
Mphokolela (m-phu-ku-le-la) // Leetsuwa la ho phokolela: ho mpinela pina; ho qala
pina ka ho nketsetsa joalo. (mm. phokolelo, sephoko).
Mpholla (m-phul-la) /massage/ Leetsuwa la ho pholla: ho ntshoara mmele ka
makgetlo a mangata; ho tsamaisa letsoho kapa menoana mmeleng waka kapa dithong
tseding tsa ona. (mm. pholloa, pholletse, pholletsoe).
Mphomotsa (m-phu-mu-tsa) // Leetsuwa la ho phomotsa: ho etsa hore ke kgefutse;
ho mpha sebaka sa ho pholola ka mora mosebetsi. (mm. phomotso, phomotse).
Mphopholetsa (m-phu-phu-le-tsa) // Leetsuwa la ho phopholetsa: ho ntshoara ka ho
mpatla ka letsoho. (mm. phopholetso).
Mphophonela (m-phu-phu-ne-la) // Leetsuwa la ho fofonela: ho sebedisa nko bakeng
sa ho utloa monko waka. (mm. phophonelo).
Mphoqa (m-phaw-qa) // Leetsuwa la ho phoqa: ho ntlontlolla ka diketso kapa dipuo
ho sa lebelloa; ho etsa diketso tse bakang hore ke be masoabi. Ho ntshoarisa dihlong
ka dipuo kapa diketso. (mm. phoqeho, phoqeha, sephoqo).
Mphosa (m-pho-sa) // Leetsuwa la ho fosa: ho hloleha ho nnepa; ho se kgone ho
nthola kapa ho nkorola. (mm. phoso, fosoa, fositse, fosetsa).

422
 423

Mphotakela (m-phu-ta-ke-la) // Leetsuwa la ho fotakela: ho ntena ka diketso tse

latellanang ebile di qholotsa. (mm. photakelo, fotaka).
Mphothe (m-phut-he) /non carry menu/ Papa feela ntle le seshebo; bohobe bo
hlokang seshebo. /bon. dimphothe/.
Mphothe (m-phut-he) /malnutrition/ Sejo se hlokang seshebo kapa dihahammele;
sejo se hlokang motsoako wa dijo tse jelelloang le sona; papa feela. /bon. Dimphothe/
Mphothola (m-phu-tu-la) // Leetsuwa la ho phothola: ho mpuela mantsoe a
rohakanang a bile a baka bomadimabe. (mm. photholeho, photholoa).
Mphotolo (m-phu-tu-lu) (mpotolo) / corcerer’s creature / Phoofolo ya meya e mebe;
seka motho e sebedisoang ke motho ya loyang kapa moloi; motsoalle wa moloi;
thokolosi. /bon. Dimphotolo/ (bap. thokolosi).
Mphoufatsa (m-pho-u-fa-tsa) Leetsuwa la ho foufatsa: ho etsa hore ke se bone; ho
mpaka sefofu. (mm. phoufatso, foufala).
Mphubetsoana (mp-hu-bets-wa-na) /Laughing Dove/ Mofuta wa nonyana ya lelapa
la leeba; e kopantseng bosootho, bothokoa, bopudutsoana mmoho le mmala o
mokgunong; e setono se selelele; e phelang ka ho ja joang, peo le dikokonyana; e
fumanoang haholo naheng le dibaka tsa temo. /Bon. dimphubetsoana/. (mm.
mphubetswana).

MPHUBETSOANA (MPHUBETSWANA)

Mphuduha (m-phu-du-ha) /irritate/ Leetsuwa la ho fuduha: ho nkopanya maikutlo

ka diketso tse latellanang tse hlokang monate. (mm. phuduho, fuduhoa).
Mphukgisa (m-phu-kgi-sa) // Leetsuwa la ho phukgisa: ho nkenya hara metsi ke sa
ikemisetsa; ho baka hore ke sese kapa ke bapale ka metsi. (mm. phukga, phukgo).
Mphumana (m-phu-ma-na) // Leetsuwa la ho fumana: ho nthola sebakeng kapa
tseleng. (mm. phumano, fumanoa).
Mphumanehisa (m-phu-ma-ne-hi-sa) // Leetsuwa la ho fumanehisa: ho baka hore ke
hlophehe; ho etsa hore ke be mofutsana kapa mofumanehi. (mm. fumaneha).
Mphumula (m-phu-mu-la) // Leetsuwa la ho phumula: ho tlosa metsi, mongobo,
lesoe kapa ntho e itseng ho nna ka ho sebedisa lesela kapa ntho e phumulang; ho
ntlhoekisa ka ho tlosa se sebe ho nna. (mm. Phumulo, phumuloa).
Mphunngoa (m-phun-ng-wa) /a person who spills water/ Motho ya phungoang: eo
metsi aa roetseng ka nkgo kapa setshelo hloohong a tsholohang ka phoso; ya qhalang
metsi a roetsoeng ka nkgo hloohong ntle le boikemisetso. /bon. Bomphnngoa/. (bap.
Phungoa, tsolla, qhala). (mm. Mphunngwa).
Mphuparela (m-phu-pa-re-la) // Leetsuwa la ho fuparela: ho ntshoara ka letsoho ka
ho nkatlarela; ho ntshoara ka ho ntiisa. (mm. Phuparelo, fupere).
Mphuparisa (m-phu-pa-ri-sa) // Leetsuwa la ho fuparisa: ho baka hore ke fupare: ke
tshoare se itseng ka letsoho ka ho atlarela. (mm. Phupariso, fuparisoa).
Mphuralla (mp-hu-ral-la) // Leetsuwa la ho furalla: ho ntlohela ke le mong ntle le
motho emong; ho ntesela ka ho ntlahla. (mm. Phurallo, furaletse).
Mphuthela (m-phu-the-la) // Leetsuwa la ho phuthela: ho nkapesa mmele ka ntho e
itseng joalo ka kobo kapa lesela. (mm. Phuthelo, sephuthelo).
Mphuthella (m-phut-hel-la) // Leetsuwa la ho phuthella: ho nthusa ho phuthela. (mm.
Phuthello, phuthela).

423
 424

Mphuthisa (m-phu-thi-sa) // Leetsuwa la ho phuthisa: ho baka hore ke phuthe se

itseng; ho etsa hore ke hleke ntho tse qhalaneng fatshe hantle. (mm. Phutho, phuthoa).
Mphuthullela (m-phut-hul-lela) /reveal/ Leetsuwa la ho phuthullela: ho ntjoetsa
lekunutu kapa pinyane; ho ntlhalosetsa se patuweng.
Mphutsanehisa (m-phu-tsa-ne-hi-sa) // Leetsuwa la ho futsanehisa: ho baka hore ke
be mofutsana; ho nketsa hore ke hlophehe, ke se be le letho se hlokahalang
bophelong; ho baka hore ke be mohlophehi.
Mphutuhela (m-phu-tu-he-la) // Leetsuwa la ho futuhela: ho ntlhasela ka morero wa
ho ntoantsha; ho ntlhasela ka mantsoe a bohloko. (mm. Phutuho, futuha).
Mpidikanya (mpi-di-kan-ya) // Leetsuwa la ho bidikanya: ho ntoantsha kapa ho
nkotla ka ho nkopanya le lerole; ho ntlahlela fatshe leroleng. (mm. Pidikanyo).
Mpikitla (mpi-ki-tla) // Leetsuwa la ho pikitla: ho tsamaisa monoana mmeleng waka
ha monatjana; ho ntshasa moriana ka ho tsamaisa letsoho karolong enngwe ya mmele
waka. (mm. Pikitlo, pikitloa, pikitlisa).
Mpinela (mpi-ne-la) // Leetsuwa la ho binela: ho nketsetsa pina ka molomo kapa
seletsa. (mm. Pina, bina, binoa, bintsha, binela) .
Mpipetsa (mpi-pe-tsa) // Leetsuwa la ho bipetsa: ho thibela phefumoloho yaka ka ho
nkgama; ho nthiba kapa ho nkoala moya. (mm. Pipetso, bipetsoa, bipeditse).
Mpitikisa (mpi-ti-ki-sa) // Leetsuwa la ho pitikisa: ho ntiha fatshe ka ho baka hore ke
thetehe ha bohloko. (mm. Pitikiso, pitikisoa, pitikana).
Mpitla (mpi-tla) // Leetsuwa la ho pitla: ho ntematsa ka lejoe le leholo kapa ntho e
pitlang ha bohloko. (mm. Pitlo, pitloa, pitliloe).
Mpitsa (mpi-tsa) // Leetsuwa la ho bitsa: ho ntjoetsa hore ke atamele pela hao; ho
ntlisa nqa ya hao ka ho hoeletsa. (mm. Bitsoa, bitsitse, bitsolla, bitsaka).
Mpitsolla (mpi-tsul-la) // Leetsuwa la ho bitsolla: ho mpitsa ka tsela e bontshang ho
tella; ho mpitsa ntle le tlhompho. (mm. Pitso, bitsa, bitsetsa, pitsollo).
Mpjane (mp-ja-ne) /wooden spoon/ Kgaba ya thupa e betliloeng kapa e entsoeng ka
karoloana ya sefate se fadiloeng hantle. /bon. dimpjane/.
Mpo (m-po) /may you please/ Ke kopa hore o. /bon. Mpe/ Mohl. Mpo tsamaye hona
joale hle. Re kopa hore o mpo re hauhele ngoaneso.
Mpobolela (mpu-bu-le-la) // Leetsuwa la ho bobolela: ho mpakela lerata le tshoanang
le modumo wa sello sa katse. (mm. Pobolo, boboleloa).
Mpodi (mpo-di) /boss, champion, champ/ Motho ya boemong ba taolo ka baka la
tlholo ya hae; motho ya tshajoang ka baka la matla a hae a ho loana; motho ya hlolang
ntoeng. /bon. Bompodi/.
Mpodi (mpo-di) /captain/ Motho ya eteletseng pele sehlopha: eo eleng yena ya nang
le taolo ya sehlopha sa batho bao mosebetsi wa bona eleng phethahatso e itseng.
Mpoka (mpaw-ka) // Leetsuwa la ho boka: ho ba le thobalano le nna; ho robala le nna
ka tsa pokano. (mm. Bokana, poko, bokile, bokoa).
Mpokela (mpu-ke-la) // Leetsuwa la ho bokela: ho ntlela ditorong ka ho pheella le ho
ntatella; ho ba sepoko saka. (mm. Pokelo, pokeloa, poketse).
Mpokollisa (mpo-kol-li-sa) // Leetsuwa la ho bokollisa: ho etsa hore ke ntshe seboko;
ho baka hore ke lle haholo ka ho hlahisa sello se seholo. (mm. Seboko, pokollo).
Mpola (mpu-la) // Leetsuwa la ho pola: ho nkotla ka sepolo kapa thupa e boima; ho
nchapa ha bohloko haholo. (mm. Polo, potse, potsoe, podisa).
Mpolaya (mpu-la-ya) // Leetsuwa la ho bolaya: ho fedisa bophelo baka; ho ba
mmolai waka. (mm. Polao, mmolai, bolaile).
Mpolela (mpu-le-la) // Leetsuwa la ho bolela: ho hlalosa bonna baka; ho bua seo o se
ratang ka nna. (mm. Boleloa, boletsoe).

424
 425

Mpolella (mpu-lel-la) /relate, tell/ Leetsuwa la ho bolella: ho ntjoetsa se etsahetseng

kapa se tlamehang ho etsahala. (mm. Bolelletse, bolelletsoe).
Mpoloka (mpu-lu-ka) // Leetsuwa la ho boloka: ho etsa hore ke dule ke
tshireletsehile; ho netefatsa hore polokeho yaka e ya hlokomeloa; ho etsa hore ke
bolokehe hantle. (mm. Poloko, bolokoa, polokeho).
Mpolokeng (mpu-lu-ke-ng) /born to protect/ Ngoana ngoanana ya hlahileng ka mora
hore batsoadi ba hae ba bolokehe kotsing e itseng pele a hlaha. Motho ya
bolokehileng tlhahong ya hae. /bon. Bompolokeng/.
Mpolotsa (mpu-lu-tsa) // Leetsuwa la ho bolotsa: ho nkisa lebollong; ho baka hore ke
phethe moetlo wa Basotho wa lebollo. (mm. Lebollo, polotso, bolotsoa).
Mpoma (mpu-ma) /excommunicate/ Leetsuwa la ho poma: ho nkgaola mokgatlong
kapa sehlopheng; ho nteleka tshebeletsong e itseng. (mm. Pomme, ponngoe).
Mponela (mpaw-ne-la) // Leetsuwa la ho bonela: ho bona bofeela kapa lekunutu laka;
ho bona saka se sa tlamehang ho bonoa. (mm. Ponelo, boneloa, bonoe).
Mpontsha (mpo-nts-ha) // Leetsuwa la ho bontsha: ho ntshupisa seo ke tlamehang ho
se bona; ho nthuta ho etsa ketso e itseng. (mm. Bona, bonoa, bonoe, pono).
Mponyane (mpon-ya-ne) /mine bread/ Bohobe ba morafong. /bon. dimponyane/
Mpopela (mpo-pe-la) /to create/ Leetsuwa la ho bopela: ho nthusa ho bopa; ho bopa
bakeng saka. (mm. Popo, popelo, bopjoa).
Mpopela (//) /stare at me/ Leetsuwa la ho bopela: ho ncheba feela ka tsela e sa
kgahliseng ntle le ho etsa letho. (mm. Bopetse, bopetsoe, ipopela).
Mpopi (mpo-pi) /doll/ Seka motho seo ngoana a bapalang ka sona; se etseditsoeng
ngoana e monyane bakeng sa ho bapala le ho ithabisa. /bon. Bompopi, dimpopi/
Mpopisa (mpaw-pi-sa) // Leetsuwa la ho bopisa: ho baka hore ke bope: ke tadime
feela ntle le ho bua kapa ho etsa letho. (mm. Popiso, popisoa).
Mpoqa (mpu-qa) // Leetsuwa la ho poqa: ho nchapa kapa ho nkotla ka tsela e
tlontlollang haholo. (mm. Poqo, poqile, poqaka, poqako).
Mpota (mpaw-ta) // Leetsuwa la ho pota: ho tsamaya ka ho mpotapota; ho ntikoloha
ka mahlakore ohle. (mm. Potoloha, potolohile, potapotile).
Mpotapota (mpaw-ta-paw-ta) // Leetsuwa la ho potapota: ho ba ka nqa tsohle tsa
mmele waka. (mm. Potoloha, potoloho).
Mpotela (mpu-te-la) // Leetsuwa la ho potela: ho bua dipuo tsa mopoto kgahlanong le
nna; ho bua bosawana ho nna. (mm. Pota, potile, sepotane, mopoto).
Mpotlakela (mpu-tla-ke-la) // Leetsuwa la ho potlakela: ho etsa ketso efe kapa efe ka
ho mphakisetsa; ho ba matjato ho etsa se itseng kgahlanong le nna; ho etsa se itseng
kapelenyana mabapi le nna. (mm. Potlaka, potlako).
Mpotolohisa (mpo-tu-lu-hi-sa) // Leetsuwa la ho potolohisa: ho ntsamaisa tseleng e
telele, e potolohang haholo. (mm. Potoloho, potapta).
Mpshane (mp-sha-ni) /wooden spoon, cutlery/ Kgaba e entsoeng ka patsi kapa
karolo ya sefate. Disebedisoa tsa mokgoro tse thusang ho pheha joalo ka dikgaba,
masokoana, mmadikotoane le tseding. /bon. dimpshane/ (mm. mpjane).
Mpshatla (mp-sha-tla) // Leetsuwa la ho pshatla: ho nkotla joalo ka ntho e thubehang;
ho nchachara joalo ka e ka ke tla choatleha. (mm. Pshatla, choatla, tjhwatla).
Mpshatlanya (mp-sha-tlan-ya) // Leetsuwa la ho pshatlanya: ho nkotla ka tsela eo ke
otlanyoang le mabota kapa ntho e thata. (mm. pshatlantse).
Mpshe (mp-she) /ostrich/ Nonyana e kgolo ka hofetisisa, e tsamayang fatshe, e sa
kgoneng ho fofa, e menoana e mmedi, e tholahalang haholo Afrika le dikarolong tsa
bochabela ba Asia. /bon. Dimpshe/ (sheb. Dinonyana).

Mpshe

425
 426

Mpshehela (mp-she-he-la) // Leetsuwa la ho choehela kapa pshehela: hoa lesea: ho

nkakela kapa ho nnyela; ho ntshetsa masepa a metsi ho nna.
Mpshemodisa (mp-she-mu-di-sa) /help to escape/ Leetsuwa la ho pshemodisa: ho
nthusa ho baleha kapa ho lokoloha; ho etsa hore ke be boemong ba ho baleha.
Mpshemolela (mp-she-mu-le-la) // Leetsuwa la ho chemolela kapa pshemolela: ho
baka hore ke pshemohe: ke kgone ho tlosa se ntlammeng bakeng sa ho baleha.
Mpudufaletsa (mpu-du-fa-le-tsa) /spoil one’s day/ Leetsuwa la ho pudufaletsa: ho
ntshenyetsa letsatsi ka ho etsa diketso tse mpe ho nna. (mm. Pudufaletso).
Mpudufatsa (mpu-du-fa-tsa) // Leetsuwa la ho pudufatsa: ho etsa hore ke be mobe
kapa ditshela ka ho nkopanya le lerole kapa mobu. Ho nkotla ka tsela eo ke
tshilafalang haholo. (mm. Pudufatso, pududu).
Mpudula (mpu-du-la) // Leetsuwa la ho budula: ho budulela moya ho nna: ho etsa
hore moya o tle nqa yaka. (mm. Budutse, budutsoe, pudulo).
Mpudulela (mpu-du-le-la) /help to blow air/ Ho thusa ho budula. Leetsuwa la ho
budula: ho nthusa ho budulela.
Mpuella (mpu-el-la) // Leetsuwa la ho buella: ho bua bakeng saka; ho ba mmuelli
waka; ho ba moemedi waka ya tla mpuella. (mm. Puello, puo, puiso, bua, bisana).
Mpuisa (mpu-isa) // Leetsuwa la ho buisa: ho bua le nna; ho ba le puisano le nna; ho
ba le lehomohomo le nna. (mm. Bua, buisana, buile, puo, puisano).
Mpuketsa (mpu-ke-tsa) // Leetsuwa la ho buketsa: ho mpolaisa sephinya kapa monko
o mobe; ho mphinyetsa kapa ho ntsha bosudu kgahlanong le nna. (mm. Puketso,
buketsoa, puke).
Mputisa (mpu-ti-sa) /to confuse me/ Leetsuwa la ho potisa: ho etsa hore ke pote: ke
bue ntho e hlokang kelello. Ho etsa hore ke be sepotane. (mm. Pota, potile, mopoto,
sepotane).
Mula (mu-la) /thwack/ Ho otla ka molamu kapa ka thupa.
Mutla (mu-tla) /hare/ Phoofolo e nyane ya naheng, e tsebe di kgolo e phelang ka
dihoete le joang. /bon. Meutla/ (bap. mmutla).
Mutlanyana (mu-tlan-ya-na) /hare/ Phoofolo e nyane ya naheng, e tsebe di kgolo e
phelang ka dihoete le joang. /bon. Meutlanyana/ (mm. mmutlanyane, mmutlanyana).

426
 427

Nnn

PALE:
Tlhaku ya leshome le metso e mene (14) ya Sesotho. Jwalo ka tlhaku “M” le yona eka
sebedisoa ho maetsi a bitsoang leetsuwa jwalo ka: natha=nnatha, roma=nthoma,
sheba=ncheba, nepa=nnepa, kgaolela=nkgaolela, jj.

Tlhokomediso: maetsi a qalang ka tlhaku “N” bongata ba ona a sebedisa yona

tlhaku ya “N” ha a fetoleloa mabitsong kapa marehong, jwalo ka: natha=natho,
nahanela=nahanelo, nanabela=nanabelo, ngwapa=ngwapo, nontsha=nontsho,
nchafatsa=nchafatso, ntshofatsa=ntshofatso, jj. Sehlopha seseng sona se fetohela
tlhakung ya “M”. Mohl. Natsa=monatsi, nanara=monanari, Nahana=monahano,
ngwapa=mongoapo, nontsha=monontsha. Jj.

N (en) /en/.
Na (na) /with/ Mohl. Ke na le bona. Ke na le mme le ntate.
Na (na) /have, had/ Ho ba le. Mohl. Ke na le chelete. Ke na le mokotla. Ke ne ke na
le mosadi. Ke na le bokgoni ba ho ngola buka ke le mong.
Na (na) /to rain/ Hoa pula: ho tla fatshe ho tsoa marung; ho wela fatshe ho hlaha
hodimo; ho tsholohela fatshe.
Naa (na-a) // Lebotsa le sebedisoang ho batla karapo. Mohl. Na ebe o tla ba teng
moketeng wa lenyalo? Na ke yona ntho e ka o kgentshang e?

427
 428

Naha (na-ha) /country, land/ Karolo ya lefatshe e nang le mobu, dimela, majoe,
metsi, diphoofolo, batho le tsohle tse bonoang ke leihlo, eo e welang tlasa taolo ya
batho kapa motho, eo e nang le moedi. /bon. Dinaha/ (bap. lefatshe) Mael. Naha e
jele boya: kotsi di hohle naheng; botlokotsebe bo tletse kapa bo atile sebaka le naha
yohle. Mael. Ho ipha naha: ho baleha sebakeng; ho tloha ka ho nyamela. Mael. Ho
tlalloa ke naha: ho ba mathateng a maholo a bakang hore motho a se tsebe seo a ka se
etsang. Ho thatafalloa haholo; ho ba tebetebeng.
Nahana (na-ha-na) /think, beckon/ Ho sebedisa kelello ho bopa maikutlo; ho bua le
ho akanya ka pelo se tlamehang ho etsoa. /bon. Nahanang/.
Nahanela (na-ha-ne-la) /suspect/ Ho ba le maikutlo a kgahlanong le motho kapa
ntho e itseng, empa a hloka bonnete. Ketsetso ya ho nahana.
Nahanela (na-ha-ne-la) /considerate/ Ho ba le maikutlo a kutloelo bohloko
kgahlanong le emong; ho utloela bohloko ka ho etsetsa emong botle. Ho bontsha
maikutlo a hlokang boinahanelo.
Nahanella (na-ha-nel-la) /assume/ Ho akanya se ka etsahalang ntle le bonnete bo
felletseng; ho lekanya ntle le ho tseba hantle.
Nahanello (na-ha-nel-law) /assumption/ Ketso ya ho nahanella: ho akanya se ka
etsahalang ntle le bonnete bo felletseng; ho lekanya ntle le ho tseba hantle.
Nahanisa (na-ha-ni-sa) /consider, ponder/ Ho ipha nako ya ho hlahloba le ho
shebisisa seo ho buang ka sona kapa se hlahisoang ke motho; ho thuhisa qeto e
fanoeng pele maikutlo a fanoa. Ketsisiso ya ho nahana. (bap. lohotha).
Nahaniso (na-ha-ni-saw) /reconsideration, pondering/ Ketso ya ho nahanisa: ho
ipha nako ya ho hlahloba le ho shebisisa seo ho buang ka sona kapa se hlahisoang ke
motho; ho thuhisa qeto e fanoeng pele maikutlo a fanoa.
Nahanisoa (na-ha-ni-swa) // Boetsuwa ba ho nahana.
Nahanne (na-han-ne) /thought/ Bokgale ba ho nahana. (bap. nahanoa).
Nahannoe (na-ha-nwe) /premeditated, planned, thought/ Boetsuwa ba ho nahana: e
entsoeng ka maikemisetso a kelello le monahano.
Nahano (na-ha-naw) /thinking/ Ketso ya ho nahana: ho sebedisa kelello ho bopa
maikutlo; ho bua le ho akanya ka pelo se tlamehang ho etsoa. (bap. monahano).
Nahathote (na-hat-hu-te) /wilderness, wasteland/ Sebaka se hlaha bakeng sa ho
phela batho; sebaka se hlokang bophelo bakeng sa motho. /bon. Dinahathote/.
Naheng (ha-he-ng) /grazeland/ Sebaka seo diphoofolo di fulang teng; moo makgomo
le diruuwa tse ding di jang joang teng. /bon. 0/ (bap. Thoteng, thota, naha).
Nahume (na-hu-me) /Nahum/ Buka ya bibele ya bomashome a mararo le metso e
mene (34) ya testamente ya kgale.
Nakedi (na-ke-di) /pole cat, weasel, skunk/ Mofuta wa phoofolo e ntsho, e
itshireletsang ka ho ntsha lero seka lephoka le bohale haholo. Phoofolo seka katse e
itshireletsang kgahlanong le tlhaselo ka ho ntsha seputa. /bon. Dinakedi/.
Naketshana (na-kets-ha-na) /a type of animal/ Nakedi e nyane. /bon. Dinaketshana/.
Nako (na-kaw) /time, duration, era, period, term/ Se supang bolele ba ketsahalo ka
ho bontsha motsotsoana, motsotso, hora le letsatsi; bolele ba ketsahalo e itseng ha e
bapisoa ka metsotso kapa dihora; se bontshang beke kapa letsatsi la kgoedi ho tloha
ho motsotsoana ho isa ho selemo; boemo boo ho pheloang ho bona ha ho bapisoa le
ba kgale ha ho etsahala se itseng. /bon. Dinako/ (bap. tshupanako).
Nako (na-kaw) /clock, watch/ Sesebedisoa se supang le ho bontsha motsotsoana,
motsotso le hora ya letsatsi. /bon. dinako/ (bap. tshupanako).

428
 429

Nakoana (na-kwa-na) /interim, makeshift, temporary/ Hoa ketsahalo kapa ketso: e

kgutshoanyane; eo ho tla etsahala se itseng ka nako e fanoeng; e sa yeng lolololo kapa
molebe. /bon. 0/ (bap. sebakana, sebakanyana) (mm. Nakwana).
Nala (na-la) /profusion, affluence, plethora/ Boteng bo boholo ba ditlhoko tsa
bophelo; kgora e fetelletseng; boemo bo botle ba thuo ya dintho tse hlokahalang
bophelong; phophomo ya leruo. /bon. 0/ (bap. kgora) Mael. Kgotso, pula, nala:
lepetjoa la Basotho le bontshang boteng ba tsohle tse hlokahalang tsa bohlokoa
bophelong.
Nala (//) /of male animal colour: white and red/ Hoa mmala wa phoofolo e tona: e
nang le mmala o mosoeu le o mokgubedu.
Nala (//) /nail/ Seka lesatjoana se hlahang qetellong ya monoana; seka leshoetla se
melang sekgutlong sa monoana. /bon. dinala, manala/ (bap. lenala). Mael. Ho ikenya
tshotso dinaleng: ho ikenya hara mathata; ho ipakela bothata kapa mahlomola.
Nalana (na-la-na) /of female animal: white and red/ Hoa mmala wa phoofolo e
tshehadi: e mmala o mosoeu o kopaneng le o mokgubedu. Bokgubedu le bosoeu ba
phoofolo e tshehadi. /bon. manalana/.
Nalane (na-la-ni) /history/ Lefapha la thuto le sebetsanang le diketsahalo tse fetileng;
pokeletso ya ditaba tsa batho le dibaka tse etsahetseng kgale; pale ka sechaba, lefatshe
mmoho le metlo wa bona. (bap. Pale).
Nale (na-le) /needle/ Sesebedisoa se thusang bakeng sa ho roka: se thusang hareng ho
kopanya seaparo se tabohileng. /bon. Dinale/ Mael. Ho tsoa ka lesoba la nale: ho
phunyeletsa kapa ho phomella hara mathata; ho ba lehlohonolo moo holeng boima.
Naledi (na-le-di) /star/ Enngwe ya dibupuwa tsa lehodimo e fanang ka kganya bosiu,
eo ponahalo ya yona e bakoang ke ho chabeloa ke letsatsi bosiu. /bon. Dinaledi/.
Naledi (//) /of a person: super star/ Hoa motho: ya tsebahalang haholo ka mmino
kapa papadi e itseng; ya tummeng haholo ka mmino. /bon. Dinaledi/ (bap. kgalala).
Nalete (na-le-te) /syringe, needle/ Sesebedisoa se jarang moriana o sebedisoang ho
hlaba mokudi kapa motho ya nang le bohloko bo itseng ka sepheo sa ho mo fodisa.
Sesebedisoa se thusang ho enta mokudi kapa motho ya batlang ho kenya sethethefatsi
mmeleng. /bon. Dinalete/ (bap. ente).
Nalete (na-le-te) /cotton needle/ Sesebedisoa se thusang bakeng sa ho roka: se
thusang hareng ho kopanya seaparo se tabohileng. /bon. Dinalete/
Nama (na-ma) /meat/ Mmele kapa dikarolo tsa ona tse jewang; ditho tsa phoofolo tse
sebedisoang joalo ka sejo. /bon. Dinama/ (bap. kgomo, nku, kgoho, kolobe).
Nama (na-ma) /flesh/ Mmele wa motho ohle ha ho boleloa bokantle ba ona; bokantle
ba letlalo la motho. /bon. Dinama/. Mael. Ho ntsha mahlo nameng: ho ba malala a
laotsoe; ho ba boemong ba ho itebela kgahlanong le kotsi e ka hlahang.
Nama (na-a-ma) /to outstretch foot/ Ho phuthulla maoto; ho etsa hore leoto kapa
maoto a otlolohe; ho dula ka ho finolla maoto.
Namahadi (na-ma-ha-di) /chunck/ Karolo e kgolohadi e sehiloeng ya phoofolo e
bolailoeng bakeng sa sejo. /bon. Dinamahadi/ (bap. leqa).
Namane (na-ma-ni) /calf/ Ngoana kgomo kapa tlou; ledinyane la kgomo; kgomo e
nyane, enang le nako e nyane e tsoetsoe. /bon. Manamane, dinamane/.
Namoha (na-mu-ha) /to shift/ Ho tlosa maoto moo a beiloeng teng; ho fana ka sebaka
sa ho feta. Ho tloha sebakeng. (bap. saballa, phukalla, betseha).
Namohisa (na-mo-hi-sa) // Ketsiso ya ho namoha.
Namoho (na-mu-haw) /shifting/ Ketso ya ho namoha: ho tlosa maoto moo a beiloeng
teng; ho fana ka sebaka sa ho feta ka ho balehisa maoto tseleng.

429
 430

Namola (na-mu-la) /intervene, arbitrate, interpose/ Ho kena dipakeng tsa batho ba

loanang; ho thusa ho fedisa ntoa kapa qabang; ho etsa hore kgotso e be teng pakeng
tsa dihlopha tse loantshanang kapa se sa dumellaneng. (bap. bonamodi).
Namolela (na-mu-le-la) /arbitrate for/ Ketsetso ya ho namola. Ho thusa ho namola.
Namolelo (na-mu-le-law) /arbitration for/ Ketso ya ho namolela.
Namolo (na-mu-law) /intervention, mediation/ Ketso ya ho namola: ho kena
dipakeng tsa batho ba loanang; mokgoa wa ho thusa ho fedisa ntoa kapa qabang: ho
etsa hore kgotso e be teng pakeng tsa dihlopha tse loantshanang.
Namoloha (na-mu-lo-ha) /unfold/ Ho phuthulla maoto kapa ntho e finnoeng; ho etsa
hore maoto a otlolohe.
Namolohile (na-mu-lo-hi-le) // Bokgale ba ho namoloha
Namoloho (na-mu-lu-haw) /unfolding/ Ketso ya ho namoloha: ho phuthulla maoto
kapa ntho e finnoeng; ho etsa hore maoto a otlolohe.
Namuni (na-mu-ni) (lamuni) /of a colour: orange/ Hoa mmala: o tshoanang le
tholoana la namuni ka chebahalo.
Nana (na-na) /little baby/ Ngoana e monyane ha a bitsoa ke emong. /bon. Bonana/.
Nanaba (na-na-ba) /creep, sneak/ Ho tsamaya ka mpa ka ho ipata le ho se etse lerata
ka sepheo sa ho se bonoe. (bap. hahaba).
Nanabela (na-na-be-la) /stretch out a hand/ Ho nka ntho e hojana kapa hodimo ka
ho otlolla letsoho.
Nanabelo (na-na-be-law) /stretching out/ Ketso ya ho nanabela: ho nka ntho e
hojana kapa hodimo ka ho otlolla letsoho.
Nanabetsa (na-na-be-tsa) /stretch out a hand/ Ketsetso ya ho nananela: ho baka ho
nanabela kapa ho nka ntho e hojana kapa hodimo ka ho otlolla letsoho.
Nanabetso (na-na-be-tso) /stretching out a hand/ Ketso ya ho nanabetsa: pako ya ho
nka ntho e hojana kapa hodimo ka ho otlolla letsoho.
Nanabo (na-na-baw) /sneaking, dragging, creeping/ Ketso ya ho nanaba: ho
tsamaya ka mpa, ka ho ipata le ho se etse lerata ka sepheo sa ho se bonoe (bap.
khakhabo, nanaro).
Nanara (na-na-ra) /ambuscade/ Ho hlaha sebakeng se patehileng ka sepheo sa ho
bona ntle le ho bonoa; ho hlaha moo ho patehileng ka sepheo sa ho hlasela.
Nanarela (na-na-re-la) /ambush/ Ho hlasela ho sa lebelloa; ho futuha ntle le ho
bonoa. Ho hlaha lesumatha. (bap. noanyetsa).
Nanarelo (na-na-re-law) /an ambush/ Ketso ya ho nanarela: ho hlasela ho sa
lebelloa; ho futuha ntle le ho bonoa. Ho hlaha lesumatha. (bap. noanyetso).
Nanaro (na-na-raw) /ambuscading/ Ketso ya ho nanara: ho hlaha sebakeng se
patehileng ka sepheo sa ho bona ntle le ho bonoa; ho hlaha moo ho patehileng ka
sepheo sa ho hlasela.
Nanya (nan-ya) // Ho tsamaya ntle le ho utloahala kapa ho etsa modumo; ho tsamaya
ka tsela eo mohato wa leoto o sa etseng lerata. (bap. noanya).
Nanyeditse (na-nye-di-tse) /ambushed/ Bokgale ba ho nanyetsa.
Nanyeditsoe (na-nye-di-tswe) // Boetsuwa le bokgale ba ho nanyetsa.
Nanyetsa (nan-ye-tsa) /ambush/ Ho hlaha lesumatha; ho hlaha ho sa lebelloa; ho
futuha ntle le ho bonoa. (bap. noanyetsa).
Nanyetso (nan-ye-tso) /an ambush/ Ketso ya ho nanyetsa: ho hlaha lesumatha; ho
hlaha ho sa lebelloa; ho futuha ntle le ho bonoa. (bap. noanyetso).
Nanyetsoa (na-nye-tswa) /ambushed/ Boetsuwa ba ho nanyetsa.
Nanyo (nan-yaw) // Ketso ya ho nanya: ho tsamaya ntle le ho utloahala kapa ho etsa
modumo; ho tsamaya ka tsela eo mohato wa leoto o sa etseng lerata.

430
 431

Nare (na-re) /buffalo/ Enngwe ya diphoofolo tse kgolo, e hlaha, seka kgomo, enang
le manaka a maholo le hlooho e thata, e jang joang, e tholahalang haholo Afrika.
Kgomo e hlaha ya naheng. /bon. Dinare/ (mm. monareng, dinareng).

Nare.

Natefatsa (na-te-fets-wa) /recreate/ Ho etsa hore ho be monate: ho tshehoe, ho

bapaloe kapa ho etsoe menyaka.
Natefatso (na-te-fa-tso) /recreation/ Ketso ya ho natefatsa: ho etsa hore ho be
monate: ho tshehoe, ho bapaloe kapa ho etsoe menyaka.
Natefatsoa (na-te-fa-tswa) // Boetsuwa ba ho natefatsa.
Natefela (na-te-fe-la) /pleasurable/ Ho ba boemong ba monate bo hlokang bodutu;
ho ba boemong bo bontshang thabo le monyaka.
Natefelo (na-te-fe-law) /pleasure/ Ketso ya ho natefela: ho ba boemong ba monate bo
hlokang bodutu; ho ba boemong bo bontshang thabo le monyaka.
Natefetse (na-ti-fe-tse) // Bokgale ba ho natefela.
Natefetsoe (na-te-fets-we) /entertained/ Bokgale le boetsuwa ba ho natefatsa.
Natefisa (na-te-fi-sa) /celebrate/ Ho baka monate; ho etsa boithabiso.
Natefiso (na-te-fi-so) /celebration/ Ketso ya ho natefisa: ho baka monate; ho etsa
boithabiso bo mabapi le mokete wa ketsahalo e itseng.
Natefisoa (na-te-fi-swa) // Boetsuwa ba ho natefisa.
Natha (nat-ha) /beat with a hand, smack/ Ho otla ka letsoho; ho shapa ka seatla; ho
mula ka mpama. Ho mamola ka seatla.
Nathile (na-thi-le) /beaten/ Bokgale ba ho natha.
Natho (nat-haw) /beating, give a hiding/ Ketso ya ho natha: ho otla ka letsoho; ho
shapa ka seatla; ho mula ka mpama. Ho mamola ka seatla.
Natla (na-tla) /enlarge, make big/ Ho etsa hore ntho e be kgolo: ho etsa hore motho
kapa ntho e be senatla kapa boemong ba bonatla.
Natlafaditse (na-tla-fa-di-tse) // Bokgale ba ho natlafatsa.
Natlafaditsoe (na-tla-fa-dits-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho natlafatsa.
Natlafala (na-tla-fa-la) // Ho ba seemong sa mmele wa senatla: ho ba le mmele o
moholo, o phahameng, o nang le ditshika tse kgolo, ebile o le matla haholo. Ho ba
boemong ba mmele o shahlileng ka lebaka la ho ikoetlisa.
Natlafalo (na-tla-fa-lo) // Boemo ba senatla: seemo sa ho ba le mmele wa senatla: ho
ba le mmele o moholo, o phahameng, o nang le ditshika tse kgolo, ebile o le matla
haholo; boemo ba ho ba le mmele o shahlileng ka lebaka la ho ikoetlisa.
Natlafatsa (na-tla-fa-tsa) // Ho etsa hore mmele e be wa senatla ka ho ikoetlisa kapa
ka ho ja dijo tse matlafatsang. (bap. matlafatsa).
Natlafatso (na-tla-fa-tso) // Ketso ya ho natlafatsa: boemo ba ho etsa hore mmele e be
wa senatla ka ho ikoetlisa le ho ja dijo tse matlafatsang. (bap. matlafatso).
Natlafatsoa (na-tla-fa-tswa) // Boetsuwa ba ho natlafatsa.
Natlo (na-tlo) /enlargement, extention/ Ketso ya ho natla: ho etsa hore ntho e be
kgolo; khodiso ya ntho kapa sebaka. (bap. senatla).

431
 432

Natsa (na-tsa) /mind, concentrate, focus on, heed/ Ho ba boemong ba ho lebisa

monahano le kelello ho seo ho buuwang ka sona kapa se etsoang; ho mamela ka hloko
e kgolo ntle le ho fanya.
Natse (na-tsi) /heedless, inconsiderate/ Hoa mokgoa le boemo ba motho: ya sa
tsotelleng hore na ho etsahalang; ya sa kgathalleng letho ka maikutlo a babang kapa
ka bophelo ba hae. Mohl. Ha a natse hore na o utloa bohloko kapa che.
Natso (na-tsaw) /minding, concentration, focusing/ Ketso ya ho natsa: ho lebisa
kelello ho se buuwang kapa se etsoang; ho mamela ka hloko e kgolo ntle le ho fanya.
Ncha (ncha) /contemporary, current, modern, recent/ Hoa ntho kapa boemo: e sa
tsoa ho etsoa kapa e sa tsoa hlahisoa; ya hona joale kapa ya nako ya kajeno; e
tsahalang nakong eo ho buuwang ka yona; ya moraorao tjena; ya nako ya sejoalejoale;
e qetang ho tsoaloa kapa ho etsahala.
Ncha (ncha) /new/ Boemo bo nchafetseng kapa bo nang le phetoho e sa tshoaneng le
ya kgale. E qetang ho etsoa kapa ho hlahisoa.
Nchabela (ncha-be-la) // Leetsuwa la ho chabela: ho fihleloa ke nako eo ho
etsahalang ketso e itseng. Ho chabeloa ke letsatsi. (mm. chaba, chabile, chabeloa).
Nchachara (ncha-cha-ra) // Leetsuwa la ho shashara: ho nchapa kapa ho nnatha; ho
natha nna. (mm. shasharoa, chacharo).
Nchacharisa (ncha-cha-ri-sa) // Leetsuwa la ho shasharisa: ho baka hore ke shatjoe
kapa ke otloe. (mm. chachariso, shasharile, shashariloe, shasharoa).
Nchafala (ncha-fa-la) /refurbish, rejuvenate, renovate/ Ho ba sebopehong se secha;
ho ba boemong bo botle ba chebahalo; ho ba morolo hoa mmele ka mora ho ikoetlisa;
ho etsa botle ka ho dila le ho kgabisa; ho lokisa ntho e robehileng hore e tsebe ho
sebetsa.
Nchafalo (ncha-fa-law) /renewal, rejuvenation, renovation/ Ketso ya ho nchafala:
ho ba sebopehong se secha; ho ba boemong bo botle ba chebahalo; ho ba morolo hoa
mmele ka mora ho ikoetlisa; ho etsa botle ka ho dila le ho kgabisa; ho lokisa ntho e
robehileng hore e tsebe ho sebetsa.
Nchafatsa (ncha-fa-tsa) /renew, replenish, revitalise/ Ho etsa hore ntho e itseng ebe
ncha; ho etsa hore ntho e be ntle ka chebahalo le sebopeho; ho etsa hore ntho e be
morolo le mafolofolo ka ho efa matla.
Nchafatsa (ncha-fa-tsa) /enhance/ Ho fana ka matla le morolo; ho kenya matla kapa
mafolofolo hape; ho rolofatsa; ho atisa boleng ba sebopeho. (bap. matlafatsa).
Nchafatso (ncha-fa-tso) /renewal, revitalization/ Ketso ya ho nchafatsa: ho etsa hore
ntho e itseng ebe ncha; ho etsa hore ntho e be ntle ka chebahalo le sebopeho; ho etsa
hore ntho e be morolo le mafolofolo ka ho efa matla.
Nchafatso (ncha-fa-tso) /enhancement/ Ketso ya ho fana ka matla le morolo; ho
kenya matla kapa mafolofolo hape; ho rolofatsa; ho atisa boleng ba sebopeho,
chebeho, botle, matla kapa morolo. /bon. dinchafatso/ (bap. rolofatso).
Nchaisa (ncha-isa) // Leetsuwa la ho chaisa: ho nthula ka sepalangoang kapa koloi;
ho ntematsa ka ho nthula ka ntho. (mm. chaiso, chaisoa, chaisitse, chaisitsoe, tjhaisa).
Nchesa (nche-sa) // Leetsuwa la ho chesa: ho sebedisa mollo kapa mocheso
kgahlanong le nna. (mm. cha, chele, chesoa, cheso, chesetsa).
Nchobedisa (nchu-be-di-sa) // Leetsuwa la ho shobedisa: ho nkuka ka sheshe bakeng
sa lenyalo; ho mpeha lenyalong la qobello; ho nnyala ka dikgoka. (mm. chobelo,
chobediso, shobetse, shobela, tjhobelo).
Nchobola (ncho-bu-la) // Leetsuwa la ho chobola: ho bua le nna ka tsela e mpe ya ho
hoelehetsa kapa ho baka lerata. (mm. chobolo, chobotse, choboloa).

432
 433

Nchocho (nchaw-chaw) /sharp pointed, very vigilent/ Hoa leihlo: le bonang hantle
se etsahalang ntle le ho fanya; le tadimang ntle le ho panya; le sa fanyeng ha le
shebile. Hoa thipa kapa sebetsa: se kapa e bohale haholo. (mm. ntjhotjho). Mael. Ho
sheba ka leihlo le nchocho; ho ba leihlo le nchocho: ho ba hlokolosi ka se etsahalang
ka sepheo sa ho thibela phoso kapa bobe bo ka etsahalang. Ho ba malala a laotsoe; ho
ikatela.
Nchoeisa (nchwe-isa) // Leetsuwa la ho choeisa: ho baka hore ke nyele masepa a
metsi haholo. (mm. choeya, lechoeya, choeile).
Nchopodisa (ncho-pu-di-sa) // Leetsuwa la ho chopodisa: ho etsa hore ke kgone ho
baleha; ho baka hore ke kgone ho itahla kapa ho tsoa ditlamong. (mm. chopola,
chopotse, chopolo, chopodisoa, chopohile, tjhopolo).
Nchofa (nchaw-fa) // Leetsuwa la ho chofa: ho ntshututsa; ho nkisa morao ka ho
sututsa kapa ho nkgoechisa. (mm. mochofo, chofile, chofachofana).
Ne (ne) /was/ Leetsi le emelang motho a le mong eo a hlalosang boemo ba hae ka
bokgale. Mohl. Ke ne ke le motle. Ke ne ke ratile ho ba morui empa ka hloleha.
Nea (ne-a) /give/ Ho fa; ho isa ho emong ka letsoho; ho lebisa se teng ho motho kapa
ntho e se hlokang. (bap. neha). Tlh. Lentsoe le nepahetseng haholo ke “neha”.
Neana (ne-a-na) (nehana) /share/ Ketsetsano ya ho neha: ho neha emong mme le
yena a nehe ya mo nehang. Tlh. Lentsoe le nepahetseng haholo ke “nehana”.
Neano (ne-a-naw) /sharing/ Ketso ya ho neana: ho neha emong mme le yena a nehe
ya mo nehang. Tlh. Lentsoe le nepahetseng haholo ke “nehaoa”. (bap. nehano).
Neha (ne-ha) /give/ Ho fa; ho isa ho emong ka letsoho; ho lebisa se teng ho motho
kapa ntho e se hlokang. Tem. Leha batho babang ba sebedisa lentsoe “nea” ho ya ka
dibaka, lentsoe le nepahetseng ke “neha” hofeta “nea.”
Nehana (ne-ha-na) /share/ Ketsetsano ya ho neha: ho neha emong mme le yena a
nehe ya mo nehang.
Nehano (ne-ha-naw) /sharing/ Ketso ya ho nehana: ho neha emong mme le yena a
nehe ya mo nehang. Neho ka ho etsetsana.
Nehela (ne-he-la) /surrender, abdicate/ Ho lahla tshepo ka se tlamehang ho
phethahala kapa ho etsahala; ho inehela ho se batlang ho hlola kapa sera; ho fa bobe
kapa tlholeho monyetla. (bap. inehela).
Nehela (//) /offer/ Ho fana ka se teng bakeng sa sesupo sa lerato; ho fana ka karolo ya
leruo ho ya ka sedumedi kapa tumelo; ho neha kereke karolo ya diphahlo, thoto kapa
chelete e teng.
Nehelana (ne-he-la-na) // Ketsetsano ya ho nehela.
Nehelano (ne-he-la-naw) // Ketso ya ho nehelana.
Neheletsa (ne-he-le-tso) /consign, hand over, transmit/ Ho isa sebakeng seseng ka
sepheo sa ho fa. Ho fa ka sepheo sa ho fetisa se fanoang ho ya ho emong; ho fetisa
ntho e itseng le ho e beha sebakeng seseng.
Neheletsana (ne-he-le-tsa-na) // Ketsetsano ya ho neheletsa: ho neheletsa emong
mme le yena a neheletse ya mo nehang kapa ya mo neheletsang.
Neheletsano (ne-he-le-tsa-naw) // Ketso ya ho neheletsa: boemo kapa mokgoa wa ho
neheletsa emong mme le yena a neheletse ya mo neheleditseng.
Neheletso (ne-he-le-tso) /transfer, consignment, hand over/ Ketso ya ho neheletsa:
ho isa sebakeng seseng. Ho fa ka sepheo sa ho fetisa se fanoang ho ya ho emong; ho
fetisa ntho e itseng le ho e beha sebakeng seseng.
Nehella (ne-hel-la) /unleash/ Ho lokolla ntho, phoofolo kapa motho hore a hlasele
ntho e itseng. Mohl. Ke tla u nehella ka dintja. Ba mo nehella ka dinotshi tsa
semane. Ke eo Mugabe a nehella sechaba sa habo ka masole.

433
 434

Nehelletse (ne-hel-le-tse) /unleashed/ Bokgale ba ho nehella.

Nehelletsoe (ne-hel-lets-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho nehella.
Nehello (ne-hel-law) /unleashing/ Ketso ya ho nehella: tokollo ya ntho, phoofolo
kapa motho ka sepheo sa ho hlasela ntho e itseng. /bon. Dinehella/.
Nehelo (ne-he-law) /surrendering, abdication/ Ketso ya ho nehela: ho lahla tshepo
ka se tlamehang ho phethahala kapa ho etsahala; ho inehela ho se batlang ho hlola
kapa sera; ho fa bobe kapa tlholeho monyetla. (bap. boinehelo).
Nehelo (ne-he-law) /offering/ Ketso ya ho fana ka se teng bakeng sa sesupo sa lerato;
ho fana ka karolo ya leruo ho ya ka sedumedi kapa tumelo; ho neha kereke karolo ya
diphahlo, thoto kapa chelete e teng. /bon. Menehelo/ (bap. monehelo, monyehelo).
Nehemia (ne-he-mia) /Nehemiah/ Buka ya bibele ya leshome le metso tsheletseng
(16) testamenteng ya kgale.
Nehoa (ne-hwa) /given, bestowed, confered/ Boetsuwa ba ho neha: ho fuwa ka
lebaka le fapaneng le amang. (bap. neo) (mm. Newa, nehwa).
Neka (ne-ka) /lick/ Ho sidila ka leleme; ho tsamaisa leleme hodima ntho e jehang
kapa e jewang. Ho pholla ka leleme. (bap. momona).
Nekana (ne-ka-na) /lick each other/ Ketsetsano ya ho neka.
Nekano (ne-ka-naw) /licking/ Ketso ya ho nekana.
Neko (ne-kaw) /licking/ Ketso ya ho neka: ho sidila ka leleme; tloaelo ya ho tsamaisa
leleme hodima ntho e jehang kapa e jewang. (bap. momono).
Nela (ne-la) /leaky, drip, seep, spill/ Ho tsoa metsi hoa ntho e itseng; ho ntsha metsi
ka lesoba la marulelo.
Nela (//) /besprinkle, wet/ Ho etsa hore ntho e itseng ebe metsi; ho baka mongobo
kapa lesoe. Ho ngobisa sebaka se ommeng.
Nele (ni-le) /rained/ Bokgale ba ho na.
Nelo (ne-law) /leakage, dripping, spilling, wetting/ Ketso ya ho nela: ho etsa hore
ntho e itseng ebe metsi; ho baka mongobo kapa lesoe.
Neng (ni-ng) /when/ Lebotsa le batlang ho tseba nako; lentsoe le sebedisoang ho
botsa ka nako eo ketsahalo e etsahetseng kapa e tlang ho etsahala ka yona.
Neng-kapa-neng (//) /anytime/ Nako efe kapa efe; nako enngwe le enngwe e
boleloang; ka nako tsohle tse boleloang. (bap. nengneng).
Neng-le-neng (//) /anytime/ Nako efe kapa efe; nako enngwe le enngwe e boleloang;
ka nako tsohle tse boleloang. (bap. nengneng).
Nengneng (ni-ng-ni-ng) /occasionally, eventually/ Nako eo ho buuwang ka yona, eo
ketso e itseng e nang le ho etsahala ka yona ka sewelo, empa esa boleloe; nako eo ho
etsahalang ketso e itseng ntle le ho e bolela. Ha nako e ntse e tsamaya; qetellong ya
taba kapa ketsahalo; neng neng ka mora nako e itseng. (bap. sethathong, kgabareng).
Neo (ne-o) /talent/ Seo motho a se tsebang hofeta babang; seo motho ya itseng a se
etsang ka bokgoni le boqhetseke ba tlhaho ntle le ho rutoa kapa ho rupelloa. /bon.
Dineo/ Tlh. Batho ba bangata ba kopakopanya mantsoe ana “neo” le “mpho” le ha
meelelo ya ona e sa tshoane. Neo ke seo motho a tsoaloang le sona sa tlhaho: seo a
tsebang ho se etsa hofeta babang ka boyena. Mpho ke se fanoang ho motho emong
ntle le ho se lefella kapa ho se sebeletsa. (bap. Mpho).
Nepa (ne-pa) /to be correct/ Ho etsa ketso e itseng ka tsela e lebeletsoeng; ho bua se
batloang; ho etsa se sa fosahalang; ho opa kgomo lenaka; ho etsa se lokileng.
Nepahala (ne-pa-ha-la) /excactly/ Ka tsela ya ho nepa; ka mokgoa o lebeletsoeng; ka
puo e lokileng kapa e batlahalang.
Nepahalo (ne-pa-ha-law) /excactness/ Ketso ya ho nepahala: tsela ya ho nepa;
mokgoa wa tebello e batloang.

434
 435

Nepahatsa (ne-pa-ha-tsa) /to correct, justify/ Ho etsa hore ntho ebe boemong bo
lokileng, bo lebeletsoeng ka sephetho se setle. Mohl. O nepahatsa joang mokgoa wa
ho tekatsa o na le molekane? Ha ho lebaka la ho nepahatsa bofebe kapa bohlola.
Bofume ha bo nepahatse botekatsi kapa bofebe.
Nepahatso (ne-pa-ha-tso) /correctiveness, justification/ Ketso ya ho nepahatsa: ho
etsa hore ntho ebe boemong bo lokileng, bo lebeletsoeng ka sephetho se setle. Mohl.
Nepahatso ya hore mmuso wa kgethollo ke ona o tlisitseng bofuma ha se nnete.
Nepahetse (ne-pa-he-tse) /correct, approapriate, accurate/ E lokileng ka nako e
tshoanetseng; e hlokang phoso kapa sekodi; e loketseng boemo. E ntle holatela
tebello.
Nepana (ne-pa-na) /parallel, co-exist, matching/ Ho ba boemong bo bapelaneng le
ntho e itseng. Ho phela ka ho utloana le ha ho le thata; ho phedisana mmoho le ha
kutloano e le nyane; ho buisana tlasa maemo a thata; ho ba marematlou kapa ho
ntshana se inong hara ditoantshano.
Nepano (ne-pa-naw) /co-existance, correspondence/ Ketso ya ho nepana: ho phela
ka ho utloana le ha ho le thata; ho phedisana mmoho; ho buisana tlasa maemo a thata;
ho ba marematlou kapa ho ntshana se inong. (bap. tshoano).
Nepile (ne-pi-le) /correct/ Bokgale ba ho nepa: ho ba boemong ba ho nepa kapa ho
etsa se tshoanetseng; ho se fose. (bap. nepahetse).
Nepisa (ne-pi-sa) /improve, mend, redress, reform/ Ho etsa hore ntho e loke; ho
lokisa se fosahetseng; ketsiso ya ho nepa. (bap. lokisa).
Nepisisa (ne-pi-si-sa) // Ketsisiso ya ho nepa.
Nepisiso (ne-pi-si-saw) // Ketso ya ho nepisisa.
Nepiso (ne-pi-saw) /improvement, redress, reformation/ Ketso ya ho nepisa: ho
lokisa se fosahetseng; ketso ya ho etsa se sebe se be setle; tokiso ya maemo a mabe;
tokafatso ya maemo. /bon. Dinepiso/ (bap. tokiso).
Nepo (ne-paw) /correction, correctness/ Ketso ya ho nepa: ho etsa ketso e itseng ka
tsela e lebeletsoeng; ho bua se batloang; ho etsa se sa fosahalang; ho otla botsekeng;
ho etsa se lokileng.
Nepola (ne-pu-la) /to grind fermented grain/ Ho sila kapa ho haila motsoako wa
phofo e thapileng, ebile e lomositsoe, ya mabele kapa ya poone bakeng sa ho etsa
motoho o bonojana haholo; ho hlophisa le ho sila metsoako ya poone kapa ya mabele
a ngobisitsoeng bakeng sa ho etsa lesheleshele le fapaneng le le tloaelehileng.
Nepolo (ne-pu-law) /fermented grain grinding/ Ketso ya ho nepola: mokgoa wa ho
haila motsoako wa phofo e thapileng, ebile e lomositsoe, ya mabele kapa ya poone
bakeng sa ho etsa motoho o monate, o bonojana haholo. Tlhophiso le tshilo ya
metsoako ya poone kapa ya mabele a ngobisitsoeng bakeng sa ho etsa lesheleshele le
fapaneng le le tloaelehileng.
Nepoloa (ne-pu-lwa) // Boetsuwa ba ho nepola.
Nepotse (ne-pu-tse) // Bokgale ba ho nepola.
Nepotsoe (ne-pu-tswe) // Boetsuwa le bokgale ba ho nepola.
Nesa (ne-sa) // Ketsiso ya ho na: ho etsa hore pula e theohe marung; ho etsa hore pula
e wela fatshe ho hlaha hodimo; ho etsa hore pula e tsholohele fatshe.
Neso (ne-saw) // Ketso ya ho nesa: ho etsa hore pula e theohe marung; ho etsa hore
pula e wela fatshe ho hlaha hodimo; ho etsa hore pula e tsholohele fatshe. Mohl. Neso
ya pula e bakoa ke maru mmoho le moya o phodileng ho tsoa lehlakoreng le itseng.
Nesoa (ne-swa) // Boetsuwa ba ho nesa.
Neta (ne-ta) /smear, daub/ Ho tlotsa haholo ka mafura; ho pikitla ka mafura ka ho
anela sebaka se sengata. (bap. tlotsa).

435
 436

Netefaleditse (ne-te-fa-le-di-tse) /assured/ Bokgale ba ho netefaletsa.

Netefaletsa (ne-te-fa-le-tsa) /to assure, attest, reassure/ Ho bua se nang le nnete
mabapi le; ho fana ka tshepiso ya nnete ho.
Netefaletso (ne-te-fa-le-tso) /assurance, attestation/ Ketso ya ho netefaletsa: puo e
nang le bonnete mabapi le; tshepiso ya nnete.
Netefaletso (ne-te-fa-lets-wa) /assured/ Boetsuwa ba ho netefaletsa.
Netefatsa (ne-te-fa-tsa) /to guarantee, assure, pledge/ Ho bontsha bonnete ba ntho e
rekisoang kapa e fanoang; ho bontsha nnete ya taba e buuwang; ho fana ka tiisetso ya
se boleloang; ho paka kapa ho pakahatsa se etsoang; ho tshepisa boleng ba se
buuwang kapa se etsoang kapa se tla etsoa.
Netefatso (ne-te-fa-tsaw) /assurance, insurance, pledge/ Ketso ya ho netefatsa:
pontsho ya bonnete ba se rekoang kapa se fanoang; sesupo sa bonnete ba se buuwang;
tiisetso ya se boleloang; bopaki le pakahatso ya se etsoang; tshepiso ya boleng ba se
hlalosoang. /bon. Dinetefatso/.
Netjoa (net-jwa) // Boetsuwa ba ho nepa. (mm. netjwa).
Neto (ne-taw) /smearing/ Ketso ya ho neta: ho tlotsa haholo ka mafura; ho pikitla ka
mafura ka ho anela sebaka se sengata. (bap. tlotso).
Newa (ni-wa) // Boetsuwa ba ho noa. (bap. nowa).
Ng (ng) /suffix/ Sehlongoanthao se sebedisoang bakeng sa lentsoe: “ho” ka ho
bontsha moo ntho di etsahalang kapa di tsoang teng joalo ka: ho ntho=nthong, ho
mosadi=mosading, ho sefate=sefateng, ho puo=puong, ho matlama=matlameng, ho
lefu=lefung, jj.
Ng (ng) /places demonstrative suffix/ Sehlongoanthao se etsang hore lebitso kapa
lereho le ka bongateng kapa bonngweng le bontshe sebaka ka ho hokela “ng”
qetellong ya lentsoe kapa lebitso. Mohl. mangau=Mangaung, mapota=mapoteng,
motho=mothong, ntja=ntjeng, ntlo=ntlong, kgoedi=kgoeding, matoaba=matoabeng,
matsatsa=matsatsaneng, diphofu=diphofung. jj.
Ng (ng) /verbs pluralizing suffix/ Sehlongoanthao se etsang hore maetsi kapa leetsi
le be ka bongateng kapa le bontshe taelo ha se kenyeletsoa qetellong ya leetsi. Mohl.
tsamaya=tsamayang, thola=tholang, matha=mathang, kgutla=kgutlang,
bua=buang, sheba=shebang, utloa=utloang, thola=tholang, jj).
Ng (ng) /continuous past tense suffix/ Sehlongoanthao se sebedisoang qetellong ya
maetsi kapa leetsi le bontshang bokgale bo tsoelang pele. Mohl. bone=boneng,
kgutlile=kgutlileng, busitse=busitseng, thotse=thotseng, shebile=shebileng, jj.
Ngadisa (ng-a-di-sa) // Ketsiso ya ho ngala.
Ngadiso (ng-a-di-saw) // Ketso ya ho ngadisa. (bap. mongalo).
Ngadisoa (ng-a-di-swa) // Boetsuwa ba ho ngala.
Ngaka (ng-a-ka) /doctor, healer, physician/ Motho eo mosebetsi wa hae eleng ho
fodisa ka moriana, lero le itseng, pedisi kapa disebedisoa tse ding tsa kokelong kapa
tsa bongaka. /bon. bongaka, dingaka/. Ngakachitja (ng-aka-chit-ja)/herbalist/ Ngaka
ya setho e sebedisang methoko ho phekola mahloko le maloetse. /bon. bongakachitja,
dingakachitja/ Ngakanakahetla (ng-aka-na-ka-he-tla) /fake doctor/ Ngaka e hlokang
boiphihlelo; motho ya sebetsang joalo ka ngaka empa ese yona; ngaka ya bohata kapa
ya leshano; ngaka ya mokokotelo. /bon. bongakanakahetla/ (bap. nkgekge). (mm.
ngakana-ka-hetla). Ngaka ya bana (//) /paediatrician/ Ngaka e sebetsanang le ho
phekola mafu, boloetse kapa bokudi ba bana; motho ya sebetsanang le mafu a masea
le makgabunyane. (bap. rabana). Ngaka ya bosadi (//) /gynecologist/ Ngaka e
sebetsanang le ho phekola mafu kapa bokudi ba botshehadi kapa bosadi; ngaka e
sebetsanang le ditho tsa sesadi. (bap. rabosadi, rabasadi). Ngaka ya diphio le senya

436
 437

(//) /urologist/ Ngaka e phekolang lefu la diphio le senya. Ngaka ya diphoofolo

(//) /veterinery/ Ngaka e sebetsang ka diphoofolo tse kulang; motho ya phekolang
mafu a diphoofolo tse kulang; setsebi sa phekolo ya diphoofolo. Ngaka ya ditaola (//)
/diviner/ Ngaka e sebedisang masopo a diphoofolo mmoho le moriana wa setho
bakeng sa ho laola. Ngaka ya kelello (//) /psychologist/ Ngaka e sebetsanang le ho
phekola kapa phekolo ya kelello; ngaka kapa motho ya thusang batho ba kelello tse sa
tsitsang. Ngaka ya leihlo (//) /ophthalmologist/ Ngaka e sebetsanang le botebo ba
leihlo ka ho buwa kapa sheba methapo, boemo, pono le boemo ba leihlo. (bap. ngaka
ya mahlo). Ngaka ya letlalo (//) /dermatologist/ Ngaka e phekolang lefu la letlalo
kapa mahloko a amanang le letlalo; ngaka e shebanang le bokantle ba mmele ba
motho, haholo letlalo, le ho fana ka ditlolo kapa moriana o fodisang mafu a letlalo.
Ngaka ya mahlanya (//) /psychiatrist/ Ngaka e sebetsanang le bohlanya kapa
mahlanya; ngaka e sebetsanang le motho ya hlanyang; setsebi sa bohlanya.
Ngaka ya mahlo (//) /optometrist, optician/ Ngaka e sebetsanang le pono ya leihlo
kapa mahlo ka ho sebedisa mochini wa diteko, ka sepheo sa ho fumana boemo ba
pono kapa chebo ya leihlo; setsebi sa pono ya mahlo. Ngaka ya manoanyetso (//)
/orthotist and prosthetist/ Ngaka kapa setsebi sa ho tshetleha masapo le ho etsa dintho
tse tshehetsang motsamao wa motho ya hlokang maoto, matsoho kapa setho seseng sa
mmele sa ho tsamaya kapa ho tsitsinyeha. Ngaka ya maoto (//) /chiropodist/ Ngaka
kapa setsebi sa phekolo ya bohloko ba maoto; ngaka e sebetsanang le ho oka kapa ho
alafa maoto a bohloko. Ngaka ya masapo (//) /orthopaedic, orthopedist/ Ngaka e
sebetsanang le masapo a robehileng; ngaka e teang lesapo, bokudi kapa lefu la
masapo a lemetseng. Ngaka ya meno (//) /dentist/ Ngaka e ntshang meno le ho a
lokisa kapa ho a hlatsoa. Ngaka ya pelehi (//) /obstritician/ Ngaka e sebetsanang le
mosadi kapa motho e motshehadi ya emereng kapa ya boemong ba ho pepa; ngaka e
thusang ho shebana le tsa kemaro le peleho ya masea, bokgachane kapa ho ba
mmeleng hoa motho e motshehadi; setsebi sa bokgachane le pepo kapa tsoalo ya
bana. Ngaka ya pelo (//) /cardiologist/ Ngaka e sebetsanang le mafu a pelo, boemo
ba pelo, methapo ya pelo, mmoho le motsamao wa madi mmeleng ohle.
Ngakeng (nga-ke-ng) /clinic, hospital, medical centre/ Sebaka seo ho phekoloang
bakudi; sebaka seo ho alafshoang maloetse teng; moaho wa dingaka le baoki moo ho
okoang le ho fodisa bababi teng. (bap. kalafong, kokelong).
Ngakeng (ng-a-ke-ng) /surgery/ Moo ho nang le ngaka teng e phekolang bakudi
teng; moaho kapa sebaka seo ho fumanoang ngaka ho sona. /bon. dingakeng/
Ngala (ng-a-la) /succumb, capitulate/ Ho tsamaya, ho tlohela, ho sutha kapa
nyamela ka baka la ho se dumellane le se etsahalang; ho etsa ketso tsa mongalo. Ho
tlohela ka lebaka la ho hloleha kapa ho hloloa. Mael. Ho ngalla motsheo: ho kgena
ntle le ho tsoa kapa ho baleha ka tlung kapa sebakeng seo o dulang ho sona.
Ngala (ng-a-la) /yield/ Ho inehela ka baka la ho hloleha; ho lesa boemo boitseng ka
baka la maikutlo a itseng. (bap. inehela, mongadi).
Ngala (nga-la) /walk out/ Ho tsoa sebokeng sa dipuisano ka baka la ho se dumellane
le qeto ya seboka. Ho tlohela dipuisano.
Ngamangama (ng-a-ma-ng-ama) /bemoan, bewail, grumble/ Ho bua ka ho tletleba
nako e ngata; ho ba le puo ya ho tletleba; ho lla molebe; ho ipelaetsa lolololo ka se
etsahalang; ho bua dipuo tsa ho se kgotsofale.
Ngamangamo (ng-a-ma-nga-maw) /nagging, moaning/ Ketso ya ho ngamangama:
ho bua ka ho tletleba nako e ngata; ho ba le puo ya ho tletleba; ho lla molebe; ho
ipelaetsa lolololo ka se etsahalang; ho bua dipuo tsa ho se kgotsofale.

437
 438

Ngamoha (ng-a-mu-ha) /cleave, fracture, chip/ Ho buleha hoa lefika, lejoe, lesapo
kapa ntho e thata ka lehare. Ho ba le lepetso kapa lepatso. (bap. petsoha).
Ngamoho (ng-a-mu-haw) /cleavage, fracture/ Ketso ya ho ngamoha: ho buleha hoa
lefika, lejoe, lesapo kapa ntho e thata ka lehare. Ho ba le lepetso kapa lepatso. (bap.
lepetso, petsoho).
Ngamola (ng-a-mu-la) /to trouble, irk/ Ho etsa diketso tse pheellang ho kgathatsa
maikutlo; ho baka setena kapa ho ba le setena; ho hlopha ka ho etsa se sa ratoeng.
Ngamolo (ng-a-mu-law) /troublesome, irksome/ Ketso ya ho ngamola: pheello ya ho
kgathatsa maikutlo; ho ferekanya maikutlo; ho hlopha ka ho etsa se sa ratoeng.
Nganga (ng-a-ng-a) /intransigent, argue, hellbent/ Ho bontsha manganga; ho ba le
nkane; ho hana ho hanyetsoa kapa ho tshoawa phoso; ho satallisa molala. Ho tsoela
pele ka ho etsa se sa batloeng kapa se sa ratoeng.
Ngangaetsa (ng-a-ng-a-etsa) // Ho lla joalo ka lengangane: ho etsa modumo o
tshoanang le wa nonyana e bitsoang lengangane.
Ngangaetso (nga-nga-e-tso) // Ketso ya ho ngangaetsa: tlhahiso ya modumo wa
nonyana e bitsoang lengangane.
Ngangana (ng-ang-ana) /to draw/ Ho ba maleka; ho ba boemong bo lekanang ba
dintlha; ho se be le mohlodi. Ho lekana ka palo ya dintlha tsa papadi.
Ngangane (ng-ang-ane) // E boemong bo lekanang le enngwe ka dintlha; seemo se sa
bontsheng mohlodi kapa motho ya lahleheloang.
Ngangano (ng-ang-ano) /a draw, stalemate/ Ketso ya ho ngangana: ho ba maleka;
ho ba boemong bo lekanang ba dintlha; ho se be le mohlodi. Tekano ka palo ya
dintlha tsa papadi. (bap. tekano, tekanyo).
Ngangella (nga-ngel-la) /persistant, persist/ Ho tsoela pele ka se sa batlahaleng; ho
hana kgalemo le ha keletso e le teng.
Ngangello (nga-ngel-law) /persistance, stubborness/ Ketso ya ho ngangella: ho
tsoela pele ka se sa batlahaleng; ho hana kgalemo ha keletso e le teng.
Ngangisa (ng-ang-isa) /urgue with, debate/ Ho etsa kgang ka ho bua kgahlanong le.
Ngangisana (ng-ang-isa-na) /to urgue with, bicker/ Ho etsa kgang pakeng tsa batho
ba babedi kapa ba fetang moo; ho etsa puo e sa dumellaneng kapa e hanyetsanang.
Ngangisano (ng-ang-isa-naw)/argument, debate, wrangle / Ketso ya ho ngangisana:
mokgoa wa ho etsa kgang pakeng tsa batho ba babedi kapa ba fetang moo; ho etsa
puo e sa dumellaneng kapa e hanyetsanang le seo motho emong a se bolelang.
Ngangiso (ng-ang-iso) /argument, debate, bickering/ Ketso ya ho ngangisa: tloaelo
ya ho etsa kgang kapa ho bua kgahlanong le.
Ngangisoa (ng-ang-is-wa) /wrangled/ Boetsuwa ba ho ngangisa.
Ngango (ng-ang-aw) /intransigence/ Ketso ya ho nganga: pontsho ya manganga; ho
ba le nkane; ho hana ho hanyetsoa kapa ho tshoahoa phoso; ho satallisa molala. (bap.
manganga).
Ngano (ng-a-nu) /virgina/ Setho sa botshehadi sa motho e motshehadi; setho sa ho
tsoala sa motho ya belehang; karolo ya setho sa mosadi e sebedisoang bakeng sa ho
tsoala, ho rota kapa pokano. /bon. dingano/.
Nganola (ng-anu-la) /to open thighs wide/ Ho bula dirope hoa motho e motshehadi
bakeng sa ho hlahisa setho sa botshehadi pepeneneng. (bap. takalatsa, parola).
Nganolo (ng-anu-law) // Ketso ya ho nganola: tloaelo kapa mokgoa wa ho bula dirope
hoa motho e motshehadi bakeng sa ho hlahisa setho sa botshehadi pepeneneng.
Nganoloa (ng-anu-lwa) // Boetsuwa ba ho nganola.
Nganotse (ng-anu-tse) // Bokgale ba ho nganola: ya sebopehong se butseng dirope
bakeng sa ho hlahisa setho sa botshehadi pepeneneng.

438
 439

Nganotsoe (ng-anu-tswe) // Boetsuwa le bokgale ba ho nganola.

Ngaola (ng-au-la) /purr/ Ho lla joalo ka katse; ho etsa modumo o tshoanang le wa
mosia; ho duma joalo ka katse.
Ngaolo (ng-au-law) /purring/ Ketso ya ho ngaola: ho lla joalo ka katse; ho etsa
modumo o tshoanang le wa mosia; ho duma joalo ka katse.
Ngata (ng-ata) /many, numarable, numerous, a lot, multitude/ E palo e hodimo; e
tletseng hohle; e phophomang sebaka kaofela; e fetang bonngwe.
Ngata (ng-ata) /bundle of firewood/ Pokeletso ya patsi e roalletsoeng; sehlopha sa
dipatsi tsa ho besa kapa pokeletso ya joang bo hetsoeng. /bon. dingata/
Ngata (//) (bata) /hit with a stone/ Ho otla ka lejoe; ho betsa motho ka lejoe a le
hojana; ho bata ka lejoe. Tlh. Lentsoe le nepahetseng haholo la Sesotho ke “bata”.
Ngatafala (ng-ata-fa-la) /escalate, mushroom, proliferate/ Ho tlala sebaka kapa
sebakeng; ho ba hohle nngalong tse fapaneng; ho hlaha ka bongata; ho eketseha ka
palo kapa ka lenane.
Ngatafalla (ng-ata-fal-la) /escalate for, spread for, accumulate for/ Ketsetso ya ho
ngatafala: ho tlala sebaka kapa sebakeng; ho ba hohle nngalong tse fapaneng; ho
hlaha ka bongata; ho eketseha ka palo kapa ka lenane.
Ngatafalo (ng-ata-fa-law) /spreading, proliferation/ Ketso ya ho ngatafala: ho tlala
sebaka kapa sebakeng; ho ba hohle nngalong tse fapaneng; ho hlaha ka bongata; ho
eketseha ka palo kapa ka lenane.
Ngatafatsa (ng-ata-fa-tsa) /multiply, accumulate, increase/ Ho etsa hore dintho
kapa batho ba eketsehe; ho etsa hore dintho kapa batho ba tlale sebakeng; ho hlaisa ka
bongata; ho etsa hore batho kapa dintho di ate.
Ngatafatsa (//) /pluralise/ Ho etsa hore lentsoe le ka bonngweng le be ka bongateng
ka ho hokela sehlongoapele ho lentsoe. Mohl. Ntja=dintja, kgomo=dikgomo,
lejoe=majoe, lefatshe=mafatshe, jj. (bap. sengatafatsi).
Ngatafatso (ng-ata-fa-tsaw) /multiplication, pluralization/ Ketso ya ho ngatafatsa:
ho etsa hore dintho kapa batho ba eketsehe; ho etsa hore dintho kapa batho ba tlale
sebakeng; ho hlaisa ka bongata; ho etsa hore batho kapa dintho di ate.
Ngatana (ng-ata-na) /hit each other/ Ketsetsano ya ho ngata.
Ngatana (nga-ta-na) /small bundle/ Pokeletso e nyane ya patsi e roalletsoeng;
sehlopha se senyane sa dipatsi kapa pokeletso ya joang bo hetsoeng. /bon. dingatana/
Ngato (ng-at-aw) /hitting with a stone/ Ketso ya ho ngata: ho otla ka lejoe; ho betsa
motho ka lejoe a le hojana; ho bata ka lejoe.
Ngoaha (ng-wa-ha) /year/ Tlhaloso ya kgoedi tse leshome le metso e mmedi ho tloha
ho Pherekgong ho isa ho Tshitoe. Nako ya selemo ha e hlalosoa ka dikgoedi kaofela
ho qala qalong le ho isa qetelong. /bon. dingoaha/ (bap. selemo) (mm. ngwaha).
Ngoahola (ng-wa-ho-la) /last year/ Selemo se fedileng; selemo pele ho sena. (bap.
isao, monongoaha) (mm. ngwahola).
Ngoaholakola (ng-wa-ho-la-ko-la) /last of last year/ Dilemo tse pedi tse fetileng;
dilemo tse pedi ho ya morao. /bon. 0/ (bap. isao) (mm. ngwaholakola).
Ngoale (ng-wa-le) /initiation school female candidate/ Motho e motshehadi ya
lebollong ya phethang moetlo wa lebollo. /bon. bale/ (bap. lekoloane) (mm. Ngwale).
Ngoama (ng-wa-ma) /to be avaricious, stingy, ungenerous/ Ho pata dintho tse ka
fanoang; ho se batle ho fana ka se teng le ha se le sengata; ho itshoara joalo ka
ngoame. Ho timana. (mm. ngwama).
Ngoame (ng-wa-me) /stingy person/ Motho ya timanang haholo; ya sa faneng ka seo
anang le sona le ha se le sengata; ya timanang haholo. Motho ya koetseng letsoho, a
sa batle ho fana. /bon. bongoame/ (bap. lekgonatha) (mm. ngwame).

439
 440

Ngoamo (ng-wa-maw) /stinginess, avariciousness/ Ketso ya ho ngoama kapa boemo

ba ngoame: ho pata dintho tse ka fanoang; ho se batle ho fana ka se teng le ha se le
sengata; ho itshoara joalo ka ngoame. Ho timana.
Ngoana (ng-wa-na) (ngwana) /child, kid/ Motho ya monyane dilemong; motho ya
ikarabellang tlasa batsoadi kapa molebedi; motho ya ka tlasa taolo ya motsoadi, eo
eseng motho e moholo dilemong; motho wa kelello e nyane ka diketso, ditloaelo le
mekgoa. /bon. bana/ (bap. lesea) Mael. Ngoana ya sa lleng o shoele tharing: motho
ya thotseng le ha a na le bothata a ka bolawa ke tloaelo e joalo. Motho ya sa kgoneng
ho ipuella a ka kena tsietsing e kgolo. Mael. Mma ngoana o tshoara thipa ka
bohaleng: motsoadi e motshehadi wa motho o tshireletsa ngoana wa hae ka tsela
tsohle tseo anang le tsona le ha ho le thata joang. Mael. Ngoana moshanyana ke
kabeloa manong: motho e motona o lokeloa ke ho fuwa mathata ohle le ha ho sa
kgonahale. Mael. Ngoana lekgala o tsamaya ka lekeke: diketso tsa motho di bontsha
ho futsa ntatae kapa mmae; se etsoang ke ngoana ke bopaki ba lefutso la motsoadi.
Mael. Ke Ngoana setsoha le pelo ya maobane: motho ya mosa ebile a bosesela nako e
ngata; motho ya ya mohau haholo. Mael. Ngoana phakoe se ipolele, motho o motle
ha o boleloa ke babang: ha ho molemo ho ipabatsa ka dintle tsa hao, ho molemo ha o
babatsoa ke batho babang. Mael. Marabe o jewa ke bana: ebang ho na le dijo tse
nyane tse setseng lapeng, batsoadi ba tla di tella bana ba bona ho di arolelana.
Ngoanabo (ng-wa-na-baw) /his or her brother or sister/ Kgaitsedi kapa moena wa
mmuuwa; motho ya amanang le mmuuwa ka tsoalo. /bon. banababo/.
Ngoanaka (ng-wa-na-ka) /my child/ Motho eo eleng ngoana wa mmuwi; motho ha a
hlalosoa ke motsoadi wa hae kapa motho e moholo ka Sesotho. /bon. banabaka/
Ngoanamme (nwa-nam-me) /my bother, my sister/ Motho eo re amanang kapa re
tsoalanang le yena ka batsoadi, seng, leloko kapa puo. /bon. 0/ (mm. ngwana-mme).
Ngoanana (ng-wa-na-na) /girl/ Motho e motshehadi ya song ho fihle boemong ba
boroetsana; motho wa mosetsana ya monyane dilemong. /bon. banana/.
Ngoananyana (ng-wa-nan-ya-na) /little girl/ Motho e motshehadi ya song ho fihle
boemong ba boroetsana; motho wa mosetsana ya monyane dilemong. Tem. Lentsoe
lena “ngoananyana” lena le ho sebedisoa ho bitsa moroetsana kapa mosajana ka
sepheo sa ho mo rona kapa ho bontsha tello. Hape, lentsoe lena ha se nyenyefatso ya
“ngoana” hobane lentsoe “ngoana” le hlalosa motho ya monyane dilemong.
Ngoaneno (ng-wa-ne-nu) /your brother or sister/ Ngoana weno: kgaitsedi kapa
moena wa mmuiswa; motho ya tsoalanang le mmuiswa ka batsoadi. /bon. banabeno/.
Ngoaneso (ng-wa-ne-su) /my brother, my sister/ Ngoana weso: motho ya amanang
le emong ka tsoalo; motho ya amanang le emong ka batsoadi; motho ya amanang le
emong ka setsoalle se seholo; ngoanabo motho; ngoanabo mmuwi. /bon. banabeso/.
Ngoapa (ng-wa-pa) /scratch, claw, cut, lacerate/ Ho etsa leqeba kapa mongoapo ka
ntho e sehang kapa e hlabang; ho lematsa ka ntho e bakang motoa.
Ngoaparela (ng-wa-pa-re-la) /persevere, endure, hang on/ Ho tiisetsa le ha ho le
thata; ho tsoela pele le ha ho sa kgonahale; ho tsitlallela ho etsa ketso e itseng
hofihlela tema e bonahala; ho ngangella ho etsa ketso e itseng. (bap. mamella).
Ngoaparela (ng-wa-pa-re-la) /claw/ Ho sebedisa menoana kapa manala ka sepheo sa
ho itshoareletsa kgahlanong le ho wa; ho etsa hore motho a se wele fatshe ka ho
itshoarella ka ntho e itseng ka ho sebedisa matsoho kapa manala. (bap. lengoaparela).
Ngoaparelo (ng-wa-pa-re-law) /perseverence, endurance/ Ketso ya ho ngoaparela:
ho tiisetsa le ha ho le thata; ho tsoela pele le ha ho sa kgonahale; ho tsitlallela ho etsa
ketso e itseng hofihlela tema e bonahala; ho ngangella ho etsa ketso e itseng.

440
 441

Ngoapo (ng-wa-paw) /scratching, laceration/ Ketso ya ho ngoapa: ho etsa leqeba

kapa mongoapo ka ntho e sehang kapa e hlabang; ho lematsa ka ntho e bakang motoa
kapa leqeba. /bon. mengoapo/.
Ngoasa (ng-wa-sa) /calm, pacific, peaceful, quiet/ Hoa boemo: bo hlokang lerata;
bo thotseng hantle; bo hlokang sephethephethe. (bap. ngoese).
Ngoatha (ng-wat-ha) /slice/ Ho etsa makumane kapa dikotoana tsa bohobe kapa sejo
ka tekanyo. Ho nka ka ho qhetsola ka letsoho kapa kgaba.
Ngoathela (ng-wat-he-la) /serve/ Ho tshola dijo bakeng sa ho fepa; ho fa sejo ka nako
ya ho ja; ho phomosetsa dijo kapa ho fana ka tse yang ka maleng.
Ngoathelo (ng-wat-he-law) /serving/ Ketso ya ho ngoathela: ho tshola dijo bakeng sa
ho fepa; ho fa sejo ka nako ya ho ja; phomosetso ya dijo kapa ho phano ya tse yang ka
maleng. (bap. sengoathana).
Ngoatho (ng-wat-haw) /slicing/ Ketso ya ho ngoatha: ho etsa makumane kapa
dikotoana tsa bohobe kapa sejo ka tekanyo. Ho nka le ho fa ka ho qhetsola.
Ngoaya (ng-wa-ya) /scratch/ Ho hohla mmele kapa setho seseng sa mmela ka letsoho
kapa monoana ka baka la botsikinyane ba sona. (mm. ingoaya).
Ngoauwa (ng-wa-u-wa) // Boetsuwa ba ho ngoaya. (mm. ngwauwa).
Ngoauwe (ng-wa-u-we) // Bokgale ba ho ngoaya. (mm. ngwauwe).
Ngobisa (ng-o-bi-sa) /to wet/ Ho etsa hore ntho ebe mongobo. Ho kenya lesoe.
Ngobisitse (ng-o-bi-si-tse) // Ketsiso ya ho ngobisa.
Ngobisitsoe (ng-o-bi-sits-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho ngobisa.
Ngobiso (ng-o-bi-saw) /wetting/ Ketso ya ho ngobisa: ho etsa hore ntho ebe
mongobo, metsi kapa lesoe.
Ngobisoa (ng-o-bis-wa) // Boetsuwa ba ho ngobisa.
Ngoedi (ng-we-di) (ngwedi) /moon/ Sehlodiloeng se bonisang bosiu ka baka la ho
chabeloa ke letsatsi. /bon. Dingoedi/.
Ngoese (ng-we-se) /calm, pacific, peaceful/ Hoa boemo: bo hlokang lerata; bo
thotseng hantle; bo hlokang sephethephethe le modumo o mongata. Tem. Batho
babang ba sebedisa lentsoe “ngoasa” bakeng sa “ngoese” leha lentsoe le nepahetseng
e le “ngoese” hofeta “ngoasa” (bap. thola, thotse).
Ngoetsi (ng-we-tsi) /daughter in law/ Mosetsana kapa moroetsana ya sa tsoa nyaloa;
motho e motshehadi ya bitsoang mosadi ka baka la lenyalo; mosadi wa mora motho;
mosadi waka e mocha. /bon. dingoetsi/ (bap. makoti, monyaduwa). Tem. Ka Sesotho,
lentsoe le nepahetseng hofeta “makoti” la semelo ke “ngoetsi”.
Ngofa (ng-aw-fa) /extract/ Ho ntsha lejoana kapa ntho e itseng mobung; ho ntsha se
batloang ka ho se kgetha ho tse ngata. Ho nka letsopa fatshe. (bap. rafa, nyafa).
Ngola (ng-aw-la) /write/ Ho etsa mantsoe kapa mongolo ka ho taka fatshe kapa
hodima ntho; ho etsa ditlhaku tse bopang mantsoe a balehang kapa a hlalosehang. Ho
etsa lengolo kapa buka e baloang. Ho ba mongodi. (bap. mongolo).
Ngololla (ng-ol-ul-la) /transcribe/ Ho ngola se ngotsoeng ka bocha; ho nka dintlha
tsa se buuwang le ho di ngola bocha, hantle.
Ngolollo (ng-ol-ul-law) /transcript, transcription/ Leqhephe le sebedisoang ho
ngololla; ketso ya ho ngololla: ho ngola se ngotsoeng ka bocha; ho nka dintlha tsa se
buuwang le ho di ngola bocha, hantle. /bon. mangolollo/.
Ngolo (ng-aw-law) /lexicography, lexicology/ Tsela le mokgoa wa ho ngola
patlamantsoe kapa bukantswe: mokgoa o sebedisoang ho hlalosa mantsoe a puo ya
sechaba bukeng e joalo. /bon. Dingolo/ (bap. mongodi).
Ngolo (ng-aw-law) /publishment, printing, authoring/ Ketso ya ho hatisa se
ngotsoeng ka bongata; ho hatisa le ho hlahisa ditaba tsa lesedinyana kapa buka ka

441
 442

bongata; ho ngola buka ya pale kapa diketsahalo. /bon. mengolo/ Mohl. Ngolo ya
buka e maqhephe a sekete e batla chelete e ngata haholo. Ngolo ya patlamantsoe ke
mosebetsi moholo haholo.
Ngolophelo (ng-aw-law-phi-law) /biography/ Lengolo, phatlalatso kapa buka e
hlalosang bophelo ba motho; setlankane se hlalosang motho. /bon. dingolophelo/.
Ngongora (ng-aw-ngaw-ra) /to worry, trouble/ Ho kgathatsa boemo ba kelello ka
diketso tse sa rateheng; ho sotla monahano ka mekgoa le diketso tse bohloko.
Ngongoreha (ng-aw-ng-aw-re-ha) /worried, grief/ Ho ba boemong ba kgathatso ya
maikutlo ka baka la taba tse mpe kapa tse sa rateheng; ho ba boemong ba ho sotleha
monahanong ka baka la ketsahalo tse itseng.
Ngongorehisa (ng-aw-ng-aw-re-hi-sa) /to worry/ Ketsiso ya ho ngongoreha.
Ngongorehiso (ng-aw-ng-aw-re-hi-so) /worrisome/ Ketso ya ho ngongoreha.
Ngongoreho (ng-wa-ngaw-re-haw) /worry, grievience, anxiety/ Ketso ya ho
ngongoreha: mokgoa wa ho ba boemong ba kgathatso ya maikutlo ka baka la taba tse
mpe kapa tse sa rateheng; ho ba boemong ba ho sotleha monahanong ka baka la
ketsahalo kapa tebello e sa phethahaleng. /bon. dingongoreho/.
Ngongoro (ng-aw-ng-aw-raw) /a worry/ Ketso ya ho ngongora: ho kgathatsa boemo
ba kelello ka diketso tse sa rateheng; ho sotla monahano ka mekgoa le diketso tse
bohloko. (bap. tlhopho).
Ngoo (ng-oo) /exclamation: very dry!/ Lekgotsa le bontshang sebopeho sa ho oma;
lentsoe le hlalosang boemo ba ho oma ka ho makala kapa ho kgotsa. Mohl. Nakong
tsa komello sediba sa rona se oma ngoo!
Nka (nka) /take/ Ho fana ka ntho e itseng ka ho nelehetsa ka letsoho; ho laela
moetsuwa hore a amohele se fanoang.
Nka (nka) /exclamation: take this!/ Lekgotsa le bontshang ho otla motho eo ho
loanoang le yena ka ho mo utloisa bohloko ka seo a shatjoang ka sona.
Nka (//) /I can/ Leetsi le bontshang seo moetsi anang le bokgoni ba ho se etsa.
Nkabe (nka-be) /I might have/ Leetsi le bontshang seo moetsi anang le bokgoni ba
ho se etsa ka ho bontsha pelaelo kapa boitsholo.
Nkabela (nka-be-la) /thwack/ Leetsuwa la ho kabela: ho otloa, ho natoa kapa ho
shapjoa. (mm. kabetse, kabetsoe, kabelana, kabalano).
Nkadima (nka-di-ma) // Leetsuwa la ho adima kapa kadima: ho mpha se tlamehang
ho kgutlissetsoa ho monga sona; ho mpha nakoana. (mm. kadimo, kadimile, adimiloe,
nkadimeng, kadingoa, kadinngoe, adingoa).
Nkahela (nka-he-la) // Leetsuwa la ho ahela: ho nthusa ho aha; ho etsa moaho bakeng
saka. (mm. aha, ahoa, ahiloe, ahile, ahisana, kahisano, moahisane, kahisano, kaho,
moaho, seahi).
Nkakata (nka-ka-ta) // Leetsuwa la ho kakata: ho nkotla ka ho ntshenya tshobotsi; ho
mmamolaka ka tsela e utloisang sefahleho kapa mmele waka bohloko. (mm. kakatoa,
kakataka, kakatana, kakatile, kakatiloe, kakato, sekakatoa).
Nkakela (nka-ke-la) // Leetsuwa la ho kakela: ho ntshela ka masepa; ho nnyela: ho
mpuela dipuo tse mpehadi. (mm. kaka, kakile, kakeloa, kaketsoe, lekaka, makaka).
Nkalama (nka-la-ma) // Leetsuwa la ho kalama: ho hloella hodimo ho nna; ho ba ka
hodimo ho nna. (mm. kalame, kalangoa, kalamisa, kalamiso, kalamisoa, kalamo).
Nkalla (nkal-la) // Leetsuwa la ho kalla: ho ya ka hodimo ho nna. (mm. kalletse,
kalletsoe, kalamo, kalangoa, kalangoe, kalamana, kalamano, mokalami).
Nkalosa (nka-lu-sa) // Leetsuwa la ho alosa: ho shebana le metsamao le mekgoa yaka;
ho disana le nna. (mm. kaloso, alosoa, alositsoe, alosetsa, alosetsoa, kalosetso).

442
 443

Nkalosetsa (nka-lu-se-tsa) // Leetsuwa la ho alosetsa: ho nthusa ho alosa kapa ho

shebana le mohlape waka. (mm. kaloso, alosoa, alositsoe, alosetsa, alosetsoa,
kalosetso).
Nkama (nka-ma) // Leetsuwa la ho kama: ho nthusa ho etsa hore moriri waka o be
motle ka ho nkama. (mm. kama, kamana, kamisisa, mokamo).
Nkama (nka-ma) // Leetsuwa la ho ama: ho nthetsa kapa ho ntshoara ka letsoho kapa
ntho e itseng. (mm. ama, amile, anngoa, anngoe, kamo).
Nkamisa (nka-mi-sa) // Leetsuwa la ho amisa: ho etsa hore ke ikame. (mm. kama,
kamana, kamisisa).
Nkamoha (nka-mu-ha) // Leetsuwa la ho amoh: ho nkukela seo ke nang le son; ho
mphamola saka. (mm. kamoho, kamohelo, amohoa, amoheloa, amohetse, amohetsoe).
Nkamohela (nka-mu-he-la) // Leetsuwa la ho amohela: ho nkananela sebakeng; ho
bonthsa kamohelo mabapi le nna. (mm. kamoho, kamohelo, amohoa, amolehile,
amoleheha, amoheloa, amohetse, amohetsoe).
Nkananela (nka-na-ne-la) // Leetsuwa la ho ananela: ho bontsha kamohelo mabapi le
ho fihla hoa ka sebakeng. (mm. kananelo, ananetse, ananetsoe, moananedi).
Nkane (nka-ne) /stubborn, stubborness, contumacious/ Boemo ba ho se mamele
lebaka le utloahalang; ketso ya ho satallisa molala ntle le lebaka; ho tsoela pele ho
etsa diketso tse sa tsamaisaneng le se batloang. Tem. Lentsoe lena “nkane” ha se la
Sesotho le ha Basotho ba rata ho le sebedisa. Ke lentsoe le sebedisoang ke Bakone.
Nkanisa (nka-ni-sa) // Leetsuwa la ho anisa: ho etsa hore ke nke kano. (mm. kano,
kaniso, anisoa, anile).
Nkanyisa (nkan-yi-sa) // Leetsuwa la ho anyisa: ho mpha letsoele; ho nnoesa lebese
la letsoele. (mm. kanyiso, kanyo, kantsho, antshe, antshoa, antshile, antshitsoe, anya).
Nkapa (nka-pa) // Leetsuwa la ho kapa: ho sebedisa selepe kgahlanong le nna; ho
ntematsa ka selepe. (mm. kapo, kapana, kapano, kapile, kapiloe, kapela, kapeloa,
kapetse, kapetsoe).
Nkapesa (nka-pe-sa) // Leetsuwa la ho apesa: ho nthusa ho ba le diaparo; ho ntentsha
seaparo kapa diphahlo. (mm. kapeso, kaparelo, kaparo, apesoa, apesitsoe, apere,
aparela, apareloa, aperoe).
Nkapola (nka-pu-le-la) // Leetsuwa la ho apola: ho etsa hore ke be feela ntle le
seaparo; ho mpeha maemong a ho tsola; ho etsa hore ke be ntle le seaparo. (mm.
kapodiso, kapolo, apoloa, apotse, apotsoe).
Nkapolela (nka-pu-le-la) // Leetsuwa la ho apolela: ho mpha seaparo. (mm. kapolelo,
apoletse, apoletsoe, moapoleloa).
Nkaraba (nka-ra-ba) // Leetsuwa la ho araba: ho mpha karabo ka mora ho botsa; ho
fetola potso yaka. (mm. karabo, karabelo, arabela, arabetse, arabetsoe, arajoa).
Nkarabela nka-ra-be-la) // Leetsuwa la ho arabela: ho mpha se batloang ke potso; ho
nneha seo ke se batlang. (mm. karabo, karabelo, karabiso, karabisano, arabela,
arabetse, arabetsoe, arajoa).
Nkarabisa (nka-ra-bi-sa) // Leetsuwa la ho arabisa: ho ngangisana le nna. (mm.
karabo, karabelo, karabiso, karabisano, arabela, arabetse, arabetsoe, arajoa).
Nkarolela (nka-ru-le-la) // Leetsuwa la ho arolela: ho mpha karolo ya se itseng; ho
nneha karolo. (mm. karolelo, karolo, arola, aroloa, arotse, arotsoe).
Nkatamela (nka-ta-me-la) // Leetsuwa la ho atamela: ho tla haufinyana le nna; ho ba
pela ka; ho ba haufi le nna. (mm. katamelo, katametsano, atametsoa, atametse,
atametsana, atamella, atamelloa).

443
 444

Nkatana (nka-ta-na) /tatter/ Seaparo se tabohileng se bontshang ho sotleha; seaparo

sa kgale ha se aperoe. /bon. dikatana/ (bap. sekatana) Mael. Ho hafa ka nkatana: ho
hula ka thata; ho sotleha; ho futsaneha.
Nkatisa (nka-ti-sa) // Leetsuwa la ho atisa: ho etsa hore ke shebahale ke le motenya
kapa ke nonne haholo. (mm. katiso, katisetso, atisoa, atisitse, atisitsoe, atile, atisetsa,
atisetsoa).
Nkatisetsa (nka-ti-se-tsa) // Leetsuwa la ho atisetsa: ho nkekeletsa seo ke nang le
sona. (mm. katisano, katiso, katisetso, atisa, atisetsa, atisetsoa, atisoa, atile, atileng,
atisitsoeng, atisana).
Nkatollela (nka-tul-le-la) // Leetsuwa la ho katollela: ho nthusa ho ntsha se ka tlasa
mobu. (mm. katollelo, katollo, kato, kata, katoa, katile, katisisa, katisisoa).
Nke (nke) /take it/ Leetsi le laelang mmuiswa ho nka seo ho buuwang ka sona.
Mohl. E nke hona jwale!
Nkea (nke-a) (nkeha) /taken, to be on cloud nine/ Ho hapeha maikutlo ke ketso kapa
ketsahalo e etsahalang; ho ya le kgongoana hodimo; ho itebala. (sheb. Nkeha bakeng
sa tshebediso).
Nkebolela (nke-bu-le-la) // Leetsuwa la ho ebolela: ho nthusa ho tlosa bokahodimo ba
tholoana. (mm. kebolo, kebolelo, ebola, eboleha, eboloa, ebolaka, ebotse, ebotsoe).
Nkeha (nke-ha) /taken, emotional/ Ho hapeha maikutlo ke ketso kapa ketsahalo e
etsahalang; ho ya le kgongoana hodimo; ho itebala.
Nkehile (nke-hi-le) /emotional, sentimental/ Ya maikutlong a phahameng; ya
monahanong le maikutlo a phahameng haholo.
Nkeho (nke-haw) /sentiment/ Ketso ya ho nkeha kapa ho hapeha maikutlo ka lebaka
la se etsahalang ebile se ama maikutlo, monahano kapa mohopolo. /bon. dinkeho/.
Nkeka (nke-ka) // Leetsuwa la ho eka: ho etsa diketso tse ntahlehisang kapa tse
ntebisang kotsing. (mm. keko, kekano, ekoa, ekile, moeki).
Nkeke (nke-ke) /I will never/ Ho tshepisa ho se etse ketso e itseng hape; ho hana ho
etsa ketso itseng ka ho bua; ho se dumele taelo e fanoang. (bap. hohang). Mohl.
Nkeke ka tsamaya le wena kajeno. Nkeke ka kgona ho o fa sejana sena.
Nkekebe (nke-ke-be) /I shall never/ Ho tshepisa ho se etse ketso e itseng hape; ho
hana ho etsa ketso itseng ka ho bua; ho se dumele taelo e fanoang. /bon. Bakekebe/
Nkekeletsa (nke-ke-le-tsa) // Leetsuwa la ho ekeletsa: ho atisa ho seo ke nang le sona;
ho nkatisetsa. (mm. kekeletso, keketso, keketseho, ekeletsoa, ekeditse, ekeditsoe).
Nkela (nke-la) // Leetsuwa la ho ela: ho ya sebakeng se itseng bakeng saka. (mm.
nkele, kelo, eloa, ile, elana).
Nkela (nke-la) /undermine/ Ho bontsha lenyatso kgahlanong le motho emong; ho
nyatsa se buuwang kapa se etsahalang. (bap. kukela) Mohl. O nkela fatshe.
Hobaneng merabe emeng e rata ho nkela batho babang fatshe? Ho ba morui ha ho
bolele ho nkela batho fatshe. Kgethollo ya morabe e bolela ho nkela batho fatshe. Ha
o le morutehi ha ho bolele hore o nkele batho fatshe. Ke tsebanyane e nkelang batho
fatshe hobane o nahana hore o tseba haholo. (bap. kukela).
Nkele (nke-le) // Leetsuwa la ho ela: ho ya bakeng saka, ka taelo yaka; ho yasebakeng
seo ke o romang ho sona. (mm. nkela, kelo, eloa, ile, elana).
Nkelelloa (nke-lel-lwa) // Leetsuwa la ho elelloa: ho nnatsa kapa ho mpona ka mora
ho ncheba kapa ho isa mahlo ho nna. (mm. kelello, elelletse, elelletsoe).
Nkema (nke-ma) /alfalfa/ Mofuta wa furu e tala, e nonneng e ratoang ke dikgomo;
mofuta wa joang bo ratoang ke diphoofolo tse jang joang. /bon. 0/ (bap. Lesere).

444
 445

Nkemela (nke-me-la) // Leetsuwa la ho emela: ho ema bakeng saka; ho se ntshiye

moo ho uwang teng. (mm. kemelo, emetse, emetsoe, emeloa, ema, emaema,
emaemela, kemakemelo, moemo, seemo, eme, emisa, emisoa).
Nkemele (nke-me-le) /wait for me/ Leetsuwa la ho emela: ho ema ka taelo yaka; ho
se tsamaye ka lebaka la ho o joetsa ho etsa joalo. (mm. kemelo, emetse, emetsoe,
emeloa, ema, emaema, emaemela, kemakemelo, moemo, seemo, eme, emisa, emisoa).
Nkemisa (nke-mi-sa) /keep me waiting/ Leetsuwa la ho emisa: ho nthibela ho
tsamaya; ho kgaotsa motsamao waka. (mm. kemelo, emetse, emetsoe, emeloa, ema,
emaema, emaemela, kemakemelo, moemo, seemo, eme, emisa, emisoa).
Nkena (nke-na) /to interrupt one/ Leetsuwa la ho kena: ho bua pele ke qeta; ho
itshunya ditabeng pele ke qeta tsaka. (mm. Kena, kene, kenang, kenakena, kentsoe,
kenyoa, bokeno). Mohl. Ke ha a nkena hanong pele ke qeta ho bua. O tloaetse ho
nkena hanong.
Nkenela (nke-ne-la) /represent/ Leetsuwa la ho kenela: ho etsa ketso e itseng bakeng
saka; ho etsa mosebetsi waka bosiong baka. (mm. kenelo, kena, kene, kengoa).
Nkenya (nken-ya) /to insert/ Leetsuwa la ho kenya: ho nokela ntho e itseng ho nna;
ho ntshunya se itseng. (mm. keno, bokeno, kenyana, kentse).
Nkepela (nke-pe-la) // Leetsuwa la ho epela: ho nkenya tlasa mobu. (mm. kepelo,
kepiso, kepollo epa, epile, epiloe, episa, episoa, epolla, epolloa).
Nkepisa (nke-pi-sa) // Leetsuwa la ho episa: ho baka hore ke epe mokoti; ho etsa hore
ke cheke fatshe; ho mpaka hore ke fate mokoti fatshe. (mm. kepelo, kepiso, kepollo
epa, epile, epiloe, episa, episoa, epolla, epolloa).
Nkere (nke-re) /hamerkop/ Mofuta wa nonyana e tona, e bosootho bo lefifi, enang le
hlooho e masiba a sekotlo se motsu. /bon. bonkere/ (bap. mmankere, masianoke).
Nketela (nke-te-la) // Leetsuwa la ho etela: ho nchakela; ho ba moeti waka ka ho tla
moo ke dulang teng. (mm. eta, eteloa, etetse, etetsoe, etile, ketelo, leeto, moeti, boeti).
Nketsa (nke-tsa) // Leetsuwa la ho etsa: ho baka hore ke be ntho e itseng leho ba
sebopehong se itseng. (mm. etsetsa, etseditse, etseditsoe, etsetsana, etsisa, etsisoa,
etsoa, ketsetsano, ketso, ketsiso, ketsisiso, ketsollo, moetsi, moetsuwa).
Nketsetsa (nke-tse-tsa) // Leetsuwa la ho etsetsa: ho etsa ketso e itseng bakeng saka;
ho nthusa ho etsa ketso e itseng. (mm. etseditse, etseditsoe, etsana etsetsana, etsisa,
etsisoa, etsoa, ketsetsano, ketso, ketsiso, ketsisiso, ketsollo, moetsi).
Nketu (nke-tu) /frog/ Enngwe ya di phoofotsoana, seka sehahabi, e hlokang mohatla,
e letlalo le mongobo, e maoto a malelele a bakang hore e tsebe ho qhoma haholo, e
kgonang ho phela metsing kapa pela mahae ho ya ka mofuta wa yona.
Nkga (nkga) /smelly/ Hoa kutlo ya nko: e utloahalang lephoka le lebe kapa le monate;
e monko o mobe kapa o monate. Mael. Ho nkga lefotha: ho ba mmelaelloa. (mm.
nkgisa, nkgeloa, monko, senkgankgane).
Nkgabahanya (nkga-ba-han-ya) // Leetsuwa la ho kgabahanya. (mm. kgabahanyo,
kgabahanyoa, kgabahantse, kgabahantsoe). ??
Nkgabedisa (nkga-be-di-sa) // Leetsuwa la ho kgabedisa: ho nthusa ho poma moroho;
ho nthusa ho kgabela. (mm. kgabela, kgabelaka, kgabelo, kgabelako, kgabetse,
kgabetsoe, kgabedisisa, kgabedisisoa, kgabedisitsoe).
Nkgabela (nkga-be-la) // Leetsuwa la ho kgabela: ho nkotla joalo ka ha eka ke a
kgabeloa. Mohl. Motho a tla nkgabela ka molamu. Kgidi banna! Motho a tla
nkgabela ke sa lebella. (mm. kgabelo, kgabeloa, kgabetse, kgabetsoe, kgabelaka,
kgabelakoa, kgabelako, sekgabedi, kgabedisisa, kgabedisisoa).

445
 446

Nkgabella (nkga-bel-la) // Leetsuwa la ho kgabella: ho nthusa ho kgabela; ho poma

moroho bakeng saka. (mm. kgabello, kgabelo, kgabeloa, kgabetse, kgabetsoe,
kgabelaka, kgabelakoa, kgabelako, sekgabedi, kgabedisisa, kgabedisisoa).
Nkgabetla (nkga-be-tla) /wallop/ Leetsuwa la ho kgabetla: ho nkotla ha bohloko
hampe ka letsoho kapa ntho e itseng. (mm. kgabetlo, kgabetlile, kgabetliloe,
kgabetlana, kgabetlaka, kgabetlako, kgabetlano).
Nkgabetlella (nkga-be-tlel-la) // Leetsuwa la ho kgabetlella: ho nkotla mmoho le
baheso kapa bathusi baka ha bohloko hampe. (mm. kgabetlello, kgabetlo, kgabetlile,
kgabetliloe, kgabetlana, kgabetlaka, kgabetlako, kgabetlano).
Nkgabisa (nkga-bi-sa) // Leetsuwa la ho kgabisa: ho nkenya mekgabo bakeng sa ho
ntlefatsa kapa ho nketsa hore ke be motle. (mm. kgabiso, kgabisoa, kgabile, kgaba,
kgabisitse, kgabisitsoe, mokgabo).
Nkgabisetsa (nkga-bi-se-tsa) // Leetsuwa la ho kgabisetsa: ho nthusa ho kgabisa kapa
ho etsa hore ntho e itseng e be ntle haholo. (mm. kgabisetso, kgabiso, kgabisoa,
kgabile, kgaba, kgabisitse, kgabisitsoe, mokgabo).
Nkgadisa (nkga-di-sa) // Leetsuwa la ho kgadisa: ho mpontsha seo o nang le sona ka
ho se hlahisa. (mm. kgadiso, kgadisoa, kgadisitse, kgadisitsoe, kgalla, kgalloa,
kgalletse, kgalletsoe, kgadikgadi).
Nkgaella (nkga-el-la) /unable to/ Leetsuwa la ho haella: ho ba boemong ba hore ke
hlolehe ho phethahatsa seo ke se batlang; ho hloleha ho phethahatsa seo ke se
labalabelang. (mm. khaello, haelloa, haelletse, haelletsoe).
Nkgafa (nkga-fa) // Leetsuwa la ho kgafa: ho ntefa seo o se nkileng ho nna; ho
kgutlisa chelete eo ke o adimileng yona. (mm. kgafo, kgafela, kgafeloa, kgafile,
kgafiloe, kgafisoa, mokgafi).
Nkgahla (nkga-hla) // Leetsuwa la ho kgahla: ho mpeha boemong bo bakang hore ke
o rate. Ho etsa hore ke rate diketso tsa hao. (mm. kgahlo, kgahloa, kgahlana,
kgahlano, kgahlile, kgahliloe, kgahlisa, kgahlisoa, kgahliso).
Nkgahlisa (nkga-hli-sa) // Leetsuwa la ho kgahlisa: ho etsa diketso tseo ke di ratang
haholo; ho nthabisa haholo. (mm. kgahlo, kgahloa, kgahlana, kgahlano, kgahlile,
kgahliloe, kgahlisoa, kgahliso).
Nkgalema (nkga-le-ma) // Leetsuwa la ho kgalema: ho ntjoetsa ka thata ho tlohela
diketso tse mpe; ho nkeletsa ka thata; ho mpha maele ka baka la lerato. (mm.
kgalemo, kgalengoa, kgalenngoe, kgalemile, kgalemiloe, kgalemana, kgalemano,
boikgalemo, mokgalemi).
Nkgalemela (nkga-le-me-la) /scold/ Leetsuwa la ho kgalemela: ho ntjoetsa ka thata
ho tlohela diketso tse mpe; ho nkeletsa ka thata haholo; ho mpha maele ka baka la
lerato. (mm. kgalema, kgalemelo, kgalemo, kgalengoa, kgalenngoe, kgalemile,
kgalemiloe, kgalemana, kgalemano, boikgalemo, boikgalemelo, mokgalemi).
Nkgama (nkga-ma) // Leetsuwa la ho kgama: ho nkoala moya ka ho beha matsoho
kapa ntho e itseng ka ho tiisa molaleng waka. (mm. kgamo, kgamana, kgamano,
kgamisisa, kgangoa, kganngoe, kgamme, boikgamo).
Nkgaola (nkga-u-la) // Leetsuwa la ho kgaola: ho ntsha karoloana kapa karolo ya
setho seseng sa mmele waka ka ho poma. (mm. kgaolelo, kgaolela, kgaotse, kgaotsoe,
kgaolaka, kgaolako, kgaolo, kgaodisa, kgaodiso).
Nkgaolela (nkga-u-le-la) // Leetsuwa la ho kgaolela: ho nthusa ho kgaola kapa ho
poma ntho e itseng. (mm. ngaola, ngaolo, ngaotse).
Nkgaqisa (nkga-qi-sa) // Leetsuwa la ho kgaqisa: ho nkenya ka hara metsi ntle le ho
tseba ho sesa; ho etsa hore ke kgangwe ke metsi. (mm. kgaqo, kgaqa, kgaqile,
kgaqisitse, kgaqisitsoe, kgaqisana, kgaqisano, sekgaqi, mokgaqi).

446
 447

Nkgarela (nkga-re-la) // Leetsuwa la ho harela: ho etsa hore ke hareloe ke ntho e

itseng; ho baka hore thapo, kgoele kapa lerapo le nkharele. (mm. kharelo, harelaka,
harelakoa, kharelako, haretse, haretsoe. (bap. nkharela).
Nkgarola (nkga-ru-la) // Leetsuwa la ho harola. (mm. kharolo, harolaka, kharolako,
haroloa, harotse, harotsoe. (bap. nkharola)
Nkgarolla (nkga-rul-la) // Leetsuwa la ho harolla: ho etsolla ketso ya ho harela ho
nna: ho tlosa se nkharetseng. (mm. kharollo, harolloa, harollotse, harollotsoe,
harollaka, kharollako. (bap. nkharolla).
Nkgaruma (nkga-ru-ma) // Leetsuwa la ho kgaruma: ho bua le nna hampe ka ho etsa
lerata le leholo; ho nkomanya. (mm. kgarumo, kgarungoa, kgarumile, kgarumiloe,
kgarumana, kgarumano. (bap. nkharuma).
Nkgata (nkga-ta) // Leetsuwa la ho hata: ho beha leoto la hao hodima laka. (mm.
khato, mohato, hatana, khatano, hatoa, hatile, hatiloe, hataka, khatako) (bap. nkhata).
Nkgatella (nkga-tel-la) // Leetsuwa la ho hatella: ho mphedisa ka thata ka ho etsa
diketso tse sa lokang ho nna. (mm. khatello, hatelloa, hatelletse, hatelletsoe, hata,
mohatelli, boikgatello).
Nkgauhela nkga-u-he-la) // Leetsuwa la ho hauhela: ho bontsha mohau ho nna; ho
nkutloela bohloko haholo. (mm. kgauhelo, mohau, hauhelana, hauheloa, hauhetse,
hauhetsoe) (bap. nkhauhela).
Nkgaula (nkga-u-la) // Leetsuwa la ho haula: ho etsa hore ke hlomohe ka baka la
diketso tse etsahalang ho wena; ho ntlhomola pelo. (mm. khaulo, haulana, khaulano,
hautse, hautsoe) (bap. nkhaula).
Nkgekge (nkge-kge) /specialist, consultant, expert/ Motho, haholo ngaka, ya
tsebang haholo: ya nang le tsebo ya ntho e itseng hofeta babang; ya utloisisang boemo
bo itseng haholo hofeta batho babang. /bon. bonkgekge/ (mm. nkhekhe).
Nkgenela (nkge-ne-la) // Leetsuwa la ho kgenela: ho ba bohloko maikutlong ka
lebaka laka. (mm. kgeno, kgenne, kgenetse, kgenetsoe, kgenelo, kgentsha, kgentsho,
boikgentsho, kgenelana, kgenelano, kgena).
Nkgentsha (nkgi-nts-ha) // Leetsuwa la ho kgentsha: ho baka hore ke koate kapa ke
kgene; ho nketsa hore ke hloke monate. (mm. kgeno, kgenne, kgenetse, kgenetsoe,
kgenelo, kgentsho, boikgentsho, kgenelana, kgenelano, kgena).
Nkgesa (nkge-sa) // Leetsuwa la ho Leetsuwa la ho kgesa: ho se nkenyeletse ho se
etsahalang; ho se nkamohele ka ho bontsha kgethollo e kgolo. (mm. boikgeso,
kgesano, kgesa, kgesoa, kgesana, kgesano, kgesitse, kgesitsoe, kgesolla, kgesollo,
kgesolloa, kgesollotse, mokgesi, mokgesolli).
Nkgesolla (nkge-sul-la) // Leetsuwa la ho kgesolla: ho bontsha leeme kgahlanong le
nna: ho se nkenyeletse ho se etsahalang; ho se nkamohele ka ho bontsha kgethollo e
kgolo. (mm. boikgeso, kgesano, kgesa, kgesoa, kgesana, kgesano, kgesitse, kgesitsoe,
kgesollo, kgesolloa, kgesollotse).
Nkgetheng (nkge-the-ng) /candidate, the chosen/ Motho ya kgethiloeng ho nka
boemo bo itseng: eo eleng yena eo sechaba kapa sehlopha se mo thonyang ho etella
pele tsamaiso ya tshebeletso e itseng; ya kgethiloeng bakeng sa ho etella pele. /Bon.
bonkgetheng/ (bap. mokgethoa).
Nkgina (nkgi-na) // Leetsuwa la ho kgina: ho etsa hore ke se kgone ho tsamaya ka ho
nthibela ka mokgoa kapa ketso e itseng. (mm. kgino, kginoa, kginne, kginnoe,
kginela, kginelo, sekgini, mokgine).
Nkginolla (nkgi-nul-la) // Leetsuwa la ho kginolla: ho baka hore ke kgone ho tsamaya
ka mora ho nthibela. (mm. kginollo, kginne, kginnoe, kginolloa, kginollotse,
kginollotsoe, sekgini, mokgini).

447
 448

Nkgisa (nkgi-sa) /cause to be smelly/ Ketsiso ya ho nkga.

Nkgisetsana (nkgi-se-tsa-na) // Ketsetsano ya ho nkga. Mael. Ho nkgisetsana mahafi:
ho loantshana. Ho ntshana bothaka ka ho loana.
Nkgitla (nkgi-tla) // Leetsuwa la ho kgitla: ho nkotla ka ntho e itseng, e thata
haholohadi. (mm. kgitlo, kgitloa, kgitlile, kgitliloe, kgitlana, kgitlano).
Nkgo (n-kgaw) /bucket, clay pot/ Se sebedisoang ho tshela metsi kapa ntho e metsi;
setshelo sa ho roala metsi kapa ntho e metsi. /bon. dinkgo/.
Nkgoabitla (nkgwa-bi-tla) // Leetsuwa la ho kgoabitla: ho nngoaya ha bohloko ka
tsela e phaellaneng. Ho nngoaya hampe. (mm. kgoabitlo, boikgoabitlo, kgoabitlile,
kgoabitliloe, kgoabitlaka, kgoabitlako, kgoabitlisa, kgoabitlisisa).
Nkgoachola (nkgwa-chu-la) // Leetsuwa la ho kgoachola: ho ntsha sebakeng seo ke
ipatehileng ho sona; ho ntlhahisa pepeneneng. (mm. boikgoacholo, kgoacholo,
kgoacholoa, kgoachotse, kgoachotsoe, kgwatjholo).
Nkgoaella (nkgwa-el-la) // Leetsuwa la ho kgoaella: ho nkukela ntho e itseng ka ho e
pata mmeleng hore e se bonoe; ho nkutsoetsa kapa ho nkukela ka ho pata kaekae
mmeleng. (mm. kgoaello, kgoaetse, kgoaetsoe, kgoaelo).
Nkgoasolla (nkgwa-sul-la) // Leetsuwa la ho kgoasolla: ho mpeha pepeneneng ka
mora ho ipata kapa ho nyamela. Ho hlahisa se sebe seo ke se entseng. (mm.
kgoasollo, kgoasa, kgoasana, kgoasano, kgoasoa, kgoasitse, kgoasitsoe).
Nkgoasollela (nkgwa-sul-le-la) // Leetsuwa la ho kgoasollela: ho ntshetsa se
patiloeng; ho hlahisa se patiloeng bakeng saka; ho mpehela pepeneneng kapa
phatlalatsa se patiloeng. (mm. kgoasollelo, kgoasollo, kgoasa, kgoasana, kgoasano,
kgoasoa, kgoasitse, kgoasitsoe).
Nkgodi (nkgo-di) /African Marsh-Harrier/ Mofuta wa nonyana e jang nama; e
fumanoang haholo dibakeng tse mongobo, pela dinoka le dikooetsa ebile e phela ka
ho ja diphoofotsoana tsa dibaka tsa moo; e sootho ka mmala ebile e kopantse le
maroboko a kgunong. /bon. bonkgodi, dinkgodi/.

NKGODI (NKHOLI)

Nkgodisa (nkgo-di-sa) /ensure/ Leetsuwa la ho kgodisa: ho nnetefaletsa hore se

itseng se tla etsahala ntle le tikatiko kapa qeaqeo. (mm. kgodiso, kgodisitse,
kgodisitsoe, kgodisoa, kgotsoe, kgoloa).
Nkgodisa (nkgo-di-sa) /pay me/ Leetsuwa la ho kgodisa: ho etsa hore ke fumane
mokgolo kapa moputso waka. (mm. mokgolo, mokgodi, kgolla, kgollo, kgolloa,
kgolletsoe, kgotse).
Nkgoka (nkgu-ka) // Leetsuwa la ho kgoka: ho etsa hore motho kapa ntho e ntenehele
ka ho etsa diketso tse tenang; ho nkutloisa pelo bohloko ka ho phehella ho etsa ketso e
itseng kgafetsa. (mm. kgokeho, kgokeha, kgoko, kgokoa, mokgoki, kgokile,
kgokiloe).
Nkgoleha (nkgu-le-ha) // Leetsuwa la ho holeha: ho etsa hore ke be ditlamong ka ho
ntlama kapa ho nketsa motshoaruwa. Ho nkenya ntloanatshoana kapa chankaneng; ho
nketsa lekgoba. (bap. nkholeha) (mm. kholeho, holehoa, holeile).

448
 449

Nkgolela (nkgo-le-la) // Leetsuwa la ho kgolela: ho nka tholoana sefateng bakeng

saka. (mm. mokgolo, kgola, mokgodi, kgolla, kgollo, kgolloa, kgolletsoe, kgotse).
Nkgono (nkgu-nu) /grandmother/ Mme ya moholo dilemong, ya nang le ditloholo
kapa ditloholoana; motho e motshehadi ya hodileng haholo dilemong, ya nang le bana
ba baholo. /bon. bonkgono/ (bap. mosadi-moholo).
Nkgono (nkgu-nu) /my father’s elder brother’s wife/ Mosadi wa moholoane kapa
abuti wa ntate waka; mosadi e moholo wa ngoanabo ntate waka. /bon. Bonkgono/
(sheb. Mmamoholo bakeng sa tshebediso).
Nkgonwao (nkgu-nwa-o) /your grandmother/ Nkgono wa mmuwisoa: mme ya
moholo dilemong, ya nang le ditloholo kapa ditloholoana ya amanang le mmuwisoa
kapa motho eo ho buuwang le yena. Nkgono wa hao. /bon. bonkgonwao/
Nkgopa (nkgu-pa) // Leetsuwa la ho kgopa: ho baka hore ke wele fatshe. (mm.
kgopjoa, kgopile, kgopiloe).
Nkgopamela (nkgu-pa-me-la) // Leetsuwa la ho kgopamela: ho ba kgopo kgahlanong
le nna. Ho bontsha bopelompe ho nna. (mm. kgopama, kgopamelo, kgopamisa,
kgopamiso, kgopamisoa, kgopamisitsoe, kgopamisitse).
Nkgopisa (nkgu-pi-sa) /anger/ Leetsuwa la ho kgopisa: ho baka hore ke kgene kapa
ke koate haholo. (mm. kgopiso, kgopisoa, kgopisitse, kgopisitsoe).
Nkgothaletsa (nkgut-ha-le-tsa) /encourage/ Leetsuwa la ho kgothaletsa: ho
ntlhotlheletsa hore ke etse ketso e itseng. (mm. kgothaletso, kgothaletsoa, kgothatsoa,
kgothatso, kgothaleditse, kgothaleditsoe).
Nkgothalla (nkgut-hal-la) // Leetsuwa la ho kgothalla: ho ntshala morao kapa ho
latellana le nna ka sepheo se itseng. (mm. kgothallo, kgothala, kgothalloa, kgothetse,
boikgothallo, kgothalletse, kgothalletsoe).
Nkgothatsa (nkgut-ha-tsa) /encourage/ Leetsuwa la ho kgothatsa: ho bua mantsoe a
kgothatso ho nna. (mm. kgothatso, kgothatsoa, kgothaditse, kgothaditsoe).
Nkgothodisa (nkgut-hu-di-sa) // Leetsuwa la ho kgothodisa: ho baka hore ke
kgothole; ho etsa hore ke ntshe poone seqong. (mm. kgothodiso, kgothola, kgothotse,
kgothotsoe).
Nkgothomeletsa (nkgot-hu-me-le-tsa) // Leetsuwa la ho kgothomeletsa: ho baka hore
ke batle ho wela ka ho ntahlela thoko kapa nqa ya ntho e itseng. (mm. kgothomeletso,
kgothomeletse, kgothomeletsoa, mokgothomeletsi).
Nkgothometsa (nkgot-hu-me-tsa) // Leetsuwa la ho kgothometsa: ho baka hore ke
batle ho wela ka ho ntahlela thoko kapa ho nthesela. (mm. kgothometso,
kgothometsoa, kgothometse).
Nkgotsa (nkgo-tsa) // Leetsuwa la ho kgotsa: ho bua ka ho hoelehetsa kgahlanong le
nna ka lebaka la ho nkgalemela. (mm. lekgotsa, kgotsoa, kgotsaka, kgotsako, lekgotsi,
kgotseha, kgotseho).
Nkgotsofalla (nkgo-tso-fal-la) // Leetsuwa la ho kgotsofalla. (mm. kgotsofallo,
kgotsofalloa, boikgotsofallo, kgotsofalletse, kgotsofalletsoe).
Nkgotsofatsa (nkgo-tso-fa-tsa) // Leetsuwa la ho kgotsofatsa: ho etsa seo ke se ratang
haholo. (mm. kgotsofatso, kgotsofatsoa, kgotsofetse, kgotsofatsana, kgotsofatsano,
boikgotsofatso).
Nkgukgumetsa (nkgu-kgu-me-tsa) // Leetsuwa la ho kgukgumetsa: ho nkapesa ka
ntho e itseng ka sepheo sa ho nkoahela. Ho etsa hore ke se bonahale ka ho nkoahela
ka lethonyana. (mm. kgukgumetso, kgukgumetsoa, kgukgumeditse, kgukgumeditsoe).
Nkgukgunisa (nkgu-kgu-ni-sa) // Leetsuwa la ho kgukgunisa: ho baka hore ke
kgukgune kapa ke tsamaye ka ho kgukguna. (mm. kgukguniso, kgukgunile,
kgukgunisoa, kgukgune, kgukgunne, sekgukguni, kgukguna, kgukguno).

449
 450

Nkgula (nkgu-la) (nkhula) // Leetsuwa la ho hula: ho ntosa ka lebaka la hore ke

atamele; ho nkatametsa kapa ho ntshutuletsa nqa ya moetsi. (mm. khulo, boikhulo,
hulaka, hulakanya, khulako, hulahula, khulakhulo, huloa, hutse, hutsoe).
Nkgulanya (nkgu-lan-ya) (nkhulanya) // Leetsuwa la ho hulanya: ho nkhula kapa ho
tosa ka makgetlo a mangata; ho nketsa hore ke atamele ka tsela e mpe ka ho pheta; ho
nkatametsa kapa ho ntshututsa nqa ya moetsi ka mokgoa o hlokang botle. (mm.
khulanyo, hulanyoa, hulantse, hulantsoe, hula, hulahulanya, khulakhulanyo).
Nkgumamela (nkgu-ma-me-la) (nkhumamela) // Leetsuwa la ho kgumamela: ho etsa
hore o rapele nna; ho etsa hore o rate nna hofeta tekanyo. (mm. kgumama,
kgumamelo, kgumameloa, kgumamisa, kgumamiso, kgumamisoa, kgumame).
Nkgutlisa (nkgu-tli-sa) // Leetsuwa la ho kgutlisa: ho nkisa morao moo ke tsoang
teng. (mm. kgutliso, kgutlisoa, kgutlela, kgutlile, kgutla, kgutlisetsa, kgutlisetso,
kgutlisetsoa).
Nkgutsisa (nkgu-tsi-sa) /calm me down/ Leetsuwa la ho kgutsisa: ho etsa hore ke
thole kapa ke be ntle le puo. (mm. kgutso, kgutsisoa, kgutsiso, kgutsitse).
Nkhoma (nkhu-ma) // Leetsuwa la ho homa: ho nkuta moriri hanyane; ho mpoma
moriri kapa boya ka hodimo feela; ho se nkutisisi moriri hantle. (mm. homme,
hongoa, hongoiloe, homahoma, khomakhomo).
Nkibela (nki-be-la) // Leetsuwa la ho kiba: ho nthusa ho emisa phallo ya metsi ka ho
kenya lethonyana lesobeng le dutlang. (mm. kibo, kibano, kibana, kibane, kijoa,
kibile, kibiloe, kibolla, kibollo, kibolloa, kibollotse, kibollotsoe).
Nkibollela (nki-bul-le-la) // Leetsuwa la ho kibollela: ho nthusa ho tlosa se sitisang
phallo ya metsi kapa lero. (mm. kibollelo, kibolleloa, kibolletse, kibolletsoe).
Nkile (nki-le) (kile) (kileng) /I once/ Eo ka tsatsi leleng a etseng se itseng; ya entseng
se itseng nako e fetileng. Mohl. Nkile ka utloela ka diketso tsa Leabua wa Lesotho.
Nkile ka tloaela ho tsuba. O kile wa tsamaya le batho ba dinokoane. A o kile wa
lahleha bophelong ba hao? O kile a bua ka taba ena. Nna nkile ka bona moloi,
wena? Ebe ba kile ba utloa ka tsa lefu la Mugabe?
Nkile (nki-le) /took/ Bokgale ba ho nka.
Nkilo (nki-lo) /type of wild rat/ Mofuta wa tadi e thokoa kapa thokoana e phelang
masimong. /bon. dinkilo/
Nkiloana (nki-lwa-na) // Nkilo e nyane: tadi e nyane e thokoa kapa thokoana e
phelang masimong. /bon. dinkiloana/
Nkimela (nki-me-la) // Leetsuwa la ho imela: e boemong bo ntshitang kapa boo ke sa
kgoneng ho bo kuka le ho bo phethahatsa. (mm. kimelo, imetse, imetsoe).
Nkimetsa (nki-me-tsa) // Leetsuwa la ho imetsa: ho ntjarisa moroalo o boima haholo;
ho mpelesa ka boima. (mm. kimetso, imetsoa, boima).
Nkimollela (nki-mul-le-la) /mitigate/ Leetsuwa la ho imolela: ho fedisa boima ba
kotlo kapa kahlolo eo ke e filoeng; ho bebofatsa kahlolo yak. (mm. kimolelo, kimolo,
kimo, imotse, imoletse, imoletsoe).
Nkina (nki-na) // Leetsuwa la ho ina: ho nkenya ka metsing; ho etsa hore ke be
mongobo kapa metsi; ho ngobisa. (mm. kinelo, kino, inela, ineloa, inetse, inne, inoa).
Nkinela (nki-ne-la) // Leetsuwa la ho inela: ho ntshoarela melato yohle yaka. (mm.
kinelo, kino, inela, ineloa, inne, inoa, boikinelo).
Nkinola (nki-nu-la) // Leetsuwa la ho inola: ho ntsha nna ka hara metsi. (mm. kinolo,
inola, inoloa, inetse, inetsoe).
Nkinolla (nki-nul-la) // Leetsuwa la ho inolla: ho etsolla ketso kapa boemo ba ho
nkenya hara metsi kapa bodiba. (mm. kinollo, inollotse, inollotsoe, inolloa).

450
 451

Nkisa (nki-sa) // Leetsuwa la ho isa: ho baka hore ke ye sebakeng se itseng ka ho

ntshutshumetsa. (mm. kisano, isana, isitse, isitsoe).
Nkisetsa (nki-se-tsa) // Leetsuwa la ho isetsa: ho atametsa kapa ho tlisa lethonyana
nqa yaka. (mm. kisetso, isetsoa, isitse, isetsana).
Nko (nkaw) /nose/ Setho sa mmele se sefahlehong, pakeng tsa mahlo, ka tlase ho
phatla, se sebedisoang bakeng sa ho phefumoloha le ho mina. /bon. dinko/ Mael. Ha
ho nko ho tsoa lemina: ha ho motho ya buang; ha hona ya fanang ka maikutlo; bohle
ba thotse, ha ba batle ho bua. Mael. Mofuta ha o nkgoe ka nko e se qoba la kwae:
mohlankana kapa moroetsana o ithuta molekane le ba habo ba se ba dula mmoho.
Nkoala (nkwa-la) /decieve, cheat, dupe/ Ho etsa motho emong sethoto; ho bapala ka
motho kapa ho mo etsa sehole.
Nkoalla (nkwal-la) // Leetsuwa la ho koalla: ho thiba tsela bakeng saka; ho nthibela
tsela kapa bokeno; ho etsa hore ke hlolehe hofeta. (mm. koala, koalo, koallo,
mokoallo, sekoahelo, koadisa, koadisisa, koadiso, koaleha, koaleho, koetse, koetsoe).
Nkoapo (nkwa-pu) /girl fighter/ Ngoanana ya ratang ho loana; motho e motshehadi
ya ratang ntoa. /bon. Bonkoapo/
Nkoba (nkaw-ba) // Leetsuwa la ho koba: ho etsa hore ke se otlolohe; ho nketsa
sekoekoe. (mm. kojoa, kobile, kobana.
Nkobela (nkaw-be-la) Leetsuwa la ho kobela: ho nthusa ho koba kapa ho etsa hore
ntho e itseng e kobehe. (mm. kobile, kobehile, kojiloe, kobeha).
Nkobola (nkaw-baw-la) // Leetsuwa la ho kobola: ho nkotla ka mokobolo: ho
ntematsa ka molomo wa kgoho kapa nonyana. (mm. mokobolo, kobotse, kobotsoe,
kobolana, kobolano).
Nkobollela (nko-bul-le-la) // Leetsuwa la ho kobollela: ho nthusa ho otlolla se
kobehileng. (mm. kobollelo, kobollotse, kobollotsoe, kobolla, kobollo, kobolloa).
Nkodiopa (nkaw-di-aw-pa) /big-flat-nosed person/ Motho ya nko e kgolo e sephara,
haholo wa semelo sa Afrika. /bon. Bonkodiopa/. Mohl. Bongata ba bo nkodiopa ba
tholahala haholo naheng ya Repaboliki ya Congo e bohareng ba Afrika. Wena o
nkodiopa wa wa hokae? Ke nkodiopa wa Venda eseng wa Gazankulu.
Nkoe (nkwe) /tiger/ Phoofolo, seka mosia, e mmala o mosehla le maroborobo a
matsho, ya leloko la katse, e jang nama kapa dibatana, e phelang naheng, meferong
kapa morung. /bon. dinkoe/ (bap. lengau, lengawana) (sheb. Nyamatsana,
dinyamatsana).
Nkoe (nkwe) /tiger or leopard emblem blanket/ Mofuta wa kobo ya Basotho e nang
le ponahalo kapa letshwao (letshwaho) la nkoe kapa lengau. /bon. dinkoe/ Tem. Le ha
kobo ena e ka ba le letshwao la lengau, e ntse e bitsoa nkoe.
Nkoeba (nkwe-ba) // Leetsuwa la ho koeba: ho nngoapa ka lenaka; ho ntematsa ka
motsu wa lenaka la kgomo. (mm. koebo, koebana, koebano, koebile, koebiloe,
mokoebe, mokoebo).
Nkoebe (nkwe-be) /backbiter/ Motho ya koebang emong bosiong ba hae; ya buang
ka emong ka ho mo seba bosiong ba hae. ?? /bon. bonkoebe/.
Nkoekoetla (nkwe-kwe-tla) // Leetsuwa la ho koekoetla: ho nqoba ka ho nka tsela
enngwe; ho mpaleha. (mm. koekoetlo, koekoetlile, koekoetloa, koekoetleha,
koekoetleho).
Nkoenehela (nkwi-ni-he-la) // Leetsuwa la ho koenehela: ho mphetohela kapa ho ba
kgahlanong le nna. (mm. koenehelo, koeneho, koeneha, koenehile, koeneheloa,
koenehetse, koenehetsoe).

451
 452

Nkoenya (nkwin-ya) // Leetsuwa la ho koenya: ho bua le nna ka bohale bo boholo

joalo ka ha eka o tla nkenya ka hanong. (mm. koenyo, koenyeha, koenyeho, koentsha,
koentsho, koentse, koenyana, koenyano, koenyakoenyana, koenyakoenyano).
Nkoetela (nkwi-te-la) (nkwetela) // Leetsuwa la ho koetela: ho nkuka kapa ho nkhapa
ntle le tumello yaka; ho nkuka ka mahahapa ntle le tumello yaka. (mm. koetelo,
koetetse, koetetsoe, koetelela, koetelelo, koetelaka, koetelako, sekoeta, bokoeta).
Nkoetlisa (nkwe-tli-sa) // Leetsuwa la ho koetlisa: ho nketsa hore ke be le mmele o
motle ka ho nketsisa boikoetliso. (mm. koetliso, koetlisitse, koetlisitsoe, koetlisoa,
moikoetlisi, boikoetliso, seikoetlisi).
Nkoietsa (nko-i-etsa) // Leetsuwa la ho koietsa: ho mpakela boroko; ho ntshoarisa
boroko. (mm. koeietso, koieditse, koieeditsoe, koietsoa, boikoietso).
Nkoka (nkaw-ka) // Leetsuwa la ho oka: ho etsa hore ke fole kapa ke phekolehe
nakong ya bokudi baka. (mm. okoa, okana, kokano, okile, okiloe, mooki, booki).
Nkokisa (nko-ki-sa) // Leetsuwa la ho kokisa: ho etsa hore ke lete ntle le ho etsa
letho; ho nkemisa nako e telele ntle le lebaka. (mm. kokiso, kokile, kokisoa).
Nkokomosa (nku-ku-mu-sa) // Leetsuwa la ho kokomosa: ho nketsa hore ke
kokomohe kapa ke shebahale ke na le mmele o moholo. (mm. kokomoso,
kokomosoa, kokomositse, kokomositsoe).
Nkokona (nku-ku-na) /cheat/ Leetsuwa la ho kokona: ho ntjalletsa ka ho nka tsohle
tseo ke nang le tsona ka bokobekoa. (mm. kokono, kokonile, kokoniloe, kokonoa).
Nkola (nkaw-la) // Leetsuwa la ho kola: ho nthonaka joalo ka lerutle kapa kokonyana
e nyane nakong ya ho baleha hoa ka ka mora hp wela. (mm. kolo, koloa, kotse,
kotsoe, mokodi).
Nkoma (nku-ma) // Leetsuwa la ho koma: ho nkenya ka molomong hoa ntho kapa
phoofolo e nang le molomo o moholohadi. (mm. komo, kometsa, kometsoa, komana,
komano) (bap. koenya).
Nkomantsha (nko-mants-ha) // Leetsuwa la ho omantsha: ho baka hore ke omangoe
ka ho etsa diketso tse mpe. (mm. komantsho, komanyo, komang, omana, omanya,
omanyoa, omantse, omantsoe).
Nkomanya (nko-man-ya) // Leetsuwa la ho omanya: ho bua le nna ka ho kgena le ho
buela hodimo ka lebaka la diketso tsaka tse sa rateheng. (mm. komanyo, komantsho,
komang, omana, omanya, omanyoa, omangoa, omantse, omantsoe).
Nkometsa (nku-me-tsa) // Leetsuwa la ho kometsa: ho nkenya ka molomong hoa ntho
kapa phoofolo e nang le molomo o moholohadi. (mm. kometso, kometsoa, komme,
komeditse, komeditsoe, koma, komana, komano, komo) (bap. nkoma).
Nkomisa (nko-mi-sa) // Leetsuwa la ho omis: ho etsa hore ke ome ka mora ho
metsifala kapa ho ngobisoa. (mm. komiso, omise, omisoa, omme).
Nkomisetsa (nko-mi-se-tsa) // Leetsuwa la ho omisetsa: ho nthusa ho omisa diaparo
kapa ntho e tlamehang ho oma. (mm. komisetso, komiso, omme, omisa, omisitse,
omisitsoe).
Nkonkotia (nko-nko-tia) (nkonkotieng) /noisy bar/ Sebaka sa thitelo kapa moo ho
rekisoang joala, se lerata haholo. /bon. dinkonkotieng/ (bap. setakana).
Nkopa (nku-pa) /ask for/ Leetsuwa la ho kopa: ho batla ntho e itseng ho nna ka
boikokobetso; ho nqela se itseng ka ho ikokobetsa haholo. (mm. kopo, kopela,
kopeloa, kopjoa, kopile, kopiloe).
Nkopa (nkaw-pa) /fit for/ Leetsuwa la ho kopa: hoa lebanta kapa seaparo: se kgonang
ho ntekana hantle ntle le ho mpheta kapa ho ba nyane. (mm. kopo, nkope).

452
 453

Nkope (nku-pe) /artist/ Motho ya tsebang ho ngola ditshoantsho ka tsebo ya tlhaho;

motho ya nang le neo ya ho ngola le ho taka ditshoantsho. /bon. bonkope/ Mohl. Ke
sakana la nkope. (bap. motaki, setaki, mokgobi).
Nkopela (nku-pe-la) // Leetsuwa la ho kopela: ho kopa bakeng saka; ho nthusa ho
etsa se itseng ka ho etsa kopo. (mm. kopelo, kopetse, kopetsoe, kopile, kopiloe, kopo)
Nkorotlela (nkaw-raw-tle-la) // Leetsuwa la ho korotlela: ho bua le nna ka ho etsa
modumo wa ho belaela kapa ho korotla. (mm. korotlelo, korotleloa, korotletse,
korotletsoe, mokokotli).
Nkota (nkaw-ta) // Leetsuwa la ho kota: ho etsa motabo kapa thobalano le nna; ho
robala le nna bakeng sa ho kota. (mm. kotano, kotana, kotile, kotiloe).
Nkotela (nkaw-te-la) /revoke/ Leetsuwa la ho kotela: ho nkhanyetsa ho etsa ketso e
itseng. Ho nthibela, ho nkhanela kapa ho ntshira ka sepheo sa hore ke hlolehe ho etsa
ketso e itseng. (mm. kotelo, kotetse, kotetsoe).
Nkoto (nkaw-taw) /awkward back part/ Setho sa mmele se pakeng tsa mahetla tlasa
molala, se akgang masapo a mokokotlo, seo hoseng bonolo ho se fihlela ka baka la
botshopodi ba sona. /bon. dinkoto/ Mael. Phepheletsane sehloba se
nkotong(mokotong): Ketso kapa boemo boo hoseng bonolo ho bo pata. Tlhahiso ya
lekunutu ka motho ya sa kgoneng ho itshoara ebile a qabanya. Moqabanyi.
Nku (nku) /sheep/ Enngwe ya diphoofolo tsa hae, e boya bo bongata bo bosoeu
hangata, e ruuwang. /bon. dinku/ (bap. seruuwa, podi, konyana, potsanyane). Mael.
Ho thiba dinku: ho thekesela kapa ho ho tsamaya hampe ka lebaka la ho tawa kapa
ho noa joala haholo.
Nkudisa (nku-di-sa) // Leetsuwa la ho kudisa: ho baka hore ke kule kapa ke hloke
monate mmeleng; ho nketsa sekulane. (mm. bokudi, sekulane, kodisoa, kudisitse,
kudisitsoe, kulela, kulelo, kulakula, kulakulo, mokudi).
Nkukunela (nku-ku-ne-la // Leetsuwa la ho kukunela: ho baka lekukuno bakeng saka;
ho etsa hore karolo enngwe ya mmele waka e be le bohloko. (mm. kukunelo,
lekukuno, kukuneloa, kukunetse, kukunetsoe.
Nkukuta (nku-ku-ta) // Leetsuwa la ho kukuta: ho baka hore ke jewe chelete kapa
ntho e itseng nakong ya ho becha; ho etsa hore ke lahleheloa ke chelete e ngata
bakeng sa papadi ya ho becha. (mm. kukuto, kukutoa, kukutaka, kukutako, kukutana,
kukutano, kukutile, kukutiloe).
Nkuta (nku-ta) // Leetsuwa la ho kuta: ho nthusa ho tlosa moriri hloohong yaka; ho
mpeola kapa ho sebedisa seshoashoailane hloohong yaka. (mm. kuto, kutoa, kutile,
kutiloe, mokuto).
Nkutisa (nku-ti-sa) // Leetsuwa la ho kutisa: ho nthusa ho kuta moriri; ho baka hore
ke beole moriri waka. (mm. kutiso, kutisoa, kutana, kutano).
Nna (n-na) /me, myself, I/ Seemedi se emelang motho. Seemedi se sebedisoang
bakeng sa mmuwi. Moetsi ha e le motho wa pele; mmuwi ha a itlhalosa; motho ya
buang kapa ya etsang ketso. Motho ntle le babang kapa emong; eo eleng yena ya
buang kapa ya etsang ketso /bon. rona/ (bap. yena, bona, rona, lona, bonna).
Nnahanela (n-na-ha-ne-la) // Leetsuwa la ho nahanela: ho mpelaela ka seo ke sa se
tsebeng; ho ba le monahano o sio kgahlanong le nna. (mm. nahanelo, nahaneloa,
monanano, monahani, nahanisa, nahaniso, nahanisoa, nahane, nahanne.
Nnahanisa (n-na-ha-ni-sa) // Leetsuwa la ho nahanisa: ho baka hore ke be le
monahano. (mm. nahanelo, nahaneloa, monanano, monahani, nahanisa, nahaniso,
nahanisoa, nahane, nahanne).

453
 454

Nnahantsha (n-na-hants-ha) // Leetsuwa la ho nahantsha: ho nkhopotsa ketso e itseng

ka lebaka la ketsahalo e itseng. (mm. nahantsho, nahantshoa, monahano, nahana,
nahanela, nahaneloa, nahanne).
Nnake (n-na-ke) /dear/ Motho ya ratoang le ho a utloeloa bohloko; moratuwa lapeng,
thatohatsi ya mme le ntate. /bon. bonnake/ (bap. moratuwa).
Nnamisa (n-na-mi-sa) // Leetsuwa la ho namisa: ho baka hore ke otlolle maoto
nakong ya ho dula fatshe. (mm. namiso, bonamelo, namme, namisoa, namela,
namelo, namoha, namoho, namile).
Nnanarela (n-na-na-re-la) // Leetsuwa la ho nanarela: ho ntlhasela ho sa lebelloa; ho
mphutuhela ntle le ho bonoa. Ho ntlhaha lesumatha. (mm. nanarelo, nanareloa,
nanaretse, nanaretsoe, senanari, monanari).
Nnang (n-na-ng) /may, might, can/ E ka etsang hore; e ka bang, e kileng ya. Mohl.
Ke bona hore sena ke seo se ka nnang sa etsahala.
Nnatsa (n-na-tsa) // Leetsuwa la ho natsa: ho ba boemong ba ho lebisa monahano le
kelello ho nna ka seo ke buang ka sona; ho mmamela ka hloko e kgolo ntle le ho
fanya. (mm. natso, natsoa, natsile, natsiloe, natsana, natsano, natsaka, natsako).
Nne (n-ne) /four/ Palo e ka hodimo ho tharo, empa e Fle ka tlase ho hlano. (bap.
bone, bonne, senne).
Nnea (n-ne-a) (nneha) // Leetsuwa la ho nea: ho mpha seo ke se batlang kapa seo
eleng saka. (mm. neano, neile, neiloe, neana, neo).
Nnehella (n-ne-hel-la) // Leetsuwa la ho nehella: ho lokolla ntho, phoofolo kapa
motho hore a ntlhasele. (mm. nehello, nehelloa, nehelletse, nehelletsoe,
dinehella/senehella).
Nneka (n-ne-ka) // Leetsuwa la ho neka: ho mpholla ka leleme; ho tsamaisa leleme
mmeleng waka. (mm. moneko, nekana, nekano, neko, nekoa, nekile, nekiloe).
Nnela (n-ne-la) // Leetsuwa la ho nela: ho otloa ke pula hoa ka kapa marothodi a
yona. (mm. nelo, neloa, netse, netsoe).
Nnepa (n-ne-pa) /you know me/ Leetsuwa la ho nepa: ho ntseba ka sebele; ho
nkutloisisa hantle haholo. (mm. nepo, nepana, nepano, nepisa, nepiso, nepisitse,
nepisitsoe, nepisoa, nepile, nepiloe.
Nnepisa (n-ne-pi-sa) // Leetsuwa la ho nepisa: ho etsa hore ke nepe: ke be boemong
ba tokafalo le nepo. (mm. nepo, nepana, nepano, nepisa, nepiso, nepisitse, nepisitsoe,
nepisoa, nepile, nepiloe).
Nnepolela (n-ne-pu-le-la) // Leetsuwa la ho nepolela: ho nthusa ho nepola: ho nthusa
ho sila kapa ho haila motsoako wa phofo e thapileng, ebile e lomositsoe, ya mabele
kapa ya poone bakeng sa ho etsa motoho o bonojana haholo; ho ntlhophisetsa le ho
ntshilela metsoako ya poone kapa ya mabele a ngobisitsoeng bakeng sa ho etsa
lesheleshele le fapaneng le le tloaelehileng. (mm. nepolelo, nepoleloa, nepoletse,
nepoletsoe, nepotse, nepotsoe, nepola, nepolo).
Nneta (n-ni-ta) // Leetsuwa la ho neta: ho ntlotsa haholo ka mafura; ho mpikitla ka
mafura ka ho anela sebaka se sengata. (mm. neto, netoa, netana, netano, netela,
neteloa, netile, netiloe).
Nnete (n-ni-ti) /truth/ Seo eleng sona sa sebele; eo eleng puo kapa ketso ya sebele;
seo eleng sona se bontshang bonnete: se hlokang leshano. Ketso, puo, ketsahalo kapa
mokgoa o hlokang bohata. /bon. dinnete/.
Nngalla (n-ngal-la) // Leetsuwa la ho ngala: ho tsamaya, ho tlohela, ho sutha kapa
nyamela ka baka la ho se dumellane le seo ke se etsang kapa buang ; ho etsa ketso tsa
mongalo ka lebaka laka. (mm. ngalo, ngalla, ngallo, ngadisa, ngadiso, ngadisoa,
ngadile, mongalo).

454
 455

Nngalo (n-ng-a-law) /location, region, vicinity/ Sebaka seo ho dulang batho ho sona;
motse wa batho ba itseng, ba fapaneng le babang; sebaka se sa tshoaneng le tse ding
ha se bapisoa le tsona; tlhaloso ya sebaka ho ya ka boemo ba sona bo fapaneng le
dibaka tse ding. /bon. 0/ (bap. sebaka).
Nngaolela (n-nga-u-le-la) // Leetsuwa la ho ngaolela: ho etsa modumo kapa sello sa
mosia kgahlanong le nna. (mm. ngaolelo, ngaola, ngaolo, ngaotse, ngaodisa,
ngaodiso, ngaodisoa, mongaolo).
Nngata (n-nga-ta) // Leetsuwa la ho ngata: ho mpata ka ntho e itseng, haholo lejoe
kapa se ka lahleloang. (mm. ngato, ngatoa, ngatile, ngatiloe, ngatana, ngatano).
Nngatafaletsa (n-nga-ta-fa-le-tsa) // Leetsuwa la ho ngatafaletsa: ho nkekeletsa ho
seo ke nang le sona ka bongata. (mm. ngatafaletso, ngatafaletsoa, ngatafaleditse,
ngatafaleditsoe, ngatafatso, ngatafatsoa, ngatafala).
Nngatafalla (n-nga-ta-fal-la) // Leetsuwa la ho ngatafalla: ho ba boemong ba ho ba
ngata haholo bakeng saka. (mm. ngatafallo, ngatafalloa, ngatafalletse, ngatafalletsoe,
bongata, sengatafatsi, mongatafatsi.
Nngoapa (n-ngwa-pa) // Leetsuwa la ho ngoapa: ho seha nna ka lenala kapa ntho e
ngoapang. (mm. ngwapa, ngoapo, mongoapo, ngoapana, ngoapano, ngoapile,
ngoapiloe, ngoapangoapana, ngoapangoapano).
Nngoaparela (n-ngwa-pa-re-la) // Leetsuwa la ho ngoaparela: ho sebedisa menoana
kapa manala ka sepheo sa ho itshoareletsa ho nna; ho etsa hore motho a se wele fatshe
ka ho itshoarella ka nna. (mm. ngoaparelo, ngoapareloa, ngoaparetse, ngoaparetsoe,
lengoaparela).
Nngoapisa (n-ngwa-pi-sa) // Leetsuwa la ho ngoapisa: ho baka hore ke ngoatjoe kapa
ke sehoe ka manala. (mm. ngoapiso, ngoapisoa, ngoapile, ngoapiloe, ngoapana,
ngoapano, mongoapi, mongoapo).
Nngoathela (n-ngwat-he-la) /to serve food/ Leetsuwa la ho ngoathela: ho mpha dijo;
ho mphomosetsa tse jewang. (mm. ngoathelo, ngoatheloa, ngoathetse, ngoathetsoe,
ngoathile, sengoathana, ngwathelo).
Nngoathisa (n-ngwat-hi-sa) // Leetsuwa la ho ngoathisa: ho nthusa ho ngoatha kapa
ho baka hore ke tshole sejo. (mm. ngoathiso, ngoathisoa, ngoathisana, ngoathisano,
ngoathisitse, ngoathisitsoe, sengoathana, ngoatha).
Nngoe (n-ng-we) (nngwe) /one/ Palo ya pele; palo e tlang pele ho pedi; e hlokang
bongata.
Nngoe (n-ng-we) /another one/ E fapaneng le tse ding; e sa tshoaneng le tse ding ha e
hlalosoa; e latelang ho e boletsoeng. /bon. ding/ (mm. Nngwe).
Nngolla (n-ngol-la) // Leetsuwa la ho ngolla: ho ngola lengolo le tlang ho nna; ho
ngola bakeng saka. (mm. ngollo, ngolloa, ngolletse, ngolletsoe, mongolo, mongodi,
sengoloa, ngola).
Nngongorehisa (n-ngo-ngo-re-hi-sa) /worry/ Leetsuwa la ho ngongorehisa: ho baka
hore ke ngongorehe; ho etsa hore ke kgathatsehe moyeng ka diketso tse itseng. (mm.
ngongorehiso, ngongorehisoa, ngongorehile, mongongorehi).
Nno (n-no) /keep on/ Tsoela pele ka; tsoela pele o; tsoela pele ka ho. Mohl. Nno
tsamaye. Nno tsoele pele ka ho ithuta ka thata.
Nnoanyetsa (n-nwan-ye-tsa) (nnwanyetsa) // Leetsuwa la ho noanyetsa: ho ntlhaha
lesumatha; ho hlaha ke sa lebella ka sepheo sa ho ntlhasela kapa ho mphutuhela; ho
futuha nna ntle le ho bonoa. (mm. noanyetso, noanyetsoa, noanyetsile, noanyetsiloe,
monoanyetsi, nwanyetsa).
Nnoesa (n-nwe-sa) // Leetsuwa la ho noesa: ho nthusa ho koenya kapa ho noa metsi
kapa lero. (mm. noeso, noesoa, noele, noa, noesitse, noesitsoe, seno, senui).

455
 456

Nnokela (n-naw-ke-la) // Leetsuwa la ho nokela: ho nthusa ho kenya senoko dijong

kapa motsoakong wa sejo. (mm. noko, senoko, monoki, noka, nokile, nokiloe,
nokoa).
Nnonosa (n-nu-nu-sa) // Leetsuwa la ho nonosa: ho mpontsha seo ke se tshabang ka
ho se tlisa pela ka. (mm. nonoso, nonosoa, nonosile, nonosiloe, senonosi, mononosi).
Nnontsha (n-nonts-ha) // Leetsuwa la ho nontsha: ho etsa hore ke be motenya; ho
baka hore ke none. (mm. nontshitse, nontshitsoe, nontsho, nontshoa, monontsha,
nonne, nonaka, nonako).
Nnyadisa (n-nya-di-sa) // Leetsuwa la ho nyadisa: ho etsa hore ke be le molekane wa
lenyalo; ho baka hore ke be monyadi kapa monyaduwa. (mm. nyadiso, nyadisoa,
nyalolla, nyalollo, nyetse, nyetsoe, monyadi, monyaduwa, monyala, lenyalo).
Nnyahamisa (n-nya-ha-mi-sa) // Leetsuwa la ho nyahamisa: ho baka hore ke be le
maikutlo a fatshe ka ho etsa diketso tse itseng, tse sa rateheng. (mm. nyahamiso,
nyahamisoa, nyahame, nyahamo, monyahami).
Nnyakallisa (n-nya-kal-li-sa) // Leetsuwa la ho nyakallisa: ho baka hore ke be
boemong ba monyaka le nyakallo; ho etsa hore ke thabe haholo. (mm. nyakalliso,
nyakallisoa, nyakalletse, monyaka).
Nnyala (n-nya-la) // Leetsuwa la ho nyala: ho etsa hore ke be molekane wa hao; ho
baka hore ke be mohatsa hao. (mm. nyalo, lenyalo, monyadi, monyaduwa, monyala,
nyetse, nyetsoe, nyalana, nyalano).
Nnyamella (n-nya-mel-la) // Leetsuwa la ho nyamella: ho ntahlehela ka ho nyamela
kapa ho se bonahale. (mm. nyamello, nyamelloa, nyametsa, nyametsoa, nyamela,
nyame! Monyamedi).
Nnyametsa (n-nya-me-tsa) // Leetsuwa la ho nyametsa: ho etsa hore ke se hlole ke
bonoa kapa ke bonahala. (mm. nyametso, nyametsoa, nyamela, nyamelo, nyamela).
Nnyantsha (n-nyants-ha) // Leetsuwa la ho nyantsha: ho mpha lebese la letsoele; ho
nkanyesa letsoele. (mm. nyantsho, nyantshoa, antsha, antshitse, antshitsoe, antshoa,
anya, anyoa, anyile. Moanyi).
Nnyanya (n-nya-nya) /drain/ Leetsuwa la ho nyanya: ho baka hore ke sale ke hloka
letho. (mm. nyanyo, nyanyoa, nyantse, nyantshoa, antsha, antshitse, antshitsoe,
antshoa, anya, anyoa, anyile. Moanyi).
Nnyarela (n-nya-re-la) // Leetsuwa la ho nyarela: ho ncheba kapa ho ntadima ka tsela
ya ho nkutsoa. (mm. nyarelo, nyareloa, nyaretse, nyaretsoe, nyarelana, nyarelano,
monyaredi, nyaredi).
Nnyarosa (n-nya-ru-sa) // Leetsuwa la ho nyarosa: ho etsa hore ke be le letsoalo ka
ho mpolella taba e mpe haholo. (mm. nyaroso, nyarosoa, nyarosile, nyarosiloe,
nyarotse, nyarotsoe, nyarola, nyarolo, monyarosi).
Nnyathohisa (n-nyat-ho-hi-sa) // Leetsuwa la ho nyathohisa: ho etsa hore ke tsamaye
kapa ke balehe sebakeng; ho mpalehisa. (mm. nyathohiso, nyathohisoa, nyathohile,
nyathosa, nyathosoa, monyathohi).
Nnyatsa (n-nya-tsa) // Leetsuwa la ho nyatsa: ho bontsha lenyatso ho nna; ho se
ntlhomphe; ho ntella. (mm. nyatso, lenyatso, nyatsoa, nyatseha, nyatseho, nyatsile,
nyatsiloe, monyatsi).
Nnyebellisa (n-nye-bel-li-sa) // Leetsuwa la ho nyebellisa: ho etsa hore ke be le
maikutlo a monyebe kapa a nyebelletseng. (mm. nyebelliso, nyebellisoa, nyebella,
nyebelletse, monyebe).
Nnyedisa (n-nye-di-sa) // Leetsuwa la ho nyedisa: ho baka hore ke nyele. Ho
nkutloisa bohloko ka diketso tse itseng; ho soabisa tebello yaka. (mm. nyediso,
nyedisoa, nyela, nyele, nyetse).

456
 457

Nnyefola (n-nye-fu-la) // Leetsuwa la ho nyefola: ho bua mantsoe a mabe kgahlanong

le nna; ho bua leshano le nang le lenyatso ka tumelo yaka; ho ntlhapaola. Ho bua sebe
ka baka la lenyatso leo o nang le lona kgahlanong le nna. (mm. nyefolo, nyefoloa,
nyefotse, nyefotsoe, nyefolaka, nyefolako, monyefodi).
Nnyehe (n-nye-he) /something/ Motho ya itseng ya sa bitsoeng ka lebitso la hae;
mangmang ya sa bitsoeng ka lebitso la hae. /bon. bonnyehe/ (bap. nnyeo).
Nnyehlisetsa (n-nye-hli-se-tsa) // Leetsuwa la ho nyehlisetsa: ho ntheolela theko ya se
rekisoang. (mm. nyehlisetso, nyehlisetsoa, nyehlisitse, nyehlisitsoe, nyehlisetso,
nyehlella, nyehlello, nyehlellisa, nyehlelliso, nyehlillisoa, monyehlisi).
Nnyeka (n-nye-ka) // Leetsuwa la ho nyeka: ho tsamaisa leleme mmeleng waka kapa
sethong seseng sa ona. (mm. nyeko, nyekoa, nyekile, nyekiloe, nyekana, nyekana,
nyekanoa, monyeki).
Nnyela (n-nye-la) // Leetsuwa la ho nyela: ho bua ntho e mpe ho nna; ho bua lenya ho
nna. (mm. manyela, lenyela, nyedisa, nyeloa.
Nnyenyefaletsa (n-nye-nye-fa-le-tsa) // Leetsuwa la ho nyenyefaletsa: ho nkukela
fatshe; ho nnyatsa kapa ho nkhalala haholo. (mm. nyenyefaletso, nyenyefaletsoa,
nyenyefatso, nyenyefatsoa, nyenyefaditse, nyenyefaditsoe, nyenyefatsana,
nyenyefatsano, nyane, monyenyefatsi).
Nnyeo (n-nye-u) /some person, a certain person/ Motho ya itseng ya sa bitsoeng ka
lebitso la hae; mangmang ya sa bitsoeng ka lebitso. /bon. bonnyeo/ (bap. mmanyeo,
rannyeo) Tlh. Lentsoe le nepahetseng ke “nnyeo” hofeta “nnyehe”.
Nnyesa (n-nye-sa) // Leetsuwa la ho nyesa: ho nnatha ha bohloko haholo; ho mmula
ka tsela e hlokang pelaelo. (mm. nyeso, nyesoa, nyesile, nyesiloe).
Nnyo (n-nyaw) /virgina/ Setho sa botshehadi sa motho e motshehadi; setho sa ho
tsoala sa motho ya belehang; karolo ya setho sa mosadi e sebedisoang bakeng sa ho
tsoala kapa pokano. Kgutsufatso ya nnyoana. /bon. dinnyo/ (bap. kuku. sepantu).
Nnyoana (n-nyo-wa-na) /virgina/ Setho sa botshehadi sa motho e motshehadi; setho
sa ho tsoala sa motho ya belehang; karolo ya setho sa mosadi e sebedisoang bakeng sa
ho tsoala, ho rota kapa pokano. /bon. dinnyoana/ (bap. kuku, sepantu). Tem. Hangata
ka puo ya Sesotho lentsoe kapa lebitso lena ke tlhapa ha le bitsoa le ha bonneteng e le
lebitsoa la setho sa mmele.
Nnyofa (n-nyaw-fa) // Leetsuwa la ho nyofa: ho nkopakopanya maikutlo; ho
mpherekanya haholo. (mm. nyofo, nyofoa, nyofile, nyofiloe, nyofana, nyofano,
senyofu, monyofuwa.
Nnyolla (n-nyul-la) // Leetsuwa la ho nyolla: ho nkisa hodimo; ho mpeha boemong
bo hodimo; ho mpolaya. (mm. nyollo, nyolloa, nyollela, nyollelo, nyolleloa,
nyolletse, nyolletsoe, monyolla).
Nnyollela (n-nyul-le-la) // Leetsuwa la ho nyollela: ho nkekeletsa seo ke nang le sona;
ho phahamisa moputso waka. (mm. nyollelo, nyolleloa, nyolletse, nyolletsoe,
nyollelana, nyollelano, semonyollane).
Nnyolosetsa (n-nyu-lu-se-tsa) // Leetsuwa la ho nyolosetsa: ho nthusa ho isa se itseng
hodimo kapa nqa e phahameng. (mm. nyolosetso, nyolosetsoa, nyoloseditse,
nyoloseditsoe, nyolohile, nyolosa, nyolosoa, monyolla).
Nnyontsha (n-nyonts-ha) // Leetsuwa la ho nyontsh: ho etsa diketso tseo ke sa di
rateng. (mm. nyontsho, nyontshoa, nyontshitse, nyontshitsoe, lenyontsha/dinyontsha)
Nnyonya (n-nyawn-ya) // Leetsuwa la ho nyonya: ho ntlhoya haholo ka lebaka la
diketso tse mpe tseo ke di etsang. (mm. nyonyo, nyonyoa, nyontsho, nyontshoa,
nyontshitse, nyontshitsoe, lenyontsha/dinyontsha).

457
 458

Nnyonyobela (n-nyo-nyo-be-la) // Leetsuwa la ho nyonyobela: ho tla ho nna ka tsela

e sa otlolohang. (mm. nyonyobelo, nyonyobeloa, nyonyobetse, nyonyobetsoe).
Nnyoreloa (n-nyo-re-lwa) // Leetsuwa la ho nyoreloa: ho ntakatsa kapa ho ba le
tabatabelo yaka. (mm. nyorelo, nyoriso, nyorisoa, nyoriloe, lenyora).
No (n-no) // Tsoela pele o; tsoela pele ka ho. Mohl. No tsamaye ke tla o thola pele.
No alole diphate, ke sa pheha. (bap. nno).
Noa (nwa) /drink/ Ho koenya metsi kapa seno; ho paparetsa se nowang. (bap. seno).
Noanebetsane (nwa-ne-be-tsa-ne) // Mofuta wa seboko sa mobu o mongobo se
selelele; sebokoana sa metsi kapa sebaka se metsi a ditshila. /bon. dinoanebetsane/
Noanya (nwan-ya) /creep, writhe/ Ho tsamaya ntle le ho utloahala kapa ho etsa
modumo; ho tsamaya ka tsela eo mohato wa leoto o sa etseng lerata. (bap. nanya).
Noanyetsa (nwan-ye-tsa) /sneak, patrek/ Ho hlaha lesumatha; ho hlaha ho sa
lebelloa; ho futuha ntle le ho bonoa. (mm. nwanyetsa). Tem. Lentsoe le nepahetseng
haholo ke “nanyetsa” hofeta “noanyetsa”.
Noanyetseha (nwan-ye-tse-ha) /to dislocate bone, sprain/ Ho huleha wa mosifa ho
bakang ho hakolleha hoa manoanyetso a masapo; ho sutha hoa kopano ya
manoanyetso ka baka la ho thinyeha kapa ho lemala. (mm. nonyetseha).
Noanyetseho (nwan-ye-tse-haw) /muscle pull, bone dislocation/ Ketso ya ho
noanyetseha: khuleho ya mosifa ho bakang ho hakolleha hoa manoanyetso a masapo;
ho sutha hoa kopano ya manoanyetso ka baka la ho thinyeha kapa ho lemala.
Noanyetso (nwan-ye-tso) /sneaking/ Ketso ya ho noanyetsa: ho hlaha lesumatha; ho
hlaha ho sa lebelloa; ho futuha ntle le ho bonoa.
Noanyo (nwan-yaw) /creeping, writhing/ Ketso ya ho noanya: ho tsamaya ntle le ho
utloahala kapa ho etsa modumo; ho tsamaya ka tsela eo mohato wa leoto o sa etseng
lerata. (mm. nwanyo).
Nobijara (nu-bi-ja-ra) /new year/ Selemo se secha; letsatsi la pele la selemo.
Noeha (nwe-ha) /drinkable/ Hoa metsi kapa seno: se kgonang ho koenyeha hantle; se
kgonang ho theohela le mmetso ntle le bothata.
Noeho (nwe-haw) /drinkability/ Ketso ya ho noeha: boemo ba ho kgona ho koenyeha
hantle; ho kgona ho theohela mmetsong ntle le bothata. (bap. seno, senwi).
Noela (nwe-la) /drown/ Ho kgangoa ke pokello ya metsi a mangata; ho bipetsoa ke
metsi ka lebaka la ho se tsebe ho sesa. (bap. kgaqa).
Noella (nwel-la) /drink for/ Ketsetso ya ho noa.
Noello (nwel-law) /drinking for/ Ketso ya ho noella.
Noelo (nwe-law) /drowning/ Ketso ya ho noela: ho kgangoa ke pokello ya metsi a
mangata; ho bipetsoa ke metsi ka lebaka la ho se tsebe ho sesa.
Noesa (nwi-sa) /make or help to drink/ Ketsiso ya ho noa: ho thusa ho koenya metsi
kapa seno; ho etsa hore motho a noe metsi kapa seno. (mm. nwesa).
Noeso (nwe-saw) /drinking/ Ketso ya ho noesa: ho thusa ho koenya metsi kapa seno;
ho etsa hore motho noe metsi kapa seno. (mm. nweso).
Noesetsa (new-se-tsa) (nwesetsa) /irrigate, water, moisten/ Ho fa dijalo kapa dimela
metsi; ho etsa hore sejalo se thole metsi ka ho tshella kapa ho noesetsa. (bap. fafatsa).
Noesetso (new-se-tso) /irriagation, watering/ Ketso ya ho noesetsa: ho fa dijalo kapa
dimela metsi; ho etsa hore sejalo se thole metsi ka ho tshella kapa ho noesetsa.
Noha (no-ha) /snake/ Enngwe ya dihahabi tse mmele o molelele, se hoshang ka mpa
ha se tsamaya, se hlokang maoto, seo hangata se nang le chefu. /bon. dinoha/ (sheb.
ditshoantsho tsa dihahabi). Mael. Noha ha e latelloe mokoting: motho ha a qaloe kapa
phephetsoe moo a dulang teng kapa hahabo. Mael. Motsamai o ja noha: motho ya

458
 459

leetong ya lapileng o ja eng kapa eng eo a e fuwang kapa eo a kopanang le yona. Ya

lapileng o ja tsohle.
Noha (nu-ha) /forecast, foretell, to prophesize/ Ho bolela se tla etsahala pele se
etsahala kapa pele se hlaha; ho hlalosa ketso ya kamoso pele e etsahala; ho bua se
tlang pele se etsahala. (bap. bonohe, bolepi, monohi, senohi).
Nohanametsana (nu-ha-na-me-tsa-na) /earth worm/ Mofuta wa seboko se
seleletsana sa seretse, se bonahalang haholo dibakeng se tletseng mongobo kapa
lesoe. /bon. dinohanametsana/ Tem. Lentsoe “nohanametsana” le “nonebetsane” a na
le meelelo e tshoanang: phapang ke pitsetso ho ya ka dibaka tsa Basotho.
Nohanametsana e bolela “noha e nyane ya metsing” kapa “nohana ya metsana”. Ha e
le lebitso, “nonometsane”, ha ho tsebahale hantle hore hobang batho babang ba e bitsa
joalo.
Noka (nu-ka) /river/ Sebaka se seholo seo metsi a tsamayang ho sona; tsela eo metsi
a mangata a tsoang ho molapo, molatsoana, diphula le diphulana a tsamayang kapa a
phallang teng. /bon. dinoka/ (bap. molapo). Mael. Noka e tlatsoa ke dinokana: ntho
tse kgolo tse ntle bophelong di etsahala ho ba qadileng hanyane. Mael. Mahlo a
tshela noka e tletse: mahlo a bona moo monga ona a kekeng a fihla teng; mahlo a
bona le moo holeng kotsi le ha monga ona a keke a atamela moo.
Noka (nuk-a) /spice, season, flavour/ Ho tshela senoko sejong bakeng sa ho fana ka
tatso e batloang; ho fafatsa kapa ho nyanyatsa dijo ka senoko.
Noka (naw-ka) /hip flesh, groin/ Pokeletso ya nama e bonahalang pela lesapo la
qholo; bokatlase ba letheka bo lehlakoreng la sebono, bo phahameng haholo ho batho
ba batshehadi; tutudu ya nama ya lehlakore la serope pela sebono, katlase ho letheka
la motho e motshehadi. /bon. dinoka/ (bap. qholo).
Nokana (no-ka-na) /rivulet, stream/ Sebaka se senyane seo metsi a tsamayang ho
sona; tsela eo metsi a manyane a tsoang ho molapo, molatsoana, diphula le diphulana
a tsamayang kapa a phallang teng. /bon. dinokana/. Mael. Noka e tlatsoa ke
dinokana: ntho tse kgolo tse ntle bophelong di etsahala ho ba qadileng hanyane.
Nokela (naw-ke-la) /insert/ Ho kenya ntho itseng ka hara enngwe; ho kenyeletsa ka
hare ho enngwe.
Nokelo (naw-ke-law) /insertion/ Ketso ya ho nokela: ho kenya ntho itseng ka hara
enngwe; ho kenyeletsa ka hare ho enngwe.
Noko (nu-kaw) /spicing, seasoning, flavour/ Ketso ya ho noka: tshebediso ya senoko
bakeng sa ho fafatsa le ho fa dijo tatso. (bap. senoko).
Noko (nu-ku) /porcupine/ Phoofolo, seka kolobe, enang le metsu seka masiba, ao e
itshireletsang ka yona. /bon. dinoko/ (mm. dinokong).

NOKO

Nolofala (naw-law-fa-la) /to be simple/ Ho ba bonolo; ho ba boemong bo bobebo; ho

hloka bothata kapa boima. (bap. bobebe, bobebo, bebofala).
Nolofalo (naw-law-fa-law) /simplicity/ Ketso ya ho nolofala: boemo ba ho ba bonolo;
ho ba boemong bo bobebo; ho hloka bothata kapa boima. (bap. bonolo, pebofalo).
Nolofatsa (naw-law-fa-tsa) /simplify/ Ho etsa hore ntho e be bonolo; ho etsa hore
boemo bo be bobebe; ho etsa hore bothata bo fele. (bap. bebofatsa).

459
 460

Nolofatsa (naw-law-fa-tsa) /to tame/ Hoa phoofolo: ho etsa hore e hlaha e thape; ho
etsa hore bohlaha ba phoofolo bo fokotsehe kapa bo fele.
Nolofatso (naw-law-fa-tso) /simplification/ Ketso ya ho nolofatsa: ho etsa hore ntho
e be bonolo; ho etsa hore boemo bo be bobebe; ho etsa hore bothata bo fele. (bap.
pebofatso).
Nolofatso (naw-law-fa-tso) /taming/ Hoa phoofolo: ketso ya ho etsa hore phoofolo e
hlaha e thape; ho etsa hore bohlaha ba phoofolo bo fokotsehe.
Nolofatsoa (naw-law-fa-tswa) /tamed, simplified/ Boetsuwa ba ho nolofatsa.
Nolonolo (naw-law-naw-law) /straightforwardness/ E sa hlokeng tlhaloso e ngata; e
bobebe ho e utloisisoa. Mael. Nolonolo e ya inolofaletsa, thatathata e ya
ithatafaletsa: boemo bo bonolo bo hlokang manganga bo etsetsa moetsi manolo, empa
manganga a thathafaletsa monga ona maemo.
Nomoro (naw-maw-raw) /number/ Se sebedisoang ho bala lenane la dintho ka
tatellano; se bontshang le ho hlalosa tatellano le lenane la dintho. Tlh. Lentsoe le
nepahetseng ke “palo” hofeta “nomoro”. Nomoro ke sothofatso ya lentsoe “number”
eleng lentsoe la senyesemane mmoho le afrikaans. /bon. dinomoro/.
Nona (naw-na) /to be fat/ Ho ba motenya; ho ba le mmele o moholo o nang le
mafura; ho eketseha le ho hola hoa mmele. (bap. Nonopela). Mael. Ha e lale
makoala re none: ha ho be le kgotso bakeng sa rona bohle ba ratang toka le kgutso.
None (naw-ne) /blesbok/ Mofuta wa phoofolo ya naheng, seka letsa le leholohadi, eo
hangata e nang le sefahleho se nang le mmala o mosoeu, e mmele o mokgunong kapa
mokgunoana. /bon. dinone/ Mael. O seke wa kgahloa ke none e feta; ho kgahloa ke
none e feta: O se lekehe ke se bonoang ka mahlo se ka kgelosang boemong bo botle.
Nonebetsane (naw-ne-be-tsa-ne) /earth worm/ Mofuta wa seboko sa mobu o seretse,
o bonahalang haholo dibakeng se tletseng metsi, mongobo kapa lesoe. /bon.
dinonebetsane/ Tem. Lentsoe “nohanametsana” le “nonebetsane” a na le meelelo e
tshoanang: phapang ke pitsetso ho ya ka dibaka tsa Basotho.
Nonne (nawn-ne) /fat/ Hoa sebopeho sa motho kapa phoofolo: e mmele o moholo ka
baka la phepo e ngata kapa mofuta o itseng wa sejo; e nang le phaello ya dinama le
mafura a mangata; e mmele o eketsehileng haholo. (bap. Nonopetse).
Nonne (nawn-ne) /of soil: rich/ Hoa mobu: o tletseng phepo e ngata ka baka la
motsoako wa ona; o kgonang ho atlehisa dijalo kapa dimela.
Nono (nu-nu) // Ntho e tshosang, e tshabehang ha e shejoa. Setshosa ngoana, kapa se
sebedisoang ho tshosa. /bon. dinono/ (bap. koko).
Nonopela (no-no-pe-la) /to be fit, robust, covalesce/ Hoa mmele: ho ba le mmele o
tletseng hantle, hamonate. Ho ba le mmele o motenya, o ratehang hantle. Ho atleha
hoa mmele ho pakahatsang ho fola ka mora ho kula.
Nonopelo (no-no-pe-law) /able-bodied, convalescence/ Ketso ya ho nonopela:
boemo ba mmele o tletseng hantle wa motho ya fodileng ka mora ho kula. Botenya bo
shebahalang hantle ba mmele wa mosadi. Boemo kapa mokgoa wa ho bontsha ho fola
hoa mmele ka ponahalo ya nona.
Nonopetsa (no-no-pe-tsa) /cause to be fit/ Ho baka nonopelo.
Nonopetse (no-no-pe-tsi) /fit/ Hoa mmele: o motenya hamonate; o motle ebile o na le
chebahalo e ntle le ha o le motenya.
Nonosa (nu-nu-sa) /scare/ Ho tshosa ka ntho e tshajoang; ho etsa hore motho a be le
tshabo ka ho bontsha ntho e tshabehang, e tshosang.
Nonosile (nu-nu-si-le) // Bokgale ba ho nonosa.
Nonoso (nu-nu-so) /scaring/ Ketso ya ho nonosa: ho tshosa ka ntho e tshajoang; ho
etsa hore motho a be le tshabo ka ho bontsha ntho e tshabehang, e tshosang.

460
 461

Nonosoa (nu-nu-swa) // Boetsuwa ba ho nonosa. (mm. Nonoswa).

Nontsha (nonts-ha) /fatten/ Ketsiso ya ho nona: ho etsa hore motho kapa phoofolo e
be le mmele o motenya, o mafura.
Nontsha (nonts-ha) /fertilize, fructify/ Hoa dimela le mobu: ho etsa hore mobu le
sejalo di none ka ho kenya monontsha; ho atlehisa dijalo ka ho kenya monontsha kapa
manyolo.
Nontsho (naw-nts-ho) /fertilization, fructification/ Hoa dimela le mobu: ketso ya ho
etsa hore mobu le sejalo di none ka ho kenya monontsha; ho atlehisa dijalo ka ho
kenya monontsha kapa manyolo. (bap. monontsha).
Nonya (non-ya) /to test aptitude/ Ho leka tsebo ya motho kapa maikutlo a hae ka ho
mmotsa dipotso tse batlang karabo tse hloahloa kapa tse hlalefileng.
Nonyana (no-nya-na) /to test each other’s aptitude/ Ketsetsano ya ho nonya.
Nonyana (nun-ya-na) /bird/ Sebupuwa se fofang, se nang le masiba, maoto a mabedi
le mokobolo; enngwe ya sebupuwa se fofang ka baka la mapheo a sona. /bon.
Dinonyana/ Tem. Ditshoantsho tsa mefuta ya dinonyana tse phatlaladitsoeng bukeng
ena ha dia hatisoa kaofela. Ho na le tshepo ya hore khatisong e latelang di tla fanoa
kaofela Mael. Nonyana kahlamela mmolai: Motho ya sa lemoheng batho batla mo
ntsha kotsi ka baka la bothoto boo a nang le bona. Mael. Ho buela nonyana mollong:
ho senya ditaba kapa ho ntsha sephiri pele ho nako. Mael. Nonyana e haela ka
ditshiba tsa enngwe: motho o hloka thuso ya babang ho atleha kapa ho phethahatsa
seo a batlang ho se etsa.

DINONYANA, NONYANA
PHIKOKO. LEKGOABA (CROW)
MASIANOKE(CORMORANT)

KOKOLOFITOE LEHEHEMU
(HERON) (HOOPOE)

LETSIBANA(MATSIBANA). KGOROANA (PIGEON)

SEINODI (PELICAN) LEEBA (DOVE)

SEPHOOKO MMANKGANE

461
 462

NTSUKOBOKOBO (FISH EAGLE) NTSU

MPSHE LENONG

PHAKOE SEOTSANYANE PAPAKGAELE

SEOTSANYANE LEKGOABA PHAKOE (HAWK)

FIOLA YA MERU (GOSHAWK)

SEINODI KOKOMORU/ KGATAJOE (WOODPECKER)

KOEKOELEMAO (SANDPIPER)

KEOKOELEMAO (AFRICAN SNIPE)

462
 463

TALETALE (GOULD’S SUNBIRD)

KGOITIMOHLAKA (BLACK TERN)

POPOPO (HOOPOE LARK)

SEMANAMA (RUFOUS NAPED WHISTLER)

SEROBELE (SPARROW) SEROBELE (ROCK SPARROW)

SEROBELE (SPARROW) SEROBELE (GREY PARROT)

JEREMANE (RED HEADED FINCH)

LETHOLOPJE (GROS BEAK WEAVER)

SEROBELE (SHARP TAILED SPARROW)

MOTINTINYANE (SHORT TOOED LARK)

463
 464

MABOLOPI (SUNBIRD) TETSAKODILO (BAY CUCKOO)

LETHOLOPJE (PARASITIC WEAVER)

PHAKOE (HAWK) PHAKOE (HAWK)

LEFALOA (CAPEBARREN GOOSE) HLAKAHLOTHOANA (JOYFUL GREENBUL)

LEFALOA (GOOSE) LETSHIKGOI (GOOSE)

LEHODI (WATTLEBIRD) SEPHOOKO (OWL)

MOHOLODI (CRANE) ) THAHA (BUFFALO WEAVER)

TSHASE (YELLOW BREASTED PIPIT)

NTSUKOBOKOBO (fisheagle)

464
 465

NTSU (EAGLE) MOJADIPELA (Verreauxs' Eagle)

KOKOLOFITOE (HERON) KOKOLOFITOE (GREAT BLUE HERON)

KOKOLOFITOE (BLACK HERON) MOTINTINYANE

KOEKOELEMAO (RUFOUS BELLIED SEED SNIPE)

NTETEKENG (CUCKOO HAWK) LETATA (POCHARD DUCK)

LETATA (DUCK) MOKGOTLO (HADABA IBIS)

LEHEHEMU LEHEHEMU (GREY CROWNED CRANE)

465
 466

KAPANTSHI YA MERU (FLYCATCHER)

KOKOMORU (NORTHERN CARDINAL)

LEKODIKOTOANA (GOLDFINCH) LEKODIKOTOANA (FINCH)

LEKODIKOTOANA (BLUE CHAFFINCH)

THOROMEDI (GREY ANTBIRD)

SETHOENAMORU (SCRUB ROBIN)

SETHOLOMORU (ROBIN CHAT)

TLO-NKE-TSOHO (BRONZE CUCKOO)

KAPANTSHI-YA-MERU (BIRD OF PARADISE)

MABOLOPI (PURPLE SUNBIRD) THUME (SHRIKE THRUSH)

466
 467

MONTOE-PHATSHOA (SPOTTED CUCKOO)

TALETALE (DOUBLE COLLARED SUNBIRD)

TLAKATSHOANA (BLACK VULTURE) LENONG (VULTURE)

LEKGOABA (CROW)

SOAMAHLAKA (YELLOW WARBLER)

MOTJODI (FOREST WAGTAIL) MOTJODIMATSANA (SEEDSNIPE)

MOTJODI (WAGTAIL)

MOHETLE (MIDGET FLOWERPECKER)

LEEBANA KGOROANA (PIGEON)

467
 468

MMABOROKOANE (CORN BUNTING)

MMABOROKOANE (ROCK BUNTING)

TSIROANE (HORNED LARK) TSIROANE (MEADOWLARK)

LEHALANYANE (AFRICAN SCARLET IBIS)

MMADIBEROANE (CHESTNUT TRAIL)

KHUBE/ THAHA-KHUBE (RED BISHOP)

SEOTSANYANE (FALCON) MOLOMOKGABA (SICKLEBILL)

MPSHE (OSTRICH) MMANKERE (HARMAKOP)

468
 469

LEFALOA (SHELDUCK) LETATA (STEAMERDUCK)

LEKGELOHA/MMAMOLANGOANA (SECRETARY BIRD)

HLAKAHLOTHOANA (BULBUL) HLAKAHLOTHOANA (GREEN BUL)

HLAKAHLOTHOANA (COMMON BULBUL)

KOKOI (NAMAQUA SANDGROUSE)

LEKABELANE (AFRICAN RIVER MARTIN)

NKGODI /MMANKGODIKGODI (AFRICAM MARSH HARRIER)

LETSHOANAFIKE (WHEATEAR)

Nonyano (non-ya-naw) /aptitude testing/ Ketso ya ho nonyana: ho lekana maikutlo

ka diketso kapa dipotso.

469
 470

Nonyo (non-yo) /aptitude/ Ketso ya ho nonya: ho leka tsebo ya motho kapa maikutlo
a hae ka ho mmotsa dipotso tse batlang karabo tse hloahloa kapa tse hlalefileng.
Notlela (naw-tle-la) /lock/ Ho sebedisa senotlolo bakeng sa ho koala lemati; ho etsa
hore lemati le se bulehe ka ho kenya senotlolo.
Notleleha (naw-tle-le-ha) /lockable/ E kgonang ho notleloa.
Notleleha (naw-tle-le-ha) /jammed/ E boemong bo sa kgoneng ho buleha,
phuthuloha, etsahala, sotheha, tsitsinyeha kapa ho nahana ha bobebe.
Notlelehile (naw-tle-le-hi-le) /jammed, locked/ E boemong ba ho notleleha.
Notlella (naw-tlel-la) // Ketsetso ya ho notlela.
Notlelletse (naw-tlel-le-tse) /locked/ Bokgale ba ho notlella.
Notlelletsoe (naw-tlel-le-tswe) /locked/ Boetsuwa le bokgale ba ho notlella.
Notlello (naw-tlel-law) /locking for/ Ketso ya ho notlella.
Notlelloa (naw-tlel-lwa) (notlellwa) /locked/ Boetsuwa ba ho notlela.
Notlelo (naw-tle-law) /locking/ Ketso ya ho notlela: ho sebedisa senotlolo bakeng sa
ho koala lemati; ho etsa hore lemati le se bulehe ka ho kenya senotlolo.
Notleloa (naw-tle-lwa) /locked/ Boetsuwa ba ho notlela. (mm. Notlelwa).
Notletse (naw-tle-tse) /locked/ Bokgale ba ho notlela.
Notletsoe (naw-tlets-we) (notletswe) /locked/ Boetsuwa le bokgale ba ho notlela.
Notlolla (no-tlul-la) /unlock/ Ho bula lemati kapa lehlafi le notletsoeng; ho etsa hore
se kentsoeng senotlolo se bulehe. Ketsollo ya ho notlela.
Notlollo (no-tlul-law) /unlocking/ Ketsollo ya ho notlela: pulo ya lemati kapa lehlafi
le notletsoeng; ho etsa hore se kentsoeng senotlolo se bulehe.
Notlolloa (no-tlul-lwa) (notlollwa) /unlocked/ Boetsuwa ba ho notlolla.
Notlollotse (no-tlul-lo-tse) /unlocked/ Bokgale ba ho notlolla.
Notlollotsoe (no-tlul-lo-tswe) (notlollotswe) // Boetsuwa le bokgale ba ho notlolla.
Notloloha (no-tlu-lu-ha) /unlocking/ Ho buleha hoa se notletsoeng; ho buleha hoa
lemati ka mora ho notleloa.
Notloloho (no-tlu-lu-haw) /unlocking/ Ketso ya ho notloloha: pulo ya se notletsoeng
ka senotlolo; puleho ya lemati ka mora ho koaloa ka senotlolo.
Noto (naw-taw) /iron, metal hammer/ Tshepe e boima, e thata haholo e sebedisoang
bakeng sa ho otlella kapa ho kokotella. /bon. dinoto/.
Noto (naw-taw) /nonsense/ Ntho kapa puo e hlokang kelello; ketso e hlokang kelello
kapa moelelo. Mohl. O bua noto. Ha ke rate motho ya buang noto.
Noto (//) /zero, nothing/ Letho: ntle le lethonyana; ntle le ntho e itseng; bosio ba eng
kapa eng; bofeela kapa lefeela la mafeela. Ha ho letho. /bon. 0/.
Nowa (nu-wa) (nooa) // Boetsuwa ba ho noa.
Nqa (nqa) /towards, beyond/ Ka lehlakoreng le itseng la sebaka seo ho buuwang ka
sona; sebaka seseng se sa tshoaneng le seo ho buuwang ka sona. Kaekae moo ho sa
boleloeng lebitso la teng. Mohl. O tswa nqa efe? (bap. nqena, nqane, efe).
Nqabanya (nqa-ban-ya) // Leetsuwa la ho qabanya: ho etsa hore ke be le qabang le
motho emong. (mm. qabanyo, qabanyoa, qabane, qabantse, qabantsoe, moqabanyi).
Nqabella (nqa-bel-la) /standstill, stuck/ Leetsuwa la ho qabella: ho thiba motsamao
kapa tsitsinyeho yaka; ho etsa hore ke setisehe ho tloha kapa ho tsamaya sebakeng; ho
nkoalla kapa ho nthibela sebakeng. (mm. qabello, qabelloa, qabelletse, qabelletsoe).
Nqabola (nqa-bu-la) // Leetsuwa la ho qabola: ho baka hore ke tshehe kapa ke
keketehe; ho ntshehisa kapa ho mpaka setsheho. (mm. qabolo, qaboloa, qabotse,
qabotsoe, qaboleha, qaboleho, qabolehile, seqabolane).

470
 471

Nqaka (nqa-ka) // Leetsuwa la ho qaka: ho etsa kaoa ho baka hore ke be boemong ba

ho se tsebe ho etsa letho; ho baka hore ke thatafalloe kapa ke se kgone ho nahana
hantle. (mm. qako, qakoa, qakeha, qakeho, qakehile, qakana, qakano).
Nqaketsa (nqa-ke-tsa) /amaze, astonish, bewilder, astound/ Ho mmakatsa ka
diketso tse sa tloaelehang; ho ntshosa ka diketso tse mpe tse tshabehang; ho ntoantsha
ho sa lebelloa. Leetsuwa la ho qaketsa. (mm. qaketso, qaketsoa, qakeditse,
qakeditsoe, qaketsana, qaketsano, qakile, moqakisi).
Nqala (nqa-la) // Leetsuwa la ho qala. Ho nqholotsa ka diketso kapa dipuo tse sa
batlahaleng; ho mphephetsa ka ho bua mantsoe a mabe kapa a ntoa. (mm. qalo, qaloa,
qalana, qalano, qadile, qadiloe, qalong, qadisisa, qadisiso, moqadi).
Nqane (nqa-ne) /that side, over there/ Lesupa le bontshang sebaka se ka mosoung
omong; lentsoe le bontshang sebaka se ka lehlakoreng leleng la ntho e itseng. Mohl.
Ke batla ho ya ka nqane ho noka ya Lekoa. Wena o ya ka nqane ho Mohokare.
Nqaphela (nqap-he-la) // Leetsuwa la ho qaphela: ho mphumana molato ka mora ho
ipona phoso; ho nthohaka ka baka la phoso kapa sebe se entsoeng. (mm. qaphelo,
qhapheloa, qhapha).
Nqapolla (nqa-pul-la) // Leetsuwa la ho qapolla: ho nka tsohle tseo ke nang le tsona;
ho ntshiya ke hloka haholo ka ho nkukela tsohle. (mm. qapollo, qapolloa, qapollotse,
qapollotsoe, qapollaka, qapollako).
Nqaqisetsa (nqa-qi-se-tsa) // Leetsuwa la ho qaqisetsa; ho etsa hore se buuwang se
utloahale hantle haholo ho nna; ho ntlhalosetsa ka tsela e bobebe, e utloang ke nna; ho
nqhaqhollela bothata ba se hlalosoang. (mm. qaqisetso, qaqisetsoa, qaqisa, qaqisoa,
qaqisitse, qaqisitsoe, qaqile, moqaqisi).
Nqeka (nqe-ka) // Leetsuwa la ho qeka: ho ntlhokomela ka ho se nkgehlepetse kapa
ho ntshebedisa hanyane; ho ntshebedisa ka tsela ya ho mpaballa. (mm. qeko, qekoa,
qekile, qekiloe, moqeki).
Nqekisa (nqe-ki-sa) // Leetsuwa la ho qekisa: ho ntshoara katsela ya ho qeka; ho
mphedisa ka tsela ya ho senya kelello yaka ka ho nketsetsa seseng le seseng se
batloang. Ho mphedisa ka tsela ya ho tefisa. (mm. qekiso, qekisoa, qekile, qekiloe,
qekisana, qekisano, qekisetsa, qekisetso, moqekoa).
Nqena (nqe-na) /this side/ Lesupa le bontshang sebaka se haufinyane haholo le ka
mosoung ona ona; lentsoe le bontshang sebaka se ka lehlakoreng le haufinyane la
ntho e itseng. (bap. nqane) Mohl. Ka nqena leka nqane ho wa tshoana ho nna! Ke ne
ke batlana le wena ka nqena le ka nqane ha ke tla kopana le senqanqana.
Nqenehela (nqe-ne-he-la) // Leetsuwa la ho qenehela: ho nkutloela bohloko ka ho
nketsetsa diketso tse nang le thuso kapa tse bontshang ho hlomoha; ho nkutloela
bohloko ka ho batla hore ke se tsamaye; ho mpontsha mosa. (mm. qenehelo,
qeneheloa, qenehelana, qenehelano, qenehetse, qenehetsoe, moqenehedi).
Nqengoe (nqe-ng-we) (nqenngwe) /elsewhere/ Sebakeng seseng ntle le mona;
sebakeng se sa tshoaneng le sena. (bap. kaekae).
Nqenngoe (nqen-ng-we) /maybe, perhaps/ Ka mohlomong. (bap. mohlomong).
Nqenqethia (nqe-nqet-hia) /hurrah/ Lentsoe kapa lekgotsa le sebedisoang ho
bontsha thabo e kgolo ya se etsahalang. Mohl. Nqenqethia! Ntate o fihlile ho tsoa
Gauteng. Nqenqethia! Mme o ntheketse mose o mocha.
Nqetela (nqe-te-la) // Leetsuwa la ho qetela: ho menya se senyane seo ke nang le
sona; ho ja dijo tsaka kaofela. (mm. qetelo, qeteloa, qetetse, qetetsoe, qetile, qetiloe,
qetella, qetello, qetelloa).
Nqetella (nqe-tel-la) // Leetsuwa la ho qetella: ho phethahatsa polao yaka e
makgatheng a ho fela; ho ntlhekefetsa ke se ke le makgatheng a ho shoa. (mm.

471
 472

qetello, qetelloa, qetellong, qeteletse, qeteletsoe, qetile, qetiloe, qeta, qetana, qetano,
qeto, qetoa).
Nqethola (nqet-hu-la) // Leetsuwa la ho qethola: ho etsa hore ke wele ka senketse; ho
etsa hore ke sekame ka bomorao ba mokokotlo. (mm. qetholo, qetholoa, qethohile,
qethohisa, qethohisoa, qethoha, qethoho, qetho!).
Nqhadisa (nq-ha-di-sa) // Leetsuwa la ho qhadisa: ho nthusa ho qhala; ho baka hore
ke tsholle se ka setshelong. (mm. qhadiso, qhadisoa, qhadile, qhadisitse, qhadisitsoe,
qhala, qhalo, qhaloa, qhalana, qhalano).
Nqhaqhollela (nq-haq-hul-le-la) // Leetsuwa la ho qhaqhollela: ho nthusa ho
qhaqholla kapa ho heletsa le ho choatla se ahiloeng. (mm. qhaqhollelo, qhaqholleloa,
qhaqhollotse, qhoqhollotsoe, qhaqhollisa, qhaqhollisoa).
Nqhatsetsa (nq-ha-tse-tsa) // Leetsuwa la ho qhatsetsa: ho mpha ka ho tshela
setshelong saka. (mm. qhatsetso, qhatsetsoa, qhatsitse, qhatsitsoe, qhatsetsana,
qhatsetsano, moqhatsi).
Nqhauletsa (nq-ha-u-le-tsa) // Leetsuwa la ho qhauletsa: ho nthusa ho qhautsa. (mm.
qhauletso, qhauletsoa, qhautsa, qhautse, qhautsoe, qhautsana, qhautsano, qhau!).
Nqhautsa (nq-ha-utsa) // Leetsuwa la ho qhautsa: ho nnanabela ka letsoho ka potlako
e kgolo; ho ntshoara kapelenyana pele ke chopoha; ho nshoara ka letsoho hanghang
pele ke baleha kapa ke phonyoha. (mm. qhautso, qhautsoa, qhautse, qhautsoe,
qhautsana, qhautsano, qhau!).
Nqhekanyetsa (nq-he-kan-ye-tsa) // Leetsuwa la ho qhekanyetsa: ho sebedisa
bonokoane ho fumana se batloang kgahlanong le nna; ho etsa diketso tsa senokoane
ho nna bakeng sa ho thola ntho e batloang; ho ntjalletsa ka dipuo tsa boqhekanyetsi
bakeng sa ho fumana se itseng. Ho etsa leqheka la ho thola se batloang ho nna ka
boqhekanyetsi kapa bokebekoa. (mm. qhekanyetso, qhekanyetsoa, qhekanyeditse,
qhekanyeditsoe, boqhekanyetsi, moqhekanyetsi).
Nqhela (nq-he-la) // Leetsuwa la ho qhela: ho nkisa ka thoko ka ho ntshututsa kapa ho
nthesela. (mm. qhelo, qheloa, qhelela, qhelelo, qheleloa, qhetse, qhetsoe, moqhedi).
Nqhetsolela (nq-he-tsu-le-la) // Leetsuwa la ho qhetsolela: ho mpha se arotsoeng ka
lehare kapa se entsoeng makumane. (mm. qhetsolelo, qhetsoleloa, qhetsotse,
qhetsotsoe, qhetsolaka, qhetsolako, leqhetso, leqhetsoana).
Nqhibollela (nq-hi-bul-le-la) // Leetsuwa la ho qhibollela: ho nthusa ho qhibolla kapa
ho tlosa majoe kapa ntho tse hatileng tseding ka boima. (mm. qhibollelo, qhibolleloa,
qhibollo, qhibolloa, qhibolotse, qhibolotsoe, seqhibolli).
Nqhitsetsa (nqhi-tse-tsa) // Leetsuwa la ho qhitsetsa: ho tsoa madi kapa lero le
bakang ho wela kapa ho phalla ho nna. (mm. qhitsiso, qhitsisoa, qhitsa, qhitso,
qhitsile).
Nqhitsisa (nq-hi-tsi-sa) // Leetsuwa la ho qhitsisa: ho baka hore ke be le phallo ya
madi kapa lero. (mm. qhitsiso, qhitsisoa, qhitsa, qhitso, qhitsile).
Nqhoaela (nq-hwa-ela) (nqhwaela) // Leetsuwa la ho qhoaela: ho nthusa ho tlama
kobo kapa seaparo ka lemao. (mm. qhoaelo, qhoaeloa, qhoaetse, qhoaetsoe,
qhoaelana, qhoaelano, leqhoae).
Nqhoaella (nq-hwa-el-la) // Leetsuwa la ho qhoaella: ho nketsetsa mosebetsi wa ho
qhoaela. (mm. qhoaello, qhoaelloa, qhoaetse, qhoaetsoe, qhoaedisa, qhoaediso).
Nqhobela (nq-haw-be-la) // Leetsuwa la ho qhobela: ho nthusa ho qhoba. (mm.
qhobelo, qhobeloa, qhobetse, qhobetsoe, seqhoba, moqhobi).
Nqholotsa (nq-ho-lo-tsa) /provoke/ Leetsuwa la ho qholotsa: ho etsa ke kgene ha ke
phephetsoa; ho mpaka bohale ka ho etsa diketso tse halefisang; ho etsa hore ke batle

472
 473

ho loana. (mm. qholotso, qholotsoa, qholoditse, qholoditsoe, qholotsana, qholotsano,

moqholotsi).
Nqhomela (nq-hu-me-la) /jump towards/ Leetsuwa la ho qhomela; ho jethemela nqa
yaka; ho ntlolela ka ho tla nqa yaka. (mm. qhomelo, qhomeloa, qhoma, qhomo,
qhometse, qhometsoe, qhomaqqhoma, qhomaqhomo, seqhomane).
Nqhoshela (nq-haw-she-la) // Leetsuwa la ho qhoshela: ho mpontsha mokgoa kapa
boemo ba maikutlo a boikgantsho bo boholo ka diketso le motsamao; ho nketsetsa
diketso tsa ho sasanka. (mm. qhoshelo, qhosheloa, qhoshitse, qhoshelana, qhoshelano,
moqhoshi, seqhoshane).
Nqhotha (nq-hut-ha) (nqotha) // Leetsuwa la ho qhotha: ho thusa ho ntlosa manala
kapa dinala. (mm. qhotho, qhothoa, qhothile, qhothiloe, qhothana, qhothano,
qhotheha, qhotheho, leqhothantja).
Nqhothela (nq-hut-he-la) // Leetsuwa la ho qhothela: ho nthusa ho tlosa manala a
menoana yaka. (mm. Qhothelo, qhotheloa, qhothetse, qhothetsoe, qhothelana,
qhothelano).
Nqhothomela (nq-hut-hu-me-la) // Leetsuwa la ho qhothomela: ho ntjethemela; ho
ntlolela kapa ho jethema nqa yaka. (mm. qhothomelo, qhothomeloa, qhothomelana,
qhothomelano, qhothometse, qhothometsoe).
Nqhothomisa (nq-hut-hu-mi-sa) /cause to jump/ Leetsuwa la ho qhothomisa: ho
nthusa ho jethema; ho baka hore ke tlolele hodimo. (mm. qhothomiso, qhothomisoa,
qhothomile, qhothomisana, qhothomisano).
Nqhuqhisa (nq-huq-hi-sa) // Leetsuwa la ho qhuqhisa: ho tsamaya ka ho nkisa
hodimo le tlase ka baka la tsela e dikoti; ho ntsitsinya ka ho baka hore ke ye hodimo
le tlase ka baka la tsela e dikoti kapa e sa tsitsang le ho otloloha. (mm. qhuqhiso,
qhuqhisoa, qhuqhile, qhuqha, qhuqho, seqhuqhane).
Nqoaketsa (nqwa-ke-tsa) // Leetsuwa la ho qoaketsa: ho mpha bothata ka ho
ntoantsha ho sa lebelloa; ho ntlhasela ntle le tebello; ho etsa ketso e sa lebelloang ho
nna. (mm. qoaketso, qoaketsoa, qoakeditse, qoakeditsoe, qoaketsana, qoaketsano).
Nqoba (nqo-ba) /avoid me/ Leetsuwa la ho qoba: ho tloha kapa ho tshirela pelaka; ho
baleha kapa ho sutha pelaka; ho se arabe potso eo ke e botsang ka ho e baleha. (mm.
qobo, qobjoa, qobiloe, qobile).
Nqobella (nqu-bel-la) /coerce, to force/ Leetsuwa la ho qobella; ho baka hore ke etse
ketso e itseng ka sheshe. (mm. qobello, qobelloa, qobelletse, qobelletsoe, qobellana,
qobellano, moqobelli).
Nqobisa (nqo-bi-sa) /sarcastic/ Leetsuwa la ho qobisa: ho etsa hore ke koekoetle ntho
ka ho qoba. (mm. qobiso, qobisoa, qobile, qoba, qobana, qobano, moqobi).
Nqoedisa (nqwe-di-sa) /drown/ Leetsuwa la ho qoedisa: ho baka hore ke qoele kapa
ke kene ka hara metsi ntle le ho bonahala. (mm. qoediso, qoedisoa, qoela, qoelo,
qoetse, seqoedi).
Nqoqela (nqaw-qe-la) /narrate/ Leetsuwa la ho qoqela: ho mpolella moqoqo; ho
nketsetsa pale. (mm. qoqa, qoqelo, qoqeloa, qoqile, qoqetse, qoqetsoe, qoqelana,
qoqelano, moqoqo, seqoqi, moqoqi).
Nqoqisa (nqaw-qi-sa) // Leetsuwa la ho qoqisa: ho bua le nna ka ho etsa moqoqo
kapa puisano. (mm. qoqiso, qoqisoa, moqoqo).
Nqosa (nqu-sa) /sue/ Leetsuwa la ho qosa: ho nkisa kgotla kapa lekgotleng la
dinyewe joalo ka moqusuwa. (mm. qoso, qosoa, qositse, qositsoe, qosana, qosano,
moqosi, moqosuwa).
Nqosa (//) /require/ Ho baka hore ke etse se itseng ke sa ikemisetsa. Mohl. Sena se
tla nqosa hore ke batle ho loana ke sa batle. (mm. qoso, qositse, qositsoe, qoseha).

473
 474

Nqotsa (nqo-tsa) // Leetsuwa la ho qotsa: ho bua seo ke se buileng pejana; ho bua

mantsoe aka. (mm. qotso, qotsoa, qotsitse, qotsitsoe, qotseha, qotseho, qotsana,
qotsano, moqotsi).
Nqotsetsa (nqo-tse-tsa) // Leetsuwa la ho qotsetsa: ho mpha ntho e itseng ka ho tshela
kapa ho arola. (mm. qotsetso, qotsetsoa, qotseditse, qotseditsoe).
Nqotsula (nqo-tsul-la) // Leetsuwa la ho qotsula: ho nkuka joalo ka ntho e fotholoang
mobung. (mm. qotsulo, qotsuloa, qotsutse, qotsutsoe, qotsulaka, qotsulako).
Nqotsulela (nqo-tsu-le-la) // Leetsuwa la ho qotsulela: ho nthusa ho qotsula. (mm.
qotsulelo, qotsuleloa, qotsulelana, qotsulelano, qotsuletse, qotsuletsoe).
Nta (nta) /lie, lice/ Kokoanyana e bakoang ke tshila ya diaparo, diphate le mocheso, e
bakang botsikinyane ha e loma phofu ya yona. /bon. dinta/ (sheb. Dikokoayana).
Mael. Ke nta ya selomela kobong: lehlabaphio kapa sera; motho ya iketsang eka o
rata emong empa ho se joalo.
Ntabanya (nta-ban-ya) // Leetsuwa la ho tabanya: ho ntahlela fatshe ha bohloko; ho
nkotla ka ho nkopanya le mabota kapa lepoqo. (mm. tabanyo, tabanyoa, tabantse,
tabantsoe, tabana, tabano).
Ntabolela (nta-bu-le-la) // Leetsuwa la ho tabolela: ho ntshenyetsa seaparo kapa
phahlo ka ho e arola ka tsela e itseng. (mm. tabolelo, taboleloa, tabotse, tabotsoe,
tabohile, tabolo, motabodi).
Ntabotse (nta-bu-tse) /cheated, defeated/ Leetsuwa la bokgale ba ho tabola: ho
nqhekanyetsa ka bohlale ba bolotsana; ho ntjalletsa ka ho sebedisa bomenemene; ho
hlola papading e itseng ka ho otla haholo. (mm. tabolelo, taboleloa, tabotse, tabotsoe,
tabohile, tabolo, motabodi).
Ntaela (nta-e-la) // Leetsuwa la ho laela. (mm. taelo, laeloa, laetse, laetsoe, laeditse,
laeditsoe, molaetsa, taetso, ntaetse).
Ntaetsa (nta-e-tsa) // Leetsuwa la ho laetsa: ho mpha taelo kapa puo e bakang hore ke
phethe se itseng. (mm. molaetsa, laeditse, laetse, taetso).
Ntaha (nta-ha) (ntaya) // Leetsuwa la ho tah: ho nthotofatsa kelello ka sethethefatsi
kapa tai. (mm. taho, tahoa, taile, tailoe, botawa, letawa).
Ntahla (nta-hla) /to desert/ Leetsuwa la ho lahla: ho ntshiya ke le mong; ho mpeha
boemong bo hlokang molekane kapa motsoalle. (mm. tahlo, lahloa, lahleha, lahlihisa,
lahleheloa, lahlehisoa, lahlehile, tahleho, tahlehiso, molahlehi, molahluwa).
Ntahlehela (nta-hle-he-la) // Leetsuwa la ho lahlehela: ho etsa hore ke se hlole ke
bona se itseng; ho baka hore eo ke tsamayang le yena a se hlole a bonoa kapa a
bonahala; ho nnyamella kapa ho tshirela mahlong a ka. (mm. tahlehelo, tahleho,
tahlo, lahloa, lahleha, lahlihisa, lahleheloa, lahlehisoa, lahlehile, tahlehiso, molahlehi,
molahluwa, boitahlo, boitahlehiso).
Ntaka (nta-ka) // Leetsuwa la ho taka: ho nngoapa kapa ho ngola hodima ka. (mm.
tako, takoa, motaki, botaki, takana, takano, takile, takiloe, takataka, takatako).
Ntano (nta-no) /henceforth/ Ho tloha hona joale ho isa nako e tlang; ho tloha nakong
ena ho isa ho e latelang. Mohl. Ha re rapeleng re ntano fana ka lentsoe la Modimo.
Qeta ka pele o ntano tsamaya. Ja kapele o ntano hlatsoa dijana.
Ntataisa (nta-ta-isa) // Leetsuwa la ho tataisa: ho mpontsha tsela. Ho nthuta ka
boiphihlelo. Ho mpontsha se phethahetseng le se lokileng. (mm. tataiso, tataisoa,
tataisitse, tataisitsoe, tataisana, tataisano, motataisi, ntataise.
Ntataka (nta-ta-ka) /my father/ Motsoadi e motona wa mmuwi; motsoadi e motona
wa motho ya buwang. Ntate waka. /bon. bontataka/
Ntatao (nta-ta-u) /your father/ Motsoadi e motona wa mmuiswa; motsoadi e motona
wa motho eo ho buuwang le yena. Ntate wa hao. /bon. bontatao/ (bap. mmao).

474
 475

Ntatasella (nta-ta-sel-la) // Leetsuwa la ho tatasella: ho e tsa ketso e itseng kapele

bakeng saka ka baka la ho ntlhompha kapaho ntshaba; ho ntshebeletsa hantle ka baka
la lerato leo onang le lona ho nna. (mm. tatasello, tataseloa, tatasela, tataselletse,
tataselletsoe, tatile, tatela, tateloa, boitatiso).
Ntate (nta-te) /father/ Motsoadi e motona wa motho; motho e motona ya nang le
bana kapa ngoana ho sa tsotelloe boemo ba hae ba boshanyana, bohlankana kapa
lenyalo. /bon. Bontate/ Tlh. Motho e motona ya hlokang bana ha a bitsoe ntate, empa
o bitsoa monna kapa monna-moholo ho ya ka dilemo tsa hae, le ha ka puo ya Sesotho
lentsoe “ntate” le ka bitsoa ho motho ofe kapa ofe ya fetileng dilemo tsa bohlankana
ka baka la tlhompho feela. Nyopa ha se monna ya hlokang bana, empa ke motho ya sa
kgoneng ho emarisa, emarisoa kapa ho emara. Phapang ke hore ho ba ntate eka ba
boikgethelo, ha e le ho ba nyopa ha se boikgethelo, empa ke bokudi.
Ntate (nta-te) /a man/ Ka puo ya Sesotho: motho e motona ya fetileng boemo ba
bohlakana kapa boshanyana ho sa natsoe seemo sa hae sa ho ba le bana kapa
ngoana. /bon. Bontate/ Tlh. Motho e motona ya hlokang bana ha a bitsoe ntate, empa
o bitsoa monna kapa monna-moholo ho ya ka dilemo tsa hae, le ha ka puo ya Sesotho
lentsoe “ntate” le ka bitsoa ho motho ofe kapa ofe ya fetileng dilemo tsa bohlankana
ka baka la tlhompho feela.
Ntatemoholo (//) /grandfather/ Motho e motona, e moholo dilemong tsa bonna, ya
nang le bana ba nang le bana; ntate ya nang le ditloholo ka baka la bara le baradi ba
hae. Tlh. Monna-moholo le ntate-moholo ke mantsoe a sa boleleng ntho e le nngwe
ka puo ya Sesotho: motho ekaba “ntatemoholo” ha feela ana le ditlhoholo ka lebaka la
bara kapa baradi, ha “monnamoholo” e ka ba motho wa monna ya dilemong tsa
boqheku ntle le ho hlalosa boemo ba hae ba ho ba le bana kapa ditloholo. (bap.
mosadimoholo, nkgono).
Ntatela (nta-te-la) // Leetsuwa la ho latela: ho tla ka morao ho nna. (mm. tatelo,
lateloa, latelana, latellana, tatelano, tatellano, latellisa, tatelliso, latetse, latesoe,
molatedi).
Ntatola (nta-tu-la) /deny/ Leetsuwa la ho latola: ho etsa eka ha o ntsebe ka botlalo; ho
iphapanyetsa nna ka dipuo. (mm. tatolo, latolela, latoleloa, latoloa, latoletse,
latoletsoe, boitatolo, moitatodi, molatodi).
Ntatolela (nta-tu-le-la) // Leetsuwa la ho latolela: ho ntjoetsa hore ha ho seo o ka
nketsetsang sona. (mm. tatolelo, latoleloa, latoloa, latoletse, latoletsoe, boitatolo,
moitatodi, molatodi).
Ntebala (nte-ba-la) // Leetsuwa la ho lebala: ho bontsha bolebadi kgahlanong le nna;
ho se nnatse nakong ya ho etsetsa babang se itseng. (mm. tebalo, lebaloa, lebatsa,
lebatsoa, lebetse, lebalana, tebalano, tebatso, molebadi).
Nteballa (nte-bal-la) // Leetsuwa la ho leballa: ho ntshoarela melato yaka. (mm.
teballo, leballoa, leballetse, leballetsoe, moleballoa, molebatsi, lebetse).
Ntebela (nti-be-la) /expell/ Leetsuwa la ho tebela: ho ntlosa sebakeng ka tsela e sa
lokang. Ho mphahla ha bohlasoa, ntle le ho nqenehela. (mm. tebelo, tebeloa, tebetse,
tebetsoe, tebelana, tebelano, tebedisa, tebediso, tebedisoa).
Ntebela (nti-bi-la) /punch/ Leetsuwa la ho tebele: ho nkotla ka setebele. (mm. tebelo,
tebeloa, tebetebela, tebetebeloa, tebetse, tebetsoe, setebele, raditebele).
Ntebisa (nte-bi-sa) /drown me/ Leetsuwa la ho tebisa: ho etsa hore ke kgaqe; ho
nkgamisa ka metsi kapa ho nkenya hara ona. (mm. tebiso, tebisoa, tebile, teba,
botebo, botebong, tebesitse, tebesitsoe).
Nteboha (nte-bu-ha) // Leetsuwa la ho leboha: ho bonthsa teboho ka seo ke o
etseditseng sona. (mm. teboho, lebohoa, lebohile, lebohisa, lebohisoa, tebohiso).

475
 476

Ntefa (nte-fa) /pay me/ Leetsuwa la ho lefa: ho mpha chelete yaka eo ke o adimileng
yona; ho mpha seo ke o fileng sona pejana. (mm. tefo, lefjoa, lefella, lefelloa,
lefelletse, lefelletsoe, lefile, molefi, molefe, malefetsane).
Ntefela (nte-fe-la) // Leetsuwa la ho tefela: ho bontsha ho tefa kgahlanong le nna; ho
iketsa motefi ho nna. (mm. tefelo, tefa, tefisa, tefiso, boitefiso, tefela, tefeloa,
setefane, motefi).
Ntefella (nti-fel-la) // Leetsuwa la ho lefella: ho ntsha tefo bakeng saka. (mm. tefello,
lefelloa, lefelletse, lefelletsoe, boitefello, lefile, molefi, molefe, malefetsane).
Nteka (nte-ka) /tempt/ Leetsuwa la ho leka: ho nnonya maikutlo; ho etsa hore ke etse
ketso e mpe; ho mphephetsa monahano. (mm. teko. Lekoa, lekeha, tekeho, lekile,
lekiloe, moleko, lekana, tekano).
Ntekana (nte-ka-na) // Leetsuwa la ho lekana: hoa seaparo: ho ba boemong bo
tshoanelang mmele waka ka boholo kapa bonyane. (mm. tekano, lekanya, lekanyoa,
tekanyetso, lekantse, lekantsoe, boitekanyo).
Ntela (nte-la) /adopt/ Leetsuwa la ho tela: ho fana ka nna; ho mpha motho kapa batho
babang bakeng sa ho nkhodisa. Ho lebala ka nna. (mm. telo, teloa, tetse, tetsoe,
boitelo).
Ntelela (nte-le-la) // Leetsuwa la ho llela: ho baka seboko bakeng saka. (mm. sello,
lletse, lletsoe, llile, selallane, llela, lla, llisa, llisoa, llaka).
Ntella (ntel-la) // Leetsuwa la ho tella: ho bonthsa tello kgahlanong le nna. Ho
nnyatsa. (mm. tello,tellisa, telleha, telleho, telliso, boitelliso, telletse, telletsoe).
Ntellisa (ntel-li-sa) // Leetsuwa la ho tellisa: ho baka hore babang ba ntelle; ho etsa
hore emong a hloke tlhompho ho nna. (mm. telliso, tello,tellisa, telleha, telleho,
boitelliso, telletse, telletsoe).
Ntematsa (nte-ma-tsa) // Leetsuwa la ho lematsa: ho etsa hore ke be le leqeba; ho
nkutloisa bohloko bo boholo mmeleng. (mm. tematso, lematsoa, lemaditse,
lemaditsoe, lematsana, tematsano, molemadi, lemetse).
Ntemela (nte-me-la) // Leetsuwa la ho lemela: ho nthusa ho lema. (mm. temelo,
temo, bolemi, lemme, lenngoe, lemetse, lemetsoe, lemela, lemeloa, molemi).
Ntemosa (nte-mu-sa) // Leetsuwa la ho lemosa: ho mpha keletso kapa maele. (mm.
temoso, lemosoa, lemositse, lemositsoe, lemosana, temosano, lemoha, lemohile,
temoho, molemohi).
Ntena (nte-na) // Leetsuwa la ho tena: ho baka hore ke halefe ka lebaka la diketso tsa
hao tse hlokang kelello. (mm. teno, tenoa, tenne, tenana, tenano, setenane, setena,
tenehile, teneha, teneho).
Ntentsha (nte-nts-ha) // Leetsuwa la ho tentsha: ho nthusa ho apara. (mm. tentsho,
tentshoa, tena, tenoa, moteno, moteni, seteni).
Ntenya (n-tin-ya) /fat man, obese male/ Monna e motenya haholo; motho e motona
ya nonneng haholo. /bon. bontenya/ (bap. masututsa, motenya, popompo).
Nteoletsa (nte-u-le-tsa) // Leetsuwa la ho leotsa: ho nthusa ho etsa hore thipa, lerumo
kapa ntho e sehang e be bohale kapa motsu. (mm. teoletso, teotso, leotsoa, leoditse,
leoditsoe, seleotsi, moleotsi).
Ntesa (nte-sa) // Leetsuwa la ho lesa: ho ntlohela kapa ho tlosa letsoho la hao ho nna;
ho tloha ho nna. Ho emisa ho nkgathatsa. (mm. teso, lesoa, leseloa, lesetse, lesetsoe).
Ntesella (nte-sel-la) // Leetsuwa la ho lesella: ho kgaotsa ho ntlhokomela. (mm.
tesello, leselloa, lesellana, tesellano, teso, lesoa, leseloa, lesetse, lesetsoe).
Nteteka (nte-te-ka) // Leetsuwa la ho teteka: ho nkotla ka tsela e ntematsang haholo;
ho nchapa. (mm. teteko, tetekoa tetekile, tetekiloe, tetekana, tetekano, ntetekeng).

476
 477

Ntetekeng (nte-te-ke-ng) /everybody’s victim/ Motho ya dulang a otloa joalojoalo;

ngoanana ya dulang a shapuwa ke bashanyana. /bon. bontetekeng/.
Ntetekeng (nte-te-ke-ng) /diderick cuckoo/ Mofuta wa nonyana e fumanoang Afrika
Borwa, haholo merung; e hlooho e tala, mahlo a makgubedu, mokobolo o motsho,
molala o mosweu le mokokotlo o motala; e iphpang ka diphatsa kapa makumane a
difate mmoho le dikokonyana. /bon. dintetekeng/.
Ntetsetsa (nte tse-tsa) // Leetsuwa la ho letsetsa: ho etsa modumo wa seletsa bakeng
saka; ho nketsetsa mmino wa seletsa. (mm. tetsetso, letsetsoa, letseditse, letseditsoe,
letsetsana, tetsetsano, tetso, seletsa, moletsi).
Nthabela (nt-ha-be-la) // Leetsuwa la ho thabela: ho bontsha thabo kapa monyaka
kgahlanong le nna. (mm. thabelo, thabeloa, thabetse, thabetsoe, thabisa, thabile,
thabiso, thabisoa, thaba, thabang, thabo, thabong).
Nthabiseng (n-tha-bi-se-ng) /girl born to please/ Lebitso la motho e motshehadi eo
tlhaho kapa tsoalo ya hae eneng e thabetsoe haholo. /bon. bonthabiseng/
Nthaha (nt-ha-ha) // Leetsuwa la ho raha: ho bontsha lerato ho nna. (mm. thaho,
rawa, railoe, raile, raela, raelana, thaelano, raetse, raetsoe, morai).
Nthahela (nt-ha-he-la) // Leetsuwa la ho rahela: ho raha se itseng nqa yaka. (mm.
thahelo, rahela, rahetse, rahetsoe).
Nthakadisa (nt-ha-ka-di-sa) // Leetsuwa la ho thakadisa: ho ntematsa ka tsela e
bakang hore ke be le motsamao o mobe haholo wa maoto. (mm. thakadiso,
thakadisoa, thakasa, thakaso, thakadisitse, thakadisitsoe).
Nthala (nt-ha-la) // Leetsuwa la ho rala: ho etsa setshoantsho se tshoanang le nna; ho
taka ka ho etsa sebopeho saka sa setshoantsho. (mm. thalo, thaloa, thadile, thadiloe,
thalla, thallo, moralo, moradi).
Nthalla (nt-hal-la) // Leetsuwa la ho thalla: ho nthusa ho thala. (mm. thallo, thalletse,
thalletsoe).
Nthekana (nthe-ka-na) /male acrobat/ Motho e motona eo semo sa mmele wa hae se
mo dumellang ho etsa hlanaphetho, ho qhomaka le ho fochosela ka bokgabane bakeng
sa ditlhodisano tsa botlololli, mme a kgona ho sothaka mmele, le ho etsa menyakoe ya
papadi tsa mefuta eo. /bon. Bonthekana/ (bap. mmanthekana).
Nthekedisa (nt-he-ke-di-sa) // Leetsuwa la ho thekedisa: ho baka hore ke lahleheloe
ke motsamao o tsitsitseng. (mm. thekediso, thekedisoa, thekesela, thekeselo,
thekesetse, thekesedisa, thekesedisoa, mothekesedi).
Nthekela (nt-he-ke-la) // Leetsuwa la ho rekela: ho reka se itseng bakeng saka; ho lefa
bakeng saka. (mm. thekelo, rekeloa, rekile, rekiloe, theko, thekiso, rekisetsa,
rekisetsoa, thekisetso, moreki).
Nthellisa (nt-hel-li-sa) // Leetsuwa la ho thellisa kapa ho rellisa: ho baka hore ke relle
kapa ke thelle. (mm. thelliso, thellisoa, thelletse, thella, theledisa, theledisoa,
theledisane, mothelli).
Nthemela (nt-he-me-la) // Leetsuwa la ho remela: ho nthusa ho poma sefate kapa
semela se nang le kutu kapa lekala. (mm. themelo, remeloa, remme, renngoe, themo,
moremi).
Nthesela (nt-hi-se-la) // Leetsuwa la ho thesela: ho ntshututsa ka tsela eo ke batlang
ho wela. (mm. theselo, theseloa, thesetse, thesetsoe, theselaka, theselako, theselakoa,
thesele, mothesedi).
Nthetsa (nt-hi-tsa) /lie/ Leetsuwa la ho thetsa: ho ama seseng sa ditho tsa mmele
waka. (mm. thetso, thetsoa, thetsana, thetsano, thetseha, thetseho, thetsitse, thetsitsoe,
boithetso, mothetsi, mothetsuwa).

477
 478

Nthetsa (nt-he-tsa) /touch/ Leetsuwa la ho thetsa: ho bua leshano kgahlanong le nna;

ho mpuela maka. (mm. thetso, thetsitse, thetsitsoe).
Nthetsolla (nt-he-tsul-la) // Leetsuwa la ho thetsolla: ho bua nnete ka mora ho
ntjoetsa leshano. (mm. thetsollo, thetsolloa, thetsollotse, thetsollotsoe, thetso).
Nthiba (nt-hi-ba) // Leetsuwa la ho thiba: ho emisa seo ke batlang ho se etsa kapa ho
se phethahatsa. (mm. thibo, thijoa, thibana, thibano, thibile, thibiloe, thibisa, thibiso,
thibisoa, mothibi).
Nthiti (nt-hi-ti) /blunt, edgeless/ Hoa thipa kapa lerumo: e hlokang motsu; e hlokang
bohale ba ho seha kapa ho hlaba; e sa seheng hantle.
Ntho (nt-haw) /thing, something/ Eng kapa eng e sa bitsoeng ka lebitso la yona; seo
eseng motho kapa phoofolo ha e bitsoa ntle le lebitso. /bon. Dintho/
Nthoaka (nt-hwa-ka) (nthwaka) /my thing/ Seo eleng sa mmuwi kapa moetsi; thuo
ya motho ya buang; ntho ya sebui kapa moetsi wa ketso. Ntho yaka. /bon. nthotsaka/
Nthoaka (//) (nthohaka) /insult me/ Leetsuwa la ho rohaka: ho bua tlhapa kgahlanong
le nna. (mm. thohoako, rohoakile, rohoakiloe, rohoakeha, thohoakeho, rohoakana,
thohoakano, morohoaki) (bap. nthohaka, rohaka).
Nthoane (nt-hwa-ni) /that thing/ Lesupa le sebetsang joalo ka seemedi, le bontshang
ntho e hojana ntle le ho bitsa lebitso la yona. Ntho yane. /bon. nthotsane/.
Nthoba (nt-haw-ba) // Leetsuwa la ho thoba: ho fedisa bohloko ba setho saka sa
mmele ka ho tsamaisa lesela le chesang moo holeng bohloko teng; ho fedisa kapa ho
kokobetsa bohloko ba pelo ho nna ka ho bua mantsoe a kgothatso. (mm. thobo,
thobela, thobelo, thobeloa, thobile, thobelana, thobelano, mothobi).
Nthoba (nt-haw-ba) // Leetsuwa la ho roba: ho peperanya kapa ho kgaola leleng la
masapo a ka. (mm. robile, thobeho, robehile, morobi, rojoa, thobeho).
Nthobela (nt-haw-be-la) /dodge/ Leetsuwa la ho thobela: ho tsamaya ka lenyele ke sa
bone; ho nyamela ntle le ho ntsebisa; ho ba sio sebakeng ntle le tsebo yaka. Ho tloha
ka ho nyonyoba, ntle le ho ntsebisa. (mm. thobelo, thobeloa, thobile).
Nthoe (nt-hwe) (nthwe) /this thing, something/ Lesupa kapa lentsoe le sebedisoang
joalo ka seemedi ho bontsha se haufi le mmuwi. /bon. nthotse/.
Nthoena (nt-hwe-na) (nthwena) /this thing/ Lesupa le sebedisoang joalo ka seemedi
ho bontsha se haufi le mmuwi ka ho toboketsa. /bon. nthotsena/.
Nthoenana (nt-hwe-na-na) /this thing here/ Lesupa le sebedisoang joalo ka seemedi
ho bontsha se haufi le mmuwi ka ho toboketsa. Ntho enana. /bon. nthotsenana/
Nthodisa (nt-ho-di-sa) // Leetsuwa la ho thodisa: ho fumana seo eleng saka, seo se
neng se lahlehile. (mm. thodiso, thodisoa, thotse, thotsoe, tholana, tholano, mothodi).
Nthola (nt-haw-la) // Leetsuwa la ho thola: ho mphumana sebakeng. (mm. tholo,
tholoa, thotse, thotsoe, tholla, itholla, itholletse, mothoduwa).
Nthola (nt-haw-la) // Leetsuwa la ho rola: ho isa fatshe kapa tlase ho tsoa hodima
hlooho kapa mahetleng. Mael. senkhanang se nthola moroalo: seo ke hlokang
katleho ho sona se fokotsa boima boo ke nang le bona; ya sa nkutloisiseng o nkimolla
mathateng.
Nthoma (nt-hu-ma) // Leetsuwa la ho roma: ho ntaela hore ke tsamaye sebakeng seo
ho batlang wena ka lebaka le itseng. (mm. thomo, ronngoa, ronngoe, romme, romile,
romiloe, romana, thomano, romeha, thomeho, morumuwa).
Nthonkga (nt-hun-kga) // Leetsuwa la ho thonkga: ho baka hore leqeba kapa bohloko
baka bo eketsehe. (mm. thonkgo, thonkgeha, thonkgeho, thonkgoa, thonkgile,
thonkgiloe, thonkgana, thonkgano).
Nthota (nt-hu-ta) // Leetsuwa la ho thota: ho nkomanya haholo; ho nkhalefela ka
mantsoe a bohale. (mm. thoto, thotana, thotano, thotile).

478
 479

Nthotela (nt-hu-te-la) // Leetsuwa la ho thotela: ho nthusa ho nka moroalo ho tloha

sebakeng seseng ho ya ho seseng; ho ntjarela meroalo yaka. (mm. thotelo, thoteloa,
thotetse, thotetsoe, thoto, mothoti).
Nthotela (nt-hu-te-la) // Leetsuwa la ho rotela: ho ntshela ka moroto; ho ngobisa ka
moseso. (mm. moroto, rotile, serota, rotisa).
Nthotisa (nt-ho-ti-sa) // Leetsuwa la ho thotisa: ho nthusa ho thota; ho baka hore ke
thote. (mm. thotiso, thotisoa, thotositse).
Nthotooe (nt-haw-tu-we) (ntho-towe) /exclamation: you thing! you rubbish!/
Lekgotsa le sebedisoang ho kgalema kapa ho bua le motho ka ho mo rohohaka kapa
ho halefa.
Nthua (nt-hu-a) // Leetsuwa la ho rua: ho baka kapa ho etsa hore o be mongaka; ho
etsa hore ke be seruuwa sa hao; ho ba boemong ba taolo ya hao. (mm. thuo, ruile,
ruiloe, ruisa, ruisoa, thuiso, seruuwa, leruo, borui, morui, thuo).
Nthuba (nt-hu-ba) // Leetsuwa la ho thuba: ho nchapa kapa ho nnatha joalo ka ha eka
ke tla thubeha. (mm. thubo, thubeha, thubeho, thujoa, thubile, thubiloe, thubana,
thubano, sethubathubane, sethubi, mothubi).
Nthubela (nt-hu-be-la) // Leetsuwa la ho thubela: ho nthusa ho thuba kapa ho
peperanya; ho nthusa ho choatla kapa ho thuba. (mm. thubelo, thubeloa, thubetse,
thubetsoe, thubehile, thubaka, thubaka).
Nthula (nt-hu-la) // Leetsuwa la ho thula: ho nkopanya ka mmele le ntho e itseng ka
tsietsi; ho nkhohlanya ha bohloko ka bokapele kapa lehlakore kgahlanong le ntho e
itseng; ho nngata ka hlooho kapa bokapele ba ntho e thata; ho nchaisa. (mm. thulo,
thuloa, thulana, thulano, thutse, thutsoe).
Nthunya (nt-hun-ya) // Leetsuwa la ho thunya: ho etsa hore sethunya se ntshe kulo e
lebisoang ho nna ebile e tlameha ho mpolaya kapa ho ntsha kotsi; ho sebedisa sebetsa
se bolayang ka ho tobetsa konopo e butsoelang kulo bakeng sa ho mpolaya. (mm.
thunyo, thunyoa, thunyana, thunyano, thuntse, thuntsoe, sethunya, mothunyi).
Nthusa (nt-hu-sa) /help/ Leetsuwa la ho thusa: ho sebetsa mmoho le nna; ho mpha
thuso ka ho etsa se itseng. (mm. thuso, thusoa, thusana, thusano, thusahala, thusahalo,
thusehile, thusitse, thusitsoe, mothusi).
Nthusetsa (nt-hu-se-tsa) /intervene/ Leetsuwa la ho thusetsa: ho kena dipakeng tsaka
le motho eo ke loanang mmoho le yena ka sepheo sa ho nnamolela; ho mpuella ha ke
le mathateng kgotla; ho ntokisetsa tsela yaka pele ketsahalo e itseng e tsoela pele; ho
ba monamoledi waka. (mm. thusetso, thusetsoa, thusitse, thusitsoe).
Ntidi (nti-di) /boss/ Moetapele e moholo wa sehlopha; mmampodi. /bon. bontidi/.
Ntiha (nti-ha) // Leetsuwa la ho diha: ho nkisa fatshe; ho ntahlela fatshe; ho
ntshutuletsa fatshe. (mm. tiyo, dihela, dihile, dihiloe, dihetse, dihetsoe, dielana,
tielano, madiela) .
Ntiisa (nti-is-a) // Leetsuwa la ho tiisa: ho ntlama ka ntho e itseng ka tsela e thata
haholo. (mm. tiiso, tiisoa, tiisitse, tiisitsoe, tiisetso, tiisana, tiisano, boitiiso, moitiisi).
Ntila (nti-la) // Leetsuwa la ho dila: ho nneta ka motsoako wa seretse o sebedisoang
bakeng sa ho dila. (mm. tilo, diloa, ditse, ditsoe, modili).
Ntima (nti-ma) /refuse, deny me/ Leetsuwa la ho tima: ho hana ho mpha se teng; ho
se batle ho nneha. (mm. timano, timana, timme, tinngoe).
Ntja (nt-ja) /dog/ Enngwe ya diphoofolo tse ruuwang hae ke motho bakeng sa ho
lebela, ho disa kapa botsoalle. /bon. dintja/ Mael. Ntja pedi ha e hloloe ke sebata:
batho ba fetang bonngoe ha ba hloloe ke ntoa kapa boemo bo boima. Mael. Le sele
ebile le sele le bohoeng ba ntja: ha ho ponahalo ya maru hohle lehodimong kapa
sepakapakeng. Mael. Ntja setshoarisa mohlope: Motho ya sebetsang ka bolotsana

479
 480

NTJA/ DINTJA

Ntja (nt-ja) /nonsense, rubbish/ Ho bua puo e tsoileng tseleng; ho etsa ketso e
manyala, e sa ratoeng ke babang. Mohl. Monna enoa o bua ntja. Ho kganna ntja: ho
kganna sepalangoang ka tsela e fosahetseng, e sa dumeleheng.
Ntjabela (nt-ja-be-la) // Leetsuwa la ho jabela: ho nnatha kapa ho nkotla ka letsoho;
ho nchapa ka seatla. (mm. tjabelo, jabeloa, jabetse, jabetsoe, jabelana, tjabelano,
jabelaka, tjabelako, mojabedi, mojabeng).
Ntjahella (nt-ja-hel-la) // Leetsuwa la ho jahella: ho tla ka morao ho nna ka sekgahla
kapa lebelo le leholo; ho mmathisa ka potlako e kgolo. (mm. tjahello, jahelloa, jahile,
jahisa, jahisoa, tjahiso, mojaho, mojahi).
Ntjajoang (nt-ja-jwa-ng) /mountain blue grass, poa binata/ Mofuta wa joang ba
matsatseng bo bolelele, bo boholo. /bon. Dintjajoang/ (mm. Ntjajwang).
Ntjakisa (nt-ja-ki-sa) // Leetsuwa la ho jakisa: ho mpha bodulo bo lefelloang; ho
ntefisa bakeng sa bodulo. (mm. tjakiso, jakisoa, jakile, bojaki, mojaki).
Ntjala (nt-ja-la) /defame/ Leetsuwa la ho jala: ho bua ka lebitso laka hampe haholo;
ho bua bobe ka nna bosiong baka. (mm. tjalo, jaloa, jadile, jadiloe, jalana, tjalano,
jetse, jetsoe, jalajala, tjalatjalo, boitjalo, mojadi).
Ntjalatjala (//) // Leetsuwa la ho jalajala: ho hasa lebitso laka hohle le ho mpua
hampe. (mm. tjalatjalo, jalajaloa, jalajetse, jalajetsoe, moitjalatjadi, mojalajadi).
Ntjalletsa (nt-jal-le-tsa) /cheat me/ Leetsuwa la ho jalletsa: ho sebedisa
boqhekanyetsi kgahlanong le nna. (mm. tjalletso, jalletsoa, jalleditse, jalleditsoe,
jalletsana, tjalletsano, mojalletsi).
Ntjamme (nt-jam-me) /my bother, my sister, my compariot/ Motho eo eleng
motsoalle le emong ka tsela ya tsebano ya lelapa, boahisane kapa leloko; ngoaneso ho
ya ka ho tshoana hoa seboko kapa diboko. /bon. bontjamme/ Tem. Ha se mang le
mang ya tlamehang ho bitsa motho emong “ntjamme”, empa kamano ya diboko le
morabe e bohlokoa haholo.
Ntjanyana (nt-jan-ya-na) /puppy/ Ledinyane la ntja; ngoana ntja. /bon. dintjanyana/
Ntjapedi (//) /reinforcement, double strength, velocity/ Matlafatso ya motho kapa
sehlopha bakeng sa ho tiisa bohale le matla a seng a le teng; phaello ya matla bakeng
sa ho hlasela sera kapa se loantshoang. /bon. 0/ Mael. Ntjapedi ha e hloloe ke sebata:
batho ba fetang bonngwe ha ba hloloe ke ntoa kapa boemo bo boima.
Ntjara (nt-ja-ra) // Leetsuwa la ho jara: ho mphahamisa ka ho mpeha lehetleng la hao;
ho nthoala ka lehetla. (mm. tjaro, jaroa, jarisa, tjariso, jarisana, tjarisano, jarile,
jariloe, jere, jeroe, jarella, tjarello, mojari, majara).
Ntjarela (nt-ja-re-la) // Leetsuwa la ho jarela: ho nthusa ho jara; ho mpebofaletsa
moroalo. (mm. tjarelo, tjarelano, tjariso, jareloa, jarisa, jarisoa, jarile, mojari, majara).

480
 481

Ntjella (nt-jel-la) // Leetsuwa la ho jella: ho qeta dijo tsaka pele nna ke kgora; ho
nqetela se jewang ka ho phaka. (mm. tjello, jelloa, jesa, jesoa, jele, jesitse, jesitsoe,
jesana, tjesano, moji, moja, mojadihloho, sejo).
Ntjethemela (nt-jet-he-me-la) // Leetsuwa la ho jethemela: ho qothomela kapa ho
tlolela ho nna ka sepheo sa ho ntoantsha. (mm. tjethemelo, jethemeloa, tjethemo,
jethemetse, jethemetsoe, jethe! Mojethemi).
Ntjethemisa (nt-jet-he-mi-sa) // Leetsuwa la ho jethemis: ho nthusa ho jethema kapa
ho qothoma. (mm. tjethemiso, jethemisoa, jethemisitse, jethemisitsoe, mojethemi).
Ntjoetsa (nt-jwe-tsa) // Leetsuwa la ho joetsa: ho mpolella ditaba tseo ke sa di tsebeng
le tseo ke di tsebang; ho ntlhahisetsa puo. (mm. tjoetso, joetsoa, joetsitse, joetsana,
tjoetsano, boitjoetso, moitjoetsi).
Ntlabola (ntla-bu-la) // Leetsuwa la ho tlabola: ho nkotla ka mpama e chesang; ho
ntlatsela ka seatla. (mm. tlabolo, tlaboloa, tlabotse, tlabotsoe, tlabohile, tlabolana,
tlabolano, setlabolane).
Ntlaidisa (ntla-idi-sa) // Leetsuwa la ho tlaidisa: ho baka hore ke bine hampe; ho etsa
hore ke bue mantsoe a mabe, a sa lokang. (mm. tlaidiso, tlaidisoa, tlaitse, tlailela,
tlailelo, tlaileloa, letlaila, ntlailane, botlaila).
Ntlailane (ntla-ila-ne) /bad singer/ Motho ya tlailang: ya sa tsebeng ho bina kapa ho
bua mantsoe a matle; ya sa tsamaisaneng le morethetho wa pina. Mael. Letlaila le
tlailela moreneng: motho ya etsang diphoso o tshoareloa ke bahabo ha a leka ho
bontsha boiteko (bap. letlaila).
Ntlama (ntla-ma) /commit/ Leetsuwa la ho tlama: ho nkenya ditabeng tseo ke sa di
tsebeng. (mm. tlamo, setlamo, tlamme, tlangoa, tlanngoe, tlamehile, tlameho,
tlameha, motlami).
Ntlamolla (ntla-mul-la) // Leetsuwa la ho tlamolla: ho baka hore ke tlamolohe: ke be
ntle le ditlamo. (mm. tlamollo, tlamolloa, tlamollotse, tlamollotsoe, motlamolli).
Ntlatsa (ntla-tsa) // Leetsuwa la ho tlatsa: ho mpha kapa ho nneha se tlatsang seo ke
nang le sona se senyane. (mm. tlatso, tlatsoa, tlatsetsa, tlatsetso, tlatsitse, tlatsitsoe,
tlatseha, tlatseho, tlatsana, tlatsano, motlatsi).
Ntlatsela (ntla-tse-la) // Leetsuwa la ho tlatsela: ho nnatha ka seatla ha bohloko
haholo; ho mpabola ka letsoho. (mm. tlatselo, tlatseloa, tlatsetse, tlatsetsoe, tlatselaka,
tlatselako, tlatseleha, tlatseleho, tlatse!).
Ntlatsetsa (ntla-tse-tsa) // Leetsuwa la ho tlatsetsa: ho etsa hore seo ke nang le sona se
tlale haholo; ho mpha kgaphakgapha. (mm. tlatsetso, tlatsetsoa, tlatseditse,
tlatseditsoe, tlatsetsana, tlatsetsano, motlatsi).
Ntle (ntle) /nice, good, better, cute/ Hoa ntho: enang le chebeho e kgahlang leihlo; e
bohehang hantle. (bap. motle, setle, botle).
Ntle (ntle) /beside, except for / Hofeta moo; ka lebaka leleng le itseng. Mohl. Ntle le
moo ke tla batla sekete sa diranta. Ntle le hore ba qosoe bakeng sa molato wa bona,
ba ile ba tetekoa ke batho.
Ntle (//) /without, apart from/ Ka thoko ho se boleloang kapa se hlalosoang; ho sa
kenyeletsoe se itseng. Mohl. Nka tsamaya ntle le wena. Bophelo ba hae bo fetohile
ntle le moratuwa wa hae.
Ntlha (ntl-ha) /point/ Palo e fumanoang ho atisa tse teng; karolo ya palo e tholoang
papading e itseng e ka bakang tlholo kapa boemo ba pele ha e eketseha. Se
fumanoang ka mora tlhodisano. /bon. dintlha/ Mael. Lemao le ntlha pedi: motho ya
qabanyang babang kapa metsoalle ka ho bua dipuo tse fapaneng bathong bao.
Ntlha (//) /point, fact/ Puo e nang le moelelo ha e hlaisoa kopanong kapa sebokeng sa
dipuisano /bon. dintlaha/.

481
 482

Ntlhaba (ntl-ha-ba) // Leetsuwa la ho hlaba: ho kenya ntho e motsu mmeleng kapa

sethong seseng saka ka ho baka bohloko. (mm. tlhabo, hlajoa, hlabile, hlabiloe,
hlabana, tlhabano, hlabaka, tlhabako, lehlaba, mohlabi).
Ntlhafuna (ntl-ha-fu-na) // Leetsuwa la ho hlafuna: ho ntoma ka ho tsamaisa meno a
mohlahaare. (mm. tlhafuno, hlafunoa, hlafunisa, tlhafuniso, hlafuneha, tlhafuneho,
hlafuntse, hlafuntsoe, mohlafuno).
Ntlhahafela (ntl-ha-ha-fe-la) // Leetsuwa la ho hlahafela: ho ba bohale haholo
kgahlanong le nna. (mm. tlhahafelo, hlahafeloa, hlahafisa, tlhahafiso, bohlaha, hlaha,
hlahafaditse, hlahafaditsoe, hlahafatsa, hlahafetse, tlhahafatso).
Ntlhakemo (//) /stand point/ Qetello ya seo motho a dumelang ho fana ka sona ntle
le ho fitisa kapa ho eketsa; phello ya mantsoe a tumellano. /bon. dintlhakemo/.
Ntlhakgolo (ntl-ha-kgu-lo) /main event, main theme/ Taba eo eleng yona e ka
sehlohong eo ho buuwang ka yona; mmoko taba wa dipuisano kapa seboka; ntlha e
kgolo ya kopano, eo ho tshohloang yona. /bon. dintlhakgolo/.
Ntlhakisetsa (ntl-ka-ki-se-tsa) // Leetsuwa la ho hlakisetsa: ho bua puo ka tsela eo ke
e utloisisang hantle; ho ntlhalosetsa ka botlalo. (mm. tlhakisetso, hlakisetsoa,
hlakisitse, hlakile, tlhakiso, mohlakisi).
Ntlhakola (ntl-ha-ku-la) // Leetsuwa la ho hlakola: ho tlosa maphemphe, bohlasoa
kapa ditshila ho nna ka ho mphumula. (mm. tlhakolo, hlakoloa, hlakotse, hlakotsoe,
hlakodisa, tlhakodiso, tlhakola, mohlakodi).
Ntlhakolela (ntl-ha-ku-le-la) // Leetsuwa la ho hlakolela: ho nthusa ho hlakola kapa
ho tlosa ntho e itseng ka ho phumula. (mm. tlhakolelo, hlakoleloa, hlakoletse,
hlakoletsoe, mohlakola).
Ntlhalosetsa (ntl-ha-lu-se-tsa) /explain/ Leetsuwa la ho hlalosetsa: ho bua puo ka
tsela eo ke e utloisisang hantle; ho ntlhakisetsa ka botlalo. (mm. tlhalosetso,
hlalosetsoa, hlalositse, hlalositsoe, tlhaloso, mohlalosi).
Ntlhanakela (ntl-ha-na-ke-la) // Leetsuwa la ho hlanakela: ho ntoanela ntoa ka
bokgabane; ho loana bakeng saka. (mm. tlhanakelo, hlanakeloa, hlanakile, tlhanako,
hlanakisa, tlhanakiso, mohlanaki).
Ntlhanohela (ntl-ha-nu-he-la) /turn against/ Leetsuwa la ho hlanohela: ho
mphetohela kapa ho ba kgahlanong le nna. (mm. tlhanohelo, hlanoheloa, hlanohetse,
hlanohetsoe, hlanohelana, tlhanohelano, mohlanohi).
Ntlhanyetsa (ntl-han-ye-tsa) // Leetsuwa la ho hlanyetsa: ho bua puo tsa bohata
kgahlanong le nna; ho ntjoetsa masawana. (mm. tlhanyetso, hlanyetsoa, hlantsha,
tlhantsho, tlhantshoa, boitlhantsho, bohlanya, lehlanya).
Ntlhaodisa (ntl-ha-odi-sa) // Leetsuwa la ho hlaodisa: ho baka hore ke hlaole kapa ke
sebedise mohoma bakeng sa ho tlosa lehola. (mm. tlhaodiso, hlaodisoa, hlaolela,
tlhaolelo, hlaolela, hlaoleloa, hlaotse, hlaotsoe, mohlaodi).
Ntlhapantsha (ntl-ha-pants-ha) // Leetsuwa la ho hlapantsha: ho baka hore ke nke
kano kapa ke hlapanye. (mm. tlhapantsho, hlapantshoa, hlapantse, hlapanyetsa,
tlhapanyetso, mohlapanyi).
Ntlhapaola (ntl-ha-pa-ula) // Leetsuwa la ho hlapaola: ho bua mantsoe a mabe haholo
ho nna. (mm. tlhapaolo. Hlapaoloa, tlhapa, hlapaotse, hlapaotsoe, mohlapaodi).
Ntlhapedi (ntl-ha-pe-di) /two sided, two edged/ Hoa sabole, lerumo, mahlakore kapa
thipa: enang le karolo tse pedi tse motsu o hlabang kapa o sehang; e nang le dikgutlo
tse fetang bonngwe; e dintlha tse pedi tsa mahlakore. /bon. dintlhapedi/ Mael. Lemao
le ntlhapedi: motho ya qabanyang babang kapa metsoalle ka ho bua dipuo tse
fapaneng bathong bao. Moqabanyi.

482
 483

Ntlhaphodisa (ntl-ha-po-di-sa) // Leetsuwa la ho hlaphodisa: ho mpha kapa ho ntjesa

sejo se nang le motsoako o bohale wa dinoko. (mm. tlhaphodiso, hlaphodisoa,
hlaphohetsoe, hlaphotse, hlaphola, sehlaphodi).
Ntlharobedi (nlt-ha-ro-be-si) /eight-sided object, octagon/ E mahlakore a robedi; e
nang le dikgutlo tse robedi tsa mahlakore; e dintlha tse robedi. /bon. dintlhasupa/.
Ntlharobong (ntl-ha-ru-bu-ng) /nine-sided object, nonagon/ E mahlakore a robong;
e nang le dikgutlo tse robong tsa mahlakore; e dintlha tse robong. /bon. dintlhasupa/.
Ntlhasupa (ntl-ha-su-pa) /seven-sided object, heptagon/ E mahlakore a supa; e nang
le dikgutlo tse supa tsa mahlakore; e dintlha tse supileng. /bon. dintlhasupa/.
Ntlhatharo (ntl-hat-ha-ru) /triangle/ Hoa mahlakore: le nang le dikgutlo tse tharo;
enang le mahlakore a mararo. /bon. dintlhatharo/ (bap. kgutlotharo).
Ntlhatlhama (ntl-ha-tl-ha-ma) // Leetsuwa la ho hlahlama: ho tla ka morao ho nna ka
tsoalo; ho ntatela ka ho hlaha kapa ho tsoaloa. (mm. tlhatlhamo, tlhatlhamano,
hlahlangoa, hlahlangoe, hlahlamana, hlahlame, tlhatlhamiso, hlahlamisoa,
hlahlamisitse, hlahlamisitsoe, mohlahlami).
Ntlhatlhathisa (ntl-hatl-hat-hi-sa) // Leetsuwa la ho hlahlathisa: ho ntsamaisa
sebakeng se hlokang tsela, sa mefero le dikgetshe. (mm. tlhatlhathiso, hlahlathisoa,
hlahlathile, hlahlathela, tlhatlhathelo, mohlahlathi, hlatheng).
Ntlhatlhella (ntl-hatl-hel-la) // Leetsuwa la ho hlahlella: ho mpha se se batlang ho
mphella; ho nneha seseng ha seo ke nang le sona se batla ho fela. (mm. tlhatlhello,
hlahlelloa, hlahlela, hlahleloa, hlahlelletse, hlahlletsoe, mohlahledi, lehlahlela).
Ntlhatlhoba (ntl-hatl-hu-ba) /examine/ Leetsuwa la ho hlahloba: ho nchebisisa ka ho
ntekola kapa ho tshoaya phoso kapa tokafalo kgahlanong le nna. (mm. tlhatlhobo,
hlahlojoa, hlahlobana, hlahlobile, hlahlobisa, hlahlobisoa, hlahlobisisa, tlhatlhobano,
tlhatlhobiso, tlhatlhobisiso, mohlahlobi).
Ntlhatsa (ntl-ha-tsa) /disown/ Leetsuwa la ho hlatsa: ho nkoenehela kapa ho ntahla;
ho se batle ho utloa letho ka nna. (mm. tlhatso, tlhatsiso, hlatsoa, hlatsitse, hlatsitsoe,
hlatsisa, hlatsisoa, lehlatsa, mahlatsa).
Ntlhatshelela (ntl-hats-hi-le-la) /six sided object, hexagon/ E mahlakore a tshelela; e
nang le dikgutlo tse tsheletseng tsa mahlakore. /bon. dintlhatshelela/.
Ntlheketlha (ntl-hek-etl-ha) // Leetsuwa la ho hlekehla: ho ntsitsinya ka tsela e
hlokang mohau; ho ntsukutla ha bohloko. (mm. tlheketlho, hlekehloa, hlekehlile,
hlekehliloe, itlheketlha, boitlheketlho, hlekehleha, tlheketlheho).
Ntlhekefetsa (ntl-he-ke-fe-tsa) // Leetsuwa la ho hlekefetsa: ho nkutloisa bohloko ka
ho etsa diketso tse lematsang mmele; ho nkutloisa bohkoko ka dipuo tse utloisang
pelo le moya bohloko. (mm. tlhekefetso, hlekefetsoa, hlekefeditse, hlekefeditsoe,
moitlhekefetsi, mohlekefetsi).
Ntlhekela (ntl-he-ke-la) // Leetsuwa la ho hlekela: ho lokisa sebaka ka sepheo sa hore
ke fihle ho hloekile. (mm. tlhekelo, hlekeloa, hlekile, hleka, tlheko, mohleki).
Ntlhekisa (ntl-he-ki-sa) // Leetsuwa la ho hlekisa: ho baka hore ke hleke; ho etsa hore
ke hloekise kapa ho be makgethe. (mm. tlhekiso, hlekisoa, hlekile, hlekisana,
tlhekisano, hlekela, hleka, mohleki).
Ntlhepolela (ntl-he-pu-le-la) // Leetsuwa la ho hlepholela: ho mpha karolo ya seo o
nang le sona hanyane. (mm. tlhepolelo, hlephoha, hlepholeloa, hlephotse, hlephotsoe,
hlephohile, tlhepholo, tlhephoho).
Ntlhoaya (ntl-hwa-ya) // Leetsuwa la ho hloaya: ho bontsha lehloyo kgahlanong le
nna; ho se mpatle; ho se nthate. (mm. tlhoayo, hloauwa, hloayana, tlhoayano, hloaile,
hloailoe, boitlhoayo, moitlhoai).

483
 484

Ntlhoba (ntl-hu-ba) // Leetsuwa la ho hloba: ho fedisa mahloko a ka; ho etsa hore

bohloko ba ka bo kokobele. (mm. tlhobo, hlojoa, hlobile, hlobana, tlhobano, hlobela,
hlobetse, hlobetsoe, mohlobi).
Ntlhobaetsa (ntl-hu-ba-etsa) // Leetsuwa la ho hlobaetsa: ho etsa hore ke felloe ke
boroko. (mm. tlhobaetso, hlobaetsoa, hlobaela, hlobaetse, hlobaetsoe, mohlobaedi).
Ntlhobodisa (ntl-ho-bo-di-sa) /undress/ Leetsuwa la ho hlobodisa: ho baka hore ke
be ntle le diaparo; ho etsa hore ke be feela. (mm. tlhobodiso, hlobodisoa, hlobodisitse,
hlobodisitsoe, hlobola, hloboloa, hlobotse, boitlhobodiso, moitlhobodisi).
Ntlhodia (ntl-ho-dia) // Leetsuwa la ho hlodia: ho mpakela lerata; ho etsa hore ho be
le modumo oo ke sa o rateng, o moholo. (mm. tlhodio, hlodiisa, hlodiisoa).
Ntlhodisa (ntl-ho-di-sa) // Leetsuwa la ho hlodisa: ho ncheba kapa ho ntadima ka ho
nnyarela; ho ntadima ka ho nkutsoa. (mm. tlhodiso, hlodisoa, hloleha, tlholeho,
hlotsoe, hlotse, tlholo, mohlodi, mohloduwa).
Ntlhoekisa (ntl-hwe-ki-sa) // Leetsuwa la ho hloekisa: ho etsa hore ke be motle ka ho
ntlhatsoa, mphumula le ho tlosa mabadi ho nna. (mm. tlhoekiso, hloekisoa, hloekile,
hloekisitse, hloekisitsoe, boitlhoekiso, moitlhoekisi, mohloekisi).
Ntlhoela (ntl-hwe-la) // Leetsuwa la ho hloela: ho tla mpona kapa ho nchakela. (mm.
tlhoelo, hloeloa, hloetse, hloetsoe, hlelana, tlhoelano, bohlola, sehloela, mohlodi).
Ntlhoella (ntl-hwel-la) // Leetsuwa la ho hloella: ho tla ka hodimo ho nna; ho
nkalama kapa ho nkalla. Ho tla ka hodima ka bakeng sa thobalano. (mm. tlhoello,
hloelloa, hloelletse, hloelletsoe, hloellana, tlhoellano, mohloelli).
Ntlhoentsha (ntl-hwe-nts-ha) // Leetsuwa la ho hloentsha: ho baka hore ke be bohale
haholo; ho nkhalefisa. (mm. tlhoentsho, hloentshoa, bohloenyi, hloentse, mohlonyi).
Ntlhoka (ntl-haw-ka) // Leetsuwa la ho hloka: ho ba boemong ba ho mpatla kapa ho
rata boteng baka. (mm. tlhoko, tlhokeho, hlokoa, hlokahala, hlokahetse, tlhokahalo,
bohloki, bohlokoa, mohloki).
Ntlhokisa (ntl-ho-ki-sa) // Leetsuwa la ho hlokisa: ho etsa hore ke se be le letho; ho
mphumanehisa. (mm. tlhokiso, hlokisoa, hlokile, hlokiloe, bohloki, mohloki).
Ntlhokofatsa (ntl-hu-ku-fa-tsa) // Leetsuwa la ho hlokofatsa: ho ntematsa kapa ho
etsa diketso tse bakang hore ke utloe bohloko moyeng kapa mmeleng. (mm.
tlhokofatso, hlokofatsoa, hlokofetse, hlokofaditse, hlokofaditsoe, boitlhokofatso,
bohloko, moitlhokofatsi, mohlokofatsi, mohlokofatsoa).
Ntlhokomedisa (ntl-ho-ko-me-di-sa) /warn, alert, inform/ Leetsuwa la ho
hlokomedisa: ho etsa hore ke hlokomele kapa ke elelloe se etsahalang; ho baka hore
ke be le kelohloko. (mm. tlhokomediso, hlokomedisoa, hlokomeleha, tlhokomeleho,
hlokomela, hlokometse, hlokometsoe, boitlhokomelo, moitlhokomedi).
Ntlhokomela (ntl-ho-ko-me-la) // Leetsuwa la ho hlokomela. (mm. tlhokomelo,
hlokomeloa, tlhokomediso, hlokomedisoa, hlokomeleha, tlhokomeleho, hlokomela,
hlokometse, hlokometsoe, boitlhokomelo, moitlhokomedi, mohlokomedi)
Ntlhokomella (ntl-ho-ko-mel-la) /take care of/ Leetsuwa la ho hlokomella. (mm.
tlhokomello, tlhokomelo, hlokomelloa, hlokomeloa, tlhokomediso, hlokomedisoa,
hlokomeleha, tlhokomeleho, hlokomela, hlokometse, hlokometsoe, boitlhokomelo,
moitlhokomedi, mohlokomedi).
Ntlhola (ntl-hu-la) /defeat/ Leetsuwa la ho hlola: ho baka hore ke hlolehe ho ba
mohlodi; ho otloa ke eo ke phehisanang le yena ka ntoa, puo, papadi, tlhodisano kapa
ketso tse itseng. (mm. tlholo, hloloa, hloleha, tlholeho, hlolehile, hlotse, hlotsoe,
mohlodi, mohloduwa).

484
 485

Ntlhola (ntl-hu-la) /look after me/ Leetsuwa la ho hlola: ho tla mpona moo ke dulang
teng; ho tla sheba hore na ke ntse ke ya joang. (mm. tlholo, hloloa, hlolana, tlholano,
hlotse, hlotsoe).
Ntlholla (ntl-hawl-la) /outrage oneself/ Leetsuwa la ho hlolla: ho etsa se makatsang,
se bontshang tello, se sa tloaelehang kapa e kgesehang ho nna; ho etsa se sa
dumeleheng ho nna. (mm. tlhollo, hlolloa, hlolletse, hlolletsoe, boitlhollo, mohlolli,
sehlola, mohlolo).
Ntlhomisa (ntl-hu-mi-sa) // Leetsuwa la ho hlomisa: ho baka hore ke hlome kapa ke
be morui; ho mpha letlotlo le etsang hore ke be morui. (mm. tlhomiso, hlomisoa,
hlomme, hlomisana, tlhomisano, boitlhomiso, mohlomi).
Ntlhomola (ntl-ho-mu-la) // Leetsuwa la ho hlomola: ho nkutloisa bohloko ka diketso
tse itseng; ho ntlhonamisa pelo. Ho mpefatsa boemo ba monahano waka ka se
etsahalang ho wena. (mm. tlhomolo, hlomoloa, hlomotse, hlomoleha, tlhomoleho,
boitlhomolo, mohlomohi, mahlomola).
Ntlhompha (ntl-homp-ha) /respect/ Leetsuwa la ho hlompha: ho bontsha tlhompho
ho nna. (mm. tlhompho, hlompjoa, hlompheha, tlhompheho, hlomphisa, hlomphisoa,
tlhomphiso, hlomphehile, hlomphile, hlomphiloe, mohlomphehi).
Ntlhompholla (ntl-homp-ul-la) // Leetsuwa la ho hlompholla: ho ntella kapa ho
botsha diketso tse hlokang tlhompho ho nna. (mm. tlhomphollo, hlompholloa,
hlomphollotse, hlomphollotsoe, mohlompholloi).
Ntlhotlheletsa (ntl-hotl-he-le-tsa) // Leetsuwa la ho hlohleletsa: ho baka hore ke etse
diketso tse itseng ntle le boikemisetso. (mm. tlhotlheletso, hlohleletsoa, hlohleleditse,
hlohleleditsoe, hlohleletsana, tlhotlheletsano, mohlohleletsi).
Ntlhotlhontsha (ntl-hotl-honts-ha) // Leetsuwa la ho hlohlontsha: ho baka hore
maikutlo a ka a hlohlone. (mm. tlhotlhontsho, hlohlontshoa, hlohlonne, hlohlona,
tlhotlhono, hlohlontshitse, hlohlontshitsoe).
Ntlhonamisa (ntl-hu-na-mi-sa) // Leetsuwa la ho hlonamisa: ho baka hore ke
hloname kapa ke hloke monyaka le thabo. (mm. tlhonamiso, hlonamisoa, tlhonamo,
hlonama, hlonamela, tlhonamelo, mohlonami).
Ntlhopha (ntl-hup-ha) // Leetsuwa la ho hlopha: ho pheella ka ho etsa diketso tse sa
rateheng ho nna. (mm. tlhopho, hlopjoa, hlophile, hlopheha, tlhopheho, boitlhopho,
bohlophehi, hlophehisa, tlhophehiso, mohlophehi).
Ntlhophehisa (ntl-hup-he-hi-sa) // Leetsuwa la ho hlophehisa: ho etsa kapa ho baka
hore ke be mohlophehi. (mm. tlhophehiso, hlophehisoa, hlophehile, hlophile,
hlopheha, tlhopheho, boitlhopho, bohlophehi, hlophehisa, tlhophehiso, mohlophehi).
Ntlhorisa (ntl-ho-ri-sa) /persecute/ Leetsuwa la ho hlorisa: ho etsa hore ke hlore kapa
ke be ntle le kgotso. Ho ntlhokofatsa haholo. (mm. tlhoriso, hlorisoa, hlorile,
hlorisana, tlhorisano, hlorisitse, hlorisitsoe, mohlorisoa, mohlorisi, mohlori).
Ntlhotha (ntl-hut-ha) // Leetsuwa la ho hlotha: ho ntja ka bohale bo boholo; ho
nkhalefela. (mm. tlhotho, hlothoa, hlotheha, tlhotheho, hlothile, hlothiloe, mohlothi).
Ntlhothola (ntl-hut-hu-la) // Leetsuwa la ho hlothola; ho ntshoara ka tsela e mpe
haholo, e hlokang kutloelo bohloko. (mm. tlhotholo, hlotholoa, hlothotse, hlothotsoe,
hlothaka, tlhothako, hlothana, tlhothano, mohlothi).
Ntlhotsisa (ntl-ho-tsi-sa) // Leetsuwa la ho hlotsisa: ho ntematsa ka tsela e bakang
hore ke hlotse. (mm. tlhotsiso, hlotsisoa, hlotsitse, boitlhotsiso, moitlhotsisi, sehlotsa).
Ntlo (ntlu) /house/ Lehae la motho; moo ho dulang batho teng; moaho o etseditsoeng
ho phela batho; setshabelo sa batho se akgang marulelo le mabota. /bon. dintlo,
matlo/.

485
 486

Ntloana (ntlwa-na) (ntlwana) /toilet, latrin/ Sebaka sa ho ithusa bakeng sa batho ba

tshoarehileng; moo ho nyeloang kapa ho roteloang teng. /bon. dintloana/.
Ntloana (ntlwa-na) /nest/ Lehae la nonyana; moo ho dulang dinonyana teng; moaho o
etseditsoeng ho phela dinonyana; setshabelo sa nonyana se akgang matlakala kapa
ditshiba, seo hangata se fumanoang sefateng. /bon. dintloana/ (bap. sentele, serobe).
Ntloanatshoana (ntl-wa-nats-hwa-na) /prison/ Sebaka seo ho koalloang ba tlotseng
molao teng; moaho wa ditlokotsebe, botsotsi le bohle ba fumanoeng molato ka ho
roba molao. /bon. dintloanatshoana/ (bap. chankana, teronko).
Ntlokgolo (ntlu-kgu-lu) /head office, head quarter/ Sebaka kapa motse o moholo
moo dikopano tsa ho tshohla bokamoso, molao, qeto, kapa phatlalatso e itseng e
etsoang teng; moo ho kopanang matona a mmuso kapa batho ba maemo a hodimo a
seboka teng. /bon. dintlokgolo/ (bap. motsemoholo).
Ntlopatoe (ntlu-pa-twe) /archieve/ Moaho oo ho bokelloang dibuka, dintho le dietsoa
tsa kgale teng; sebaka seo ho bolokoang ntho tsa kgale ho sona. /bon. dintlopatoe/.
Ntoa (ntwa) /war, battle, fight, combat/ Boemo ba ho nkelana dihlomo ka sepheo sa
ho bolayana kapa ho lematsana; ketso ya ho loana kapa ho sebedisa dibetsa bakeng sa
ngangisano; mokgoa wa dikgohlang o lebisang tshebedisong ya dikgoka le dibetsa;
ketso ya ho otlana ka lebaka la ho se utloane. /bon. dintoa/ (bap. mmantoa, rantoa,
ntoadumela). Mael. Ntoa kea madula mmoho: batho le ha ba ka dula mmoho ba
ratana ba tla nne ba loane ka nako tse ding.
Ntoadumela (ntwa-du-me-la) /war monger/ Motho ya ratang ho loana ka nako
tsohle. Mmanto kapa rantoa. /bon. Bontoadumela/.
Ntoahae (ntwa-hae) /civil war/ Boemo ba ho nkelana dihlomo hoa mekga ya sechaba
sa naha e le nngwe ka sepheo sa ho bolayana kapa ho lematsana; ketso ya ho loana
kapa ho sebedisa dibetsa hoa batho ba dulang mmoho, naheng e le nngwe, bakeng sa
ngangisano; mokgoa wa dikgohlang tsa madula mmoho o lebisang tshebedisong ya
dikgoka le dibetsa. /bon. dintoahae/ (mm. Selehae).
Ntoanela (ntwa-ne-la) (ntwanela) // Leetsuwa la ho loanela: ho loana bakeng saka; ho
nthusa ho loana. ho otla, shapa, mula, qoaketsa kapa ho beha matsoho kapa ho
sebedisa dibetsa kgahlanong le motho emong ka lebaka laka. (mm. toanelo, loantsha,
toantsho, ntoa, loanne, loanela, seloani, moloani, rantoa, mmantoa).
Ntoantsha (ntwa-nts-ha) // Leetsuwa la ho loantsha: ho loana kgahlanong le nna; ho
loana le nna. (mm. toantsho, loantsha, ntoa, loanne, loanela, seloani, moloani, rantoa,
mmantoa).
Ntoatlatsa (ntwa-tla-tsa) (ntwatlatsa) // Leetsuwa la ho toatlatsa: ho roba leleng la
masapo a ka. (mm. toatlaso, toatlatsoa, toatlatsehile, toatlatsana, toatlatsano,
toatlatseha, toatlatseho, toatla!).
Ntoba (ntaw-ba) /confront/ Leetsuwa la ho toba: ho lebana le nna ntle le ho tikatika
kapa ho tsilatsila. (mm. tobiso, tobisoa, tobile, tobisitse, tobisitsoe, tobana, tobano,
ntobe, motoba)
Ntobisa (ntaw-bi-sa) // Leetsuwa la ho tobisa: ho nkisa nqa enngwe; ho ntebisa
lehlakoreng leleng le fapaneng le leo ke tsoang ho lona. (mm. tobiso, tobisoa, tobile,
tobisitse, tobisitsoe, tobana, tobano, ntobe, motoba).
Ntodisa (nto-di-sa) /bath/ Leetsuwa la ho todisa: ho nthusa ho tola; ho nkenya ka
hara metsi a mangata ka sepheo sa ho ntlhatsoa. (mm. todiso, todisoa, todisana,
todisano, todile, motolo, motodi).
Ntokisa (nto-ki-sa) // Leetsuwa la ho lokisa: ho etsa hore ke be maemong a matle, a
tokafalo ya moaparo, mmele kapa chebeho. (mm. tokiso, lokisoa, lokile, lokisitse,
lokisitsoe, lokela, lokeloa, loketse, loketsoe, tokisetso, loka, toka, moloki).

486
 487

Ntokisetsa (nto-ki-se-tsa) // Leetsuwa la ho lokisetsa: ho nthusa ho lokisa; ho lokisa

se itseng bakeng saka. (mm. tokisetso, lokisetsoa, lokisetsana, tokisetsano, lokisa,
lokisoa, tokisetso, toka, lokela, lokeloa).
Ntolokela (ntaw-law-ke-la) // Leetsuwa la ho tolokela: ho bua puo enngwe, e
hlalosang eo ke e buang; ho ba toloko yaka. (mm. toloko, tolokoa, tolokile, tolokiloe,
tolokela, tolokelo, motoloki).
Ntonamela (ntu-na-me-la) // Leetsuwa la ho tonamela: ho wela ka ho nchebisa
dibono; ho wela ka ho isa hlooho tlase, marao a shebe hodimo bakeng saka. (mm.
tonamelo, tonamisa, tonamiso, tonamisoa, tonamisitse, tonamisitsoe, tonamile,
motonami).
Ntonamisa (ntu-na-mi-sa) // Leetsuwa la ho tonamisa: ho baka hore ke wele ka ho
shebisa dibono hodimo; ho etsa hore ke wele ka ho isa hlooho tlase, marao a shebe
hodimo. (mm. tonamiso, tonamisoa, tonamile, tonamisana, tonamisano, motonami).
Ntoo (ntoo) /begun to/ Ho tloha moo yaba; ka mora moo hoa. Mohl. Ka mora hore
ba ntoo nyahlatsa kopo yaka, ke ile ka leba haeso. Ka ntoo tsoelapele ka mora ho
hlokomela hore ha ho thuse ho ema.
Ntopolla (ntu-pul-la) // Leetsuwa la ho lopolla: ho ntlosa bokgobeng; ho etsa hore ke
lokolohe ditlamong; ho baka hore ke be boemong bo lokolohileng ba kelello. (mm.
topollo, lopolloa, lopollotse, lopollotsoe, lopoloha, topoloho, molopolli).
Ntosa (ntaw-sa) // Leetsuwa la ho tosa: ho nkhula ka ho tlisa pela hao; ho ntlisa pela
hao ka ho ntshutuletsa nqa ya hao. (mm. tosano, tosoa, tositse, tositsoe, motosi).
Ntosolla (nto-sul-la) // Leetsuwa la ho tosolla: ho nkhula ka ho inkisa koana le koana;
ho nkhula ha bohloko ntle le ho nqenehela. (mm. tosollo, tosolloa, tosana, tosano,
tositse, tositsoe, motosi).
Ntotela (ntu-te-la) // Leetsuwa la ho totela: ho mpefala hoa boemo ba mokudi baka
ka ho fetohela bobeng bo bobe ho tloha ho bo botle. Ho mpefala haholo hoa seemo
saka. (mm. totelo, toteloa, toto, totetse, totetsoe).
Ntoto (nto-to) /big penis/ Setho sa bonna se setenya sa motho e motona; setho se
seholo sa pokano le ho rota sa monna. /bon. dintoto/ (bap. kooma).
Ntotoana (nto-twa-na) /little penis/ Setho se senyane sa bonna sa motho e motona;
setho se senyane sa pokano le ho rota sa monna. /bon. dintotoana/ (bap. tsubi).
Ntotobela (nto-to-be-la) // Leetsuwa la ho totobela: ho tla ho nna ka ho tsamaya
hanyane haholo. (mm. totobelo, totobeloa, totobetse, totobetsoe, totobaka, totobako,
mototobi).
Ntotobisa (nto-to-bi-sa) // Leetsuwa la ho totobisa: ho baka hore ke tsamaye hanyane
haholo; ho nthusa ho tsamaya nakong tsa ho kula hoa ka. (mm. totobiso, totobisoa,
totobile, totobisitse, totobisitsoe, totobela, totobelo, mototobi).
Ntoutisa (nto-u-ti-sa) /ponder/ Leetsuwa la ho toutisa: ho baka hore ke nahane ka
thata haholo; ho etsa hore ke be le monahano o tebileng haholo. (mm. toutiso,
toutisoa, toutana, toutano, toutile, toutiloe, touto, motouto, motouti).
Ntsa (ntsa) /while/ Ha ho sa etsahala; ha ho sa le. /bon. ntse/ Mohl. Ha a ntsa bapala
ke tla mo sia. Ha a ntsa a tsoelapele ho bua. Ha re tsamaye ha a ntsa a pota.
Ntsa (//) /still/ Ha a tsoela pele a. Mohl. O ntsa a robetse. O tsa a le manganga.
Ntse (ntse) /while, whilst/ Ha ho sa etsahala; ha ho sa le. Mohl. Ha ba ntse a pepeta,
ra kgetha ho nyathoha. (bap. Ntso).
Ntseba (ntse-ba) // Leetsuwa la ho tseba: ho ba boemong ba ho nkutloisisa ka tsela
tsohle; ho nnepa ka botlalo. (mm. tsebo, tsejoa, tsebile, tsebiloe, tsebana, tsebano,
tsebisa, tsebiso, tsebisoa, tsebella, tsebello, tsebela, tsebelo, matseba, setsebi).

487
 488

Ntsebeng (tsi-be-ng) /celebrity, star/ Motho ya tsebahalang haholo sebakeng le

sechabeng ka baka la mosebetsi o itseng; ya tloaelehileng ka baka la mmino,
phatlalatso ya ditaba, papadi kapa ya tummeng ka ketso e itseng. Ya tsebahalang
sechabeng le naheng ka bophara. /bon. bontsebeng/ (bap. motumi, setumi).
Ntsebisa (ntse-bi-sa) // Leetsuwa la ho tsebisa: ho baka hore ke be le tsebo ya boemo
boo ho buuwang ka bona; ho ntlhalosetsa seo ke tlamehang ho se tseba. (mm. tsebiso,
tsebisoa, tsebile, tsebiloe, tsebisana, tsebisano, tsebang, tsebella, tsebello, tsebelloa,
setsebi, matseba).
Ntseka (ntse-ka) // Leetsuwa la ho tseka: ho ba le dikgohlang ka lebaka laka; ho
ntoanela ka lebaka la ho nthata. (mm. tseko, tsekoa, tsekana, tsekano, tsekisa, tsekiso,
tsekisoa, tsekile, tsekiloe, boitseko, moitseki, motseki).
Ntsekane (ntse-ka-ne) /suni/ ?? /bon. dintsekane, bontsekane/ .
Ntsekisa (ntse-ki-sa) // Leetsuwa la ho tsekisa: ho batla seo ke nang le sona ka tsela e
mpe; ho batla saka ka dikgoka; ho ba le mohono kapa mona ka ho batla seo ke nang le
sona ka tsela e sa hloekang. (mm. tsekiso, tsekisoa, tsekisana, tsekisano, tsekisitse,
tsekisitsoe, motsekisi, motsekisoa).
Ntseparela (ntse-pa-re-la) // Leetsuwa la ho tseparela:h Ho kena ho nna haholo ka
tsela eo ho leng thata ho tsoa; ho mmamarela ka tsela eo holeng thata ho tlohela kapa
ho hakoloha. (mm. tseparelo, tseparo, tsepareloa, tseparelana, tseparelano, tseparetse,
tseparetsoe, setsepari).
Ntsha (nts-ha) /remove, move out/ Ho beha kantle; ho isa kantle, pepeneneng; ho
tlosa sebakeng ho isa ho seseng. Mael. Metsi a macha a ntsha a kgale: bokgoni ba
mohlankana kapa morati ya kgonang ho nkela emong moratuwa kapa kgarebe ya hae
ka tsa marato. Mael. Ho ntsha mahlo nameng: ho ba malala a laotsoe; ho ba boemong
ba ho itebela kgahlanong le kotsi e ka hlahang.
Ntsha (nts-ha) /excommunicate/ Ho beha kantle ho tshebeletso ya kereke; ho kgaola
mokgatlong kapa mokgeng; ho fedisa kamano ya tshebeletso le motho. Ho lesa ho
sebetsa mmoho le motho ya fositseng kapa ya tlotseng molao wa mokga kapa kereke.
Ntshaba (nts-ha-ba) // Leetsuwa la ho tshaba: ho bontsha tshabo kapa letsoalo
kgahlanong le nna; ho ba boi ha o mpona. (mm. tshabo, tshajoa, tshabeha, tshabehisa,
tshabehiso, tshabehisoa, tshabeha, tshabeho, tshabisa, tshabiso, tshabisoa, tshabana,
tshabano, motshabi).
Ntshabisa (nts-ha-bi-sa) /scare/ Leetsuwa la ho tshabisa: ho baka hore ke be le
letsoalo; ho baka hore boemo ba letsoalo bo be teng ho nna ka ho ntshosa. (mm.
tshabiso, tshabisoa, tshabehisa, tshabehiso, tshabehisoa, tshabo).
Ntshabehisa (nts-ha-be-hi-sa) // Leetsuwa la ho tshabehisa: ho etsa hore ke be mobe
kapa ke mpefale ka se kenyeleditsoeng mmeleng kapa tshobotsing yaka. (mm.
tshabehiso, tshabehisoa, tshabehisitse, tshabehisitsoe).
Ntshaeletsa (nts-ha-e-le-tsa) // Leetsuwa la ho saeletsa: ho nnehella ka dintja kapa
phoofolo tse hlaselang. (mm. tshaeletso, saeletsoa, saeletsana, tshaeletsano,
saeleditse, saeleditsoe, mosaeletsi).
Ntshamela (nts-ha-me-la) // Leetsuwa la ho samela: ho beha mosamo moalong waka
nakong ya ho robala. (mm. tshamelo, tshamo, sama, sangoa, sanngoe, samme,
mosami, mosamo).
Ntshasa (nts-ha-sa) // Leetsuwa la ho tshasa: ho nneta ka setlolo, mafura kapa lero
karolong enngwe ya mmele waka. (mm. tshaso, tshasoa, tshasitse, tshasitsoe,
tshasana, tshasano, motshasi).

488
 489

Ntshatshankisa (nts-hats-han-ki-sa) // Leetsuwa la ho sasankisa: ho baka hore ke

tsamaye ka tsela ya mohlodi. (mm. tshatshankiso, tshatshanko, sasankisoa, sasankile,
mosasanki, sasanka).
Ntshatha (nts-hat-ha) /perk/ Leetsuwa la ho satha: ho ba le thobalano le nna. (mm.
tshathano, tshatho, sathile, sathiloe, sathana, sathano, sathaka, sathako, mosathi).
Ntshea (nts-he-a) (ntsheha) / laugh at me/ Leetsuwa la ho tsheha: ho etsa modumo
wa ho thaba ka molomo o lebisitsoeng ho nna; ho etsa lerata la thabo le bakoang ke
ho qaboleha, tshehisoa, makala kapa ho tsikinyetsoa; ho keketeha ka baka la monate
wa taba e boleloang kapa e qabolang, e mabapi le nna; ho bososela haholo ka ho
hlahisa meno kapa ho bula molomo ho nna. (mm. tshehiso, tshehisoa, tshehile,
tsheisa, tshehana, tshehano, motshehoa, motshehi).
Ntsheba (nts-he-ba) // Leetsuwa la ho seba: ho bua ka nna bosiong baka. (mm.
tshebo, tshebano, sebana, sejoa, sebile, sebiloe, mosebi, mmaditshebo, raditshebo).
Ntshedisa (nts-he-di-sa) /gossip/ Leetsuwa la ho tshedisa: ho nthusa ho tshela noka
kapa ntho e tshelehang; ho nthusa ho ya ka lehlakoreng leleng la noka; ho nthusa ho
isa ka mosoung omong wa sebaka kapa lediboho. (mm. tshediso, tshedisoa, tshetse,
tshelo, tshedisana, tshedisano, motshedi) (bap. ntshidisa, tshidisa).
Ntsheha (nts-he-ha) /laugh at me/ Leetsuwa la ho tsheha: ho etsa modumo wa ho
thaba ka molomo o lebisitsoeng ho nna; ho etsa lerata la thabo le bakoang ke ho
qaboleha, tshehisoa, makala kapa ho tsikinyetsoa; ho keketeha ka baka la monate wa
taba e boleloang kapa e qabolang, e mabapi le nna; ho bososela haholo ka ho hlahisa
meno kapa ho bula molomo ho nna. (mm. tshehiso, tshehisoa, tshehile, tsheisa,
tshehana, tshehano, motshehoa, motshehi)
Ntsheha (nts-he-ha) /incise, lacerate, cut/ Leetsuwa la ho seha: ho mpetsola ka
lehare ka thipa; ho etsa lepetso ho nna ka ho nngoapa ka thipa, lehare kapa ntho e
bohale, e kgonang ho petsola. (mm. tsheho, sehana, sehile, sehiloe, sehisa, sehisoa,
mosehi, tshehano).
Ntsheha (nts-he-ha) /removable/ E kgonang ho tlosoa sebakeng seseng ho ya ho
seseng; e kgonang ho nkoa moo eleng teng ho e lebisa sebakeng seseng. Mohl. Ntho
ena e keneng mokoting e kgona ho ntsheha. Le ha e bonahala e le kgolo e ya ntsheha.
Ntsheho (nts-he-ho) /removableness, removability/ Ketso ya ho ntsheha: ho ba
boemong ba ho tsoa kapa ho tlosoa sebakeng seseng ho ya ho seseng; bokgoni kapa
kgonahalo ya ho nkoa ho tloha sebakeng seseng ho lebisa ho seseng.
Ntshehla (nts-he-hla) // Leetsuwa la ho sehla: Ho hohla bokahodimo baka; ho ja
letlalo laka ka ho phumula haholo; ho ebola bokahodimo letlalo laka ka ho hohla ka
ntho e itseng. (mm. tshehlo, sehla, sehloa, sehlile, sehliloe, sehlana, tshehlano,
mosehli).
Ntshehlisa (nts-he-hli-sa) // Leetsuwa la ho sehlisa: ho ntshebedisa la thata haholo; ho
ntshotla haholo; ho mpolaisa mosebetsi. (mm. tshehliso, sehlisoa, sehlile).
Ntshekamisa (nts-he-ka-mi-sa) // Leetsuwa la ho sekamisa: ho etsa hore mmele waka
o lebe fatshe kapa tlase; ho baka boemo ba ho isa boima ba mmele waka tlase ka ho
koba kapa ho paqamisa. (mm. tshekamiso, sekamisa, sekamisoa, sekama, sekame,
sekamela, tshekamelo, mosekami).
Ntshemara (nts-he-ma-ra) /mess me up/ Leetsuwa la ho semara: ho nkopakopanya
ka ho etsa diketso tse sitisang kapa tse etsollang seo ke se rerileng. (mm. tshemaro,
semaroa, semarile, semariloe, semarana, tshemarano, mosemari).
Ntshenolela (nts-he-nu-le-la) // Leetsuwa la ho senolela: ho mpehela patuwe; ho
mpolella lekunutu; ho ntlhalosetsa tshenolo kapa se patuweng. (mm. tshenolelo,
tshenolo, senoleloa, senotse, senotsoe, mosenodi).

489
 490

Ntshenya (nts-hen-ya) /spoil/ Leetsuwa la ho senya; ho senya sebopeho saka ka ho

nketsetsa eng kapa eng ka nako eo ke e batlang. Ho mpha, nneha, nketsetsa kapa ho
kgotsofatsa takatso yaka le moo ho sa hlokahaleng. (mm. tshenyo, senyoa, senyeha,
tshenyeho, senyetsa, tshenyetso, senyeletsa, senyeletsoa, tshenyeletso, sentse, sentsoe,
sesinyi, mosinyi, masenya).
Ntshenyeletsa (nts-hen-ye-le-tsa) // Leetsuwa la ho senyeletsa: ho bua kapa ho etsa
diketso tse mpehang boemong bo bobe. (mm. tshenyeletso, senyetsa, senyetsoa,
senyoa, tshenyeho, tshenyo, mosenyeletsi, boitshenyeletso).
Ntshenyetsa (nts-hen-ye-tsa) // Leetsuwa la ho senyeletsa: ho baka tshenyo bakeng
saka ka ho qhaqha, qhaqholla, qhomisa, choatla, heletsa, roba, thuba, tabola karolo
kapa tsohle tseo ke nang le tsona. (mm. tshenyo, senyoa, senyeha, tshenyeho,
senyetsa, tshenyetso, senyeletsa, senyeletsoa, tshenyeletso, sentse, sentsoe, sesinyi,
mosinyi, masenya, mosenyeletsi) .
Ntsheohela (nts-he-u-he-la) // Leetsuwa la ho seohela: ho mphutuhela ka potlako e
kgolo, ka ho hlaha sebakeng se ka hodimo; ho ntlhasela ho tsoa hodimo. (mm.
tsheohelo, seoheloa, seohetse, seohetsoe, seohile, moseohedi.
Ntshesesa (nts-hi-se-sa) // Leetsuwa la ho sesesa: ho nthotela kapa ho ngobisa ka
moroto ke ngoana. (mm. tsheseso, sesa, sesela, seseloa, tsheselo, moseso).
Ntshesisa (nts-he-si-sa) /swim/ Leetsuwa la ho sesisa: ho baka hore ke tsamaye ka
hodima metsi ntle le ho kgaqa; ho etsa hore ke tsamaye metsing ka mpa le ho sebedisa
matsoho ho thibela ho qoela. (mm. bosesi, tsheso, sesa, sesisoa, sesise, mosesi).
Ntshetla (nts-he-tla) /thwack/ Leetsuwa la ho setla: ho nkotla ha bohloko ka letsoho.
Ho mmamola ka tsela e mpe, e utloisang bohloko haholo. (mm. tshetlo, setloa,
setlakoa, tshetlako, setlile, setliloe, mosetli).
Ntshetlehela (nts-he-tle-he-la) /to reason/ Leetsuwa la ho tshetlehela: ho bua ka ho
beha mabaka kapa lebaka le bakileng boemo kgahlanong le nna; ho bua ka ho
ikarabella mabapi le tlhaselo ya mantsoe a lebisitsoeng ho wena ke nna; ho fetola ka
bokgabane dipotso tseo ke o botsang tsona. (mm. tshetlehelo, setleheloa, setlehetse,
setlehetsoe, setlehile, setlehiloe).
Ntshepa (nts-he-pa) // Leetsuwa la ho tshepa: ho ba le tebello ya se tla etsahala nako e
tlang ka ho mamela seo ke o joetsang sona; ho ba le maikutlo a phethahalo kapa
phethahatso ya boemo bo labalabeloang ka moso kapa ho tloha hona joale ka lebaka
la ho dumela ho nna. (mm. tshepo, tshepiso, tshepano, tshetjoa, tshepile, tshepiloe,
tshepana, tshepisana, tshepisano, motshepuwa).
Ntshepisa (nts-he-pi-sa) // Leetsuwa la ho tshepisa: ho bua mantsoe kapa puo e
bakang hore seo ke o joetsang sona se bake tebello e itseng. Ho bolella wena ho
lebella se itseng nakong e tlang ntle le ho soaba kapa masoabi. (mm. tshepo, tshepiso,
tshepano, tshetjoa, tshepile, tshepiloe, tshepana, tshepisana, tshepisano, motshepuwa).
Ntshetledisa (nts-he-tle-di-sa) /stabilize/ Leetsuwa la ho tshetledisa: ho baka hore
moemo kapa motsamao waka o hloke ho thekesela le ho wa; ho ntsamaisa ka tsela e
bontshang tshetlelo. (mm. tshetlediso, tshetledisoa, tshetlehisa, boitshetlediso,
tshetlela, tshetlelo, tshetletse, tshetleha, tshetleho, motshetledi).
Ntshethemisa (nts-het-he-mi-sa) // Leetsuwa la ho tshethemisa: ho nthusa kapa ho
baka hore ke tlole kapelenyana ka sepheo sa ho koekoetla ntho e ka hatoang ka phoso;
ho nthusa hore ke ise mmele hodimo ka ho phahamisa maoto. (mm. tshethemiso,
tshethemisoa, tshethemile, tshethemisa, tshethemisoa, letshethesthethe, motshethemi).
Ntshetsopele (nts-he-tso-pe-le) /development, advancement/ Ketso ya ho ntshetsa
pele: ho etsa ntho tse ncha sebakeng, naheng le tikolohong; diphethoho tsa
sejoalejoale tse etsang phapang sechabeng le naheng. /bon. dintshetsopele/.

490
 491

Ntshi (nts-hi) /eyebrow, eyelash/ Boya kapa moriri o fumanoang mosikong wa

leihlo; boya bo tholoang ka hodima leihlo. /bon. dintshi/. Mael. Ho kolla ntshi
hanong: ho sotleha kapa ho fumaneha haholo.
Ntshia (nts-hia) // Leetsuwa la ho sia: ho ntlohela joalo feela; ho ntesela ke le mong
sebakeng; ho mpeha boemong bo hlokang motsoalle kapa mothusi. (mm. tshiano,
siana, sile, siloe, sadisa, sadisoa, tshadiso, tshalo, masiasiane, mosiuwa).
Ntshidisa (nts-hi-di-sa) /console/ Leetsuwa la ho tshidisa: ho kokobetsa bohloko ba
maikutlo a ka nakong ya ho lahleheloa ke molekane, ngoana, ntho kapa motsoalle. Ho
bua mantsoe a kutloelo bohloko mabapi le nna nakong ya tahlehelo. (mm. tshidiso,
tshidisoa, tshidiseha, tshidiseho, tshidisana, matshidiso, tshidisitse, tshidisitsoe) (bap.
motshidisi).
Ntshintshi (nts-hints-hi) /fly/ Mofuta wa kokoanyana e fofang, e ratang ditshila le
dibodu; kokoanyana e fofang, e tholahalang moo ho sa hloekang teng. /bon.
Dintshintshi.
Ntshira (nts-hi-ra) // Leetsuwa la ho tshira: ho thibela ponahalo yaka; ho ba boemong
bo thibelang mahlo a ka lehlakoreng leleleng; ho sitisa pono e ntle, e felletseng yaka;
ho nthibela ho bona ketsahalo ya boemo bo itseng. (mm. tshiro, tshiroa, tshirile,
tshiriloe, tshiretse, tshirela, tshirelo, tshirana, tshirano).
Ntshiroha (nts-hi-ru-ha) // Leetsuwa la ho tshiroha: ho tloha pela ka bakeng sa hore
ke bone hantle. (mm. tshiroho, tshirohoa, tshirohile, tshirohiloe).
Ntshiteloa (nts-hi-te-lwa) // Leetsuwa la ho siteloa: ho mphosetsa; ho hloleha ho etsa
taelo kapa seo ke se batlang; ho ba boemong ba tlholeho ya phethahatso tebello eo ke
e batlang. (mm. tshitelo, tshitelano, sitelana, sitetse, sitetsoe, mosito).
Ntsho (nts-hu) /black, dark/ Hoa mmala: e fifetseng ka mmala; e letlalo le fifetseng;
e mmala wa letlalo le letsho la sebele la MoAfrika. /bon. matsho/.
Ntsho (nts-haw) /excommunication/ Ketso ya ho ntsha: ho beha kantle ho
tshebeletso ya kereke; mokgoa wa ho kgaola mokgatlong kapa mokgeng; ho fedisa
kamano ya tshebeletso le motho. Ho lesa ho sebetsa mmoho le motho ya fositseng
kapa ya tlotseng molao wa mokga kapa kereke.
Ntshoa (nts-hwa) (ntshwa) /excommunicated/ Ho tlosa sebakeng seseng; ho kgaoloa
mokgatlong kapa kerekeng; ho fedisa kamano ya motho le mokgatlo kapa mokga.
Ntshoabela (nts-hwa-be-la) // Leetsuwa la ho soabela: ho bontsha masoabi
kgahlanong le nna. (mm. tshoabelo, tshoabiso, soabisa, tshoabo, soaba, soabile,
soabisitse, soabisitsoe, masoabi, mosoabisi).
Ntshoabisa (nts-hwa-bi-sa) // Leetsuwa la ho soabisa: ho etsa diketso tse ntlontlollang
kapa tse phoqang nna. (mm. tshoabelo, tshoabiso, soabisa, tshoabo, soaba, soabile,
soabisitse, soabisitsoe, masoabi, mosoabisi).
Ntshoaela (nts-hwa-ela) (ntshwaela) // Leetsuwa la ho tshoaela: ho mpha lethonyana
nakong ya ho lahleheloa kapa ho jalletsoa; ho mputsa ka mora tahlehelo; ho mpha
mpho kapa se itseng bakeng sa mosebetsi waka o motle haholo; ho nteboha hoa
ramosebetsi ka lebaka la se setle seo ke se entseng. (mm. tshoaelo, tshoaetse,
tshoaetsoe, tshoaelana, tshoaelano, motshoaedi).
Ntshoaetsa (nts-hwa-etsa) // Leetsuwa la ho tshoaetsa: ho baka hore lefu la hao le
ntshoare: ho isa lefu la mokudi emong ho nna. (mm. tshoaetso, tshoaetsano,
tshoaetsana, tshoaeditse, tshoaeditsoe, motshoaetsi).
Ntshoantsha (nts-hwa-nts-ha) // Leetsuwa la ho tshoantsha: ho bopa setshoantsho sa
motho kapa sa ntho ka se bonoang ka leihlo joalo ka ha eka ke nna. Ho hlahisa se
tshoanang le nna; ho bontsha se tshoanang kapa se atamelaneng le tshobotsi yaka ka

491
 492

tlhaloso. (mm. tshoantsho, tshoantshana, tshoantshano, tshoantshile, tshoantshisa,

tshoantshiso, tshoantshisoa, setshoantshisi, setshoantsho).
Ntshoara (nts-hwa-ra) // Leetsuwa la ho tshoara: ho isa kapa ho lebisa letsoho ho nna
ka ho nthetsa; ho nthetsa ka seatla ka morero wa ho nkutloa. (mm. tshoaro, tshoaroa,
tshoere, tshoeroe, tshoarela, tshoarelana, tshoarelano, tshoarelo, tshoareloa, tshoaretse,
tshoaretsoe, motshoari, motshoaruwa).
Ntshoarela (nts-hwa-re-la) /forgive me/ Leetsuwa la ho tshoarela: ho nkutloela
bohloko ha ke fositse: ho emisa kahlolo kgahlanong le nna ha ke fositse; ho se tsoele
pele ka ho nka bohato kgahlanong le nna ka mora ketso e mpe. (mm. tshoaro,
tshoaroa, tshoere, tshoeroe, tshoarela, tshoarelana, tshoarelano, tshoarelo, tshoareloa,
tshoaretse, tshoaretsoe, motshoari, motshoaruwa).
Ntshoarisa (nts-hwa-ri-sa) // Leetsuwa la ho tshoarisa: ho etsa hore ke be
ntloanatshoana; ho nkisa chankaneng ka lebaka la bobe kapa tlolo ya molao eo ke e
entseng. (mm. tshoariso, tshoarisoa, tshoaro, tshoaroa, tshoere, tshoeroe, tshoarela,
tshoarelana, tshoarelano, tshoarelo, tshoareloa, tshoaretse, tshoaretsoe, motshoari,
motshoaruwa).
Ntshoasa (nts-hwa-sa) (ntshwasa) // Leetsuwa la ho tshoasa: ho mphumana ka ho
nketsesa leraba; ho etsa leraba bakeng sa ho ncheha. (mm. tshoaso, tshoasoa,
tshoasana, tshoasano, tshoasehile, tshoaseha, tshoaseho, tshoasitse, tshoasitsoe,
motshoasi).
Ntshoasisa (nts-hwa-si-sa) (ntshwasisa) // Leetsuwa la ho tshoasisa: ho nthusa ho
tshoasa; ho baka hore ke tshoare se chehiloeng. (mm. tshoasiso, tshoasisoa, . tshoaso,
tshoasoa, tshoasana, tshoasano, tshoasehile, tshoaseha, tshoaseho, tshoasitse,
tshoasitsoe, motshoasi).
Ntshoaya (nts-hwa-ya) (ntshwaya) /to mark/ Leetsuwa la ho tshoaya: ho etsa letheba
le bontshang kapa le hlalosang sebopeho saka; ho etsa letheba le bontshang tokafalo
kapa phoso eo ke etseng; ho shebana le diphoso ho nna ka ho lokisa kapa ho bontsha
letheba la phoso kapa nepo. (mm. tshoayo, letshoaho, tshoaile, tshoailoe, motshoai).
Ntshoe (nts-hwe) (ntshwe) /edible sorghum cane/ Lehlaka la semela sa lebele se
lesoe, se jehang; lekala la sejalo sa mabele se jehang. /bon. dintshoe/ (bap. lephoqo).
Mael. Ho tsoa ka ntshoe di sa fohloa: ho tloha sebakeng ka tsela e hlokang monate;
ho tsamaya ho se monate.
Ntshoedisa (nts-hwe-di-sa) // Leetsuwa la ho tshoedisa. (mm. tshoediso, tshoedisoa,
tshoedisana, tshoedisano, tshoela, tshoeloa, tshoetse, tshoetsoe, motshoedi). Mael.
Ntho e mpe e a tshoeloa: bobe bo tshabehang bo tlameha ho kgoefeleloa ka mathe;
sebe se loketsoe ke ho tshoeloa ka mathe.
Ntshoehlisa (nts-hwe-hli-sa) (ntshwehlisa) // Leetsuwa la ho tshoehlisa: ho baka hore
ke hloke bohloeki; ho ntshilafatsa. (mm. tshoehliso, tshoehlisoa, tshoehlisana,
tshoehlisano, tshoehla, tshoehlisitse, tshoehlisitsoe, boitshoehliso).
Ntshoela (nts-hwe-la) // Leetsuwa la ho tshoela: ho lahlela mathe ho nna; ho
nkhoefela ka mathe. (mm. tshoediso, tshoedisoa, tshoedisana, tshoedisano, tshoela,
tshoeloa, tshoetse, tshoetsoe, motshoedi) Mael. Ntho e mpe e tshoeloa ka mathe: bobe
bo tshabehang bo tlameha ho kgoefeleloa mathe; sebe se loketsoe ke ho tshoeloa ka
mathe.
Ntshoekge (nts-hwe-kge) /fastest runner, sprinter/ Motho ya lebelo haholo hofeta
babang; motho ya mathang ka matjato a maholo, ka potlako, ka ho fetisisa. /bon.
bontshoekge/ Mael. Ho matha la ntshoekge: ho matha ka lebelo le leholo ka ho
fetisisa.

492
 493

Ntshoenya (nts-hwen-ya) (ntshwenya) // Leetsuwa la ho tshoenya: ho mpakela

mathata; ho etsa hore boemo bo hloke kgutso kgahlanong le nna; ho nkatisetsa
pherekano; ho ntlhopha ka diketso tse latellanang. (mm. tshoenyeho, tshoenyo,
tshoenyoa, tshoenyehile, tshoentse, tshoentsoe, motshoenyi).
Ntshofala (nts-hu-fa-la) /blacken, becloud, darken, dim/ Ho ba lefifi; ho ba lerotho
kapa ho fela hoa kganya. (mm. ntsho, botsho, motsho, setsho, letsho).
Ntshofalo (nts-hu-fa-law) /beclouding, dimness/ Ketso ya ho ntshofala: ho ba lefifi;
boemo ba ho ba lerotho kapa ho fela hoa kganya. (mm. ntsho, botsho, motsho, setsho,
letsho).
Ntshofatsa (nts-hu-fa-tsa) /to eclipse, darken/ Ho etsa hore ntho e be ntsho: e be
lefifi kapa mmala wa yona o be motsho; ho etsa botsho.
Ntshofatso (nts-hu-fa-tsaw) /eclipse, darkening/ Ketso ya ho ntshofatsa: ho etsa hore
ntho e be ntsho: e be lefifi kapa mmala wa yona o be motsho; ho etsa botsho.
Ntshoha (nts-hu-ha) // Leetsuwa la ho tshoha: ho ba le letsoalo ha o mpona; ho
bontsha tshabo kgahlanong le nna. (mm. tshoho, letshoho, tshosa, tshosoa, tshohile,
tshosana, tshosano, tshositse, tshositsoe, letsoalo, setshosa).
Ntshohlela (nts-haw-hle-la) // Leetsuwa la ho tshohlela: ho mpolella ditaba tse
etsahalang. (mm. tshohlelo, tshohleloa, tshohlile, tshohliloe, tshohlo, tshohloa,
matshohlo, motshohli) (bap. ntjoetsa).
Ntshokela (nts-haw-ke-la) // Leetsuwa la ho sokela: ho nthusa ho soka kapa ho
fuduha bohobe. (mm. tshoko, soakoa, sokisa, tshokiso, sokile, sokiloe, sokisoa,
lesokoana, mosoki) (bap. soka).
Ntshokodisa (nts-hu-ku-di-sa) // Leetsuwa la ho sokodisa: ho ntlhopha ka diketso
kapa dipuo; ho etsa hore ke thole bothata kapa ke hlolehe ka lebaka la ho thatafatsa
maemo. (mm. tshokodiso, sokodisoa, tshokolo, sokola, sokoletse, sokoletsoe,
tshokolelo, sokotse, sokoleha, tshokoleho, boitshokodiso, moitshokodisi, lesokolara,
mosokodi).
Ntshokolla (nts-haw-kul-la) // Leetsuwa la ho sokolla: ho ntlohedisa bobe. Ho
ntlohedisa ketso tsa kgale tse mpe. Ho ntlosa diketsong le mekgoa ya kgale, e fetileng;
ho baka hore ke be sebupuwa sa diketso tse ncha, tse ntle. (mm. tshokollo,
tshokoloho, sokoloha, sokolotse, sokolotsoe, sokolohile, mosokolohi, mosokolli).
Ntshola (nts-hu-la) // Leetsuwa la ho tshola: ho ntlosa hara sebupi sa mollo. (mm.
tsholo, tsholelo, tsholoa, tsholeloa, tshotse, tshotsoe, tsholela, tsholetse, tsholetsoe).
Ntsholela (nts-hu-le-la) // Leetsuwa la ho tsholela: ho mphomosetsa se jewang; ho
mpha dijo. (mm. tsholo, tsholelo, tsholoa, tsholeloa, tshotse, tshotsoe, tsholela,
tsholetse, tsholetsoe).
Ntshollela (nts-hul-le-la) // Leetsuwa la ho tshollela: ho nthusa ho qhala metsi kantle
kapa hara ntho e itseng. (mm. tshollelo, tsholleloa, tshollotse, tshollotsoe, letshollo,
tsholloa, tshollo)
Ntshollisa (nts-hul-li-sa) // Leetsuwa la ho tshollisa: ho baka hore ke qhale lero kapa
metsi a ka hara ntho e itseng. (mm. tsholliso, tshollisoa, tshollisitse, tshollisitsoe,
tshollelo, tsholleloa, tshollotse, tshollotsoe, letshollo, tsholloa, tshollo).
Ntshoma (nts-haw-ma) // Leetsuwa la ho soma. (mm. tshomano, somana, somme,
songoa, sonngoe, sesomo, mosomi).
Ntshomisa (nts-ho-mi-sa) // Leetsuwa la ho somisa: ho mpeha sebopehong seo
emong a soasoang le nna ka tsela e utloisang bohloko; ho baka hore emong a bue
dipuo tse utloisang bohloko ho nna. (mm. tshomiso, somisoa, somile, somana,
somme, songoa, sonngoe, sesomo, mosomi).

493
 494

Ntshosa (nts-hu-sa) // Leetsuwa la ho tshosa: ho baka hore ke be le letsoalo; ho nketsa

hore ke be le tshabo. (mm. tshoso, tshosoa, tshosana, tshosano, tshositse, tshositsoe,
tshohile, letshoho, letsoalo, setshosa, motshosi).
Ntshotedisa (nts-ho-te-di-sa) // Leetsuwa la ho sotedisa: ho baka hore ke atamele
kapa ke be haufinyane le. (mm. tshotediso, sotedisoa, tshotelo, sotetse, sotetsa,
sotetsana, sotetsoa, tsotetsi/tshotetsi).
Ntshotha (nts-hawt-ha) // Leetsuwa la ho sotha. (mm. tshotho, sothoa, sothehile,
sothile, sothiloe, sotheha, tshotheho, boitshotho, moitshothi).
Ntshotla (nts-hu-tla) // Leetsuwa la ho sotla: ho nkutloisa bohloko moyeng; ho
nketsisa diketso tse hlokang botho kapa monate; ho ntshebedisa joalo ka lekgoba; ho
nkhatella ka ho ntshebedisa mosebetsi o thata; ho hatella boemo baka kapa ho mpha
kotlo e sa lokang. (mm. tshotleho, tshotlo, sotloa, sotlehile, sotluwe, sotlana,
tshotlano, sotlehisa, tshotlehiso, boitshotlo, moitshotli, mosotlehi).
Ntshotlehisa (nts-hu-tle-hi-sa) // Leetsuwa la ho sotlehisa: ho baka hore ke be
mofutsana; ho nketsa mohlophehi kapa mofumanehi; ho etsa hore ke hloke tsa
bohlokoa bophelong. (mm. tshotlehiso, tshotleho, tshotlo, sotloa, sotlehile, sotluwe,
sotlana, tshotlano, sotlehisa, boitshotlo, moitshotli, mosotlehi).
Ntshua (nts-hua) // Leetsuwa la ho suwa: ho etsa hore ke be le pelo e bonolo, ke se be
hlaha ka ho nketsa diketso tse itseng. (mm. tshuwo, tshuo, suwisa, tshuwiso, suwisisa,
tshuwisiso, suwana, suoa, tshuwano, mosuwi) Mael. Ho suwa lerapo la puleng: ho
etsa ketso e sa thuseng la letho; ho tsitlallela ho etsa ketso hlokang mosola.
Ntshubutlella (nts-hu-bu-tlel-la) // Leetsuwa la ho subutlella: ho baka hore ke kene
mopatisaneng, mme ke hlolehe ho tsamaya le ho tsitsinyeha ka ho lokoloha. (mm.
tshubutlellano, subutlelloa, subutlelletse, subutlelletsoe, subutlellana).
Ntshudubanya (nts-hu-du-ban-ya) // Leetsuwa la ho sudubanya: ho nnatha ka ho
nkopanya le lefatshe; ho ntiha ka ho nkopanya le mobu; ho nkotla kapa ho nnatha ha
bohloko ka ho isa fatshe; ho mpidikanya fatshe. (mm. tshudubanyo, sudubanyoa,
sudubane, sudubantse, sudubatsoe, mosudubanyi).
Ntshukudisa (nts-hu-ku-di-sa) // Leetsuwa la ho sukudisa. Tem. Lentsoe le
nepahetseng ke “ntshokodisa” hofeta “ntshukudisa” le ha batho babang ba sebedisa
sukudisa. (bap. ntshokodisa).
Ntshunyakgare (nts-hun-ya-kga-re) /intruder/ Motho ya kenang ditaba tsa batho ntle
le tumello; motho ya ratang ho itshunyatshunya. /bon. bontshunyakgare/.
Ntshupisa (nts-hu-pi-sa) // Leetsuwa la ho supisa: ho mpontsha tsela; ho mpha taelo e
ntebisang sebakeng seo ke tlamehang ho fihla kapa ho ya ho sona. (mm. tshupiso,
supisoa, supile, supa, bosupa, sesupo, supisana, tshupisano, lesupa, lesupi, mosupi,
mosupuwa).
Ntshuthisa (nts-hut-hi-sa) // Leetsuwa la ho suthisa: ho ntlosa sebakeng seseng ho
nkisa ho seseng; ho ntebisa sebakeng seseng. (mm. tshuthiso, suthisoa, tshutho,
suthela, sutheloa, tshuthelo, sutha, suthaka, tshuthako, suthile).
Ntshututsa (nts-hu-tu-tsa) // Leetsuwa la ho sututsa: ho nkisa pele ka ho sebedisa
matla; ho ntebisa pele ka ho ntsitsinya ka ho ntsamaisa ho tloha sebakeng seseng ho
ya ho seseng. (mm. tshututso, sututsoa, sututseha, tshututseho, sututsile, sututsiloe,
sututsaka, tshututsako, masututsa).
Ntshuwa (nts-hu-wa) // (sheb. Ntsha nakeng sa tshebediso).
Ntsi (ntsi) /exclamation: complete stopage!/ Lekgotsa le bontshang ho ema
kgekgenene! Ho emisa ntle le ho tsitsinyeha kapa ho sutha. (mm. khekhenene).

494
 495

Ntsietsa (ntsi-e-tsa) // Leetsuwa la ho tsietsa: ho etsa diketso tse mmakatsang ebile ke

sa di lebella; ho mmakatsa. (mm. tsietso, tsietsi, tsieleha, tsieleho, tsietsoa, tsieditse,
tsieditsoe, raditsietsi, mmaditsietsi).
Ntsila (ntsi-la) // Leetsuwa la ho tsila: ho nkgama ka tsela ya ho beha matsoho
molaleng waka ka thata; ho nkoala moya. (mm. tsilo, tsiloa, tsilana, tsulane, tsilano).
Ntsipa (ntsi-pa) // Leetsuwa la ho tsipa: ho sebedisa manala ho nkutloisa bohloko; ho
tematsa ka manala. Ho nngoapa ka dinala. (mm. tsipano, tsipana, tsitjoa, tsipile,
tsipiloe, tsipeha, tsipeho, setsipatsipane).
Ntsitsinya (ntsi-tsin-ya) // Leetsuwa la ho tsitsinya: ho etsa hore ke thothomele ka ho
ntshututsa, ho nkhula, ho ntshotha kapa ho nthetsa ka ho sebedisa matla. (mm.
tsitsinyo, tsitsinyeha, tsitsinyeho, tsitsinyoa, tsitsintse, tsitsintsoe, boitsitsinyo,
moitsitsinyi).
Ntsitsisa (ntsi-tsi-sa) // Leetsuwa la ho tsitsisa: ho baka hore ke be le botsitso. (mm.
tsitsiso, tsitsisoa, botsitso, tsitsisa, tsitsisoa, tsitsile, motsitsi).
Ntso (nts-aw) /whilst/ Ha ketsahalo e itseng e tsoela pele; ha boemo bo itseng bo ya
pele kapa bo hatela pele. Mohl. Ha o ntso bapala. (bap. ntse, ntsa).
Ntsoafisa (nts-wa-fi-sa) // Leetsuwa la ho tsoafisa: ho baka hore ke be le tsoafo kapa
botsoafi; ke se batle ho etsa ketso e itseng; ho mphedisa mafolofolo kapa matjato a ho
etsa ketso e itseng. (mm. tsoafiso, tsoafisoa, tsoafa, boitsoafiso, moitsoafisi, botsoa,
botsoafi, motsoafi).
Ntsoakela (nts-wa-ke-la) // Leetsuwa la ho tsoakela: ho nthusa ho etsa motsoako; ho
nthusa ho kopanya metsoako. (mm. tsoakelo, setsoaki, ntsoaki, tsoakile, tsoakisa,
tsoakiso, tsoakisoa, motsoako, motsoaki).
Ntsoaki (nts-wa-ki) /a girl amongst boys/ Ngoanana ya mong hara bashanyana habo;
ngoana mosetsana ya hara bashanyana lapeng labo. /bon. bontsoaki/
Ntsoaki (//) /mixture/ Motho kapa ntho e kopanyang motsoako: ya kapa e etsang
hore ntho tse ngatanyana di be mmoho ka ho fuduwa le ho kopanya.
Ntsoalla (nts-wal-la) // Leetsuwa la ho tsoalla: ho nketsetsa ngoana ke motho e
motshehadi; ho ntlhahisetsa lekgabunyane ke molekane waka; ho mpelehela lesea ke
mosadi waka. (mm. tsoalo, tsoalana, tsoalano, tsoadisa, tsoadiso, tsoadisoa, tsoetse,
motsoadi).
Ntsoanatsatsi (ntswa-na-tsa-tsi) /Origin of Mosotho/ Sebaka seo ho nahanoang hore
Basotho ba tsoa ho sona. Moo ho dumeloang hore Basotho ba hlaha teng ho ya ka
tumelo ya bona kapa nalane ya setho.
Ntsodisa (ntso-di-sa) // Leetsuwa la ho tsodisa: ho etsa hore ke be feela, ntle le
diphahlo mmeleng. (mm. tsodiso, tsodisoa, tsodisana, tsodisano, tsolo, tsodisitse,
tsodisitsoe, motsodi).
Ntsoebetla (nts-we-be-tla) // Leetsuwa la ho tsoebetla: ho mpakela motsoebere: ho
baka morusu ka ho nketsetsa diketso tse tenang kgafetsa; ho hlophana le maikutlo a
ka ka diketso tse sa rateheng; ho nqholotsa ka diketso kapa dipuo tse mpe; ho
ferekanya maikutlo a ka. (mm. tsoebetlo, tsoebetloa, tsoebetlile, tsoebetliloe,
tsoebetlana, tsoebetlano, motsoebere, motsoebetli).
Ntsoeleng (ntswi-li-ng) /unity, consensus, unanimity/ Boemo ba ho etsa dintho ka
sehlopha; tumellano ya batho ba bangata.
Ntsoerelela (nts-we-re-le-la) // Leetsuwa la ho tsoerelela: ho mpulela mahlo ka ho
makala le ho teneha. (mm. tsoerelelo, tsoereleloa, tsoerelo, tsoeretse, tsoere).
Ntsoma (ntsu-ma) // Leetsuwa la ho tsoma: ho batlana le nna hohle. (mm. tsomano,
tsomana, tsomme, tsonngoe, botsomi, setsomi, motsom.

495
 496

Ntsomela (ntsu-me-la) // Leetsuwa la ho tsomela: ho nthusa ho tsoma; ho nkgoasetsa

diphoofolo bakeng sa nama. (mm. tsomelo, tsomeloa, tsomano, tsomana, tsomme,
tsonngoe, botsomi, setsomi, motsomi).
Ntsometsa (ntsu-me-tsa) // Leetsuwa la ho tsomets: ho ntlhaha lesumatha ka sepheo
sa ho hlasela; ho hlaha ho sa lebelloa ka morero wa ho mphutuhela. (mm. tsometso,
tsometsoa, tsomeditse, tsomeditsoe, motsometsi).
Ntsofatsa (ntsu-fa-tsa) // Leetsuwa la ho tsofatsa: ho baka e ka ke hodile dilemong
empa ho se joalo; ho etsa hore ke shebahale joalo ka leqheku kapa leqhekoana. (mm.
tsofala, tsofalo, tsofatso, tsofatsoa, tsofetse, tsofaditse, tsofaditsoe, botsofe, motsofe).
Ntsosa (ntso-sa) // Leetsuwa la ho tsosa: ho etsa hore ke tsohe borokong; ho baka
hore ke se robale ka ho mphaphamisa dikobong. (mm. tsoso, tsosoa, tsoseletso,
tsoseletsa, tsositse, tsositsoe, tsoha, tsoho, tsohile, boitsoso, moitsosi).
Ntsota (ntsaw-ta) // Leetsuwa la ho tsota: ho mmakalla ka botle kapa boemo bo botle
boo ke leng ho bona. (mm. tsoto, tsotoa, tsoteho, tsoteha, setsoto).
Ntsotella (ntsaw-tel-la) /to mind me/ Leetsuwa la ho tsotella: ho ntlhokomela ka ho
shebana le tokafalo, polokeho le tshireletso yaka; ho nnatsa ka sepheo sa ho
ntlhokomela hantle. (mm. tsotello, tsotelloa, tsotelletse, tsotelletsoe).
Ntsu (ntsu) /eagle/ Nonyana e kgolohadi e fofang, e jang nama, e mokobolo o bohale
o sekoekoe, e tholahalang dilomong, morung, kapa dithabeng. /bon. dintsu/.
Ntsuba (ntsu-ba) // Leetsuwa la ho tsuba: ho tsuba koae (kwae) yaka ntle le ho itheke
ya hao. (mm. tsubatsuba, tsubo, tsujoa, tsubile, tsubi, tsubisa, tsubiso, tsubisoa,
setsubi, motsubi).
Ntsubella (ntsu-bel-la) // Leetsuwa la ho tsubell: ho tloha hahang ka sekgahla ka
sepheo sa ho ntlhasela ho tsoa hodimo; ho mphutuhela ka sefutho se seholo ho tsoa
boemong bo phahameng. Ho ntlhasela kapa ho mphutuhela ka potlako ka ho ntoba ho
tsoa nqa ya hodimo. (mm. tsubello, tsubelloa, tsubelletse, tsubelletsoe, tsubellaka,
tsubellako, tsubellana, tsubellano, motsubelli).
Ntsukobokobo (ntsu-ko-bo-ko-bo) /fish eagle, bearded eagle/ Mofuta wa ntsu e
kgolohadi hofeta ntsu tse tloaelehileng; e kgonang ho phahamisa, tlhapi e kgolo,
potsanyane kapa konyana, e dulang dilomong tse kgolo le mahaheng a phahameng; e
kgonang ho fofela hodimo haholo. /bon. dintsukobokobo/ (sheb. Dinonyana).
Ntsukutla (ntsu-ku-tla) // Leetsuwa la ho tsukutla: ho ntsitsinya ha boima, ka thata,
ka ho sebedisa matla a mangata; ho ntsitsinya hampe haholo. (mm. tsukutlo,
tsukutloa, tsukutleha, tsukutleho, tsukutlana, tsukutlano, boitsukutlo, moitsukutli).
Ntumella (ntu-mel-la) // Leetsuwa la ho dumella: ho fana aka tumello ya ho etsa
ketso e itseng ho moetsi. Ho mpha tokelo ya ho etsa se itseng. (mm. Ntumelle,
ntumelletse, dumella, dumelletse, dumelletsoe, tumello).
Ntumelletse (ntu-mel-le-tsi) // Bokgale ba ho ntumella.
Numere (nu-me-re) /Numbers/ Buka ya bone (4) ya bibele testamenteng ya kgale e
lateloang ke buka ya Deuteronoma. Tem. Buka ena e hlalosa dilemo tseo bana ba
Israele ba di phetseng thabeng ya Senai mmoho le taberenakele (tabernacle), le
maikemisetso a ho hapa Kanana; le bophelo ba bona felleng. Ka puo ya Sesotho
lentsoe kapa lebitso lena le ka bolela “dipallo” kapa “dipalo”.
Nxa (nxa) /exclamation: shit!damned/ Lekgotsa le bontshang ho rohakanaka ka
modumo wa leleme ntle le ho bua lentsoe le nang le moelelo. Mohl. Hobaneng o re
nxa ho nna? Ha o re nxa ho nna o bontsha tello.
Nxaphela (nxa-pe-la) // Leetsuwa la ho xaphela: Ho nthohaka ka modumo wa leleme;
ho etsa modumo wa leleme o rohakanang kgahlanong le nna. (mm. xaphelo,
xapheloa, xaphetse, xaphetsoe, xaphile, moxaphi).

496
 497

Nya (nya) /to shit, excreate/ Ho ntsha masepa ka sebono; ho nyela. Mael. Ho nya
matsete: ho ntsha makunutu; ho bua pinyane. (bap. Nyela).
Nyadisa (nya-di-sa) // Ketsiso ya ho nyala: ho baka hore motho a kene lenyalong
kapa a nyale. (mm. nyadiso, nyadisoa, nyalana, nyalano, nyetse, nyetsoe, lenyalo,
monyadi, monyaduwa, monyala) Mael. Monyala ka pedi o nyala wa hae: motho ya
ratang kgarebe kapa moroetsana wa hae o mo nyala le ha a hloka dikgomo kapa
chelete e batlahalang bakeng sa lenyalo.
Nyafa (nya-fa) /to extract clay/ Ho kga, nka kapa ho ngoatha letsopa sebakeng seo le
tholahalang ho sona. (bap. rafa, ngofa).
Nyafo (nya-fo) /clay extraction/ Ketso ya ho nyafa: ho kga kapa ho ngoatha letsopa
sebakeng seo le tholahalang ho sona (bap. rafo) (mm. thafo).
Nyaha (nya-ha) /wet, water, quench/ Ho ngobisa se ommeng; ho metsifatsa se
hlokang mongobo; ho nyorolla; ho fedisa lenyora. Mohl. Ke batla ho nyaha qoqotho
ka joala. A ko mphe metsi moo ke batla ho nyaha qoqotho.
Nyahama (nya-ha-ma) /demoralize, discourage/ Boemo ba ho etsa hore moya o be
fatshe; ho fedisa mafolofolo a kelello le mmele; ho sulafaletsa letsatsi.
Nyahame (nya-ha-me) /discouraged, demoralized/ E boemong bo bakang hore
moya o be fatshe; bo fedisang mafolofolo a kelello le mmele; bo sulafaletsang letsatsi.
Nyahamisa (nya-ha-mi-sa) /demoralize/ Ketsiso ya ho nyahama: ho etsa hore moya
o be fatshe; ho fedisa mafolofolo a kelello le mmele; ho sulafaletsa letsatsi ka diketso
tse mpe kapa tse sa kgahliseng.
Nyahamiso (nya-ha-mi-saw) /demoralization, discouragement/ Ketso ya ho
nyahamisa: mokgoa wa ho etsa hore moya o be fatshe; ho fedisa mafolofolo a kelello
le mmele; tshulafaletso ya letsatsi ka diketso tse mpe.
Nyahamisoa (nya-ha-mi-swa) /demoralized/ Boetsuwa ba ho nyahamisa.
Nyahamme (nya-ham-me) /demoralized/ Bokgale ba ho nyahama: e boemong bo
nyahameng kapa bo hlokang mafolofolo a kelello.
Nyahamo (nya-ha-maw) /demoralization, discouragement/ Ketso ya ho nyahama:
ho etsa hore moya o be fatshe; ho fedisa mafolofolo a kelello le mmele; ho sulafaletsa
letsatsi; tshulafaletso ya letsatsi ka diketso tse mpe.
Nyahladitse (nya-hla-di-tse) /jilted, deserted/ Bokgale ba ho nyahlatsa.
Nyahladitsoe (nya-hla-dits-we) // Bokgale le boetsuwa ba ho nyahlatsa.
Nyahlatsa (nya-hla-tsa) /abandon, desert/ Ho tlohela ka tsela e mpe; ho lesa ka
mokgoa o sa rateheng; ho fedisa kamano hanghang, ka tsela e bosula.
Nyahlatso (nya-hla-tsaw) /abandonment, desertion/ Ketso ya ho nyahlatsa: ho
tlohela ka tsela e mpe; ho lesa ka mokgoa o sa rateheng; ho fedisa kamano hanghang,
ka tsela e bosula.
Nyahlatsoa (nya-hlats-wa) /abandoned, deserted/ Boetsuwa ba ho nyahlatsa.
Nyakalla (nya-kal-la) /to be ecstatic/ Ho ba le thabo e kgolo; ho bontsha monyaka o
kgaphatsehang; boikutlo ba ho thaba haholo.
Nyakallisa (nya-kal-li-sa) /cause to be ecstatic/ Ketsiso ya ho nyakalla.
Nyakalletse (nya-kal-le-tse) /ecstatic/ Ketsahalo ya ho nyakalla: ho ba le thabo e
kgolo; ho bontsha monyaka o kgaphatsehang; boikutlo ba ho thaba haholo.
Nyakallo (nya-kal-law) /ecstacy, euphoria/ Ketso ya ho nyakalla: ho ba le thabo e
kgolo; ho bontsha monyaka o kgaphatsehang; boikutlo ba ho thaba haholo. (bap.
monyaka, senyaka, motlotlo).
Nyala (nya-la) /marry, wed/ Ho ba le molekane semmuso; ho dula le mosadi kapa
monna ka baka la lenyalo; ho ntsha bohadi ka sesupo sa ho bontsha kaho ya motse
kapa lelapa; ho etsa mokete wa lenyalo. Mael. Monyala-ka-pedi o nyala wa hae:

497
 498

motho le ha e le mofutsana o ntsha bonyane boo a nang le bona ho nyala eo a mo

ratang.
Nyalafatsa (nya-la-fa-tsa) /blacklist, ostracize, preclude/ Ho senya lebitso la motho
emong joalo ka ha eka ke manyala; ho mpefatsa, ho bua emong hampe, kapa ho mo
kenya boemong bo mpefatsang lebitso mmoho le sebopeho sa hae. (bap. manyala,
mpefatsa, nyamola).
Nyalafatso (nya-la-fa-tso) /blacklisting, ostracization/ Mokgoa wa ho senya lebitso
la motho emong joalo ka ha eka ke manyala; tloaelo ya ho mpefatsa, ho bua emong
kapa ho mo kenya boemong bo mpefatsang lebitso mmoho le sebopeho sa hae
bobeng. (bap. kgeso, manyala, mpefatso, nyamolo).
Nyalafatsoa (nya-la-fa-tswa) /blacklisted/ Boetsuwa ba ho nyalafatsa.
Nyalana (nya-la-na) // Ketsetsano ya ho nyala.
Nyalana (nya-la-na) /compatible, congruent/ Hoa tloaelano kapa kamano: e
dumellanang kapa e bulehileng; e sa hanyetsaneng le ditakatso tsa emong.
Nyalano (nya-la-naw) /compatibility, congruence/ Ketso ya ho nyalana: tloaelo ya
ho ba le tumellano e bulehileng ya kamano kapa ho ba le ditakatso tse tshoanang le
maemo. (bap. tshoanelano).
Nyalasi (nya-la-si) /bitch/ Ntja e tshehadi; ntja ya mosadi e sa tsoa tsoala; ntja e
matsoele a leketlang ha bohloko. /bon. dinyalasi/ (bap. mokoto).
Nyalasi (nya-la-si) /mongrel, mixed breed dog/ Ntja ya metsoako e fapaneng: e
kopantseng mefuta ya dintja tsa sebopeho se fapaneng; eo mma yona le ntata yona
eleng mefuta e sa tshoaneng ya dintja. /bon. dinyalasi/ (bap. mokoto).
Nyalo (nya-lo) (nya-law) /marriage, wedding/ Ketso ya ho nyala: ho ba le molekane
semmuso; ho dula le mosadi kapa monna ka baka la lenyalo; ho ntsha bohadi ka
sesupo sa ho botsha kaho ya motse kapa lelapa; ho etsa mokete wa lenyalo. Mohl.
Nyalo la mme le ne le le leholo haholo. Ke nyalo la kgosana ya morena Zwelethini.
Nyaloa (nya-lwa) /to be married/ Boetsuwa ba ho nyala.
Nyalolla (nya-lul-la) /to divorce/ Ho nyala le ho hlala joalo joalo. Ho fedisa kamano
ya lenyalo; ho tlohela molekane ka baka la ho batla emong; ho lesa kamano ya lelapa
le molekane (bap. hlala).
Nyalollo (nya-lul-law) /divorce/ Ketso ya ho nyalolla: ho nyala le ho hlala joalo
joalo; ho fedisa kamano ya lenyalo; ho tlohela molekane ka baka la ho batla emong;
ho lesa kamano ya lelapa le molekane; phediso ya bolekane ba monna le mosadi;
tloaelo ya ho nyala le ho nyalolla. (bap. tlhalo).
Nyamatsana (nya-ma-tsa-na) (nyamatsane) /bontebok/ Enngwe ya diphoofolo tsa
leloko la letsa, seka podi e kgolo, e kgunong kapa kgunoana ka mmala, ebile e na le
sefahleho kapa bokapele bo bosweu. /bon. dinyamatsana/
Nyamatsana (nya-ma-tsa-na) (nyamatsane) /herbivore, herbivorous/ Mofuta wa
phoofolo e phelang ka ho ja joang empa yona e le phofu ya sebata kapa phoofolo tse
jang nama; phoofolo e hlaha, ya naheng, e fulang kapa e jang joang ebile e le dijo
kapa sejo sa sebata. /bon. Dinyamatsana/ (bap. phoofolo, sebata, kgutshoane).

DINYAMATSANA, NYAMATSANA

498
 499

TONKI/POKOLA

ZEBRA (QOAKGA)

KOATOLA/PITSI/PERE MMOULO (KULAN)

ADDAX TLHONG (HEDGEHOG)

PHALA LETHODI KGOITI

NAKEDI

CHITAL HOG DEER BABIRUSA

TAKIN SQUIRREL

499
 500

ELK DEER LEQAQANE

PUDUMO FALLOW DEER BLESBOK

WALLABY DEER

MOONGOSE MOONGOSE

KOLOBEMORU NOKO

KGAMA

MMUTLANYANA MMUTLANYANA

KANGAROO KANGAROO

500
 501

GROPHER

PELA (RABBIT) KLIPSPRINGER LEBODI

DEER THIANE REEDBUCK

PELA DEER MOSHA

DORMOUSE

KGOANA LEBODI

Nyame (nya-me) /exclamation: sudden disappearance/ Lekgotsa le bontshang ho

nyamela hanghang hoa ntho kapa motho. (bap. chobe).
Nyamela (nya-me-la) /disappear, depart, fade, vanish/ Ho se bonahale ka mora
nako e ngata; ho ipata, ho etsa hore ntho kapa motho a se bonoe.
Nyamella (nya-mel-la) /vanish/ Ho kena sebakeng seo ntho kapa motho a sa
bonahaleng; ho ipata tlasa ntho e itseng; ho itahla sebakeng ntle le ho bonoa.
Nyamello (nya-mel-law) /vanishment/ Ketso ya ho nyamella: ho kena sebakeng seo
ntho kapa motho a sa bonahaleng; ho ipata tlasa ntho e itseng; ho itahla sebakeng ntle
le ho bonoa.
Nyamelo (nya-me-law) /disappearance, vanishment/ Ketso ya ho nyamela: ho se
bonahale ka mora nako e ngata; ho ipata, ho etsa hore ntho kapa motho a se bonoe.
Bosio sebakeng.
Nyametsa (nya-me-tsa) /exterminate/ Ho fedisa bophelo ka ho bolaya; ho etsa hore
motho kapa ntho e se hlole e bonoa ka ho e timetsa.
Nyametse (nya-me-tse) /exterminated, extincted/ Bokgale ba ho nyametsa.

501
 502

Nyametso (nya-me-tso) /extermination, extinct/ Ketso ya ho nyametsa: ho fedisa

bophelo ka ho bolaya; ho etsa hore motho kapa ntho e se hlole e bonoa ka ho e
timetsa.
Nyametsoa (nya-mets-wa) /extinct, exterminated/ Boetsuwa ba ho nyametsa.
Nyamola (nya-mu-la) /abash, discompose, fluster/ Ho etsa hore motho a be
boemong ba tlontlollo; ho etsa boemo bo phoqang moetsuwa. (bap. tlontlolla).
Nyamola (nya-mu-la) /to curse/ Ho baka hore motho a be le senyama: ho beha
boemong bo bakang bomadimabe. (bap. nyalafatsa).
Nyamoleha (nya-mu-le-ha) // Ketsahalo ya ho nyamola: ho ba boemong ba ho
tlontloleha kapa bo phoqang. Ho ba boemong ba ho ba le senyama.
Nyamoleho (nya-mu-le-haw) /abashment/ Ketso ya ho nyamoleha: boemo ba ho
tlontloleha kapa bo phoqahala. Boteng ba senyama.
Nyamolo (nya-mu-law) /embarrassment, discomposition/ Ketso ya ho nyamola: ho
etsa hore motho a be boemong ba tlontlollo; ho etsa boemo bo phoqang moetsuwa.
Nyamolo (nya-mu-law) /a curse/ Boemo ba ho nyamola: pako ya senyama; ho beha
boemong bo bakang bomadimabe. (bap. senyama).
Nyamoloa (nya-mu-lwa) // Boetsuwa ba ho nyamola.
Nyamotse (nya-mu-tse) // Bokgale ba ho nyamola.
Nyamotsoe (nya-muts-we) /abashed/ Bokgale le boetsuwa ba ho nyamola.
Nyana (nya-na) /dimunitive suffix/ Sehlongoanthao se hokeloang qetellong ya
lebitso kapa lentsoe ho bontsha nyenyefatso ya lebitso leo. (bap. lenyenyefatsi) Mohl.
Mosadi=mosadinyana, monna=monnanyana, motho=mothonyana, koto=kotonyana,
tshoeu=tshoeunyana, tau=taunyana, tshoene=tshoenenyana, tsheha=tshehanyana.
Nyane (nya-ni) /little, small/ Hoa ntho kapa motho: e nang le chebahalo e hlokang
bongata, boholo, bophahamo le botenya; ya dilemo tse tlase kapa ya so holeng.
Nyane (nya-ne) /slowly/ Hoa mokgoa: ka tsela e iketlileng; ka tsela e etsahalang
butle, ntle le ho tata kapa ho potlaka.
Nyantsha (nya-nts-ha) /to breast feed, lactate/ Ho fa lesea lebese la letsoele; ho
noesa lekgabunyane kapa ngoana lebese ka ho antsha.
Nyantsho (nya-nts-haw) /breast feeding, lactation/ Ketso ya ho nyantsha: ho fa lesea
lebese la letsoele; ho noesa lekgabunyane kapa ngoana lebese ka ho antsha.
Nyanya (nya-nya) /to sulk milk/ Ho noa lebese ke ngoana; ho momorotsa lebese la
letsoele la motsoetse; ho hula lebese letsoeleng la motsoetse.
Nyanyo (nyan-yaw) /milk sulking/ Ketso ya ho nyanya: ho noa lebese ke ngoana; ho
momorotsa lebese la letsoele la motsoetse; ho hula lebese letsoeleng la motsoetse.
Nyanyaka (nya-nya-ka) /to dance to choral music/ Ho fochosela bakeng sa mmino o
hlokang diletsa; ho bina ntle le diletsa tsa mmino. (bap. choachoasela, monyanyako).
Nyanyako (nya-nya-kaw) /choral music dance/ Ketso ya ho nyanyaka: ho fochosela
bakeng sa mmino o hlokang diletsa; ho bina ntle le diletsa tsa mmino. (bap.
monyanyako).
Nyanyarela (nya-nya-re-la) /ambuscade/ Ho hlaha lesumatha ka sepheo sa ho
noanyetsa le ho futuha. (bap. nanarela) Tlh. Lentsoe le nepahetseng ke “nanarela”
hofeta “nyanyarela”.
Nyanyarelo (nya-nya-re-law) /ambuscading/ Ketso ya ho nyanyarela: ho hlaha
lesumatha ka sepheo sa ho noanyetsa le ho futuha. (bap. nanarelo).
Nyanyatsa (nya-nya-tsa) /to spice/ Ho tshela senoko sejong; ho hasa senoko dijong
ka sepheo sa ho di natefisa.
Nyanyatso (nya-nya-tso) /spicing/ Ketso ya ho nyanyatsa: ho tshela senoko sejong;
ho hasa senoko dijong ka sepheo sa ho di natefisa.

502
 503

Nyanyatsoa (nya-nyats-wa) /spiced/ Boetsuwa ba ho nyanyatsa.

Nyao (nya-u) /tattoo, body decoration/ Letheba seka setshoantsho se bonahalang
mmeleng; mongolo o entsoeng hodima setho seseng sa mmele. /bon. dinyao/ (bap.
letheba, letshwao, leamohela).
Nyaredi (nya-re-di) /beholder/ Motho ya nyarelang: ya lebisang leihlo nqa ya ntho e
patiloeng; ya shebang ka ho utsoa le ho makala. /bon. Banyaredi/ (bap. monyaredi).
Nyarela (nya-re-la) /gaze, glance, peep/ Ho lebisa leihlo nqa ya ntho e patiloeng; ho
sheba ka ho utsoa kapa ho makala.
Nyarelo (nya0re-law) /gazing, glancing, peeping/ Ketso ya ho nyarela: ho lebisa
leihlo nqa ya ntho e patiloeng; ho sheba ka ho utsoa kapa ho makala.
Nyareloa (nya-re-lwa) /gazed/ Boetsuwa ba ho nyarela.
Nyaretse (nya-re-tse) /gazed/ Bokgale ba ho nyarela.
Nyaretsoe (nya-rets-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho nyarela.
Nyarola (nya-ru-la) /dishearten/ Ho utloisa pelo bohloko; ho fana ka kutlo e hlokang
monate; ho kgentsha ka baka la bobe ba ntho e itseng.
Nyarolo (nya-ru-law) /disheartening/ Ketso ya ho nyarola: ho utloisa pelo bohloko;
ho fana ka kutlo e hlokang monate; ho kgentsha ka baka la bobe ba ntho e itseng.
Nyarosa (nya-ru-sa) /shock, startle, frighten, daunt/ Ho makatsa kelello ka pono
kapa ketsahalo e tshosang; ho tshosoa ke ketsahalo e mpe.
Nyarositse (nya-ru-si-tse) /shocked/ Bokgale ba ho nyarosa.
Nyarositsoe (nya-ru-sits-we) /shocked/ Bokgale le boetsuwa ba ho nyarosa.
Nyaroso (nya-ru-saw) /shock, startling, fright, daunt/ Ketso ya ho nyarosa: ho
makatsa kelello ka pono kapa ketsahalo e tshosang; ho tshosoa ke ketsahalo e mpe.
Nyarosoa (nya-u-swa) /shocked/ Boetsuwa ba ho nyarosa.
Nyathoha (nyat-hu-ha) /go away, to travel, to tour/ Ho tsamaya ka sepheo sa ho eta;
ho etela sebakeng se itseng; ho hahlaula. (bap. hahlaula).
Nyathohile (nyat-ho-hi-le) /gone travelling, gone away/ Bokgale ba ho nyathoha.
Nyathohisa (nyat-ho-hi-sa) /cause to travel or go away/ Ketsiso ya ho nyathoha.
Nyathoho (nyat-hu-haw) /going away, travelling, touring/ Ketso ya ho nyathoha: ho
tsamaya ka sepheo sa ho eta; ho etela sebakeng se itseng; ho hahlaula.
Nyatsa (nya-tsa) /underestimate, belittle, miscalculate/ Ho nkela fatshe; ho bontsha
lenyatso kgahlanong le; ho se natse boemo ba.
Nyatseha (nya-tse-ha) // Ketsahalo ya ho nyatsa: e bontshang lenyatso kapa e
loketsoeng ke lenyatso; e tellehang ka lebaka la boemo ba yona.
Nyatseho (nya-tse-haw) // Ketso ya ho nyatseha: pontsho ya lenyatso kapa tokelo ya
lenyatso; telleho ka baka la boemo bo tlase.
Nyatsi (nya-tsi) /concubine, leman, paramour, mistress/ Motho eo monyadi kapa
monyaduwa a ratanang le yena ka ntle ho lenyalo; motho ya febang le motho ya
nyetseng kapa ya nyetsoeng. Molekane wa sekgukgu; molekane wa patuwe; molekane
ya seng molaong. /bon. dinyatsi/ (bap. letekatsi, sefebe, sehlola).
Nyatso (nya-tsaw) /underestimation, miscalculation/ Ketso ya ho nyatsa: ho nkela
fatshe; ho bontsha lenyatso kgahlanong le; ho se natse boemo ba. (bap. lenyatso).
Nyatsoa (nya-tswa) /underestimated, belittled/ Boetsuwa ba ho nyatsa.
Nyebediha (nye-be-di-ha) /move like a reptile/ Ho tsitsinyeha le ho tsamaya joalo ka
sehahabi; ho tsitsinyeha, seka ho meneka, joalo ka noha kapa sehahabi. Tlh. Lentsoe
le nepahetseng haholo ke “nyebediha” hofeta “nyibidiha”.
Nyebediho (nye-be-di-ho) /reptile movement/ Ketso ya ho nyebediha: motsamao le
ho tsitsinyeha joalo ka noha kapa sehahabi.

503
 504

Nyebella (nye-bel-la) /delibitate, enfeeble, dispirit/ Ho felloa ke matla a mmele ka

baka la taba tse bohloko; ho felloa ke morolo wa kelello ka baka la dipuo tse mpe.
Nyebellisa (nye-bel-li-sa) /to weaken the mind, defuse/ Ketsiso ya ho nyebella.
Nyebelliso (nye-bel-li-saw) /mind and body weakwening/ Ketso ya ho nyebellisa.
Nyebello (nye-bel-law) /delibitation, enfeebling/ Ketso ya ho nyebella: boemo ba ho
felloa ke matla a mmele ka baka la taba tse bohloko; ho felloa ke morolo wa kelello
ka baka la dipuo tse mpe.
Nyebenyebe (nye-be-ne-be) /lame, tame/ Hoa ntho, motho kapa phoofolo: e hlokang
bohale ba tlhaho kapa mafolofolo a tsoalo; e kelello e bonolo. (bap. monyebe).
Nyedisa (nye-di-sa) /spite, spitefull, contempt/ Ho utloisa bohloko ka diketso tse
itseng; ho soabisa tebello ya motho ya lebelletseng boemo bo itseng. Ho bontsha tello;
ho bontsha bosio ba tlhompho.
Nyedisa (nye-di-sa) /cause to shit/ Ketsiso ya ho nyela: ho baka ho nyela.
Nyediseha (nye-di-se-ha) /spitefull/ Ketsahalo ya ho nyedisa: ho ba boemong bo
tshoaneloang ke nyediso.
Nyediseho (nye-di-se-haw) /spitefullness/ Ketso ya ho nyediseha: boemo bo
tshoaneloang ke nyediso.
Nyediso (nye-di-saw) /spitefullness, grudge, contempt/ Ketso ya ho nyedisa: ho
utloisa bohloko ka diketso tse itseng; ho soabisa tebello ya motho ya lebelletseng
boemo bo itseng. Pontsho ya tello. Tlhokeho ya tlhompho.
Nyediso (nye-di-saw) /shitting/ Ketso ya nyedisa: ho baka ho nyela.
Nyedisoa (nye-di-swa) // Boetsuwa ba ho nyela.
Nyefola (nye-fu-la) /blaspheme/ Ho bua mantsoe a mabe kgahlanong le; ho bua
leshano le nang le lenyatso ka tumelo le bodumedi ho Modimo; ho hlapaola tumelo ya
batho ba itseng. Ho bua sebe ka baka la lenyatso kapa ho se tsebe.
Nyefoleha (nye-fu-le-ha) /blasphemerous/ Ketsahalo ya ho nyefola: ho ba boemong
bo loketseng nyefolo kapa masoabi.
Nyefoleho (nye-fu-le-ho) /blasphemerousness/ Ketso ya ho nyefoleha: ho ba
boemong bo loketseng nyefolo kapa masoabi.
Nyefolo (nye-fu-law) /blasphemy/ Ketso ya ho nyefola: ho bua mantsoe a mabe
kgahlanong le; ho bua leshano le nang le lenyatso ka tumelo le bodumedi ho Modimo;
ho hlapaola tumelo ya batho ba itseng. Ho bua sebe ka baka la lenyatso kapa ho se
tsebe.
Nyehela (nye-he-la) /donate, contribute/ Ho fana ka boikemisetso ho batho ba
hlokang; ho nehela se teng ho mohloki kapa bahloki; ho neheletsa se hlokahalang ho
mofutsana kapa mohloki. (bap. nehela).
Nyehelo (nye-he-law) /donation, contribution/ Ketso ya ho nyehela: ho fana ka
boikemisetso ho batho ba hlokang; ho nehela se teng ho mohloki kapa bahloki; ho
neheletsa se hlokahalang ho mofutsana kapa mohloki. (bap. monyehelo, monehelo).
Nyehla (nye-hli-sa) /ebb, decrease, abate, recede/ Ho theoha hoa ntho e itseng; ho
ya fatshe ka theko; ho ba boemong bo tlase; ho nyenyefala; ho ba nyane.
Nyehlisa (nye-hli-sa) /be on sale/ Ho etsa hore ditheko tsa thepa di be tlase; ho etsa
ditheolelo tsa thekiso; ho etsa fantisi.
Nyehlisa (//) /loosen/ Ho tlamolla thapo e tlanngoeng ka thata hore e be bobebe; ho
isa boima tlase; ho nolofaletsa. Ketsiso ya ho nyehla.
Nyehlisetsa (nye-hli-se-tsa) /put on sale/ Ketsetso ya ho nyehlisa: ho etsa hore
ditheko tsa thepa di be tlase; ho etsa ditheolelo tsa thekiso; ho etsa fantisi. Ketsiso ya
ho nyehlisa: ho etsa ditheko tsa ntho tse rekisoang di theohe.

504
 505

Nyehlisetso (nye-hli-se-tso) /sale/ Ketso ya ho nyehlisetsa: ho etsa hore ditheko tsa

thepa di be tlase; ho etsa ditheolelo tsa thekiso; ho etsa fantisi. (bap. sesolo).
Nyehlisitse (nye-hli-si-tse) // Bokgale ba ho nyehlisa.
Nyehlisitsoe (nye-hli-sits-we) // Bokgale le boetsuwa ba ho nyehlisa.
Nyehliso (nye-hli-saw) /loosening/ Ketso ya ho nyehlisa: ho tlamolla thapo e
tlanngoeng ka thata hore e be bobebe; ho isa boima tlase; ho nolofaletsa. Ketso ya ho
nyehlisa: theolelo ya ditheko.
Nyehlisoa (nye-hli-swa) // Boetsuwa ba ho nyehlisa.
Nyeka (nye-ka) /lick/ Ho pholla ka leleme; ho latsoa ka leleme; ho utloa tatso ka ho
tsamaisa leleme hodima ntho e itseng. (bap. neka).
Nyekenyeha (nyi-ke-nye-ha) // Ho tsitsinyeha hoa ntho ekang e shoele; tsitsinyeho ya
motho kapa phoofolo e bonahalang e ka e felletsoe ke bophelo.
Nyekenyeho (nyi-ke-nye-ho) /movement of a dying thing/ Ketso ya ho nyekenyeha:
ho tsitsinyeha hoa ntho ekang e shoele; tsitsinyeho ya motho kapa phoofolo e
bonahalang e ka e felletsoe ke bophelo.
Nyeko (nye-kaw) /licking/ Ketso ya ho nyeka: ho pholla ka leleme; ho latsoa ka
leleme; ho utloa tatso ka ho tsamaisa leleme hodima ntho e itseng.
Nyekoa (nye-kwa) /licked/ Boetsuwa ba ho nyeka.
Nyekoe (nye-kwe) /sorghum salad/ Sejo se entsoeng ka mabele a phehiloeng ntle le
ho siloa; mabele a phehiloeng. /bon. dinyekoe/ (mm. nyekwe).
Nyela (nye-la) /to shit, excreate, defecate/ Ho ntsha masepa ka sebono; ho tsholla
manyela ka lesoba la serao; ho kaka. (bap. manyela). Mael. Ho nya matsete: ho ntsha
makunutu; ho bua pinyane.
Nyele (nye-le) /midday heat, midday sun/ Mocheso wa letsatsi la hara mpa ya
motshehare; mocheso o moholo haholo.
Nyelo (nye-law) /excretion, shit expulsion/ Ketso ya ho nyela: ho ntsha masepa ka
sebono; ho tsholla manyela ka lesoba la serao; ketso ya ho kaka. (bap. manyela).
Nyemoditse (nye-mu-di-tse) /stared/ Bokgale ba ho nyemotsa.
Nyemoditsoe (nye-mo-di-tswe) // Boetsuwa le bokgale ba ho nyemotsa.
Nyemotsa (nye-mu-tsa) /rude stare, scowl/ Ho sheba hampe; ho tadima ka tsela e
mpe; ho boha ka tsela e sa kgotsofatseng. (bap. qekotsa).
Nyemotso (nye-mu-tsaw) /scowling, rude staring/ Ketso ya ho nyemotsa: ho sheba
hampe; ho tadima ka tsela e mpe; ho boha ka tsela e sa kgotsofatseng.
Nyemotsoa (nye-muts-wa) /starred at rudely/ Boetsuwa ba ho nyemotsa.
Nyenyane (nye-nya-ni) /very little/ Hoa sebopeho sa mmele kapa boemo: e hlokang
botenya, bophara, bolelele kapa bongata bo lebeletsoeng; e hlokang boima bo
batlahalang; e diketso tsa ngoana ka baka la phokolo ya kelello. (bap. nyane).
Nyenyefala (nye-nye-fa-la) /shrink/ Ho ba nyane; ho fokotseha ka boholo.
Nyenyefalo (nye-nye-fa-law) /shrikage/ Ketso ya ho nyenyefala: phokotseho ya
boholo; ho ba nyane ka sebopeho.
Nyenyefatsa (nye-nye-fa-tsa) /belittle, downgrade, scoff, diminish/ Ho etsa hore
motho a ikutloe a le monyane; ho nkela emong fatshe; ho bua dipuo tse behang
emong fatshe ka baka la boemo ba hae; ho etsa hore ntho ebe nyane.
Nyenyefatso (nye-nye-fa-tso) /belittling/ Ketso ya ho nyenyefatsa: ho etsa hore
motho a ikutloe a le monyane; ho nkela emong fatshe; ho bua dipuo tse behang
emong fatshe ka baka la boemo ba hae; ho etsa hore ntho e be nyane.
Nyenyefatso (nye-nye-fa-tso) /diminution, diminutive/ Ketso ya ho nyenyefatsa
lebitso kapa lentsoe lefe kapa kefe ka ho hokela sehlongoanthao se kokeloang ke
boemo bo joalo qetellong ya lona.

505
 506

Nyenyenye (nyi-nyi-nyi) /completly no!/ Ka tsela ya ho se dumele ka botlalo; ka

mokgoa oo hoseng bonolo ho o amohela. Mohl. Mabotho a Morena Moshoeshoe a
hanne ho hloloa ke bafutuhi nyenyenye! Ke hana nyenyenye! (bap. latola).
Nyeonyeo (nye-u-nye-u) /stupid fool/ Sethoto se holofetseng kelello; sethoto se
hloloang ke sehole ka bohlale. /bon. dinyeonyeo/ (bap. Tlhatlharatlhetlhe, lewatla).
Nyesa (nyi-sa) /drub/ Ho otla ka tsela eo moetsi a ikutloang a kgotsofetse; ho otlaka
ntle le ho araba hoa moetsuwa. Kotlo e bohloko ya diatla.
Nyesitse (nye-si-tse) // Bokgale ba ho nyesa.
Nyesitsoe (nye-sits-we) // Bokgale le boetsuwa ba ho nyesa.
Nyeso (nyi-saw) /drubbing/ Ketso ya ho nyesa: ho otla ka tsela eo moetsi a ikutloang
a kgotsofetse; ho otlaka ntle le ho araba hoa moetsuwa. Kotlo e bohloko ya diatla.
Nyesoa (nyi-swa) /drubbed/ Boetsuwa ba ho nyesa.
Nyeunya (nye-un-ya) /to move like maggots/ Ho tsitsinyeha joalo ka diboko tse
fumanoang nthong e shoeleng; ho tsitsinyeha joalo ka tshenyane.
Nyeunyo (nye-un-yaw) /maggots movement/ Ketso ya ho nyeunya: tsitsinyeho ya
diboko tsa setopo; tsitsinyeho ya tshenyane.
Nyewe (nye-we) (nyeoe) /court case, trail, lawsuit, dispute/ Se tlisoang lekgotleng
la dinyewe kgahlanong le motho ya molato; molato o tlisitsoeng kgotla mabapi le
moqusuwa; molato o tsoelang pele kgotla mabapi le motho ya tlotseng molao kapa
momakalloa; kgang e buuwang kgotla kgahlanong le motho ya qosoang kapa ya
tlotseng molao. /bon. dinyewe/.
Nyibidiha (nyi-bi-di-ha) (nyebediha) /move like a reptile/ Ho tsitsinyeha le ho
tsamaya joalo ka sehahabi; ho tsitsinyeha, seka ho meneka, joalo ka noha kapa
sehahabi. Tlh. Lentsoe le nepahetseng haholo ke “nyebediha” hofeta “nyibidiha”.
Nyibidiho (nyi-bi-di-haw) /reptile movement/ Ketso ya ho nyibidiha: ho tsitsinyeha
le ho tsamaya joalo ka sehahabi; ho tsitsinyeha, seka ho meneka, jaoloa ka noha kapa
sehahabi.
Nyofa (nyaw-fa) /to eat too much/ Ho ja joalo ka senyofu: ho ja hofeta tekanyo.
Nyofo (nyaw-faw) /gluttony/ Ketso ya ho nyofa: ho ja joalo ka senyofu: ho ja hofeta
tekanyo. (bap. senyofu).
Nyoka (nyu-ka) /bash, smash/ Ho shapa ngoana; ho shapa ka tsela e bontshang ho
kgalemela.
Nyoko (nyaw-kaw) (nyooko) /bile/ Lero le lesehlana, le babang haholo, le
tholahalang sethong sa mmele, seka kgetsi, se itshetlehileng pela phio. /bon. dinyoko/
Nyoko (nyu-kaw) /bashing, smashing/ Ketso ya ho nyoka: ho shapa, haholo ngoana,
ka tsela e bontshang ho kgalemela.
Nyokoditse (nyaw-kaw-di-tse) // Bokgale ba ho nyokotsa.
Nyokotsa (nyaw-kaw-tsa) /indigest/ Ho ntsha se jeloeng kapa se noeloeng ka
molomo joalo ka ha eka se bohloa joalo ka mahlatsa. (bap. hlatsa).
Nyokotso (nyaw-kaw-tsaw) /indigestion/ Ketso ya ho nyokotsa: ho ntsha se jeloeng
kapa se noeloeng ka molomo joalo ka ha eka se bohleha joalo ka mahlatsa (bap.
mahlatsa, tlhatso).
Nyokotsoa (nyaw-kots-wa) // Boetsuwa ba ho nyokotsa.
Nyola (nyu-la) /unpalatable, unappetizing, distasteful/ Hoa sejo: se sa latsoeheng
hamonate; se sa phehoang hantle; se sebe haholo ha se latsoa. /bon. dinyola/.
Nyolla (nyul-la) // Ho isa hodimo; ho beha ka hodimo.
Nyollela (nyul-le-la) /increase/ Ho isa moputso hodimo; ho ekeletsa moputso; ho
fana ka mokgolo o mongata, o eketsehileng. Ketsetso ya ho nyolla.

506
 507

Nyollelo (nyul-le-law) /increment/ Ketso ya ho nyollela: phahamiso ya moputso;

kekeletso ya moputso; ngatafatso ya mokgolo.
Nyolleloa (nyul-le-lwa) // Boetsuwa ba ho nyollela.
Nyolletse (nyul-le-tse) // Bokgale ba ho nyollela.
Nyolletsoe (nyul-le-tse) Boetsuwa le bokgale ba ho nyolla.
Nyoloha (nyu-lu-ha) /soar, rise/ Ho ya ka hodimo; ho tsamayela sebakeng se
phahameng; ho hloa moepa kapa sebaka se nyolohelang. (bap. theola, theosa).
Nyolohela (nyu-lu-he-la) /ascend/ Ketsahalo ya ho nyoloha: ho phahamela hodimo;
ho ya hodimo. (bap. hloella).
Nyolohelo (nyu-lu-he-law) /ascension/ Ketso ya ho nyolohela: ho phahamela
hodimo; ho ya hodimo. (bap. tlhoello).
Nyoloho (nyu-lu-haw) /soaring, rising/ Ketso ya ho nyoloha: ho ya ka hodimo; ho
tsamayela sebakeng se phahameng; ho hloa moepa kapa sebaka se nyolohelang.
Nyolosa (nyu-lu-sa) /climb up/ Ho hloella thaba kapa moepa. Ho ya hodimo thabeng.
Nyolosetsa (nyu-lu-se-tsa) /to mount, ascend/ Ketsetso ya ho nyolohela: ho
phahamela hodimo; ho ya hodimo.
Nyolosetso (nyu-lu-se-tsaw) /mounting, ascension/ Ketso ya ho nyolosetsa: ho
phahamela hodimo; ho ya hodimo.
Nyoloso (nyu-lu-saw) /climbing up/ Ketso ya ho nyolosa: ho hloella thaba kapa
moepa. Ho ya hodimo thabeng.
Nyontsha (nyo-nts-ha) /disgust, detestable, nasty/ Ho etsa ketso e ferolang mmohi
dibete; ho etsa ketso e manyala, e ka hlatsisang ya e shebileng. Ho etsa se nyonyehang
kapa se sa rateheng mahlong a ba shebileng.
Nyontsho (nyo-nts-ho) /disgusting, nastiness/ Ketso ya ho nyontsha: ho etsa ketso e
ferolang mmohi dibete; ho etsa ketso e manyala, e ka hlatsisang ya e shebileng. Ho
etsa se nyonyehang kapa se sa rateheng mahlong a ba shebileng. (bap. Kgeseha).
Nyontshoa (nyo-nts-hwa) // Boetsuwa ba ho nyontsha.
Nyonya (nyawn-ya) /detest, abhore/ Ho hloya haholo ntho e manyala; ho se rate sebe
kapa ketso e nyonyehang haholo.
Nyonyeha (nyaw-nye-ha) /detestable, repulsive/ E loketsoeng ke ho nyonyoa: e
loketsoeng ke ho hloyoa haholo kapa e sa ratoeng ka baka la manyala a yona.
Nyonyeho (nyaw-nye-haw) /detestability/ Ketso ya ho nyonyeha: tokelo ya ho
nyonyoa kapa ho hloyoa ka baka la manyala kapa bobe ba sebe.
Nyonyo (nyaw-nyaw) /abhorrance, dislike, destation/ Ketso ya ho nyonya: ho hloya
haholo ntho e manyala; ho se rate sebe kapa ketso e nyonyehang haholo. Lehloyo le
leholo la sebe kapa ketso e manyala.
Nyonyoa (nyaw-nywa) // Boetsuwa ba ho nyonya.
Nyonyoba (nyaw-nyaw-ba) /sneak/ Ho tsamaya ka tsela ya ho se bonoe, ka ho
kgukguna le ho noanya. Ho tsamaya ka ho ipata ntle le lerata.
Nyonyobela (nyaw-nyaw-be-la) /sneak towards/ Ketsetso ya ho nyonyoba: ho
tsamayela nqa ya ntho e itseng ntle le ho bonoa kapa ho etsa lerata.
Nyonyobelo (nyaw-nyaw-be-law) /sneaking towards/ Ketso ya ho nyonyobela: ho
tsamayela nqa ya ntho e itseng ntle le ho bonoa kapa ho etsa lerata.
Nyonyobeloa (nyaw-nyaw-be-lwa) /sneaked/ Boetsuwa ba ho nyonyobela.
Nyonyobetse (nyaw-nyaw-ne-tsi) // Bokgale ba ho nyonyobela.
Nyonyobetsoe (nyaw-nyaw-bets-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho nyonyobela.
Nyonyobo (nyaw-nyaw-baw) /sneaking/ Ketso ya ho nyonyoba: ho tsamaya ka tsela
ya ho se bonoe, ka ho kgukguna le ho noanya. Ho tsamaya ka ho ipata ntle le lerata.

507
 508

Nyopa (nyu-pa) /fail, collapse, crumple/ Ho hloleha hoa leqheka, leano, letsapa kapa
morero o reriloeng pejana; ho wa hoa leqheka le nahannoeng pele.
Nyopa (nyu-pa) /barren person, sterile person/ Motho, haholo e motshehadi, ya sa
kgoneng ho emara; mosadi ya sa kgoneng ho emola kapa ho emara. /bon. dinyopa/.
Nyopafaditse (nyu-pa-fa-di-tse) // Bokgale ba ho nyopafatsa.
Nyopafaditsoe (nyu-pa-fa-di-tswe) // Boetsuwa le bokgale ba ho nyopafatsa.
Nyopafala (nyu-pa-fa-la) /impotent, infertile, sterile/ Ho ba boemong ba ho se
kgone ho tsoala kapa ho tsoadisa; ho hloka matla a thobalano kapa ho boka; ho felloa
ke matla a botona kapa botshehadi. Tem. Lentsoe lena “nyopafala” le sebedisoa ho
motho e motona mmoho le e motshehadi ha le sebedisoa joalo ka leetsi, empa le
sebedisoa ho e motshehadi haholo ha le sebedisoa le bitsoa “nyopa”.
Nyopafalo (nyu-pa-fa-law) /impotence, infertility, sterility/ Ketso ya ho nyopafala:
boemo ba ho se kgone ho tsoala kapa ho tsoadisa; bokudi ba ho hloka matla a
thobalano kapa ho boka; ho felloa ke matla a botona kapa botshehadi. (bap. phaolo).
Nyopafatsa (nyu-pa-fa-tsa) /sterilise/ Ho baka hore mmele kapa setho sa thobalano
se hlolehe ho sebetsa; ho hloleha ho boka ka lebaka la bokudi bo amang setho sa
thobalano. Mohl. Ho noa joala le ho tsuba haholo ho ka nyopafatsa motho. Ho na le
dithethefatsi tse nyopafatsang motho ha a di sebedisa hofeta tekanyo.
Nyopafatso (nyo-pa-fa-tso) /sterilisation/ Ketso ya ho nyopafatsa: boemo ba ho
hloleha hoa setho sa thobalano; phelo ya takatso ya thobalano kapa pokano ka lebaka
la bokudi kapa ho lemala hoa setho sa botona kapa botshehadi. (bap. phaolo).
Nyopafatsoa (nyu-pa-fa-tswa) /sterilised/ Boetsuwa ba ho nyopafala.
Nyopile (nyu-pi-le) /failed/ Bokgale ba ho nyopa.
Nyopisa (nyu-pi-sa) /miscarry, abort/ Ho etsa hore bophelo bo ka popelong ya
mosadi bo fele; ho fedisa bophelo ba lekgabunyane, mmelewa kapa mmeleuwa pele a
hlaha; ho bolaya lesea pele le hlaha kapa ka mora tlhaho ya lona popelong.
Nyopisa (nyu-pi-sa) /abort, call off/ Ketsiso ya ho nyopa: ho etsa hore leqheka,
leano, letsapa kapa morero o reriloeng pejana o hlolehe.
Nyopiso (nyu-pi-saw) /abortion, miscarriage/ Ketso ya ho nyopisa: ho etsa hore
bophelo bo ka popelong ya mosadi bo fele; ho fedisa bophelo ba lekgabunyane pele le
hlaha; ho bolaya lesea pele le hlaha kapa ka mora tlhaho ya lona popelong.
Nyopiso (nyu-pi-saw) /calling off, halt/ Ketso ya ho nyopisa: ho etsa hore leqheka,
leano, letsapa kapa morero o reriloeng pejana o hlolehe.
Nyopisoa (nyu-pi-swa) /aborted/ Boetsuwa ba ho nyopisa. (mm. nyopiswa).
Nyopo (nyu-paw) /fiasco, debacle, failure, disater/ Ketso ya ho nyopa: ho hloleha
hoa leqheka, leano, letsapa kapa morero o reriloeng pejana; ho wa hoa leqheka le
nahannoeng pele. Tlholeho ya morero o tlamehang ho phethahatsoa.
Nyopo (nyu-paw) /barreness, unproductiveness/ Boemo ba ho hloleha ho tsoala ka
baka la ho se emare; tlholeho ya ho ba le ngoana kapa bophelo popelong ka baka la
bokudi bo itseng; bothata ba ho emola. (bap. nyopa).
Nyora (nyo-ra) /thirsty/ Ho ba boemong ba ho lakatsa metsi kapa seno; ho kgalla
metsi kapa se nowang; ho labalabela metsi.
Nyoriloe (nyo-ri-lwe) /thirsty/ Bokgale ba ho nyora: ho batla metsi kapa seno; ho
kgalla se nowang; ho labalabela metsi kapa seno. (mm. nyorilwe).
Nyorisa (nyo-ri-sa) /to cause thirst/ Ketsiso ya ho nyora: ho etsa hore lenyora le be
teng; ho etsa hore tabatabelo ya metsi e be teng.
Nyoroa (nyo-rwa) /thirsty/ Boetsuwa ba ho nyora: ho batla metsi kapa seno; ho
kgalla se nowang kapa se nyahang qoqotho. (mm. nyorwa).

508
 509

Nyorolla (nyo-rul-la) /to quench thirst/ Ho noa metsi kapa seno se itseng ka mora
lenyora; ho koenya metsi kapa lero le itseng ho fedisa lenyora.
Nyorollo (nyo-rul-law) /thirst quenching/ Ketso ya ho nyorolla: ho noa metsi kapa
seno se itseng ka mora lenyora; ho koenya metsi kapa lero le itseng ho fedisa lenyora.
Nyorolloa (nyo-rul-lwa) // Boetsuwa ba ho nyorolla. (mm. nyorollwa).

Ooo

PALE:
Tlhaku ya leshome le metso e mehlano (15) ya Sesotho. Yona e tletse ka maemedi
(personal pronouns) le masupi (demontrative pronouns). Mareo a semelo ona a
mmaloa haholo. Moo honang le lereo le qalang ka tlhaku ena, lebitso leo ha se la
Sesotho hangata.

Tlhokomediso: ka Sesotho sa Afrika Borwa, ha sedumi, “O” se lateloa ke sedumi

seseng (vowel) ho sebedisoa “W”. Mohlala: oaka=waka, oeso=weso, oa=wa,
oela=wela, jj. Leetsi le qalang ka “O” le fetohela ho “k” ha eba lereho/lebitso.
Mohlala: otsela=kotselo, okola=kokolo, otla=kotlo, otlolla=kotlollo, omisa=komiso,
olla=kollo, otsula=kotsulo, otisa=kotiso, jj.

O (Ou) //.
O (aw) //.
O (o) //.
O (u) /he or she in the past tense/ Seemedi se mothofatsang; lentsoe le sebedisoang
bakeng sa motho ka ho bontsha seo a se etsang nako ya joale. Mohl. O tsamaya le
batho ba bangata. O kgutla a le mong. (bap. a).
O (u) /you are/ Seemedi se toboketsang ka ho hlalosa seo motho aleng sona. Mohl. O
motle haholo ngoanaka. O mobe ha o rata.
O (o) /it: adjective with words (things) starting with “M”/ Tlhaku e sebedisoang ho
hlalosa lentsoe ka ho toboketsa lekgethi ebile le sebedisoa haholo le mantsoe a qalang
ka “M”. Mohl. Mose o motle. Moloho o molelele. Molomo o mosesane.
Oa (wa) /of/ Seemedi se bontshang thuo; lentsoe le sebedisoang ho bontsha seo eleng
sa muuwa kapa motho wa boraro. Mohl. Mosadi oa morena. Oa boraro yena ha re
mmatle. Ke monna oa bokae ya hlekefetsang basadi? (bap. sa, ba, tsa, ya) (bap. sa,
ba, tsa, ya) (mm. wa).
Oa (wa) /you/ Mohl. Oa kgetha ho thola le ha ho sa dumelehe. O ile oa tsamaya ntle
le tumello ya ntatao le mmao, hobaneng?
Oabo (wa-baw) /his, hers/ Seemedi se bontshang hore motho eo ho buuwang ka yena
ke wa bo mmuuwa. Lentsoe le bontshang hore thuo ke ya mmuuwa. /bon. babo/
Oai (wa-i) /exclamation: is that so!/ Lekgotsa le bontshang ho makalla ketso kapa
ketsahalo eo ho nahanoang hore ekeke ya etsahala.
Oaka (wa-ka) (waka) /mine/ Seemedi se bontshang thuo ka ho bontsha seo eleng sa
mmui kapa motho ya buang. /bon. tsaka/.
Obadia (aw-ba-dia) /Obadiah/ Buka ya bibele ya bomashome a mararo le motso o le
mong (31) testamenteng ya kgale.

509
 510

Obe (o-be) /monster/ Phoofolo e kgolo, e tshabehang ya ditshomo. Sebata, seka koko
se hlalosoang dipaleng tsa kgalekgale kapa ditshomong. /bon. diobe/.
Obuobu (o-bu-o-bu) /a clumsy fool/ Motho ya sa itekanelang kelellong ka baka la
sebopeho sa hae sa mmele kapa bohloko ba hlooho; motho ya sebopeho se sebe sa
mmele ka baka la lefu le itseng. /bon. diobuobu/ (bap. otseotse, leobu).
Obusela (o-bu-se-la) /to walk like a fool/ Ho tsamaya joalo ka obuobu: motsamao wa
motho ya sa itekanelang kelellong ka baka la sebopeho sa hae sa mmele kapa bohloko
ba hlooho.
Obutsa (o-bu-tsa) /to walk like a fool/ Ho tsamaya joalo ka obuobu: motsamao wa
motho ya sa itekanelang kelellong ka baka la sebopeho sa hae sa mmele kapa bohloko
ba hlooho.
Oela (we-la) /fall/ Ho ya fatshe ka baka la ho diwa; ho tonamela fatshe. (mm. wela).
Oena (we-na) (wena) /you/ Seemedi se bontshang motho eo ho buuwang le yena;
seemedi se bontshang kapa supang mmuuwa ke mmuwi ntle le ho sebedisa lebitso la
hae. /bon. lona/ (mm. uena, wena).
Oeso (we-su) /mine/ Seemedi se bontshang thuo ka ho supa hore mmuuwa ke motho
wa bo mmuwi. /bon. beso/ (bap. weso).
Oetse (we-tse) /fell/ Bokgale ba ho wela. (mm. wetse).
Ofe (o-fe) /which one/ Lebotsa le batlang ho tseba motho eo ho buuwang ka yena;
lentsoe le sebedisoang ho hlalosa motho eo ho buuwang ka yena ka ho qolla.
Ofeng (o-fe-ng) /which one/ Lebotsa le batlang ho tseba motho eo ho buuwang ka
yena ka ho toboketsa; lentsoe le sebedisoang ho hlalosa motho eo ho buuwang ka
yena ka ho qolla le ho toboketsa.
Ofisiri (o-fi-si-ri) /officer/ Motho ya sebeletsang mmuso, ya etsang mosebetsi o
itseng; mosebeletsi wa mmuso. /bon. diofisiri/ Tlh. Lentsoe lena, “ofisiri” lea
itlhalosa hore ha se la puo ya Sesotho. Hore hobaneng Basotho ba le sebedisa ha ho
tsebahale lebaka. Lentsoe le nepahetseng la sesotho ke “lehlahana”.
Ohle (o-hle) /all/ Leakaretsi le bontshang seo ho buang ka sona ka botlalo ba sona;
lentsoe le sebedisoang ho akaretsa mabitso a dintho. /bon. tsohle/ (bap. kaofela).
Ohleohle (//) (ohle-ohle) /everything/ leakaretsi le supang le ho bontsha ntho enngwe
le enngwe ka ho phethahala; lentsoe le bontshang le ho supa dintho kaofela tseo ho
buuwang ka tsona. /bon. tsohle-tsohle/ (bap. kaofela).
Oho (o-ho!) /exclamation: as expected!/ Lekgotsa le bontshang hore mmui o bona
kapa o utloa seo aneng a se lebeletse ka masoabi kapa ho teneha. Mohl. Oho! Ke
bone hore o tla hana. Oho! Ha ke makale ha ke utloa a bua tjena.
Okamela (u-ka-me-la) /of a director: lead/ Ho ba ka sehlohlolong sa ho laola boemo
bo itseng; ho etsa mosebetsi wa mookamedi; ho sebetsa joalo ka mookamedi.
Okola (o-ku-la) /skim/ Ho tlosa bokahodimo ba ntho e metsi, haholo lekoeba kapa
leloapi, le ka setshelong. Mael. Moro kgotla ha o okoloe: ditaba di bewa pepeneneng
ntle le ho patoa.
Okone (aw-kaw-ne) /organ/ Mofuta wa seletsa se seholo se emang ka ditshietso, se
ntshang modumo o bakoang ke moya wa ho tobetsa dikonopo tsa bokahodimo ba
sona. /bon. diokone/ (bap. piano) (sheb. Seletsa, diletsa).
Okotse (o-ku-tse) // Bokgale ba ho okola.
Okotsoe (o-ku-tswe) // Boetsuwa ba ho okola. (mm. okotswe).
O la (aw-la) /she was, he was/ Leetsi le toboketsang bokgale ba ketsahalo e mabapi le
eo ho buuwang ka yena. Tlh. Moelelo wa “o la” o akga ka popeho ya mantsoe a
mabedi eleng “O” mmoho le “la”. Mohl. O la tsamaya=o tsamaye, o la kgutlisoa=o
kgutlisitsoe, o la kena sekolo Leribe=o kena sekolo Leribe.

510
 511

Ola (o-la) /that one / Lesupa le bontshang ntho e hojana. Mohl. Motse ola o hole ke
wa morena Mopedi. Ola ona ha se wa morena Potlaki.
Olala (o-la-la) that one over there/ Lesupa le bontshang ntho e hojana ka ho
toboketsa. Mohl. Motse olala o hole ke wa morena Mopedi. Olala motse ona ha se
wa morena Potlaki.
Ole (o-le) /that one/ Lesupa le bontshang ntho e hojana. Mohl. Mose ole o mane
sefateng ke wa mang? Che ole ona ha se waka kapa wa rona.
Ole (o-le) /oil/ (sheb. Lefura bakeng sa tshebediso).
Olele (o-le-le) /that one over there/ Lesupa le bontshang ntho e hojana ka ho
toboketsa. Mohl. Mose olele o mane sefateng ke wa mang? Che olele ona ha se waka
kapa wa rona.
Oleng (u-li-ng) /that is, the way that is/ Ka tsela eo ntho, ketso, mokgoa, tlhaloso
kapa boemo bo etsahalang ka teng. Mohl. Ka tsela eo oleng motle ka yona. Ka tsela
eo oleng mokgutshoanyane ka yona. (bap. holeng).
Olla (awl-la) /collect by picking up/ Ho phutha ntho tse qhalaneng fatshe; ho
thonaka ntho tse wetseng fatshe.
Olletse (awl-le-tse) // Bokgale ba ho olla.
Olletsoe (awl-lets-we) /picked up/ Bokgale le boetsuwa ba ho olla.
Ollisa (awl-li-sa) /cause to pick up/ Ketsiso ya ho olla.
Ollisoa (awl-li-swa) /picked up/ Boetsuwa ba ho olla. (mm. Olliswa).
Olosa (o-lu-sa) /pour out/ Ho ntsha se sa batlahaleng ka ho tsholla ka ho fetisa pela
moya; ho arola dithole ho se batloang. (mm. koloso, olositse, olositsoe).
Olositse (o-lu-si-tse) /poured out/ Bokgale ba ho olosa.
Olositsoe (o-lu-si-tswe) // Boetsuwa le bokgale ba ho olosa.
Oma (aw-ma) /dry/ Ho etsa hore ntho e hloke mongobo, metsi kapa lesoe. Mael.
Phiso di omile methaladi: dijo di fedile ka botlalo.
Oma (u-ma) // Ho kuta moriri kahodimo feela.
Omana (aw-ma-na) /rebuke, scold/ Ho halefela ka mantsoe; ho bua mantsoe a
bohale a kgalemo kapa komang kgahlanong le.
Omangoa (aw-ma-ng-wa) /scolded/ Boetsuwa ba ho omana. (mm. omangwa).
Omanthana (aw-mant-ha-na) /to be thirsty/ Ho lakatsa seno; ho batla se nowang; ho
nyoroa kapa ho tshoaroa ke lenyora. (bap. nyoroa).
Omanthane (aw-mant-ha-ne) /thirsty/ E, kapa ya lakatsang seno; e, kapa ya batlang
se nowang kapa se nyorollang.
Omantsha (aw-ma-nts-ha) // Ketsetso ya ho omanya: ho etsa hore motho a kgarungoe
kapa a kgalengoe ka bohale.
Omanya (aw-man-ya) /scold, reprimand/ Ho eletsa ka ho bua ka bohale kapa ho
kgaruma. Ho otla ka puo kapa leleme ka lebaka la phoso e entsoeng.
Omela (u-me-la) /to mix mealie and malt, saturate/ Ho kenya mohlaba kapa tomoso
ya ona hara motoho wa setoto bakeng sa ho phethahatsa joala.
Omella (aw-mel-la) /dry, sapless/ Ho ba sebopehong se hlokang mongobo kapa
lesoe; ho hloka metsi kapa mongobo.
Omella (aw-mel-la) /pursue, stalk/ Ho latella ka tsela e hlokang botle kapa monate;
ho salama morao.
Omelletse (o-mel-le-tse) /dry, parched, dehydrated/ E hlokang metsi kapa lero le
hlokahalang; e hlokang mongobo.
Omelletse (o-mel-le-tse) /of body limbs: paralysed/ Hoa ditho tsa mmele: tse
kokobaneng haholo ka lebaka la ho lemala kapa lefu le holofatsang. (bap. holofetse).
Ometse (u-me-tse) // Bokgale ba ho omela.

511
 512

Ometsoe (u-me-tswe) /saturated/ Boetsuwa le bokgale ba ho omela. (mm. ometswe).

Omisa (o-mi-sa) /to dry/ Ketsiso ya ho oma: ho etsa hore ntho e hloke mongobo,
metsi kapa lesoe.
Omme (om-me) /dry, waterless/ E hlokang mongobo kapa lesoe; e hlokang metsi.
Omo (o-mu) /omo/ Sesepa sa phofo sa ho hlatsoa se tloaelehileng haholo Afrika
Borwa kapa Afrika e ka borwa. /bon. diomo/.
Omong (o-mu-ng) /one of/ Omong wa: enngwe ya tseo ho buuwang ka tsona.
Omosa (o-mu-sa) /to warm/ Ho futhumatsa ka ho atamela pela mollo kapa sesosa sa
mocheso; ho futhumatsa ka ho atametsa mollong.
Omosetsa (o-mu-se-tsa) // Ketsetso ya ho omosa.
Omosetsoa (o-mu-sets-wa) // Boetsuwa ba ho omosetsa. (mm. omosetswa).
Omositse (o-mu-si-tse) // Bokgale ba ho omosa.
Omositsoe (o-mu-sits-we) // Boetsuwa ba ho omosa.
Ona (o-na) /this one: of a thing/ Lesupa le bontshang ntho e haufinyane ka
bonngoeng; lentsoe le supang ntho e haufinyane ka bonngoeng. /bon. ena/.
Ona (u-na) /he was. She was/ Bokgale ba “O” polelong e phethahetseng. Mohl. Ona
tsamaya=o tsamaye, ona kgutlisoa=o kgutlisitsoe, ona kena sekolo Leribe=o kena
sekolo Leribe. (bap. one).
Onana (o-na-na) /this one here/ Lesupa le bontshang ntho e haufunyane ka ho
toboketsa. Lentsoe le supang seo ho buuwang ka sona se haufinyane. /bon. enana).
One (u-ne) /he was. She was/ Bokgale ba “O”. Mohl. One a tsamaya=o tsamaile,
one a kgutlisoa=o kgutlisitsoe, one a kena sekolo Leribe=o kena sekolo Leribe.
Onnorobaki (on-naw-raw-ba-ki) /petticoat/ Seaparo se senyane, sa ho kgaba, seo
hangata se aparoang ka hare ho se seholo kapa seleseng. /bon. dionnorobaki/.
Onnoroko (on-no-ro-ko) /waist coat/ Seaparo sa batho ba batshehadi sa letheka, seka
mose, se aparoang ka hara mose. /bon. dionoroko/.
Ono (o-nu) /that one/ Lesupa le bontshang ntho e hojana ka bonngoeng; lentsoe le
supang ntho e hole ka bonngoeng. /bon. eno/ Mohl. Ke batla ono o mokgubedu.
Onono (o-nu-nu) /that one over there/ Lesupa le bontshang ntho e hojana ka
bonngoeng ka ho toboketsa; lentsoe le supang ntho e hole ka bonngoeng ka ho
toboketsa. /bon. tsenono/ (bap. enoanana).
Oo (o-u) /that one, that which/ Lesupa le bontshang ntho e hojana ka bonngoeng;
lentsoe le supang ntho e hole ka bonngoeng kapa le sebetsang joalo ka seemedi. /bon.
tseo/ (bap. eo). Mohl. Oo ona o bonahala o le motle haholo.
Oong (aw-ong/ o-ong) /alright, ok/ Ho lokile. Lentsoe le bontshang ho dumela hoa
mmuiswa kapa moetsuwa le se buuwang ke mmui kapa moetsi.
Opa (aw-pa) /applause, clap hands/ Ho otla matsoho bakeng sa ketsahalo e itseng;
ho otlanya diatla bakeng sa puo e sa tsoa buuwa kapa pina e monate. Mael. Ho opa
kgomo lenaka: ho ba boemong ba ho nepa taba; ho bua se nepahetseng.
Opa (aw-pa) /painful/ Ho ba bohloko hoa setho seseng sa mmele; ho ba le bohloko
karolong enngoe ya mmele. Ho ba le lehlaba la setho sa mele.
Opela (aw-pe-la) /applause for/ Ketsetso ya ho opa: ho opa bakeng sa. Tlh. Ka puo
ya Sesotho sa Leboa (Sepedi) lentsoe lena, “opela” le na le moelelo omong.
Opeloa (aw-pe-lwa) // Boetsua ba ho opa.
Opile (aw-pi-le) // Bokgale ba ho opa.
Opisa (o-pi-sa) // Ketsiso ya ho opa.
Opisoa (o-pi-swa) // Boetsuwa ba ho opisa. (mm. Opiswa).
Ora (aw-ra) /warm oneself/ Ho okamela mollo kapa sesosa sa mocheso bakeng sa ho
futhumala le ho futhumatsa.

512
 513

Ore (u-re) /he, she says/ Seo mmuwi a se bolelang honajoale. Bojoale ba itse. Tem.
Lentsoe lena le utloahala joalo ka mantsoe a mabedi joalo ka “O” mmoho le “RE”
empa ho molemo ho sebedisa lentsoe lena le kopane ho koekoetla pherekano ya ho
hlalosa lentsoe kaleng. (bap. itse).
Oreng (u-ri-ng) /what do you say/ Lebotsa le sebedisoang ho batla karabo ho motho
eo ho buuwang le yena; lentsoe le batlang ho tseba se buuwang ke mmui. /bon.
bareng/ Tlh. Ditsebi tsa puo ya Sesotho di dumela hore “oreng” ke mantsoe a mabedi,
mme e tlameha ho ngoloa tjena: “o reng”. Empa ha ho motho ya kgonang ho hlalosa
lentsoe “reng” ka tsela e utloahalang ha le ikemetse.
Orile (o-ri-le) // Bokgale ba ho ora.
Orisi (o-ri-si) // Lefu le bakoang ke ho noa joala hofeta tekanyo ebile le baka hore
mokudi a thothomele haholo; ho thothomela hoa ditho tse ding tsa mmele ho bakong
ke ho noa joala haholo. /bon. Diorisi/ (bap. dilatsoa, papalase, setlamatlama).
Oroa (aw-rwa) // Boetsuwa ba ho ora. (mm. Orwa).
Oroha (o-ru-ha) /to go home/ Ho kgutlela kapa ho boela hae kapa lapeng ka mora
nako e itseng. Ho kgutlela hae mantsiboya. Ho ya haeno ho tloha sebakeng seseng.
Mael. Ho boka ha di oroha: ho lebella sephetho sa se etsahalang kapa se buuwang
honajoale, hamorao.
Orohela (o-ru-he-la) /go homeward/ Ketsetso ya ho oroha: ho boela hae kapa lapeng
ka mora nako e itseng. Boemo ba ho kgutlela hae kapa lapeng mantsiboya.
Orohile (o-ru-hi-le) // Bokgale ba ho oroha.
Orohisa (o-ru-hi-sa) /make to go home/ Ketsiso ya ho oroha.
Orohisoa (o-ru-hi-swa) // Boetsuwa ba ho oroha. (mm. Orohiswa).
Orosa (o-ru-sa) /to send home/ Ketsiso ya ho oroha: ho baka hore ntho kapa motho a
boele hae ka mora nako e itseng; ho baka hore motho a kgutlele hae; ho etsa hore
phoofolo, haholo seruuwa, se boela hae ho tsoa naheng nakong ya mantsiboya.
Orosoa (o-ru-swa) // Boetsuwa ba ho orosa. (mm. Oroswa).
Osele (u-si-li) /different one/ Seemedi qollo se bontshang motho eo ho buuwang ka
yena ka ho mo qolla. Seqolli se hlakisang motho eo ho buuwang ka yena ka ho
kgetholla hara babang. /bon. basele, mosele, disele/.
Ota (aw-ta) /to be thin/ Ho ba mosesane; ho ba le mmele o monyane ka baka la tlala
kapa bokudi; ho hloka botenya kapa monono.
Ota (aw-ta) /slim/ Ho fokotseha hoa mmele o motenya; ho fokotseha hoa botenya ba
mmele ka baka la boitapiso kapa ho sebedisa ditlhare tse otisang.
Otile (aw-ti-sa) /thin, slim/ Ya mosesane; e tshetshane kapa e hlokang botenya.
Otisa (aw-ti-sa) /make thin or slim/ Ketsiso ya ho ota: ho etsa hore ntho kapa motho
a fokotsehe sebopeho se setenya sa mmele.
Otisitse (o-ti-si-tse) // Bokgale ba ho otisa.
Otisitsoe (o-ti-sits-we) // Bokgale le boetsuwa ba ho ota. (mm. otisitswe).
Otisoa (aw-ti-swa) // Boetsuwa ba ho ota. (mm. Otiswa).
Otla (aw-tla) /punish, beat/ Ho etsa diketso tse hlokofatsang mmele kapa kelello ya
motho; ho sotla maikutlo; ho hlophehisa ka diketso tse itseng.
Otla (u-tla) /you will, you shall/ Bomoso ba ketsahalo kapa ketso ya motho ya tla ba
boemong ba ho etsa se itseng nako etlang. (bap. bo tla).
Otlaka (aw-tla-ka) /punish repeatly/ Phetako ya ho otla: ho otla hangata.
Otlakoa (aw-tla-kwa) (otlakwa) /beaten repeatly/ Boetsuwa ba ho otla.
Otlanya (aw-tlan-ya) /hit against/ Ho mulanya ntho e thata kgahlanong le enngwe e
tiileng; ho batanya ka thata kgahlanong le.
Otlile (o-tli-le) /punished/ Bokgale ba ho otla.

513
 514

Otliloe (o-tli-lwe) // Boetsuwa le bokgale ba ho otla. (mm. otlilwe).

Otlolla (o-tlul-la) /straighten, stretch/ Ho etsa hore ntho e otlolohe: e be boemong le
sebopeho se lepeletseng, se hlokang makgutla.
Otlolla (//) /to iron/ Ho etsa hore seaparo kapa lesela le otlolohe ka ho le hatisa le ho
tsamaisa tshepe e chesang hodima lona.
Otlolloa (o-tlul-law) // Boetsuwa ba ho otlolla. Mael. Thupa e otlolloa e sa le metsi:
ngoana o rutoa melao a sa le monyane pele a ba manganga. Motho o lokisoa a sa le
monyane dilemong.
Otlollotse (o-tlul-lu-tse) // Bokgale ba ho otlolla.
Otlollotsoe (o-tlul-luts-we) // Boetsuwa ba ho otlolotse.
Otloloha (o-tlu-lu-ha) /straighten, straight/ Ketsahalo ya ho otlolla: ho ba boemong
bo hlokang sekgutlo kapa maqhutsu.
Otlolohile (o-tlu-lu-hi-le) /straight/ E boemong bo sa kobehang; e hlokang sekokoe
kapa mothinya. E nepahetseng ebile e lokolohile ka maikutlo le sepheo.
Otlolotse (o-tlu-lu-tse) // Bokgale ba ho otlolla.
Otlolotsoe (o-tlu-luts-we) // Boetsuwa ba otlolotse. (mm. otlollotswe).
Otsedisa (aw-tse-di-sa) /to bore, boring/ Ketsiso ya ho otsela: ho etsa diketso tse
robatsang kapa tse tshoarisang boroko; ketso e hlokang morolo.
Otsedisa (//) /cause to be sleepy/ Ketsiso ya ho otsela: ho ba le sesupo sa ho tshoaroa
ke boroko; ho ba makgatheng a ho batla ho robala.
Otsedisoa (o-tse-di-swa) // Boetsuwa ba ho otsela. (mm. otsediswa).
Otsela (aw-tse-la) /sleepy, doze, nap/ Ho ba le matshoao kapa sesupo sa ho tshoaroa
ke boroko; ho ba makgatheng a ho batla ho robala. Ho robala nakoana ntle le ho
kgaleha. (bap. thibasela).
Otseotse (aw-tse-aw-tse) /sleepy fool/ Motho ya nang le bokudi ba ho robala le ha ho
sa hlokahale; motho ya sa itekanelang kelellong ka baka la ho otsela ka nako tse sa
hlokahaleng. Sephoqo se tshoeroeng ke boroko. Motho ya fetoang ke tse ntle ka
lebaka la botsoa le ho hloka bohlale. /bon. diotseotse/ (bap. lathalatha, obuobu,
tshaetshae, semaumau, tlhatlharatlhetlhe). (mm. Otse-otse).
Otsetse (o-tse-tsi) // Bokgale ba ho otsela.
Otsula (o-tsu-la) /uproot/ Ho ntsha semela kapa sejalo le metso ya sona.
Otsutse (o-tsu-tse) /uprooted/ Bokgale ba ho otsula.
Otsutsoe (o-tsu-tswe) // Boetsuwa le bokgale ba ho otsula.

514
 515

Ppp

PALE:
Tlhaku ya leshome le metso e tsheletseng (16) Sesothong. Yona e akga ka mareho le
maetsi. Bongata ba maetsi a qalang ka “B” a nka moelelo wa “P” jwalo ka:
bapala=papadi, bona=pono, beha=peho, babatsa=pabatso, bapatsa=papatso, jj.

Tlhokomediso: bongata ba mareho a qalang ka tlhaku ena ke mareo a semelo

Sesothong. Mohlala: pabala, pabatso, papatso, paki, pale, patsi, podumo, pono,
ponyonyo, pontsheng, potlaki, potlako, papadi, jj.

Pabala (pa-ba-la) /beauty queen/ Motho e motle haholo wa mosetsana; ngoanana ya

motlehadi hofeta babang. /bon. bopabala, dipabala/ (bap. sebabole).
Pabala (pa-ba-la) /bushbuck/ Mofuta wa phoofolo e ntle haholo, seka letsa, e
tholahalang haholo merung kapa dibaka tsa mefero, e nang le mmala o bokgunoana
kapa bohlaba bo kopantseng metsero e mesoeu. /bon. dipabala/.
Paballo (pa-bal-law) /preservation, maintenance, protection/ Ketso ya ho baballa:
ho boloka ntho hore e se senyehe; ho boloka le ho tshireletsa motho hore a se hlaheloe
ke kotsi. Poloko ya bophelo.
Paballo (//) /protected girl, protector girl/ Lebitso la ngoana ngoanana ya
baballetsoeng: eo a neng a hlokometsoe ho tloha popelong ya mmae. /bon. bopaballo/
Pabatseho (pa-ba-tse-haw) /prettiness/ Ketso ya ho babatseha: e loketsoeng ke
thoriso kapa pabatso; e ntle haholo ha e shejoa.
Pabatso (pa-ba-tso) /praise worthiness/ Ketso ya ho babatsa: ho rorisa ka tsela e
ntle; ho bua hantle ka motho kapa ntho e itseng. (bap. papatso) Tlh. Mmadi a ele
hloko hore mantsoe, “pabatso” le “papatso” a na le meelelo e fapaneng.
Pabatso (//) /pretty lady/ Motho ya babatsehang haholo: ya motle bo hlokang ho
rorisoa kapa ho babatsoa. /bon. bopabatso/ (bap. pabala).
Pabi (pa-bi) /fried corn mealie meal/ Poone e hadikiloeng ya siloa, ya kopangoa le
dinoko, haholo letsoai; phofo ya poone e hadikiloeng. /bon. dipabi/.
Pabiso (pa-bi-saw) /bitter making/ Ketso ya ho babisa: e nang le tatso e mpe. E sa
latsoeheng hamonate ebile e le bohale ka tsatso.
Padisiso (pa-di-si-saw) /perusal, scrutiny/ Ketso ya ho badisisa: ho bala ka hloko.
Padiso (pa-di-saw) /elementary education/ Sehlopha sa bobedi sa thuto e tlase ya
sekolo nakong tsa kgale. /bon. dipadiso/ (mm. paliso).
Padiso (//) /sub-standard two, grade two/ Thuto ya bana ba qalang ho kena sekolo
moo ba rutoang ho ngola le ho bala. Mokgahlelo wa bobedi wa thuto ya dikolong tse
tlase. /bon. dipadiso/ (mm. Paliso, sepelete).
Padiso (//) // Ketso ya ho badisa: ho thusa ho bala; ho etsa hore motho a bale.
Paisa (pa-i-sa) // Ho bolela se sa tlamehang ho boleloa; ho phatlalatsa lekunutu la
motho emong ntle le tumello ya hae.

515
 516

Paisitse (pa-is-i-tse) // Bokgale ba ho paisa.

Paisitsoe (pai-sits-we) // Boetsuwa ba ho paisa. (mm. Paisitswe).
Paiso (pa-i-sa) // Ketso ya ho paisa: ho bolela se sa tlamehang ho boleloa; ho
phatlalatsa lekunutu la motho emong ntle le tumello ya hae.
Paisoa (pa-is-wa) // Boetsuwa ba ho paisa. (mm. Paiswa).
Paka (pa-ka) /attest, depone, testify/ Ho netefatsa bonnete ba se etsahetseng
kgahlanong le moqusuwa; ho fana ka bopaki kgahlanong kapa mabapi le ketsahalo e
itseng.
Paka (pa-ka) /praise/ Ho rorisa motho emong ka ketso e ntle eo a e entseng ka botle
kapa ka bokgabane bo boholo. Mohl. Che ke a o paka monna, ke ne ke sa nahane
hore o ka kgona ho atleha.
Paka (//) /park/ Ho beha diphahlo ka manane; ho beha thoto kapa diphahlo ka
makgethe le tlhophiso e ntle. Ho emisa sepalangoang moo se tlamehang ho ema kapa
ho emisa teng Tlh. lentsoe le nepahetseng la puo ya Sesotho ke ho “hlopha” kapa ho
“hlophisa”. (bap. hlopha).
Pakahaditse (pa-ka-ha-di-tse) /confirmed/ Bokgale ba ho pakahatsa.
Pakahaditsoe (pa-ka-ha-dits-we) /endorsed/ Boetsuwa le bokgale ba ho pakahatsa.
Pakahatsa (pa-ka-ha-tsa) /confirm,endorse, sanction/ Ho netefatsa puo, mohopolo
kapa ntlha e buuwang kapa e buuweng.
Pakahatso (pa-ka-ha-tso) /confirmation, endorsement/ Ketso ya ho pakahatsa kapa
netefatsa puo, mohopolo kapa ntlha eo ho buuwang ka yona.
Pakahatsoa (pa-ka-hats-wa) // Boetsuwa ba ho pakahatsa.
Pakamahlomola (//) /cataclism, calamity/ Boemo ba tlholeho bo bakang ditshenyo
tse kgolo sechabeng; boemo ba dipolayano, mafu le tlhopeho e kgolo e ka bakoang ke
tshitshinyeho ya lefatshe, meroallo ya metsi le komello e kgolo. /bon. 0/ (mm. Paka-
mahlomola).
Pakamahlomola (pa-ka-ma-hlo-mu-la) /poignance/ Ketso e utloisang bohloko
haholo, eo hangata chebahalo ya yona e sithabetsang maikutlo, e lellisang ya e
shebileng kapa ya e mametseng. /bon. 0/ (mm. Paka-mahlomola).
Pakela (pa-ke-la) /testify for/ Ketsetso ya ho paka.
Pakella (pa-kel-la) /put on top of/ Ho beha dintho tse ngata hodima tse ding: ho
hlophisa ka ho beha hodima hohong kapa enngwe.
Pakello (pa-kel-law) /putting on top of/ Ketso ya ho pakella: peho ya dintho tse
ngata hodima tse ding.
Pakeng (pa-ke-ng) /between/ Mahareng a ntho tse pedi; bohareng ba dintho kapa
hara mahlakore a mabedi. /bon. dipakeng/ (bap. hara).
Paki (pa-ki) /witness, deponent/ Motho ya pakang: ya netefatsang bonnete ba se
etsahetseng kgahlanong le moqusuwa; ya fanang ka bopaki kgahlanong le ketsahalo e
itseng. /bon. dipaki/.
Pakisano (pa-ki-sa-naw) /competition/ Ketso ya ho bakisana: ho phehisana ka
sepheo sa tlholo; ho ngangisana bakeng sa ho batla ho hlola. (bap. tlhodisano).
Pakiso (pa-ki-saw) /spitefulness/ Ketso ya ho bakisa: ho etsa ntho ka lebaka la ho
utloisa bohloko.
Pako (pa-ko) /evidence, benchmark, attestation/ Ketso ya ho paka: pontsho le
sesupo sa bonnete kapa nnete ya taba. Mosebetsi wa paki kapa motho ya hlahisang
nnete. Ntho e nepahatsang ketsahalo ka ho hlahisa ntho e itseng. Seo paki e se buang.
Se netefatsang taba kapa ketsahalo. (bap. bopaki).
Pako (pa-ko) /repentance/ Ketso ya ho baka: ho lesa kapa ho emisa ho etsa sebe kapa
phoso; ho se tsoelepele ka bobe kapa ketso e mpe.

516
 517

Paladithupa (pa-la-dit-hu-pa) /livingstone’s flycatcher/ Mofuta wa nonyana e

fumanoang dinokeng tse nang le difate kapa meru; e tshehla ka mmala ebile e akga
setono se bosootho bo hlakileng; e phelang haholo ka dikokonyana tse fofang. /bon.
Dipaladithupa/.

PALADITHUPA (PALALITHUPA)

Palama (pa-la-ma) /ride on/ Ho ya ka hodimo ho ntho e tsamayang joalo ka

sepalangoang, phoofolo kapa motho. Tlh. Ho “hloella” le ho “kalama” ke mantsoe a
bontshang ho ya ka hodima ho ntho e itseng, empa ntho tseo ho uwang ka hodima
tsoana ha di tshoane. Mohl. O kalama ntho e tsamayang joalo ka pere, koloi, sekepe,
sefofane, jj. O hloella ntho e emeng joalo ka sefate, thaba, selomo, ntlo, letsoapo,
selomo, jj. (bap. hloa, hloella, kalama).
Palame (pa-la-mi) /riding/ E boemong bo ka hodima sepalangoang.
Palamente (pa-la-me-nte) (paramente) /parliament/ Sebaka seo matona a mmuso a
kopanelang teng ho tshohla ditaba tse amang sechaba, molao le diketsahalo tsa naha;
moaho wa sechaba wa matona a naha, moo ho etsoang diqeto tsa naha le sechaba sa
yona teng. /bon. Dipalamente, diparamente/.
Palamisa (pa-la-mi-sa) /to give a lift/ Ketsiso ya ho palama: ho etsa hore ntho kapa
motho a palame sepalangoang ntle le ho lefa. Ho thusa ho palama.
Palamisitse (pa-la-mi-si-tse) // Bokgale ba ho palama.
Palamisitsoe (pa-la-mi-si-tswe) // Boetsuwa le bokgale ba ho palama.
Palamiso (pa-la-mi-saw) /lift/ Ketso ya ho palamisa: ho etsa hore ntho kapa motho a
palame. Thuso ya ho kalama kapa ho palama.
Palamisoa (pa-la-mi-swa) // Boetsuwa ba ho palama. (mm. Palamiswa).
Palangoe (pa-lang-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho palama. (mm. palangwe).
Palaola (pa-la-u-la) /to sing nicely/ Ho bina ha monate haholo. (bap. kgeleketsa).
Palaola (pa-la-u-la) /alarm/ Seetsoa se bakang modumo o moholo o lemosang
ketsahalo e tsosang borokong, e eletsang ka kotsi kapa e tsebisang ka ka nako ya ho
kgefutsa. /bon. dipalaola/.
Palaolo (pa-la-u-law) /nice singing/ Ketso ya palaola kapa ho bina ha monate haholo.
Palapalo (pa-la-pa-law) /nagging, a nag, complaining/ Ketso ya ho balabala: ho
bontsha ho sekgotsofale ka ho bua le ho tletleba molebe. Boemo ba ho balabala
lolololo; boitlatlarietso ba mochaochele.
Pale (pa-le) /tale, story, narration, novel/ Tlhaloso kapa puo ya ketsahalo e mabapi
le ntho e itseng; puo e hlalosang ketsahalo e itseng; tshomo e ngotsoeng kapa e
hlalosetsoang momamedi; buka e buang ka ketsahalo e itseng ebile e ngotsoe
bukeng. /bon. dipale/ Tem. Bangodi babang, haholo ba Afrika Borwa, ba sothofatsa
lentsoe la senyesemane, “novelist” ba le bitse “monofele”, eleng ntho e fosahetseng
haholo hobane Sesotho se na le mabitso a sona eleng “radipale, raditshomo,
radiketsahalo le rameqoqo”. (bap. tshoantshiso).
Pale (//) /history, historic, telltale, biography/ Ketsahalo e etsahetseng kgale, e
mabapi le motho, naha kapa ketsahalo ya kgale e itseng; ketsahalo e hlalosang
bophelo ba motho ka botlalo. /bon. dipale/ (bap. tshoantshiso).

517
 518

Palehelo (pa-le-elaw) /avoidance/ Ketso ya ho balehela: ho tloha ka ho matha ka

sepheho sa ho koekoetla; ho ipatela motho kapa ntho e itseng.
Paleho (pa-le-haw) /elusion, evasion, circumvention/ Ketso ya ho baleha: ho tloha
sebakeng ka sepheo sa ho koekoetla boemo bo itseng; ho ja fatshe ka baka la ho qoba
ketsahalo e mabapi le bowena; ho qoba boemo ka ho ipata.
Paleiso (pa-le-isaw) /decampment, evacuation/ Ketso ya ho balehisa: ho tlosa motho
kapa ntho ka sepheo sa ho e phemisa boemo bo kotsi, bo ka bakang tsietsi; ho qobisa
kotsi ka ho tlosa sebakeng.
Palello (pa-lel-law) // Ketso ya ho balella: ho bala le se sa tlamehoang ho baloa; ho
bala mmoho le se sa kengoang palong. /bon. dipalello/ (bap. pallo).
Paleo (pa-le-aw) (paleho) /decapment, elusion, evasion/ Ketso ya ho baleha: ho
tloha sebakeng ka sepheo sa ho koekoetla boemo bo itseng; ho ja fatshe ka baka la ho
qoba ketsahalo e mabapi le bowena; ho qoba boemo ka ho ipata. Tlh. Lentsoe le
nepahetseng ke “paleho” hofeta “paleo”. (bap. tahleho).
Palesa (pa-le-sa) /flower/ Enngwe ya dimela tse ntle haholo tsa naha kapa tsa hae tse
akgang dithunthuru tsa mebala e fapaneng; semela se setle se sebedisoang ho kgabisa
serapana kapa naha. /bon. dipalesa/.

DIPALESA, PALESA

Palesa (pa-le-sa) /of an animal: to be on heat/ Hoa phoofolo: ho ba boemong ba ho

tloleloa; ho ba maemong a matle a ho emarisoa; ho batla ho hoeloa.
Palesisa (pa-le-si-sa) /to cause to be on heat, ovulate/ Ketsiso ya ho palesa: ho etsa
hore motho e motshehadi kapa phoofolo e palese kapa e be boemong ba paleso.
Palesiso (pa-le-si-saw) /ovulation/ Ketso ya ho palesisa: ho etsa hore motho e
motshehadi kapa phoofolo e palese kapa e be boemong ba paleso: e batle ho hoeloa ke
poho; e batle ho kotoa ke e tona. Ho ya kgoeding hoa motho e motshehadi.
Palesitse (pa-le-si-tse) /of an animal: on heat/ E boemong ba ho palesa: e batlang ho
hoeloa ke e tona; e boemong ba ho amohela e tona bakeng sa ho emara.

518
 519

Paleso (pa-le-so) /mating season/ Ketso ya ho palesa: ho ba boemong ba ho tloleloa;

ho ba maemong a matle a ho emarisoa; ho batla ho hoeloa. Nako eo diphoofolo di
kalamanang bakeng sa ho emarisa ka yona.
Pallo (pal-law) /term/ Mokgoa wa ho etsa tumellano bakeng sa se rekoang kapa se
rekisoang; ditumellano tse ngotsoeng tsa batho ba babedi kapa ba fetang moo, tse
mabapi le dintlha tsa tshebedisano mmoho. (bon. dipallo) (bap. pehelo).
Palo (pa-law) /counting, count, number/ Motso o sebedisoang bakeng sa ho bala
bongata kapa bonyane ba dintho tse balehang; se sebedisoang mmoho le matshoao a
ho tlosa, kopanya, arola le ho eketsa ka sepheo sa ho fumana qetello, bongata kapa
bonyane ba ntho efe kapa efe. /bon. dipalo/.
Palo (//) /pole/ Thupa e sebedisoang ho tshihetsa motero kapa moaho. /bon. dipalo/.
Palo (//) /mathematic, arethmetics, physics/ Lefapha la thuto le sebetsanang le
mahlale a metso bakeng sa ho kopanya, tlosa, atisa, arola kapa ho heletsa marangrang
a phupe le malepa (trignometry, or algebra).Thuto ya sehlale e hlalosang tsela eo
dintho di etsahalang ka yona. (bap. Dipalo).
Paloana (pa-lwa-na) /fraction/ Karolo e nyane haholo ya palo e tloaelehileng, e
sebedisang motoa, eo hangata eleng ka tlase ho nngwe. Mohl. ½. /bon. dipaloana/.
Paloana (pa-lwa-na)(palwana) /digit/ Palo ya tseding ya tse ka etsang tse ngata.
Palohare (pa-lo-ha-re) /average/ Sephetho se fumanoang ka ho kopanya dipalo tse
fetang bonngwe e be di aroloa ka pedi; seo eleng bohare ba se tloaelehileng kapa se
etsahalang haholo. /bon. dipalohare/ (mm. Palo-hare).
Palokgutlo (pa-lo-kgu-tlaw) /decimal/ Karolo e nyane haholo ya palo e tloaelehileng,
e sebedisang kgutlo, eo hangata eleng ka tlase ho nngwe. Mohl. 0.5, 0.75, 0.33, 0.45, 0.99,
0.15, jj. /bon. dipalokgutlo/ (bap. paloana). (mm. Palo-kgutlo).
Palokonopo (pa-law-ku-nu-paw) /computer keypad/ Karoloana enngwe ya setlanyi
sa khomphutha e akgang ka dipalo (dinomoro). /bon. dipalokonopo/.
Palollo (pa-lul-law) /discrimination/ Ketso ya ho balolla: ho kgesa ka ho natsa ho ya
ka mmala, botona, botshehadi kapa sebopeho sa mmele; ho kgetholla ho ya ka mmala
wa letlalo, morabe kapa dilemo tsa tsoalo. (bap. Kgethollo).
Palomola (pa-lo-mu-la) /number line/ Mofuta wa dipalo tse akgang mola o
sebedisoang mmoho le palo tse mmaloa bakeng sa ho fumana sephetho se
batlahalang. /bon. dipalomola/ (bap. molapalo). Lentsoe le nepahetseng ke
“molapalo” hofeta “palomola” le ha mantsoe ana a mabedi a fana ka moelelo o le
mong. (mm. Palo-mola).
Palopatlo (pa-lo-pa-tlaw) /bar code/ Metoa e nang le dipalo tse ngata ka tlase tse
sebedisoang ho fana kapa ho hlalosa theko ya se rekoang ha se fetisoa mahlaseding a
mochini seka khomputha. Motoa o hlalosang ntho efe kapa efe ha e fetisoa
mahlaseding a khomputha. /bon. dipalopatlo/ (mm. Palo-patlo).
Palotshoano (pa-law-ts-hwa-naw) /common denominator/ Palo eo hangata eleng
bohare ba tse ding kapa e tshoanang le tse ngata. /bon. dipalotshoano/ (mm. Palo-
tshwano, palo-tshoano).
Pamoditse (pa-mu-di-tse) /puffed/ Bokgale ba ho pamotsa.
Pamoditsoe (pa-mu-dits-we) /puffed/ Boetsuwa ba ho pamotsa. (mm. Pomoditswe).
Pamotsa (pa-mu-tsa) /puff/ Ho tsuba peipi kapa lehlakana ka ho etsa mosi o mongata.
Pamotso (pa-mu-tsaw) /puffing/ Ketso ya ho pamotsa: ho tsuba peipi kapa lehlakana
ka ho etsa mosi o mongata.
Pamotsoa (pa-muts-wa) /puffed/ Boetsuwa ba ho pamotsa.
Pampiri (pam-pi-ri) /paper/ Se sebedisoang ho etsa leqephe la buka kapa la
lesedinyana; se sebedisoang bakeng sa ho etsa leqephe la ho ngola kapa ho hatisa

519
 520

mengolo ya dibuka, mangolo le masedinyana. Se entsoeng ka phoshoana ya diphatsa

tse silehileng, haholo tsa sefate, ho etsa letlapa kapa leqephe la ho ngolla kapa ho etsa
mengolo. /bon. dipampiri/.
Pampiriboleng (pam-pi-ri-bu-li-ng) /voucher/ Pampiri e hatisitsoeng eo ka yona ho
ka etsoang phapanyetsano ya ho reka le ho rekisa; pampiri e nang le palo kapa dipalo
ebile e na le boleng ba ho reka bakeng sa ya e sebedisang. Seka chelete. /bon.
dipampiriboleng/ (mm. pampiri-boleng/ (bap. pampirichelete).
Pampirichelete (pam-pi-ri-che-le-te) /cheque/ Pampiri e emelang chelete kapa e
nang le boleng ba chelete. /bon. dipampiri-chelete/ (mm. Pampiri-chelete).
Pana (pa-na) /yoke, pare/ Ho bapisa diphoofolo, haholo dikgomo, ka ho dijarisa joko
bakeng sa ho hula ntho e itseng. Ho sebedisa mmoho sebakeng seleseng.
Panana (pa-na-na) /banana/ Tholoana e tshehla, e lekgapetla le letenya, eo bokahare
ba yona bo jewang, e tholahalang dibakeng tse futhumetseng. /bon. dipanana/.
Panana (pa-na-na) // Ketsetsano ya ho pana.
Panano (pa-na-naw) // Ketso ya ho panana.
Pane (pa-ne) /pan/ Pitsa e bulehileng haholo, e sephara, e sebedisoang bakeng sa ho
hadika dijo. /bon. mapane/.
Paniki (pa-ni-ki) // Sekoahelo sa botlolo kapa setshelo se molomo o mosesane; se
koalang bokahodimo ba botlolo. /bon. dipaniki/.
Pano (pa-naw) /yoking/ Ketso ya ho pana: mokgoa wa ho bapisa diphoofolo, haholo
dikgomo, ka ho di jarisa joko bakeng sa ho hula ntho e boima e huloang. Ho sebedisa
mmoho sebakeng seleseng. (bap. joko).
Panolla (pa-nul-la) /un-yoke/ Ho tlosa joko molaleng kapa mahetleng a se pannoeng;
ketsollo ya ho pana.
Panolla (pa-nul-la) /relax/ Ho kgefutsa ka mora mosebetsi o boima; ho roba
monakedi kapa ho dula fatshe ke sepheo sa ho phomola.
Panollo (pa-nul-law) /un-yoking/ Ketso ya ho panolla: ho tlosa joko molaleng kapa
mahetleng a se pannoeng.
Panollo (pa-nul-law) /relaxation/ Ketso ya ho panolla: kgefutso ka mora mosebetsi o
boima; ho roba monakedi kapa ho dula fatshe ke sepheo sa ho phomola.
Panollotse (pa-nul-lu-tse) /relaxed/ E, kapa ya boemong ba ho panolla: e, kapa ya
kgefuditseng ka mora mosebetsi o boima; ya robileng monakedi kapa ho dutseng
fatshe ke sepheo sa ho phomola. Ya ntle le mosebetsi mme a phomotse.
Pantse (pan-tse) /twinkled/ Bokgale ba ho panya.
Panya (pan-ya) /twinkle, blink, coruscate, wink/ Ho tsitsinyeha hoa mesifa ya
leihlo; ho koala le ho bula leihlo ntle le taolo ya monga lona. Mael. Ka ho panya hoa
leihlo: hanghang ka potlako; kapelenyana haholo.
Panyapanya (pan-ya-pan-ya) /blink repeatly/ Phethako ya ho panya: ho tsitsinyeha
hoa mesifa ya leihlo ho phaellaneng; ho koaleha le ho buleha hoa leihlo ntle le taolo
ya monga lona. (bap. tsitsipana).
Panyapanyo (pan-ya-pan-yaw) /repeat blinking/ Ketso ya ho panyapanya:
tsitsinyeho ya mesifa ya leihlo e phaellaneng; tloaelo ya mahlo ya ho koaleha le ho
buleha ntle le taolo ya monga lona. (bap. tsitsipano).
Panyo (pan-yaw) /blinking/ Ketso ya ho panya: ho tsitsinyeha hoa mesifa ya leihlo;
ho koala le ho bula leihlo ntle le taolo ya monga lona.
Paola (pa-u-la) /brazier/ Mofuta wa sesebedisoa se sebedisang mashala kapa patsi
bakeng sa ho etsa mollo wa ho pheha kapa ho iphuthumatsa: Moqomo kapa
lekopokopo le phuntsoeng masoba mahlakoreng, le sebedisoang ho besa mollo. /bon.
dipaola/.

520
 521

Papa (pa-pa) /pap/ Sejo se entsoeng ka phofo ya mabele kapa ya poone e

kopantsoeng le metsi a belang, mme motsoako wa teng wa sokoa ka lesokoana hore o
butsoe. /bon. dipapa/ Tem. Ka Sesotho, lentsoe le nepahetseng ke “bohobe”.
Papadi (pa-pa-di) /playing, a play/ Ketso ya ho bapala: ho etsa ketso kapa ketsahalo
e akgang ho sebedisa mmele kapa ditho tsa mmele ka sepheo sa ho ithabisa kapa ho
etsa ditlhodisano. /bon. dipapadi/.
Papadi (//) /sport/ Mokgoa o sebedisoang ke sebapadi kapa sehlopha sa dibapadi
bakeng sa ho etsa menyakoe ya ho etsa ditlhodisano kapa boithabiso. /bon. dipapadi/
Papaela (pa-pa-ela) /to be on the run, roam/ Ho matha ntle le ho kgefutsa ka lebaka
la ho mathisoa kapa ho batloa bakeng sa molato o itseng. (mm. mopapaedi).
Papaelo (pa-pa-e-law) /fugitiveness/ Ketso ya ho papaela: ho matha ntle le ho
kgefutsa ka lebaka la ho mathisoa kapa ho batloa bakeng sa molato o itseng.
Papakgaele (pa-pa-kga-e-le) /parrot/ Nonyana e mebalabala, e tholahalang
dikarolong tse ka borwa tsa lefatshe, moo ho chesang, e etsang lerata ha e lla, mme e
kgona ho lekanyisa modumo wa motho. /bon. dipapakgaele/.

PAPAKGAELE (PARROT)

Papalase (pa-pa-la-si) /hangover, bibulous/ Boemo bo kang bokudi ha motho a

noele joala haholo kapa hofeta tekanyo ka la maobane. Bokudi bo bakoang ke tahi e
kgolo ya tsatsi le fetileng. Tem. Lentsoe lena, “papalase” kapa “babalase” le tshoana
le la senyesemane, “bibulousness”. (bap. setlamatlama, orisi, dilatsoa, tai, botawa).
Paparetsa (pa-pa-re-tsa) // Ho noa seno ka potlako e kgolo; ho metsa kapelenyana; ho
noa seno ntle le ho kgaotsa; ho habola ka ho panya hoa leihlo.
Paparetso (pa-pa-re-tso) // Ketso ya ho paparetsa: ho noa seno ka potlako e kgolo; ho
metsa kapelenyana; ho noa seno ntle le ho kgaotsa; ho habola ka ho panya hoa leihlo.
Paparetsoa (pa-pa-rets-wa) // Boetsuwa ba ho paparetsa. (mm. paparetswa).
Papasane (pa-pa-sa-ne) /Rorippa nudiuscula/ Mofuta wa moroho o hlaha wa
mahaeng, o botala bo hlakileng, o tholahalang haholo pela dithotobolo, pela masaka le
pela matjoi. /bon. dipapasane/ (bap. thepe).
Papaselo (pa-pa-selo) /paining/ Ketso ya ho babasela: kutlo ya bohloko bo boholo ba
leqeba; bohloko ba utloahalang haholo. (bap. shoashoasela).
Papatso (pa-pa-tso) /advertisement/ Ketso ya ho bapatsa: ho pepesa kapa ho bua le
ho reneketsa ntho hore e rekoe. Thoriso bakeng sa thekiso kapa theko. (bap.
polediso).
Papelano (pa-pe-la-naw) /likeness, equivalence, similarity/ Ketso ya ho bapelana:
boemo bo tshoanang kapa bo shebahalang ka ho tshoana.
Papetloana (pa-pe-tlwa-na) /haplocarpha scaposa/ Setlama sa naha se hlaha, se ka
sebedisoang joalo ka moriana wa ntho tse ngatanyana. /bon. dipapetloa/.
Papisi (pa-pi-si) /botfly disease/ Bohloko bo tshoarang diphoofolo, haholo diruuwa,
bo bakong ke mofuta wa kokoanyana e hlaselang letlalo la tsona.
Papiso (pa-pi-saw) /comparison, analogy/ Ketso ya ho bapisa: ho lekanya ka sepheo
sa ho bona tekanyo kapa phapang. /bon. dipapiso/.

521
 522

Paqama (pa-qa-ma) /lie down/ Ho robala fatshe kapa hodima ntho e itseng ka mpa.
Paqamakeiti (pa-qa-ma-ke-iti) /unofficial border gate/ Sebaka sa moedi wa naha
moo batho ba tshelelang ka nqa enngwe ka ho kgukguna le ho tsamaya ka ho se
bonoe; moedi wa naha o seng molaong. /bon. Dipaqamakeiti/ Mohl. Afrika Borwa e
se e tletse ka dipaqamakeiti tse ngata. Ebe naha ya Botswana e na le paqamakeiti
kapa che? (bap. pholokgoaba). (mm. paqama-keiti).
Paqamisa (pa-qa-mi-sa) /to cause to lie down/ Ketsiso ya ho paqama: ho etsa hore
motho kapa ntho e paqame fatshe ka mpa.
Paqamiso (pa-qa-mi-saw) /causing to lie down/ Ketso ya ho paqamisa: ho etsa hore
motho kapa ntho e paqame fatshe ka mpa.
Parola (pa-ru-la) /widen/ Ho etsa hore setho sa mmele, haholo setho sa botshehadi, se
bulehe hofeta sebopeho sa sona ka ho sebedisa setho sa bonna se seholo haholo.
Parola (//) /to molest sexually/ Ho robala kapa ho boka ngoana e monyane kapa
motho e motshehadi ka tsela eo setho sa botshehadi se hlokofatsoang.
Paroletsa (pa-ru-le-tsa) /to take a short route/ Ho nka tsela e kgutshoanyane; ho
tsamaya ka tsela e hlokang bolelele. (bap. Kgaoletsa).
Paroletsa (pa-ru-le-tsa) /stradle/ Ho hata moleng kapa moo ho sa tlamehang ho hatoa
kapa ho tsamaya teng ka sepheo sa ho batla ho potlaka.
Paroletso (pa-ru-le-tso) /short route taking/ Ketso ya ho paroletsa: ho nka tsela e
kgutshoanyane; ho tsamaya ka tsela e hlokang bolelele.
Parolo (pa-ru-law) /sexual molestation/ Ketso ya ho parola: ho robala kapa ho boka
ngoana e monyane kapa motho e motshehadi ka tsela eo setho sa botshehadi se
hlokofatsoang ka ho se atolosa.
Parolo (pa-ru-law) /vaginal widening/ Ketso ya ho parola kapa ho etsa hore setho sa
mmele, haholo sa botshehadi, se bulehe hofeta sebopeho sa sona.
Pasa (pa-sa) /identity document/ Bukana ya boitsebiso ya moahi wa naha, e nang le
dilemo tsa monga yona, setshoantsho, lefatshe la tlhaho le tlhaloso ya botona kapa
botshehadi. /bon. dipasa/.
Paseka (pa-se-ka) /passover/ Lelomolo la bana ba Israele le etsoang kapa le qalang
ka letsatsi la leshome le metso e mene (la 14) ya kgoedi ya bone (Mmesa) leo eleng
sehopotso sa tokollo ya Baheberu kgolehong ya Egepeta, leo Majuta a le bitsang
“Pesack”. Tem. Paseka e hlalosoang mona ha e amane le ho bitsoang “Labohlano le
halalelang” hohang. Hore mmadi a utloisise seo Paseka e se bolelang, ho molemo ho
bala buka ya Exodus, kgaolo ya 12, temana ya 23 ho isa ho 27. (bap. sabata).
Paseka (//) /easter holiday/ Letsatsi (Labohlano) leo ho dumeloang hore Morena Jesu
o ile a thakgisoa ka lona mme a tsoha ka mora matsatsi a mararo (mmantaha). Tem.
Ha ho moo bibele e hlalosang le ho bua ka Labohlano le halalelang le Mmantaha wa
teng joalo ka Paseka. Paseka ha e bolele “Easter holiday” empa e bolela seseng hape.
Basotho ha ba na lebitso la “Easter Holiday” empa bana le Paseka e boleloang le ho
hlalosoa ho buka ya Eksoda (Exodus) 12: 23-27.
Pata (pa-ta) /hide/ Ho beha moo ho sa bonahaleng; ho beha moo mahlo a sa fihleng.
Pata (pat-a) /bury/ Ho boloka setopo sa motho lebitleng; ho epela mofu kapa moshui
lebitleng. (bap. epela, tsetela).
Pata (pa-ta) (pateng) /road, path/ (sheb. Mmila bakeng sa tshebediso).
Patala (pa-ta-la) /pay/ Ho lefella se rekiloeng kapa se loketsoeng ke tefo. Ho
nehelana ka chelete bakeng sa se rekoang kapa se rekisoang. (bap. lefa, lefella).
Patalo (pa-ta-nta) /payment/ Ketso ya ho patala: tefello ya se rekiloeng; nehelano ya
chelete bakeng sa se rekisoang. /bon. Dipatala, dipatalo/ (bap. tefello, tefo).

522
 523

Patantana (pa-tan-ta-na) /packet/ Sephutheloana se senyane se tshoereng lethonyana;

seshobana sa lethonyana. /bon. dipatantana/ (bap. seshobana, seshoba).
Pataolane (pa-ta-ula-ne) /cheilanthes ecloniana/ Setlama sa naheng se melang
bakeng tsa matsoapo le maralla se sebedisoang joalo ka moriana wa hlooho. /Bon.
dipataolane/ (bap. mamahowaneng).
Patapelanala (pa-ta-pi-la-na-la) /three-banded plover/ Mofuta wa nonyana e
fumanoang pela matsha, dikoetsa kapa dinoka; e bokahodimo bo bosootho le
bokatlase bo bosweu; e phelang ka diboko le dikokonyana. /bon. Dipatapelanala/.
(mm. patapela-nala).

PATAPELANALA

Patata (pa-ta-ta) /sweet potato/ Mofuta wa tapole e tsoekere haholo. /bon. Dipatata/
Patela (pa-te-la) /hide for/ Ketsetso ya ho pata: ho pata bakeng sa.
Patetso (pa-te-tso) /cooling, refrigeration, chilling, freezing/ Ketso ya ho batetsa: ho
etsa hore ntho e bate; ho tlosa mocheso ka ho hatsetsa.
Patile (pa-ti-le) /hiden/ Bokgale ba ho pata.
Patiloe (pa-ti-lwe) // Boetsuwa ba ho pata. (mm. Patilwe).
Patisane (pa-ti-sa-ne) /narrow/ Hoa tsela: e tshetshane haholo, e mahlakore a
atamelaneng haholo. (bap. hebehebe, mopatisane).
Patiso (pa-ti-so) /cooling/ Ketso ya ho batisa kapa ho etsa ntho e felloe ke mocheso.
Patiwe (pa-ti-we) /secret, incognito/ Se sa tlamehang ho tsejoa. /bon. dipatiwe/.
Patlamantsoe (pa-tla-mants-we) /dictionary, vocobulary/ Buka e hlalosang mantsoe
a puo ho ya ka mongolo wa sechaba sa teng. Tlh. Patlamantsoe ha se sebopeho-puo
(grammer) empa ke buka e hlalosang mantsoe a puo. (mm. Bukantswe).
Patlisiso (pa-tli-si-saw) investigation, enquiry, inquest/ Ketso ya ho batlisisa ho etsa
phuputso tsa ketsahalo e itseng; ho batlana le ntho e itseng; ho tsomana le bonnete ba
ketso e itseng. /bon. dipatlisiso/ (bap. phuputso).
Patlo (pa-tlo) /searching/ Ketso ya ho batla: ho sheba ntho e sa fumanoeng kapa e
ipatileng. Ho shebana kapa ho tsomana le nnete kapa bonnete ba ntho e itseng.
Patlollo (pa-tlol-law) // Sebaka se pela masaka a diruuwa seo ho tsamawang ho sona
ke ba ikgethileng. /bon. dipatlollo/ (bap. motsoetseng).
Patlollo (pa-tlol-law) /pavement/ Sebaka se fatshe sa motero kapa bokeno ba motero
se entsoeng ka majoe a betliloeng. /bon. dipatlollo/.
Patlollong (pa-tlol-lo-ng) /centre stage/ Sebaka se bulehileng sa motse, sa kgoebo tse
ngatanyana, moo ho tsamayang batho ba bangata mmoho le dipalangoang. (bap.
motsoetseng).
Pato (pa-taw) /burial/ Ketso ya ho pata: ho beha mofu kapa ntho e shoeleng lebitleng
ka lekese. Ketso ya ho epela mofu mabitleng. (bap. lepato, phupu).
Patsi (pa-tsi) /firewood/ Se sebedisoang ho besa mollo se entsoeng ka makala a difate
kapa dimela tse ommeng. /bon. dipatsi/.
Patsoha (pa-tsu-ha) /to cleave/ Ho kgephoha hoa lefika kapa letlapa le leholo; ho ba
le lepatso kapa puleho lefikeng kapa lejoeng. (bap. petsoha).

523
 524

Patsoho (pa-tsu-haw) /cleavage/ Ketso ya ho patsoha: ho kgephoha hoa lefika kapa

letlapa le leholo; ho ba le lepatso kapa puleho lefikeng kapa lejoeng. (bap. lepatso,
petsoho).
Patuwe (pa-tu-we) /secret/ Se sa tlamehang ho tsejoa; se patehileng kapa se patoang
hore se se tsejoe ke mang kapa mang. /bon. dipatuwe/ (bap. patiwe) Tlh. Mantsoe
“patuwe” le “patiwe” a na le moelelo o tshoanang.
Pebenyo (pe-ben-yo) /lips movement/ Ketso ya ho bebenya: ho tsitsinya pounama
kapa ho sothaka molomo.
Pebero (pe-be-raw) /talkativeness, chatter/ Ketso ya ho bebera: ho bua haholo kapa
ho bua lolololo; ho bua molebe.
Pebofaletso (pe-bu-fa-le-tso) /mitigation, alleviation/ Ketso ya ho bebofaletsa: ho
etsa ntho e be bobebe kapa bonolo. Mokgoa wa ho theola kotlo bakeng sa motho ya
fositseng.
Pebofatso (pe-bu-fa-tso) /easening/ Ketso ya ho bebofatsa: ho nolofatsa boemo bo ka
bang thata. Ho etsa bonolo. (bap. mpefatso, nyalafatso).
Peche (pe-che) /solar tape/ Se sebedisoang ho mamaretsa dipampiri mmoho; se
sebedisoang ho kopanya pampiri le polaseiki mmoho. /bon. dipolasetiki/
Pedi (pe-di) /two/ Tse fetang bonngwe ka palo empa di le ka tlase ho tharo. Mael.
Lemao le ntlha pedi: motho ya qabanyang babang kapa metsoalle ka ho bua dipuo tse
fapaneng bathong bao. Moqabanyi. Mael. Monyala-ka-pedi o nyala wa hae: motho le
ha e le mofutsana o ntsha bonyane boo a nang le bona ho nyala eo a mo ratang.
Peete (pe-ete) /tree seed/ Bokahare ba tholoana ya sefate kapa semela se seholo se
behang ditholoana. Se fumanoang ka hara tholoana ya sefate. /bon. dipeete/
Pefiso (pe-fi-so) /infuriating, fury/ Ketso ya ho befisa: ho baka hore motho a be le
bohale bo boholo.
Pefo (pi-faw) /anger, fury, violance/ Ketso ya ho befa: ho bontsha bohale bo boholo
bo tsamaisanang le ntoa.
Peheletso (pe-he-le-tso) /mulching/ Ketso ya ho beheletsa: ho beha matlakala kapa
joang bo bosesane bo ommeng hodima dijalo bakeng sa ho ngobisa mobu le ho
nchafatsa. (bap. Tebeletso).
Peheletso (pe-he-le-tso) /hire purchase, instalment, lay-by/ Ketso ya ho beheletsa:
mokgoa wa ho reka ntle le ho nka se rekiloeng hanghang: ho ntsha chelete bakeng sa
se tla nkoa hamorao. (bap. tebeletso, mokitlana ) /bon. Dipeheletso/.
Pehelo (pe-he-law) /condition, term/ Ketso ya ho behela: ho fana ka se tlamehang ho
etsahala bakeng sa thekiso kapa ditumellano. (Bap. pallo).
Pehletseho (pi-hli-tse-haw) /obese person movement/ Ketso ya ho behletseha:
motsamao wa motho e motenya haholo; motsamao wa ntenya kapa setutla. Motsamao
wa motho ya nonneng. (bap. behletseho).
Pehi (pe-hi) (pihi)/orbituary/ Phatlalatso e amanang le mofu; se boleloang ka diketso
le diketsahalo tsa moshui. Pale ya motho ya shoeleng. /bon. dipihi/ (sheb. Pihi).
Peho (pe-haw) /putting down/ Ketso ya ho beha: Ho tlohela ntho e tshoeroeng ka
letsoho ho e beha hodima ntho e itseng kapa fatshe.
Peiso (pe-iso) // Ketso ya ho beisa kapa ho etsa hore ntho e itseng e behoe fatshe; ho
baka ho beha; ho etsa hore se itseng se behoe.
Peiso (pe-iso) /race/ Ketso ya ho beisa: ho etsa ditlhodisano tsa mabelo a dikoloi kapa
batho; mojaho wa dipalangoang kapa dipitsi. /bon. dipeiso/ (bap. mojaho).
Peita (pe-ita) // Ho sebedisa sepiti: ho kenya moriana ka mohlamu bakeng sa ho
sebedisa mala kapa ho tlosa bohloko ba lefu la mala; ho hloekisa mala ka ho kenya
sepeiti lesobeng la sebono.

524
 525

Peito (pe-it-aw) /hypodermic syringe usage/ Ketso ya ho peita: tshebediso ya sepeiti

kapa ho kenya moriana ka mohlamu bakeng sa ho sebedisa mala kapa ho tlosa
bohloko ba lefu la mala; ho hloekisa mala ka ho kenya sepeiti lesobeng la sebono.
Pejana (pi-ja-na) /previously/ Nako e sa tsoa feta eo eseng morao haholo.
Pejana (pe-ja-na) /front/ Sebaka se latelang, seo seseng hole haholo le moo ho uwang
teng; moo ho lejoang teng.
Peka (pe-ka) /lip’s crack/ Lepetso le hlahang pounameng; puleho e bonahalang
molomong. /bon. dipeka/ (bap. tlhabela).
Pekane (pe-ka-ne) /little lip’s crack/ Lepetso le lenyane le hlahileng dipounameng;
puleho e bonahalang molomong. /bon. dipekane/.
Peke (pe-ke) /peak/ Sesebedisoa se nang le mofeng o hoketsoeng tshepeng e chekang
moo holeng thata ho etsa mokoti kapa kgatampi. /bon. dipeke/.
Pela (pi-la) /rock rabbit, rock dassie/ Phoofolo, seka mmutloanyana, empa yona e le
nyane, e mohatla o mokgutshoanyane haholo kapa e hlokang mohatla, e fumanoang
naheng moo ho nang le mahaha le joang bo bolelele. /bon. dipela/ Mael. Pela e ne
hloke mohatla ka lebaka la ho romeletsa: motho ya romeletsang babang o tla hloka
tse ntle tsa bohlokoa bophelong; ho robeletsa ho etsa hore motho a lahleheloe ke tsa
bohlokoa. (bap. mmutlanyana).
Pela (pe-la) /near/ Mabapi le; haufinyane le; ka nqa e haufi le.
Pelaelo (pe-la-e-law) /scepticism, cynicism, suspicion/ Ketso ya ho belaela: ho ba le
kgwao mabapi le se buuwang kapa se tshepisoang; ho ba le tsilatsilo kgahlanong le
ketsahalo e itseng; ho se tshepe se buuwang kapa se etsahalang; pontsho ya lekgonono
mabapi le tshepiso e etsoang. /bon. dipelaelo/.
Pelaetso (pe-la-e-tso) /doubtfullness, suspectability/ Ketso ya ho belaetsa: lebaka le
etsang hore motho a belaele; ketso e bakang lekgonono le tsilatsilo. /bon. dipelaetso/.
Pele (pi-le) /before/ Boemo kapa ketso e etsahalang ka ho latela se seseng kapa
hohong. Mohl. Pele o tsamaya, ke kopa o fiele lebala. O tlameha ho badisisa se
ngotsoeng pele o tekena. O se ke wa itjoetsa hore o mohlodi pele papadi e fela
ngoaneso.
Pele (pe-le) /front, forward, advanced/ E etellang tse ding; e boemong bo latelang
kapa moo ho bonahalang; e boemong bo hodimo ka diketso le mekgoa. Mael. Le pele
di na le baji: moo o yang teng o tla fumana ba hlalefileng hofeta wena ba tlang ho o
qhekanyetsa.
Pele (pe-le) /first, front/ E qalang kapa e thakgohang tse ding di so qale; e boemong
bo qalang kapa bo ka sehlohlolong.
Pelehi (pe-le-hi) /childbirth, labour, parturition/ Ketso ya ho beleha: ho tsoala lesea
kapa lekgabunyane; ho emola ngoana; ho ntsha ngoana ka setho sa bosadi kapa sa
botshehadi; ketso ya ho tsoala ngoana. /bon. dipelehi/ (bap. mobelehisi, rapeleho).
Peleho (pe-le-haw) /birth, delivery/ Ketso ya ho beleha: tsoalo ya lesea. (bap. thari).
Pelekana (pe-le-ka-na) /contort/ Ho ba boemong bo sa otlolohang; ho sotheha.
Pelekane (pe-le-ka-ni) /contorted, crooked/ E sothehileng; e hlokang boemo kapa
seemo se otlolohileng; e kobehileng.
Pelekano (pe-le-ka-naw) /contortion/ Ketso ya ho pelekana: boemo bo sa otlolohang
kapa bo sothehileng ba ntho e itseng.
Pelekanya (pe-le-kan-ya) /to distort/ Ho etsa hore ntho e be boemong bo sa
otlolohang; ho etsa hore ntho e sothehe.
Pelekanyo (pe-le-kan-yaw) /distortion/ Ketso ya ho pelekanya: ho etsa hore ntho e
be boemong bo sa otlolohang; ho etsa hore ntho e sothehe. (bap. moipelekanyi).

525
 526

Pelenyana (pi-lin-ya-na) /quickly, faster, fastly/ Ka tsela e potlakileng; ka tsela e

bontshang matjato; ka mokgoa o bontshang mafolofolo. Ka tsela ya ho phakisa. (sheb.
kapelenyana bakeng sa tshebediso).
Pelenyana (pe-len-ya-na) /a little forward/ Sebaka se latelang seo ho so fihloeng ho
sona; moo ho uwang teng. Ka lehlakoreng leo ho shebanoeng le lona; ka lehlakoreng
leo mmele o tobaneng le lona, ebile le se kamorao. Mohl. Sheba ka pelenyana ka
mane mme o tla fumana seo re se batlang. Pelenyana mane ho na le motho ya
rapalletseng. Re fumane kgauta, fatshe, pelenyana moo re neng re lebile teng.
Pelepele (pe-le-pe-le) /hot spice/ Senoko se entsoeng ka ditlama tse kgubedu tse
haitsoeng, se babang haholo. /bon. dipelepele/.
Pele-pele (pi-li-pi-li) (pelepele) /in the beginning, genesis/ Nako e qalang boemo bo
itseng; nako eo eleng yona tshimoloho ya diketsahalo; qaleho ya nako.
Pele-pele (pi-li-pi-li) /onset, start/ Ho tloha qalong; ho qala tshimolohong.
Pelesa (pe-le-sa) /donkey/ Seruuwa, seka pitsi, se sethokoa kapa sesootho ka mmala,
empa se le sekgutshoanyane hofeta pitsi; se sebedisoang bakeng sa ho belesa meroalo
eo eseng boima haholo. /bon. dipelesa/ (bap. pokola) (sheb. Diruuwa).
Peleso (pe-le-so) /loading/ Ketso ya ho belesa: ho beha moroalo hodima ntho e
itseng, haholo pelesa; ho jarisa moroalo.
Peleta (pe-le-ta) /pronounce/ Ho ngola kapa ho bitsa ditlhaku tsa mantsoe ho ya ka
mofuta wa puo.
Peleteha (pe-le-te-ha) /pronounceable/ E kgonahalang ho ka peletoa.
Peleteho (pe-le-te-haw) /pronounceableness/ Boemo ba ho peleteha kapa ho kgona
ho peleteha.
Peleto (pe-le-taw) /pronounciation/ Ketso ya ho peleta: ho ngoala kapa ho bitsa
ditlhaku tsa mantsoe ho ya ka mofuta wa puo. (bap. sepelete).
Peletoa (pe-le-twa) // Boetsuwa ba ho peleta. (mm. Peletwa).
Pelo (pe-lu) /heart/ Setho sa mmele se fumanoang ka lehlakoreng le letona la sefuba
se fepelang le ho sututsa madi ho ya mmeleng kaofela. /bon. dipelo/ Mael. Ho beha
pelo sekotlolong: ho se potlakele tebello e itseng; ho ba le mamello ya se
tshepisitsoeng le ha se nka nako ho phethahala. Mael. Ngoana setsoha le pelo ya
maobane: motho ya mosa ebile a bosesela nako e ngata; motho ya mohau haholo.
Peloana (pe-lwa-na) /ill tempered, cantenkerous/ Hoa motho le mekgoa ya hae: ya
kgenang kapelenyana; e, kapa ya halefang ha bobebe; ya tenehang ka potlako. (bap.
rapeloana). (mm. Pelwana).
Pelompe (//) /cruel/ Ya hlokang mohau kapa kutloelo bohloko; ya sotlang babang ka
diketso tse kgopo; ya kgopamelang batho babang. (mm. Pelo-mpe).
Pelontle (//) /kind/ Ya bontshang mohau le kutloelo bohloko; ya etsang babang hantle
le ho ba bontsha lerato; ya nang le diketso tse ntle kgahlanong le batho bohle; ya
ratang bohle le ho ba etsetsa botle. (mm. Pelo-ntle).
Pelontsho (//) /lack of apitite/ Ya hlokang takatso ya dijo; ya sa jeng dijo ka lebaka la
ho hloka takatso ya tsona; ya hanang dijo. (bap. motasallane) (mm. Pelo-ntsho).
Pelothata (pi-lu-tha-ta) (pelo-thata) /atrocious, cruel/ Ya sa tsotelleng bohloko bo
etsahalang bathong babang kapa ho yena; ya sa natseng ho etsa bokgopo kgahlanong
le babang. (mm. Pelo-thata).
Pene (pe-ne) /pen/ Se sebedisoang ho taka, ho ngola kapa ho etsa mantsoe le
mongolo ka ho ngola ebile se na le enke; se thusang ho etsa ditlhaku tse bopang
mantsoe a balehang kapa a hlalosehang; se phethahatsang ho etsa lengolo kapa buka e
baloang ha se sebedisoa se na le enke. /bon. Dipene/.

526
 527

Peneapole (pe-ni-a-pu-le) /pineapple/ Mofuta wa tholoana e kgolo e bokantle bo

mahoashe haholo, eo bokahare ba yona bo jewang le ho etsa maro a dino tse monate.
Peni (pe-ni) /penny/ Motso wa chelete ya dinaha tse latelang: Australia, New
Zealand, Canada, Amerika le England eo metso ya yona e lekgolo e etsang ponto,
dollar kapa ranta. /bon. dipeni/ (bap. koaretene, chelete, matsebetsebe.
Penta (pen-ta) /to paint/ Ho sebedisa pente bakeng sa ho dila ntlo kapa eng kapa eng
e ka diloang. Tlh. Bongata ba Basotho ha ba elelloe hore ho “dila” ke ho “penta”. Ho
“penta” ke sothofatso ya lentsoe “paint” (bap. dila, neta).
Pentakose (pen-ta-ko-se) /pentecost, shavuoth/ Lebitso la sekeriki la lelomolo la
kotulo ya koro ke bana ba Israele le etsoang ka mora matsatsi a mashome a mahlano
ka mora Paseka, kgoeding ya Motsheanong, le ho ketekela ho tla hoa moya o
halalelang ho ba dumelang ho Modimo wa sebele. /bon. Dipentakose/ Tem. Lebitso
la Sejuta la lelomolo lena ke “shavuoth”.
Pente (pen-te) /paint/ Motsoako o metsi wa dihlaisoa tse ngatanyana tsa mebala e
fapaneng, o sebedisoang bakeng sa ho dila matlo, mabota kapa ntho tsohle tse
diloang. /bon. dipente/ (bap. modilo, sedilo, ferefe).
Pentse (pin-tse) // Bokgale ba ho penya.
Pentsho (pe-nts-ho) /shining/ Ketso ya ho bentsha: ho etsa hore ntho e phatsime kapa
e be le ponahalo e kganyang.
Penya (pin-ya) /suppress/ Ho tshoara ka ho tiisa kgahlanong le lebota kapa ntho e
itseng hore motho a se kgone ho etsa letho; ho hatella ka tsela e thibelang ho etsa
ketso e itseng. (bap. kgama, tlenya).
Penya (pen-ya) /to jump backward upwards/ Hoa phoofolo: ho tlola ka sepheo sa
ho dia mokalami; ho tlolaka kapa ho qothomaka hoa phoofolo e lebelete ka lebaka la
ho dia ya kalletseng. Ho isa bokamorao, haholo dibono, hodimo.
Penyeletsa (pin-ye-le-tsa) /suppresive/ Ketsetso ya ho penya: ho hatella ka tsela e
thibelang ho etsa ketso e itseng.
Penyeletso (pin-ye-le-tso) /suppresiveness/ Ketso ya ho penyeletsa: khatello ka tsela
e thibelang ho etsa ketso e itseng.
Penyo (pin-yaw) /suppression/ Ketso ya ho penya: ho tshoara ka ho tiisa kgahlanong
le lebota kapa ntho e itseng hore motho a se kgone ho etsa letho; ho hatella ka tsela e
thibelang ho etsa ketso e itseng. (bap. kgamo, sepenya).
Penyo (pen-yaw) // Ketso ya ho penya: ho tlola ka sepheo sa ho dia mokalami; ho
tlolaka kapa ho qothomaka hoa phoofolo e lebelete ka lebaka la ho dia ya kalletseng.
Penyoa (pen-wa) // Boetsuwa ba ho penya.
Peo (pe-u) /seed/ Se jaloang ho hlahisa semela; se kengoang mobung ho hlahisa se
lebeletsoeng joalo ka sejalo. /bon. dipeo/.
Peo (pe-u) /seedling/ Semela se senyane se ka jaloang ho etsa dimela tse ngata tse
kgolo; semela se sa tsoa mela se ka aroloang mobung ho tseding ho jaloa hape.
Peolo (pe-u-law) /shaving, boldness/ Ketso ya ho beola: ho tlosa moriri hloohong
kapa mmeleng. Tloso ya moriri kapa boya hodima letlalo.
Pepa (pe-pa) /carry on the back/ Ho beha moroalo ka mokokotlong; ho jara ka
mokokotlo. Ho nka kapa ho jara ngoana ka mokokotlo.
Pepa (//) /to deliver a baby/ Ho beleha ngoana; ho tsoala lesea; ho ntsha
lekgabunyane ka setho sa ho tsoala.
Pepenene (pe-pe-ne-ne) /obvious, evident/ Eo holeng bonolo ho e bona; eo holeng
bobebe ho e hlokomela. E pontsheng ya mahlo. (bap. sepepenene).
Pepeneneng (pe-pe-ne-ne-ng) /in public place/ Moo ho tletseng batho ba bangata;
moo holeng bonolo ho bonana kapa ho bonoa. (bap. patlollo, patlollong).

527
 528

Pepenyo (pe-pen-yo) /lips movement/ Ketso ya ho bebenya: ho tsitsinya pounama;

ho sothaka molomo.
Peperana (pe-pe-ra-naw) /crack, cleave/ Ho aroha ka lehare hoa lejoe kapa ntho e
thata; ho petsoha ka tsela ya ho hlaha lepetso. (bap. patsoha).
Peperano (pe-pe-ran-naw) /cleavage/ Ketso ya ho peperana: ho aroha ka lehare hoa
lejoe kapa ntho e thata; ho petsoha ka tsela ya ho hlaha lepetso. (bap. lepatso, theleho)
Peperanya (pe-pe-ran-ya) /to crack, chip, fracture/ Ho etsa hore lepatso le be teng
ka ho thuha, choatla kapa ho thuba; ho petsola ka ho bula ka lehare.
Peperanyo (pe-pe-ran-yaw) /chipping, cracking/ Ketso ya ho peperanya: ho etsa
hore lepatso le be teng ka ho thuha kapa ho thuba; ho petsola ka ho bula ka lehare.
Pepero (pe-pe-raw) /talkativeness/ Ketso ya ho bebera: ho bua haholo kapa ho bua
lolololo kapa molebe.
Pepesa (pe-pe-sa) /advertise/ Ho bontsha pontsheng bakeng sa thekiso; ho beha
pepeneneng: moo ho bonahalang kapa moo batho ba hlokomelang. (bap. bapatsa).
Pepeso (pe-pe-so) /advertisement, exposure/ Ketso ya ho pepesa: ho bontsha
pontsheng bakeng sa thekiso; ho beha pepeneneng: moo ho bonahalang kapa moo
batho ba hlokomelang ha bonolo. (bap. papatso).
Pepeta (pi-pi-ta) /squeeze/ Ho hatella ka menoana kapa letsoho ka sepheo sa ho ntsha
lero kapa metsi. Ho ntsha lero ka ho tlenya ka letsoho kapa ntho e itseng; ho penya ka
sepheo sa ho ntsha lero kapa metsi. (bap. peteletsa).
Pepeta (pe-pe-ta) /rap, prattle/ Ho buela hodimo joalo ka ha eka ho wa binoa; ho bua
joalo ka sebini, motho ya ithokang kapa ya binang. (bap. homohomotha).
Pepeteha (pi-pi-te-ha) /juicy/ Hoa tholoana: e tsoang metsi kapa lero. E tsoang lero
kapa metsi ha e tlenyoa kapa e penyoa.
Pepeteho (pi-pi-te-haw) /juiciness/ Ketso ya ho pepeteha: ho tsoa lero kapa metsi ka
lebaka la putso e felletseng ya tholoana.
Pepetla (pe-pe-tla) /of a car: to speed/ Ho kganna kapa ho qhoba sepalangoang ka
lebelo; ho qhoba koloi ka potlako.
Pepetlo (pe-pe-tlaw) /speeding/ Ketso ya ho pepetla: ho kganna kapa ho qhoba
sepalangoang ka lebelo; ho qhoba koloi ka potlako.
Pepeto (pi-pi-taw) /squeezing/ Ketso ya ho pepeta: ho hatella ka menoana kapa
letsoho ka sepheo sa ho ntsha lero kapa metsi. ho ntsha lero ka ho tlenya ka letsoho
kapa ntho e itseng; ho penya ka sepheo sa ho ntsha lero kapa metsi.
Pepeto (pe-pe-taw) /rapping, prattling/ Ketso ya ho pepeta: ho buela hodimo joalo
ka ha eka ho wa binoa; ho bua joalo ka sebini kapa motho ya binang.
Pepeyaka (pi-pi-ya-ka) /to have an unblessed love affair/ Ho ba le kamano ya lerato
le sa hlohonolofatsoang; ho ratana le motho emong ka tsela e sa dumelloang; ho
ratana le moroetsana kapa mohlankana ka sekgukgu. Mohl. Mora wa Tau o bonahala
a pepeyaka: kamano ya hae le mmasabata ha e ratoe ke lelapa.
Pepeyako (pi-pi-ya-kaw) /unblessed love affair/ Kamano ka tsa lerato ntle le
tlhohonolofatso ya batsoadi kapa lelapa; kamano ya moroetsana le mohlankana e sa
hloekang kapa e sa amoheleheng.
Pepisa (pe-pi-sa) /to act as a midwife/ Ketsiso ya ho pepa: ho thusa ho tsoadisa kapa
ho ntsha lesea ho motho ya pepang kapa ya boemong ba ho tsoala.
Pepiso (pe-pi-saw) /midwivery/ Ketso ya ho pepisa: ho thusa ho tsoadisa kapa ho
ntsha lesea ho motho ya pepang kapa ya boemong ba ho tsoala. (bap. peleho).
Pepo (pe-po) /back carrying, back loading/ Ketso ya ho pepa: ho beha moroalo ka
mokokotlong; ho jara ka mokokotlo. (bap. pepa).

528
 529

Pepo (//) /labour, baby delivery/ Ketso ya ho pepa kapa ho ntsha ngoana ka setho sa
ho tsoala; tsoalo ya lekgabunyane. (bap. thari).
Peqa (pi-qa) /mess up/ Ho kopanya ka ho tsoaka ka bohlasoa le ho itshilafatsa.
Peqo (pi-qaw) /messing up/ Ketso ya ho peqa: ho kopanya ka ho tsoaka ka bohlasoa
le ho itshilafatsa. Tshilafatso e bakoang ke motsoako o qhalanang.
Peralla (pi-ral-la) /to stare stupidly/ Ho sheba kapa ho lebisa mahlo nthong kapa
mothong ka tsela e tshoanang le ya sephoqo kapa semaumau. Ho sheba ka tsela ya
bowatla. Ho tadima ka tsela e tshoanang le ya sehole.
Perallo (pi-ral-law) /stupid stare/ Ketso ya ho peralla: chadimo joalo ka sephoqo; ho
lebisa mahlo nthong kapa mothong ka tsela e tshoanang le ya semaumau.
Pere (pe-re) /horse/ Phoofolo e ruuwang hae, e sebedisoang haholo bakeng sa ho
kalangoa le ho phetha mabaka a maeto. Tlh. Lentsoe la semelo la Sesotho ke
“koatola” kapa “pitsi” le ha bongata ba Basotho ba rata ho sebedisa lebitso “pere”eo
eleng sothofatso ya lebitso la Seburu “perd”. (bap. pitsi, koatola, pokola, esele).
Perekisi (pe-re-ki-si) /peach/ Mofuta wa tholoana e nang le peete e tenya kahare, eo
bokantle ba yona bo jewang, ebile e ka nka mebala e fapaneng ho ya ka mofuta wa
yona. /bon. diperekisi/.
Perela (pe-re-la) /pearl/ Lejoana la theko e hodimo, le boreledi, le tholahalang
mofuteng wa sebupuwa sa metsing se bitsoang “pearl”. /bon. diperela/.
Peretla (pe-re-tla) /fart/ Ho ntsha moya o bakang lerata le leholo ka sebono; ho
tshoinya haholo. (bap. phinya).
Peretlo (pe-re-tlaw) /farting/ Ketso ya ho peretla: ho ntsha moya o bakang lerata le
leholo ka lesoba la sebono. (bap. sephinya).
Pesalema (pe-sa-le-ma) /Psalm, sacred song or hymn/ Mmino wa moqapi le
mongodi wa Dipesalema; mmino wa bohalaledi. /bon. Dipesalema/.
Pesella (pe-sel-la) /to haunch/ Ho koba mokokotlo ka ho isa hlooho morao le ho
sututsa mpa pele. (bap. sepesa).
Pesello (pe-sel-law) /huanch, haunching/ Ketso ya ho pesella: ho koba mokokotlo ka
ho isa hlooho morao le ho sututsa mpa pele. (bap. sepesa).
Peso (pe-so) /fire making/ Ketso ya ho besa: ho etsa hore mollo o tuke. Ho hotetsa
patsi kapa leshala hore lelakabe lebe teng. (bap. besa).
Pesola (pe-su-la) // Ho phahamisa mpa e kgolo; ho tsamaya ka ho isa mpa e kgolo
pele. Mohl. Leponesa le letenya le pesola dimpa.
Pesolo (pe-su-law) // Ketso ya ho pesola: ho phahamisa mpa e kgolo: ponahalo ya
mpa e kgolo.
Peta (pi-ta) /chest/ Sefuba se phahameng se nang le mesifa; sefuba se seholo sa
monna ya matla kapa ya ikoetlisang. /bon. dipeta/ (bap. sefuba, selota).
Petano (pi-ta-naw) // Ketso ya ho betana: ho dielana kapa ho wisana fatshe ka ho
batla ho hlola papading e joalo.
Petano (//) /wrestling/ Papadi ya ho dielana fatshe ka ho bontsha hore ke mang ya
matla kapa ya tsebang haholo.
Petekedisa (pe-te-ke-di-sa) /cause to stammer/ Ketsiso ya ho peteketsa.
Petekedisoa (pe-te-ke-di-swa) // Boetsuwa ba ho peteketsa. (mm. Petekediswa).
Peteketsa (pi-ti-ke-tsa) /stutter, stammer, stumble/ Ho bua ka ho koenya mantsoe;
ho bua ka ho tshoha kapa ka lentsoe le nang le tshabo.
Peteketse (pi-ti-ke-tse) /stumbled/ Bokgale ba ho peteketsa.
Peteketso (pi-ti-ke-tso) /stumbling, stammering/ Ketso ya ho peteketsa: ho bua ka
ho koenya mantsoe; ho bua ka ho tshoha kapa ka lentsoe le nang le tshabo.

529
 530

Peteletsa (pi-te-le-tsa) /squeeze, press, compress/ Ho kopanya ka ho hata kapa

hatella ka ho beha ntho e boima kgahlanong le mmele kapa setho sa mmele; ho
sututsa ka boima bo boholo ka ntho e itseng.
Peteletso (pi-te-le-tso) /squeezing, compression/ Ketso ya ho peteletsa: ho kopanya
ka ho hata kapa hatella ka ho beha ntho e boima kgahlanong le mmele kapa setho sa
mmele; ho sututsa ka boima bo boholo ka ntho e itseng. (bap. kgathello).
Petetsa (pi-te-tsa) /pinch, clutch/ Ho sebedisa matla ho hata kapa ho toboketsa fatshe
kapa tlase kgahlanong le.
Petetso (pi-te-tso) /pinching, clutching/ Ketso ya ho petetsa: ho sebedisa matla ho
hata kapa ho toboketsa fatshe kapa tlase.
Petla (pi-tla) /swell, inflate, billow, tumefy, bulge/ Ho ruruha ho isang ho senyeheng
hoa leqeba; ho tsoa boladu hoa leqeba. (bap. ruruha).
Petlile (pe-tli-le) /septic/ Bokgale ba ho petla. Hoa boemo ba leqeba: le ruruhileng
ebile le tsoa boladu kapa madi.
Petlisa (pe-tli-sa) /dilate/ Ketsiso ya ho petla: ho etsa hore leqeba le petle.
Petlisitsoe (pe-tli-sits-we) //Bokgale le boetsuwa ba ho petla.
Petliso (pe-tli-so) /dilation/ Ketso ya ho petlisa: ho etsa hore leqeba le petle.
Petlisoa (pe-tli-swa) // Boetsuwa ba ho petla.
Petlo (pi-tlaw) /swelling, inflation/ Ketso ya ho petla: ho ruruha ho isang ho
senyeheng hoa leqeba; ho tsoa boladu hoa leqeba. (bap. borurusi).
Petlo (pe-tlaw) /sculpture/ Ketso ya ho betla: ho etsa ditshoantsho ka patsi, tshepe
kapa dintho tse betlehang. (bap. mobetli, mmetli, sebetli, bobetli).
Petlella (pe-tlel-la) /to haunch/ Ho etsa sepesa ka mokokotlo; ho koba mmele ka ho o
lebisa morao. (bap. pesella, sepesa.
Petlello (pe-tlel-law) /hauching/ Ketso ya ho petlella: ho etsa sepesa ka mokokotlo;
ho koba mmele ka ho o lebisa morao. (bap. sepesa).
Petlenya (pi-tlin-ya) /tackle, to put down roughly/ Ho lahlela fatshe hampe; ho beha
fatshe ka tsela e bohlasoa. Ho tabanya fatshe.
Petlenyo (pi-tlin-yaw) /tackling, putting down roughly/ Ketso ya ho petlenya: ho
lahlela fatshe hampe; ho beha fatshe ka tsela e bohlasoa. Ho tabanya fatshe.
Peto (pi-taw) /rape, sexual assualt/ Ketso ya ho beta. Ho robala le motho ntle le
tumellano ya hae; ho boka kapa ho kota motho ka mahahapa; ho satha ka dikgoka. Ho
ba le kamano ya dikobo ntle le ho dumellana.
Petola (pe-tu-la) /make inside out/ Ho etsa hore bokahare bo be kantle; ho isa se
kahare kantle. Ho hlanolela. (mm. Petohile, petolla).
Petolo (pe-tu-law) /inside out/ Ketso ya ho petola: bokahare ka ntle; tlhanolelo.
Petotse (pe-tu-tse) // Bokgale ba ho petola.
Petotsoe (pe-to-tswe) /exposed/ Boetsuwa ba ho petola.
Petrose (pit-ro-se ) /Peter/ Buka ya bomashome a mabedi le motso o le mong (21)
mmoho le ya bomashome a mabedi (22) le metso e mmedi testamenteng e ncha.
Petsana (pe-tsa-na) /colt/ Ledinyane la koatola kapa pokola; ngoana pitsi kapa esele;
pere kapa tonki e nyane, e so holeng, e anyang. /bon. dipetsana/.
Petso (pi-tsaw) // Ketso ya ho betsa: ho otla ka ntho e itseng.
Petsoha (pe-tsu-ha) /crack/ Ho buleha ka lehare kapa ho ba le puleho karolong e
itseng; ho ba le lepetso. Tlh. Mantsoe “patsoha” mmoho le “petsoha” a na le meelelo
e tshoanang.
Petsohile (pe-tsu-hi-le) /cracked/ Bokgale ba ho petsoha: e boemong bo bulehileng
ka lehare kapa e nang le puleho karolong enngwe ya yona.

530
 531

Petsoho (pe-tsu-haw) /cracking/ Ketso ya ho petsoha: ho buleha ka lehare kapa ho ba

le puleho karolong e itseng; ho ba le lepetso. (bap. lepatso).
Petsola (pe-tsu-la) /to crack/ Ho etsa ntho e petsohe: e bulehe ka lehare kapa e
peperane karolong e itseng; ho baka lepetso kapa lepatso.
Petsolo (pe-tsu-law) /cracking/ Ketso ya ho petsola: ho etsa ntho e petsohe: e bulehe
ka lehare kapa e peperane karolong e itseng; ho baka lepetso kapa lepatso.
Phabadimo (pha-ba-di-mu) (pha-madimo) /god’s offering/ Lelomolo la ho hlaba
phoofolo bakeng sa badimo: ho etsa dijo, haholo nama, mmoho le joala, le ho mema
batho ba motse kapa seng ka sepheo sa ho leboha. Mosebetsi wa ho leboha badimo.
Phabadimo (//) /gods’ orientated luck/ Lehlohonolo leo ho nahanoang hore le tsoa
ho badimo; boemo bo etsang hore motho a thole ntho e ntle eo a sa e lebellang.
Phabafatshe (pha-ba-fats-he) /gods’ thanks’ giving/ Mosebetsi wa setho o
etsetsoang bafu ka kgopolo ya hore ba tla tlisa mahlohonolo le katleho. /bon. 0/.
Phachatsa (pha-cha-tsa) (phashatsa) /creep/ Ho tsamaya ka ho sebedisa bohato ba
leoto joalo ka motho ya noanyang. (mm. phatjhatsa).
Phachatso (pha-cha-tso) (phashatso) /creeping/ Ketso ya ho phachatsa kapa
motsamao wa motho kapa ntho e hatang ka bohato ba leoto ka morero wa ho noanya.
Phadimeho (pha-di-me-haw) /vigilance, sleeplessness/ Ketso ya ho fadimeha: ho
dula mahlo a butsoe ntle le ho robala. Ho se robale ka baka la mosebetsi kapa morero
o itseng. Ho ba malala-a-laotsoe. Phello kapa phelo ya boroko. (bap. mofadimehi).
Phaella (pha-el-la) /double/ Ho eketsa ka makgetlo a mangata; ho atisetsa haholo.
Phaelletse (pha-el-le-tse) // Bokgale ba ho phaella.
Phaelletsoe (pha-el-lets-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho phaella.
Phaello (pha-el-law) /doubling/ Ketso ya ho phaella: ho eketsa ka makgetlo a
mangata; ho atisetsa haholo. /bon. diphaello/.
Phaelloa (pha-el-lwa) // Boetsuwa ba ho phaella. (mm. Phaellwa).
Phafa (pha-fa) /whip/ Se sebedisoang ho shapa motho kapa phoofolo. /bon. diphafa/
Phafa (pha-fa) /to make up, beautify/ Ho etsa botle ka ho pikitla le ho tshasa ditlolo
tse ntlefatsang; ho neta ka setlolo se etsang botle.
Phafo (pha-fo) /make ups, beautification/ Ketso ya ho phafa: ntlefatso ya sefahleho
kapa mmele ka ditlolo; ho etsa botle ka ho pikitla le ho tshasa ditlolo tse ntlefatsang;
ho tlola kapa ho neta ka setlolo se etsang botle. /bon. Diphafo/
Phahama (pha-ha-ma) /rise/ Ho ema ka maoto; ho ya hodimo ka sebopeho sa mmele.
Phahame (pha-ha-me) /high/ E nang le chebahalo e hodimo; e boemong bo boholo
ba sebopeho kapa bolelele bo boholo. Mohl. Sekolo sena se phahame: hase sa thuto
e tlase. Mpho o sekolong se phamameng.
Phahamela (pha-ha-me-la) /raid, assault, attack/ Ho ema ka sepheo sa ho hlasela
kapa ho loantsha.
Phahamelo (pha-ha-me-law) /raiding, assault, attack/ Ketso ya ho phahamela: ho
ema ka sepheo sa ho hlasela kapa ho loantsha.
Phahameng (pha-ha-me-ng) /high place/ Sebaka se hodima thaba kapa leralla;
moaho o ahiloeng thabeng kapa lerallaneng. E boemong bo hodimo ka thuto,
sebopeho kapa tsamaiso. /bon. diphahameng/
Phahamisa (pha-ha-mi-sa) /lift up, pick up/ Ho etsa hore ntho e phahame: ho nkela
hodimo kapa ho isa hodimo.
Phahamisa (//) /exalt, enoble/ Hoa lebitso la Modimo: ho tlotla ka ho kgumamela; ho
hlompha ka ho bina difela; ho leboha ka ho rapela.
Phahamiso (pha-ha-mi-saw) /lifting up, picking up/ Ketso ya ho phahamisa: ho etsa
hore ntho e phahame: ho nkela hodimo kapa ho isa hodimo.

531
 532

Phahamiso (//) /exaltation/ Tlotlo ya Modimo ka ho kgumamela; tlhompho e

lebesitsoeng ho Modimo ka ho bina difela tsa thoriso; teboho e tsamaisanang le
thapelo.
Phahamo (pha-ha-maw) /rising, ascention/ Ketso ya ho phahama: ho ema ka maoto;
ho ya hodimo ka sebopeho sa mmele. (bap. bophahamo).
Phahla (pha-hla) /expel, evict/ Ho leleka ka ho etsa hore ya lelekoang a tsamaye le
diphahlo tsohle tsa hae. (bap. tebela).
Phahlela (pha-hle-la) /expatriate/ Ketsetso ya ho phahla: ho phahla bakeng sa.
Phahlelo (pha-hle-law) /expatriation/ Ketso ya ho phahla: teleko ya motho mmoho
le tsohle tseo anang le tsona. (bap. teleko).
Phahlo (pha-hlaw) /expulsion, eviction/ Ketso ya ho phahla: teleko ka ho etsa hore
ya lelekoang a tsamaye le diphahlo tsohle tsa hae. (bap. tebelo).
Phahlo (pha-hlaw) /property/ Seo motho a nang le sona joalo ka thoto ya ntlo le
tsohle tse ho yona, mmoho le makoloi le diaparo. /bon. Diphahlo/ (bap. thoto).
Phahlo (pha-hlaw) /attire, cloth, garment, costume/ Se aparoang mmeleng; se
sebedisoang ho koahela mmele kapa ditho tsa mmele ho kenyeletsoa le se roaloang
hloohong kapa maotong. /bon. diphahlo/ (bap. seaparo).
Phahlo (pha-hlaw) /traditional fulfilment, cultural event/ Lelomolo kapa mokete o
etsoang ho phethahatsa mosebetsi wa setho o amanang le lenyalo, lefu kapa moetlo o
itseng. /bon. 0/.
Phahloha (pha-hlu-ha) (phatloha) /explode/ Ho heleha, thubeha kapa ho diha sebaka,
moaho kapa ntho e itseng ka ho sebedisa seqhomane. Tlh. Lentsoe le nepahetseng ke
“phatloha” hofeta “phahloha”. (bap. phatloha, phatlola). Mael. Ho ja sa mpana
phahloha: ho ja hofeta tekanyo; ho ja haholo.
Phahloha (pha-hlu-ha) (phatloha) /erupt/ Ho tsoa hoa ntho e bakang lerata fatshe
kapa sebakeng se itseng; tlhaiso ya modumo o hlahang hanghang ka baka la ho
petsoha kapa ho helea hoa tlhaho.
Phahlohile (pha-hlu-hi-le) (phatlohile) /exploded, erupted/ Bokgale ba ho phahloha.
Phahloho (pha-hlu-haw) (phatloho)/detonation, blast, eruption/ Ketso ya ho
phahloha: ho heleha, thubeha kapa ho diha sebaka, moaho kapa ntho e itseng ka ho
sebedisa seqhomane. Tlh. Lentsoe le nepahetseng ke “phatloho” hofeta “phahloho”.
Phahloho (pha-hlu-haw) (phatloho) /eruption/ Ketso ya ho phahloha: ho tsoa hoa
ntho e bakang lerata fatshe kapa sebakeng se itseng; tlhaiso ya modumo o hlahang
hanghang ka baka la ho petsoha kapa ho helea hoa tlhaho.
Phahlola (pha-hlu-la) (phatlola) /to bombard, blast, explode/ Ho etsa hore moaho,
sebaka kapa ntho e itseng e thubehe ka ho sebedisa seqhomane; ho diha ka ho
qhomisa le ho sebedisa seqhomane; ho heletsa ka seqhomane.
Phahlolo (pha-hlu-law) (phatlolo) /bombardment, blitz/ Ketso ya ho phahlola kapa
tshebediso ya diqhomane bakeng sa ho etsa hore moaho, sebaka kapa ntho e itseng e
thubehe ka ho sebedisa seqhomane; ho diha ka ho qhomisa le ho sebedisa seqhomane;
ho heletsa ka seqhomane.
Phahloloa (pha-hlu-lwa) (phatloloa) // Boetsuwa ba ho phahlola.
Phahlolla (pha-hlul-la) /search/ Ho batla ka ho phenyokolla hara diphahlo le thoto ya
ntlo; ho shebana le se batlahalang ka ho fata hara diaparo kapa dintho dife kapa dife.
Phahlollo (pha-hlul-law) /searching/ Ketso ya ho phahlolla: ho batla ka ho
phenyokolla hara diphahlo le thoto ya ntlo; ho shebana le se batlahalang ka ho fata
hara diaparo kapa dintho dife kapa dife.
Phahlollotse (pha-hlul-lu-tse) /searched/ Bokgale ba ho phahlolla.
Phahlollotsoe (pha-hlul-lots-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho phahlolla.

532
 533

Phahlotse (pha-hlu-tse) /bombarded/ Bokgale ba ho phahlola.

Phahlotsoe (pha-hluts-we) // Boetsuwa ba ho phahlola. (mm. phahlotswe).
Phaila (pha-i-la) /strip, divest/ Ho nka kapa ho nkela ka tsela e mpe; ho nka joalo ka
ha eka ntho e ya phamoloa. (bap. phamola).
Phailaka (pha-ila-ka) // Phetako ya ho phaila.
Phailako (pha-ila-kaw) // Ketso ya ho phailaka.
Phailo (pha-i-law) /divestiture/ Ketso ya ho phaila: ho nka kapa ho nkela ka tsela e
mpe; ho nka joalo ka ha eka ntho e ya phamoloa
Phaka (pha-ka) /over eat/ Ho ja haholo; ho ja hofeta tekanyo; ho subela dijo tse ngata
ka hanong hofeta kamoo molomo o ka kgonang. Tem. Ka sekone lentsoe lena
“phaka” le bolela seseng.
Phakela (pha-ke-la) // Ketsetso ya ho phaka.
Phakelo (pha-ke-law) // Ketso ya ho phakela.
Phakgela (pha-kge-la) /to oversupply/ Ho fa hofeta kamoo ho hlokahalang ka teng;
ho eketsa hodima se teng; ho neha hofeta tekanyo.
Phakgella (pha-kgel-la) // Ketsetso ya ho phakgela.
Phakgelletse (pha-kgel-le-tse) // Bokgale ba ho phakgella.
Phakgelletsoe (pha-kgel-lets-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho phakgella.
Phakgello (pha-kge-law) /superfluousness/ Ketso ya ho phakgella: ho fa hofeta
kamoo ho hlokahalang ka teng; ho eketsa hodima se teng; ho neha hofeta tekanyo.
Phakgelo (pha-kge-law) // Ketso ya ho phakgela: ho fa hofeta kamoo ho hlokahalang
ka teng; ho eketsa hodima se teng; ho neha hofeta tekanyo.
Phakisa (pha-ki-sa) /hurry up/ Ho tla kapa ho ya kapelenyana; ho tloha kapa ho leba
ka potlako; ho tsamaya kapelenyana.
Phakisane (pha-ki-sa-ne) /anthospermum rigidum/ Semela se hlaha sa dithaba le
matsoapo seo motsoako wa mahaba a sona o sebedisoang joalo ka moriana wa ho
phekola mahlaba a moimana. /bon. diphakisane/.
Phakiseditse (pha-ki-se-di-tse) // Bokgale ba ho phakisetsa.
Phakiseditsoe (pha-ki-se-dits-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho phakisetsa.
Phakisetsa (pha-ki-se-tsa) // Ketsetso ya ho phakisa: ho phakisa bakeng sa.
Phakisetso (pha-ke-se-tso) // Ketso ya ho phakisetsa.
Phakisetsoa (pha-ki-sets-wa) // Boetsuwa ba ho phakisetsa.
Phakisitse (pha-ki-si-tse) /hurried/ Bokgale ba ho phakisa.
Phakiso (pha-ki-saw) /hurry up/ Ketso ya ho phakisa: ho tla kapa ho ya
kapelenyana; ho tloha kapa ho leba ka potlako; ho tsamaya kapelenyana.
Phako (pha-kaw) /over eating/ Ketso ya ho phaka: tloaelo ya ho ja haholo; mokgoa
wa ho ja hofeta tekanyo; ho subela dijo tse ngata ka hanong hofeta kamoo molomo o
ka kgonang. (bap. lephako).
Phakoana (pha-kwa-na) /baby hawk/ Ngoana phakoe; tsuonyana ya phakoe.
Phakoana (pha-kwa-na) /sparrow hawk/ Mofuta wa nonyana ya lelapa la thaha, seka
phakoe, e nang le hlooho kapa mokobolo wa phakoe. /bon. Diphakoana/ (mm.
liphakoana).
Phakoanatshoana (pha-kwa-nats-hwa-na)/black shoulderd kite/ Mofuta wa
nonyana ya lelapa la thaha e tshoana ka mmala. /bon. Diphakoanatshoana/.
Phakoe (pha-kwe) /hawk, lanner falcon/ Enngwe ya dinonyana tse jang nama, seka
seotsanyane, e mokobolo o bohale, o mokgutsoane, le mapheo a maholo. /bon.
diphakoe/. Mael. Ho tsoa phakoeng: ho ba ntle le kotsi; ho tsoa kotsing; ho lokoloha
mathateng kapa boemong bo ka bolayang.

533
 534

Phala (pha-la) /whistle/ Seletsa se sebedisoang ho etsa modumo wa tsebiso kapa

mmino ka ho butsoela moya. /bon. diphala/ (bap. molodi).
Phala (pha-la) /black faced impala/ Mofuta wa phoofolo ya naheng, seka podi e
kgolo, e manaka a malelele, a qatsohileng haholo, e nang le hlooho e bokapele bo
botsho kapa botshoana. /bon. diphala/ (sheb. Dinyamatsana).
Phalafala (pha-la-fa-la) /traditional doctor’s charm bone/ Enngwe ya ditaola tse
kgolo e sebedisoang ke ngaka ya setho; taola e kgolo ya lethuela. /bon. diphalafala/
Phalatsa (pha-la-tsa) /vomit/ Ho ntsha metsi a noeloeng, a kopaneng le moriana kapa
motsoako o itseng ka sepheo sa ho hloekisa mala kapa bokahare ba mmele. (bap.
hlatsa). Tem. Lentsoe le nepahetseng la Sesotho ke “khapha” kapa “hlatsa”.
Phalatso (pha-la-tsaw) /vomiting/ Ketso ya ho phalatsa: ho ntsha metsi a noeloeng, a
kopaneng le moriana kapa motsoako o itseng ka sepheo sa ho hloekisa mala kapa
bokahare ba mmele.
Phalla (phal-la) /of water: to run/ Hoa metsi kapa ntho e lero: ho tsamaya le motheo;
ho ya tlase kapa ho theohela.
Phalla (//) /walk swiftly/ Ho tsamaya ka potlako; ho lepella; ho phakisa kapa ho
tsamaya ka potlako; ho hata kapelenyana.
Phallela (phal-le-la) /to aid, relieve/ Ho potlakela ho fana ka thuso bakeng sa batho
ba hlahetsoeng ke kotsi, tsietsi kapa koduwa.
Phallelo (phal-le-law) /aid, relieve/ Ketso ya ho phallela: thuso e fuwang batho ba
hlahetsoeng ke kotsi kapa koduwa.
Phalleloa (phal-le-lwa) /aided/ Boetsuwa ba ho phallela. (mm. phallelwa).
Phalletse (phal-le-tse) // Bokgale ba ho phallela.
Phalletsoe (phal-lets-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho phalleloa. (mm. phalletswe).
Phallo (phal-law) /of water: running/ Ketso ya ho phalla: hoa metsi kapa ntho e lero:
ho tsamaya le motheo; ho ya tlase kapa ho theohela.
Phallo (phal-law) /swift walking/ Ketso ya ho phalla kapa ho tsamaya ka potlako; ho
lepella; ho phakisa kapa ho tsamaya ka potlako; ho hata kapelenyana.
Phallo (phal-law) /immigration, resettlement, departure/ Ketso ya ho falla: ho
tloha sebakeng ho ya ho seseng ntle le morero wa ho chaka. Ho thota moo o dulang
teng ka sepheo sa ho ya batla bodulo tulong kapa sebakeng seseng. (bap. thoto).
Phallo (phalplaw) /relocation/ Ketso ya ho falla: ho ya sebakeng seseng ho tloha ho
seseng ka lebaka la mosebetsi; ho ya nqa enngwe ka mosebetsi.
Phalo (pha-law) // Se sebedisoang bakeng sa ho hloekisa letlalo la phoohofolo; sefalo
se sebedisoang ho fala lekoko la phoofolo ho le etsa e be mokgahla.
Phamokate (pha-mu-ka-te) /AIDS/ Lefu le bakoang ke thobalano ya batho kapa
motho ya nang le kokoana e bitsoang phamokokoana eo ho dumeloang hore ha e
phekolehe. Lefu le bakoang ke kokoana hloko e mmeleng, haholo mading, ebile e
atisoa ke thobalano e sa tshireletsehang, botharaso kapa letharaso, mmoho le
disebedisoa tse nang le madi a sa hloekang a nang le phamokokoana.
Phamokokoana (pha-mu-ko-kwa-na) /HIV, human immuno virus/ Kokoanahloko e
bakang phamokate e sibolotsoeng dilemong tsa bo 1980 ke ditsibi; e tshoaetsanang ka
ho bokana, kotana, kapa ho kota motho ya nang le yona ntle le tshireletso; ebe e etsa
hore mokudi a fokole mmelng, kapa e bake hore mahloko a mang joalo ka lefuba,
mokgokgothoane le amang a mangata ho be bobebe ho ona ho bolaya phofu ya ona.
Phamola (pha-mu-law) /dispossess/ Ho nkela motho ntho ya hae ka tsela ya dikgoka.
Phamolaka (pha-mu-la-ka) // Phetako ya ho phamola.
Phamolako (pha-mu-la-kaw) // Ketso ya ho phamola.
Phamoleha (pha-mu-le-ha) // E kgonang ho phamoloa; e ka phamoloang ha bobebe.

534
 535

Phamoleho (pha-mu-le-haw) // Boemo ba ho phamoleha ha bobebe.

Phamolo (pha-mu-law) /dispossession/ Ketso ya ho phamola: ho nkela motho ntho
ya hae ka tsela ya dikgoka.
Phamotse (pha-mu-tsi) /dispossessed/ Bokgale ba ho phamola.
Phamotse (pha-mu-tse) /dispossesor/ Motho ya phamolang: ya nkelang motho ntho
ya hae ka tsela ya dikgoka. /bon. Bophamotse/.
Phamotsoe (pha-muts-we) /dispossessed/ Boetsuwa ba ho phamola.
Phangphang (pha-ng-pha-ng) /overdose, too much/ Hoa sejo kapa ntho: e kgolo
hofeta tekanyo; e boholo bo sa lebelloang. /bon. Diphangphang/ (bap. kgaphakgapha).
Phano (pha-naw) /giving/ Ketso ya ho fana. Nelehetso ya ntho e itseng ho tloha ho
motho emong ho ya ho emong.
Phano (pha-naw) /generosity, bounteousness, charity/ Boemo ba ho ba letsoho le
fanang kapa le bulehileng; ketso ya ho fa ka pelo e tshoeu; tloaelo ya ho nehelana ka
se teng ntle le kgwao.
Phanyeho (phan-ye-haw) /swinging, swaying/ Ketso ya ho fanyeha: ho etsa hore
ntho e leketle.
Phanyeho (phan-ye-haw) /suspension/ Ketso ya ho fanyeha: ho bebofatsa kotlo ya
kahlolo ka ho etsa hore ya molato a se dule chankaneng dilemo tse beiloeng. Mokgoa
wa ho tlosa motho mosebetsing nakoana ka baka la tlolo ya molao a e entseng kapa
boqhekanyatsi bo entsoeng.
Phanyeho (phan-ye-haw) /hanging/ Ketso ya ho fanyeha: ho bolaya ka ho leketlisa
ka thapo molaleng.
Phaollo (pha-ul-law) /food provision/ Ketso ya ho faolla: ho ntsha dijo kapa mofao o
neng o patiloe kapa o beiloe sebakeng se itseng se sa bonoeng.
Phaolo (pha-u-law) /castration, impotence, emasculation/ Ketso ya ho faola: ho
poma setho sa botona sa motho kapa phoofolo e tona; ho tlosa lerete; ho fedisa bonna
kapa botona ka ho faola kapa ketso e itseng. (bap. nyopafatso, nyopafalo).
Phapang (pha-pa-ng) /difference/ Boemo ba ho se dumellane; sesupo sa ho
hanyetsana; ponahalo ya ngangisano kapa ho se utloane. Ho se tshoane kapa ho se be
ka tsela e tshoanang. /bon. Diphapang/ Tlh. Mantsoe, “phangphang” mmoho le
“phapang” a na le meelelo e sa tshoaneng. (bap. mokgelo).
Phapanyetsano (pha-pan-ye-tsa-naw)/interchange, swap/ Ketso ya ho fapanyetsana:
ho fana ka ntho bakeng sa ho fumana enngwe; ho kgaohana le ntho e itseng ka lebaka
la ho batla enngwe e tshoanang le yona; ho fetolelana mosebetsi ka ho nka wa emong,
emong le yena a nke wa moetsi.
Phapanyetso (pha-pan-ye-tso) /interchangibleness/ Ketso ya ho fapanyetsa: ho beha
emong kapa seseng sebakeng sa emong; ho nka sebaka sa emong.
Phapano (pha-pa-naw) /conflict, debate, dispute, quarrel/ Ketso ya ho fapana:
boteng ba kgang le diqhoebeshano; ho se dumellane ka mantsoe; toantshano ka dipuo;
ho qabana kapa ho hoereana ka dipuo. /bon. diphapang, diphapano/
Phapano (//) /disagreement, contrast/ Boemo ba ho hanyetsana kapa ho se
dumellane ka puo kapa mokgoa, chebeho le ponahalo.
Phapha (pha-pha) /of a person: loud/ Ho bua feela ka ho phasoloha ntle le ho natsa
bohlokoa ba se buuwang; ho bua ka semenye kapa ho rata semenye.
Phapha (pha-pha) /exclamation: sudden awakening!/ Lekgotsa le bontshang ho
tsoha borokong hanghang ka potlako. Lentsoe le bontshang ho elelloa se etsahetseng
nako e se e ile. Mohl. Ha ke re phapha, ka fumana ba se ba ile!
Phaphama (pha-pha-ma) /awake, wake up/ Ho tsoha borokong; ho felloa ke boroko
ka nako e kgethiloeng ke morobadi. (bap. tsoha).

535
 536

Phaphamala (pha-pha-ma-la) /float/ Ho ba ka hodima metsi ntle le ho qoela kapa ho

kgaqa; ho tsamaya hoa ntho e itseng ka hodima metsi.
Phaphamalo (pha-pha-ma-law) /floating/ Ketso ya ho phaphamala: ho ba ka hodima
metsi ntle le ho qoela kapa ho kgaqa; ho tsamaya hoa ntho e itseng ka hodima metsi.
Phaphametse (pha-pha-me-tse) /floating/ E tsamayang ka hodima metsi ntle le ho
kgaqa kapa ho qoela.
Phaphametse (pha-pha-me-tse) // Bokgale ba ho phaphamala.
Phaphamisa (pha-pha-mi-sa) /to awaken/ Ketsiso ya ho phaphama: ho etsa hore
motho a tsohe borokong.
Phaphamiso (pha-pha-mi-saw) /vivication, awakening/ Ketso ya ho phaphamisa:
pako ya ho etsa hore motho a tsohe borokong.
Phaphamo (pha-pha-maw) /awakening/ Ketso ya ho phaphama: ho tsoha borokong;
ho felloa ke boroko ka nako e kgethiloeng ke morobadi. (bap. tsoho).
Phaphang (pha-pha-ng) (phapang) /disagreement/ Boemo ba ho sedumellane kapa
ho qoaketsana. Tlhokeho ya tumellano. Bosio ba kutloano. /bon. Diphaphang/ Tlh.
lentsoe le nepahetseng ke “phapang” hofeta “phaphang”.
Phaphanya (pha-phan-ya) (iphaphanya) /ignore/ Ho etsa eka ketso, ketsahalo kapa
puo ha e utloe kapa ha e bonoe empa ho se joalo.
Phaphasela (pha-pha-se-la) /move like a bird/ Ho tsamaya joalo ka nonyana.
Phaphaselo (pha-pha-se-law) /birdy move/ Motsamao wa nonyana kapa ho
tsitsinyeha joalo ka nonyana.
Phaphatha (pha-phat-ha) /to cease fire/ Ho emisa ntoa; ho etsa hore diqabang le ho
tshoarelana dihlomo ho fele. Mohl. Re lekile ho phaphatha kgotso rona bohle. Mael.
Ho phaphatha kgotso: ho etsa hore maemo a be setloaeding mme ho se be le ntoa
kapa dikgohlang. Ho bopa kutloano. Ha e phaphathoe.
Phaphatha (//) /to thank by claping hands/ Ho bontsha ho leboha ka ho otlanya
matsoho; sesupo sa teboho ka ho otlanya diatla.
Phaphatheha (pha-phat-he-ha) /to be a refugee/ Ho tloha sebakeng, haholo naheng
ya heno, ka lebaka la boemo bo sa tsitsang ba puso kapa diqhoebeshano tsa naha.
Phaphathehisa (pha-phat-he-hi-sa) // Ketsiso ya ho phaphatheha: ho etsa hore motho
a balehe naheng ya habo ka lebaka la boemo bo sa tsitsang ba puso ya naha kapa
diqhoebeshano.
Phaphathehiso (pha-pha-thr-hi-sa) // Ketso ya ho phaphathehisa: ho etsa hore motho
a balehe naheng ya habo ka lebaka la boemo bo sa tsitsang ba puso ya naha kapa
diqhoebeshano tsa lefatshe la habo.
Phaphatheho (pha-phat-he-haw) /refuge/ Ketso ya ho phaphatheha: mokgoa wa ho
tloha sebakeng, haholo naheng ya heno, ka lebaka la boemo bo sa tsitsang ba puso
kapa diqhoebeshano. (bap. mophaphathehi).
Phaphathisa (pha-pha-thi-sa) // Ketsiso ya ho phaphatha: ho etsa hore motho a
otlanye matsoho bakeng sa ho leboha se fanoang.
Phaphathiso (pha-phat-hi-saw) /thanking by clapping hands/ Ketso ya ho
phaphathisa kapa ho lebohisa ka ho baka kotlanyo ya matsoho.
Phaphela (pha-phe-la) // Ketsetso ya ho phapha: ho etsa diketso tse sa kgahleng
moetsuwa, tse akgang ho etsa lerata le ho bua ho sa dumelleheng.
Phaphelo (pha-phe-law) // Ketso ya ho phaphela: ho etsa diketso tse sa kgahleng
moetsuwa. Mokgoa wa ho baka thotlolo kapa semenye.
Phapoho (pha-pu-haw) /deviation, irrelevence, astray/ Ketso ya ho fapoha: ho tsoa
tseleng; ho bua ntho e sa hlokahaleng kapa e sa amaneng le eo ho buuwang ka yona;
ho tsoa lekoteng; ho lahleha ka dipuo.

536
 537

Phaposi (pha-pu-si) /room, apartment/ Karolo enngwe ya ntlo e kgolo kapa moaho
eo ho dulang batho ho yona. Enngwe ya moaho wa ntlo; sebaka seseng sa bodulo sa
ntlo kapa moaho; karolo ya ntlo eo ho duloang ho yona e nang le lebitso, tshebediso
kapa tlhaloso e sa tshoaneng le tse ding. /bon. diphaposi/ (bap. kamore, motlotloana).
Phaqa (pha-qa) /sound of walking/ Modumo wa motsamao wa bohato ba leoto ntle
le seeta.
Phaqaphaqa (pha-qa-pha-qa) /sandal/ Seeta se bulehileng kahodimo; seqathola se
kenyang moya leotong, mme se roaloa haholo nakong tsa mocheso. /bon.
diphaqaphaqa/ (bap. moqathatso, seeta, seqathola).
Phaqasela (pha-qa-se-la) /to walk foolishly/ Ho tsamaya joalo ka sephoqo; ho hata
joalo ka sehole. (bap. lathasela).
Phaqaselo (pha-qa-se-law) /foolish walk/ Ketso ya ho phaqasela: motsamao wa
sephoqo; mohato wa sehole.
Phara (pha-ra) // Ho lahlela seretse leboteng bakeng sa ho dila.
Pharama (pha-ra-ma) /to sit lazily/ Ho dula fatshe joalo ka motho ya botsoa; ho dula
fatshe ntle le ho sebetsa kapa mosebetsi. (mm. pharame).
Pharame (pha-ra-mi) /lazy relaxation/ E dutseng fatshe ka tsela e bontshang botsoa
bo boholo; ya dutseng ka mokgoa o supang botsoa. Mohl. Ke neng o pharame moo o
sa sebetse. Hobaneng o pharame pele o fiela lebala?
Pharamo (pha-ra-maw) /lazy sitting, iddling/ Ketso ya ho pharama: ho dula fatshe
joalo ka motho ya botsoa; ho dula fatshe ntle le ho sebetsa kapa mosebetsi.
Pharela (pha-re-la) /controversy, controversial/ Ketso e bakang dipuo tse sa feleng
ebile e ya lolololo; keakea ya taba e bakang kgang sechabeng kapa ba e mametseng;
tabahadi e mpe e bakang dikgohlang le ho se utloane. /bon. Dipharela/ (bap. kgang).
Pharela (pha-re-la) /enigma, conundrum, paradox/ Boemo bo hlokang tharollo;
boemo bo thata ha bo hlalosa ka baka la tlhokeho ya kutloisiso ya bona. Seo nnete
kapa bonnete ba sona eleng patuwe. /bon. dipharela/ (bap. qaka, keakea).
Pharelo (pha-re-law) /stuck/ Ketso ya ho farela: ho dula kapa ho tshoaseha sefateng
bakeng sa ho wela fatshe; ho se tsebe ho tsitsinyeha ka baka la ho tshoaseha.
Pharoe (pha-rwe) /type of grasshoper/ Mofuta wa lerutle le leholo la naheng, le
jewang. /bon. dipharoe/ (bap. kgopi). (mm. Pharwe).
Phasalla (pha-sal-la) /scatter, disseminate/ Ho tsamaya ka ho fofisoa ke moya; ho
qhalana ka ho ba hohle kapa ho ya dibakeng tse fapaneng.
Phasallo (pha-sal-law) /scattering, dissemination/ Ketso ya ho phasalla: ho tsamaya
ka ho fofisoa ke moya; ho qhalana ka ho ba hohle kapa ho ya dibakeng tse fapaneng.
Phasaphasa (pha-sa-pha-sa) /huge/ E kgolo bo makatsang; e tletseng sebaka ka
boholo kapa bophara. /bon. Diphasaphasa/.
Phasoloha (pha-su-lo-ha) /talk carelesly, to talk passively/ Ho bua ntle le ho nahana
se buuwang; ho bua hanghang pele ho hlahloba puo e tlo buuwa.
Phasoloho (pha-su-lo-haw) /careless talk, passive talk/ Ketso ya ho phasoloha:
tloaelo ya ho bua ntle le ho nahana se buuwang; ho bua hanghang pele o hlahloba puo
e tlo buuwa.
Phate (pha-te) /famine/ Boemo ba tlala e kgolo kapa tlhokeho ya seshebo; bosio ba
dijo tse lekaneng batho ba teng. /bon. 0/ (bap. mphote, tlala).
Phate (pha-te) /madras, bed/ Sebaka seo ho robaloang ho sona; moalo o sebedisoang
bakeng sa ho robala. /bon. diphate, diphateng/ (bap. moseme, leqase). Tem. Ha ho
tsebahale hobaneng ha bongata ba Basotho ba sebedisa lentsoe “bethe” ha “phate”
kapa “moalo” e le kgetho e nepahetseng ya puo ya Sesotho. Bethe ke sothofatso ya

537
 538

“bed”. Mael. Ho ba phateng tse chesang: ho kula haholo ka tsela eo mokudi a

hlolehang ho tsoha moalong, moo a robetseng teng.
Phateyangaka (pha-te-ya-ng-aka) /helichrysum caespitium/ Mofuta wa setlama kapa
semela se sebedisoang haholo bakeng sa ho phekola sefuba se melang naheng. /bon.
diphathetsangaka/ (mm. Phathe-ya-ngaka).
Phathahana (phat-ha-ha-ne) /busy, engaged/ Ho tshoareha ka baka la mosebetsi o
mongatahadi; ho hloka nako ya ho etsa dintho tse ding ka baka la mosebetsi o itseng.
Phathahane (phat-ha-ha-ne) /busy, engaged/ E tshoarehileng haholo ka baka la
mosebetsi o mongata; e hlokang nako ya ho etsa dintho tse ding ka baka la ho ba
matasatasa; e kapa ya maphathaphathe haholo. (bap. Hlanasetse).
Phathahano (phat-ha-ha-naw) /busy like/ Ketso ya ho phathahana: ho tshoareha ka
baka la mosebetsi o mongatahadi; ho hloka nako ya ho etsa dintho tse ding ka baka la
mosebetsi o itseng. (bap. Maphathephathe, tlhanaselo).
Phathahanya (phat-ha-han-ya) /to keep busy, to engage/ Ketsiso ya ho phathahana:
ho etsa hore motho kapa ntho e sebetse ntle le ho thola nako ya eng kapa eng.
Phathahanyo (phat-ha-han-yaw) /busy keeping/ Ketso ya ho phathahanya: ho etsa
hore motho kapa ntho e sebetse ntle le ho thola nako ya eng kapa eng.
Phathakalle (pha-tha-kal-le) (phatakalle) // Mofuta wa sehahabi se hlaha, se mabatha
haholo, sa mofuta wa mokgothutsoane seka koena o phelang naheng. /bon.
Diphathakalle/ (bap. mokgodutsoane, sehahabi).

PHATHAKALLE

Phathatsa (pha-tha-tsa) /to touch, caress, fondle, pat/ Ho thetsa ka tsela e sa lokang
kapa e etsahatsang ketso e itseng; ho thetsa ka tsela e bolelang seseng se sa
kgotsofatseng; ho tshoara ka ho phephetsa.
Phathatso (pha-tha-tsaw) /touching, caressing/ Ketso ya ho phathatsa: ho thetsa ka
tsela e sa lokang kapa e etsahatsang ketso e itseng; ho thetsa ka tsela e bolelang
seseng se sa kgotsofatseng; ho tshoara ka ho phephetsa.
Phathiella (phat-hi-el-la) /to burden, encumber/ Ho jarisa moroalo kapa boima bo
sitisang tsoelopele; ho fana ka moroalo kapa bothata bo sitisang.
Phathiello (phat-hi-el-law) /burdening, encumbrance/ Ketso ya ho phathiella: ho
jarisa moroalo kapa boima bo sitisang tsoelopele; ho fana ka moroalo kapa bothata bo
sitisang. /bap. mophathielli/.
Patiane (pa-tia-ne) (phathiane) /bushveld turpentine grass/ Mofuta wa joang bo
babang haholo ebile bo le bosula bakeng sa ho fuloa; bo melang haholo dithoteng,
kgoeding ya Mphalane ho isa Mmesa. /bon. Diphathiane/.
Phatla (pha-tla) /forehead/ Bokapele ba hlooho ka hodima mahlo; karolo ya mmele
eo bokapele ba hlooho bo theohelang. /bon. diphatla/. Mael. Ho ja mofufutso wa
phatla ya hao: ho phela ka seo o tla se sebeletsa kapa seo o se sebeletsang.
Phatlalla (pha-tlal-la) /flee/ Ho baleha ka sepheo sa ho tloha ho ntho e kotsi; ho tloha
sebakeng ka ho matha ka lebaka la ho baleha.
Phatlallo (pha-tlal-law) /flight/ Ketso ya ho phatlalla: ho baleha ka sepheo sa ho tloha
ho ntho e kotsi; ho tloha sebakeng ka ho matha ka lebaka la ho baleha.
Phatlaladitse (pha-tla-la-di-tse) // Bokgale ba ho phatlalatsa.

538
 539

Phatlaladitsoe (pha-tla-la-dits-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho phatlalatsa.

Phatlalatsa (pha-tla-la-tsa) /to announce/ Ho etsa tsebiso pokanong kapa ho batho ba
bokaneng; ho tsebisa seboka kapa kopano ka ketso kapa ketsahalo; ho fana ka qeto
kapa sephetho mmokeng kapa sebokeng sa batho.
Phatlalatsa (pha-tla-la-tsa) /publicly/ Ka tsela kapa sebopeho se etsahalang moo ho
tletseng batho kapa sechaba. Mohl. Morena a beha taba phatlalatsa, pontsheng ya
bohle. Ke beile taba yaka phatlalatsa hobane hose ya mamelang.
Phatlalatso (pha-tla-la-tsaw) /announcement/ Ketso ya ho phatlalatsa: ho etsa
tsebiso pokanong kapa ho batho ba bokaneng; ho tsebisa seboka kapa kopano ka ketso
kapa ketsahalo; ho fana ka qeto kapa sephetho mmokeng kapa sebokeng sa batho.
Phatlalatsoa (pha-tla-lats-wa) // Boetsuwa ba ho phatlalatsa. (mm. Phatlalatswa).
Phatlaletse (pha-tla-le-tse) /broad/ E bulehileng kapa e nang le boholo ba tlhaloso;
eo tlhaloso ya yona e tibileng kapa eleng kgolo.
Phatlana (pha-tla-na) /bold headed/ E hlokang moriri hloohong kapa bobareng ba
hlooho. (bap. lefatla).
Phatloha (pha-tlu-ha) /explode/ Ho ba boemong ba ho heleha, thubeha kapa ho diha
sebaka, moaho kapa ntho e itseng ka ho sebedisa seqhomane. Tlh. Lentsoe le
nepahetseng ke “phatloha” hofeta “phahloha”. Mael. Ho ja sa mpana phatloha: ho
ja hofeta tekanyo. Ho ja haholo.
Phatloho (pha-tlu-haw) /explosion/ Ketso ya ho phatloha: ho ba boemong ba ho
heleha, thubeha kapa ho diha sebaka, moaho kapa ntho e itseng ka ho sebedisa
seqhomane. Tlh. Lentsoe le nepahetseng ke “phatloho” hofeta “phahloho”.
Phatlola (pha-tlu-la) /explode/ Ho etsa hore moaho kapa ntho e wele kapa e
qhaqholohe ka ho sebedisa seqhomane; ho heletsa, diha kapa ho fedisa sebopeho ka
leraba kapa seqhomane.
Phatlolo (pha-tlu-law) /explosion/ Ketso ya ho phatlola: ho etsa hore moaho kapa
ntho e wele kapa e qhaqholohe ka ho sebedisa seqhomane; ho heletsa, diha kapa ho
fedisa sebopeho ka leraba kapa seqhomane.
Phato (pha-to) /August/ Kgoedi ya borobedi ya selemo eo ho nang le moya o
mongata mmoho le lerole, e lateloang ke Loetse, e tlang pele ho Phupu. /bon. 0/
Phatsa (pha-tsa) /immunise/ Ho hlaba ka nalete, lehare kapa lemao le nang le
moriana ka sepheo sa ho thibela mafu kapa bohloko. Ho kenya moriana ka mora ho
ngoapa ka lehare. (bap. hlaba).
Phatsa (pha-atsa) /sow dust/ Phofo kapa makumane a patsi kapa sefate se sakgoang;
lekumane la patsi e sakgiloeng. /bon. diphatsa/ (bap. lefatsa).
Phatshoa (phats-hwa) /black and white/ Hoa phoofolo e tona: e mmala o motsho o
kopaneng le o mosoeu. Botsho le bosoeu. (mm. Phatshwa).
Phatshoana (phats-hwa-na) /of female: black and white/ Hoa phoofolo e tshehadi: e
mmala o motsho o kopaneng le o mosoeu. Botsho le bosoeu ba phoofolo e tshehadi.
Phatsima (pha-tsi-ma) /beam, bright/ E kganyang ka mora ho pikitloa ka lesela kapa
ntho e itseng; e bontshahatsang mahlasedi.
Phatsimisa (pha-tsi-mi-sa) /brighten/ Ketsiso ya ho phatsima: ho etsa hore ntho e
kganye ka ho e pikitla ka lesela; ho etsa hore ntho e itseng e hlahise mahlasedi.
Phatsimiso (pha-tsi-mi-saw) /brightening/ Ketso ya ho phatsimisa: ho etsa hore ntho
e kganye ka ho e pikitla ka lesela; ho etsa hore ntho e itseng e hlahise mahlasedi.
Phatsimo (pha-tsi-maw) /brightness/ Ketso ya ho phatsima: ho kganya ka mora ho
pikitloa ka lesela kapa ntho e itseng; pontshahatso ya mahlasedi.

539
 540

Phatsitsoe (pha-tsi-tswe) (phatsitswe) /immune/ E kekeng ya kula kapa ya tshoaroa

ke tshoaetso ya maloetse kapa bokudi ka lebaka la ho phatsoa. Eo hoseng bonolo ho e
kudisa kapa ho e fa bokudi kapa lefu baka la seloantshamahloko se teng mmeleng.
Phatsitsoe (pha-tsi-tswe) /immunized/ Bokgale le boetsuwa ba ho phatsa.
Phatso (pha-tso) /immunisation/ Ketso ya ho phatsa: ho hlaba ka nalete kapa lemao
le nang le moriana ka sepheo sa ho thibela mafu kapa bohloko. Ho kenya moriana ka
mora ho ngoapa ka lehare.
Phatsoa (pha-tswa) // Boetsuwa ba ho phatsa. (mm. Phatswa).
Phea (phi-a) /deny/ Ho hana se boleloang; ho shanotsa se boleloang; ho se dumellane
le puo e boleloang. (bap. hana, hanyetsa).
Phecha (phe-cha) /walk with buttocks/ Ho tsamaya ka dibono; ho sebedisa maraho
bakeng sa ho tsitsinyeha kapa ho leba. (mm. phetjha).
Phechella (phe-chel-la) /move with buttocks towards/ Ketsetso ya ho phecha: ho
atamela nqa ya ntho e itseng ka ho tsamaya ka dibono. (mm. Phetjhella).
Phechelletse (phe-chel-le-tse) // Bokgale ba ho phechella. (mm. Phetjhelletse).
Phechello (phe-chel-law) /movement with buttocks/ Ketso ya ho phechella: ho
atamela nqa ya ntho e itseng ka ho tsamaya ka dibono. (mm. Phetjhello).
Phechisa (phe-chi-sa) /cause to walk with buttocks/ Ketsiso ya ho phecha: ho etsa
hore motho kapa ntho e tsamaye ka dibono; a sebedise maraho bakeng sa ho
tsitsinyeha kapa ho leba. (mm. phetjhisa).
Phechiso (phe-chi-saw) /a walk with buttocks/ Ketso ya ho phechisa: ho etsa hore
motho kapa ntho e tsamaye ka dibono; a sebedise maraho bakeng sa ho tsitsinyeha
kapa ho leba. (mm. phetjhiso).
Phedisa (phe-di-sa) /resusitate/ Ho etsa hore bophelo bo be teng; ho fana ka bophelo
ho ntho kapa motho aneng a e makgatheng a lefu.
Phedisana (phe-di-sa-na) /leave together/ Ho phela mmoho; ho ba kaofela sebakeng
le ho arolelana ditlhokeho tsa bophelo.
Phedisano (phi-di-sa-naw) /togetherness/ Ketso ya ho phedisana: ho phela mmoho;
ho ba kaofela sebakeng le ho arolelana ditlhokeho tsa bophelo.
Phedisano (phe-di-sa-naw) /genocide/ Ketso ya ho fedisana: mokgoa wa ho bolayana
hoa sechaba sa naha e le nngwe; polao ya batho ba bangata haholo naheng.
Phediso (phe-di-saw) /termination/ Ketso ya ho fedisa: ho etsa hore ntho kapa
boemo bo itseng bo emise; ho emisa ketsahalo; ho bolaya kapa ho tlosa bophelo; ho
kgaotsa dikamano tsa mosebetsi kapa setsoalle.
Phediso (phi-di-so) /resusitation/ Kgutliso ya bophelo ba motho ya neng a le
makgatheng a ho shoa; tshebediso ya mechini ya bookelong e sebedisoang ho tsosa
motho ya boemong ba ho felloa ke bophelo.
Phedisoa (phe-di-swa) // Boetsuwa ba ho phedisa. (mm. Phediswa).
Pheella (phi-el-la) /persist/ Ho tsoela pele ka ho batla ho etsa ketso e itseng le ha ho
sa kgonahale; ho ngangella ho etsa ketso e itseng.
Pheello (phi-el-law) /persistance/ Ketso ya ho pheella: ho tsoela pele ka ho batla ho
etsa ketso e itseng le ha ho sa kgonahale; ho ngangella ho etsa ketso e itseng.
Phefa (phe-fa) /high-toned voice or sound/ Hoa lentsoe: le hodimo, le utloahalang
haholo. Le hlakileng haholo.
Phefo (phe-faw) /everlasting flower, helicrysum/ Mofuta wa semela seo hangata se
nang le mefuta e mengata ebile se beha dithunthuru; se fumanoang haholo mobung o
lehlabathe o hlokang mongobo o mongata; se hlahisang dipalesa ka kgoedi yaPhato,
ebile se rata sebaka se nang le letsatsi. /bon. Diphefo/.

540
 541

Pheha (phe-ha) /to cook/ Ho etsa dijo di butsoe bakeng sa ho ja; ho etsa hore dijo di
be boemong ba ho jewa ka ho di butsoisa.
Pheha (phi-ha) (phea) /deny, object/ Ho hanyetsana le se buuwang kapa se
etsahalang; ho se arabe potso ka ho dumela se botsoang. (bap. phea).
Phehela (phe-he-la) /cook for/ Ketsetso ya ho pheha: ho etsa dijo bakeng sa motho
emong; ho lokisa se jewang ka ho butsoisa.
Phehelo (phe-he-law) /cooking for/ Ketso ya ho phehela: ho ho etsa dijo bakeng sa
motho emong.
Phehiloe (phe-hi-lwe) /cooked/ Bokgale ba ho pheha.
Phehisa (phe-hi-sa) /help to cook/ Ketsiso ya ho pheha.
Phehisa (phe-hi-sa) /compete/ Ho etsa ditlhodisano.
Phehisa (phi-hi-sa) /to object/ Ho hanyetsa se buuwang. Ketsiso ya ho pheha.
Phehisana (phe-hi-sa-na) /to compete/ Ketsetsano ya ho phehisa.
Phehisano (phe-hi-sa-naw) /competetion/ Ketso ya ho phehisana.
Phehiso (phe-hi-so) /cooking together/ Ketso ya ho phehisa: ho thusa ho pheha.
Phehiso (phe-hi-so) /objection/ Ketso ya ho phehisa: ho hanyetsana le se buuwang.
Phehla (phe-hla) /to soften, soothe, melt/ Ho ba bonojana kapa ho ba metsi ka baka
la motsoako o kentsoeng.
Phehla (phe-hla) /love mixture, love charm/ Motsoako oo ho dumeloang hore o
fuwa molekane bakeng sa ho mo thetefatsa kelello; motsoako oo ho dumeloang hore o
etsa hore moetsuwa a rate moetsi. (bap. korobela).
Phehla (phe-hla) /anaesthetic/ Motsoako o phehlellisang motho nakong eo a leng
karolong ya bookelo, madimong, moo a tlong ho buuwa teng . Se fuwang mokudi ho
etsa hore a robale pele ngaka e sebetsana le ditho tsa hae tsa mmele. /bon. diphehla/
Phehlella (phe-hlel-la) /melt, liquidize/ Ho ba metsi kapa ho ba le lero ka lebaka la
ho kenya motsoako o itseng.
Phehlello (phe-hlel-law) /melting/ Ketso ya ho phehlella: ho ba metsi kapa ho ba le
lero ka lebaka la ho kenya motsoako o itseng.
Phehlisa (phe-hli-sa) /liquefy/ Ketsiso ya ho phehla: ho etsa hore ntho e phehle.
Phehliso (phe-hli-so) /liquefaction/ Ketso ya ho phehlisa: ho etsa hore ntho e phehle.
Pheho (phe-haw) /cooking/ Ketso ya ho pheha: ho etsa dijo di butsoe bakeng sa ho ja;
ho etsa hore dijo di be boemong ba ho jewa ka ho di butsoisa.
Phehoa (phe-hwa) /cooked/ Boetsuwa ba ho pheha.
Pheisa (phe-i-sa) /refute/ Ho hanyetsa kapa ho bua kgahlanong le.
Phekiso (phe-ki-so) /winning/ Ketso ya ho fekisa: ho hlola ditlhodisanong kapa
papading ya ho batla mohlodi.
Phekgo (phe-kgo) /impediment/ Se thibelang ketso kapa ketsahalo e itseng; se etsang
hore boemo bo itseng bo se phethahale.
Phekgola (phe-kgu-la) /hamper, hinder, impede/ Ho thibela tsoelopele ya
motsamao; ho hanela phethahatso ya morero o itseng.
Phekgolo (phe-kgu-law) /hampering/ Ketso ya ho phekgola: ho thibela tsoelopele ya
motsamao; ho hanela phethahatso ya morero o itseng.
Pheko (phe-ku) /cure, heal, treatment/ Se sebedisoang ho fodisa bokudi kapa lefu;
se sebedisoang ho thibela boloetse kapa boemo bo bobe. /bon. Dipheko/.
Phekola (phe-ku-la) /to cure, to heal/ Ho sebedisa moriana ho fodisa bokudi kapa
lefu; ho sebedisa moriana ho thibela kapa ho fokotsa bohloko. (bap. fodisa).
Phekolo (phe-ku-law) /healing/ Ketso ya ho phekola: ho sebedisa moriana bakeng sa
ho fodisa bokudi kapa lefu; ho sebedisa moriana bakeng sa ho thibela kapa ho fokotsa
bohloko. /bon. Diphekolo/ (bap. phodiso).

541
 542

Phela (phi-la) /live/ Ho ba le bophelo; ho kgona ho hema kapa ho phefumoloha; ho

kgona ho tsoha le ho tsamaya; ho bontsha morolo le matjato a ho etsa dintho; ho ba
boemong ba ho iketsetsa. (bap. bophelo). Mael. Monna o tla phela ka mofufutso wa
phatla ya hae: motho (haholo monna kapa motho e motona) o tla sebetsa ka thata ho
fihlella kapa ho fumana seo a se batlang. Mael. Lekanyane ho phela le diretsana
(diretse): ba atlehang bophelong ke ba sa tshabeng phephetso tse thata; ba atlehang
bophelong ke ba sa qobeng mathata kapa ba sebete.
Phela (//) /lively/ E mafolofolo ha e etsa dintho; e bontshang morolo le sefutho; e
mahlahahlaha haholo.
Phelehetso (phe-le-he-tso) /escorting/ Ketso ya ho felehetsa: ho tsamaya le motho
emong ka sepheo sa ho mmontsha tsela kapa ho mo thusa; ho ba mmoho le motho
leetong la hae. (bap. Mofelehetsi).
Phelekanyeditse (phe-le-kan-ye-di-tse) /tricked/ Bokgale ba ho phelekanyetsa.
Phelekanyeditsoe (phe-le-kan-ye-di-tswe) /tricked, cheated, duped/ Boetsuwa le
bokgale ba ho phelekanyetsa. (mm. Phelekanyeditswe).
Phelekanyetsa (phe-le-kan-ye-tsa) /beguile, dupe, trick, outwit/ Ho sebedisa
bonokoane bakeng sa ho jalletsa; ho qhekanyatsa ka dipuo ka sepheo sa ho nkela se
itseng; ho sebedisa dipuo tse monate bakeng sa ho jalletsa. (bap. qhekanyetsa).
Phelekanyetso (phe-le-kan-ye-tso) /tricking/ Ketso ya ho phelekanyersa: tloaelo ya
ho sebedisa bonokoane bakeng sa ho jalletsa; ho qhekanyatsa ka dipuo ka sepheo sa
ho nkela se itseng; ho sebedisa dipuo tse monate bakeng sa ho jalletsa.
Phelekanyetsoa (phe-le-kan-ye-tswa) /tricked/ Boetsuwa ba ho phelekanyetsa.
Phelela (phi-la) /live for/ Ketsetso ya ho phela: ho phela bakeng sa.
Phelello (phel-lel-law) /expiry, expiration, cessation/ Ketso ya ho felella: ho fihla
boemong ba qetelo kapa ba ho fela; ho fihla qetellong ya eng kapa eng.
Pheletso (phe-le-tso) /outcome/ Se tlang qetellong ya ketsahalo e lebelletsoeng;
sephetho sa ketsahalo. (bap. sephetho).
Pheleu (phe-le-u) /male sheep, ram/ Nku e kgolohadi e tona, enang le manaka a
maholo haholo. /bon. dipheleu/ (bap. phooko) Tem. Batho babang ba kgetha ho
sebedisa lebitso “ramo” bakeng sa “pheleu” le ha “ramo” e le sothofatso ya lebitso la
senyesemane “ram”.
Phello (phel-law) /expiration, expiry, culmination/ Ketso ya ho fella: ho emisa ka
nako e itseng; ho se tsoele pele; ho qetella kapa ho fihla qetellong; ho fihla sekgutlong
kapa pheletsong. (bap. bofelo).
Phelo (phe-law) /the end, an end/ Ketso ya ho fela: ho emisa hoa ketsahalo; ho fihla
qetellong ya ntho; qaleho ya letho; ho qhepha hoa ntho e teng; ho fokotseha ka
botlalo.
Phema (phe-ma) /avoid, avert/ Ho kgona ho qoba boemo bo nang le kotsi kapa bo ka
bolayang; ho koekoetla kotsi pele e hlaha; ho balehela kotsi.
Phemisa (phe-mi-sa) /to rescue/ Ho thusa ho phedisa boemong bo kotsi bo ka
bolayang; ho thusa ho phedisa maemong a kotsi haholo.
Phemiso (phe-mi-saw) /rescue, salvation/ Ketso ya ho phemisa: ho thusa ho phedisa
boemong bo kotsi bo ka bolayang; ho thusa ho phedisa maemong a kotsi haholo.
Phemo (phe-maw) /avoidance/ Ketso ya ho phema: ho kgona ho qoba boemo bo
nang le kotsi kapa bo ka bolayang; ho koekoetla kotsi pele e hlaha; ho balehela kotsi.
Phenetheho (phi-ni-the-haw) /vulnerability/ Boemo ba ho fenetheha kapa ho ba
seemong sa ho tlatlatjoa kapa ho fenethoa ha bobebe. (bap. fenetheho).
Phenetho (phi-nit-haw) /molestation/ Ketso ya ho utlisa bohloko mmeleng ka ho
otla, natha kapa ho etsa se itseng se sebe mmeleng wa motho. Mokgoa wa ho otla ka

542
 543

ho lematsa haholo; ho natha ka ho utloisa bohloko bo boholo; ho utloisa mmele wa

motho bohloko ka ho etsa ketso e mpe. Ho hlokometsa le ho sotla ba hlokang matla;
ho utloisa ba hlokang molato bohloko. (bap. mofenethi).
Phenya (phen-ya) /search/ Ho batla ka ho tlosa dintho tse kahodimo; ho batlana le
ntho e itseng ka ho phahamisa bokahodimo kapa se ka tshirang.
Phenyakolla (phen-ya-kul-la) /ferret, search, ransack/ Ketsisiso ya ho phenya: ho
batlisisa ka ho tlosa tse ka hodimo; ho batlisisa ntho e batloang ka ho phahamisa
bokahodimo kapa se tshirang. Ho utsoa ka ho nka se batloang hara tse teng. Tlh.
Batho babang ba sebedisa lentsoe, “phenyokolla” bakeng sa “phenyakolla”.
Phenyakollo (phen-ya-kul-law) /ferreting, searching/ Ketso ya ho phenyokolla: ho
batlisisa ka ho tlosa tse ka hodimo; ho batlisisa ntho e batloang ka ho phahamisa
bokahodimo kapa se tshirang. (bap. phahlolla, phenyokollo, kututsa).
Phenyo (phen-yaw) // Ketso ya ho phenya: ho batla ka ho tlosa dintho tse kahodimo;
ho batlana le ntho e itseng ka ho phahamisa bokahodimo kapa se ka tshirang.
Phenyokolla (phen-yu-kul-la) /ferret, search, ransack/ Ketsisiso ya ho phenya: ho
batlisisa ka ho tlosa tse ka hodimo; ho batlisisa ntho e batloang ka ho phahamisa
bokahodimo kapa se tshirang. Ho utsoa ka ho nka se batloang hara tse teng.
Phenyokollo (phen-yu-kul-law) /ferreting, searching/ Ketso ya ho phenyokolla: ho
ho batlisisa ka ho tlosa tse ka hodimo; ho batlisisa ntho e batloang ka ho phahamisa
bokahodimo kapa se tshirang. (bap. phahlolla, kututsa).
Pheo (phe-aw) /wing/ Se thusang nonyana ho fofa; se nang le masiba le mesifa e
etseditsoeng ho fofa hoa nonyana. /bon. mapheo/ (bap. lepheo).
Phepa (phe-pa) /white soil/ Mobu o mosoeu o sebedisoang bakeng sa ho dila le ho
tlotsa ngoale nakong tsa lebollo. /bon. diphepa/.
Phepa (//) /dye/ Motsoako o fetolang mmala; se etsang hore mmala o fetohe kapa o
nke sebopeho seseng. /bon. diphepa/.
Phepelo (phe-phe-law) /supply/ Ketso ya ho fepela: ho thusa ka ho fa kapa ho
ekeletsa ho tloha sebakeng seseng ho ya ho seseng; ho ekeletsa ho se fokotsehang
kapa se ka fokotsehang.
Phepheletsane (phe-phe-le-tsa-ne) /inciter/ Motho ya hlohleletsang babang ho etsa
diketso tse itseng; motho ya eletsang ba bang ho etsa bobe; motho ya hlohlelletsang
ba bang ho etsa diphoso; motho ya bakang boemo ba dikgohlang; moetapele wa bobe
kapa dikgohlang. /bon. bophepheletsane, diphepheletsane/(bap. mohlohleletsi). Mael.
Phepheletsane sehloba se nkotong(mokotong): Ketso kapa boemo boo hoseng bonolo
ho bo pata; tlhahiso ya lekunutu ka motho ya sa kgoneng ho itshoara ebile a qabanya.
Moqabanyi.
Phepheng (phe-phe-ng) /scorpion/ Mofuta wa phoofotsoana, seka kokoanyana, e
mmala o mosootho bo lefifi hangata; e maoto a robedi le mohatla o hlabang ka chefu;
e hlooho e manaka a bohale a hlabang haholo; e fumanong marallaneng, mahoatateng
kapa dithabeng tlasa majoe. /bon. diphepheng/.

PHEPHENG

Phephesela (phe-phe-se-la) /liquor house sign/ Lesela le lesoeu le hlonngoeng

hodima thupa e telele, leo eleng sesupo sa hore joala ba setso bo rekisoang bo teng
sebakeng seo eleng ho sona, haholo mahaeng. /bon. diphephesela/

543
 544

Phephesela (//) /run like butterfly/ Ho matha kapa ho tsamaya kapelenyana joalo ka
serurubele ka baka la mmele o monyane.
Phepheseleng (phe-phe-se-le-ng) /tavern/ Moo ho rekisoang joala semmuso; sebaka
se nang le sesupo se bontshang hore joala bo a rekisoa. /bon. diphepheseleng/.
Phepheselo (phe-phe-se-law) /butterfly running/ Ketso ya ho phephesela: ho matha
kapa ho tsamaya kapelenyana joalo ka serurubele ka baka la mmele o monyane.
Phephetha (phe-phet-ha) /expatriate/ Ho tlosa motho ya tlileng naheng eo eseng ya
habo ntle le molao kapa tumello, ho mokgutlisetsa naheng ya habo.
Phephetho (phe-phet-haw) /expatriation/ Ketso ya ho phephetha: ho tlosa motho ya
tlileng naheng eo eseng ya habo ntle le molao kapa tumello, ho mokgutlisetsa naheng
ya habo. (bap. phaphatheha, mophaphathehi, mophephethoa).
Phephetsa (phe-phe-tsa) /to challenge/ Hoa papadi ya ditebele: ho ba boemong ba ho
loantsha mmampodi kapa motho ya tshoreng sekola. (bap. mophephetsi).
Phephetsa (phe-phe-tsa) /provoke, enrage, exasperate/ Ho qholotsa motho kapa
phoofolo hore e loane; ho qala kapa ho kgentsha ka tsela e bakang ntoa kapa tlhaselo;
ho mema ntoa. (bap. qholotsa, qala) (mm. pepetsha).
Phephetso (phe-phe-tso) /provocation, exasperation/ Ketso ya ho phephetsa: ho
qholotsa motho kapa phoofolo hore e loane; ho qala kapa ho kgentsha ka tsela e
bakang ntoa kapa tlhaselo; memo ya ntoa.
Phephetso (phe-phe-tso) /challenge/ Boemo ba mophephetsi: ho ba boemong ba ho
loantsha mmampodi kapa motho ya tshoereng sekola. (bap. mophephetsi).
Phephi (phe-phi) /baby sorry/ Lekgotsa kapa lentsoe le sebedisoang ho thudisa
ngoana ha a lla kapa a utloile bohloko.
Phepo (phe-paw) /nutrition, feeding/ Ketso ya ho fepa: ho fa dijo; ho kenya sejo ka
molomong sa; ho matlafatsa ka dijo.
Phepo (phe-paw) /nourishment, nutriment, nutrition/ Boemo ba ho sebetsana le
mofuta wa dijo tse tlamehang ho fanoa ho ya ka tlhokeho ya motho kapa maemo a
mmele. /bon. Diphepo/.
Pherekano (phi-ri-ka-naw) /commotion, disorder/ Ketso ya ho ferekana: ho etsa
hore ntho kapa motho a se nahane hantle; ho kopanya kelello hore e se nahane hantle;
ho kopakopana hlooho.
Pherekanyo (phi-ri-kan-yaw) /confusion/ Ketso ya ho ferekanya: ho kopakopanya
boemo ba kelello kapa monahano. (bap. moferefere).
Pherekgong (phe-re-kgu-ng) (pherekhong) /January/ Kgoedi ya pele ya selemo sa
sejoalejoale, e lateloang ke Hlakola.
Pherese (phe-re-se) /purple/ Motsoako wa mmala o mokgubedu le o moputsoa.
Pherolo (phe-ru-law) // Ketso ya ho ferola: ho etsa hore mmele kapa setho seseng sa
ona se tsitsipane ka baka la sejo se jeweng se sa latsoeheng hantle; ho tsitsipana hoa
maikutlo ka baka la ditaba tse mpe tse boleloang.
Phesela (phi-si-la) /crash, fracture/ Ho hata ka boima bo boholo ka tsela e
qhetsolang kapa e thubang se hatoang.
Pheselaka (phe-se-la-ka) // Phetako ya ho phesela: ho phesela hangata.
Pheselako (phe-se-la-kaw) // Ketso ya ho pheselaka kapa ho phesela ka makgetlo a
fetang bobedi kapa a mangata.
Pheselo (phi-si-law) /crashing/ Ketso ya ho phesela: mohato, bohato kapa ho hata ka
boima bo boholo ka tsela e qhetsolang kapa e thubang se hatoang.
Pheseloa (phi-si-lwa) // Boetsuwa ba ho phesela.
Phesente (phe-sen-te) /percent, percentage/ Palo e itseng ha e bapisoa ho tsoa
lekgolong kapa ho lekgolo. Tekanyo e mabapi le lekgolo. /bon. Diphesente/.

544
 545

Phesetse (phi-si-tse) // Bokgale ba ho phesela.

Phesetsoe (phi-sets-we) // Bokgale le boetsuwa ba ho phesela. (mm. Phesetswe).
Pheta (phe-ta) /repeat/ Ho etsa ketso e itseng hape; ho etsa kgetlo leleng. Tlh.
Mantsoe “pheta” mmoho le “phetha” a na le meelelo e fapaneng haholo.
Phetaka (phe-ta-ka) /repetitive/ Phetako ya ho pheta.
Phetako (phe-ta-kaw) /repetitiveness/ Ketso ya ho etsa ntho makgetlo a mangata;
lentsoe le bontshang hore ketso e etsahala hangata kapa makgetlo a fetang bonngwe
kapa kgafetsa. Mohl. nathaka, shebaka, otlaka, phetaka, tsamayaka, hulaka, jj. Tem.
Bongata ba maetsi a sebedisang phetako a qetella ka “ka”.
Phetapheta (phe-ta-phi-taw) /repetitive/ Ho etsa ketso e itseng ka makgetlo a
mangata a tenang kapa ka tsela e utloisang bohloko.
Phetapheto (phe-ta-phi-taw) /repetitiveness/ Ketso ya ho phetapheta: ho etsa ketso e
itseng ka makgetlo a mangata a tenang kapa ka tsela e utloisang bohloko.
Phetela (phi-te-la) /relate to, narrate/ Ho joetsa pale; ho bolella tshomo kapa
ketsahalo e tsoelang pele; ho etsetsa moqoqo o buang ka ketsahalo.
Pheteletso (phi-tel-le-tso) /exaggaration, overstating, propaganda/ Ketso ya ho
feteletsa: ho hlahisa le ho phatlalatsa taba ka tsela eo ekang e kgolo, ntle, kgahleha,
mpe kapa nyane hofeta kamoo eleng kateng; ho hodisa ka dipuo chebeho, mokgoa le
sebopeho sa ntho hofeta kamoo eleng kateng. (bap. khasakhaso).
Phetello (phi-tell-law) /extremity, terminal/ Ketso ya ho fetella kapa e fetelletseng:
hoa boemo bo botle kapa bo bobe: bo hodimo hofeta kamoo ho hlokahalang ka teng;
bo fetang tekanyo; bo botle kapa bo bobe ka ho fetella.
Phetelo (phi-te-law) /narration/ Ketso ya ho phetela ho joetsa pale; ho bolella
tshomo kapa ketsahalo e tsoelang pele; ho etsetsa moqoqo o buang ka ketsahalo.
Phetha (phet-ha) /conclude, to complete/ Ho qeta se etsoang; ho fihla qetellong ya se
etsoang kapa se etsahalang. Tlh. Mantsoe “pheta” mmoho le “phetha” a na le meelelo
e fapaneng haholo.
Phetha (//) /fulfil, accomplish, submit/ Ho fihlella boemo bo batloang kapa bo
batlahalang; ho finyella sepheo se labalabeloang. Mohl. Ke tla phetha mosebetsi
waka ka mora matsatsi a mararo. O qetile ho phetha taelo ya mmae le ntatae.
Phethahatsa (phet-ha-ha-tsa) /achieve/ Ho ba boemong ba ho fihlella se batloang
kapa se batlahalang; ho fihla qetellong ya mosebetsi kapa se neng se sebeletsoa.
Phethahetse (phet-ha-he-tse) /is done/ E boemong bo fihlelletsoeng, qetiloeng kapa
bo batloang. E maphethelong a yona.
Phethahatso (phet-ha-ha-tsaw) /achievement/ Ketso ya ho phethahatsa: ho ba
boemong ba ho fihlella se batloang kapa se batlahalang; ho fihla qetellong ya
mosebetsi kapa se neng se sebeletsoa.
Phethahatso (phet-ha-ha-tsaw) /executive/ Lemuloana la batho le nang le matla a
maholo a mokga, mokgatlo kapa sehlopha, ebile e le lona le ka nkang qeto e
phahameng mabapi le tsamaiso ya naha kapa lebatowa. Mohl. Lekgotla la
phethahatso la mokga wa ANC (NEC) le nkile qeto ya ho lokolla Morena Thabo
Mbeki ditulong tsa hae tsa bookamedi ba naha.
Phethako (phit-ha-kaw) /repetitive verb/ Leetsi le bonthsang hore ketso e etsahala
hangata kapa ka ho phaellana. Mohl. Shapaka, otlaka, panyapanya, mamolaka, jj.
Phethela (phe-the-la) /conclude, complete/ Ho qetella se qadiloeng: ho ba qetellong
ya se etsoang; ho ba makgatheng a qeto le qetello.
Phethelo (phe-the-la) /conclusion, completion/ Ketso ya ho phethela: qetello ya se
qadiloeng; makgatheng a qeto kapa sephetho.
Phetheloa (phe-the-lwa) /completed/ Boetsuwa ba ho phethela. (mm. Phethelwa).

545
 546

Phethetsoe (phe-the-tswe) // Bokgale le boetsuwa ba ho phethela. (mm. Phethetswe).

Phethisa (phet-hi-sa) /submit/ Ho etsa thato le taelo e batloang; ho phetha se
lakatsoang ke ya fanang ka taelo kapa molao. (bap. phethisa).
Phethisitse (phe-thi-si-tse) /submitted/ Bokgale ba ho phethisa.
Phethisitsoe (phe-thi-si-tswe) // Boetsuwa ba ho phethisa. (mm. Phethisitswe).
Phethiso (phet-hi-saw) /submission/ Ketso ya ho phethisa: ho etsa thato le taelo e
batloang; ho phetha se lakatsoang ke ya fanang ka taelo kapa molao.
Phethisoa (phet-hi-swa) // Boetsuwa ba ho phethisa.
Phetho (phet-haw) /conclusion/ Boemo bo qetellang kapa bo phethang ketso kapa
ketsahalo. Phello ya ketsahalo kapa ketso. (bap. sephetho, maphetho).
Phetho (phi-taw) /repeat, repetition/ Ketso ya ho pheta: ho etsa ketso e itseng hape;
ho etsa kgetlo leleng. (bap. phetiso). Tem. Lentsoe le nepahetseng haholo ke “pheto”
hofeta “phetho”. (sheb. Pheto bakeng sa tshebediso).
Phetisa (phit-isa) /cause to repeat/ Ketsiso ya ho phetha: ho etsa hore ketso kapa
ketsahalo e itseng e etsahale hape kapa lekgetlo leleng. Tlh. Mmadi a hlokomele hore
mantsoe, “phetisa” le “phethisa” ha a bolele ntho e le nngwe
Phetisetso (phe-ti-se-tso) /referral/ Ketso ya ho fetisetsa: ho isa taba pele bakeng sa
tharollo; ho lebisa taba kapa bothata sebakeng seseng bakeng sa tharollo.
Phetisetso (phe-ti-se-tso) /referendum/ Mokgoa wa mmuso kapa mokgatlo wa ho
fetisa taba kapa sechabeng bakeng sa ho fumana maikutlo a sona ka bongata pele e
etsoa molao wa naha. /bon. Diphetisetso/ (bap. kenyeletso).
Phetiso (phet-iso) /repetition/ Ketso ya ho phetisa: ho etsa hore ketso kapa ketsahalo
e itseng e etsahale hape kapa lekgetlo leleng.
Phetla (phe-tla) /to page, browse, scan, survey/ Ho bula leqephe ka sepheo sa ho
batla karolo ya buka e tlamehang ho baloa; ho batla temana kapa kgaolo ya se
ngotsoeng bukeng ka ho bula kapa ho phenyokolla; ho batlisisa ka ho phenyokolla.
Phetlela (phe-tle-la) /disclose, expose/ Ho beha pontsheng kapa pepeneneng se
batlang ho tsejoa; ho bontsha ntle le ho pata. Ketsetso ya ho phetla. (bap. senola).
Phetlelana (phe-tle-la-na) /to be susceptible/ Ketsetsano ya ho phetlela: ho ba
boemong ba ho bulela sefuba kapa ho bontshana maikutlo ntle le ho patelana; ho
hlahisa se pelong ka botlalo.
Phetlelano (phe-tl-la-naw) /susceptibility/ Ketso ya ho phetlelana: ho ba boemong ba
ho bulela sefuba kapa ho bontshana maikutlo ntle le ho patelana; tlhahiso ya se ka
pelong ka botlalo.
Phetlelo (phe-tle-law) /disclosure, exposure/ Ketso ya ho phetlela: ho beha
pontsheng kapa pepeneneng se batlang ho tsejoa; ho bontsha ntle le ho pata. (bap.
tshenolo).
Phetlo (phe-tlo) /paging, browsing, scanning/ Ketso ya ho phetla: ho bula leqephe
ka sepheo sa ho batla karolo ya buka e tlamehang ho baloa; ho batla temana kapa
kgaolo ya se ngotsoeng bukeng ka ho bula kapa ho phenyokolla; ho batlisisa ka ho
phenyokolla.
Pheto (phi-taw) /repeat, repetition/ Ketso ya ho pheta: ho etsa ketso e itseng hape;
ho etsa kgetlo leleng.
Pheto (phet-aw) /no more, nothing/ Ha ho sana letho; ho fedile; ha ho sana ho tsoela
pele kapa ho ya morao. Mohl. Ke pheto ke tu.
Phetoha (phe-tu-ha) /capsize, overturn/ Ho wa ka ho shebisa bokatlase hodimo; ho
wela ka ho lebisa bokatlase hodimo.
Phetohelo (phe-tu-he-law) /defiance, rebelliousness/ Ketso ya ho fetohela: ho ba
kgahlanong le; ho se tsamaisane le; ho se etse ntho e batloang ke.

546
 547

Phetoho (phe-tu-haw) /capsizing/ Ketso ya ho phetoha: ho shebisa bokatlase hodimo;

ho wela ka ho lebisa bokatlase hodimo.
Phetoho (//) /change, revolution, transformation/ Ketso ya ho fetoha: ho ba
sebopehong seseng; ho ba boemong bobong bo bocha; ho ba maikutong a mang; ho
ba monahanong kapa kelellong enngwe; ho etsa dinchafatso kapa maemo a macha;
ponahalo ya tsoelopele. /bon. Diphetoho/.
Phetoho (//) /rependance/ Boemo ba ho tloha diketsong tsa sebe; ketso ya ho fetoha
ka ho qala bophelo bo bocha bo hlokang bobe; ho tlohela diketso tsa kgale.
Phetola (phe-tu-la) /overthrow, depose, dethrone, overpower/ Ho dia mmuso kapa
moetapele; ho tlosa boetapele ba naha, mokgatlo kapa mokga ka dikgoka; ho tlosa
setulong ka dikgoka.
Phetolelo (phe-tu-le-law) /translation/ Ketso ya ho fetolela: ho etsa mongolo kapa
puo ya sechaba seseng ka puo ya bobedi kapa ya badichaba; ho etsa puo e utloahale
ka leleme leleng; ho ngola puo e itseng ka puo ya sechaba seseng. Ho nchafatsa
mongolo kapa ngolo ya puo ka tsela enngwe e ncha. (bap. toloko).
Phetolo (phe-tu-law) /overthrowing, coup detat, oust/ Ketso ya ho phetola: ho dia
mmuso kapa moetapele; ho tlosa boetapele ba naha, mokgatlo kapa mokga ka
dikgoka; ho tlosa setulong ka dikgoka kapa mahahapa.
Phetsa (phi-tsa) /reiterate, iterate, recapitulate/ Ho bua ka ho pheta ho bontshang
ho toboketsa; ho etsa se sa tsoa etsahala ka ho toboketsa. Mohl. Monna enoa o phetsa
ho bua mantsoe a sa hlokahaleng.
Phetsaka (phi-tsa-ka) /insist, persist/ Phetako ya ho phetsa: ho tsitlallela ho etsa
ketso e itseng le ha ho sa dumelehe; ho ngangella ho etsa se kgahlanong le molao; ho
tsoelapele ka ho etsa borata.
Phetsako (phi-tsa-kaw) /insistance, persistance/ Ketso ya ho phetsaka: tsitlallelo ya
ho etsa ketso e itseng le ha ho sa dumelehe; ngangello ya ho etsa se kgahlanong le
molao; mokgoa kapa tloaelo ya ho tsoelapele ka ho etsa borata.
Phetse (phi-tsi) /lived/ Bokgale ba ho phela.
Phetso (phi-tsaw) /reiteration, recapitulation/ Ketso ya ho phetsa: ho bua ka ho
pheta ho bontshang ho toboketsa; ho etsa se sa tsoa etsahala ka ho toboketsa.
Phetsoa (phits-wa) // Boetsuwa le bokgale ba ho phetsa.
Phetsoe (phits-wi) // Bokgale le boetsuwa ba ho phela.
Phielo (phi-elaw) /swiping/ Ketso ya ho fiela: ho tlosa dithole kapa matlakala moo a
sa batlahaleng teng.
Phifalo (phi-fa-law) /eclipse/ Ketso ya ho fifala: bosio ba kganya ya letsatsi, kgoedi
kapa poneso ya tlhaho.
Phifatso (phi-fa-tsaw) /lights off, lack of visibility/ Ketso ya ho fifatsa: ho etsa hore
ho be lefifi; timetso ya kganya kapa lesedi. Ho etsa hore ho be lefifi kapa ho se be le
kganya. Ho fedisa kganya kapa ponahalo e ntle; ho baka lefifi ka ho tima lebone kapa
sesosa sa kganya. (bap. ntshofatso).
Phihlello (phi-hlel-law) /achievement, attainment/ Ketso ya ho fihlella: phethahatso
ya se labalabeloang; ketso ya ho ho ba boemong ba ho fumana se sebeleditsoeng kapa
se batloang.
Phihlo (phi-hlaw) /season/ Nako eo ho etsahalang ketso e itseng ka yona; nako ya
ketsahalo e itseng e ikgethang kapa e kgethehileng ho tse ding. Karolo ya selemo e
dikarolo tse nne, e hlalosang Selemo, Lehlabula, Hoetla le Mariha. Mohl. Selemo se
na le phihlo tse nne, mme Mariha ke enngwe ya tse batang haholo. Tem. Lentsoe
lena, “phihlo”, le bolela hohong ka puo ya Setswana. /bon. diphihlo/ (bap. Sehla).

547
 548

Phihlo (phi-hlaw) /arrival/ Ketso ya ho fihla: ho ba sebakeng ka nako e itseng; ho ba

teng ka nako e lebeletsoeng; ketso ya ho re balakatha!
Phikoko (phi-ko-ko) /peacock/ Nonyana e tona, e kgabang ka masiba a malelele, eo
semelo sa yona eleng Afrika e bohareng. /bon. diphikoko/ (sheb. Dinonyana).
Phinahano (phi-na-ha-naw) // Ketso ya ho finahana: ho ba manganga ka ntlhakemo
ya puo e fanoang ntle le ho fetoha; ho ba le ntlhakemo e sa tsitsinyeheng.
Phino (phi-naw) /folding/ Ketso ya ho fina: ho mena ka ho etsa nyane, kapa ho
nyenyefatsa ka ho phutha bakeng sa ho etsa ntho e be kgutshoane kapa e be nyane.
Phintse (phin-tse) /farted/ Bokgale ba ho phinya.
Phintsha (phin-ts-ha) /causing farting/ Ketsiso ya ho phinya.
Phinu (phi-nu) /circumcised penis/ Ponahalo ya kooma e hlokang letlalo la
bokapele; kooma e tlositsoeng letlalo la pele nakong ya polotso. /bon. diphinu/ (bap.
Tshuinyo).
Phinulla (phin-ul-la) /to move foreskin/ Ho tlosa letlalo la kooma; ho nyolla letlalo
la pele la ntoto.
Phinullo (phin-nul-law) /foreskin removal/ Ketso ya ho phinulla kapa ho tlosa letlalo
la kooma; ho nyolla letlalo la pele la ntoto.
Phinulloa (phin-nul-lwa) // Boetsuwa ba ho phinulla.
Phinullotse (phin-nul-lo -tse) // Bokgale ba ho phinulla.
Phinullotsoe (phin-nul-lo –tswe) // Boetsuwa le bokgale ba ho phinulla.
Phinya (phin-ya) /fart/ Ho ntsha moya ka lesoba la sebono; ho hema ka mosima wa
setono; ho tshuinya. (bap. tshuinya, sephinya).
Phinyello (phin-yel-law) /save arrival/ Ketso ya ho finyella: ho fihla sebakeng ka
kgotso; ho fihla moo ho uwang ntle le mathata kapa kotsi; ho tsamaya hantle ntle le
mathata ho ya sebakeng seseng. (bap. finyella).
Phinyelo (phin-ye-law) /ducking/ Ketso ya ho finyela kapa ho qoba se tlang kapa se
lahleloang ka ho suthisa mmele kapa setho seseng sa ona. Tlh. Mantsoe, “phinyelo” le
“phinyello” a na le meelelo e sa tshoaneng hohang.
Phio (phi-aw) /kidney/ Setho sa mmele se tholahalang ka bobedi, se pela botlase ba
mokokotlo, se ikarabellang bakeng sa ho nka ditshila tsa mmele, mmoho le moroto ho
o ntshetsa ka ntle ka kooma kapa nnyoana. /bon. diphio/.
Phipalo (phi-pa-law) /eclipse, darkening/ Ketso ya ho fifala. Nyamelo ya kganya;
bosio ba kganya kapa ponahalo ya letsatsi kapa kganya. (bap. phifatso).
Phiphitha (phi-phi-tha) /crowd, mob/ Sehlopha sa batho ba bangata. Bongata ba ntho
kapa batho. Maikutlo a phiphitha: (mob psychology). /bon. diphiphitha/.
Phiri (phi-ri) /hyena/ Phoofolo e kgolo, seka ntja, e mokokotlo o sekameng, e
mohlahaare le meno a thatahadi, a maholohadi, e jang nama ya dibatana tsa naha, e
tholahalang haholo Afrika. /bon. diphiri/.
Phirima (phi-ri-ma) /of the sun: to set/ Ho nyamela hoa letsatsi bophirima; ho fela
hoa kganya ya letsatsi mantsiboya kapa ka phirimana. Mohl. Letsatsi le a phirima.
Phirimana (phi-ri-ma-na) /dusk/ Nako eo letsatsi le sa tsoa dikela kapa le qetang ho
dikela ka yona. Pele ho shoalane kapa bosiu. (bap. shoalane).
Phirimela (phi-ri-me-la) /of the sun: to set/ Ho nyamela hoa letsatsi lehlakoreng le
ka bophirima ba lefatshe.
Phirimela (//) /delayed at night/ Ho siwa ke nako ka ho dikelloa ke letsatsi leetong
kapa tseleng; ho fifalloa ke letsatsi leetong kapa tseleng e yang kaekae.
Phirimella (phi-ri-mel-la) // Ketsetso ya ho phirimela: ho dikelloa ke letsatsi.
Phirimelletse (phi-ri-mel-le-tse) // Bokgale ba ho phirimella.
Phirimelletsoe (phi-ri-mel-lets-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho phirimella.

548
 549

Phirimello (phi-ri-mel-law) // Ketso ya ho phirimella: ho dikelloa ke letsatsi.

Phirimelloa (phi-ri-mel-lwa) // Ho dikelloa ke letsatsi; boetsuwa ba ho phirimela.
Phirimelo (phi-ri-me-law) /delayed at night/ Ketso ya ho phirimela: ho siwa ke nako
ka ho dikelloa ke letsatsi leetong kapa tseleng; ho fifalloa ke letsatsi leetong kapa
tseleng e yang kaekae.
Phirimeloa (phi-ri-me-law) // Boetsuwa ba ho phirimela.
Phirimetsa (phi-ri-me-tsa) /delay/ Ho etsa kapa ho baka hore letsatsi le dikelle
motsamai kapa moeti pele a fihla moo a yang teng. Ho siwa ke nako.
Phirimetso (phi-ri-me-tso) /delaying/ Ketso ya ho phirimetsa: ho etsa kapa ho baka
hore letsatsi le dikelle motsamai kapa moeti pele a fihla moo a yang teng. Boemo ba
ho siwa ke nako.
Phiritona (phi-ri-tu-na) /male hyena/ Phiri e kgolohadi e tona. /bon. diphiritona/.
Phitisano (phi-ti-sa-naw) /dribbling/ Ketso ya ho fitisana: ho etsa menyakoe le
dikguba ka bolo ya maoto; ho isa sebapadi seseng sa bolo hodimo le tlase ka ho
pikitlaka, sidilaka le ho thellisa bolo.
Phitshana (phits-ha-na) /baby hyena/ Ledinyane la phiri; ngoana phiri kapa phiri e
nyane. /bon. diphitshana/.
Phoa (phu-a) /exclamation: Sis! Rubbish!/ Lekgotsa le sebedisoang ho tshoela ntho
e mpe kapa e nkgang ha bohloko. Mohl. Phoa! Ntho e mpe e ya tshoeloa!
Phodiso (pho-di-saw) /healing/ Ketso ya ho fodisa: ho etsa ntho kapa motho a fole;
ho tlosa mahlaba kapa mahloko; ho etsa hore bokudi bo bakoang ke lehlaba, letetetso
kapa bohloko bo fele. /bon. Diphodiso/.
Phodiso (//) /cooling/ Ketso ya ho fodisa kapa: Ho etsa metsi kapa ntho e chesang e
fole kapa e bate; ho etsa ntho kapa metsi a hatsele.
Phofa (phu-fa) /to dream/ Ho ba le ketsahalo e bonoang nakong ya boroko; ho bona
diketsahalo borokong; ho nahana ka diketsahalo nakong ya ho kgaleha. (bap. lora).
Phofisa (phu-fi-sa) /to have a dejavu/ Ketsiso ya ho phofa: ho ba le maikutlo a hore
ketso e mpe kapa e ntle e kileng ya etsahala, e ya etsahala.
Phofiso (phu-fi-so) /dejavu/ Ketso ya ho phofisa: boemo ba ho akanya kapa ho ba le
maikutlo a hore ketso e mpe kapa e ntle e kileng ya etsahala, e ya etsahala.
Phofisoa (phu-fi-swa) // Boetsuwa ba ho phofa.
Phofo (phu-faw) /dreaming/ Ketso ya ho phofa: pono ya diketsahalo borokong;
diketsahalo tse etsahalang nakong ya ho kgaleha. (bap. bophofi, toro).
Phofo (phu-fu) (phoofo) /melie meal/ Poone, mabele kapa koro e sitsoeng ho etsa
bohobe kapa mofuta wa sejo. Phoshoana ya koro, poone kapa mabele e sebedisoang
joalo ka sejo ha e phehiloe. /bon. diphofo/ (bap. phoshoana).
Phofshoana-ya-loti (//) /alpine everlasting/ Mofuta wa semela se behang dipalesa; se
bonahalang haholo naheng. /bon. Diphofshoana-tsa-loti/ (mm. Phoshwana-ya loti).
Phofu (pho-fu) /victim/ Se etsoang hampe se sa ikgethela; se hlekefatsoang ntle le
boikgethelo; se hlaseloang ntle le molato, empa ka baka la boemo. /bon. diphofu/.
Phofu (pho-fu) /eland/ Mofuta wa phoofolo ya naheng, seka podi e kgolo, e manaka a
harelaneng. /bon. diphofu/.
Phoka (phu-ka) /dew/ Metsi a fumanoang ho semela hoseng, haholo nakong tsa
mocheso wa Lehlabula kapa Hoetla. /bon. 0/ (bap. serame).
Phoka (//) /drink, gulp/ Ho noa seno butle kapa hantle; ho noa seno ntle le ho
potlaka. Ho noa ha monatjana. (bap. paparetsa, momoretsa).
Phoka (//) /a person of Phokeng/ Moahi kapa motho wa Phokeng. Mofokeng ha a
reneketsoa. /bon. bophoka/.

549
 550

Phokeng (phu-ke-ng) /place of Bafokeng/ Sebaka kapa tulo ya Bafokeng; moo ho

fumanoang Bafokeng ka bongata. /bon. 0/
Phoko (phu-kaw) /drinking/ Ketso ya ho phoka: mokgoa wa ho noa seno butle kapa
hantle; ho noa seno ntle le ho potlaka.
Phoko (phaw-kaw) (phooko) /male goat/ Podi e kgolo e tona, e manaka a maholo, e
sa faoloang. /bon. diphooko/ (bap. pheleu).
Phokojoe (phu-ku-jwe) /jackal/ Phoofolo e hlaha, seka ntja, e mohatla o moholo, e
phelang ka ho tsomana le diruuwa kapa phoofolo tse nyane. /bon. diphokojoe/.
Phokola (phu-ku-la) /to start a song/ Ho qala pina; ho etella pina pele.
Phokolela (phu-ku-le-la) // Ketsetso ya ho phokola: ho binela ka ho qala pina.
Phokoletso (phu-ku-le-tso) // Ketso ya ho fokoletsa: ho fa ka ho nka bongateng,
qubung kapa sehlopheng; ho abela ka baka la bongata ba dintho; ho arolela.
Phokolo (phu-ku-law) /song starting/ Ketso ya ho phokola: ho qala pina; ho etella
pina pele. (bap. sephoko).
Phokolo (phaw-kaw-law) /debility, febleness/ Ketso ya ho fokola: ho ba boemong bo
hlokang bophelo bo botle; ho hloka matla ka baka la bokudi; ho ba le kelello e nyane;
ho se phele hantle; ho hloka mafolofolo a mmele le kelello. (bap. bofokodi).
Phokotso (phu-ku-tso) /decrease/ Ketso ya ho fokotsa: Ho etsa ntho e be nyane; ho
nyenyefatsa; ho theola boteng kapa boleng ba ntho. Ho tlosa bongata.
Phola (phaw-la) /to be cool/ Ho ba boemong bo tlase ba mocheso; ho hatsela ha
monate; ho hatsetsoa ha monatjana. Ho batetsa mmele kapa ntho hamonate.
Pholla (phul-la) /caress/ Ho tshoara ditho tsa mmele wa emong ka tsela e
tsikinyetsang kapa e bakang monate.
Phollo (phul-law) /caressing/ Ketso ya ho pholla: ho tshoara ditho tsa mmele wa
emong ka tsela e tsikinyetsang kapa e bakang monate.
Pholo (phaw-law) /coolness/ Ketso ya ho phola: ho ba boemong bo tlase ba mocheso;
ho hatsela ha monate; ho hatsetsoa ha monatjana. Patetso.
Pholo (phu-lu) /castrated bull/ Kgomo e tona e faotsoeng; poho e hlokang lerete
kapa e tlositsoeng marete; kgomo e tona e sa tsoadiseng. /bon. dipholo/.
Pholokgoaba (phu-lu-kgwa-ba) /unofficial border gate/ Sebaka sa moedi wa naha
seo se seng molaong bakeng sa ho tshela batho ba yang ka nqa enngwe ya lediboho.
Lediboho leo le seng molaong. /bon. 0/ (mm. pholokhoaba). Mohl. Re utloile hore ha
ba fihla Marallaneng, moeding wa Lesotho le Afrika Borwa, ba tsoile ka la
pholokgoaba ho tshelela Maputsoe. Kajeno ba ikemiseditse ho tsoa ka la
pholokgoaba hobane ha ba na ditokelo tsa ho tshela ledibohong. (bap. paqamakeiti).
Pholosa (phu-lu-sa) /salvage/ Ho tshireletsa kgahlanong le kotsi e ka bolayang; ho
beha boemong bo bolokehileng, bo hlokang kotsi kapa lefu; ho phemisa sebe se ka
bakang lefu kapa kotsi. (bap. phema).
Pholoso (phu-lu-saw) /salvation/ Ketso ya ho pholosa: ho tshireletsa kgahlanong le
kotsi e ka bolayang; ho beha boemong bo bolokehileng, bo hlokang kotsi kapa lefu;
ho phemisa sebe se ka bakang lefu kapa kotsi. (bap. phemiso).
Pholotso (pho-lo-tso) /stillbirth, miscarriage/ Ketso ya ho folotsa kapa ho folodisa:
ho tsoala ngoana kapa ledinyane le shoeleng; ho beleha lekgabunyane le hlokang
bophelo. (bap. Nyopiso).
Phomella (phu-mel-la) /succeed, prosper/ Ho ba boemong ba ho atleha ho se etsoang
kapa se sebeletsoang; ho ba lehlohonolo ka ho fumana se batloang. (bap. atleha).
Phomellisa (phu-mel-li-sa) /enrich, aggrandize/ Ho etsa hore leruo kapa monono o
fumanoe ka tsela e itseng, ho sa natsoe tsela eo le fumanoang ka yona. Ho ithuisa ka
bowena ntle le ho etsa babang ba ruwe. Ketsiso ya ho phomella.

550
 551

Phomelliso (phu-mel-li-saw) /enrichment/ Ketso ya ho phomellisa: ho etsa hore

leruo kapa monono o fumanoe ka tsela e itseng, ho sa natsoe tsela eo le fumanoang ka
yona. Ho ithuisa ka bowena ntle le ho etsa babang ba ruwe.
Phomello (phu-mel-law) /successfulness, success/ Ketso ya ho phomella: ho ba
boemong ba ho atleha ho se etsoang kapa se sebeletsoang; ho ba lehlohonolo ka ho
fumana se batloang. (bap. katleho).
Phomola (phu-mu-la) /relax, take a holiday/ Ho dula ntle le ho sebetsa nakoana; ho
dula ntle le mosebetsi ka sepheo sa ho kgefutsa; ho se hule ka thata ka nako e
kgutshoanyane; ho roba monakedi; boemo ba ho se etse letho.
Phomolo (phu-mu-law) /relaxation, leisure, holiday/ Ketso ya ho phomola: ho dula
ntle le ho sebetsa nakoana; ho dula ntle le mosebetsi nako e kgutshoanyane; ho se
hule ka thata; ho roba monakedi; boemo ba ho se etse letho.
Phomoseditse (phu-mu-se-di-tse) // Bokgale ba ho phomosetsa.
Phomoseditsoe (phu-mu-se-dits-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho phomosetsa.
Phomosetsa (phu-mu-se-tsa) /to serve with food/ Ho fa sejo ka nako ya teng; ho
ngoathela dijo ka mora ho pheha.
Phomosetso (phu-mu-se-tsaw) /food serving/ Ketso ya ho phomosetsa: ho fa sejo ka
nako ya teng; ho ngoathela dijo ka mora ho pheha.
Phomosetsoa (phu-mu-sets-wa) // Boetsuwa ba ho phomosetsa.
Phomotsa (phu-mu-tsa) /rest, idle, snooze/ Ketsiso ya ho phomola: ho etsa hore
motho kapa ntho e dule e sa sebetse.
Phomotso (phu-mu-tsaw) /rest, resting, snoozing/ Ketso ya ho phomotsa: ho etsa
hore motho kapa ntho e dule e sa sebetse.
Phomotsoa (phu-muts-wa) // Boetsuwa ba ho phomotsa.
Phonyoha (phun-yu-ha) /to escape/ Ho baleha ka ho matha ka mora ho itshoasolla;
ho tsoa ditlamong ka ho baleha.
Phonyoho phun-yu-haw) /an escape/ Ketso ya ho phonyoha: ho baleha ka ho matha
ka mora ho itshoasolla; ho tsoa ditlamong ka ho baleha.
Phoofolo (phaw-aw-faw-law) /animal/ Sebupuwa se phelang, se nang le madi le
ditho tse ding tsa mmele empa se hloka kelello ya motho; sebupuwa se kgonang ho
tsamaya, ho utloa, ho bona, ho tsitsinyeha, ebile sena le sebopeho se kgethehileng
empa se sa nahane joale ka motho. /bon. diphoofolo/.
Phoofolo (phaw-aw-faw-law) /animal, animalism/ Motho ya itshoereng joalo ka
sebupuwa se nang le madi le ditho tse ding tsa mmele empa se hloka kelello ya botho;
motho ya kgonang ho tsamaya, ho utloa, ho bona, ho tsitsinyeha, ebile ana le
sebopeho se kgethehileng empa a sa nahane joale ka motho. /bon. diphoofolo/.
Phoofotsoana (phaw-aw-faw-ts-wa-na) /insect, bacteria, parasite/ Enngwe ya
dibupuwa tse nyane joalo ka dikokoanyana le dikokonahloko, tse sa kgoneng ho
nahana joalo ka motho, empa di kgona ho fofa, hahaba, utloa, tsitsinyeha, ata, ho shoa
le ho tsamaya. /bon. diphoofotsoana/ (Bap. kokoanahloko).
Phooko (phaw-aw-kaw) /male sheep/ Podi e kgolo e tona. /bon. diphooko/ (bap.
pheleu).
Phophane (phaw-pha-ni) (popane) // Seboko se hlahang ho lekala le lehaba la poone
kapa lebele, leo hangata le jang le ho senya kholo e ntle ya sejalo. Tlh. Lentsoe le
nepahetseng haholo ke “popane” hofeta “phophane”.
Phopho (phu-phu) /baby shit/ Masepa a ngoana ha a hlalosoa ke motho e moholo;
manyela a lesea; makaka a lekgabunyane. /bon. diphopho/.
Phophoditse (pho-pho-di-tse) /emited/ Bokgale ba ho phophotsa.
Phophoditsoe (pho-pho-di-tswe) // Boetsuwa le bokgale ba ho phophotsa.

551
 552

Phopholetsa (phu-phu-le-tsa) /to guess, speculate, search/ Ho bua se hlokang

bonnete; ho sebetsana le se hlokang tshupiso ya nnete; ho batlana le se sa tsejoeng.
Phopholetso (phu-phu-le-tso) /guess work, speculation/ Ketso ya ho phopholetsa:
puo kapa ketsahalo e hlokang bonnete; ho sebetsana le se hlokang tshupiso ya nnete;
ho batlana le se sa tsejoeng.
Phophoma (phu-phu-ma) /overflow, float/ Ho ba ngata hofeta ka moo ho
hlokahalang ka teng; ho kgaphatseha hofeta tekanyo; ho ba ka hodimo ho se
hlokahalang.
Phophomisa (phu-phu-mi-sa) /to cause to overflow/ Ketsiso ya ho phophoma: ho
etsa hore tlhoko e be ngata haholo; ho etsa hore tse batlahalang di tlale hofeta kamoo
ho lebeletsoeng ka teng.
Phophomiso (phu-phu-mi-saw) /causing overflow/ Ketso ya ho phophomisa: ho etsa
hore tlhoko e be ngata haholo; ho etsa hore tse batlahalang di tlale hofeta kamoo ho
lebeletsoeng ka teng.
Phophomo (phu-phu-maw) /overflowing/ Ketso ya ho phophoma: ho ba ngata hofeta
ka moo ho hlokahalang ka teng; ho kgaphatseha hofeta tekanyo; ho ba ka hodimo ho
se hlokahalang. (bap. Kgahlakgahla, kgaphukgaphu).
Phophonelo (phu-phu-ne-law) (phoponelo) /sniffing/ Ketso ya ho fofonela: ho batla
se patehileng ka nko: ho sebedisa nko ho batla moo monko kapa lephoka le leng teng.
Phophono (phu-phu-naw) (phopono) /sniffing/ Ketso ya ho fofona: kutlo ka nko; ho
batla lephoka kapa monko ka kutlo ya nko
Phophora (phu-phu-ra) /gnaw, oxidize, canker, corrode/ Ho ja kapa ho tlosa
bokahodimo ba ntho ka meno kapa ntho e thata; ho etsa motsoako o tlosang ntho; ho
tlosa, kgirila kapa ho ebola ntho hofihlela ho sala letho. (bap. fofora).
Phophoreha (phu-phu-re-ha) /gnawing, cankerous, corrosive/ E bakang ho tlosa
bokahodimo; e bakang ho ebola kapa ho kgirila ka baka la motsoako wa yona.
Phophoreho (phu-phu-re-haw) /gnawing, cankerousness, corrosiveness/ Ketso ya
ho phophoreha: ho baka tloso ya bokahodimo; ho baka ho eboha kapa ho kgirileha ka
lebaka la motsoako o itseng.
Phophoro (phu-phu-aw) /oxidization/ Ketso ya ho phophora: ho bakang ho tlosa
bokahodimo; e bakang ho ebola kapa ho kgirila ka baka la motsoako wa yona. (bap.
phophotha).
Phophoro (phu-phu-aw) /shedding/ Ketso ya ho fofora: tloso ya mahlaku a sefate
kapa semela; mokgoa wa ho ntsha lehlaku la semela kapa sefate; tsitsinyo ya semela
hore mahlaku kapa ditholoana di wele fatshe. (bap. Hloba, tlhobo, phophotha).
Phophotha (phu-phut-ha) /to harvest fruits/ Ho tlosa ditholoana sefateng; ho ntsha
ditholoana hodima sefate; ho kgola ditholoana ka bongata. Ho kotula ditholoana.
Phophotha (//) /to drain, to overtax/ Ho lefisa chelete e ngata ya lekgetho hofeta
kamoo ho tshoanetseng ka teng; ho nka chelete ho motho ho fihlela a hloka letho.
Phophothisa (phu-phut-hi-sa) /to harvest fruits/ Ketsisiso ya ho phophotha. Ho
phophotha ka botlalo.
Phophothiso (phu-phut-hi-saw) /complete fruits harvest/ Ketso ya ho phophotha: ho
phophotha ka botlalo; tloso kapa kotulo ya ditholoana sefateng ka botlalo.
Phophotho (phu-phut-haw) /fruits harvest/ Ketso ya ho phophotha: ho tlosa
ditholoana sefateng; ho ntsha ditholoana hodima sefate; ho kgola ditholoana ka
bongata.
Phophotsa (pho-pho-tsa) /to emit repeatly/ Ho tsoa ho metsi kapelenyana ho tsoa
pulehong kapa lesobeng. Ho kolla ka potlako e kgolo. (bap. runya).

552
 553

Phophotso (pho-pho-tso) /repeat emission/ Ketso ya ho phophotsa: kollo ya metsi

kapa lero e potlakileng haholo; ho tsoa hoa metsi kapelenyana ho tsoa pulehong kapa
lesobeng.
Phoqa (phaw-qa) /disappoint, embarrass/ Ho etsa ketso e sa lebelloang e utloisang
bohloko, e kgahlanong le tebello ya moetsuwa; ho bua mantsoe a etsang hore motho a
tshoaroe ke masoabi kapa dihlong. (bap. tlontlolla).
Phoqahala (pho-qa-ha-la) /embarrassed/ Boemo ba ho ba makgatheng a utloisang
pelo bohloko; boemo bo kgahlanong le tebello e ntle kapa e batloang.
Phoqahalo (pho-qa-ha-law) /embarrassing/ Ketso ya ho phoqahala: boemo ba ho ba
makgatheng a utloisang pelo bohloko; boemo bo kgahlanong le tebello e ntle kapa e
batloang. (bap. phoqo).
Phoqeha (pho-qaw) /dismay/ Ho ba boemong ba ho utloisoa bohloko; ho ba
boemong kapa tebellong e sa phethahalang.
Phoqahetse (pho-qa-he-tse) /disappointed/ Bokgale ba ho phoqahala.
Phoqeho (pho-qe-haw) /dismay/ Ketso ya ho phoqeha: ho ba boemong ba ho utloisoa
bohloko; ho ba boemong ba tebello e sa phethahalang.
Phoqo (phaw-qaw) /disappointment, embarrassment/ Ketso ya ho phoqa: ho etsa
ketso e sa lebelloang e utloisang bohloko, e kgahlanong le tebello ya moetsuwa; ho
bua mantsoe a etsang hore motho a tshoaroe ke masoabi kapa dihlong. (bap.
sephoqo).
Phora (phaw-ra) /midday/ Ka nako ya motshehare; nako eo letsatsi eleng kgale le
chabile. Mohl. Ngoanana eo ke setsoha phora: o tsoha motshehare.
Phororo (phaw-raw-raw) /waterfall/ Metsi a noka, nokana, phula, molapo kapa
molatsoana a theohang selomong; metsi a phallang ho tsoa selomong kapa thabeng;
metsi a lepellang kapa a theohang ho tsoa hodimo ka bongata. /bon. diphororo/.
Phosetso (phaw-se-tso) /unrighteousness/ Ketso ya ho fosetsa: ho siteloa motho.
Phoshoana (phu-shwa-na) /powder/ Se sitsoeng ebile se shebahala joalo ka molora;
se haitsoeng ebile se shebahala tje ka phofo. Motsoako o sitsoeng. /bon. diphoshoana/
Phoso (phaw-saw) /blunder, error, fault, miscalculation/ Boemo bo sa lokang kapa
bo fosahetseng; ketso e sitisang toka kapa tokafatso; bofanyi bo etsahalang ka lebaka
la ho etsa bobe; molato o etsahetseng ka boomo kapa ka ho fanya; kakanyo e
fosahetseng e hlokang nepahalo. Ketso ya ho fosa. /bon. diphoso/.
Phoso (//) /offence/ Ketso e utloisang emong bohloko; ketso e loketsoeng ke kahlolo
ya lekgotla la dinyewe. /bon. diphoso/.
Phothola (phot-hu-la) (photola)/to curse, swear/ Ho bua lentsoe kapa mantsoe a
rohakanang le ho baka bomadimabe ho moetsi wa ketso; ho bua mantsoe a
tshabehang ho moetsadibe; ho fana ka puo ya bomadimabe.
Photholeha (phot-hu-le-ha) /to be anathemised, to damn/ Ho ba boemong ba
lentsoe kapa mantsoe a rohakanang le ho baka bomadimabe ho moetsi wa ketso; ho ba
dipuong tsa mantsoe a tshabehang a bakang mahlomola; phano ya puo ya
bomadimabe. (bap. Fopotleha).
Photholeho (phot-hu-le-haw) /denunciation, anathema, malison/ Ho ba boemong
ba ho rohakeha le bomadimabe; puo ya mantsoe a rohakanang le ho baka
bomadimabe ho moetsi wa ketso; puo ya mantsoe a tshabehang ho moetsadibe; phano
ya bomadimabe le mahlomola. (bap. Thohoako, fopotleho, fopotlehile).
Photholo (phot-hu-law) (photolo) /cursing/ Ketso ya ho phothola: ho bua lentsoe
kapa mantsoe a rohakanang le ho baka bomadimabe ho moetsi wa ketso; ho bua
mantsoe a tshabehang ho moetsadibe; ho fana ka puo ya bomadimabe.

553
 554

Photla (phaw-tla) /face wash/ Ho hlatsoa sefahleho ntle le ho akaretsa mmele ohle;
ho hloekisa sefahleho ka metsi le sesepa.
Photlo (phaw-tlaw) /face washing/ Ketso ya ho iphotla kapa ho photla: tlhatso ya
sefahleho ntle le ho akaretsa mmele ohle; tlhoekiso ya sefahleho ka metsi le sesepa.
Phu (phu) /exclamation: very smelly!/ Lekgotsa le hlalosang tsela eo ntho e nkgang
ka yona; lentsoe le bontshang boemo ba monko.
Phuamiso (phu-a-mi-so) /hatching act/ Ketso ya ho fuamisa: ho etsa hore kgoho
kapa nonyana e behelang e hlahisa mahe kapa e fane ka mahe.
Phuamo (phu-a-maw) /hatching/ Ketso ya ho fuama: ho dula hodima lehe ke kgoho;
ho dula hodima lehe ka sepheo sa ho futhumatsa bakeng sa ho qhotsisa.
Phuana (phu-a-na) (phuwana) // Boemo ba ho kunyakunya hoa boko ba ngoana
hloohong ka baka la phokolo kapa bokudi; tsitsinyeho ya karolo ya hlooho ya ngoana
e bakoang ke boemo bo itseng. /bon. diphuana/ (bap. hlowana).
Phukalla (phu-kal-la) /to leave quickly/ Ho tsamaya ka ho tloha sebakeng ka
matjato; ho tloha ka sekgahla se seholo sebakeng.
Phukalla (phu-kal-la) /to spread/ Ho tloha ka ho hasana le sebaka; ho tloha ka ho
phasalla kapa ho leba dibakeng tse fapaneng.
Phukallo (phu-kal-law) /leaving/ Ketso ya ho phukalla: ho tloha ka ho hasana le
sebaka; ho tloha ka ho phasalla kapa ho leba dibakeng tse fapaneng.
Phukga (phu-kga) /swim/ Ho sesa. Ho tsamaya ka hodima metsi ntle le ho kgaqa; ho
tsamaya metsing ka mpa le ho sebedisa matsoho ho thibela ho qoela.
Phukgisa (phu-kgi-sa) /mess up, besmirch/ Ho etsisa motho emong diphoso ntle le
maikemisetso; ho kopakopanya ditebello le maikemisetso a matle a motho emong. Ho
baka boemo bo bobe. Ketso ya ho dubisa thankga. (bap. phunkgana).
Phukgiso (phu-kgi-saw) /messing up, besmirching/ Ketso ya ho phukgisa: ho etsisa
motho emong diphoso ntle le maikemisetso; ho kopakopanya ditebello le
maikemisetso a matle a motho emong.Ho baka boemo bo bobe. Ketso ya ho dubisa
thankga.
Phukgisoa (phu-kgi-swa) // Boetsuwa ba ho phukgisa. (mm. phukgiswa).
Phukgo (phu-kgaw) /swimming/ Ketso ya ho phukga: ho tsamaya ka hodima metsi
ntle le ho kgaqa; ho tsamaya metsing ka mpa le ho sebedisa matsoho ho thibela ho
qoela.
Phula (phu-la) /rivulet/ Sebaka seo ho tsamayang metsi ho sona se hlahang
letsoapong, lerallaneng, mohloding, selomong kapa thabeng, seo boemo ba sona
boleng ka tlase ho noka. /bon. diphula/ (bap. molapo, noka).
Phulana (phu-la-na) /rivulet/ Sebaka se senyane seo ho tsamayang metsi a manyane
ho sona a hlahang letsoapong, mohloding, lerallaneng kapa thabeng, seo boemo ba
sona boleng katlase ho noka. /bon. diphulana/ (bap. molatsoana, nokana).
Phulo (phu-law) /grazing, grass eating/ Ketso ya ho fula: ho ja joang ke diphoofolo;
boemo ba ho phela ka ho ja dimela.
Phumano (phu-ma-naw) /finding/ Ketso ya ho fumana: ho thola; ho sibolla; ho
kopana le motho kapa ntho e itseng ka mora patlo. Ho ba le se batloang ka mora ho
lahleha.
Phumudisa (phu-mu-di-sa) // Ketsiso ya ho phumula: ho etsa hore motho a phumule
kapa a tlose metsi ka botlalo hodima ntho enang le mongobo kapa lesoe.
Phumudiso (phu-mu-di-so) // Ketso ya ho phumudisa: ho baka ho phumula kapa ho
etsa hore motho a phumule kapa a tlose metsi ka botlalo hodima ntho enang le
mongobo kapa lesoe.

554
 555

Phumuha (phu-mu-ha) /corrode, oxidize, wear away/ Ho tlosa bokahodimo bo thata

ka ntho e itseng; ho tlosa, bokahodimo, ka ho sidila ka thata; ho fofora mahoashe ka
ho tlosa ka ho pikitlaka.
Phumuhile (phu-mu-hi-le) // Bokgale ba ho phomuha.
Phumuho (phu-mu-haw) /corrosiveness, gnawing/ Ketso ya ho phumoha: boemo ba
ho tlosa bokahodimo bo thata ka ntho e itseng; mokgoa wa ho tlosa, bokahodimo, ka
ho sidila ka thata; boemo ba ho fofora mahoashe ka ho tlosa ka ho pikitlaka.
Phumula (phu-mu-la) /rub off, erase/ Ho tlosa se ngotsoeng kapa se metsi hodima
ntho e itseng ka lesela kapa se kgonang ho tlosa.
Phumulo (phu-mu-law) /erasure, rubbing off/ Ketso ya ho phumula: mokgoa wa ho
tlosa se ngotsoeng kapa se metsi hodima ntho e itseng ka lesela.
Phumulo (//) /righting off, condemn/ Phediso ya molato wa sekoloto se seholo; ho
emisa tshebediso ya ntho e senyehileng e kekeng ya hlola e sebedisoa.
Phumuloa (phu-mu-lwa) // Boetsuwa ba ho phumula.
Phumutse (phu-mu-tse) // Bokgale ba ho phumula.
Phumutsoe (phu-mu-tswe) // Boetsuwa le bokgale ba ho phumula.
Phungo (phu-ng-aw) /spillage/ Ketso ya ho phungoa kapa ho qhala metsi a roetsoeng
ka nkgo ho tloha hloohong ho ya fatshe.
Phungoa (phu-ngwa) /spill from the top/ Ho qhalana hoa metsi a nkgo e roetsoeng
hloohong ka baka la ho wa kapa ho thella hoa motho ya roetseng. (mm. Phungwa).
Phunngoe (phun-ng-we) // Bokgale le boetsuwa ba ho phungoa. (mm. Phunngwe).
Phunkgana (phun-kga-na) /to get drunk/ Ho tawa ke joala haholo; ho noa joala ka
tsela eo bo tahang haholo. (bap. taha, tahiloe).
Phunkgane (phun-kga-ne) /too drunk/ Ya tauweng haholo ke joala; ya noeleng joala
hofeta tekanyo.
Phunkgano (phun-kga-naw) /drunkeness/ Ketso ya ho phunkgana: ho tawa ke joala
haholo; ho noa joala ka tsela eo bo tahang haholo. (bap. botawa, letawa).
Phunkgisa (phun-kgi-sa) /intoxicate, stupefy/ Ho noa kapa ho fa sethethefatsi kapa
ntho e tahang; ho fa ntho e thethefatsang kelello kapa boko.
Phunkgiso (phun-kgi-saw) /intoxication, insobriety/ Ketso ya ho phunkgisa:
mokgoa kapa tloaelo ya ho noa kapa ho fa sethethefatsi kapa ntho e tahang; ho fa ntho
e thethefatsang kelello kapa boko. (bap. phunkgano).
Phunya (phun-ya) /pierce, bore/ Ho etsa lesoba ho ntho; ho bula mokoti nthong e
itseng. Ho baka puleho e bonahatsang bokanqane. Mael. Ho phunya seso se tsoe
boladu: ho bua taba ntle le ho potoloha kapa ho tsilatsila.
Phunyeha (phun-ye-ha) /spill, leak/ Ho buleha lesoba ka tsela e bakang ho tsoa metsi
kapa lero; ho ba le mokoti ka tsela e dutlisang.
Phunyeho (phun-ye-haw) /spilling, leakage/ Ketso ya ho phunyeha: puleho ya lesoba
ka tsela e bakang ho tsoa metsi kapa lero; ho ba le mokoti ka tsela e dutlisang.
Phunyeletsa (phu-ye-le-tsa) /to triumph, to be victorious/ Ho atleha tlholong ka
tsela e fetisetsang boemong bo kapele.
Phunyeletso (phun-ye-le-tso) /triumph, victory/ Ketso ya ho phunyeletsa kapa ho
hlola: ho atleha tlholong ka tsela e fetisetsang boemong bo kapele.
Phunyo (phun-yaw) /piercing, boring/ Ketso ya ho phunya: ho etsa lesoba ho ntho;
ho bula mokoti nthong e itseng.
Phupariso (phu-pa-ri-so) // Ketso ya ho fuparisa: ho etsa hore motho a tshoare ntho e
itseng ka seatla; ho tshoarisa ka letshoho.
Phupe (phu-pe) /a puzzle/ Papadi ya ho batlana le se sa tholahaleng ka ho lekanya
hore ekaba se ho kae kapa ke eng.

555
 556

Phupe (phu-pe) /algebra, trignometry/ Mofuta wa dipalo o akgang kopanyo, tloso le

kheletso ya ditlhaku le palo ka sepheo sa ho batla karabo. /bon. diphupe/.
Phuphura (phu-phu-ra) /granulate, pulverize/ Ho thuba ka tsela ya ho etsa dithollo
kapa phoshoana e sa hailehang hantle; ho etsa makumane ka ho choatla ka meno kapa
ntho e itseng. (bap. fofora).
Phuphuro (phu-phu-raw) /granulation, pulverization/ Ketso ya ho phuphura: ho
thuba ka tsela ya ho etsa dithollo kapa phoshoana e sa hailehang hantle; ho etsa
makumane ka ho choatla ka meno kapa ntho e itseng. (bap. phophoro).
Phupjane (phup-ja-ne) /June/ Kgoedi ya botshelela ya selemo eleng ya nako ya
Mariha, e tlang ka mora Motsheanong e lateloe ke Phupu.
Phupu (phu-pu) /July/ Kgoedi ya bosupa ya selemo, e batang haholo kapa eo eleng
bohare ba Mariha karolong e ka borwa ya lefatshe, e tlang ka mora Phupjane, e lateloe
ke Phato.
Phupu (//) /funeral/ Mosebetsi wa ho pata motho ya shoeleng mabitleng; lepato la
moshui kapa motho ya shoeleng. /bon. diphupu/ (bap. lefu). Tem. Ka moetlo wa
Sesotho, motho e motshehadi ha a tlameha ho ya phupung a sa roala letho hloohong.
Phuputso (phu-pu-tso) /invesigation, enquiry, inquest/ Ketso ya ho fuputsa: ho etsa
dipatlisiso tsa ketsahalo e itseng; ho batlana le ntho e itseng; ho tsomana le bonnete ba
ketso e itseng. (bap. patlisiso).
Phura (phu-ra) /to crash a hard corn/ Ho phuphura poone e ommeng haholo e
kotutsoeng masimong; ho kgothola poone e ommeng ka tsela e bakang modumo o
moholo; ho ntsha poone seqong ka ho pshatla. (bap. lephura-kgoahla).
Phuroe (phu-rwe) (pharoe)// Mofuta wa lerutle la naheng le jewang. Tem. Bongata
ba batho ba Basotho bo sebedisa lebitsoe, “pharoe” hofeta “phuroe”. /bon. diphuroe/
Phuruletso (phu-ru-le-tso) // Ketso ya ho furuletsa: ho lahlella ka majoe kapa ntho tse
itseng. Ho otla ka ho lebisa se lahleloang nqa ya ntho e otloang.
Phutha (phut-ha) /arrange, file, organize/ Ho nka dintho tse qhalaneng le ho di beha
ka makgethe le manane sebakeng se tshoanelang.
Phuthana (phut-ha-na) // Ketsetsano ya ho phutha.
Phuthano (phut-ha-naw) // Ketso ya ho phutha.
Phutheha (phut-he-ha) /gather, assemble/ Ho ba sebakeng sa kopano kapa seboka ka
bongata ka nako e behiloeng. (bap. bokella).
Phutheho (phut-he-haw) /gathering, assemly/ Boteng ba batho ba bangata sebakeng
sa kopano kapa seboka; ketso ya ho ba sebakeng sa kopano kapa seboka ka bongata
ka nako e behiloeng. /bon. diphutheho/ (bap. seboka).
Phutheho (phut-he-haw) /congregation/ Sehlopha sa batho ba rapelang mmoho ba
bile ba kena kereke kaofela. /bon. diphutheho/.
Phuthela (phut-he-la) /wrap, bundle up, enclose/ Ho aparela ka lesela, pampiri kapa
sephuthelo; ho koahela kapa ho kgukgumetsa ka sepheo sa ho pata le ho boloka
bokahare. Mohl. O wa ja kapa o wa phuthela?
Phuthelo (phut-he-law) /wrapping, enclosure, bundling/ Ketso ya ho phuthela:
kaparelo ka lesela, pampiri kapa sephuthelo; ho koahela kapa ho kgukgumetsa ka
sepheo sa ho pata le ho boloka bokahare. (bap. koahela).
Phuthetse (phu-the-tse) // Bokgale ba ho phuthela.
Phuthetsoe (phu-thets-we) // Bokgale le boetsuwa ba ho phuthela.
Phuthi (phut-hi) /blue duiker/ Mofuta wa phoofolo ya naheng ya lelapa la podi, e
hlaha, e manaka a makgutshoanyane a motsu haholo. /bon. diphuthi/

556
 557

Phuthietsana (phut-hi-etsa-na) // Phuthi e nyane; ledinyane la phuthi kapa phoofolo e

nyane ya naheng ya lelapa la podi, e manaka a makgutshoanyane a motsu
haholo. /bon. diphuthiatsana/ (bap. mophuthing).
Phuthing (phut-hi-ng) /place of Mophuthi/ Sebaka seo ho phelang Baphuthing ho
sona; lehae la Baphuthi kapa diphuthi.
Phutho (phut-haw) /arrangement, filing/ Ketso ya ho phutha: ho nka dintho tse
qhalaneng le ho di beha ka makgethe le manane sebakeng se tshoanelang.
Phuthoa (phut-hwa) // Boetsuwa ba ho phutha. (mm. Phuthwa).
Phutholla (phut-hol-la) /unwrap, unfold/ Ho bula se koahetsoeng ka sepheo sa ho
bona bokahare ba sona; ho tlosa sekoahelo se tshoanang le lesela kapa pampiri ho
ntho e koahetsoeng bakeng sa ho bona se ka hare.
Phuthollo (phut-hol-law) /unfolding, unwrapping/ Ketso ya ho phutholla: ho bula se
koahetsoeng ka sepheo sa ho bona bokahare ba sona; ho tlosa sekoahelo se tshoanang
le lesela kapa pampiri ho ntho e koahetsoeng bakeng sa ho bona se ka hare.
Phutholoha (phut-ho-lo-ha) /calm, relaxed, at ease/ Ho ba boemong bo tsitsitseng ba
maikutlo, bo hlokang tikatiko le ho takataka; ho ba maikutlong a phodileng a kelello.
Phutholoho (phut-ho-lo-haw) /calmness, relaxation, ease/ Ketso ya ho phutholoha:
ho ba boemong bo tsitsitseng ba maikutlo; bo hlokang tikatiko le ho takataka; ho ba
maikutlong a phodileng a kelello.
Phutla (phu-tla) /wipe/ Ho tlosa metsi ka ho otla ka ntho e itseng; ho phumula metsi
hodima ntho e itseng.
Phutlela (phu-tle-la) /leak/ Ho tsoa hoa metsi ho bokahodimo ba marulelo kapa ka
hodima ntho e itseng; ho keneloa ke metsi ho tsoa lesobeng le hodimo.
Phutlelo (phu-tle-law) /leakage/ Ketso ya ho phutlela: ho tsoa hoa metsi ho
bokahodimo ba marulelo kapa ka hodima ntho e itseng; ho keneloa ke metsi ho tsoa
pulehong kapa lesobeng le hodimo.
Phutlo (phu-tlaw) /wiping/ Ketso ya ho phutla: ho tlosa metsi ka ho otla ka ntho e
itseng; ho phumula metsi hodima ntho e itseng. (bap. sephutli).
Phutsa (phu-tsa) // Ho se behe peo e hlokahalang hoa sejalo; ho siwa ke nako ya ho
beha poone ke lehlaka la yona.
Phutsa (phu-tsa) /to fail, to be unsuccesful/ Ho hloleha ho fihlella boemo bo
batloang; ho se kgone ho phomella. Ho nyopa hoa morero o batloang.
Phutsanehiso (phu-tsa-ne-hi-so) /impoverishment/ Ketso ya ho futsanehisa: ho baka
hore motho e be mofutsana: ho etsa hore motho a hlophehe.
Phutsisa (phu-tsi-sa) // Ketsiso ya ho phutsa.
Phutsiso (phu-tsi-saw) // Ketso ya ho phutsisa.
Phutsitse (phu-tsitse) /failed, unsuccesful/ Bokgale ba ho phutsa: e hlolehang kapa e
hlolehileng ho fihlella boemo bo batloang; e sa fihlellang sepheo se batloang.
Phutso (phu-tsaw) // Boemo ba ho se behe peo e hlokahalang hoa sejalo; ho siwa ke
nako ya ho beha poone ke lehlaka la yona. Nyopo ya morero.
Phutso (phu-tsaw) /failure, unsuccesfulness/ Ketso ya ho phutsa: tlholeho ya ho
fihlella boemo bo batloang; ho se kgone ho phomella.
Phutuhelo (phu-tu-he-law) /an attack/ Ketso ya ho futuhela: ho ba boemong kapa
makgatheng a ho hlasela, hlaseloa kapa ho loana; ho ba boemong ba ho nkela dibetsa
kapa dihlomo ka sepheo sa ho hlasela.
Phutuho (phu-tu-haw) /mobilization/ Ketso ya ho futuha: ho hlasela naha enngwe ka
sepheo sa ntoa; ho hlasela ntho kapa motho ka mantsoe kapa ntoa. Ho ba boemong ba
ntoa ka ho hloma kapa ho nka dibetsa.

557
 558

Phuwana (phu-wa-na) (phuana) // Boemo ba hlooho bo bakang bokudi ba ngoana

lesea, bo amanang le ho kunyakunya hoa lehata. /bob. Diphuwana/ (bap. hlohoana).
Piano (pi-a-no) /piano/ Seletsa se emang ka ditshietso seo bokahodimo ba dikonopo
tsa teng ha di tobetsoa kapa di tlanyoa di otla maseka a tshepe a bakang medumo e
fapaneng. /bon. dpiano/ (bap. Okone, thomo) (sheb. diletsa).
Pidietso (pi-di-e-tso) /assumption, guess work/ Ketso ya ho bua ka ho akanya se ka
etsahalang; mokgoa wa ho hlalosa kapa ho lepa ntle le botlalo kapa tsebo e tsitsitseng;
tloaelo ya ho bua nnete ntle le ho tseba; boemo ba ho hlalosa ka ho phopholetsa.
Pidipidi (pi-di-pi-di) /cricket/ Mofuta wa kokoanyana e ntsho e bakang modumo o
moholo bosiu, e kgonang ho qhoma haholo. /bon. dipidipidi/ (bap. seongoane).
Pidipidi-sa-mabelete (//) /willow warbler/ Mofuta wa nonyana e botalana bo
bosootho le bokatlase bo bosweu; e fallang nakong tsa mohatsela, e bonahalang
haholo nakong tsa diphihlo tsa mocheso; e fumanoang haholo makaleng a difate,
merung e qaqohaneng; e phelang ka dikokonyana. /bon. Dipidipidi-tsa-mabelete/.
(mm. pilipili-sa-mabelete, pidipidisamabelete).

PIDIPIDI-SA-MABELETE (PILIPILI-SA-MABELETE)

Pidisi (pi-di-si) /tablet, pill/ Mofuta wa moriana, seka leqhetsoana, o nowang le metsi
ho kokobetsa kapa ho fedisa bohloko, lehlaba kapa bokudi. /bon. dipidisi/.
Pidisi (//) /troublesome person/ Motho ya bakang morusu bathong babang; motho ya
hlokang kgotso ka ho baka lenyokonyane le diphapang. (mm. pilisi).
Pihi (pi-hi) /orbituary/ Tloaelo le mokgoa wa ho bua le ho tlaleha ka bophelo ba
mofu; puo e mabapi le bophelo, pale le diketsahalo tsa moshui. Phatlalatso e amanang
le mofu; se boleloang ka diketso le diketsahalo tsa moshui. Pale ya motho ya
shoeleng. /bon. dipihi/ (bap. phupu).
Pikitla (pi-ki-tla) /rub/ Ho sebedisa letsoho ka ho le tsamaisa hodima setho seseng sa
mmele ka baka la botsikinyane kapa ho tshasa moriana.
Pikitlisa (pi-ki-tli-sa) /cause to rub/ Ketsiso ya ho pikitla: ho etsa hore motho kapa
letsoho la hae le pikitle.
Pikitliso (pi-ki-tli-saw) /rubbing/ Ketso ya ho pikitlisa: mokgoa wa ho tsamaisa
letsoho hodima setho seseng sa mmele bakeng sa ho tshasa moriana kapa ho ipikitla.
Pikitlo (pi-ki-tlaw) /massage/ Ketso ya ho pikitla: ho sebedisa letsoho ka ho le
tsamaisa hodima setho seseng sa mmele ka baka la botsikinyane kapa ho tshasa
moriana.
Pina (pi-na) /song/ Pokeletso ya mantsoe kapa diletsa tsa mmino ho etsa modumo;
ketso ya ho etsa mmino ka modumo wa molomo kapa seletsa. /bon. dipina/
Pinakelo (pi-na-ke-law) /repeat thwacking/ Ketso ya ho binakela: ho otlaka kgafetsa
ha bohloko.
Pino (pi-naw) /singing/ Ketso ya ho bina: pokeletso ya mantsoe kapa diletsa tsa
mmino ho etsa modumo; ketso ya ho etsa mmino ka modumo wa molomo kapa
seletsa. (bap. mmino) Mohl. Pino ya pina ena e bosula. Pino tsohle tsa dipina tse
hlophisitsoeng ke Mohapeloa di monate.
Pintsho (pi-nts-haw) (pintshong) /music audition/ Mokgoa wa ho leka ho bina ka ho
kenela dipontsho tsa ho bina ka sepheo sa ho fumana sebini se ka phomella kapa sa

558
 559

atleha; mokgoa wa ho bintsha sehlopha sa batho bakeng sa diteko tsa mmino. /bon.
dipintsho, dipintshong/.
Pinyane (pin-ya-ne) /secret/ Puo e patehileng, e sa tlamehang ho buuwa; puo eo
eleng lekunutu, e sa tshoaneloeng ke pepeso kapa phatlalatso. /bon. dipinyane/
Pipetso (pi-pe-tso) /suffocation, smothering, choking/ Ketso ya ho bipetsa: ho koala
moya. Ho etsa moya o fele; ho koala moya ka ho kgama.
Pipi (pi-pi) /a baby penis/ Kooma e nyane ya ngoana; kooma e tshetshane kapa e
otileng e shebahalang joalo ka ya lesea. /bon. dipipi/
Pipiri (pi-pi-ri) /pepper/ Mofuta wa semela se sebedisoang joalo ka senoko se
natefisang dijo, se ka nkang mmala o mokgubedu, tshehla kapa o motala.
Pipitlela (pi-pi-tle-la) /constipate/ Ho baka boemo ba ho tlalellana ka mpeng ka baka
la dijo tse sa lokang kapa motsoako wa dijo tse sa kopaneng.
Pipitlelo (pi-pi-tle-law) /constipation/ Ketso ya ho pipitlela: boemo ba ho tlalellana
ka mpeng ka baka la dijo tse sa lokang kapa motsoako wa dijo tse sa kopaneng.
Pipitleloa (pi-pi-tle-lwa) /constipated/ Boetsuwa ba ho pipitlela.
Pipitletsa (pi-pi-tl-tsa) /constipating/ Ketsiso ya ho pipitlela: ho baka boemo ba ho
tlalellana ka mpeng ka baka la dijo tse sa lokang kapa motsoako wa dijo tse sa
kopaneng.
Pipitletse (pi-pi-tle-tse) // Bokgale ba ho pipitlela kapa pipitletsa. Ho ba boemong ba
ho tlalellana ka mpeng ka lebaka la se jeweng.
Pipitletso (pi-pi-tle-tso) /constipation causing/ Ketso ya ho pipitletsa: pako ya
boemo ba ho tlalellana ka mpeng ka baka la dijo tse sa lokang kapa motsoako wa dijo
tse sa kopaneng.
Pipitletsoe (pi-pi-tle-tswe) /constipated/ Boemo ba ho pipitleloa: ho ba boemong bo
tlalallaneng ba mpa ka lebaka la dijo tse jeloeng; boikutlo ba tlalallano ya mpa.
Pitika (pi-ti-ka) /to roll down/ Ho wela fatshe ka ho theteha nqa e le nngwe; ho
dieloa fatshe ka baka la ho otloa ha bohloko; ho wela fatshe le ho theteha ka baka la
bokudi bo dielang. Tem. Phapang pakeng tsa ho “pitika” le ho “bidika” ke hore
lentsoe la pele le bolela ho wela fatshe ntle le ho theteha moo honang le motheo; ha
lentsoe la bobedi le bolela ho dieloa fatshe ka ho theosa kapa ho ya le motheo.
Pitikanya (pi-ti-kan-ya) /drub, knock, clobber/ Ketsiso ya ho pitika: ho dia ka ho
theta fatshe ka lebaka la ho otloa kapa bokudi.
Pitikanyo (pi-ti-kan-yaw) /drubbing/ Ketso ya ho pitikanya: ho diwa fatshe ka ho
theta ka lebaka la ho otloa kapa bokudi.
Pitiki (pi-ti-ki) /party/ Mokete wa boithabiso wa semetletsa moo ho nang le joala,
dijo le mmino wa diletsa. /bon. dipitiki/ (bap. timiti).
Pitiko (pi-ti-ko) /rolling down/ Ketso ya ho pitika: ho wela fatshe ka ho theteha nqa e
le nngwe; ho dieloa fatshe ka baka la ho otloa ha bohloko; ho wela fatshe le ho
theteha nqa e le nngwe ka baka la bokudi bo dielang.
Pitikoe (pi-ti-kwe) /circle, round/ Hoa sebopeho: e chebahalo e sedikadikoe kapa e
chitjana. /bon. dipitikoe/ (bap. chitja).
Pitla (pi-tla) /rock/ Lejoe le leholo haholo la thaba kapa selomo; lejoe le sephara
haholo ebile le le boima. /bon. dipitla/ (bap. lejoe).
Pitla (//) /to hit with a rock/ Ho otla kapa ho lahlella ka pitla kapa lejoe le leholo
haholo la thaba kapa selomo.
Pitlo (pi-tlaw) /hitting with a rock/ Ketso ya ho pitla: ho otla kapa ho lahlella ka pitla
kapa lejoe le leholo haholo la thaba kapa selomo.
Pitsa (pi-tsa) /pot/ Se sebedisoang ho tshela dijo tse apehoang; sesebedisoa se
bokahare bo mohamo se sebedisoang bakeng sa ho tshela dijo tse tlo phehoa. /bon.

559
 560

dipitsa/ (bap. poto) Mael. Pitsa ho fahoa e belang: motho ya diehang ho nyala
kgarebe o tla rakoa mme mohlankana emong a mo nyale pele. Mosetsana ya
tsilatsilang o rakoa ke babang mme ba qetelletse ba nkile mohlankana wa hae.
Pitsa (pi-tsa) /herbal medicine mixture/ Moriana wa setho o hlophisitsoeng hantle, o
kopantsoeng le emeng ho phekola bohloko bo totileng.
Pitsana (pi-tsa-na) /small pot/ Pitsa e nyane. /bon. dipitsana/.
Pitsana (pi-tsa-na) /urine stand/ Setshelo se sebedisoang bakeng sa ho rota; pitsa ya
moroto. /bon. dipitsana/ (bap. thuwana).
Pitseng (pi-tse-ng) /blanket for the initiates/ Mofuta wa kobo ya Basotho, ya
bokgabane, eo hangata e aparoang ke makoloane kapa batho ba batona ba sa tsoa
bolla. /bon. Pitseng/.
Pitsetso (pi-tse-tso) /spelling/ Ketso ya ho bitsetsa: ho ngola le ho hlalosa lentsoe
kapa mantsoe ka tsela eo a ngoloang ka yona ho ya ka puo enngwe. Tlhatlhobo e
etsoang ho nonya tsebo ya ho ngola mantsoe a puo. /bon. dipitsetso/.
Pitsetso (//) /summon, solicitation, supplication/ Ketso ya ho bitsetsa: ho mema
motho kapa batho bakeng sa ho tla thusa boemong bo itseng. Ho mema kgotla kapa
lekgotleng la dinyewe ka sepheo sa qoso kapa joalo ka paki.
Pitsi (pi-tsi) /horse/ Phoofolo e kgolo ya hae, e ditlhako tse thata, e matla haholo, e
thapisitsoeng kgalekgale, e sebedisoang ho hula ha e pannoe le ho jara moroalo o
boima. Seruuwa se sebedisoang joalo ka sepalangoang; phetha maeto le mabaka ya
Mosotho. Tem. Lebitso la semelo (original) la Sesotho la pitsi kapa pere ke “koatola”
lebitso le tsoang modumong wa tlhako ya pitsi ha e tsamaya, “koato”. Lebitso “pere”
le sebedisoa haholo hofeta “koatola” le ha “pere” e le sothofatso ya lebitso la Seburu
“perd”. Pitsi ke kgetho enngwe ya lebitso la Sesotho la pere, leha le sebedisoa ke
Batswana le Bapedi haholo. /bon. Dipitsi/ Tlh. Ha ho thoe motho ke mojapere, ha se
mokgabo puo o qadiloeng ke Basotho, empa ke badichaba ba ahelaneng le Basotho.
Hofeta moo, ke tshebediso e fosahetseng ha ho thoe motho ke mojapere hobane ho
jewa dihoapa le mantatana a koatola. (bap. Koatola, pere, mosia).

Pitso (pi-tsaw) /meeting, forum/ Boteng ba batho ba bangata ba bitsitsoeng ho tla

fuwa phatlalatso ya ketsahalo e itseng; ketso ya ho bitsa: ho hoeletsa lebitso la ntho
kapa motho; ho tlisa kopanong kapa sebokeng ka ho bolella pejana. /bon. dipitso/.
Pitso (//) /calling/ Boemo ba ho kgethoa ke moya o itseng hara batho ka sepheo sa ho
phethahatsa ketso kapa moetlo. /bon. dipitso/.
Pitso (//) /a type of Basotho blanket/ Mofuta wa kobo ya bokgabane ya Basotho eo
hangata e aparoang moketeng, dipitsong le dikopanong tsa bohlokoa. /bon. Dipitso/.
Pjapjaretso (pja-pja-re-tso) /bone crushing/ Ketso ya ho bjabjaretsa: ho thuba lesapo
kapa ntho e thata ka leino. Ho choatla lesapo ka meno. (bap. kokono).
Pjatla (p-ja-tla) /of porridge: to boil/ Ho sutsa hoa bohobe ba poone nakong ya ho
phehoa; ho bontsha ho bela hoa dijo tse apehiloeng, haholo tsa motsoako wa phoofo
le metsi kapa tse lero le tiileng. (bap. tjoatla).

560
 561

Pjatlo (p-ja-tlaw) /boiling/ Ketso ya ho pjatla hoa motsoako wa phoofo ya bohobe ba

poone bo kopaneng le metsi. (bap. tjoatlo).
Pjatlanyo (pja-tlan-yaw) /breakage by force/ Ketso ya ho bjatlanya: ho dia ka ho
thuba kapa ho choatla; ho lahlela fatshe ka matla ka sepheo sa ho choatla.
Pjempjete (p-jemp-je-te) (ptjemtjete) /Bokmakierie/ Mofuta wa nonyana e llang
hamonate haholo; e sefuba se sesehla, molala o mothokoa le qoqotho e masiba a
matsho, e bokahodimo bo bothokoa; e tholahalang haholo dirapeng tsa naha le tsa
metse; e phelang ka dikokonyana, dihahabi tse nyane le dinqanqane. /bon.
Dipjempjete/.

PJEMPJETE

Poana (pu-wa-na) (powaneng) /in public place/ Moo ho tletseng batho ka bongata;
moo ho nang le mang le mang; moo holeng bonolo ho bonana kapa ho bonoa. (bap.
patlollo, patlollong, pepeneneng).
Pobolo (pu-bu-law) /sickly sound, groaning/ Ketso ya ho bobola: ho etsa modumo
wa motho kapa ntho e kulang.
Pochoselo (paw-che-se-law) /gentleness and softness/ Ketso ya ho bochosela: enang
le bonolo; e nang le kutloahalo ya bonolo ha ho duloa hodima yona. Kutloahalo ya ho
bothosela. (bap. bothoselo, mabothobotho).
Podi (pu-di) /goat/ Phoofolo ya hae, seka nku, eo hangata enang le boya bo bosoeu bo
bolelele, e manaka, e ratang ho tsamaya mesikong ya dilomo le dithaba ha e fula, e
lerata hofeta nku. /bon. dipodi/ (bap. potsanyane) (mm. poli).
Podilekgoana (po-di-le-kgwa-na) (pudulokgoana) /type of insect/ Mofuta wa
kokoanyana e bosula, e nkgang hampe haholo. /bon. dipodilekgoana/ Tem. Batho ba
dibaka tse ding tsa Basotho ba e bitsa “sempodulokgoana”. (mm. polulokhoana).
Podiso (po-di-saw) /decomposition/ Ketso ya ho bodisa: ho etsa hore ntho e bole
kapa e fetole sebopeho ka ho senyeha. (mm. poliso).
Podulokgoana (p-du-lo-kgwa-na) // (sheb. Podilekgona bakeng sa tshebediso).
Poeho (pu-e-haw) /loveliness/ Ketso ya ho boheha: ho shebahala hantle hoa sefahleho
le mmele ka baka la bohloeki le makgethe. (bap. poheho).
Poelano (pu-ela-naw) /reconciliation, reunion/ Ketso ya ho boelana: ho kgutlelana
ka ho kgema mmoho hape ka mora ho loantshana kapa dikgohlang. Kopano ya batho
ba nkileng nako ba sa bonane; mokete wa ho kopana wa botsoalle. /bon. Dipoelano/.
Poelo (pu-e-law) /back sliding/ Ketso ya ho boela: ho kgutlela morao bobeng hape;
ho etsa diketso tsa kgale tse mpe.
Pofa (paw-fa) /bull dog/ Ntja e hlooho e kgolo, e molomo o rephileng, e bohale ka
nako tse ding, e nang le ho sebedisoa bakeng sa ho lebela. /bon. dipofa/
Poheho (pu-he-haw) /loveliness, prettiness/ Ketso ya ho boheha: ho shebahala hantle
hoa sefahleho le mmele ka ‘baka la bohloeki le makgethe. Tlh. Lentsoe le
nepahetseng ke “poheho” hofeta “poeho”.
Pohliso (po-hli-saw) /air breakage/ Ketso ya ho bohlisa: ho ntsha moya ka lehano
kapa molomo ka mora ho noa kapa ho ja.
Pohlo (paw-hlaw) /air breakage/ Ketso ya ho bohla: ho ntsha moya ka lehano kapa
molomo ka mora ho noa kapa ho ja.

561
 562

Pohlotseho (pu-hlu-tse-haw) /emptying, out of the bag/ Ketso ya ho bohlotseha: ho

tsholla ntho e itseng ho tsoa mokotleng kapa setshelong. Ho qhatsa ho tsoa ho
mmethe kapa setshelo.
Poho (paw-haw) /bull/ Kgomo e tona e sa faoloang; seruuwa sa hae se emarisang
ditsoetse kapa dikgomo tse tshehadi. (bap. pholo). Mael. Letshoele le beta poho: ho
sebetsa mmoho ho fana ka matla a ho qeta mosebetsi kapele; kopanelo ya mosebetsi e
potlakisa qeto ya ona.

POHO
Poholo (pu-hu-law) /barking/ Hoa ntja: ketso ya ho bohola kapa ho etsa modumo,
sello, khalefo kapa bohale ba modumo wa ntja; ho lla hoa ntja kapa phoofolo e
tshoanang le yona.
Pohopedi (paw-haw-pe-di) /velocity/ Keketseho ya matla ka lebaka la bongata kapa
ngatafalo ya sehlopha; phaello ya matla kapa sefutho sa ho etsa ketso e itseng.
Pohotshehla (paw-hawts-he-hla) /bitter wort/ Semela se hlaha sa naha se
sebedisoang joalo ka moriana kapa moroho. /bon. 0/. (bap. leshokgoa).
Poisano (pu-i-sa-naw) (puisano) /negotiation, bargaining, diplomacy/ Ketso ya ho
buisana: ho ba le puo ka ho kopana sebokeng bakeng sa ho rarolla qaka kapa bothata
bo itseng; tharollo ya mathata kapa qhoebeshano ka ho buisana. /bon. dipoisano/.
Poiso (po-i-saw) (puiso) /conversation, dialogue/ Ketso ya ho buisa: ho etsa moqoqo
kapa ho ba le lekomo le motho emong.
Poka (pu-ka) /haunt/ Ho batloa ke se sa bonahaleng ka ho phehella kapa ka ho
latella; ho latellisa motho borokong kapa ditorong; ho latellisisoa ke memeya e
ditshila.
Poka (pu-ka) /rife/ Hoa boemo kapa ketsahalo: ho etsahala ka tsela e iphetang kapa
ka tsela e tlang joalo joalo. (bap. pokile).
Pokano (pu-ka-naw) /gathering/ Ketso ya ho bokana: ho tla sebokeng kapa ho
kopana sebakeng se itseng. Ho etsa sehlopha sa batho kapa dintho tse ngata. /bon.
dipokano/ (bap. Sehlopha, seboka).
Pokano (paw-ka-naw) /sexual intercourse/ Ketso ya ho bokana: ho robalana le
motho; ketso ya ho kotana kapa ho sathana.
Pokanyo (pu-kan-yaw) /unification/ Ketso ya ho bokanya: ho etsa hore dintho kapa
batho ba be mmoho kapa nqa e le nngwe. (bap. kopanyo, pokeletso).
Pokela (pu-ke-la) /to haunt/ Ketsetso ya ho poka: ho batloa ke se sa bonahaleng ka
ho phehella kapa ka ho latella; ho latellisa motho borokong kapa ditorong; ho
latellisisoa ke memeya e ditshila.
Pokeletso (pu-ke-le-tso) /unification/ Ketso ya ho bokeletsa: boemo ba ho tlisa
mmoho dintho kapa batho ba qhalaneng kapa ba sa duleng mmoho.
Pokeletso (pu-ke-le-tso) /accumilation, conglomeration/ Ketso ya ho bokeletsa: ho
etsa hore dintho di be ngata kapa di ngatafale. Ho eketsa ka ho ngatafatsa. Phaello ya
dintho tse ngata.
Pokella (pu-kel-la) /heap, stack, stockpile/ Bongata kapa boholo ba ntho e
bokelletsoeng; se bokelletsoeng hofeta tlhokeho. /bon. dipokella/.
Pokello (pu-kel-law) /collection/ Ketso ya ho bokella: ho etsa qubu kapa qhowa ya
dintho. Ho thonaka ka ho etsa bongata ba dintho. Ho etsa lethathama la se batloang.
Pokello (pu-kel-law) /assemblence/ Ketso ya ho bokella: ho kopanya mmoho dintho
tse bopang seseng se seholo.

562
 563

Pokelo (pu-ke-law) /haunting/ Ketso ya ho pokela: ho batloa ke se sa bonahaleng ka

ho phehella kapa ka ho latella; ho latellisa motho borokong kapa ditorong; ho
latellisisoa ke memeya e ditshila.
Pokile (po-ki-le) /rife, haunting/ Bokgale ba ho poka.
Poko (pu-kaw) /a haunt/ Ketso ya ho poka: ho batloa ke se sa bonahaleng ka ho
phehella kapa ka ho latella; ho latellisa motho borokong kapa ditorong; ho latellisisoa
ke memeya e ditshila. (bap. sepoko).
Pokola (paw-kaw-la) /donkey/ Mofuta wa phoofolo ya hae e thokoa kapa thokoana
ya sebopeho sa pitsi empa yona e le nyane. Seruuwa, seka pitsi, e thokoa kapa e
sootho ka mmala, empa e le kgutshoanyane hofeta pitsi, e sebedisoang bakeng sa ho
belesa meroalo eo eseng boima haholo. Tem. Lebitso la semelo la Sesotho la tonki ke
“pokola” kapa “pelesa”. Pelesa ka lebaka la hore e sebedisoa ho belesa le ho thusa ho
hula meroalo e boima; pokola ka lebaka la modumo wa yona kapa sello sa yona se
batlileng se tshoana le yona. Tlh. Lebitso “tonki” ke sothofatso ya lebitso la
senyesemane “donkey” mmoho le “ass” eo batho ba ratang ho e sebedisa joalo ka
“esele” (bap. esele, tonki) (sheb. Diruuwa).
Pola (pu-la) // Ho otla mmoko wa mabele ka koto kapa sepolo hore ho sale mmoko;
ho otla ntho e itseng joalo ka hlooho ya mabele, ka sepheo sa ho ntsha mabele ho
mmoko, kapa lerole mosemeng, kapa lekokong. Mohl. Pola mabele hore ho sale
mmoko. Pola lekoko leo hore le hloeke.
Pola (pu-la) /thwack/ Ho otla ka sepolo kapa molamu.
Polantere (plan-te-re) /planter/ Sesebedisoa se thusang ho kenya peo mobung o sa
tsoa lengoa mme se huloa ke therekeke kapa dikgomo tse pannoeng. /bon.
dipolantere/ (bap. mohoma).
Polao (pu-la-aw) /assassination, massacre, homicide/ Ketso ya ho bolaya: ho fedisa
bophelo ba motho kapa ntho e phelang. Ho tlosa bophelo kapa ho etsa hore motho
kapa ntho e phelang e shoe. Ho fedisa ho phefumoloha hoa motho kapa phoofolo;
ketso ya ho etsa hore motho a hlokahale. /bon. dipolao/.
Polasi (pu-la-si) /farm/ Naha kapa sebaka sa bolemi le thuo ya diphoofolo se hlokang
marangrang a fumanoang metseng ya ditoropo; karolo ya lefatshe e kgolo, eo ho
lengoang masimo le ho jala dijalo ho yona mmoho le thuo ya diruuwa. /bon. dipolasi/
Polasetiki (pu-la-se-ti-ki) /plastic/ Letsoaki kapa setsoaka se entsoeng ka ho kopanya
metsoako ya dihlahisoa tse ngata, e sebedisoang bakang sa ho etsa mekotla, dijana le
dihlahisoa tse ding. /bon. dipolasitiki/.
Polata (pu-la-ta) /flat-roofed house/ Ntlo ya marulelo a paqameng: ya marulelo kapa
dikapa tse sekameng haholo; ya marulelo a paqameng. /bon. dipolata/ (bap.
rontabole, mokgoro, mohlomafatshe).
Polediso (pu-le-di-so) /advertisement, marketing/ Ketso ya ho boledisa: ho pepesa
ntho e itseng ka sepheo sa hore e rekoe kapa e rekisoe. Ho hoebisa ka ho bua ka ntho
hore e rekoe. (bap. papatso).
Polelo (pu-le-law) /sentence, a saying/ Kopanyo ya mantsoe a puo a etsang moelelo;
mantsoe a etsang puo e fanang ka moelelo; tatellisano ya matsoe le matshoaho a puo
serapaneng se ngotsoeng, a fanang le ho hlalosa moelelo wa moqooqo, ketsahalo,
puisano, puo kapa ketso. Se builoeng kapa se ngotsoeng serapaneng. /bon. dipolelo/
Polo (pu-law) // Ketso ya ho pola: kotlo ya hlooho ya mabele ka koto kapa sepolo ka
sepheo sa hore ho sale mmoko; ho otla ntho e itseng ka sepheo sa ho ntsha ditshila
mosemeng kapa lekokong.

563
 564

Polo (paw-law) /decomposition/ Ketso ya ho bola: ho etsa hore ntho e lahle boleng
ba yona ka ho senyeha kapa ho fetola sebopeho se setle. Ho etsa hore ntho e nkge ka
baka la bokgale kapa ho hloka bophelo bo botle. (bap. sebodu, sebolo).
Polo (paw-law) /corruption/ Hoa sebopeho sa motho kapa batho: ketso ya ho bola:
ho nka le ho sebedisa chelete kapa thepa ya mmuso kapa ya mosebetsi ka
boqhekanyetsi; tloaelo ya ho utsoa thoto kapa diphahlo tsa mosebetsi ntle le tumello
ya ramosebetsi. (bap. bobodu, manyofonyofo, sebolo).
Polokeho (pu-lu-ke-haw) /savety/ Boemo ba ho bolokeha: e tlasa tshireletso kapa
bolebedi; e kekeng ya hlekefetsoa, utsoa, bolawa kapa lemala ka baka la ho ba le
molebedi kapa tebelo. Boteng ba tshireletso le tebelo.
Polokelong (pu-lu-ke-lo-ng) /bank/ Sebaka kapa moaho o sebedisoang ho boloka
chelete ya batho ba tsetetseng maruo a bona; moo ho bolokoang le ho ntsha kapa ho
kadima chelete. /bon. dipolokelong/ Tlh. Ke batho ba mmaloa haholo ba sebedisang
lentsoe lena “polokelong” ha bongata bo sebedisa lentsoe “banka” eo eleng sothofatso
ya lentsoe “bank”.
Poloko (pu-lu-kaw) /preservation, conservation/ Ketso ya ho boloka: ho beha ntho
moo e tshireletsehileng teng; ho etsa hore ntho e se fele kapa e nyamele; ho etsa hore
ntho e dule e le teng kapa e le ngata nako e telele. (bap. phemiso, pholoso).
Polokoana (pu-lu-kwa-na) /small round parcel/ Polokoe e nyane: sephutheloana sa
ntho e chitjana kapa e sedikadikoe e nyane haholo. /bon. Dipolokoana/.
Polokoe (pu-lu-kwe) /round substance/ Hoa sebopeho sa ntho: e chebahalo e
sedikadikoe kapa e chitjana. (bap. chitja, pitikoe). (mm. Polokwe).
Polokoe (pu-lu-kwe) (polokwe) /steamed bread loaves/ Bohobe ba koro bo
futhumaditsoeng le ho phehoa ka mocheso wa metsi. /bon. dipolokoe/.
Polokong (pu-lu-ke-lo-ng) /fort, fortress/ Sebaka sa thaba, seka sehlaba, seo honeng
ho dula batho nakong tsa kgale bakeng sa tshireletso ya bahlasedi; sebaka sa thaba, se
bokeno bobong kapa makeno a mmaloa, seo ho dulang batho bakeng sa ho bolokeha
kgahlanong le bafutuhi. /bon. dipolokong/ (bap. sehlaba).
Polokong (pu-lu-ko-ng) /bank/ Sebaka kapa moaho o sebedisoang ho boloka chelete
ya batho ba tsetelang maruo a bona; moo ho bolokoang le ho ntsha kapa ho kadima
chelete teng. /bon. dipolokolong/ (bap. polokelong) Tlh. Ke batho ba mmaloa haholo
ba sebedisang lentsoe lena “polokelong” kapa “polokong” ha bongata bo sebedisa
lentsoe “banka” eo eleng sothofatso ya lentsoe “bank”. (bap. polokelong).
Polomashoashoe (po-lo-ma-shwa-shwe) /alligator/ Mofuta wa sehahabi sa lelapa la
koena kapa e batlileng e tshoana le koena haholo. /bon. dipolomashoashoe/.
Polopoqo (pu-lu-pu-qu) /exclamation: down he/she fell on the sand!/ Lekgotsa le
bontshang boemo ba ho wela fatshe hara lepoqo; lentsoe le sebedisoang ho bontsha
modumo wa ho wa hara mobu kapa lepoqo.
Polopotloana (pu-lu-putl-wa-na) /a short fat person/ Motho, haholo ngoana, e
motenya, e mokgutshoanyane haholo; motho wa sebopeho sa mmele o qabolang kapa
se tshehisang. /bon. dipolopotloana/ (bap. patantana).
Polotso (pu-lu-tsaw) /circumcision/ Ketso ya ho bolotsa: ho isa lebolloang kapa ho
poma letlalo la pele la kooma kapa la ntlha ya yona. (bap. lebollo).
Poma (pu-ma) /cut/ Ho kgaola ka lehare; ho seha ka ho baka sekoto kapa dikotoana;
ho arola ka ho kapa ka seleme kapa thipa. (bap. retla).
Poma (//) /excommunicate, banish, repudiate/ Ho thibela diketso tse itseng tsa
motho kapa mokga; ho ntsha mokgatlong le ho emisa tshebeletso; ho emisa ho nka
seabo mosebetsing wa kereke; ho tlosa tsamaisong kapa tshebeletsong ya mosebetsi;
ho leleka le ho kgetholla mokgeng kapa mokgatlong.

564
 565

Pomme (pum-me) /cut/ Bokgale ba ho poma. (bap. kgabetse).

Pomo (pu-maw) /excommunication, banishment, exclusion/ Ketso ya ho poma:
thibelo ya diketso tse itseng tsa motho kapa mokga; ho ntsha mokgatlong le ho emisa
tshebeletsong; ho emisa ho nka seabo mosebetsing wa kereke; ho tlosa tsamaisong
kapa tshebeletsong ya mosebetsi; ho leleka le ho kgetholla mokgeng kapa
mokgatlong.
Pompa (pawm-pa) /pump/ Ho etsa metsi kapa lero le hulehe ho tsoa sebakeng seseng
ho ya ho seseng; ho butsoela ka ho monya metsi ho a tlosa sebakeng. (bap. butsoela).
Pompo (pawm-paw) /tap/ Sesebedisoa se sebedisoang ho ntsha metsi ho tsoa
kotopong, se koalehang le ho buleha ha se sothoa. /bon. dipompo/ (bap. sediba).
Pompong (pom-po-ng) /sweet, candy/ Sejo se monate, se tsoekere kapa tatso e
itseng, se entsoeng ka metsoako ya ditholoana kapa ditlama. Motsoako wa sejo se
momonoang kapa se hlafunoang se tsoekere kapa se tatso e monate, se sa jelloeng ho
kgora, empa se jelloa monate. /bon. dipompong/ (bap. semenyamenyane).
Pona (paw-na) /dry, dehydrated, arid, sapless/ Ho hloka metsi ka baka la mocheso;
ho felloa ke mongobo.
Ponahalo (paw-na-ha-law) /visibility, visibleness/ Ketso ya ho bonahala: se
hlahisang sefahleho, sebopeho, mokgoa kapa chebeho ka tsela eo leihlo le kgonang ho
e bona. E pepeneneng mahlong a mmohi ho ya ka mahlo. /bon. diponahalo/.
Ponahatso (paw-na-ha-tsaw) /visibleness, conspicuousness/ Ketso ya ho bonahatsa:
ho etsa ntho, motho kapa ketso e bonoe kapa e be pepeneneng ya mahlo. Ho hlakisa
taba kapa ketsahalo e itseng. (bap. boiponahatso).
Pone (po-ni) /maze, corn/ (bap/sheb. Poone bakeng sa tshebediso).
Ponesetso (po-ni-se-tso) /light giving/ Ketso ya ho bonesetsa: ho etsa hore kganya e
be teng kapa lefifi le fele; ho atisa lesedi kapa kganya. (bap. lebone).
Poneso (po-ni-saw) /lighting/ Ketso ya ho bonesa: ho etsa kganya ka tlung kapa hara
ntlo kapa moo holeng lefifi. Ho etsa hore ho bonahale ka ho kgantsha. Ho tlisa
kganya.
Ponngoe (pun-ng-we) (ponngwe) /cut/ Boetsuwa le bokgale ba ho poma.
Pono (paw-naw) /vision/ Ketso ya ho bona: ho bopa setshoantsho monahano ka
kelello; ho etsa kapa ho ba le tshoantshiso nakong ya boroko kapa thobalo e
bontshang se etsahalang kapa se tlamehang ho etsahala. /bon. dipono/.
Pono (//) /dryness, dehydration, saplessness/ Ketso ya ho pona: ho hloka metsi ka
baka la mocheso; ho felloa ke mongobo.
Ponolopele (paw-naw-law-pi-li) /advancement/ Ketso ya ho bonela pele: ho ba
maemong a ho etsa ntho tse ntle tsa kamoso; ho ba boemong ba mafolofolo a kelello
ya ho nahana bakeng sa bokamoso. /bon. 0/ (bap. ntshetsopele).
Ponopono (pu-nu-pu-nu) /naked/ E feela: e sa aparang diphahlo; e ntle le diaparo; e
hlokang diaparo mmeleng. (bap. maponapona, feela, tsotse).
Ponto (pawn-taw) /pound/ Chelete ya Borithane (Britain) e boleng bo hodimo;
matsebetsebe a naha ya manyesemane. /bon. diponto/.
Pontsha (ponts-ha) /telephone directive/ Buka ya difonofono e sebedisoang ho
batlana le mabitso a batho ka ho fana ka nomoro tsa mohala. /bon. dipontsha/
Pontsheng (ponts-he-ng) /in public, universal, widespread/ Moo mang le mang a
bonang kapa a tsebang; moo ho sa patehang; sebaka seo ketsahalo e etsahalang e
bonoang ke batho bohle. E etsahalang le ho bonoa lefatshe ka bophara. (bap.
phatlalatsa).

565
 566

Pontsho (ponts-haw) /parade, presentation, semblance/ Ketso ya ho bontsha:

mokete wa ho supisa sechaba tsoelopele ya naha ka ho phatlalatsa dihlahisoa tse sa
tsoa etsoa naheng; ketso ya ho etsa seboka sa ho bontsha batho dihlahisoa tse ncha.
Pontsho (ponts-haw) /show/ Ho etsa hore motho kapa ntho e itseng e lebise mahlo
nthong e itseng. Boemo ba ho bontsha. /bon. dipontsho/.
Ponyonyo (pawn-yawn-yaw) /malodour, macabre smell/ Monko o mobe haholo o
bakoang ke ntho e ditshila kapa e bodileng haholo. Seputa se patehileng. /bon.
diponyonyo/ (bap. seputa).
Poo (po-o) /exclamation: very cold!/ Lekgotsa le hlalosang boemo ba ho bata;
lentsoe le bontshang tsela eo ntho e batang ka teng.
Poone (po-o-ni) /maize, corn/ Sejalo se lekala le lelelele, se jaloang nakong tsa
selemo kapa qaleho ya mocheso, se mahaba a maholo, seo ha se hlahisa chakatsa se
bontshang popeho ya seqo se behang peo kapa thotse e jewang ka lehlakoreng la
lekala. /bon. dipoone/.
Poono (pu-u-nu) /naked/ E feela: e sa aparang diphahlo; e ntle le diaparo; e hlokang
diaparo mmeleng. (bap. maponapona) (mm. ponopono).
Popa (paw-pa) /pupa/ Seka seboko kapa kokoanyana e hlahang ho lekala la semela
haholo la lehaba la poone kapa lebele, leo hangata le jang le ho senya kholo e ntle ya
sejalo ha se fihla boeng ba sebupuwa se felletseng (larva). /bon. dipopa/.
Popane (paw-pa-ne) /pupa/ Seka seboko kapa kokoanyana se hlahang ho lekala la
semela haholo la lehaba la poone kapa lebele, leo hangata se jang le ho senya kholo e
ntle ya sejalo ha se fihla boeng ba sebupuwa se felletseng (larva). /bon. dipopane/.
Popeho (pu-pe-haw) /formation/ Ketso ya ho bopeha: ho fihlella ho etsa ntho ka
matsoho hore e thole sebopeho. Tlhahiso ya se etsoang ka matsoho kapa mochini.
Popelo (pu-pe-law) /uterus, womb/ Setho sa bokahare ba phoofolo kapa motho e
motshehadi seo qaleho ya bophelo ba lesea e etsahalang teng; sebaka sa mmele sa
motho e motshehadi seo tshimoloho ya kemaro e bonahalang teng. /bon. dipopelo/.
Popi (po-pi) /pop/ Seka motho se entsoeng ka letsoaki le itseng kapa polasitiki, leo
hangata le sebedisoang ke bana bakeng sa ho bapala mmantloane. /bon. dipopi/.
Popo (pu-paw) /creation/ Boemo ba tshimoloho ya ho etsa lefatshe le tsohle tse ho
lona, mahodimo le tse ho ona, diphoofolo le dimela ka mefuta, mmoho le bophelo le
batho ka bophara ba lefatshe.
Popola (paw-paw-la) // Ho tshoaratshoara ka sepheo sa ho hlahloba sesosa sa bokudi;
ho thetsoa kakorlo enngwe ya mmele ke ngaka ka lebaka la ho fumana sesosa sa
bohloko mmeleng.
Popolo (pu-pu-law) /sound of the sick/ Ketso ya ho bobola: ho etsa modumo wa
motho kapa ntho e kulang; ho buela fatshe haholo joalo ka sekulane.
Popolo (paw-law-law) // Ketso ya ho popola: ho tshoaratshoara ka sepheo sa ho
hlahloba sesosa sa bokudi; ho thetsoa ke ngaka ka lebaka la ho fumana sesosa sa
bohloko mmeleng.
Popotse (po-po-tse) // Bokgale ba ho popola.
Popotsoe (po-po-tswe) // Boetsuwa ba ho popola.
Popomaditse (pu-pu-ma-di-tse) /hypnotized/ Bokgale ba ho popomatsa.
Popomaditsoe (pu-pu-ma-dits-we) // Bokgale le boetsuwa ba ho popomatsa.
Popomala (pu-pu-ma-la) /to lie down lazily/ Ho paqama ka tsela e bontshang botsoa
kapa ho kula.
Popomala (pu-pu-mala) /mind stupefying concoction/ Motsoako oo ho nahanoang
hore o phehlellisa kelello ha o nowe; motsoako oo ho nahanoang hore o thotofatsa
kelello le ho fetola maikutlo a motho a noeleng motsoako oo. /bon. dipopomala/.

566
 567

Popomalo (pu-pu-ma-law) /hypnotic/ Boemo ba tsherehano ya kelello bo bakoang ke

ho ja kapa ho noa popomala.
Popomatsa (pu-pu-ma-tsa) /hypnotize/ Ho baka tsherehano ya kelello ka ho noa kapa
ho ja motsoako wa popomala.
Popomatso (pu-pu-ma-tso) /hypnotism/ Ketso ya ho popomatsa: ho baka tsherehano
ya kelello ka ho noa kapa ho ja motsoako wa popomala.
Popometse (pu-pu-me-tse) /hypnotized/ Bokgale ba ho popomala: e boemong kapa
sebopehong sa ho popomala.
Popompo (pu-pum-pu) /obesity, stoutness, tubbiness/ Hoa motho e motona: ya
motenya haholo, ya nang le mpa le dibono tse kgolo. /bon. dipopompo/.
Popompo (pu-pum-pu) /heavyweight/ Motho wa mmele o shahlileng, o moholo
haholo mokgahlelong wa papadi, haholo ya ditebele. /bon. bopopompo, dipopompo/.
Popopo (po-po-paw) /African hoopoe/ Mofuta wa nonyana e hlooho e mekgabiso ya
mebala ya masiba, ya lelapa la lehehemu. /bon. Dipopopo/.
Popotheho (pu-pu-the-haw) /sickly smiling/ Ketso ya ho bobotheha: ho tseha hoa
motho ya kulang kapa bohlokong; setsheho se hlokang monate ka baka la boemo ba
motho ya tshehang. Setsheho se hlokang thabo.
Poqa (pu-qa) /drub/ Ho otla kapa ho shapa ka tsela ya ho kopanya le lepoqo; ho otla
ka ho diha fatshe mobung; ho natha ka tsela eo a shapang a kgotsofalang.
Poqo (pu-qaw) /drubbing/ Ketso ya ho poqa: ho otla kapa ho shapa ka tsela ya ho
kopanya le lepoqo; ho otla ka ho diha fatshe mobung; ho natha ka tsela eo a shapang a
kgotsofalang.
Poropo (paw-raw-paw) /stopper/ Se sebedisoang ho thibela phallo kapa ho tsoa ho
lero nthong e itseng. /bon. Diporopo/.
Poropotloana (pu-ru-putl-wa-na) /short fat person/ Motho, haholo ngoana, e
motenya, e mokgutshoanyane haholo; motho wa sebopeho sa mmele o qabolang kapa
se tshehisang sa mmele. /bon. diporopotloana/ (bap. polopotloana) Tem. Tshebediso
le moelelo wa “poropotloana” le “polopotloana” e ya tshoana.
Posa (paw-sa) /send, to post/ Ho isa lengolo, thoto kapa phahlo sebakeng seseng ho
tloha ho seseng ka tsela ya tshebeletso ya posong. (bap. romela).
Poso (paw-saw) /posting/ Ketso ya ho posa: ho isa lengolo, thoto kapa phahlo
sebakeng seseng ho tloha ho seseng ka tsela ya tshebeletso ya posong.
Posong (po-so-ng) /post office/ Sebaka kapa moaho oo mangolo, ditlankane, thoto
kapa diphahlo di tsamaisoang ho ya sebakeng seseng le ho amohela tse tlang ho ya
dibakeng tse ding. /bon. diposong/.
Pososelo (paw-saw-se-law) /a smile/ Ketso ya ho bososela: ho tsheha ntle le ho
keketeha kapa ho ahlamisa lehano. Ho tsheha hanyane ho bontsha kamohelo kapa
lerato la ntho e itseng. (bap. popotheho).
Pota (pu-ta) /to talk nonsense/ Ho bua puo e hlokang kelello; ho bua mopoto kapa
puo e hlokang moelelo; ho hlahisa ntlha e hlokang mosola. (bap. mopoto).
Pota (pu-ta) /backfire, circumvent/ Hoa ketsahalo kapa boemo: bo sa tsamayeng
hantle; bo sa eng ho ya ka tlhophiso kapa morero. Mohl. Dintho di a pota kajeno, ha
ho motho ya batlang ho ntsha chelete ya monehelo.
Pota (paw-ta) /sojourn, lodge/ Ho tsoa tseleng ya leeto ka sepheo sa ho fapohela
sebakeng seseng; ho kena sebakeng seseng nakong ya leeto kapa ya ho tsamaya.
Potang (paw-ta-ng) /inevitable, destined/ Seo ho senang tikatiko hore se tla etsahala
ho ratoa kapa ho sa ratoe. Se tlamehang ho etsahala ntle le boikgethelo. Seo eleng
sesupo sa bonnete le se tla etsahala. Mohl. Ha ho potang hore Mariha a tla fihla. Ha
ho potang hore motsamaisi e mocha o tla fihla ka diphetoho tsa hae.

567
 568

Potapota (paw-ta-paw-ta) /surround, encircle, besiege/ Ho aparela ka mahlakore

ohle; ho ba ka nqa tsohle tsa ntho, naha kapa motho ya bohareng kapa ya hare.
Potapoto (paw-ta-paw-taw) /siege, besiegement/ Ketso ya ho potapota: ho aparela ka
mahlakore ohle; ho ba ka nqa tsohle tsa ntho, naha kapa motho ya bohareng kapa ya
hare.
Pote (po-te) /exclamation: vanish suddenly!/ Lekgotsa le bontshang ho potela
hanghang sebakeng se patehileng; lentsoe le supang tsela eo motho kapa ntho e
nyamelang ka yona sebakeng se patehileng. Mohl. Ke eo phokojoe e re qiti pote!
Potela (paw-te-la) /vanish, disappear/ Ho nyamella sebakeng se patehileng; ho
tshirela moo ho sa bonahaleng teng.
Potela (pu-te-la) /talk nonsense to/ Ketsetso ya ho pota: ho bua puo e hlokang kelello
ho motho emong. Ho bua mopoto bakeng sa.
Potele (po-te-le) /vegetable and pap menu/ Bohobe le moroho: phomosetso ya sejo
se tshoanang le papa ka moroho. /bon. 0/ Mael: ho ja potele: ho etsa diketso tseo
tlasa maemo a tloaelehileng di sa etsahaleng kapa di sa etsoeng. Mohl. Morena hase
mofo ha a je potele.
Poteleng (po-te-le-ng) /in secret place/ Sebaka se patehileng, moo ntho kapa motho a
sa bonahaleng hantle ha a dutse teng. /bon. dipoteleng/ (bap. patiwe, patuwe).
Poteletsane (po-te-le-tsa-ni) /hidden awkward place/ Sebaka se poteletseng; sebaka
se hare moo ho sa bonahaleng hantle. /bon. Dipoteletsane/.
Potelo (paw-te-law) /vanishment, disappearance/ Ketso ya ho potela: ho nyamella
sebakeng se patehileng; ho tshirela moo ho sa bonahaleng teng.
Potisa (po-ti-sa) /cause to err/ Ketsiso ya ho pota: ho baka emong a buwe mopoto.
Potlaka (pu-tla-ka) /hurry, accelerate/ Ho tsamaya, sebetsa, bua kapa ho etsa ketso
efe kapa efe ka tsela e phakisang; ho etsa ketso efe kapa efe ka sekgahla.
Potlakela (pu-tla-ke-la) // Ketsetso ya ho potlaka: ho ya sebakeng se itseng ka ho
tsamaya ka sekgahla kapa kapelenyana.
Potlakelo (pu-tla-ke-law) // Ketso ya ho potlakela: ho ya sebakeng se itseng ka ho
tsamaya ka sekgahla kapa kapelenyana.
Potlakelo (pu-tla-ke-law) /emergency/ Boemo ba ho phallela sebakeng se
hlahetsoeng ke kotsi bakeng sa ho fana ka thuso kapa phallelo.
Potlaketsoe (pu-tla-kets-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho potlaka.
Potlaki (pu-tla-ki) /quick man, accelerator/ Motho ya etsang dintho ka sekgahla le
matjato a fetang tekanyo; motho ya phakisang ha a etsa dintho kapa diketso tse itseng;
motho ya dulang a matha ha a sebetsa. /bon. bopotlaki/.
Potlakile (pu-tla-ki-le) /was quick/ Bokgale ba ho potlaka.
Potlakile (pu-tla-ki-le) /very quick/ E boemong ba sekgahla; e bontshang matjato a
ho etsa eng kapa eng; e tsamayang kapelenyana.
Potlakisa (pu-tla-ki-sa) /hasten, quicken/ Ketsiso ya ho potlaka: ho etsa hore
diketsahalo di etsahale ka sekgahla le matjato a maholo; ho etsa hore ditebello di
phethahale hanghang, ka nako e lebeletsoeng.
Potlakisetsa (pu-tla-ki-se-tsa) // Ketsetso ya ho potlakisa: ho etsa ka pele bakeng sa.
Potlakisetso (pu-tla-ki-se-tso) // Ketso ya ho potlakisetsa: ho etsa kapele bakeng sa.
Potlakiso (pu-tla-ki-saw) /hastening, quickening/ Ketso ya ho potlakisa: ho etsa hore
diketsahalo di etsahale ka sekgahla le matjato a maholo; ho etsa hore ditebello di
phethahale hanghang, ka nako e lebeletsoeng.
Potlakisoa (pu-tla-ki-swa) (potlakiswa) /hastened/ Boetsuwa ba ho potlakisa.

568
 569

Potlako (pu-tla-kaw) /haste, hurry/ Ketso ya ho potlaka: ho tsamaya, sebetsa, bua

kapa ho etsa ketso efe kapa efe ka tsela e phakisang; ho etsa ketso efe kapa efe ka
sekgahla. (bap. hanghang).
Potlo (pu-tlu) /exclamation: down it, she, he fell!/ Lekgotsa le bontshang tsela eo
ntho e welang kateng; lentsoe le bontshang modumo wa ho wa hoa ntho e itseng.
Potlolomente (paw-tlaw-law-men-te) /suitcase, brief case/ Mokotla wa diphahlo
kapa disebedisoa tsa bohlokoa; se tshelang kapa se jarang thoto e nyane ya ntho tsa
bohlokoa. /bon. dipotlolomente/.
Potlopotlo (pu-tlu-pu-tlu) /colossal/ Hoa sebopeho sa mmele wa motho: o moholo
haholo, o holang hofeta dilemo tsa ona; ya sephara kapa motenya haholo hofeta
dilemo tsa hae. (bap. bopotlopotlo).
Poto (paw-taw) /pot/ Se sebedisoang ho tshela dijo tse apehoang; sesebedisoa se
bokahare bo mohamo se sebedisoang bakeng sa ho tshela dijo tse tlo phehoa. /bon.
dipoto/ (bap. pitsa). Tlh. Poto: sothofatso ya “pot”.
Potoloha (po-tu-lu-ha) /take a long try/ Ho nka tsela e telele ho ya sebakeng; ho
tsamaya ka tsela e hole ha e kgutshoanyane e le teng; ho bua mantsoe a sa
hlokahaleng ha ho tlameha ho toba taba; ho qoba puophara.
Potolohisa (po-tu-lo-hi-sa) /prolong, procrastinate/ Ketsiso ya ho potoloha: ho etsa
hore motho kapa ntho e nke tsela e telele ho ya sebakeng. (bap. diehisa).
Potolohiso (po-tu-lo-hi-saw) /prolonging, procrastination/ Ketso ya ho potolohisa:
ho etsa hore motho kapa ntho e nke tsela e telele ho ya sebakeng.
Potoloho (po-tu-lu-haw) /long try/ Ketso ya ho potoloha: mokgoa wa ho nka tsela e
telele ho ya sebakeng; ho tsamaya ka tsela e hole ha e kgutshoanyane e le teng; ho bua
mantsoe a sa hlokahaleng ha ho tlameha ho toba taba; ho qoba puo phara.
Potongoane (paw-taw-ng-wa-ni) (potongwane) /calf, bicept/ Bokamorao ba mmomo
bo nang le tlhafu e nang le ponahalo ya mesifa e tileng; sebaka sa leoto ka tlasa phello
ya bokamorao ba serope e tileng. /bon. dipotongoane/ (bap. tlhafu, mmomo).
Potrisi (pot-ri-si) (potirisi) /calf/ (sheb. Potongoane bakeng sa tshebediso).
Potsane (pu-tsa-ne) // Morui wa dipodi le dipotsanyane. /bon. bopotsane/.
Potsanyane (pu-tsan-ya-ni) /kid/ Ledinyane la podi; ngoana podi kapa podi e nyane,
enang le nakoana e tsoetsoe. /bon. dipotsanyane/ (bap. konyana, namane, petsana).
Potso (pu-tsaw) /question, interrogation/ Se batlang karabo; se batlang tlhaloso kapa
lebaka la ketsahalo, ketso kapa boemo. Lentsoe le sebedisoang ho batlisisa dikarabo
tsa lebaka, ketso kapa ketsahalo. /bon. dipotso/.
Potso (pu-tsaw) /question mark/ Letshwao la puo le sebedisoang qetellong ya
lentsoe kapa polelo bakeng sa ho bontsha ho botsa. Mohl. (?).
Poulelo (pou-le-law) /jealousy/ Ketso ya ho boulela: ho bontsha lerato ka tsela ya ho
hloya motho ya ratang kapa eo ho nahanoang hore o rata moratuwa wa moetsi. Ho
nahanela moratuwa wa hao hore o ratana le mangmang empa ho se joalo. Ho se batle
hore kgarebe, molekane kapa moratuwa wa hao a bue, buisoe kapa a qoqe le batho
babang. (bap. lefufa, sebouledi) (bap. lefufa).
Pounama (pou-na-ma) /lip(s)/ Karolo e bopang molomo e nang le bokatlase le
bokahodimo ba dinama bo kgonang ho moma, ho thusa leleme bakeng sa ho lahlela
tse kengoang ka hanong, le ho thusa ho bua kapa ho suna. /bon. dipounama/.
Psh (psh) // Kgetho enngwe ya ho sebedisa ch. Tem. Hangata mantsoe a qalang ka
ditlhaku tsena: “psh” ho ka boeloa hoa sebedisoa “ch” joalo ka choatla=pshatla,
pshatleha=choatleha, psheha=choeha, pshehela=choehela, pshehisa=choehisa, jj. Sena
ha se bolele hore mantsoe ohle a qalang ka “ch” a ka fetoleloa ho “psh”.

569
 570

Psha (p-sha) (pcha)/to dry/ Ho fela hoa metsi nokeng, sedipeng kapa mohloding wa
ona; ho emisa ho phalla metsi ka baka la komello. (mm. Pjha). Mael. Madiba ho
psha a matala: ho shoa hoa morena e moholo, ho fela hoa lerua le leholohadi le ho wa
hoa motho e moholo sechabeng. Ho fela hoa motho kapa ntho ya bohlokoa e phetseng
nako e telele. Mael. Dia bela dia hloeba, makgulo ho psha a matala: koma re sala re
di otla ka hlooho: motho ho tsofala le ho kgathala ya neng a le motle, matla,
mafolofolo ebile a tumme haholo mme a qetelle a tsofetse, a le mobe ebile a hloka
matla le botle.
Pshamathe (p-sha-mat-he) /eloquence, oration/ Puo e monate haholo; thotokiso e
ratehang; phatlalatso e ratehang; dithoko tsa sebele. /bon. dipshamathe/.
Pshatla (p-sha-tla) // Ho lahlela fatshe ka sepheo sa ho thuba; ho dia ka sepheo sa ho
petsola; ho peperanya, petsola kapa ho thuba ka ho otlanya kgahlanong le ntho e thata.
Pshatlanya (p-sha-tlan-ya) /disintegrate, smash, splinter/ Ho peperanya, petsola
kapa ho thuba ka ho otlanya kgahlanong le ntho e thata e fatshe kapa e emeng.
Pshatlanyo (p-sha-tlan-yaw) /breakage, smashing, splinter/ Ketso ya ho pshatlanya:
ho peperanya, petsola kapa ho thuba ka ho otlanya kgahlanong le ntho e thata e fatshe
kapa e emeng.
Pshatleha (p-sha-tle-ha) /breakable/ Ho ba boemong bo thubehang, peperanang kapa
petsohang ka baka la ho otlangoa kgahlanong le ntho e thata. (mm. choatleha).
Pshatleho (p-sha-tle-haw) /breaking/ Ketso ya ho pshatleha: ho ba boemong bo
thubehang, peperanang kapa petsohang ka baka la ho otlangoa kgahlanong le ntho e
thata. (bap. choatla) (mm. choatleho).
Pshatlile (p-sha-tli-le) /broke/ Bokgale ba ho pshatla. (bap. choatlile).
Pshatliloe (p-sha-tli-lwe) /broken/ Boetsuwa le bokgale ba ho pshatla.
Psheha (pshe-ha) // Ho nyela masepa a metsi ka bala la ho sebedisa mala kapa ho ba
le bokudi; ho ntsha manyela a metsi kapa a matheketheke ka sebono. Ho choeya kapa
ho kaka manyela a metsi. (bap. lepsheha, lechoeya).
Pshehela (pshe-he-la) // Ketsetso ya ho psheha: ho nyela masepa a metsi ho.
Pshehelo (pshe-he-law) // Ketso ya ho psheha: nyelo ya masepa a metsi ho.
Pshehisa (pshe-hi-sa) /lax/ Ketsiso ya ho psheha: ho etsa hore motho a nyele masepa
a metsi ka baka la ho sebedisa mala kapa ho ba le bokudi; ho etsa hore motho a ntshe
manyela a metsi kapa a matheketheke ka sebono. (bap. choeya, choeha).
Pshehiso (pshe-hi-saw) /laxation/ Ketso ya ho pshehisa: mokgoa wa ho etsa hore
motho a nyele masepa a metsi ka lebaka la ho sebedisa mala kapa bokudi; ho etsa
hore motho a ntshe manyela a metsi kapa a matheketheke ka sebono.
Pshemodisa (pshe-mu-di-sa) /cause to breakout/ Ho thusa ho etsa hore motho kapa
phoofolo e tlanngoeng e kgone ho baleha ka ho lokolloa.
Pshemodiso (pshe-mu-di-so) /breaking out/ Ketso ya ho pshemodisa: thuso ya ho
etsa hore motho kapa phoofolo e tlanngoeng e kgone ho baleha ka ho lokolloa.
Pshemodisoa (pshe-mu-dis-wa) // Boetsuwa ba ho pshemodisa. (mm. chemodisoa).
Pshemola (pshe-mu-la) /slip away, skip, breakaway/ Ho kgona ho baleha ka lebaka
la ho lokolloa, lokoloha, tlamoloha kapa ho tlamolloa; ho ba boemong ba ho tsoa
ditlamong ka ho chopola kapa chopoha. (mm. chemola).
Pshemolo (pshe-mu-law) /get away/ Ketso ya ho pshemola: ho kgona ho baleha ka
lebaka la ho lokolloa, lokoloha, tlamoloha kapa ho tlamolloa; ho ba boemong ba ho
tsoa ditlamong. (mm. chemolo).
Pshemotse (p-she-mu-tse) // Bokgale ba ho pshemola. (mm. chemotse).

570
 571

Pudu (pu-du) /exclamation: very dirty!/ Lekgotsa le sebedisoang ho bontsha boemo

ba ditshila tsa motho kapa ntho e itseng. Lentsoe le supang mokgoa oo ntho eleng
tshila ka teng. Mohl. A fihla a le moputsoa a re pudu! (mm. pulu).
Pududu (pu-du-du) /exclamation: extra dirty!/ Lekgotsa le sebedisoang ho bontsha
boemo ba ditshila tsa motho kapa ntho e itseng ka ho toboketsa. Lentsoe le supang
mokgoa oo ntho eleng tshila ka teng ka ho toboketsa. (bap. pudu) (mm. pululu).
Pudufaditse (pu-du-fa-di-tse) // Bokgale ba ho pudufatsa. (mm. pulufalitse).
Pudufaditsoe (pu-du-fa-dits-we) // Boetsuwa ba ho pudufatsa. (mm. pulufalitsoe).
Pudufala (pu-du-fa-la) /defile, speck/ Ho ba boemong bo ditshila, bo hlokang
bohloeki kapa bo mpefaditsoeng ke sebodu kapa matheba a mabe. (mm. pulufala).
Pudufaletsa (pu-du-fa-le-tsa) /spoil, ruin, upset/ Ho senya boemo bo botle ka ho etsa
ketso e mpe kapa e kgentshang. Ho koatisa ka dipuo kapa diketso tse mpe. Ho senya
letsatsi la motho ka puo e mpe. Mohl. Mookamedi o ile a pudufaletsa mosebeletsi
letsatsi ka ditlhapa. (mm. pulufaletsa).
Pudufaletso (pu-du-fa-le-tso) /spoiling, ruin, upsetting/ Ketso ya ho pudufaletsa: ho
senya boemo bo botle ka ho etsa ketso e mpe kapa e kgentshang. Ho koatisa ka dipuo
kapa diketso tse mpe. Ho senya letsatsi la motho ka puo e mpe. (mm. pulufaletso).
Pudufalloa (pu-du-fal-lwa) // Boetsuwa ba ho pudufala. (mm. pulufalloa).
Pudufalo (pu-du-fa-law) /defiling, specking/ Ketso ya ho pudufala: ho ba boemong
bo ditshila, bo hlokang bohloeki kapa bo mpefaditsoeng ke sebodu, lerole kapa
matheba a mabe. (mm. pulufalo).
Pudufatsa (pu-du-fa-tsa) /blemish, taint, contaminate, pollute/ Ho etsa hore ntho
kapa motho a tshilafale ka ho tlosa bohloeki kapa ho kenya ditshila; ho mpefatsa ka
ho kenya letheba le lebe; ho bodisa ka ho kopanya le sebodu kapa ntho e bodileng; ho
tlosa botle ka ho itshenya kapa ho itshilafatsa. (mm. pulufatsa).
Pudufatso (pu-du-fa-tsaw) /contamination, tainting, defect/ Ketso ya ho pudufatsa:
ho etsa hore ntho kapa motho a tshilafale ka ho tlosa bohloeki kapa ho kenya ditshila;
ho mpefatsa ka ho kenya letheba le lebe; ho bodisa ka ho kopanya le sebodu kapa
ntho e bodileng; ho tlosa botle ka ho itshenya kapa ho itshilafatsa.
Pudufatsoa (pu-du-fa-tsaw) (pudufatswa) /tainted/ Boetsuwa ba ho pudufatsa.
Pudula (pu-du-la) /bubble/ Mokotlana o sedikadikoe wa lekoeba o bakoang ke
tsitsinyeho ya motsoako o metsi kapa wa lero. /bon. dipudula/.
Pudulo (pu-du-law) /blowing/ Ketso ya ho budula: ho sebedisa moya ho atolasa ntho
e itseng. Ho kenya moya ka hara ntho e sarolohang. Ho butsoela ka moya.
Pudumo (pu-du-maw) /black wildbeest/ Mofuta wa phoofolo ya naheng, seka pitsi e
manaka, eo ka Sesotho ho dumeloang hore e bonahala haholo ka kgoedi ya selemo ya
leshome le motso o le mong. /bon. dipudumo/ (mm. pulumo).
Pudungoana (pu-du-ng-wa-na) /November/ Kgoedi ya leshome le motso o le mong
ya selemo sa sejoalejoale kapa ho ya ka alemanaka ya kajeno. (mm. pulungoane).
Pudungoana (pu-du-ng-wa-na) /baby wildbeest/ Podumo e nyane; ledinyane la
podumo. /bon. dipudungoana/ (mm. pudungwana, pulungoana).
Pudutsoana (pu-duts-wa-na) /of female animal colour: ash grey/ Hoa mmala wa
phoofolo e tshehadi: e mmala wa molora kapa bothokoa bo hlakileng. Tlh. Ho na le
phapang pakeng tsa pudutsoana, putsoana le putsoa. (bap. thokoa) (mm. pulutsoana).
Pudutsoana (pu-duts-wa-na) /turquoise/ Hoa mmala: o moputsoa bo hlakileng
haholo. (mm. pulutsoana, pudutswana, seputsoe).
Puke (pu-ke) /bad fart smell/ Monko o mobe o nkgang ha bohloko, haholo wa
sephinya. /bon. dipuke/ (bap. Kgoshane) (mm. Ponyonyo).

571
 572

Puketso (pu-ke-tso) /bad smell production/ Ketso ya ho buketsa: ho ntsha monko o

mobe haholo ka setho seseng sa mmele. Ho nkgisetsa ka monko o bohale.
Pula (pu-la) /rain/ Metsi a theohang ho tsoa hodimo marung; metsi a bakoang ke
maru ka ho foka hoa moya o chesang kapa o phodileng ho ya ka boemo ba lehodimo;
metsi a lehodimo a bakoang ke sebopeho sa moya, mofuthu kapa mohatsela ho ya ka
boemo ba sepakapaka. /bon. dipula/. Mael. Ho suwa lekoko la puleng: ho etsa ntho
kapa ketso e hlokang mosola kapa e kekeng ya thusa ka letho.
Pulamadiboho (pu-la-ma-di-baw-haw) /pioneer, explorer/ Motho eo eleng yena wa
pele ho sibolla boemo, ketso kapa ketsahalo; motho wa pele wa ho fihla mafatsheng a
macha le ho a hapa ka sepheo sa ho dula ho ona; motho ya hahlaulang dinaha le ho
tshela mawatle ka sepheo sa ho fumana tulo, leruo kapa naha e ncha; mohahlaula wa
dithoto. /bon. bopulamadiboho/.
Puleng (pu-le-ng) /a person born during rain/ Ngoana ngoanana ya hlahileng
nakong eo pula eneng e na. /bon. bopuleng/ Tem. Ha ho Puleng wa monna ka puo
Sesotho. Mael. Ho suwa lekoko la puleng: ho etsa ntho kapa ketso e hlokang mosola
kapa e kekeng ya thusa ka letho.
Pulo (pu-law) /opening, inauguration, kickoff/ Ketso ya ho bula: ho etsa hore
mosebetsi o qale ka ho bula mamati kapa monyako; ho etsa hore mosebetsi wa
ketsahalo ya mokete wa bohloka o qale; ho qala ho etsa ketsahalo ka ho bapala, bua
kapa ho natifisa mokete ka dino le mmino. /bon. dipulo/.
Puisano (pu-isa-naw) /negotiation, mediation, discussion/ Ketso ya ho buisana: ho
ba le kopano, seboka kapa pitso bakeng sa ho rarolla qaka kapa bothata bo amanang le
ho hloka kutloano kapa tshebedisano mmoho; moqoqo o mabapi le tharollo ya
dikomang kapa diqhoebeshano. /bon. dipuisano/ (bap. moqoqo) Tlh. Lentsoe le
nepahetseng ke “puisano” hofeta “poisano”.
Puisano (//) /communication/ Ketso ya ho buisana ka ho dula mmoho ho qoqoa, ho
ngollana mangolo, ho letsetsana mehala le ho chakelana. /bon. dipuisano/.
Puo (pu-aw) /language, lingo, lingua franca, vernacular/ Sehlopha sa mantsoe a
buuwang, a sebedisoang ke sechaba bakeng sa ho buisana ka sepheo sa ho utloana;
tsela eo batho ba lefatshe ba buisanang ka yona ka ho sebedisa mantsoe ho ya ka
sebaka, naha, morabe kapa sehlopha. Tshebediso ya modumo wa mantsoe ao mofuta
wa batho o utloanang ka ona ha o buisana. /bon. dipuo/
Puo (//) /speech, talk, vocalization, oration/ Ketso ya ho bua: ho etsa molaetsa ka ho
ahlamisa molomo le ho ntsha lentsoe. Tlhopiso ya mantsoe a sebedisoang kopanong
kapa sebokeng; tsebo ya ho tshetleha mabaka ka ho bua; boqhetseke ba ho ntsha
mantsoe le dipolelo molomong. /bon. dipuo/.
Puo (//) /vocabulary, wording/ Tsebo ya mantsoe a mangata a morabe kapa sehlopha
sa sechaba ha se qolloa ho tse ding.
Puongata (pu-aw-nga-ta) /multilateral/ Puisano pakeng tsa mekga e fetang bobedi:
puo e itshetlehileng pakeng tsa mekgatlo kapa batho ba fetang bobedi kapa boraro ho
rarolla qaka e itseng. /bon. Dipuongata/.
Puonngwe (pu-awn-ng-we) (puonngoe) /unilateral/ Qeto e nkoang ke mokgatlo,
mookamedi, moetapele, sehlopha kapa naha ntle le ho buisana le batho ba amehang.
Puopedi (pu-aw-pe-di) /bilateral/ Puisano pakeng tsa mekga e mmedi: puo e
itshetlehileng pakeng tsa mekgatlo kapa batho ba babedi ho rarolla qaka e itseng.
Puophara (pu-op-ha-ra) /straight language, specific/ Ho bua ntle le ho potapota; ho
bua seo eleng sona ntle le ho tsilatsila kapa ho takataka; ho opa kgomo lenakeng.
Pupupu (pu-pu-pu) /African hoopoe/ Mofuta wa nonyana e hlooho e mekgabiso ya
mebala ya masiba, ya lelapa la lehehemu. /bon. Dipupupu/.

572
 573

Puramo (pu-ra-maw) // Ketso ya ho burama kapa ho dula hodima ntho e itseng ka

mmele o moholo.
Puretso (pu-re-tso) /hard hitting/ Ketso ya ho buretsa: ho otla ha bohloko, ka thata,
kapa ka ntho e thata.
Puruma (pu-ru-ma) /roar/ Ho lla ho tau kapa phoofolo e sello se joalo; ho etsa
modumo kapa sello sa tau kapa phoofolo e llang joalo. (bap. rora, hobula).
Purumme (pu-rum-me) /roared/ Bokgale ba ho puruma.
Purumo (pu-ru-maw) /roaring, roar/ Ketso ya ho puruma: ho lla ho tau kapa
phoofolo ya sello se joalo; ho etsa modumo kapa sello sa tau kapa phoofolo e llang
joalo. (bap. khobulo, poholo, khoeleketso).
Puseletsano (pu-se-le-tsa-naw) /reciprocity, reciprocal/ Ketso ya ho buseletsana:
tloaelo kapa mokgoa wa ho busetsa kapa ho kgutlisa se entsoeng ho ya se bakileng.
Puseletso (pu-se-le-tso) /reward, bonus, compensation/ Ketso ya ho buseletsa: ho
kgutlisa ka baka la ditshenyehelo; ho fa bongata kapa phaello ka lebaka la ho leboha
mosebeletsi; ho lefa seo motho a se lahlehetsoeng mosebetsing; ho fa chelete kapa
phahlo ka lebaka la boemo ba se kgutlisitsoeng se sa lokang; ho lefa bakeng sa
ditshenyehelo. /bon. dipuseletso/.
Puseletso (pu-se-le-tso) /replacement child/ Ngoana ngoanana ya hlahileng ka mora
lefu la ngoanabo; motho ya tsoetsoeng ka mora ho hlokahala hoa ngoanabo ya
hlahileng pele ho yena; seqoma. /bon. bopuseletso/ (theneketso: mpuse).
Pusetso (pu-se-tso) /extradition, return/ Ketso ya ho busetsa: ho kgutlisetsa ntho
kapa motho moo a tsoang teng; ho isa morao.
Puso (pu-saw) /governance, reign, dominion/ Boemo kapa ketso ya ho busa kapa
ho ba le taolo ya sechaba, naha le moruo wa yona. Mosebetsi wa mmusa kapa
mmusisi. Taolo ya naha mmoho le sechaba. (bap. mmuso).
Pusuloso (pu-su-lo-saw) /cud chewing, regurgitation/ Ketso ya ho busulosa: ho
hlafunisa joang kapa se jewang ke diphoofolo ha di phomotse, hangata bosiu.
Puta (pu-ta) /decompose, ferment/ Ho ba boemong ba ho bola kapa ho senyeha; ho
fetoha hoa mabele a thatafetseng ka lebaka la ho ngobisoa. Ho ba boemong ba
phetoho e bakoang ke tomoso. (bap. seputa). Mael. Ha mmela o ntse o puta. Ha nako
e ntse e tsamaya. Tlh. Ho na le phapang e kgolo pakeng tsa mantsoe, “pota” le
“puta”. Ho “pota” ho tsamaisana le puo kapa ketso e sa lokang ha ho “puta” ho
tsamaisana le phetoho ya ntho e lebisang ho boleng.
Putile (pu-ti-le) /fermented/ Bokgale ba ho puta.
Putisa (pu-ti-sa) /to decompose/ Ho etsa hore ntho e senyehe kapa e bole ka ho e
beha sebakeng se chesang kapa se hlokang moya o tshoanetseng. Ketsiso ya ho puta;
ketsiso ya ho puta.
Putiso (pu-ti-saw) /decomposition/ Ketso ya ho putisa: ho etsa hore ntho e senyehe
kapa e bole ka ho e beha sebakeng se chesang kapa se hlokang moya o tshoanetseng.
Putisoa (pu-ti-swa) /decomposed/ Boetsuwa ba ho puta.
Putlama (pu-tla-ma) /collapse, downfall/ Hoa boemo ba moruo: ho wa; ho felloa ke
boleng; ho wela; ho hloka mosola kapa matla. (mm. putlame).
Putlamo (pu-tla-maw) /collapse/ Ketso ya ho putlama kapa ho wa hoa morua kapa
ho felloa ke boleng; ho wela; ho hloka mosola kapa matla.
Puto (pu-taw) /fermentation/ Ketso ya ho puta: phetoho e bakoang ke tomoso
sebopehong sa ntho kapa motsoako o itseng.
Putsa (pu-tsa) /to reward/ Ho fana ka moputso ka lebaka la tshebetso e ntle; ho lefa
motho ya sebeditseng hantle; ho leboha ka ho fana ka letlotlo, leruo, phahlo, thoto
kapa ntho enang le boleng.

573
 574

Putsitse (pu-tsi-tse) // Bokgale ba ho putsa.

Putsitsoe (pu-tsi-tswe) // Boetsuwa le bokgale ba ho putsa. (bap. putsoa).
Putso (pu-tsaw) /reward/ Ketso ya ho putsa: ho fana ka moputso ka baka la tshebetso
e ntle; ho lefa motho ya sebeditseng hantle; ho leboha ka ho fana ka letlotlo, leruo,
phahlo, thoto kapa ntho enang le boleng. (bap. moputso).
Putso (pu-tso) /ripening/ Ketso ya ho butsoa: ho ba boemong ba ho jewa kapa ho
koenyoa hoa dijo kapa tholoana.
Putsoa (puts-wa) /paid, refunded, reimbursed/ Boetsuwa ba ho putsa.
Putsoa (//) /sky blue/ Hoa mmala: E mmala wa lehodimo le sa apareloang ke maru
kapa letho. Tem. Ho na le ngangisano ya tlhaloso ya mmala ona: batho babang ba
hlalosa mmala wa lehodimo ka hore ke “botala ba lehodimo”, empa bonnete ke hore
lehodimo ha le letala, empa le leputsoa ka mmala. Ntho enngwe le enngwe e nang le
mmala wa lehodimo e putsoa. (bap. pudutsoana, putsoana, thokoa) (mm. putswa).
Putsoana (pu-tswa-na) /of animal colour: ash grey/ Hoa mmala wa phoofolo e
tshehadi: e mmala wa molora; e mmala o bothokoa bo hlakileng haholo. Tem. Mmala
o nepahetseng bakeng sa tlhaloso ya mmala wa phoofolo e tshehadi ke “pudutsoana”
hofeta “putsoana”. (bap. pudutsoana, thokoa) (mm. putswana).
Putsoana (pu-tswa-na) (putswana) /pale blue/ E mmala o boputsoa bo hlakileng ebile
bo batlile bo isa ho bothokoa kapa mmala o mothokoana.
Putsoiso (puts-wi-so) (putswiso) /ripening/ Ketso ya ho butsoisa: ho etsa hore
tholoana kapa sejo se be boemong ba ho jewa.

Qqq

574
 575

PALE:
Tlhaku ya leshome le metso e supileng (17) ya puo ya Sesotho. Yona e akga ka
mareho (mabitso) le maetsi a tlholeho a Sesotho. Tje ka ha ho se ho hlalositsoe,
Sesotho se na le mantsoe a mangata a sebedisang le a qalang ka “Q” hofeta ‘puo tse
ngata tsa Afrika Borwa kapa lefatsheng. Ka nako tse ding polelo e ka akga ka
mantsoe a tlhaku ena fela.

Tem. Ekaka Basotho ba phetse le Barwa (Baroa) haholo ho latela ka moo ba

sebedisang tlhaku ena, “Q”. Barwa ke amang a matsoalla a Afrika e ka borwa a
sebedisang tlhaku ena haholo. Hape, tse ding tsa dibaka tsa Basotho di na le
matshoao a bontshang hore Barwa ba kile ba phela ho tsona.

Mohlala: qhome ya qhomela qhobela qholong, qhobela a qhomela hodimo a ba a

qhoeloa! Ke Maquloane wa ha Qhobela ya qadileng ho qoqopela qalong.
Senqanqana sa Qwaqwa se qothoma ka nqane le ka nqena qanthaneng ya qholaqhoe.
Qaqisa puo ya hao ntle le ho qeaqea. Qabang le qabano ya Qacha ke qaka e
qaketsang batho ba Quthing le Qoqolosing. Qala ka moqoqo o qalang ka qoqotho,
eseng ka leqase. Leqai le maqhutsu le qalang qomatsi le baka qapiqapi. Leqhoa le a
qhaqhasedisa ha le qhibidiha. Seqhenqha sa seqhobane se qhekanyetsa
moqhekanyetsi wa seqhenene. Ebe o wa qaputsa kapa o wa qhafutsa? Qoabi ha e
qhuqhe empa e ya qoabika. Ke Sesotho seo! Ebile sena ke dinyane feela!

Q (khiu) //.
Qa (qa) //.
Qabachana (qa-ba-cha-na) /little finger/ Monoana o monyane hofeta emeng. /bon.
Diqabachana/ (mm. Qabatjhana).
Qabana (qa-ba-na) /feud, quarrel/ Ho se utloane ka dipuo; ho se dumellane ka
maikutlo kapa ka qeto; ho se tsamaisane mmoho ka monahano.
Qabane (qa-ba-ne) /quarrelled, at loggerheads/ Bokgale ba ho qabana: e kapa ya
boemong ba qabano kapa ho se utloane ka dipuo; ho se dumellane ka maikutlo kapa
ka qeto; ho se tsamaisane mmoho ka monahano.
Qabanela (qa-ba-ne-la) // Ketsetso ya ho qabana.
Qabanelo (qa-ba-ne-law) // Ketso ya ho qabanela.
Qabang (qa-ba-ng) /quarrel/ Se bakang ho se utloane ka dipuo; se bakang ho se
dumellane ka maikutlo kapa qeto; se bakang dikgohlano le ho se tsamaisane mmoho.
Qabano (qa-ba-naw) /feuding, quarrelling, loggerhead/ Ketso ya ho qabana: ho se
utloane ka dipuo; ho se dumellane ka maikutlo kapa ka qeto; ho se tsamaisane mmoho
ka monahano.
Qabantse (qa-ban-tse) // Bokgale ba ho qabanya.
Qabantsoe (qa-bants-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho qabanya.
Qabantsha (qa-ban-ts-ha) // Ketsiso ya ho qabanya.
Qabantshitse (qa-bants-hi-tse) // Bokgale ba ho qabantsha.
Qabantshitsoe (qa-bants-hits-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho qabantsha.
Qabantsho (qa-ban-ts-haw) // Ketso ya ho qabantsha.
Qabantshoa (qa-bants-hwa) // Boetsuwa ba ho qabantsha.
Qabanya (qa-ban-ya) // Ho etsa hore batho ba se utloane ka dipuo; ba se dumellane
ka maikutlo le qeto; ba se tsamaisane mmoho ka menahano.

575
 576

Qabanyo (qa-ban-yo) // Ketso ya ho qabanya: ho etsa hore batho ba se utloane ka

dipuo; ba se dumellane ka maikutlo le qeto; ba se tsamaisane mmoho ka menahano.
Qabanyoa (qa-ban-wa) // Boetsuwa ba ho qabanya.
Qabella (qa-bel-la) /standstill, stuck/ Ho thiba motsamao kapa tsitsinyeho; ho etsa
hore ho tloha kapa ho tsamaya sebakeng ho sitisehe; ho koalla kapa ho thibela ho
tsamaya sebakeng. (bap. qobella).
Qabelletse (qa-bel-le-tse) // E boemong ba ho qabelloa: eo motsamao le tsitsinyeho
ya yona e thibetsoeng ebile e sa kgone ho tloha sebakeng seo eleng ho sona. Bokgale
ba ho qabella. (bap. qobelletse).
Qabelletsoe (qa-bel-le-tswe) /stuck/ Boetsuwa le bokgale ba ho qabella. Ho ba ka
hare ntlele ho kgona ho tsoa kapa ho baleha. (mm. Qabelletswe).
Qabello (qa-bel-law) // Ketso ya ho qabella: mokgoa kapa boemo ba ho thiba
motsamao kapa tsitsinyeho; ho etsa hore ho tloha kapa ho tsamaya sebakeng ho
sitisehe; ho koalla kapa ho thibela ho tsamaya sebakeng.
Qabelloa (qa-bel-lwa) // Boetsuwa ba ho qabella. (mm. Qabellwa).
Qabola (qa-bu-la) /amuse/ Ho tshehisa kapa ho etsa hore motho a tshehe kapa a utloe
monate ka ho bososela; ho tsikinyetsa maikutlo.
Qaboleha (qa-bu-le-ha) /cause to laugh/ Ho ba boemong ba ho tsheha kapa setsheho;
ho ba maikutlong a ho utloa monate ka baka la puo kapa ketso e tshehisang.
Qaboleho (qa-bu-le-ho) /laughter causing/ Ketso ya ho qaboleha: ho ba boemong ba
ho tsheha kapa setsheho; ho ba maikutlong a ho utloa monate ka baka la puo kapa
ketso e tshehisang.
Qabolo (qa-bu-law) /amusement/ Ketso ya ho qabola: ho tshehisa kapa ho etsa hore
motho a tshehe kapa a utloe monate ka ho bososela; ho tsikinyetsa maikutlo. (bap.
seqabolane).
Qaboloa (qa-bu-lwa) // Boetsuwa ba ho qabola.
Qaboqabola (qa-bu-qa-bu-la) /charm a little/ Ho tshehisa hanyane: ho qabola ka
tsela e kgutshoanyane kapa nakoana e nyane.
Qaboqabolo (qa-bu-qa-bu-law) /little charming/ Ketso ya ho qaboqabola: ho
tshehisa hanyane: ka tsela e kgutshoanyane kapa nakoana e nyane.
Qacha (qa-cha) /one of Lesotho districts/ Enngwe ya ditereke tsa Lesotho e pela
Mohale’s hoek.
Qacha (qa-cha) /to lodge/ Ho ba modudi wa sebaka ya lefellang chelete; ho lefella
chelete bakeng sa bodulo.
Qachela (qa-che-la) // Ketsetso ya ho qacha: ho qacha bakeng sa.
Qachelo (qa-che-law) // Ketso ya ho qachela.
Qadile (qa-di-le) /begun/ Bokgale ba ho qala. (mm. qalile).
Qadiloe (qa-di-lwe) /began/ Boetsuwa ba ho qala. (mm. qadilwe).
Qaha (qa-ha) /stuck/ Hoa sepalangoang: ho se kgone ho tsamaya ka baka la seretse
kapa boemo ba ho robeha.
Qahamisa (qa-ha-mi-sa) /raise/ Ho phahamisa ditsebe bakeng sa ho mamela hantle;
ho mamedisa hantle ka ho bula ditsebe.
Qahamiso (qa-ha-mi-so) // Ketso ya ho qahamisa kapa ho phahamisa ditsebe bakeng
sa ho mamela hantle; ho mamedisa hantle ka ho bula ditsebe.
Qahile (qa-hi-le) // Bokgale ba ho qaha.
Qahiloe (qa-hi-lwe) // Boetsuwa ba ho qaha. (mm. Qahilwe).
Qaho (qa-haw) // Ketso ya ho qaha: ho se kgone ho tsamaya ka baka la seretse kapa
boemo ba ho robeha.

576
 577

Qaka (qa-ka) /enigma, mystery, riddle, paradox/ Boemo bo sa kgoneng ho

utloisisoa; seo eleng pharela kelellong; se shebahalang le ho bonahala joalo ka
selotho; bothata bo sitang kelello le maikutlo. /bon. diqaka/ (bap. maqakabetsi).
Qaka (//) /to give troubles/ Ho etsa hore ho be thata kapa ho ba boemong ba ho
thatafalloa; ho ba boemong bo sa utloisiseheng; ho ba boemong ba pharela le ho sitoa
ke ketso kapa ketsahalo e boima. Tem. Lentsoe lena, “qaka” le na le ho sebedisoa ke
merabe ya Bakone joalo ka “xaka”.
Qakeditse (qa-ke-di-tse) // Bokgale ba ho qaketsa.
Qakeditsoe (qa-ke-dits-we) // Boetsuwa ba ho qaketsa.
Qaketsa (qa-ke-tsa) /amaze, astonish, astound/ Ho makatsa ka diketso tse sa
tloaelehang; ho tshosa ka diketso tse mpe tse tshabehang; ho loantsha ho sa lebelloa.
Qaketso (qa-ke-tso) /amazement, bewilderment/ Ketso ya ho qaketsa: ho makatsa
ka diketso tse sa tloaelehang; ho tshosa ka diketso tse mpe tse tshabehang; ho loantsha
ho sa lebelloa.
Qaketsoa (qa-kets-wa) // Boetsuwa ba ho qaketsa. (mm. Qaketswa).
Qakoa (qa-kwa) /startled/ Boetsuwa ba ho qaka. (mm. Qakwa).
Qala (Qa-la) /begin, start, commence/ Ho ba boemong ba pele ba ho etsa ketso kapa
ntho e itseng; ho ba wa pele wa ho simolla; ho etsa ketso lekgetlo la pele; ho thakgola
boemo kgetlo la pele.
Qala (qa-la) /incite, provoke/ Ho qholotsa motho ka diketso kapa dipuo tse sa
batlahaleng; ho phephetsa ka ho bua mantsoe a mabe kapa a ntoa. (bap. qholotsa).
Qalella (qa-lel-la) /restart/ Ho thakgoha lekgetlo la bobedi kapa ho qala fatshe; ho
etsa ketso ho tloha qalong kapa moo e qadileng kapa e qalang teng; ho itlhahanela ho
etsa ketso; ho etsa ntho e itseng nako e sa le teng.
Qalelletse (qa-lel-le-tse) // Bokgale ba ho qalella.
Qalello (qa lel-law) /restarting/ Ketso ya ho qalella: ho thakgoha lekgetlo la bobedi
kapa ho qala fatshe; ho etsa ketso ho tloha qalong kapa moo e qalang teng; ho
itlhahanela ho etsa ketso; ho etsa ntho e itseng nako e sa le teng.
Qalo (qa-law) /beginning, starting/ Ketso ya ho qala: ho ba boemong ba pele ba ho
etsa ketso kapa ntho e itseng; ho ba wa pele wa ho simolla; ho etsa ketso lekgetlo la
pele; ho thakgola boemo kgetlo la pele.
Qalo (qa-law) /provocation, incitement/ Boemo ba ho qholotsa motho ka diketso
kapa dipuo tse sa batlahaleng; ho phephetsa ka ho bua mantsoe a mabe kapa a ntoa.
Qaloa (qa-lwa) // Boetsuwa ba ho qala. (mm. Qalwa).
Qalong (qa-lo-ng) /in the beginning/ Moo ketsahalo, ketso, boemo kapa ntho e
tlohang teng. (bap. tshimolohong).
Qamaka (qa-ma-ka) /to stare carefully/ Ho sheba ka ho elahloko se etsahalang
sebakeng; ho sheba nqa e isteng ka ho lekola. Mael. Mosha ha o fula oa qamaka:
motho o tlameha ho elahloko ha a etsa eng kapa eng.
Qamakile (qa-ma-ki-le) // Bokgale ba ho qamaka.
Qamako (qa-ma-kaw) /carefull stare/ Ketso ya ho qamaka: ho sheba ka ho elahloko
se etsahalang sebakeng; ho sheba nqa e isteng ka ho lekola.
Qamakoa (qa-ma-kwa) // Boetsuwa ba ho qamaka.
Qamathela (qa-ma-the-la) /adhesive, sticky/ E kgomathelang ha e thetsana le ntho
enngwe: eo boemo ba yona bo bakang ho tshoarana ka ho mamarela ntle le ho tloha
ha bobebe. (bap. kgomathela, mamarela) (mm. nqamathela) Tem. Ha ho lentsoe le
bitsoang “qanathela” ka Sesotho. Lentsoe le nepahetseng ke “qamathela”.
Qamathelo (qa-mat-he-law) /adhesion, adhesiveness/ Ketso ya ho qamathela: ho ba
boemong bo bakang ho tshoarana ka ho mamarela ntle le ho tloha ha bobebe.

577
 578

Qamatheloa (qa-mat-he-lwa) // Boetsuwa ba ho qamathela. (bap. mamareloa).

Qamathetse (qa-mat-he-tse) // Bokgale ba ho qamathela.
Qanthana (qant-ha-na) /filthy dam/ Pokello ya metsi a sa hloekang; sebaka seo ho
fumanoang metsi a mangata a sa hloekang. (bap. letamo).
Qanthana (qant-ha-na) /dam/ Sebaka sa maiketsetso sa pokello ya metsi a noka kapa
a lengope, seo metsi a sona a sebedisoang bakeng sa ho noesetsa masimo, ho fepa le
ho nyorolla diphofolo, le ho fehla motlakase. /bon. Diqanthana/.
Qapa (qa-pa) /invent, create/ Ho ba wa pele wa ho etsa ntho e itseng; ho ba
pulamadiboho ya boemo bo bocha kapa bo etsahalang. Ho etsa lekgetlo la pele.
Qapa (//) /to copying/ Ho etsa setshoanstho se tshoanang le seseng; ho sebedisa
mochini wa setshoantshi ho etsa leqephe le tshoanang le le hatisitsoeng.
Qapha (qap-ha) /insult by tongue/ Ho rohaka ka modumo wa leleme o hlokang puo
e utloahalang. Tem. Hantlentle modumo wa lentsoe lena “qapha” o tshoana le peleto
ya sekone “xapha” ha o bitsoa ke Basotho.
Qaphela (qa-he-la) /blame/ Ho fumana molato ka mora ho ipona phoso; ho rohaka ka
baka la phoso kapa sebe se entsoeng. (bap. xaphela).
Qaphelo (qap-he-law) /blaming, blame/ Ketso ya ho qhaphela: ho fumana molato ka
mora ho ipona phoso; ho rohaka ka baka la phoso kapa sebe se entsoeng.
Qapile (qa-pi-le) // Bokgale ba ho qapa.
Qapiloe (qa-pi-lwe) // Boetsuwa ba ho qapa. (mm. Qapilwe).
Qapiqapi (qa-pi-qa-pi) /bladder disorder/ Bokudi bo bakang hore mokudi a dule a
ntsha moroto hanyane ka setho sa botona kapa botshehadi le ha a sa batle ho rota kapa
a sa lakatse ho ya ntloaneng. (bap. Seqhenene).
Qapitsa (qa-pi-tsa) /drip/ Ho tsoa metsi hanyane lesobeng le lenyane ho tsoa hodimo.
Qapitsile (qa-pi-tsi-le) // Bokgale ba ho qapitsa.
Qapitso (qa-pi-tso) /dripping/ Ketso ya ho qapitsa: ho tsoa metsi hanyane lesobeng le
lenyane ho tsoa hodimo.
Qapo (qa-paw) /invention/ Ketso ya ho qapa: ho ba wa pele wa ho etsa ntho e itseng;
ho ba pulamadiboho ya boemo bo bocha kapa bo etsahalang. Ho etsa kapa ho hlahisa
lekgetlo la pele. (bap. boqapi).
Qapodisa (qa-pu-di-sa) /pronounce well/ Ketsiso ya ho qapolla: ho qapolla ka
botlalo. Ho bitsa lentsoe hantle ka tsela e nepahetseng.
Qapodiso (qa-pu-di-so) /pronounciation/ Ketso ya ho qapolla: qapollo e felletseng;
tsela ya ho bitsa lentsoe hantle ka tsela e nepahetseng.
Qapola (qa-pu-la) /summarise/ Ho kgutsufatsa se selelele ka bokgutshoanyane.
Qapolla (qa-pul-la) /drain completely, conclude/ Ho hama kgomo lebese kaofela; ho
ntsha ntho e metsi, joalo ka lebese letsoeleng, ka botlalo; ho qetella ditaba tse baloang
kapa tse phatlalatsoang.
Qapollo (qa-pul-law) /complete drainage, conclusion/ Ketso ya ho qapolla: ho hama
kgomo lebese kaofela; ho ntsha ntho e metsi, joalo ka lebese letsoeleng, ka botlalo; ho
qetella ditaba. Qetello ya makumane a ditaba.
Qapolloa (qa-pul-lwa) // Boetsuwa ba ho qapolla. (mm. Qapollwa).
Qapollotse (qa-pul-lo-tse) // Bokgale ba ho qapolla.
Qapollotsoe (qa-pul-lo-tswe) // Bokgale le boetsuwa ba ho qapolla.
Qapolo (qa-pu-law) /summary/ Ketso ya ho qapola: kgutsufatso ya se selelele ka
bokgutshoanyane. Mohatla kgoiti.
Qapoqapola (qa-pu-qa-pu-la) // Ho etsa ketso e itseng ka ho nka mona le mane
hanyane: ho kgutsufatsa puo, ketsahalo kapa ketso ka ho e nyenyefatsa.

578
 579

Qapoqapolo (qa-pu-qa-pu-law) // Ketso ya ho qapoqapola: mokgoa wa ho etsa ketso

e itseng ka ho nka mona le mane hanyane: kgutsufatso ya puo, ketsahalo kapa ketso.
Qapoqapotse (qa-pu-qa-pu-tse) // Bokgale ba ho qapoqapola.
Qapoqapotsoe (qa-pu-qa-pu-tswe) // Boetsuwa le bokgale ba ho qapoqapola.
Qapotse (qa-pu-tse) /summarised/ Bokgale ba ho qapola.
Qapotsoe (qa-pu-tswe) /summarised/ Boetsuwa le bokgale ba ho qapola.
Qapu (qa-pu) /exclamation: water walking!/ Lekgotsa le bontshang ho kena kapa ho
tsamaya ka metsing ntle le boikemisetso; lentsoe le hlalosang boemo ba ho tsamaya
metsing.
Qapuditse (qa-pu-di-tse) // Bokgale ba ho qaputsa.
Qapuqapu (qa-pu-qa-pu) /water walking/ Motsamao wa hara metsi. Mohl. Ka tsela
eo pula e neleng ka teng, hohle moo re hatang teng ke qapuqapu.
Qaputsa (qa-pu-tsa) /to walk in wed place/ Ho tsamaya hara metsi kapa moo ho
nang le metsi. (bap. qhafutsa).
Qaputso (qa-pu-tsaw) /a walk in the water/ Ketso ya ho qaputsa: ho tsamaya hara
metsi kapa moo ho nang le metsi. (bap. qhafutso).
Qaqa (qa-qa) /of speech: clear/ Ho utloahala puong; ho etsa puo e utloang ke kelello.
Qaqapolotsa (qa-qa-pu-lo-tsa) /desquamate, to skin, decorticate/ Ho ebola ka ho
tlosa bokahodimo feela; ho kgirila, haholo ka ho ntsha letlalo. (bap. ebola).
Qaqapolotse (qa-qa-pu-lo-tsi) /scaled, decorticated/ Bokgale ba ho qaqapolotsa.
Qaqapolotso (qa-qa-pu-lo-tsaw) /decortication/ Ketso ya ho qaqapolotsa kapa ho
ebola ka ho tlosa bokahodimo feela; ho kgirila, haholo ka ho ntsha letlalo. (bap.
Kebolo, didibolotsa).
Qaqapolotsoa (qa-qa-pu-lots-wa) /desquamated/ Boetsuwa ba ho qaqapolotsa.
Qaqile (qa-qi-le) /clear/ Bokgale ba ho qaqa. Ho ba boemong bo utloahalang.
Qaqisa (qa-qi-sa) /clarify/ Ho etsa hore se buuwang se utloahale; ho hlalosa ka tsela e
bobebe, e utloang ke bohle; ho qhaqholla bothata ba se hlalosoang.
Qaqisitse (qa-qi-si-tse) // Bokgale ba ho qaqisa.
Qaqisitsoe (qa-qi-sits-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho qaqisa. (mm. Qaqisitswe).
Qaqiso (qa-qi-saw) /clarification/ Ketso ya ho qaqisa: ho etsa hore se buuwang se
utloahale; ho hlalosa ka tsela e bobebe, e utloang ke bohle; ho qhaqholla bothata ba se
hlalosang. (bap. tlhakiso).
Qaqisoa (qa-qi-swa) /clarified/ Boetsuwa ba ho qaqisa. (mm. Qaqiswa).
Qaqo (qa-qaw) /clarity of speech/ Ketso ya ho qaqa: ho utloahala puong; ho etsa puo
e utloang ke kelello. (bap. boqaqi).
Qaqobane (qa-qu-ba-ne) /lone hill/ Thaba e emeng e le nngwe lepalapaleng kapa
thoteng; thaba e sa potapotoang ke tse ding e le nngwe. /bon. diqaqobane/ (mm.
qiloane).
Qaqohana (qa-qu-ha-na) /to scatter/ Ho se be sebakeng seleseng; ho ba mona le
mane; ho se dule sebakeng seleseng; ho se be mmoho sebakeng.
Qaqohane (qa-qu-ha-ne) /scattered/ E seng sebakeng seleseng; e mona le mane; e sa
dulang sebakeng seleseng; e seng mmoho sebakeng. Bokgale ba ho qaqohana: e
boemong kapa sebopehong se mona le mane; eo eseng nqa e le nngwe.
Qaqohano (qa-qu-ha-naw) /scattering/ Ketso ya ho qaqohana: ho se be sebakeng
seleseng; boemo ba ho ba mona le mane; mokgoa wa ho se dule sebakeng seleseng;
ho se be mmoho sebakeng.
Qaqohanya (qa-qu-han-ya) // Ho etsa hore dintho di arohane sebakeng ka ho se be
mmoho; ho etsa hore dintho di be mona le mane.

579
 580

Qaqohanyo (qa-qu-han-yaw) // Ketso ya ho qaqohanya: ho etsa hore dintho di

arohane sebakeng ka ho se be mmoho; ho etsa hore dintho di be mona le mane.
Qatha (qat-ha) // ??
Qathisa (qat-hi-sa) // Ketsiso ya ho qatha.
Qathiso (qat-hi-saw) // Ketso ya ho qathisa.
Qatho (qat-haw) // Ketso ya ho qatha: ??
Qathoa (qat-hwa) // Boetsuwa ba ho qatha. (mm. Qathwa).
Qati (qa-ti) // Setho sa mmele se tholahalang hara mpa se ikarabellang ho sila dijo
kapa ntho tse jeweng. /bon. diqati/.
Qatsoha (qa-tsu-ha) /sprint/ Ho matha ka ho phahamisa maoto kapelenyana haholo.
Qatsohile (qa-tso-hi-le) // Bokgale ba ho qatsoha.
Qatsoho (qa-tsu-haw) /sprinting/ Ketso ya ho qatsoha: ho matha ka ho phahamisa
maoto kapelenyana haholo.
Qauwe (qa-u-we) /stuck/ E boemong bo sa kgoneng ho tsoa seretseng; e
tshoasehileng hara tebetebe ya seretse; e makgatheng a ho se kgone ho lokoloha kapa
ho itshoasolla boemong bo itseng. E maemong a ho se kgone ho tsoela pele.
Qawa (qa-qa) /mud-stuck/ Boetsuwa ba ho qaha. (bap. qauwe).
Qeaqea (qia-qia) /doubtful/ Ho bontsha pelaelo ha ho tlameha ho etsoa ketso e
itseng; ho ba le tikatiko bakeng sa ho phethahatsa boemo bo itseng. (bap. tsilatsila).
Qeaqeile (qi-a-qi-ile) /doubted/ Bokgale ba ho qeaqea.
Qeaqeo (qia-qi-aw) /doubt/ Ketso ya ho qeaqea: ho bontsha pelaelo ha ho tlameha ho
etsoa ketso e itseng; ho ba le tikatiko bakeng sa ho phethahatsa boemo bo itseng.
Qebo (qe-bo) /chronic disease/ Lefu le nkang nako e telele le sa fole. Mofuta wa
boloetse kapa bohloko bo sa foleng kapa bo sa alafeheng habonolo. /bon. diqebo/.
Qeka (qe-ka) /care for/ Ho hlokomela ka ho se kgehlepetse kapa ho sebedisa
hanyane; ho sebedisa ka tsela ya ho baballa. (bap. moqekoa).
Qekisa (qe-ki-sa) /coddle, spoil, pamper/ Ho tshoara motho kapa ntho ka tsela ya ho
mo qeka; ho phedisa ka tsela ya ho senya kelello kapa ho etsetsa seseng le seseng se
batloang ke moetsuwa. Ho phedisa motho ka tsela ya ho tefisa.
Qekisitse (qe-ki-si-tse) /coddled/ Bokgale ba ho qekisa.
Qekisitsoe (qe-ki-sits-we) // Bokgale le boetsuwa ba ho qekisa. (mm. Qekisitswe).
Qekiso (qe-ki-so) /coddling, spoiling/ Ketso ya ho qekisa: ho tshoara motho kapa
ntho ka tsela ya ho qeka; ho phedisa ka tsela ya ho senya kelello kapa ho etsetsa
seseng le seseng se batloang ke moetsuwa. Ho phedisa motho ka tsela ya ho tefisa.
Qekisoa (qe-ki-swa) // Boetsuwa ba ho qekisa. (mm. Qekiswa).
Qeko (qe-kaw) /caring for/ Ketso ya ho qeka: ho hlokomela ka ho se kgehlepetse
kapa ho sebedisa haholo; ho sebedisa ka tsela ya ho baballa.
Qekotsa (qe-ku-tsa) /to stare lightly/ Ho sheba ka tsela e hlokang botio; ho sheba ka
sepheo se hlokang bohlokoa. (bap. habanya, nyemotsa).
Qekotso (qe-ku-tso) /slight stare/ Ketso ya ho qekotsa: mokgoa wa ho sheba motho
kapa ntho ka tsela e hlokang botio kapa bohlokoa. (bap. khabanyo, nyemotso).
Qekotsoa (qe-ku-tswa) // Boetsuwa ba ho qekotsa. (mm. Qekotswa).
Qela (qe-la) /ask, beg, plea/ Ho batla ka tsela ya boikokobetso; ho kopa ka ho
bontsha tlhompho le boikokobetso. (bap. kopa). Mael. Ho qela ho leoto: ho tsamaya
kapa ho tloha sebakeng.
Qelo (qe-law) /asking, begging/ Ketso ya ho qela: patlo kapa ho batla ka tsela ya
boikokobetso; ho kopa ka ho bontsha tlhompho le boikokobetso.
Qelo (qe-law) /appeal, application/ Boipuello bo mabapi le kopo ya ho tlisa
boipelaetso kgahlanong le kotlo kapa kahlolo e fanoeng lekgotleng la dinyewe.

580
 581

Qeloa (qe-lwa) // Boetsuwa ba ho qela. (mm. Qelwa).

Qenehela (qe-ne-he-la) /to pity/ Ho utloela bohloko ka ho etsetsa diketso tse nang le
thuso kapa tse bontshang ho hlomoha; ho utloela bohloko ka ho batla hore motho a se
tsamaye; ho bontsha mosa bakeng sa motho ya ratoang, ya mathateng, ya
maqakabetsing kapa ya bohlokong.
Qenehelana (qe-ne-he-la-na) // Ketsetsano ya ho qenehela: ho qenehela emong mme
le yena a qenehele ya mo qenehelang.
Qenehelano (qe-ne-he-la-naw) // Ketso ya ho qenehela: qenehelo ka ho etsetsana.
Qenehelo (qe-ne-he-law) /pitiousness/ Ketso ya ho qenehela: tloaelo ya ho utloela
bohloko ka ho etsetsa diketso tse nang le thuso kapa tse bontshang ho hlomoha; ho
utloela bohloko ka ho batla hore motho a se tsamaye; ho bontsha mosa bakeng sa
motho ya ratoang, mathateng kapa ya bohlokong.
Qeneheloa (qe-ne-he-lwa) // Boetsuwa ba ho qenehela. (mm. Qenehelwa).
Qenehetse (qe-ne-he-tse) // Bokgale ba ho qenehela.
Qenehetsoe (qe-ne-hets-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho qenehela.
Qepha (qip-ha) /dwiddle/ Ho ya tlase ka sebopeho sa boholo kapa bongata; ho
nyenyefala kapa ho theoha seemong se seholo; ho ba nyane. Tlh. Lentsoe le
nepahetseng ke “qepha” hofeta “qhepha”.
Qephile (qep-hi-le) // Bokgale ba ho qepha. Boemo bo ileng tlase ka sebopeho sa
boholo kapa bongata; seemo se nyenyefaditsoeng kapa se nyenyefetseng.
Qephisa (qip-hi-sa) /deteriorate/ Ho etsa hore boemo bo mpefale hofeta pele; ho
mpefatsa boitshoaro kapa mokgoa; ho etsa hore ho senyehe hofeta pele.
Qephiso (qip-hi-saw) /deterioration/ Ketso ya ho qephisa: ho etsa hore boemo bo
mpefale hofeta pele; mpefatso ya boitshoaro kapa mokgoa; ho etsa hore ho senyehe
hofeta pele.
Qephisoa (qep-hi-swa) // Boetsuwa ba ho qephisa. (mm. qephiswa).
Qepho (qip-haw) /dwiddling/ Ketso ya ho qepha: ho ya tlase ka sebopeho sa boholo
kapa bongata; ho nyenyefala kapa ho theoha seemong se seholo; ho ba nyane.
Qeqa (qi-qa) /loose/ Ho ba boemong ba ho tsitsinyeha hoa se epetsoeng, tiileng,
kgomathetseng kapa se tlanngoeng ka thata.
Qeqeba (qi-qi-ba) /to charge price excessively/ Ho lefisa hofeta tekanyo; ho fana ka
theko e hodimo haholo bakeng sa ntho e rekisoang. Mohl. Monga lebenkele lena o
qeqeba haholo. Hobaneng o qeqeba bakeng sa ntho e nyane tje?
Qeqebisa (qi-qi-bi-sa) // Ketsiso ya ho qeqeba. (bap. qheqhebisa).
Qeqebiso (qi-qi-bi-so) /exorbitance/ Ketso ya ho qeqebisa. (bap. moqeqebo).
Qeqebisoa (qi-qi-bi-swa) // Boetsuwa ba ho qeqebisa. (mm. qeqebiswa).
Qeqeka (qi-qe-ka) /defuse/ Ho tsitsinya, qhalanya, qhaqholla, kgoehlisa kapa ho
cheholla, haholo sebetsa se entsoeng ka tshepe, hore se se phahlohe. Ho cheholla
leraba kapa seqhomane. (bap. seqeqe, moqeqeko, qeqa, qeqo).
Qeqeko (qi-qi-kaw) /defusing/ Ketso ya ho qeqeka: qhaqhollo ya dithapo tsa maraba
kapa seqhomane. Chehollo ya leraba. (bap. moqeqeko).
Qeqile (qe-qi-le) // Bokgale ba ho qeqa.
Qeqisa (qe-qi-sa) /loosen, defuse/ Ho etsa hore se epetsoeng, tiisitsoeng,
kgomathisitsoeng kapa se tlanngoeng se tsitsinyehe ha bonolo ka ho se sututsa kapa
ho se qhaqholla. (bap. moqeqeko)
Qeqiso (qi-qi-saw) /loosening/ Ketso ya ho qeqisa: ho etsa hore se epetsoeng,
tiisitsoeng, kgomathisitsoeng kapa se tlanngoeng se tsitsinyehe ka ho se sututsa.
Qeqisoa (qe-qi-swa) // Boetsuwa ba ho qeqisa. (mm. qeqiswa).

581
 582

Qeqo (qi-qaw) /loosening/ Ketso ya ho qeqa: ho ba boemong ba ho tsitsinyeha hoa se

epetsoeng, tiileng, kgomathetseng kapa se tlanngoeng ka ho sututsoa.
Qeta (qe-ta) /finish off/ Ho tlisa qetellong; ho tlisa kapa ho beha boemong bo
fedileng; ho ba boemong ba phello kapa phelo.
Qeta (//) /conclude/ Ho fana ka maikutlo mabapi le ketsahalo kapa ketso ntle le tsebo
e felletseng; ho akanya sephetho sa se buuwang ntle le bonnete; ho ba le monahano
kgahlanong le se etsahalang ntle le bonnete bo felletse.
Qetela (qe-te-la) /lastly, last/ Ho ba boemong ba ho phethela; ho ba qetellong ya se
buuwang kapa ho bua ka tsela e qetellang puo kapa se etsoang; ya kapa sa ho fela ho
tse buuwang; ka tsela ya ho phetha. Mohl. La ho qetela, ha se nna mmampharoane.
Qetella (qe-tel-la) /finish off/ Ho phethahatsa se makgatheng a ho fela; ho menya
mosebetsi o boemong ba ho fela; ho bolaya motho kapa ntho e makgatheng a ho shoa.
Qetelletse (qe-tel-le-tse) // Bokgale ba ho qetella.
Qetelletse (qe-tel-le-tse) // Tlhaloso ya nako eo motho kapa ntho e sa bonoeng ka
yona; nako e fitileng eo ntho e bonoeng ka yona. Mohl. Ke qetelletse ho mmona
maobane. Wena o qetelletse ho bona ba heno neng?
Qetelletsoe (qe –tel-lets-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho qetella. (mm. qetelletswe).
Qetello (qe-tel-law) /finishing off/ Ketso ya ho qetella: ho phethahatsa se
makgatheng a ho fela; ho menya mosebetsi o boemong ba ho fela; ho bolaya motho
kapa ntho e makgatheng a ho shoa.
Qetelloa (qe-tel-lwa) // Boetsuwa ba ho qetella. (mm. qetellwa).
Qetellong (qe-tel-lo-ng) /eventually, finall, ultimately/ Kgutlo ya ketsahalo kapa
boemo; sebaka sa phello kapa phelo; moo ho sa uweng pele teng; moo ntho di fellang
teng. Nengneng hamorao.
Qetelo (qe-te-law) /the last/ Ketso ya ho qetela: ho ba boemong ba ho phethela; ho ba
qetellong ya se buuwang kapa ho bua ka tsela e qetellang puo kapa se etsoang; ya
kapa sa ho fela ho tse buuwang; ka tsela ya ho phetha.
Qethoha (qet-ho-ha) /plunge/ Ho wa ka senketse: ho wela ka bokamorao ba mmele
kapa mokokotlo; ho wela morao kapa ho etsa hlanaphetho ya morao.
Qethohile (qet-ho-hi-le) // E wetseng ka bokamorao ba mmele kapa mokokotlo; e
wetseng morao kapa e etsang hlanaphetho ya morao.
Qethohile (qet-ho-hi-le) /plunged/ Bokgale ba ho qethoha.
Qethoho (qet-u-haw) /plunging/ Ketso ya ho qethoha: ho wa ka senketse: mokgoa wa
ho wela ka bokamorao ba mmele kapa mokokotlo; ho wela morao kapa ho etsa
hlanaphetho ya morao.
Qethola (qe-thu-la) // Ho etsa hore motho a wele ka senketse; ho etsa hore ntho e
sekame ka bomorao ba mokokotlo.
Qetholo (qe-thu-law) // Ketso ya ho qethola: ho etsa hore motho a wele ka senketse;
ho etsa hore ntho e sekame ka bomorao ba mokokotlo.
Qetile (qe-ti-le) /finished, thorough/ Bokgale ba ho qeta. Tem. Ho na le Basotho ba
bitsang lentsoe lena, “feditse” kapa “fetsa” eleng puo ya Setswana. Ka puo ya Sesotho
sa Borwa (boroa) ho sebedisoa lentsoe, “qeta”, “qetiloe” kapa o “qetile”. Kgetho
enngwe ya lentsoe le nepahetseng ke “fedile”. (bap. fedile).
Qeto (qe-taw) /conclusion, assumption/ Boemo ba ho qeta: ho fana ka maikutlo
mabapi le ketsahalo kapa ketso ntle le tsebo e felletseng; ho akanya sephetho sa se
buuwang ntle le bonnete; ho ba le monahano kgahlanong le se etsahalang ntle le
bonnete bo felletse.
Qeto (qe-taw) /finishing off/ Ketso ya ho qeta: ho tlisa qetellong; ho tlisa kapa ho
beha boemong bo fedileng; ho ba boemong ba phello kapa phelo.

582
 583

Qetoa (qet-wa) // Boetsuwa ba ho qeta.

Qha (qha) /only/ Lentsoe le sebedisoang joalo ka seqolli se bontshang se batloang
hara tse ding. Mohl. Ke batla chelete feela qha. Dikgomo di phutla phoka feela fatshe
qha. Tem. Ka puo ya Sekone moelelo, modumo le peleto ya lentsoe “qha” o ngoloa
ka tsela e latelang, “cha” mme tlhaloso ya lona e fapane le ya Sesotho haholo. Sena ke
seseng sa mabaka a bakileng hore lemuloana la batho bao ba neng ba nahana hore ba
nchafatsa Sesotho ba tle le “tjha” bakeng sa “cha” ka sepheo sa ho fapanya Sesotho
ho Sekone.
Qhadile (qha-di-le) // Bokgale ba ho qhala.
Qhadisa (qha-di-sa) /cause to spill/ Ketsiso ya ho qhala.
Qhadiso (qha-di-so) /causing spilling/ Ketso ya ho qhala.
Qhadisoa (qha-di-swa) // Boetsuwa ba ho qhala.
Qhafuditse (qha-fu-di-tse) // Bokgale ba ho qhafutsa.
Qhafuqhafu (qha-fu-qha-fu) /mud, muddy/ Mobu o kopaneng le metsi mme o baka
qhafutso e ngata; seretse. Hoa boemo kapa sebopeho: bo tletseng seretse. /bon.
diqhafuqhafu/ (bap. qhefeqhefe).
Qhafutsa (qha-fu-tso) /to walk in a mud/ Ho tsamaya moo ho tletseng metsi a
seretse; ho hata metsing a tletseng seretse. Tlh. Ho “qaputsa” le ho “qhafutsa” ke
mantsoe a mabedi a sa boleleng ntho e le nngwe. (bap. qaputsa).
Qhafutso (qha-fu-tso) /mud walking/ Ketso ya ho qhafutsa: ho tsamaya moo ho
tletseng metsi a seretse. Motsamao o etsahalang seretseng. (bap. qaputso).
Qhala (qha-la) /disperse/ Ho lahla ka ho isa moyeng; ho tsholla ka ho lebisa kantle,
fatshe kapa moyeng. Ho kgokgotha kapa ho bohlotsa se ka hara ntho kapa se hodima
ntho e itseng. Ho etsa hore batho ba tlileng kopanong ba tsamaye.
Qhala (qha-la) /deny someone something, to regret/ Ho hana ho fa kapa ho etsetsa
ka ho se dumellane le ya kopang; ho hanyetsa kopo ya mokopi.
Qhalana (qha-la-na) /dispersing, adjourn/ Ketsetsano ya ho qhala: ho tloha mmoho
sebakeng sa kopano ka ho ya dibakeng tse fapaneng.
Qhalano (qha-la-naw) /dispersal/ Ketso ya ho qhalana: ho tloha mmoho sebakeng sa
kopano ka ho ya dibakeng tse fapaneng.
Qhalanya (qha-lan-ya) /cause to disperse/ Ho etsa hore dintho di qhalane: ho lahla
ka ho isa moyeng; ho tsholla ka ho lebisa kantle, fatshe kapa moyeng.
Qhalanyo (qha-lan-yaw) /dispersal causing/ Ketso ya ho qhalanya: ho etsa hore
dintho di qhalane: ho lahla ka ho isa moyeng; ho tsholla ka ho lebisa kantle, fatshe
kapa moyeng.
Qhalla (qhal-la) // Ketsetso ya ho qhala: ho lahla kapa ho isa sebakeng se itseng.
Qhalletse (qhal-le-tse) // Bokgale ba ho qhalla.
Qhalletsoe (qhal-lets-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho qhalla. (mm. Qhalletswe).
Qhallo (qhal-law) // Ketso ya ho qhalla: tahlelo sebakeng se itseng.
Qhalloa (qhal-lwa) // Boetsuwa ba ho qhala. (mm. Qhallwa).
Qhalo (qha-law) /dispersal, dispersing/ Ketso ya ho qhala: ho lahla ka ho isa
moyeng; ho tsholla ka ho lebisa kantle, fatshe kapa moyeng. Ho kgokgotha kapa ho
bohlotsa se ka hara ntho kapa se hodima ntho e itseng. Boemo ba ho etsa hore batho
ba tlileng kopanong ba tsamaye.
Qhalo (qha-law) /regret, denial/ Ketso ya ho qhala: ho hana ho fa kapa ho etsetsa ka
ho se dumellane le ya kopang; ho hanyetsa kopo ya mokopi. Mohl. Re entse dikopo
tsa hore buka ya rona e phatlalatsoe, empa re teane le qhalo ho tsoa lefapheng.
Qhaloa (qha-lwa) // Boetsuwa ba ho qhala. (mm. Qhalwa).

583
 584

Qhana (qha-na) /a saddle/ Setulo sa mokalami wa koatola; setulo sa letlalo kapa

letsoaki le itseng le sebedisoang ho beha hodima pitsi pele e kalangoa; setulo sa
baesekele kapa therekere. /bon. diqhana/
Qhaneha (qha-ne-ha) /to saddle/ Ho lokisa qhana ka ho e beha mokokotlong wa
koatola pele e kalangoa bakeng sa leeto; ho beha qhana hodima se tlo kalangoa.
Qhanehela (qha-ne-he-la) /to saddle for/ Ketsetso ya ho qhaneha.
Qhaneheloa (qha-ne-he-lwa) // Boetsuwa ba ho qhahehela. (mm. Qhanehelwa).
Qhanehetsoe (qha-ne-he-tswe) // Boetsuwa le bokgale ba ho qhaneha.
Qhanehile (qha-ne-hi-le) // Bokgale ba ho qhaneha.
Qhanehiloe (qha-ne-hi-lwe) // Boetsuwa le bokgale ba ho qhanehela.
Qhaneho (qha-ne-haw) /saddling/ Ketso ya ho qhaneha: tlhophiso kapa tokiso ya
qhana ka ho e beha mokokotlong wa koatola pele e kalangoa bakeng sa leeto; ho beha
qhana hodima se tlo kalangoa.
Qhango (qha-ng-aw) /horniness/ Ketso ya ho qhangoa: boemo ba ho tsoheloa ke
setho sa botona kapa sa botshehadi; ho ba le boikutlo ba ho batla ho boka kapa ho
bokoa. (bap. tsoheloa).
Qhangoa (qha-ng-wa) /to be horny/ Ho tsoheloa ke setho sa botona kapa sa
botshehadi; ho ba le boikutlo ba ho batla ho boka kapa ho bokoa. Ho ba boemong ba
ho batla ho robala le motho e motshehadi kapa e motona; ho lakatsa ho boka kapa ho
kota. Ho ba le phallo ya madi e tsamayelang sethong sa botona kapa botshehadi.
Qhangoisa (qha-ng-wi-sa) (qhangwisa) /arouse/ Ketsiso ya ho qhangoa: ho baka ho
qhangoa kapa ho tsoheloa ke setho sa botona kapa sa botshehadi; ho ba le boikutlo ba
ho batla ho boka kapa ho bokoa.
Qhangoiso (qha-ng-wi-saw) (qhangwiso) /foreplay/ Ketso ya ho tsowedisa
(tsohedisa): ho baka ho qhangoa pele ho pokano nakong ya thobalano; ketso ya ho
baka hore motho a tsoheloe ka ho mo tshoaratshoara le ho pikitla mmele wa hae ka
tsela e lebisang thobalanong. (bap. tsohelo, tsowediso).
Qhanngoe (qhan-ng-we) /horny/ Boetsuwa ba ho qhangoa. (mm. Qhanngwe).
Qhanolla (qha-nul-la) /relax/ Ho phomola ka ho dula fatshe le ho etsa diketso tse
iketlileng; ho ja hamonate ka boiketlo.
Qhanolla (qha-nul-la) /de-saddle/ Ho tlosa qhana hodima pitsi ka mora ho e kalama.
Qhanollo (qha-nul-law) /relaxation/ Ketso ya ho qhanolla: ho phomola ka ho dula
fatshe le ho etsa diketso tse iketlileng; ho ja hamonate ka boiketlo.
Qhanollo (qha-nul-law) /de-saddling/ Ketso ya ho qhanolla kapa ho tlosa qhana
hodima pitsi ka mora ho e kalama.
Qhanollotse (qha-nul-lu-tse) /relaxed/ Ho ba boemong ba phomolo ka ho dula fatshe
le ho etsa diketso tse iketlileng; ho ja hamonate ka boiketlo.
Qhanollotsoe (qha-nul-luts-we) // Bokgale le boetsuwa ba ho qhanolla.
Qhaqha (qha-qha) /demolish, unfix/ Ho heletsa moaho kapa ho senya sebopeho sa
ntho ka ho diha; ho etsolla se entsoeng.
Qhaqhasedisa (qha-qha-se-di-sa) /cause to tremble/ Ketsiso ya ho qhaqhasela: ho
etsa hore motho a thothomele ke mohatsela; ho etsa hore motho a tsitsinyehe ke
mohatsela kapa serame.
Qhaqhasediso (qha-qha-se-di-so) /trembling/ Ketso ya ho qhaqhasedisa: ho etsa
hore motho a thothomele ke mohatsela; ho etsa hore motho a tsitsinyehe ke mohatsela
kapa serame. (bap. thothomediso).
Qhaqhasedisoa (qha-qha-se-di-swa) /shivered/ Boetsuwa ba ho qhaqhasedisa.

584
 585

Qhaqhasela (qha-qha-se-la) /tremble, shiver/ Ho thothomela le ho tsitsinyeha hoa

mmele ka baka la mohatsela o moholo; ho thothomela hoa mmele ka baka la serame
se keneng ho motho; ho hatsela ho bakang ho koposela le ho hlekehleha hoa mmele.
Qhaqhaselo (qha-qha-se-law) /trembling, shiver, tremor/ Ketso ya ho qhaqhasela:
ho thothomela le ho tsitsinyeha hoa mmele ka baka la mohatsela o moholo; ho
thothomela hoa mmele ka baka la serame se keneng ho ona; ho hatsela ho bakang ho
koposela le ho hlekehleha hoa mmele.
Qhaqhile (qha-qhi-le) /demolished/ Bokgale ba ho qhaqha.
Qhaqhiloe (qha-qhi-lwe) // Boetsuwa le bokgale ba ho qhaqha. (mm. qhaqhilwe).
Qhaqholla (qha-qhul-la) /annihilate, dismantle, flatten/ Ho senya kapa ho heletsa
moaho ka ho thuba kapa ho choatla; ho diha ka botlalo kapa ho qhaqha se entsoeng ka
tsela e felletseng.
Qhaqhollo (qha-qhul-law) /annihilation, dismantling/ Ketso ya ho qhaqholla:
tshenyo kapa kheletso ya moaho ka ho thuba kapa ho choatla; ho diha ka botlalo kapa
ho qhaqha se entsoeng ka tsela e felletseng.
Qhaqholloa (qha-qhul-lwa) // Boetsuwa ba ho qhaqholla. (mm. Qhaqhollwa).
Qhaqhollotse (qha-qhul-lu-tse) // Bokgale ba ho qhaqholla.
Qhaqhollotsoe (qha-qhul-luts-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho qhaqholla.
Qhashuha (qha-shu-ha) /erupt/ Ho tsoa hoa ntho e bakang lerata fatshe kapa
sebakeng se itseng; tlhaiso ya modumo o hlahang hanghang ka baka la ho petsoha
kapa ho helea hoa tlhaho.
Qhashuho (qha-shu-haw) /eruption/ Ketso ya ho qhashuha kapa ho tsoa hoa ntho e
bakang lerata fatshe kapa sebakeng se itseng; tlhaiso ya modumo o hlahang hanghang
ka baka la ho petsoha kapa ho helea hoa tlhaho.
Qhatsa (qha-tsa) /allot/ Ho tshela ka ho arola; ho fa ka ho qotsa qubung e kgolo; ho
neha ka ho nka hara tse ngata. Ho arolela se metsi.
Qhatsetsa (qha-tse-tsa) /to apportion/ Ho fa ka ho lekana; ho neha ka ho arola kapa
ho lekana; ho sebedisa tekano bakeng sa ho fana ka se itseng. (bap. Qotsetsa).
Qhatsetso (qha-tse-tso) /apportion, apportinment/ Ketso ya ho qhatsetsa: mokgoa
wa ho fa ka ho lekana; ho neha ka ho arola kapa ho lekana; ho sebedisa tekano bakeng
sa ho fana ka se itseng. (bap. qotsetso).
Qhatsetsoa (qha-tse-tswa) // Boetsuwa ba ho qhatsa. (bap. qotsetsoa).
Qhatso (qha-tsaw) /allotment, quota, proportion/ Ketso ya ho qhatsa: ho tshela ka
ho arola; ho fa ka ho qotsa qubung e kgolo; ho neha ka ho nka hara tse ngata.
Qhatsoa (qhats-wa) // Boetsuwa ba ho qhatsa.
Qhau (qha-u) /exclamation: sudden catch!/ Lekgotsa le sebedisoang ho bontsha
tsela eo ntho kapa motho a tshoaroang ka teng; ho tlapurela ka ho panya hoa leihlo;
lentsoe le sebedisoang ho supa mokgoa oo ntho e tshoeroeng ka yona hanghang.
Qhauditse (qha-u-di-tse) // Bokgale ba ho qhautsa.
Qhauditsoe (qha-u-dits-we) // Bokgale le boetsuwa ba ho qhautsa.
Qhautsa (qha-u-tsa) /catch, apprehend/ Ho nanabela ka letsoho ka potlako e kgolo;
ho tshoara se balehang kapelenyana pele se chopoha; ho tshoara ka letsoho hanghang.
Qhautsana (qha-u-tsa-na) /catch each other/ Ketsetsano ya ho qhautsa.
Qhautsano (qha-u-tsa-naw) /catching each other/ Ketso ya ho qhautsana.
Qhautso (qha-u-tso) /catching, apprehension/ Ketso ya ho qhautsa: mokgoa wa ho
nanabela ka letsoho ka potlako e kgolo; ho tshoara se balehang kapelenyana pele se
chopoha; ho tshoara ka letsoho hanghang.
Qhautsoa (qha-u-tswa) /catched/ Boetsuwa ba ho qhautsa. (mm. Qhautswa).
Qhefeditse (qhe-fe-di-tse) /ejected/ Bokgale ba ho qhefela kapa qhefetsa.

585
 586

Qhefeditsoe (qhe-fe-dits-we) /ejected/ Boetsuwa ba ho qhefela.

Qhefela (qhe-fe-la) /eject/ Ho thula ka ntho e itseng ka sepheo sa ho ntsha; ho qhelela
ka thoko ka ho otla kapa ho tobetsa ka ntho e thata.
Qhefela (qhe-fe-la) /to dictate terms/ Ho bua dipuo le ho etsa diketso tse supang
hore o mohlodi: ho ikonka ka tsela e sa bontsheng lenyatso.
Qhefelaka (qhe-fe-la-ka) /to dictate terms specifically/ Ho bua dipuo le ho etsa
diketso tse supang hore o mohlodi ka ho toboketsa: ho ikonka ka matla ka tsela e sa
bontsheng lenyatso.
Qhefelako (qhe-fe-la-kaw) // Ketso ya ho qhefelaka: ho bua dipuo le ho etsa diketso
tse supang hore o mohlodi ka ho toboketsa: ho ikonka ka matla ka tsela e sa
bontsheng lenyatso.
Qhefelo (qhe-fe-law) /ejection/ Ketso ya ho qhefela: ho thula ka ntho e itseng ka
sepheo sa ho ntsha; ho qhelela ka thoko ka ho otla kapa ho tobetsa ka ntho e thata
Qhefeloa (qhe-fe-lwa) /ejected/ Boetsuwa ba ho qhefela. (mm. Qhefelwa).
Qhefeqhefe (qhi-fi-qhi-fi) /muddy situation/ Mobu o kopaneng le metsi mme o baka
qhafutso e ngata; seretse. Boemo kapa sebopeho: se tletseng seretse.
Qhefeqhefeloa (qhi-fi-qhi-fi-lwa) /jabbed/ Boetsuwa ba ho qhefeqhetsa.
Qhefeqhefetsa (qhi-fi-qhi-fi-tsa) /double jab/ Phetako ya ho qhefetsa.
Qhefeqhefetso (qhi-fi-qhi-fi-tsa) /double jabbing/ Ketso ya ho qhefeqhefela.
Qhefeqhefetsoa (qhi-fi-qhi-fi-tswa) // Boetsuwa le bokgale ba ho qhefeqhefetsa.
Qhefetsa (qhi-fi-tsa) /jab/ Ho otla ka pele ka setebele kapa letsoho; ho natha ka ho
lebisa setebele ho ya nathoang. Tlh. Mantsoe, “qhefela” le “qhefetsa” ha a bolele ntho
tse tshoanang.
Qhefetsaka (qhi-fi-tsa-ka) /double jab/ Phetako ya ho qhefetsa. (bap. qhefeqhefetsa).
Qhefetse (qhi-fi-tse) // Bokgale ba ho qhefetsa.
Qhefetso (qhi-fi-tso) /a jab/ Ketso ya ho qhefela: ho otla ka pele ka setebele kapa
letsoho; ho natha ka ho lebisa setebele ho ya nathoang.
Qhefetsoa (qhi-fits-wa) // Boetsuwa ba ho qhefetsa. (mm. Qhefetswa).
Qhefetsoe (qhi-fits-we) // Bokgale le boetsuwa ba ho qhefela. (mm. Qhefetswe).
Qhekanyeditse (qhe-kan-ye-di-tse) /tricked, conned/ Bokgale ba ho qhekanyetsa.
Qhekanyeditsoe (qhe-kan-ye-dits-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho qhekanyetsa.
Qhekanyetsa (qhe-kan-ye-tsa) /to trick, con/ Ho sebedisa bonokoane ho fumana se
batloang; ho etsa diketso tsa senokoane bakeng sa ho thola ntho e batloang; ho jalletsa
emong ka dipuo tsa boqhekanyetsi bakeng sa ho fumana se itseng. Ho etsa leqheka la
ho thola se batloang.
Qhekanyetso (qhe-kan-ye-tso) /tricking/ Ketso ya ho qhekanyetsa: ho sebedisa
bonokoane ho fumana se batloang; ho etsa diketso tsa senokoane bakeng sa ho thola
ntho e batloang; ho jalletsa emong ka dipuo tsa boqhekanyetsi bakeng sa ho fumana
se itseng. Ho etsa leqheka la ho thola se batloang. (bap. leqheka, boqhekanyetsi).
Qhekanyetsoa (qhe-kan-yets-wa) // Boetsuwa ba ho qhekanyetsa.
Qhela (qhe-la) /revoke/ Ho etsa hore ntho ebe sio; ho tlosa kapa ho balehisa ka tsela e
itseng. Hoa papadi: ho ntsha bolo ka tsela ya ho etsa hore wa direng a se e fumane.
Qhela (qhi-la) /Lepidium capense/ Mofuta wa moroho o hlaha, o babang haholo, o
melang nakong tsa serame, hang ka mora Mariha. /bon. diqhela/ (bap. sebitsa).
Qhelela (qhe-le-la) /prohobit, disallow/ Ho hanyetsa ketsahalo ya taba e sa
dumelloang kapa e sa dumelleheng; ho ba kgahlanong le puo kapa ketsahalo e itseng
ka ho etsa se hananang le se etsoang. Ho ntshetsa ka ntle kapa ho beha ka thoko.
Qhelelo (qhe-le-law) /prohibition, disalowance/ Ketso ya ho qhelela: ho hanyetsa
ketsahalo ya taba e sa dumelloang kapa e sa dumelleheng; ho ba kgahlanong le puo

586
 587

kapa ketsahalo e itseng ka ho etsa se hananang le se etsoang. Ho ntshetsa ka ntle kapa

ho beha ka thoko.
Qheleloa (qhe-le-lwa) // Boetsuwa ba ho qhelela. (mm. Qhelelwa).
Qheletse (qhe-le-tse) // Bokgale ba ho qhela le ho qhelela.
Qheletsoe (qhe-lets-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho qhelela. (mm. Qheletswe).
Qhelo (qhi-law) /revoking, revocation/ Ketso ya ho qhela: ho etsa hore ntho ebe sio;
ho tlosa kapa ho balehisa ka tsela e itseng. Hoa papadi: ho ntsha bolo ka tsela ya ho
etsa hore wa direng a se e fumane.
Qheloa (qhi-lwa) // Boetsuwa ba ho qhela. (mm. Qhelwa).
Qhemetsa (qhe-me-tsa) /to squash, pinch, compress/ Ho thuba kapa ho choatla
tholoana ka ho e hatella ka ntho e thata; ho etsa hore tholoana e tsoe lero ka ho hatella
ka ntho e thata. (bap. pepeta, qhinya).
Qhemetso (qhe-me-tso) /squashing, pinching/ Ketso ya ho qhemetsa: mokgoa wa ho
thuba kapa ho choatla tholoana ka ho e hatella ka ntho e thata; ho etsa hore tholoana e
tsoe lero ka ho hatella ka ntho e thata. (bap. pepeto)
Qhena (qhe-na) // ??
Qheno (qhe-naw) // Ketso ya ho qhena: ??
Qhenqhe (qhen-qhe) // (Sheb. Diqhenqhe bakeng sa tshebediso).
Qhepha (qhi-pha) (qepha) /dwiddle/ Ho ya tlase ka sebopeho sa boholo kapa
bongata; ho nyenyefala kapa ho theoha seemong se seholo; ho ba nyane. Tlh. Lentsoe
le nepahetseng ke “qepha” hofeta “qhepha”.
Qhephile (qhe-phi-le) // E boemong bo yang tlase ka sebopeho sa boholo kapa
bongata; e nyenyefalang kapa e theohang seemong se seholo; e bang nyane.
Qhephile (//) // Bokgale ba ho qhepha. (mm. qephile).
Qhepho (qhi-phaw) (qepho) // Ketso ya ho qhepha: ho ya tlase ka sebopeho sa boholo
kapa bongata; ho nyenyefala kapa ho theoha seemong se seholo; ho ba nyane.
Qheqhebisa (qhe-qhe-bi-sa) /to make to last/ Ho sebedisa bohashana kapa bonyane
bo teng hofihlela bongata bo tlisoa; ho sebedisa ka ho boloka haholo ka baka la se
senyane se teng. (bap. qeqeba, qeqebisa).
Qheqhebiso (qhe-qhe-bi-saw) /usage by saving/ Ketso ya ho qheqhebisa: mokgoa le
tloaelo ya ho sebedisa bohashana kapa bonyane bo teng hofihlela bongata bo tlisoa;
ho sebedisa ka ho boloka haholo ka baka la se senyane se teng.
Qheqhebisoa (qhe-qhe-bi-swa) // Boetsuwa ba ho qheqhebisa: ho sebedisoa ka tsela
ya ho boloka se senyane hofihlela bongata bo tlisoa. (mm. Qheqhebiswa).
Qhetsoha (qhe-tsu-ha) /crack/ Ho ba le leqhetso: ho hlaha lepatso bohareng ba lejoe
kapa ntho e thata; ho buleha ka lehare.
Qhetsoho (qhe-tsu-haw) /cracking/ Ketso ya ho qhetsoha: ho hlaha lepatso bohareng
ba lejoe kapa ntho e thata; ho buleha ka lehare. (bap. Leqhetso, leqhetsoana).
Qhetsola (qhe-tsu-la) /make a piece/ Ho etsa hore ntho e arohane ka ho e bula; ho
etsa hore ntho ebe le makumane ka ho e thuba, choatla kapa ho e arola.
Qhetsolela (qhe-tsu-le-la) /give a piece, allot/ Ketsetso ya ho qhetsola: ho fana ka se
arotsoeng ka lehare kapa se entsoeng makumane.
Qhetsolelo (qhe-tsu-le-law) /piece giving/ Ketso ya ho qhetsolela: ho fana ka se
arotsoeng ka lehare kapa se entsoeng makumane.
Qhetsolo (qhe-tsu-law) /allotment/ Ketso ya ho etsa hore ntho e arohane ka ho e
bula; ho etsa hore ntho ebe le makumane ka ho e thuba, choatla kapa ho e arola. (bap.
leqhetso).
Qhetsoloa (qhe-tsu-lwa) // Boetsuwa ba ho qhetsola. (mm. Qhetsolwa).

587
 588

Qhibidiha (qhi-bi-di-ha) /melt/ Ho ba metsi hoa leqhoa, sefako, lehloa kapa lero le
thatafetseng; ho metsifala hoa leqhoa, sefako, lehloa kapa ntho e hoammeng.
Qhibidihisa (qhi-bi-di-hi-sa) /cause to melt/ Ho etsa hore metsi a thatafetseng joalo
ka leqhoa, sefako kapa lehloa a hlapolohe; ho etsa hore lero le hoammeng kapa le
thatafetseng le be metsi. Ketsiso ya ho qhibidiha.
Qhibidihiso (qhi-bi-di-hi-saw) /causing melting/ Boemo ba ho qhibidihisa: ho etsa
hore metsi a thatafetseng joalo ka leqhoa, sefako kapa lehloa a hlapolohe; ho etsa hore
lero le hoammeng kapa le thatafetseng le be metsi. Ketsiso ya ho qhibidiha.
Qhibidihisoa (qhi-bi-di-hi-swa) /melted/ Boetsuwa ba ho qhibidihisa.
Qhibidiho (qhi-bi-di-haw) /melting point/ Boemo ba ho qhibidiha: ho ba metsi hoa
leqhoa, sefako, lehloa kapa lero le thatafetseng; ho metsifala hoa leqhoa, sefako,
lehloa kapa ntho e hoammeng ka lebaka la mofuthu kapa mocheso.
Qhibolla (qhi-bul-la) /unearth, dig up/ Ho ntsha majoe fatshe kapa ho epa ka sepheo
sa ho fumana se ka tlase; ho epolla se epetsoeng. Ho patolla se patehileng.
Qhibollo (qhi-bul-law) /unearthing/ Ketso ya ho qhibolla: ho ntsha majoe fatshe
kapa ho epa ka sepheo sa ho fumana se ka tlase; ho epolla se epetsoeng. Patollo ya se
patehileng. (bap. kepollo, diepollo).
Qhibolloa (qhi-bul-lwa) // Boetsuwa ba ho qhibolla. (mm. Qhibollwa).
Qhiledisa (qhi-le-di-sa) /cause to limp/ Ketsiso ya ho qhiletsa: ho etsa hore motho a
tsamaye ha bohloko ka baka la ho tsoa kotsi.
Qhilediso (qhi-le-di-so) /limping/ Ketso ya ho qhiledisa: motsamao o bohloko o
bakoang ke ho tsoa kotsi.
Qhiledisoa (qhi-le-di-swa) // Boetsuwa ba ho qhiletsa. (mm. Qhilediswa).
Qhiletsa (qhi-le-tsa) /to limp/ Ho tsamaya ha bohloko ka baka la ho tsoa kotsi.
Qhiletso (qhi-le-tso) /limping/ Ketso ya ho qhiletsa. Motsamao wa ka mora kotsi
kapa ho lemala ho bakang motsamao o sa tloaelehang. (bap. qhuqho).
Qhinya (qhin-ya) // Ho raha ntho e itseng hanyane; ho sebedisa leoto bakeng sa ho
kgahlela kapa ho natha.
Qhinyetsa (qhin-ye-tsa) // Ho raha hanyane ka ho se tiise leoto; ho raha ka tsela e
hlokang matla. Ho etsa kapa ho baka moqhinyetsane.
Qhinyetso (qhin-ye-tso) // Ketso ya ho qhinyetsa: ho raha hanyane ka ho se tiise
leoto; ho raha ka tsela e hlokang matla. (bap. moqhinyetsane).
Qhinyo (qhin-yaw) // Ketso ya ho qhinya: ho raha ntho e itseng hanyane; ho sebedisa
leoto bakeng sa ho kgahlela kapa ho natha.
Qhitoe (qhi-twe) (qhitwe) /one-eyed-person/ Motho ya leihlo leleng; motho ya
bonang ka leihlo leleleng. /bon. boqhithoe/ (bap. moihloe, mohoboko).
Qhitsa (qhi-tsa) /ooze, drip/ Ho tsoa madi hoa leqeba; ho dutla kapa ho phalla hoa
madi a tsoang sethong seseng sa mmele. Ho dutla lero
Qhitsisa (qhi-tsi-sa) /to cause to ooze/ Ketsiso ya ho qhitsa: ho etsa hore leqeba le
tsoe madi; ho etsa hore setho seseng sa mmele se dutle madi.
Qhitsiso (qhi-tsi-saw) /causing oozing/ Ketso ya ho qhitsisa: ho etsa hore leqeba le
tsoe madi; ho etsa hore setho seseng sa mmele se dutle madi.
Qhitso (qhi-tsaw) /oozing/ Ketso ya ho qhitsa: ho dutla kapa ho phalla hoa madi a
tsoang sethong seseng sa mmele.
Qho (qhaw) /always/ Ka nako tsohle; nako enngwe le enngwe. Tem. Lentsoe lena
“qho” ha le na moelelo le modumo wa Sesotho le ha Basotho ba mabalane ba rata ho
le sebedisa. (bap. qha).
Qhoa (qhwa) /exclamation: a whip sound/ Lekgotsa le sebedisoang ho hlalosa
modumo wa sephadi.

588
 589

Qhoadisa (qhwa-di-sa) /to paralyze/ Ho etsa hore motho a be sebopehong sa ho se

tsebe ho sebedisa ditho tsa mmele; ho baka hore boemo ba mmele bo fokole haholo;
ho etsa hore motho e be seqhoala kapa a holofale. (mm. Qhwadisa).
Qhoadiso (qhwa-di-so) /paralyzation/ Boemo ba boqhoala kapa seqhoala: ho etsa
hore motho a be sebopehong sa ho se tsebe ho sebedisa ditho tsa mmele; ho baka hore
boemo ba mmele bo fokole haholo. (bap. kholofatso). (mm. Qhwadiso).
Qhoadisoa (qhwa-di-swa) // Boetsuwa ba ho qhoala. (mm. Qhwadiswa).
Qhoaela (qhwa-ela) /pin/ Ho sebedisa lemao kapa sepelete bakeng sa ho kopanya
seaparo; ho kopanya kobo ka lemao kapa nalete. (mm. Qhwaela).
Qhoaelo (qhwa-e-law) /pinning/ Ketso ya ho qhoaela: mokgoa wa ho sebedisa lemao
kapa sepelete bakeng sa ho kopanya seaparo; ho kopanya kobo ka lemao.
Qhoaeloa (qhwa-e-lwa) // Boetsuwa ba ho qhoaela. (mm. Qhwaelwa).
Qhoala (qhwa-la) /paralyze/ Ho ba boemong ba temalo ya ditho tsa mmele bo
bakang bothata ba motsamao le tsitsinyeho ya mmele; ho ba le mmele o fokolang
mmoho le kelello e sitisang ho phethahatsa ditlhoko tsa bophelo. (mm. Qhwala).
Qhoalo (qhwa-law) /paralysis/ Boemo ba ho qhoala: temalo ya ditho tsa mmele,
haholo boko kapa karolo ya bona, bo bakang bothata ba motsamao le tsitsinyeho ya
mmele; ho ba le mmele o fokolang mmoho le kelello e sitisang ho phethahatsa
ditlhoko tsa bophelo. (bap. seqhoala). (mm. Qhwalo).
Qhoba (qhu-ba) /poke, drive/ Ho tla ka morao ka sepheo sa ho isa pele; ho lebisa
pele; ho kganna ntho e yang pele.
Qhoballa (qhu-bal-la) // ??
Qhoballo (qhu-bal-law) // ??
Qhobela (qhaw-be-la) /poke/ Ho qhoba bakeng sa: ketsetso ya ho qhoba: ho tla ka
morao ka sepheo sa ho isa pele, haholo diruuwa kapa diphoofolo.
Qhobela (qhaw-be-la) /push forward/ Ho sutuletsa dintho hare; ho sututsa ka ho isa
pele ka bongata, haholo sebakeng se senyane.
Qhobela (qhaw-be-la) /poker/ Motho ya qhobang: ya tlang ka mora ntho e
kgannoang; eo ntho tse tsoelang pele di tlang ka pela hae; ya laolang boemo kapa
sepalangoang. Ya sutuletsang dintho hare; ya sututsang ka ho isa pele ka bongata.
Qhobella (qhu-bel-la) /to crowd/ Ho kenya ka bongata sebakeng se senyane; ho
sututsella nqa ya kgocheletsane ka bongata.
Qhobello (qhu-bel-law) /crowding, congestion/ Ketso ya ho qhobella: bongata ba
batho sebakeng se senyane kapa se kgochelletsaneng.
Qhobelo (qhaw-be-law) /poking, pushing forward/ Ketso ya ho qhobela: ho tla ka
morao ka sepheo sa ho isa pele, haholo diruuwa kapa diphoofolo. Mokgoa wa ho
sutuletsa dintho hare; ho sututsa ka ho isa pele ka bongata.
Qhobile (qho-bi-le) /poked/ Bokgale ba ho qhoba.
Qhobiloe (qho-bi-lwe) /poked/ Bokgale le boetsuwa ba ho qhoba. (mm. Qhobilwe).
Qhobjoa (qhub-jwa) /driven/ Boetsuwa ba ho qhoba. (mm. qhoba, qhojwa).
Qhobo (qhu-baw) /poking, driving/ Ketso ya ho qhoba: ho tla ka morao ka sepheo sa
ho isa pele; ho lebisa pele; ho kganna ntho e yang pele. (bap. moqhobi).
Qhobosheane (qho-bo-shi-ane) /fortress, castle/ Thaba e kgolo e sebedisoang joalo
ka setshabelo sa sechaba; thaba e sebedisoang joalo ka tshireletso ya batho nakong tsa
dintoa. Motse kapa moaho o ahiloeng hodima thaba. /bon. diqhoboshiane/ (bap.
sehlaba).
Qhoebesha (qhwi-bi-sha) /disagree, conflict/ Ho baka morusu le ngangisano; ho
baka dikgohlang kapa dintoa.

589
 590

Qhoebeshana (qhwi-bi-sha-na) /to disagree, conflict/ Ketsetsano ya ho qhoebesha:

ho bakelana morusu le ngangisano; ho baka dikgohlang kapa dintoa.
Qhoebeshano (qhwi-bi-sha-naw) /discrepancy, disparity/ Boemo ba ho
qhoebeshana: pakelano ya morusu le ngangisano; ho baka dikgohlang kapa dintoa.
Qhoebesho (qhwi-bi-shaw) /conflict, difference/ Ketso ya ho qhoebesha: ho baka
morusu le ngangisano; ho baka dikgohlang kapa dintoa.
Qhoela (qhwe-la) // Ho kgohledisoa kapa ho kgangoa ke dijo, metsi kapa ntho e
itseng nakoana ka lebaka la boemo ba letlalo la qoqotho mmoho le se koentsoeng.
Qhoelo (qhwe-law) // Ketso ya ho qhoela: ho kgohledisoa kapa ho kgangoa ke dijo,
metsi kapa ntho e itseng nakoana ka baka la boemo ba letlalo la qoqotho.
Qhoeloa (qhwe-lwa) // Boetsuwa ba ho qhoela. (mm. Qhwelwa).
Qhoetse (qhwe-tse) // Bokgale ba ho qhoela. (mm. Qhwetse).
Qhoetsoe (qhwe-tswe) // Boetsuwa le bokgale ba ho qhoela. (mm. Qhwetswe).
Qhojoa (qhu-jwa) (qhojwa) // Boetsuwa ba ho qhoba. (mm. Qhojwa).
Qholaqhoe (qhu-la-qhwe) /place near mountains/ Sebaka kapa motse o pela dithaba
tse kgolohadi le matsoapo a phahameng. Motse kapa sebaka se tlasa dithaba tse
kgolohadi haholo. /bon. 0/ Mohl. Ba fihlile qholaqhoe e nqa ya setereke sa Butha-
buthe, maobane. (bap. Masoalakahleng, masoalakahla).
Qholo (qhu-lu) /hip bone/ Lesapo la qaleho ya serope tlasa letheka leo hangata le
hlahelletseng haholo ho batho ba batshehadi. /bon. diqholo/ (bap. noka).
Qholoditse (qho-lo-di-tse) /provoked/ Bokgale ba ho qholotsa.
Qholoditsoe (qho-lo-dits-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho qholotsa.
Qholotsa (qho-lo-tsa) /provoke/ Ho etsa hore phoofolo kapa motho a kgene ka ho e
phephetsa; ho baka bohale ka ho etsa diketso tse halefisang; ho etsa hore motho kapa
phoofolo e batle ho loana. (bap. phephetsa).
Qholotso (qho-lo-tso) /provocation/ Ketso ya ho qholotsa: mokgoa kapa tloaelo ya
ho etsa hore phoofolo kapa motho a kgene ka ho e phephetsa; ho baka bohale ka ho
etsa diketso tse halefisang; ho etsa hore motho kapa phoofolo e batle ho loana.
Qholotsoa (qho-lots-wa) /provoked/ Boetsuwa ba ho qholotsa. (mm. Qholotswa).
Qhoma (qhu-ma) /jump, hop, spring/ Ho jethemela hodimo ka ho koba mangole ebe
maoto a otlolloa; ho isa mmele ohle hodimo ntle le ho hata fatshe. (bap. jethema).
Qhoma (//) /explode/ Ho phahloha hoa seqhomane; ho thubeha ka ho etsa modumo
kapa lerata le leholo.
Qhomaqhoma (qhu-ma-qhu-ma) /to jump repeatly/ Ho tlolela hodimo ka makgetlo
a mangata; ho isa mmele ohle hodimo ntle le ho thetsa fatshe ka makgetlo a
mangatanyana. (bap. qhothoma, jethema, tlola).
Qhomaqhomo (qhu-ma-qhu-maw) /repeat jumping/ Ketso ya ho qhomaqhoma:
mokgoa wa ho jethemela hodimo ka makgetlo a mangata; ho isa mmele ohle hodimo
ntle le ho thetsa fatshe ka makgetlo a mangatanyana.
Qhome (qhu-me) /pop corn/ Poone e hlahisitseng bokahare bo bosoeu ka ho tlaboloa
ke mollo nakong eo e hadikoang ka yona. /bon. maqhome, diqhome/
Qhomela (qhu-me-la) /jump towards/ Ketsetso ya ho qhoma: ho jethemela hodima
ntho ka ho isa mmele ohle ho yona.
Qhomelana (qhu-me-la-na) // Ketsetsano ya ho qhoma: ho qhomela hodima motho
emong mme le yena a qhomele ya mo qhomelang.
Qhomelano (qhu-me-la-naw) // Ketso ya ho qhomelana: qhomo ka ho etsetsana.
Qhomelo (qhu-me-law) /jumping at/ Ketso ya ho qhomela: ho jethemela hodima
ntho ka ho koba mangole ebe maoto a otlolloa; ho isa mmele ohle hodimo ntle le ho
hata fatshe.

590
 591

Qhometse (qho-me-tse) // Bokgale ba ho qhoma.

Qhometsoe (qho-mets-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho qhoma. (mm. Qhometswe).
Qhomisa (qhu-mi-sa) /to explode/ Ketsiso ya ho qhoma: ho etsa hore seqhomane se
phahlohe kapa se bake thubeho ka ho etsa modumo o moholo; ho baka hore
seqhomane se heletse moaho ka ho se cheholla. Ho cheholla maraba a seqhomane.
Qhomiso (qhu-mi-saw) /explosion/ Ketso ya ho qhomisa: ho etsa hore seqhomane se
phahlohe kapa se bake thubeho ka ho etsa modumo o moholo; ho baka hore
seqhomane se heletse moaho ka ho se cheholla. Chehollo ya maraba a diqhomane.
Qhomisoa (qhu-mi-swa) // Boetsuwa ba ho qhomisa. (mm. Qhomiswa).
Qhomo (qhu-maw) /explosion/ Boemo ba seqhomane: ho phahloha hoa seqhomane;
ho thubeha ka ho etsa modumo kapa lerata le leholo.
Qhomo (qhu-maw) /jumping/ Ketso ya ho qhoma: ho jethemela hodimo ka ho koba
mangole ebe maoto a otlolloa; ho isa mmele ohle hodimo ntle le ho hata fatshe.
Qhoqhoane (qho-qhwa-ne) /solid water, ice/ Metsi a thatafetseng ka lebaka la
serame; metsi a hoammeng ka lebaka la mohatsela o moholo. /bon. Diqhoqhoane/.
Qhosha (qhaw-sha) /to be pompous/ Ho bontsha mokgoa kapa boemo ba maikutlo a
boikgantsho bo boholo ka diketso le motsamao; ho etsa ntho ka borata ka baka la
maemo a hodimo.
Qhoshela (qhaw-she-la) // Ketsetso ya ho qhosha: ho ikgantshetsa motho ka baka la
maemo a hodimo.
Qhoshelo (qhaw-she-law) // Ketso ya ho qhoshela: tloaelo ya ho ikgantshetsa motho
kapa batho ka lebaka la maemo a hodimo.
Qhosho (qhaw-shaw) /pomposity/ Boemo ba ho qhosha: pontsho ya mokgoa kapa
boemo ba maikutlo a boikgantsho bo boholo ka diketso le motsamao; ho etsa ntho ka
borata ka baka la maemo a hodimo. (bap. semenye, thotlolo).
Qhotsa (qho-tsa) /hatch egg/ Hoa kgoho, noha kapa nonyana: ho ntsha tsuonyana
kapa ledinyane ka mora ho fuama hoa dibupuwa tse behelang mahe.
Qhotsetsa (qho-tse-tsa) /hatch for/ Ketsetso ya ho qhotsa.
Qhotsetso (qho-tse-tso) /hatching/ Ketso ya ho qhotsetsa.
Qhotsisa (qho-tsi-sa) /cause to hatch/ Ho etsa hore kgoho, nonyana, noha kapa
phoofolo e behelang e be boemong ba ho ntsha tsuonyana kapa ledinyane leheng.
Qhotsiso (qho-tsi-saw) /hatching/ Ketso ya ho qhotsisa: tsela ya ho baka hore kgoho,
nonyana, noha kapa phoofolo e behelang e be boemong ba ho ntsha tsuonyana kapa
ledinyane leheng.
Qhotsitse (qho-tsi-tse) // Bokgale ba ho qhotsa.
Qhotso (qho-tso) /egg’s hatching/ Ketso ya ho qhotsa: ho ntsha tsuonyana kapa
ledinyane ka mora ho fuama hoa sebupuwa se behelang lehe.
Qhotsoa (qho-tswa) // Boetsuwa ba ho qhotsa. (mm. Qhotswa).
Qhowa (qhu-wa) (qhooa) /peak, apex/ Sehlohlolo sa thaba; bokahodimo ba thaba
kapa ntho e phahameng haholo. /bon. diqhowa/
Qhoweng (qhu-we-ng) /mountain peak/ Sebaka moo bokahodimo ba thaba bo
fellang teng. /bon. diqhoweng/ (mm. qhooeng).
Qhui (qhwi) /sudden rope disconnection/ Lekgotsa le bontshang tsela eo thapo kapa
kgoele e kgaohang ka teng, hanghang, ka potlako e kgolo. Mohl. Lerapo la kgaoha la
re qhui!
Qhuqha (qhu-qha) /bump, jounce, jolt/ Ho tsamaya ka ho ya hodimo le tlase ka baka
la tsela e dikoti; ho tsitsinyehela hodimo le tlase ka baka la tsela e dikoti kapa e sa
tsitsang le ho otloloha.

591
 592

Qhuqhisa (qhu-qhi-sa) /bumpy, cause to jolt/ Ketsiso ya ho qhuqha: ho baka hore

ntho e qhuqhe kapa e be le motsamao o sa otlolohang le ho tsitsa ka baka la dikoti tsa
mmila kapa tsela.
Qhuqhiso (qhu-qhi-saw) /bumping/ Boemo ba ho qhuqhisa: ho baka hore ntho e
qhuqhe kapa e be le motsamao o sa otlolohang le ho tsitsa ka baka la dikoti tsa mmila
kapa tsela.
Qhuqhisoa (qhu-qhi-swa) // Boetsuwa ba ho qhuqha. (mm. Qhuqhiswa).
Qhuqho (qhu-qhaw) /bumper/ Ketso ya ho qhuqha: ho tsamaya ka ho ya hodimo le
tlase ka baka la tsela e dikoti; ho tsitsinyehela hodimo le tlase ka baka la tsela e dikoti
kapa e sa tsitsang le ho otloloha.
Qibi (qi-bi) /otter/ Enngwe ya diphoofolo tsa metsing, enang le boya, e tsoalang,
enang le maoto a ho sesa, le mohatla o sephara bo sepapetloa. ?? /bon. diqibi/
Qidikoe (qi-di-kwe) /swam/ Sehlopha sa dikokoanyana tse ngata tse fofang joalo ka
dinotshi, ditsie le tse ding. /bon. diqidikoe/ Mohl. Qidikoe ya ditsie e hlasetse.
Qiloane (qi-lwa-ne) // Enngwe ya dithaba tsa naha ya Lesotho eo katiba ya Mokorotlo
e tshoantshitsoeng ka yona, ebile e le katiba ya sechaba sa Basotho. /bon. 0/.

QILOANE

Qoabi (qwa-bi) /wild cat/ Katse e kgolohadi e hlaha ya naheng, e phelang ka ditadi le
diphoofotsoana tsa naheng. /bon. diqoabi/ (bap. setsetse, katse, mosia, tlokoa).
Qoabika (qwa-bi-ka) /move like a cat, cat walk/ Ho tsamaya joalo ka katse kapa
qoabi; ho ba le motsamao kapa ho hata joalo ka qoabi; ho tsamaya ka ho nanya, ntle le
ho etsa modumo. (mm. Qwabika).
Qoabikile (qwa-bi-ki-le) // Bokgale ba ho qoabika. (mm. Qwabikile).
Qoabikisa (qwa-bi-ki-sa) // Ho etsa hore motsamao o tshoane le wa qoabi; ho etsisa
qoabi ha e tsamaya: ho hata ka ho nanya ntle le modumo kapa lerata.
Qoabikiso (qwa-bi-ki-saw) // Ketso ya ho qoabikisa: ho etsa hore motsamao o
tshoane le wa qoabi, lengau, lengawana, nkoe kapa phoofolo ya lelapa la dikatse; ho
etsisa qoabi ha e tsamaya, ho hata ka ho nanya ntle le modumo kapa lerata.
Qoabikisoa (qwa-bi-ki-swa) // Boetsuwa ba ho qoabikisa. (mm. Qwabikiswa).
Qoabiko (qwa-bi-kaw) /cat’s movement, cat walk/ Motsamao wa qoabi: ho tsamaya
ka ho nanya, ntle le ho etsa modumo. (mm. Qwabiko).
Qoabiko (qwa-bi-kaw) /swanky move or walk/ Motsamao o bontshang kguba le
boqhetseke; mohato wa boikgantsho.
Qoakatsa (qwa-ka-tsa) /yesterday’s beer/ Joala bo setseng maobane; moqophothi o
sa felang tsatsing le fetileng. /bon. 0/ (bap. kgoaqatsa) (mm. kgwaqatsa).
Qoaketsa (qwa-ke-tsa) /assail, aggress/ Ho fa bothata ka ho loantsha ho sa lebelloa;
ho hlasela ntle le tebello; ho etsa ketso e sa lebelloang. (bap. Qaketsa).
Qoaketsana (qwa-ke-tsa-na) // Ketsetsano ya ho qoaketsa: ho bontsha lehloyo ka ho
hlaselana kapa ho loantshana ho sa lebelloa. (mm. Qwaketsana).
Qoaketsano (qwa-ke-tsa-naw) /enemty, animosity/ Boemo ba ho qoaketsana: ho
bontsha lehloyo ka ho hlaselana kapa ho loantshana ho sa lebelloa.
Qoaketso (qwa-ke-tso) /aggression, assailment/ Ketso ya ho qoaketsa: ho fa bothata
ka ho loantsha ho sa lebelloa; ho hlasela ntle le tebello; ho etsa ketso e sa lebelloang.

592
 593

Qoakga (qwa-kga) (qoakha) /zebra/ Phoofolo, seka koatola, e maroborobo a

maphatshoa kapa a maphatshoana, e hlaha, e dulang naheng. /bon. diqoakga/ (mm.
qwakga).

Qoakga.

Qoako (qwa-ko) /wild cat/ Mofuta wa qoabi kapa setsetse. Katse ya naheng e hlaha.
Qoba (qaw-ba) /avoid, evade/ Ho tloha kapa ho tshirela pela ntho; ho baleha kapa ho
sutha pela motho kapa ntho; ho se arabe potso e botsoang ka ho e baleha.
Qoba (qu-ba) (quba) // ?? Mohl. Mofuta ha o nkgoe ka nko e se qoba la kwae:
mohlankana kapa moroetsana o ithuta molekane le ba habo ba se ba dula mmoho.
Qobana (qaw-ba-na) /to face, confront/ Ho kopana kapa ho lebana le ntho kapa
motho tseleng kapa sebakeng; ho teana le boemo bo hlokang monate; ho ba hara
mathata kapa bothata bo itseng.
Qobana (qaw-ba-na) // Ketsetsano ya ho qoba.
Qobane (qaw-ba-ne) // Bokgale ba ho qobana.
Qobano (qaw-ba-naw) /confrontation/ Boemo ba ho qobana: ho kopana kapa ho
lebana le ntho kapa motho tseleng kapa sebakeng; ho teana le boemo bo hlokang
monate; ho ba hara mathata kapa bothata bo itseng. (bap. teano, teanyo).
Qobano (qaw-ba-naw) /avoidance/ Ketso ya ho qobana: boemo ba ho tloha kapa ho
tshirela pela ntho; ho baleha kapa ho sutha pela motho kapa ntho; ho se arabe potso e
botsoang ka ho e baleha. (bap. koekoetlo).
Qobella (qu-bel-la) /force, coerce, pressurize/ Ho baka hore motho a etse ketso e
itseng ka sheshe kapa mahahapa; ho etsisa ketso ka dikgoka; ho laela moetsuwa ho
etsa seo a sa se batleng; ho etsisa moetsuwa diketso ntle le tumello ya hae.
Qobello (qu-bel-law) /coercion, force, pressure/ Ketso ya ho qobella: ho baka hore
motho a etse ketso e itseng ka sheshe kapa mahahapa; ho etsisa ketso ka dikgola; ho
etsisa ketso ka dikgoka; ho laela moetsuwa ho etsa seo a sa se batleng; ho etsisa
moetsuwa diketso ntle le tumello ya hae. (bap. kotloqobello).
Qobelloa (qu-bel-lwa) // Boetsuwa ba ho qobella.
Qobile (qo-bi-le) // Bokgale ba ho qoba.
Qobo (qaw-baw) /avoidance/ Ketso ya ho qoba: ho tloha kapa ho tshirela pela ntho;
ho baleha kapa ho sutha pela motho kapa ntho; ho se arabe potso e botsoang ka ho e
baleha kapa ho e koekoetla.
Qobo (qo-bo) /gunnera perpensa/ Semela se hlaha se melang dibakeng tse metsi
ebile se sebedisoa joalo ka moriana. /bon. diqobo/.
Qoela (qwi-la) /submerge, sink/ Ho kena tlasa metsi ntle le ho kgaqa; ho kena
botebong ba metsi ntle le ho noela kapa ho kgaqa. (bap. kgaqa). (mm. Qwela).
Qoelo (qwi-law) /submergence, sinking/ Ketso ya ho qoela: mokgoa wa ho kena
tlasa metsi ntle le ho kgaqa; ho kena botebong ba metsi ntle le ho noela kapa ho
kgaqa. (bap. seqwedi) (mm. seqoedi).
Qoetse (qwi-tse) /sunk, submerged/ Bokgale ba ho qoela. (mm. qwetse).
Qoi (qo-i) /so be it/ Lekgotsa le sebedisoang ho dumellana le tshomo ke bao ba e
mametseng. Ha ho be joalo; ha ho etsahale joalo. Mohl. Bare e ne re: qoi!

593
 594

Qojoa (qaw-jwa) // Boetsuwa ba ho qoba. (mm. Qojwa).

Qokoa (qaw-kwa) (qokwa) /hyperrhenia pilosissima/ Semela se hlaha sa naheng se
melang matsoapong le marallaneng se sebedisoang ho rulela matlo a mahaeng. /bon.
diqokoa/. (bap. mohlomo).
Qokofana (qo-ko-fa-na) /dwarf/ Motho e mokgutshoanyane haholo empa a
shebahala a shahlile, ebile a felletse. /bon. Diqokofana/ (bap. Poropotloana).
Qolotsa (qo-lo-tsa) // Ho batla ditaba bakeng sa ho di hatisa le ho di phatlalatsa
masedinyaneng, seyalemoyeng kapa khasong.
Qolotso (qo-lo-tso) /journalism/ Ketso ya ho qolotsa: patlo kapa mokgoa wa ho batla
ditaba bakeng sa ho di hatisa le ho di phatlalatsa masedinyaneng, seyalemoyeng kapa
khasong. (bap. moqolotsi, boqolotsi).
Qolotsoa (qo-lots-wa) // Boetsuwa ba ho qolotsa.
Qomatsi (qu-ma-tsi) /state of emergency/ Nako ya pehelo ya ho kgetha motsamao
wa batho kapa ho tsamaya ka dinako tse kgethiloeng ka baka la boemo ba naha bo sa
jeseng ditheohelang. (bap. Koeyoko).
Qopetsa (qo-pe-tsa) /to filter/ Ho inela sejo ka hara moro, lero kapa metsi; ho etsa
hore lero, moro kapa metsi a fete hara ntho e itseng ka ho pikitla, momoretsa kapa ho
sidila.
Qopetso (qo-pe-tso) /filter/ Ketso ya ho qopetsa: kinelo ya sejo ka hara moro, lero
kapa metsi; ho etsa hore lero, moro kapa metsi a fete hara ntho e itseng.
Qopiditse (qo-pi-di-tse) /copied/ Bokgale ba ho qopitsa.
Qopiditsoe (qo-pi-di-tswe) /copied/ Boetsuwa le bokgale ba ho qopitsa.
Qopitsa (qo-pi-tsa) /copy/ Ho ngola seseng se ngotsoeng; ho ngola kapa ho hatisa
mongolo o ngotsoeng; ho sheba seo emong a se ngotseng ka sepheo sa ho se ngola ka
bowena kapa ho se etsa sa hao.
Qopitso (qo-pi-tsaw) /copying/ Ketso ya ho qopitsa: tloaelo ya ho ngola seseng se
ngotsoeng; ho ngola kapa ho hatisa mongolo o ngotsoeng; ho sheba seo emong a se
ngotseng ka sepheo sa ho se ngola ka bowena kapa ho se etsa sa hao.
Qopitsoa (qo-pi-tswa) /copied/ Boetsuwa ba ho qopitsa. (mm. Qopitswa).
Qoqa (qaw-qa) /converse/ Ho bua ka ho arolelana maikutlo ka tsela e tloaelehileng;
ho etsa moqoqo kapa puisano e tloaelehileng. (bap. bebera, homotha, homohomotha,
pepeta, shoashoatha, phasoloha, pota).
Qoqela (qaw-qe-la) /narrate/ Ho bolella emong ditaba kapa diketsahalo; ho joetsa ka
pale kapa ketsahalo; ho hlalosetsa taba. Ketsetso ya ho qoqa.
Qoqelo (qaw-qe-law) /narration/ Ketso ya ho qoqela: ho bolella emong ditaba kapa
diketsahalo; ho joetsa ka pale kapa ketsahalo; ho hlalosetsa taba.
Qoqeloa (qaw-qe-lwa) // Boetsuwa ba ho qoqela. (mm. Qoqelwa).
Qoqisa (qo-qi-sa) /converse to/ Ketsiso ya ho qoqa: ho etsa hore emong a bolelloe
ditaba tsa moqoqo kapa diketsahalo.
Qoqisana (qo-qi-sa-na) /communicate/ Ketsetsano ya ho qoqa: ho bua mmoho ka ho
fana melaetsa; ho buisana ka ho neheletsana kapa ho fapanyeletsana maikutlo.
Qoqisano (qo-qi-sa-naw) /communication, responsiveness/ Ketso ya ho qoqisana:
ho bua mmoho ka ho fana melaetsa; ho buisana ka ho neheletsana kapa ho
fapanyeletsana maikutlo.
Qoqiso (qo-qi-saw) /conversation to/ Ketso ya ho qoqisa: polello ya ditaba kapa ho
etsa hore motho emong a bolelloe ditaba tsa moqoqo kapa diketsahalo.
Qoqisoa (qo-qi-swa) // Boetsuwa ba ho qoqisa. (mm. Qoqoswa).

594
 595

Qoqo (qaw-qaw) /conversation/ Ketso ya ho qoqa kapa ho etsa moqoqo: ho bua ka

ho arolelana maikutlo ka tsela e tloaelehileng; ho etsa moqoqo kapa puisano e
tloaelehileng. (bap. moqoqo).
Qoqola (qu-qu-la) /root out/ Ho ntsha sefate, setlamatlama kapa semela se seholo le
methapo ya sona; ho motsula. (bap. fothola, hotsula, motsula, qotsula).
Qoqoleha (qu-qu-le-ha) // E kgonang ho ntshoa le methapo kapa metso ya yona.
Qoqoleho (qu-qu-le-haw) // Boemo ba ho qoqoleha kapa kgonahalo ya ho ntshoa le
methapo kapa metso ya sefate, setlamatlama kapa semela se seholo.
Qoqolo (qu-qu-law) /rooting out/ Boemo ba ho qoqola: ho ntsha sefate, setlamatlama
kapa semela se seholo le methapo ya sona; ho motsula.
Qoqoloa (qu-qu-lwa) // Boetsuwa ba ho qoqola. (mm. Qoqolwa).
Qoqopedisa (qu-qu-pe-di-sa) /cause to dance/ Ketsiso ya ho qoqopela.
Qoqopedisoa (qu-qu-pe-di-swa) // Boetsuwa ba ho qoqopela. (mm. Qoqopediswa).
Qoqopela (qu-qu-pe-la) /dance, jive/ Ho etsa moqoqopelo: ho tsitsinya mmele kapa
ditho tsa ona bakeng sa mmino kapa modumo wa diletsa tsa mmino.
Qoqopelo (qu-qu-pe-law) /dancing, jiving/ Ketso ya ho qoqopela: tsitsinyo ya mmele
kapa ditho tsa ona bakeng sa mmino kapa modumo wa diletsa tsa mmino. Mosebetsi
le tloaelo ya moqoqopedi. (bap. moqoqopelo).
Qoqopetse (qu-qu-pe-tse) /danced, jived/ Bokgale ba ho qoqopela.
Qoqotho (qaw-qawt-haw) /throat, gullet, esophagus/ Karolo kapa setho sa mmele se
nang le mesifa, se qalang ka mora leleme ho isa maleng. Setho sa mmele se amanang
le tsamaiso ya dijo le dino ho ya ka maleng, le moya ho ya matshoafong. / bon.
diqoqotho/ (bap. mmetso).
Qoqothoane (qo-qot-hwa-ne) /common sedge/ Mofuta wa semela se bonahalang
haholo mahlakoreng a dibaka tse metsi kapa metsing a sa tebang. /bon.
Diqoqothoane/.
Qoqotse (qu-qu-tse) // Bokgale ba ho qoqola.
Qoqotsoe (qu-qu-tswe) // Boetsuwa le bokgale ba ho qoqola. (mm. Qoqotswe).
Qosa (qu-sa) /sue, charge, indict, prosecute, convict/ Ho isa motho kgotla ka baka
la phoso e etsahatseng; ho lebisa motho ya tlotseng molao lekgotleng la dinyewe
bakeng sa kahlolo; ho isa molato ho moahlodi, kgotla, kgahlanong le motho emong
bakeng sa tharollo kapa kahlolo.
Qosa (qu-sa) /require, cause/ Ho baka hore moetsi a nke tsela enngwe ka lebaka le
itseng: ho tlama motho ho etsa ketso e itseng. Mohl. Hona ho qosa hore ke fetole
mohopolo waka. Sena se ka re qosa ho lefa chelete e ngata haholo.
Qosana (qu-sa-na) // Ketsetsano ya ho qosa.
Qosano (qu-sa-naw) // Ketso ya ho qosa.
Qoso (qu-saw) /sueing, indiction, prosecution/ Boemo ba ho qosa: ho isa motho
kgotla ka baka la phoso e etsahatseng; ho lebisa motho ya tlotseng molao lekgotleng
la dinyewe bakeng sa kahlolo; ho isa molato ho moahlodi, kgotla, kgahlanong le
motho emong bakeng sa tharollo kapa kahlolo.
Qotetsa (qu-te-tsa) / dominate, overpower, subjugate/ Ho hlola ka tsela tsohle: ka
ntoa, ka lebelo, ka dipuo, ka bohlale, ka matla le ka borui.
Qotetso (qu-te-tso) /predominance, subjugation/ Boemo ba ho hlola kapa ho ba
mohlodi ka tsela tsohle, haholo tsa mabapi le ntoa, lebelo, puo, bohlale, matla le
borui. Ketso ya ho ba ka sehlohlolong ka nako tsohle.
Qotha (qut-ha) /remove feathers/ Ho tlosa masiba ho nonyana kapa kgoho; ho
motsula masiba; ho ntsha lesiba mmeleng wa nonyana kapa kgoho.
Qothela (qut-he-la) // Ketsetso ya ho qotha.

595
 596

Qothelo (qut-he-law) // Ketso ya ho qothela.

Qotheloa (qut-he-lwa) // Boetsuwa ba ho qothela. (mm. Qothelwa).
Qothisa (qut-hi-sa) /urgue, fight/ Ho loana kapa ho loantsha; ho ba le kgang kapa
phapang. Mael. Ho qothisana lehlokoa: ho etsa kgang; ho ba le ngangisano; ho
loantshana.
Qothisana (qut-hi-sa-na) // Ketsetsano ya ho qothisa.
Qothisano (qut-hi-sa-naw) /argument, a fight/ Ketso ya ho qothisana.
Qothiso (qut-hi-saw) /at loggerheads/ Ketso ya ho qothisa: ho loana kapa ho
loantsha; ho ba le kgang kapa phapang.
Qotho (qut-haw) /feathers removal/ Ketso ya ho qotha: ho tlosa masiba ho nonyana
kapa kgoho; ho motsula masiba; ho ntsha lesiba mmeleng wa nonyana kapa kgoho.
Qothoma (qut-hu-ma) /jump over/ Ho phahamisa mmele ohle ka ho o lebisa nqa ya
ntho e tloloang; ho ya ka nqa enngwe ka ho tlola ntho e itseng. (bap. Qhoma). Tlh.
Ho “qhothoma” le ho “qhoma” kapa ho “jethema” ke mantsoe a mararo a sa boleleng
ntho tse sa tshoaneng. Ho “jethema” ke ho tlola ka ho ya fatshe; ho “qothoma” ke ho
tlola ka ho tshethema ntho ka sepheo sa ho ya ka nqa enngwe; ho “qhoma” ke ho isa
mmele hodimo moyeng kapa ho tlola ka ho ya hodimo.
Qothomela (qut-hu-me-la) // Ketsetso ya ho qhothoma: ho tlolela ka nqa enngwe ya
ntho; ho tshethema ka ho jethemela ka lehlakoreng leleng la ntho.
Qothomelo (qut-hu-me-law) // Ketso ya ho qothomela: ho tlolela ka nqa enngwe ya
ntho; ho tshethema ka ho jethemela ka lehlakoreng leleng la ntho.
Qothomeloa (qut-hu-me-lwa) // Boetsuwa ba ho qothomela. (mm. Qothomelwa).
Qothomisa (qut-hu-mi-sa) // Ketsiso ya ho qothoma: ho etsa hore motho kapa ntho e
phahamise mmele ohle ka ho o lebisa nqa ya ntho e tloloang; ho isa ka nqa enngwe
ka ho tlodisa ntho e itseng.
Qothomiso (qut-hu-mi-saw) // Ketso ya ho qothomisa: ho etsa hore motho kapa ntho
e phahamise mmele ohle ka ho o lebisa nqa ya ntho e tloloang; ho isa ka nqa enngwe
ka ho tlodisa ntho e itseng.
Qothomisoa (qut-hu-mis-wa) // Boetuswa ba ho qothomisa. (mm. Qothomiswa).
Qothomme (qot-hum-me) // Bokgale ba ho qothoma.
Qothomo (qut-hu-maw) /jumping/ Ketso ya ho qothoma: ho phahamisa mmele ohle
ka ho o lebisa nqa ya ntho e tloloang; ho ya ka nqa enngwe ka ho tlola ntho e itseng.
Qotsa (qo-tsa) /to pick up selectively/ Ho nka qubung ka bongata; ho kga haholo
bongateng ka ho fupara kapa ho ngoatha.
Qotsa (qo-tsa) /quote, cite, extract, refer/ Ho bua polelo e ngotsoeng kapa e kileng
ya boleloa; ho etsisa sebui se buileng ka ho kgetha mantsoe a polelo ya sona.
Qotsetsa (qo-tse-tsa) /apportion/ Ho fa ka ho lekana; ho neha ka ho arola kapa ho
lekana; ho sebedisa tekano bakeng sa ho fana ka se itseng.
Qotsetso (qo-tse-tso) /apportioning, apportionment/ Ketso ya ho qotsetsa: ho fa ka
ho lekana; ho neha ka ho arola kapa ho lekana; ho sebedisa tekano kapa tekanyo
bakeng sa ho fana ka se itseng.
Qotsetsoa (qo-tse-tswa) // Boetsuwa ba ho qotsetsa. (mm. Qotsetswa).
Qotsitse (qo-tsi-tse) // Bokgale ba ho qotsa kapa qotsetsa.
Qotso (qo-tso) /citation, reference, quote, extract/ Ketso ya ho qotsa: ho bua polelo
e ngotsoeng kapa e kileng ya boleloa; ho etsisa sebui se buileng ka ho kgetha mantsoe
a polelo ya sona.
Qotsoa (qo-tswa) // Boetsuwa ba ho qotsa.

596
 597

Qotsula (qo-tsu-la) /root out/ Ho ntsha semela mobung le motloang wa sona; ho

hotsula semela kapa sefate le mothapo wa sona. (bap. fothola, qoqola, motsula,
hotsula). (sheb. Motsula bakeng sa tshebediso).
Qotsulaka (qo-tsu-la-ka) /to root out repeatly/ Phetako ya ho qotsula.
Qotsulako (qo-tsu-la-ko) / repeat rooting out/ Ketso ya ho qotsulaka.
Qotsulo (qo-tsu-law) /rooting out/ Ketso ya ho qotsula: ho ntsha semela mobung le
motloang wa sona; ho hotsula semela kapa sefate le mothapo wa sona.
Qotsuloa (qo-tsu-lwa) /rooted out/ Boetsuwa ba ho qotsula. (mm. Qotsulwa).
Qotsutse (qo-tsu-tse) // Bokgale ba ho qotsula.
Qotsutsoe (qo-tsu-tswe) // Bokgale le boetsuwa ba ho qotsula. (mm. Qotsutswe).
Qubu (qu-bu) /heap, mound, pile, stack, stockpile/ Bongata kapa boholo ba ntho e
bokelletsoeng; se bokelletsoeng hofeta tlhokeho. Pokeletso ya mobu o shebahalang
joalo ka thaba; pokello kapa bophahamo ba ntho tse ngata. /bon. diqubu/ (bap.
moqeqeko).

Rrr

597
 598

PALE:
Tlhaku ya leshome le metso e robedi (18) ya Sesotho. Yona e akga ka mareho/mabitso
le maetsi. Maetsi a fetoleloang marehong a nka tlhaku ya “T” jwalo ka rata=thato,
robala=thobalo, robalana=thobalano, ruta=thuto, ritela=thitelo, reha=theho, jj.

Tlhokomediso: Bongata ba mareho/mabitso a yona a mothofatsa mareho a semelo.

Mohlala: molao=ramolao, bohlale=rabohlale, ngwana=rangwane, nnyeo=rannyeo,
bothata=rabothata, majoe=ramajoe, dichelete=radichelete, jj.

Ra (ra) /we/ Seemedi se emelang batho ba ka bongateng. Bongata ba seemedi “ka” le

“ke”. Mohl. Ra tsamaya kaofela le rangoane. Hoba ba fihle, ra kgetha ho tsamaya.
Ra (ra) /prefix: father of, person of, setsebi sa/ Sehlongoapele se sebedisoang ho
mothofatsa leleng la mabitso ho a etsa hore a be le moelelo wa monna kapa motho,
haholoholo ka botoneng. Mohl. Baki=rabaki, basadi=rabasadi, bosadi=rabosadi,
tapole=raditapole, bohlale=rabohlale, lebitso=ralebitso, ngoana=rangoane,
lefifi=ralefifi, rafifi, jj. Tlh. Ha se mabitso ohle a ka sebedisang sehlongoapele “Ra”
bakeng sa ho rehofatsa motho. Mabitso ohle a mothofaditsoeng ka ho sebedisa
sehlongoapele sena a sebedisa “bo” ha a isoa ka bongateng. Mohl. Rabaki=borabaki,
rabasadi=borabasadi, raditapole=boraditapole, rabohlale=borabohlale, jj.
Raba (ra-ba) /rubber/ Letsoaki le entsoeng ka lero la dimela kapa sefate se hlahisang
lero le joalo, le sarolohang, le sebedisoang ho etsa dihlahisoa tsa ho phumula, dieta le
tse ding tse ngata. /bon. diraba/.
Rabafu (ra-ba-fu) /undertaker/ Motho ya sebetsanang le lepato la bafu ka ho ba beha
dihatsetsing; ho rekisa makese (makase) le ho isa bafu mabitleng. /bon. borabafu/.
Rabaki (ra-ba-ki) /casanova, playboy/ Monna kapa motho e motona ya tsebahalang
ka ho rata basadi ibile a sa tsoafe ho dula malapeng a bona ntle le ho nyala. Monna ya
ratang basadi hofeta tekanyo. /bon. borabaki/ (bap. rabasadi).
Rabana (ra-ba-na) /paediatrician/ Ngaka e sebetsanang le ho phekola mafu, boloetse
kapa bokudi ba bana; motho ya sebetsanang le mafu a masea kapa makgabunyane,
ebile a tseba haholo ka mafu a bona. /bon. Borabana/.
Rabaraba (ra-ba-ra-ba) // Ho bidika fatshe ka baka la bohloko; ho raharaha ka baka
la bohloko; ho tsitsinyoa ke bohloko. (bap. meneka).
Rabarabo (ra-ba-ra-bo) // Ketso ya ho rabaraba: ho bidika fatshe ka baka la bohloko;
ho raharaha ka baka la bohloko; ho tsitsinyoa ke bohloko.
Rabasadi (ra-ba-sa-di) /womanizer, casanova, lady killer/ Monna kapa mohlankana
ya ratang basadi haholo; monna kapa moshanyana ya ratang ho fereha mosadi kapa
ngoanana emong le emong. /bon. borabasadi/ (bap. rabosadi).
Rabella (ra-bel-la) /smack/ Ho otlaka kapa ho nathaka ka thupa kapa phafa; ho shapa
ha bohloko, hangata ka thupa.
Rabohlale (ra-bu-hla-le) /phylosopher/ Motho wa kelello e nahanang haholo bakeng
sa maele, dikakanyo tsa bophelo, mokgoa wa ho phela, tharollo ya mathata a
tloaelehileng le dikeletso tsa sehlale. /bon. Borabohlale/ (bap. ramahlale, setsebi).
Rabolele (ra-bu-le-le) // Motho ya ratang bolele kapa ya sebetsang ka bolele; motho
ya tloaetseng ho ya nokeng moo honang le bolele. /bon. borabolele/.

598
 599

Rabolepi (ra-bu-le-pi) /climatologist/ Motho ya tsebang haholo ka ho lepa tsa boemo

ba lehodimo joalo ka ho na hoa pula, mohatsela, moya, mocheso, komello le tse ding;
motho eo mosebetsi wa hae eleng ho noha kapa ho lepa se tla etsahala mabapi le
boemo ba lehodimo nako e tlang. /bon. borabolepi/.
Rabosadi (ra-ba-sa-di) /gynecologist/ Ngaka e sebetsanang le ho phekola mafu kapa
bokudi ba botshehadi kapa bosadi; ngaka e sebetsanang le ditho tsa sesadi. /bon.
borabosadi/ (bap. rabasadi).
Rabosafeleng (ra-bu-sa-fe-li-ng) /GOD/ Ya teng. Ya neng a le teng, ebile a sa tla ba
teng. Mmopi le moetsi wa batho le lefatshe. Mohlodi wa bophelo le tlholeho; moetsi
wa qalo le qetello; mothei wa tlhaho le sepakapaka; ntata rona ya mahodimong; ntata
morena Jesu Christ mmoloki wa batho bohle ba dumelang ho yena; makgona tsohle
ho badumedi. /bon. Rabosafeleng/.
Rabosafeleng (ra-bu-sa-fe-li-ng) /immortal, eternal/ Ya phelang ka ho sa feleng; ya
bileng teng, a ntse ale teng ebile a tla bateng; ya sa shoeng. bon. Rabosafeleng/.
Rabotapi (ra-bu-ta-pi) /taste giver, spice man/ Motho ya eketsang tatseho ya senoko;
motho ya sebetsanang le dinoko ka ho di sila le ho di tsoaka. /bon. borabotapi/.
Radibaesekele (ra-di-ba-i-se-ke-le) /circlist/ Motho ya ratang ho kalla baesekele
nako e ngata; motho ya etang ka baesekele nako e ngata. /bon. boradibaesekele/
Radichelete (ra-di-che-le-te) /multi millionare/ Motho ya nang le leruo le lengata
hofeta matsebetsebe a dichelete. /bon. Boradichelete/ (bap. Malefane).
Radiepeepe (ra-di-epe-epe) /troublemaker/ Moshanyana ya leqhoko, ya bakang
morusu; moshemane eo diqabang le morusu di qaloang ke yena; motho e motona ya
bakang qhoebeshano. /bon. Boradiepeepe/ (bap. mmadiepeepe).
Radiketsahalo (ra-di-ke-tsa-ha-law) /novelist/ Motho ya ratang ho ngola dibuka tsa
dipale kapa motho eo mosebetsi wa hae eleng ho ngola dibuka tsa meqoqo ya
diketsahalo tse tshoantshang bophelo. /bon. boradiketsahalo/ (bap. raditshomo).
Radikokotoane (ra-di-ko-ko-twa-ne) /euclea coriaceae/ Semela se hlaha sa naha se
bonahalang haholo marallaneng ebile se sebedisoa joalo ka moriana. /bon. 0/.
Radinepe (ra-di-ne-pe) /photographer, camera man/ Motho ya sebedisang khamera
ho nka dintshoantsho. /bon. boradinepe/ (bap. raditshoantsho).
Radiokone (ra-di-oko-ni) /orginist/ Motho ya tsebang ho letsa seletsa sa okone ka
bokgabane bo boholo. /bon. boradiokene/ (bap. rasekgankule, ramokgorong).
Radipale (ra-di-pa-le) /novelist/ Motho ya ratang ho ngola dibuka tsa dipale; motho
eo mosebetsi wa hae eleng ho ngola dibuka tsa meqoqo ya diketsahalo tse
tshoantshang bophelo. /bon. boradipale/ (bap. rameqoqo, raditshomo).
Radipesalema (ra-di-pe-sa-le-ma) /Psalmist/ Mongodi wa Dipesalema. Motho ya
rorisang morena Modimo ho latela buka ya Dipesalema. /bon. boradipesalema/.
Radiphio (ra-di-phi-aw) /urologist/ Ngaka e pekolang lefu la diphio le senya; ngaka e
sebetsanang le mahloko kapa lefu la diphio kapa senya. /bon. Boradiphio/.
Radiphoofolo (ra-di-pho-awf-aw-law) /veterinery/ Ngaka e sebetsang ka diphoofolo
tse kulang; motho ya phekolang mafu a diphoofolo tse kulang; setsebi sa phekolo ya
diphoofolo. /bon. Boradiphoofolo/ (bap. sehoai) (mm. sehwai).
Raditapole (ra-di-ta-po-le) /potatoes’ farmer/ Sehwai sa ditapole; molemi ya
sebetsanang le tjalo le kotulo ya ditapole; setsebi sa tsa temo ya ditapole. /bon.
boraditapole/.
Raditebele (ra-di-ti-bi-le) /boxer/ Motho ya kenetseng papadi ya ditebele: ya
otlanang le babang ka ditebele bakeng sa papadi ya ho hlodisana. /bon. boraditebele/.
Raditopo (ra-di-tu-pu) /pathologist/ Motho ya tsebang ka ditopo ka ho shebana le
sesosa sa polao kapa lefu le bolaileng mofu. /bon. boraditopo/ (bap. rabafu).

599
 600

Raditshika (ra-dits-hi-ka) /body builder/ Motho wa mmele o tletseng mesifa e

meholo ka lebaka la boikoetliso. /bon. boraditshika/ (bap. tshika).
Raditshoantsho (ra-dits-hwa-nts-haw) /photo journalist/ Motho ya sebedisang
khamera ho nka dintshoantsho bakeng sa masedinyana le phatlalatso ya ditaba. /bon.
boraditshoantsho/ (bap. radinepe).
Raditshomo (ra-dits-hu-maw) /story teller/ Motho ya etsang ditshomo: ya tsebang ho
etsa ditshomo haholo. /bon. boraditshomo/ (bap. rameqoqo, radipale).
Raela (ra-ela) /pass/ Ketsetso ya ho raha. (bap. raha).
Raelana (ra-ela-na) /ball passing/ Ketsetsano ya ho raela. (bap. rahelana).
Rafa (ra-fa) /to mine, extract/ Ho ntsha serashoa tlasa mpa ya lefatshe; ho epa
morafo ka sepheo sa ho batlana le dirashoa (dirafjwa) tse tshoanang le gauta, taemane,
mashala le tse ding.
Rafo (ra-fo) /mining/ Ketso ya ho rafa: ho ntsha serashoa tlasa mpa ya lefatshe; ho
epa morafo ka sepheo sa ho batlana le dirashoa tse tshoanang le gauta, taemane,
mashala le tse ding. (bap. mmaene, morafo).
Raha (ra-ha) /kick/ Ho otla ka leoto: ho sebedisa leoto bakeng sa ho sututsa kapa ho
otla; ho natha ka leoto. Mael. Letlaka le a raha: ho ba ngata hoa ntho e itseng; ho
etsahala haholo hoa ketsahalo e itseng. Mohl. Ha se dijo ke ‘tlaka le a raha. Ha se
kgora ke letlaka le a raha.
Raharaha (ra-ha-ra-ha) /repeat dying kicks/ Ho tsitsinya leoto kapa maoto joalo ka
ntho e shoang kapa e bohlokong bo boholo haholo. Phethako ya ho raha.
Raka (ra-ka) /go infront/ Ho tla ka pele ho motho ya moleng; ho ba ka pele moleng
ka tsela e sa lokang.
Raka (//) /room divider, wall unit/ Mohaoloana wa phaposi ya ho dula kapa ya ho
jella; tafole e itshetlehileng ka bokahare ba lebota la ntlo. /bon. diraka/.
Raka (//) /branch/ Qaleho ya peho ya lebolotsana kapa lenyai qetellong ya lekala la
mokopu. Mael. Raka le shoetsoe ke molebo: ho lahleheloa ke moratuwa wa bohlokoa.
Rakalla (ra-ka-lla) /to stand pompously/ Ho ema ka tsela ya ho tella kapa ya ho etsa
kguba; ho ema hoa motho tseleng ka tsela ya ho sotha mmele le pontsho ya ho tella;
ho satallisa le ho koba mmele ka sesupo sa ho bontsha maikutlo a itseng.
Rakallo (ra-kal-law) /pompous stance/ Mokgoa wa ho ema ka tsela ya tello kapa ho
etsa kguba; ho ema hoa motho tseleng ka tsela ya ho sotha mmele le pontsho ya ho
tella. Ho satallisa le ho koba mmele ka sesupo sa ho bontsha maikutlo a itseng.
Rakelello (ra-ke-lel-law) /psychologist/ Ngaka e sebetsanang le bofokodi ba kelello;
setsebi sa phekolo ya kelello; ngaka kapa motho ya thusang batho ba kelello tse sa
tsitsang. /bon. Borakelello/.
Rakgadi (ra-kga-di) /my father’s sister, aunt/ Ngoanabo ntate e motshehadi, e
monyane; kgaitsedi ya ntate e hlahileng ka mora hae; motho e motshehadi ya
amanang le ntate ka tsoalo, empa a le monyane dilemong. /bon. borakgadi/.
Rakgoebo (ra-kgwe-baw) /business person/ Motho ya sebetsanang le tsa kgoebo; ya
etsang mosebetsi wa ho reka le ho rekisa. /bon. Borakgoebo/ (bap. mohoebi).
Rako (ra-ko) /going infront, queue cheating/ Ketso ya ho raka: ho tla ka pele ho
motho ya moleng; ho ba ka pele moleng ka tsela e sa lokang.
Rako (//) /wall/ Kaho e arolang sebaka sa ntlo kapa moaho; kaho eo bokahare ba
yona eleng ntlo kapa moaho. /bon. marako/ (bap. lerako).
Rala (ra-la) /design/ Ho etsa moralo: qaleho ya se hlahisoang kapa bopjoang ho fana
ka sebopeho sa ntho e ahoang kapa e hlahisoang; ho qala botlase ba qaleho ya ntho
enngwe le enngwe e ahoang.

600
 601

Ralefifi (ra-le-fi-fi) /satan/ Lengeloi le kgahlanong le kganya: le loantshanang le toka

ya lefatshe le Modimo; lengeloi le kgothaletsang bobe bohle bo teng lefatsheng le
tebetsoeng lehodimong. Motho wa moya o mobe wa satane. /bon. 0/.
Raleihlo (ra-le-i-hlo) /ophthalmologist/ Ngaka e sebetsanang le botebo ba leihlo ka
ho buwa kapa ho sheba methapo, boemo, pono le boemo ba leihlo. Setsebi sa pono le
qhaqho ya leihlo. /bon. Boraleihlo/ (bap. ramahlo, raleihloana). Tem. Ho na le
phapang pakeng tsa mantsoe “raleihlo” le “ramaihlo(ramahlo)”.
Raleqheka (ra-le-qhe-ka)/intellect, mastermind/ Motho ya ratang kapa ya tloaetseng
ho tla ka leqheka kapa maqheka a ho rarolla bothata. Motho ya nkang leano leleng ha
la ho qala le hloleha; motho ya batlang ho etsa ketso enngwe e fapaneng le ya pele ha
ho le thata ho tsoela pele ka leqheka la pele. /bon. boraleqheka/ (mm. ramaqheka) .
Raletlalo (ra-le-tla-law) /dermatologist/ Ngaka e phekolang lefu la letlalo kapa
mahloko a amanang le letlalo; ngaka e shebanang le bokantle ba mmele ba motho,
haholo letlalo, le ho fana ka ditlolo kapa moriana o fodisang mafu a letlalo. /bon.
Boraletlalo/.
Ralla (ral-la) /bride’s maid song/ Ho bina kapa ho itokisetsa ho ya bina bakeng sa
mosetsana ya ntsheditsoeng mahadi; ho binela monyaduwa ke bakgotsi kapa
metsoalle ya hae.
Rallo (ral-law) /a song for the bride/ Ketso ya ho ralla kapa ho bina bakeng sa
mosetsana ya ntsheditsoeng mahadi; ho binela monyaduwa ke bakgotsi kapa
metsoalle ya hae.
Ralonya (ra-lon-ya) /sadist/ Motho, haholo e motona, ya pelo e mpe ebile a thabela
ha emong kapa babang ba hlaheloa ke bobe kapa tlhekefetso. Motho e motona ya
nang le lonya haholo. /bon. boralonya/ (bap. mmalonya).
Ramaano (ra-ma-a-naw) /project manager, planner/ Motho ya etsang seseng
bakeng sa se hlolehileng; ya nang le kgetho enngwe e ncha e sebedisoang ho
phethahatsa morero o mocha. Motho ya tlamehang ho phethisa morero ka nako e
beiloeng; mookamedi wa letsema le leholo leo sepheo la sona eleng ho qeta mosebetsi
o itseng ka nako e behiloeng. /bon. boramaano/ (mm. Ramano).
Ramaele (ra-ma-ele) /counsellor, social worker/ Motho ya eletsang babang bakeng
sa mathata ao ba kopanang le ona bophelong; motho ya fanang ka maele bathong ba a
hlokang; motho ya fanang ka dikeletso sechabeng; motho ya rupelletsoeng ho thusa
batho ba hlokang tshietso ya dikeletso kapa maele. /bon. boramaele/.
Ramafolofolo (ra-ma-fu-lu-fu-lu) /activist/ Motho ya nang le cheseho e kgolohadi ya
ho phethahatsa tabatabelo e itseng. /bon. boramafolofolo/.
Ramahlale (ra-ma-hla-le) /scientist/ Motho ya nang le bohlale bo sa tshoaneng le ba
babang: ya kgonang ho etsa dintho tsa mahlale, tseo ba bang ba hlolehang ho di etsa;
ya nang le boiphihlelo ba ho sibolla ntho tse ncha; ya nang le tsebo ya ho hlahisa
lekgetlo la pele ntho e itseng; eo eleng yena fela ya nang le mpho kapa thuto ya ho
pakahatsa le ho rarolla mathata a boemo bo itseng. (bap. Rabohlale, setsebi).
Ramahlanya (ra-ma-hlan-ya) /psychiatrist/ Ngaka e sebetsanang le bohlanya kapa
mahlanya; ngaka e sebetsanang le motho ya hlanyang; setsebi sa bohlanya. /bon.
boramahlanya/ (bap. rakelello).
Ramahlo (ra-ma-hlo) /optometrist, optician/ Ngaka e sebetsanang le pono ya leihlo
kapa mahlo ka ho sebedisa mochini wa diteko, ka sepheo sa ho fumana boemo ba
pono kapa chebo ya leihlo; setsebi sa pono ya mahlo. /bon. boramahlo/ (bap.
raleihlo).

601
 602

Ramajoe (ra-ma-jwe) (ramajwe) /geologist/ Setsebi sa popo le tlholeho ya majoe a

lefatshe; motho ya tsebang haholo ka majoe mmoho le kaho ya lefatshe. /bon.
boramajoe/.
Ramaleka (ra-ma-li-ka) (ramaleke) /adventurer/ Motho ya ratang ho ikamahanya le
diphephetso tse kotsi. /bon. boramaleka/.
Ramaleme (ra-ma-li-mi) /multilingualist, linguist, polygiot/ Motho ya nang le neo
ya ho bua dipuo tse ngata tsa merabe emeng; motho ya tsebang ho bua dipuo tse ngata
tse fapaneng. /bon. boramaleme/.
Ramano (ra-ma-naw) /satan/ Motho wa bohlale bo jalletsang; ya kgonang ho
susumetsa ka dipuo kapa diketso tse lahlehisang; ya sebedisang maqheka ho fumana
seo a se batlang. /bon. 0/ (bap. ramaano).
Ramanoanyetso (ra-ma-nwa-nye-tso) /orthotist and prosthetist/ Ngaka kapa setsebi
sa ho tshetleha masapo le ho etsa dintho tse tshehetsang motsamao wa motho ya
hlokang maoto, matsoho kapa setho seseng sa mmele sa ho tsamaya kapa ho
tsitsinyeha. /bon. boramanoanyetso/ (mm. ramanwanyetso).
Ramaoto (ra-ma-u-tu) /chiropodist/ Ngaka kapa setsebi sa phekolo ya bohloko ba
maoto; ngaka e sebetsanang le ho oka kapa ho alafa maoto a bohloko. /bon.
boramaoto/.
Ramaqheka (ra-ma-qhi-ka)/mastermind, wiseman/ Motho ya ratang kapa ya
tloaetseng ho tla ka leqheka kapa maqheka a ho rarolla bothata. Motho ya nkang leano
leleng ha la ho qala le hloleha; motho ya batlang ho etsa ketso enngwe e fapaneng le
ya pele ha ho le thata ho tsoela pele ka leqheka la pele. /bon. boramaqheka/ (bap.
raleqheka).
Ramasapo (ra-ma-sa-paw) /orthopaedic surgeon, orthopedist/ Ngaka e sebetsanang
le masapo a robehileng; ngaka e teang lesapo, bokudi kapa lefu la masapo a
lemetseng. /bon. boramasapo/.
Ramaselamose (ra-ma-si-la-mu-se) /magician/ Motho ya sebedisang leqheka le
jalletsang ho etsahatsa kapa ho fetola boemo ka matshoephenene a rebang ya
shebileng kapa ya tadimileng ketso tsa hae. /bon. Boramaselamose/.
Ramatlotlo (ra-ma-tlaw-tlaw) /treasury, treasure/ Motho eo mosebetsi wa hae eleng
ho tshoara le ho boloka chelete ya mokgatlo kapa ya sechaba. /bon. Boramatlotlo/.
Rameetlo (ra-mi-e-tlaw) /anthropologist/ Motho ya nang le tsebo e kgolo ya moetlo,
setso le ditloaelo tsa batho ba sechaba se itseng. /bon. borameetlo/.
Rameno (ra-me-no) /dentist/ Ngaka e ntshang meno le ho a lokisa kapa ho a hlatsoa;
setsebi sa mahloko le mahlaba a meno. /bon. borameno/.
Rameqoqo (ra-mi-qaw-qaw) /story teller, narrator/ Motho ya ratang ho qoqa: ya
nang le dipale tse ngata tseo a batlang ho di qoqela batho babang. /bon. borameqoqo/
Rameroho (ra-mi-raw-haw) /vegetarian/ Motho ya phelang ka ho ja meroho feela
ntle le nama. /bon. Borameroho/ (bap. sefudi/.
Ramesifa (ra-me-si-fa) /muscle man/ Motho wa mmele o tletseng mesifa e meholo
ka lebaka la boikoetliso. /bon. boramesifa/ (bap. mosifa, raditshika).
Rametlae (ra-me-tlae) /comedian/ Motho ya tshehisang babang; motho ya ratang ho
etsa metlae; motho ya tloaetseng ho qabola babang; motho eo mosebetsi wa hae eleng
ho etsa hore babang ba keketehe. /bon. borametlae/ (bap. seqabolane).
Ramo (ra-mu) /ram/ Nku e kgolohadi e tona, enang le manaka a maholo haholo.
Ramoditse (ra-mu-di-tse) /crunched/ Bokgale ba ho ramotsa.
Ramohlongoana (ra-mo-hlo-ng-wa-na) (ramohlongwana) /chief/ Motho ya laolang
sechaba ka baka la ketapele ya borena. /bon. boramohlongoana/.

602
 603

Ramokgorong (ra-mu-kgo-ro-ng) /guitarist/ Sebapadi sa mmamokgorong: motho ya

tsebang ho bapala kapa ho letsa seletsa mmamokgorong ka bokgabane bo boholo
haholo. /bon. boramokgorong/ (bap. rasekgankule). (mm. radikatara, rakatara).
Ramokutu (ra-mo-ku-tu) /arnachist/ Motho ya ratang mokutu: wa boemo ba morusu
le lerata; ya ikamahanyang le tlhokeho ya taolo le molao; wa boemo ba
letshethetshethe le sephethephethe; ya ratang boemo ba tsitsipano ya meno le
tsikitlano sebakeng. /bon. boramekutu/ (bap. ramorusu, mokutu).
Ramolao (ra-mu-la-aw) /lawyer/ Motho ya emelang emong lekgotleng la dinyewe
kapa kgotla. Motho ya tsebang ka tsa molao haholo. /bon. boramolao/ (bap. mmuelli)
Ramoriana (ra-mo-ria-na) /pharmacist, chemist/ Setsebi sa moriana; motho ya
fanang ka moriana kapa ya fanang ka keletso ya tshebediso ya moriana. /bon.
boramoriana. (bap. ramothokgo, ngaka-chitja).
Ramoroto (ra-mu-ru-taw) /urologist/ Ngaka e sebetsanang le mafu a diphio mmoho
le mahloko a amang bothata ba ho rota. /bon. Boramoroto/ (bap. radiphio).
Ramorusu (ra-mo-ru-su) arnachist/ Motho ya ratang morusu: wa boemo ba mokutu
le lerata; ya ikamahanyang le tlhokeho ya taolo le molao; wa boemo ba
letshethetshethe le sephethephethe; ya ratang boemo ba tsitsipano ya meno le
tsikitlano sebakeng. /bon. boramorusu/ (bap. ramokutu, morusu).
Ramosa (ra-mu-sa) /philanthropist, humanitarian/ Motho eo ka nako tse ngata a
bontshang kutloelo bohloko kgahlanong le batho babang, haholo ba futsanehileng
kapa ba sotloang; motho ya ratang ho thusa babang ntle le tefello, empa ka lebaka la
mohau oo a nang le ona. /bon. boramosa/ (mm. mmamosa).
Ramosebetsi (ra-mo-se-be-tsi) /employer/ Motho ya fang babang mosebetsi; motho
eo eleng monga mosebetsi, a ikarabellang ho lefa basebetsi ka mora nako e itseng,
ebile a na le matla a ho tebela. /bon. boramosebetsi/ (bap. mosebetsi, mosebeletsi).
Ramothokgo (ra-mut-hu-kgu) /herbalist/ Setsebi sa moriana o chekoang wa tlhaho;
motho ya sebetsang ka moriana o choekoang; motho ya phekolang ka mothokgo kapa
moriana o chekoang. /bon. Boramethokgo/ (bap. ramoriana, ngaka-chitja).
Ramotsa (ra-mu-tsa) /crunch/ Ho ja ka ho thuba kapa ho choatla ka meno se jewang;
ho ja sejo ka ho se haila ka meno. (sheb. Romotsa bakeng sa tshebediso).
Ramotse (ra-mo-tsi) (ramoditse) /crunched/ Bokgale ba ho ramotsa.
Ramotse (ra-mu-tse) /chancellor, mayor/ Motho ya ikarabellang le ho netefatsa hore
ditshebeletso le ditlhoko tsa motse di tsamaya hantle; motho ya kgethiloeng ke
bongata ba sechaba ho phethahatsa ditabatabelo tsa sechaba le motse. /bon.
boramotse/ (bap. ratoropo).
Ramotso (ra-mu-tsaw) /crunching/ Ketso ya ho ramotsa: ho ja ka ho thuba kapa ho
choatla ka meno se jewang; ho ja sejo ka ho se haila ka meno.
Ramotsu (ra-mu-tsu) /spear man/ Motho ya sebedisang lerumo kapa sebetsa se nang
le motsu ho itshireletsa kapa ho hlasela ka ho bolaya. /bon. boramotsu/.
Rangoane (ra-ng-wa-ne) /my father’s yonger brother/ Ngoanabo ntate ya monyane
e motona; motho e motona ya hlahlamang ntate kapa motsoadi waka e motona;
monna ya amanang le ntataka ka lelepa empa a le monyane ka dilemo. /bon.
borangoane/ (bap. mmangoane) (mm. rangwane).
Rannyeo (ran-ye-u) /father of someone/ Thehello ya motho e motona ntle le ho bitsa
lebitso la hae; mangmang e motona eo ho sa hlalosoeng lebitso la hae. Boemo ba ho
bitsa motho e motona ntle le ho bolela lebitso la hae. /bon. Borannyeo/ (bap.
mmannyeo, nnyeo).
Ranta (ran-ta) /rand/ Chelete ya Afrika Borwa. Lebitso la chelete ya afrika Borwa eo
boleng ba sente tse lekgolo le e bopang le ho e phethahatsa. /bon. diranta/ (bap. loti).

603
 604

Rantha (rant-ha) /annihilate, mutilate/ Ho senya haholo ka ho baka lerantha. Ho

senya sebopeho ka botlalo ka ho etsa hore ntho e shebahale hampe.
Ranthana (rant-ha-na) /delapitated/ Ho ba boemong bo tabohileng hoa seaparo ka
tsela eo se kekeng sa rokeha; ho taboha hoa seaparo kapa phahlo ka tsela e mpehadi;
ho baka hore seaparo se be maranthana, se senyehe haholo.
Ranthane (rant-ha-ne) /mutilated/ E senyehileng haholo: eo sebopeho sa yona se
shebahalang hampe haholo ka baka la tshenyeho.
Ranthano (rant-ha-naw) /delapitation/ Ketso kapa boemo ba ho ranthana: ho ba
boemong bo tabohileng hoa seaparo ka tsela eo se kekeng sa rokeha; ho taboha hoa
seaparo kapa phahlo ka tsela e mpehadi; ho baka hore seaparo se be maranthana, se
senyehe haholo.
Ranthanya (rant-han-ya) /annihilate/ Ho etsa hore ntho e senyehe sebopeho ka
botlalo; ho etsa hore ntho e hloke tshobotsi ka ho e senya ka ho heletsa, dia, choatla,
thuba kapa tabola; ho beha boemong bo sa lokiseheng.
Ranthanyo (rant-han-yaw) /annihilation/ Ketso ya ho ranthanya: ho etsa hore ntho e
senyehe sebopeho ka botlalo; ho etsa hore ntho e hloke tshobotsi ka ho e senya ka ho
heletsa, dia, choatla, thuba kapa tabola; ho beha boemong bo sa lokiseheng.
Ranthanyoa (rant-han-wa) /annihilayed/ Boetsuwa ba ho ranthanya.
Rantho (rant-haw) /annihilation/ Ketso ya ho rantha: ho senya haholo ka ho baka
lerantha. Ho senya sebopeho ka ho etsa hore ntho e shebahale hampe.
Rantho (//) /father of something/ Ntata nnyeo eo a sa boleloeng ka lebitso; motsoadi
wa mangmang ya sa tsejoeng. /bon. borantho/ (bap. rannyeo, mmanyeo).
Rantoa (ran-twa) /war monger/ Moshanyana, monna, mohlankana kapa moshemane
ya ratang ho loana; motho e motona ya ratang ntoa. Motho ya dulang a loantsha
babang. /bon. Borantoa/ (bap. nkoapo) (mm. Rantwa).
Rantsho (ran-ts-hu) /black man, dark person/ Motho e motsho wa semelo sa Afrika
ha a hlalosoa ka kakaretso. Mo-Afrika e motle e motsho kapa e motshoana. /bon
borantsho/.
Rao (ra-u) /exclamation: sudden standing up/ Lekgotsa le bontshang le ho hlalosa
tsela ya ho ema kapele kapa hanghang ntle le ho senya nako.
Raoha (ra-u-ha) /stand up quickly/ Ho ema ka maoto kapelenyana ntle le ho senya
nako; ho ema hanghang ka sekgahla.
Raola (ra-u-la) /cause to stand up quickly/ Ho baka hore motho kapa ntho e raohe: e
eme ka maoto kapelenyana kapa e eme hanghang ka sekgahla.
Rapa (ra-pa) /radish/ Mofuta wa moroho o jaloang serapeng, o bababang, onang le
kotola katlase. /bon. dirapa/.
Rapalla (ra-pal-la) /lie down helplessly/ Ho paqama fatshe ka mpa ntle le
boikemisetso; ho paqama fatshe ka mora ho kakalatsoa fatshe ka setebele; ho wela
fatshe kapa ho kakalla ka baka la ho diwa ke bokudi bo itseng.
Rapallisa (ra-pal-li-sa) /knock down/ Ho baka hore motho a wele fatshe ka mora ho
otloa kapa ho nathoa ka ntho e itseng; ho etsa hore motho a wele fatshe ka ho kakalla
ka baka la bokudi. Ketsiso ya ho rapalla.
Rapalliso (ra-pal-li-saw) /knockng down/ Ketso ya ho rapallisa: ho baka hore motho
a wele fatshe ka mora ho otloa kapa ho nathoa ka ntho e itseng; ho etsa hore motho a
wele fatshe ka ho kakalla ka baka la bokudi.
Rapama (ra-pa-ma) /of the sun: to set/ Ho dikela hoa letsatsi ka nako ya phirimana;
ho nyamela hoa letsatsi nakong tsa mantsiboya, pele ho shoalane.
Rapamisa (ra-pa-mi-sa) // Ketsiso ya ho rapama: ho baka letsatsi le dikele.
Rapamiso (ra-pa-mi-so) // Ketso ya ho rapamisa: ho baka letsatsi le dikele bophirima.

604
 605

Rapedisa (ra-pe-di-sa) /pray with, intercede/ Ketsitso ya ho rapela: ho thusa ho

rapela; ho rapela mmoho le motho ya hlokang thuso kapa thapelo.
Rapela (ra-pe-la) /pray/ Ho buisana le Modimo ka ho kgumama kapa ho etsa kopo e
tiileng, ya sebele; tsela ya ho ikamanya le Mmopi ka ho mo kgumamela le ho bua
mantsoe a kopang se itseng ka botio. (bap. thapelo).
Rapeleho (ra-pe-le-haw) /obstritician/ Ngaka e sebetsanang le mosadi kapa motho e
motshehadi ya emereng kapa ya boemong ba ho pepa; ngaka e thusang ho shebana le
tsa kemaro le peleho ya masea, bokgachane kapa ho ba mmeleng hoa motho e
motshehadi; setsebi sa bokgachane le pepo kapa tsoalo ya bana; nkgekge ya ho
belehisa. /bon. borapeleho/ (bap. rabosadi, mmelehisi, mobelehisi).
Rapella (ra-pel-la) /pray for/ Ketsetso ya ho rapella: ho buisana le Modimo bakeng
sa batho ba hlokang thuso ya thapelo; ho itlhahisa ho Modimo bakeng sa puisano le
Yena mabapi le thuso ya batho babang.
Rapelo (ra-pi-lu) /cardiologist/ Ngaka e sebetsanang le mafu a pelo, boemo ba pelo,
methapo ya pelo, mmoho le motsamao wa madi mmeleng ohle. /bon. borapelo/
Rapeloana (ra-pe-lwa-na) /short tempered person/ Motho ya pelo e nyane: ya
kgenang kapele ntle le mabaka a utloahalang; eo ntho kapa ketsahalo e nyane e mo
amang maikutlo ka tsela e bakang hore a koate.
Rapolasi (ra-pu-la-si) /farmer/ Motho ya sebetsang ka dijalo, dimela, mobu le
masimo; motho ya sebetsanang le thuo ya diphoofolo, masimo le ho lema dijalo kapa
dimela. /bon. borapolasi/ Tem. Hantlentle lentsoe le nepahetseng la puo ya Sesotho
ke “sehoai” hofeta “rapolasi”. (bap. sehoai/sehwai).
Raqhoe (ra-qhwe) /big monkey, gorilla/ Tshoene e kgolohadi, e hlaha, e hlokang
setsoalle, ya naheng. /bon. boraqhoe, diraqhoe/.
Rarahana (ra-ra-ha-na) (rarehana) /disabled tongue/ Hoa leleme: ho se kgone ho
ntsha modumo wa puo ka lebaka la ho tsitsinyeha; ho hloleha ho bua ka lebaka la ho
tshoha kapa ho kgena haholo.
Rarahane (ra-re-ha-ne) /disabled/ Bokgale ba ho rarahana. E boemong ba ho
rarahana.
Rarolla (ra-rul-la) /solve, resolve/ Ho etsa hore bothata bo fele; ho fedisa bothata
kapa qaka ka dipuisano le namolelo; ho tlosa boemo bo thata ka puo kapa qeto ya
seboka se kgaolang kgang. (bap. tharollo).
Rarollotse (ra-rul-lo-tse) /solved, resolved/ Bokgale ba ho rarolla.
Rarollotsoe (ra-rul-lots-we) /resolved/ Boetsuwa le bokgale ba ho rarolla.
Rasekgankule (ra-se-kga-nku-le) /violinist/ Moletsi wa sekgankule: motho ya
tsebang ho letsa sekgankule ka bokgabane bo boholo. /bon. borasekgankule/.
Raserapa (ra-se-ra-pa) /gardener/ Motho ya sebetsanang le serapa; motho eo
mosebetsi wa hae eleng ho hlaola lehola la serapa le ho netefatsa hore serapa se
maemong a matle. /bon. boraserapa/.
Rata (ra-ta) /love, like/ Ho utloisisa motho emong kapa ntho ka maikutlo a felletseng;
ho lebisa maikutlo a thato ho motho emong; ho amohela motho kapa ntho ka ho
bontsha ditsela tsa lerato; ho ba le kellelo ya ho natsa ya ratoang kapa wa heno ka ho
mo etsetsa ntho tse ntle, tse hlokang boinahanelo; lebaka la ho fereha ngoanana kapa
motho ya motshehadi kapa e motona. Ho bontsha maikutlo a tibileng a thato
kgahlanong le motho kapa ntho e itseng; boemo ba pelo kapa kelello bo bontshang ho
lakatsa kapa ho hoheloa ke motho kapa ntho e itseng. (bap. lerato).
Rata (//) /revere/ Ho bontsha lerato ka ho kgumamela; ho kgumama ka mangole
bakeng sa lerato; ho inehela ho Modimo ka ho latella melao ya hae.

605
 606

Ratana (ra-ta-na) /in love/ Ketsetsano ya ho rata: ho ba boemong ba ho fereha

ngoanana kapa motho ya motshehadi kapa e motona ka lebaka la ho amohela boemo
ba pelo mabapi le ya ratoang.
Ratas (ra-tas) /as one wishes/ Theneketso ya ho rata: ho etsa boithatelo; tloaelo ya ho
etsa ketso e itseng le ha ho sa dumelehe. (bap. Borata).
Ratau (ra-tau) /lion specialist/ Motho ya tsebang haholo ka ditau: ya nang le
boiphihlelo ka metsamao le maphelo a ditau. /bon. boratau/.
Rateha (ra-te-ha) /lovely/ Hoa motho kapa ntho: ya shebahalang kapa bohehang a le
motle haholo; e hohelang leihlo ka lebaka la botle ba yona. (mm. ratehang).
Rateha (ra-te-ha) /best/ Ya babatsehang haholo hofeta babang; e ntle haholo hofeta
tseding ha ho bapisoa le yona. (mm. ratehang).
Rateisi (ra-te-isi) /radish/ Mofuta wa moroho o babababang, o etsang dikotola, o
jaloang le ho lengoa haholo dirapaneng tsa mahaeng. /bon. Dirateisi/.
Ratha (rat-ha) /of an axe: cut, chop/ Ho poma ka sepheo sa ho dia; ho poma ka
sepheo sa ho etsa lekumane, karoloana kapa sekoto. Mael. Selepe sa bohoeng se
ratha se iname: mokgoenyana o thusa ka tsohle tseo anang le tsona moo a nyetseng
teng ho sa tsotellehe boima ba seo a tlamehang ho se etsa.
Rathola (rat-hu-la) /to brew/ Ho etsa joala bakeng sa mokete kapa ho ithabisa. Ho
etsa joala ka ho kopanya metsoako e tshoanetseng; ho etsa joala ka ho hlophisa
lethathama la metsoako ya joala. (bap. ritela).
Ratholo (rat-hu-law) /brewing/ Ketso ya ho rathola: tlhopiso ya ho etsa joala.
Ratholoa (rat-hu-lwa) // Boetsuwa ba ho rathola.
Rathotse (rat-hu-tse) // Bokgale ba ho rathola.
Rathotsoe (rat-hu-tswe) /Boetsuwa le bokgale ba ho rathola.
Ratisa (ra-ti-sa) /cause to love/ Ketsiso ya ho rata: ho baka boemo bo be le lerato
kapa thatano; ho etsa hore motho emong a rate emong.
Ratiso (ra-ti-saw) // Ketso ya ho ratisa: ho baka boemo bo be le lerato kapa thatano;
ho etsa hore motho emong a rate emong. (bap. thatiso).
Ratokafalo (ra-tu-ka-fa-law) /perfectionist/ Motho wa tloaelo le mekgoa ya tokafalo:
motho ya phehellang ho etsa dintho tsohle ka bokgabane mmoho le phethahalo e
tletseng. Motho wa ditloaelo tse nepahetseng ebile di lokile ho ya ka tebello tsohle tsa
hae. /bon. boratokafalo/ Tem. ho na le phapang e kgolo pakeng tsa mantsoe, “moloki”
mmoho le “ratokafalo”. (bap. moloki, moiphotli).
Ratoropo (ra-taw-raw-paw) /town councellor, mayor/ Motho ya okametseng motse
toropo ebile a ikarabella tsamaisong ya ditshebeletso tsa yona. /bon. boratoropo/.
Ratsale (ra-tsa-le) /father-in-law/ Motsoadi kapa ntata mosadi ya nyetsoeng ha a
hlalosoa ke monyadi kapa mokgoenyana; motsoadi e motona eo eleng ntate wa
mosadi wa motho ya nyetseng. (bap. mohoe, mohoehadi, matsale).
Ratu (ra-tu) /darling, sweetheart/ Motho ya ratoang haholo ke molekane wa hae;
motho e motshehadi kapa e motona ya ratanang le emong; kgarebe kapa mohlankana
ya leratong ha a bitsoa ke molekane wa hae. Kgutsufatso ya moratuwa. /bon. Baratu/.
Rauwa (ra-u-wa) // Boetsuwa ba ho raha
Rawa (ra-wa) // Boetsuwa ba ho raha.
Re (re) /we/ Seemedi se emelang batho ba ka bongateng; bongata ba seemedi “ke”
kapa lentsoe le emelang batho ka bongateng. Lentsoe le sebedisoang bakeng sa lereho
le emelang batho. (bap. ba, ra).
Rea (re-a) /we are/ Seemedi se emelang batho ba ka bongateng ka ho bontsha
tsoelopele ya polelo; bongata ba seemedi “ke” kapa lentsoe le emelang batho ka

606
 607

bongateng. Lentsoe le sebedisoang bakeng sa lereho le emelang batho. Tlh. Hangata

“rea” e shebahala e le mantsoe a mabedi: “re a”.
Rearea (re-a-re-a) /confusion/ Boemo ba pherekano, sephethephethe, morusu,
letshethetshethe, lejojo, mokutu le tlhokeho ya botsitso.
Reba (re-ba) /to perplex, dumbfound, nonplus/ Ho etsa hore kelello e hlolehe ho
utloisisa boemo ka baka la bothata ba bona; ho makatsa maikutlo ka tsela e sa
kgonahaleng ho utloisiseha; ho hatella kelello.
Rebeha (re-be-ha) /perplexed, bewildered/ Ho ba boemong bo bakang hore kelello e
se kgone ho utloisisa kapa ho hlalosa ketso kapa ketsahalo ha bobebe.
Rebeho (ri-be-haw) /bewildement/ Ketso ya ho rebeha: ho ba boemong bo bakang
hore kelello e se kgone ho utloisisa kapa ho hlalosa ketso kapa ketsahalo ha bobebe.
Reberebe (ri-bi-ri-bi) /creamy, soft and tasty/ Hoa sejo seka seno: se nang le
lebejana ebile se le bonojana hamonatjana. E tletseng lebejana, e tatseho e monate e
akgang boreledi.
Rebo (ri-baw) /perplexity/ Ketso ya ho reba: ho etsa hore kelello e hlolehe ho
utloisisa boemo ka baka la bothata ba bona; ho makatsa maikutlo ka tsela e sa
kgonahaleng ho utloisiseha; ho hatella kelello.
Recha (re-cha) /trip/ Ho dia motho kapa ntho e tsamayang ka ho kenya leoto
dipakeng tsa maoto a moetsuwa; ho raha maoto a motho ka sepheo sa ho mo dia.
Recho (re-cho) /tripping/ Ketso ya ho recha: ho dia motho kapa ntho e tsamayang ka
ho kenya leoto dipakeng tsa maoto a moetsuwa; ho raha maoto a motho ka sepheo sa
ho mo dia.
Refo (re-fu) /exclamation: to stand up quickly/ Lekgotsa le bontshang le ho hlalosa
tsela ya ho ema kapele kapa hanghang ntle le ho senya nako. (bap. rao!).
Refoha (re-fu-ha) /stand up quickly/ Ho tsoha le ho ema ho tsoa dikobong ka
potlako; ho ema ka maoto hanghang ntle le tshenyo ya nako.
Refoho (re-fu-haw) /quick standing/ Ketso ya ho refoha: mokgoa wa ho tsoha le ho
ema ho tsoa dikobong ka potlako; ho ema ka maoto hanghang ntle le tshenyo ya nako.
Reha (re-ha) /name/ Ho fa lebitso: ho etsa hore ntho efe kapa efe, kapa motho ofe
kapa ofe a be le lebitso; ho batla lebitso bakeng sa.
Rehella (re-hel-la) /name after/ Ho fa ntho kapa motho lebitso ka mora lebitso la
motho emong ya phelang kapa ya kileng a phela.
Reka (re-ka) /buy, purchase, procure, shop/ Ho ntsha chelete bakeng sa thepa e
nkoang; ho lefa chelete bakeng sa phaphanyetsano ya diphahlo, thoto kapa thepa; ho
fana ka chelete bakeng sa ntho e nkuwang lebenkeleng kapa moo ho rekisoang teng;
ho lefella thepa e batloang ka ho fana ka chelete kapa ntho e itseng.
Rekela (re-ke-la) /selling/ E rekoang haholo: eo ho ntshoang chelete haholo bakeng
sa yona ka baka la boleng ba yona; e tsamayang haholo mabenkeleng; e ratoang
haholo. Ketsetso ya ho reka.
Rekelana (re-ke-la-na) /buy for each one/ Ketsetsano ya ho reka: ho reka bakeng sa
emong, le emong a reke bakeng sa hae.
Rekeloa (re-ke-lwa) // Boetsuwa ba ho rekela. (mm. Rekelwa).
Reketse (re-ke-tse) // Bokgale ba ho rekela.
Reketsoe (re-kets-we) // Bokgale le boetsuwa ba ho rekela. (mm. Reketswe).
Rekere (re-ke-re) /rubber/ Letsoaki le entsoeng ka lero la dimela kapa sefate se
hlahisang lero le joalo, le sarolohang, le sebedisoang ho etsa dihlahisoa tsa ho
phumula, dieta le tse ding tse ngata. (bap. Raba).
Reketla (re-ke-tla) /tremble/ Ho tsitsinyeha hoa lefatshe; ho thothomela hoa lefatshe
ho bakoang ke ho heleha kapa ho petsoha hoa bokahare ba lona.

607
 608

Reketlo (re-ke-tlo) /tremor/ Ketso ya ho reketla: ho tsitsinyeha hoa lefatshe; ho

thothomela hoa lefatshe ho bakoang ke ho petsoha hoa bokahare ba lona.
Rekisa (re-ki-sa) /sell, purchase/ Ho fapanyetsana ka thepa, thoto kapa diphahlo
bakeng sa chelete; ho lefisa bareki kapa moreki chelete bakeng sa thepa eo a e nkang;
ho batla tefo kapa tefello ya ntho e nkuwang lebenkeleng.
Rekisetsa (re-ki-se-tsa) /sell for/ Ketsetso ya ho rekisa.
Rekisetsoa (re-ki-sets-wa) // Boetsuwa ba ho rekisetsa. (mm. Rekisetswa).
Rekisitse (re-ki-si-tse) // Bokgale ba ho rekisa.
Rekisitsoe (re-ki-sits-we) // Bokgale le boetsuwa ba ho rekisa. (mm. Rekisitswe).
Rekisoa (re-ki-swa) /sold/ Boetsuwa ba ho rekisa. (mm. Rekiswa).
Rekolohela (re-ku-lu-he-la) /forgive, pardon/ Ho bontsha lereko: ho tshoarela
emong melato ya hae; ho bontsha kutloelo bohloko; ho hauhela.
Rekoloheloa (re-ku-lu-he-lwa) /forgiven/ Boetsuwa ba ho rekolehela.
Rekolohetse (re-ku-lu-h-tse) /forgiven/ E bontshang lereko: ya kapa e tshoarelang
emong melato ya hae; ya bontshang kutloelo bohloko; ya kapa e hauhelang.
Rekolohetsoe (re-ku-lu-h-tswe) /forgiven/ Boetsuwa le bokgale ba ho rekolohela.
Rella (rel-la) /slip/ Ho thekesela kapa ho batla ho wa ka baka la boemo bo metsi,
seretse kapa bo kgopang. Ho ba makgatheng a ho batla ho wela ka baka la ho thella.
Rellisa (rel-li-sa) /slippery/ E bakang ho thekesela kapa ho batla ho wa ka baka la
boemo bo metsi, seretse kapa bo kgopang. Ho ba makgatheng a ho batla ho wela ka
baka la ho thella.
Rellisoa (rel-li-swa) (relliswa) // Boetsuwa ba ho rella. (bap. thellisoa).
Rema (re-ma) /to a cut a tree/ Ho poma sefate; ho etsa hore sefate kapa semela se
seholo se be dikoto ka ho se kgaola ka selepe kapa sakga; ho kgaola ka selepe kapa
sesebedisoa se pomang. (bap. themo).
Remela (re-me-la) /to cut a tree for/ Ketsetso ya ho rema: ho rema bakeng sa.
Remme (rem-me) // Bokgale ba ho rema.
Rena (re-na) /to triumph, dominate, reign/ Ho kabasa sebakeng; ho ba boemong ba
morena kapa bookamedi; ho ba e moholo sebakeng ka baka la ho tshajoa le ho hlola;
ho ba mmampodi sebakeng. (bap. kabasa, ketapele, laola).
Reneketsa (re-ne-ke-tsa) /nick name/ Ho bitsa ka lebitso la bosoasoi; ho bitsa ka
lebitso la ho bapala; ho bitsa ka tsela e bontshang bongoana kapa lerato la bongoana.
Reneketso (re-ne-ke-tso) /nick naming/ Ketso ya ho reneketsa: ho bitsa ka lebitso la
bosoasoi; ho bitsa ka lebitso la ho bapala; ho bitsa ka tsela e bontshang bongoana
kapa lerato la bongoana. (bap. theneketso).
Reng (ri-ng) /what/ Lebotsa le batlang ho tseba seo motho a buang ka sona; lentsoe le
sebedisoang ho botsa seo emong a se buang. Mohl. O reng monna heso? Ha kea
utloa o reng. Ba batla ho tseba hore na o reng. Le reng lona bana?
Renngoe (ren-ng-we) (renngwe) /cut/ Boetsuwa le bokgale ba ho rema.
Repha (rep-ha) /deteriorate, decline, degrade/ Hoa boemo kapa boitshoaro: bo yang
tlase ka tokafalo; bo tsoelang pele ho senyeha; bo senyehang ho ya pele; bo sa
bonahaleng ho loka hona joale. Ho mpefala hoa boemo kapa boitshoaro.
Repherephe (rep-he-rep-he) /loose/ E hlephileng ka sebopeho; e lokolohileng haholo.
Repherephe (rep-he-rep-he) /oversize attire, cloths/ Hoa seaparo: se seholo hofeta
monga sona; se tsoang ka manyoka. (bap. habuhabu).
Rephesedisa (rep-he-se-di-sa) // Ketsiso ya ho rephesela: ho baka ho tsitsinyeha hoa
mmele ho etsoang ke botenya kapa mafura a mmele.
Rephesediso (rep-he-se-di-so) Ketso ya ho rephesedisa: pako ya ho tsitsinyeha hoa
mmele ho etsoang ke botenya kapa mafura a mmele.

608
 609

Rephesela (rep-he-se-la) // Ho tsamaya joalo ka motho ya motenya haholo; ho

tsamaya ka ho tsitsinya dinama ka baka la botenya le mafura.
Repheselo (rep-he-se-law) // Ketso ya ho rephesela kapa motsamao wa motho e
motenya hahoho; tsitsinyeho ya dinama tsa motho e motenya kapa ya mmele o
mafura.
Rephisa (rep-hi-sa) // Ho etsa kapa ho baka hore ntho e rephe: ho nolofatsa mmele ka
ho ba le dinama tse ngata tse tsitsinyehang.
Rephiso (rep-hi-saw) // Ketso ya ho rephisa: nolofatso ya ditho tsa mmele ka ho ba le
dinama tse ngata tse tsitsinyehang.
Repho (rep-haw) /deterioration, degeneration, slump/ Ketso ya ho repha: ho ba
boemong bo yang tlase ka tokafalo; bo tsoelang pele ho senyeha; bo senyehang ho ya
pele; bo sa bonahaleng ho loka hona joale. Ho mpefala hoa boemo kapa boitshoaro.
Rera (re-ra) /to scheme, plan, decide/ Ho etsa hore monahano wa kelello o tlamehe
ho phethahatsoa; ho nahana se tlamehang ho etsoa.
Rera (re-ra) /preach/ Ho fana ka lentsoe la Modimo ho phutheho; ho bala bibele ka
ho qolla ditemana le dikgaolo tsa yona bakeng sa phutheho. (bap. thero).
Rerela (re-re-la) /preach for/ Ketsetso ya ho rera.
Rerisa (re-ri-sa) /inform/ Ho fana ka tlaleho ya se tlo etsahala kapa se etsahatseng; ho
fana ka tsebiso e etsahetseng kapa eo eleng hona e tlo etsahala. Ho hlalosetsa boemo
ba dintho kapa diketsahalo sebakeng. (bap. joetsa).
Rerisana (re-ri-sa-na) /to communicate/ Ketsetsano ya ho rera: ho fana dintlha tsa
ketsahalo tse tlang kapa tse tlo etsahala.
Reteleha (re-te-le-ha) /turn, look back/ Ho sheba morao ka ho sotha molala le
hlooho; ho hetla ka ho lebisa mahlo morao. Ho fetola mmele nqa enngwe. (bap.
hetla).
Reteleha (re-te-le-ha) /retrospect/ Ho ba boemong ba ho nahana ka diketsahalo tse
fetileng le mekgoa ya kgale.
Reteleho (re-te-le-haw) /looking back/ Ketso ya ho reteleha: ho sheba morao ka ho
sotha molala le hlooho; ho hetla ka ho lebisa mahlo morao. Ho fetola mmele nqa
enngwe.
Reteleho (re-te-le-haw) /retrospection/ Boemo ba ho nahana ka diketsahalo tse
fetileng le mekgoa ya kgale. (bap. boitekolo).
Retha (rit-ha) /to rhythm/ Ho bina ka ho bontsha boqhetseke le morethetho; ho bina
pina e nang le moelelo wa diletsa le modumo wa mantsoe.
Rethetha (rit-hit-ha) /to sing rhythmical/ Ho fana ka morethetho wa pina; ho bina ka
ho utloahatsa moelelo wa pina. Ho fana ka modumo o monate wa diletsa tsa mmino.
Rethetho (ret-het-ho) /rhythmic singing/ Ketso ya ho rethetha: ho bina ka ho
utloahatsa moelelo wa pina kapa ho fana ka modumo le motsoako o monate wa diletsa
tsa mmino. (bap. morethetho).
Rethethoa (re-thet-hwa) // Boetsuwa ba ho rethetha. (mm. rethethwa).
Retho (ret-haw) /lyric/ Boemo ba ho bina ka boqhetseke le morethetho; ketso ya ho
bina ka ho fana ka moelelo wa modumo wa mmino kapa pina. (bap. morethetho).
Retoloha (re-tu-lu-ha) /to turn the body back/ Ho sheba morao ka ho fetola mmele
ohle; ho lebisa molala le hlooho morao; ho tadima se ka morao ka ho hetla.
Retolohile (re-tu-lu-hi-le) /turned/ Eo mmele wa yona o shebileng nqa enngwe ka ho
o fetola; e shebileng morao ka ho hetla kapa ho sotha molala nqa ya se shejoang.
Retoloho (re-tu-lu-haw) /turning back/ Ketso ya ho retoloha: mokgoa wa ho sheba
morao ka ho fetola mmele ohle; ho lebisa molala le hlooho morao; ho tadima se ka
morao ka ho hetla. (bap. hetla).

609
 610

Retla (re-tla) /amputate, operate/ Ho ntsha setho sa mmele ka ho se poma; ho buwa

mmele ka morero wa ho fodisa kapa ho bolaya. /bon. diretlo/ (bap. poma).
Retlo (re-tlo) /amputation, operation, ritual/ Mokgoa wa ho retla: ho ntsha setho sa
mmele ka ho se poma kapa ho buwa mmele ka morero wa ho fodisa kapa ho bolaya;
polao ka ho ntsha setho sa mmele. (bon. diretlo) (bap. boretli, moretli). (mm. thetlo).
Rewa (re-wa) /naming, named/ Ho fa lebitso; ho etsa hore ntho, sebaka kapa motho
a be le lebitso. Boetsuwa ba ho reha.
Rialo (ri-a-lo) /say so, so say so and so/ Ho cho mangmang; ke mangmang ya buang;
ho buile mangmang; ke mangmang ya buang joalo.
Riatso (ri-a-tso) /said so/ Ho cholo mangmang; ho buile mangmang; mangmang o sa
a buile; ke mangmang ya buileng joalo. Bokgale ba ho rialo.
Rifi (ri-fi) /man’s boot/ Seeta se thata haholo, se seholo, se boima, se roaloang
nakong tsa ho sebetsa kapa tsa serame. /bon. dirifi/.
Rinya (rin-ya) /exterminate/ Ho bolaya ka ho ripitla ka bongata; ho bolaya joalo ka
dikokoanyana; ho fedisa bophelo ka ho hata ka ntho e imelang. (bap. rantha, larinya).
Rinyo (rin-yaw) /extermination/ Ketso ya ho rinya: ho bolaya ka ho ripitla ka
bongata; ho bolaya joalo ka dikokoanyana; ho fedisa bophelo ka ho hata ka ntho e
imelang. (bap. ranthanyo, mofethe, fetha).
Riphaboliki (ri-pha-bo-li-ki) (riphabliki) (ripaboliki) /republic/ Naha eo matla a
maholo a ho kgetha dikgethong a welang ho mokgatlo wa baahi ba yona ebile e le
bona ba kgethang baemedi ba bona. /bon. Diriphaboliki/. Mohl. Naha ya Afrika
Borwa ke Riphaboliki.
Ripitla (ri-pi-tla) /obliterate, annihilate/ Ho fedisa maphelo ka bophara ba sebaka;
ho netefatsa phediso ya maphelo ka ho bolaya bongata ba batho sebakeng; ho otla
kapa ho hlola ka tsela eo ya hlotsoeng a sa kgoneng ho etsa letho. (bap. ranthanya).
Ripitlo (ri-pi-tlo) /obliteration, annihilation/ Ketso ya ho ripitla: ho fedisa maphelo
ka bophara ba sebaka; ho netefatsa phediso ya maphelo a batho ba bangata ka ho
bolaya sebakeng; ho otla kapa ho hlola ka tsela eo ya hlotsoeng a sa kgoneng ho etsa
letho. (bap. thipitlo).
Ritama (ri-ta-ma) /to cleanse an asshole/ Ho tlosa masalla a masepa lesobeng la
sebono; ho hloekisa mosima wa sebono; ho phumula masepa a salletseng sebonong.
Ritamisa (ri-ta-mi-sa) /cause to cleanse an asshole/ Ho baka ho tlosa tlosa masalla a
masepa lesobeng la sebono.
Ritamiso (ri-ta-mi-saw) /causing asshole cleansing/ Ketso ya ho ritamisa: ho baka
ho tlosa tlosa masalla a masepa lesobeng la sebono. (mm. thitamiso).
Ritamo (ri-ta-maw) /asshole cleansing/ Ketso ya ho ritama: ho tlosa masalla a
masepa lesobeng la sebono; ho hloekisa mosima wa sebono; ho phumula masepa a
salletseng sebonong. (bap. thitamo).
Ritela (ri-te-la) /to brew/ Ho etsa joala ka ho kopanya metsoako e tshoanetseng; ho
etsa joala ka ho hlophisa lethathama la metsoako ya joala.
Ritella (ri-tel-la) /make a beer for/ Ketsetso ya ho ritela.
Ritetse (ri-te-tse) /brewed/ Bokgale ba ho ritela.
Ritetsoe (ri-te-tswe) /brewed/ Boetsuwa le bokgale ba ho ritela. (mm. ritetswe).
Ritsa (ri-tsa) /walk like a criple/ Ho tsamaya joalo ka seritsa: ho ba le motsamao wa
motho ya holofetseng kapa ya shoeleng ditho tsa mmele. (bap. seritsa).
Ritsa (ri-tsa) /to shift, move/ Ho thella kapa ho tsitsinyeha ka ho ya tlase hoa ntho e
dutseng motheong ntle le ho phahama.
Ritsisa (ri-tsi-sa) /criple/ Ketsiso ya ho ritsa: ho etsa hore ntho kapa motho a tsamaye
joalo ka seritsa kapa motho ya holofetseng ditho tsa mmele.

610
 611

Ritsiso (ri-tsi-saw) /cripling/ Ketso ya ho ritsa: ho etsa hore ntho kapa motho a
tsamaye joalo ka seritsa kapa motho ya holofetseng ditho tsa mmele. (bap. seritsa).
Roadisa (rwa-di-sa) /help to load/ Ketsiso ya ho roala: ho beha moroalo kapa boima
hodima hlooho ya motho kapa ntho enngwe. (mm. rwadisa).
Roahaka (rwa-ha-ka) (rohaka) /to insult, curse/ Ho bua ditlhapa kgahlanong le
motho kapa ntho; ho bua mantsoe a etsahatsang kapa a phethahatsang boemo le ketso
e mpe. (bap. rwaka, rohaka) Tem. Lentsoe le nepahetseng ke “rohaka” hofeta
“roahaka”. (mm. rwahaka).
Roaka (rwa-ka) (rohaka) /to insult/ Ho bua ditlhapa kgahlanong le motho kapa ntho;
ho bua mantsoe a etsahatsang ketso e mpe. (sheb. rohaka bakeng sa tshebediso).
Roala (rwa-la) /to load/ Ho beha moroalo hloohong; ho beha boima hodima ntho e
itseng; ho jarisa boima. (mm. rwala).
Roalla (rwal-la) /to collect firewood/ Ho batlana le patsi kapa dibeso; ho batla se
sebedisoang ho etsa mollo wa ho pheha, ho ikomosa kapa ho futhumatsa.
Roallisa (rwal-li-sa) /cause to collect firewood/ Ketsiso ya ho roalla.
Roba (raw-ba) /break/ Ho kgaola ka ho etsa dikoto; ho arohanya thupa kapa lesapo;
ho poma ka ho arohanya.
Robala (ro-ba-la) /sleep/ Ho kena dikobong bakeng sa ho kgaleha; ho ba diphateng
kapa moalong ka sepheo sa boroko; ho ya le sephume sa boroko; ho phomotsa kelello
ka ho kgaleha le ho se nahane tse etsahalang nakong ya ho tsoha.
Robala (ro-ba-la) /to be stupid/ Ho se elelloe se etsahalang ka baka la bowatla; ho se
natse diketsahalo tsa bohlokoa ka baka la bothoto; ho ba sethoto. (sheb. Robetse
bakeng sa tlhaloso).
Robalaka (ro-ba-la-ka) /sleep contineously/ Phetako ya ho robala: ho robala
makgetlo a mangata: ho kena dikobong ka sepheo sa ho kgaleha kgafetsa kgafetsa.
Robalana (ro-ba-la-na) /copulate/ Ho ba le kamano ya dikopo; ho bokana; ho robala
ka sepheo sa thobalano. Ketsetsano ya ho robala.
Robatsa (ro-ba-tsa) /cause to sleep, induce/ Ketsiso ya ho robala: ho etsa kapa ho
baka hore motho a robale kapa a kgalehe ka ho mofa dithethefatsi kapa dino tse
kgalehisang. Mael. Ho robatsa mmutla: ho qhekanyetsa ka ho thetsa.
Robatsa (//) /bore/ Ho etsa diketso tse hlokisang mafolofolo; ho baka hore motho a
tshoaroe ke boroko ka dipuo kapa diketso tse hlokang monate, ebile di tena.
Robatsoa (ro-bats-wa) /bored, induced/ Boetsuwa ba ho robala. (mm. robatswa).
Robedi (ro-be-di) /eight/ Palo e ka hodimo ho supa empa e le ka tlase ho robong.
Robeha (raw-be-ha) /to fracture/ Ho ba le temala lesapong kapa sethong se nang le
lesapo; ho tsoa kotsi lesapong.
Robehile (ro-be-hi-le) /fractured/ E boemong ba ho lemala lesapo; e tsoileng kotsi
ho amang a masapo. Bokgale ba ho robeha.
Robetse (ro-be-tse) /asleep/ E, kapa ya kgalehileng kapa ya keneng dikobong; ya
diphateng ka sepheo sa ho kgaleha. Ya tshoeroeng ke boroko.
Robetse (ro-be-tse) // Bokgale ba ho robala.
Robetse (ro-be-tse) /dull, stupid/ Ya thothofetseng kelello; ya etsang diketso tsa
sethoto kapa lewatla; ya hlokang bohlale. Mohl. Wena o robetse ke ka hoo ba ratang
ho o jalletsa.
Robile (raw-bi-le) /broke, broken/ Bokgale ba ho roba.
Robong (ru-bu-ng) /nine/ Palo e ka hodimo ho robedi empa e le ka tlase ho leshome.
Rofa (raw-fa) /scold, berate, castigate, upbraid/ Ho bua le motho ka tsela e mpe; ho
omanya ha bohloko ntle le tlhompho. Mohl. Ke lekile ho hlalosa empa motho a re
rofa hampe haholo. Hobaneng o rofa batho ba baholo bakeng sa hore o bue le bona

611
 612

hantle? Tem. Le ha batho ba mahaeng, haholo diterekeng tse ding tsa nana ya
Lesotho ba rata ho sebedisa lentsoe lena “rofa”, ha le utloahale joalo ka la semelo la
Sesotho. (mm. rofola, rofotse, rofotsoe).
Rohaka (ro-ha-ka) /curse, insult/ Ho bua ditlhapa kgahlanong le motho kapa ntho;
ho bua mantsoe a etsahatsang ketso e mpe. Tlh. Batho ba bangata ba bitsa lentsoe
lena ka mekgoa e fapaneng e fosahetseng joalo ka: “roaka” kapa “roahaka” ha
lentsoe le nepahetseng e le “rohaka”. (mm. thohako).
Rohakana (ro-ha-ka-na) /to insult, insulting/ Ya buang ditlhapa kgahlanong le
motho kapa ntho; ya buang mantsoe a etsahatsang ketso tse mpe, tse tshabehang.
Roboto (raw-baw-taw) /robot, traffic light/ Lebone la mmileng le ikarolang ka
mebala e meraro eleng o mokgubedu, motala le o mosehla eo sepheo sa ona eleng ho
laola sephethephethe sa dipalangoang le batho. /bon. diroboto/.

ROBOTO, DIROBOTO

Rojiloe (raw-ji-lwe) /broken/ Bokgale le boetsuwa ba ho roba robeha.

Rojoa (raw-jwa) /broken, fractured/ Boetsuwa ba ho roba le ho robeha.
Roka (ru-ka) /sew/ Ho kopanya diaparo kapa seaparo ka hareng; ho sebedisa nalete le
hareng ho kopanya seaparo kapa ho etsa seaparo.
Roka (raw-ka) /exalt, praise/ Ho rorisa ka dipuo le mmino; ho phahamisa ka mantsoe
a monate a nang le thoriso; ho beha hodimo ka mantsoe a lokileng. Ho thoholetsa ka
mantsoe a tlotlang. (mm. seroki, boka).
Rola (ru-la) /unload, off load/ Ho beha moroalo o hloohong fatshe; ho laolla boima
bo roetsoeng kapa bo jariloeng. Ho isa moroalo fatshe kapa nqa eo o tlamehang ho
bewa.
Rolofaditse (ru-lu-fa-di-tse) /stimulated/ Bokgale ba ho rolofatsa.
Rolofaditsoe (ru-lu-fa-di-tswe) /stimulated/ Boetsuwa le bokgale ba ho rolofatsa.
Rolofala (ru-lu-fa-la) /to become energetic/ Ketsahalo ya ho rolofatsa: ho ba morolo,
mafolofolo kapa ho kgona ho sebetsa ka baka la matla a fumanoeng.
Rolofalo (ru-lu-fa-law) /energy, potential/ Ketso ya ho rolofala: ho ba morolo,
mafolofolo kapa ho kgona ho sebetsa ka baka la matla a fumanoeng.
Rolofatsa (ru-lu-fa-tsa) /energize, stimulate, virilize/ Ho etsa morolo; ho kenya
mafolofolo; ho etsa hore motho kapa ntho e sebetse ka ho e fa matla kapa ho e lokisa;
ho tshoha molota. (bap. nchafatsa, matlafatsa).
Rolofatso (ru-lu-fa-tso) /activation, stimulation, virility/ Ketso ya ho rolofatsa:
boemo ba ho kenya mafolofolo; ho etsa hore motho kapa ntho e sebetse ka ho e fa
matla kapa ho e lokisa; ho tshoha molota. (bap. morolo).
Rolofatsoa (ru-lu-fats-wa) /stimulated/ Boetsuwa ba ho rolofatsa. (mm. rolofatswa).
Rolofetse (ru-lu-fe-tse) /energetic/ E fumaneng matla ka baka la ho fuwa morolo le
matla a mmele kapa kelello. Bokgale ba ho rolofatsa.
Roma (ru-ma) /send to represent, send/ Ho lebisa motho sebakeng seseng ho
phethahatsa takatso e itseng; ho isa sebakeng ka sepheo sa ho fetisa molaetsa kapa
phahlo; ho isa motho sebakeng ho ya emela morumi.

612
 613

Romela (ru-me-la) /post, send/ Ho isa thoto, phahlo kapa thepa sebakeng seseng ho
tsoa ho seseng.
Romeletsa (ro-me-le-tsa) /to go and represent/ Ho isa motho sebakeng ho ya emela
morumi; ho roma morumuwa ho ya phethahatsa takatso ya morumi. Mael. Pela e ne e
hloke mohatla ka lebaka la ho romeletsa: motho ya romeletsang babang o tla hloka
tse ntle tsa bohlokoa bophelong; ho robeletsa ho etsa hore motho a lahleheloe ke tsa
bohlokoa.
Romeletse (ru-me-le-tsi) /sent/ Bokgale ba ho romeletsa.
Romeletsoe (ru-me-lets-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho romella.
Romella (ru-mel-la) /post, transmit, dispatch/ Ho sebedisa poso ho tsamaisa lengolo
kapa thepa e tlamehang ho ya sebakeng seseng ho tloha ho seseng.
Romotsa (ru-mu-tsa) /to chew roughly, crunch/ Ho hlafuna ka ho thuba hampe le ho
baka lerata; ho choatla ka meno. Tlh. Lentsoe le nepahetseng haholo ke “romotsa”
hofeta “ramotsa”.
Romotseha (ru-mu-tse-ha) // E kgonang ho hlafuneha ka ho thujoa hampe le ho baka
lerata; e kgonahalang ho choatloa ka meno.
Romotseho (ru-mu-tse-haw) // Ketso ya ho romotseha: boemo ba ho hlafuneha ka ho
thuba hampe ka meno le ho baka lerata ka ketso e joalo.
Romotso (ru-mu-tso) /crunching, tough chewing/ Ketso ya ho romotsa: ho hlafuna
ka ho thuba hampe le ho baka lerata; ho choatla ka meno.
Romotsoa (ru-muts-wa) // Boetsuwa ba ho romotsa.
Romotso (ru-mu-tsaw) /rough chewing/ Ketso ya ho ramotsa: ho hlafuna ka ho thuba
hampe le ho baka lerata; ho choatla ka meno.
Rona (ru-na) /us, we/ Seemedi se sebedisoang bakeng sa batho ba bangata kapa ba ka
bongateng; lentsoe le emelang batho ba bangata kapa ho supa babuwi ka bongateng.
Rona (ro-na) /incompatible/ Ho ba boemong bo sa dumellaneng ka diketso, tloaelo,
mekgoa, sebopeho, tumelo le motsamao. (Bap. hanana).
Ronana (ru-na-na) /incompatible to each other/ Ketsetsano ya ho rona: ho hanana
ka diketso, maikutlo, kelello, motsamao, sebopeho le mekgoa.
Ronano (ru-na-naw) /incompatibility/ Ketso ya ho ronana: boemo ba ho hanana ka
diketso, maikutlo, kelello, motsamao, sebopeho le mekgoa.
Roneha (ru-ne-ha) /despicable, detestable, disgraceful/ Hoa puo kapa ketsahalo: e
mpe haholo; e lokeloang ke ho kgesoa; e sa rateheng hohang; eo hoseng ya e ratang.
Roneho (ru-ne-haw) /despicability/ Ketso ya ho roneha; boemo ba ho ba mpe haholo;
ho lokeloa ke kgeso; ho hloka thateho kapa ho rateha.
Ronngwe (run-ng-we) /sent/ Bokgale le boetsuwa ba ho roma. (mm. ronngoe).
Rontabole (ron-ta-bu-le) /round thatched house/ Mofuta wa ntlo e sedikadikoe e
ahetsoeng bokgabane; ntlo e chitjana e ntle ya bokgabane. /bon. Dirontabole/.
Ropa (raw-pa) /cheat, defraud/ Ho jalletsa ka ho nka seo eseng sa hao ka tsela e
mpe; ho qhekanyetsa ka ho fumana ka botsotsi kapa bokebekoa. Tlh. Lentsoe lena ke
sothofatso ya lentsoe la senyesemane, “rob”. (bap. jalletsa, qhekanyetsa, hlalefela).
Ropa (//) /to rope/ Ho tlama phoofolo naheng kapa pela joang ka ketane ka sepheo sa
ho etsa hore e fule sebakeng seleseng. Tlh. Lentsoe lena ke sothofatso ya lentsoe la
senyesemane, “rope”. (bap. tlama, bofa, thatela, holea).
Ropesamotsoetse (ru-pi-sa-muts-wets-e)/new mother’s blanket/ Kobo e boima
haholo e chesang hamonate, e aparoang ke motsoetse ka mora ho beleha. Kobo efe
kapa efe ya motsoetse, e boima, e futhumalang haholo. /bon. diropetsamotsoetse/.
Ropo (raw-paw) /rope/ Thapo e entsoeng ka metsoako ya dikgoele tse thata haholo e
sebedisoang ho tlama phoofolo, haholo seruuwa. /bon. diropo/ Tem. Lebitso lena ke

613
 614

sothofatso ya lebitso la senenyesemane “rope”. Lebitso le nepahatseng la Sesotho ke

“lerapo” kapa “thapo”.
Rora (raw-ra) /roar/ Ho duma kapa ho bokolla hoa tau; ho etsa modumo kapa seboko
sa tau kapa phoofolo e joalo. (bap. puduma, kgoenya).
Rorela (raw-re-la) /roar towards/ Ketsetso ya ho rora.
Rorisa (ro-ri-sa) /extol, exalt, acclaim, praise/ Ho bua mantsoe a monate mabapi le
Modimo kapa motho; ho bina dipina tsa thoholetso mabapi le motho ya hlomphehang
kapa Modimo; ho etsa modidietsane bakeng sa Modimo kapa motho ya loketsoeng ke
tlotlo; ho etsa dithoko tse ntle mabapi le motho ya hlomphehang.
Rorisitse (ro-ri-si-tse) /praised/ Bokgale ba ho rorisa.
Rorisitsoe (ro-ri-sits-we) /acclaimed/ Bokgale le boetsuawa ba ho rorisa.
Rorisoa (ro-ri-swa) /extolled, exalted/ Boetsuwa ba ho rorisa. (mm. roriswa).
Roropa (raw-raw-pa) /to gain momentum/ Ho tsoela pele ka sekgahla sa ho etsa
ketso ha nako e ntse e tsamaya; ho matlafala le nako ka ho bontsha mafolofolo ha
nako e tsamaya. (bap. loela, toelo).
Roropisa (raw-raw-pi-sa) /cause to gain momentum/ Ketsiso ya ho roropa: ho etsa
motho a tsoele pele ka ho etsa ketso e itseng ha nako e ntse e tsamaya.
Roropisoa (raw-raw-pi-swa) // Boetsuwa ba ho roropa. (mm. roropiswa).
Roropo (raw-raw-paw) /momentum/ Ketso kapa boemo ba ho roropa: mokgoa wa ho
tsoela pele ka sekgahla sa ho etsa ketso ha nako entse e tsamaya; ho matlafala le nako
ka ho bontsha mafolofolo ha nako e tsamaya. (bap. toelo).
Rota (ro-ta) /urinate/ Ho ntsha metsi a sa hlokoeng ke mmele ka setho sa botona
kapa sa botshehadi; ho ntsha moroto ka kooma kapa sepantu.
Rotela (ro-te-la) // Ketsetso ya ho rota.
Rotetsa (ro-te-tsa) /ignite/ Ho baka hore mollo o tuke ka ho tsitsinya patsi kapa
mashala; ho sututsa lefatsa le besitsoeng hore mollo o tuke hape. Tlh. Phapang
pakeng tsa ho “hotetsa” le ho “rotetsa” ke hore lentsoe la pele le bolela ho baka mollo
o so kang o tuka, ha lentsoe la bobedi le bolela ho matlafatsa ho tuka hoa mollo o
tukang ka ho etsa ketso e itseng. (bap. hotetsa).
Rotetse (ro-te-tse) /urinated/ Bokgale le ketsetso ya ho rota.
Rotetso (ro-te-tso) /ignition/ Ketso ya ho rotetsa: ho baka hore mollo o tuke ka ho
tsitsinya patsi kapa mashala; ho sututsa lefatsa le besitsoeng hore mollo o tuke hape.
Rotetsoa (ro-te-tswa) // Boetsuwa ba ho rotetsa. (bap. hotetsoa) (mm. rotetswa).
Rotha (rawt-ha) /drip/ Ho tsoa hoa metsi kapa lero ho tsoa hodimo; ho bonahala hoa
lerothodi la pula ho tsoa marung.
Rothela (rawt-he-la) /drip towards/ Ketsetso ya ho rotha: ho tsoa metsi kapa lero ho
tsoa lesobeng kapa puleho e hodimo.
Rothelo (rawt-he-law) /dripping/ Ketso ya ho rothela: ho tsoa metsi kapa lero ho tsoa
lesobeng kapa puleho e hodimo.
Rothi (rot-hi) /a drop/ Ponahalo ya metsi a manyane haholo a hlahang hodimo kapa
lesobeng le hlahileng; karolo e nyane ya metsi e rothang ho tsoa hodimo marung kapa
ho tsoa hodima ntho e itseng. (bap. lerothodi).
Rothi (rot-hi) /of a ball: dropping/ Mokgoa kapa boemo boo bolo e rahoang e
welang fatshe ho tsoa hodimo ka mora ho rawa.
Rotho (rawt-haw) /dripping, dropping/ Ketso ya ho rotha: ho tsoa hoa metsi kapa
lero ho tsoa hodimo; ponahalo ya lerothodi la pula ho tsoa marung. (bap. lerothodi).
Rua (ru-a) /to rear, to own/ Ho ba le leruo: boemo ba ho ba le diruuwa tse ngata,
masimo a mangata, chelete e ngata mmoho le meaho kapa tsohle tseo chelete e ka di
rekang.

614
 615

Rua (ru-a) /to be affluent, rich, wealthy/ Ho ba le matlotlo a moruo joalo ka

dipalangoang, meaho, chelete e balloang ka matsebetsebe; meaho ya kgoebo tse
fapaneng mmoho le basebeletsi ba bangata.
Rua (ru-a) /ownership/ Ho ba monga ntho efe kapa efe e ruuwang kapa e sa
ruuweng; ho ba boemong ba taolo ya ntho, phoofolo kapa motho.
Ruisa (ru-isa) /aggrandize, enrich/ Ketsiso ya ho rua: ho ipha marua ka ho nka
matlotlo ka tsela e itseng; ho iketsa kapa ho etsoa morui. Ho ipha maruo kapa leruo.
Rulela (ru-le-la) /to make a roof/ Ho etsa hore ntlo kapa moaho o be le marulelo; ho
beha dikapa le maballo, masenke, mohlomo kapa joang ba ho rulela hodima ntlo ka
sepheo sa ho koala bokahodimo ba yona. (bap. kapa).
Rulela (ru-le-la) /wide ball shooting/ Hoa papadi ya bolo: ho raha bolo ka tsela eo e
tlolang mekoallo; ho fosa mokoallo wa moo bolo e raheloang teng.
Rulolla (ru-lol-la) /to undo roofing/ Ho ntsha marulelo a moaho mmoho le dikapa le
maballo; ho qhaqholla bokahodimo ba ntlo kapa moaho.
Rulollo (ru-lol-law) /de-roofing/ Ketso ya ho rulolla: ho ntsha marulelo a moaho
mmoho le dikapa le maballo; ho qhaqholla bokahodimo ba ntlo kapa moaho.
Rulollotse (ru-lol-lo-tse) // Bokgale ba ho rulolla.
Rulollotsoe (ru-lol-lo-tswe) // Boetsuwa le bokgale ba ho rulolla.
Ruma (ru-ma) /crash with teeth/ Ho etsa modumo wa ho thuba ka meno; ho etsa
lerata ka hanong ka baka la se choatloang ka meno. (bap. romotsa).
Rumme (rum-me) // Bokgale ba ho ruma.
Rumo (ru-maw) /crashing by teeth/ Ketso ya ho ruma: ho etsa modumo wa ho thuba
ka meno; ho etsa lerata ka hanong ka baka la se choatloang ka meno.
Runngoe (run-ng-we) (runngwe) // Boetsuwa le bokgale ba ho ruma.
Runtse (run-tse) /exuded/ Bokgale ba ho runya.
Runya (run-ya) /exude/ Ho tsoa hoa metsi fatshe moo honang le puleho; ho phalla ka
ho hlaha fatshe hoa metsi ho tsoa mohloding. (bap. phophotsa).
Runyo (run-yaw) /exudation/ Ketso ya ho runya: phallo ya metsi ka ho hlaha fatshe
mohloding; ho tsoa hoa metsi fatshe moo honang le puleho. (bap. phophotso).
Rupela (ru-pe-la) /lecture/ Ho fana ka thupello kapa thuto ya maemo a hodimo
haholo ho morutoana, morutuwa kapa moithuti; ho ruta ka thuto e ikgethileng, e sa
tshoaneng le tse ding.
Rupeletse (ru-pe-le-tse) /lectured/ Bokgale ba ho rupela.
Rupeletsoe (ru-pe-lets-we) /lectured / Boetsuwa le bokgale ba ho rupela.
Rupella (ru-pel-la) /lecture/ Ketsetso ya ho rupela: ho fana ka thupello kapa thuto ya
maemo a hodimo haholo ho morutoana, morutuwa kapa moithuti; ho ruta ka thuto e
ikgethileng, e sa tshoaneng le tse ding. (bap. ruta).
Rupelletse (ru-pel-le-tse) // Bokgale ba ho rupella.
Rupelletsoe (ru-pel-lets-we) /trained/ Bokgale le boetsuwa ba ho rupella.
Rura (ru-ra) /assail/ Ho futuha ka sepheo sa ho loantsha; ho hlasela ka potlako; ho
futuhela hanghang. (bap. hlasela).
Rurela (ru-re-la) /assail/ Ketsetso ya ho rura: ho futuha ka sepheo sa ho loantsha; ho
hlasela ka potlako kapa ho futuhela hanghang.
Rurelo (ru-re-law) /assailing/ Ketso ya ho rurela: phutuho ka sepheo sa ho loantsha:
ho hlasela ka potlako kapa ho futuhela hanghang.
Ruri (ru-ri) /truly/ Kannete e phethahetseng; kannetenete; ka botio; ka ho phethahala
ntle le leshano; ka ho bontsha bonnete.
Ruruha (ru-ru-ha) /swell/ Ho kokomoha hoa setho sa mmele ka baka la ho tsoa kotsi;
ho topa hoa karolo ya mmele ka baka la ho lemala kapa bokudi.

615
 616

Ruruhisa (ru-ru-hi-sa) /cause to swell/ Ketsiso ya ho ruruha: ho baka ho kokomoha

hoa setho sa mmele ka baka la ho tsoa kotsi; ho baka ho topa hoa karolo ya mmele ka
baka la ho lemala kapa bokudi.
Ruruhiso (ru-ru-hi-saw) /causing swelling/ Ketso ya ho ruruhisa: ho baka ho
kokomoha hoa setho sa mmele ka baka la ho tsoa kotsi; ho baka ho topa hoa karolo ya
mmele ka baka la ho lemala kapa bokudi.
Ruruho (ru-ru-haw) /swelling/ Ketso ya ho ruruha: kokomoho ya setho sa mmele ka
baka la ho tsoa kotsi; topo ya karolo ya mmele ka baka la ho lemala kapa bokudi;
bokudi kapa temalo e bakang ho kokomoha hoa setho sa mmele. (bap. borurusi).
Rusa (ru-sa) /rust/ Ho ba boemong ba ho hlotheha ka ho bontsha mmala o
mokgunong wa tshepe; ho bola hoa tshepe. (bap. fometsa).
Rusisa (ru-si-sa) /to rust/ Ketsiso ya ho rusa: ho baka boemo ba ho hlotheha ka ho
bontsha mmala o mokgunong wa tshepe; ho bola hoa tshepe. (bap. fometsa).
Rusiso (ru-si-saw) /rusting/ Ketso ya ho rusisa: ho baka boemo ba ho hlotheha ka ho
bontsha mmala o mokgunong wa tshepe; ho bola hoa tshepe. Sebolo sa tshepe.
Rusitse (ru-si-tse) /rusting/ Hoa tshepe kapa sehlahisoa sa yona: e boemong kapa
sebopehong sa ho rusa: e nang le ponahalo ya mafome.
Ruso (ru-saw) /rusting/ Ketso ya ho rusa: ho ba boemong ba ho hlotheha ka ho
bontsha mmala o mokgunong wa tshepe; ho bola hoa tshepe. (bap. lefome, mafome).
Ruta (ru-ta) /teach, coach, drill, edify, educate/ Ho fana ka thuto ho baithutoana,
barutoana kapa moithuti; ho fa motho ya batlang tsebo thuto ya teng. Ho fana ka
keletso e tla thusa motho ya rutoang kamoso; ho aha motho ka ho mo hlalosetsa ka
bohlokoa ba seo a se joetsoang; ho kgalema ka ho fana ka dikeletso tse molemo; ho
betla kelello ya motho ya batlang tsebo ka ho mo rupella. (bap. rupella).
Ruteha (ru-te-ha) /learned, educated/ Ho ba boemong ba ho tseba se rupelletsoeng:
ho ba boemong ba tsebo ya thuto.
Rutha (rut-ha) /to severe, harm/ Ho lematsa kapa ho ntsha kotsi ka ho senya setho
kapa ditho tsa mmele; ho senya tshobotsi ka ho otla kapa ho natha; ho mula ka
molamu hloohong kapa dithong tsa mmele ka sepheo sa ho lematsa haholo.
Ruthaka (rut-ha-ka) /to severe repeatly/ Phethako ya ho ruthaka.
Ruthako (rut-ha-kaw) /repeat severing/ Ketso ya ho ruthaka.
Ruthana (rut-ha-na) // Ketsetsano ya ho rutha: ho rutha motho emong mme le yena a
ruthe ya mo ruthang.
Ruthe (ru-the) /Ruth/ Buka ya borobedi ya bibele testamenteng ya kgale.
Ruthutha (rut-hut-ha) /wreck, crash, shatter/ Ho senya ka ho baka maloangloahla;
ho senya ka ho baka chaisano ya makoloi mmileng e bakang kotsi kapa tsietsi e
kgolo; ho senya ka ho fedisa boemo bo botle ka botlalo; ho senya ka ho soahlamanya
kapa ho etsa hore ntho ebe boemong bo sa lokiseheng.
Ruthuthaka (rut-hut-ha-ka) /to smash, crash repeatly/ Phethako ya ho ruthutha: ho
ruthutha ka makgetlo a mangata kapa a mmaloa.
Ruthuthako (rut-hut-ha-kaw) /repeat crashing/ Ketso ya ho ruthuthaka: ho ruthutha
ka makgetlo a mangata kapa a mmaloa.
Ruthutho (rut-hut-haw) /smashing, crashing, demolition/ Ketso ya ho ruthutha; ho
senya ka ho baka maloangloahla; ho senya ka ho baka chaisano ya makoloi mmileng e
bakang kotsi e kgolo; ho senya ka ho fedisa boemo bo botle ka botlalo; ho senya ka
ho soahlamanya kapa ho etsa hore ntho ebe boemong bo sa lokiseheng.
Rutla (ru-tla) // Ho ntsha ntho e le nngwe bongateng; ho kgetha ka ho qolla se
batloang; ho ntsha lehlokoa ho amang kapa qubung ya mahlokoa.

616
 617

Rutla (//) /go/ Hoa sepalangoang: ho qala ho tsamaya; ho tloha sebakeng ka ho

tsamaya hanyane ho ya ho seseng ka potlako.
Rutlolla (ru-tlul-la) // Ho tlosa joang ba ntlo marulelong a yona; ho senya marulelo ka
ho ntsha joang; ho ntsha joang boo marulelo a sona eleng a joang.
Rutlollo (ru-tlul-law) // Ketso ya ho rutlolla: ho tlosa joang ba ntlo marulelong a
yona; ho senya marulelo ka ho ntsha joang; ho ntsha joang bo entsoeng ka
sesebedisoa sa joang ho sona.
Rutlollotse (ru-tlol-lo-tse) // Bokgale ba ho rutlolla.
Rutlollotsoe (ru-tlol-lots-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho rutlolla.
Rutloloha (ru-tlu-lo-ha) /to talk passively/ Ho bua ka ho phasoloha le bohale ntle le
ho nahana se tlo buuwang; ho buela hodimo ntle le ho nahana hantle.
Rutlolohela (ru-tlo-lo-he-la) // Ketsetso ya ho rutloloha.
Rutlolohetse (ru-tlo-lo-he-tse) // Bokgale ba ho rutloloha.
Rutlolohetsoe (ru-tlo-lo-hets-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho rutloloha.
Rutlolohelo (ru-tlo-lo-he-law) // Ketso ya ho rutlolohela.
Rutloloho (ru-tlu-lu-haw) /passive talk/ Ketso ya ho rutloloha: ho bua ka ho
phasoloha le bohale ntle le ho nahana se tlo buuwang; ho buela hodimo ntle le ho
nahana hantle.
Rwahaka (rwa-ha-ka) /to insult/ Ho bua ditlhapa kgahlanong le motho kapa ntho; ho
bua mantsoe a etsahatsang ketso e mpe. (sheb. Rohaka bakeng sa tshebediso).
Rwaka (rwa-ka) /to insult/ Ho bua ditlhapa kgahlanong le motho kapa ntho; ho bua
mantsoe a etsahatsang ketso e mpe. (sheb. Rohaka bakeng sa tshebediso).

Sss

617
 618

PALE:
Tlhaku ya leshome le metso e robong (19) ya Sesotho. Ka ho tshoana, yona ena le
maetsi, mareho a semelo/tlhaho, mareho melata, masupi le mekgabo puo emeng ya
Sesotho. Amang a maetsi a nka tlhaku ya “T” ha eba mareho. Mohlala: seha=tsheho,
sosobanya=tshosobanyo, soma=tshomo, sita=tshito, sotleha=tshotleho, sotha=tshotho,
sudubanya=tshudubanyo, soasoa=tshoaso, jj.

Tlhokomediso: moo leetsi la tlhaku “S” le lateloang ke “H” lereho la teng le nka
tlhaku “C” jwalo ka: sheba=chebo, shadima=chadimo, shadimeha=chadimeho, jj

S (es) (sa) /S/.

Sa (sa) /of: used with nouns starting with “S”/ Mohl. Selepe sa ka.
Sa (sa) /it: used as pronoun with words starting with “S”/ Mohl. Sa kgutla hoseng.
Sa (sa) /that is not, not, without/ Lentsoe le ka sebedisoang joalo ka lelatodi kapa ho
etsa polelo e bontshe khanyetso. Mohl. Morithi le serithi ke mantsoe a mabedi a sa
hlaloseng ntho e le nngwe. Re batla a sa bolang. Re hloka a sa sebedisoang hohang.
Re keke ra tsamaya a sa tla.
Saballa (sa-bal-la) /vamoose/ Ho tloha ka ho tsamaya ka potlako; ho tloha sebakeng
ka ho phakisa haholo. (bap. sasanka).
Saballa (sa-bal-la) /boundless/ Hoa naha: e nanh ;e ponahalo e lepelletseng; e
hlokang motheo le moepa.
Saballo (sa-bal-law) /vamoose/ Ketso ya ho saballa: ho tloha ka ho tsamaya ka
potlako; ho tloha sebakeng ka ho phakisa haholo. (bap tshaballo).
Sabasaba (sa-ba-sa-ba) /big hard shelled pumkin/ Mofuta wa mokopu e kgaketla e
thata haholo. /bon. Disabasaba/ (bap. solotsi).
Sabata (sa-ba-ta) /sabbath/ Letsatsi la bosupa la beke le qalang ka phirimana ha
letsatsi le qeta hodikela ka labohlano, ho isa phirimana e latelang ka moqebelo ha
letsatsi le dikela. Letsatsi la ho qetela bekeng; letsatsi leo ho ya ka bibele, Modimo a
phomotseng ka lona ha a qeta ho bopa le ho hlola lefatshe le bophelo. Tem. Letsatsi la
pele la beke ke Sontaha, mme ha le bolele Sabata hohang, leha batho babang ba
nahana hore ke letsatsi la bosupa hobane fela ba ya kerekeng ka lona. Tlhaloso e
phethahetseng ya letsatsi la Sabata e fumanoa bukeng ya Genese kgaolo ya bobedi,
temana ya pele ho isa ho ya bone. (Genesis 2: 1-4) /bon. disabata/ (bap. beke).
Sabole (sa-bu-le) /sword/ Thipa e telele, e motsu haholo, e nang le mohele o motenya
kapa o moholo, e sebedisoang bakeng sa ho loana. /bon. disabole/ (sheb. Sebetsa).
Sadisa (sa-di-sa) /parting, to make a farewell/ Ho joetsa batho hore ke nako ya ho
tsamaya; sesupo kapa puo ya ho tloha sebakeng ka ho dumedisa.
Saeleditse (sa-e-le-di-tse) /unleashed / Bokgale ba ho saeletsa.
Saeleditsoe (sa-e-le-dits-we) /unleashed by/ Boetsuwa ba ho saeletsa.
Saeletsa (sa-e-le-tsa) /unleash the dog/ Ho tlohella ntja kapa dintja hore di hlasele
motho kapa phoofolo; ho hlasedisa ka dintja; ho baka hore ntja e hlasele kapa e
futuhe.
Saeletsoa (sa-e-lets-wa) /unleashed to/ Boetsuwa ba ho saeletsa.
Saka (sa-ka) /mine, me/ Seemedi thuo se bontsha seo eleng sa moetsi ka ho supa
lebitso le qalang ka “S”. /bon. tsaka/ Mohl. Selepe saka. sephathi saka. Selotho saka.
Saka (//) /kraal/ Sebaka seo ho koalloang diruuwa teng; motero kapa mokoallo o
entsoeng ka majoe kapa mafatsa ho koalla diphoofolo, haholo tsa hae. /bon. masaka/.

618
 619

Sakana (sa-ka-na) /parenthesis/ Letshwao la puo le sebedisoang ho koalla mantsoe

kapa lentsoe la seratsoana kapa polelo ka hare ka sepheo sa ho hlalosa kapa ho se
bontshe bohlokoa bo boholo ba lentsoe leo. /bon. masakana/ Mohl. ( ).
Sakaria (sa-ka-ria) /Zechariah/ Buka ya bibele ya bomashome a mararo le metso e
robedi (38) testamenteng ya kgale.
Sakatuku (sa-ka-tu-ku) /handkerchief/ Lesela le sebedisoang ke motho bakeng sa ho
phumula mofufutso, lerole le mmeleng le diaparong kapa mamina. /bon. disakatuku/
Sakga (sa-kga) /sow/ Sesebedisoa sa tshepe se sesesane se sebedisoang ho poma
patsi, sefate kapa lekala ka ho se isa pele le morao. /bon. disakga/.
Sakga (//) /to sow/ Ho poma patsi, sefate kapa lekala ka sakga ka ho se isa pele le
morao.
Sakgelana (sa-kga-la-na) // Ketsetsano ya ho sakga.
Sakgisa (sa-kgi-sa) // Ketsiso ya ho sakga: ho thusa motho ho poma patsi, sefate kapa
lekala ka sakga ka ho se isa pele le morao.
Sala (sa-la) /remain, stay/ Ho ba morao ha ho uwa pele; ho se tsamaye ha ho
tsamauwa; ho kgetha ho dula ha ho uwa pele kapa ho nkoa leeto. (bap. mosadi).
Sala (//) /bye!/ Ho dumedisa motho ka ho mo sadisa hantle nakong ya ho tsamaya
kapa ho tloha sebakeng. /bon. salang/ Mohl. Sala hantle!
Sala-hantle (//) /good-bye/ Ho dumedisa motho ka ho mo sadisa hantle nakong ya ho
tsamaya kapa ho tloha sebakeng. /bon. salang hantle/ (mm. salahantle).
Salang (sa-la-ng) /goodbye you all!/ Ho dumedisa batho ba bangata ka ho ba sadisa
hantle nakong ya ho tsamaya kapa ho tloha sebakeng. Tem. Ekare hona le sechaba se
sebedisang lentsoe le batlileng le tshoana le lentsoe lena, “salang” (salom) ho bolela
se tshoanang le seo Basotho ba se boleleng. Sena ha se bolele hore Basotho ba adimile
lentsoe lena!
Salama (sa-la-ma) /pursue, stalk/ Ho latella ka tsela e hlokang botle kapa monate; ho
omella motho kapa ntho e itseng. (bap. omella).
Sale (sa-le) /saddle cloth/ Lesela le aloang hodima koatola pele ho behoa qhana;
moalo o bewang hodima phoofolo e tlo kalangoa pele ho behoa qhana. /bon. disale/.
Sama (sa-ma) /to pillow/ Ho beha kapa ho tshietsa hlooho ka lesela leo bokahare ba
lona leleng mabothobotho nakong ya ho robala; ho sebedisa setshehetso sa hlooho sa
moalo nakong ya ho robala. (bap. mosamo).
Samannete (sa-man-ni-te) /for real/ Ka tsela e bontshang nnete; ka tsela e supang
bonnete; ka mokgoa o hlokang leshano.
Samela (sa-me-la) // Ketsetso ya ho sama.
Sampane (sam-pa-ne) (samane) /a summon/ Lengolo kapa setlankane se memang
motho ho hlaha lekgotleng la dinyewe; molaetsa o bitsang motho kgotla. /bon.
disampane/ Tem. lentsoe lena ke sothofatso ya “summon” eleng lentsoe la
senyesemane. (bap. pitsetso).
Samuele (sa-mu-e-le) /Samuel/ Buka ya borobong (9) le leshome (10) ya bibele
testamenteng ya kgale. Buka enang le karolo tse pedi ya bibele eleng Samuele wa pele
le wa bobedi.
Sane (sa-ne) /that one/ Lesupa le bontshang ntho e hojana eo lebitso la yona le
qalang ka tlhaku “S”. /bon. tsane/.
Sanene (sa-ne-ne) /that one over there/ Lesupa le bontshang ntho e hojana ka ho
toboketsa, eo lebitso la yona le qalang ka tlhaku “S”. /bon. tsanene/ (bap. senono).
Santhao (sant-ha-u) /backward movement, reverse/ Ho tsamaya ka ho kgoecha: ka
ho ya morao empa mmele o shebile pele; ka ho checha mmele ona o shebile pele;
motsamao ka ho chechella morao.

619
 620

Santharo (sant-ha-ru) /reverse movement/ Ho tsamaya ka ho kgoecha kapa ho

checha: ka ho ya morao empa mmele o shebile pele; ka ho checha mmele ona o
shebile pele. Tlh. Lentsoe le nepahetseng haholo ke “santharo” hofeta “santhao”.
Santsane (san-tsa-ni) /still, even then, yet, nevertheless/ Ba sa, o sa, re sa kapa ke
ntse ke tsoela pele ka ho etsa se itseng le ha ho le ka tsela e itseng. Mohl. Ke
santsane ke tsamaya le ha pula e bonahala e na haholo. Re santsane re tlo kopana le
ha boemo ba lehodimo bo sa dumele. O santsane a noa joala le ha bo mo kudisa. O
santsane a le motle le ha a hodile haholo dilemong. Ba santsane ba dutse le ha nako
e ba sihile haholo.
Sareloa (sa-re-lwa) /to be sad/ Ho ba boemong bo bohloko ba monahano; ho ba
maikutlong a hlokang monate ka baka la ketsahalo e bohloko e sa tsoa etsahala.
Saresanta (sa-re-san-ta) // ?? /bon. bosaresanta/.
Saretsoe (sa-rets-we) /sad/ E hlokang monate ka lebaka la bohloko bo sa tsoa
etsahala; e, kapa ya boemong bo bohloko ba monahano. (mm. saretswe).
Saretsoe (sa-rets-we) /saddened/ Bokgale ba ho sareloa.
Sarolla (sa-rul-la) /magnify, expand, enlarge/ Ho etsa hore ntho e be telele kapa e be
kgolo ka ho hula mahlakore; ho lelefatsa ka ho tosa kapa ho hula mahlakore.
Sarolloa (sa-rul-lwa) /enlarged/ Boetsuwa ba ho sarolla. (mm. sarollwa).
Sarollotse (sa-rul-lo-tse) /enlarged/ Bokgale ba ho sarolla.
Sarollotsoe (sa-rul-lo-tswe) /enlarged/ Boetsuwa le bokgale ba ho sarolla.
Saroloha (sa-ru-lu-ha) /expandible/ Ho ba seemong kapa sebopehong se eketsehileng
ka lebaka la ho buduleloa moya ka hare. Ho ba sebopehong se seholo ka baka la ho
huloa mahlakore kapa ho eketsoa.
Saroloho (sa-ru-lu-haw) /expansion, expandibleness/ Ketso ya ho saroloha: ho ba
seemong kapa sebopehong se eketsehileng ka lebaka la ho buduleloa moya ka hare.
Ho ba sebopehong se seholo ka baka la ho huloa mahlakore. (bap. tsharoloho).
Sasanka (sa-sa-nka) /proud walk/ Ho tsamaya joalo ka mohlodi le boitshepo; ho
tsamaya ka ho qhosha ka baka la boemo ba tlholo; ho tsamaya ka ho hata ka ho etsa
dikguba ka baka la boikutlo ba boholo.
Sasanka (//) /triumph, vanquish/ Ho iphahamisa ka baka la boemo le maikutlo a
phahameng haholo; ho ithorisa ka baka la bompodi kapa tlholo.
Sasankile (sa-sa-nki-le) // Bokgale ba ho sasanka.
Sasankisa (sa-sa-nki-sa) /cause to triumph/ Ketsiso ya ho sasanka: ho etsa hore
motho a tsamaye joalo ka mohlodi le boitshepo; ho etsa hore motho a tsamaye ka ho
hata ka ho etsa dikguba ka baka la boikutlo bo phahameng.
Sasankisoa (sa-sa-nki-swa) // Boetsuwa ba ho sasanka. (mm. sasankiswa).
Satalatsa (sa-ta-la-tsa) /ostinate, unyield, unshake/ Ketsetso ya ho satalla: ho hana
ho mamela lebaka le utloahalang; ho se mamele hohang; ho bontsha manganga; ho se
utloisisi ka boomo.
Satalatsoa (sa-ta-lats-wa) // Boetsuwa ba ho satalatsa. (mm. satalatswa).
Satalla (sa-tal-la) /ostinate, unyielding, unshaking/ Ho hana ho mamela lebaka le
utloahalang; hose mamele hohang; ho bontsha manganga; ho se utloisisi ka boomo.
Satalletse (sa-tal-le-tse) /ostinate/ Bokgale ba ho satalla. E kapa ya bonthsang
manganga a maholo; e kapa ya hlooho e thata ebile a sa batle ho fetoha.
Satallisa (sa-tal-li-sa) /to cause to be ostinate, stiffen/ Ketsiso ya ho satalla: ho etsa
hore ntho kapa motho a hane ho mamela lebaka le utloahalang; a se mamele hohang;
a bontshe manganga; a se utloisisi ka boomo.
Satallisa (sa-tal-li-sa) /to stiffen a neck/ Ho etsa hore molala o be thata, o se kobehe
ha bonolo. Ho ba boemong bo bakang hore molala o thatafale.

620
 621

Satallisoa (sa-tal-li-swa) // Boetsuwa ba ho satallisa. (mm. satalliswa).

Satane (sa-ta-ne) /satan, lucifer/ Morena wa memeya e ditshila; mmampodi wa
manyeloi a lefifi; ralefifi e moholo ya kgahlanong le Modimo le batho; mobaki wa
sebe le ketsahalo tse mpe tse atileng lefatsheng. Diabolosi: moya o sa batleng toka,
botsitso ba batho lefatsheng, mme o eketsa bokudi le bomadimabe. Lengeloi le leholo
la tahleho le qapileng boikgohomoso, boinahanelo le tshenyeho. /bon. 0/.
Satha (sat-ha) /bonk/ Ho ba le thobalano e potlakileng ebile e baka lerata; ho kota ka
tsela e hlokang tlhompho.
Satha (sat-ha) /perk, sex/ Ho kota ka sepheo sa ho etsa bana kapa madinyane; ho
bokana; ho sebedisa setho sa botona le botshehadi bakeng sa ho emarisa.
Sathana (sat-ha-na) /to have sexual intercourse/ Ketsetsano ya ho satha: ho robala
mmoho ka sepheo sa ho emarisa kapa ho baka kemaro.
Sathano (sat-ha-naw) /sexual intercourse/ Ketso ya ho sathana: thobalano ya batho
ba babedi bakeng sa boithabiso kapa kemariso. (bap. tshatho).
Se (se) /this one: used with words starting with “S” / Lesupa le bontshang ntho e
haufinyane eo lebitso la yona le qalang ka tlhaku “S”. Mohl. Se sona se shebahala se
le setle. Se sebe ha ho motho ya se utloisisang.
Se (se) /it: used with nouns starting with “S”/ Mohl. Se setle haholo. Se seholo
hofeta tekanyo. Se ratoa ke makgoawa hofeta rona batho.
Se (si) /do not, never, don’t/ Mohl. Se mamele batho bohle. Se nke keletso ya hore
puo ya Sesotho e hloka mantsoe a mangata hofeta ya senyesemane.
Se (se) /that is, which is/ Lentsoe le sebedisoang joalo ka lekgethi ha le lateloa ke
lehlalosi. Mohl. Se setle. Se bohale. Se seholo.
Se (se) /adjective prefix/ Sehlongoapele se bakang hore amang a mareho kapa
mabitso e be makgethi kapa mahlalosi; lentsoe le kenyeletsoang ho lereho/lebitso ho
fana ka moelelo wa lekgethi kapa lehlalosi. Mohl. hae=sehae, morabe=semorabe,
Joale=sejoalejoalo, tsotsi=setsotsi, molao=semolao, morena=serena, jj. Mohl. Ntoa e
pakeng tsa Mazulu le Maxhoza ke ya semorabe hofeta ya selehae. Ba etsa dintho tsa
sejoalejoalo hofeta tsa sekgalekgale.
Sea (se-a) (seha) /incise, lacerate/ Ho petsola ka lehare kapa ka thipa; ho etsa lepetso
ka ho ngoapa ka thipa, lehare kapa ntho e bohale, e kgonang ho petsola. Tem. Lentsoe
le nepahetseng haholo ke “seha” hofeta “sea”.
Seabanneng (se-a-ban-ne-ng) /man’s confrontation/ Ketso e thata kapa e boima eo
ho nahanoang hore e tshoanetse monna feela. Bothata boo motho a kopanang le bona
bophelong. /bon. diabanneng/ Tlh. Lentsoe lena le sebedisoa le le ka bongateng feela
joalo ka diabanneng.
Seabi (se-abi) /dividend, divider/ Palo e sebedisoang ho arola chelete ka ho lekana
batho ba hlotseng tlhodisanong e itseng; se sebedisoang ho arola ka ho lekana. Motho
ya abang ka ho lekana.
Seabo (se-abo) /bestowal, grant, offering, subscription/ Se neheloang motho kapa
mokgatlo bakeng sa thuso; se neheloang kerekeng bakeng sa monehelo; se fuwang
batho ba futsanehileng kapa ba dikojoana di mahetleng; puo e hlahisoang ke motho
emong pitsong kapa kopanong; se lebisoang thekisong e itseng ka sepheo sa ho
fumana ho tsoa thekisong eo. /bon. diabo/.
Seakofatsi (si-a-ku-fa-tsi) /accelarator/ Karoloana ya sepalangoang e sebedisong ho
eketsa lebelo. /bon diakofatsi/.
Seahammele (si-a-ham-mi-le) /vitamin, mineral salt/ Motsoako ya dijo tse
matlafatsang mmele ka ho o tshireletsa kgahlanong le mafu le toantsho ya dikokoana

621
 622

hloko; sejo se matlafatsang mmele le ho aha ditho tsa ona. /bon. dihaha-mmele/ Tem.
Batho babang ba ngola lentsoe lena ka tsela e latelang: “sehahammele”.
Seahelo (si-a-he-law) (sehaelo) /habitat/ Sebaka seo ho dulang phoofolo kapa motho
ho sona: moo ho dulang ntho e phelang teng. /bon. Diahelo/ (bap. Bolao, selao).
Seahi (se-a-hi) /builder/ Motho ya ahang moaho kapa meaho: ya etsang hore matlo,
mabota le marulelo a phethahale; ya qalang ntlo kapa moaho fatshe, qalong; eo
mosebetsi wa hae eleng ho aha. /bon. diahi/ (bap. moahi). Tlh. “Moahi” ke motho ya
dulang sebakeng, “seahi” ke motho ya ahang.
Seahlolo (se-a-hlu-law) /share cropping/ Bolemi kapa temo eo batho ba babedi ba
dumellanang ho lema tshimo ya emong ka sepheo sa ho fumana chai mmoho. Bolemi
ba karolelano boo sepheo sa bona eleng ho thusa monga tshimo ya sa kgoneng. /bon.
diahlolo/ (bap. dihalefote). Tem. Hangata mokgoa ona wa temo o etsoa ke batho ba
kojoana di kgutshoanyane kapa ba sa kgoneng ka lebaka la chelete.
Sealemabopo (se-ya-le-ma-bu-paw) /Greenshank/ Mofuta wa nonyana e
bokahodimo bo bosootho bo bothokoa, bokatlase bo bosweu, e mokobolo o molelele;
e fumanoang haholo pela mabopo a dinoka, dikooetsa le mawatlana; e phelang ka ho
ja dibupuwa tsa metsing tse nyane. /bon. dialemabopo/.(mm. seea-le-mabopo).

SEALEMABOPO (SEA-LE-MABOPO)

Sealemoya (se-ya-le-maw-ya) /radio/ Sesebedisoa se nkang maqhubu a mantsoe ho

tloha kgasong ho ya ho motho kapa batho ba mamelang diketsahalo tse phatlalatsoang
ho tloha kgasong; sesebedisoa se etsahatsang mokgoa wa puisano, boithabiso,
phatlalatso le qoqisano ntle le hore batho ba be mmoho. /bon. dialemoya/ (mm. seya-
le-moya).

SEALEMOYA

Sealolo (si-a-lu-law) /dominance, domination, supremacy/ Boemo ba ho phahamela

dintho le diketsahalo; mokgoa wa ho kabasa ka baka la matla le boholo; sefutho sa ho
hlola kapa ho rena. Mael. Ho tima sealolo (overwhelm): ho hlola ka matla ohle ka
mekgoa yohle. (bap. timasealolo).
Seanamarena (se-ana-ma-re-na) /king’s blanket/ Kobo ya boemo le boleng bo
hodimo ya Sesotho, eo hangata e aparoang ke marena. Kobo eo ho nahanoang hore e
anela marena kapa morena. /bon. dianamarena/.
Seantlo (se-an-tlu) /marriage of one’s wife’s sister/ Lenyalo leo monna a nyalang
ngoanabo mosadi wa hae ka mora ho hlokahala hoa hae; kamano ya lenyalo leo
monna a nyetseng ngoanabo mosadi wa hae ya fetileng. (bap. sethepu).
Seaparankoe (//) // Boemo bo hodimo haholo bo fuwang motho ka ho mo fa kobo ya
letlalo la nkoe. Motho ya joalo. /bon. maaparankoe/ (bap. leaparakobo).

622
 623

Seaparo (se-a-pa-raw) /church garment/ Phahlo kapa lesela le aparoang ke motho

wa phutheho ya kereke le sa tshoaneng le tse ding; mose o aparoang ke bomme,
bontate kapa batho ba morapelo. /bon. diaparo/.
Seaparo (se-a-pa-raw) /costume, gown, outfit, attire, apparel/ Se sebedisoang ho
aparoa: se tenoang bakeng sa ho kgaba, koahela mmele kapa ho tshireletsa mmele.
Seetsoa sa lesela, polasitiki kapa letlalo le suuweng seo sepheo sa sona eleng ho
aparoa ha se rokiloe ho nka sebopeho sa mmele. /bon. Diaparo/.
Seapehi (se-ape-hi) /chef/ Motho eo mosebetsi wa hae eleng ho pheha dijo; motho ya
tsebang ho pheha hantle. /bon. diapehi/ (bap. sephehi).
Seatla (se-a-tla) /hand/ Setho sa mmele se qalang lehetleng ho isa qetellong ya
manala a letsoho; setho sa mmele se thusang bakeng sa ho nka, ho phamamisa, ho
tshoara moroalo le ho etsa ntho tse ding tse ngata. /bon. Diatla/ (bap. Letsoho).
Seba (se-ba) /to gossip/ Ho tloaela ho bua ka motho kapa batho bosiong ba bona; ho
bua puo e hlokang bonnete ka motho bosiong ba hae.
Seba (//) /to involve oneself in crime/ Ho tloaela ho phela ka ho utsoa le ho nka
dintho ntle le tumello. Mohl. Hobaneng Mopheme a rata ho seba?
Sebabatso (se-ba-ba-tso) /favourite/ Motho kapa ntho e ratoang hofeta tse ding;
motho eo eleng thatohatsi lapeng; motho ya babatsehang ka baka la diketso tsa hae tse
ntle haholo. /bon. dibabatso, bosebabatso/ (bap. thatohatsi).
Sebabetsane (se-ba-be-tsa-ne) /hot spice, mesembryanthemum/ Senoko, haholo sa
dimela, se babang haholo ha se tshetsoe dijong; senoko se etsang hore dijo di babe
haholo. (bap. senoko, pelepele).
Sebabole (se-ba-bu-le) /torridity/ Kutloahalo ya mocheso o moholo wa mollo;
mocheso kapa mofuthu o moholo wa letsatsi kapa mollo o bohale; kutloahalo e kgolo
ya malakabe a mollo o tukang haholo. /bon. dibabole/ (bap lebatama).
Sebabole (se-ba-bu-le) /very beautiful lady/ Motho wa mosetsana e motle haholo;
pabala ya ngoanana; ngoanana ya tshobotsi e ntle haholo. /bon. dibabole/
Sebadi (se-ba-di) /reader/ Motho ya balang buka e itseng kapa lesedinyana le itseng;
motho ya balang. /bon. Dibadi/ (bap. mmadi, lebadi).
Sebae (se-ba-e) /taxi rank, bus stop/ Sebaka seo ho emang dipalangoang teng; moo
ho fumanoang makoloi a ho laolla le ho theola baeti le bapalami teng. /bon. dibae/.
Sebaeng (se-ba-eng) /in public, central place/ Sebaka se bulehileng sa sechaba sa
mabenkele, moo ho fumanoang batho ba bangata mmoho le meaho ya thekiso ya
thepa le makoloi a mangata. /bon. dibaeng/ (bap. patlollo). (mm. sebayeng, sebaye).
Sebaka (se-ba-ka) /place, territory/ Kae kapa kae moo ho etsahalang kapa moo ho
etsoang eng kapa eng; moo ho ka hatoang, hoa etsoa pitso kapa kopano, hoa duloa
teng, hoa ahoa teng kapa hoa sebetsoa teng, le ho etsa ntho enngwe le enngwe teng.
Tulo enngwe ya lefatshe e sa tshoaneng le enngwe. Moo motho emong a tsoang teng;
tulo eo eleng motho kapa ntho e itseng feela. /bon. Dibaka/.
Sebaka (//) /chance, opportunity/ Nako e fanoang bakeng sa ho etsa kapa ho
phethahatsa morero o itseng; nako e behiloeng ho qeta ketso e itseng. /bon. 0/
Sebaka (si-ba-ka) /distance/ Bolelele ba moo ho uwang kapa ho tsuwang teng; moo
holeng hole haholo ho finyella. (mm. sebakanyana).
Sebakana (se-ba-ka-na) /long time/ Nako e telele eo ntho e itseng eleng kgale e
tsamaile kapa e fuwe nako ya ho phethahatsa se itseng; (bap. lolololo, wayawaya)
Sebakeng (se-ba-ke-ng) /instead of/ Ka lebaka la; ka hobane ho le; ka ho kenela ya
sio kapa ho etsetsa ya sio. Mohl. O tlameha ho kgetha dihoete sebakeng sa nama ya
kolobe. Ke mang ya tla tsoelapele ka ho bua sebakeng sa hore kopano e qhaloe?
Sebana (se-ba-na) // Ketsetsano ya ho seba.

623
 624

Sebanteu (se-ban-te-u) // Lerapo kapa thapo e sebedisoang bakeng sa ho tlama maoto

a kgomo e hangoang hore e se sitisi. /bon. dibanteu/.
Sebapadi (se-ba-pa-di) /player/ Motho ya bapalang: eo mosebetsi wa hae eleng ho
bapala; ya fumanang moputso ka ho etsa papadi e itseng. /bon. dibapadi/.
Sebase (se-ba-se) /oppressor’s language/ Puo ya mohatelli: puo ya modichaba kapa
badichaba e sebedisoang naheng ke sechaba empa e se puo ya naha eo; puo ya
lesetedi naheng le sechabeng sa heso. /bon. 0/ (bap. Lebase).
Sebase (se-ba-se) /english/ Puo ya manyesemane ha e sebedisoa ke motho eo eseng
lenyesemane. /bon. 0/ (bap. sekgowa).
Sebata (se-ba-ta) /beast/ Phoofolo e hlaha haholo ya naheng, eo hangata e phelang ka
ho harola le ho bolaya dinyamatsana tse ding; kakaretso ya diphoofolo tse hlaha tsa
naheng. /bon. dibata/.
Sebata (se-ba-ta) /carnivore/ Mofuta wa phoofolo e phelang ka ho ja diphoofolo tse
ding. Phoofolo e hlaha, ya naheng, e sa jeng joang, e jang nama kapa dibatana tsa
naha. /bon. Dinyamatsana/ (bap. phoofolo, nyamatsana).
Sebatana (se-ba-ta-na) /small beast, carnivore/ Phoofolo e nyane e hlaha haholo ya
naheng, eo hangata e phelang ka ho harola le ho bolaya dinyamatsana tse ding;
kakaretso ya diphoofolo tse hlaha tsa naheng. /bon. dibata/.

SEBATA, DIBATA

TAU TAUNYANA

LENGAWANA(CHEETAH)

PHOKOJOE TAU (LION)

624
 625

LENGAU (LEOPARD)

PHOKOJOE NKOE (TIGER)

PHOKOJOE LENGAU

LENGAU LENGAU

LEKANYANE QOABI (LYNX)

THOANE (CARACAL) QOABI (EURASION LYNX)

PHIRI(SPOTTED HYENA)

625
 626

THAMAHA (BROWN HYENA) THAMAHANE

Sebataolo (se-ba-ta-u-law) /heath/ Sebaka sa naha se otlolohileng ebile se

phatlaletse; sebaka seo hangata se hlokang moepa, motheo le dithaba empa se na le
ponahalo ya dimela tse nyane, majoe le ditsela. /bon. dibataolo/ (bap. thota).
Sebataolo (se-ba-ta-u-law) /arid/ Hoa naha: e hlokang metsi kapa mongobo ebile e
bonahla joalo ka lehoatata.
Sebatli (se-ba-tli) /analyst/ Motho ya batlang: eo mosebetsi wa hae eleng ho shebana
le bonnete ba ntho kapa ketsahalo; eo sepheo sa maikutlo a hae eleng ho fatolla se
patehileng le ho fumana bonnete ba sona. /bon. dibatli/ (bap. ramahlale).
Sebatsana (se-ba-tsa-na) /vase/ Nkgo e entsoeng ka letsopa le chesitsoeng; nkgo e
bopiloeng ka letsopa le ho thatafatsoa ka mollo. /bon. dibatsana/ (bap. mopotjoana).
Sebe (se-be) /sin/ Tshitelo ya Modimo: mokgoa wa ho tlola molao wa tlhaho o
ngotsoeng bibeleng, o lebelang batho bohle. Ketso ya ho fosa kapa ho fosetsa wa heno
ho ya ka molao o halalelang. Phoso e bolayang kapa e ntshang modumedi kotsi; tlolo
ya molao o halalelang. /bon. dibe/ (bap. moetsadibe, moetsasebe). Tem. Sebe hase
tshebo kapa bosebi (crime): empa ke ketso e kgahlanong le lentsoe la Modimo. Sena
se bolela hore phoso e etsoang ke motho kgahlanong le mmuso hangata ha e hlalosoe
joalo ka sebe. Mohlala: sefebe se keke sa isoa kgotla ho qosoa hobane ho feba ke
boikgethelo bo sa hlokeng kahlolo ya mmuso wa naha; empa ho ya ka lentsoe la
modimo bofebe ke sebe se hlokang kahlolo ya mmuso wa mahodimo. Ho utsoa ke ho
seba ebile ke sebe, mme molao wa naha le wa mahodimo o kgona ho ahlola motho ya
joalo: leshodu.
Sebebe (si-be-be) /wound/ Mofuta wa seso se hlahang sethong seseng sa koatola kapa
pokola; seka lekgopho le bohloko le hlahang diphoofolo tse ding. /bon. dibebe/.
Sebedisa (se-be-di-sa) /utilise, use/ Ketsiso ya ho sebetsa: ho thusa ho sebetsa kapa
ho etsa hore motho kapa ntho e sebetse.
Sebedisa (se-be-di-sa) /employ/ Ho etsa hore motho a sebetse; ho kenya emong
mosebetsing; ho baka hore ya hlokang mosebetsi a be le ona. Ho fana ka mosebetsi o
lefang. (bap. mosebetsi, mosebeletsi, ramosebetsi, tshebetso, tshebeletso).
Sebedisana (se-be-di-sa-na) /collaborate/ Ketsetsano ya ho sebetsa: ho sebetsa
mmoho ka ho phethahatsa sepheo se itseng; ho ba mmoho mosebetsing; ho thusana ho
qeta mosebtsi ka ho utloana.
Sebedisitse (se-be-di-si-tse) /used/ Bokgale ba ho sebedisa.
Sebedisitsoe (se-be-di-sits-we) /used/ Boetsuwa le bokgale ba ho sebedisa.
Sebeditse (se-be-di-tse) /worked/ Bokgale ba ho sebetsa.
Sebela (se-be-la) // Ho bua le motho ka tsela eo babang ba sa utloeng; ho buela
tsebeng ka sepheo sa ho tima babang ditaba. Ho bua pinyane.
Sebele (se-be-le) /authentic, bona fide, genuine, legitimate/ Hoa puo, sebopeho kapa
chebahalo: ya nnete, e phethahetseng ka botlalo; e hlokahalang ka baka la boleng ba
yona; enang le tokafalo ha e bapisoa le tseding; eo hoseng potang hore ke yona ke
yona. /bon. 0/ (bap. mantlha, mmankgonthe).

626
 627

Sebele (se-be-le) /inherent, congenital, intrinsic/ E tsamaisanang le se batlahalang;

eo eleng yona e loketseng boemo bo batloang; e loketseng tshebediso ya ntho e itseng
hofeta tseding. (bap. mmankgonthe).
Sebeletsa (se-be-le-tsa) /serve, work for, employed/ Ketsetso ya ho sebetsa: ho etsa
mosebetsi bakeng sa motho emong; ho sebetsa bakeng sa morero o itseng.
Sebeletsoa (se-be-le-tswa) // Boetsuwa ba ho sebetsa.
Sebera (si-be-ra) /half cooked fried maize/ Poone e phehiloeng ka metsi hanyane
mme ya hadikoa ka mora ho tsheloa letsoai. /bon. dibera/.
Seberekane (si-be-re-ka-ni) /workaholic/ Motho ya sebetsang ka thata ho fihlella seo
a se batlang; motho ya ratang ho sebetsa: eo nako e ngata a theohetseng ebile a
bontsha tjantjello ya seo a se etsang. /bon. Diberekane/ (bap. Mmereki, lejakathata).
Sebeso (se-be-so) /firewood, fuel/ Se sebedisoang ho etsa mollo; patsi kapa eng kapa
eng e hotelang ho etsa mollo wa ho oroa kapa ho pheha. /bon. dibeso/ (bap. leshala)
Sebete (se-bi-ti) /liver/ Setho sa mmele se seholo se fumanoang ka mpeng ya motho
kapa phoofolo, se mmala o bokgubedu bo bosootho, se ikarabellang ho ntsha nyoko
le ho thusa mmele mabapi le phepo le tsamaiso ya dijo. /bon. dibete/.
Sebete (//) /brave, courageous, valor, valiant/ Hoa sebopeho sa motho: ya kgonang
ho etsa diketso tseo babang ba di tshabang; ya nang le tloaelo ya ho toba maemo a
tshosang kapa a tshabehang; ya lebang ntoeng ntle le letsoalo kapa tshabo.
Sebetli (se-be-tli) /sculptor/ Motho ya betlang: ya sebetsanang le letsopa, lejoe kapa
patsi ho etsa setshoantso kapa sebopeho se nang le chebeho. /bon. dibetli/ (bap.
mmetli).
Sebetsa (se-be-tsa) /to work/ Ho etsa mosebetsi: ho ntsha matla a mmele, haholo
letsoho, seetsoa, sesebedisoa se itseng kapa mochini, bakeng sa ho hlahisa kapa ho
phethahatsa boemo bo batlahalang le bo batloang; ho phethisa tebello ya ramosebetsi
ka ho etsa se batloang; ho baka boemo bo maphathaphathe ka sepheo sa ho qeta
mosebetsi. Ho theohela bakeng sa tebello ya chelete kapa moputso; ho theohela ka
maikutlo a ho leshoa ke molefi kapa malefane.
Sebetsa (si-bi-tsa) /weapon/ Seetsoa se sebedisoang ke motho kapa sechaba sa naha
bakeng sa ho loana kgahlanong le batho kapa naha enngwe; seetsoa se nkang
sebopeho sefe kapa sefe ho ya ka moetso, se ka bolayang ha se sebedisoa kgahlanong
le motho kapa phoofolo. /bon. dibetsa/ (bap. dihlomo).

SEBETSA, DIBETSA

KWAKWA THIPA TSENENE SABOLE KANONO

TANKA TANKA SEQHA

627
 628

SETHUNYA SEQHOMANE SEQHOMANE

Sebini (se-bi-ni) /singer/ Motho ya binang: eo mosebetsi wa hae eleng ho bina pina;
ya tsebang ho phokola pina kapa ho etsa mmino; ya sebedisang seletsa sa mmino kapa
lentsoe la hae ho etsa pina. Motho ya kgonang ho palaola. /bon. dibini/.
Sebitsa (se-bi-tsa) /wild bitter vegetable/ Moroho o hlaha o babang haholo, o
fumanoang pela dithotobolo, pela mahae le mangopeng, o ratang ho mela le ho
bonahala nakong tsa serame. /bon. dibitsa/ (bap. qhela).
Seboba (se-bu-ba) /tsetse fly/ Mofuta wa kokoanyana e fofang, e modumo o moholo
o bakoang ke masiba a yona, e ratang ho hlorisa diphoofolo. /bon. diboba/.
Seboche (se-bo-che) /dimple/ Sekoti se bonahalang karolong enngwe ya mmele
haholo moo ho nonneng kapa ho tletseng dinama. /bon. Diboche/.
Sebochoa (se-baw-chwa) /convict/ Motho ya koalletsoeng ntloanatshoana ka baka la
bobe boo a bo entseng; motshoaruwa ya molato chankaneng. /bon. dibochoa/ (bap.
lepantiti) Tlh. Lentsoe lena lena le modumo wa lentsoe la sekone, “sbotshwa”.
Sebodu (se-bo-du) /carcass, malodorous/ Setopo sa ntho e shoeleng e bakang
lephoka kapa monko o mobe, o nkgang hampe. Ntho enang le lephoka le nkgang
haholo joalo ka ponyonyo. /bon. dibodu/ (bap. setopo).
Sebodu (//) /bad smell/ Lephoka le lebe haholo le bakoang ke ntho e senyehileng
kapa e bodileng. /bon. dibodu/ (bap. ponyonyo).
Seboduloana (se-bo-du-lwa-na) /rotten parcel, shit parcel/ Mokotla o tshetseng
ntho tse bodileng; mokotla wa sebodu. /bon. diboduloana/ (bap. thotobolo).
Sebohodi (se-bu-hu-di) /dejay, radio presenter/ Motho ya sebetsang tshebeletsong
ya kgaso kapa sealemoya ka ho phatlalatsa ditaba tse etsahalang; ya ikarabellang ho
hlophisa dipuisano bakeng sa bamamedi le ho bapalla bamamedi mmino. /bon.
dibohodi/.
Sebohodi (se-bu-hu-di) /announcer/ Motho ya boholang: ya hoelehetsang ho fana ka
tlaleho sechabeng sa motse. /bon. dibohodi/ (bap. bohola).
Seboka (se-bu-ka) /convention, congress, conference/ Kopano ya batho ba bangata
bao sepheo sa bona se tshoanang; pokano ya batho ba tlileng ho mamela puo kapa
tharollo ya taba; kopano ya batho ba lebeletseng phatlalatso ya boemo kapa taba e
itseng. /bon. diboka/ (bap. pitso, kopano, mmoka, phutheho, lemuloana).
Seboka (//) /gathering/ Phutheho ya batho ba kgemang mmoho sebakeng; pitso ya
sechaba eo sepheo sa yona eleng ho mamela sebui se itseng. /bon. diboka/.
Sebokeng (se-bu-ke-ng) /convention centre, gathering place/ Sebaka seo batho ba
kopanelang teng bakeng sa lemuloana, pitso, kopano kapa mokete. Moo ho
kopaneloang teng bakeng sa mokete wa boithabiso kapa wa bohloko; sebaka sa
phatlalatso ya qeto ya mokga kapa ya ho hlomamisa morena. /bon. dibokeng/.
Seboko (se-bu-ku) /worm/ Enngwe ya dikokoanyana tse nyane, e maoto a mangata, e
hlokang masapo, e tsamayang ka ho hahaba, eo hangata e phelang ka ho ja dimela, e
dulang mobung kapa dimeleng ka nako tse ding. /bon. diboko/.
Seboko (se-baw-kaw) /cry, yelling/ Ketso ya ho bokolla: Ketso ya ho lla kapa ho lela:
boemo ba ho ntsha modumo o moholo ka molomo ka baka la bohloko ba leqeba kapa
ho lahleheloa; boemo ba ho bontsha ho hlonama ka ho hoeletsa le ho ntsha dikgapha;

628
 629

boemo ba ho ntsha dikeledi ka baka la bohloko ba pelo; boemo ba ho bontsha bohloko

ka modumo ka baka la ho etsoa hampe.
Seboko (si-baw-kaw) /surname/ Lebitso la lelapa le sebedisoang pele kapa ka mora
mabitso ao motho a tloaelehileng ka ona; lebitso le kgethollang motho ka lelapa leo a
tsoaloang ho lona. /bon. diboko/ Mohl. Madiela Chitja o tsoaloa ke Kadinyane
Chitja mmoho le Mmamadiela Chitja. Koete Madiela Chitja yena o hlahlangoa ke
Selebalo Chitja le Thabiso Chitja.
Seboko (si-baw-kaw) /clan name, totem/ Tsela eo motho, haholo e motsho wa
semelo sa Afrika, a bitsoang ka yona ka ho kgetholla ho sehlopha seseng. Lebitso
seka lepetjo la morabe omong ha o hlalosoa ka ho fapana le emeng ka ho bitsa ka
phoofolo e itseng. Mohl. Mosia motobatsi, lekgoakgoa, Mokoena wa ha Mokotedi,
Mokoena wa ha Modibedi, Lekgolokoe: lehlaba-kgoho-ka-lemao, Motaung wa ha
Hlalele, Mohlakoana wa Disema, Rampai wa mathibela. jj.
Seboku (se-bo-ku) /red grass, themeda triandra/ Mofuta wa semela sa naheng se
sekgubedu ka mmala. /bon. diboku/.
Sebolai (se-bu-la-i) /exterminator, assassin, terminator/ Motho ya bolayang: eo
mosebetsi wa hae eleng ho mengoa ho bolaya batho bao ba tlamehang ho shoa; ya
fumanang tefo bakeng sa ho bolaya; eo thipitlo ya batho eleng mosebetsi wa hae o
lefelloang ke monga hae. /bon. dibolai/ (bap. mmolai). Tlh. Hangata kapa ka nako tse
ding ha lebitso le rehofatsa motho mme le qala ka sengatafatsi “di” kapa “se” le
bolela hore lebitso leo lea roneha. Mohl. Dihole, sehole, sethoto, setlaopa, jj.
Sebolelo (se-bu-le-law) /history/ Lefapha la thuto le sebetsanang le diketsahalo tse
fetileng; pokeletso ya ditaba tsa batho le dibaka tse etsahetseng kgale; pale ka
sechaba, lefatshe mmoho le metlo wa bona. Se boleloang ka molomo kapa mongolo
wa sechaba. (bap. Pale, nalane).
Sebolo (se-baw-law) /decomposition, corruptebility/ Hoa ntho e shoeleng kapa e
senyehileng: e lahlileng boleng (freshness) ba yona ka ho senyeha kapa ho fetola
sebopeho se setle; e nkgang haholo ka baka la bokgale kapa ho hloka bophelo bo
botle. (bap. sebodu, polo).
Sebolo (se-baw-law) /perishable, decomposable/ E boemong ba ho senyeha ka mora
nakoana; e ka bolang kapele; e nang le sebopeho sa ho ka senyeha ka mora nakoana.
Seboloboto (se-bo-lo-bo-to) /leper hospital/ Bookelo ba batho ba tshoeroeng ke lefu
la lepera; moo batho ba tshoeroeng ke lepera ba okeloang teng. /bon. diboloboto/.
Sebonahatsi (se-baw-na-ha-tsi) /lens/ Karoloana ya leihlo eo bohare ba yona e nang
le bokanqane bo ikarabellang bakeng sa ho bonahatsa se tadimiloeng ka tsela e
hlalosang se bonoang. /bon. dibonahatsi/ (bap. leteketso, ntshi).
Sebonelahole (se-bo-ne-la-hu-le) /telescope, binoculars/ Sesebedisoa se bontshang
dinaledi kapa dihlodiloeng tse hodimo, tsa lehodimo; sesebedisoa se bontshang le ho
atametsa ntho e hole hore ebe haufunyane. /bon. dibonelahole/.
Sebono (se-bu-nu) /buttock/ Setho sa mmele se ka tlasa bomorao ba letheka, ka
hodima dirope kapa ditshuinyetso, seo hangata se nang le dinama tse ngata, seo
dipakeng tsa sona ho nang le lesoba la masepa. /bon. Dibono/.
Sebopeho (se-bu-pe-haw) /character, calibre, nature/ Tsela eo boitshoaro ba motho,
phoofolo kapa ntho bo hlalosoang ka yona; tlhaloso ya boemo ba ntho, motho kapa
phoofolo ha ho bapisoa kelello, monahano kapa mekgoa le ditloaelo; tlhaloso ya eng
kapa eng ha e hlalosoa ho ya ka bophara, bolelele, botenya kapa
bokgutshoanyane. /bon. dibopeho/.
Sebopeho-puo (//) /grammer/ Tsela eo puo efe kapa efe e hlalosoang ka teng ho ya
ka mantsoe a puo eo ho qolloa leetsi, lereho, lebitso, seemedi, lekgotsa, lesupa,

629
 630

leakaretsi, letshwao la puo, dika polelo, maele le tseding tse ngata. Tshebediso ya
mantsoe, tlhaloso le peleto kapa pitsetso ya ona puong. /bon. 0/.
Sebopi (se-bu-pi) /moulder/ Se kgonang ho etsa sebopeho sa ntho ka ho tshoana le
yona (sebopi). Se bopang ntho e tshoanang le yona. /bon. Dibopi/.
Sebota (se-baw-ta) /team leader/ Motho ya tsoereng boikarabello bohle ba sehlopha
sa batho ba sebetsang mmoho. /bon. dibota/ (bap. mmampodi). Tem. Lentsoe lena le
utloahala joalo ka la sekone “sbonda” le ha Basotho ba le sebedisa haholo dibakeng
tsa mahaeng.
Sebotho (se-but-hu) /large faeces/ Qubu e kgolo haholo ya masepa a motho a le
mong; pokella ya masepa a mangata a nyeloang ke motho a le mong. /bon. dibotho/.
Sebotsi (se-bo-tsi) /questionnare/ Lethathama la dipotso tse tlamehoang ho arajoa
bakeng sa ho hlahloba maikutlo kapa tsebo. /bon. dibotsi/ (bap. Mmotsi, lebotsa).
Sebouledi (se-bou-le-di) /jealous person/ Motho ya boulelang: ya bontshang lerato
ka tsela ya ho hloya motho ya ratang kapa eo ho nahanoang hore o rata moratuwa wa
hae: ya nahanelang moratuwa wa hae hore o ratana le mangmang empa ho se joalo: ya
sa batleng hore moratuwa wa hao a bue, buisoe kapa a qoqe le batho babang ka lebaka
la puolelo. /bon. Dibouledi/.
Sebuela-thoko (se-bu-elat-hu-kaw) /microphone/ Seetsoa se sebedisaong ho eketsa
modumo wa lentsoe. /bon. dibuela-thoko/ (mm. sebuelathoko).
Sebueng (se-bu-eng) /talkative person, chatterist/ Motho ya dulang a bua ka nako
tsohle le ha hose ya mo mametseng; motho ya moqoqo le taba tse ngata, ya sa
kgaotseng ho bua. /bon. dibueng/.
Sebui (se-bu-i) /speaker/ Motho ya buang: eo mosebetsi wa hae eleng ho bua kapa ho
fana ka puo e mabapi le boemo kapa ketsahalo e itseng; ya kgethiloeng ho buella
sechaba, mokga kapa mokgatlo. /bon. dibui/ (bap. mmuwi, mmui).
Sebulabulane (se-bu-la-bu-la-ne) /tin opener/ Seetsoa se sebedisoang ho bula paniki
ya botlolo kapa bokahodimo ba lebekere le koetsoeng. /bon. dibulabulane/.
Sebupi (se-bu-pi) /furnace/ Sebaka sa mollo o moholo o chesang haholohadi;
lelakabe le leholo haholo la mollo. /bon. Dibupi/.
Sebupuwa (se-bu-pu-wa) /creature/ Eng kapa eng e hlodiloeng ke mmopi, enang le
bophelo le madi ho sa natsoe kelello ya yona. /bon. dibupuwa/.
Sebupuwa (//) /schizophrenia/ Motho ya sa itekanelang hantle kelellong; motho eo
kelello ya hae e sa tshoareng hantle kapa eo diketso tsa hae di sa tloaelehang ha ho
bapisoa le batho ba phelang hantle bokong. /bon. dibupuwa/.
Seburu (se-bu-ru) /afrikaanse/ Enngwe ya dipuo tsa baahi ba Afrika Borwa tse
buuwang ke Maburu mmoho le batho ba mmala; puo ya Maafrokanere ha e hlalosoa
ke batho ba batsho ba Afrika Borwa. (bap. leburu).
Sebuthu (se-but-hu) /giant faeces/ (sheb. Sebotho bakeng sa tshebediso).
Sebutsoabutsoane (se-buts-wa-buts-wa-ne) /fried pumkin/ Mokopu o besitsoeng
kapa o hadikiloeng bakeng sa ho jewa. Mokopu o butsoisetsoeng ka mocheso kapa
mofuthu wa mollo bakeng sa sejo. /bon. dibutsoabutsoane/ (mm. sebutswabutswane).
Secha (si-cha) /modernization/ Boemo ba sejoalejoale le diketso tsa batho ba bacha;
mekgoa le ditloaelo tse etsahalang mehleng ya kajeno tsa batho ba banyane dilemong
ba kelello tse potlakileng. /bon. 0/ (bap. bocha, mocha, sejoalejoale).
Sechaba (se-cha-ba) /nation, population, populace/ Palo ya batho bohle naheng e
akaretsang basadi, banna le bana; palo yohle ya batho ba dulang lefatsheng la bo bona
ho kenenyeletsoa le merabe yohle ya naha eo. /bon. dichaba/ (bap. motho). Mael.
Morena ke morena ka sechaba: moetapele o ba teng ka lebaka la batho feela

630
 631

Sechaena (se-cha-ina) /chinese/ Puo ya Mochaena kapa ya Chaena (china) e

buuwang naheng eo ke baahi ba naha eo. /bon. 0/.
Sechele (si-chi-le) /milkless/ Hoa kgomo: e hlokang lebese ha e hangoa kapa e
nyantsha; e felletsoeng ke lebese.
Secheso (se-chi-so) /burnt offering/ Mofuta wa sehlabelo se etsoang ka ho beha
phoofolo e besitsoeng altareng bakeng sa tumelo. /bon. dicheso/ (bap. sehlabelo).
Sechu (se-chu) /girlish exclamation: I don’t love you!/ Lekgotsa le sebedisoang
puong ya Sesotho ke motho wa ngoanana ho bolella e motona ya mo ferehang hore ha
a mmatle kapa ha a mo rate. (bap. hoshe).
Sechu (se-chu) /stew/ Nama e habetsoeng ha tshetshane, ya phehoa ka ho e kopanya
le motsoako wa ditapole kapa metsoako e monate. /bon. dichu/
Sechweisi (schwe-isi) /laxative/ Motsoako wa moriana o sebedisoang bakeng sa ho
hlephisa mala; moriana o sebedisoang bakeng sa ho choeya kapa ho etsa mala a be
bonolo haholo. /bon. dichweisi/ (mm. sechoeisi).
Sedi (se-di) /careful/ Ho ba hlokolotsi; ho ba boemong ba ho elelloa se etsahalang ka
nako tsohle, le ho tsotella diketsahalo ka ho potoloha. (bap. fadimeha).
Sediba (se-di-ba) /well, spring, fountain/ Sebaka se fatshe mobung, kapa pela majoe
thabeng, seo metsi a tlhaho a tsoang teng; sebaka, seka lesoba kapa mokoti, seo metsi
a phallang, a hloekileng, a tlhaho, a hlahang ho sona. /bon. Didiba/ Mael. Mofata
sediba ha a senoe: motho eo eleng yena a qadileng kapa ya qapileng boemo bo itseng
ha a kgone ho bo sebedisa. Mael. Monyela sediba: motho ya hlokang teboho ka se mo
thusitseng.
Sedikadikoe (se-di-ka-di-kwe) /circle, circumference/ Hoa sebopeho sa ntho: e
hlokang sekgutlo kapa e chitja ka sebopeho; e shebahalang joalo ka kgoedi e
phethileng senkgoana; kapa e bonahalang joalo ka bolo. /bon. didikadikoe/ (bap.
chitja).
Sedila (se-di-la) /massage, knead, rub/ Ho tsamaisa letsoho kapa menoana mmeleng
ha monate; ho pikitla mmele ha monatjana, ka tsela e hlasimollang mmele. Ho ngoaya
ha monate ka letsoho. (bap. pikitla, tshidilo).
Sedilo (se-di-law) /paint/ Mobu kapa motsoako wa seretse o sebedisoang bakeng sa
ho dila. Motsoako o metsi wa dihlaisoa tse ngatanyana tsa mebala e fapaneng, o
sebedisoang bakeng sa ho dila matlo, mabota kapa ntho tsohle tse diloang. /bon.
didilo/ (bap. ferefe, pente, modilo).
Sedimo (se-di-mu) /cannibalism/ Hoa mokgoa wa motho: ya tloaetseng ho ja batho
kapa eo diketso tsa hae di tsoanang le tsa ledimo.
Sedisa (se-di-sa) // Ketsiso ya ho sela: ho baka hore motho a batle dijo kapa ho di
rekisetsa batho ba hlokang. (bap. sela).
Seduki (se-du-ki) //impurifier, dye/ Ntho e bakang tshilafatso ya metsi kapa kapa
motsoako; se etsang hore metsi a dukehe, a be mabe ka mmala. Se fetolang mmala wa
ntho ha se kenyeletsoa ho yona. /bon. diduki/.
Sedumammoho (se-du-mam-maw-haw) /alliteration/ Modumo o tshoanang wa
mantsoe empa meelelo ya mantsoe ao a sa tshoane; tshoano ya modumo wa mantsoe
kapa mabitso ka modumo. /bon. didumammoho/.
Sedumi (se-du-mi) /vowel/ Tlhaku ya puo e tloaelehileng e thusang sedumisoa ho
fana ka modumo o utloahalang o nang le moelelo; tlhaku e dumisang lentsoe lefe kapa
lefe le ngoloang joalo ka “a” “e” “i” “o” “u”. /bon. didumi/ (bap. tumannotshi).
Sedumisoa (se-du-mi-swa) /consonant/ Tlhaku ya puo e itshetlehileng ho sedumi ho
fana ka modumo o utloahalang; tlhaku e utloahatsang modumo wa lentsoe ha e

631
 632

sebedisoa le sedumi. Mohl. B, c, d f, g, h, j, k, m, n, p, q, r, s, v, w, x , y, z. /bon.

didumisoa/ (bap. tumammoho) (mm. sedumiswa).
See (se-i) /this one/ Lesupa le bontshang ntho e haufinyane haholo, eo lebitso la yona
le qalang ka “S”. /bon. tse/ (bap. tsena, tsenana, tseno, tsenono).
Seebodi (si-e-bo-di) /peeler/ Se sebedisoang ho tlosa bokahodimo ba se eboloang; se
sebedisoang ho tlosa lekgapetla la tholoana kapa bokahodimo ba yona. /bon.
Diebodi/.
Seegepeta (se-ekge-pe-ta) /Egyptian/ Puo ya naha ya Egepeta, e buang ke Baegepeta
kapa baahi ba naha eo. /bon. 0/.
Seeiso (se-e-is-aw) /outcast, persona non grata, leper/ Motho ya sa ratoeng haholo
ka baka la boemo ba hae; motho ya eisehang ka baka la tlhaho kapa sebopeho sa hae:
eo hangata a kgesolloang kapa a nkoang joalo ka motho feela makgetha; motho ya
hlouweng ke babang ebile a sa ratehe mahlong a bona. Motho ya tshoarong joalo ka
molepera /bon. boseeiso, dieiso/ (bap. mohlouwa, mothofeela, motho-feela).
Seema (si-ema) /proffer/ Motho ya ikemetseng kapa ya boemong ba ho ema ka ho
ithaopa ho etsa ketso e itseng. Motho ya emang ho nka bohato ntle le ho tsilatsila kapa
ho takataka. /bon. boseema/ (bap. moithaopi).
Seemahale (si-ema-ha-le) /statue, monument/ Setshoantsho se seholo, se selelele, se
betliloeng hantle ho tshoantsha phoofolo kapa motho e moholo ya kileng a phela wa
naha; setshoantsho se betliloeng seo eleng sehopotso sa motho wa bohlokoa
sechabeng: ya kileng a phela kapa eo a ntseng a phela. /bon. diemahale/.
Seemanotshi (//) /autonomous, nonaligned, autarchical/ Hoa naha: e ikemetseng
kapa e sa itshetlehehang ho dinaha tse ding bakeng sa dithuso. /bon. diemanotshi/.
Seemedi (si-e-me-di) /pronoun/ Lentsoe le emelang motho kapa lebitso la ntho;
lentsoe le sebedisoang bakeng sa motho. /bon. diemedi/ (bap. leemedi) Tem.
“seemedi” le “leemedi” ke mantsoe a bolelang ntho e le nngwe.
Seemo (si-e-maw) /posture/ Sebopeho sa mmele ha se hlalosoa ho ya ka bolelele,
bophara, bokgutshoanyane, bosesane, boima le kotloloho ya bona. /bon. diemo/.
Seemo (//) /position, shape, situation, state/ Sebopeho sa motho ha ho hlalosoa
bokudi kapa bophelo ba hae; sebopeho sa motho ha ho batloa maikutloa a hae a
mabapi le ketsahalo, puo kapa boemo; sebopeho sa motho ha se hlalosoa ho ya ka
bothata boo a tjamelaneng le bona. /bon. maemo/ (bap. boemo).
Seena (si-ena) /according to him or her/ Ho ya ka tsela le tlhaloso ya mmuuwa; ho
ya ka tsela eo mmuuwa a etsang dintho ka yona. /bon. bobona/ (bap. boyena).
Seepamokoti (si-epa-mu-ko-ti) /unpaid worker/ Motho ya sebetsang ntle le tefo
kapa ho thola moputso; motho ya sebetsang mahala ntle le ho lebella lethonyana ho ya
mo sebeletsang. /bon. diepamekoti. diepamokoti/.
Seepeepe (si-epe-epe) /wonder, miracle / Ketsahalo e makatsang batho ba bangata ka
baka la tsela eo e etsahang kateng; mohlolo wa taba e makatsang babohi ka mokgoa
oo e etsoang ka ona. /bon. diepeepe/ (bap. mohlolo).
Seephephe (si-ep-hep-he) /sprinter/ Motho ya mathang lebelo le lekgutshoanyane ka
potlako e kgolo; motho ya lebelo ka ho fetisisa sehlopheng sa dimathi; ya lebang
kapelenyana hofeta babang. /bon. diephephe, boseephephe/.
Seeqoane (si-eqwa-ne) /type of tree/ Mofuta wa sefate se melang dithabeng kapa
matsoapong a nang le mahaha le mafika a maholo. /bon. dieqoane/ (mm. dieqwane).
Seeta (si-e-ta) /shoe/ Seaparo se kengoang leotong bakeng sa ho le tshireletsa
kgahlanong le meutloa le serame; seetsoa se sebedisoang ho koahela kapa ho boloka
leoto le ho bontsha mokgabo ha se aperoe. /bon. dieta/ (bap. seqathola, moqathatso)
Seetsa (si-e-tsa) // ?? /bon. dietsa/.

632
 633

Seetsoa (si-ets-wa) /apparatus, appliance, device, equipment/ Ntho efe kapa efe e
entsoeng ka matsoho a motho kapa thuso ya mochini eo phethaholo ya yona e
hlahisang ntho e ncha le ho thusa ho sebetsa mosebetsi o itseng ka yona. /bon.
dietsoa/ (bap. sesebedisoa, letsoaki) (mm. seetswa).
Sefadi (se-fa-di) // Motho kapa ntho e sebedisoang bakeng sa ho fala: ho tlosa
bokahodimo ba lekoko kapa ntho e itseng; e sebedisoang bakeng sa ho ebola
bokahodimo ba letlalo kapa lekoko le ho le etsa boreledi./bon. difadi/.
Sefafatsi (se-fa-fa-tsi) /sprinkler/ Se sebedisoang ho tshela metsi ka ho fafatsa; se
ngobisang ka ho fafatsa. /bon. Difafatsi/.
Sefaha (se-fa-ha) /necklace, bead/ Kgoele kapa thapo e noketsoeng mabenyane kapa
mekgabo ya theko e hodimo, e kengoang molaleng joalo ka mokgabiso wa mmele
kapa molala. /bon. difaha/ (bap. kgoeetsa).
Sefahlamahlo (//) /forthrightly, plainly, blatantly/ Hoa puo: e buuwang ntle le ho
pata; e lebisoang ho motho ho sa natsoe hore etla mo kgentsha kapa che; e buuwang
ntle le ho nahanela ya joetsoang. /bon. 0/ (mm. sefahla-mahlo). Mael. Ho joetsa
sefahlamahlo: ho bolella motho taba ka ho mo toba ntle le tshabo.
Sefahleho (se-fa-hle-haw) /face, countenance, frontage/ Bokapele ba hlooho bo
akgang phatla, mahlo, dintshi, marama, mmopo, ditsebe, seledu, nko le molomo;
sebopeho se ka pele sa ntho e itseng; bokapele ba ntho kapa hlooho ya motho;
tshobotsi ya ntho e phelang. /bon. difahleho/ (bap. lehano).
Sefako (se-fa-kaw) /hail/ Metsi a pula, seka leqhoa, a hoamisitsoeng ke mohatsela wa
lehodimo, a bonahalang nakong tsa dipula tse matla tse tsamaisanang le moya kapa
sefefo. /bon. 0/ (bap. lehloa, serame).
Sefalabohoho (se-fa-la-bu-haw-haw) /venus/ Enngwe ya dinaledi eo eleng ya bobedi
ka tatellano ho tloha ho letsatsi.
Sefalabohoho (se-fa-la-bu-haw-haw)/pot scraper, skuurpot/ Sesebedisoa se thusang
ho hloekisa masalla a bohobe bo salletseng pitseng ka mora ho tshola dijo;
sesebedisoa se sebedisoang ho hohla kapa ho ntlefatsa pitsa ka ho phumula masalla a
papa a tiileng. /bon. difalabohoho/ (bap. sefalo).
Sefalo (se-fa-law) /fale/ Tshepe e sebedisoang ho tlosa, ka ho phumula kapa ho
kgoabitla, bokahodimo ba ntho e mahoashe kapa e tlamehang ho faloa. /bon. difalo/.
Sefapano (se-fa-pa-nu) /cross/ Dikotoana tse pedi tsa mapolanka, dithupa, majoe a
betliloeng, ditshepe kapa ntho tse itseng tse beiloeng kapa tshetlehiloeng ka ho fapana
ho etsa sesupo sa tumelo. Ho ya ka tumelo ya sekreste: moo morena Jesu a
shoeletseng teng bakeng sa baetsadibe. /bon. difapano/.
Sefapano (se-fa-pa-nu) /truly, for sure, is true/ Kannete: ka tsela e bontshang
bonnete kapa nnete; ka tsela e sa bontsheng leshano.
Sefate (se-fa-te) /tree/ Enngwe ya dimela tse holang ka bolele hofeta tse ding, se kutu
e tenya e telele, se mahaba kapa mahlaku a maholo a mangata, e makala a malele ho
ya ka moetso wa semela sena, se phelang dilemo tse telele hofeta dimela tse
tloaelehileng. /bon. difate/ Mael. Ho busetsa molamu sefateng: ho iphetetsa kapa ho
etsa se entsoeng ho wena ho moetsi. Mael. Ho tshetleha sefate: ho thibela batho ba
motse kapa sebaka seseng ho kena motsoetseng ka mora kuruetso ya ngoana.
Sefate (si-fa-te) /tree emblem blanket/ Mofuta wa kobo ya Basotho, e ntle haholo,
ebile e na le setshoantsho sa sefate, e ka aparoang ke mang le mang. /bon. difate/.
Sefati (se-fa-ti) /excavator, digger/ Mochini o etsang mokoti; mochini kapa
sesebedisoa se epang fatshe ho ntsha mobu kapa majoe. /bon. difati/.
Sefatla (se-fa-tla) /bull’s forehead skin/ Letlalo la phatla la poho le sebedisoang ho
etsa seeta. /bon difatla/. (mm. fatla).

633
 634

Sefatuki (se-fa-tu-ki) /wiper/ Seetsoa se sebedisoang ho tlosa metsi kgalaseng ya

sepalangoang. /bon. difatuki/ (bap. fatuki, fatuku) Tlh. mabitso: “fatuki” le “sefatuki”
a na le meelelo e tshoanang.
Sefe (se-fe) /sieve, strainer, filter/ Se sebedisoang ho ntsha ditshifa ho lero la
motsoako o itseng; se sebedisoang ho ntsha lero ka ho sia se sa batlahaleng ka hodimo
kapa kantle. /bon. disefe/ (bap. motlhotlo).
Sefe (si-fi) /which one/ Lebotsa le sebedisoang ho batla ho tseba ntho eo ho buang ka
yona eo lebitso la yona le qalang ka tlhaku “S” ebile se le ka bonngweng. /bon. dife/
Mohl. O batla sefe hara tsona?
Sefeamaeba (si-fi-a-ma-i-ba) /indigofera spinescens/ Mofuta wa semela se ka sefate,
se hlabang haholo ka lebaka la meutloa eo se nang le yona, e thibelang hore
dinonyana di se kgone ho dula hodima sona. /bon. difeamaeba/ (mm. sefea-maeba).
Sefebe (se-fe-be) /whore, cocotte, promiscuous female/ Motho e motshehadi ya
fumanang ho le bonolo ho robala le motho e motona nako efe kapa efe; motho e
motshehadi ya hlolehang ho tshoara mmele wa hae ka ho qoba thobalano; motho wa
mosetsana ya etsang thobalano kapa ho bokana ho be bonolo; mosadi kapa ngoanana
ya febang: ya bokanang le batho ba bangata ntle le lenyalo. /bon. difebe/ (bap.
letekatsi). Tlh. “Letekatsi” le “sefebe” ha se batho ba tshoanang. Tem. Monna wa
ketso tsa sefebe o bitsoa “sehlola” ka puo ya sesotho.
Sefefo (se-fe-fo) /storm, cyclone, tempest/ Moya o moholo, o matla haholo, o
kgonang ho fefola ntho tse boima le ho qoqola difate, marulelo le ho phahamisa metsi
a lewatle; moya o bakang tshenyo e kgolo haholo. /bon. difefo/.
Sefejana (si-fe-ja-na) /little whore/ Sefebe se senyane. /bon. Difejana/.
Sefeke (si-fe-ke) // ?? /bon. difeke/.
Sefela (si-fi-la) /hymn/ Pina e binoang ke phutheho ya kereke kapa batho ba rorisang
Modimo; mmino wa thoriso le ho phahamisa Morena Modimo. Mmino kapa pina ya
sedumedi. /bon. difela/ (bap. kodiamalla, koma).
Sefelapeloana (se-fe-la-pel-wa-na) /short tempered person/ Motho ya pelo e
kgutshoanyane: ya kgenang ka ho panya hoa leihlo; ya koatisoang ke ntho e nyane
haholo. /bon. difeloapeloana/ (bap. rapeloana) (mm. sefelwapelwana).
Sefela sa difela (//) (sefela sa Salomone) /Song of songs/ Buka ya bibele ya
bomashome a mabedi le metso e mmedi (22) testamenteng ya kgale.
Sefelekoane (se-fe-le-kwa-ne) /smooth wild greenish lizard/ Mofuta wa sehahabi,
seka mokgodutsoane, se pohahalo ya letlalo le boreledi, se mmala o motala kapa
botala bo kopantseng mebala e mengata, se phelang naheng, moo honang le joang bo
bolelele, kapa pela mahae moo ho sa tlosoang joang bo bolelele. /bon. difelekoane/.

SEFELEKOANE (GIANT AMEIVA)

Sefelekoane (//) /cheater, criminal/ Motho ya phelang ka ho utsoa le ho jalletsa

babang. /bon. difelekoane/ (mm. sefelekwane).
Sefene (se-fe-ne) /big wide lip/ Molomo o dipounama tse phahameng haholo;
molomo wa kolobe; molomo wa pokello ya dinama tse ngata. /bon. difene/.

634
 635

Sefesefe (se-fe-se-fe) /porous/ E nang le masoba a kenyang metsi kapa moya; e

bakang hore mongobo o kene ka baka la masobo a yona. /bap. bosefesefe/.
Sefi (se-fi) /snare, trap/ Sesebedisoa se sebedisoang ho cheha; se sebedisoang bakeng
sa ho tshoasa diphoofotsoana, diphoofolo, dinonyana kapa motho. /bon. difi/.
Sefifi (se-fi-fi) /mourning, bemoaning/ Boemo ba ho sila: nako eo motho kapa batho
baleng boemong ba ho llela tahlehelo ya leloko la bona; mokgoa wa ho llela motho ya
hlokahetseng. /bon. dififi/ (bap. sello).
Sefifi (se-fi-fi) /carcass/ Mmele o shoeleng wa phoofolo. Setopo sa phoofolo kapa
motho. /bon. Dififi/.
Sefika (se-fi-ka) /statue, stature/ Setshoantsho se seholo haholo sa motho kapa
phoofolo se entsoeng ka ho betla patsi, tshepe, letsopa le besitsoeng, kgauta, silefere
kapa ntho e itseng. /bon. difika/.
Sefitho (se-fit-haw) /short/ Matla a ho lahlela ntho e boima hole; mokgoa wa ho otla
le ho jara moroalo kapa ntho e kgolo; boemo ba mmele bo bontshang matla a maholo
a ditho tsa ona. (bap. sefutho).
Sefofane (se-fu-fa-ne) /aeroplane, airplane/ Sepalangoang se fofang moyeng, se
sebedisoang ho jara baeti kapa thepa e ngata le ho isa sebakeng seseng ho tloha ho
seseng ka potlako. /bon. difofane/ (bap. seroalankgoana) (sheb. Sepalangoang).
Sefofo (se-fo-fo) /mild, luke warm/ Hoa boemo ba ntho: e sa bateng ebile e sa chese;
e dipakeng tsa ho chesa le ho bata; e mahareng a mocheso le mohatsela.
Sefofu (se-fo-fu) /blind/ Motho ya foufetseng: ya sa boneng ka baka la bokudi ba
mahlo a hae; ya sa boneng kapa ya holofetseng pono ho tloha tsoalong ya hae; motho
eo mahlo a hae a sa boneng letho. /bon. difofu/.
Sefokisi (se-fo-ki-si) /detective group, special police/ Karolo kapa lefapha la
maponesa ao mosebetsi wa ona eleng ho tsomana le ho batlisisa lebaka le sesosa sa
tlolo ya molao le batho ba tlolang molao. /bon. mafokisi/ (bap. lefokisi).
Sefole (se-fo-le) /wardrobe, towel trail/ Sebaka sa ka tlung seo ho bewang diaparo
ka ho di leketlisa ka tatellano le makgethe. /bon. difole/.
Sefolotsoana (se-fo-lo-tswa-na) /stillbirth/ Ngoana kapa phoofolo e hlahileng e
shoele; lesea le tsoaloang le hlokahetse; lekgabunyane le hlahang le shoele. /bon.
difolotsoana/ (bap. folotsa, mmeleuwa, mmelewa) (mm. Sefolotsana).
Sefonthoane (se-funt-hwa-ne) /short giant/ Motho ya matla ya mmele o moholo
haholo ebile a le mokgutshoanyane haholo. /bon. difinthoane/ (bap. lekejakejane).
Sefora (se-fu-ra) /french/ Puo ya moahi wa naha ya Fora e Yuropa; diketso le
mekgoa ya mofora. (bap. mofora, fora, lefora).
Sefothofotho (se-fut-hu-fut-hu) /sweating and blood pressure/ Boemo ba ho phalla
hoa madi ho potlakang le ho fufuleloa hanghang ka baka la boemo ba bokudi ba pelo;
boemo ba ho kenyetsa motho moferefere ka ho etsa diketso tseo a sa di rateng.
Sefoufatsi (se-fo-u-fa-tsi) /conjunctivitis/ Lefu la mahlo le bakang komello ya
letlaloana la leihlo mme le baka bohloko le ho etsa hore le be lekgubedu.
Sefuba (se-fu-ba) /chest/ Bokapele ba mmele bo ka tlasa molala, bo akgang masapo
a dikgopo tse tshireleditseng pelo, matshoafo le dikahare tse ka hodima mpa. /bon.
difuba/
Sefuba (se-fu-ba) /secretive/ Hoa motho: ya kgonang ho pata lekunutu; eo taba e
builoeng e kekeng ya tsoa ka yena; ya tsebang ho tshora pinyane ntle le ho e
phatlalatsa.
Sefuba (//) /common cold, flu, influenza/ Lefu le bakoang ke kokoanahloko le
mohatsela, le tshoaetsanang, le etsang hore mokudi a kgohlele, a tsoe mamina, a
thimole le ho tshoaroa ke hlooho le mocheso ka nako tse ding. (bap. lefuba).

635
 636

Sefudi (se-fu-di) /herbivore, herbivorous, vegetarian/ Hoa phoofolo kapa motho: e

jang joang; ya jang meroho feela; ya kapa e phelang ka ho ja dimela le meroho feela:
ya kapa e sa jeng nama. /bon. difudi/ (bap. rameroho).
Sefudi (se-fu-di) /red-billed teal/ Mofuta wa nonyana ya lelapa la letata, e kgonang
ho fofa nako e telele e batla sebaka sa metsi a hloekielng; e etsang ntloana ya yona
pela dibaka tse nang le metsi /bon. Difudi/.
Sefutho (se-fut-haw) /stamina, energy, vigour/ Matla a ho lahlela ntho e boima hole
kapa ho otla le ho jara moroalo kapa ntho e kgolo; boemo ba mmele bo bontshang
matla a maholo a ditho tsa ona. (bap. matla, sefitho).
Seha (se-ha) / incise, lacerate, cut/ Ho petsola ka lehare ka thipa; ho etsa lepetso ka
ho ngoapa ka thipa, lehare kapa ntho e bohale, e kgonang ho petsola. Tem. Lentsoe le
nepahetseng haholo ke “seha” hofeta “sea”.
Sehaelo (se-ha-el-aw) /habitat, dwelling place/ Sebaka moo eleng lahae la phoofolo
kapa motho: moo ho dulang ntho tse phelang teng. /bon. diahelo/
Sehaeno (se-ha-enu) /your culture, your language/ Puo kapa moetlo wa mmuiswa;
ditloaelo le diketso tsa naha le sechaba kapa leloko la bo mmuiswa.
Sehaeso (se-ha-eso) /vernacular, my culture/ Puo kapa moetlo wa mmuwi; ditloaelo
le diketso tsa naha le sechaba kapa leloko la bo mmuwi.
Sehahabi (se-ha-ha-bi) /reptile/ Enngwe ya diphoofolo tse hahabang ka mpa, tse
maoto a makgutshoanyane, tse phelang naheng kapa metsing, tseo hangata di nang le
mohatla o molelele. /bon. Dihahabi/

SEHAHABI/DIHAHABI

MASUMU MMAMPHAROANE MARABE

KGUDU PHATHAKALLE

MMANKGOSHEPE LAKABANE LEMPESHE

LENOABO SEFELEKOANE

MARABE (cottonmouth)

636
 637

TLHATLHAMETSI

ANACONDA

POLOMASHOASHOE (ALLIGATOR) KOENA (CROCODILE)

KOENA (CROCODILE)

Sehahabo (se-ha-ha-baw) /his or her culture or language/ Puo kapa moetlo wa

mmuiswa; ditloaelo le diketso tsa naha le sechaba kapa leloko la bo mmuiswa.
Sehahammele (se-ha-ham-mi-li) /vitamin, mineral salt/ Motsoako ya dijo tse
matlafatsang mmele ka ho o tshireletsa kgahlanong le mafu le toantsho ya dikokoana
hloko; sejo se matlafatsang mmele le ho aha ditho tsa ona. /bon. dihaha-mmele/ Tem.
Batho babang ba ngola lentsoe lena ka tsela e latelang: “seahammele”.
Sehaidi (se-ha-idi) /grinder, granulator/ Leloala le hailang peo, mabele, poone kapa
se tlamehang ho hailoa; leloala le sebedisoang bakeng sa ho sila ka ho etsa makumane
a manyane ntle le ho etsa phofo. /bon. dihaidi/ (bap. tshilo).
Sehalahala (se-ha-la-ha-la) /bitter bush/ Mofuta wa semela sa naha se melang
marallaneng, seo ka nako enngwe se sebedisoang joalo ka moriana. /bon. dihalahala/.
Sehanka (si-ha-nka) /imperialist, emperor/ Motho kapa mmuso o matla haholo o
sebedisang bohanka kapa boholo ba ona ho hapa le ho nka seo o se batlang, haholo ka
dikgoka kapa matla. Motho ya okametseng ka borena kapa ka lebaka la matla. /bon.
Dihanka/ (bap. bohanka, sehanyatha).
Sehanyatha (se-han-yat-ha) /bad giant, superpower/ Sekoankoetla se sebedisang
dikgoka; motho ya moholo ka mmele ebile a le matla, eo a sebedisang matla a hae ho
hlekefetsa batho babang. Naha e matla haholo ka lebaka la moruo wa yona o
moholohadi ebile o akga dibetsa tse ngata mmoho le leruo la chelete e ngata. /bon.

637
 638

dihanyatha/ (bap. sefonthoane). Mohl. Naha ya Amerika ke sehanyatha. Russia ya

makomonisi e ne e le naha ya sehanyatha pele mmuso oo o feela.
Sehanyele (se-han-ye-le) /insurgent, mutineer, terrorist/ Motho ya loantshanang le
muso wa naha ya habo; motho ya kgahlanong le puso ya naha ya habo ka ho e
loantsha kapa ho nka dihlomo kgahlanong le yona. /bon. dihanyele/.
Sehatamarukgoana (se-ha-ta-ma-ru-kgwa-na) /lousy lover boy/ Mohlankana wa
moaparo o tshabehang ya hlophehileng, ya ratang banana. /bon. dihatamarukgoana/.
Sehatsetsi (se-ha-tse-tsi) /refrigerator/ Se sebedisoang ho boloka dijo le dino ka ho
etsa hore di phole ha monate, di se bole; seetsoa se tshireletsang dijo kgahlanong le ho
chesa, ho bola kapa ho senyeha ka ho di hatsetsa. /bon. dihatsetsi/.
Sehau (se-ha-u) /smell of badly cooked food/ Monko wa bohobe bo sa phehoang
hantle; lephoka la sejo se sa butsoang hantle. /bon. 0/ (bap. masutsa).
Sehela (se-he-la) /cut for, divide for/ Ketsetso ya ho seha.
Seheletsa (se-he-le-tsa) /take a short cut/ Ho nka tsela e kgutshoanyane; ho tsamaya
ka tsela e hlokang bolelele. (bap. paroletsa).
Sehihi (se-hi-hi) /Spotted Eagle-Owl/ Mofuta wa nonyana ya leloko la sephooko, e
nang le maroboko. /bon. dihihi/ (bap. makgohlo).
Sehla (si-hla) (sehleng) /juncture, period, section/ Karolo ya nako ha e qolloa ho
enngwe; nako e itseng eo ketsahalo e etsahalang ka yona; boemo ba nako ha bo
hlalosoa ka dikarolo tsa ketsahalo, joalo ka papadi. Mohl. Re kena ho sehla sa bobedi.
Sehla (se-hla) /wear away, corrode/ Ho hohla bokahodimo ba ntho; ho ja letlalo ke
ntho e itseng; ho ebola bokahodimo ka ho hohla ka ntho e itseng.
Sehlaba (se-hla-ba) /plateau/ Naha e letsoapo e phahameng, seka thaba, eo
bokahodimo ba yona bo lepeletseng haholo; thaba e mahlakore a dilomo tse kgolo, eo
bokahodimo ba yona bo nang le motsitsa; eo ka hodimo e hlokang motheo kapa
moepa. /bon. dihlaba/ (bap. qhoboshiane).
Sehlabelo (se-hla-be-law) /sacrifice, immolation/ Ketso ya ho hlabela Modimo kapa
badimo ka lebaka la tumelo; polao ya phoofolo kapa ntho e itseng bakeng sa tumelo;
polao ka sepheo sa ho kgotsofatsa kapa ho thabisa. /bon. dihlabelo/ (bap. secheso).
Sehlaha (se-hla-ha) /rat nest/ Ntlo kapa lehae la toeba: sebaka se mokoting kapa moo
ho patehileng se entsoeng ka matlakala kapa mahlaku a dimela moo ho dulang tadi
kapa leloko la yona. /bon. dihlaha/ (bap. sentele, ntloana, serobe).
Sehlahla (se-hla-hla) /bush, shrub/ Semela se seholo seo sebopeho sa sona se leng ka
tlase ho sefate, se bophelo bo bolelele hofeta dimela tse nyane. /bon. dihlahla/ (bap.
setlama, setlamatlama). Tlh. Babang ba Basotho ba ditoropong ba nahana hore
lentsoe lena “sehlahla” ke lebitso la Sekone le bolelang sefate. Che ha ho joalo, ka
puo ya Sesotho lebitso lena le na le moelelo omong.
Sehlaisoa (se-hla-is-wa) (sehlaiswa) /product, produce, spinoff/ Se hlahang ka mora
ho kopanya ntho tse pedi kapa tse fetang bonngwe. Se secha se sa tsoa hlahisoa. /bon.
Dihlahisoa/.
Sehlakoana (se-hla-kwa-na) /strap-leafed daisy/ Mofuta wa semela se bonahalang
haholo metheong ya dithaba tsa Lesotho e hlokang difate; seo hangata se kgonang ho
emela komello. /bon. Dihlakoana/ (mm. Sehlakwana).
Sehlale (se-hla-le) /scientific, science/ Hoa ketso kapa boemo ba kelello: e bontshang
bohlale bo boholo; e bontshang botebo ba tsebo le tlhaloso ya borutehi. Thuto e
itshetlehileng ho tsa mahlale ka ho fatisisa popeho le tlhaho ya ntho e itseng; ho
fumana lebaka leo ntho di etsahalang ka lona. (bap. ramahlale, rabohlale).
Sehlano (se-hla-nu) /pentagon, fifth time/ E mahlakore a mahlano kapa e nang le
ntlha tse hlano. E etsahalang lekgetlo la bohlano.

638
 639

Sehlanya (se-hlan-ya) /madly/ Ho etsa ketso ka tsela e bontshang bohlanya; ho

etsahatsa ketso hofeta kamoo ho lokelang kapa ho hlokahalang ka teng. (bap.
bohlanya).
Sehlaphodi (se-hla-pho-di) /highly spiced food, snack/ Sejo se hlapholang, se nang
le senoko se bohale kapa letsoai le lengata. /bon. dihlaphodi/.
Sehleehle (se-hli-e-hle) /type of wild plant/ Mofuta wa semela se hlaha, se holang ka
ho manama, se hlahisang lero seka lebese ha se kgepholoa kapa se jewa. /bon.
dihleehle/.
Sehlekehleke (se-hle-ke-hle-ke) /island/ Naha kapa sebaka se potapotiloeng ke metsi;
naha e dikanyeditsoeng ke lewatle. /bon. dihlekehleke/ Tem. Dihlekehleke tse
tsebahalang ke Madacascar, Greenland, Mauritius, New Zealand, Sri lanka, Falkland,
Iceland, Taiwan,Tasmania, England, St. Helena, Jamaica, Cuba, Haiti, Cape verde,
Philippines, Malasia, Java, Indonesia, Trinida le Tobago le tse ding tse ngata.
Sehleng (si-hle-ng) // Sheb. Sehla bakeng sa tshebediso.
Sehlephisi (se-hlep-hi-si) /laxative/ Motsoako kapa lero le sebedisong ho hlephisa
mala; moriana o choeisang. /bon. Dihlephisi/. (bap. Sechoeisi). (mm. Sechweisi).
Sehloai (se-hlwa-i) // ?? /bon. dihloai/ (mm. Sehlwai/.
Sehloba (se-hlu-ba) /pimple/ Borurusi ba letlalo bo bakoang ke ho kokomoha hoa
mafura a ka tlasa letlalo ebe a hlahella ka ntle ho letlalo ho etsa leqhutsu le ka
phunyehang. (bap. lekgopho, sekgolopane). Mael. Phepheletsane sehloba se
nkotong(mokotong): Ketso kapa boemo boo hoseng bonolo ho bo pata. Tlhahiso ya
lekunutu ka motho ya sa kgoneng ho itshoara ebile a qabanya. Moqabanyi.
Sehlodiloeng (si-hlo-di-lwe-ng) /natural creation/ Eng kapa eng e hlodiloeng: e
entsoeng ke tlholeho kapa mmopi. Se sa etsoang ke motho empa e le sa tlhaho; popo e
entsoeng ke Mmopi. (mm. sehlodilweng)
Sehloekisi (se-hlwe-ki-si) /disinfectant/ Phoshoana kapa lero le sebedisoang ho
hloekisa ebile le ka kgona le ho tlosa dikokoanahloko. /bon. Dihloekisi/.
Sehloela (se-hl-we-la) (sehlwela) /spy/ Motho ya hloelang: ya tsamayang a batlisisa
boemo ba sehlopha, tsamaiso ya naha, boemo ba dintho kapa bonnete ba taba e itseng
bakeng sa ho batla bonnete bo ka sebedisoang kgahlanong le bao a ba hloelang.
Motho ya sebetsang joalo ka lehlabaphio. /bon. Dihloela/ Tem. Batho babang ba
sebedisa lentsoe, “sehlola” bakeng sa “sehloela” le ha mantsoe ana a sa tshoane ka
meelelo. (bap. Leutloela).
Sehloelli (se-hlwel-li) /step ladder/ Sesebedisoa se sebedisoang bakeng sa ho thusa
ho kalama kapa ho hloella hodima ntho e itseng. /bon. Dihloelli/ (bap. lere).
Sehlohlo (se-hlo-hlo) /wild poppy/ Mofuta wa semela se hlahisang dithunthuru tse
mebala e fapaneng ho tloha ho o mosweu, mokgubetsoana, mokgubedu, mosehla,
mokgunong le namuni; se ka melang naheng ebile se ka jaloa ka mokgabiso wa
dirapaneng. /bon. Dihlohlo/.

SEHLOHLO

Sehloho (se-hlu-hu) /cruel/ E hlokang mohau; e hlokang lerato ebile e le pelo e mpe;
e bontshang diketso le maikutlo a kgopo.

639
 640

Sehloho (se-hlaw-haw) /topic, theme, headline/ Taba eo eleng yona e ka hodimo

hofeta tseding; taba kapa ketsahalo e kgolo ya letsatsi; seo ho buang ka sona se
bakang moqoqo kapa puisano. /bon. dihloho/.
Sehlohlolo (se-hlu-hlu-lu) /apex, crest, pinnacle/ Bophahamo bo hodimo kapa phello
ya bophahamo; botebo ba taba kapa ketsahalo. /bon. dihlohlolo/.
Sehlohlolo (se-hlu-hlu-lu) (sehlohlolong) /spotlight/ Taba kapa ketsahalo a bakang
dipuo; taba eo eleng yona eo ho buuwang ka yona haholo; tabahadi ya letsatsi e
tshohloang kopanong kapa sebokeng. (bap. mookotaba, ntlhakgolo).
Sehlohoana (si-hlaw-hwa-na) /subtitle/ Karolo e nyane ya buka ngotsoeng e
okametseng serapana. /bon. Dihlohoana/.
Sehloko (se-hlu-ku) /spiral aloe, euphorbia clavaroides/ Mofuta wa lekgala le
mahlaku a boima, a teteaneng haholo, a mommeng metsi, le fumanoang haholo
naheng ya Lesotho; leo ka nako tseding le ka sebedisoang joalo ka moriana. /bon.
Dihloko/.
Sehlola (se-hlo-la) /fornicator/ Motho ya hlolang: ya tsamayang a robala hohle pele
ho lenyalo; ya bokanang le babang ka ntle ho lenyalo. /bon. dihlola/ Tem. Batho
babang ba sebedisa lentsoe, “sehlola” bakeng sa “sehloela” le ha mantsoe ana a sa
tshoane ka meelelo.
Sehlola (se-hlo-la) /vagabond, vagrant/ Motho ya sollakang hohle ntle le sepheo se
bonahalang; motho ya dulang hohle moo a fihlang teng ka baka la ho hloka bodulo.
Sehlola (se-hlo-la) /promiscuous male/ Motho e motona ya fumanang ho le bonolo
ho robala le motho e motshehadi nako efe kapa efe; motho e motona ya hlolehang ho
tshoara mmele wa hae ka ho qoba thobalano; motho wa mohlankana ya etsang
thobalano kapa ho bokana ho be bonolo; monna kapa moshanyana ya febang: ya
bokanang le batho ba bangata ntle le lenyalo. /bon. dihlola/ (bap. sefebe, letekatsi).
Sehlomathisi (se-hlu-mat-hi-si) /appendix/ Se kenyeletsoang qetellong ya buka kapa
se ngotsoeng. /bon. dihlomathisi/.
Sehlomo (se-hlaw-maw) /weapon/ Seetsoa se sebedisoang ke motho kapa sechaba sa
naha bakeng sa ho loana kgahlanong le batho kapa naha enngwe; seetsoa se nkang
sebopeho sefe kapa sefe ho ya ka moetso, se ka bolayang ha se sebedisoa kgahlanong
le motho kapa phoofolo. /bon. dihlomo/ (bap. sebetsa, tlhomelo).
Sehlongoanthao (se-hlo-ng-want-ha-u) /suffix/ Lentsoe kapa tlhaku e hokeloang
qatellong ya lebitso kapa lereo ho fana ka moelelo o mocha kapa lebitso leleng le
nang le moelelo o mocha. /bon. dihlongoanthao/ Mohl. Hadi, nyana, tsana, ana, ng,
jj. Mohl. Hadi=senatlahadi, monnahadi, ngatahadi, kgolohadi, sethohadi, mpehadi,
jj. Nyana=mosadinyana, monnanyana, mothonyana, mpenyana, ntlenyana,
kgolonyana, jj. Tsana=phuthiatsana, mosuwetsana, motsana, jj. Ng=mapoteng,
matshekgeng, matoabeng, taung, makhoakhoeng, jj. Ana=mosothoana, jj.
Sehlongoapele (se-hlo-ng-wa-pe-le) /prefix/ Lentsoe kapa tlhaku e hokeloang qalong
ya lebitso kapa lereo ho fana ka moelelo o mocha kapa lebitso leleng le nang le
moelelo o mocha. /bon. dihlongoapele/ Mohl. Ra=ramashala, rabohlale, ramaqheka,
raleihlo, rameroho, raselepe; Mma=mmadipuo, mmampharoane, mmamosadi,
mmamohlankana, mmamorena, mmabohle; Di=difate, difaqane, diepeepe, ditlhoko,
ditshebo, ditshoana, ditshoantsho; Bo=Bommampharoane, bomalome, bontate,
bomme, boramahlale, bopulamadiboho; Me=Melata, merabe, meholodi, mebala,
mehlolo, menoang; Mo=moikutloi, moipone, mosadi, motaung, mokoena,
monareng, mobe, mohloathupa; Le=Lechaena, lerashea, lesupa, lekgotsa, leakaretsi;
Se=sejoalejoale, sehlale, seburu, Sesotho, sekgale, semamaretsi, sereledi, jj.

640
 641

Sehlopha (se-hlawp-ha) /group, cluster, assemblage, category/ Tlhopiso ya batho

ba bangata ba etsang mosebetsi o tshoanang; pokeletso ya batho ba fetang bobedi bao
sepheo le maikutlo a bona a lebisoang phethahatsong ya mosebetsi o tshoanang;
phutheho ya batho ba ntsoeleng. /bon. dihlopha/ (bap. lemuloana).
Sehlopha (se-hlawp-ha) /team, squad, crew, line up/ Dibapadi tsa papadi ya mofuta
o itseng tse akgang batho ba fetang bonngoe kapa ba bangata. /bon. dihlopha/.
Sehlopha (//) /standard, class/ Karolo ya sekolo ha e aroloa ho ya ka barutoana ba
mokgahlelo wa pele o tlase, ho fihla ho wa ho qetela o hodimo. /bon. dihlopha/.
Sehlotho (si-hlut-hu) /afro hair, big long hair/ Moriri o moholo haholo ebile o le
molelele. /bon. dihlotho/. Mael. Ho kena ditaba ka sehlotho: ho ba ditabeng tse sa o
ameng ebile o sa mengoa.
Sehlotsa (se-hlo-tsa) /cripple/ Motho ya hlotsang: ya sa kgoneng ho tsamaya hantle
ka baka la ho lemala kapa ho tsoa kotsi. /bon. dihlotsa/ (bap. sehole, seqhoala).
Sehlotshoana (se-hlots-hwa-na) /plot, ploy, scheme/ Sehlopha sa batho bao morero
wa bona o sa tsebahaleng; pokano ya batho bao tloaelo ya bona eleng ho etsa dintho
kapa diketso tse itseng ka ho kenyeletsa sehlopha sa batho.
Sehlotshoana (//) /little group, quorum/ Pokano ya batho banyane ba tlileng pitsong
kapa kopanong ka morero o itseng. /bon. dihlotshoana/.
Seho (se-haw) // ?? Mohl. Seho se llile.
Sehoai (se-hwa-i) (sehwai) /agriculturist, agronomist/ Motho ya sebetsang ka dijalo,
dimela, mobu le masimo; motho ya sebetsanang le thuo ya diphoofolo, masimo le ho
lema dijalo kapa dimela. /bon. dihoai/ (mm. sehwai).
Sehoamisi (se-hwa-mi-si) /deep freezer/ Sesebedisoa se sebedisoang bakeng sa ho
hoamisa metsi kapa lero; se bakang hore lero kapa metsi a thatafale. /bon. dihoamisi/.
Sehoana (se-hwa-na) /traditional beer container/ Mohope o sebedisoang ho tshela
joala ba Sesotho, o entsoeng ka mofuta wa semela sa tjoto. /bon. dihoana/ (bap.
sekgoana, mmolopita).
Sehoapa (se-hwa-pa) /biltong/ Nama e omisitsoeng; nama e bekiloeng le ho anehoa
ho etsa sejo. /bon. dihoapa/
Sehoapa-tlhapi (//) /snoek fish/ Tlhapi e buuweng, ya omisoa le ho etsa sehoapa ka
ho noka ka letsoai le lengata. /bon. dihoapa-tlhapi/.
Sehoba (se-hu-ba) /dancer, Mosotho rocker/ Monna wa mosotho ya tsebang ho etsa
motjeko wa Sesotho; motho ya tsebang ho bina mmino wa setho le ho tjeka. /bon.
dihoba/.
Sehodisi (se-hu-di-si) /magnifier, microscope/ Seetsoa se entsoeng ka kgalase le
tshepe kapa letsoaki la ntho e itseng, se sebedisoang ho hodisa le ho eketsa boholo ba
ntho enang le ponahalo e nyane haholo. /bon. dihodisi/.
Sehoete (se-hwe-te) /carrot/ Semela kapa sejalo seo bokatlase ba sona bo jewang;
semela seo motloang, mothapo kapa kutu ya sona e jewang. /bon. dihoete/.
Sehohlola (se-haw-hlaw-la) /phlegm/ Seka lemina se hlahang ka hanong ha se
tshoeloa, se supang bokudi ba lefu la lefuba, sefuba kapa bokahare ba matshoafo le
ditho tse ding tsa molala. /bon. dikgohlela/ (bap. Lemina, sekgohlela).
Sehohoana (se-haw-hwa-na) /domestic frog/ Enngwe ya di phoofotsoana, seka
sehahabi, e hlokang mohatla, e letlalo le mongobo, e maoto a malelele a bakang hore
e tsebe ho qhoma haholo, eo e kgonang ho phela metsing kapa pela mahae ho ya ka
mofuta wa yona. /bon. dihohoana/ (bap. seroroana).
Sehoja (seho-ja) /Basotho clan group: of hippopotamus/ Karolo ya Basotho e
rehelletsoeng ka kubu; motho ya anang kubu. /bon. dihoja/. (bap. mokubung).

641
 642

Sehokahanyi (se-hu-ka-han-yi) /connector/ Se kopanyang ntho tse pedi kapa ho feta

moo; se hokahanyang kapa ho etsa bonngwe. /bon. dihokahanyi/ (bap. lehokahanyi).
Sehole (se-haw-le) /mentally disabled or retarded/ Motho ya sa itekanelang
kelellong: motho eo ditho tsa hae tsa mmele di holofetseng, kapa eo a sa kgoneng ho
fana ka puo e nang le botsitso; motho ya lenama ho utloisisa ka baka la sebopeho sa
boko kapa kelello ya hae; motho ya sa tsebeng ho etsa ntho tse tloaelehileng ka baka
la bokudi ba kelello kapa ditho tsa hae tsa mmele. /bon. dihole/ (bap. sephoqo,
semakuwa).
Seholo (se-hu-lu) /big something/ Hoa ntho eo lebitso la yona le qalang ka “S”: e
sebopeho se phahameng ebile se akga bophara. Mohl. Senotlolo se seholo.
Seholobe (se-hu-lu-be) /aloe/ Semela se mahaba a matenya, a fupereng metsi, se
babang haholo ha se ritetsoe, se sebedisoang joalo ka moriana o phekolang mafu a
mangata, seo qaleho ya sona eneng e le ho mela dithabeng kapa marallaneng. /bon.
diholobe/ (bap. mohalakane).
Seholoholo (se-haw-law-haw-law) /lower back vertebra/ Karolo ya mmele e pakeng
tsa letheka le dibono, e akgang masapo a mokokotlo a qetello /bon. diholoholo/
Seholoholo (se-hu-lu-hu-lu) /consecutive, antique/ Ka tsela ya kgale; ka mokgoa o
bontshang diketso le ditloaelo tsa mehleng ya kgale; e etsahetseng mehleng ya kgale;
e tsofetseng haholo. Mohl. Sabole ena ke ya mofuta wa seholoholo.
Sehong (se-hu-ng) /co-incidental, coincident/ Ka tsela eo diketsahalo kapa ketso e
etsahalang ka nako e le nngwe. Ho etsahala ka nako e le nngwe. (bap. hong)
Sehonghong (se-ho-ng-ho-ng) /mountaineous place/ Sebaka sa dithaba, dilomo,
matsoapo, matsatsa, dikgohlo, diqhoboshiane le dihlaba tse kgolo ka ho fetisisa
naheng. /bon. 0/ (bap. qholaqhoe) Mohl. Ho na le sehonghong seterekeng sa
Mokhotlong naheng ya Lesotho.
Sehonyetsi (se-hon-ye-tsi) /apostrophe/ Letshwao la sebopeho puo le sebedisoang
qalong kapa qetellong ya lentsoe ka sepheo sa ho le kgutsufatsa kapa ho le honyetsa
ditlhaku tse ding. Mohl. (‘) ‘baka la=lebaka la, ‘ntho tsa ka=dintho tsa ka, jj.
Sehopotsi (se-ho-po-tsi) /diary/ Bukana e sebedisoang ho ngola diketsahalo kapa
dintlha tse sa tlamehang ho lebaloa; bukana e sebedisoang ho hatisa dintlha tse
tlamehang ho hopoloa hamorao. /bon. dihopotsi/.
Sehopotso (se-ho-po-tsaw) /commemoration, memorial, memento/ Letsatsi leo ka
lona ho hopoloang diketso kapa diketsahalo tse fetileng tsa kgale, tse amanang le
maemo, batho kapa motho wa nako tseo. /bon. dihopotso/.
Sehopotso (se-hu-pu-tsaw) /reminiscence, reminiscent/ Ketso e hopotsang se kileng
sa etsahala nako e fetileng. (bap. boikhopotso, mohopolo, khopolo).
Sehoro (se-haw-raw) /osteomalacia/ Nolofalo le tshoteho ya lesapo ka baka la
tlhokeho ya phepo e hlokang dijo tse nang le motsoako wa lebese. (bap. sekoekoe)
Sehotetso (se-haw-te-tso) /firestarter, ignition/ Se sebedisoang bakeng sa ho hotetsa
mollo; se bakang hore mollo o hotele; se etsang hore mollo o kgone ho tuka ha
bobebe. Se bakang ho tuka hoa mollo. /bon. Dihotetso/.
Sehou (se-ho-u) // ??
Sehou (se-ho-u) /queue/ Tatellano ya batho e lebisitseng sebakeng se itseng sa
tshebeletso; tsela eo batho ba kolokileng ka yona, ba lebile sebakeng seo ho fuwang
thuso kapa ditshebeletso. (bap. mohoula).
Sehulahulane (se-hu-la-hu-la-ne) /tow truck, break down vehicle/ Koloi e thusang
ho hula e robehileng kapa e hlahetsoeng ke kotsi; koloi e hulang enngwe e
soahlamaneng. /bon. Dihulahulane/ (sheb. Sepalangoang).

642
 643

Sehwai (se-hwa-i) /hoticulturist, agriculturist, farmer/ Motho ya sebetsang ka

dijalo, dimela, mobu le masimo; motho ya sebetsanang le thuo ya diphoofolo, masimo
le ho lema dijalo kapa dimela. /bon. dihwai/ (mm. sehoai).
Seichebo (se-iche-baw) /mirror/ Sesebedisoa se bontshang setshoantsho se tshoanang
le eng kapa eng e pela sona. /bon. diichebo/ (bap. seipone).
Seikoetlisi (se-ikwe-tli-si) /intern, trainee/ Moithuti, morutoana kapa morutuwa ya
sa tsoa phetha thuto tsa hae mme a etsa mosebetsi o mabapi le thuto eo a e entseng
ebile a le tlasa taolo ya morupelli. Motho ya sebeletsang ho tseba thuto eo a e
phethileng ka ho etsa diteko. /bon. Diikoetlisi/ (bap. moikoetlisi, morutwana,
morutuwa, moithuti, morupelluwa, mocholoko).
Seikokotlelo (se-i-kaw-kaw-tle-law) /rod/ Thupa kapa molamu o sebedisoang ho
tshihetsa motsamao wa motho. /bon. diikokotlelo/ (bap. lere).
Seila (se-ila) /taboo/ Ketso e ronehang ha e etsoa ke motho; seo eleng manyala ha se
etsoa pontsheng ke motho kapa batho. /bon. diila/.
Seilatsatsi (se-ila-ts-tsi) /sun eclipse lady/ Motho, haholo wa mosetsana, wa
ditshomong, eo ho nahanoang hore one ale motle haholo hoo aneng a sa tlameha ho
chabeloa ke letsatsi. Motho a ilang letsatsi kapa ya qobang ho tsamaya moo letsatsi le
chabetseng teng. /bon. boseilatsatsi/.
Seilatsatsi (se-ila-ts-tsi) /Miss Universe, Miss world/ Mosetsana ya motle haholo
hofeta babng lefatsheng; mmabotle ya ba fetang kaofela lefatsheng. /bon. diilatsatsi/.
Seilatsatsi (se-ila-ts-tsi) /sun eclipse/ Ho fifala hoa letsatsi nakong ya motshehare e
bakoang ke tlhaho kapa boemo ba sepakapaka kapa mahodimo.
Seinodi (se-inu-di) /pelican, Giant Kingfisher/ Enngwe ya dinonyana tse phelang ka
ho inola ditlhapi kapa diphoofotsoana tsa metsing, e masiba a masoeu a kopantseng le
botsho kapa bothokoa, e tholahalang dibakeng tse ngata tsa lefatshe. /bon. diinodi/.
Seinodi (//) /life saver/ Motho eo mosebetsi wa hae eleng ho thusa ho inola batho ba
kgaqang kapa ba kgangoang ke metsi. /bon. diinodi/.
Seipati (se-ipa-ti) /solitary confinement candidate/ Motho ya kgesolloang ho
batshoaruwa ba tloaelehileng ka baka la boemo ba hae bo kotsi; motho ya dulang a le
mong kapa ya etsang dintho a le mong. /bon. Boseipati/.
Seipati (//) /baby girl born secretly/ Ngoana ngoanana ya hlahileng ka lekunutu;
ngoana eo tlhaho ya hae eneng e le lekunutu, ho sa batloe hore ho tsejoe tsoalo ya hae;
motho wa tsoalo ya lekunutu. /bon. Boseipati/.
Seipone (se-ipo-ne) /mirror/ Sesebedisoa se sebedisoang ho bontsha mmele kapa
sefahloho; se bontshang sefahleho kapa sebopeho joalo ka ha se hlaha kapa se bonoa;
se bontshang setshoantsho sa eng kapa eng. Sesebedisoa se bontshang setshoantsho se
tshoanang le eng kapa eng e pela sona. /bon. Diipone/.
Seitlhoaeledi (se-itl-hwa-ele-di) /Pallid Harrier/ Mofuta wa nonyana e jang nama; e
mokobolo o sekoekoe; e thoka ka mmala le bokatlase (sefuba le mpa) bo bosweu, ha e
tshehadi yona e le soothoana le bokatlase bo bosweu; e phelang ka mekgodutsoane,
dinoha le dinonyana tse nyane; e fumanoang haholo mapalapaleng a naha le dithoteng
tse hlaha. /bon. diitlhoaeledi/ (mm. Seitlhoaeleli).

643
 644

SEITLHOAELEDI (SEITLHWAELEDI )

Seitshireletso (se-its-hi-re-le-tso) /shelter/ Sebaka seo batho ba kotsing ba dulang

tlasa kapa hara sona; sebaka moo ho senang kotsi ka baka la polokeho ya sona.
Sejakane (se-ja-ka-ni) /civilised, enlightened, sophisticated/ Hoa mokgoa wa
bophelo: bo akgang batho ba rutehileng haholo, ba phelang meahong ya majabajaba,
ba jang dijo tsa maemo le ho phela bophelo bo hodimo. (bap. lejakane).
Sejalo (se-ja-law) /crop/ Semela se sebedisoang joalo ka sejo; semela se lengoang
mobung joalo ka sejo, mme se kotuloe nakong ya kotulo. /bon. dijalo/.
Sejamonna (se-ja-mun-na) /charlatan, conman, cheater/ Motho ya qhekanyetsang
emong ka ho nka tsa hae ka tsela ya boqhekanyetsi; motho ya hapang sa emong ka
bokebekoa. /bon. dijabanna/ (bap. diabanneng) Mael. Sejamonna ha se moqete:
motho ya phelekanyetsang kapa ya qhekanyetsang emong a keke a mo futsanehisa.
Sejana (se-ja-na) /dish, cutlery/ Sekotlolo se sebedisoang ho tshela dijo; setshelo se
tshelang dijo nakong ya ho phomosetsoa. /bon. dijana/.
Sejana (//) /trophy/ Se fumanong ke mohlodi kapa bahlodi ka mora papadi ya
ditlhodisano; se tholoang ke bommampodi ka mora tlholo ya papadi. (bap. mohope)
Sejapane (se-ja-pa-ne) /Japanese/ Puo ya naha ya Japane, e buuwang ke baahi kapa
matsoalla a naha eo.
Sejelello (si-jel-lel-law) /nutrient, protein, curry/ Sejo se jelelloang le seseng: se
sebedisoang mmoho le seseng nakong ya dijo; se etsang hore dijo di latsoehe ha se
kenyeletsoa; se fedisang mphote. /bon. dijelello/ (bap. seshebo).
Sejelo (se-je-law) /plate/ Sejana se sebedisoang feela ho tshela le ho jela dijo ntle le
ho noa metsi kapa lero ka sona. /bon. dijelo/.
Sejeremane (se-je-re-ma-ne) /german/ Puo e buuwang ke Majeremane kapa baahi le
matsoalla a naha ya Jeremane.
Sejeso (se-je-saw) /poison/ Motsoako wa sejo kapa seno se kopantsoeng le chefu e
holofatsang mmele kapa e ka fedisang bophelo ka ho bolaya. Motsoako o bolayang, o
entsoeng ka ho kopanya meriana e kotsi bakeng sa mmele wa motho kapa ntho e
phelang. /bon. dijeso/ (bap. chefu, larinya, rinya).
Seji (se-ji) /cheater/ Motho ya jalletsang ka ho ja tsa babang ka bonokoane kapa
boqhekanyetsi; motho ya ropang babang. /bon. baji/ (bap. baji) Mael. Le pele di na
le baji: moo o yang teng o tla fumana ba hlalefileng hofeta wena ba tlang ho o
qhekanyetsa.
Seji (//) /eater/ Motho ya jang ha ho etsoa thothokiso kapa mokgabo puo; motho ya
hlafunang le ho koenya sejo. (bap. moji). Tlh. Lentsoe le nepahetseng haholo ke
“moji” hofeta “seji”.
Sejo (se-jaw) /nutriment, diet, food-stuff, food/ Eng kapa eng e tshoaneloang ke ho
jewa ka ho hlafunoa ka meno le ho koenyoa ho isoa ka maleng. /bon. dijo/. Mael.
Sejo senyane ha se fete molomo: dijo tse teng tse nyane di ka abeloa batho ba bangata;
bonyane bo teng bo ka aroleloa boholo ba batho bohle ntle le hi timana. Se senyane
seo renang le sona re ka se arolelana.

644
 645

Sejoale (se-jwa-le) /contemporary, latest, recent/ Hoa moetso, ketsahalo kapa

sehlaisoa: ya hona joale; e entsoeng mehleng ya kajeno kapa nakong tsa kajeno.
Sejoalejoale (se-jwa-le-jwa-le) /modern, novelty/ Ketsahalo, mekgoa, ditloaelo le
diketso tse etsahalang nakong tsa kajeno, mehleng ya joale.
Sejothollo (se-jot-hul-law) /balanced diet, roughage/ Sejo se akgang makumane le
motsoako wa dihahammele tsa tlhaho, tse matlafatsang mmele, le ho neha mmele
mafolofolo le morolo wa tlhaho, le ho eketsa bophelo bo botle ba mmele. /bon.
dijothollo) (bap. setlherefa).
Seka (se-ka) /like/ Joalo ka; ka ho tshoana le; ka tsela e tshoanang le ya; e mabapi le.
Sekae (se-kae) /which language/ Lebotsa le batlang ho tseba puo ya mmuiswa kapa
mmuuwa; lentsoe le sebedisoang ho botsa motho ho hlalosa puo ya hae.
Sekahare (si-ka-ha-re) /bowel/ Setho sa mmele se kahare ho mmele joalo ka mala,
matshoafo, qati, lebete, pelo le tseding. /bon. dikahare/.
Sekaja (se-ka-ja) /speed, swiftness/ Matjato a ho matha; potlako ya ho leba kapa ho
matha kapelenyana; sefutho sa ho phakisa haholo. /bon. 0/ Mael. Masiasiane! Ya
senang sekaja mmae a tele: tlhodisano e bolelang hore ya sa kgoneng ba habo ba
lebale ka tlholo.
Sekakalope (se-ka-ka-lu-pe) /vagrant/ Motho ya tsamayang hohle ntle le sepheo
kapa morero o itseng. Motho ya kakalopang: a yang koana le koana. /bon. dikakalope/
Sekakashetlana (se-ka-ka-she-tla-na) // ?? /bon. dikakashetlana/.
Sekakata (se-ka-ka-ta) /ungentle giant/ Motho ya mmele o moholo, o molelele, o
sephara, ya ratang ho kakata babang; motho ya matla haholo, ya ratang ho utloisa
babang bohloko ka ho ba otla. /bon. dikakata/ Tem. Mantsoe “sekakata” le
“sekgakgatha” a na le meelelo e fapaneng. (bap. sekgakgatha, sekalakata).
Sekala (se-ka-la) /scale/ Se sebedisoang ho kala boima ba ntho efe kapa efe e
lekangoang; se sebedisoang ho hlalosa boima ba eng kapa eng. /bon. dikala/.
Sekalakata (se-ka-ka-ta) /difficult person/ Motho ya hlooho e thata ka ho fetisisa ho
utloisisa; ya sa batleng ho mamela lebaka le utloahalang. /bon. dikalakata/ (bap.
sekakata).
Sekama (si-ka-ma) /to bend, flex, diverge, lean/ Ho lebisa mmele fatshe kapa tlase;
ho isa boima ba mmele kapa ntho tlase; ho shebisa mmele fatshe ka ho koba kapa ho
paqama. Ho ya ka lehlakoreng leleng.
Sekamela (se-ka-me-la) /to be bias, to take sides/ Ho bontsha leeme ka ho etsetsa
dintho ka tsela kapa mokgoa o sa tshoaneng; ho ba ka lehlakoeng kapa ho nka
lehlakore ka ho kgetholla.
Sekamisa (se-ka-mi-sa) /cause to lean agaist/ Ketsiso ya ho sekama: ho etsa hore
mmele o lebe fatshe kapa tlase; ho baka boemo ba ho isa boima ba ntho kapa mmele
tlase ka ho koba kapa ho paqamisa.
Sekamotho (se-ka-mut-hu) /sub-human, zombie/ Ntho e tshoanang le motho empa
ese motho. Sebopeho sa sebupuwa se tshoanang le motho. Se shebahalang joalo ka
motho. /bon. Dikabatho/.
Sekao (se-ka-u) // ?? /bon. dikao/.
Sekaohore (se-kau-haw-re) // Lentsoe, haholo leetsi, le bontshang maikutloa a mmui
kapa sebui ka ho totobatsa taelo, takatso kapa kopo, ebile le qetella ka tlhaku “E”.
Leetsi le qetellang ka tlhaku “E” bakeng sa tlhaku “A” ka sepheo sa ho bontsha puo e
kopang, toboketsang kapa laelang. joalo ka: je (ja), tshoaroe (tshoara), sale (sala),
kgutlele (kgutlela), thole (thola), qete (qeta), jj /bon. dikaohore/ Mohl. Ha re je. Ke
se tshoaroe pele moemedi waka a fihla. Re kopa le sale mona. Le kgutlele morao

645
 646

hona joale. Le thole hobane re mametse morena. Ha re qete hobane mosebetsi o

mongata. Ha ke thole feela ntle le lebaka.
Sekaokgethi (se-kau-kge-thi) // Sekao se supang le ho bontsha polelo e kgethang
kapa e seollang. /bon. dikaokgethi/.
Sekaopeho (se-ka-u-pe-haw) // Sekao se supang peho ya ditaba di le joalo. /bon.
dikaopeho/ Mohl. Nna ke rata nama ya kgoho. Ntate o bala lengolo.
Sekaotaelo (se-kau-ta-e-law) // Sekao se bontshang le ho supa taelo. /bon. dikaotaelo/
Sekapolelo (si-ka-pu-le-law) /idiom/ Polelo kapa lentsoe leo moelelo wa lona o sa
hlalosoeng ho latela tsela eo le bitsoang ka teng. /bon. dikaopolelo/. (bap.
mokgabopou).
Sekapuo (se-ka-pu-aw) /metaphor/ Tshebediso ya mantsoe a puo ka tsela ya ho etsa
kguba kapa boqhetseke ebile a sa itshetleha haholo ho maele kapa maelana empa eka
selotho. /bon. dikapuo/. (bap. mokgabopuo).
Sekaqa (se-ka-qa) /lump, clod/ Pokello ya madi, boladu kapa lero le thatafetseng
sethong seseng sa mmele. Thatafalo ya karolo enngwe ya seno se tshoanang le
motoho. Thatafolo, kapa seka lekote se fumanoang sejong se metsi kapa karolong
enngwe ya mmele. /bon. dikaqa/ (bap. seqaqa).
Sekara (se-ka-ra) // Tshepe e hokeloang mohomeng wa ho lema wa dikgomo kapa
therekere, e thusang ho phethola mobu bakeng sa temo. /bon. dikara/
Sekaseka (se-ka-se-ka) /evaluate, analyse, examine, probe/ Ho shebana le ntho ka
ho phenyokolla le ho batlisisa boemo ba yona; ho etsa diphuputso kgahlanong le
boemo bo itseng ka ho batla nnete kapa bonnete ba taba. (bap. shebisisa).
Sekatana (si-ka-ta-na) /rag, tatter/ Phahlo kapa seaparo se tabohileng haholo;
seaparo se tsofetseng haholo. /bon. dikatana/ (bap. malabulabu).
Sekatana (si-ka-ta-na) /hobo/ Motho ya sa itlhokomeleng: ya sa tsotelleng bophelo
ba hae ka ho inehella le ho etsa diketso tse kotsi tse ka mmehang tlokotsing. Motho ya
phelang mebileng, naheng le dikotopong ebile a sa itlhokomele /bon. dikatana/.
Sekebekoa (si-ke-be-kwa) (sekebekwa) /criminal, thug/ Motho ya phelang ka
bokebekoa le boqhekanyetsi: motho ya choatlang le ho thuba mahlafi, mamati kapa
bokeno bakeng sa boshodu; motho ya utsoang ka ho senyetsa babang; sekebekoa se
nkang tsa batho babang ka ho utsoa le boqhekanyetsi. /bon. dikebekoa/.
Sekebeku (se-ke-be-ku) ?? // Mofuta wa seletsa sa Basotho sa sekgalekgale se
sebedisoang haholo ke basadi kapa bomme. /bon. dikebeku/.
Sekehela (se-ke-he-la) /listen, submissive, attentive/ Ho mamela ka hloko; ho etsa
taelo ya mokopi kapa ka ho etsa seo a se batlang; ho elahloko se buuwang le ho nka
ditaelo ntle le ho tsilatsila. Mohl. Morena o ila a sekehela puo ya rona tsebe.
Sekele (se-ke-le) /pap and pumkin menu/ Sengoathana sa motsoako wa bohobe ba
poone le mokopu o phehiloeng; motsoako wa papa e phomositsoeng mmoho le
mokopu o phehiloeng ha di jewa. /bon. dikele/ (bap. seketsa, sebutsoabutsoane).
Sekele (si-ki-li) /sickle/ Sesebedisoa se sebedisoang bakeng sa ho hela joang; tshepe e
sekoekoe e sebedisoang ho poma joang. /bon. disekele/.
Sekepe (si-ke-pe) /ship/ Sepalangoang se tsamayang hodima metsi a lewatle kapa
dinoka tse kgolo, tse tebileng haholo, tse sephara. /bon. dikepe/ (sheb.
Dipalangoang).
Sekere (se-ke-re) /scissors/ Sesebedisoa se dikarolo tse pedi le mehele e mmedi, se
thusang ho poma moriri, boya bo bolelele, lesela kapa ntho efe kapa efe eka pongoang
ke sona. /bon. dikere/.
Sekerekane (se-ke-re-ka-ne) /church goer/ Motho ya ratang kereke haholo; motho ya
yang kekekeng nako le nako kapa ka nako tsohle. /bon. Dikerekane/ (bap. kereke).

646
 647

Sekesa (si-ki-sa) /type of jive, dance/ Ho tjeka bakeng sa mmino ka ho etsa motjeko
wa kgale o sebedisang haholo menoana, maoto le letheka; mofuta wa motjeko wa
kgale wa dilemo tsa bo 1970. (bap. motjeko, moqoqopelo, focho, fochoselo).
Sekete (si-ki-ti) /thousand/ Makgolo a leshome: palo e bopiloeng ka nngwe le bonoto
(haholetho) ba bararo. Mohl. 1000. /bon. dikete/.
Seketsa (si-ke-tsa) /pap and vegetable mixture menu/ Sejo se etsoeng ka motsoako
wa bohobe ba poone le moroho o phehiloeng. /bon. diketsa/ (bap. sekele, potele).
Seketsoana (se-kets-hwa-na) /boat/ Sekepe se senyane, se jarang motho a le mong
kapa batho ba banyane haholo ka palo. /bon. diketsoana/ (mm. seketswana).
Sekgahla (si-kga-hla) /fast, quickly, quickness/ Matla a ho etsa ketso ka potlako e
kgolo; mafolofolo a nang le sefutho, a sebedisoang ho etsa ketso. /bon. 0/.
Sekgahla (si-kga-hla) /potential/ E nang le boemo ba ho etsa ketso e itseng ka matla
kapa ka boiphihlelo; ya ka kgonang ho fihlella boemo bo itseng.
Sekgakgatha (se-kga-kgat-ha) /mass, mob, throng, crowd/ Sehlopha sa batho ba
bangata seo sepheo sa sona eleng pokano ka morero o itseng, haholo o hlokang botle
kapa monate. /bon. dikgakgatha/ Tem. Mantsoe “sekakata” le “sekgakgatha” a na le
meelelo e fapaneng. (bap. phiphitha, lesuti).
Sekgale (si-kga-le) /olden, old-fashion, consecutive/ Mokgoa wa ho etsa diketso ka
tsela ya nako e fetileng; tloaelo ya ho sebetsa, etsahatsa kapa ho phethahatsa merero
ka tsela ya nako e fetileng. /bon. 0/.
Sekgalekgale (//) /antique, ancient/ Hoa boemo kapa ntho: bo neng bo etsahala le ho
etsoa kgale kapa nako e fetileng; ya nako e fetileng, e tsofetseng haholo; e fetiloeng
ke dinako. /bon. 0/ (bap. seholoholo).
Sekgametsi (se-kga-me-tsi) /bride/ Motho e motshehadi ya sa tsoa nyaloa; ngoetsi e
ncha; ngoanana eo eseng e le mosadi kapa ya sa tsoa ba mosadi; molekane e mocha
wa monna. /bon. dikgametsi/ (bap. makoti, ngoetsi, monyaduwa).
Sekgane (se-kga-ne) /umbrella/ Sesebedisoa se bulehang, se thusang ho tshireletsa
motho kgahlanong le mocheso wa letsatsi kapa pula. /bon. dikgane/ /bon. Dikgane/
Sekgankule (se-kga-nku-le) /violin/ Seletsa sa Sesotho se entsoeng ka maseka a thata
le lekopokopo le ntshang modumo o mosesane, le tidinyoang ka thutsoana kapa
monoana ho etsa modumo kapa molodi o monate. /bon. dikgankule/ (bap.
mmamokgorong, rasekgankule) (mm. Sekhankule) (sheb. Diletsa, seletsa).
Sekgapane (se-kga-pa-ne) /dry dung/ Bolokoe bo ommeng bo sebedisoang joalo ka
sebeso. /bon. dikgapane/ (bap. kgapane).
Sekgecha (se-kge-cha) /loaf/ Karolo ya bohobe bo jewang; sekoto se felletseng sa
bohobe ba koro; karolo ya ntho e jewang. /bon. dikgecha/.
Sekgechane (se-kge-cha-ne) (sekgechana) /half a loaf/ Karolo e nyane ya bohobe;
sekotona sa bohobe ba koro; karoloana ya se jewang. /bon. dikgechane/ Mohl. Ke
kopa hore o ntlele le sekgechane sa bohobe mane lebenkeleng.
Sekgele (se-kge-le) /umbrella/ Sesebedisoa se thusang ho tshireletsa motho
kgahlanong le letsatsi kapa pula. /bon. dikgele/ (bap. sekgane). Batho babang ba
sebedisa lentsoe, “sekgane” bakeng sa “sekgele”.
Sekgello (se-kgel-law) /water drawer/ Sekotlolo kapa setshelo se sebedisoang ho kga
metsi sedibeng kapa ka nkgong. /bon. dikgello/.
Sekgeo (se-kge-u) /void, hollow/ Puleho e teng nthong e itseng; ponahalo ya lesoba
hodima ntho; bosio ba ntho e thibang lesoba kapa mokoti. /bon. dikgeo/.
Sekgeo (se-kge-u) /gap, ommision/ Bosio kapa ponahalo ya motho ya sebetsang
mosebetsi o itseng; bosio ba sebapadi se bapalang lehlakoreng leleng la papadi. /bon.
dikgeo/.

647
 648

Sekgetshe (si-kgits-hi) /depth, deepness, groove/ Sebaka se tlase haholo sa dithaba

tsa mafika le dilomo tse phahameng; bonamelo ba dithaba kapa botlase ba dithaba bo
akgang meru le dimela tse kgolo, pela noka e phallang. /bon. dikgetshe/.
Sekgetshe (si-kgits-hi) /land hollowness, pothole/ Mokoti o moholo o hlahileng
fatshe ebile o ka ba kotsi ho ba tsamayang. Puleho e fatshe, seka mokoti. /bon.
dikgetshe/ (bap. kgetshemela, kgetshemelo).
Sekgini (se-kgi-ni) /brake/ Se sebedisoang ho kgina sepalangoang; se bakang hore
koloi e emise kapa e se tsamaye. /bon. dikgini/ (bap. boriki, haneo, kgina, mokgini).
Sekgo (se-kgaw) /spider/ Enngwe ya diphoofotsoana, seka kokoanyana, eo hangata
enang le maoto a robedi le setono se seholo, e kgonang ho hloella mabota, difate kapa
dibaka tse phahameng ka ho etsa bolepu. /bon. dikgo/.

SEKGO

Sekgoahlapa (se-kgwa-hla-pa) /untidy person, negligent person/ Motho ya

bohlasoa haholo: motho ya hlokang makgethe kapa boithati. Motho ya bakang kotsi
kapa tahlehelo ya maphelo ka baka la ho se natse molao kapa tsamaiso e nepahetseng
ya seo a se sebedisang. /bon. dikgoahlapa/ (bap. bokgoahlapa).
Sekgoakgoathedi (se-kgwa-kgwat-he-di) /glue/ Mofuta wa lero le entsoeng ka
dietsoa tse fapaneng se sebedisoang ho mamaretsa. (bap. kgoakgoathela).
Sekgoana (se-kgwa-na) // (bap. senkgoana, sehoana) ??
Sekgoba (se-kgu-ba) /lazy worker, loafer/ Motho ya botsoa haholo; motho ya
hloileng ho sebetsa kapa ya sa batleng mosebetsi. /bon. dikgoba/ (bap. sehoai, seotsa)
Sekgobi (se-kgo-bi) /sculptor/ Motho ya sebedisang letsopa, tshepe kapa patsi ho
bopa sebopeho sa motho kapa ntho. /bon. bakgobi, dikgobi/ (bap. mokgobi).
Sekgobo (se-kgaw-baw) /bad luck, stigma/ Se bakang hore motho a be le madimabe;
se bakang ho se ratoe ke batho. /bon. dikgobo/ (bap. seromo).
Sekgobo (se-kgaw-baw) /grudge, lewd/ Lehloyo le tsoelang pele kgahlanong le;
tlhokofalo, tlhabeho kapa bohloko bo sa feleng kgahlanong le motho emong.
Sekgofodi (se-kgu-fu-di) /skin lightining cream, quinoline/ Setlolo se sebedisoang
ho soeufatsa letlalo; setlolo se etsang hore letlalo le hloeke kapa le hlake; setlolo se
hlakisang letlalo ka ho etsa hore le fetohe ho ba lesoeu. /bon. dikgofodi/.
Sekgohlela (se-kgaw-hle-la) /sputam, macouous/ Seka lemina se hlahang ka hanong
ha se tshoeloa, se supang bokudi ba lefu la lefuba, sefuba kapa bokahare ba matshoafo
le ditho tse ding tsa molala. /bon. dikgohlela/ (bap. lemina).
Sekgohola (se-kgu-hu-la) /flood/ Metsi a mangata a noka a hoholang seo a kopanang
le sona ka lebaka la ho phophoma le ho phalla ka sekgahla hoa ona; phallo e
kgolohadi ya metsi a pula e neleng haholo. /bon. dikgohola/ (bap. sefefo).
Sekgolopane (se-kgo-lo-pa-ne) /severe rush, chicken pox/ Mofuta wa lefu le bakang
makgopho a tlalang mmele ohle, a botsikinyane haholo. /bon. dikgolopane/ (bap.
lekgoekgoe).
Sekgomathetsi (se-kgu-mat-he-tsi) /glue, binder, adhesive/ Sesebedisoa se entsoeng
ka lero le reberebe, se sebedisoang ho kopanya dintho mmoho joalo ka tshepe,
polasitiki, pampiri kapa lepolanka. /bon. dikgomathetsi/ (bap. semamaredi).
Sekgorane (si-kgu-ra-ne) /wealthy person/ Motho wa morui ya kgorang haholo ka
baka la leruo la dichelete tseo anang le tsona. /bon. dikgorane/ (bap. letaetae).

648
 649

Sekgotho (si-kgu-thu) /overcrowding, crowd/ Batho ba emeng sebakeng seleseng,

ba peteletsane haholo, ka bongata bo boholo. /bon. dikgotho/ (bap. sekgakgatha).
Sekgowa (se-kgu-wa) (sekhooa) /english/ Puo ya moahi kapa letsoalla la naha ya
England; puo ya lenyesemane kapa motho wa Britain. (bap. senyesemane). Tem.
Sekgowa ha se puo ya motho emong le emong ya mosoeu, empa ke puo ya moahi wa
naha ya Britain kapa England.
Sekgukgu (se-kgu-kgu) /secret, secretive/ Hoa ketsahalo kapa ketso: e etsoang ka ho
patoa; eo ba e etsang ba batlang hore e be pinyane; ya lekunutu.
Sekgukguni (se-kgu-kgu-ni) /terrorist/ Motho ya sebedisang dikgoka ho phetola
mmuso; motho ya kgukgunang ho ya hlasela ba kgahlanong le yena; motho ya
sebedisang boferekanyi bakeng sa ho fihlella seo a se batlang. /bon. dikgukguni/.
Sekgutlo (se-kgu-tlaw) /corner/ Sebaka se qetellong ya lehlakore la eng kapa eng.
Sekgutlong (se-kgu-tlo-ng) /outskirt/ Sebaka kapa motse o hole haholo le emeng;
sebaka se ka nqa enngwe ya naha. /bon. dikgutlong/.
Sekhoehla (se-khwe-hla) /rain coat/ Seaparo se sebedisoang ho tshireletsa motho
kgahlanong le pula kapa metsi a pula. /bon. dikhoehla/.
Sekhofia (skho-fi-a) /lamberet/ Mofuta wa katiba e boya bo hlokang makgisa, e
roalong haholo ho kgabisa hlooho. /bon. dikhofia/.
Sekhona (s’kho-na) /drinking vessel/ Mopotjoana o monyane wa joala ba Sesotho;
setshelo sa letsopa sa ho tshela joala. /bon. dikhona/ Mohl. Sena ke sekhona sa joala.
Sekhona (s’kho-na) /lady friend/ Ngoanana ya ratanang le emong; ngoanana ya
entseng setsoalle le emong. /bon. dikhona/
Sekhona (s’kho-na) /lesbian/ Motho e motshehadi ya ratanang le emong bakeng sa
pokano; motho e motshehadi ya nang le kamano ya ho robalana le emong ya
tshoanang le yena ka ditho tsa mmele. /bon. dikhona/ (bap. letharaso).
Sekibakibane (se-ki-ba-ki-ba-ne) /water plug/ Sesebedisoa se sebedisoang ho thibela
metsi hore a se tsholohe; se thibelang ho dutla hoa metsi. /bon. dikibakibane/.
Sekila (se-ki-la) /type of tree/ Mofuta wa sefate se thatahadi, se holang haholo, se
kutu e tenya, se fumanoang haholo seterekeng sa Butha-Buthe, naheng ya Lesotho,
Afrika. /bon. Dikila/ (mm. dikileng).
Sekila (//) /tough man/ Motho wa mmele o ditshika tse thata, ya matla haholo; motho
ya mmele o shahlileng haholo. Motho kapa moahi wa Butha Buthe. /bon. dikila/.
Sekipa (se-ki-pa) /T-shirt/ Seaparo se bobebe seo hangata se aparoang ntle le tseding
kapa se aparoang kahare. /bon. Dikipa/.
Sekisa (se-ki-sa) /to shed tears/ Ho ntsha dikgapha tse nyane ka lebaka la ho thaba,
ho kgena kapa ho hopola ketsahalo e itseng.
Sekisitse (se-ki-si-tse) // Bokgale ba ho sekisa.
Sekiso (se-ki-so) /tears shedding/ Ketso ya ho sekisa meokgo: ponahalo ya dikgapha
mahlong e bakoang ke ho thaba, ho kgena kapa ho hopola ketsahalo e itseng.
Sekoahelo (se-kwa-he-law) /pot cover, dish cover/ Se sebedisoang ho koahela pitsa,
sejana kapa bokahodimo ba setshelo se itseng. /bon. dikoahelo/ (mm. sekwahelo).
Sekoalo (se-kwa-law) /gate, cover/ Seka lehlafi kapa lemati, se sebedisoang ho koala
monyako wa lesaka kapa wa moaho nakoana. /bon. dikoalo/ (mm. sekwalo).
Sekoankoetla (se-kwan-kwe-tla) /giant, behemoth, colossus/ Motho e molelele, ya
sebopeho sa mmele o motle, ya diphaka tse kgolo, ya dipotongoane tse kgolo tse
tiileng; ya matla haholo ka baka la boikoetliso. /bon. dikoankoetla/ (bap. sefonthoane,
sehanyatha) (mm. sekwankwetla, dikwankwetla).

649
 650

Sekoata (se-kwa-ta) /barbaric/ Ka tsela ya koata: ya phelang sekgale; ya sa rutehang

haholo; ya etsang diketso tsa bokoata; ya etsang diketso tse sa tsamaisaneng le
sejoalejoale. (mm. sekwata).
Sekoboto (se-kaw-baw-taw) /femine/ Tlala e kgolo ya bojadikata: boemo ba ho hloka
dijo kapa se jewang. (bap. tlala).
Sekodi (se-ko-di) /defect, blemish/ Letheba le tshilafatsang motho kapa ntho e ntle;
letshwao le senyang botle kapa tokafalo ya motho kapa ntho. /bon. dikodi/.
Sekoebo (se-kwe-baw) /punishment, sentence, verdict/ Kotlo e fumantshoang
motho ya molato ka mora kahlolo kgotla; kotlo e tholoang ke motshoaruwa ka mora
qeto ya moahlodi lekgotleng la dinyewe. /bon. dikoebo/ (bap. kotlo) (mm. sekwebo).
Sekoekoe (se-kwe-kwe) (sekwekwe) /rickett/ Boemo ba masapo a maoto a
kobehileng; lefu le kobang masapo a ngoana bonyaneng ka baka la phepo e mpe, kapa
le etsang hore masapo a maoto a kobehe, a se otlolohe. /bon. dikoekoe/ (bap. sehoro).
Sekoekoe (se-kwe-kwe) /crooked/ E sa otlolohang ka sebopeho; e kobehileng kapa
enang le ponahalo e sa otlolohang. /bon. 0/ (mm. sekwekwe).
Sekoele (se-kwi-li) /mobilization, seisure/ Boemo ba ho futuha ka potlako; mokgoa
wa ho hlasela kapelenyana, pele ya hlaseloang a hlokomela.
Sekoelekoeta (se-kwe-le-kwe-ta) /food lump/ Pokello e thatafetseng ya sejo se metsi;
thatafalo ya sejo se metsi kapa se lelemelang. /bon. dikoelekoeta/ (mm.
sekwelekweta) Mohl. Ha ke qala ho koenya motoho wa mabele ka kopana le
sekoelekoeta se seholohadi.
Sekoena (se-kwe-na) /Mokoena’s way/ Ka tsela ya morabe wa Bakoena; ka mokgoa
oo Bakoena ba etsang dintho; ka tloaelo ya Bakoena.
Sekoenqe (se-kwe-nqe) (sekwenqe) /Common Quail/ Mofuta wa Nonyana e nyane, e
masiba a masootho le metoa e mesweu pela mahlo; e dulang haholo mahabeng a
dimela naheng ebile e phela ka peo le dikokonyana. /bon. Dikoenqe/.

SEKOENQE (SEKWENQE)

Sekoeta (se-kwe-ta) /hijacker, abductor, kidnapper/ Motho ya koetelang: ya

hapang ka dikgoka le ho sebedisa ntoa; ya nkang ka ho hlekefetsa kapa ho ntsha
phofu ya hae kotsi; ya sa tsotelleng ho bolaya bakeng sa seo a se hapang kapa a se
batlang. /bon. dikoeta/ (mm. sekweta).
Sekoka (se-ko-ka) /old sickly person/ Motho e moholo ya kulang kgafetsakgafetsa;
motho ya kulang joalojoalo. /bon. dikoka/ (bap. sekulane).
Sekokotoana (se-ko-ko-twa-na) /dry thin thing/ Ntho efe kapa efe e ommeng e
tshetshane haholo; eng kapa eng e otileng ebile e shebahala eka e omelletse.
Sekokotoana (se-ko-ko-twa-na) /marasmus/ Motho ya sebopeho sa mmele o
mosesane, o monyane oo ekang o omelletse, o bakoang ke phepo e mpe ya dijo kapa
tlhokeho ya dihahammele. /bon. Mekgasampane, bakgasampane/ (bap. Motasallane,
mokgasampane, poropotlana) (mm. Sekokotwane, sekokotwana).
Sekola (se-ku-la) /title, trophy/ Se fumanoang ka mora tlholo; mohope o fuwang
motho ya hlotseng; seo mohlodi a se fumanang ka mora ho hapa ntoa kapa tlhodisano;
moputso wa tlholo. /bon. dikola/ (bap. mohope).

650
 651

Sekolo (se-ko-lo) /school/ Sebaka kapa moaho oo ho rutoang barutoana, barutuwa

kapa baithuti ho sona; sebaka kapa moaho oo ho fanoang ka thuto ke barupelli,
basuwe le basuwetsana. /bon. dikolo/ (bap. mophato).
Sekome (se-ku-me) /klipspringer/ Mofuta wa phoofolo ya naheng e nyane , seka
letsa, kapa podi e manaka a manyane le mohatla o monyane, e sootho kapa soothoana
bo kopantseng le bosoeu. /bon. dikome/ (sheb. Dinyamatsana).
Sekomola (se-ko-mu-la) /to masturbate/ Ho bapala ka setho sa botona kapa
botshehadi bakeng sa tsohelo. Ho ikota kapa boikoto.
Sekopanyi (se-kaw-pan-yi) /binder/ Ntho e kopanyang seaparo kapa ntho tse pedi
kapa hofeta moo joalo ka lemao.
Sekoropo (si-kaw-raw-paw) /cleaning cloth/ Lesela le sebedisoang bakeng sa ho
phumula nakong ya ho hloekisa. Lesela la ho hloekisa fatshe nakong ya ho phumula
kapa ho tlosa ditshila. /bon. Dikoropo/ (bap. selopo) (mm. Skrop lap).
Sekoropo (si-kaw-raw-paw) /contract work, casual work/ Mosebetsi wa nakoana oo
motho a o thotseng; mosebetsi wa nako e nyane o lefang. /bon. Dikoropo/.
Sekosekara (si-ko-si-ka-ra) /trailer/ Leteroko le huloang ke dikgomo kapa therekere
le sebedisoang haholo dibakeng tsa mahaeng ke dihwai kapa boramasimo bakeng sa
ho thota, ho belesa le ho jarisa. /bon. Dikosekara/.
Sekoti (se-ko-ti) /hole, pit/ Puleho e bonahalang fatshe; lesoba lebontshang
bokanqane; sebaka se epiloeng, se bonahatsang botebo ba ho chekoa. /bon. mekoti,
dikoti/.
Sekoto (se-kaw-taw) /half/ Sekgechana sa ntho e kgolo e arotsoeng habedi; bonyane
ba ntho e ngata e arotsoeng habedi; karolo ya ntho e atileng kapa e kgolo e fanang ka
dikarolo tse pedi ha e petsoloa kapa e aroloa. /bon. Dikoto/.
Sekoto (se-kaw-taw) /piece, fraction, fragment, segment/ Karolo e nyane ya ntho
efe kapa efe; karoloana ya palo. /bon. Dikoto/.
Sekotoana (se-ko-twa-na) /fragment, segment/ Sekoto se senyane; nyenyefatso ya
sekoto. /bon. dikotoana/ (mm. sekotwana).
Sekotlo (se-ko-tlo) /back side of a neck/ Bokamorao ba molala: setho sa mmele se ka
tlasa senketse sa hlooho. /bon. dikotlo/.
Sekotlolo (se-kaw-tlaw-law) /dish/ Sejana se tebileng, se sebedisoang ho tshela dijo
kapa seo ho phomosetsoang ho sona. /bon. dikotlolo/ Mael. Ho beha pelo
sekotlolong: ho se potlakele tebello e itseng; ho ba le mamello ya se tshepisitsoeng le
ha se nka nako ho phethahala. /to be patient/.
Sekubung (se-ku-bu-ng) /hippopotamus’ way/ Ka tsela ya morabe wa Bakubung; ka
mokgoa oo Bakubung ba etsang dintho ka teng; ka tloaelo ya Bakubung.
Sekulane (se-ku-la-ne) /habitual patient/ Motho ya kulang kgafetsa kgafetsa; motho
ya kulang nako le nako. /bon. dikulane/ (bap. mokudi, sekoka).
Sekupu (se-ku-pu) /drum, sound box/ Moqomo oo ha o tidinyoa o etsang modumo
wa mmino; sesebedisoa se bakang modumo o etsang kapa o hlalosang mmino wa
seletsa. /bon. Dikupu/ (bap. moropa, moqomo).
Sekurufu (se-ku-ru-fu) /screw/ Tshepe seka sepekere se sebedisoang bakeng sa ho
kopanya, tiisa le ho manamisa ntho tse tlamehang ho ba mmoho. /bon. Dikurufu/.
Sekuta (se-ku-ta) /scooter, motorcircle/ Sepalangoang se senyane se tsamayang ka
mabidi a mabedi, seka baesekele. /bon. dikuta/.
Sekutajoang (se-ku-ta-jwa-ng) /lawn mower/ Mochini o sebedisoang ho kuta
mohloa kapa joang ba metero kapa bo jetsoeng pela diotloana. /bon. dikutajoang/.
Sekuta-manala (se-ku-ta-ma-na-la) /nail clipper/ Sesebedisoa se thusang ho kuta
manala; seetsoa sa ho poma le ho betla manala. /bon. dikuta-manala/

651
 652

Sekwerekwere (skwe-re-kwe-re) /foreign language/ Puo ya badichaba naheng

enngwe; puo ya makwerekwere. (sheb. Lekwerekwere bakeng sa tshebediso).
Sela (se-la) /to stock grocery/ Ho reka dijo ka kakaretso lebenkeleng; ho ya batlana
le se jewang ka ho se reka ka bongata.
Sela (//) /that one/ Lesupa le bontshang ntho e hojana eo lebitso la yona le qalang ka
“S”; lentsoe le supang se hojana.
Selae (si-lae) /water cress/ Moroho o melang pela dibaka tse nang le metsi. Mofuta
wa moroho o tholahalang haholo dibakeng tse mongobo tsa dinoka, kapa tse nang le
lesoe. /bon. dilae/. (bap. Semetsing).
Selahla (se-la-hla) /Pin-tailed Whydah/ Mofuta wa nonyana e setono se masiba
akang a hlaba. /bon. dilahla/ (bap. bommamarungoana).
Selahla-matente (//) (selahlamatente) /covertible motor car/ Sepalangoang se
majabajaba se bulehang ka hodimo ebile se koaleha ha ho toboketsoa dikonopo. /bon.
dilahla-matente/.
Selailai (se-lai-lai) /racing car, sport car/ Sepalangoang sa mojaho: koloi e
sebedisoang bakeng sa mojaho, e mathang kapa e laitsang ha e tsamaya. Koloi ya
lebelo. Koloi e lebelo haholo. /bon. dilailai/ (sheb. Dipalangoang).
Selakga (se-la-kga) /butchery/ Sebaka seo ho rekisoang nama ho sona; lebenkele la
nama. /bon. dilakga/.
Selakga (se-la-kga) /to butcher/ Ho buwa phoofolo bakeng sa thekiso ya nama ya
yona; ho bolaya phoofolo kapa ho e poma dikototoana bakeng sa kgoebo. (bap. puo).
Selala (se-la-la) /that one over there/ Lesupa le bontshang ntho e hojana eo lebitso la
yona le qalang ka “S” ka ho toboketsa.
Selala (si-la-la) /sleeping blanket/ Mofuta wa kobo ya Basotho eo hangata e
sebedisoang bakeng sa ho robala hofeta ho itereka. /bon. dilala/.
Selallane (se-lal-la-ne) /ever crying, ever complaning/ Motho, haholo ngoana, ya
dulang a lla ka nako tse ngata; motho ya dulang a tletleba. /bon. dilallane/.
Selallo (se-lal-law) /holy communion, eucharist, sacrament/ Lelomolo la bakreste
la dijo tse kgethehileng tsa Morena tse jewang ka nako e kgethehileng joalo ka
sehopotso; mokete wa bokreste wa phutheho yohle ya kereke oo eleng tsela e lebisang
mohaung wa Modimo; kopano kapa mokete wa tiisetso ya moya o halalelang le tlotso
ya ba kulang. /bon. dilallo/.
Selamose (se-la-mu-se) /occult, sorcery/ Tshebediso ya moriana wa boloi o mabapi
le bosatane, o phethahatsang diketso tsa makunutu le memeya e ditshila. Boloi bo
kgethehileng, boo beng ba bona ba kgonang ho etsa diketso tse sa tloaelehang; matla a
boloi bo sebedisang memeya. (bap. Maselamose).
Selao (se-lau) /habitat/ Sebaka se kgethehileng, joalo ka sentele, ntloana, lehaha,
mokoti kapa serobe, seo phoofolo, phoofotsoana kapa nonyana e dulang ho sona
nakong ya phomolo kapa nakong eo e fepang madinyane kapa ditsuonyana tsa yona.
Selao (//) /wardrobe/ Sebaka sa ka tlung seo ho behoang diphahlo ho sona; moo ho
kgethetsoeng ho tshetleha diaparo teng. /bon. dilao/.
Selapa (si-la-pa) /nepotism/ Mokgoa wa ho etsetsa ba leloko kapa seng ntho tse ntle
joalo ka ho fa mosebetsi o lefang tshebeletsong tsa mmuso kapa tsamaiso. (bap.
bolapa, leeme). (mm. selelapa).
Selapane (se-la-pa-ne) /destitute, idigent person/ Motho ya sotlehileng haholo ka
tsela eo a hlokang dijo; motho ya futsanehileng haholo ebile a bolawa ke tlala haholo;
motho ya senang mang wee. /bon. dilapane/ (bap. Sekgorane).
Selata (se-la-ta) /export, foreign product/ Ntho efe kapa efe e tlang ka hara naha, e
tsoang naheng ya ka ntle; thepa kapa thoto e rekiloeng ke naha ho tsoa naheng

652
 653

enngwe; sehlahisoa sa naha enngwe . /bon. dilata/ (bap. molata) Tem. Lentsoe,
“molata” ke motho, ha “selata” e le phahlo, thoto kapa thepa efe kapa efe e tlisoang
naheng ho tsoa ho enngwe.
Selatsa (se-la-tsa) /yesterday beer/ Joala bo setseng maobane, bo nowang kajeno;
joala bo sa felang tsatsi le fetileng. /bon. dilatsa/ (bap. Kgoaqatsa, lekele).
Sele (se-le) /that one/ Lesupi le bontshang ntho e hojana eo lebitso la yona le qalang
ka “S” ka bonngweng. /bon. tsela/.
Sele (si-le) /of rain: stopped, clear/ Hoa boemo ba pula: e emisitseng kapa e
kgaoditseng ho na; e sa tsoeleng pele ho na kapa ho tsholoha ho tsoa marung. Mael.
Le sele ebile le sele le bohoeng ba ntja: ha ho ponahalo ya maru hohle lehodimong
Sele (si-li) /different one/ Lentsoe le sebedisoang ho qolla seo ho buang ka sona;
seqolli se kgethang seo ho buang ka sona ka ho hlakisa. Mohlala wa diqolli: sesele,
bosele, disele, mosele, basele, esele, osele.
Sele (si-le) /silly/ E kapa ya boitshoaro bo hlokang botio; ya mekgoa e hlokang botle
kapa botio. Tem. Le ha Basotho ba sebedisa lentsoe lena hangata, le utloahala joalo
ka sothofatso ya lentsoe la senyesemane, “silly”. (bap. hosa).
Seledu (se-le-du) /chin/ Lesapo le ka tlasa molomo le aparetsoeng ke letlalo la nama;
bokatlase ba ho qetela ba sefahleho, tlasa molomo. /bon. diledu/
Selee (se-le-ye) /coward/ Motho ya tshabang ho loana; motho ya letsoalo la ho nka
bohato bo thata. /bon. dilehe/ (bap. selehe).
Seleeme (si-li-eme) /neutral, neutrality/ Ya kapa e bontshang tlhokeho ya leeme
kapa tsela e sa bontshahatseng kgetho e otlolohileng; mokgoa wa ho etsa dintho ka
tsela e hlokang tshekamelo. Mohl. Morena De Klerk o seleeme ha ho buuwa ka
ditaba tsa kgethollo. Che, nna ke tla ba seleeme tabeng ena: nkeke ka hlahisa
maikutlo a ka. Hobaneng eka o seleeme tje monna, bontsha maikutlo a hao! Ho seo o
se botsang nna ke seleeme.
Selehae (si-li-hae) /civic, local, domestic, manicipal/ Hoa ketsahalo, mosebetsi
mokgoa kapa tshebeletso: e etsahalang motseng kapa ka hara naha; eo eseng ya
machaba empa e le ya hae. (bap. lehae, ntoahae).
Selehe (se-le-he) /craven, coward, dastard/ Motho ya tshabang ho loana; motho ya
letsoalo la ho nka bohato bo thata. /bon. dilehe/ Tem. Lentsoe le nepahetseng ke
“selehe” hofeta “selee”.
Selei (se-le-i) // Seetsoa se mahlakore a mararo a mafatsa, se sebedisoang ho jara
moroalo o huloang ke dipholo kapa dipokola tse pannoeng. /bon. dilei/ (bap. seleu).
Selekane (se-le-ka-ne) /covenant, alliance/ Tshepiso enang le tiisetso e etsoang ke
Modimo ho batho ba dumelang ho Yena le molao wa Hae; tumellano e nang le
tshepiso ha e phethahatsoa. /bon. dilekane/ (bap. molekane).
Selekoe (se-le-kwe) /loam soil/ Mobu o nonneng haholo bakeng sa ho jala dijalo;
mobu o entsoeng ka motsoako wa lehlabathe le letsopa. /bon. dilekoe/ Tem. Lentsoe
le nepahetseng ke “selokoe” hofeta “selekoe”. (bap. selokoe).
Selelapa (si-li-la-pa) /nepotism/ Mokgoa wa ho etsetsa ba leloko kapa seng ntho tse
ntle joalo ka ho fa mosebetsi o lefang tshebeletsong tsa mmuso kapa tsamaiso. (bap.
bolapa, leeme, selapa, lelapa). Mohl. Batho babang ba akanya hore mokga wa ANC o
sebedisa selelapa bakang sa ho fana ka mosebetsi.
Selelekela (se-le-le-ke-la) /introduction, debut, precedence/ Se etellang pele; se
tlang pele ho etsahala ketso e itseng; se bulang mosebetsi kapa ketsahalo; se qalang
pulo ya lelomolo kapa mokete. /bon. dilelekela/.

653
 654

Selelekela (//) /foreword, proloque/ Puo e tlang ka mongodi wa buka pele ho pale
kapa tlhaloso ya bokahare ba buka; puo e bulang mokete kapa kopano ya sechaba se
tlileng pitsong. /bon. dilelekela/.
Selelekela (se-le-le-ke-la) /first dowry cow, cattle/ Kgomo ya pele e ntshoang
bakeng sa mahadi. Phoofolo kapa seruuwa sa pele se lebisoang habo monyaduwa ke
babo monyadi. /bon. dilelekela/
Selemela (se-le-me-la) /type of star/ Mofuta wa naledi ?? /bon. dilemela/.
Selemo (se-le-maw) /year/ Nako e etsoang ke dikgoedi tse leshome le metso e
mmedi; matsatsi a makgolo a mararo le mashome a tsheletseng a metso e mehlano
(365) a bopang nako e qalang ka Pherekgong ho isa ho Tshitoe. Nako e
phethahatsoang ke diphihlo tse nne tsa selemo eleng, Selemo, Lehlabula, Hoetla le
Mariha. /bon. dilemo/ (bap. ngoaha, ngoahola, ngoaholakola, monongoaha, isao).
Selemo (//) /spring/ Nako ya selemo e qalang ka kgoedi ya Loetse ho isa ho
Pudungoana; kgoedi ya pele ya selemo sa Basotho eo ka yona dimela di qalang ho
mela le ho bontsha bophelo. /bon. 0/.
Seleotsi (se-le-u-tsi) /sharpner/ Sesebedisoa se thusang ho leotsa: se etsang hore
thipa, lerumo kapa ntho e be bohale kapa e be motsu. /bon. dileotsi/
Selepe (si-le-pe) /an axe/ Sesebedisoa se nang le mohele o nang le qetello ya tshepe e
betliloeng, e bohale e kapang le ho poma. /bon. dilepe/ Mael. Ho thola selepe: ho
tebeloa kapa ho lelekoa mosebetsing; ho ntshoa mokgatlong. Mael. Selepe sa
bohoeng se ratha se iname: mokgoenyana o thusa ka tsohle tseo anang le tsona moo a
nyetseng teng ho sa tsotellehe boima ba seo a tlamehang ho se etsa.
Selepe (//) /retrenchment, staff reduction/ Boemo ba ho leleka basebetsi
mosebetsing ka lebaka la maemo a tlhahiso e nyane kapa e fokotsehang. Mohl.
Mokgatlo wa basebetsi ha o wa kgotsofatsoa ke selepe se fuweng ditho tsa ona.
Seleseng (se-le-se-ng) /same place, one thing, by itself/ Ntho ntle le tseding: ho sa
kenyeletsoe bongata. Mohl. Ke batla selepe seleseng feela.
Seletjane (se-let-ja-ni) /hermannia/ Setlama sa naheng se melang bakeng tsa
matsoapo le maralla se sebedisoang joalo ka moriana wa mahlo. /bon. diletjane/.
Seletsa (se-le-tsa) /musical instrument/ Seetsoa se sebedisoang ho etsa modumo wa
pina; seetsoa seo ho tobetsoa, pepetoa, butsoeloa, sarolloa, tidingoa kapa ho tlanyoa
hoa sona ho bakang modumo kapa lerata le bitsoang mmino kapa pina. /bon. Diletsa/.

SELETSA, DILETSA

Sekupu Moropa. Mmamokgorong

Katara Sekgankule

654
 655

Okone. Harepa Phala Mmadipompo Terompeta

Lenaka/phala Simbala Sebuelathoko

Karamafono Piano/ Thomo Khoriana

Setolotolo Sealemoya Mokonko

Seleu (se-le-u) // Seetsoa se mahlakore a mararo a mafatsa, se sebedisoang ho jara

moroalo o huloang ke dipholo kapa dipokola tse pannoeng. Tem. Lebitso le
nepehetseng ke “selei” hofeta “seleu”.
Sello (sel-law) /cry, crying, weeping, lamentation/ Ketso ya ho lla kapa ho lela: Ho
ntsha modumo ka molomo ka baka la bohloko ba leqeba kapa ho lahleheloa; ho
bontsha ho hlonama ka ho ntsha dikgapha; ho ntsha dikeledi ka baka la bohloko ba
pelo; ho bontsha bohloko ka baka la ho etsoa hampe. /bon. Dillo/ (bap. seboko).
Sello (//) /appeal, petition, plea/ Boemo ba ho bontsha tletlebo kgahlanong le qeto
kapa sepheto se entsoeng ke lekgotla la dinyewe; boipelaetso bo etsoang kgahlanong
le sepheto kapa tsela eo dintho di etsahalang ka teng; tsela ya ho lla ka ho ipiletsa ho
moetsi wa ketso kapa motho wa boemo bo hodimo. /bon. dillo/ (bap. tletlebo,
boipiletso).
Sello (//) /a male born during lamentation/ Ngoana moshanyana ya hlahileng ka
mora mahlomola le dillo tsa batsoadi ba hae. /bon. bosello/ (bap. selallane).
Seloani (se-lwa-ni) /fighter/ Motho ya loanang: eo aleng ntoeng nako e ngata kapa ya
ratang ntoa. Eo papadi ya hae eleng ho loana. /bon. diloani, baloani/ (bap. rantoa)
Seloantshamahloko (si-lwa-nts-ha-ma-hlu-ku) /antibody/ Mofuta wa lero la mmele
o loantshanang le mahloko a ka hlaselang mmele; se mmeleng se thibelang bokudi le
maloetse. /bon. diloantshamahloko/ (mm. selwantsha-mahloko).
Selohi (se-lo-hi) /braider, sewer/ Motho ya lohang: ya etsang moloho wa moriri; ya
tlamang moriri ka tsela e makgethe ya bokgabane; ya etsang mafito moriring ka
sepheo sa ho kgabisa. Motho ya kopanyang seaparo ka hareng kapa ya se etsang ho
tloha fatshe ka ho se roka. /bon. dilohi/.

655
 656

Selokoe (se-law-kwe) /loam soil/ Mobu o nonneng haholo bakeng sa ho jala dijalo le
ho lema peo; mobu o entsoeng ka motsoako wa lehlabathe le letsopa. /bon. dilokoe/.
Selomabasadi (se-lu-ma-ba-sa-di) /lady beetle/ Mofuta wa kokoanyana, seka
kgalabolokoe e kgunong bo lefifi, eo ho dumeloang hore hangata e loma batho ba
batshehadi feela. /bon. dilomabasadi/. (mm. Seloma-basadi).

SELOMABASADI (LADY BEETLE)

Selomi (se-lu-mi) /menstrual pain/ Bokudi bo tshoarang batho ba batshehadi nakong

ya lehatlelo; bohloko ba ho ya kgoeding. /bon. 0/ (bap. lehatlelo).
Selomi (se-lu-mi) /scabiosa columbaria/ Setlama sa naheng se melang bakeng tsa
matsoapo le maralla se sebedisoang joalo ka moriana wa ho fokotsa mahlaba a lefu
selomi kapa ho ya kgoeding. /bon. dilomi/.
Selomo (se-lo-mu) /cliff/ Lefika le bophahamo bo bolelele haholo; letlapa le emeng
ka bolele ho ya hodimo. /bon. dilomo/
Selopo (se-lo-po) /cleaning cloth/ Lesela le sebedisoang bakeng sa ho phumula
nakong ya ho hloekisa. Lesela la ho hloekisa fatshe nakong ya ho phumula kapa ho
tlosa ditshila. /bon. dilopo/ (mm. Skrop lap).
Selota (se-lu-ta) /haunch shoulder/ Bophahamo ba masapo a mokokotlo tlasa
mahetla bo bonahalang haholo ho phoofolo e tona, kgomo ya poho kapa motho e
motona. /bon. dilota/ (bap. lekgutla, sepesa).
Selotho (se-lut-haw) /puzzle/ Puo kapa polelo e thata ho e hlalosa; taba e rebang
kelello kapa monahano ka baka la bothata ba moelelo wa yona; ketsahalo e sa
utloisiseheng hohang. /bon. dilotho/ (bap. lotho).
Seloto (se-lo-to) /padlock/ Se sebedisoang ho notlela lemati ka ho thibela puleho le
bokeno. /bon. Diloto/.
Semaka (se-ma-ka) /wonder, miracle/ Ketso kapa ketsahalo e makatsang; boemo bo
hlohlonyang maikutlo ka baka la ketsahalo e itseng; boemo bo bakang hore maikutlo
a phahame ka ‘baka la ketsahalo e itseng. /bon. Dimaka, dimakatso/ (mm. limakatso).
Semaka (se-ma-ka) /phenomenom, phenomenal/ Hoa ketsahalo: e bonahalang e
makatsa ebile e ikgethile ka tsela e ntle haholo; ketso e ikgethang ka botle bo
fetisisang. /bon. Dimaka/.
Semakaleng (se-ma-ka-le-ng) /baby born prematurely/ Ngoana, haholo wa
ngoanana, ya makaditseng batsoadi ka ho hlaha pele ho nako. /bon. bosemakaleng/.
Semakuwa (sma-ku-wa) (semakuoa) /mentally disabled, schizophrenia/ Motho ya
sa itekanelang kelellong: eo diketso le dipuo tsa hae eleng tsa motho ya kulang
kelellong. Motho wa kelello e sa tsitsang. /bon. dimakuwa/ (bap. seritsa, sehole).
Semamaretsi (sma-ma-re-tsi) /glue, adhesive/ Sesebedisoa se entsoeng ka lero le
reberebe, se sebedisoang ho kopanya dintho mmoho joalo ka tshepe, polasitiki,
pampiri kapa lepolanka. /bon. dimamaretsi/.
Semanama (se-ma-na-ma) /Rufous-cheeked Nightjar/ Mofuta wa nonyana e mapheo
a malelele, maoto a makgutshoanyane le mokobolo o monyane; e bonahalang haholo
ho tloha ka shoalane le ka meso, e iphepa ka dikokonyana; e fumanoang haholo
merung ya dipula; e mmmala o mosootho, bothokoa le bokgunong. /bon. dimanama/.

656
 657

Semangmang (sma-ng-ma-ng) /somebody/ Motho eo ho buuwang ka yena ntle le ho

bitsa lebitso la hae; mmuuwa ya sa tsejoeng. /bon. bosemangmang/ (bap. mangmang)
Semane (se-ma-ne) /wild situation/ Boemo bo hlaha bo atileng sebakeng; motho ya
hlaha haholo. Mohl. Dinotshi tsa semane di hlasetse motse ohle.
Semane (se-ma-ne) /swam of bees/ Mohl. Dinotshi tsa semane.
Semara (se-ma-ra) /disorganise, mess up/ Ho kopakopanya motho kapa boemo ka
ho etsa diketso tse sitisang kapa tse etsollang se reriloeng. (bap. peqa) Tem. Babadi
ba hlokomedisoa ho se kopakopanye mantsoe ana a mabedi eleng “semara” le
“serama”(bap. serama).
Semathi (se-mat-hi) /runner, athlet/ Motho ya mathang: ya keneng mabaleng a
dipapadi bakeng sa ho mathela ditlhodisano; ya tseleng ya ho matha, a mathisa kapa a
mathisoa. /bon. dimathi/ (bap. ntshoekge, moqatsohi, seephephe).
Sematlafatsi (se-ma-tla-fa-tsi) /booster/ Motsoako wa moriana kapa sejo se fanang
ka matla le morolo, ebile o matlafatsa boemo ba mmele. /bon. dimatlafatsi/.
Sematsatsa (sma-tsa-tsa) /beautiful girl/ Ngoanana e motle haholo, eo tshobotsi le
sebopeho sa hae sa mmele di ratehang haholo. /bon. dimatsatsa/ (bap. letsatsa).
Semaumau (sma-u-ma-u) /moron, obtuse, idiot/ Motho ya sethoto ka ho fetella le ho
fetisisa; motho wa bothoto bo bonahalang; setlaopa sa mmankgonthe; motho ya
bowatla bo bonoang ke bohle. /bon. dimaumau/.
Semela (se-me-la) /plant, vegetation/ Tsohle tse melang mobung tse nang le
bophelo, tse nang le makala, mahlaku a makala, kutu e se emisang, metso kapa
methapo e tshoarang le ho baka botsitso fatshe ebile e momorotsa maro mobung; se
melang ebile se etsa ditholoana ho ya ka mofuta; se ka sebedisoang joalo ka sejalo se
jewang kapa motsoako wa moriana. /bon. dimela/.
Semelo (se-me-law) /character, type/ Sebopeho sa kelello ya motho ha e hlalosoa ho
ya ka mekgoa, ditloaelo, metsamao mmoho le tsela ya bophelo. /bon. dimelo/.
Semelo (//) /original, natural, nature/ Boteng ba tlhaho ba ntho efe kapa efe: e sa
kadingoang kapa e hlokang motsoako; eo eleng yona ya sebaka seo eleng ho sona.
Sementu (se-men-tu) /flat playing stone/ Lejoe le sephara, le lenyane, le sebedisoang
papading ya banana e bitsoang cheko. /bon. dimentu/ (bap. keto, diketo).
Semenya (se-men-ya) // Motho ya menyang: ya qetang kapa ya phethahatsang
mosebetsi o fanoeng kapa seo a se etsang ntle le ho siya letho; ya metsang ka potlako
seno kapa dijo tseo a di filoeng. /bon. bodimenya, dimenya/.
Semenyamenyane (se-men-ya-men-ya-ne) /sweet(s)/ Motsoako wa sejo se
momonoang kapa se hlafunoang se tsoekere kapa se tatso e monate, se sa jelloeng ho
kgora, empa se jelloa monate. /bon. dimenyamenyane/ (bap. pompong).
Semenye (se-men-ye) /pomposity, grandiosity, arrogance/ Boemo ba ho ipeha
boemong bo hodimo, ba ho tseba le ho bua ka ho ikutloa hofeta tekanyo; tloaelo ya ho
baka thotlolo: boitshoaro ba ho bontsha tsebo le ho bua joalo ka tsebanyane; pontsho
ya lenyatso le bonahalang ka ho bua ntle le ho natsa maemo kapa maikutlo a batho
babang. /bon. 0/ (bap. thotlolo, phapha).
Semetletsa (se-me-tle-tsa) /huge ceremony, jamboree/ Mokete o moholo, o akgang
tlhabo ya dikgomo kapa diruuwa tse ngata; thitelo ya majoala a mangata; memo ya
batho ba bangata bakeng sa tlhomamiso ya motho ya hlomphehang mmoho le puo
kapa phatlalatso e kgolo. /bon. dimetletsa/ (bap. pitiki, timiti, mokete, motjeko).
Semetsing (se-me-tsi-ng) /water cress/ Moroho o melang pela dibaka tse nang le
metsi. Mofuta wa moroho o tholahalang haholo dibakeng tse mongobo tsa dinoka,
kapa tse nang le lesoe. /bon. dimetsing/. (bap. Selae).

657
 658

Semetsing (se-me-tsi-ng) // Mofuta wa sepalangoang o nang le tanka e kgolo ya ho

tshela metsi kapa ntho tse maro. /bon. bosemetsing/ (sheb. dipalangoang).
Semmuso (sem-mu-so) /officially, legitimately/ Ka tsela e dumelletsoeng ka molao;
ka tsela eo ho seng phoso ho e phethahatsa kapa ho e etsa.
Semoko (se-maw-kaw) /fume, gas, exhaust, effluvium/ Makumane a mosi a nang le
metsoako e kotsi, a ka bakang bokudi, lefu kapa ho lemala hoa setho kapa ditho tsa
mmele. /bon. dimoko/.
Semokotsana (se-maw-kaw-tsa-ne) (mmokotsana) /type of bird/ Mofuta wa
nonyana e sello kapa modumo o moholo, o bakang lerata le leholo. Mohl. A lla sa
mmokotsana. Tlh. lentsoe le nepahetseng ke “mmokotsana” hofeta “semokotsana”.
Semolao (si-mu-la-aw) /procedure, procedural, judicial/ Ka tsela e tsamaisanang le
molao; ka seemo kapa mokgoa wa ho latela molao kapa taolo; ho ya ka molao kapa
taofatso.
Semomondia (smaw-mawn-dia) /beautiful woman/ Theneketso ya semomotela:
ngoanana e motle haholo, eo tshobotsi le sebopeho sa hae sa mmele di ratehang
haholo bakeng sa ho kenela ditlhodisano tsa bommabotle. /bon. dimomondia/ (bap.
semomotela).
Semomonyane (se-mu-mun-ya-ne) /candy, sweet/ Motsoako wa sejo se momonoang
kapa se hlafunoang se tsoekere kapa se tatso e monate, se sa jelloeng ho kgora, empa
se jelloa monate. /bon. dimomonyane/ (bap. semenyamenyane, pompong/.
Semomotela (smaw-maw-te-la) /beauty queen, very pretty lady/ Ngoanana e motle
haholo, eo tshobotsi le sebopeho sa hae sa mmele di ratehang haholo bakeng sa ho
kenela ditlhodisano tsa bommabotle. /bon. dimomotela/ (bap. sematsatsa).
Semonyollane (se-mun-yul-la-ne) /strong soap/ Motsoako wa ho hlatsoa o akgang
sesepa kapa metsoako e itseng o kgonang ho hlatsoisisa. /bon. dimonyollane/
Semorabe (se-mo-ra-be) /ethnical/ E bontshang le ho supa sehlopha sa batho ba
tshoanang ka mmala, ba ahelaneng, empa ba fapana ka moetlo, puo le ditakatso; e
bontshang karolo ya batho ba lelapa leleleng la sechaba sa naha le fapanang ka puo le
ditloaelo feela; ya motho ha a hlalosoa ka seng sa hae. (bap. Ntoahae).
Semote (se-mo-te) (mote) /Cape Clapper Lark/ Mofuta wa nonyana e otlanyang
mapheo ha e fofa; e hlooho e sootho, bokahodimo bo bothokoa, sefahleho se
sethokoa, bokatlase bo bokgunong le mokobolo o matla; e fumanoang haholo
dibakeng tse bulehileng tsa joang. /bon. dimote/.

Semoya (se-maw-ya) /spiritual, spirituality/ Ka tsela ya moya o halalelang: hoa

diketso tse sa tsamaisaneng le maikutlo a nama kapa kelello ya botho; e tsamaisanang
le kelello ya moya le maikutlo a mabapi le moya; hoa boemo ba mabapi le bomodimo
le boemo ba Modimo.
Sempha (semp-ha) /chunk/ Leqa le leholo la nama; karolo e tenya ya nama e
sehiloeng ho tsoa ho e kgoloanyane. /bon. dimpha/.
Sempha (//) /scar/ Motoa kapa leqeba le fodileng le bonahalang mmeleng ka baka la
ho lemala kapa ho tsoa kotsi pejana. /bon. dimpha/ (bap. Mohoabadi, letsoabadi).

658
 659

Sempha (simp-ha) /kilogram/ Boima ba tekanyo ya dimphanyana tse sekete (1000)

ha bo bewa sekaleng. /bon. dimpha/ (bap. lefuphutsoana, semphanyana).
Semphanyana (semp-han-ya-na) /gram/ Boima ba tekanyo ya mafuphutsoana a
sekete (1000) ha a beiloe sekaleng. Mafuputsoana a sekete. /bon. Dimphanyana/
Semphete (simp-hi-ti) /helter skelter/ Boemo ba paleho ya moferefere e bakang
hore batho ba balehe ka ho ya hodimo le tlase le ho siana. Mohl. Ka mora hore
seqhomane se phahlohe, ebile semphete ke o fete, batho ba baleha.
Sempaile (sem-pa-ile) /type of vegetable/ Mofuta wa moroho. Tlh. Lebitso le
nepahetseng ke “sepaile” hofeta “sempaile”. (bap. sepaile).
Semphu (semp-hu) /odour, smell/ Se fang nko kutlo ya lephoka; se hlalosoang ke
kutlo ya nko ho fana ka tatso ya sona. /bon. Dimphu/. (bap. Lephoka, kgoshane,
puke, monko).
Sempodulokgoana (sem-po-du-lo-kgwa-na) // Mofuta wa kokoanyana e nang le
lephoka le bosula haholo, ebile e nkga hampe haholo. /bon. dimpodulokgoana/ (bap.
podulokgoana).
Semumu (smu-mu) /mute/ Motho ya sa kgoneng ho bua: eo a sa tsebeng ho hlahisa
modumo wa mantsoe a tloaelehileng ka baka la tsoalo ya hae kapa lefu le itseng; eo a
tholang bothata ba ho bopa modumo wa mantsoe a puo. /bon. dimumu/.
Sena (si-na) /grin, grinning/ Ho tsheha ka tsela e phoqang kapa eo ho qaboleha ho
fokolang; ho etsa eka setsheho se teng empa se le sio. Ho hlahisa meno joalo ka
motho ya tshehang empa ho se joalo.
Sena (se-na) /this one/ Lesupa le bontshang ntho e haufinyane; lentsoe le sebedisoang
ho supa lebitso la ntho e qalang ka tlhaku “S”.
Senakangoedi (se-na-ka-ng-we-di) /type of insect/ Mofuta wa kokoanyana e
hlahisang kganya e kgolo nakong tsa bosio hara lefifi. /bon. dinakangoedi/.
Senakangoedi (//) /electric bulb/ Kgalase e nyane enang le phephelo ya motlakase ka
thuso ya mosefu, e thusang lebone ho bonesa. /bon. dinakangoedi/ (bap. motlakase).

SENAKANGOEDI, DINAKANGOEDI

Senana (se-na-na) /this one here/ Lesupa le bontshang ntho e haufinyane ka ho

toboketsa; lentsoe le sebedisoang ho supa lebitso la ntho e qalang ka tlhaku “S”.
Senana (sna-na) /pubic flesh, pubic bone/ Setho sa mmele se ka hodima nnyoana
kapa kooma, seo hangata se hlahang maboya, ebile se na le letlao kapa dinama tse
bonojana. Lesapo la setho seo. /bon. dinana/.
Senana (sna-na) /virgina/ Setho sa botshehadi sa motho e motshehadi; setho sa ho
tsoala sa motho ya belehang; karolo ya setho sa mosadi se sebedisoang bakeng sa ho
tsoala, ho rota kapa pokano. /bon. dinana/ (bap. kuku).
Senang (si-na-ng) /without/ Ntle le; ho sa kenyeletsoe le. Mohl. Re batla tse senang
bothata. O tsamaya joang ntle le moroalo o senang letho? Ke mang ya itseng se
senang letshwao ha se dumelloe?
Senate (se-na-te) /king’s daughter/ Moradi wa morena: ngoana mosetsana eo ntatae
eleng morena. /bon. bosenate/.

659
 660

Senatla (se-na-tla) /giant, hercules/ Motho ya mmele o moholo, o phahameng, o

nang le ditshika tse kgolo, ebile o le matla haholo; motho ya nang le matla a maholo a
mmele. /bon. dinatla/ (bap. seqhenqha, seqhobane, sehanyatha, sekoankoetla,
honela).
Senela (si-ne-la) /grin at/ Ketsetso ya ho sena: ho sena bakeng sa.
Senefi (se-ne-fi) /snuff/ Phoshoana e sitsoeng ya kwae e sebedisoang ho tsujoa ka ho
hula ka moya wa nko, kapa ho kenya ka hanong; motsoako wa mahaba a kwae ya
setho e sitsoeng eo hangata e tsujoang ka nko. /bon. dinefi/ Tem. Lebitso lena
“senefi” lena le modumo wa lebitso la sekgowa “snuff”. Sena se baka bothata ba
kutloisiso ka ha senefi se sebedisoa ke batho ba batsho haholo ka mabaka a mangata a
fapanang le a makgowa. Hobaneng “snuff” ha e le hore bona ha ba se sebedise joalo
ka batho ba batsho?
Senepe (se-ne-pe) /photo, photograth/ Setshoantsho sa eng kapa eng se hlahisitsoeng
ke radinepe. /bon. dinepe/.
Seng (si-ng) /relative/ Motho eo emong a amanang le yena ka tsoalo ya batsoadi;
motho ya amanang le emong ka lelapa.
Seng (se-ng) (eseng) /not/ Lentsoe le sebedisoang ho bontsha khanyetso mabapi le
ketsahalo kapa boemo bo itseng: lehanyetsi. Mohl. Re itse re batla joala, eseng
lebese. Rona re ja dihoapa le mantatana, eseng pere. Seo eseng Sesotho se a
utloahala. Seo se seng teng ha re bue ka sona hona joale.
Sengangata (se-nga-nga-ta) /fundamentalist/ Motho ya inehetseng le ho mamarela
tumelo ya hae le ha ho ka ba le diphetoho tsa mofuta ofe kapa ofe; motho ya
ngangellang ho latela tumelo e itseng, mme ho se tsela ya hore a ka e koenehela kapa
a e fetohela. /bon. dingangata/ (bap. sehanyele).
Sengangata (//) /bloemfontein/ Theneketso ya motse moholo wa Profinsi ya Free
State, ya Afrika Borwa, e tlileng ka mora pere e tshoeu eneng e bitsoa joalo. /bon. 0/
Sengatafatsi (se-nga-ta-fa-tsi) /pluralizer/ Lentsoe le sebedisoang joalo ka
sehlongoapele se ngatafatsang mantsoe joalo ka “di” “ma” “ba” “me” le “bo”.
Sengangele (se-nga-nge-le) /hardliner, terrorist/ Motho ya bakang boemo ba
pherekano, sephethephethe, morusu, letshethetshethe, lejojo, mokutu le tlhokeho ya
botsitso naheng; motho ya chehang maraba a diqhomane ka sesupo le tumelo ya
tokoloho ho ba direng; motho ya ferekanyang kapa wa morero wa ho kopakopanya
sechaba le naha ka diketso tse itseng. /bon. dingangele/ (bap. moferekanyi).
Sengapana (se-ng-apa-na) /underwear/ Seaparo sa ka hare sa motho e motona: se
aparoang ka hare ke monna kapa moshanyana pele ho aparoa borikgoe kapa
borikgoana. /bon. dingapane/ (bap. tshoaphe).
Sengoanana (se-ng-wa-na-na) /girlish/ Hoa diketso: tse bontshang bongoanana kapa
bosetsana; tse hlokang boemo ba bosadi kapa ho hola.
Sengoathana (se-ng-wat-ha-na) /piece of meal/ Sejo se senyane: sekotoana sa
bohobe bo phomosetsoang kapa bo setseng ka mora dijo. /bon. dingoathana/ Mael.
Ho se je sengoathana sa maobane: ho hana sejo se setseng letsatsi le fetileng.
Sengoathana (se-ng-wat-ha-na) /menu/ Sejo se teng kapa se ka fuwang motho ya
rekang dijo; dijo tse teng bakeng sa moreki wa dijo; se phehiloeng ke mongoathi
bakeng sa ba rekang dijo lebenkeleng la dijo. /bon. dingoathana/.
Sengoathana (se-ng-wat-ha-na) /snack/ Sejo se sa jelloeng ho kgora, empa se jelloa
ho tshihetsa ka maleng feela. /bon. dingoathana/.
Senkgankgane (sen-kgan-kga-ne) /type of smelly plant/ Setlama se nang le monko o
bohale, o nkgang hampe. /bon. dinkgankgane/ (bap. setlabocha).

660
 661

Senketse (sen-ke-tse) /backward, reverse/ Tsela ya ho wa ka karolo e ka morao ya

mmele; boemo ba ho wa ka sekotlo le mokokotlo. Ho ya morao ka koloi.
Senkgoana (sen-kgwa-ne) /round/ Joalo ka pitikoe; seka polokoe: sebopeho se
chitjana kapa se sedikadikoe. /bon. dinkgoana/ Mohl. Kgoedi e phethile senkgoana.
Senkgume (sen-kgu-me) (senkgome) /cluster/ Sehlopha sa dintho tse tshoanang tse
bokelletsoeng mmoho; Pokano kapa sehlopha se teteaneng sa batho ba bapalang
papadi e itseng; ho wela fatshe hoa batho ka bongata. /bon. dinkgume/.
Senkhanang (sen-kha-na-ng) /inauspicious/ Se sa tshepising katleho; se hananang le
motho; se sa dumellaneng le se batloang. /bon. dinkhanang/ (bap. seromo) Mael.
senkhanang se nthola moroalo: seo ke hlokang katleho ho sona se fokotsa boima boo
ke nang le bona; ya sa nkutloisiseng o nkimolla mathateng.
Senna (sen-na) /manly, valiant, masculine/ Ka tsela kapa mokgoa oo monna a
itshoarang kapa a etsang dintho ka teng. Ka tsela ya sebete sa monna kapa motho e
motona feela. (bap. bonna, monna).
Seno (si-naw) /drink, beverage/ Motsoako o metsi o nowang o kopantsoeng le ntho
tse ngata tse bedisitsoeng kapa tse lomositsoeng; lero le kopantsoeng le metsoako ya
ditholona, tomoso kapa metsi a nang le tatso e fapaneng. /bon. dino/.
Seno (se-nu) /that one/ Lesupa le bontshang ntho e hojana eo lebitso la yona le
qalang ka tlhaku “S”.
Seno (se-nu) /of a thing: yours/ Lentsoe le sebedisoang ho bontsha thuo ka ho bolella
mmuiswa ka seo eleng sa hae; lentsoe le supang seo eleng sa mmuiswa ka ho bontsha
thuo. /bon. tseno/ (bap. seso).
Senoamadi (se-mwa-ma-di) /parasite/ Motho ya phelang ka ho nka tsa babang ntle le
ho itshebeletsa. Motho ya phelang ka ho jalletsa le ho qhekanyetsa. Phoofotsoana e
phelang mmeleng wa phoofolo kapa sebupuwa seseng ka ho noa madi a sona kapa ho
ja maro a sona. /bon. dinoamadi/ (mm. senwamadi).
Senoamadi (se-mwa-ma-di) /assasin, murderer, slaughter/ Motho ya bolayang;
motho eo mosebetsi wa hae eleng ho fedisa bophelo. Mmolai. sebolai.
Senoelo (si-nwe-law) /drinking container, cup/ Se sebedisoang bakeng sa ho noa
seno; se kgang metsi kapa lero le nowang. /bon. dinoelo/ (bap. mohope, sekgello).
Senoesetsi (se-nwe-se-tsi) (senwesetsi) /watering can/ Nkgo e sebedisang ho tshela
metsi a ho noesetsa dijalo tsa serapana. /bon. dinoesetsi/.
Senohe (se-nu-he) /fortune teller/ Motho ya nohang: ya bolelang tse tla etsahala pele
di etsahala; ya hlalosang boemo ba nako etlang kapa ketsahalo tsa kamoso. /bon.
dinohe/ (bap. senohi).
Senohi (se-nu-hi) /prophet/ Motho ya abetsoeng ho hlahisa makunutu, patuwe le
pinyane tsa kamoso ka taelo ya moya o halalelang kapa ka pono nakong tsa kgefutso
ya monahano o tloaelehileng. /bon. dinohi/ (bap. molepi, bolepi) Tem. Moprofeta ha
se lebitso la Sesotho le ha le sebedisoa nako e ngata. Lebitso le nepahetseng la sesetho
ke “senohi” leo moelelo wa lona o sa tshoaneng le lebitso “senohe”. Bobedi ba
mantsoe ana, a hlalosa motho eo boemo ba hae eleng ho senola se tla etsahala nako e
tlang ya ka moso.
Senoi (sen-wi) (senwi) /drinker, alcoholic/ Motho ya noang seno; motho ya noang
joala haholo; motho ya noang joala kapa seno se itseng hofeta tekanyo kapa hofeta
kamoo ho hlokahalang ka teng. /bon. dinoi/ (bap. letawa).
Senoko (si-nu-kaw) /spice/ Phoshoana ya metsoako ya dimela e sebedisoang ho
natefisa dijo; motsoako wa phoshoana o sebedisoang bakeng sa ho etsa hore dijo di be
le tatso. /bon. dinoko/ (bap. letsoai, pelepele).

661
 662

Senoko (se-nu-ku) /knuckle/ Karolo e masatjoana a tsoileng, ebile a kobeha ya

letsoho; masapo kapa lesapo la seatla le entseng leqhutsu. /bon. dinoko/
Senokoane (snu-kwa-ne) (senokwane) /criminal/ Motho ya phelang ka ho
qhekanyetsa, tlatlapa le ho jalletsa: ya sebedisang mahahapa kapa ditsela tse mpe
bakeng sa ho fumana seo a se batlang. /bon. dinokoane/ (bap. moqhekanyetsi,
sekebekoa, tsotsi, sesinyi).
Senokonoko (se-nu-ku-nu-ku) /diospyros austro africanum/ Setlama sa naheng se
melang bakeng tsa matsoapo le maralla se sebedisoang joalo ka moriana wa thibelo
ya mmokola. /bon. dinokonoko/ (mm. senoko-noko).
Senola (se-nu-la) /reveal, expose, disclose, divulge/ Ho beha pepeneneng; ho hlahisa
pontsheng kapa moo mang le mang a bonang; ho utloahatsa le ho hlalosa ka tsela eo
mang le mang a utloisisang. Ho hlahisa patuwe kapa pinyane. (bap. mosenodi,
tshenolo).
Senolofatsi (se-naw-law-fa-tsi) /moisturing cream/ Setlolo se sebedisoang ho
nolofatsa letlalo le ommeng kapa le thatafetseng. Setlolo se ngobisang letlalo la
sefahleho: se fanang ka mongobo wa letlalo. /bon. dinolofatsi/.
Senonnori (snon-no-ri) /nomad/ Motho ya tsamayang hohle a sa dule sebakeng
seleseng ka baka la mosebetsi wa hae o itseng. /bon. dinonnori/ (bap. bononnori)
Senonnori (snon-no-ri) /culprit, delinquent, malefactor/ Motho eo hangata a
belaelloang, kapa eo eleng mmelaeloa ka baka la boemo ba diketso tsa hae tse mpe,
tse sa rateheng; motho eo ho nahanoeng hore ke ena sesinyi, sekebekoa kapa
moqhekanyetsi. /bon. dinonnori/ (bap. mmelaeloa).
Senono (se-no-no) /that one over there/ Lesupa le bontshang ntho e hojana eo
lebitso la yona le qalang ka tlhaku “S” ka ho toboketsa.
Senono (se-nu-nu) /artist/ Motho ya nang le tsebo e ikgethang ya ho etsa eng kapa
eng kapa boqhetseke ba ho etsa se itseng hofeta bongata ba batho. /bon. Dinono/
Senotlolo (se-naw-tlaw-law) /key/ Seo se sebedisoang bakeng sa ho notlela lemati: se
sebedisoang bakeng sa ho thibela puleho ya lemati kapa lehlafi; se etsang hore bokeno
ba bokahare ba ntlo, motero kapa moaho o kenehe. /bon. dinotlolo/.
Senotse (se-nu-tse) /revealed/ Bokgale ba ho senola.
Senotsoe (se-nu-tswe) /revealed/ Boetsuwa ba ho senola.
Senqanqana (sin-qan-qa-na) /rainy day frog/ Enngwe ya diphoohofotsoana, seka
sehahabi, e bonahalang haholo nakong tsa dipula, e hlokang mohatla, e letlalo le
mongobo, e maoto a malelele a bakang hore e tsebe ho qhoma haholo; eo mefuta
emeng ya tsona e dulang haholo metsing. /bon. dinqanqana/ Tlh. Batho babang ba
bitsa lentsoe lena “senqanqane”.(bap. seroroana, sehohoana).

DINQANQANA, SENQANQANA (SENQANQANE)

MANGROKOLO ( MOTLALEPULA MANGROKOLO

SEHOHOANA

662
 663

LETLAMETLU SERORANA
MOKUDUBETE (TOAD)

TAILED FROG SENQANQANA (TOAD)

Senqethe (sin-qet-he) /the last on a queue/ Motho wa ho qetela ho fihla; motho kapa
ntho e qetellong ya mola. /bon. dinqethe/ (bap. mojapele, mojamorao).
Senqu (sen-qu) /orange river/ Noka e kgolohadi e fumanong naheng ya Afrika
Borwa, e qalang naheng ya Lesotho mme e hlatsetse metsi a yona lewatle la Atlantic.
Sentawana (sen-ta-wa-na) (sentaoana) /spotted hyena/ Mofuta wa phiri e ntsho, e
nang le maroborobo a mmala o mosehlana. /bon. dintawana/.
Sente (sen-te) /cent/ Motso wa chelete efe kapa efe ya naha; karolo e nyane, e qalang
palo ya chelete. /bon. disente/ Mohl. Disente tse lekgolo e ka ba dollar, ponto kapa
ranta e le nngwe.
Sentele (sin-te-le) /rat’s nest/ Sebaka seo tadi e dulang ho sona; ntlo ya toeba kapa
diphoofotsoana tse tshoang le yona. /bon. dintele/ (bap. ntloana, serobe).
Sentlhokojane (sen-tl-hu-ku-ja-ne) /sonchas integrifolius/ Mofuta wa moroho o
hlaha o melang marallaneng, o nang le dithunthuru tse tshehla ha o le boemong ba ho
heloa. /bon. dintlhokojane/.
Sentlopo (sin-tlaw-paw) /boiled powder milk/ Lebese la phoofo le bedisitsoeng;
lebese la motsedidi le chesang. /bon. dintlopo/ (bap. motsedidi, mafi, mahepu).
Senya (sen-ya) /bladder/ Mokotla wa moroto: setho sa mmele, seka mokotla, se
tshoarang moroto kapa metsi a ditshila a tsoang mmeleng. /bon. dinya/.
Senya (sin-ya) /destroy, spoil, corrupt/ Ho etsa hore eng kapa eng e be mpe ka ho
fetola sebopeho sa botle kapa chebahalo e ntle ka ho qhaqha, qhaqholla, choatla,
heletsa, roba, thuba, tabola, bodisa, rohakana kapa ho etsolla. Ho bua puo e fetolang
boemo ba ditaba ka tshebediso le kgetho e mpe ya mantsoe.
Senya (sin-ya) /spoil/ Ho senya sebopeho sa motho, haholo ngoana, ka ho mo etsetsa
eng kapa eng ka nako eo e batloang ke yena. Ho fa, neha, etsetsa kapa ho kgotsofatsa
takatso ya motho moo ho sa hlokahaleng.
Senya (sin-ya) /of time: to waste/ Hoa nako: ho etsa hore e tsamaye ntle le ho fihlella
se batloang kapa se labalabeloang. Mohl. Bona mona monna, bua kapelenyana ntle le
ho senya nako! Hobaneng o senya nako tjee?
Senyaka (sen-ya-ka) /ecstacy pill/ Mofuta wa sethethefatsi, haholo pedisi, se bakang
hore motho ya se sebedisang a ikutloe a le motlotlo, a nyakalletse, a thabile haholo ka
mora ho se sebedisa. /bon. 0/.
Senyaka (sen-ya-ka) /happiness/ (sheb. monyaka).
Senyakamahloana (sen-ya-ka-ma-hlwa-na) /type of Basotho food/ Mofuta wa sejo
sa Basotho: ?? /bon. Dinyakamahloana/ (mm. senya-ka-mahloana).
Senyama (sen-ya-ma) /bad luck, curse, ill-omen/ Boemo ba bomadimabe: ketsahalo
ya ntho tse mpe ho motho; tlhokahalo ya lehlohonolo e bakoang ke thohako kapa
maemo a mabe a memeya. /bon. 0/.

663
 664

Senyamo (sen-ya-mu) /I love you/ Lentsoe le sebedisoang ke motho wa mohlakana

ho bolella moroetsana hore o wa morata. Kea o rata. Mohl. Mohlankana: senyamo?
Moroetsana: se mang? Mohlankana: “ Se Thabiso.” Mosetsana: “Seboko (ha ke o
rate). Mohlakankana: “senyamo!” moroetsana: “kea shoa” (kea o rata).
Senyeha (sen-ye-ha) /decompose, corrupt, rot/ Ho bola hoa sejo; ho fetoha hoa
sebopeho sa sejo, lero, mmele kapa semela ho bakoang ke bokgale kapa ho se
hlokomeloe; ho fetoha hoa tatso ka baka la ho bola.
Senyeheloa (sin-ye-he-lwa) // Ho lahleheloa ke se teng; ho felloa ke se teng.
Senyeheloa sin-ye-he-lwa) /to miscarry/ Ho lahleheloa ke lesea nakong ya peleho
kapa nakong ya bokgachane. (kemaro).
Senyeletsa (sen-ye-le-tsa) /spoil/ Ketsetso ya ho senyetsa: ho bua kapa ho etsa diketso
tse behang motho emong boemong bo bobe.
Senyesemane (sen-yi-se-ma-ne) /english/ Puo ya Lenyesemane, e buuwang England
ke baahi kapa matsoalla a naha eo; puo eo kajeno e buuwang dibakeng tse ngata tsa
lefatshe hofeta dipuo tse ding. Tem. Naha tse tshoanang le Amerika, Australia,
Canada le New Zealand, baahi ba teng ba bua senyesemane ka lebaka la hore ba
fihletse dinaheng tseo ho tsoa England kapa Britain. Kahoo, ha ho bolele hore ha ho
thoe motho o bua seamerika ha a bue senyesemane.
Senyetsa (sen-ye-tsa) // Ho baka tshenyo bakeng sa motho emong ka ho qhaqha,
qhaqholla, qhomisa, choatla, heletsa, roba, thuba, tabola karolo kapa tsohle tseo a
nang le tsona. (bap. senyeletsa).
Senyofu (sen-yo-fu) /glutton/ Motho ya jang hofeta tekanyo; motho ya jang haholo
joalo ka ha eka bophelo ba hae bo itshetlehile ho dijo. Motho ya nyofang kapa ya jang
haholo. /bon. dinyofu/.
Senyollalebelo (sen-yul-la-li-bi-law) /accelerator/ Karolo ya sepalangoang e
sebedisong ho eketsa lebelo la sona ha e hatoa hamonatjana. /bon. Dinyollamabelo/.
Seo (se-u) /that one, that which/ Lentsoe le sebedisoang ho supa ka ho qolla ntho eo
ho buuwang ka yona ebile le sebetsa joalo ka lesupa. Mohl. Seo ke batlang ho o
joetsa sona se bohloko. Seo a se buileng ha ke se rate hohang!
Seodi (se-o-di) /buzzard/ Enngwe ya dinonyana, seka letlaka, e mapheo a maholo, e
nang le mokobolo o tshoanang le wa sephooko. /bon. diodi/.
Seohela (se-u-he-law) /invade, assault, attack/ Ho futuhela ka potlako e kgolo, ka ho
hlaha sebakeng se ka hodimo; ho hlasela ho tsoa hodimo.
Seoka (se-u-ka) /cattle/ Kakaretso ya dikgomo kaofela ho kenyeletsoa ditsoetse,
dipholo, dipoho le manamane. /bon. 0/ (bap. makgomo).
Seolla (se-ul-la) /single out, distinguish, winnow/ Ho bua kgahlanong le, kapa ho
kgalema ka thata ka ho toboketsa le ho qolla motho hara babang kapa hara tse ding.
Seolo (si-u-lu) /insect building/ Moaho wa mobu o fumanoang naheng o ahiloeng ke
dikokoanyana. /bon. diolo/.
Seongoane (seo-ng-wa-ne) /cricket/ Kokoanyana, hangata e ntsho ka mmala, e
bakang lerata le leholo, haholo bosiu, e maoto a mane a manyane a kapele le a mabedi
a maholo a kamorao mmoho le seka manakana a malelele. /bon. diongoane/ Tlh.
Batho babang ba kgetha ho sebedisa lebitso, “seengoane” hofeta “seongoane”. (bap.
Pidipidi, diengoane).
Seotlo (si-aw-tlaw) /sorghum filtering place/ Sebaka se bulehileng seo ho poleloang
mabele ho sona; sebaka moo mabele a ntshoang ho mmoko ka ho a pola. /bon. diotlo/
Seotlo (//) /yard, hedge/ Sebaka se kampetsoeng ka motero sa matlo; bokahare ba
motero bo akgang lebala. /bon. diotlo/ (bap. serapa).

664
 665

Seotloana (si-aw-tlwa-na) /little yard, hedge/ Seotlo se senyane: Sebaka se

kampetsoeng ka motero sa matlo; bokahare ba motero lapeng.
Seotloana (si-aw-tlwa-na) /sorghum centre/ Sebaka se bulehileng, se senyane , seo
ho poleloang mabele ho sona; sebaka se senyane moo mabele a ntshoang ho mmoko
ka ho a pola. /bon. diotlo/ (bap. serapana).
Seotsa (se-o-tsa) /loafer, sloth, sluggard/ Motho ya botsoa haholo: motho ya sa
batleng ho sebetsa ka baka la botsoa kapa ho tsoafa. /bon. diotsa/ (bap. mahlalela).
Seotsanyane (se-u-tsan-ya-ne) /Lesser Kestrel/ Enngwe ya dinonyana tsa lelapa la
phakoe, e mapheo a motsu, e jang nama ya ditadi kapa nonyana tse nyane ho yona, e
fofang ka ho tsubella ka potlako. /bon. diotsanyane/ (bap. phakoe). Tem. Nonyana
ena e na le mefuta e fetang bobedi.

Seotsanyane

Sepache (se-pa-che) /purse, wallat/ Mokotla o monyane o sebedisoang bakeng sa ho

tshela chelete nakong ya ho eta kapa bakeng sa ho e boloka. /bon. dipache/.
Sepafala (si-pa-fa-la) /to become bad, worsen/ Ketsahalo ya ho sepafatsa: ho ba
hobe haholo; ho senyeha hoa maemo ka lebaka la ketsahalo e itseng.
Sepafatsa (si-pa-fa-tsa) /exacerbate/ Ho baka hore maemo a be mabe haholo; ho
senya ditaba ka tsela e mpe haholo.
Sepafatso (si-pa-fa-tso) /exacerbation/ Ketso ya ho sepafatsa: mokgoa wa ho baka
hore maemo a be mabe haholo; ho senya ditaba ka tsela e mpe haholo. (bap. Masepa).
Sepafatsoa (se-pa-fa-tswa) /exacerbated/ Boetsuwa ba ho sepafatsa.
Sepafetse (si-pa-fe-tse) /of a situation: very bad/ Ho mpefala ka tsela e ka bapisoang
le masepa; ho senyeha hoa ditaba ka lebaka le boemo bo itseng. (bap. Masepa).
Sepafetse (si-pa-fe-tse) // Bokgale ba ho sepafatsa.
Sepaile (se-pa-ile) /Sisymbrium thellungii/ Mofuta wa moroho o bababang, o ka
jaloang serapaneng kapa oo ka nako tse ding o melang naheng. /bon. dipaile/ Tlh.
Lebitso le nepahetseng haholo ke “sepaile” hofeta “sempaile”.
Sepakapaka (se-pa-ka-pa-ka) /space, sky, firmanent/ Sebaka se hodimo, haholo
lehodimo, se hlokang letho. /bon. dipakapaka/.
Sepakapakeng (se-pa-ka-pa-ke-ng) /at the space, sky, firmanent/ Sebaka se
hodimo, haholo lehodimo, se hlokang letho. /bon. dipakapakeng/.
Sepalangoang (si-pa-la-ng-wa-ng) /vehicle, transportation/ Se sebedisoang ho nka
batho ba etang kapa ba yang mosebetsing; se sebedisoang kapa se kalangoang ke
mokalami ho ya sebakeng seseng; se sebedisoang ho jara, laolla le ho laecha thoto ho
tloha sebakeng seseng ho ya ho seseng; /bon. Dipalangoang/ (bap. koloi).

DIPALANGOANG, SEPALANGOANG

665
 666

KOLOI. MAJABAJABA FENE. SELAILAI

SELAILAI

MAKOLOI A SESOLE

MAJARA MATIPATIPANE THEREKERE.

SEMETSING SEHULAHULANE

SETIMAMOLLO. KGOFU MALAECHA

MAJARA SETHUTHUTHU BESE

TEKESI BESE. CHUCHUMAKGALA. TERENE YA BAETI

TERENE-YA-THEPA. SEKEPE.

SEKEPE SEFOFANE SA BAETI

666
 667

SEFOFANE-SA-NTOA.

SEROALANKGOANA.

Sepannere (se-pan-ne-re) /spanner/ Mofuta wa sesebedisoa sa tshepe se sebedisoang

bakeng sa ho tlama le ho tlamolla diboutu le disebedisoa tsa ditshepe. /bon. dipannere/
Sepantu (span-tu) /virgina/ Setho sa botshehadi sa motho e motshehadi; setho sa ho
tsoala sa motho ya belehang; karolo ya setho sa mosadi e sebedisoang bakeng sa ho
tsoala, ho rota kapa pokano. /bon. dipantu/.
Sepapetloa (se-pa-pe-tlwa) /broad shaped/ Hoa sebopeho sa ntho: e sephahara bo
manameng; e tenya ka ho pharalla mahlakore. /bon. dipapetloa/.
Sepapetloana (se-pa-petl-wa-na) /little broad shaped/ Sepapetloa se senyane. /bon.
dipapetloana/.
Sepedi (se-pe-di) /North sotho, language of North Sothos/ Puo ya Bapedi kapa
batho ba buang puo eo; puo ya Basotho ba lebowa (leboa), e atametseng haholo ho
Sesotho sa naha ya Lesotho kapa Basotho ba Afrika Borwa.
Sepeiti (se-pe-iti) /hypodermic syringe/ Sesebedisoa se thusang ho peita ka ho kenya
ntlha e nang le lesoba la metsi lesobeng la sebono ho tsoa sekgellong sa sona; se
sebedisoang ho kenya moriana ka mohlamu. /bon. dipeiti/ (bap. peita).
Sepeja (se-pe-ja) (sepetja) /wrist ring, wrist ornament/ Mofuta wa mokgabiso wa
letsoho o entsoeng ka kgauta, silfere, polasetiki kapa seetsoa sa bohlokoa, se nang le
boleng bo hodimo. /bon. dipeja, dipetja/. Tlh. Mantsoe “sepeja” mmoho le “sepetja” a
na le moelelo o tshoanang.
Sepekere (se-pe-ke-re) /nail, pin/ Tshepe e nyane e motsu e sebedisoang ho kopanya
dintho tse thata ka ho e kokotela kapa ho e sotha. /bon. dipekere/ (bap. boutu).
Sepelete (se-ope-le-te) /spelling/ Ketso ya ho peleta: ho ngola kapa ho bitsa ditlhaku
tsa mantsoe ho ya ka mofuta wa puo. (bap. peleto).
Sepelete (//) /little pin/ Sesebedisoa se senyane hofeta lemao se sebedisoang bakeng
sa ho qhoaela leleiri kapa seaparo se senyane; sesebedisoa se senyane hofeta lemao se
sebedisoang bakeng sa ho kopanya seaparo se bobebe; sekopanyi sa seaparo se
bobebe. /bon. dipelete/ (bap. Lemao, leqhoae).
Sepelete (//) /standard one/ Sehlopha kapa mokato wa thuto o tlase oo barutwana ba
rutoang ho ngola le ho bitsa mantsoe a puo. /bon. dipelete/.
Sepenya (se-pen-ya) /congestion, overcrowding/ Tshubutlellano ya batho ba bangata
ba fetang sebakeng ka ho sututsana. /bon. dipenya/ (bap. sephethephethe).
Sepepechane (se-pe-pe-cha-ni) (sepepechana) /receipt/ Pampiri kapa pampitshana e
bontshang tefello; pampiri e bontshang hore tefo e entsoe; pampitshana e pakang tefo
kapa tefello e entsoeng. /bon. dipepechane/ (bap. pampirichelete, pampiriboleng).
Sepepenene (se-pe-pe-ne-ne) /obviously, obvious, axiomatic/ Hoa ketso kapa puo:
eo holeng bonolo ho e bona kapa ho e utloisisa; e sa patehang kapa e boemong bo
bonoang le ho utloisisoa ke mang le mang.

667
 668

Sepere (si-pe-re) /horse like/ Joalo ka pere: ka tsela le mokgoa le boitshoaro ba pere.
Sepesa (si-pe-sa) /haunchy, haunchiness/ Hoa sebopeho sa mokokotlo: o
peselletseng kapa oo kotloloho ya ona e kenelletseng ka hare ka baka la ho jarisoa
boima; e sekoekoe se kenelletseng ka hare. (bap. selota).
Sepetja (si-pet-ja) /ladies’ wrist locket, wrist ring/ Mokgabiso wa basadi kapa batho
ba batshehadi o kengoang letsohong. (sheb. sepeja bakeng sa tshebediso).
Sepetlele (se-pi-tli-li) /hospital/ (sheb. Bookelo le kalafong bakeng sa tshebediso).
Sephadi (sep-ha-di) /whip/ Lerapo le lelelele le tlanngoeng thupeng le sebedisoang
joalo ka phafa ya ho shapa diphoofolo tsa hae tse kgolo. /bon. diphadi/.
Sephaka (sep-ha-ka) /an arm/ Karolo ya letsoho e qalang ho tloha lehetleng ho isa
setsung (setsoeng) sa lona. /bon. diphaka/ (bap. letsoho).
Sephara (sep-ha-ra) /wide/ Hoa sebopeho: se atileng ka boholo ba ho nama; se
mahlakore a maholo kapa a phatlalletseng. (bap. bophara).
Sephaphatha (sep-hap-hat-ha) /pizza/ Sejo se entsoeng ka bohobe ba koro e
phehiloeng kapa e hadikiloeng mme sa tsoakoa le metsoako emeng e monate bakeng
sa ho e natefisa./bon. diphaphatha/ (bap. letompolo, leqebekoane).
Sephehi (sep-he-hi) /cook/ Motho eo mosebetsi wa hae eleng ho pheha dijo; motho
ya tsebang ho pheha hantle. /bon. diphehi/ (bap. seapehi, mophehi).
Sepheo (sep-hi-aw) /purpose, objective, determination, policy/ Se bakang lebaka;
seo eleng sona seo ketso kapa ketsahalo e itshetlehileng hodima sona; morero oo ntho
efe kapa efe e etsoang ka ona. /bon. dipheo/. (bap. Morero).
Sephetho (sep-he-haw) /result, outcome, product/ Se tlang ka mora ho etsa ketso e
itseng; se latelang ketsahalo e itseng; se lebeletsoeng ka mora ho sebetsa kapa ho etsa
ketso e itseng. /bon. diphetho/
Sephinya (sep-hin-ya) /fart, hot air/ Moya o tsoang ka lesona la sebono o
futhumetseng ebile o na le lephoka le lebe; moya onang le ho baka modumo o
hlahisoang ke lesoba la sebono; moya wa mosima o nkgang. /bon. diphinya/.
Sephiri (sep-hi-ri) /secret, confidential/ Puo, puisano, ketso kapa ketsahalo e
patiloeng kapa e tshoaneloang ke ho patoa; seo hoseng motho ya se tsebang; seo eleng
lekunutu kapa se sa tlamehang ho tsejoa ke mang kapa mang. (bap. Patiwe, lekunutu).
Sephodi (sep-ho-di) /cold drink/ Seno se monate se phodileng; seno sa lero lefe kapa
lefe le hatseditsoeng kapa le batang ebile se latsoeha. /bon. maphodi/.
Sephofi (sep-ho-fi) /dreamer/ Motho ya phofang: ya nang le ditoro nako e ngata ha a
robetse; ya nahanang haholo ka bokamoso le tseo a batlang ho di etsa; ya bonang le
ho etsa ka kelello tse so etsahaleng. /bon. diphofi, baphofi/.
Sephoko (sep-haw-kaw) /big forehead/ Phatla e kgolohadi ya motho; ponahalo e
kgolo ya bokapele ba hlooho, ka hodima mahlo. /bon. diphoko/ Tem. Batho babang
bana le ho kopakopanya mantsoe, “sephooko”, “sephoko” le “sepoko”: phapang e
ngata haholo pakeng tsa mantsoe ana a mararo. (bap. sephooko).
Sephoko (sep-hu-ku) /songster, song stater/ Motho ya phokolang pina: eo eleng
yena ya binang pele babang ba mo latela. /bon. diphoko/ (bap. mminathoko).
Sephooko (sep-hu-uku) /an owl/ Mofuta wa nonyana e mahlo a maholo, e mokobolo
wa phakoe, e ratang ho tsamaya bosiu, ejang nama, haholo ditadi le diphoofotsoana
tsa bosiu. /bon. diphooko/ (bap. sephoko, sepoko).
Sephoqo (sep-haw-qaw) /a common fool/ Motho ya dulang a jalletsoa ke babang ka
baka la boemo bo tlase ba kelello ya hae; motho ya phoqehang ha bonolo; eo bongata
ba batho bo ratang ho mo phoqa ka lebaka la kelello kapa monahano wa hae o
notlelehileng haholo. /bon. diphoqo/. Tem. Ka puo ya Sesotho, diphoqo di mefuta e
mengata ho kenyeletsoa e latelang: lathalatha, mpara, nyeonyeo, obuobu, otseotse,

668
 669

setlaela, setlaopa, setlatla, tseketseke, moqhakga, sethoto, tlhatlharatlhetlhe,

tsipasehole, sehole, semakuwa, tshaetshae le semaumau.
Sephuma (sep-hu-ma) /deep sleep, hypnotism/ Boemo ba ho popomatsa kelello ya
motho: mokgoa wa ho etsa kapa ho baka motho a lahlehelo ke kutlo ya ho nahana ka
tsela e tloaelehileng, mme a be boemong ba ho nahana seo a se joetsoang ke motho eo
ekang o mo robatsa kelello. (bap. sephume, popomala, phehla) Tem. Ka Sesotho,
mantsoe, “sephuma” le “sephume” a na le meelelo e tshoanang.
Sephume (sep-hu-me) /deep sleep/ Boroko bo boholo haholo: boemo ba ho kgaleha
ntle le ho utloa kapa ho phahamisoa ke lerata kapa modumo. /bon. 0/.
Sephume (//) /anaesthetic, anaestesia/ Motsoako o fuwang mokudi kapa oo a
entoang ka ona bookelong bakeng sa ho mo robatsa nakong eo a buuwang ka yona
hore a se utloe bohloko. /bon. diphume/.
Sephuthelo (sep-hut-he-law) /cover/ Se sebedisoang ho phuthela: se ka potapotang
bokahare ba ntho ha se sebedisoa ho koahela; se ka sebedisoang bakeng sa ho kenya
ntho kahare. /bon. diphuthelo/.
Sephutheloana (sep-hut-he-lwa-na) /little parcel/ Seshobana se phuthetsoeng hantle
haholo; ponahalo ya mokotla o monyane o tshoereng ntho e itseng. /bon.
diphutheloana/.
Sepikitlane (se-pi-ki-tla-ne) /an ointment/ Setlolo kapa mafura a sebedisoang ka ho
pikitla hodima letlalo bakeng sa ho phekola letlalo kapa bokudi bo itseng. /bon.
dipikitlane/ (bap. setlolo).
Sepoho (se-paw-haw) /bully/ Ka tsela ya poho: ka mokgoa o bontshang ho tella
babang ka ho ba hlekefetsa ka baka la matla kapa boholo.
Sepoko (si-pu-ku) /ghost/ Moya wa motho ya shoeleng: ponahalo ya motho ya sa
pheleng e tlisoang ke boemo ba kelello bo bakoang ke memeya. Pono ya motho ya
shoeleng e tlisoang ke kgatello ya kelello kapa monahano. /bon. dipoko/ Tem. Batho
babang bana le ho kopakopanya mantsoe, “sephooko”, “sephoko” le “sepoko”:
phapang e ngata haholo pakeng tsa mantsoe ana a mararo.
Sepolo (se-pu-law) /spank/ Thupa kapa koto e tiileng e sebedisoang bakeng sa ho
pola mabele kapa ho otla motho ka boima. /bon. dipolo/ Mael. Koekoe ya morao e
tloha le sepolo: motho ya etsang dintho ka lenama o fumana mathata kapa ha a
fumane letho.
Sepolotiki (se-po-lo-ti-ki) /political, politically/ Ka tsela e bontshang ho polotika
kapa ho bua taba tsa mekga ya naha le diketso tsa teng mmoho le baetapele.
Sepono (se-paw-naw) /umbilical cord/ Lefito la bohare ba mpa ya motho kapa
phoofolo le tsoetseng kantle. Lelana la bokahare ba popelo le kopanyang moimana le
lekgabunyane (mmeleuwa) le ho le fepa. /bon. Dipono/ (bap. mokgubu).
Seponono (spaw-naw-naw) /beautiful clefty-chicked lady/ Mosetsana kapa mosadi
ya motle ya dikoti marameng. /bon. diponono/ (bap. semomotela).
Seporo (se-po-ro) /railway, rail/ Mmila wa chuchumakgala o entsoeng ka tshepe e
boima e thata; tsela ya tshepe ya terene; moo terene e tsamayang teng. /bon. diporo/.
Sepotane (se-pu-ta-ne) /jester/ Motho ya ratang ho pota: ya qabolang babang le ho ba
tshehisa nako e ngata ntle le ho etsa seo mosebetsi. /bon. dipotane/ (bap. seqabolane).
Sepotoketsi (se-po-to-ke-tsi) /portuguese/ Puo ya matsoalla a naha ya Potoketsi
(Portugal); puo e buuwang ke mapotoketsi kapa baahi ba naha eo.
Sepotolohi (se-po-to-lo-hi) /circular/ Mofuta wa lengolo kapa setlankane se fetisang
molaetsa wa bohlokoa sechabeng kapa sehlopheng se itseng sa batho. Lengolo le
hasang molaetsa. /bon. dipotolohi/.

669
 670

Seputa (se-pu-ta) /malodour, macabre, fetid/ Monko o mobe haholo; lephoka le sa

rateheng, le hlolang kutlo ya nko. /bon. diputa/ (bap. ponyonyo).
Seputla (spu-tla) /liqour, hot staff/ Mofuta wa seno se thata se tahang haholo hofeta
majoala a tloaelehileng. /bon. diputla/.
Seputsoe (se-puts-we) /dirty person/ Motho ya sa hloekang joalo ka ha eka o
mothokoa; ya pudufetseng ka baka la lerole le mo tshetseng. /bon. diputsoe/.
Seqabolane (se-qa-bu-la-ne) /comedian/ Motho ya etsang tshoantshiso ya ho qabola
kapa ho tshehisa batho babang; motho eo mosebetsi wa hae eleng ho qabola le ho
tshehisa babang ka metlae le bosoasoi. /bon. diqabolane/ (bap. sepotane, sesoasi).
Seqai (se-qai) /in an undisciplined way/ Ka tsela ya diketso le mekgoa ya leqai; ka
tsela eo motho ya sa bollang a etsang ka teng; ka tsela ya seshemane kapa e sa
bontsheng bonna bo phethahetseng.
Seqapi (se-qa-pi) /inventor/ Motho ya qapileng kapa ya qapang: eo eleng yena ya
sibollotseng boemo bo itseng; eo eleng yena ya qadileng ho etsa sesebedisoa kapa
seetsoa se secha kgetlo la pele. /bon. diqapi/ (bap. moqapi).
Seqaqa (se-qa-qa) /lump/ Pokello ya madi, boladu kapa lero le thatafetseng sethong
seseng sa mmele.Thatafalo ya karolo enngwe ya seno se tshoanang le motoho;
thatafalo ya lero e bakang seka lekote se fumanoang sejong se metsi kapa karolong
enngwe ya mmele. /bon. diqaqa/ (bap. sekaqa) Tem. Batho babang ba kgetha lentsoe,
“sekaqa” hona le “seqaqa”.
Seqathola (se-qat-hu-la) /shoe/ Seaparo se kengoang leotong bakeng sa ho le
tshireletsa kgahlanong le meutloa le serame; seetsoa se sebedisoang ho koahela kapa
ho boloka leoto le ho bontsha mokgabo ha se aperoe. /bon. diqathola/.
Seqeqe (se-qe-qe) /blunt knife or weapon/ Thipa e nthiti e sa kgoneng ho seha le ho
poma; thipa e sa leotsoang hantle. Thipa e botsoa. Sebetsa se sa kgoneng ho sebetsa
hantle ka lebaka la ho se phethahale. /bon. diqeqe/ (bap. qeqeka, moqeqeko).
Seqeshe (se-qe-she) /Karoo Prinia/ Mofuta wa nonyana e nyane e fumanoang haholo
metheong ya dithaba tsa joang kapa dibaka tse ommeng seka-mahoatata; e mapheo a
makgutshoanyane, setono se selelele le mokobolo o motsho; e bokahodimo bo
bosootho, molala le sefahleho se sesweu le bokatlase bo bosehla; e phelang ka ho ja
dikokonyana. /bon. diqeshe/.

SEQESHE

Seqha (se-qha) /bow/ Sebetsa se entsoeng ka thupa le kgoele e kengoang motsu o

nang le chefu oo ha thapo e sarolloa o lebang nqa ya ntho e hlaseloang. Sebetsa sa
thupa enang le karolo tse pedi le bohare ba rekere e qatsohisang lejoe le kentsoeng ho
sona. /bon. diqha/ (bap. letjeketjane).
Seqhenqha (se-qhin-qha) /Goliath, abnormal giant/ Senatla se boholo bo sa
tloaelehang; motho ya mmele o moholo, o molelele, o matla ka tsela e sa tloaelehang;
mmele o moholohadi joalo ka wa sehole. /bon. diqhenqha/ (bap. seqhobane, senatla,
sekoankoetla, sefonthoane, honela, sehanyatha, sekakata, lekejakejane, moraparapa).
Seqhaqhabola (se-qha-qha-bu-la) /strong leavened porridge/ Mofuta wa motoho wa
mabele o lomositsoeng seka hlenhlenyane. /bon. diqhaqhabola/.

670
 671

Seqhenene (se-qhe-ne-ne) /urinary duct disorder/ Bokudi bo bakang hore mokudi a

rote feela ntle le ho itshoara. Boemo ba ho tsoa moroto hanyane hanyane ntle le taolo
ya mokudi. /bon. 0/ (bap. qapiqapi).
Seqhoala (seq-hwa-la) /paralytic, cripple/ Motho ya holofetseng setho sa mmele;
motho ya mmele o sitisang ho phethahatsa ditlhoko tsa bophelo; motho eo boko ba
hae bo tsoileng kotsi ka baka la ho lemala ebile bo sitisa motsamao o tloaelehileng;
motho ya sa tsebeng ho iketsetsa letho ka baka la sebopeho sa hae sa mmele. /bon.
diqhoala/ (bap. sehole).
Seqhobane (se-qhu-ba-ne) /gentle giant/ Motho ya moholo ka sebopeho sa mmele
empa a hloka kotsi ya ho lematsa babang. Motho ya qhobang ka ho qenehela tse
qhojoang. /bon. diqhobane/ (bap. sekakata).
Seqhobo (se-qho-bo) /habitat/ Tikoloho eo mofuta o itseng wa phoofolo ya naha e
fumanoang ho sona; sebaka seo phoofolo ya naha e dulang teng. /bon. diqhobo/.
Seqhofa (se-qho-fa) /feathered head ornament/ Sekola se entsoeng ka masiba a
matle a mebalabala a dinonyana. /bon. diqhofa/.
Seqhomane (se-qhu-ma-ne) /bomb, dynamite/ Seetsoa se sebedisoang ho heletsa,
thuba le ho choatla meaho le ho qhomisa ka ho senya dintho; sebetsa sa ntoa se
sebedisoang ho bolaya bongata ba batho ka ho se cheholla kapa ho se qhomisa;
sebetsa sa tshenyo e kgolohadi. /bon. diqhomane/ (bap. kgarenate).
Seqhotsa (se-qho-tsa) /Xhosa language/ Enngwe ya dipuo tsa Afrika Borwa ya
lelapa la sekone, e buuwang ke Maqhotsa (amaXhoza) kapa batho ba bochabela ba
Profinsi e ka bochabela ba Kapa, mmoho le bophirima ba yona.
Seqi (se-qi) /footstep/ Modumo wa bohato ba maoto; kutloahalo ya modumo o
etsoang ke motsamao wa maoto. /bon. diqi/.
Seqiti (se-qi-ti) /hallucination, delusion/ Boemo ba ho utloa kapa ho bona ka kelello
ntho tse sio. Pono e sio. /bon. diqiti/.
Seqo (se-qu) /corn vertebra, maize vertebra/ Moo peo ya poone e mamarelang teng
pele e kgotholoa; seka mmoko se tshoereng poone e ommeng, e boemong ba ho
kgotholoa. /bon. diqo/.
Seqo (//) /personally/ Ka bonna ntle le ho romeletsa: ho ya sebakeng ka sepheo sa ho
ikutloela le ho iponela ntle le ho romeletsa. Ho inoesa ka nkgo.
Seqolli (se-qul-li) /selective pronoun/ Lentsoe le qollang: le sebedisoang ho bontsha
ka ho kgetholla seo ho buuwang ka sona. /bon. diqolli/ Mohl. Sesele, esele, basele,
disele, bosele, jj.
Seqolotsi (se-qo-lo-tsi) /journalist/ Motho ya qolotsang ditaba bakeng sa ho di
phatlalatsa ka lesedinyana, sealemoya kapa thelefishene. Tlh. Lentsoe le nepahetseng
ke “moqolotsi”. (bap. moqolotsi) /bon. Baqolotsi/.
Seqoma (se-qu-ma) /child born after dead child/ Ngoana ya hlahileng ka mora ya
hlokahetseng; ngoana ya hlahlamang ya shoeleng kapa ya fetileng; motho ya
hlahileng ka mora lefu la ngoanabo ya tlang pele ho yena. /bon. diqoma/.
Seqwedi (se-qwi-di) /life saver/ Motho eo mosebetsi wa hae eleng ho pholosa batho
ba kgaqang metsing; motho ya pholosang ba kgangoang ke metsi ha ba sesa; motho
ya tsebang ho sesa haholo le ho qoela ka ho pholosa ba qoetseng koeetseng kapa
lewatle. /bon. diqwedi/ (mm. seqoedi).
Sera (se-ra) /enemy, opposition/ Motho eo ho loantshoanang le yena; motho ya sa
utloaneng le emong, eo ho sa buisanoeng le yena, kapa eo diqhoebeshano di
itshetlehileng ho yena. /bon. dira/.
Serafjoa (se-raf-jwa) /mineral/ Se ntshoang morafong ka ho rafjoa: lejoana la
bohlokoa, la theko e hodimo, kapa leo tshebediso ya lona eleng bohlokoa haholo

671
 672

bakeng sa ho hlahisa dihlahisoa tsa bohlokoa tse fumanoang ka ho rafa. /bon.

dirafjoa/ Mehlala ya dirafjoa: taemane, gauta, polatinamo, mashala le tse ding.
Serama (se-ra-ma) /daub/ Ho tshela kapa ho pikitla sesepa hodima seaparo kapa
diphahlo bakeng sa ho di suwa le ho di hlatsoa. (bap. hlatsoa) Tem. Babadi ba
hlokomedisoa ho se kopakopanye mantsoe ana a mabedi eleng “semara” le
“serama”(bap. semara).
Serame (se-ra-me) /cold/ Boteng ba mohatsela: boemo ba lehodimo bo hlokang
mocheso kapa mofuthu; ho bata ka baka la boemo bo phodileng haholo ba lehodimo.
Serame (se-ra-me) /frost/ Bosoeu, seka lehloa, bo aparelang dimela kapa ntho tse
itseng nakong tsa Mariha hoseng kapa nakong tsa mohatsela o moholo. /bon. dirame/.
Seramme (se-ram-me) // Bokgale ba ho serama.
Serangoa (se-ra-ng-wa) // Boetsuwa ba ho serama.
Seranngoe (se-ran-ng-we) // Bokgale le boetsuwa ba ho serama
Serao (se-ra-u) /buttock/ Setho sa mmele se ka tlasa bomorao ba letheka, ka hodima
qaleho ya serope, se nang le pokello ya nama e ngata haholo, se sebedisoang bakeng
sa ho dula. /bon. marao/ (bap. sebono) Tem. Lentsoe le nepahetseng haholo ke
“lerao” hofeta “serao”
Serapa (se-ra-pa) /garden/ Sebaka sa ho jala meroho le dipalesa; tshimo e nyane ya
ho lema dijalo tsa hae kapa lapeng. /bon. dirapa/ (bap. raserapa).

DISEBEDISOA TSA SERAPA

KIRIBAE KGARAFU

SEKERE SA DIFATE SEKERE SEKUTAJOANG

SEKERE SEKUTAJOANG SENOESETSI LETHOPO

HARAKA KGARAFU KERIFAE

Serapana (se-ra-pa) /little garden/ Sebaka se senyane sa ho jala meroho le dipalesa;

tshimo e nyane haholo ya ho lema dijalo tsa hae kapa lapeng. /bon. dirapa/ (bap.
raserapa, seratsoana).

672
 673

Serapana (se-ra-pa-na) /paragraph/ Letoto la mantsoe a bopang polelo e

utloahalang; tatellano ya mantsoe a moqoqo o ngoloang; popeho ya polelo e akgang
mantsoe a puo a fanang ka moelelo. /bon. dirapana/ (bap. seratsoana) Tem. Lentsoe
le nepahetseng haholo ha ho buuwa ka letoto la mantsoe a polelo ke “seratsoana”
hofeta “serapana”.
Serashea (se-ra-shi-a) /Russian/ Puo ya naha ya Russia e buuwang ke baahi ba naha
eo kapa batho ba tsoang naheng eo. Hoa diketso tsa Morashea: ya etsang meetlo,
diketso le mekgoa ya batho ba naha eo.
Serati (se-ra-ti) /lover/ Motho ya ratanang: eo a leng maikutlong le boemo ba lerato;
ya nang le moratuwa eo a mo ratang. /bon. barati, dirati/ Mael. Pelo e ja serati: lerato
le utloa ke motho ya ratang. (bap. moratuwa, moratani).
Seratsoana (se-rats-wa-na) /paragraph/ Letoto la mantsoe a bopang polelo e
utloahalang; tatellano ya mantsoe a moqoqo o ngoloang; popeho ya polelo e akgang
mantsoe a puo e fanang ka moelelo. /bon. diratsoana/ (mm. Seratswana). Tem.
Lentsoe le nepahetseng haholo ha ho buuwa ka letoto la mantsoe a polelo ke
“seratsoana” hofeta “serapana”.
Serekisi (se-re-ki-si) /circus/ Sebaka seo ho sona ho etsoang dipontsho tsa
diqabolane, tse qabolang, tse makatsang ebile ka nako enngwe di tshehisa haholo.
Sereledi (se-re-le-di) /portulaca oleracea/ Setlama se melang naheng kapa pela
masimo le dirapana, se nang le ponahalo ya mahaba a mommeng metsi a mangata,
ebile se ka sebedisoa joalo ka sejo sa dikolobe. /bon. direledi/.
Sereledi (se-re-le-di) /butter, margarine/ Mafura a thatafaditsoeng a boreledi, a
entsoeng ka lebejana la lebese, a sebedisoang bakeng sa ho pheha kapa ho tlotsa le ho
natefisa bohobe. /bon. direledi/.
Serena (se-re-na) /royal/ Hoa diketso le mekgoa: e tshoanang le ya morena kapa ya
boreneng; e buang, tsamayang, hatang le ho etsa joalo ka morena. (bap. borena).
Serethe (se-ret-he) /heel/ Karolo ya bohato ba leoto e tlasa bomorao ba maqaqailana,
e thusang bakeng sa ho hata kapa ho tshihetsa boima ba mmele. Bomorao ba seeta
moo serethe se hatang teng. /bon. direthe/ Mael. Ho ja motho direthe: ho etsa diketso
tse sa rateheng bosiong ba motho emong.
Seretse (se-re-tse) /mud/ Mobu o kopaneng le metsi o bakang bohlasoa; boemo ba
sebaka bo qhafutsehang. /bon. diretse/ (bap. qhafutso, tebetebe, tetebela). Mael.
Lekanyane ho phela le diretsana (diretse): ba atlehang bophelong ke ba sa tshabeng
phephetso tse thata; ba atlehang bophelong ke ba sa qobeng mathata kapa ba sebete.
Seritama (sri-ta-ma) /faeces residue/ Masalla a masepa a setseng lesobeng la sebono
a tlamehang ho phumuloa; manyela a phumuloang lesobeng la sebono. Setutula sa
mosima wa lerao. /bon. diritama/ (bap. setutula).
Seritedi (se-ri-te-di) /brewer/ Motho ya ritelang joala: ya etsang joala ka ho kopanya
mmela le metsi a bedisitsoeng ho etsa setoto, ho kenya tomoso le ho tlhotla ka mora
ho kopanya metsoako kaofela. /bon. Diritedi/ (bap. thitelo, moritedi).
Serithi (se-rit-hi) /shadow/ Setshoantsho se lefifi sa ntho efe kapa efe se bakoang ke
ho tshiroa ke kganya. Ponahalo e nkang sebopeho sa setshoantsho se lefifi fatshe kapa
leboteng e hlahisoang ke bosio ba kganya nqa ya sona. /bon. dirithi/ (bap. morithi).
Seritsa (se-ri-tsa) /paraplegic/ Motho ya holofetseng ditho tsa mmele; motho ya
ritsang ha a tsamaya ka baka la kholofalo ya ditho tsa mmele ya tlhaho kapa ya tsietsi
e kileng ya hlaha. /bon. diritsa/ (bap. sehole, semakuwa, sebupuwa).
Seroala-nkgoana (//) /helicopter/ Mofuta wa sepalangoang se fofang, se nang le
bokahodimo ba tshepe e phepheselang, se kgonang ho dula dibakeng tse ngata ha ho
bapisoa le difofane tse ding. /bon. diroala-nkgoana/ (bap. sefofane).

673
 674

Serobe (se-ro-be) /hen’s nest/ Ntlo ya kgoho ya sethole e boemong ba ho behela le

ho qhotsa mahe. Moaho wa kgoho e makgatheng a ho behela. /bon. dirobe/ (bap.
ntloana, sentele).
Serobele (se-ru-be-le) /House Sparrow/ Mofuta wa nonyana e bosootho bo
kopantseng le bothokoa mmoho le methoaela ya bokgunong le botsho; e fumanoang
haholo pela mahae; etsang modumo o monate; e phelang haholo ka ditholoana le peo
ya dimela, haholo mabele, koro, poone le peo ya mahola. /bon. dirobele/.

SEROBELE

Serobele (//) /sheperd’s whistle/ Molodi o etsoang ke modisana o tshoanang le wa

nonyana, o sebedisoang ho laola motsamao wa diphoofolo. /bon. dirobele/.
Seroki (se-ro-ki) /poet/ Motho ya ithokang kapa ya rokang: ya buang mantsoe a
hlalosang boemo ba ketsahalo, motho kapa ntho ka boithothokiso; ya thoholetsang
motho wa maemo a hodimo; ya binang mantsoe a thoriso ho emong. /bon. diroki/.
Serokolo (se-ro-ko-lo) /Acacia Pied Barbet/ Mofuta wa nonyana e hlooho e
kgubedu, mahlo a masootho, mokobolo o motsho, molala o mosweu, bokahodimo bo
botsho le maoto a mathokoa; e phelang ka ditholoana, dikokonyana le diphoofotsoana
tse nyane; e tholahalang haholo difateng le dihlahleng tsa naha. /bon. dirokolo/.

SEROKOLO

Serolofatsi (se-ru-lo-fa-tsi) /stimulant/ Moriana kapa sethethefatsi se etsang hore

motho a be morolo kapa a tsohe molota ka mora ho se sebedisa; setlhare se etsang
hore motho a be matjato. /bon. dirolofatsi/ (bap. rolofatsa, morolo).
Seromo (se-raw-maw) /ominous, ominousness, ominously/ Ketso kapa boemo bo
hlalosang bobe kapa botle ka lebitso leo ho fanoeng ka lona. Mael. Lebitso ‘lebe ke
seromo: lebitso le fuwang motho le na le ho hlalosa boemo bo bobe kapa bo botle ba
hae. (bap. sekgobo, seiso).
Serontabole (se-raw-nta-bu-le) /sun hat/ Katiba ya letsatsi: mofuta wa katiba e
etseditsoeng ho tshireletsa kgahlanong le letsatsi. /bon. Dirontabole/.
Serope (se-ru-pe) /thigh, chicken drum stick/ Karolo ya leoto e qalang tlasa
bokamorao ba sebono le bokatlase ba letheka e fellang ka hodima lengole. /bon.
dirope/.
Seroroana (se-ro-rwa-na) (serorwana) /domestic frog/ Enngwe ya di phoofotsoana,
seka sehahabi, e hlokang mohatla, e letlalo le mongobo, e maoto a malelele a bakang
hore e tsebe ho qhoma haholo, e kgonang ho phela metsing kapa pela mahae ho ya ka
mofuta wa yona. /bon. diroroana/ (bap. senqanqana).

674
 675

Serota (se-ru-ta) /bed wetting person/ Motho ya rotelang tlung: ya nang le bofokodi
ba ho rotela dikobo kapa diphate nakong eo a robetseng ka yona. /bon. dirota/.
Seroto (se-ru-tu) /basket/ Mokotla wa joang seka sekotlolo se sebedisoang bakeng sa
ho tshela ditholoana kapa dijo tse hlokang metsi, se entsoeng ka joang. /bon. Diroto/.
Serurubele (se-ru-ru-be-le) /butterfly/ Mofuta wa kokoanyana e fofang haholo
motshehare, e masiba a matle a ka nkang mmala ofe kapa ofe, e nang le manakana a
maleletsana. /bon. dirurubele/.
Seruuwa (se-ru-uwa) /domestic animal or bird/ Phoofolo ya hae e ruuwang joalo ka
pitsi, kgomo, pokola, nku, konyana, podi, potsanyane, mmoulo, kolobe, kgoho, letata
le tseding. Phoofolo e thapileng, e dulang le batho hae, ebile e ka sebedisoa bakeng sa
ho thusa monga yona ka ho jara, palangoa, hula, panoa, tshireletsa kapa ya sebedisoa
joalo ka nama ha e hlabiloe kapa e bolailoe.

SERUUWA, DIRUUWA

Pitsi/koatola/pere

Tsoetse Poho Pholo

Pokola/ pelesa Esele/tonki Nku

Konyana Podi Podi

Potsanyane Kolobe/hoki

Sethole Tsuonyana Mokoko

675
 676

Letata Ntja

Seruwang (se-ru-wa-ng) /domestic animal/ Phoofolo ya hae. Phoofolo e thapileng, e

dulang le batho hae, ebile e ka sebedisoa bakeng sa ho thusa monga yona ka ho jara,
palangoa, hula, panoa, tshireletsa kapa ya sebedisoa joalo ka nama ha e hlabiloe kapa
e bolailoe. /bon. diruwang/ (bap. seruuwa).
Seruwe (se-ru-we) (seruoe) /Chenopodium album/ Mofuta wa moroho o hlaha o
melang dithotobolong le pela mahae nakong tsa mocheso le dipula. /bon. diruwe/.
Sesa (se-sa) /swim/ Ho tsamaya ka hodima metsi ntle le ho kgaqa; ho tsamaya
metsing ka mpa le ho sebedisa matsoho ho thibela ho qoela.
Sesa (si-sa) /go on the whole night/ Ho qeta bosiu ntle le ho robala kapa ho kgaleha
ka baka la mosebetsi kapa ketso e itseng. Mohl. Re batla ho sesa bosiu re bina. Ba
sesa bosiu ba rorisa Morena ka difela le mmino.
Sesa (se-sa) /of a baby: urinate/ Hoa ngoana kapa lesea: ho rota; ho ntsha metsi a sa
hlokoeng ke mmele ka setho sa botona kapa sa botshehadi; ho ntsha moroto ka kooma
kapa sepantu.
Sesadi (se-sa-di) /womanly, feminity/ Ka tsela le mokgoa o tshoanelang mosadi kapa
motho e motshehadi; kamoo mosadi a etsang ka teng.
Sesane (se-sa-ni) /thin, lean, slender/ E mmele kapa sebopeho se senyane sa mmele
kapa popeho le chebeho; e hlokang botenya, boholo le bophara ba mmele. (bap.
tshesane) Tlh. Pitsetso ya lentsoe lena, “sesane” e ya ka dibaka tsa moo Basotho ba
fumanoang teng. Dibakeng tseding ba bitsa lentsoe lena “tshetshane”.
Sese (se-se) /baby urine/ Moroto wa ngoana kapa wa motho e motshehadi; metsi a
tsoang ka setho sa botshehadi, a sa hlokoeng ke mmele. /bon. meseso/ (bap. moseso)
Sesebedisoa (si-se-be-di-swa) /a tool, machinery, an apparutus/ Eng kapa eng e
thusang ho etsa mosebetsi kapa ho bebofatsa mosebetsi. /bon. disebedisoa/.
Seseditse (si-se-di-tse) /smeared/ Bokgale ba ho sesetsa.
Seseditsoe (si-se dits-we) /smeared/ Boetsuwa le bokgale ba ho sesetsa.
Seseng (se-si-ng) /another one, the other one/ Seemedi se supang kapa se bontshang
ntho ka ho e qolla hara tse ding. /bon. tseding/ (bap. tseding, emong, babang).
Sesei (si-sei) (sesehi) /cutter/ Motho ya sehang: ya pomang ntho ho e etsa dikotoana
kapa makumane; ya sehang ntho ho etsa dikaroloana tse nyane. /bon. disei, disehi/.
Sesele (si-si-li) /different one/ Lentsoe le sebedisang ho hlalosa seo ho buuwang ka
sona kapa lebitso la ntho ka ho e qolla hara tseding. Seemedi qollo. /bon. disele/ (bap.
basele, osele, mosele, disele).
Sesene (si-si-ni) /toothless, tooth gap/ Tlhokeho ya meno kapa leino ka baka la ho
tsoa hoa ona. /bon. Disene/ Tlh. Sesene le lesako ke mantsoe a mabedi a bolelang
ntho tse fapaneng: “lesako” ke sebaka se mareneneng se bulehileng ka tlhaho, ha
“sesene” e le sebaka se hlokang leino kapa meno ka baka la ho lahleheloa ke leino
kapa meno ka tsela e itseng.
Sesepa (se-se-pa) /soap/ Enngwe ya metsoako e phoshoana kapa e thatafaditsoeng e
sebedisoang bakeng sa ho hloekisa diaparo kapa ntho tse hlatsoehang ka ho e kopanya
le metsi. /bon. disepa/.

676
 677

Sesesi (si-se-si) /pondweed/ Mofuta wa semela se melang ka ho phaphamala hodima

metsi ebile se hola ka ho nama. /bon. disesi/.
Sesete (si-se-te) /scrotum, testoterone/ Letlalo la lerete; letlaloana le fupereng
bokahare ba lerete. Setho sa mmele seo bokahare ba sona bo ikarabellang bakeng sa
dithoere le ho emarisa. /bon. disete/ (bap. Lerete).
Sesetsa (si-se-tsa) /urinate at/ Ketsetso ya ho sesa: ho rotela motho emong kapa ntho.
Sesetsa (//) /spend a night at/ Ketsetso ya ho sesa: ho qetela bosiu sebakeng seseng
ntle le ho robala kapa ho kgaleha ka baka la mosebetsi kapa ketso e itseng.
Sesetsa (si-se-tsa) /smear/ Ho tlotsa ka moriana karolong e itseng ya mmele.
Sesetsoa (si-sets-wa) // Boetsuwa ba ho sesetsa.
Seshebo (se-she-baw) /nutrient, protein, curry/ Sejo se jelelloang le seseng: se
sebedisoang mmoho le seseng nakong ya dijo; se etsang hore dijo di latsoehe ha se
kenyeletsoa; se fedisang mphote. /bon. dishebo/ Tem. Lentsoe “seshabo” ke lebitso le
sebedisoang haholo ke Batswana “seshebo” le sebedisoa ke Basotho.
Seshemane (se-she-ma-ne) /boyish like/ Joalo ka moshemane; ka tsela le mekgoa ya
motho wa moshemane; ka tsela ya leqai kapa motho ya sa bollang.
Seshoashoailane (se-shwa-shwa-ila-ne) /hair clipper/ Sesebedisoa se sebedisoang
bakeng sa ho kuta moriri; se sa hlokeng metsi le sesepa bakeng sa ho tlosa moriri
hloohong. /bon. dishoashoailane/ (bap. lehare, moshoashoailane).
Seshoba (se-shu-ba) /packet/ Mokotla kapa kgetsi e tshoereng lethonyana; kgetsi e
phuthetseng kapa e jereng ntho e itseng. Mokotla o shobileng kapa o tshetseng
lethonyana. /bon. dishoba/ (bap. patantana, seboduloana).
Seshobana (se-shu-ba-na) /small parcel/ Mokotla kapa kgetsi e nyane haholo e
tshoereng lethonyana; kgetsi e nyane e phuthetseng kapa e jereng ntho e itseng;
mokotla o monyane o shobileng kapa o tshetseng lethonyana. (bap. patantana).
Seshoeshoe (se-shwe-shwe) /typical Basotho dress or attire/ Seaparo sa semelo,
haholo mose wa teng, se aparoang ke basadi le banana ba Basotho ka ho ikgetholla
merabeng kapa dichabng tse ding. Mose o mmala le moetso o kgethehileng o
aparoang ke basadi le banana ba Basotho. /bon. dishoeshoe/ Tem. Mose kapa mese ya
dishoeshoe tsa nnete tsa pele di na le mebala e meraro feela eo kaofela e
thuntheditsoeng ka bosoeu bo bonyane: ke mmala o mosootho, o mokgubetsoana le o
moputsoa (seo batho babang ba se bitsang botala ba lehodimo). Ebang ho na le mmala
omong, seno ha se seshoeshoe!
Seshoeshoe (se-shwe-shwe) /informal: Sesotho language/ Sesotho ha se hlalosoa ke
merabe emeng ya Afrika Borwa. Tem. Ha ho thoe motho o bua “seshoeshoe” ke
phoso hobane Mosotho o bua Sesotho. Ebang ho nepahetse hore Mosotho o bua
“seshoeshoe”, ho ka nepahala le ha ho ka thoe Mzulu o bua “sechaka” eleng ntho e
sio, ntle le ha seo e le theneketso.
Seshoeshoe (se-shwe-shwe) /type of wild plant/ Mofuta wa semela se hlaha se
melang marallaneng le dithabeng. /bon. dishoeshoe/.
Sesila (se-si-la) /unclean, uncleanliness/ Tshila ya motho ya entseng sebe kapa tlolo
ya molao wa lelomolo la setho eo ho nahanoang hore e baka bomadimabe; boemo bo
bakang tlhokahalo ya bohloeki ba semoya ba motho joalo ka ho tshoara setopo, ho
dula le ho thetsoa ke mmolai, ho se itlhoekise ka mora lefu la molekane, ho robala le
motho ya tlolang molao wa tlhaho kapa wa setho. /bon. ditshila/.
Sesinyi (se-sin-yi) /burgler, thug, criminal/ Motho ya choatlang le ho thuba mahlafi,
mamati kapa bokeno bakeng sa boshodu; motho ya utsoang ka ho senyetsa babang;
sekebekoa se nkang tsa batho babang ka ho utsoa le boqhekanyetsi. /bon. disinyi/

677
 678

Sesitoa (se-si-twa) (sesitwa) /heaviness/ Boemo ba maikutlo a imelang monahano o

tloaelehileng oo hangata ho dumeloang hore o bakoa ke memeya e ditshila ya satane;
maemo sa sa tloaelehang a maikutlo a motho. /bon. 0/ (mm. sesitwa).
Sesitoa-hlowana (//) /nightmare, bad dream/ Toro e tshosang haholo eo ho
dumeloang hore e bakoa ke memeya e ditshila; maikutlo a tshabehang nakong ya
boroko a bakoang ke ho robala hampe; ho phofa ho sa tloaelehang ho bakang
tsitsinyeho ya mmele le ho fufuleloa. /bon. disitoa-hlowana/ (bap. toro) (mm. sesitoa,
sesitwa, hlooho, hlowana, hlooana).
Sesiu (se-si-u) /grain storage basket/ Setshelo se seholo se entsoeng ka joang ba
mohlomo se sebedisoang ho tshela chai e fumanoeng masimong ka mora ho kotula;
nkgo ya se kotutsoeng. /bon. disiu/.
Seso (se-saw) /wound, tumor/ Leqeba le bulehileng, seka lekgopho, leo hangata le
tsoang boladu; leqeba le so foleng. Puleho ya setho sa mmele, e bohloko, e bakoang
ke ho tsoa kotsi kapa ho kula. /bon. diso/ (bap. leqeba). Mael. Ho phunya seso se
tsoe boladu: ho bua taba ntle le ho potoloha kapa ho tsilatsila.
Seso (se-so) /of a thing: mine/ Seo eleng sa mmuwi; seo mmuwi anang le sona; thuo
e bontshang hore ntho ke ya motho ya buwang. /bon. tseso/.
Sesoasoi (se-swa-swi) /comedian/ Motho ya soasoang: ya etsang hore batho ba
nyakalle ka ho tsheha le ho keketeha. /bon. disoasoi/ (bap. rametlae, motlae) (mm.
seswaswi, diswaswi, swaswa, boswaswi).
Sesoha (se-su-ha) /bachelorship/ Boemo ba ho ba lesoha: ba motho e motona ya
dilemong tsa ho nyala empa a so nyale; ba motho ya so nyaleng wa monna kapa
mohlankana; ba monna kapa motho e motona ya hlokang mosadi ka boikgethelo.
Sesole (se-so-le) /millitary/ Sehlopha sa masole a boemong ba ntoa; batho ba
emelang naha ntoeng kapa tlhaselong ya naha le sechaba. /bon. sesole/.
Sesolo (si-su-lu) /sale/ Theolo kapa theolelo e kgolo ya tse rekisoang; nyehlisetso ya
tse rekoang; thekiso ya thepa e nyehlisitsoeng haholo. /bon. Disolo/ (bap. nyehlisetso,
fantisi, theolelo, tonosetso).
Sesomo (se-saw-maw) /teasing, rediculing/ Boemo ba ho soma: puo e lebisoang ho
motho emong, eo moelelo wa yona o utloisang moetsuwa bohloko; puo e phoqang ya
mametseng ka baka la sebopeho sa yona se hlapaolang. /bon. disomo/ .
Sesosa (se-su-sa) /cause, source/ Ketso e bakang ketsahalo e itseng; se bakang qaleho
ya ketso kapa ketsahalo e itseng; lebaka la mahlomola kapa lehlohonolo; ketapele,
kapa se tlang pele ho tshenyeho kapa bobodu. /bon. Disosa/.
Sesotho (se-sut-hu) /Basotho language, Lesotho language/ Puo ya Basotho e
buuwang Afrika e ka borwa le Lesotho. Puo ya Mosotho e buuwang ke amang a
matsoalla a naha ya Afrika Borwa le naha ya Lesotho. Enngwe ya dipuo tsa Afrika
Borwa e buuwang haholo ka mora Sezulu.
Sesu (se-su) /charcoal/ Bolokoe bo ommeng bo sebedisoang jwalo ka sebeso. /bon.
Disu/ (bap. kgapane, sekgapane).
Sesupo (se-su-po) /proof, evidence, attestation, cue/ Se bontshang kapa e supang
bonnete ba ketsahalo e itseng. Se netefatsang ntlha e itseng. Ntlha e bontshang
ketsahalo e tla latela; se latelang boemo bo itseng. /bon. disupo/.
Seswatsi (se-swa-tsi) /Swazi language, language of Swaziland/ Puo ya Swaziland e
buuwang ke maswatsi kapa baahi ba naha eo.
Setabane (se-ta-ba-ne) /sexual pervert/ Motho e motona kapa e motshehadi ya nang
le dikamano tseo eseng tsa tlholeho le emong, ebile ana le tloaelo ya ho fetola
tshobotsi kapa sebopeho sa hae sa bonna kapa bosadi; monna kapa mosadi wa

678
 679

mekgoa ya pokano e sothehileng, e sa amaneng le tlholeho. /bon. Ditabane/ Tem.

Hangata setabane ha se tharasi kapa letharaso.
Setadiana (se-ta-di-ana) /italian/ Puo ya Italy e buuwang ke baahi le matsoalla a naha
eo; puo e buuwang ke matadiana.
Setakana (se-ta-ka-na) /shebeen/ Sebaka se senyane se sa hloekang seo ho nowang
jwala ho sona; moaho o sa hloekang o monyane wa ho rekisa joala. Moaho oo hangata
oseng molaong oo ho rekisoang joala ho ona. /bon. ditakana/ (bap. phepheseleng).
Setaki (se-ta-ki) /artist/ Motho ya tsebang ho ngola setshoantsho ka ho tshoantshisa
sebopeho sa eng kapa eng ka ho taka; motho ya nang le tsebo ya ho etsa setshoantsho
ka ho ngoapa kapa ho ngola hodima ntho e itseng ka tsela e ntle haholo; mongodi wa
ditshoantsho. Motho ya takang. /bon. ditaki/.
Setala (se-ta-la) /stable, shed/ Sebaka seo pokola kapa koatola e dulang teng; moo ho
koalloang pitsi kapa esele; ntlo ya pokola kapa koatola. /bon. ditala/ (bap. lesaka).
Setala (si-ta-la) /of a thing: greenish/ Hoa mmala wa ntho: e mmala wa semela;
boteng ba mmala wa semela kapa setlama. Ponahalo ya mmala o joalo. (bap. motala).
Setaung (se-ta-ung) /motaung’s way/ Ka tsela le mekgoa ya motaung; ka tloaelo,
puo kapa ketso ya motaung, tau kapa ho latela sebaka sa taung.
Setebele (se-ti-bi-li) /punch, fist/ Letsoho le koetsoeng ho sebedisoa joalo ka sebetsa;
seatla ha se koetsoe se sebedisoa bakeng sa ho tebela. /bon. ditebele/ Tlh. lentsoe,
“feisi” ha se Sesotho, empa ke sothofatso ya lentsoe, “fist”.
Setebele (se-te-be-le) /Ndebele language/ Puo ya Kwa-Ndebele kapa letebele; puo e
buuwang ke baahi ba bochabela ba Afrika Borwa (Mpumalanga) mmoho le karolo
enngwe ya baahi ba naha ya Zimbabwe, Afrika.
Setebi (se-te-bi) /submarine/ Sekepe se tsamayang tlasa metsi ntle le ho kgaqa. /bon.
ditebi/ (bap. motebi).
Setena (si-te-na) /bordom/ Boemo bo robatsang motho; ketso e tshoarisang ya e
mametseng boroko kapa bodutu. /bon. ditena/.
Setenane (se-te-na-ne) /boring person/ Motho ya nang le setena: ya robatsang kapa
ya tshoarisang babang boroko ha a bua kapa a etsa ketso e itseng. /bon. ditenane/
Setene (se-te-ne) /brick/ Seretse kapa mobu wa letsopa o hadikiloeng o sebedisoang
bakeng sa ho aha mabota a matlo le metero. /bon. ditene/.
Setenya (se-ten-ya) /of a thing: fat/ Hoa sebopeho sa ntho: se nang le sebopeho se
sephara sa mmele; se nang le botenya kapa mmele o moholo; se nang le ponahalo e
pharalletseng haholo. (bap. letenya, botenya, tenya, motenya).
Seterekane (se-te-re-ka-ni) /fashion designer, outfitter/ Motho ya sebetsang ka ho
etsa moralo wa diaparo le ho diroka. Motho ya iterekang kapa ya terekang babang ka
diaparo tse ntle haholo. Motho kapa rakgoebo ya rekisang diaparo tse ntle tsa maemo
a hodimo. /bon. diterekane/ (bap. boitereko, itereka, tereka, tereko).
Setereke (si-te-re-ke) /district/ Enngwe ya dikarolo tsa naha e nang le moedi ho tse
ding mme e busoa tlasa boetapele ba moetapele emong. Sebaka sa naha se tlasa taolo
le boetapele ba batho babang ba naha. /bon. ditereke/.
Setha (sit-ha) // Mael. Ho hloa setha: ho apareloa ke se itseng ka nqa tsohle; ho
potapotoa ke mathata a mangata.
Sethakgisa (set-ha-kgi-sa) // Moriana wa setho o sebedisoang ho thibela boloi le
meya e mebe; setlhare se sebedisoang ho tshireletsa lelapa le batho ba dulang ho lona;
moriana wa ngaka ya setho o sebedisoang ho tiisa lelapa. /bon. dithakgisa/.
Sethathong (set-hat-hu-ng) /eventually, ultimately/ Ha nako e ntse e tsamaya;
qetellong ya taba kapa ketsahalo; neng neng ka mora nako e itseng. (bap. kgabareng).

679
 680

Sethebe (set-he-be) /fruit basket, mealie holder/ Sekotlolo se entsoeng ka joang ba

lodi se sebedisoang ho tshela ditholoana le meroho. Seka moseme se sebedisoang ho
tshoara phofo e tsoang leloang la setho nakong ya tshilo. /bon. dithebe/ (bap. thebe).
Sethepu (set-he-pu) /polygamy/ Mokgoa wa setho wa ho nyala basadi ba fetang
bonngwe; lenyalo la basadi ba bangata. /bon. 0/ (bap. lebota).
Sethethefatsi (set-het-he-fa-tsi) /drug, narcotic, toxicant/ Motsoako wa moriana,
haholo pedisi, kapa lero le sebedisoang ho thethefatsa kelello; moriana kapa motsoako
o rebang boko kapa kelello. /bon. dithethefatsi/.
Sethibathibane (set-hi-bat-hi-ba-ne) /goal keeper/ Sebapadi sa papadi ya bolo se
ikarabellang ho tshola le ho thiba dibolo kgahlanong le ba direng; sebapadi sa bolo se
thibang dibolo tsa sehlopha seo ho bapaloang le sona ka ho di tshola mokoallong kapa
mekoallong. /bon. dithibathibane/.
Sethisa (set-hi-sa) /girlishly/ Ka tsela le mekgoa ya lethisa; ka tsela eo ngoanana ya
sa bollang a etsang ka teng; ka tsela ya bongoanana. (bap. lethisa).
Setho (sit-haw) /an organ/ Karoloana e itseng ya mmele e sa tshoaneng le tse ding
joalo ka phio, mala, sebete, pelo, boko, nnyoana, ntoto, leoto, mpa, jj. /bon. ditho/
Setho (set-hu) /ettiquette/ Boitshoaro bo botle ba motho; tloaelo e ntle ya boitshoaro
ba motho. /bap. maitshoaro, botho).
Setho (sit-hu) /cultural, traditional/ Tumelo le diketso tsa morabe o itseng ha o
bapisoa le merabe e meng. Tsela eo sehlopha sa sechaba kapa morabe o itshoarang ka
yona le ho etsa mekgoa le meetlo ya sona. /bon. 0/.
Setho (set-haw) /member, subscriber/ Motho ya nang le kamano le mokgatlo o mo
fang dintho tse itseng ka ho mo rekisetsa kapa ka boikamahanyo ba ngollano le
dikopano tse etsoang. /bon. ditho/.
Sethoathoa (set-hwat-hwa) (sethwathwa) /epilepsy/ Boemo ba lefu kapa bokudi bo
etsang hore mokudi a thothomele, a itome leleme kapa a wele fatshe, le bakoang
haholo ke ho lemala hoa boko. /bon. dithoathoa/.
Sethoenamoru (set-hwe-na-mo-ru) /Cape Robin-Chat/ Mofuta wa nonyana e
fumanoang haholo difateng tse teteaneng kapa merung; e phelang haholo ka dihahabi
tse nyane, dikokonyana le peo tsa dimela tse fapaneng. /bon. dithoenamoru/. (bap.
Thube).

SETHOENAMORU (SETHOENA-MORU)

Sethole (set-ho-le) /hen/ Kgoho e behelang mahe. Kgoho kapa nonyana e tshehadi e
kgonang ho qhotsa le ho behela. /bon. dithole/.
Setholo (set-ho-lo) /deaf person/ Motho ya sa utloeng ditsebeng. Motho eo tsebe ya
hae e sa utloeng hohang. /bon. ditholo/ (bap. Tututsebe).
Sethoto (set-haw-taw) /stupid/ Motho ya thothofetseng kelello. Motho wa ketso e
hlokang bohlale kapa tlhalefo. Motho ya sa kgoneng ho etsa ntho tse tloaelehileng, tse
bonolo. Motho ya notlelehileng kelello kapa monahano. /bon. dithoto/. Mael. Sethoto
ke lefa la ba bohlale: motho ya hlokang bohlale o nkeloa leruo kapa tse ntle tseo a
nang le tsona ke ba hlalefileng.

680
 681

Sethotsela (set-huts-ela) /zoombie/ Motho ya shoeleng eo ho nahanoang hore ona le

bophelo ka nako tse itseng. /bon. dithotsela/ (bap. mokolokolo, sepoko).
Sethubathubane (set-hu-bat-hu-ba-ne)/demolition machine, caterpillar/ Mofuta wa
sepalangoang seka mochini, se mabidi a tshepe le sefalo sa tshepe, se sebedisoang ho
thuba, cheka le ho heletsa meaho e meholo kapa tutudu le tututshoana. /bon.
dithubathubane/ (sheb. Dipalangoang).
Sethunya (set-hun-ya) /gun, rifle/ Sebetsa se sebedisang dikulo bakeng sa ho bolaya
kapa ho thunya. Sesebedisoa se sebedisoang ho thunya kapa ho ntsha kulo ka sepheo
sa ho e lebisa ho ntho kapa motho ya tlamehang ho bolawa. /bon. dithunya/.
Sethuthuthu (set-hut-hut-hu) /motorbike, scooter/ Mofuta wa sepalangoang se
mabidi a mabedi se sa koalehang ka hodimo. /bon. dithuthuthu/ (bap. sekuta).
Setimamollo (se-ti-ma-mul-law) /fire brigade, fire extinguisher/ Mofuta wa
sepalangoang se sebedisoang ho tima mollo moo ho chang teng; koloi ya basebetsi ba
timang mollo kapa moo ho chang. /bon. Ditimamollo/ (sheb. Sepalangoang).
Setipana (se-ti-pa-na) /animal hide blanket/ Kobo e entsoeng ka letlalo la podi, nku
kapa letlalo la phoofolo ya naha, eo hangata e aparoang motshehare. /bon. Ditipana/.
Setla (se-tla) /thwack/ Ho otla ha bohloko ka letsoho. Ho mamola ka tsela e mpe, e
utloisang ya nathoang bohloko haholo.
Setla (si-tla) /shall, will/ Lentsoe le bontshang hore ketso kapa ketsahalo e tla etsahala
nako e tlang kapa ka moso. Mohl. Sehole sena setla tsamaya hosane. Setla kgutla
kajeno kapa hamorao. Tlh. Lentsoe lena le utloahala joalo ka mantsoe a mabedi
eleng, “se” le “tla”.
Setlabocha (se-tla-bu-cha) /type of smelly plant/ Mofuta wa semela se setala bo
lerotho se hlahang nako ya Hlabula kapa Selemo seo monko wa sona oleng matla
kapa bohale haholo. /bon. ditlabocha/.
Setlabocha (//) /new release/ Mmino kapa ntho e ncha e sa tsoa hlahisoa. Ntho efe
kapa efe e ncha, e sa tsoa hlahisoa kgetlo la pele. /bon. ditlabocha/.
Setlabolane (se-tla-bu-lane) /hit song/ Pina kapa mmino o mocha o ratoang haholo o
sa tsoa hlahisoa. /bon. ditlabolane/ (bap. setlabocha).
Setlaela (se-tla-ela) /blasphemer/ Boemo kapa ketso ya motho ya tlaelang ka lebitso
la Modimo. Motho ya buang hampe ka bonnete, lentsoe le diketso tsa Modimo; motho
ya buang mantsoe a sa tshoaneloang ho buuwa kapa ya sebedisang kgetho e mpe ya
mantsoe. /bon. ditlaela/ (bap. tlaela, tlaelo).
Setlaela (//) /a fool/ Motho ya sa itekanelang kelellong kapa monahanong. Motho wa
diketso tse hlokang botsitso le bohlale. /bon. ditlaela/ (bap. setlaopa).
Setlama (se-tla-ma) /herb/ Mofuta wa semela seo boholo ba nako se sebedisoang
joalo ka moriana kapa ho phekola bohloko kapa mafu a itseng. /bon. ditlama/.
Setlamatlama (se-tla-ma-tla-ma) /weed, unwanted plant/ Mofuta wa semela se
fumanehang moo se sa batlahaleng teng kapa se melang hohle ntle le ho jaloa kapa ho
lengoa. /bon. ditlamatlama/ (bap. lehola, letjoi, sehlahla).
Setlamatlama (//) /hangover/ Boemo bo kang bokudi ha motho a noele joala haholo
ka la maobane. Bokudi bo bakoang ke tahi ya tsatsi le fetileng. (bap. papalase, orisi,
dilatsoa).
Setlamo (se-tla-maw) /compulsory, mandatory, prerequisite/ Eng kapa eng eo e
tlamehang ho kenyeletsoa ho seo se tlamehang ho etsoa; seo motho a qobelehang ho
se etsa, a rata kapa a sa rate. /bon. ditlamo/.
Setlamorao (si-tla-mu-ra-o) /side effect, repercussion/ Hoa setlhare: se etsang
phetoho mmeleng kapa mothong ka mora ho nowa ebile se ka kudisa; se ka bakang

681
 682

boloetse kapa bohloko ka baka la ho se tsamaisane le mmele. Sephetho sa se entsoeng

pejana, seo hangata se ka bontshang bobe kapa botle. /bon. Ditlamorao/.
Setlankane (si-tla-nka-ne) /telegraph/ Lengolo le fitisang molaetsa o potlakileng
haholo. /bon. Ditlankane/ (bap. mohala).
Setlankane (si-tla-nka-ne) /qualification/ Lengolo le pakang thuteho ya motho ya
qetileng mokato wa thuto e itseng; lengolo le netefatsang le ho bontsha hore motho o
qetile sekolo kapa lefapha la thuto e itseng. /bon. ditlankane/ (bap. lengolo).
Setlanyi (se-tlan-yi) /typist, type writter/ Sesebedisoa se sebedisoang bakeng sa ho
ngola ka ho tlanya; seetsoa se nang le dikonopo tse tobetsoang bakeng sa ho tlanya
kapa ho etsa mongolo. /bon. ditlanyi/ (bap. botlanyi, motlanyi).
Setlaopa (se-tla-upa) /stupid fool/ Sethoto se hlooho e chesang: sethoto se bakelang
batho babang mathata; sethoto se opisang dihloho tsa batho ka diketso. /bon. ditlaopa/
Setlapedi (se-tla-pe-di) /ring worm/ Bohloko ba letlalo bo bakoang ke kokoanahloko
e tshoaetsanang, e bakang hore letlalo le hlahe seso, seka makgopho, a botsikinyane, a
babaselang. /bon. ditlapedi/ (bap. nonebetsane, lenyonyo, seboko).
Setlatla (se-tla-tla) /dunderhead, idiot, simpleton, buffoon/ Motho ya hlokang tsebo
e tloaelehileng, ya etsang dintho tse hlokang kutloisiso; motho ya thothofetseng
kelello ka ho etsa diketso tse sa tloalehang, tse hlokang thuto; motho ya sebedisang
bowatla haholo. /bon. ditlatla/ (bap. lewatla, sethoto, semaumau, mpara).
Setlaupa (se-tla-upa) /comic, clown/ Motho ya hlokang botio ha a bua le ha a leka ho
bua se nang le kelello; motho eo le ha a bua puo e tiileng batho ba mo nka joalo ka
sesoasoi, ba mo tsheha. Seka sethoto se tshehisang. /bon. ditlaupa/ (bap. setlaopa).
Setle (si-tle) /nice, good, tiptop/ E nang le chebahalo e kgahlisang leihlo; e kgahlang
mahlo; e lokileng haholo; eo eseng mpe; e babatsehang haholo. /bon. Ditle/ (bap.
botle, motle, tle).
Setlela (se-tle-la) /to balance, stabilize, poise/ Ho ema kapa ho beha maoto fatshe ka
tsela eo ho wa ho kekeng hoa etsahala; ho ipeha boemong ba ho se wele fatshe ka ho
etsa diketso tse itseng; ho tseparela fatshe ka sepheo sa ho qoba ho wela kapa ho
diwa; ho tiisa mmele ho qoba ho wela kapa ho diwa. (bap. tshetlela).
Setlhare (setl-ha-re) /medicine, cure/ Motsoako wa dimela kapa maro a tlhaho a
sebedisoang ho thibela bokudi kapa a fedisang boloetse; se sebedisoang ho thibela le
ho phekola lefu; moriana o sebedisoang ho alafa bohloko ba mokudi kapa mobabi;
eng kapa eng e kokobetsang bohloko ba leqeba. /bon. ditlhare/ (bap. moriana).
Setlherefa (setl-he-re-fa) /roughage, fiber/ Semela, peo kapa sejo se sa tlosoang
botlalo ba sona mmoho le phepo ya sona. Sejo kapa sejalo se sa eboloang le ho ntshoa
kapa ho tlosa botlalo ba sona le boteng ba mahoashe a motsoako wa tlhaho. /bon.
ditlherefa/ (bap. sejothollo).
Setloaedi (se-tlwa-edi) /normality, the usual/ Boemo bo tloaelehileng ka mora
ketsahalo e sa tloaelehang: boteng ba kgutso le toka ka mora moferefere kapa morusu.
Setloaeding (se-tlwa-edi-ng) /normality, usual, regular/ Boemo bo tloaelehileng ka
mora ketsahalo e sa tloaelehang: boteng ba kgutso le toka ka mora moferefere kapa
morusu. (mm. tloaeleho, tloaelo).
Setlodi (se-tlu-di) /high or low jumper/ Motho eo papadi ya hae eleng ho tlola, ho
jethema le ho qhoma bakeng sa ditlhodisano. /bon. ditlodi/ (bap. mmanthekana,
nthekana, setlololli).
Setloholo (se-tlu-hu-lu) /grandchild/ Ngoana ngoanaka: lesea le tsoaloang ke ngoana
waka; ngoana eo motsoadi wa hae eleng ngoanaka. Motho ya tsoetsong ke mora kapa
moradi waka. /bon. ditloholo/.

682
 683

Setloholoana (se-tlu-hu-lwa-na) /great grandchild/ Ngoana ngoanaka eo ngoana hae

eleng setloholo sa moradi kapa mora wa ngoanaka; ngoana setloholo saka. /bon.
ditloholoana/.
Setlokotsebe (se-tlu-ku-tse-be) /deliquent, vandal, villain/ Motho, haholo ya
monyane dilemong, wa boitshoaro le diketso tse mpe; motho ya phelang ka ho utsoa,
seba, hlekefetsa kapa ho tlola molao ofe kapa ofe wa naha le wa lelapa. (bon.
ditlokotsebe) (bap. botlokotsebe, tsotsi).
Setlolo (se-tlaw-law) /cream, ointment/ Mafura kapa lero le sebedisoang ho tlotsa
letlalo ka ho le nolofatsa kapa ho le phekola. /bon. ditlolo/.
Setlolo (se-tlaw-law) /lubricant/ Mafura a sebedisoang ho nolofatsa moo holeng thata
ka sepheo sa ho nolofatsa motsamao kapa tsitsinyeho. /bon. ditlolo/.
Setlololli (se-tlu-lul-li) /an acrobat/ Motho eo papadi ya hae eleng ho etsa
hlanaphetho, ho jethema, ho qhoma, ho qhomaqhoma, ho qhothoma le ho pelekanya
ditho tsa mmele bakeng sa tlhodisano. /bon. ditlololli/ (bap. botlololli).
Setolotolo (se-taw-law-taw-law) /flute/ Seletsa se senyane sa molomo se bakang
modumo ka ho tobetsa le ho butsoela moya moo ho nang le puleho. /bon. ditolotolo/
Setona-mahloana (//) /big-eyed clever person/ Motho, haholo ngoana, ya mahlo a
maholo, ya hlalefileng; motho ya tlhalefo e bonahalang mahlong; ngoana eo bohlale
ba hae bo bonahalang mahlong. /bon. ditona-mahloana.
Setona-mahloana (//) /Cape White-eye/ Mofuta wa nonyana e fumanoang dibakeng
tse ngata joalo ka difate tse tala selemo ho pota mmoho le dirapana tsa mahae; e
mahlakore a mahlo a nang le bosweu, e bokahodimo bo bosehla bo botalana le
bokatlase mmoho le mapheo a mathokoa; e phelang ka ditholoana le dikokonyana.
/bon. ditona-mahloana/.

SETONA-MAHLOANA

Setonana (si-tu-na-na) /huge/ Hoa chebahalo ya ntho eo lebitso la yona le qalang ka

tlhaku “S”: e kgolohadi ka sebopeho; e sephara le boima bo boholo ba mahlakore
mmoho le botenya. (bap. motonana, matonana, botonana).
Setono (se-tu-nu) /hen’s or bird’s buttock/ Setho seo nonyana kapa kgoho e nyelang
ka sona; bokamorao ba kgoho kapa nonyana. /bon. ditono/ (bap. sebono, lerao).
Setono (//) /buttock/ Theneketso ya sebono: setho sa mmele se ka tlasa bomorao ba
letheka, ka hodima dirope, seo hangata se nang le dinama tse ngata, seo dipakeng tsa
sona ho nang le lesoba la masepa. /bon. ditono/.
Setopa (se-taw-pa) // Bokudi kapa lefu le bakang ho ruruha ho fetolang mmala wa
monoana le pako ya bohloko bo boholo ba ona. /bon. ditopa/.
Setopo (se-tu-pu) /corpse, carcus/ Mmele wa motho kapa phoofolo e shoeleng;
mmele o hlokang bophelo wa motho kapa wa phoofolo. /bon. Ditopo/.
Setoto (se-tu-tu) /beer porridge/ Mofuta wa motoho wa mabele o sebedisoang ho
ritela joala. /bon. ditoto/ (bap. tomotomo, seqhaqhabola).
Setotsoana (se-tu-tswa-na) /physique, torso/ Seemo sa mmele wa motho mmoho le
maikutlo a hae; mmele wa motho ka kakaretso. /bon. Ditotsoana/ Mael. Ho itahlela
ka setotsoana: ho kena ditaba o sa mengoa; ho ba ditabeng ntle le ho bitsoa; ho ba

683
 684

teng ntle le ho laeloa. Tlh. Lentsoe lena, “setotsoana” ha se nyenyefatso ya lebitso,

“setopo” eo nyenyefatso ya lona eleng “ setoponyana”. (bap. setopo).
Setsebi (se-tsi-bi) (setsebi) /expert, specialist, consultant/ Motho ya nang le tsebo ya
ntho kapa boemo bo itseng hofeta babang; motho eo eleng yena fela ya kgonang ho
fana ka tharollo le kalafo ya bokudi bo itseng. /bon. Ditsebi, batsebi/ (bap. ramahlale,
rabohlale) Tem. Lentsoe le nepahetseng ke “setsebi” hofeta “setsibi”, hape, ha ho
lentsoe le bitsoang “setsibi” ka puo ya Sesotho.
Setsetse (se-tse-tse) /wild cat/ Katse ya naheng: mofuta wa mosia o hlaha, o
balehileng hae, o phelang naheng. /bon. ditsetse/ (bap. qoabi, mosia, katse).
Setsetse (se-tse-tse) /wanderer/ Motho ya sa robaleng hae; motho ya phelang ka ho
robala moo a sa duleng teng. /bon. ditsetse/ (bap. moleleri, ferene, senonnori).
Setsha (sets-ha) /site/ Sebaka seo ho tlo ahoa ho sona; sebaka se kgethetsoeng kaho
ya ntlo. /bon. ditsha/ Tlh. Lentsoe lena le utloahala joalo ka sothofatso ya lentsoe la
senyesemane, “site”.
Setshabelo (sits-ha-be-law) /saviour, protector/ Seo motho kapa ntho e balehelang
ho sona bakeng sa tshireletso; eo ho uwang ho yena nakong tsa mahlomola le
mathata. (bap. tshireletso).
Setsheho (sets-he-haw) /laughter/ Mokgoa wa ho tsheha: ho baka kapa ho etsa hore
motho a tshehe: a ntshe modumo wa lentsoe le bontshang ho qaboleha kapa ho
keketehisoa ke ketsahalo kapa ketso e tshehisang; a bontshe ho bososela kapa ho
bobotheha ka baka la monate wa taba kapa ketsahalo. Ho etsa modumo wa ho thaba
ka molomo; ho etsa lerata la thabo le bakoang ke ho qaboleha, tshehisoa, makala kapa
ho tsikinyetsoa; ho keketeha ka baka la monate wa taba e boleloang kapa e qabolang;
ho bososela haholo ka ho hlahisa meno kapa ho bula molomo; ho ba maikutlong a
monate o bakang sello sa thabo. /bon. ditsheho/ (bap. tsheha).
Setshelo (sets-he-law) /container/ Sesebedisoa se thusang ho tshela: seo bokahare ba
sona bo kgonang ho kenya, ho kga le ho tsholla. /bon. ditshelo/ (bap. sekgello).
Setshoa (sets-hwa) /ringworm/ Bohloko ba letlalo bo bakoang ke kokoanahloko e
tshoaetsanang, e bakang hore letlalo le hlahe seso, seka makgopho, a botsikinyane, a
babaselang. /bon. ditshoa/ (bap. setlapedi).
Setshoana (sets-hwa-na) /dark and lovely lady/ Mosetsana e motshoana, a motle ba
mmala oo; ngoanana wa Mo-Afrika ya mmala wa letlalo le fifetseng. /bon. ditshoana/
Setshoantshi (sets-hwa-nts-hi) /imposter/ Motho ya itshoantshang kapa etsang
diketso tsa emong: ya etsang eka ke yena motho ya itseng empa ho se joalo. /bon.
baitshoantshi/ Tem. Lentsoe le nepahetseng ha ho buuwa ka motho ke
“moitshoantshi” hofeta “setshoantshi”. (bap. moitshoantshi).
Setshoantshi (sets-hwa-nts-hi) /identity card, identityfication/ Karete e bontshang
le ho hlalosa hore motho ke mang, ke wa hokae, o sebetsa kae, pele a kena sebakeng
kapa moahong. /bon. ditshoantshi/.
Setshoantshisi (sets-hwa-nts-hi-si) /photocopy machine, printer/ Seetsoa kapa
mochini o etsang ditshoantsho, kapa o ngatafatsang maqephe a ngotsoeng le a
hatisitsoeng. /bon. ditshoantshisi/ (bap. radinepe).
Setshoantsho (sets-hwants-haw) /picture, photo/ Sefahleho, mmele kapa sebopeho
sa ntho efe kapa efe ha e hlahisoa ke setshoantshi, kapa joalo ka mongolo o leboteng
kapa pampiring. /bon. ditshoantsho/.
Setshosa (sets-hu-sa) /intimidator/ Ntho kapa motho ya tshosang le ha a sa tshabehe
kapa a se boemong ba ho tshosa; se ka bakang tshabo kapa letsoalo. /bon. ditshosa/.

684
 685

Setsi (se-tsi) /centre/ Bohare ba sebaka se seholo se tsebahalang ka ho hlahisa ntho

tse itseng; moaho o moholo o fumanoang sebakeng, moo ho ona ho fumanoang batho
ba moifo o itseng ba sebetsanang le mosebetsi o kgethehileng. /bon. ditsi/.
Setsiba (se-tsi-ba) /thin straw hat/ Mofuta wa katiba e entsoeng ka joang bo
bosesane ba naha, haholo modula kapa mosuwa. /bon. ditsiba/ (bap. modianyewe).
Setsiba (se-tsi-ba) /ten marriage sheep/ Dinku tse leshome tseo eleng karolo ya
bohadi nakong ya ho nyala. /bon. ditsiba/.
Setsibi (se-tsi-bi) (setsebi) /expert, specialist/ Motho ya nang le tsebo ya ntho kapa
boemo bo itseng hofeta babang; motho eo eleng yena fela ya kgonang ho fana ka
tharollo le kalafo ya bokudi bo itseng. /bon. Ditsibi, batsibi/ (bap. ramahlale,
rabohlale) Tem. Lentsoe le nepahetseng ke “setsebi” hofeta “setsibi” hape, ha ho
lentsoe le bitsoang “setsibi” ka puo ya Sesotho.
Setsing (se-tsi-ng) /bus and taxi rank/ Sebaka seo ho emang dipalangoang teng; moo
ho fumanoang makoloi a ho laolla le ho theola baeti le bapalami teng. /bon. ditsing/.
Setsipitsipi (se-tsi-pi-tsi-pi) /Olive Thrush/ Mofuta wa nonyana e fumanoang haholo
merung kapa difateng tse tala selemo ho pota, le dirapaneng tsa mahae; e mmala o
bothokoa bo bosootho le bokatlase bo bosehla ba gauta; e phelang ka dikgo,
dinohanametsana, manyonyo le diboko tse ding ebile hape e ja le ditholoana tsa
difate. /bon. ditsipitsipi/.

SETSIPITSIPI

Setso (se-tsu) /culture, custom/ Mokgoa, tsela le tloaelo eo sechaba kapa morabe wa
naha o etsang dintho ka yona e sa tshoaneng le ya sechaba kapa morabe omong; tsela
ya bophelo ba sechaba e akgang moetlo le setho se fapanang le sa batho babang;
tloaelo e ikgethileng ya sechaba. /bon. 0/ (bap. setho).
Setso (se-tsu) /anthropology/ Lefapha la thuto le sebetsanang le moetlo, setso
mmoho le ditloale tsa sechaba. /bon. setso/.
Setsoaka (sets-wa-ka) /material/ Ntho efe kapa efe e sebedisoang ho hlahisa, bopa,
aha kapa ho etsa sehlahisoa se secha. /bon. matsoaka, ditsoaki/ (bap. letsoaki).
Setsoaki (sets-wa-ki) /ingredient, element, component/ Eng kapa eng e sebedisoang
bakeng sa motsoako: se sebedisoang ho etsa motsoako; se kopanyang metsoako e
fetang bonngwe ka sepheo sa ho hlahisa hohong ho ho cha. /bon. ditsoaki/ (bap.
Motsoako).
Setsoe (se-tswe) (setsu) /elbow/ Karolo ya letsoho e kobehang, e qetellong ya
sephaka; seka lengole la letsoho. /bon. ditsoe/ (bap. setsu). Mael. Setsweng ke hole:
ho re che hohang; ho hana nyenyenye.
Setsoejane (sets-we-jane) /initiation school female candidate/ Motho e motshehadi
ya boemong ba lebollo kapa ya mophatong wa polotso; motho e motshehadi ya
makgatheng a ho qeta polotso. /bon. Ditsoejane/ (bap. lekoloane, lethisa, ngoale).
Setsoete (se-tswi-ti) /crowd, multitude/ Bongata bo boholo ba pokano ya batho kapa
diphoofolo; pokano e kgolo ya batho kapa diphoofolo. Ho tlala kapa tlalo e kgolohadi
ya ntho e itseng. /bon. ditsoete/ (mm. Setswete).

685
 686

Setsoetse (se-tswe-tse) /young motherhood/ Mokgoa wa setho wa ho isa mosadi ya

immeng hahabo bakeng sa ho ya pepa; ketso ya ho isa motho e motshehadi ya
emereng lapeng labo bakeng sa ho ya pepa. /bon. 0/ (bap. Motsoetse).
Setsohaphora (sets-u-hap-haw-ra) /somnambulist/ Motho ya tsamayang borokong
ba hae; motho wa tloaelo ya ho etsa diketso tse itseng bosiu, a sa hlokomele. Motho
ya tsohang motshehare haholo ka baka la botsoa. /bon. ditsohaphora/.
Setsohatsana (se-tso-ha-tsa-na) /very old person/ Motho ya hodileng haholo
dilemong hofeta tekanyo; motho ya tsofetseng haholo hofeta leqheku le leqhekoana,
eo hangata dilemo tsa hae di fetang lekgolo. /bon. Ditsohatsana/.
Setsokotsane (se-tsu-ku-tsa-ne) /whirlwind/ Moya o moholo o tsamayang ka ho
potapota; moya o dikolohang ha ho tsamaya. /bon. ditsokotsane/ (bap. kganyapa).
Setsomi (se-tso-mi) /hunter/ Motho ya tsomang: ya batlanang le dinyamatsana kapa
dibatana le ho di bolaya bakeng sa dijo; ya batlanang le diphoofolo joalo ka papadi
kapa ho itlosa bodutu. Tlh. Lentsoe le nepahetseng ke “motsomi” hofeta “setsomi”.
Setsoto (se-tsaw-taw) /marvel, phenomena, awesome/ Se hapang maikutlo haholo
ka baka la sebopeho sa sona se kgahlang; se etsahalang ka ho bontsha semaka kapa
botle bo makatsang; se hohelang maikutlo a mobohi; se bakang masa a kokometse ha
se hlalosoa. /bon. ditsoto/ (bap. semaka).
Setsoto (se-tsaw-taw) /colourful Basotho blanket/ Mofuta wa kobo e mebalabala e
aparoang ke Basotho e ntle haholo. Kobo e tsotehang ka chebeho le botle ba mebala
wa yona. /bon. ditsoto/ (bap. ropesamotsoetse).
Setsotsi (se-tso-tsi) /tsotsi langauge/ Puo ya mabalane kapa metseng ya ditoropo e
bopiloeng ka ho kopanya mantsoe a dipuo tse ding tse ngata. Ketso ya dintho ka tsela
e tshoanang le ya tsotsi. (bap. Botsotsi).
Setsu (se-tsu) (setswe) /elbow/ Karolo ya letsoho e kobehang, e qetellong ya sephaka;
seka lengole la letsoho. /bon. ditsu/ (bap. setsoe) Tem. Batho babang ba kgetha ho
sebedisa lentsoe, “setsoe” bakeng sa “setsu”. Mael. Setsweng ke hole: ho re che
hohang; ho hana nyenyenye.
Setsubelo (se-tsu-be-law) /snuff box/ Kgetsi ya senifi: mokotla kapa setshelo sa
phoshoana e sitsoeng ya kwae e sebedisoang ho tsujoa ka ho hula ka moya wa nko,
kapa ho kenya ka hanong. /bon. ditsubelo/ (bap. komana, tsubelo).
Setsubi (se-tsu-bi) /smoker/ Motho ya tsubang kwae ya lehlakana kapa senifi; motho
ya pamotsang lehlakana. /bon. ditsubi/.
Setsukunyane (se-tsu-kun-ya-ne) /tooth brush/ Sesebedisoa se sebedisoang ho
hlatsoa meno ka ho a hohla le ho tlosa masalla a dijo. /bon. ditsukunyane/.
Setswana (se-tswa-na) /Batswana language/ Puo ya baahi kapa matsoalla a naha ya
Botswana, e buuwang le Afrika Borwa ke babang ba batho ba buang puo eo. Enngwe
ya dipuo tsa lelapa la Sesotho kapa e bapelaneng le Sesotho mmoho le Sepedi
(Sesotho sa leboa).
Setulo (se-tu-lo) /chair/ Seetsoa se entsoeng ka mafatsa a betliloeng a sefate kapa
semela se thata, tshepe kapa setsoaki se itseng, se sebedisoang bakeng sa ho dula kapa
ho phomola ka ho beha dibono hodima sona le maoto fatshe. /bon. ditulo/ Tem. Hona
le kgang ya hore lebitso kapa lentsoe lena, “setulo” ke sothofatso ya lentsoe, “stool”
kapa “stoel” ya puo ya Afrikaans kapa senyesemane. Che, lentsoe lena ke la Sesotho.
Pele masetedi a fihla Afrika pele ho selemo sa 1652, Basotho ba ne ba “dula” kae?
“tulong” efe? Ba “dutse” (se)tulong se joang? Mantsoe ana a mararo eleng maetsi le
lereho/lebitso a bolela sebaka sa ho dula. Kahoo, masetedi ha aka a fihla le setulo,
empa a filoe ditulo ke Basotho ha a fihla a kgathetse hore a phomole. Ditulo tse neng
di sebedisoa nakong eo ene e le kutu ya lekgala le kutu ya sefate se ponngoeng.

686
 687

Hofeta mona, ka puo ya seDutch, setulo hase “stoel”, empa se na le lebitso leleng.
Botsa!
Setumi (se-tu-mi) /celebrity, star/ Motho ya tsebahalang haholo sebakeng le
sechabeng ka baka la mosebetsi o itseng; ya tloaelehileng ka baka la mmino,
phatlalatso ya ditaba, papadi kapa ya tummeng ka ketso e itseng.Ya tsebahalang
sechabeng le naheng ka bophara. /bon. ditumi/ (bap. motumi, ntsebeng).
Setumo (se-tu-maw) /fame, celebrity, renown, stardom/ Boemo ba ho tsebahala
sebakeng le sechabeng ka baka la mosebetsi o itseng; tloaeleho ya motho ya binang,
phatlalatsang ditaba, wa sebapadi kapa ya tummeng ka ketso e itseng. Tsebahalo
sechabeng le naheng ka bophara. /bon. 0/ (bap. botumi).
Setutla (se-tu-tla) /fat person, obese woman/ Motho e motshehadi ya motenya
haholo; motho, haholo mosadi kapa ngoanana, ya mmele o mafura kapa ya nonneng
haholo. /bon. ditutla/ (bap. ntenya, masututsa, popompo, nonopetse) (mm. Sdudla).
Setutula (se-tu-tu-la) /asshole ramnant/ Masalla a masepa a setseng lesobeng la
sebono a tlamehang ho phumuloa; manyela a phumuloang lesobeng la sebono;
seritama sa mosima wa lerao. /bon. ditutula/ (bap. seritama).
Sewa (Si-wa) /cataclism, catastrophe, calamity/ Ketsahalo e bohloko e bakoang ke
tlholeho joalo ka ho reketla hoa lefatshe, komello e kgolo, ho qhoma hoa diqhomane
tse kgolo kapa moroallo wa metsi le dihohola tse bolayang batho ba bangata. Boemo
bo tshabehang ba ketsahalo. /bon. Mawa/ (bap. koduwa, lewa). Tlh. Bongata ba
mantsoe, “lewa” mmoho le “sewa” a tshoana le ha a sa bolele ntho e le nngwe.
Sewa (Se-wa) /pandemic/ Hoa lefu kapa bokudi: bo tletseng sebakeng sohle kapa
naheng yohle; bo fumanoang hohle hohle, kapa bo amang batho le diphoofolo tse
ngata haholo. /bon. Mawa/ (bap. lewa).
Sewa (se-wa) /endemic/ Hoa boemo ba naha kapa sebaka: bo atileng le ho fumanoa
naha ka bophara; bo fumanehang hohle. /bon. 0/ (bap. lewa).
Sewediwetla (se-we-di-we-tla) /Rhynchosia totta/ Mofuta wa semela, seka sehoete,
se holang ka ho manama, se hlokang mahlaku a tloaelehileng, se melang matsoapong
le marallaneng a hlokang metsi a mangata kapa mongobo o fokolang, se jewang le ho
sebedisoa joalo ka sehoete se hlaha. /bon. diwediwetla/ (bap. mmankidingkiding).
Sewelo (se-we-law) (seoelo) /seldom, sometime, occasional, rarely/ Hoa ketsahalo:
e etsahalang ka nako tse ding; e sa etsahaleng joalo joalo; e hlahang ka tshohanyetso
kapa ka mora nako e telele. (bap. hangata).
Seyakabayeng (si-ya-ka-ba-ye-ng) (seeakabaeng) /the in-laws beef’s share/ Karolo
ya nama ya serope le sephaka sa kgomo ya selelekela e abeloang ba habo monyadi le
monyaduwa ka mora ho thethesoa bohadi. /bon. diyakabayeng, dieakabaeng/.
Sezulu (se-su-lo) /Zulu langauge, Kwa-Zulu language/ Enngwe ya dipuo tse
kgolohadi tsa Afrika Borwa, e buuwang ke matsoalla kapa baahi ba Kwa Zulu, mme e
phatlaletse dibakeng tse ding tse ngata tsa naha ya Afrika Borwa.
Shadima (sha-di-ma) /stare, glance at/ Ho lebisa leihlo ho ntho e itseng. Ho isa
mahlo sebakeng. (bap. sheba).
Shadimeha (sha-di-me-ha) /lookable/ E kgahlang leihlo ka botle kapa sebopeho sa
yona sa tshobotsi kapa mmele. E hohelang leihlo kapa mmohi.
Shadimisa (sha-di-mi-sa) /browse/ Ho sheba ka bonngwe ka hloko e kgolo; ho sheba
ho tloha qalong ho isa qetellong.
Shadimisisa (sha-di-mi-si-sa) /examine/ Ketsisiso ya ho shadima: ho sheba ka ho
batlisisa kapa ka ho etsa diphuputso.
Shahla (sha-hla) /robust, tough/ Ho ba le mmele o matla o phetseng hantle; ho
matlafala le ho natlafala hoa mmele.

687
 688

Shahlile (sha-hli-le) /healthy/ E phetseng hantle mmeleng ebile e le matla.

Shahlile (//) // Bokgale ba ho shahla.
Shahlisa (sha-hli-sa) /to make healthy, strong/ Ketsiso ya ho shahla: ho etsa
sebopeho sa mmele se be matla; ho baka hore mmele o matlafale le ho natlafala.
Shahlisoa (sha-hli-swa) // Boetsuwa ba ho shahla.
Shanotsa (sha-nu-tsa) /refute, negate, confute/ Ho ntsha leshano le buuwang ka ho
hlalosetsa nnete; ho lokisa puo e hlokang nnete kapa bonnete; ho bontsha emong hore
seo a se etsang ha se sona.
Shanotso (sha-nu-tso) /refutability/ Ketso ya ho shanotsa: ho ntsha leshano le
buuwang ka ho hlalosetsa nnete; ho lokisa puo e hlokang nnete kapa bonnete; ho
bontsha emong hore seo a se etsang ha se sona. (bap. chanotso).
Shapa (sha-pa) /spank, cuff, smack/ Ho natha ka ho utloisa mmele kapa setho sa
mmele bohloko; ho mula ka thupa kapa phafa; ho shashara ka letsoho; ho kgitla ka
molamu; ho hlola ka papadi; ho mamola ka seatla kapa ka setebele. (bap. otla, natha).
Shapana (sha-pa-na) /smack each other/ Ketsetsano ya ho shapa: ho shapa emong
mme le yena a shape ya mo shapang.
Shapella (sha-pel-la) /to spank indiscriminately/ Ho otla ntle le ho kgetholla kapa
ho natha le motho kapa ntho e hlokang molato. Ho otla kaofela ntle le kgethollo.
Shapello (sha-pel-law) /indiscriminate spanking/ Tlh. Lentsoe le nepahetseng ke
chapello. (bap. Chapello).
Shaqa (sha-qa) // Hoa tatseho ya se jewang kapa se nowang: e nang le tatso e
utloahalang haholo lelemeng kapa ka hanong. E hoayahoayang mmetsong.
Shaqisa (sha-qi-sa) // Ketsiso ya ho shaqa: ho baka hore sejo kapa seno se shaqe.
Shaqiso (sha-qi-so) // Ketso ya ho shaqa: pako ya ho shaqa.
Shaqo (sha-qaw) // Ketso ya ho shaqa: tatseho e matla ho ya ka kutlo ya leleme kapa
lehano. Tatseho e sa tloaelehang ya se jewang enang le kutlo e fapaneng.
Shashara (sha-sha-ra) /defeat, beat, rout, trounce/ Ho otla ha bohloko ka ho
tlontlolla pontsheng ya bohle. Ho otla ka tsela e phoqang ya shatjoang.
Shasharo (sha-sha-raw) /defeat, trouncing/ (sheb. chacharo).
Shata (sha-ta) /intransigent/ Ho bua mantsoe a ho hana; ho bontsha pelaelo le
khanyetso kgahlanong le se buuwang ke emong; ho se dumellane ka ho hana.
Shatela (sha-te-la) /show stubborness to/ Ketsetso ya ho shata: ho bontsha mantsoe a
ho hana kgahlanong le; ho bontsha pelaelo le khanyetso kgahlanong le se buuwang ke
emong; ho se dumellane ka ho hana.
Sheba (she-ba) /see/ Ho bula mahlo bakeng sa ho tadima; ho bula mahlo bakeng sa ho
a lebisa nqa ya se bonoang; ho batlisisa ka mahlo. (bap. bona). Mael. Ho sheba ka
leihlo le nchocho; ho ba leihlo le nchocho: ho ba hlokolosi ka se etsahalang ka sepheo
sa ho thibela phoso kapa bobe bo ka etsahalang. Ho ba malala a laotsoe; ho ikatela.
Sheba (shi-ba) /eat decently/ Ho ja hantle ka ho koenya seshebo mmoho le bohobe.
Shebahala (she-ba-ha-la) /gorgeous, appealing, comely/ Ho ba boemong bo
hohelang ba sebopeho sa mmele le tshobotsi ya sefahleho: ho rateha ka baka la
bohloeki le moaparo o motle; ho kgotsofatsa mahlo a mmohi; ho rateha ka baka la
botle le sebopeho.
Shebana (she-ba-na) /stare at each other/ Ketsetsano ya ho sheba: ho sheba emong
mme le yena a shebe ya mo shebileng. (mm. chebano).
Shebella (she-bel-la) /watch, view/ Ho lebisa mahlo ho se etsahalang; ho isa maihlo
nqa ya ketsahalo kapa papadi e tsoelang pele.
Shebella (shi-bel-la) /eat a mixture of food/ Ho ja mmoho le; ho ja ka ho tsoaka le.
Shebello (she-bel-law) /viewing, watching/ Ketso ya ho shebella. (bap. chebello).

688
 689

Shebisisa (she-bi-si-sa) /examine/ Ketsisiso ya ho sheba: ho sheba haholo ka hloko e

kgolo; ho sheba ka ho hlahlobisisa. (mm. chebisiso).
Shena (she-na) /to fold a cloth/ Ho phutha kapa ho honyetsa lesela kapa ntho e itseng
ka ho e etsa hore e be nyane. (bap. mena).
Shenana (she-na-na) // Ketsetsano ya ho shena: ho shena ntho e itseng mme le yona e
shene ya e shenang.
Shenne (shen-ne) /folded/ Bokgale ba ho shena.
Shennoe (shen-nwe) (shennwe) /folded/ Boetsuwa le bokgale ba ho shena.
Sheshe (she-she) /by force/ Ka ho sebedisa matla ntle le puisano kapa tumellano.
Shesheella (she-she-el-la) /indiscriminately/ Ho nka ntle le ho kgetholla; ho qotsa
kapa ho ngoatha mmoho le ho sa batlahaleng. (mm. checheelo).
Shesheello (she-she-el-law) /indiscriminate/ Ketso ya ho shesheella: ho nka ntle le
ho kgetholla; ho qotsa kapa ho ngoatha mmoho le ho sa batlahaleng. (bap.
checheello).
Sheshena (she-she-na) /remove, vacate, shift, relocate/ Ho tloha sebakeng.
Shoa (shwa) /die/ Ho felloa ke bophelo. Ho se be le bophelo. (bap. bolaya).
Shoabana (shwa-ba-na) // Ho etsa hore ntho e se otlolohe. Ho ba boemong bo
tsutsubaneng ba seaparo kapa lesela. (bap. tsutsubana).
Shoabanisa (shwa-ba-ni-sa) // Ketsiso ya ho shoabana: ho baka hore seaparo kapa
lesela le shoabane kapa le tsutsubane. (bap. tsutsubanya).
Shoabasedisa (shwa-ba-se-di-sa) /to excruciate/ Ho baka bohloko ba leqeba.
Shoabasediso (shwa-ba-se-di-saw) /causing excruciation/ Ketso ya ho shoabasedisa.
Shoabasela (shwa-ba-sela) /excruciate/ Ho utloisa setho sa mmele bohloko ka ho
lematsa kapa ho ntsha kotsi; ho thonkga leqeba. Ho utloahala hoa ho babasela kapa ho
hoayahoaya ho bakoang ke mahoashe.
Shoabaselo (shwa-ba-se-law) /excruciation, excruciating pain/ Ketso ya ho
shoabasela: ho utloisa setho sa mmele bohloko ka ho lematsa kapa ho ntsha kotsi; ho
thonkga leqeba. Kutloahalo ya ho babasela kapa ho hoayahoaya ho bakoang ke
mahoashe.
Shoaboshoabo (shwa-bu-shwa-bu) /porous, porosity, spongy/ Eo sebopeho sa yona
se kgonang ho kenya moya kapa metsi; e sebopeho se nang le masoba a kenellang,
ebile e le bonolo. (bap. sefesefe) (mm. shwaboshwabo).
Shoahla (shwa-hla) /exorbitant, exorbitance/ Hoa chelete: e ngata haholo; e theko e
hodimo kapa e batlang chelete e eketsehileng. /bon. dishoahla/ (bap. matsebetsebe).
Shoahla (//) /enormous/ E ngata ka palo kapa ka boima. E eketsehileng ka bongata.
Shoahle (shwa-hle) /garrulous, verbose, loquacious/ Motho wa mantsoe a mangata
ya buuwang lolololo; motho ya sa kgaotseng ho bua; motho ya ditaba tse ngata, tse sa
feleng. Mponeng-bohle-ke-teng. /bon. boshoahle/.
Shoalane (shwa-la-ne) /dusk/ Nako ka mora hore letsatsi le dikele. Qalo ya
phirimana kapa phiphalo ya letsatsi. /bon. dishoalana/.
Shoashoaila (shwa-shwa-ila) /shave/ Ho tlosa moriri ka lehare; ho kuta moriri ka
seshoashoaila. (mm. shoashoaitse, shoashoaitsoe, moshoashoailane).
Shoashoatha (shwa-shwat-ha) /to talk contineously/ Ho bua haholo ntle le ho
kgaotsa; ho bua lolololo. (bap. shoahle) (mm. shwashwatha).
Shoashoatho (shwa-shwa-tho) /talkativeness/ Ketso ya ho shoashoatha: ho bua
haholo ntle le ho kgaotsa; ho bua lolololo. (mm. shwashwatho).
Shoba (shu-ba) /abduct/ Ho nka ka sheshe. Ho nka ntle le therisano. (bap. kwetela).
Shoba (shu-ba) /to take a heavy packet/ Ho nka seshobana se boima; ho phahamisa
seshoba kapa seshobana se tshetseng ntho e boima.

689
 690

Shobashobane (sho-ba-sho-ba-ne) /spiny cocklebur/ Mofuta wa semela seo haholo

se hlahang joalo ka lehola. /bon. Dishobashobane/.
Shobedisa (shu-be-di-sa) /to elope/ Ketsiso ya ho shoba. Ho nka ka dikgoka. Ho nka
motho wa mosetsana ka dikgoka ho ya mo etsa mosadi. (mm. chobediso).
Shobela (shu-be-la) /elope/ Ho tsamaya kapa ho dumela hoa moroetsana kapa
ngoanana ho nkoa ka sheshe ke mohlankana. Ho tsamaya le motho wa mohlankana ka
sepheo sa ho ya dula mmoho joalo ka balekane.
Shoela (shwe-la) /die for/ Boetsuwa ba ho shoa. (mm. Shwela) Mael. Ngoana ya sa
lleng o shoela tharing: motho ya thotseng le ha a na le bothata a ka bolawa ke tloaelo
e joalo. Motho ya sa kgoneng ho ipuella a ka kena tsietsing e kgolo.
Shoele (shwe-le) /died, dead/ Bokgale ba ho shoa: ho felloa ke bophelo; ho se be le
bophelo. (bap. bolaya).
Shoelella (shwe-lel-la) /die with/ Ho shoa mmoho le motho ya tlamehang ho bolawa;
ho bolawa mmoho le eo a lokeloang ke lefu; ho shoa ka phoso.
Shoella (shwel-la) /die for/ Ho shoa bakeng sa motho ya tlamehang ho bolawa; ho
bolawa bakeng sa eo a lokeloang ke lefu. Ketsetso ya ho shoa.
Shoelletsoe (shwel-lets-wi) /died for/ Ketsetso ya ho shoa: ho shoa bakeng sa. Mohl.
Moradi wa hae o shoelletsoe ke ngoana. Kgomo ena e shoeletsoe ke namane.
Shoesa (shwi-sa) /kill/ Ho bolaya. Ho fedisa bophelo. (bap. bolaya) Tlh. Hangata
lentsoe lena, “shoesa” ha le sebedisoe ke basotho, empa ba kgetha lentsoe “bolaya”.
Shoetsoe (shwe-tswe) /died for/ (Sheb. Shoelletsoe bakeng sa tshebediso). Mael.
Raka le shoetsoe ke molebo: motho o lahlehetsoe ke molekane kapa motho eo a mo
ratang haholo.
Shome (shu-me) /ten/ Palo e fetang robong empa e le ka tlase ho leshome le motso o
le mong. /bon. mashome/ (bap. leshome).
Sia (si-a) /leave behind/ Ho tlohela ka morao; ho matha haholo ka sepheo sa ho feta
motho kapa ntho.
Siana (si-a-na) /leave each other behind/ Ketsetsano ya ho siana.
Siasiana (sia-sia-na) /unequal, dissimilar, variable/ Tse sa lekaneng ka theko,
boima, nako, seemo, sebopeho kapa boleng.
Siba (si-ba) /feather/ Seaparo sa nonyana; boya ba nonyana; bokantle ba letlalo la
nonyana kapa kgoho. /bon. masiba/ (bap. lesiba).
Sibolla (si-bul-la) /discover/ Ho fumana lekgetlo la pele; ho ba wa pele wa ho thola
kapa ho etsa ketso kapa ketsahalo; ho ba moqapi wa boemo.
Sidila (si-di-la) /massage/ (sheb. Sedila bakeng sa tshebediso).
Sihlabetsa (si-hla-be-tsa) /distress, stress, grieve, upset/ Ho utloisa kelello le
maikutlo bohloko ka dipuo, diketso le mekgoa e mebe; ho ba boemong ba pelo e
hlokang thabo le monyaka.
Sihlabetsoa (si-hla-be-tswa) // Boetsuwa ba ho sihlabetsa.
Sihlolla (si-hlul-la) /to give birth to/ Ho tsoala lekgabunyane; ho beleha lesea; ho
ntsha ngoana ka setho sa mmele sa ho tsoala.
Sika (si-ka) /go across the mountain/ Ho tsamaya mothating wa thaba kapa
lerallana; ho tsamaya nqa ya lehlakore la thaba.
Sika (si-ka) /protect during a journey/ Ketso ya ho baballa motho ya leetong; ho
tshireletsa motho ya tseleng kapa ya nkang leeto.
Sikara (si-ka-ra) // Ho tlama kapa ho bofa moroalo o boima mahetleng ka tsela eo o
dulang hantle; ho sebedisa mosikara bakeng sa ho jara moroalo.

690
 691

Sikaro (si-ka-raw) // Ketso ya ho sikara: ho tlama kapa ho bofa moroalo o boima

mahetleng ka tsela eo o dulang hantle; ho sebedisa mosikara bakeng sa ho jara
moroalo. (bap. mosikara).
Sikaroa (si-ka-raw) // Boetsuwa ba ho sikara.
Sike (si-ke) // Bokgale le ketsahalo ya ho sika.
Siko (si-kaw) /absent, nonexistent, unavailable/ (sheb. Sio bakeng sa tshebediso).
Sila (si-la) /grind/ Ho etsa hore ntho e be phofo kapa phoshoana ka ho sebedisa tshilo
kapa sehaidi; ho baka makumane a peo kapa sejalo e be phofo.
Silefere (si-le-fe-re) /silver/ Serafjoa sa boemo bo hodimo se phatsimang, se
sebedisoang ho etsa chelete le dihlahisoa tse ding tsa bohlokoa. /bon. disilefere/
Simolla (si-mul-la) /begin/ Ho qala; ho etsa ketso kgetlo la pele; ho etella pele ka ho
etsa ketso. (bap. qala, tshimolohong, tshimollo). Tem. Hangata Basotho ha ba
sebedise lentsoe lena, empa le sebedisoa ke Batswana: lentsoe la pele le hlahang
bibeleng ya Sesotho ke tshimolohong (tshimoloho), eleng ketso ya ho simolla.
Sio (si-aw) /absent, nonexistent, unavailable/ Ho ba boemong bo seng teng; ho
hlokeha sebakeng; ho se be teng; ho se tholahale; ho se fumanehe. (bap. bosio,
boteng) Tlh. Lentsoe le nepahetseng haholo ke “sio” hofeta “siko”. (bap. yo).
Sirinamuni (si-ri-na-mu-ni) /lemon/ Mofutha wa tholoana ya lelapa la namuni, e
bodila haholo, e latlaloana le letalana kapa la namuni. /bon. disirinamuni/ .
Sisa (si-sa) /to produce more milk/ Hoa phoofolo e tshehadi e hangoang: ho ntsha
lebese le lengata haholo.
Sisa (//) // Hoa pelo le maikutlo a motho: ho ba boemong ba ho lla kapa ho utloa
bohloko haholo moyeng; ho sithabela hoa maikutlo le pelo.
Sisimosa (si-si-mu-sa) /perturb, disturb, disquiet/ Ho ferekanya maikutlo: ho etsa
hore monahano o be boemong bo sa tsitsang.
Sisimosa (si-si-mu-sa) /awe, awesome/ Ho ba le maikutlo, monahano kapa boemo ba
tlhompho e kgolo e bakoang ke tshabo ya ketsahalo kapa motho ya matla ohle.
Sisimoso (si-si-mu-so) /perturbation/ Ketso ya ho sisimosa: pherekanyo ya
maikutlo; boemo ba ho etsa hore monahano o tshoarehe hampe. (bap. tshisimoso).
Sisinya (si-sin-ya) /shake/ Ho etsa hore ntho e tsitsinyehe: ho baka motsamao kapa
ho reketla hoa ntho e emeng feela; ho rolofatsa boemo ba kelello e sa nahaneng
hantle.
Sisinya (//) /suggest, insinuate, propose, beckon/ Ho hlahisa ntlha ya bohlokoa
kopanong ya dipuisano; ho beha ntlha kapa puo e tlamehang ho sekasekoa.
Sita (si-ta) /disable, unable/ Ho hloleha ho etsa ketso e itseng; ho se be boemong ba
ho kgona ho phethahatsa se batloang; ho se phomelle ho etsa.
Sitela (si-te-la) /disobey/ Ketsetso ya ho sita: ho fosetsa emong; ho hloleha ho etsa
taelo kapa se batloang; ho ba boemong ba tlholeho ya phethahatso ya tebello.
Siteloa (si-te-lwa) (sitelwa) /disobey/ Boetsuwa ba ho sitela: ho fosetsa emong; ho
hloleha ho etsa taelo kapa se batloang; ho ba boemong ba tlholeho ya phethahatso ya
tebello.
Sithabela (sit-ha-be-la) /depressed/ Ho ba maikutlong le monahanong o fatshe ka
baka la bohloko ba pelo; ho hloka maikutlo a monate.
Sithabeloa (sit-ha-bel-wa) // Boetsuwa ba ho sithabela.
Sithabetsa (sit-ha-be-tsa) /depress/ Ho baka maikutlo le monahano o isang moya
fatshe; ho baka bohloko ba pelo ka diketso tse hlokang monate; ho utloisa bohloko
haholo moyeng. (mm. tshithabetso).
Sithabetse (sit-ha-be-tse) /depressed/ E boemong ba tshithabetso: e maikutlong le
monahanong o hlokang monate; e moya o tlase kapa e pelo e bohloko.

691
 692

Sithabetse (sit-ha-be-tse) /depressed/ Bokgale ba ho sithabetsa.

Sithabetsoa (sit-ha-bets-wa) // Boetsuwa ba ho sithabetsa.
Sitisa (si-ti-sa) /hinder, hamper, impede, obstruct/ Ho etsa hore ketso e se
phethahale ka ho tshira; ho baka hore phethahatso ya morero e hlolehe; ho hlolehisa
sepheo; ho thiba kapa ho emisa tsoelopele ya ketso kapa ketsahalo; ho nyopisa morero
kapa phethahatso ya maikutlo.
Sitiseha (si-ti-se-ha) /impair, incapacitate, immobilize/ Ho baka tlholeho ya lebaka
le tlamehang ho phethoa; ho ba boemong bo hanyetsang tsoelopele.
Sitisehile (si-ti-se-hi-le) /disabled, impaired, incapacitated/ Bokgale ba ho sitiseha.
Sitoa (sit-wa) /uncapable, unable/ Boetsuwa ba ho sita: ho hloloa ke boima; ho
hloleha ho tsoela pele ka morero o itseng; ho se phomelle.
Siu (si-u) /night/ Nako eo letsatsi le diketseng ka yona; nako ka mora shoalane ha
letsatsi le diketse kapa ho le lefifi ho isa hoseng pele letsatsi le chaba. Kgutsufatso ya
bosiu. Mohl. Siu bona bo bolelele. /bon. masiu/ (bap. tshiu).
Siwa (si-wa) /left, deserted/ Boetsuwa ba ho sia: ho tloheloa ke motho kapa nthoe
itseng. Ho nyahlatsoa.
So (so) /that isn’t/ Mohl. sejo se so butsoeng. E so fihleng. E so tsamayeng.
Soaba (swa-ba) /disappoint/ Ho bontsha maikutlo a kgahlanong le se sebe se
etsahetseng; ho ba maikutlong a ho nyatsa se etsahalang kapa se etsahetseng se sa
kgahliseng. Ho bontsha masoabi.
Soabela (swa-be-la) /regret, be sorry/ Ho bontsha dihlong bakeng sa ketso e mpe.
Soabile (swa-bi-le) /remorseful, disappointed/ Ho ikoahlaha bakeng sa phoso e
entsoeng kapa e etsahetseng; bokgale ba ho soaba.
Soabisa (swa-bi-sa) /embarrass/ Ho tlontlolla ka diketso; ho etsa diketso tse behang
motho ya nang le tebello e hodimo, tlase. Ho phoqa ka diketso.
Soaha (swa-ha) /of a car, turn/ Ho shebisa nqa e nngwe. Ho thinya kapa ho tloha ka
ho nka tsela kapa lehlakore leleng. (mm. swaha).
Soahlamanya (swa-hla-man-ya) /wreck/ Ho senya ka ho etsa maloangloahla: ho
senya sebopeho ka ho heletsa, thuba, choatla kapa ho kgaola ka dikotoana.
Soama (swa-ma) /ride tightly/ Ho tseparela hodima phoofolo e kalangoang; ho tiisa
mmele, haholo maoto, hodima se palangoeng ka ho qoba ho wela.
Soamahlaka (swa-ma-hla-ka) /Great Reed-Warbler/ Mofuta wa nonyana e ratang
ho hloella mahlaka ka boqhetseke. /bon. diswamahlaka/. Tem. Nonyana ena le yona e
na le mefuta e mengata mona Afrika.
Soare (swa-re) /brother-in-law/ Monna wa kgaitsedi yaka; motho e motona ya
nyetseng ngoaneso e motshehadi. /bon. bosoare/.
Soasisa (swa-si-sa) /joke with/ Ho bapadisana le motho ya itseng ka ho etsa motlae.
Soasisana (swa-si-sa-na) /joke together/ Ho bapadisana mmoho.
Soasoa (swa-swa) /to joke/ Ho etsa motlae. Ho tshehisa. Ho utloisa monate ka dipuo
tse tshehisang; ho qabola ka ho etsa hore motho a tshehe; ho bua puo e hlokang botio.
Soasoi (swa-swi) /drakensburg siskin/ Mofuta wa nonyana e nyane haholo, e
fumanoang haholo thabeng tsa maloti; e bosootho bo kopaneng le bokatlase bo
bosehla /bon. Disoasoi/ (mm. Swaswi).
Soaya (swa-ya) (swaya) /to turn a car/ (bap. soaha) Ho etsa hore koloi e thinye.
Soaya (swa-ya) (swaya) /to refuse food/ Ho tima sejo. Ho se fe dijo. (bap. tima).
Soekesela (swe-ke-se-la) /shaky, quivery, unstable, weak, tottering/ Ho hloka
boemo bo tsitsitseng ba mmele bo bakang ho wela ha bonolo; ho tsitsinyeha ka tsela e
bakang ho wela ka baka la bokudi. Ho se be maemong a tsitsitseng kapa a tiileng a

692
 693

matla a mmele; ho tsitsinyeha ka lebaka la moya kapa bofokodi ba mmele o

mosesane. Ho fefoloa ke moya ka baka la bofefo ba mmele kapa sebopeho.
Soenya (swen-ya) /to insult by nose or lip movement/ Ho famola nko kapa ho sotha
molomo: ho sotha nko le molomo ka tsela ya ho rohaka. (mm. swenya).
Soenyetsa (swen-ye-tsa) /insult silently/ Ketsetso ya ho soenya: ho famola nko le
molomo bakeng sa ho rohaka motho ntle le modumo.
Sofonia (so-fo-nia) /Zephaniah/ Buka ya bibele ya bomashome a mararo le metso e
tsheleng (36) ya testamenteng ya kgale ya bibele.
Sohle (so-hle) /all: with nouns starting with “S”) Leakaretsi le bontshang ntho ka
sebopeho sa yona kaofela. Lentsoe le akaretsang seo kapa tseo ho buuwang ka tsona
ka botlalo. Mohl. Sesepa sohle. (bap. bohle, yohle, tsohle, ohle).
Sohlomeditse (su-hlu-me-di-tse) /interrupted/ Bokgale ba ho sohlometsa.
Sohlomeditsoe (su-hlu-me-di-tswe) // Boetsuwa le bokgale ba ho sohlometsa.
Sohlometsa (su-hlu-me-tsa) /interrupt/ Ketso ya ho kena ntle le tumello; ho bua pele
tumello e fanoa; ho kena fela; ho kena hanong. (bap. Boitshohlometso, tshotlometso).
Sohlometsoa (su-hlu-me-tswa) /interrupted/ Boetsuwa ba ho sohlometsa.
Soka (saw-ka) /stir pap/ Ho fuduha bohobe bo phehoang; ho fuduha bohobe nakong
ya ho pheha ka sepheo sa ho kopanya le ho butsoisa. (bap. fuduwa).
Sokela (su-ke-la) /provoke/ Ho qala motho kapa nthoe ka ho baka bohale; ho
qholotsa ka dipuo kapa diketso; ho baka hore motho a batle ho loana. (bap. qala,
phephetsa) Tlh. Lentsoe lena le na le modumo wa lentsoe la sekone, “sukela”
Sokela (//) /stir for/ Ketsetso ya ho soka. Ho thusa ho soka.
Sokoa (saw-kwa) /stired/ Boetsuwa ba ho soka.
Sokodisa (so-ko-di-sa) /troublesome/ Ho hlopha ka diketso kapa dipuo; ho etsa hore
emong a thole bothata kapa a hlolehe ka lebaka la ho thatafatsa maemo.
Sokodisoa (so-ko-di-swa) /troubled/ Boetsuwa ba ho sokodisa.
Sokola (su-ku-la) /to struggle, toil, labour/ Ho hula ka thata ka baka la ho futsaneha
kapa ho hlopheha; ho kopana le mathata a sitisang tsoelopele.
Sokoleha (so-ko-le-ha) /scarce, deficient, few, rare, insufficient/ Ho ba boemong ba
ho fumana se batlahalang ka boima; ho thola se batloang ka bothata.
Sokolla (so-kul-la) /repent, rehabilitate, redeem/ Ho tlohedisa bobe. Ho tlohedisa
ketso tsa kgale tse mpe. Ho tlosa diketsong le mekgoa ya kgale, e fetileng.
Sokoloha (so-ko-lo-ha) /repentant, atone/ Ho tlohela bobe. Ho tlohela tse mpe; ho
ba boemong ba ho fetola mehopolo e mebe le diketso tse fosahatseng.
Sola (su-la) /shed hair/ Hoa letlao: ho tloha boya letlalong; ho ba le letlalo le letle le
hlokang boya kapa moriri.
Solla (sul-la) /to wander/ Ho tsamaya hohle ntle le morero o tsitsitseng; ho ya hohle,
kae le kae, ntle le sepheo se utloahalang.
Sollaka (sul-la-ka) /to wander contineously/ Phetako ya ho solla.
Solotsi (so-lo-tsi) /butternut squash/ Mofuta wa mokopu o kgaketla e thata. /bon.
disolotsi/ (bap. lephutse, sabasaba, lebolotsane).
Soma (so-ma) /tease/ Ho soasoa ka tsela e utloisang bohloko; ho bua dipuo tse
utloisang emong bohloko.
Somana (so-ma-na) /tease each other/ Ho utloisana bohloko ka bosoasoi kapa dipuo
tse phoqang. Ketsetsano ya ho soma.
Sona (so-na) /it: used with nouns starting with “S”/ Seemedi se sebedisoang ho
emela lebitso le qalang ka tlhaku “S”. /bon. tsona/ Mohl. Sona se teng le ha batho ba
sa se batle.

693
 694

Song (so-ng) /not, must not/ Lentsoe le bontshang ho hanyetsa ketso e itseng; lentsoe
le bontshang hore ketsahalo ha e etsahale. Mohl. A song ho bue a thole. A song ho
qete a tlohele. Mabele a song ho butsoe ke ona a batlahalang.
Songoa (so-ng-wa) /teased/ Boetsuwa ba ho soma.
Sonngoe (son-ng-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho soma.
Sono (saw-naw) /pitious/ E utloisang bohloko maikutlong ka baka la ponahalo,
boemo kapa bohlophehi ba yona; e hlokang kapa e batlang kutloelo bohloko.
Sonobolomo (so-no-bo-lo-mo) /sunflower/ Semela se seholo e hlahisang thunthuru,
seka letsatsi, tse mmala o mosehla. /bon. disonobolomo/ .
Sontaha (son-ta-ha) /Sunday/ Letsatsi la pele la beke; letsatsi le tlang ka mora Sabata
le lateloe ke letsatsi la Mantaha. /bon. disontaha/ (sheb. Beke bakeng sa tlhaloso).
Sonya (son-ya) /to shake a nose/ Ho tsitsinya le ho sotha nko ka sesupo sa ho rohaka;
ho famola nko kapa ho sotha molomo: ho sotha nko le molomo ka tsela ya ho rohaka.
Sootho (saw-awt-haw) /brown, brownish/ E mmala wa letlalo la Mosotho.
Soothoana (saw-awt-hwa-na) /brown girl/ E mmala wa letlalo la mosadi kapa
mosetsana wa Mosotho wa Afrika.
Soothoana (//) /of a female animal: brown/ Hoa mmala wa phoofolo: e chebahalo
ya mmala wa bohobe ba koro e hadikiloeng.
Soothoana (saw-awt-hwa-na) /tan, light brownish/ E mmala o bosootho bo
hlakileng haholo; e sootho bo hlakileng haholo.
Sopho (sawp-haw) /soup/ Lero la meroho e phehiloeng mmoho le motsoako wa lero
la dinoko le makumane a nama. /bon. disopho/ (bap. kgodu, moro, lero).
Soro (su-ru) /brutal, barbarous, vicious/ E hlaha haholo ebile e ka bolaya; ya pelo e
mpe haholo ebile a le lonya. (bap. lonya).
Sosobana (saw-saw-ba-na) // Ho ba boemong bo chebeho le tshobotsi e mahoashe
kapa maqhutsu. Ho ba boemong bo tsutsubaneng ba seaparo.
Sosobanya (saw-saw-ban-ya) /disfigure/ Ho senya chebeho kapa tshobotsi ka ho
baka mohoashe, tsutsubano kapa maqhutsu.
Sotela (so-te-la) /come closer/ Ho tla haufi. (bap. atamela). Tlh. Lentsoe lena,
“sotela” le na le modumo wa lentsoe la sekone: “sondela”.
Sotetsa (so-te-tsa) /bring near/ Ho tlisa haufinyane (bap. tsotetsi, tlisa).
Sotha (sot-ha) /distort/ Ho pelekanya kapa ho etsa hore ntho e seke ya otloloha.
Sothaka (sot-ha-ka) /distort repeatly/ Phethako ya ho sotha.
Sotheha (sot-he-ha) // Ho ba boemong ba ho pelekanyoa; ho se otlolohe.
Sotho (sut-hu) /mosotho, sutu/ (sheb. Mosotho bakeng sa tshebediso).
Sotholla (sot-hul-la) // Ho etsa hore se kobiloeng se kobolohe; ho lokisa se neng se sa
otloloha ka ho se otlolla.
Sothollaka (sot-hul-la-ka) // Phetako ya ho sotholla: ho sotha hangata.
Sothollo (sot-hul-law) // Ketso ya ho sotholla: ho etsa hore se kobiloeng se kobolohe;
ho lokisa se neng se sa otloloha ka ho se otlolla.
Sothofatsa (sut-hu-fa-tsa) /sothoficate, sothofy, sutuficate/ Ho etsa hore lentsoe la
puo enngwe e be Sesotho; ho fetolela lebitso la sechaba seseng sesothong. Mohl.
Betere=better, keiti=gate, lebolomo=blom, katse=cat, tafole=tafel, pere=perd,
thema=to term, theme=term, jj. Tlh. Hona le mantsoe amang ao Basotho ba a
sothofatsang ka tsela eo ekang ha ho na kgetho ya Sesotho joalo ka: “pasitse”
(passed), “pasa” (pass), “lofo” (loaf), “jampa” (jump), “bora” (bore), jj.
Sothofatso (sut-hu-fa-tsaw)/sothofication, sutufication, sutuficability/ Ketso ya ho
sothofatsa: ho etsa hore lentsoe la puo enngwe e be Sesotho; ho fetolela lebitso la
sechaba puong ya Sesotho. Tloaelo ya ho etsa lentsoe la molata hore e be Sesotho.

694
 695

Sothofatsoa (sut-hu-fats-wa) /sothoficated/ Boetsuawa ba ho sothofatsa.

Sotla (su-tla) /punish, chasten, castigate, discipline/ Ho utloisa bohloko moyeng; ho
etsisa diketso tse hlokang botho kapa monate; ho sebedisa joalo ka lekgoba; ho hatella
ka ho sebedisa mosebetsi o thata; ho hatella boemo ba motho kapa ho fana ka kotlo e
sa lokang.
Sotleha (so-tle-ha) /bankrupt, suffer, destitute/ Ho baka boemo ba ho hloka chelete
le ditlhoko tsa bophelo ka kakaretso; ho ba boemong ba ho se be le letho; ho phela ka
thata ntle le ntho tse hlokahalang; ho futsaneha kapa ho hlopheha.
Sotlehisa (su-tle-hi-sa) /impoverish/ Ketsiso ya ho sotleha: ho baka boemo ba ho
hloka chelete le ditlhoko tsa bophelo ka kakaretso; ho ba boemong ba ho se be le
letho; ho phela ka thata ntle le ntho tse hlokahalang; ho futsaneha kapa ho hlopheha.
Sotlehisoa (su-tle-hi-swa) /impoverished/ Boetsuwa ba ho sotlehisa.
Soto (su-tu) /cruel/ Hoa sebopeho kapa boemo ba pelo: e, kapa ya pelo e mpe; e, kapa
ya hlokang mohau; e, kapa ya kgopo haholo; e, kapa ya hlokang kutloelo bohloko; e
kapa ya sa tsotelleng le ho natsa boemo bo bohloko ba emong.
Sua (su-a) /tan/ Ho etsa hore letlalo, kobo kapa seaparo se be bonolo ka ho se sotha
ka matsoho kapa ntho e itseng; ho hlatsoa ka ho phetholaka; ho sebedisa phalo bakeng
sa ho nolofatsa lekoko kapa letlalo la phoofolo. Tem. Batho babang ba sebedisa
lentsoe, “suwa” hofeta “sua”.
Subela (su-be-la) /insert/ Ho kenya ka hara ntho e itseng; ho beha ka hara bokahare
ba ntho; ho lebisa se itseng ka hare ho.
Subutlella (su-bu-tlel-la) /congest, to jam, mass/ Ho ba bangata sebakeng ka ho baka
sepenya; ho tla le ho tsamaya ka bongata bo boholo; ho baka sephethephethe se
seholo; ho bokellana ka dihlopha tse ngata, tse thatafatsang motsamao o tloaelehileng.
Subutlellana (su-bu-tlel-la-na)(subuhlellana) /crowd/ Ho tla ka bongata kapa ka
dihlopha tse kgolo; ho ba sebakeng ka palo e ngata, e sitisang motsamao o
lokolohileng.
Subutlellano (su-bu-tlel-la-naw)(subuhlellano) /overcrowding, congestion/ Ketso ya
ho subutlellana: ho tla ka bongata kapa ka dihlopha tse kgolo; ho ba sebakeng ka palo
e ngata, e sitisang motsamao o lokolohileng. (bap. tshubutlellano).
Subutlello (su-bu-tlel-law) /congestion/ Ketso ya ho subutlella: ho ba bangata
sebakeng ka ho baka sepenya; ho tla le ho tsamaya ka bongata bo boholo; ho baka
sephethephethe se seholo; ho bokellana ka dihlopha tse ngata, tse thatafatsang
motsamao o tloaelehileng. (bap. tshubutlello).
Sudubana (su-du-ba-na) /fall down, stumble, stagger/ Ho wela fatshe ha bohloko ka
ho thetheha ka mora ho diheloa kapa ho wa. (bap. bidikana).
Sudubane (su-du-ba-ne) /fell/ Bokgale ba ho sudubana
Sudubano (su-du-ba-naw) /falling down/ Ketso ya ho sudubana: boemo ba ho wela
fatshe ha bohloko ka mora ho diheloa kapa ho wa. (bap. tshudubano).
Sudubanya (su-du-ban-ya) /to knock down/ Ho diha ka ho kopanya le mobu; ho otla
kapa ho natha ha bohloko ka ho isa fatshe; ho bidikanya fatshe.
Sudubanyo (su-du-ban-yaw) /knocking down/ Ketso ya ho sudubanya: ho diha ka ho
kopanya le mobu; ho otla kapa ho natha ha bohloko ka ho isa fatshe; ho bidikanya
fatshe. (bap. tshudubanyo).
Suna (su-na) /kiss/ Ho thetsana ka dipounama ho bontsha lerato; ho thetsana ka
molomo ho bontsha tumediso; ho aka ka baka la lerato kapa tumediso. (bap. meta).
Sunana (su-na-na) /kiss each other/ Ketsetsano ya ho suna: ho suna emong mme le
yena a sune ya mo sunang.

695
 696

Suneha (su-ne-ha) /kissable/ E kgonang ho sunoa ha bonolo; eo ho leng bobebe ho e

suna; eo ho e suna ho hlokang bothata.
Sunya (sun-ya) /insert/ Ho kenya ntho e itseng dipakeng kapa bohareng; ho beha ka
hare; ho lebisa sebakeng se bohareng. (bap. kenya, subela).
Sunyasunya (sun-ya-sun-ya) /to interfere/ Ho kena taba kapa ditaba ntle le ho
mengoa; ho ba ketsahalong ntle le ho batlahala; ho bua taba kapa ho fana ka maikutlo
ntle le ho kopjoa. (bap. itshunyatshunya).
Sunyetsa (sun-ye-tsa) // Ketsetso ya ho sunya: ho sunya bakeng sa; ho thusa ho
sunya.
Supa (su-pa) /to point, demonstrate/ Ho sebedisa monoana, letsoho kapa ntho e
itseng bakeng sa ho bontsha; ho etsa pontsho kapa sesupo ka ho etsahatsa ketso e
itseng; ho bontsha ka ho lebisa monoana kapa letsoho nqa ya ntho eo ho buuwang ka
yona. Ho hlalosa ka puo, monoana kapa letsoho.
Supa (//) /seven/ Palo e ka hodimo ho tshelela, empa e le ka tlase ho robedi; palo e
nang le metso e fetang botshelela mme e le ka tlase ho robedi. /bon. masupa/
Supisa (su-pi-sa) /show, direct/ Ketsiso ya ho supa: ho bontsha ka ho lebisa monoana
kapa letsoho nqa ya seo ho buuwang ka sona; ho lebisa monoana lehlakoreng la ntho
eo ho buuwang ka yona. Ho hlalosetsa ka puo kapa monoana.
Susumeleditse (su-su-me-le-si-tse) /influenced/ Bokgale ba ho susumeletsa.
Susumeleditsoe (su-su-me-le-di-tswe) /influenced/ Boetsuwa ba ho susumeletsa.
Susumeletsa (su-su-me-le-tsa) /coerce, force/ Ho qobella ho etsa ketso e itseng; ho
baka hore ho etsahale ketso e itseng ka sheshe.
Susumetsa (su-su-me-tsa) / incite, instigate, manipulate/ Ho baka hore motho a etse
ketso; ho qobella kapa ho eletsa emong ho nka qeto ka ho bua dipuo tse itseng; ho
beha emong boemong ba ho phethahatsa ketso. (bap. tshutshumetso).
Sutha (sut-ha) /shift, budge, transpose/ Ho tloha tseleng kapa mmileng ka sepheo sa
ho qoba se tlang; ho tloha sebakeng ka ho ya ka lehlakoreng leleng; ho tsamayela nqa
enngwe ka ho balehela kotsi. (bap. tloha).
Suthela (sut-he-la) /move for/ Ketsetso ya ho sutha: tloha tseleng kapa mmileng
bakeng sa, kapa ka lebaka la.
Suthisa (sut-hi-sa) /remove/ Ketsiso ya ho sutha: ho etsa hore ntho e itseng e suthe; e
tlohe sebakeng seseng ho ya ho seseng.
Suthisitse (su-thu-si-tse) /moved, removed/ Bokgale ba ho suthisa.
Suthisitsoe (su-thu-si-tswe) /removed/ Boetsuwa le bokgale ba ho suthisa.
Suthiso (sut-hi-saw) /removal/ Ketso ya ho suthisa: ho etsa hore ntho e itseng e
suthe; e tlohe sebakeng seseng ho ya ho seseng. (bap. tshuthiso).
Suthisoa (sut-hi-swa) /removed, moved/ Boetuswa ba ho suthisa.
Sutho (sut-haw) /shifting, budging, transposition/ Ketso ya ho sutha: ho tloha
tseleng kapa mmileng ka sepheo sa ho qoba se tlang; ho tloha sebakeng ka ho ya ka
lehlakoreng leleng; ho tsamayela nqa enngwe ka ho balehela kotsi.
Sutsa (su-tsa) /ripe, well cooked/ Ho ba maemong a ho butsoa; ho lokeloa ke ho jewa
ka baka la ho butsoa hantle.
Sutsisa (su-tsi-sa) /to ripen food/ Ketsiso ya ho sutsa: ho baka hore sejo se butsoe
hantle kapa se be boemong ba ho jewa. (bap. butsoisa).
Sutsiso (su-tsi-saw) /ripening of food/ Ketso ya ho sutsisa: ho baka hore sejo se
butsoe hantle kapa se be boemong ba ho jewa.
Sutsisoa (su-tsi-swa) /of food: ripen/ Boetsuwa ba ho sutsisa.
Sutsitse (su-tsi-tse) /well cooked/ E boemong ba ho jewa ka baka la ho phehoa
hantle kapa ha monate.

696
 697

Sutsitse (su-tsi-tse) // Bokgale ba ho sutsa.

Sutso (suts-aw) /ripe and ready for eating/ Ketso ya ho sutsa: ho ba maemong a ho
butsoa; ho lokeloa ke ho jewa ka baka la ho butsoa hantle.
Sutu (su-tu) /suit/ Seaparo, haholo sa motho e motona, seo borikgoe ba sona bo
tshoanang le baki ya sona. /bon. disutu/.
Sutuditse (su-tu-di-tse) /pushed/ Bokgale ba ho sututsa.
Sutuditsoe (su-tu-di-tswe) /pushed/ Boetsuwa le bokgale ba ho sututsa.
Sututsa (su-tu-tsa) /push/ Ho isa pele ka ho sebedisa matla; ho lebisa pele ka ho
tsitsinya ka ho tsamaisa ho tloha sebakeng seseng ho ya ho seseng. (bap. masututsa).
Sututsana (su-tu-tsa-na) /push each other/ Ketsetsano ya ho sututsa: ho sututsa
emong mme le yena a sututse ya mo sututsang.
Sututsano (su-tu-tsa-naw) // Ketso ya ho sututsana. (bap. tshututsano).
Sututso (su-tu-tso) /pushing/ Ketso ya ho sututsa: ho isa pele ka ho sebedisa matla;
ho lebisa pele ka ho tsitsinya ka ho tsamaisa ho tloha sebakeng seseng ho ya ho
seseng. (bap. tshututso).
Sututsoa (su-tu-tswa) /pushed/ Boetsuwa ba ho sututsa.
Suuwa (su-u-wa) /tanned/ Boetsuwa ba ho suwa. (mm. suuweng).
Suwa (su-wa) /tan/ Ho etsa hore letlalo, kobo kapa seaparo se be bonolo ka ho se
sotha ka matsoho kapa ntho e itseng; ho hlatsoa ka ho phetholaka; ho sebedisa phalo
bakeng sa ho nolofatsa lekoko kapa letlalo la phoofolo. (bap. sua).
Suwa (//) /to discipline/ Ho baka boemo bo nepahetseng ba thuto, mokgoa kapa
diketso ka ho ruta ka thata. Ho sotla ka diketso.
Suwisa (su-wi-sa) /cause to tan/ Ketsiso ya ho suwa.
Suwisisa (su-wi-si-sa) /tan repeatly/ Ketsisiso ya ho suwa.

697
 698

Ttt

PALE:
Tlhaku ya bomashome a mabedi (20) ya Sesotho. Yona e akga ka mareho a mangata
a semelo ka ho fetisisa. Bongata ba ona ke thathafatso ya maetsi a ditlhaku tse ding.
Mohlala 1: maetsi a “L” jwalo ka latsoa=tatso, lapisa=tapiso, lakaletsa=takaletso,
jj.
Mohlala 2: maetsi a “H” jwalo ka hlompha=tlhompho, hlaha=tlhaho, jj.
Mohlala 3: maetsi a “S” jwalo ka sala=tshalo, saeletsa=tshaeletso, seha=tsheho, jj.
Mohlala 4: maetsi a “D” jwalo ka dula=tulo, dutlisa=tutliso, dila=tilo, diha=tiho, jj.
Mohlala 5: maetsi a “J” jwalo ka jala=tjalo, jabela=tjabelo, jethema=tjethemo, jj.

Tlhokomediso: maetsi (verbs) a qalang ka tlhaku “T” mareho a teng a dula a

sebedisa “T” jwalo ka: tshaba=tshabo, tshetema=tshethemo, tshela=tshelo, jj. Le ha
hole jwalo, hona le mareho a semelo a senang maetsi a qalang ka “T” jwalo ka:
tseketseke, tjotjo, tshaetshae, tuku, tabahadi, taba le amang.

T (thi) (ti) //.

Ta (ta) //.
Taaso (ta-aso) /pedestrian/ Motho ya tsamayang ka maoto pela mmila; motho ya
pela mmila wa dipalangoang. /bon. ditaaso/.
Taba (ta-ba) /matter/ Se tsoang maikutlong se ntshoa ka molomo ebile se baka
modumo wa lentsoe. /bon. ditaba/ Mael. Ho chaela taba monoana: ho dumellana le
seo ho buuwang ka sona kapa se koptjoang.
Taba (//) /new(s)/ Maemo kapa boemo ba tikoloho bo akgang diketsahalo tsa ona ha a
phatlalatsoa ke lesedinyana, sealemoya, thelefishene, sebohodi kapa mophatlalatsi wa
ditaba. /bap. ditaba/. Mael. Taba di mahlong: se ka pelong mmoho le se nahannoeng
ke motho se iponahatsa sefahlehong kapa chebehong ya motho.
Taba (ta-ba) /situation/ Maemo a ketsahalo; boemo ba se etsahalang ka tsela e
bakang dipuo tse ngata.
Tabahadi (ta-ba-ha-di) /an issue/ Taba e kgolo: ketsahalo e ka sehlohlolong, eo ho
buuwang ka yona nako e itseng. /bon. ditabahadi/.
Tabakabume (ta-ba-ka-bu-me) /wild tobacco/ Mofuta wa semela seka sehlahla se
mahlaku le makala a makgisa hanyane, ebile se le monko o monate; se behang
dithunthuru tse tshehla ka mmala; seo mahlaku a sona a omisitsoeng a ka sebedisoang
joalo ka kwae. /bon. Ditabakabume/.
Taba-kgolo (ta-ba-kgu-lu) /main issue, topic/ Sehloho sa letsatsi se sehlohlolong,
seo ho buuwang ka sona nako e itseng. /bon. ditaba-kgolo/
Tabana (ta-ba-na) /to fall harder/ Ho wela fatshe ha bohloko ka thata; ho wela ha
bohloko haholo.
Tabano (ta-ba-naw) /hard falling/ Ketso ya ho tabana: mokgoa wa ho wela fatshe ha
bohloko ka thata; ho wela ha bohloko haholo.

698
 699

Tabanya (ta-ban-ya) /cause to fall/ Ketsetso ya ho tabana: ho baka ho wela fatshe ha

bohloko ka thata; ho wisa ha bohloko haholo.
Tabanyo (ta-ban-yaw) /falling/ Ketso ya ho tabanya: ho baka ho wela fatshe ha
bohloko ka thata; ho wisa ha bohloko haholo.
Tabataba (ta-ba-ta-ba) /main issue/ Sehloho sa letsatsi se sehlohlolong, seo ho
buuwang ka sona nako e itseng. /bon. 0/ (bap. tabahadi).
Tabatabelo (ta-ba-ta-be-law) /craving, longing for/ Ketso ya ho labalabela: ho
hopola motho, sebaka kapa ntho e itseng haholo; ho lakatsa ho bona, ho ja kapa ho
utloa; ho lakatsa kapa ho hloloheloa. /bon. ditabatabelo/
Taboha (ta-bu-ha) // Ketsahalo ya ho tabola: ho tletleranya phahlo kapa seaparo ka
lehare kapa ka tsela e itseng. Ho phahloha hoa seaparo.
Taboho (ta-bu-haw) // Ketso ya ho taboha: ho tletleranya phahlo kapa seaparo ka
lehare kapa ka tsela e itseng. Phahloho ya seaparo.
Tabola (ta-bu-la) /tear/ Ho senya seaparo kapa phahlo ka ho e arola ka tsela e itseng.
Tabolela (ta-bu-le-la) // Ketsetso ya ho tabola.
Tabolaka (ta-bu-la-ka) /tear repeatly/ Phetako ya ho tabola. Ho tabola kgafetsa.
Tabolako (ta-bu-la-kaw) /repeat tearing/ Ketso ya ho tabolaka.
Tabolo (ta-bu-law) /tearing/ Ketso ya ho tabola.Tshenyo ya seaparo kapa phahlo ka
ho e tletleranya.
Tabotse (ta-bu-tse) // Bokgale ba ho tabola.
Tabotsoe (ta-bu-tswe) /torn/ Boetsuwa le bokgale ba ho tabola. (mm. tabotswe).
Tadi (ta-di) /mouse/ Mofuta wa phoofotsoana ya leloko la toeba e dulang naheng,
mahaeng kapa pela mahae. /bon. ditadi/ (bap. toeba).
DITADI, DITOEBA

KGOTO TADI

MOSHA KGOANA KGOITI (BEAVER)

MOSHA (SQUIRREL) MARMOT LEBODI

NKILO (MUSKRAT)

Tadima (ta-di-ma) /stare, gape/ Ho sheba ka hloko. Ho lebisa mahlo nthong e itseng.
Tadimeha (ta-di-me-ha) // E shebahalang kapa e bohehang. E kgahlang leihlo.
Tadimeho (ta-di-me-ho) // Ketso ya ho tadimeha. Kgahleho ya leihlo ka ho sheba.
Tadimo (ta-di-maw) /staring, gaping/ Ketso ya ho tadima: ho sheba ka hloko. Ho
lebisa mahlo ho ntho e itseng.
Taelo (ta-e-law) /instruction, an order/ Ketso ya ho laela: ho joetsa motho kapa ntho
se tlamehang ho etsoa; ho etsisa motho ketso e itseng.

699
 700

Taemane (ta-e-ma-ne) /diamond/ Lejoana le rashoang, le phatsimang haholo, le

thatahadi, la boleng le theko e hodimo haholo. /bon. Ditaemane/.
Taetso (ta-e-tso) /memorandum, memo/ Ketso ya ho laetsa: ho fana ka molaetsa o
mokgutshoanyane o ngotsoeng pampitshaneng kapa lengolong o hlalosang se
batloang kapa se tlamehang ho phethahatsoa. /bon. Ditaetso/ (bap. molaetsa).
Tafole (ta-fu-le) /table/ Sebaka sa ka tlung sa ho jella kapa ho beha sejana. /bon.
ditafole/ (bap. mohaloana).
Tahi (ta-hi) /alcohol, liquor/ Seno se tawang kapa se tahang. Seno se bohale se
noelloang ho tawa kapa ho ithabisa. (bap.Tai).
Tahlehiso (ta-hle-hi-so) /misleading/ Ketsiso ya ho lahlehisa: tloaelo ya ho etsa hore
ntho kapa motho a lahlehe; mokgoa wa ho etsa hore motho a etse phoso. Mohl. Batho
ba sa batleng ho kena sekolo ba na le tahlehiso nako tse ngata.
Tahleho (ta-hle-haw) /disappearance/ Ketso ya ho lahleha. Ho nyamela hoa motho
kapa ntho e itseng; ho se bonahale sebakeng. Mael. Tieho e tsoala tahleho: motho ya
lenama o lahleheloa ke tse ntle.
Tai (ta-i) / alcohol, liquor/ Seno se tawang kapa se tahang. Seno se bohale se
noelloang bakeng sa ho tawa kapa ho ithabisa. (bap. botawa, letawa, dilatsoa,
setlamatlama, orisi, papalase) Tlh. Lentsoe le nepahetseng ke “tai” hofeta “tahi”.
Taka (ta-ka) /draw/ Ho ngola setshoantsho jwale ka motaki. Ho etsa setshoantsho ka
ho ngoapa kapa ho ngola hodima ntho e itseng. (bap. botaki, motaki, setaki).
Takaladisa (ta-ka-la-di-sa) /cause to widen legs/ Ketsiso ya ho takalatsa: ho baka
hore ho be le puleho ya dirope.
Takaladiso (ta-ka-la-di-so) /causing to widen legs/ Ketso ya ho takaladisa: puleho ya
dirope kapa maoto.
Takalatsa (ta-ka-la-tsa) /to widen legs/ Ho bula dirope tsa motho; ho ba boemong
boo dirope di bulehileng haholo.
Takalatso (ta-ka-la-tso) /legs widening/ Pulo ya dirope tsa motho: puleho e kgolo ya
dirope kapa maoto.
Takaletso (ta-ka-le-tso) /dedication/ Ketso ya ho lakaletsa: ho lebisa diteboho le
mahlohonolo ho motho emong. /bon. ditakaletso/ (bap. diteboho).
Takataka (ta-ka-ta-ka) /hesitate, doubt/ Ho tsilatsila; ho bontsha tshabo ya ho etsa
ketso e itseng; ho bontsha letsoalo ka ho belaela ho phetha morero. (bap. dikadika).
Takatako (ta-ka-ta-kaw) /hesitation, doubtfulness/ Ketso ya ho takataka: ho
tsilatsila; ho bontsha tshabo ya ho etsa ketso e itseng; ho bontsha letsoalo ka ho
belaela ho phetha morero. (bap. tikatiko).
Takatso (ta-ka-tso) /wish, covet/ Ketso ya ho lakatsa kapa ho batla ntho e itseng: ho
batla kapa ho labalabela haholo; ho batla ka tsela nang le thahasello e kgolo; ho ba le
cheseho ya; ho ba le maikutlo a maholo a ho etsa ketso e itseng. /bon. ditakatso/.
Takatso (ta-ka-tso) /coveteousness, lust/ Tabatabelo e fetelletseng: ho batla ka tsela e
sa nepahalang; ho batla ka tsela e fosahetseng. /bon. ditakatso/ (bap. patlo).
Takatso (//) appetite, craving, passion/ Ketso ya ho lakatsa: ho labalaba; ho
labalabela sejo; ho batla se jewang. Boemo ba patlo ya sejo. /bon. ditakatso/.
Takotso (ta-ku-tso) /rain/ Pula: metsi a theohang ho tsoa hodimo marung; metsi a
bakoang ke maru ka ho foka hoa moya o chesang kapa o phodileng ho ya ka boemo
ba lehodimo; metsi a lehodimo a tsoang marung. /bon. ditakotso/.
Tala (ta-la) /green, greenish/ E mmala wa semela. Boteng ba mmala wa semela kapa
setlama. Ponahalo ya mmala o joalo. (bap. botala, setala, motala, ditala).
Tala (//) /uncooked, unripe, raw/ E sa butsoang. E sa phehoang ka botlalo.

700
 701

Talahadi (ta-la-ha-di) /dark green, teal/ E mmala wa semela o botala bo fifetseng

kapa bo lerotho; boteng ba mmala wa semela kapa setlama se botala bo lerotho kapa
se botala bo fifetseng haholo. Ponahalo ya mmala o joalo.
Talana (ta-la-na) /light green, lime/ E mmala wa semela. Boteng ba mmala o
hlakileng haholo wa semela kapa setlama. Ponahalo ya mmala o joalo o hlakileng.
Talane (ta-la-ne) /unripe sorghum/ Lebele kapa peo ya mmoko e sa butsoang ka
lebaka la ho jaloa ka mora nako. /bon. ditalane/.
Talane (ta-la-ne) /Cape Weaver/ Mofuta wa nonyana e fumanoang haholo dibakeng
tsa joang tse bulehileng (savannah) le pela dibaka tsa temo ebile ho na le difate le
metsi a sa feleng; e tshehla ka mmala le mapheo a metsero e metsho mmoho le
bokgunong kapa bokgubedu pela mahlo; e phelang ka dikokonyana, peo kapa dithotse
tsa dimela le maro a ditholoana. /bon. ditalane/.

TALANE

Taletale (ta-le-ta-le) /Malachite Sunbird/ Mofuta wa nonyana hlooho e talana,

mokokotlo o kopantseng botala le boputsoa bo tebileng; mapheo a mathokoa le setona
se boputsoa bo tebileng; e tholahalang haholo dithabeng, matsatseng, dirapeng tse
hlaha le joang bo bolelele; e phelang ka makgalana le diphoofotsoana tse nyane tsa
naha. /bon. Ditaletale/

TALETALE

Tamene (ta-mi-ni) /windmill/ Mochini o hulang metsi fatshe ka ho thusoa ke moya o

sututsang bokahodimo ba ona o nang le seka mapheo a tshepe. /bon. ditamene/.
Tamolla (ta-mul-la) /ravage/ Ho lematsa ha bohloko. Ho harola jwalo ka tau.
Tamollaka (ta-mul-la-ka) /ravage repeatly/ Phetako ya ho tamolla. Ho lematsa ha
ngata ka ho harola makgetlo a mangata.
Tamollako (ta-mul-la-kaw) /repeat ravaging/ Ketso ya ho tamollaka: tematso ka ho
harola makgetlo a mangata.
Tamollo (ta-mul-law) /devouring/ Ketso ya ho tamolla: ho lematsa ha bohloko ka ho
harola. Ho harola jwalo ka tau. Ketso ya ho kopakopanya ditho tsa mmele.
Tamolloa (ta-mul-lwa) /devoured/ Boetsuwa ba ho tamolla.
Tamollotse (ta-mul-lu-tse) /devoured/ Bokgale ba ho tamolla.
Tamollotsoe (ta-mul-luts-we) /devoured/ Boetsuwa le bokgale ba ho tamolla.
Tanakela (ta-na-ke-la) /interfere/ Ho kena taba kapa moo ho sa hlokahaleng.
Tanakella (ta-na-kel-la) /interrupt/ Ho itshunyatshunya ntle le tumello.

701
 702

Tanakello (ta-na-kel-law) /interruption/ Ketso ya ho tanakella: ho itshunyatshunya

ntle le tumello. (bap. boitshunyatshunyo).
Tanakelo (ta-na-ke-law) /interference/ Ketso ya ho tanakela: ho kena taba kapa moo
ho sa hlokahaleng.
Tang (ta-ng) /pliers/ Sesebedisoa sa tshepe sa ho tlama kapa ho tlamolla dietsoa tse
thata kapa se tlamehang ho lokolloa. /bon. ditang/.
Tangtang (ta-ng-ta-ng) /trouble-maker/ Mael. Tangtang e kgangwe ke lerole: ??
Tanka (ta-nka) /tank/ Koloi ya tshepe ya ntoa. /bon. ditanka/ (sheb. dipalangoang).
Tankisa (tan-ki-sa) /to thank/ Ho leboha kapa ho ananela ka puo e bontshang teboho
kapa kananelo. Tlh. Lentsoe le nepahetseng la Sesotho ke “leboha”. Ho tankisa ke
sothofatso ya lentsoe la seburu, “dankie”. (bap. leboha).
Tankiso (tan-ki-saw) /gratefulness, a thank/ Ketso ya ho tankisa: ho leboha kapa ho
ananela ka puo e bontshang teboho kapa kananelo. Pontsho ya teboho.
Taofatso (ta-u-fa-tso) /regulation/ Ketso ya ho laofatsa: mokgoa wa ho etsa hore
tloaelo kapa ketso e itseng e be molao; phetolelo ya tloaelo ho molao; ho etsa hore
boemo bo latele molao kapa semolao. /bon. Ditaofatso/ (bap. laofatso).
Taola (ta-o-la) /fortune telling bone/ Lesapo le sebedisoang ke ngaka ya setho
bakeng sa ho laola kapa ho lepa bokudi kapa boemo ba mokudi. /bon. ditaola/.
Taole (ta-u-le) /forecaster, weather man/ Motho ya lepang tsa bolepi: ya nang le
tsebo ya ho hlalosa boemo ba lehodimo ntle le ho ithuta mosebetsi o joalo; motho ya
hlalosang se tla etsahala mababi le boemo ba lehodimo nako e tlang kapa ka moso;
tsebanyane ya boemo ba lehodimo. /bon. botaole/ (bap. molepi, rabolepi).
Taolo (ta-u-law) /management, administration, control/ Ketso ya ho laola: ho ba
boemong ba ho joetsa le ho bolella se tlamehang ho etsoa; ho ba boemong ba molaodi
kapa motho ya boemong ba tsamaiso. Tsamaiso ya letsema kapa feme. /bon. 0/.
Taolo-kakaretso (//) /general management/ Tsamaiso ya boetapele ke moetapele:
maemo kapa seemo se phahameng sa tsamaiso ya ditshebeletso tsa mokga, mokgatlo
kapa mosebetsi. /bon. 0/ (bap. molaodi-kakaretso, mongodi-kakaretso).
Tapa (ta-pa) /to loose taste/ Ho lahleheloa ke tatso ya letsoai, senoko kapa tsoekere.
Tapatapa (ta-pa-ta-pa) /restless, nervous/ Ho tsilatsila ka baka la letsoalo; ho tshaba
ho etsa ketso e itseng ka lebaka la tshabo. Mohl. Sebui se tshohileng sea tapatapa.
Tapatapo (ta-pa-ta-paw) /restlessness, nervousness/ Ketso ya ho tapatapa. Tshabo
ya ho bua: ho tshaba ho etsa ketso e itseng ka lebaka la tshabo.
Tapisa (ta-pi-sa) /to make tasteless/ Ketsiso ya ho tapa. Ho fedisa kutlo ya tatso.
Tapiso (ta-pi-so) /starvation, voracity, raveneousness/ Ketso ya ho lapisa: ho baka
hore kutlo ya tlala e be teng; ho etsa hore sejo se lakatsoe.
Tapiso (ta-pi-saw) /of salt: to make tasteless/ Phelo ya tatso kapa kutlo ya tatseho.
Tapisoa (ta-pi-swa) // Boetsuwa ba ho tapa.
Tapo (ta-paw) /tastelessness/ Ketso ya ho tapa: ho lahleheloa ke tatso ya letsoai,
senoko kapa tsoekere; phelo ya tatso kapa tatseho ya senoko. /bon. 0/.
Tapo (ta-paw) /famishment, hunger, starvation/ Ketso ya ho lapa: boemo ba ho
batla dijo; takatso ya se jewang; tabatabelo ya sejo. (bap. tlala).
Tapole (ta-pu-le) /potato/ Semela seo kotola ya sona e jewang se lekgaba le letala;
seka kotola sa sejalo se jewang. /bon. ditapole/ (bap. patata).
Tarakana (ta-ra-ka-na) /confused, baffled, dazed/ Ho ba boemong ba ho ferekana
hlooho ho bakang botsitso bo fokolang ba mmele; ho ba le lefu kapa boemo ba hlooho
bo bakang ho therekela hoa mmele kapa pherekano ya kelello. (bap. tsekela).
Tarakane (ta-a-ka-ne) /confused, baffled, dazed/ E boemong ba ho tarakana.
Tarakane (ta-a-ka-ne) // Bokgale ba ho tarakana.

702
 703

Tarakano (ta-ra-ka-naw) /confusion/ Ketso ya ho tarakana: boemo ba ho ferekana

hlooho ho bakang botsitso bo fokolang ba mmele; ho ba le lefu kapa boemo ba hlooho
bo bakang ho therekela hoa mmele kapa pherekano ya kelello.
Tarakantse (ta-ra-kan-tse) // Bokgale ba ho tarakana.
Tarakanya (ta-ra-kan-ya) /confuse, baffle, daze, drug/ Ho baka hore motho a be
boemong bo sa tsitsang ba kelello ka baka la tshebediso ya tai kapa sethethefatsi; ho
baka lefu kapa boemo ba hlooho bo bakang ho tsekela hoa hlooho le ho therekela hoa
mmele kapa pherekano ya kelello. (bap. tsekela).
Tarakanyo (ta-ra-kan-yaw) /confusion, baffling, intoxication/ Ketso ya ho
tarakanya: boemo ba ho baka hore motho a be boemong bo sa tsitsang ba kelello ka
baka la tshebediso ya tai kapa sethethefatsi; ho baka lefu kapa boemo ba hlooho bo
bakang ho tsekela le ho therekela hoa mmele kapa pherekano ya kelello.
Tarakanyoa (ta-ra-kan-wa) // Boetsuwa ba ho tarakanya. (mm. tarakantshitshe).
Tata (ta-ta) /hurry/ Ho potlaka. Ho phakisa. Ho tsamaya ka matjato. (mm. Tate).
Tataisa (ta-ta-isa) /to mentor/ Ho bontsha tsela. Ho ruta ka boiphihlelo.
Tataisana (ta-ta-isa-na) /help each other/ Ketsetsano ya ho tataisa.
Tataisano (ta-ta-isa-naw) /helping each other/ Ketso ya ho tataisana.
Tataiso (ta-ta-isaw) /mentoring/ Ketso ya ho tataisa: ho bontsha tsela. Ho ruta ka
boiphihlelo. (bap. motataisi).
Tatamala (ta-ta-ma-la) /specific, definite, exact, clear-cut/ Ho otloloha ka puo; ho
utloahala ntle le komang; ho hlalosa ka tsela e utloang ke bohle.
Tatamala (ta-ta-ma-la) /to run swiftly, clear leading/ Ho matha ntle le tshitiso: ho
matha ha bobebe ka lebelo le leholo.
Tatamalo (ta-ta-ma-la) // Ketso ya ho tatamala: ho matha ntle le tshitiso: ho matha ha
bobebe ka lebelo le leholo.
Tatamalo (ta-ta-ma-law) /definite, exactness/ Ketso ya ho tatamala: ho otloloha ka
puo; ho utloahala ntle le komang; ho hlalosa ka tsela e utloang ke bohle kotloloho
puong. Nepahatso ya puo.
Tatamoloka (ta-ta-mu-lo-ka) /growth like pimple/ Seka lekgopho se hlahang
karolong enngwe ya mmele se bakoang ke boemo ba bokudi ba letlalo. /bon.
ditatamoloka/.
Tatasedisa (ta-ta-se-di-sa) /to cause to panic/ Ketsiso ya ho tatasela: ho baka hore
mmele kapa ditho tsa ona di tatasele.
Tatasediso (ta-ta-se-di-saw) /causing panic/ Ketso ya ho tatasedisa. Pako ya ho
tatasela kapa ho etsa hore mmele kapa ditho tsa ona di tatasele.
Tatasela (ta-ta-se-la) /to panic, nervous/ Ho thothometsa mmele ka baka la letsoalo;
tsitsinyeho ya mmele e bakoang ke bokoala, letsoalo kapa bokudi bo itseng.
Tatasela (ta-ta-se-la) /hangover/ Ho thothomela ho bakoang ke ho noa joala haholo
letsatsi le fetileng.
Tatasella (ta-ta-sel-la) // Ho e tsa ketso e itseng kapele bakeng sa motho ya
hlomphehang kapa ya tshajoang; ho sebeletsa motho emong hantle ka baka la lerato.
Tatasello (ta-ta-sel-law) // Ketso ya ho tatasella: ho e tsa ketso e itseng kapele bakeng
sa motho ya hlomphehang kapa ya tshajoang; ho sebeletsa motho emong hantle ka
baka la lerato
Tataselo (ta-ta-se-law) /panic/ Ketso ya ho tatasela: ho thothometsa mmele ka baka la
letsoalo; tsitsinyeho ya mmele e bakoang ke bokoala, letsoalo kapa bokudi bo itseng.
Tatela (ta-te-la) /to be punctual/ Ketsetso ya ho tata: ho ba boemong ba ho tata ka
baka la ho batla ho fihla sebakeng nako e sa dumela.

703
 704

Tatelano (ta-te-la-naw) /succesion, sequence/ Ketso ya ho latelana: ho tla ka morao

ho hohong kapa enngwe; ho tla ka lenane kapa tlhatlhamano.
Tatellano (ta-tel-la-naw) /sequence, chronology, consecutive/ Ketso ya ho latellana:
ho tla hoa ntho enngwe ka mora enngwe; tsela e bontshang tlhophiso eo dintho di
hlahang ka yona ho tloha ho ya pele; tlhophiso ya batho ho ya ka tlhaho le dilemo tsa
bona ho tloha ho ba pele kapa ba kgale ho fihla ho ba joale ba bacha. /bon.
ditatellano/ (bap. dikronike, tlhatlhamano).
Tatello (ta-tel-law) /stalking/ Ketso ya ho latella: ho shebana kapa ho natsa motho ka
ho bontsha maikemisetso a mabe; ho lakaletsa bobe ka ho etsa diketso tse mpe; ho
sala motho kapa ntho e itseng morao ka sepheo se sebe.
Tatelo (ta-te-law) /punctuality/ Ketso ya ho tatela: boemo ba ho potlakela sebakeng
ka sepheo sa ho fihla nako e sa dumela.
Tatisa (ta-ti-sa) /to hasten, hurry/ Ho etsa hore motho kapa ntho e tate: ho baka hore
ntho kapa motho a etse ketso e itseng ka potlako, ka matjato.
Tatiso (ta-ti-so) /hastening/ Ketso ya ho tata: ho etsa hore motho kapa ntho e tate: ho
baka hore ntho kapa motho a etse ketso e itseng ka potlako, ka matjato.
Tatolano (ta-tu-la-naw) /incompatibility, discordance/ Ketso ya ho latolana: ho se
dumellane kapa ho hanana; ho se tsamaisane le enngwe kapa emong; ho se utloane le
emong kapa enngwe ka diketso. Tlhokeho ya tumellano kapa tsamaisano.
Tatolo (ta-tu-lo) /denial, disagreement, disowning/ Ketso ya ho latola: ho hana
nyenyenye; ho hana ka botlalo; ho se dumele hohang; hore che kapa ho se dumele se
etsoang kapa se buuwang.
Tatseho (ta-tse-haw) /tastiness, taste/ Ketso ya ho latsoeha: boemo bo nang le tatso;
kutlo e monate ho ya ka leleme; e lelemelang ha e jewa.
Tatsiso (ta-tsi-so) /taste giving/ Ketso ya ho latsoisa: ho utloisa tatso: ho isa lelemeng
la emong ka sepheo sa ho hlalosa tatso.
Tatso (ta-tso) /taste/ Kutlo ya ho latsoa. Ketso ya ho latsoa: tlhaloso ya se jewang
kapa se nowang ho ya ka leleme. (bap. kutlo).
Tau (ta-u) /lion/ Enngwe ya diphoofolo tsa leloko la katse, e kgolohadi, e hlaha, e
matla haholo, e tshehla kapa tshehlana, e sekotlo se manyetse ha e le tona, e
tholahalang haholo Afrika le Asia. /bon. ditau/ (sheb. dinyamatsana).
Tauhadi (ta-u-ha-di) /male lion/ Tau e kgolo e tona, e nang le moetse ka sekotlong;
tau ya tonana, e tona. /bon. ditauhadi/ (bap. tautona).
Taukobong (ta-u-ko-bo-ng) /sex maniac/ Motho ya ratang thobalano haholo; motho
eo kgafetsa a nahanang ka thobalano: ya dulang a nahana ka pokano. Motho wa
menahano ya pokano ebile a bontsha mafolofolo nakong ya ho etsa ketso eo;
mmampodi wa kotano. /bon. Botaukobong/ (bap. mohlekefetsi) (mm. tau-kobong).
Taumelo (ta-u-me-law) /incursion/ Ketso ya ho laumela: boemo ba ho futuhela ka
bongata ka sepheo sa ho nkela, loantsha kapa hlasela. Ketsetso ya ho lauma.
Taung (ta-u-ng) /place of Motaung/ Motse wa Bataung. Moo ho phelang Bataung.
Taunyana (ta-un-ya-na) /little lion, cub/ Tau e nyane; ledinyane la tau. /bon.
ditaunyana/ (bap. tawana).
Tautona (ta-u-to-na) /male lion/ Tau e kgolo e tona, e nang le moetse ka sekotlong;
tau ya tonana, e tona. /bon. ditautona/ (bap. tauhadi).
Tawa (ta-wa) /drunk/ Ho ferekanyoa ke joala; ho tsamayeloa ke joala hloohong; ho
ba boemong ba letawa; ho thekesedisoa ke joala ka baka la ho noa hofeta tekanyo.
Tawana (ta-wa-na) /lioness/ Tau e tshehadi.Tau ya mosadi. /bon. ditawana/.
Tawela (ta-we-la) /drunken for/ Ketsetso ya ho tawa. Ho tawa bakeng sa.

704
 705

Tawisa (ta-wi-sa) (taoisa) /intoxicate/ Ketsiso ya ho tawa: ho baka boemo ba botawa

kapa ho ferekanyoa ke jwala; ho tsamayeloa ke joala hloohong; ho ba boemong ba
letawa; ho thekesedisoa ke joala ka baka la ho noa hofeta tekanyo.
Tawiso (ta-wi-so) (taoiso) /intoxication/ Ketso ya ho tawisa: ho baka boemo ba
botawa kapa ho ferekanyoa ke joala; ho tsamayeloa ke joala hloohong; ho ba
boemong ba letawa; ho thekesedisoa ke joala ka baka la ho noa hofeta tekanyo.
Taya (ta-ya) /stupefy/ Ho thotofatsa kelello ka sethethefatsi kapa tai.
Tayo (ta-yaw) /stupefication/ Thotofatso ya kelello ka sethethefatsi kapa tai.
Tayo (ta-yaw) /admonition, remontrance, chiding/ Ketso ya ho laya: ho eletsa ka
ho bua mantsoe a ahang bokamoso; ho fana ka keletso tse thata; ho kgalema ha boima
ka botio. Phano ya keletso e matla. /bon. ditayo/ (bap. keletso, taelo).
Tea (te-a) /fix, mechanize/ Ho lokisa mochini kapa koloi. (bap. lokisa).
Teana (te-a-na) /to face, confront, encounter, meet/ Ho kopana kapa ho lebana le
ntho kapa motho tseleng kapa sebakeng; ho teana le boemo bo hlokang monate; ho ba
hara mathata kapa bothata bo itseng. (bap. qobana).
Teano (te-a-naw) /confrontation, face to face with/ Ketso ya ho teana: boemo ba ho
kopana kapa ho lebana le ntho kapa motho tseleng kapa sebakeng; ho teana le boemo
bo hlokang monate; ho ba hara mathata kapa bothata bo itseng. (bap. qobano).
Teanya (te-an-ya) /adjoin, converge/ Ketsiso ya ho teana. Ho kopanya dintho.
Teanyo (te-an-yaw) /adjoining, convergence/ Ketso ya ho teanya. Kopanyo ya
dintho ka ho di etsa hore di be mmoho kapa sebakeng seleseng.
Teba (ti-ba) /to deepen, profound/ Ho senola ka botlalo; ho kenella hare; ho kena
hara taba ka phethahalo; ho hlalosa ka ho phatlalatsa se patehileng kapa se tebileng.
Teba (ti-ba) /submerge, sink/ Ho kena tlasa metsi. Ho qoela. (bap. kgaqa).
Teba (te-ba) /black sheep’s hide garment/ Seaparo se entsoeng ka lekoko le letsho,
haholo la nku, le suuweng le sebedisoang joalo ka seaparo sa monna kapa motho e
motona. /bon. Diteba/.
Teballo (ti-bal-law) /acquital, amnesty, exoneration, pardon/ Ketso ya ho leballa:
ho tshoarela emong ka ho se natse diphoso tsa hae; ho lebala tse mpe tsa kgale tse
fetileng; ho fumana emong a hloka molato ka ho mo lokolla; boemo ba ho tlosa le ho
lebala dibe le ditshitelo tse fetileng; tokollo e mabapi le kutloelo bohloko.
Tebalo (ti-ba-law) /abstraction, amnesia/ Ketso ya ho lebala: tahlehelo ya kgopolo;
ho tshirela hoa monahano o tlamehang ho phethahatsoa; ho baleha hoa se hopotsoeng
kelellong. /bon. ditebalo/ (bap. bolebadi, tebatso).
Tebalo (te-ba-law) /forgetfulnes, sheedlessness, obliviousness/ Bofokodi bo bakang
bolebadi; boemo ba kelello bo amanang le ho lebala haholo nako e ngata.
Tebano (ti-ba-naw) /confrontation/ Ketso ya ho lebana: ho kopana le kotsi; ho
kgahlana le boemo bo thata; ho ya ho motho ya itseng ka sepheo sa ho bua kapa ho
loana le yena. (bap. qobano, thotano, tobano, seabanneng, diabanneng).
Tebatso (te-ba-tso)/forgetfullness/ Ketso ya ho lebatsa: ho lahleheloa ke khopolo; ho
se natse ho hopola; ho tsoa mohopolong kapa kelellong. (bap. bolebadi, tebalo).
Tebela (ti-be-la) /expel, ban, banish, bar, evict, expatriate/ Ho tlosa sebakeng; ho
leleka madulong kapa moahong; ho ntsha emong ka tlung; ho isa sebakeng seseng ho
tloha ho seseng ka morero o hlokang monate; ho isa nqe nngwe ka sepheo sa ho
leleka. Ho fallisa ka nkane.
Tebela (ti-bi-la) /to punch, jab/ Ho otla kapa ho natha ka setebele; ho otla ka kotofa
ya letsoho; ho natha ka seatla se koetsoeng.
Tebelaka (te-be-la-ka) /evict repeatly/ Phetako ya ho tebela kapa ho ntsha sebakeng:
ho leleka madulong kapa moahong ka tsela e mpe; ho ntsha emong ka tlung ka

705
 706

mokgoa o sa thabiseng; ho isa sebakeng seseng ho tloha ho seseng ka morero o

hlokang monate; ho isa nqe nngwe ka sepheo sa ho leleka.
Tebelaka (ti-bi-la-ka) /punch repeatly/ Phetako ya ho otla ka setebele; ho otla kapa
ho natha ka setebele ka makgetlo a mangata; ho otla ka kotofa ya letsoho ka ho
phaella; ho natha ka seatla se koetsoeng ka ho pheta.
Tebelako (ti-bi-la-kaw) /repeat punching, jabbing/ Ketso ya ho tebelaka: ho natha
ka setebele ka makgetlo a mangata; ho otla ka kotofa ya letsoho ka ho phaella; ho
natha ka seatla se koetsoeng ka ho pheta.
Tebeletso (te-be-le-tso) /hire purchase, deposit, instalment/ Ketso ya ho lebeletsa:
tefello ya seo se tla nkoa ka mora tefello e felletseng; ketso ya ho ntsha chelete
hanyane bakeng sa ho reka ntle le ho nka thepa e rekoang hofihlela chelete e
fella.Theko ka ho lefa hanyane.
Tebeletso (te-be-le-tso) /warranty, retainer, security/ Mokgoa wa setho wa ho fana
ka kgomo ya lenyalo bakeng sa mosetsana ya so nyaloeng ka baka la dilemo tsa hae
tse tlase.
Tebello (te-bel-law) /night vigil/ Mosebetsi wa bosiu wa mofu. Ho leta bosiu bohle.
Tebello (//) /expectation, probability, anticipation/ Ketso ya ho lebella: ho ba
boemong ba ho emela ntho e tlang empa e so fihle; boemo ba ho emela se tlang kapa
se tlo etsahala.
Tebelo (te-be-law) /expatriation, banishment, eviction/ Ketso ya ho tebela: ho tlosa
sebakeng; ho leleka madulong kapa moahong; ho ntsha emong ka tlung; ho isa
sebakeng seseng ho tloha ho seseng ka morero o hlokang monate; ho isa nqe nngwe
ka sepheo sa ho leleka. (bap. teleko).
Tebelo (ti-bi-law) /punching/ Ketso ya ho tebela kapa ho otla ka setebele: ho otla
kapa ho natha ka setebele; ho otla ka kotofa ya letsoho; ho natha ka seatla se
koetsoeng. Tlhaselo ka diatla.
Tebetebe (ti-bi-ti-bi) /quick sand/ Sebaka se seretse se bakang hore motho kapa ntho
e kenang ho sona e tetebele kapa e qawe ke seretse. /bon. ditebetebe/ (bap. tetebelo).
Tebetebe (ti-bi-ti-bi) /mess, distress, tribulation/ Bothata boo motho a leng ho bona
boo holeng thata haholo ho tsoa ho bona. /bon. ditebetebe/ Mohl. Ke kene tebetebeng
ka lebaka la ho felloa ke chelete kaofela. Boemo bo tjena bo tla re kenya tebetebeng.
Tebetebela (te-be-te-be-la) /jab/ Ho otla ka setebele hanyane: ho tebela ka tsela e
hlokang matla a setebele.
Tebetebelo (te-be-te-be-law) /jabbing/ Ketso ya ho otla ka setebele hanyane: tebelo e
hlokang matla a setebele.
Tebetse (ti-be-tse) /expelled/ Bokgale ba ho tebela.
Tebetsoe (ti-bets-we) /expelled/ Boetsuwa le bokgale ba ho tebela.
Tebisa (te-bi-sa) /to sink/ Ho kenya tlasa metsi. Ho ina tlasa metsi. (bap. kgaqisa).
Tebisa (te-bi-sa) /ponder/ Hoa maikutlo: ho a isa tlase haholo. Ho nahana ka thata.
Tebiso (te-bi-so) /directing at/ Ketso ya ho lebisa. Boemo ba ho shebisa nqa enngwe.
Tebiso (te-bi-so) /sinking/ Ketso ya ho tebisa kapa ho kenya tlasa metsi.
Tebo (te-baw) /submergence, deepening/ Ketso ya ho teba kapa ho kena metsing;
botlase ba ntho e itseng. (bap. botebo, setebi).
Teboho (te-bu-haw) /gratitude, gratefullness/ Ketso ya ho leboha: ho bontsha ho
ananela se fanoang; pontsho ya kananelo ka ho bua mantsoe a matle; ho busetsa botle
ho motho ya entseng botle ka ho fana ka lethonyana. /bon. diteboho/.
Teboho (te-bu-haw) /compliment/ Pontsho ya ho lakaletsa botle. (bap. takaletso).
Tebuka (te-bu-ka) /move with a rythm/ Ho tjeka kapa ho tsitsinyeha le morethetho
wa pina; ho choachoasela le morethetho wa mmino. Motjeko wa ngoale.

706
 707

Tebuko (te-bu-kaw) /dance of a girl/ Ketso ya ho sisinyeha (tsitsinyeha) hoa ngoale

kapa mosetsana ka ho ya le morethetho wa pina kapa ho tjeka le morethetho wa pina;
ho choachoasela le morethetho wa mmino.
Tedu (te-du) /beard/ Moriri o hlahang ho potoloha seledu kapa karolo tse ding tsa
sefahleho, haholo ho motho e motona. /bon. ditedu/.
Teduputsoa (te-du-puts-wa) /old man, grey-bearded man/ Monna moholo kapa
ntate moholo ya tsofetseng haholo ha a hlalosoa ho ya ka ditedu; motho ya ditedu tse
putsoa. /bon. boteduputsoa/.
Tee (ti-ye) (teye) /tea/ Motsoako wa metsi a belang kapa a chesang le mahlaku a
dimela tse ikgethang tse haitsoeng ho etsa seno se chesang. /bon. ditee/ (bap. kofi).
Teele (te-e-le) /weed iris/ Mofuta wa semela se hlahisang dithunthuru tse tshehla; se
dihaba kapa mahlaku a matenya, ebile se ba teng mobung nako e telele. /bon.
Diteele/.
Tefa (te-fa) /nag, upbraid/ Ho batla, haholo ngoana, ntho e itseng ka ho kgetha nako
eo e batloang ke yena; ho llela ntho tse sa lleloeng kapa tseo ho seng lebaka la ho di
newa; ho balabala ntle le lebaka le utloahalang.
Tefellano (te-fel-la-naw) /reparation, compensation/ Ketsetsano ya ho lefellana: ho
lefa ka ho etsetsana; ho lefella emong, mme le yena a lefelle ya mo lefelletseng.
Tefello (te-fel-law) /reimbursement, remittance/ Ketsetso ya ho lefella: ho fana ka
chelete bakeng sa motho ya e hlokang kapa ya lahlehetsoeng ke yona ka baka la
boemo bo itseng. /bon. ditefello/ (bap. tefo).
Tefello (te-fel-law) /tariff/ Se lefjoang bakeng sa ntho e itseng; chelete eo ho fanoang
ka yona bakeng sa tshebeletso e ikgethang. /bon. ditefello/
Tefisa (te-fi-sa) /spoil, coddle, pamper/ Ho senya ngoana kapa motho ka ketso e
fetolang sebopeho sa kelello. Ho dumella motho, haholo ngoana, ho etsa ntho enngwe
le enngwe ntle le khanyetso; ho fa ngoana kapa motho eng kapa eng ka nako e sa
hlokahaleng ka sepheo sa ho mo kgotsofatsa. (bap. tefa).
Tefiso (ti-fi-so) /repayment, compensation, refund, fine/ Ketsiso ya ho lefisa: ho
baka hore emong a lefe bakeng sa seo a se rekileng. Kotlo ka ho lefisa chelete kapa
ntho e itseng.
Tefiso (te-fi-saw)/spoiling, coddling/ Tshenyo ya ngoana ka ketso e itseng: ketso ya
ho tefisa kapa ho senya sebopeho sa kelello ka diketso.
Tefo (ti-faw) /payment, paying/ Ketso ya ho lefa kapa ho fa chelete bakeng sa.
Tefo (te-faw) // Ketso ya ho tefa: ho batla, haholo ngoana, ntho e itseng ka ho kgetha
nako eo e batloang ke yena; ho llela ntho tse sa lleloeng kapa tseo ho seng lebaka la
ho di newa; ho balabala ntle le lebaka le utloahalang.
Teka (te-ka) /prepare, lay a table for eating/ Ho lokisa tafole kapa sebaka sa ho jela
bakeng sa ho tshola dijo. Mohl. O teka tafole pontsheng ya dira tsaka.
Tekanyetso (te-kan-ye-tso) /assesment, evaluation/ Ketso ya ho lekanyetsa: ho
hlahloba ka sepheo sa ho rekisa kapa sa ho arolela.
Tekanyiso (te-kan-yi-so) /allusion/ Ketso ya ho lekanyisa. Ho leka ho akanya. Ho
bua taba ka ho akanya kapa ho tshoantsha.
Tekanyo (te-kan-yaw) /measuring, sizing, size/ Ketso ya ho lekanya: ho thola boima
kapa bobebe ba dintho ka ho di beha sekaleng. (bap. maleka).
Tekatekano (te-ka-te-ka-naw) /equality, parity, equatability/ Ketso kapa boemo ba
ho lekalekana: ho ba boemong, sebopehong kapa maemong a tshoanang ntle le ho
kgetholla bomorabe, sebopeho, botona, botshehadi kapa botona.
Tekatekanyo (te-ka-te-kan-yaw) /similarization, similarity, sameness/ Ketso ya ho
lekalekanya: ho beha sebopehong, maikutlong kapa boemong bo tshoanang.

707
 708

Tekatsa (te-ka-tsa) /to be a prostitute/ Ho robala kapa ho boka bakeng sa chelete; ho

sebetsa mosebetsi wa letekatsi: ho hoeba ka mmele. (bap. feba).
Tekatso (te-ka-tso) /prosititution/ Thekiso ya mmele bakeng sa pokano: ketso ya ho
tekatsa kapa ho robala kapa ho boka bakeng sa chelete; ho sebetsa mosebetsi wa
letekatsi: ho hoeba ka mmele. (bap. botekatsi, letekatsi).
Teke (ti-ki) /money/ Sesebedisoa se sebedisoang bakeng sa ho reka kapa ho
fapanyetsana ka se nkuwang le se fanoang; se emelang moruo wa naha ha ho bapisoa
le dirafjoa kapa dihlahisoa tsa naha tse kenang naheng le tse tsoang naheng ka
phapanyetsano. /bon. diteke, mateke/ (bap. chelete).
Tekeho (ti-ke-haw) /frustration/ Ketso ya ho lekeha: ho ba boemong ba ho kopangoa
maikutlo; ho ba boemong ba ho feroloa menahano le mehopolo ka lebaka la ho
sitiseha kapa ho se phomelle ho se labalabeloang.
Tekelaene (ti-ki-la-i-ne) /cheap person, slut/ Motho wa boitsharo bo hlokang taolo:
ya etsang ketso enngwe le enngwe e kgolo kapa e tshabehang ka tebello ya chelete e
nyane. Mosetsana kapa mosadi eo holeng bobebe ho yena ho etsa diketso tsa botekatsi
kapa bofebe. Sefejana. /bon. ditekelaene, botekelaene/ Tem. Lentsoe, “laene” ke
sothofatso ya “line” ha “teke” e le chelete.
Tekena (te-ke-na) /sign/ Ho hatisa mongolo o fapaneng le emeng, o emelang motho
kapa moetsi wa ketso. (bap. hatisa). Tem. Lentsoe lena, “tekena” ke sothofatso ya
lentsoe la afrikaans, “teken”.
Tekeno (te-ke-naw) /signature/ Ketso ya ho tekena: ho hatisa mongolo o fapaneng le
emeng, o emelang motho kapa moetsi wa ketso. (bap. Motekeno).
Tekesele (te-ke-se-le) /pot cover/ Sekoahelo sa pitsa ya setho; se sebedisoang ho
koala bokahodimo ba pitsa. /bon. ditekesele/ (bap. sekoahelo).
Teketliso (te-ke-tli-so) /hanging/ Ketso ya ho leketlisa. Ho etsa hore ntho e
tsitsinyehe kapa e tsamaye moyeng ka ho tshoara kapa ho tlama bokahodimo ka tsela
e itseng.
Teketlo (te-ke-tlo) /dangling/ Ketso ya ho leketla: Ho etsa hore ntho e tsitsinyehe
kapa e tsamaye moyeng ka ho tshoara bokahodimo ka tsela e itseng.
Teketsa (ti-ki-tsa) /blink/ Ho tsitsinyeha hoa mosifa kapa mesifa ya leihlo; ho
thothomela hoa nama tsa leihlo.
Teketso (ti-ki-tso) /blinking/ Ketso ya ho teketsa: ho tsitsinyeha hoa mosifa kapa
mesifa ya leihlo; ho thothomela hoa nama tsa leihlo. (bap. leteketso).
Tekiso (te-ki-so) /check up/ Hoa mokudi: ho ya bona ngaka lekgetlo leleng ka sepheo
sa ho hlahloba boemo kapa seemo sa mokudi. /bon. ditekiso/.
Teko (ti-kaw) /test, assesment, verification/ Ketso ya ho leka: ho nonya tsebo ka ho
etsa tlhatlhobo ya thuto e entsoeng; ho batla ho bona kutloisiso e mabapi le se
entsoeng ka ho lekola. Ho leka tshebediso ya ntho e itseng ka mora hore e hloloe kapa
e etsoe; ho sheba boleng ba ntho e itseng ka ho e sebedisa. /bon. diteko/.
Teko (ti-kaw) /temptation/ Ketso ya ho leka: ho nonya maikutlo; ho etsa hore motho
kapa ntho e etse ketso e mpe kapa eo a sa batleng ho e etsa. Mokgoa wa ho etsisa
motho emong se sa batlahaleng. /bon. meleko/ (bap. moleko).
Teko (ti-kaw) /experiment/ Se etsoang bakeng sa ho netefatsa ketsahalo kapa ketso;
boemo ba ho kgodisa tokafalo ya ntlha e itseng. /bon. diteko/.
Teko (te-ko) /table preparing or laying/ Ketso ya ho teka: tokiso ya tafole kapa
sebaka sa ho jella bakeng sa ho phomosa dijo.
Tekoane (te-kwa-ne) /daggar seed/ Peo ya semela sa matekoane. /bon. ditekoane/

708
 709

Tekolo (te-ku-law) /inspection, review, scanning/ Ketso ya ho lekola: Ho sheba ka

ho etsa dipatlisiso mabapi le boemo ba motho kapa ntho; ho phenyokolla ka ho etsa
diphuputso. /bon. Ditekolo/.
Tekolo (//) /supervision/ Mosebetsi wa molekodi: ho shebana le tokafalo ya maemo a
tshebetso le ditshebeletso tsa basebetsi mmoho le sebaka. /bon. ditekolo/ (bap.
molekodi).
Tela (te-la) /succumb, capitulate, surrender/ Ho lahla tshepo; ho kgaotsa ho tsoela
pele ka baka la ho hloleha kapa la ho hloka matla; ho emisa ho etsa ketso e itseng ka
baka la bofokodi ba ho tsoela pele; ho hloleha ho phethahatsa morero o itseng. Ho
fana ka bophelo bakeng sa tumelo. (bap. inehela, boitelo, telo).
Tela (te-la) /renounce, disown/ Ho tsoa motho, haholo ya etsang diketso tse sa
batlahaleng; ho lesa ho ikamanya le motho emong. (bap. tsoa).
Telaletso (ti-la-le-tso) /starring upwards/ Ketso ya ho lelaletsa: ho sheba ka ho
lebisa mahlo hodimo kapa nqa e phahameng.
Telekelo (te-le-ke-law) /precedence, preside over/ Ketso ya ho lelekela: ho bontsha
tsela; ho ba ka pele ka ho etsa dintho; ho etsa mosebetsi wa moetapele; ho ba
pulamadiboho; ho ba motshoara teu; ho itlhaba pele ka boemo; ho etsa selelekela.
(bap. selelekela).
Telekiso (te-le-ki-so) /fugitive, on the run/ Ketso ya ho lelekisa: Ho matha ka mora
motho kapa ntho e itseng ka sepheo sa ho e tsoara; ho mathisa ka morero wa ho
qhautsa.
Teleko (te-le-kaw) /expulsion, expatriation/ Ketso ya ho leleka: Ho tlosa motho
sebakeng seo a dulang ho sona; ho tebela kapa ho ntsha motho moahong kapa
mosebetsing; ho poma tshebedisano mokgeng, sehlopheng kapa mokgatlong; ho
fedisa dikamano le. Ho isa moahi wa naha enngwe hahabo. /bon. Diteleko/.
Telele (te-le-le) /long/ E sebopeho se phahameng; e bopehileng ka ho ya hodimo; e
nkang nako e ngata ha ho uwa ka yona.
Telele (//) /tall/ Hoa sebopeho sa mmele kapa ntho: se phahameng ha se kaloa ka ho
ya hodimo; se fetang bokgutshoanyane. (bap. lelele).
Telemelo (te-le-me-law) /deliciousness/ Ketso ya ho lelemela: e monate ha e jewa; e
theohelang ha bonolo mmetsong ka baka la monate wa yona.
Telemelo (te-le-me-law) /cruising/ Ketso ya ho lelemela: hoa motsamao kapa
ketsahalo: o, kapa e bonolo; o kapa e monate, e hlokang makukuno.
Telero (ti-li-raw) /wandering/ Ketso ya ho lelera: Ho tsamaya hohle ka sepheo se sio;
ho sollaka hohle ka morero o sa bonahaleng. Tloaelo ya moleleri. (bap. moleleri).
Tella (tel-la) /contemptuous, impolite/ Ho bontsha tlhokeho ya tlhompho: ho bua
puo e kgahlanong le molao kapa taelo ya motho e moholo; ho etsa ketso e kgahlanong
le toka ya baholo ba motse, lelapa kapa motsoadi; ho roba molao wa naha ka boomo;
ho bontsha lenyatso kgahlanong le.
Telleha (tel-le-ha) /contemptible/ E, kapa ya loketsoeng ke lenyatso; eo sebopeho sa
yona kapa sa hae se lokeloang ke tello; ya kgesehang ka baka la sebopeho sa hae.
Telleho (tel-le-haw) /contempt, contemptibility/ Ketso ya ho telleha: ho lokeloa ke
lenyatso; ho ba sebopehong se lokeloang ke tello; ho ba boemong ba ho kgeseha ha
bonolo. (bap. lenyatso).
Tellisa (tel-li-sa) /contemptuous/ Ho baka tello kapa ho telloa: ho etsa hore motho
kapa ntho e hloke tlhompho e loketseng.
Telliso (tel-li-so) /contemptuousness/ Ketso ya ho tellisa: ho baka tello kapa ho
telloa: ho etsa hore motho kapa ntho e hloke tlhompho e loketseng.

709
 710

Tello (tel-law) /disrespect, derision, mockery, disdain/ Ketso ya ho tella: ho bontsha

tlhokeho ya tlhompho: ho bua puo e kgahlanong le molao kapa taelo ya motho e
moholo; ho etsa ketso e kgahlanong le toka ya baholo ba motse, lelapa kapa motsoadi;
ho roba molao wa naha ka boomo; ho bontsha lenyatso kgahlanong le.
Telo (te-law) /capitulation, succumbing, martyrdom/ Ketso ya ho tela: ho lahla
tshepo; ho kgaotsa ho tsoela pele ka baka la ho hloleha kapa la ho hloka matla; ho
emisa ho etsa ketso e itseng ka baka la bofokodi ba ho tsoela pele; ho hloleha ho
phethahatsa morero o itseng. Ketso ya ho tela kapa ho fana ka bophelo ba hao bakeng
sa tumelo e itseng. Boemo ba ho nka kotsi ka baka la tumelo.
Telo (te-law) /renouncement, disowning/ Ketso ya ho tela: ho tsoa motho, haholo ya
etsang diketso tse sa batlahaleng; ho lesa ho ikamanya le motho emong.
Tema (te-ma) /effect, outcome, product, sequel/ Se hlahang ka mora ho sebetsa; se
bonahalang ka mora tshebetso; se tlang ka mora mosebetsi ebile se paka hore
mosebetsi o entsoe; bopaki kapa sesupo sa se sebeletsoang.
Temana (te-ma-na) /verse/ Karolo ya polelo e ikgethileng; karolo ya polelo, haholo e
amanang le serapana sa bibele, e hlalosang boemo kapa ketsahalo; seratsoana se
buang ka taba e itseng. /bon. ditemana/ (bap. kgaolo).
Temalo (te-ma-law) /accident/ Ketso ya ho lemala: ho hlaeloa ke boemo bo
lematsang mmele kapa bo senyang sebopeho sa ntho. /bon. ditemalo/ (bap. kotsi).
Temalo (//) /injury, casualty/ Boemo bo bakang ho utloa bohloko ba setho seseng sa
mmele; ho tsoa kotsi.
Tematso (te-ma-tso) /injury, damage, harm, abuse/ Ketso ya ho lematsa: ho ntsha
kotsi ka ho etsa leqeba kapa ho holofatsa setho se itseng sa mmele; ho utloisa bohloko
ka ho otla kapa ho natha.
Temetoane (ti-mi-twa-ni) /tonsils, tonsilitis/ Bokudi bo bakoang ke kokoana hloko
bo ruruhisang mmetso, bo etse hore mmetso o hlolehe ho koenya hantle. Tlh. Lentsoe
lena le sebedisoa le le ka bongateng hangata. /bon. Ditemetoane/ (mm. litemetoane).
Temo (ti-maw) /agriculture, soil husbandry/ Ketso ya ho lema kapa ho sebetsa ka
mobu, dijalo le diphoofolo. Tshebediso ya mobu le dijalo bakeng sa bohwai. (bap.
bohwai, sehwai, tjalo).
Temoho (te-mu-haw) /awareness, cognizance, perception/ Ketso ya ho lemoha: ho
hlokomela ketsahalo kapa ketso e itseng; ho ba hlokolosi ka se etsahalang.
Temoso (te-mu-saw) /notice, note, notification, caution/ Ketso ya ho lemosa: ho
etsa hore motho kapa ntho e hlokomele ketsahalo kapa ketso e itseng; ho bontsha ka
ho thibela phoso e ka etsoang. /bon. Ditemoso/ (bap. tlhokomediso).
Tena (ti-na) /to bore, vex, annoy, pester/ Ho utloisa bohloko ka diketso tse
iphethang ka makgetlo a mmaloa; ho ferola maikutlo kgafetsa; ho bua kapa ho etsa
diketso tse sa rateheng hangata. (bap. hlopha).
Tena (//) /wear, dress/ Ho apara seaparo; ho kenya phahlo kapa diphahlo; ho koahela
mmele ka seaparo kapa phahlo. (bap. apara).
Tenana (te-na-na) /incompatible/ Ho ba boemong ba ho se dumellane; ho se utloane
ka dipuo, diketso, mohopolo, maikutlo kapa mekgoa; ho se be boemong ba ho nahana
ka ho tshoana.
Tenana (//) /annoy each other/ Ketsetsano ya ho tena: ho utloisana bohloko ka
diketso tse iphethang ka makgetlo a mmaloa; ho ferolana maikutlo kgafetsa; ho bua
kapa ho etsa diketso tse sa rateheng pakeng tsa batho ba babedi.
Tenane (te-na-ne) (thenane) /harebell/ Omong wa mefuta ya meroho e hlaha e
melang naheng le pela malapeng, o mahlaku a botala bo hlakileng. /bon. ditenane/.

710
 711

Tenano (te-na-naw) /incompatibility/ Ketso ya ho tenana: ho ba boemong ba ho se

dumellane; ho se utloane ka dipuo, diketso, mohopolo, maikutlo kapa mekgoa; ho se
be boemong ba ho nahana ka ho tshoana.
Tenano (//) /annoyance, vexation/ Boemo ba ho tenana: ho utloisana bohloko ka
diketso tse phetahalang ka makgetlo a mmaloa; ho ferolana maikutlo kgafetsa; ho bua
kapa ho etsa diketso tse sa rateheng pakeng tsa batho ba babedi.
Teneha (ti-ne-ha) /fed up/ Ho ba boemong ba ho kgenehela emong ka baka la diketso
kapa boitshoaro ba hae bo sa rateheng; ho kgentshoa ke emong ka baka la puo tsa hae.
Tenehela (ti-ne-he-la) /fed up with/ Ketsetso ya ho teneha: ho teneha kgahlanong le
emong; ho utloa bohloko mabapi le diketso tsa emong.
Tenehelo (ti-ne-he-law) /act of being fed up/ Ketso ya ho tenehela: ho teneha
kgahlanong le emong; ho utloa bohloko mabapi le diketso tsa emong.
Teneho (ti-ne-haw) /dissatisfation/ Ketso ya ho teneha: ho ba boemong ba ho
kgenela emong ka baka la diketso kapa boitshoaro ba hae bo sa rateheng; ho
kgentshoa ke emong ka baka la puo tsa hae.
Teng (te-ng) /at that place, at/ Hona nqa eo ho buuwang ka yona; moo ho uwang
kapa ho tsoang teng; kaekae moo ho sa hlalosoeng lebitso la sebaka.
Teng (//) /present, available/ E fumanehang sebakeng; e tholoang ha e batloa; e
sebakeng seo e tlamehang ho ba ho sona ha e batloa. Mohl. Bohle ba teng lapeng.
Tenne (tin-ne) /wearing/ E apereng seaparo; ya kapa e kentse diphahlo mmeleng.
Tenne (tin-ne) /wore/ Bokgale ba ho tena.
Tennoe (tin-nwe) (tennwe) /fed up, worn/ Boetsuwa ba ho tena.
Teno (te-naw) /dressing, wearing/ Ketso ya ho tena: ho apara seaparo; ho kenya
phahlo kapa diphahlo; ho koahela mmele ka seaparo kapa phahlo bakeng sa ho pata
bokahare kapa bofeela. /bon. meteno/ (bap. moteno, moaparo).
Teno (ti-naw) /bordom/ Boemo ba ho utloisa maikutlo bohloko: ho utloisa bohloko
ka diketso tse phetahalang ka makgetlo a mmaloa; ho ferola maikutlo kgafetsa; ho bua
kapa ho etsa diketso tse sa rateheng hangata. (bap. setena).
Tetsakodulo (te-tsa-ko-du-lo) /Black Cuckoo/ Mofuta wa nonyana e modumo o
monate; e kopantseng bothokoa le botsho mmoho le bosootho; e fumanoang haholo
merung e teteaneng, e metala; e phelang haholo ka dikgofu le diboko tse ding tsa naha
mmoho le marutle. /bon. ditetsakodulo/. (mm. Tetsa-kolilo).

TETSAKODULO

Tentsha (tints-ha) /to dress/ Ketsetso ya ho tena: ho apesa emong seaparo; ho thusa
emong ho kenya diphahlo.
Tentsho (tints-haw) /dressing/ Ketso ya ho tentsha: Kapeso ya motho emong
seaparo; ho thusa emong ho kenya diphahlo. (bap. kapeso).
Tenya (ten-ya) /fat, obese/ E kapa ya sephara ka sebopeho sa mmele; e nang le
chebahalo e nonneng; e atileng ka sebopeho sa mmele kapa chebahalo; e chebahalo e
boima ka baka la ho nona kapa mafura. (bap. ntenya, motenya, setenya, letenya,
botenya).

711
 712

Teo (te-aw) /mechanic(s)/ Tokiso ya mochini kapa sepalangoang. Ketso ya ho tea

kapa ho lokisa mechini le dietsoa tse fapaneng. (bap. botei).
Teotso (te-u-tso) /sharpening/ Ketso ya ho leotsa: ho etsa hore ntho, haholo thipa
kapa lerumo, le kgone ho seha ha bobebe ka ho etsa hore le be bohale.
Tepeletso (te-pe-le-tso) /dangling/ Ketso ya ho lepeletsa: ho etsa hore ntho e leketle
sefateng kapa nthong e itseng. (bap. fanyeha).
Tepeletso (pe-pe-le-tso) /speed on a flat surface/ Ketso ya ho lepeletsa: ho etsa hore
ntho e tsamayang e tsamaye ka ho lokoloha sebakeng se hlokang moepa kapa motheo.
Tepella (te-pel-la) /vapid, tiresome, dull/ Ho ba boemong ba ho kgathala mmele; ho
hloleha ho sebetsa ka baka la mokgathala wa mmele. Ho ba boemong ba maikutlo a
hlokang mafolofolo kapa matjato.
Tepellisa (te-pel-li-sa) /exhausting, exhaustive/ Ho baka mokgathala; ho etsa hore
motho a tsoafe ho sebetsa kapa a emise ho tsoelapele ka baka la mokgathala kapa puo
e hlokang monate.
Tepelliso (te-pel-li-saw) /exhaustiveness, exhaustion/ Ketso ya ho tepellisa: ho baka
mokgathala; ho etsa hore motho a tsoafe ho sebetsa kapa a emise ho tsoelapele ka
baka la mokgathala kapa puo e hlokang monate.
Tepelliso (te-pel-li-saw) /dangling/ Ketso ya ho lepellisa: ho etsa hore ntho e leketle
hodima sefate kapa bophahamo.
Tepello (te-pel-law) /vapidness, tiresomeness, dullness/ Ketso ya ho tepella: ho ba
boemong ba ho kgathala hoa mmele; ho hloleha ho sebetsa ka baka la mokgathala wa
mmele. Ho ba boemong ba maikutlo a hlokang mafolofolo kapa matjato.
Tepello (te-pel-law) /speeding on a flat surface/ Ketso ya ho lepella: ho tsamaya,
matha, letsima kapa ho potlaka moo ho hlokang motheo kapa moepa teng.
Teraka (ti-ra-ka) /truck/ Mofuta wa sepalangoang se sebedisoang ho jara meroalo e
mengata. /bon. diteraka/ (bap. malaecha) (sheb. Sepalangoang).
Teranka (te-ra-nka) /trunk/ Setshelo se seholo sa tshepe kapa lesenke se sebedisoang
ho jara kapa ho tshela diphahlo kapa thoto e ngata. /bon. diteranka/.
Terantala (te-ran-ta-la) /white-dotted blue fabric/ Mofuta wa lesela le leputsoa le
nang le matheba a masweu, seka maroborobo, le sebedisoang ho etsa diaparo, haholo
mese ya setso. /bon. diterantala/.
Tereka (te-re-ka) /to dress smart/ Ho apara diphahlo tse ntle tse ncha; ho apara
hantle haholo. Ho tsoa ntjeng. (bap. itereka, seterekane).
Tereko (te-re-kaw) /smart dressing/ Ketso ya ho tereka: tloaelo ya ho apara
diphahlo tse ntle kapa tse ncha; ho apara hantle haholo. Ho fa emong seaparo se
secha; ho apesa emong diphahlo tse ntle haholo; ho tentsha seaparo se kgahlehang
kapa se kgahlisang. (bap. boitereko).
Terene (te-ri-ni) /train/ Sepalangoang se jarang batho kapa baeti ba bangata haholo,
seo hangata se nang le matoroko a fetang bobedi le hlooho e se hulang, se tsamayang
hodima seporo joalo ka mmila wa sona. /bon. diterene/ (bap. chuchumakgala,
mafongfonyane) (sheb. Sepalangoang).
Terepela (te-re-pe-la) /to walk like a horse/ Hoa pitsi: ho tsamaya kapele ka tsela ya
ho ikonka; ho tsamaya ka mokgoa kapa tsela e bontshang kguba.
Terepelo (te-re-pe-law) /horse walk/ Ketso ya ho terepela: mokgoa wa ho tsamaya
kapele ka tsela ya ho ikonka hoa pere; ho tsamaya ka mokgoa kapa tsela e bontshang
kguba hoa pitsi.
Teronko (te-rawn-kaw) /prison/ Sebaka seo ho dulang batshoarua ho sona. Moo ho
koalloang ditlokotsebe teng. Moo ba tlolang molao ba koalloang teng; lehae leo ho
koalloang ditsotsi ho lona. /bon. Diteronko/ (bap. ntloana-tshoana, chankana).

712
 713

Tesello (ti-sel-law) /quiting/ Ketso ya ho tlohela kapa ho lesella mokgoa o mobe.

Tesello (ti-sel-law) /acquital/ Mokgoa wa ho fana ka tokoloho ho motho ya
tshoeroeng kapa ya ditlamong ka mora ho mo fumana a hloka molato.
Teselo (ti-se-law) /abandon/ Ketso ya ho lesela kapa ho tlohela boemo, mokgoa,
tloaelo kapa ketso e itseng. Tlh. Hona le phapang e kgolo pakeng tsa mantsoe
“tesello” le “teselo”.
Teta (ti-ta) /peregrinate, roam/ Ho tsamaya dibakeng tse ngata ka ho se tsebe tsela;
ho tlala le mmila kapa tsela ka baka la ho lahleha; ho ya hodimo le tlase ka baka la ho
hloka tsebo ya moo ho uwang teng; ho tsamaya hohle ntle le sepheo se tsebahalang.
Teta (ti-ta) (iteta) /confront/ Ho ba le sebete sa ho loana kgahlanong le se tshajoang;
ho lebana le kotsi ntle le tshabo; ho bua kgahlanong le motho ya tshajoang. (bap.
iteta, boiteto).
Teteana (ti-ti-ana) /stuffed, crammed, packed/ Ho ba sebakeng seleseng ka bongata
bo boholo; ho ba mmoho sebakeng ka tsela e sitisang tsitsinyeho le motsamao o
tloaelehileng; ho ba boemong ba ho peteletsana kapa peteletsa. Ho phaellana hoa ntho
kapa dintho sebakeng seleseng.
Teteane (ti-ti-a-ne) (teteyane) /compact/ E kopanetseng ka hare ka bongata; e ngata
ka ho phathiellana sebakeng seleseng. Tlh. Lentsoe le nepahetseng haholo ke
“teteane” hofeta “teteyane”. (bap. teteane).
Teteano (ti-ti-a-naw) /stuffing, cramming, jamming/ Ketso ya ho teteana: ho ba
sebakeng seleseng ka bongata bo boholo; ho ba mmoho sebakeng ka tsela e sitisang
tsitsinyeho le motsamao o tloaelehileng; ho ba boemong ba ho peteletsana kapa
peteletsa. Phaellano ya dintho sebakeng seleseng. (mm. teteyana, teteyano, teteyanya,
teteyanyo).
Teteanya (ti-ti-an-ya) /to stuff, cramme, jam/ Ho baka boemo bo kopaneng
sebakeng seleseng; ho baka tshitiso ya ho tsitsinyeha le motsamao ka baka la
sekgotho kapa bongata bo boholo. Ho baka ho ba nqa e le nngwe ka bongata.
Teteanyo (ti-ti-an-yaw) /stuffing, congestion/ Ketso ya ho teteanya: ho baka boemo
bo kopaneng sebakeng seleseng; ho baka tshitiso ya ho tsitsinyeha le motsamao ka
baka la sekgotho kapa bongata bo boholo. Ho baka ho ba nqa e le nngwe ka bongata.
Tetebela (ti-ti-be-la) /sink, engulf/ Ho kgaqa kapa ho kena hara seretse kapa metsi ka
tsietsi; ho kena tebetebeng. (bap. tebetebe).
Tetebela (ti-ti-be-la) /depress/ Hoa maikutlo: ho ba fatshe haholo ka baka la
ketsahalo e sa tsoa etsahala, e mpe; ho hloka monate kelellong ka baka la bokudi kapa
boemo bo bobe ba ditaba. Mohl. Maikutlo a hae a tetebela ka mora ho utloa ditaba
tse bohloko. Hobaneng eka maikutlo a hao a batla ho tetebela?
Tetebelo (ti-ti-be-law) /depression, heaviness/ Ketso ya ho tetebela: ho ba le
maikutlo a fatshe haholo ka baka la ketsahalo e sa tsoa etsahala, e mpe; ho hloka
monate kelellong ka baka la bokudi kapa boemo bo bobe ba ditaba.
Tetebelo (ti-ti-be-law) /engulfing, sinking/ Ketso ya ho tetebela: ho kgaqa kapa ho
kena hara seretse kapa metsi ka tsietsi; ho kena tebetebeng.
Tetebetsa (te-te-be-tsa) /depress, sadden, deject/ Ho baka ho tetebela: ho etsa hore
emong a be le maikutlo a fatshe haholo ka baka la ketsahalo e sa tsoa etsahala, e mpe;
ho hlokisa monate kelellong ka baka la bokudi kapa boemo bo bobe ba ditaba.
Tetebetso (te-te-be-tso) /depression, saddening, dejection/ Ketso ya ho tetebetsa: ho
etsa hore emong a be le maikutlo a fatshe haholo ka baka la ketsahalo e sa tsoa
etsahala, e mpe; ho hlokisa monate kelellong ka baka la bokudi kapa boemo bo bobe
ba ditaba.

713
 714

Teteka (ti-ti-ka) /smack/ Ho otla kapa ho shapa kgafetsa ntle le ho emisa ka sepheo
sa ho ntsha kotsi; ho otlaka ha bohloko ntle le ho kgefutsa ka sepheo sa ho lematsa.
Tetekaka (ti-ti-ka-ka) /smack repeatly/ Phethako ya ho teteka.
Tetekako (ti-ti-ka-ko) /smacking repeatly/ Ketso ya ho tetekaka.
Tetekana (ti-ti-ka-na) // Ketsetsano ya ho teteka: ho otla ka ho etsetsana.
Tetekano (ti-ti-ka-naw) // Ketso ya ho teteka: kotlo ka ho etsetsana.
Tetekile (ti-ti-ki-le) // Bokgale ba ho teteka.
Tetekiloe (ti-ti-ki-lwe) // Boetsuwa le bokgale ba ho teteka.
Teteko (ti-ti-ko) /smacking/ Ketso ya ho teteka: ho otla kapa ho shapa kgafetsa ntle
le ho emisa ka sepheo sa ho ntsha kotsi; ho otlaka ha bohloko ntle le ho kgefutsa ka
sepheo sa ho lematsa. (bap. tematso).
Tetekoa (te-te-kwa) // Boetsuwa ba ho teteka.
Tetelo (ti-te-law) /awaiting/ Ketso ya ho letela: ho emela ntho kapa motho ya song ho
fihle; ho emela motho kapa ntho e itseng nako e itseng, ka sepheo se itseng; ho dula
ka lebaka la tebello kapa kemelo ya ho fihla hoa ntho e itseng. Ho ba boemong ba
tebello. Ketsetso ya ho leta. (bap. tebelo, tebello).
Tetema (te-te-ma) /tremble/ Ho reketla hoa ntho e boima; ho tsitsinyeha hoa mmele
kapa ntho e kgolo haholo. Tlh. Ka puo ya Setswana lentsoe lena le na le moelelo o
mong.
Tetemo (te-te-maw) /a tremble, trembling/ Ketso ya ho tetema: tsitsinyeho ya
mmele kapa ntho e kgolo haholo.
Tetetsa (ti-te-tsa) /to cause internal bleeding/ Ho etsa hore phallo ya madi e hlolehe
kapa e sitisehe ka baka la leqeba le ka hara setho sa mmele; ho ba le letetetso ka
leqeba le hlahileng karolong enngwe ya mmele.
Tetetso (ti-te-tso) /internal bleeding/ Ketso ya ho tetetsa: ho etsa hore phallo ya
madi e hlolehe kapa e sitisehe ka baka la leqeba le ka hara setho sa mmele; ho ba le
letetetso ka lebaka la leqeba le hlahileng karolong enngwe ya mmele. /bon. Matetetso/
Tetetsoa (ti-tets-wa) // Boetsuwa ba ho tetetsa.
Teteyane (ti-ti-ya-ne) (teteane) /compact/ E kopanetseng ka hare; e ngata ka ho
phathiellana sebakeng seleseng. Tlh. Lentsoe le nepahetseng haholo ke “teteane”
hofeta “teteyane”. (bap. teteane).
Tetla (ti-tla) /prerogative, privilege, right/ Monyetla o ikgethang o fumanoang ka
lebaka la boemo; tokelo eo motho a nang le yona ka baka la maemo a hae; tumello le
tshoanelo eo motho a nang le yona. /bon. tetla/.
Teto (ti-taw) /peregrination, roaming/ Ketso ya ho teta: ho tsamaya dibakeng tse
ngata ka ho se tsebe tsela; ho tlala le mmila kapa tsela ka baka la ho lahleha; ho ya
hodimo le tlase ka baka la ho hloka tsebo ya moo ho uwang teng; ho tsamaya hohle
ntle le sepheo se tsebahalang.
Tetsetso (te-tse-tso) // Ketso ya ho letsetsa: ho etsa hore mmino o utloahale ka ho
tobetsa konopo ya sealemoya kapa mochini wa mmino bakeng sa motho emong: ho
bapalla mino wa diletsa.
Tetsimiso (te-tsi-mi-saw) /running after/ Ketso ya ho letsimisa: ho mathisa ka
sepheo sa ho etsa ditlhodisano; ho kganna sepalangoang ka sepheo sa ditlhodisano; ho
matha kapa ho mathisa ntho e itseng ka baka la ho batla ho tsoa boemong ba pele.
Tetsimo (te-tsi-maw) /fast running, race/ Ketso ya ho letsima: ho matha ka sepheo
sa ho etsa ditlhodisano; ho kganna sepalangoang ka sepheo sa ditlhodisano; ho matha
kapa ho mathisa ntho e itseng ka baka la ho batla ho tsoa boemong ba pele.
Tetso (te-tso) /music tune/ Ketso ya ho letsa: ho etsa hore modumo o be teng ka ho
tobetsa konopo; ho dumisa seletsa ka ho tobetsa kapa ho sotha setho seseng sa seletsa;

714
 715

ho etsa hore mmino o utloahale ka ho tobetsa konopo ya sealemoya kapa mochini wa

mmino. (bap. seletsa).
Tetsoana (te-tswa-na) /little beard/ Tedu e nyane: moriri wa seledu sa motho e
motona oo eleng hona o qalang ho hlaha. /bon. ditetsoana/.
Teu (te-u) /rope/ Lerapo kapa thapo e tshoaroang ka pele ho diphoofolo tse
pannoeng; bokapele bo etellang pele dikgomo kapa diruuwa tse pannoeng. Se
sebedisoang ho laola diphoofolo tse lemang masimong. /bon. diteu/ (bap. sebanteu).
Teyana (te-ya-na) (teana) /come across/ Ho kopana le; ho kgahlana le motho kapa
ntho tseleng kapa leetong.
Teyano (te-ya-naw) (teano) /coming across/ Ketso ya ho teyana: ho kgahlana le
motho kapa ntho tseleng kapa leetong.
Teyanya (te-yan-ya) (teanya) /to encounter, meet with/ Ketsetso ya ho teyana: ho
baka ho kopana kapa ho kgahlana le motho kapa ntho tseleng, sebakeng kapa leetong.
Teyanyo (te-yan-yaw) (teanyo)/encounter, meeting with/ Ketso ya ho teyanya: ho
baka ho kopana kapa ho kgahlana le motho kapa ntho tseleng, sebakeng kapa leetong.
Thaba (tha-ba) /mountain/ Bophahamo ba lefatshe bo fetang leralla ka ho ya
hodimo; sebaka se dilomo, mafika, majoe, matlapa, mahaha kapa dimela tsa tlhaho se
phahameng haholo kapa se hlahelletseng hodimo. /bon. dithaba/.
Thaba (//) /be happy/ Ho utloa monate pelong; ho bontsha motlotlo maikutlong le
monahanong; ho ba boemong ba ho tsheha le ho nyakalla; ho ikutloa monate.
Thabana (tha-ba-na) /hillock/ Thaba e nyane. Leralla. /bon. Dithabana/.
Thabanamollo (tha-ba-na-mul-law) /volcanoe/ Boemo ba tlhaho boo ho runyang
seretse se chesang haholo ho tsoa botebong ba lefatshe, bo phasolohang ho ya hodimo
mme bo bake tutudu, seka thaba, ha bo phola. /bon. Dithabanamollo/.
Thabanaseretse (tha-ba-na-si-re-tse) /lava/ Seretse se chesang haholo se tsoang tlasa
mpa ya lefatshe seo ha se phola ka lebaka la moya wa bokantle ba lefatshe se bakang
lejoe, lefika kapa letlapa le thatahadi. Seretse se chesang haholo se hlahang botebong
ba lefatshe, ebile se baka ditutudu. /bon. Dithabanaseretse/ (mm. thabana-seretse).
Thabanantlenyana (//) /Southern Afrika tallest mountain/ Thaba e telele ka
hofetisisa Afrika e ka borwa e tholahalang naheng ya Lesotho. Thaba e kgolohadi ka
bolelele e fumanoang naheng ya Lesotho. (mm. Thabana-ntlenyana).
Thabang (tha-ba-ng) /a baby born to bring happiness/ Ngoana eo tsoalo ya hae e
amanang le lethabo la tsoalo ya hae; ngoana eo tlhaho ya hae e tlisitseng thabo lapeng.
Thabe (tha-be)(thaabe) /hiccup/ Boemo ba ho hula moya ntle le boikemisetso bo
bakoang ke ho phahama hoa setho sa mmele ka mora mmetso. Boemo ba ho hema eka
moya o wa fela, bo etsahalang ntle le taolo ya moetsuwa kapa moetsuwa, empa bo
bakoa ke boemo ba ditho tsa mmetso le kodu. (bap. kgodisa).
Thabela (tha-be-la) /happy for, appreciate/ Ketsetso ya ho thaba: ho amohela se
fuwang kapa se etsahalang ka ho bontsha motlotlo; ho ananela ka matsoho a mabedi;
ho rata se etsahalang ka ho bontsha kananelo.
Thabelana (tha-be-la-na) // Ketsetsano ya ho thaba: ho bontsha thabo ka ho etsetsana.
Thabelano (tha-be-la-naw) // Ketseo ya ho thabelana: ho bontsha thabo ka ho
etsetsana; ho thabela emong, mme le yena a thabele ya mo thabetseng.
Thabelo (tha-be-law) /appreciation/ Ketso ya ho thabela: kananelo ya ho amohela se
fuwang kapa se etsahalang ka ho bontsha motlotlo; ho ananela ka matsoho a mabedi;
ho rata se etsahalang ka ho bontsha kananelo.
Thabetse (tha-be-tse) // Bokgale ba ho thabela.
Thabetsoe (tha-be-tswe) // Boetsuwa le bokgale ba ho thabela.

715
 716

Thabisa (tha-bi-sa) /to please, delight, gratify, rejoice/ Ketsiso ya ho thaba: ho etsa
hore emong a be motlotlo, a nyakalle; ho etsa hore emong a kgotsofale pelong ka ho
etsa diketso tse lebeletsoeng, tse ntle; ho kgotsofatsoa ke se etsahalang se setle.
Thabiso (tha-bi-so) /gratification, rejoice, pleasure/ Ketso ya ho thabisa: ho etsa
hore emong a be motlotlo, a nyakalle; ho etsa hore emong a kgotsofale pelong ka ho
etsa diketso tse lebeletsoeng, tse ntle; ho kgotsofatsoa ke se etsahalang se setle.
Thabiso (//) /pleasing baby/ Ngoana eo tlhaho ya hae e thabisang haholo; ngoana
moshanyana eo tsoalo ya hae e thabisang batsoadi haholo. /bon. bothabiso/.
Thabo (tha-baw) /ecstacy, blissfulness, cheerfulness, joy/ Ketso ya ho thaba: ho
utloa monate pelong; ho bontsha motlotlo maikutlong le monahanong; ho ba boemong
ba ho tsheha le ho nyakalla; ho ikutloa monate. (bap. lethabo).
Thabo (//) /happiness baby/ Ngoana eo ha a ne a hlaha ho ne ho na le monyaka le
motlotlo o moholo. /bon. bothabo/.
Thaha (tha-ha) /sparrow, Cape Weaver/ Mofuta wa nonyana ya naheng, e modumo
o monate, e soothoana bo lefifi, e fumanong haholo dithabeng le merung kapa pela
mahae ka nako tse ding, e mokobolo o etseditsoeng ho ja peo. /bon. dithaha/.
Thahakhube (tha-ha-kgu-be) /Southern red bishop/ Mofuta wa thaha e mmala o
mokgubedu, e bonahalang haholo naheng. /bon. Dithahakhube/ (mm. Thaha-khube,
thaha-kgube).
Thahatshehla (tha-hats-he-hla) /golden bishop/ Mofuta wa thaha e mmala o mosehla
ba gauta, e tholahalang haholo naheng. /bon. Dithahatshehla/ (mm. Thaha-tsehla).
Thahameso (tha-ha-mi-saw) /early breakfast/ Dijo tse apehiloeng hoseng ka meso
tseo hangata di jewang hoseng haholo. /bon. dithahameso/.
Thahasella (tha-ha-sel-la) /fascinated, keen, interested/ Ho bontsha cheseho mabapi
le ntho kapa motho; ho kgahloa ke ntho e itseng ka ho e latella; ho bontsha tjantjello
kgahlanong le ntho e ratehang; ho hoheloa ke maikutlo mabapi le boemo bo itseng.
Thahasello (tha-ha-sel-law) /enthusiasm, intention, fascination/ Ketso ya ho
thahasella: ho bontsha cheseho mabapi le ntho kapa motho; ho kgahloa ke ntho e
itseng ka ho e latella; ho bontsha tjantjello kgahlanong le ntho e ratehang; ho hoheloa
ke maikutlo mabapi le boemo bo itseng.
Thaka (tha-ka) /of people: born on the same year, peer/ Hoa batho kapa dintho: tse
hlahileng ka selemo seleseng; tse etsahetseng ka kgoedi kapa selemo seleseng; ka
nako e tshoanang. /bon. dithaka/ Mohl. Wena o thaka yaka.
Thakadisa (tha-ka-di-sa) // Ketsiso ya ho thakasa: ho baka motsamao o seng motle ka
baka la ho lemala kapa ho tsoa kotsi maotong kapa diropeng.
Thakadiso (tha-ka-di-so) // Ketso ya ho thakadisa: ho baka motsamao o seng motle
ka baka la ho lemala kapa ho tsoa kotsi seropeng.
Thakaka (tha-ka-ka) /peer/ Motho eo mmuwi kapa moetsi a tsoetsoeng le yena ka
selemo kapa kgoedi e le nngwe; motho eo ho lekanoang le yena ka dilemo tsa tsoalo;
motho eo nako eo a tsoetsoeng ka yona e tshoanang le ya emong. /bon. bothakaka,
dithaka/.
Thakaneng (tha-ka-ne-ng) /picnic/ Sebaka, haholo sa bacha, moo ho nyakalloang
mmoho; sebaka seo bacha ba ithabisang hamonate le ho roba monakedi. /bon. 0/. tem.
Thakangoaha (//) /birthday party/ Letsatsi le kgoedi ya selemo seo motho a
tsoetsoeng ka lona; le tsatsi la tsoalo. /bon. dithakangoaha/.
Thakantona (tha-kan-tu-na) /fellow, chap, guy, bloke/ Motho eo ho buuwang ka
yena ha a etsa ketso e kgethehileng; motho, haholo e motona, ha ho hlalosoa seo a se
etsang se itseng ka tsela ya bosoasoi. /bon. bothakantona/.

716
 717

Thakasa (tha-ka-sa) // Ho tsamaya ha bohloko ka baka la ho lemala setho sa botona

kapa botshehadi; ho tsamaya hampe ka baka la kotsi ya mmele, haholo serope, e
sitisang motsamao o tloaelehileng.
Thakaso (tha-ka-saw) // Ketso ya ho thakasa: tsela ya ho tsamaya ha bohloko ka baka
la ho lemala setho sa botona kapa botshehadi; ho tsamaya hampe ka baka la kotsi ya
mmele, haholo serope, e sitisang motsamao o tloaelehileng.
Thakgalla (tha-kgal-la) // Ho dula fatshe ka ho otlolla maoto ka tsela e sitisang ho
feta hoa babang; ho dula ka ho lepellisa maoto ka tsela e mpe.
Thakgallo (tha-kgal-law) // Ketso ya ho thakgalla: ho dula fatshe ka ho otlolla maoto
ka tsela e sitisang ho feta hoa babang; ho dula ka ho lepellisa maoto ka tsela e mpe.
Thakgisa (tha-kgi-sa) /crucify, persecute/ Ho bolaya ka ho maneha leboteng kapa
sefapanong; ho lepellisa leboteng kapa sefapanong. (bap. sethakgisa).
Thakgiso (tha-kgi-saw) /crucifiction, persecution/ Ketso ya ho thakgisa: ho bolaya
ka ho maneha leboteng kapa sefapanong; ho lepellisa leboteng kapa sefapanong.
Thakgo (tha-kgu) /exclamation: sudden standing/ Lekgotsa le bontshang ho tsoha
kapa ho raoha hanghang.
Thakgoha (tha-kgu-ha) /to move legs/ Ho suthisa maoto pela sebaka seo batho ba
fetang ho sona; ho tlosa maoto a sitisang motsamao o lokolohileng moo ho fetang
batho teng. Tlh. Batho ba bangata ba na le ho kopakopanya mantsoe “thakgoha”
mmoho le “thakgola”. Ho “thakgoha” ho tsamaisana le ho phutha maoto ha ho
“thakgola” ho tsamaisana le ho qala kapa ho simolla ketso kapa ketsahalo e itseng.
Thakgoha (tha-kgu-ha) /to go home/ Ho ya hae ka ho tsoa sebakeng seseng; ho tloha
sebakeng seseng ho ya hae. (bap. oroha).
Thakgoho (tha-kgu-haw) /leg moving/ Ketso ya ho thakgoha: ho suthisa maoto pela
sebaka seo batho ba fetang ho sona; ho tlosa maoto a sitisang motsamao o
lokolohileng moo ho fetang batho teng.
Thakgoho (tha-kgu-haw) /home coming/ Ketso ya ho thakgoha: ho ya hae ka ho tsoa
sebakeng seseng; ho tloha sebakeng seseng ho ya hae. (bap. koroho).
Thakgola (tha-kgu-la) /kick start, commence/ Ho qala hanghang ka boikemisetso bo
boholo; ho simolla ho etsa ketso e itseng. Tlh. Batho ba bangata ba na le ho
kopakopanya mantsoe “thakgoha” mmoho le “thakgola”. Ho “thakgoha” ho
tsamaisana le ho phutha maoto ha ho “thakgola” ho tsamaisana le ho qala kapa ho
simolla ketso kapa ketsahalo e itseng. (bap. thakgoha).
Thakgolo (tha-kgu-law) /commencement/ Ketso ya ho thakgola: mokgoa wa ho qala
hanghang ka boikemisetso bo boholo; ho simolla ho etsa ketso e itseng kapelenyana.
Thako (tha-kaw) /derelict building, ruines/ Moaho o sa duleng batho; ntlo kapa
moaho o maemong a ho wa kapa ho senyeha, o siloeng ke moahi kapa baahi ba ona;
moaho o furaletsoeng ke batho. /bon. dithako/.
Thako (tha-ko) /queue cheating/ Ketso ya ho raka: ho tla ka pele ho motho ya
moleng; ho ba ka pele moleng ka tsela e sa lokang.
Thala (tha-la) /draw a line/ Ho etsa mola ka ho ngola motoa; ho ngola motoa o
molelele fatshe kapa hodima ntho e itseng. (bap. taka).
Thala (tha-la) /run like a calf/ Ho matha hoa namane; motsamao wa namane o
potlakileng, o bontshang bophelo. Mael. Ha e thala e thalla mosehlong: ho kgutlela
hae ka mora bosio; ho ya lapeng ho ba heno kapa ba lelapa ka mora ho nyamela.
Thalabodiba (tha-la-bo-di-ba) /river insect/ Mofuta wa kokoanyana e tshoana e
ratang ho sesa metsing a dinoko, haholo pela bolele. /bon. dithalabodiba/.
Thalla (thal-la) /run toward/ Ketsetso ya ho thala: ho thala bakeng sa.
Thallo (thal-law) // Ketso ya ho thalla.

717
 718

Thalo (tha-law) /line drawing/ Ketso ya ho thala: ho etsa mola ka ho ngola motoa; ho
ngola motoa o molelele fatshe kapa hodima ntho e itseng.
Thalo (//) /run of a calf/ Ketso ya ho thala: ho matha hoa namane; motsamao wa
namane o potlakileng, o bontshang bophelo.
Thamaha (tha-ma-ha) /male brown hyena/ Mofuta wa phoofolo e hlaha haholo, e
tona ya leloko la phiri e nang le mmala o mosootho. /bon. dithamaha/ (sheb. Dibata).
Thamahane (tha-ma-ha-ne) /brown female hyena/ Mofuta wa phoofolo e tshehadi
ya leloko la phiri e nang le mmala o mosootho. /bon. dithamahane/ (bap. phiri).
Thamola (tha-mu-la) /to move one’s neck upward/ Ho ntsha kapa ho phahamisa
molala mahetleng ka ho o isa hodimo; ho isa molala hodimo ka sepheo sa ho nyarela
se sa bonahaleng hantle.
Thamolo (tha-mu-law) /upward neck’s movement/ Ketso ya ho thamola: ho ntsha
kapa ho phahamisa molala mahetleng ka ho o isa hodimo; ho isa molala hodimo ka
sepheo sa ho nyarela se sa bonahaleng hantle.
Thankga (than-kga) /mess, shambles, turmoil/ Boemo bo kopakopaneng: tlhokeho
ya tlhopiso le tatellano; bosio ba taolo e nepahetseng e bakang bothata. Mael. Ho
dubisa thankga: ho kopakopanya maikutlo a emong ka ho ferekanya kelello. Mael.
Ho duba thankga: ho kopakopanya maemo a dintho ka lebaka la pherekano.
Thaopa (tha-u-pa) /to volunteer/ Ho etsa ketso e itseng ntle le ho laeloa. Ho nka
bohato ntle le ho jwetsoa. /bon. 0/ (bap. ithaopa, boithaopo).
Thaopo (tha-u-oaw) /volunteering/ Ketso ya ho thaopa kapa ho ithaopa: mokgoa wa
ho etsa ketso e itseng ntle le ho laeloa. Ho nka bohato ntle le ho joetsoa. (bap.
boithaopo, moithaopi).
Thapa (tha-pa) /tame/ Hoa phoofolo: ho ba le sebopeho se bonolo; ho ba sebopehong
kapa boemo bo hlokang bohlaha kapa bohale ba ho harola kapa ho hlasela.
Thapallo (thap-al-law) // Ketso ya ho rapalla: ho paqama fatshe ka mpa ntle le
boikemisetso; ho paqama fatshe ka mora ho kakalatsoa fatshe ka setebele; ho wela
fatshe kapa ho kakalla ka baka la ho diwa ke bokudi bo itseng. (bap. rapalla).
Thapama (tha-pa-ma) /afternoon/ Nako ka mora motshehare; nako e atamelang
kapa e lebileng mantsiboya; nako ya ha mmamorao, mantsiboya. /bon. dithapama/.
Thapedi (tha-pe-di) /plea/ Boemo ba ho ikopela tshoarelo mabapi le phoso kapa
molato o entsoeng; ho etsa kopo e fokotsang kotlo kapa ho lokolloa kgolehong; ho
bua mantsoe a nang le boikokobetso ka sepheo sa ho etsetsoa ntho e itseng. Kopo
mabapi le tshoarelo kgahlanong le phoso kapa tshitelo. /bon. dithapedi/.
Thapediso (tha-pe-di-so) /intercession, entreaty, request/ Ketso ya ho rapedisa: ho
thusa ho rapela; ho rapela mmoho le motho ya hlokang thuso kapa thapelo. Boemo ba
ho rapela mmoho mabapi le tebello e itseng. /bon. dithapediso/.
Thapelo (tha-pe-law) /prayer/ Ketso ya ho rapela: ho buisana le Modimo ka ho
kgumama kapa ho etsa kopo e itseng; tsela ya ho ikamanya le Mmopi ka ho mo
kgumamela le ho bua mantsoe a kopang se itseng. /bon. dithapelo/.
Thapisa (tha-pi-sa) /to tame/ Ho etsa hore phoofolo kapa motho ya hlaha a be
bonolo; ho ntsha bohlaha ba phoofolo ka ho baka hore e tloaele motho kapa hae.
Thapisa (//) /to soak/ Ho kenya seaparo kapa ntho e itseng ka metsing ka sepheo sa
ho e nolofatsa; ho etsa hore seaparo se nolofale bakeng sa ho hlatsoa. (bap. inela).
Thapisitse (tha-pi-si-tse) /tamed, soaked/ Bokgale ba ho thapisa.
Thapisitsoe (tha-pi-si-tswe) // Boetsuwa le bokgale ba ho thapisa.
Thapiso (tha-pi-saw) /taming/ Ketso ya ho thapisa: ho etsa hore phoofolo kapa
motho ya hlaha a be bonolo; ho ntsha bohlaha ba phoofolo ka ho baka hore e tloaele
motho kapa hae.

718
 719

Thapiso (tha-pi-saw) /soaking/ Ketso ya ho kenya seaparo kapa ntho e itseng ka hara
metsi ka sepheo sa ho e nolofatsa; mokgoa wa ho etsa hore seaparo se nolofale
bakeng sa ho hlatsoa.
Thapisoa (tha-pi-swa) /soaked, tamed/ Boetsuawa ba ho thapisa.
Thapo (tha-paw) /rope/ Kgoele e tenya haholo e sebedisoang bakeng sa ho tlama
kapa ho thatela. /bon. dithapo/. Mael. Ho tlhakisa thapo: ho thibela batho ba motse
kapa sebaka seseng ho kena motsoetseng ka mora kuruetso ya ngoana.
Thapo (//) /mourning cloth/ Lesela le aparoang ke motho ya hlokahaletsoeng ho
bontsha ho sila kapa sesila. /bon. dithapo/.
Thapolla (tha-pul-la) /to exercise/ Ho koetlisa mmele bakeng sa ho tiisa ditho tsa
ona; ho otlolla ditho tsa mmele bakeng sa bophelo bo botle; ho ikoetlisa kapa ho etsa
diketso tse amanang le boikoetliso.
Thapollo (tha-pul-law) /exercise/ Ketso ya ho thapolla: ho koetlisa mmele bakeng sa
ho tiisa ditho tsa ona; ho otlolla ditho tsa mmele bakeng sa bophelo bo botle; ho
ikoetlisa kapa ho etsa diketso tse amanang le boikoetliso. (bap. boithapollo).
Thapolosa (tha-pu-lu-sa) /relax, entertain/ Ho ithapolosa kapa ho roba monakedi ka
ho etsa ketso e itseng. (bap. ithapolosa).
Thapoloso (tha-pu-lu-saw) /relaxation, entertainment/ Ketso ya ho thapolosa kapa
ho roba monakedi ka ho etsa ketso e itseng. (bap. boithapoloso).
Thapolosoa (tha-pu-lu-swa) // Boetsuwa ba ho thapolosa.
Tharasa (tha-ra-sa) /pervert, have illicit sexual encounter/ Ho ba le pokano e sa
tloaelehang: ho robala le monna ke monna emong; ho robala le mosadi kapa motho e
motshehadi ke mosadi emong. Ho ba le kamano ya ho kotana e sa tloaelehang kapa e
sa hloloang. (bap. beta).
Tharasi (tha-ra-si) /hermaphrodite/ Motho kapa phoofolo e nang le setho sa
botshehadi le botona mmeleng o le mong. /bon. ditharasi/.
Tharasi (tha-ra-si) /transvestite, transsexual/ Motho e motona ya ratang ho apara le
ho etsa diketso tsa basadi ka lebaka la boemo ba hae ba kellelo; mokgelo wa monna
kapa motho e motona ya maemong a sesadi. /bon. ditharasi/.
Tharaso (tha-ra-saw) /homosexuality, gay, lesbianism/ Ketso ya ho tharasa: ho ba le
pokano e sa tloaelehang: ho robala le monna ke monna emong; ho robala le mosadi
kapa motho e motshehadi ke mosadi emong. Ho ba le kamano ya ho kotana e sa
tloaelehang kapa e sa hloloang.
Tharaso (//) /sexual perversion/ Ketso ya ho tharasa: pokano e sa tloaelehang: ho
robala hoa monna le monna emong; ho robala le mosadi kapa motho e motshehadi ke
mosadi emong. Ho ba le kamano ya ho kotana e sa tloaelehang kapa e sa hloloang;
tloaelo kapa mokgoa wa pokano kapa kotano ya batho ba nang le ditho tsa botshehadi
kapa botona tse tshoanang. (bap. letharaso).
Thari (tha-ri) /productiveness, fertility, parturition/ Boemo ba ho tsoala ha bobebe;
boteng ba popelo e tsoadisang ha bonolo; mokgoa wa motho e motshehadi wa ho
emara ha bobebe ka mora kopana le e motona kapa ka mora pokano.
Thari (//) /birth right/ ?? Mohl. Bana ba thari e ntsho.
Thari (//) // Lesela le sebedisoang ho pepa lesea; seaparo sa ho pepa ngoana. Se
tshihetsang lekgabunyane mokokotlong wa ya mo pepileng. /bon. dithari/ Mael.
Ngoana ya sa lleng o shoele tharing: motho ya thotseng le ha a na le bothata a ka
bolawa ke tloaelo e joalo. Motho ya sa kgoneng ho ipuella a ka kena tsietsing e kgolo.
Tharo (tha-ru) /three/ Palo e fetang pedi ebile e le ka tlase ho nne. Metso e fetang
boraro empa e le katlase ho bone kapa nne. (bap. boraro).

719
 720

Tharollo (tha-rul-law) /resolution, settlement, solution/ Ketso ya ho rarolla: ho etsa

hore bothata bo fele; ho fedisa bothata kapa qaka ka dipuisano le namolelo; ho tlosa
boemo bo thata ka puo kapa qeto ya seboka se kgaolang kgang.
Thata (tha-ta) /difficult, hard, demanding/ Hoa sebopeho kapa boemo: seo hoseng
bobebe ho se etsa; eo holeng boima ho e hlalosa kapa ho e utloisisa; e batlang matla le
bohlale bo boholo ho e phethahatsa. /bon. mathata/ (bap. bothata, mathata). Mael.
Mathata a hloele manolo hodimo: ho ba boima hofeta kamoo ho neng ho lebeletsoe
kateng. Ha ho bonolo ho ya ka tsela eo eneng e nahannoe. Mael. Ho ba hlooho e
thata: ho ba manganga haholo.
Thata (//) /compact, rigid, solid, stony, dense/ E tiileng kapa e sa kgaoheng ha
bonolo; e thatafetseng sebopeho; e sa choatleheng kapa e sa thubeheng ha bobebe; eo
hoseng bonolo ho e fetola; e hlokang kutloisiso e tloaelehileng. (bap. teteane).
Thatafaditse (tha-ta-fa-di-tse) // Bokgale ba ho thatafatsa.
Thatafaditsoe (tha-ta-fa-di-tswe) // Boetsuwa le bokgale ba ho thatafatsa.
Thatafala (tha-ta-fa-la) // Ho ba boemong bo bakang tlhokeho ya bonolo le bobebe;
ho ba maikutlong a sa fetoheng ha bobebe. Ho ba sebopehong se sa tsitsinyeheng, se
sa fetoheng; ho ba sebopehong se sa choatleheng le ho thubeha ha bonolo.
Thatafalo (tha-ta-fa-law) // Ketso ya ho thatafala: ho ba boemong bo bakang tlhokeho
ya bonolo le bobebe; ho ba maikutlong a sa fetoheng ha bobebe. Ho ba sebopehong se
sa tsitsinyeheng, se sa fetoheng; se sa choatleheng le ho thubeha ha bonolo
Thatafatsa (tha-ta-fa-tsa) /harden, toughen/ Ho etsa hore sebopeho, mokgoa, kelello
kapa seemo se be thata: ho baka hore boemo bo hloke bonolo le bobebe; ho etsa
dintho ka tsela e hlokang monoebelele.
Thatafatso (tha-ta-fa-tsaw) /hardening, toughening/ Ketso ya ho thatafatsa: ho etsa
hore sebopeho, mokgoa, kelello kapa seemo se be thata: ho baka hore boemo bo hloke
bonolo le bobebe; ho etsa dintho ka tsela e hlokang monoebelele.
Thatafatsoa (tha-ta-fa-tswa) /hardened/ Boetsuwa ba ho thatafatsa.
Thatano (tha-ta-naw) /romance, passion, infatuation/ Ketso ya ho ratana: boemo
kapa mokgoa o bontshang ho ratana le ho utloana ka tsa lerato le ho ferehana.
Thatela (tha-te-la) /encapsulate/ Ho phutela ka ntho e itseng; ho aparela bohare ba
ntho; ho koahela ka ho phuthela; ho pata bokahare kapa ho etsa hore bokahare bo se
bonahale ka ho apesa ka ntho e itseng.
Thatelaka (tha-te-la-ka) // Phetako ya ho thatela: ho phuthela ka ho phetha hangata.
Thatelako (tha-te-la-kaw) // Ketso ya ho thatelaka: phuthelo ka ho phetha hangata.
Thatelo (tha-te-law) /encapsulation/ Ketso ya ho thatela: ho phutela ka ntho e itseng;
ho aparela bohare ba ntho; ho koahela ka ho phuthela; ho pata bokahare kapa ho etsa
hore bokahare bo se bonahale ka ho apesa ka ntho e itseng.
Thatho (that-hu) /specific charm bone/ Enngwe ya ditaola tsa ngaka ya setho, e
sebedisoang ho akaretsa ho dupa mokudi. /bon. dithatho/ Tlh. Mmadi a hlokomele
hore ho na le phapang pakeng tsa mantsoe, “thato” le “thatho”.
Thatiso (tha-ti-so) // Ketso ya ho ratisa: ho baka boemo bo be le lerato kapa thatano;
ho etsa hore motho emong a rate emong.
Thato (tha-taw) /wish, aspiration/ Ketso ya ho rata kapa ho ba boemong ba ho
kgahloa ke se itseng; ho ba le lerato la ntho e itseng, haholo eo eseng motho; ho
utloisisa ketso kapa boemo bo ikgethang.
Thato (tha-taw) /will/ Molaetsa o ngotsoeng, o hlalosang le ho tsebisa karolelano ya
mafa, dithoto, matlotlo le eng kapa eng eo motho anang le yona ho motho kapa batho
ba amanang le yena. /bon. Dithato/.

720
 721

Thato (//) /like, liking, preference/ Ketso ya ho qolla se ratoang ha se bapisoa le

seseng kapa tse ding; maikutlo a lerato a lebisitsoeng nthong e itseng ka ho
kgethahala.
Thatohatsi (tha-taw-ha-tsi) /favourite, dearest, darling/ Motho kapa ntho e ratoang
hofeta tse ding; motho kapa ntho e hapang maikutlo hofeta tse ding; se ratoang ka ho
fetisisa tse ding; seo ho nahanoang hore ke sona sa sebele hofeta tse ding. /bon.
dithatohatsi/ (bap. sebabatso).
Thatolla (tha-tul-la) /untie, unwind/ Ho tlamolla se tlanngoeng; ho lokolla thapo,
lerapo kapa kgoele e tlammeng ntho; ho ba boemong ba ho lokoloha bo bakang
motsamao le maikutlo a lokolohileng. (bap. harolla).
Thatollo (tha-tul-law) /unwinding/ Ketso ya ho thatolla: ho tlamolla se tlanngoeng;
ho lokolla thapo, lerapo kapa kgoele e tlammeng ntho; ho ba boemong ba ho lokoloha
bo bakang motsamao le maikutlo a lokolohileng.
Thatoloha (tha-tu-lu-haw) /unfold/ Ho bua ntle le ho hanyetsoa; ho bua hamonate
ntle le tshitiso; ho phuthuloha hoa ntho e phuthetsoeng kapa e thatetsoeng.
Thatoloho (tha-tu-lu-haw) /unfolding/ Ketso ya ho thatoloha: ho bua ntle le ho
hanyetsoa; ho bua ha monate ntle le tshitiso; ho phuthuloha hoa ntho e phuthetsoeng
kapa e thatetsoeng.
Thea (the-a) /found, endow, establish, institute/ Ho qala kapa ho ba moqapi wa
boemo, mokgoa, tlhophiso, morero, tloaelo kapa ketso e ncha; ho hlahisa kgetlo la
pele boemo bo itseng; ho sibolla tlhahiso e ncha lekgetlo la pele; ho ba pulamadiboho
ya boemo bo itseng. (bap. mothei).
Thea (the-a) /organize/ Ho hlophisa ka tsela e nahannoeng ebile e na le tsamaiso e
ntle; ho tla ka leano le lecha le tla sebedisoa bakeng sa morero o itseng.
Thea (the-a) /open an ear/ Ho sebedisa tsebe bakeng sa ho utloa; ho etsa hore tsebe e
nke puo e buuwang kapa molaetsa. Mohl. Thea tsebe o mamele.
Thebe (the-be) /shield/ Sebetsa seo mosebetsi wa sona eleng ho tshireletsa motho ya
loanang kgahlanong le sebetsa kapa dibetsa tseo a loantshoang ka tsona. Se
sebedisoang ho tshireletsa seloani ntoeng. /bon. dithebe/.
Theepe (the-epe) /Amaranthus paniculatus/ Mofuta wa moroho o boreledi o melang
nakong tsa dipula le mocheso wa Lehlabula. /bon. ditheepe/ Tlh. Lentsoe le
nepahetseng haholo ke “theepe” hofeta “thepe”.
Thefula (the-fu-la) /to have an effect on, impinge, disturb/ Ho fetola botsitso ba
boemo bo setloaeding; ho baka boemo bo bakang pherekano le tlhokeho ya botsiso.
Thefulo (the-fu-law) /disturbance, effect, infringement/ Ketso ya ho thefula: boemo
bo bakang phetoho ya botsitso; pako ya boemo bo bakang pherekano le tlhokeho ya
botsiso.
Thefuloa (the-fu-lwa) /impinged/ Boetsuwa ba ho thefula.
Thefutse (the-fu-tse) /impinged/ Bokgale ba ho thefula.
Thefutsoe (the-fu-tswe) // Boetsuwa le bokgale ba ho thefula.
Theha (the-ha) /to show shadow/ Hoa morithi: ho hlaha hoa morithi e meholo
nakong eo letsatsi le qalang ho sekamela bophirima kapa nakong tsa mantsiboya ha
letsatsi le le makgatheng a ho dikela. Mohl. Ha morithi o theha ke tla o bona.
Thehello (the-hel-law) /naming after/ Ketso ya ho rehella: mokgoa kapa tloaelo ya
ho fa ntho kapa motho lebitso ka mora lebitso la motho emong ya phelang kapa ya
kileng a phela.
Theho (the-haw) /naming/ Ketso ya ho reha: ho fa lebitso: ho etsa hore ntho efe kapa
efe, kapa motho ofe kapa ofe a be le lebitso; ho batla lebitso bakeng sa.

721
 722

Thekelano (the-ke-la-naw) /buying for each other/ Ketso ya ho rekelana: ho reka

bakeng sa emong, le emong a reke bakeng sa hae.
Thekesedisa (the-ke-se-di-sa) // Ho baka motsamao o hlokang botsitso le ho tsepama;
ho baka mohato o sa otlolohang ka baka la seno, bokudi kapa moriana o bohale.
Thekesediso (the-ke-se-di-saw) // Ketso ya ho thekedisa: ho baka motsamao o
hlokang botsitso le ho tsepama; ho baka mohato o sa otlolohang ka baka la seno,
bokudi kapa moriana o bohale.
Thekesela (the-ke-se-la) // Ho tsamaya ka tsela e bontshang motsamao o hlokang
botsitso: ho tsamaya ka ho reketla; ho tsamaya ntle le kotloloho ya tsela; ho tsamaya
ka ho hata mona le mane ntle le botsitso ba maoto.
Thekesele (the-ke-se-le) /pot cover/ Sekoahelo sa pitsa ya setho; se sebedisoang ho
koala bokahodimo ba pitsa. /bon. dithekesele/ Tem. Batho babang ba kgetha ho
sebedisa lentsoe, “tekesele” eleng lentsoe le nepahetseng hofeta “thekesele”.
Thekeselo (the-ke-se-law) // Ketso ya ho thekesela: ho tsamaya ka tsela e bontshang
motsamao o hlokang botsitso: ho tsamaya ka ho reketla; ho tsamaya ntle le kotloloho
ya tsela; ho tsamaya ka ho hata mona le mane ntle le botsitso ba maoto.
Theketlo (the-ke-tlo) /earthquake/ Ketso ya ho reketla: ho tsitsinyeha hoa lefatshe;
ho thothomela hoa lefatshe ho bakoang ke ho petsoha kapa ho helea (heleha) hoa
bokahare ba lona.
Thekiso (the-ki-so) /selling, marketing, salesmanship/ Ketso ya ho rekisa: ho
fapanyetsana ka thepa, thoto kapa diphahlo bakeng sa chelete; ho lefisa bareki kapa
moreki chelete bakeng sa thepa eo a e nkang; ho batla tefo kapa tefello ya ntho e
nkuwang lebenkeleng.
Theko (the-kaw) /price/ Boemo ba chelete e lefshoang bakeng sa thepa, thoto kapa
phahlo e rekoang. /bon. ditheko/ Mohl. Theko ya tshupanako ena ke bokae? Ke
bokae theko ya buka ya patlamantsoe? Theko ya yona e hodimo haholo.
Theko (the-kaw) /buying, purchasing/ Ketso ya ho reka: ho ntsha chelete bakeng sa
thepa e nkoang; ho lefa chelete bakeng sa phaphanyetsano ya diphahlo, thoto kapa
thepa; ho fana ka chelete bakeng sa ntho e nkuwang lebenkeleng kapa moo ho
rekisoang teng; ho lefella thepa e batloang ka ho fana ka chelete kapa ntho e itseng.
Theko (the-ku) /queque, line/ Mola kapa mokoloko oo batho ba tsamayang ka ona;
tatellano ho ya ka mola. /bon. ditheko/ Mael. Ho ya ka ditheko: ho tsamaya ka mola.
Theko (the-ku) /partial, bias, favourtism/ E etsahalang ka ho bontsha tshekamelo
kapa kgethollo; e bontshang leeme ha e etsoa kapa e phethahatsoa.
Thekolohelo (the-ku-lu-he-law) /forgiveness/ Ketso ya ho rekolohela: mokgoa kapa
tloaelo ya ho bontsha lereko: pontsho ya tshoarelo ya melato bakeng sa motho emong;
sesupo sa kutloelo bohloko; khauhelo e mabapi le lerato. (bap. lereko).
Thela (the-la) /to bribe/ Ho ntsha tjotjo ho mmampodi bakeng sa tshireletso kapa
tshireletseho; ho lefa tjotjo bakeng sa ho thibela kotlo; ho ntsha chelete kapa ntho e
itseng ka sepheo sa ho fumana tshebeletso e potlakileng. (bap. mothedi).
Theledi (the-le-di) /knee cap/ Lesapo le sephara, le tsitsinyehang, la lenoanyetso la
lengole le mmomo, le thusang ho kobeha ha bonojana hoa leoto. /bon. Ditheledi/.
Theledi (the-le-di) /mountain drumstick/ Mofuta wa semela se behang kapa
hlahisang dipalesa, se mealng haholo naheng pela dithaba le marallana. /bon.
ditheledi/. (bap. Lebohlollo).
Theledisa (the-le-di-sa) /skate/ Ho tsamaya sebakeng se rellang ka sepheo sa ho
bapala papadi ya ho rella; ho matha moo ho thellang ka thuso ya ntho e itseng ka
sepheo sa dipapadi tsa tlhodisano. (bap. chichirisa).

722
 723

Theledisane (the-le-di-sa-ne) /slide, skating place/ Sebaka seo ho theledisoang ho

sona joalo ka papadi kapa bakeng sa ho bapala. /bon. Ditheledisane/
Thelediso (the-le-di-so) /skating/ Ketso ya ho theledisa: ho tsamaya sebakeng se
rellang ka sepheo sa ho bapala; ho matha moo ho thellang ka thuso ya ntho e itseng ka
sepheo sa dipapadi tsa tlhodisano. (bap. chichiriso, mochichiriso).
Thelefishine (the-le-fi-shi-ne) /television/ Enngwe ya dietsoa tsa sejoale joale e
bontshang setshoantsho se buang ebile se na le modumo. /bon. dithelesishine/.
Thella (thel-la) /slip, slippery/ Eo holeng bobebe ho yona hore e ka phonyoha
letsohong ka baka la sebopeho sa yona; e kgonang ho wa ha bonolo ka baka la metsi.
Thella (//) // Ho wela kapa ho batla ho wela fatshe ka baka la boemo bo metsi, seretse
kapa bo sa tsitsang boo ho tsamauwang ho bona.
Thelletse (thel-le-tse) // Bokgale ba ho thella.
Thellisa (thel-li-sa) /to trip/ Ketsiso ya ho thella: ho baka hore motho kapa ntho e
thelle ka baka la boemo bo metsi, seretse kapa bo sa tsitsang boo ho tsamauwang ho
bona. Ho baka ho thella.
Thelliso (thel-li-saw) /tripping/ Ketso ya ho thellisa: ho baka hore motho kapa ntho e
thelle ka baka la boemo bo metsi, seretse kapa bo sa tsitsang boo ho tsamauwang ho
bona. Pako ya thello.
Thellisoa (thel-li-swa) // Boetsuwa ba ho thellisa. (bap. rellisoa).
Thello (thel-law) /slipery, sliping/ Ketso ya ho rella kapa ho thella: ho thekesela kapa
ho batla ho wa ka baka la boemo bo metsi, seretse kapa bo kgopang. Ho ba
makgatheng a ho batla ho wela ka baka la ho thella.
Thelo (the-law) /bribery/ Ketso ya ho thela: tloaelo ya ho ntsha tjotjo ho mmampodi
bakeng sa tshireletso; mokgoa wa ho lefa tjotjo bakeng ho thibela kotlo; ho ntsha
chelete kapa ntho e itseng ka sepheo sa ho fumana tshebeletso e potlakileng. (bap.
tjotjo, bonyofonyofo).
Thema (the-ma) /associate oneself with times/ Ho tsamaya le dinako tsa
sejoalejoale; ho ba boemong ba ho etsa dintho tse etsoang; ho tsamaisana le mekgoa
ya sejoalejoale. Mohl. O thema le dinako. Thuso Motaung o thema le dinako.
Thema (the-ma) /of milk: to become sour/ Hoa lebese: ho ba boemong ba ho ba
mafi; ho fetola sebopeho sa tatso ka baka la bokgale kapa ho senyeha. Tem. Hona le
batho kapa bangodi babang ba Sesotho ba sothofatsang lentsoe la senyesemane, “to
term” ba le bitse “ho thema”, eleng ntho e fosahetseng haholo ebile e hloka moelelo o
nang le kelello. Kgetho e nepahetseng ya Sesotho e ka ba ho “lotha”.
Themme (them-me) /souring/ Boemo ba motsididi o fetohetseng mafing ka lebaka la
ho fetoha sebopeho. Bokgale ba ho thema, haholo ba lebese la motsididi.
Themo (the-maw) /tree cutting/ Ketso ya ho rema: ho poma sefate; ho etsa hore
sefate kapa semela se seholo se be dikoto ka ho se kgaola ka selepe kapa sakga; ho
kgaola ka selepe kapa sesebedisoa se pomang. Mohl. Themo ya difate e fedisa ho ata
hoa meru.
Themo (the-maw) // Ketso ya ho thema: boemo ba lebese la motsididi ha eba mafi; ho
fetola sebopeho sa tatso ka baka la bokgale kapa ho senyeha.
Thenane (the-na-ne) (tenane) /type of wild vegetable/ Omong wa mefuta ya meroho
e hlaha e melang naheng. /bon. ditenane/ (sheb. Tenane bakeng sa tshebediso).
Thene (thi-ne)/cape clawless otter/ Mofuta wa qibi e hlokang manala a
mangoaparelo. /bon. Dithene/
Theneketso (the-ne-ke-tso) /nicknaming/ Ketso ya ho reneketsa: ho bitsa ka lebitso
la bosoasoi; ho bitsa ka lebitso la ho bapala; ho bitsa ka tsela e bontshang bongoana
kapa lerato la bongoana.

723
 724

Theo (the-o) /foundation, establishment, organization/ Ketso ya ho thea: ho qala

kapa ho ba moqapi wa boemo, mokgoa, tlhophiso, morero, tloaelo kapa ketso e ncha;
ho hlahisa kgetlo la pele boemo bo itseng; ho sibolla tlhahiso e ncha lekgetlo la pele;
ho ba pulamadiboho ya boemo bo itseng. (bap. motheo) Mohl. Theo ya molao o
kgotsofatsang bohle Afrika Borwa o qadile nakong ya Morena Mandela.
Theoha (the-u-ha) /to go down, descend/ Hoa motho: ya tsamayang ka ho ya tlase ho
tsoa hodimo. Ho ya tlase ho tloha sebakeng se phahameng. Hoa motheo kapa moepa:
ho tloha boemong bo hodimo ho ya ho bo tlase; ho ya tlase ho tsoa moepeng; ho
tsamaya le motheo ka ho lepella kapa ho ya tlase.
Theoha (the-u-ha) /decrease, reduce/ Hoa theko: ho ya tlase ka theko; ho rekoa ka
chelete e fokotsehileng; ho etsa fantisi kapa nyehlisetso.
Theoha (the-u-ha) /unclimb, get off/ Ho tsoa ka hara sepalangoang; ho ya tlase ho
tsoa sefateng se hloelletsoeng. Ho tloha boemong bo phahameng. Tem. Hantlentle
mantsoe, “theola”, “thoha” le “theosa” a na le meelelo e fapaneng.
Theohela (the-u-he-la) /go to work, exert/ Ho ya mosebetsing; ho hula ka thata; ho
ntsha matla a mmele, haholo letsoho, seetsoa, sesebedisoa se itseng kapa mochini
bakeng sa ho hlahisa kapa ho phethahatsa boemo bo batlahalang le bo batloang; ho
phethisa tebello ya ramosebetsi ka ho etsa se batloang; ho baka boemo bo
maphathaphathe ka sepheo sa ho qeta mosebetsi. Ho sebetsa bakeng sa tebello ya
chelete kapa moputso; ho sebetsa ka maikutlo a ho leshoa ke molefi kapa malefane.
Theohelo (the-u-he-law) /working, exertion/ Ketso ya ho theohela: boemo ba ho
hula ka thata; ho ntsha matla a mmele, haholo letsoho, seetsoa, sesebedisoa se itseng
kapa mochini bakeng sa ho hlahisa kapa ho phethahatsa boemo bo batlahalang le bo
batloang; ho phethisa tebello ya ramosebetsi ka ho etsa se batloang; ho baka boemo
bo maphathaphathe ka sepheo sa ho qeta mosebetsi. Ho sebetsa bakeng sa tebello ya
chelete kapa moputso; ho sebetsa ka maikutlo a ho leshoa ke molefi kapa malefane.
Theoho (the-u-haw) /going down/ Ketso ya ho theoha: ho tloha boemong bo hodimo
ho ya ho bo tlase; ho ya tlase ho tsoa moepeng; ho tsamaya le motheo ka ho lepella
kapa ho ya tlase. (bap. motheo).
Theoho (the-u-haw) /decrease, reduction/ Ketso ya ho theoha: ho ya tlase ka theko;
ho rekoa ka chelete e fokotsehileng; ho etsa fantisi kapa nyehlisetso.
Theoho (//) /climbing down/ Ketso ya ho kalamolla: ho tsoa ka hara sepalangoang;
ho ya tlase ho tsoa sefateng se hloelletsoeng.
Theola (the-u-law) /off load/ Ho ntsha thoto, phahlo kapa moroalo o jeroeng ke
sepalangoang se jarang; ho beha moroalo fatshe; ho laecholla.
Theola (the-u-la) /dethrone, oust, unseat, demote/ Ho tlosa moetapele boemong ba
boetapele: ho etsa hore motho a lahleheloe ke boemo bo hodimo ba borena kapa
boetapele. Ho tlosa molaodi setulong sa boetapele. Tem. Hantlentle mantsoe,
“theola”, “thoha” le “theosa” a na le meelelo e fapaneng.
Theolela (the-u-le-la) /make sale/ Ho isa theko ya thepa, phahlo kapa ntho tse
rekisoang tlase; ho rekisa ka theko e nyehlileng kapa e theohileng.
Theolelo (the-u-le-law) /sale/ Ketso ya ho theolela: ho isa theko ya thepa, phahlo
kapa ntho tse rekisoang tlase; ho rekisa ka theko e nyehlileng kapa e theohileng
haholo. /bon. Ditheolelo/.
Theolo (the-u-law) /off loading/ Ketso ya ho theola: ho ntsha thoto, phahlo kapa
moroalo o jeroeng ke sepalangoang se jarang; ho beha moroalo fatshe; ho laecholla.
Theolo (the-u-law) /dethroning, ousting, demotion/ Ketso ya ho theola: ho tlosa
moetapele boemong ba boetapele: ho etsa hore motho a lahleheloe ke boemo bo
hodimo ba borena kapa boetapele. Ho tlosa molaodi setulong sa boetapele.

724
 725

Theosa (the-u-sa) /alight, disembark/ Ho ntsha kapa ho tsoa ka hara sepalangoang se

emeng; ho tloha kapa ho tlosoa ka hara sepalangoang.
Theosa (//) /descend, go downward/ Ho ya tlase; ho tsamayela sebakeng se
theohelang; ho ya tlase le motheo kapa sebaka se theohelang.Tem. Hantlentle
mantsoe, “theola”, “thoha” le “theosa” a na le meelelo e fapaneng.
Theoso (the-u-saw) /alighting, disembarkment/ Ketso ya ho theosa: ho ntsha kapa
ho tsoa ka hara sepalangoang se emeng; ho tloha kapa ho tlosoa ka hara koloi kapa
sepalangoang. (bap. theolo, theolelo).
Theoso (the-u-saw) /descending/ Ketso ya ho theosa: ho ya tlase; ho tsamayela
sebakeng se theohelang; ho ya tlase le motheo kapa sebaka se theohelang.
Thepa (thi-pa) /property, estate, resourses, asset/ Seo motho anang le sona se
akgang thoto, diphahlo, diaparo, leruo la ntho tse ka tlung mmoho le makoloi;
kakaretso ya dintho tsohle kapa leruo leo motho a nang le lona. /bon. Dithepa/
Thepe (the-pe) /type of vegetable/ Mofuta wa moroho o boreledi o melang nakong
tsa dipula le mocheso wa Lehlabula. (sheb. theepe).
Thepetla (the-pe-tla) // Ho bontsha ho tefa: ho batla, haholo hoa ngoana, ntho e itseng
ka ho kgetha nako eo e batloang ke yena; ho llela ntho tse sa lleloeng kapa tseo ho
seng lebaka la ho di newa; ho balabala ntle le lebaka le utloahalang. (bap. ithepetlisa).
Thepetlisa (the-pe-tli-sa) /to spoil/ Ketsiso ya ho thepetla: ho bontsha ho tefa ka ho
llela ntho tse sa lleloeng kapa tseo ho seng lebaka la ho di newa; ho balabala ntle le
lebaka le utloahalang.
Thepetliso (the-pe-tli-so) // Ketso ya ho thepetlisa: pontsho ya ho tefa ka ho llela ntho
tse sa lleloeng kapa tseo ho seng lebaka la ho di newa; ho balabala ntle le lebaka le
utloahalang. (bap. boithepetliso).
Thepetlo (the-pe-tlo) // Ketso ya ho thepetla: ho batla, haholo hoa ngoana, ntho e
itseng ka ho kgetha le ka nako eo e batloang ke yena; ho llela ntho tse sa lleloeng kapa
tseo ho seng lebaka la ho di newa; ho balabala ntle le lebaka le utloahalang. Boemo ba
ho etsa ketso ka borata kapa ka tsela e bontshang ho hana. (bap. boithepetliso).
Therekela (the-re-ke-la) /drunken walk/ Ho tsamaya motsamao wa letawa; ho
tsamaya joalo ka motho ya tauweng; ho tsamaya joalo ka motho ya fokolang
mmeleng ka baka la bokudi, sethethefatsi kapa joala. (bap. thekesela).
Therekelo (the-re-ke-law) /drunken walking/ Ketso ya ho therekela: ho tsamaya
motsamao wa letawa; ho tsamaya joalo ka motho ya tauweng; ho tsamaya joalo ka
motho ya fokolang mmeleng ka baka la bokudi, sethethefatsi kapa joala.
Therekere (the-re-ke-re) /tractor/ Sekalangoang, seka mochini, se mabidi a maholo a
ka morao, se sebedisoang bakeng sa ho lema masimo ka mohoma; ho hula merolao ya
temo e jeroeng ke letoroko la yona, le ho etsa mesebetsi emeng e amanang le bolemi
kapa temo. /bon. Ditherekere/ (sheb. Dipalangoang).
Therekesela (the-re-ke-se-la) // (sheb. Therekela bakeng sa tshebediso).
Therekeselo (the-re-ke-se-law) // (sheb. Therekelo bakeng sa tshebediso).
Therisano (the-ri-sa-naw) /communication, negotiation/ Ketso ya ho rerisana: ho
fana dintlha tsa ketsahalo tse tlang kapa tse tlo etsahala. (bap. puisano).
Theriso (the-ri-saw) /forewarning, make aware/ Ketso ya ho rerisa: ho fana ka
tlaleho ya se tlo etsahala kapa se etsahatseng; ho fana ka tsebiso e etsahetseng kapa eo
eleng hona e tlo etsahala. Ho hlalosetsa boemo ba dintho kapa diketsahalo sebakeng.
Thero (the-raw) /evangelism, preaching, sermon/ Ketso ya ho rera: phano ya
lentsoe la Modimo ho phutheho; palo ya bibele ka ho qolla ditemana le dikgaolo tsa
yona bakeng sa phutheho. Thuto ya bibele mmoho le lentsoe la Modimo ha e fanoa ke
moruti kapa moreri. /bon. dithero/.

725
 726

Thero (the-raw) /planning, scheme/ Ketso ya ho rera: ho etsa hore monahano wa

kelello o tlamehe ho phethahatsoa; monahano o tlamehang ho etsoa kapa ho phethoa.
Thesele (thi-si-le) // Motho ya theselang: ya thulang ka tsela e tsitsinyang se thuloang
kapa ya thuloang; ya sututsang ka tsela e tsitsinyang se sututsoang ka ho se isa
sebakeng seseng ho ya ho seseng.
Thesela (thi-si-la) /jerk/ Ho thula ka tsela e tsitsinyang se thuloang kapa ya thuloang;
ho sututsa ka tsela e tsitsinyang se sututsoang ka ho se isa sebakeng seseng kapa ho se
tlosa moo se leng teng.
Theselaka (thi-si-la-ka) /to jerk repeatly/ Phethako ya ho thesela: ho thesela ka
makgetlo a mangata.
Theselako (thi-si-la-kaw) // Ketso ya ho theselaka: theselo ka makgetlo a mangata.
Thesele (thi-si-le) /Basotho founder/ Mothei wa sechaba sa Basotho.
Theselo (thi-si-law) /jerking/ Ketso ya ho thesela: ho thula ka tsela e tsitsinyang se
thuloang kapa ya thuloang; ho sututsa ka tsela e tsitsinyang se sututsoang ka ho se isa
sebakeng seseng kapa ho se tlosa moo se leng teng. (bap. tjebo).
Theta (the-ta) /the-ta) /roll down/ Ho isa ntho e boima tlase le motheo ka ho e
sututsa; ho theola pitla kapa lejoe le leholo motheong; ho baka hore ntho e lepelle le
motheo kapa sebaka se yang tlase.
Thete (the-te) /huge excrement/ Qubu e kgolo haholo ya masepa a motho a le mong;
pokella ya masepa a mangata a nyeloang ke motho a le mong. /bon. dithete/.
Theteha (the-te-ha) /to roll/ Ho ya tlase ka ho wela: ho theoha le motheo; ho latela
nqa e yang tlase; ho wa ka ho bidikana nqa e theohelang. (bap. lepella).
Theteho (the-te-haw) /rolling/ Ketso ya ho theteha: boemo ba ho ya tlase le motheo
ka ho bidikana; mokgoa wa ho ya nqa e tlase ho latela motheo.
Thetefala (the-te-fa-la) (thethefala) /intoxitated/ Ho ba boemong ba pherekano ya
kelello ka baka la ho sebedisa sethethefatsi, tai, moriana kapa motsoako o nowang
kapa o jewang o fetolang boemo ba kelello le boko.
Thetefalo (the-te-fa-law) /intoxication/ Ketso ya ho thetefala: boemo ba pherekano
ya kelello ka baka la ho sebedisa sethethefatsi, tai, moriana kapa motsoako o nowang
kapa o jewang o fetolang boemo ba kelello le boko. (bap. sethethefatsi).
Thetefatsa (the-te-fa-tsa) /to drug, intoxicate/ Ho baka pherekano ya kellelo le
tlhokeho ya botsitso ba boko ka baka la ho sebedisa sethethefatsi, tai, moriana kapa
motsoako o nowang kapa o jewang.
Thetefetse (the-te-fe-tse) // Bokgale ba ho thethefala: e boemong bo hlokang botsitso
ba kelello ka baka la sethethefatsi se sebedisitsoeng.
Thetefatso (the-te-fa-tsaw) /drugging, intoxication/ Ketso ya ho thethefatsa: pako ya
pherekano ya kellelo le tlhokeho ya botsitso ba boko ka baka la ho sebedisa
sethethefatsi, tai, moriana kapa motsoako o nowang kapa o jewang.
Theteha (the-te-ha) /roll off/ Ho ba boemong bo isang ntho e boima tlase le motheo
ka ho e sututsa; ho theoha hoa pitla kapa lejoe le leholo motheong; ho baka hore ntho
e lepelle le motheo kapa sebaka se yang tlase.
Theteho (the-te-haw) /rolling off/ Ketso ya ho theteha: ho ya tlase hoa ntho e boima
ka ho sututsoa; ho theola pitla kapa lejoe le leholo motheong; ho baka hore ntho e
lepelle le motheo kapa sebaka se yang tlase.
Thethesa (the-the-sa) /to bless marriage, marriage negotiations/ Ho ba le
tumellano e etsoang ke batsoadi ba monyadi mmoho le monyaduwa mabapi le
lenyalo; puisano e mabapi le lenyalo la banyalani ba bacha eo hangata e itshetlehileng
phethahatsong le tlhohonolofatso ya lona; ‘puisano tse tshihetsang lenyalo.

726
 727

Thetheso (the-the-so) /marriage blessing/ Ketso ya ho thethesa: tumellano e etsoang

ke batsoadi ba monyadi mmoho le monyaduwa mabapi le lenyalo; puisano e mabapi
le lenyalo la banyalani ba bacha eo hangata e itshetlehileng phethahatsong le
tlhohonolofatso ya lenyalo; puisano tse tshihetsang lenyalo.
Thetlo (the-tlo) /operation, ritual, amputation/ Mokgoa wa ho retla: ho ntsha setho
sa mmele ka ho se poma kapa ho buwa mmele ka morero wa ho fodisa kapa ho
bolaya. /bon. dithetlo, diretlo/.
Theto (the-taw) /rolling down/ Ketso ta ho theta: ho isa ntho e boima tlase le motheo
ka ho e sututsa; ho theola pitla kapa lejoe le leholo motheong; ho baka hore ntho e
lepelle le motheo kapa sebaka se yang tlase.
Thetsa (thi-tsa) (thitsa) /to touch/ Ho ama ka karolo enngwe ya mmele; ho utloa ka
letsoho kapa setho seseng sa mmele.
Thetsa (thi-tsa) /contact/ Ho buisana le motho emong ka mohala kapa fonofono.
Thetsa (the-tsa) /to deceive/ Ho bua leshano kgahlanong le motho emong; ho bua puo
e hlokang nnete ho motho emong; ho lahla kapa ho kgelosa ka dipuo tse hlokang
bonnete le botsitso.
Thetseha (thi-tse-ha) /touchable, palpable/ E kgonang ho ameha ka karolo enngwe
ya mmele; e kgonang ho utloa ka ho e tshoara ka letsoho kapa setho sa mmele.
Thetseha (the-tse-ha) /deceivable/ E kgonang ho lahlehisoa kapa ho kgeloha ka baka
la ho joetsoa leshano kapa puo e hlokang bonnete.
Thetseho (thi-tse-haw) /touchability, palpability/ Ketso ya ho thetseha: bokgoni ba
ho ama ka karolo enngwe ya mmele; bokgoni ba ho utloa ka ho tshoara ka letsoho
kapa setho sa mmele.
Thetseho (the-tse-haw) /deceitfulness/ Ketso ya ho thetseha: ho ba boemong ba ho
bolelloa leshano kapa puo e hlokang nnete; boemo ba ho wela lerabeng kapa ho
lahleha ka baka la ho mamela puo e hlokang bonnete.
Thetso (thi-tsaw) /touching, palpation, contact/ Ketso ya ho thetsa: ho ama ka
karolo enngwe ya mmele; ho utloa ka letsoho kapa setho seseng sa mmele.
Thetso (the-tso) /deceit, deception/ Ketso ya ho bua leshano kgahlanong le motho
emong; ho bua puo e hlokang nnete ho motho emong; ho lahla kapa ho kgelosa ka
dipuo tse hlokang bonnete le botsitso. Mohl. Letsatsi la pele la kgoedi ya Mmesa ke
la thetso bophara ka lefatshe. Ke tla kopana le wena ke letsatsi la thetso la Mmesa.
Thetsolla (the-tsul-la) /disillusion/ Ho bua nnete ka mora ho bolella leshano; ho
lokisa leshano le bolelletsoeng emong pejana; ho lokisa puo e fosahetseng e
phatlaladitsoeng pele.
Thetsollo (the-tsul-law) /disillusionmen, disillusion/ Ketso ya ho thetsolla: boemo ba
ho bua nnete ka mora ho bolella emong leshano; ho lokisa leshano le bolelletsoeng
emong pejana; ho lokisa puo e fosahetseng e phatlaladitsoeng pele. (bap.
boiphumano).
Thiane (thi-a-ne) /steenbok, steinbok/ Mofuta wa phoofolo ya naheng, ya lelapa la
tshepe, e nyane ka sebopeho kapa mmele. /bon. dithiane/ .
Thiba (thi-ba) /halt, stop/ Ho emisa motsamao wa ntho e tsamayang kapa e mathang;
ho etsa hore motho kapa ntho e se balehe; ho kgaotsa motsamao kapa tsoelopele ya
ketso, ketsahalo kapa puo. (bap. ema). Mael. Ho thiba dinku: ho thekesela kapa ho
ho tsamaya hampe ka lebaka la ho tawa kapa ho noa joala haholo.
Thiba (//) /prevent/ Ho etsa hore ketso kapa ketsahalo e hlolehe ho tsoelapele ka ho
sebedisa maemo a hanyetsang phetheho kapa phethahatso ya yona.

727
 728

Thibana (thi-ba-na) /to be mischievous/ Hoa motho: ya diketso tse leqhoko, tse
bakang ho seba le ho bua dipuo tse fosahetseng; ya sa utloeng seo a se bolelloang
kapa seo a tlamehang ho se etsa ha a joetsoa.
Thibana (//) /to block/ Ho ba boemong ba ho koaleha lesoba bo bakang ho emisa hoa
phallo ya metsi, lero kapa moya; ho baka ho se tsamaye ka ho koala lesoba le
tsamaisang metsi, lero kapa moya.
Thibane (//) /mischievous/ Hoa boitshoaro ba motho: ya sa utloeng ka ho etsa diketso
tse tsoileng tseleng; eo mekgoa ya hae e fosahetseng; ya leqhoko ebile a etsa diphoso
tsa morero kapa ka boomo.
Thibane (thi-ba-ne) // Bokgale ba ho thibana.
Thibangthibang (thi-ba-ng-thi-ba-ng) (thibang-thibang) /helter skelter/ Boemo ba
tsitsipano le tsikitlano ya meno; boemo ba semphete ke o fete; boemo ba morusu le
tlhokeho ya kgutso. (bap. letshethetshethe, lejojo).
Thibano (thi-ba-naw) /mischief/ Ketso ya ho thibana: boemo ba diketso tse leqhoko,
tse bakang ho seba le ho bua dipuo tse fosahetseng; ho se utloe kapa ho se natse se
boleloang le se tlamehang ho etsoa; boemo ba mekgoa e fosahetseng e etsoang ke
setlokotsebe kapa motho ya tlolang molao.
Thibano (thi-ba-naw) /blockage/ Ketso ya ho ba boemong ba ho koaleha lesoba bo
bakang ho emisa hoa phallo ya metsi, lero kapa moya; ho baka ho se tsamaye ka ho
koala lesoba le tsamaisang metsi, lero kapa moya.
Thibasela (thi-ba-se-la) /to be sleepy, doze/ Ho ba makgatheng a ho batla ho robala
ho iponahatsang ka ho koala kapa ho panyapanya hoa mahlo. (bap. otsela).
Thibaselo (thi-ba-se-law) /sleeping signs/ Ketso ya ho thibasela: makgatha a ho batla
ho robala ho iponahatsang ka ho koala kapa ho panyapanya hoa mahlo. (bap.
kotselo).
Thibela (thi-be-la) /bar, block, foil, restrict/ Ho emisa tsoelopele ya ketsahalo kapa
ketso; ho baka hore morero kapa sepheo se folotse; ho etsa hore boemo bo tlamehang
ho phethahala bo hlolehe kapa bo emise. Ho hanyetsa ho kena monyako kapa ho
phethahatsa morero o itseng. (bap. folotsa, foloditse).
Thibelo (thi-be-law) /prevention, deterrence/ Ketso ya ho thibela: ho emisa
tsoelopele ya ketsahalo kapa ketso; ho baka hore morero kapa sepheo se folotse; ho
etsa hore boemo bo tlamehang ho phethahala bo hlolehe kapa bo emise. Ho hanyetsa
ho kena monyako kapa ho phethahatsa morero o itseng.
Thibelo (thi-be-law) /restriction/ Molao kapa boemo ba ho thibela tumello ya ketso
e itseng ho ya ka dilemo, nako, seemo kapa boemo. Lebaka le thibelang ketsahalo
kapa phethahatso ya ketso e itseng. /bon. dithibelo/ (Bap. kotelo, khanyetso).
Thibo (thi-baw) /stoppage, cutoff, shutdown/ Ketso ya ho thiba: kemiso ya
motsamao wa ntho e tsamayang kapa e mathang; ho etsa hore motho kapa ntho e se
balehe; ho kgaotsa motsamao kapa tsoelopele ya ketso, ketsahalo kapa puo. Ho etsa
hore ketso kapa ketsahalo e hlolehe ho tsoelapele ka ho sebedisa maemo a hanyetsang
phetheho ya yona.
Thibolla (thi-bul-la) /unblock/ Ho tlosa lesobeng se thibang phallo kapa motsamao
wa metsi, lero, phofo kapa moya; ho ntsha se sitisang motsamao o lokolohileng wa
metsi kapa ntho e tsholohang lesobeng.
Thibollo (thi-bul-law) /unblocking/ Ketso ya ho thibolla: ho tlosa lesobeng se
thibang phallo kapa motsamao wa metsi, lero, phofo kapa moya; ho ntsha se sitisang
motsamao o lokolohileng wa metsi kapa ntho e tsholohang lesobeng.
Thikgoi (thi-kgwi) (thikgwi) /aardwolf/ Mofuta wa sebatana se metsero, seka phiri,
se fumanoang haholo Afrika, se phelang ka ho ja dikokoanyana le masetlaoke.

728
 729

Thimola (thi-mu-la) /sneeze, react/ Ho ntsha moya o nang le makumane a mamina

ka nko ka baka la lefu la sefuba kapa ntho e fofonetsoeng e sa tsamaisaneng le mmele;
ho butsoela moya ka nko ka baka la boemo ba bokudi kapa se henngoeng.
Thimola (thi-mu-la) /dry nasal mucous/ Mamina kapa lemina le omeletseng; lemina
le thatafetseng; mamina a tiileng kapa a ommeng. /bon. Dithimola/.
Thimolo (thi-mu-law) /sneezing, reaction/ Ketso ya ho thimola: ho ntsha moya o
nang le makumane a mamina ka nko ka baka la lefu la sefuba kapa ntho e
fofonetsoeng e sa tsamaisaneng le mmele; ho butsoela moya ka nko ka baka la boemo
ba bokudi kapa se henngoeng.
Thintsha (thi-nts-ha) /cause to turn sharply/ Ketsiso ya ho thinya: ho baka kapa ho
etsa hore sepalangoang kapa ntho e qhojoang e lebe nqa enngwe ya tsela kapa mmila
ka ho fetola mothinya; ho baka phetoho ya motsamao.
Thintsho (thi-nts-haw) /sharp turning, bending/ Ketso ya ho thintsha: motsamao o
lebang sebakeng seseng sa tsela ka ho nka lehlakore le lebisang sebakeng seseng.
Thinya (thin-ya) /to turn, bend sharply/ Ho nka kapa ho tsamaya le sekoekoe sa
mmila kapa tsela; ho leba nqa enngwe ya tsela kapa mmila ka ho fetola mothinya; ho
fetola motsamao o otlolohileng wa mmila kapa tsela ka ho nka lehlakore le lebisang
sebakeng seseng.
Thinyo (thin-yaw) /sharp turning, bending/ Ketso ya ho thinya: mokgoa wa ho nka
kapa ho tsamaya le sekoekoe sa mmila kapa tsela; ho leba nqa enngwe ya tsela kapa
mmila ka ho fetola mothinya; ho fetola motsamao o otlolohileng wa mmila kapa tsela
ka ho nka lehlakore le lebisang sebakeng seseng. (bap. mothinya).
Thipa (thi-pa) /knife/ Sesebedisoa se motsu se thusang ho seha, hlaba kapa ho poma;
sesebedisoa se nang le ntlha e motsu, e bohale hangata, e ka sebedisoang joalo ka
sebetsa sa ho bolaya kapa ho ntsha kotsi. /bon. Dithipa/ (bap. Tsenene).
Thipitlo (thip-itl-aw) /annihilation, liquidation, obliteration/ Ketso ya ho ripitla: ho
fedisa maphelo ka bophara ba sebaka; ho netefatsa phediso ya maphelo ka ho bolaya
bongata ba batho sebakeng; ho otla kapa ho hlola ka tsela eo ya hlotsoeng a sa
kgoneng ho etsa letho. Tlh. Lentsoe le nepahetseng ke “thipitlo” hofeta “ripitlo”.
Thitamiso (thi-ta-mi-so) /cleansing of an asshole/ Ketso ya ho ritamisa: ho hloekisa
lesoba la sebono ka mora ho nyela; ho tlosa masalla a masepa lesobeng la sebono; ho
hloekisa mosima wa sebono; ho phumula masepa a salletseng sebonong.
Thitamo (thi-ta-maw) /asshole cleansing/ Ketso ya ho ritama: ho tlosa masalla a
masepa lesobeng la sebono; ho hloekisa mosima wa sebono; ho phumula masepa a
salletseng sebonong. (bap. seritama).
Thitana (thi-ta-na) /mini skirt/ Seaparo sa setho se sekgutshoane se aparoang ke
mosetsana kapa motho e motshehadi ya lemong tsa bongoanana; mose o
mokgutshoanyane haholo wa motho e motshehadi. /bon. Dithithana/ (bap. tshea).
Thitapoho (thi-ta-paw-haw) /Eragrostis gummiflua/ Mofuta wa joang bo boholo, bo
mahoashe ba naha, bo sebedisoang ho etsa mafielo. /bon. dithitapoho/.
Thitelo (thi-te-law) /brewing, brewery/ Ketso ya ho ritela: ho etsa joala ka ho
kopanya metsoako e tshoanetseng; ho etsa joala ka ho hlophisa lethathama la
metsoako ya joala. (bap. seritedi).
Thithibanya (thi-thi-ban-ya) /to blunt/ Ho etsa hore ntho e bohale kapa e nang le
motsu e lahleheloe ke bohale ba yona; ho fedisa motsu wa thipa, lerumo, tsenene kapa
ntho e hlabang ha bohale.
Thithibanyo (thi-thi-ban-yaw) /blunting/ Ketso ya ho thithibanya: ho etsa hore ntho
e bohale kapa e nang le motsu e lahleheloe ke bohale ba yona; ho fedisa motsu wa
thipa, lerumo, tsenene kapa ntho e hlabang ka bohale.

729
 730

Thithiboya (thi-thi-baw-ya) /centipede/ Mofuta wa seboko se aparetsoeng ke boya

bo bongata se solang ha se tsamaya phofu ya sona. Seboko se makgisa kapa se boya
bo tletseng mmeleng. /bon. Dithithiboya. (bap. lefokolodi).
Thoa (thwa) /exclamation: sudden gun sound/ Lekgotsa le sebedisoang ho bontsha
modumo wa sethunya ho ya ka Mosotho. Modumo wa sethunya.
Thoaane (tho-wa-ane) (thwaane) // (sheb. Tooane bakeng sa tshebediso).
Thoadiso (thwa-di-so) // Ketso ya ho roadisa: ho beha moroalo kapa boima hodima
hlooho ya motho kapa ntho enngwe.
Thoahako (thwa-ha-kaw) /curse, blasphemy, anathema/ Ketso ya ho rohoaka: ho
bua ditlhapa kgahlanong le motho kapa ntho; ho bua mantsoe a etsahatsang ketso e
mpe. (bap. rwaka, rohaka) Tem. Lentsoe le nepahetseng ke “thohako” hofeta
“thoahako”.
Thoalo (thwa-law) /loading/ Ketso ya ho roala: ho beha moroalo hloohong; ho beha
boima hodima ntho e itseng; ho jarisa boima.
Thoalo (//) /reinforcement/ Boemo ba ho eketsa dibetsa bakeng sa ntoa, masole
bakeng sa ho hlasela sera. Tshebediso ya moriana o matla bakeng sa ho itiisa.
Thoane (thwa-ne) (thwane) /caracal, lynx/ Mofuta wa qoabi e hlaha e mmala o
mogubedu bo batlileng bo ba bosootho. Seka katse e hlaha e kgunong kapa kgunoana
ya naheng. /bon. dithoane/ (bap. thoaane, tooane).
Thoasa (thwa-sa) /to have gods’ calling/ Ho ba boemong ba ho bitsoa ke badimo
bakeng sa ho ba lethuela; ho bitsoa hoa motho ke memeya ya bafu kapa badimo ka
sepheo sa ho ba ngaka ya setho e sebedisang methokgo kapa lethuela le sebedisang
ditaola mmoho le meriana ya setho.
Thoasa (//) /of the year: to begin/ Ho qala hoa selemo; qaleho ya selemo.
Thoasisa (thwa-si-sa) /cause to be a traditional healer/ Ketsiso ya ho thoasa: ho
baka kapa ho etsa hore motho e be lethuela kapa ngaka ya setho.
Thoasisa (//) /cause to begin/ Ketsiso ya ho thoasa kapa ho etsa hore selemo se secha
se qale.
Thoasiso (thwa-si-saw) // Ketso ya ho thoasisa: pako ya bothuela; ketsiso ya ho ba
lethuela kapa ngaka ya setho.
Thoasiso (//) // Ketso ya ho baka hore selemo se secha se qale.
Thoaso (thwa-so) /god’s calling/ Boemo ba ho thoasa: pitso ya badimo e amanang le
bothuela kapa ho ba ngaka ya setso e sebedisang ditaola le methokgo. (bap. lethoasa).
Thoaso (//) /new year, spring beginning/ Qalo ya selemo se secha; qaleho ya
selemo. Ho fihla hoa selemo se secha.
Thoba (tho-ba) /dodge/ Ho tsamaya ka lenyele ho se motho ya bonang; ho nyamela
ntle le ho tsebisa mang kapa mang; ho ba sio sebakeng ntle le tsebo ya mang kapa
mang. Ho tloha ka ho nyonyoba, ntle le ho bonoa. (bap. Bothobi, mothobi).
Thoba (//) /to alleviate, comfort/ Ho fedisa bohloko ba setho sa mmele ka ho
tsamaisa lesela le chesang moo holeng bohloko teng; ho fedisa kapa ho kokobetsa
bohloko ba pelo ka ho bua mantsoe a kgothatso.
Thobalano (tho-ba-la-naw) /sexual intercouse, copulation/ Ketso ya ho robalana: ho
kena diphateng ka sepheo sa pokano; tshebediso ya ditho tsa botona le botshehadi
bakeng sa boithabiso kapa ho etsa bana; ho kotana. (bap. motabo, kotano, sathano).
Thobalo (tho-ba-law) /sleeping/ Ketso ya ho robala: ho kena dikobong bakeng sa ho
kgaleha; ho ba diphateng kapa moalong ka sepheo sa boroko; ho ya le sephume sa
boroko; ho phomotsa kelello ka ho kgaleha le ho se nahane tse etsahalang nakong ya
ho tsoha.

730
 731

Thobatso (tho-ba-tsaw) /boredom/ Ketso ya ho robatsa: ho etsa diketso tse hlokisang

mafolofolo; ho baka hore motho a tshoaroe ke boroko ka dipuo kapa diketso tse
hlokang monate, ebile di tena.
Thobeho (thaw-be-haw) /fracture/ Ketso ya ho robeha: ho ba le temalo lesapong
kapa sethong se nang le lesapo; ho tsoa kotsi lesapong.
Thobela (tho-be-la) /dodging/ Ketsetso ya ho thoba: ho tsamaya ka lenyele ho se
motho ya bonang; ho nyamela ntle le ho tsebisa mang kapa mang; ho ba sio sebakeng
ntle le tsebo ya mang kapa mang. Ho tloha ka ho nyonyoba, ntle le ho bonoa.
Thobelo (tho-be-law) /dodging/ ketso ya ho thobela: ho nyamela ntle le ho tsebisa
mang kapa mang; ho ba sio sebakeng ntle le tsebo ya mang kapa mang. Ho tloha ka
ho nyonyoba, ntle le ho bonoa.
Thobisa (tho-bi-sa) /help to elude/ Ketsiso ya ho thoba: ho baka hore motho a balehe
ka lenyele; ho thusa emong ho nyamela ntle le ho tsebisa mang kapa mang; ho thusa
emong ho ba sio sebakeng ntle le tsebo ya mang kapa mang. Ho thusa ho tloha ka ho
nyonyoba, ntle le ho bonoa.
Thobiso (tho-bi-so) /elusion/ Ketso ya ho thobisa: ho baka hore motho a balehe ka
lenyele; ho thusa emong ho nyamela ntle le ho tsebisa mang kapa mang; ho thusa
emong ho ba sio sebakeng ntle le tsebo ya mang kapa mang. Ho thusa ho tloha ka ho
nyonyoba, ntle le ho bonoa.
Thoboloko (tho-bo-lo-ko) /Little Grebe/ Mofuta wa nonyana ya lelapa la letata; e
hlooho e soothoana le bothokoa, molala o nang le bokgunong kapa bokgubedu; e
bonahalang haholo metsing a dinoka; e phelang ka ho ja ditlhapi le diphoofotsoana tsa
metsing. /bon. dithoboloko/.

THOBOLOKO

Thodisa (tho-di-sa) /find after loosing/ Ketsiso ya ho thola: ho thusa ho fumana se

neng se nyametse; ho fumana se neng se lahlehile kapa se sa bonahale; ho sibolla
kgetlo la pele ntho e itseng.
Thodiso (tho-di-saw) /lost and found/ Ketso ya ho thodisa: ho thusa ho fumana se
neng se nyametse; ho fumana se neng se lahlehile kapa se sa bonahale; ho sibolla
kgetlo la pele ntho e neng e lahlehile.
Thoe (t-hwe) (thwe) /it is said/ Mohl. Ho thoe o tsamaye. Ho thoe o kgutle hosane.
Thoebo (thwe-bu) /scar/ Motoa o hlahileng ka mora ntoa kapa ho lemala; seka leqeba
le fodileng le bonahalang ka mora ho tsoa kotsi. /bon. Dithoebo/ (mm. thwebo).
Thoebo (thwe-bu) /scar piece/ Phatsa ya phoofolo e hlahang nakong ya ntoa ya
diphoofolo ha di hlabana ka manaka. /bon. Dithoebo/ (bap. mothoebe).
Thoebola (thwe-bu-la) /to make scar/ Ho baka leqeba ka ho ngoapa, hlaba kapa ho
ebola letlalo nakong ya ntoa. (bap. koebola).
Thoebolo (thwe-bu-law) /scar making/ Ketso ya ho thoebola: pako ya leqeba ka ho
ngoapa, hlaba kapa ho ebola letlalo nakong ya ntoa. (bap. koebolo, mothoebe).
Thoena (thwe-na) /move like guinea fowl/ Ho tsamaya motsamao o tshoanang le wa
kgaka; ho tsamaya le ho tsitsinyeha joalo ka kgaka. (bap. kgaka).

731
 732

Thoeno (thwe-naw) /guinea fowl movement/ Ketso ya ho thoena: ho tsamaya

motsamao o tshoanang le wa kgaka; ho tsamaya le ho tsitsinyeha joalo ka kgaka.
Thoere (thwe-re) /sperm/ Lero le tsoang sethong sa botona nakong ya ho kotana kapa
thobalano; lero le bakang kemaro ha le tsheloa ka hara setho sa popelo ya motho e
motshehadi kapa phoofolo e tshehadi. /bon. Dithoere/ (mm. Thwere).
Thohakano (tho-ha-ka-naw) /insult, insulting/ Ketso ya ho rohakana: ho bua
ditlhapa kgahlanong le motho kapa ntho; ho bua mantsoe a etsahatsang ketso e mpe.
Thohako (thu-ha-ko) /curse, insult/ Ketso ya ho rohaka: ho bua ditlhapa kgahlanong
le motho kapa ntho; ho bua mantsoe a etsahatsang ketso e mpe.
Thoholeditse (thu-hu-le-di-tse) /cherished, supported/ Bokgale ba ho thoholetsa.
Thoholeditsoe (thu-hu-le-di-tswe) // Boetsuwa le bokgale ba ho thoholetsa.
Thoholetsa (thu-hu-le-tsa) /cherish, bolster, give support/ Ho fana ka mantsoe a
tshihetso; ho bua mantsoe a kgothatsang; ho etsa diketso tse fang emong mafolofolo
le morolo nakong ya papadi ya tlhodisano.
Thoholetsa (thu-hu-le-tsa) /enshrine/ Ho nka joalo ka ntho ya bohlokoa haholo, e
lokeloang ke tlhompho le tlotla e kgolo.
Thoholetso (thu-hu-le-tso) /cherishing, supporting/ Ketso ya ho thoholetsa: ho fana
ka mantsoe a tshihetso; ho bua mantsoe a kgothatsang; ho etsa diketso tse fang emong
mafolofolo le morolo nakong ya papadi ya tlhodisano. /bon. Dithoholetso/.
Thoholetso (thu-hu-le-tso) /enshrinement/ Ketso ya ho thoholetsa: tlhompho e
lebisoang ho molao, motheo, boemo kapa se amanang le tokafalo e kgolo.
Thoholetsoa (thu-hu-lets-wa) /supported, cherished/ Boetsuwa ba ho thoholetsa.
Thohothela (thu-hu-the-la) /to fume, rage/ Ho bontsha khalefo e kgolo e mabapi le
phoso e entsoeng; ho kgena ho hlokang kelello le taolo.
Thohothella (thu-hut-hel-la) /rage toward/ Ketsetso ya ho thohothela.
Thohothelloa (thu-hut-hel-lwa) /raging/ Boetsuwa ba ho thohothella.
Thohothelo (thu-hu-the-law) /fuming, rage/ Ketso ya ho thohothela: ho bontsha
khalefo e kgolo e mabapi le phoso e entsoeng; ho kgena ho hlokang kelello le taolo.
Thohotheloa (thu-hu-the-lwa) /fume/ Boetsuwa ba ho thehothela.
Thohothetsoe (thu-hu-the-tse) /fuming/ E boemong ba ho bontsha khalefo e kgolo e
mabapi le phoso e entsoeng; e kgenneng ka tsela e hlokang kelello le taolo.
Thoko (thu-kaw) /aside/ Ka lehlakoreng leleng le sa tshoaneng le leo o leng ho lona;
ka nqa enngwe ya lehlakore. Nqa e ka nqane ho nqena.
Thoko (//) /irrelevent/ E sa hlokahaleng ho seo ho buuwang ka sona; e sa amaneng le
seo ho buuwang ka sona; e sa tshoaneng le tse ding ha e bapisoa le tsona.
Thoko (thaw-kaw) // Seka mafura se hlahang mahlakoreng a mahlo ka lebaka la
bokudi bo itseng ba ona, haholo se bonahala nakong ya ha motho a tsoha borokong,
hoseng. Tlh. hangata lentsoe lena, “thoko” le sebedisoa le le ka bongateng, “dithoko”.
Thokoa (thu-kwa) (thokwa) /grey/ Kopanyo ya mmala o mosoeu le o motsho; botsho
bo hlakileng haholo. (bap. pudutsoana, putsoa).
Thokoa (thu-kwa) (thokwa) /of animal: dark grey/ Hoa mmala wa phoofolo: e ntsho
bo hlakileng haholo; e tshoanang le molora o lefifi. (bap. phatshoa).
Thokoana (thu-kwa-na) /of female animal: grey/ Hoa mmala wa phoofolo e
tshehadi: e ntsho bo hlakileng haholo. (bap. phatshoana, pudutsoana).
Thokoana (thu-kwa-na) /light grey/ Mmala o mothokoa bo hlakileng haholo: oo
bothokoa ba ona bo sa fifalang. (bap. mothokoa, sethokoa, bothokoa).
Thokoana (thu-kwa-na) /a little further/ Holenyana le moo ho boleloang teng;
sebaka se hole hanyane. Nqa e ka nqane eseng ka nqena.

732
 733

Thokolosi (tho-ko-lo-si) /corcerer’s creature, poltergeist/ Sebupuwa sa memeya e

ditshila; phoofolo ya moya wa boloi kapa motho ya loyang; seo moloi ho nahanoang
hore o se sebedisa bakeng sa ho phethahatsa diketso tsa boloi. /bon. Dithokolosi/
Thola (thu-la) /shut up, keep quite/ Ho koala molomo ka sepheo sa ho qoba ho bua;
ho se bue; ho se ntshe lentsoe kapa polelo; ho qoba ho etsa modumo ka molomo.
Thola (thaw-la) /find/ Ho fumana se neng se nyametse; ho fumana se neng se
lahlehile kapa se sa bonahale; ho sibolla kgetlo la pele ntho e itseng.
Tholahala (tho-la-ha-la) /available/ E boemong ba ho fumanoa; eo holeng bobebe ho
e thola; eo hoseng thata ho e fumana. Mohl. Thuto e tholahala ha bobebe mona.
Tholahalo (tho-la-ha-law) /availability/ Ketso ya ho tholahala: boemo ba ho fumanoa
ha bobebe ntle le bothata; boemo ba ho fumana ha bonolo. (bap. boteng).
Tholahatsa (tho-la-ha-tsa) /avail/ Ho etsa hore se batloang se fumanehe ha bobebe;
ho beha se batloang pepeneneng; ho baka bobebo ba ho fumana se hlokahalang.
Tholahatso (tho-la-ha-tso) /availability/ Ketso ya ho tholahatsa: ho etsa hore se
batloang se fumanehe ha bobebe; ho beha se batloang pepeneneng; ho baka bobebo ba
ho fumana se hlokahalang.
Tholahatsoa (tho-la-ha-tswa) /availed/ Boetsuwa le bokgale ba ho tholahatsa.
Tholahetse (tho-la-he-tse) /discovered/ Bokgale ba ho tholahatsa.
Tholla (thawl-la) /find for/ Ketsetso ya ho thola: ho fumana se neng se lahlehile
bakeng sa emong; ho thola bakeng sa.
Thollo (thawl-law) // Ketso ya ho tholla kapa ho fumana se neng se lahlehile bakeng
sa emong; ho thola bakeng sa.
Thollo (thul-law) /roughage/ Sejo se akgang makumane le motsoako wa
dihahammele tsa tlhaho, tse matlafatsang mmele, le ho neha mmele mafolofolo le
morolo wa tlhaho, le ho eketsa bophelo bo botle ba mmele /bon. Dithollo/ (bap.
Sejothollo).
Tholo (thu-law) /keeping quite, quiteness/ Ketso ya ho thola: tlhokeho ya modumo;
bosio ba lerata la puo kapa puisano; boemo ba ho koala molomo bakeng sa ho qoba
ho bua kapa ho etsa polelo. (bap. kgutso).
Tholo (thaw-law) /kudu, tragelapus strepsiceros/ Mofuta wa phoofolo ya naheng
seka podi e kgolo, e nang le metsero e mesoeu, eo e tona enang le manaka a maholo, a
malelele. /bon. ditholo/ (sheb. Dinyamatsana).
Tholoana (thu-lwa-na) (tholwana) /fruit/ Enngwe ya dihlahisoa tsa dimela e jewang
bokahare kapa bokantle, e nang le maro a tatso tse monate tse fapanang ho ya ka
sefate kapa semela se e hlahisang. /bon. Ditholoana/.

THOLOANA, DITHOLOANA

MORARA (GRAPES)

KOEPERE (PEAR)

733
 734

PEREKISI (PEACH) MONOKOTSHOAI (STRAWBERRY)

SEROTO SA DITHOLONA

NAMUNI/LAMUNI (ORANGE)

SIRINUMUNI (LEMON)
MMAMPOKOLOSI (APRICOT)

PANANA PENEAPOLE

APOLE (APPLE)

AFAKHATO (AVOCADO)

TAMATI (TOMATO)

LEHAPU (WATERMELON)

AFAKHATO (AVOCADO) KOAFA (GUAVA)

734
 735

Tholoana (//) /fruit tree seed, plant seed/ Peo e sebedisoang ho jala semela sa sefate
kapa semela se seholo joalo ka sehlahla. /bon. Ditholoana/ (bap. thotse, peo).
Thomello (thu-mel-law) /posting, dispatch, mailing/ Ketso ya ho romella: ho isa
ntho ho tloha sebakeng seseng ho ya ho seseng; ho sebedisa poso ho tsamaisa lengolo
kapa thepa e tlamehang ho ya sebakeng seseng; ho tlosa ntho sebakeng ka ho e isa
sebakeng seseng.
Thomo (thu-maw) /sending/ Ketso ya ho roma: ho lebisa motho sebakeng seseng ho
phethahatsa takatso e itseng; ho isa sebakeng ka sepheo sa ho fetisa molaetsa kapa
phahlo; ho isa motho sebakeng ho ya emela morumi.
Thomo (thu-maw) (thoomo) // Mofuta wa seletsa se nang le masekana, seho kapa
dikgoele tse tlamelletsoeng thupeng, seo hangata se ratang ho letsoa ke basadi. /bon.
dithomo/.
Thonaka (tho-na-ka) /pick up, collect/ Ho nka ho tloha fatshe; ho tlosa ntho ka ho e
phahamisa ho tloha fatshe. (bap. bokella).
Thonako (tho-na-ko) /picking up, collection/ Ketso ya ho thonaka: ho nka ho tloha
fatshe; ho tlosa ntho ka ho e phahamisa ho tloha fatshe. (bap. pokeletso).
Thonkga (thun-kga) /wound again, to add salt to an injury/ Ho utloisa leqeba le
seng le le teng bohloko; ho baka bohloko leqebeng. Ho eketsa bohloko bo teng ka ho
thetsa kapa ho lematsa leqeba kapa setho sa mmele se kulang.
Thonkgo (thun-kgaw) /wounding again/ Ketso ya ho thonkga: ho utloisa leqeba le
seng le le teng bohloko; ho baka bohloko leqebeng. Ho eketsa bohloko bo teng ka ho
thetsa kapa ho lematsa leqeba kapa setho sa mmele se kulang.
Thonya (thon-ya) /choose/ Ho kgetha motho bakeng sa mosebetsi o ikgethang; ho
kgetha ka ho qolla hara babang.
Thonyo (thon-yo) /special choice, chosing/ Ketso ya ho thonya: ho kgetha motho
bakeng sa mosebetsi o ikgethang; ho kgetha ka ho qolla hara babang.
Thootse (tho-o-tsi) /fruit seed, vegetable seed/ Peo ya sejalo; peo e hlahisoang ke
dimela tse jaloang, haholo meroho le dijalo tsa bolemi. /bon. Dithootse/ (bap. peo).
Thope (tho-pi) /girl friend/ Ngoanana ya ratoang ke mohlankana; mosetsana ya
ratanang le moshanyana; thatohatsi ya mohlankana. /bon. Dithope/ (bap. Kgarebe).
Thopothela (thaw-paw-te-la) /absorb/ Hoa metsi kapa lero: ho kenella hara mobu
kapa ntho e nang le masoba kapa puleho ya moya. (bap. monya, monyela).
Thopothelo (thaw-paw-te-law) /absorption/ Ketso ya ho thopothela: ho kenella hara
mobu kapa ntho e nang le masoba kapa puleho ya moya. (bap. monyo, monyelo).
Thoriso (tho-ri-so) /extolment, exaltation, prestige/ Ketso ya ho rorisa: ho bua
mantsoe a monate mabapi le Modimo kapa motho; ho bina dipina tsa thoholetso
mabapi le motho ya hlomphehang kapa Modimo; ho etsa modidietsane bakeng sa
Modimo kapa motho ya loketsoeng ke tlotlo; ho etsa dithoko tse ntle mabapi le motho
ya hlomphehang.
Thoromedi (tho-ro-me-di) /Capped Wheatear/ Mofuta wa nonyana e molala le
hlooho e kopantseng botsho le bosweu, sefuba se boputsoa bo hlakileng, mpa e
bosootho bo hlakileng le setono se setsho; e fumanoang haholo marallaneng le dibaka
tse majoe; e phelang haholo ka ho ja peo ya koro. /bon. dithoromedi/.

735
 736

THOROMEDI (THOROMELI)

Thoso (thu-su) /exclamation: sudden entering/ Lekgotsa le bontshang ho kena

monyako ntle le ho kokota kapa ntle le ho lebelloa; lentsoe le supang tsela ya ho kena
monyako ho sa lebelloa. (sheb. Kgotho bakeng sa tshebediso).
Thota (thu-ta) /heath/ Sebaka sa naha se otlolohileng ebile se phatlaletse; seo hangata
se hlokang moepa, motheo le dithaba empa se na le ponahalo ya dimela tse nyane,
majoe le ditsela. /bon. Dithota/.
Thota (thu-ta) /savanna/ Naha ya joang bo bongata e phatlalletseng, e nang le difate
tse qaqohaneng, eo pula enang ka diphihlo ho yona.
Thota (//) /to pack and go, resettle/ Ho nka meroalo le thepa yohle ka morero wa ho
tloha sebakeng seseng ho ya ho seseng ka bodulo.
Thota (//) /to confront/ Ho lebana le motho emong ka sepheo sa ho loantshana ka
mantsoe; ho toba motho ya loantshoang ka ho mo hlasela ka mantsoe.
Thotana (thu-ta-na) /accost/ Ketsetsano ya ho thota: ho loantshana kapa ho hlaselana
ka mantsoe; ho tobana ka sepheo sa ho hlaselana ka dipuo tse mpe.
Thotano (thu-ta-naw) /accosting, confrontation/ Ketso ya ho thotana: ho loantshana
kapa ho hlaselana ka mantsoe; ho tobana ka sepheo sa ho hlaselana ka dipuo tse mpe.
Thotela (tho-te-la) /resettle for, pack for/ Ketsetso ya ho thota: ho thusa ho thota; ho
fana ka thuso ya ho jarisa meroalo kapa thepa bakeng sa motho ya tlohang sebakeng
seseng ho ya ho seseng.
Thotelo (tho-te-law) /packing for, resettlement/ Ketso ya ho thotela: ho thusa ho
thota; ho fana ka thuso ya ho jarisa meroalo kapa thepa bakeng sa motho ya tlohang
sebakeng seseng ho ya ho seseng.
Thoteng (thu-te-ng) /heath/ Sebaka sa naha se otlolohileng ebile se phatlaletse;
sebaka seo hangata se hlokang moepa, motheo le dithaba empa se na le ponahalo ya
dimela tse nyane, majoe le ditsela. /bon. Dithoteng/ (bap. Naheng, thota).
Thothokiso (tho-tho-ki-saw) (thotokiso) /poetry/ Puo, polelo kapa lentsoe le
sebedisoang bakeng sa ho rorisa le ho phahamisa motho; puo ya sebopeho puo e
hlalosang ketsahalo ka mantsoe a kgetho e fapaneng. /bon. Dithothokiso/.
Thothomedisa (thu-thu-me-di-sao) /to cause to tremble/ Ho etsa hore motho a
qhaqhasele ke mohatsela; ho etsa hore motho a tsitsinyehe ke mohatsela kapa serame.
Thothomediso (thu-thu-me-di-so) /trembling/ Ketso ya ho thothomedisa: ho etsa
hore motho a qhaqhasele ke mohatsela; ho etsa hore motho a tsitsinyehe ke mohatsela
kapa serame. (bap. qhaqhasediso).
Thothomela (thu-thu-me-la) /tremble, quiver/ Ho tsitsinyeha hoa mmele ka baka la
letsoalo, tshabo kapa bokudi; ho hlekehleha hoa mmele kapa setho sa mmele ho
bakoang ke tshabo kapa bokudi.
Thothomela (thu-thu-me-la) /cheap attire, cheap garment/ Seaparo kapa phahlo ya
boemo bo tlase ka theko le moetso. /bon. Dithothomela/ (bap. malabulabu).
Thothomelo (thu-thu-me-law) /trembling, tremor/ Ketso ya ho thothomela:
tsitsinyeho ya mmele e bakoang ke letsoalo, tshabo kapa bokudi; tlheketlheho ya
mmele kapa setho sa mmele e bakoang ke tshabo kapa bokudi.

736
 737

Thothometsa (thu-thu-me-tsa) /to shake, cause to tremble/ Ho baka ho tsitsinyeha

hoa mmele ka baka la ho tshosa, ho kenya letsoalo mothong kapa ho kula.
Thothometse (thu-thu-me-tse) // Bokgale ba ho thothomela.
Thothometso (thu-thu-me-tso) /shaking/ Ketso ya ho thothometsa: ho baka ho
tsitsinyeha hoa mmele ka baka la ho tshosa, ho kenya letsoalo mothong kapa ho kula.
Thothometsoa (thu-thu-mets-wa) /shaken, stirred/ Boetsuwa ba ho thothomela.
Thotisa (thu-tisa) /resettle/ Ketsiso ya ho thota: ho thusa ho nka meroalo le thepa ya
motho emong ya tlohang sebakeng seseng ho ya ho seseng.
Thotiso (thu-ti-so) /resettlement/ Ketso ya ho thotisa: ho thusa ho nka meroalo le
thepa ya motho emong ya tlohang sebakeng seseng ho ya ho seseng.
Thotlolo (thu-tlu-lu) /grandiosity/ Hoa boemo ba motho: bo bonahatsang maemo a
hodimo; ya etsang eka ke yena feela ya tsebang haholo; ya etsang diketso kapa dipuo
tse sa lebelloang ka ho tena. (bap. semenye, phapha).
Thoto (thu-tu) /lagguage/ Moroalo kapa thepa eo ho tsamawang ka yona; moroalo wa
leeto; se nkoang kapa seo ho tsamawang le sona nakong ya ho eta. /bon. Dithoto/.
Thoto (thu-taw) /immigration, packing and going/ Ketso ya ho thota: boemo ba ho
nka meroalo le thepa yohle ka morero wa ho tloha sebakeng seseng ho ya ho seseng
ka bodulo. (bap. phallo) .
Thotobolo (thu-tu-bu-lu) /dust bin, thrash heap/ Sebaka seo ho lahleleloang molora,
makgokolotso kapa ntho tse sebedisitsoeng; lekopokopo le tshelang dithole kapa
matlakala; mokotla wa makgapetla kapa ntho tse sebedisitsoeng. /bon. Dithotobolo/.
Thotobolo (//) /ashtray/ Sekotlolo kapa setshelo sa molora wa lehlakana; sekotlolo sa
molora wa kwae e tsujoang. /bon. Dithotobolo/.
Thotofala (thaw-taw-fa-la) /to become a stupid/ Ho ba sethoto: ho felloa ke bohlale
ba kelello; ho ba boemong ba ho se nahane hantle ka baka la kelello e lahlehetsoeng
ke botsitso. Ho notleleha kelello.
Thotofalo (thaw-taw-fa-law) /stupidity/ Ketso ya ho thotofala: phello ya bohlale ba
kelello; ho ba boemong ba ho se nahane hantle ka baka la kelello e lahlehetsoeng ke
botsitso. Notlelo ya kelello.
Thotofatsa (thaw-taw-fa-tsa) /to cause to be a stupid/ Ho ba boemong kapa
maikutlong a sethoto: ho etsa kapa ho baka kelello e felloe ke bohlale ka ho etsa
diketso tse sa tloaelehang; ho etsa hore boko bo hlolehe ho sebetsa hantle ka baka la
sethethefatsi se sebedisitsoeng; ho etsa hore monahano o hlolehe ho phethahatsa ketso
e bobebe kapa e tloaelehileng ka tsela e fapaneng.
Thotofatso (thaw-taw-fa-tsaw) /causing stupidity/ Ketso ya ho thotofatsa: ho ba
boemong kapa maikutlong a sethoto: ho etsa kapa ho baka kelello e felloe ke bohlale
ka ho etsa diketso tse sa tloaelehang; ho etsa hore boko bo hlolehe ho sebetsa hantle
ka baka la sethethefatsi se sebedisitsoeng; ho etsa hore monahano o hlolehe ho
phethahatsa ketso e bobebe kapa e tloaelehileng ka tsela e fapaneng.
Thotolo (thaw-taw-law) /type of animal/ ?? /bon. dithotolo/.
Thotse (thu-tse) /quite, calm, collected/ E sa bueng; e hlokang puo kapa puisano; e
sa ntsheng modumo kapa lentsoe ka molomo; e hlokang lerata. E nang le kgutso.
Thotse (thu-tse) // Bokgale ba ho thola.
Thua (thu-a) /break/ Ho baka makumane ka ho petsola kapa ho choatla ntho e thata;
ho arola ka ho peperanya; ho isa fatshe ka sepheo sa ho senya. (bap. Thuba).
Thua (thu-a) (thuba) // Ho otla ka tsela e ntshang kotsi haholo.
Thuana (thu-a-na) /urine stand/ Sekotlolo se sebedisoang bakeng sa ho tshela
moroto; sebaka seo ho roteloang ho sona kapa se etseditsoeng ho rota. Moo motho ya
tshoeroeng ke moroto a rotelang teng. /bon. Dithuana/.

737
 738

Thuana (thu-ana) (thubana) // Ketsetsano ya ho thua: ho loantshana kapa ho otlana ka

tsela eo ba loanang ba ntshanang kotsi tse kgolo.
Thuano (thu-a-naw) (thubano) // Ketso ya ho thuana: ho loantshana kapa ho otlana ka
tsela eo ba loanang ba ntshanang kotsi tse kgolo.
Thuba (thu-ba) /break/ Ho baka makumane ka ho petsola kapa ho choatla ntho e
thata; ho arola ka ho peperanya; ho isa fatshe ka sepheo sa ho senya. Ho senya ka ho
fetola sebopeho. Ho heletsa moaho; ho senya ka ho choatla. Tem. Lentsoe le
nepahetseng ke “thuba” hofeta “thua” kapa “thuha”.
Thuba (thu-ba) /break, shatter, burst/ Ho baka makumane ka ho petsola kapa ho
choatla ntho e thata; ho arola ka ho peperanya; ho isa fatshe ka sepheo sa ho senya; ho
senya ka ho fetola sebopeho.
Thube (thu-be) (thume) /Sentinel Rock-Thrush/ Mofuta wa nonyana e tholahalang
haholo matsatseng, marallaneng le dithoteng tsa joang; e sefuba se sethokoa,
bokatlase ba mmala wa gauta le bokahodimo bo bothokoa; e phelang ka ho ja mefuta
ya marutle, ditholoana, dikgo, diboko le mafokolodi. /bon. Dithube/.

THUBE

Thubela (thu-be-la) /break for/ Ketsetso ya ho thuba.

Thubelo (thu-be-law) /breaking for/ Ketso ya ho thubela.
Thubo (thu-baw) /breakage/ Ketso ya ho thuba: ho baka makumane ka ho petsola
kapa ho choatla ntho e thata; ho arola ka ho peperanya; ho isa fatshe ka sepheo sa ho
senya. Ho senya ka ho fetola sebopeho.
Thuela (thu-e-la) /break for/ (sheb. Thubela).
Thuelo (thu-e-law) /breaking for/ (sheb. Thubelo).
Thuhlo (thu-hlaw) /giraffe/ Phoofolo e hlaha e maoto le molala o molelele ka ho
fetisisa, e phelang ka ho ja mahlaku a hodimo difateng, e mmala o mosehla o
kopantseng le maroborobo a matsho. /bon. dithuhlo/ Tem. Batho babang ba bitsa
phoofolo ena “thutlo” le ha ho sa tsebahala lebaka. Lebitso le nepahetseng ke
“thuhlo” hofeta “thulo” kapa “thutlo”. Thutlo ke ketso ya ho rutla, ha thulo e le ketso
ya ho thula. Mantsoe ana ka bobedi ha a amane le phoofolo, thuhlo, hohang.

THUHLO

Thuisa (thu-i-sa) /surmise/ Ho nahanisa puo kapa ketso e boletsoeng; ho ja masapo a

hlooho; ho bopa monahano o tebileng mabapi le ketsahalo kapa ketso.

738
 739

Thuisa (//) /ruminate/ Ho busulosa: ho hlafunisa joang bo koentsoeng ke phoofolo e

etsang joalo; ho hlafuna hape se koentsoeng. (bap. busulosa, pusuloso).
Thuiso (thu-iso) /surmising/ Ketso ya ho thuisa: ho nahanisa puo kapa ketso e
boletsoeng; ho ja masapo a hlooho; ho bopa monahano o tebileng mabapi le ketsahalo
kapa ketso.
Thuiso (thu-i-saw) /rumination/ Ketso ya ho thuisa: ho hlafunisa joang bo
koentsoeng ke phoofolo e etsang joalo; ho hlafuna hape se koentsoeng.
Thuiso (thu-i-saw) /aggrandizement, enrichment/ Ketso ya ho ruisa: ho ipha marua
ka ho nka matlotlo ka tsela e itseng; ho iketsa kapa ho etsoa morui.
Thula (thu-la) /collide/ Ho kopana ka mmele ka baka la tsietsi; ho hohlana ha
bohloko ka bokapele kapa lehlakore kgahlanong le ntho e itseng; ho ngata ka hlooho
kapa bokapele ba dipalangoang; ho chaisa.
Thulaka (thu-la-ka) /to collide repeatly/ Phethako ya ho thula: ho thula makgetlo a
mangata; ho thula ka ho pheta.
Thulako (thu-la-kaw) /double collision/ Ketso ya ho thulaka: ho thula makgetlo a
mangata; ho thula ka ho pheta.
Thulama (thu-la-ma) /of the sun: to set/ Ho dikela hoa letsatsi nakong ya phirimana;
ho nyamela hoa kganya ya letsatsi mantsiboya.
Thulamela (thu-la-me-la) /of the sun: to set/ Ho dikela hoa letsatsi nakong ya
phirimana; ho nyamela hoa kganya ya letsatsi mantsiboya.
Thulamelo (thu-la-me-law) /sun set/ Ketso ya ho thulamela: ho dikela hoa letsatsi
nakong ya phirimana; ho nyamela hoa kganya ya letsatsi mantsiboya. (bap. dikela).
Thulamo (thu-la-maw) /sun set/ Ketso ya ho thulama: ho dikela hoa letsatsi nakong
ya phirimana; ho nyamela hoa kganya ya letsatsi mantsiboya. (bap. dikela).
Thulana (thu-la-na) /to collide each other/ Ketsetsano ya ho thula: ho otlana ka
bokapele kapa mahlakore ka baka la kotsi kapa tsietsi; ho chaisana hoa makoloi
mmileng; ho hohlana ka mmele kapa lehlakore hoa dipalangoang mmileng.
Thulano (thu-la-naw) /collision/ Ketso ya ho thulana: ho otlana ka bokapele kapa
mahlakore ka baka la kotsi kapa tsietsi; ho chaisana hoa makoloi mmileng; ho
hohlana ka mmele kapa lehlakore hoa dipalangoang mmileng. /bon. Dithulano/.
Thulare (thu-la-re) // ?? /bon. thulare/??
Thulo (thu-law) (thuhlo)/giraffe/ Phoofolo e hlaha e maoto le molala o molelele ka
ho fetisisa, e phelang ka ho ja mahlaku a hodimo difateng, e mmala ho mosehla o
kopantseng le maroborobo a matsho. /bon. dithulo/ (bap. thuhlo) Tlh. Batho babang
ba bitsa phoofolo ena “thutlo” le ha ho sa tsebahala lebaka. Lebitso le nepahetseng ke
“thuhlo” hofeta “thulo” kapa “thutlo”.
Thume (thu-me) /sentinel rock thrush/ Mofuta wa nonyana e tholahalang haholo
matsatseng, marallaneng le dithoteng tsa joang; e sefuba se sethokoa, bokatlase ba
mmala wa gauta le bokahodimo bo bothokoa; e phelang ka ho ja mefuta ya marutl,
ditholoana, dikgo, diboko le mafokolodi./bon. Dithume/ (bap. Thube). Tlh. Mabitso
ana “thube” le “thume” a bolela ntho e le nngwe.
Thuntheditse (thun-the-ditse) // Bokgale ba ho thunthetsa.
Thuntheditsoe (thun-the-dits-we) /defiled/ Boetsuwa ba ho thunthetsa.
Thunthetsa (thun-the-tsa) /defile/ Ho etsa hore ntho ebe ditshila ka ho apareloa ke
lerole kapa mobu; ho tshilafatsa ka lerole, mobu kapa ntho e itseng. Ho tshela ka
lerole kapa ntho e hlokang bohloeki.
Thunthetse (thun-the-tse) // Bokgale ba ho thunthetsa.
Thunthetso (thun-the-tsa) // Ketso ya ho thunthetsa: tshilafatso ka lerole, mobu kapa
ntho e itseng. Ho tshela ka lerole.

739
 740

Thunthetsoa (thun-thets-wa) // Boetsuwa ba ho thunthetsa.

Thunthuru (thun-thu-ru) /flower pedal, blossom/ Bokahare ba semela bo hlahisang
palesa e mmala o motle, eo phellong ya teng ho hlahang peo ho ya ka mofuta wa
semela. /bon. Dithunthuru/.
Thuntse (thun-tse) /flowered/ Hoa semela: se hlahisang thunthuru: se nang le
ponahalo ya palesa e mmala o motle. Bokgale ba ho thunya.
Thunya (thun-ya) /to shoot/ Ho etsa hore sethunya se ntshe kulo e lebisoang ho ntho
e tlamehang ho bolawa kapa ho netjoa ka kulo. Ho sebedisa sebetsa se bolayang ka ho
tobetsa konopo e butsoelang kulo bakeng sa ho bolaya kapa ho ntsha kotsi. (bap.
sethunya).
Thunya (thun-ya) /to flower, to blossom/ Ho hlahisa thunthuru ke semela: ho
bonahatsa thunthuru e mmala o motle qetellong ya makgapetla a semela seka palesa.
Thunyo (thun-yaw) /shooting/ Ketso ya ho thunya: ho etsa hore sethunya se ntshe
kulo e lebisoang ho ntho e tlamehang ho bolawa kapa ho nepa ka kulo. Ho sebedisa
sebetsa se bolayang ka ho tobetsa konopo e butsoelang kulo bakeng sa ho bolaya kapa
ho ntsha kotsi.
Thunyo (thun-yaw) /flowering/ Ketso ya ho thunya: ho hlahisa thunthuru ke semela:
ho bonahatsa thunthuru e mmala o motle qetellong ya makgapetla a semela seka
palesa.
Thuo (thu-aw) /ownership/ Seo eleng sa hao feela ntle le motho kapa ntho enngwe.
Thuo (thu-aw) /possesive pronoun/ Lentsoe le emelang lereho ka ho bontsha seo
eleng sa mmuwi, mmuwiswa kapa mmuuwa. Mohl. Saka, tsaka, weso, weno, wabo,
waka, jj. (bap. lerui).
Thuo (thu-aw) /rearing/ Ketso ya ho rua: ho ba le leruo: boemo ba ho ba le diruuwa
tse ngata, masimo a mangata, chelete e ngata mmoho le meaho kapa tsohle tseo
chelete e ka di rekang kapa tsa bokeletsoa. (bap. leruo, khodiso).
Thuo (thu-aw) /affluence, wealth/ Ketso kapa boemo ba leruo le ho rua: ho ba le
matlotlo a moruo joalo ka dipalangoang, meaho, chelete e balloang ka matsebetsebe;
meaho ya kgoebo tse fapaneng mmoho le basebeletsi ba bangata.
Thupa (thu-pa) /stick/ Lekala la semela le tiileng le ka sebedisoang joalo ka molamu
kapa sebetsa sa ho shapa. Lekala la sefate kapa semela le ka sebedisoang joalo ka
patsi. /bon. Dithupa/ Mael. Thupa e otlolloa e sa le metsi: ngoana o rutoa melao a sa
le monyane pele a ba manganga. Motho o lokisoa a sa le monyane dilemong. Mael.
Ho kenya thupa: ho shapa; ho otla; ho hlola; ho natha.
Thupello (thu-pel-law) /lecturing, workshop/ Ketso ya ho rupella: ho fana ka tsebo
kapa thuto ya maemo a hodimo haholo ho morutoana, morutuwa kapa moithuti; ho
ruta ka thuto e ikgethileng, e sa tshoaneng le tse ding. /bon. dithupello/ (bap. thuto).
Thupelo (thu-pe-law) /a lecture/ Ketso ya ho rupela: ho fana ka thuto ya maemo a
hodimo; ho fana ka tsebo e ncha e mabapi le thuto ya maemo a phahameng; ho fana
ka bohlale ba ho etsa dintho tse itseng. /bon. Dithupelo/ (bap. morupelli).
Thusa (thu-sa) /help, assist, boost, relieve/ Ho bebofaletsa mosebetsi ka ho nka
seabo; ho kenya letsoho mosebetsing wa emong; ho ba le seabo tshebeletsong e
hlokang bongata ba batho; ho fa emong se hlokahalang nakong ya mathata; ho fana ka
keletso e nang le moelelo.
Thusahala (thu-sa-ha-la) /helped, aided, assisted/ Ho fumana thuso e batlahalang;
ho fuwa tshehetso e batloang.
Thusahalo (thu-sa-ha-law) /aid, assistance, help/ Ketso ya ho thusahala: ho
tshehetso kapa thuso e batloang.
Thusahetse (thu-sa-he-tse) /helped, assisted/ Bokgale ba ho thusahala.

740
 741

Thusana (thu-sa-na) /assist/ Ketsetsano ya ho thusa: ho thusa emong mme le yena a

thuse ya mo thusang kapa ya mo thusitseng.
Thusano (thu-sa-naw) /assistance/ Ketso ya ho thusana: mokgoa wa ho thusa emong
mme le yena a thuse ya mo thusitseng. Thuso ka ho etsetsana.
Thuseha (thu-se-ha) /rescue/ Boemo ba ho thola thuso: ho fuwa se hlokahalang
bakeng sa ho phethahatsa mosebetsi kapa boemo bo itseng.
Thuseho (thu-se-haw) /rescue/ Ketso ya ho thuseha: phumano ya se hlokahalang
bakeng sa phethahatso ya boemo kapa mosebetsi o itseng.
Thusetsa (thu-se-tsa) /intervene, arbitrate, mediate/ Ho kena dipakeng tsa batho ba
loanang ka sepheo sa ho namolela emong; ho buella motho ya mathateng kgotla; ho
lokisa tsela ya emong pele ketsahalo e itseng e tsoela pele; ho ba monamodi wa motho
ya hlokang thuso.
Thusetso (thu-se-tso) /arbitration, intercesion, mediation/ Ketso ya ho thusetsa: ho
kena dipakeng tsa batho ba loanang ka sepheo sa ho namolela emong; ho buella
motho ya mathateng kgotla; ho lokisa tsela ya emong pele ketsahalo e itseng e tsoela
pele; ho ba monamodi wa motho ya hlokang thuso. /bon. Dithusetso/.
Thusetsoa (thu-se-tswa) // Boetsuwa ba ho thusetsa.
Thuso (thu-saw) /help, assistance, boost/ Ketso ya ho thusa: ho bebofaletsa
mosebetsi ka ho nka seabo; ho kenya letsoho mosebetsing wa emong; ho ba le seabo
tshebeletsong e hlokang bongata ba batho; ho fa emong se hlokahalang nakong ya
mathata; ho fana ka keletso e nang le moelelo. /bon. Dithuso/.
Thuteho (thu-te-haw) /education, enlightenment/ Ketso ya ho ruteha: ho ba
boemong ba ho tseba se rupelletsoeng: ho ba boemong ba tsebo ya thuto.
Thuteho-mmotoana (thu-te-haw-m-mu-twa-na) /semi literate/ Boemo ba ho ruteha
ka tsela e nyane eo motho a kgonang ho ngola le ho bala feela.
Thutlo (thu-tlaw) // Ketso ya ho rutla: ho ntsha ntho e le nngwe bongateng; ho kgetha
ka ho qolla se batloang; ho ntsha lehlokoa ho amang kapa qubung ya mahlokoa.
Thuto (thu-taw) /lesson, study, education, enlightenment/ Ketso ya ho ruta: ho fana
ka thuto ho baithutoana, barutoana kapa moithuti; ho fa motho ya batlang tsebo thuto
ya teng. Ho fana ka keletso e tla thusa motho ya rutoang kamoso; ho aha motho ka ho
mo hlalosetsa ka bohlokoa ba seo a se joetsoang; ho kgalema ka ho fana ka dikeletso
tse molemo; ho betla kelello ya motho ya batlang tsebo ka ho mo rupella. /bon.
dithuto/.
Thuto (//) /education/ Boemo ba ho fana ka tsebo: seo morutoana, morutuwa kapa
moithuti a se rutoang ke mosuwe kapa morupelli ka sepheo sa ho fana ka tsebo e
ncha; boemo ba ho tseba bohlale bo bocha bo mabapi le ho ngola, sibolla, bala,
hlahisa kgetlo la pele, ho tea, ho kopanya le ho bua puo enngwe kgetlo la pele.
Thuto (thu-taw) /subject/ Lefapha le tsebo e fapaneng le tse ding eo mocha wa yona
o lebisitsoeng haholo ho tlhaloso e sa tshoaneng le tse ding. /bon. Dithuto/.
Thuto (//) /sermon/ Tlhaloso ya kgaolo le temana tsa bibele ha e etsoa ke moruti kapa
motho ya rutang ka tsa bodumedi. /bon. Dithuto/ (bap. Moruti).
Thutsoana (thu-tswa-na) /little stick, matches stick/ Thupa e nyane e sebedisoang
ho etsa mollo ka ho tloeba hodima komana e ommeng. /bon. Dithutsoana/.
Thuwana (thu-wa-na) /urine stand/ Setshelo se sebedisoang bakeng sa ho rota; pitsa
ya moroto. /bon. dithuwana/ (bap. pitsana).
Thuwe (thu-we) /completely/ (thuoe) Lentsoe le sebedisoang ho tobokoketsa boemo
ba ketsahalo ka botlalo. Mohl. O lebetse thuwe!. O kgalehile thuwe!
Thuwisa (thu-wi-sa) /ruminate/ Ho busulosa: ho hlafunisa joang bo koentsoeng ke
phoofolo e etsang joalo; ho hlafuna hape se koentsoeng. (mm. thuisa).

741
 742

Thuwiso (thu-wi-so) /rumination/ Ketso ya ho thuisa: ho hlafunisa joang bo

koentsoeng ke phoofolo e etsang joalo; ho hlafuna hape se koentsoeng. (mm. thuiso).
Tia (ti-a) /be firm, serious/ Ho ba boemong bo tsitsitseng ba mmele, kelello kapa
motsamao; ho bua ntle le ho bapala kapa ntle le papadi; ho ba sebopehong se thata
kapa se thatafetseng.
Tichere (ti-che-re) (titjhere) /teacher/ Motho ya rupelletsoeng bakeng sa ho ruta
barutuwa le ho ba fa thuto; motho wa thupello e hodimo ya fang barutoana le baithuti
thuto; moruti wa bana ba sekolo; motho ya fanang ka thuto ho batho ba e hlokang
bakeng sa ho tseba.. /bon. Matichere/ Tem. Lentsoe lena, “tichere” ke sothofatso ya
lentsoe la senyesemane, “teacher”. Lentsoe (mantsoe) le nepahetseng la Sesotho ke
“mosuwe, mosuwetsana” kapa “ morupelli”.
Tidima (ti-di-ma) /expert, specialist, consultant/ Motho ya nang le tsebo ya ntho
kapa boemo bo itseng hofeta babang; motho eo eleng yena fela ya kgonang ho fana ka
tharollo le kalafo ya bokudi bo itseng. /bon. Ditidima, botidima/. (bap. Setsebi).
Tidinya (ti-din-ya) /to tune music loud/ Ho letsa seletsa sa mmino ka ho baka lerata;
ho bulela modumo wa seletsa, sealemoya kapa mokonko hodimo.
Tidinyo (ti-din-yaw) /loud music/ Ketso ya ho tidinya: ho letsa seletsa sa mmino ka
ho baka lerata; ho bulela modumo wa seletsa, sealemoya kapa mokonko hodimo.
Tiehiso (ti-e-hi-saw) /delaying/ Ketso ya ho diehisa: ho fihlisoa ka morao ho nako e
nepahetseng; ho fihlisoa sebakeng nako e beiloeng e se e fetile ka baka la ho sitiseha
tseleng. Ho ba lenama ho etsa ketso e itseng.
Tieho (ti-e-haw) /delay/ Ketso ya ho dieha: ho se fihle ka nako e nepahetseng. Ho
fihla ka mora nako e beiloeng. Ho ba lenama ho etsa ketso e itseng. Mael. Tieho e
tsoala tahleho: motho ya lenama o lahleheloa ke tse ntle.
Tielo (ti-e-law) /misleading, deception/ Ketso ya ho diela: ho lahla ka dipuo tse
fosahetseng; ho isa motho emong tahlehong ka mekgoa kapa dipuo tse hlokang botle
le toka; ho etsisa emong diphoso.
Tielo (ti-e-law) /retirement/ Boemo ba ho diela: ho lesela mosebetsi ka lebaka la
botsofe; ho emisa ho sebetsa ka lebaka la boqheku, boqhekoana kapa bokudi; ho ba
makgatheng a madiela. (bap. diela, madiela).
Tiho (ti-haw) /fall, overthrow, dethronement, coup detat / Ketso ya ho diha: ho isa
fatshe ka sepheo sa ho loana, natha kapa otloa; ho isa boemong bo tlase ka ho tlosa
boemong ba boetapele; ho tlosa mmuso ka dikgoka ka sepheo sa ho kenya o mong.
Ho etsa hore eng kapa eng e wele. (bap. Tio).
Tiile (ti-ile) /serious/ E bontshang botio: e etsang ketso e itseng ntle le bosoasoi; ya
hlokang papadi ha a sebetsa; ya bontshang ho se tshehe ka lebaka la boikemisetso ho
seo a se etsang. Mohl. Ke tiile hle mmanyeo ha ke re Mokoepa o shoele! (bap.
mahlonoko, tile).
Tiile (ti-ile) /firm/ E tsepameng ka botsitso; e sa tsitsinyeheng ka lebaka la ho tiha.
Tiisa (ti-isa) /strengthen, fortify/ Ho etsa hore ntho e tie: ho matlafatsa boemo kapa
sebopeho; ho etsa hore ntho e itseng e se kgaohe kapa e se tlamolohe ka ho e tlama ka
thata; ho etsa hore ntho e se tsitsinyehe kapa e be boemong ba tshireletseho e matla.
Tiisa (ti-isa) /pinch/ Ho tshoara ka letsoho ka tsela e matla; ho tlapurela ka tsela eo se
tshoeroeng se kekeng sa phonyoha kapa sa chopoha.
Tiisetsa (ti-ise-tsa) /persevere/ Ho tsoelapele ka ho etsa se batloang le ha ho le thata;
ho se kgathale ho phetha kapa ho phethisa morero o itseng le ha ho sa kgonahale; ho
tsitlallela ho fihlela sepheo kapa sephetho se labalabeloang le ha ho le thata.
Tiisetso (ti-ise-tso) /perseverence, patience/ Ketso ya ho tiisetsa: mokgoa wa ho
tsoelapele ka ho etsa se batloang le ha ho le thata; ho se kgathale ho phetha kapa ho

742
 743

phethisa morero o itseng le ha ho sa kgonahale; ho tsitlallela ho fihlela sepheo kapa

sephetho se labalabeloang le ha ho le thata. (bap. mamello).
Tiisitse (ti-i-si-tse) // E boemong bo tiileng: e thatatafaditsoeng ka sebopeho sa mmele
kapa chebahalo; e boemong bo sa kgoehleng.
Tiisitse (ti-i-si-tse) // Bokgale ba ho tiisa.
Tiisitsoe (ti-i-si-tswe) // Boetsuwa le bokgale ba ho tiisa.
Tiiso (ti-isaw) /strenthening, fortification/ Ketso ya ho tiisa: ho etsa hore ntho e tie:
ho matlafatsa boemo kapa sebopeho; ho etsa hore ntho e itseng e se kgaohe kapa e se
tlamolohe ka ho e tlama ka thata; ho etsa hore ntho e se tsitsinyehe kapa e be
boemong ba tshireletseho e matla.
Tikamotse (ti-ka-mo-tse) /malva parviflora/ Semela se hlahang ka bongata haholo
hara motse ebile se sebedisoa joalo ka setlhare. /bon. Ditikamotse/
Tikatika (ti-ka-ti-ka) /sceptic, doubtfull/ Ho bontsha pelaelo kapa ho se dumele ka
ho etsa kapa ho bua kgahlanong le. (bap. tsilatsila. dikadika).
Tikatiko (ti-ka-ti-ko) /sceptisism, doubt/ Ketso ya ho tikatika kapa dikadika: ho
bontsha pelaelo kapa ho se dumele ka ho etsa kapa ho bua kgahlanong le. Pontsho ya
pelaelo.
Tikoloho (ti-ko-lo-haw) /enviroment/ Karolo ya sebaka ha e hlalosoa ho ya ka batho
ba dulang ho yona, marangrang a yona a meaho le mebila, sebopeho sa bophelo ba
baahi ba teng mmoho le diketsahalo tsa sebaka. /bon. Ditikoloho/.
Tikoloho (ti-ko-lo-haw) /background/ Se hlalosang ketsahalo ka bokgutshoanyane
ebile se fana ka dintlha tsa bohlokoa.
Tikoloho (ti-ko-lo-haw) // Ketso ya ho dikoloha: ho potapota sebakeng seleseng ntle
le ho ya pele. Ho tsamaya ka ho potoloha sebaka.
Tile (ti-le) (tiile) /serious, firm/ Hoa boemo sa maikutlo le kelello: e bontshang botio
ba puo le ho etsa dintho; e etsang diketso tse itseng ntle le ho bapala kapa ho bontsha
papadi; e hlokang masawana. (bap. tiile).
Tima (ti-ma) /extinguish/ Ho fedisa malakabe a mollo; ho etsa hore mollo o kgaotse
ho tuka kapa ho kunkela.Ho emisa ho tuka hoa mollo.
Tima (//) /to deny food/ Ho se fe emong dijo; ho hana ka ho nehelana ka sejo ho
motho ya lapileng kapa ya batlang dijo; ho soaya sejo.
Timana (ti-ma-na) /stinge, stingy/ Ho ba lekgonatha: ho ba le tloaelo ya ho se fane
ka letho le ha se le teng; ho koala letsoho: ho hana ho fana ka se teng le ha se le
sengata.
Timano (ti-ma-naw) /stinginess/ Ketso ya ho timana: ho ba lekgonatha: ho ba le
tloaelo ya ho se fane ka letho le ha se le teng; ho koala letsoho: ho hana ho fana ka se
teng le ha se le sengata. Bokgonatha.
Timasealolo (ti-ma-se-alu-law) /to overwhelm/ Ho hlola ka tsela tsohle; ho baka
hore emong kapa hohong ho hlolehe ho etsa letho ka lebaka la matla a seo a loanang
le sona. Tlh. Lentsoe lena le utloahala joalo ka popo ya mantsoe a mabedi eleng
“tima” mmoho le “sealolo”, empa ha le sebedisoa joalo ka leetsi le a kopangoa. Mohl.
Tselane o tloaelehile ka tlholo, empa kajeno ba mo timasealolo. (bap. sealolo).
Timeditse (ti-me-di-tse) /extinct, killed, eradicated/ Bokgale ba ho timetsa.
Timeditsoe (ti-me-di-tswe) /killed, eradicated/ Boetsuwa le bokgale ba ho timetsa.
Timela (ti-me-la) /die, perish/ Ho lahleheloa ke bophelo: ho shoa kapa ho hlokahala;
ho se phele ka baka la ho shoa kapa ho bolawa. (bap. shoa).
Timeletsane (ti-me-le-tsa-ne) /White-breasted Cormorant// Mofuta wa nonyana ya
metsing, e sefuba se sesweu, mmele o bosootho bo botsho; e phelang ka ditlhapi

743
 744

mmoho le dibupuwa tse ding tse nyane tsa metsing. /bon. ditimeletsane/ (mm.
Timeletsane-botha). Tem. Nonyana ena e na le mefuta emeng.

TIMELETSANE

Timelo (ti-me-law) /death/ Ketso ya ho timela: tahlehelo ya bophelo; ho se phele ka

baka la ho shoa kapa ho bolawa.
Timetsa (ti-me-tsa) /extinguish, extinct, kill/ Ho fedisa boteng ba bophelo ka
botlalo; ho kgaotsa ho phela; ho bolaya ka ho emisa ho phefumoloha hoa motho kapa
phoofolo; ho ntsha moya nameng. (bap. bolaya).
Timetse (ti-me-tse) /dead/ E boemong ba ho shoa; e hlokang bophelo ka lebaka la ho
hlokahala kapa ho ba mofu. (mm. shoele).
Timetso (ti-me-tso) /extinction, killing/ Ketso ya ho timetsa: ho fedisa boteng ba
bophelo ka botlalo; ho kgaotsa ho phela; ho bolaya ka ho emisa ho phefumoloha hoa
motho kapa phoofolo; ho ntsha moya nameng.
Timetsoa (ti-mets-wa) // Boetsuwa ba ho timetsa.
Timiti (ti-mi-ti) /jamboree, bash/ Mokete wa diletsa o nang le lerata, dibuwi, dino le
ho hadika le ho besa dinama. /bon. ditimiti/ (bap. pitiki).
Timiti (ti-mi-ti) /concert/ Mokete o akgang pokano ya batho ba bangata ka sepheo sa
boithabiso oo hangata o kenyeletsang le mmino. /bon. ditimiti/ Tem. Hangata batho
ba sothofatsa lentsoe, “concert” ba le bitse “khonsarete” bakeng sa timiti.
Timme (tim-me) /burnout/ Bokgale ba ho tima. Hoa boemo: bo hlokang lelakabe la
mollo; bo sa cheseng ka lebaka la ho felloa ke mocheso wa mollo.
Timmesealolo (tim-me-se-alu-law) /overwhelmed/ Bokgale ba ho timasealolo. (mm.
tinngwesealolo, tinngoesealolo).
Timo (ti-maw) /extinguishing/ Ketso ya ho tima mollo: ho fedisa malakabe a mollo;
ho etsa hore mollo o kgaotse ho tuka kapa ho kunkela. Ho emisa ho tuka hoa mollo.
Timo (ti-maw) /fasting/ Ketso ya ho hana dijo: ho se je dijo nako e itseng ka baka la
tumelo kapa lelomolo la moetlo; ho itima dijo ka sepheo sa ho phethahatsa moetlo.
Timo (ti-maw) /stinginess/ Ketso ya ho se fe emong dijo; ho hana ka ho nehelana ka
sejo ho motho ya lapileng kapa ya batlang dijo; ho soaya sejo. (bap. Timano).
Timothea (ti-mot-hia) /timothy/ Buka ya leshome le metso e mehlano (15) ya bibele,
mmoho le timothea wa bobedi eleng buka ya leshome le metso e tsheletseng (16)
testamenteng e ncha.
Ting (ti-ng) /sour pourridge/ Mofuta wa papa e hlepha e bedisitsoeng; mofuta wa
papa seka motoho, e entsoeng ka phofo ya mabele mmoho le ya poone. /bon diting/.
Ting (ti-ng) /exclamation: you fools!/ Lekgotsa le sebedisoang ho bua kgahlanong le
batho ba bangata ba etsang phoso ka bohale. (bap. tooe) Mohl. Bana ting le
nkutloang! Ebe banna ting hobaneng le sotla basadi tje!
Tio (ti-aw) /seriousness, firmness/ Ketso ya ho tia: ho ba boemong bo tsitsitseng ba
mmele, kelello kapa motsamao; ho bua ntle le ho bapala kapa ntle le papadi; ho ba
sebopehong se thata kapa se thatafetseng. (bap. Botio).

744
 745

Tipi (ti-pi) /dip/ Motsako wa lero seka moriana o sebedisoang bakeng sa ho tlosa
dikokoanyana kapa mahloko mmeleng wa diruuwa; moriana o sebedisoang ho hlatsoa
diphoofolo tsa hae ka ho inela hara tsona. /bon. ditipi/.
Tite (ti-te) /titus/ Buka ya leshome le metso e supileng (17) testamenteng e ncha.
Titiella (ti-ti-el-la) /overdress/ Ho apara diaparo tse ngata mmeleng hofeta tekanyo.
Titielletse (ti-ti-el-le-tsi) /overdressed/ E kapa ya apareng diaparo tse ngata mmeleng
hofeta tekanyo.
Titiello (ti-ti-el-law) /overdressing/ Ketso ya ho titiela kapa ho ititiella: kaparo ya
diphahlo tse ngata mmeleng hofeta tekanyo.
Titima (ti-ti-ma) /run/ Ho matha kapele ka ho etsa modumo wa direthe; ho matha ka
ho hata ka ho baka lerata kapa modumo wa serethe. Ho matha hoa motho ya boima
kapa ya motenya. (bap. kitimela).
Titimela (ti-ti-me-la) /run for/ Ketsetso ya ho titima: ho mathela nqa ya motho ya
bitsang emong kapa ya fumanoeng ka mora ho batloa. (bap. kitimela).
Titimelo (ti-ti-me-law) /running for/ Ketso ya ho titimela kapa ho mathela nqa ya
motho ya bitsang emong kapa ya fumanoeng ka mora ho batloa. (bap. kitimelo).
Titimisa (ti-ti-mi-sa) /run after/ Ketsiso ya ho titima: ho matha ka mora ntho e
lelekisoang kapa e tlamehang ho tshoaroa.
Titimisana (ti-ti-mi-sa-na) // Ketsetsano ya ho titimisa: ho mathisa motho emong,
mme le yena a mathise ya mo mathisang.
Titimisano (ti-ti-mi-sa-naw) // Ketso ya ho titimisana: ho mathisa motho emong,
mme le yena a mathise ya mo mathisang. Mathisano ka ho etsetsana.
Titimisitse (ti-ti-mi-si-tse) // Bokgale ba ho titimisa.
Titimisitsoe (ti-ti-mi-si-tswe) // Boetsuwa le bokgale ba ho titimisa.
Titimiso (ti-ti-mi-so) /running after/ Ketso ya ho titimisa: mokgoa wa ho matha ka
mora ntho e lelekisoang kapa e tlamehang ho tshoaroa.
Titimisoa (ti-ti-mi-swa) // Boetsuwa ba ho titimisa.
Tjabelo (tja-be-law) /clabing/ Ketso ya ho jabela: ho otla ka bohare ba letsoho; ho
natha ka mpama.
Tjabohobe (tja-bu-haw-be) /groom’s welcoming/ Lelomolo kapa mokete wa ho
amohela ngoetsi; mokete o etsoang ho amohela mosadi e mocha ya sa tsoa nyaloa, o
phethahatsoang ka ho hlaba kgutshoane le ho pheha dijo. (mm. tja-bohobe)
Tjahello (tja-hel-law) /speeding after/ Ketso ya ho jahella: ho tsamaya kapele ka
mora ntho kapa motho ya lelekisoang.
Tjaho (tja-haw) /speeding, speed/ Ketso ya ho jaha: ho tsamaya kapele; ho bontsha
potlako ka ho tsamaya ka ho phakisa. /bon. Mejaho/ (bap. Mojaho).
Tjakiso (tja-ki-so) /boarding/ Ketso ya ho jakisa: ho etsa hore ntho kapa motho a
jake; ho fana ka sebaka sa bodulo bakeng sa tefo kapa tefello. (bap. mojaki).
Tjako (tja-kaw) /settling, boarding, accommodation/ Ketso ya ho jaka: ho lefella
chelete bakeng sa bodulo; ho dula sebakeng ka tefo. (bap. mojaki).
Tjale (tja-le) /shawl/ Kobo e bobebe eo hangata e aparoang ke batho ba basadi kapa
batho ba batshehadi. Kojoana e bobebe eo hangata bomme ba ratang ho itlama ka
yona thekeng. /bon. Ditjale/.
Tjalletso (tjal-le-tso) /cheating/ Ketso ya ho jalletsa: tloaelo ya ho qhekanyetsa ka
ketso kapa puo. Boqhekanyetsi ka dipuo le diketso.
Tjalo (tja-law) /planting, germination/ Ketso ya ho jala: ho kenya peo mobung ka
sepheo sa hore e etse sejalo kapa semela; ho lema sejalo ka ho tsetela peo. Tshebetso
e amanang le ho lema bakeng sa ho kenya peo mobung. (bap. temo).

745
 746

Tjamafa (tja-ma-fa) /inheritor, beneficiary/ Motho eo eleng yena ya tholang leruo

kapa lefa ka baka la boemo ba hae; motho ya loketsoeng ke ho fumana thepa yohle ka
mora lefu la monga yona. /bon. Ditjamafa, botjamafa/ (bap. Mojalefa, moja-dihloho)
Tjama (tja-ma) /stare/ Ho sheba ka ho makala ntle le puo. (bap. Qamaka).
Tjamela (tja-me-la) /stare at/ Ketsetso ya ho tjama: ho sheba motho emong ka ho
makala kapa ho mo makalla ntle le puo.
Tjamelo (tja-me-law) /starring/ Ketso ya ho tjamela: ho sheba motho emong ka ho
makala kapa ho mo makalla ntle le puo. Chebo e kopaneng le makalo.
Tjameloa (tja-me-lwa) /faced with/ Boetsuwa ba ho tjamela.
Tjametse (tja-me-tsi) /faced with/ Bokgale ba ho tjamela.
Tjametsoe (tja-mets-wi) /faced with/ Boetsuwa le bokgale ba ho tjamela.
Tjantjella (tjan-tjel-la) /aspire, seek, pursue/ Ho bontsha thahasello mabapi le ntho e
itseng; ho bontsha kgahleho malebana le boemo, ketsahalo kapa ketso e itseng; ho
etsa diketso tse bontshang lerato la ntho kapa ketso.
Tjantjello (tjan-tjel-law) /interest, pursuit, zeal/ Ketso ya ho tjantjella: mokgoa wa
ho bontsha thahasello mabapi le ntho e itseng; ho bontsha kgahleho malebana le
boemo, ketsahalo kapa ketso e itseng; ho etsa diketso tse bontshang lerato la ntho
kapa ketso. (bap. cheseho).
Tjariso (tja-ri-so) /loading/ Ketso ya ho jarisa: ho thusa ho beha moroalo lehetleng;
ho thusa ho pepa ntho e boima mahetleng.
Tjatofala (tja-tu-fa-la) /impulse/ Ho ba le maikutlo a etsahalang kapele ntle le ho
laoloa ke motho; ho ba le matjato a mmele kapa setho seseng sa ona kapa maikutlo a
itaolang. (bap. Matjato).
Tjatofalo (tja-tu-fa-law) /impulsion, impulsiveness, impulse/ Maikutlo a etsahalang
kapele ntle le ho laoloa ke motho; ketso ya ho ba le matjato a mmele, setho seseng sa
ona kapa maikutlo a itaolang kapa a etsahalang ka lebaka le sa reroang.
Tje (tje) /like this/ Ka tsela e tshoanang le yona ena; ka mokgoa o tshoanang le ona
ona; ka sebopeho se mabapi le sona sena. Lentsoe le sebedisoang joalo ka lesupa le
bontshang tsela eo ntho, ketsahalo, ketso kapa mokgoa o tlamehang ho etsoa ka yona.
Tjeba (tje-ba) /tweak, jolt, jerk/ Ho phahamisa ka ho lahlela hodimo; ho phahamisa
ka ho lahlela thoko; ho dia ka ho sutumetsa ka ho isa hodimo. (bap. thesela).
Tjebana (tje-ba-na) //tweak each other/ Ketsetsano ya ho tjeba: ho phahamisana ka
ho isa hodimo; ho isana hodimo ka ho sututsana kapa ho theselana.
Tjebano (the-ba-naw) /tweaking/ Ketso ya ho tjebana kapa ho phahamisana ka ho isa
hodimo; ho isana hodimo ka ho sututsana kapa ho theselana.
Tjebo (tji-baw) /tweaking, jolting/ Ketso ya ho tjeba: ho phahamisa ka ho lahlela
hodimo; ho phahamisa ka ho lahlela thoko; ho dia ka ho sutumetsa ka ho isa hodimo.
Tjee (tje-e) (tje) /like this/ Ka tsela e tshoanang le yona ena; ka mokgoa o tshoanang
le ona ona; ka sebopeho se mabapi le sona sena. Lentsoe le sebedisoang joalo ka
lesupa le bontshang tsela eo ntho, ketsahalo, ketso kapa mokgoa oo e tlamehang ho
etsoa kapa ho etsahala ka yona.
Tjeho (tje-haw) /expense/ Ketso ya ho jeha kapa ho lahleheloa ke moputso kapa
chelete ka lebaka la ho reka haholo; boemo ba tshebediso e ngata ya chelete; tahlehelo
e bakoang ke ho lefa haholo hofeta kamoo ho hlokahalang ka teng. /bon. ditjeho/.
Tjeka (tje-ka) /to jive/ Ho tsitsinya mmele bakeng sa mmino; ho thothometsa mmele
kapa ditho tsa mmele bakeng sa pina kapa mmino. (bap. Choachoasela).
Tjeka (tje-ka) /to turn/ Ho nka mothinya; ho nka lehlakore leleng la tsela; ho ya nqa
enngwe ya tsela kapa mmila.

746
 747

Tjekatjeka (tji-ka-tji-ka) /sceptic, doubtfull/ Ho bontsha pelaelo kapa ho se dumele

ka ho etsa kapa ho bua kgahlanong le. (bap. tsilatsila).
Tjekatjeko (tji-ka-tji-kaw) /sceptisism, doubt/ Ketso ya ho tjekatjaka: pontsho ya ho
belaela kapa ho se dumele ka ho etsa kapa ho bua kgahlanong le. (bap. tsilatsilo).
Tjeketjela (tji-ki-tje-la) /throw at/ Ho lahlela ntho e itseng nqa ya moo e lebisoang
teng ka ho sebedisa letjeketjane. (bap. letjeketjane).
Tjeketjelo (tji-ki-tje-law) /throwing at/ Tshebediso ya letjeketjane e akgang ho
lahlela ntho e itseng nqa ya moo e lebisoang teng.
Tjeketjeloa (tji-ki-tje-lwa) // Boetsuwa ba ho tjeketjela.
Tjeko (the-kaw) /dancing/ Ketso ya ho tjeka: ho tsitsinya mmele bakeng sa mmino;
ho thothometsa mmele kapa ditho tsa mmele bakeng sa pina kapa mmino. Ketso ya
dikguba ka mmele kapa ditho tsa ona. /bon. Metjeko/ (bap. motjeko).
Tjeko (the-kaw) /turning/ Ketso ya ho nka lehlakore leleng la tsela; ho ya nqa
enngwe ya tsela kapa mmila. (bap. mothinya, thinyo).
Tjena (tje-na) /exactly like this/ Lentsoe le sebedisoang joalo ka lesupa le bontshang
tsela eo ntho, ketsahalo, ketso kapa mokgoa o tlamehang ho etsoa ka yona.
Tjenana (tje-na-na) /much like this/ Lentsoe le sebedisoang joalo ka lesupa le
bontshang tsela eo ntho, ketsahalo, ketso kapa mokgoa o tlamehang ho etsoa ka yona
ka ho toboketsa. (bap. Joalo, tje).
Tjepa (the-pa) /cattle/ Kakaretso ya dikgomo kapa makgomo ha ho kenyeletsoa
tsoetse, poho, pholo le manamane. /bon. Ditjepa/ (bap. Mohlape).
Tjesano (the-sa-naw) // Ketso ya ho jesana: ho fa emong sejo kapa ntho e itseng,
mme le yena a fe ya mo fileng kapa a busetse se entsoeng ho yena.
Tjeso (tji-so) /feeding/ Ketso ya ho jesa: ho fa sejo; ho neha dijo; ho etsa hore motho
a koenye se jewang ka mora ho hlafuna.
Tjethemiso (tji-the-mi-so) // Ketso ya ho jethemisa: ho thusa emong ho jethema.
Tjethemo (tji-the-maw) /jumping/ Ketso ya ho jethema: ho tlola kapa ho isa mmele
ho tloha hodimo ho ya tlase ka ho sebedisa maoto; ho qhothoma ka ho tlolela fatshe
ho tsoa sebakeng se phahameng. (bap. qhomo, qothomo).
Tjoatla (tjwa-tla) /of porridge: to boil/ Ho sutsa hoa bohobe ba poone nakong ya ho
phehoa; ho bontsha ho bela hoa dijo tse apehiloeng, haholo tsa motsoako wa phoofo
le metsi kapa tse lero le tiileng. (bap. tjoatla).
Tjoatlile (tjwa-tli-le) // Bokgale ba ho tjoatla.
Tjoatlisa (tjwa-tli-sa) // Ketsiso ya ho tjoatla.
Tjoatliso (tjwa-tli-so) // Ketso ya ho tjoatlisa.
Tjoatlisoa (tjwa-tli-swa) /boiled/ Boetsuwa ba ho tjoatla.
Tjoatlo (tjwa-tlaw) /hard boiling/ Ketso ya ho pjatla hoa motsoako wa phoofo ya
bohobe ba poone bo kopaneng le metsi. (bap. pjatlo).
Tjobo (tjo-baw) /garment decoration/ Lesela kapa ntho e kenyeletsoang seaparong
bakeng sa ho kgabisa; kenyeletso ya mokgabiso mmeleng kapa seaparong. Se
kenyeletsoang bakeng sa ho ntlefatsa seaparo kapa mmele. /bon. Ditjobo/.
Tjobolo (tjo-bo-lo) /Long-tailed Widowbird/ Mofuta wa nonyana e setono se
selelelehadi, e fumanoang haholo dibakeng tse bulehilng tsa joang ba dithota; e
behelang meferong kapa joang bo bolelele; e phelang haholo ka peo ya dimela le
mefuta ya dikokonyana. /bon. ditjobolo/. (bap. Lehele, lepau, molepe).
Tjobosela (tjaw-bo-se-la) // Ho tsamaya joalo ka tjobolo kapa motho ya kentseng
tjobo: ho tsamaya ka ho tsitsinyeha ka baka la mokgabo kapa mekgabo e kentsoeng
diaparong le mmeleng; ho tsamaya ka boqhetseke le boikonko ka baka la ditjobo tse
kentsoeng diaparong kapa mmeleng.

747
 748

Tjoboselo (tjaw-bo-se-law) // Ketso ya ho tjobosela: ho tsamaya joalo ka tjobolo kapa

motho ya kentseng tjobo: ho tsamaya ka ho tsitsinyeha ka baka la mokgabo kapa
mekgabo e kentsoeng diaparong le mmeleng; ho tsamaya ka boqhetseke le boikonko
ka baka la ditjobo tse kentsoeng diaparong kapa mmeleng.
Tjodietsa (tjo-di-etsa) /to have unjustified rage/ Ho bua ka bohale ntle le lebaka le
utloahalang; ho omana ntle le sepheo sa sebele.
Tjodietso (tjo-di-etso) /unjustified rage/ Ketso ya ho tjodietsa: boemo ba ho bua ka
bohale ntle le lebaka le utloahalang; tloaelo ya ho omana ntle le sepheo sa sebele.
Tjoetso (tjwe-tso) /telling/ Ketso ya ho joetsa: ho bolella motho taba; ho hlalosetsa
ketsahalo kapa polelo. (bap. boitjoetso).
Tjopo (tjaw-paw) // /bon. Ditjopo/ (sheb. Tjobo bakeng sa tshebediso).
Tjotjo (tjaw-tjaw) /bribe, bribery/ Tefo e fanoang bakeng sa ho reka tokoloho ya
motho kapa ntho e itseng ntle le molao; phano ya chelete bakeng sa ho thibela kotlo;
phano ya chelete bakeng sa ho fumana se batloang kapele. /bon. Ditjotjo/.
Tjoto (tjaw-taw) // Mofuta wa semela se hlahisang kotola ka hodima mobu, seka
lehapu, e jewang ke diruuwa, eo mahaba a yona a jewang ke batho. /bon. Ditjoto/.
Tla (tla) /come/ Atamela koano; e ba haufi le nna. Ho etsa hore ntho kapa motho a
atamele haufi. Ho laela mmuiswa hore a atamele ke mmuwi. (bap. etla, etlo, tlang).
Tla (tla) /will, shall/ Leetsi le kenyeletsoang ho bontsha bomoso ba polelo. Mohl. Ba
tla tsamaya kaofela. Ho tla bonahala hore ke mang ya nepileng. (bap. Tle).
Tlaase (tla-asi) /downward/ Nqa e tlase; sebaka se pohahalo e fatshe ha ho shejoa ho
tsoa hodimo. (bap. Tlase).
Tlabola (tla-bu-la) /roast/ Ho etsa hore sejo, haholo nama, se butsoe ka ho tsamaisa
mocheso, mollo kapa lelakabe hodima sona; ho butsoisa ka ho atametsa pela mocheso
kapa malakabe a mollo ntle le ho pheha ho tloaelehileng. (bap. hadika).
Tlabola (//) /clap/ Ho otla ka mpama e chesang: ho natha haholo ka ho sebedisa matla
a letsoho; ho babola ka bokahare ba seatla. (bap. Tlatsela).
Tlabolo (tla-bu-law) /roasting/ Ketso ya ho tlabola: mokgoa wa ho etsa hore sejo,
haholo nama, se butsoe ka ho tsamaisa mocheso, mollo kapa lelakabe hodima sona;
ho butsoisa ka ho atametsa pela mocheso kapa malakabe a mollo ntle le ho pheha ho
tloaelehileng.
Tlabolo (tla-bu-law) /clapping/ Ketso ya ho otla ka mpama e chesang: ho natha
haholo ka ho sebedisa matla a letsoho; ho babola ka bokahare ba seatla.
Tlaboloa (tla-bu-lwa) // Boetsuwa ba ho tlabola.
Tlabotse (tla-bu-tse) /roasted/ Bokgale ba ho tlabola.
Tlabotsoe (tla-bu-tswe) /roasted/ Boetsuwa le bokgale ba ho tlabola.
Tladi (tla-di) /lightning/ Kganya e etsoang ke maru a pula nakong ya dipula tsa
letsolo. Boemo ba lehodimo bo fupereng pula ka ho bontsha kganya ya letsolo;
diabenya kapa kganya ya maru le modumo wa teng nakong tsa pula e hlahafetseng
haholo. /bon. Ditladi/ (bap. lehadima).
Tladimothoana (tla-di-mut-hwa-na) /lightning/ Kganya mmoho le modumo o
etsoang ke maru a pula nakong ya dipula tsa letsolo. Boemo ba lehodimo bo fupereng
pula ka ho bontsha kganya e tsamaisanang le letsolo; diabenya kapa kganya ya maru
le modumo wa teng nakong tsa pula e hlaha. /bon. Botladimothoana,
ditladimothoana/.
Tlaela (tla-e-la) /blaspheme, profane/ Ho bua sebe ka lebitso le Halalelang; ho bua
sebe ka lebitso la Modimo; ho hlapaola lentsoe le halalelang joalo ka ha le ngotsoe
bukeng ya bibele; ho shanotsa lentsoe la Modimo ka boikemisetso. (bap. setlaela).

748
 749

Tlaelo (tla-e-law) /blasphemy, profanity/ Ketso ya ho tlaela: ho bua sebe ka lebitso

le Halalelang; ho bua sebe ka lebitso la Modimo; ho hlapaola lentsoe le halalelang
joalo ka ha le ngotsoe bukeng ya bibele; ho shanotsa lentsoe la Modimo ka
boikemisetso. (bap. setlaela).
Tlaetse (tla-e-tsi) /profaned/ Bokgale ba ho tlaela.
Tlaidisa (tla-i-di-sa) /cause to sing badly/ Ketsiso ya ho tlaila: ho baka kapa ho etsa
hore motho emong a bine hampe; ho sitisa motho hore a bine hantle ka ho etsa diketso
tse bakang seo; ho bintsha hampe.
Tlaidisa (//) /cause to err, blunder, deviate, misbehave/ Ho baka hore motho a be le
kgetho e mpe ya mantsoe a buuwang; ho baka kapa ho etsisa motho diphoso.
Tlaidiso (tla-i-di-so) /causing bad singing/ Ketso ya ho tlaidisa: ho baka kapa ho etsa
hore motho emong a bine hampe; ho sitisa motho hore a bine hantle ka ho etsa diketso
tse bakang seo; ho bintsha hampe. Ho baka hore motho a be le kgetho e mpe ya
mantsoe a buuwang; ho baka kapa ho etsisa motho diphoso.
Tlaila (tla-i-la) /to sing badly/ Ho bina hampe: ho bina ka tsela e hlokang morethetho
wa pina kapa mmino; ho bina ka lentsoe le lebe kapa le hlokang kamano le pina; ho
bina ka tsela e hole le tlhophiso ya pina kapa mmino.
Tlaila (tla-i-la) /misbehave, err, deviate/ Ho bua mantsoe a sa lokang, a kgentshang
ba mametseng; ho se tsebe ho kgetha mantsoe a lokileng a puo; ho ba le kgetho e mpe
ya mantsoe a puo. Ho etsa diketso tsa letlaila.
Tlailela (tla-i-le-la) // Ketsetso ya ho tlaila: ho tlaila bakeng sa. Mael. Letlaila le
tlailela moreneng: motho ya etsang diphoso o tshoareloa ke bahabo ha a leka ho
bontsha boiteko (bap. ntlailane).
Tlailelo (tla-i-le-law) // Ketso ya ho tlailela kapa ho tlaila bakeng sa.
Tlailo (tla-i-law) /bad singing/ Ketso ya ho tlaila: ho bina hampe: ho bina ka tsela e
hlokang morethetho wa pina kapa mmino; ho bina ka lentsoe le lebe kapa le hlokang
kamano le la pina; ho bina ka tsela e hole le tlhophiso ya pina. (bap. Letlaila).
Tlaka (tla-ka) // Ho hlaha hoa kganya hanghang.
Tlakasa (tla-ka-sa) /electrify/ Ho bonesa ka motlakase; ho etsa hore kganya e be teng
ka ho toboketsa konopo ya motlakase.
Tlakasela (tla-ka-se-la) /tremble, shudder/ Ho tsitsinyeha hoa mmele ka baka la
serame kapa mohatsela o moholo; ho thothomela ka baka la ho hatsela.
Tlakaselo (tla-ka-se-law) /trembling/ Ketso ya ho tlakasela: ho tsitsinyeha hoa
mmele ka baka la serame kapa mohatsela o moholo; ho thothomela ka baka la ho
hatsela.
Tlakaso (tla-ka-so) /electrification/ Ketso ya ho tlakasa: ho bonesa ka motlakase; ho
etsa hore kganya e be teng ka ho toboketsa konopo ya motlakase. (bap. motlakase).
Tlakatlakela (tla-ka-tla-ke-la) /attack repeatly/ Ho futuhela ka makgetlo a mangata;
ho hlasela sera ka ho futuha kgafetsa; ho hlasela joalo ka letlaka.
Tlakatlakelo (tla-ka-tla-ke-law) /repeat attack/ Ketso ya ho tlakatlakela: phutuhelo
ka makgetlo a mangata; ho hlasela sera ka ho futuha kgafetsa; ho hlasela joalo ka
letlaka. /bon. Ditlakatlakelo/
Tlakatshoana (tla-kats-hwa-na)/Egyptian Vulture/ Mofuta wa nonyana, seka letlaka
kapa wa lelapa la letlaka, e tshoana ka mmala, e mokobolo o bohale haholo, e mapheo
a maholo, e phelang ka nama. /bon. Matlakatshoana/ (bap. Letlaka, letlakapipi).
Tlakatsa (tla-ka-tsa) /electrocute/ Ho bolaya ka motlakase; ho chesa ka motlakase.
Tlakatso (tla-ka-tso) /electrocution/ Polao le cheso ka motlakase.
Tlakela (tla-ke-la) /invade, attack/ Ho futuhela ka sepheo sa ho loantsha; ho hlasela
ka morero wa ntoa kapa tlholo.

749
 750

Tlakelo (tla-ke-law) /invasion, attack/ Ketso ya ho tlakela: ho futuhela ka sepheo sa

ho loantsha; ho hlasela ka morero wa ntoa kapa tlholo.
Tlakotlako (tla-ku-tla-ku) // Lekgotsa le bontshang ho tsoha borokong bo boholo ka
ho hlokomela se etsahalang. (bap. Phapha!).
Tlala (tla-la) /starvation, hunger/ Tlhokeho ya dijo; ho ba sio hoa se jewang; boemo
bo bakang ho lapa kapa ho lakatsa dijo. /bon. 0/ (bap. sekoboto).
Tlala (//) /filled/ Ho phophoma ka hara setshelo; ho ba ngata ka hara ntho e tshoereng
metsi, lero kapa eng le eng e tsheloang. Boemo ba ho phophoma.
Tlalatlala (tla-la-tla-la) /roam, ramble/ Ho ba sebakeng ka tsela e tenang kapa enang
le setena; ho tsamaya kapa ho bonahala sebakeng kgafetsa.
Tlalatlalo (tla-la-tla-law) /roaming, rambling/ Ketso ya ho tlalatlala: mokgoa kapa
tloaelo ya ho ba sebakeng ka tsela e tenang kapa enang le setena; ho tsamaya kapa ho
bonahala sebakeng kgafetsa (bap. tletsetletse).
Tlaleha (tla-le-ha) /to report, relate/ Ho fana ka puo e mabapi le ketsahalo e
etsahetseng; ho hlalosa pale kapa ketso e etsahetseng. Ho fana ka tsebiso e amanang
le puo ya kopano kapa seboka.
Tlalehela (tla-le-he-la) /to report back/ Ketsetso ya ho tlaleha: ho fana ka puo e
mabapi le ketsahalo e etsahetseng; ho hlalosa pale kapa ketso e etsahetseng. Ho fana
ka tsebiso e amanang le puo ya kopano kapa seboka.
Tlalehelo (tla-le-he-law) /a report back/ Ketso ya ho tlalehela: ho hlalosa pale kapa
ketso e etsahetseng. Ho fana ka tsebiso e amanang le puo ya kopano kapa seboka.
Tlaleho (tla-le-haw) /report back, feedback/ Ketso ya ho tlaleha: ho fana ka puo e
mabapi le ketsahalo e etsahetseng; ho hlalosa pale kapa ketso e etsahetseng. Ho fana
ka tsebiso e amanang le puo ya kopano kapa seboka.
Tlalellana (tla-lel-la-na) /fed up/ Ho ba le matetetso a ho bua: ho hloleha ho bua ka
baka la ho kgena haholo; ho teneha haholo kapa ho tenoa ke se etsahalang kgafetsa
ebile se sa thabise.
Tlalellano (tla-lel-la-naw) /fed up/ Ketso ya ho tlalellana: mokgoa kapa boemo ba ho
hloleha ho bua ka baka la ho kgena haholo; ho teneha haholo kapa ho tenoa ke se
etsahalang kgafetsa ebile se sa thabise.
Tlalla (tlal-la) // Ketsetso ya ho tlala: ho tlala bakeng sa
Tlallo (tlal-law) // Ketso ya ho tlalla: ho tlala bakeng sa.
Tlalloa (tlal-lwa) // Boetsuwa ba ho tlalla. Mael. Ho tlalloa ke naha: ho ba mathateng
a maholo a bakang hore motho a se tsebe seo a ka se etsang. Ho thatafalloa haholo. ho
ba tebetebeng.
Tlama (tla-ma) /commit, bind/ Ho kenya motho tabeng eo a tlamehang ho e phetha;
ho beha boemong bo qobellang ho phethahatsa ketso e itseng.
Tlama (//) /tie/ Ho thatela ka thapo kapa kgoele bakeng sa botsitso kapa bakeng sa ho
etsa hore ntho e se lokolohe; ho thatela hore ntho e tie, e se kgoehle.
Tlamahanya (tla-ma-han-ya) /associate, affiliate/ Ho ipapisa le mokga, mokgatlo
kapa sehlopha se itseng; ho ba setho sa mokgatlo omong o sa tshoaneng le omong.
Tlamahanyo (tla-ma-han-yaw) /association, affiliation/ Boemo ba ho ipapisa le
mokga, mokgatlo kapa sehlopha se itseng; ho ba setho sa mokgatlo omong o sa
tshoaneng le omong. /bon. Maitlamahanyo/ (bap. Boitlamahanyo).
Tlameha (tla-me-ha) /required/ Ho ba boemong ba ho lokela ho etsa ketso e itseng
ntle le boikgethelo; ho lokela ho etsa se itseng ka tsela tsohle. Ho etsa seo eleng
setlamo kapa tshoanelo.
Tlamehile (tla-me-hi-le) /required to, forced to, mandatory/ E loketseng ho etsa se
itseng e rata kapa e sa rate; e qobelehang ho phethisa morero kapa tshoanelo.

750
 751

Tlameho (tla-me-haw) /requirement, mandatory/ Boemo ba setlamo; ketso ya ho

tlameha kapa ho ba boemong ba ho lokela ho etsa ketso e itseng ntle le boikgethelo;
ho lokela ho etsa se itseng ka tsela tsohle.
Tlami (tla-mi) /dash, hyphen/ Letshwao la puo le sebedisoang bakeng sa ho kopanya
mantsoe a mabedi ho le etsa lebitso kapa lebitso le leleng. Letshwao le kopanyang
mareho a mabedi ho a etsa lebitso leleleng Mohl. ( - ) ( _ ) . Mohl. Ntja-pedi, tona-
kgolo, mosadi-moholo, motho-tshoene, jj. (bap. sakana)
Tlamo (tla-maw) /commitment, undertaking/ Ketso ya ho tlama: ho kenya motho
tabeng eo a tlamehang ho e phetha; ho beha boemong bo qobellang ho phethahatsa
ketso e itseng. /bon. Maitlamo, ditlamo/ (bap. setlamo, boitlamo).
Tlamo (//) /tieing/ Ketso ya ho thatela ka thapo kapa kgoele bakeng sa botsitso kapa
bakeng sa ho etsa hore ntho e se lokolohe; ho thatela hore ntho e tie, e se kgoehle.
Tlamolla (tla-mul-la) /untie, release, free/ Ho lokolla ntho e thatetsoeng ka thapo
kapa kgoele; ho tlosa se tlammeng ntho e itseng; ho etsa hore motho ya tshoeroeng a
lokolohe ditlamong. Ketsollo ya ho tlama.
Tlamollo (tla-mul-law) /untieing, release/ Ketso ya ho tlamolla: ho lokolla ntho e
thatetsoeng ka thapo kapa kgoele; ho tlosa se tlammeng ntho e itseng; ho etsa hore
motho ya tshoeroeng a lokolohe ditlamong. Ketsollo ya tlamo.
Tlamoloha (tla-mu-lu-ha) /foot-loose, free/ Ho ba boemong ba ho lokoloha ka mora
ho tlangoa; ho ba ntle le ditlamo; ho tloha hoa marapo, thapo kapa kgoele e tlammeng
motho kapa ntho e itseng; ho lesela kapa ho baka chopodiso ka sepheo sa ho lokolla.
Tlamolohile (tla-mu-lo-hi-le) /exempted, absolved, exonerated/ E sa tlangoeng ke
thibelo, molao kapa molawana o itseng; ya etsang seo a batlang ho se etsa ntle le
khanyetso. (bap. tlamehile).
Tlamoloho (tla-mu-lu-haw) /loose, freedom, exemtion/ Ketso ya ho tlamoloha: ho ba
boemong ba ho lokoloha ka mora ho tlangoa; ho ba ntle le ditlamo; ho tloha hoa
marapo, thapo kapa kgoele e tlammeng motho kapa ntho e itseng; ho lesela kapa ho
baka chopodiso ka sepheo sa ho lokolla.
Tlang (tla-ng) /upcoming, coming, oncoming/ Eo kapa tseo dileng makgatheng a ho
tla kapa ho hlahella; ba kapa tse atamelang ebile di le haufinyane; e kapa tse nang le
ponahalo ya ho tla. (bap. tla).
Tlangoa (tla-ng-wa) // Boetsuwa ba ho tlama.
Tlanngoe (tlan-ng-we) // Bokgale le boetsuwa ba ho tlama.
Tlanya (tlan-ya) /type/ Ho ngola ka ho tobetsa konopo ya setlanyi; ho sebedisa
mochini wa ho ngola bakeng sa ho bopa mantsoe le dipolelo tse etsang lengolo,
kgatiso kapa buka.
Tlanya (tlan-ya) /to click/ Ho tobetsa konopo, haholo toejana, ya khomputha bakeng
sa ho fetola, batla kapa ho phethahatsa boemo bo itseng.
Tlanyaka (tlan-ya-ka) /double click/ Ho tobetsa konopo ya khomputha bakeng sa ho
fetola, batla kapa ho phethahatsa boemo bo itseng ka makgetlo a mabedi.
Tlanyo (tlan-yaw) /typing/ Tshebediso ya mochini wa ho ngola ho etsa mantsoe afe
kapa afe. Mokgoa wa ho ngola ka seetsoa seo ho tobetsoang dikonopo tsa sona
bakeng sa ho ngola mantsoe. Ketso ya ho tlanya kapa ho ngola ka ho tobetsa konopo
ya setlanyi; ho sebedisa mochini wa ho ngola bakeng sa ho bopa mantsoe le dipolelo
tse etsang lengolo, kgatiso kapa buka. (bap. botlanyi, setlanyi).
Tlapentla (tla-pen-tla) /hit, beat/ Ho natha mmele kapa sefahleho ka letsoho; ho
mula sefahleho kapa mmele ka makgetlo a mangata.
Tlapentlo (tla-pen-tlaw) /hitting, beating/ Ketso ya ho tlapentla: ho natha mmele
kapa sefahleho ka letsoho; ho mula sefahleho kapa mmele ka makgetlo a mangata.

751
 752

Tlapura (tla-pu-ra) /cling, grasp/ Ho tshoara hampe ka letsoho; ho tshoara ka letsoho

ka tsela e sa kgahliseng kapa e sa rateheng. (bap. qhautsa).
Tlapurela (tla-pu-re-la) /cling/ Ketsetso ya ho tlapura: ho tshoara hampe ka letsoho;
ho tshoara ka letsoho ka tsela e sa kgahliseng kapa e sa rateheng. (bap. atlarela, haka).
Tlapurelo (tla-pu-re-law) /clinging/ Ketso ya ho tlapurela: mokgoa wa ho tshoara
hampe ka letsoho; ho tshoara ka letsoho ka tsela e sa kgahliseng kapa e sa rateheng.
Tlapuretse (tla-pu-re-tse) // Bokgale ba ho tlapurela.
Tlapuretsoe (tla-pu-re-tswe) /clung/ Boetsuwa le bokgale ba ho tlapurela.
Tlapuro (tla-pu-raw) // Ketso ya ho tlapura: mokgoa kapa tloaelo ya ho tshoara
hampe ka letsoho; ho tshoara ka letsoho ka tsela e sa kgahliseng kapa e sa rateheng.
Tlasa (tla-sa) /under, underneath/ Ka lehlakoreng le bapelaneng le le kahodimo; ka
lehlakoreng le lateloang ke le ka hodimo ho ya tlase.
Tlase (tla-se) /downward/ Sebaka seo chebahalo ya sona e bonahalang ho tsoa nqa ya
hodimo; chebo ho tsoa nqa ya moepa kapa hodimo. Tlh. Ka puo ya Sesotho, mantsoe
“tlase” le “fatshe” a na le meelelo e fapaneng. (bap. fatshe, hare) (mm. Tlasetlase).
Tlase (tla-se) /less than, low/ E nyane hofeta e boleloang; eo eseng kgolo ho e
hlalosoang; e nyane hofeta enngwe. E fokolang ka boleng.
Tlatlametsi (tla-tla-me-tsi) /common water snake/ Mofuta wa noha e fumanoang
tlasa majoana a dinokana kapa pela mahae, mepatisaneng ya dintho, e hlokang kotsi
haholo ho tshoana le dinoha tse ding, ebile e ja ditoeba. /bon. Ditlatlametsi/.
Tlatlapa (tla-tla-pa) /molest, afflict, harm/ Ho otla ka ho lematsa haholo; ho natha
ka ho utloisa bohloko bo boholo; ho utloisa mmele wa motho bohloko ka ho etsa
ketso e mpe. Ho hlokometsa le ho sotla ba hlokang matla; ho utloisa ba hlokang
molato bohloko. (bap. Fenetha). Tem. Ka puo ya Sesotho ha ho na lentsoe le bitsoang
“papatla” joalo ka ha batho babang ba na le ho bitsa lentsoe lena “tlatlapa”.
Tlatlapo (tla-tla-paw) /molestation, affliction, harming/ Ketso ya ho tlatlapa: ho otla
ka ho lematsa haholo; ho natha ka ho utloisa bohloko bo boholo; ho utloisa mmele wa
motho bohloko ka ho etsa ketso e mpe. Ho hlokometsa le ho sotla ba hlokang matla;
ho utloisa ba hlokang molato bohloko. (bap. Phenetho).
Tlatlara (tla-tla-ra) /to complain, nag/ Ho bontsha ho se kgotsofale ka ho bua
kgafetsa; ho tletleba ka dipuo molebe; ho itlatlarietsa lolololo. (bap. itlatlarietsa).
Tlatlaro (tla-tla-raw) /a complain, nagging/ Ketso ya ho tlatlara: ho bontsha ho se
kgotsofale ka ho bua kgafetsa; ho tletleba le ho ipelaetsa ka dipuo molebe; ho
itlatlarietsa lolololo. Ketso ya ho itlatlarietsa kapa ho balabala molebe. Boemo ba ho
bua haholo, joalo joalo. (bap. boitlatlarietso).
Tlatlatjo (tla-tla-tjaw) /molestation/ (sheb. Tlatlapo bakeng sa tshebediso).
Tlatlatjoa (tla-tlat-jwa) (tlatlatjwa) /afflicted/ Boetsuwa ba ho tlatlapa.
Tlatlawe (tla-tl-we) (tlatlaoe) /Blue Korhaan/ Mofuta wa nonyana ya naheng; e
molala o mothokoa le mmele o mokgubetsoana bo bosootho kapa bopudutsoana bo
tebileng; e phelang ka dihahabi tse nyane, dikokoanyana mmoho le dimela tse jehang.
/bon. ditlatlawe/.

TLATLAWE (TLATLAOE)

752
 753

Tlatloatshoana (tla-tlwats-hwa-na) /Jackal Buzzard/ Mofuta wa nonyana. /bon.

ditlatloatshoana/.
Tlatsa (tla-tsa) /fill, refill/ Ho kenya hara ntho hore e tlale; ho eketsa ka ho tshela
kahare. Ho eketsa bonyane; ho ngatafatsa ka ho tshela ka hara ntho e itseng.
Tlatsa (tla-tsa) /support, to second, side with, attest to/ Ho kgema mmoho le se
buuwang ke motho emong; ho eketsa puo e buuwang ke emong; ho tsamaisana le
mohopolo wa motho emong; ho paka se buuwang ke emong.
Tlatse (tla-tsi) // Modumo wa thabo le kananelo o bakoang ke batho ba bangata ba
opang matsoho ebile ba hoeletsa. /bon. ditlatse/.
Tlatsela (tla-tsi-la) /hit hard, smack/ Ho otla ka letsoho ntle le ho qenehela; ho shapa
ka seatla, haholo, ntle le ho hauhela. Mohl. Ba mo tlatsela ka mpama e chesang.
Tlatselo (tla-tsi-law) /hard hittin, smacking/ Ketso ya ho tlatsela: mokgoa wa ho
otla ka letsoho ntle le ho qenehela; ho shapa ka seatla, haholo, ntle le ho hauhela.
Tlatsetlatse (tla-tsi-tla-tsi) /everyone’s victim/ Motho ya otloang ke bohle; eo mang
le mang a kgonang ho mo shapa; eo a kgonang ho jalletsoa ke emong le emong; eo
batho ba kgonang ho etsa borata kapa ratas ka yena. /bon. Ditlatsetlatse/.
Tlatsima (tla-tsi-ma) // (sheb. Tsitlama bakeng sa tshebediso).
Tlatsimo (tla-tsi-maw) // (sheb. Tsitlamo bakeng sa tshebediso).
Tlatsitse (tla-tsi-tse) // Bokgale ba ho tlatsa.
Tlatsitsoe (tla-tsi-tswe) // Boetsuwa le bokgale ba ho tlatsa.
Tlatsoa (tla-tswa) /refilled, filled/ Boetsuwa ba ho tlatsa. Mael. Noka e tlatsoa ke
dinokana: ntho tse kgolo tse ntle bophelong di etsahala ho ba qadileng hanyane.
Tle (tle) /come/ Mohl. O tle hosane hoseng. O tle le moroho wa Sesotho ha o kgutla.
Tle (tle) /dare/ Mohl. O tle o tsamaye feela o tla mpona.
Tlefeditse (tli-fe-di-tse) // Bokgale ba ho tlefetsa.
Tlefeditsoe (tli-fe-di-tswe) // Boetsuwa ba ho tlefetsa.
Tlefetsa (tli-fi-tsa) /punch/ Ho otla sefahleho ka setebele; ho tebela ka motoba o
lebisitsoeng sefahlehong.
Tlefetso (tli-fi-tso) /punching/ Ketso ya ho tlefetsa: ho otla sefahleho ka setebele; ho
tebela ka motoba o lebisitsoeng sefahlehong. Kotlo e lebisitsoeng sefahlehong feela.
Tlefetsoa (tli-fi-tswa) // Boetsuwa ba ho tlefetsa.
Tlekelele (tle-ke-le-le) /exclamation: sudden stoppage/ Lekgotsa kapa lentsoe le
bontshang ho ema hanghang, ka tshohanyetso.
Tlela (tle-la) /bring for/ Ho tla le ntho e itseng bakeng sa motho ya e hlokang.
Tlelase (tle-la-se) /class/ Karolo ya sekolo ha e aroloa ho ya ka barutoana ba
mokgahlelo wa pele o tlase, ho fihla ho wa ho qetela o hodimo. Tem. Lentsoe lena,
“tlelase” ke sothofatso ya “class” eleng lentsoe la senyesemane. (bap. sehlopha).
Tlella (tlel-la) /come near, approach/ Ho atamela pela; ho lebisa mmele nqa ya ntho
kapa motho eo ho buuwang le yena; ho ya kapa ho isa lehlakoreng le nepahetseng; ho
ba mabapi le. (bap. atamela, tloho).
Tlello (tlel-law) /coming near, approaching/ Ketso ya ho tlella: ho atamela pela; ho
lebisa mmele nqa ya ntho kapa motho eo ho buuwang le yena; ho ya kapa ho isa
lehlakoreng le nepahetseng; ho ba mabapi le. (bap. katamelo).
Tlelo (tle-law) /bringing for/ Ketso ya ho tlela: ho tla le ntho e itseng bakeng sa
motho ya e hlokang. Ho tlela bakeng sa; mokgoa wa ho tlisa.
Tlena (tli-na) // Ho sotha chebeho ya sefahleho ka baka la ho utloa bohloko ba mmele
kapa pelo; ho fetola sebopeho sa tshobotsi ka baka la lehlaba.

753
 754

Tleno (tli-naw) // Ketso ya ho tlena: ho sotha chebeho ya sefahleho ka baka la ho

utloa bohloko ba mmele kapa pelo; ho fetola sebopeho sa tshobotsi ka baka la lehlaba.
Tlentsha (tli-nts-ha) // Ketsiso ya ho tlena: ho ba boemong bo etsang hore sefahleho
se sosobane ka baka la ho utloa bohloko.
Tlentsho (tli-nts-haw) // Ketso ya ho tlentsha: ho ba boemong bo etsang hore
sefahleho se sosobane ka baka la ho utloa bohloko.
Tlenya (tlin-ya) /strangulate, strangle/ Ho kgama ka ho koala moya molaleng ka
matsoho kapa ntho e itseng; ho bipetsa ka ho tshoara molala ka matsoho. (bap.
bipetsa, kgama).
Tlenyo (tlin-yaw) /strangulation, strangling/ Ketso ya ho tlenya: ho kgama ka ho
koala moya molaleng ka matsoho; ho bipetsa ka ho tshoara molala ka matsoho kapa
ntho e itseng. (bap. pipetso, kgamo).
Tlepe (tle-pe) /exclamation: sudden pain/ Lekgotsa le sebedisoang ho bontsha ho
utloa bohloko ba maikutlo; lekgotsa le hlalosang kutlo bohloko hanghang ka mora ho
bolelloa ditaba tse bohloko.
Tlepetsa (tli-pi-tsa) /compress/ Ho hata ntho e boima haholo e bakang ho tlepetseha
kapa ho ba sephara ka baka la matla a khato kapa khatello.
Tlepetsa (tli-pi-tsa) /to stone/ Ho otla ka lejoe kapa majoe; ho hlasela ka majoe.
Tlepetseha (tli-pi-tse-ha) /compressible, perturb/ Ho ba boemong bo sephara kapa
bo pharalletseng ka baka la ho hatoa kapa ho weloa ke ntho e boima haholo. Hoa pelo
kapa maikutlo: ho ferekana. (bap. sisimosa).
Tlepetseho (tli-pi-tse-haw) /compressibility, perturbation/ Ketso ya ho tlepetseha:
ho ba boemong bo sephara kapa bo pharalletseng ka baka la ho hatoa kapa ho weloa
ke ntho e boima haholo. Hoa pelo kapa maikutlo: ho ferekana.
Tlepetso (tli-pi-tso) /compression/ Ketso ya ho tlepetsa: ho hata ntho e boima haholo
e bakang ho tlepetseha kapa ho ba sephara ka baka la matla a khato.
Tlepetso (tli-pi-tso) /stoning/ Ketso ya ho tlepetsa kapa ho otla ka lejoe kapa majoe;
ho hlasela ka majoe.
Tlepetsoa (tli-pits-wa) /stoned/ Boetsuwa ba ho tlepetsa.
Tlepola (tle-pu-la) /eat grass, graze/ Ho ja joang; ho motsula joang bakeng sa ho bo
ja; ho hlafuna joang hoa phoofolo. (bap. fula).
Tlepolo (tle-pu-law) /grass eating, grazing/ Ketso ya ho tlepola: ho ja joang; ho
motsula joang bakeng sa ho bo ja; ho hlafuna joang hoa phoofolo. (bap. phulo).
Tlera (tle-ra) /to injure with a stick/ Ho bata kapa ho otla ka molamu hloohong; ho
etsa letlere ka ho otla ka thupa kapa molamu.
Tlere (tle-re) /exclamation: red with blood/ Lekgotsa le sebedisoang ho hlalosa
mmala o mokgubedu; lentsoe le bontshang tsela eo bokgubedu bo leng ka teng.
Tlero (tle-raw) /injuring with a stick/ Ketso ya ho tlera: ho bata kapa ho otla ka
molamu hloohong; ho etsa letlere ka ho otla ka thupa kapa molamu. (bap. letlere).
Tlerola (tle-ru-la) /batter/ Ho otla ka ho sututsa ka makgetlo a mangata; ho natha nqa
e le nngwe kgafetsa.
Tlerolo (tle-ru-law) /battering/ Ketso ya ho tlerola: ho otla ka ho sututsa ka makgetlo
a mangata; ho natha nqa e le nngwe kgafetsa.
Tleroloha (tle-ru-lu-ha) /yell/ Ho hoeletsa haholo ka mora ho utloa bohloko; ho ntsha
seboko se seholo; ho baka lerata la modumo wa molomo. (bap. phasoloha).
Tleroloho (tle-ru-lu-haw) /yelling/ Ketso ya ho tleroloha: ho hoeletsa haholo ka mora
ho utloa bohloko; ho ntsha seboko se seholo; ho baka lerata la modumo wa molomo.

754
 755

Tletleba (tli-tli-ba) /grief, complain, nag/ Ho bontsha boipelaetso kgahlanong le ho

tshoaroa hampe; ho hlahisa sello se mabapi le ho hlekefetsoa kapa ho sotloa; ho bua
mantsoe a ho se kgotsofale.
Tletlebo (tli-tli-baw) /grievance/ Ketso ya ho tletleba: ho bontsha boipelaetso
kgahlanong le ho tshoaroa hampe; ho hlahisa sello se mabapi le ho hlekefetsoa kapa
ho sotloa; ho bua mantsoe a ho se kgotsofale. /bon. ditletlebo/ (bap. boipelaetso).
Tletlerantse (tle-tle-ran-tse) /craked/ Bokgale ba ho tletleranya.
Tletlerantsoe (tle-tle-ran-tswe) /cracked/ Boetsuwa le bokgale ba ho tletleranya.
Tletleranya (tle-tle-ran-ya) /to crack/ Ho baka lepetso; ho etsa letlere kapa petsoho;
ho baka puleho.
Tletleranyo (tle-tle-ran-yaw) /cracking/ Ketso ya ho tletleranya: ho baka lepetso; ho
etsa letlere kapa petsoho; ho baka puleho.
Tletse (tle-tsi) /full, complete, overflowing/ E bohahatsang ho tlala: e phophomang
kapa eo se tshetsoeng se bonahalang se le sengata. Mael. Mahlo a tshela noka e tletse:
mahlo a bona moo monga ona a kekeng a fihla teng; mahlo a bona le moo holeng
kotsi le ha monga ona a keke a atamela moo.
Tletsetletse (tle-tsi-tle-tsi) /handy, abundant, copious/ E bonahalang dibakeng
tsohle ka tsela e tenang; e sebakeng ka tsela e ngata hofeta ka moo ho batlahalang ka
teng. Bokgale ba ho tlalatlala: ho ba sebakeng ka phetako.
Tlhabako (tl-ha-ba-kaw) /repeat stabbing/ Ketso ya ho hlabaka: ho hlaba ka
makgetlo a mangata a latellanang ka sepheo sa ho bolaya kapa ho netefatsa hore se
hlajoang se a shoa. Phetako ya ho hlaba.
Tlhabano (tl-ha-ba-naw) // Ketso ya ho hlabana: ho kenya thipa, lerumo kapa ntho e
motsu, e bolayang nameng ya phoofolo kapa ntho e phelang ka ho etsetsana.
Tlhabehiso (tl-ha-be-hi-so) /indignation/ Ketso ya ho hlabehisa: ho utloisa emong
bohloko ka ho etsa diketso tse sa rateheng; ho kgentsha ka mantsoe a mabe.
Tlhabeho (tl-ha-be-haw) /anger, fury/ Ketso ya ho hlabeha: ho lahleheloa ke thabo
kapa monate; ho ba boemong ba pefo kapa khalefo e amang pelo le kelello.
Tlhabela (tl-ha-be-la) /foot crack/ Lepetso le hlahang bohato ba leoto, boo hangata
bo bakoang ke ho tsamaya ntle le ho roala dieta, serame le ho se hlatsoe maoto;
puleho ya bohato ba leoto. /bon. Ditlhabela/.
Tlhabo (tl-ha-baw) /butchery, slaughter/ Ketso ya ho hlaba: ho kenya thipa, lerumo
kapa ntho e motsu, e bolayang nameng ya phoofolo kapa ntho e phelang ka sepheo sa
ho bolaya.
Tlhabollo (tlh-ha-bul-law) /rehabilitation, reconditioning/ Ketso ya ho hlabolla:
thuto kapa mosebetsi wa ho tlisa maemo a lokileng ho motho ya kgohlahetseng;
tokiso ya boemo bo bobe ba senokoane; phediso ya tloaelo e mpe ho latela lenane le
hlophisitsoeng ho thusa lekgoba la sethethefatsi kapa tai. /bon. ditlhabollo/.
Tlhadiela (tl-ha-di-ela) /to refill/ Ho tshela metsi ka pitseng ya dijo tse phehiloeng e
makgatheng a ho cha kapa ho felloa ke metsi. (bap. Faha, Faya).
Tlhadielo (tl-ha-di-elaw) /refill/ Ketso ya ho tlhadiela: ho tshela metsi ka pitseng ya
dijo tse phehiloeng e makgatheng a ho cha kapa ho felloa ke metsi.
Tlhadietse (tl-ha-di-etse) /refilled/ Bokgale ba ho tlhadiela.
Tlhadietsoe (tl-ha-di-ets-we) /refilled/ Boetsuwa le bokgale ba ho tlhadiela.
Tlhafu (tl-ha-fu) /calf/ Karolo ya leoto ho qala tlasa lengoele ho ya maqaqailaneng ho
kenyeletsoa potongoane kapa bokamorao ba leoto ntle le mmomo. /bon. ditlhafu/
Tlhafuniso (tl-ha-fu-ni-so) /regurgitation/ Ketso ya ho hlafunisa: ho thuisa kapa ho
busolosa joang kapa se jewang ke diphoofolo ha di phomotse, hangata bosiu.

755
 756

Tlhafuno (tl-ha-fu-naw) /chewing, digestion/ Ketso ya ho hlafuna: ho thuba kapa ho

choatla sejo ka meno; ho sila sejo ka meno le thuso ya leleme.
Tlhahafalo (tl-ha-ha-fa-law) /ferociousness, fierceness/ Ketso ya ho hlahafala:
boemong bo hlokang setsoalle, bo sa thapang kapa bo bohale haholo.
Tlhahafatso (tl-ha-ha-fa-tso) /wildness/ Ketso ya ho hlahafatsa: pako ya boemo bo
hlokang setsoalle; ho etsa hore ntho e be bohale haholo, e se kgone ho thapa.
Tlhahafiso (tl-ha-ha-fi-so) // Ketso ya ho hlahafisa: ho etsa diketso tse bakang bohale
le bora bo boholo; ho etsa diketso tse bakang hore motho a kgene haholo mme a bake
lerata le ho omana.
Tlhahello (tl-ha-hel-law) /celebrity, fame/ Boemo ba ho hlahella: ho tsebahala
sebakeng le sechabeng ka baka la mosebetsi o itseng; tloaeleho ya motho ya binang,
phatlalatsang ditaba, wa sebapadi kapa ya tummeng ka ketso e itseng. Tsebahalo
sechabeng le naheng ka bophara. (bap. setumo).
Tlhahiso (tl-ha-hi-so) /proposal, motion, recommendation/ Ketso ya ho hlahisa: ho
ntsha puo e ka thusang kapa ya rarolla bothata kopanong; ho tsitsinya ntlha ya
bohlokoa sebokeng kapa pitsong; ho beha taba e tlamehang ho sekasekoa ke seboka;
ho fana ka keletso e thusang. /bon. Ditlhahiso/.
Tlhahiso (tl-ha-hi-so) /production, manufaturing, producing/ Ketso ya ho hlahisa
kapa ho etsa dintho ka bongata tseo di tla sebedisoa le ho thusa bongata ba batho; ho
etsa dietsoa ka bongata bakeng sa thekiso naheng kapa mabenkeleng. /bon.
Ditlhahiso, dihlahisoa/.
Tlhahiso (tl-ha-hi-so) /divulge, disclosure/ Mokgoa wa ho beha pepeneneng ntle le
ho pata; ho bontsha bongata ba batho seo motho a nang le sona kapa tsona.
Tlhahiso-leseding (//) /enlightenment/ Boemo ba ho tsebisa sechaba ka kakaretso ka
diketsahalo tse etsahalang sebakeng kapa tikolohong; tsebiso eo morero wa yona
eleng ho eletsa bongata ba batho ka boemo bo itseng. /bon. 0/.
Tlhaho (tl-ha-haw) /nature/ Boemo bo etsahalang ntle le tshutshumetso ya motho;
ketsahalo e etsahalang ka boyona ntle le tshehetso ya motho.
Tlhaho (//) /birth/ Tsoalo ya lesea, namane kapa phoofolo e nyane; ho ba teng hoa
sebupuwa kapa lekgabunyane ho tsoa popelong kapa ho tsoa mobung hoa semela.
Tlhaka (tl-ha-ka) /dry corn or sorghum reed/ Lehlaka la semela sa lebele kapa la
poone le ommeng. /bon. Ditlhaka/ .
Tlhaka (//) /body mark, birth mark/ Letheba le hlahileng karolong enngwe ya
mmele le sa tshoaneng le amang. /bon. ditlhaka/.
Tlhakametso (tl-ha-ka-me-tso) /meeting someone somewhere/ Ketso ya ho
hlakametsa kapa ho ya kopana le motho ya tlang ho tsoa kaekae.
Tlhakisetso (tl-ha-ki-se-tso) /clarification, clarity/ Ketso ya ho hlakisetsa: ho
hlalosetsa ka tsela eo a mametseng a tlang ho utloisisa ha bobebe.
Tlhakiso (tl-ha-ki-saw) /comment/ Puo e bontshang ho hlakisa ketso kapa ketsahalo
e itseng; ntlha e hlalosang kgang e itseng; tlhaloso ya maikutlo a motho kapa mokga.
Tlhakiso (tl-ha-ki-saw) /clarity, clarification, specification/ Ketso ya ho hlakisa
kapa ho etsa hore puo, polelo, ketso kapa ketsahalo e utloahale; ho beha taba
pepeneneng; ketsiso ya ho hlaka. /bon. Ditlhakiso/.
Tlhako (tl-ha-ku) /heel, hoof/ Serethe sa phoofolo se kang lesapo; bohato bo thata ba
leeto la phoofolo. /bon. Ditlhako/ (bap. Kgola) (bap. Serethe) Mael. Ho tshola
tlhako morong: ho baleha ka lebelo le leholo.
Tlhako (tl-ha-kaw) /clearness, explicitness, transparency/ Boemo ba ho hlaka: ho
utloisiseha; ho ba bonolo ho hlaloseha le ho utloisiseha. Ketso ya utloahala kelellong;
ho utloahala ditsebeng; ho utloisiseha polelong le mantsoeng a buuwang.

756
 757

Tlhakoana (tl-ha-kwa-na) /herbivore leg/ Serethe se senyane sa phoofolo, haholo

nyamatsana kapa seuuwa, se kang lesapo; bohato bo thata, bo bonyane ba leoto la
phoofolo e jang joang kapa e fulang. /bon. Ditlhakoana/.
Tlhakola (tl-ha-ku-la) /february/ Kgoedi ya bobedi ya selemo e tlang ka mora mora
kgoedi ya Pherekgong, ebe e lateloa ke Tlhakubele. (bap. hlakola).
Tlhakolo (tl-ha-ko-law) /cancellation, repeal, erasure/ Ketso ya ho hlakola: ho tlosa
ka ho phumula; ho phumula ntho hore ese bonahale; ho nyametsa ponahalo ya ntho e
itseng. Ho fedisa molao kapa molawana semmuso. (bap. mohlakola).
Tlhakothiso (tl-ha-kut-hi-saw) /causing swerving/ Ketso ya ho hlakothisa: pako ya
ho tsamaya ka thoko ho tsela; ho baka ho tsamaya ka potlako ntle le kotloloho ya
tsela; ho baka ho tsamaya ka ho hlahlathela. (bap. tlhatlhathelo).
Tlhakotho (tl-ha-kut-haw) /swerving/ Ketso ya ho hlakotha: ho tsamaya ka thoko ho
tsela; ho tsamaya ka potlako ntle le kotloloho ya tsela; ho tsamaya ka ho hlahlathela.
Tlhaku (tl-ha-ku) /alphabet/ Se sebedisoang ho etsa mongolo wa mantsoe a puo efe
kapa efe ebile se ngoloa ho ya ka tatellano ho tloha ho “A” ho ya ho “Z’. /bon.
ditlhaku/ Tem. Hona le bangodi le batho ba sothofatsang lentsoe la senyesemane,
“letter” ba le bitse “letere” ho hlalosa lentsoe, “tlhaku”, eleng ntho e fosahetseng
haholo. (bap. lehlaku).
Tlhaku (tl-ha-ku) /leaf/ Enngwe ya dikarolo tsa semela, eo hangata eleng tala ka
mmala, e sebopeho se sephara, e hlahang mahlakoreng a lekala la semela kapa e
qalang ka ho mela qalong ya mobu. /bon. ditlhaku/ Tem. Lentsoe le nepahetseng
haholo ha ho buuwa ka semela ke “lehlaku” hefeta “tlhaku”. (bap. Hlaku, lehlaku).
Tlhakubele (tl-ha-ku-bele) /february/ Kgoedi ya boraro ya selemo e tlang ka mora
tlhakola e lateloe ke Mmesa. (mm. hlakubele).
Tlhalano (tl-ha-la-naw) /divorcing, divorce/ Ketso ya ho hlalana: ho fedisa kamano
ya lenyalo; ho ba ntle le molekane ka mora lenyalo ka baka la karohano ya semmuso e
bakang ho se be mmoho.
Tlhale (tl-ha-le) /fibre/ Karolo ya sejo se sa eboloang kapa se sa tlosoang bokantle
ba sona pele bo phehoa kapa pele bo siloa; sejo se phethahetseng, seo ho sa tlosoang
letho ho sona. Mahoashe a tlhaho a tholahalang tholoaneng kapa sejong pele se
phehoa. /bon. ditlhale/ (bap. Thollo, sejothollo).
Tlhalefo (tl-ha-le-fo) /phylosophy/ Ketso ya ho hlalefa: pontsho kapa sesupo sa boko
kapa kelello e kgonang ho utloisisa hofeta babang; ho etsa diketso tse itseng ka botle
hofeta babang; ho tseba thuto tsa dibuka hofeta babang; maqheka a tlhaho a ho etsa
dintho tse hlolang babang ha bobebe. /bon. 0/ (bap. bohlale).
Tlhalo (tl-ha-law) /divorce/ Boemo ba ho fedisa kamano ya lenyalo semmuso; ho ba
ntle le molekane ka mora lenyalo ka lebaka la karohano ya semmuso e bakang ho se
be mmoho. (bap. tlhalano).
Tlhaloso (tl-ha-lu-saw) /defination, description, elucidation/ Ketso ya ho hlalosa:
Ho fana ka moelelo wa seo polelo, lentsoe, ketso kapa ketsahalo e se bolelang; ho
fana ka lebaka leo ketso kapa ketsahalo e etsahalang ka lona; ho bolela seo lentsoe le
se hlalosang. /bon. Ditlhaloso/.
Tlhanako (tl-ha-na-kaw) /fighting/ Ketso ya ho hlanaka: ho loana ka boikemisetso;
ho loana ka botlalo; ho loana ntoa ya kgumamela; ho loana samannete.
Tlhanaselo (tl-ha-na-se-law) /diligence, assiduity/ Ketso ya ho hlanasela ka
kelohloko; boemo ba ho ya hodimo le tlase ka lebaka la mosebetsi o tlamehang ho
phethoa kapele; ponahalo ya matasatasa a maholo; pontsho ya morolo le matjato ka se
etsoang. Boemo ba ho etsa mosebetsi kapa ketso e itseng ka ho bontsha matjato le
potlako e kgolo.

757
 758

Tlhanohelo (tl-ha-nu-he-law) /turn against/ Ketso ya ho hlanohela: ho fetola

maikutlo kgahlanong le; ho fetoha diketsong kgahlanong le boemo ba pejana.
Tlhanoho (tl-ha-nu-haw) /metamorphosis/ Ketso ya ho hlanoha: boemo ba ho fetoha
sebopeho sa tlhaho ho ya ho seseng se sa tshoaneng le sa pele. Phetoho e bontshang
phapang e kgolo ya sebopeho sa ntho kapa motho ebile e sa tshoane le sa pele.
Tlhanolelo (lt-ha-nu-le-law) // (sheb. Tlhanollo bakeng sa tshebediso).
Tlhanollo (tl-ha-nul-law) /outside inside/ Ketso ya ho hlanolla: ho tlisa bokantle ka
hare; ho ntsha kapa ho kenya bokantle ba seaparo kapa ntho e itseng kahare.
Tlhanolo (tl-ha-nu-law) /capsizing/ Ketso ya ho hlanola: ho tlisa bokahare kantle; ho
ntsha bokahare ba seaparo kapa ntho e itseng kantle.
Tlhantsho (tl-hants-haw) /infuriation, madening/ Ketso ya ho hlantsha: ho baka
bohlanya: ho etsa hore motho a kgene joalo ka lehlanya; ho koatisa haholo. Ho utloisa
motho bohloko, haholo moyeng; ho utloisa motho bohloko a bonahale joalo ka ha eka
o wa hlanya. Ketsiso ya ho hlanya.
Tlhanyetso (tl-han-ye-tso) /madness toward/ Ketso ya ho hlanyetsa: ho hlanya
bakeng sa; ho bua mantsoe a mabe kgahlanong le motho emong.
Tlhapa (tl-ha-pa) /insult/ Lentsoe kapa puo e rohakang; ketso kapa polelo e akgang
ho rohakana; puo e mpe e utloisang mmuuwa, momamedi kapa moetsuwa bohloko.
Tlhapantsho (tl-ha-pa-nts-haw) /oath making, undertaking, swearing/ Ketso ya ho
hlapantsha: ho etsa hore motho a hlapanye kapa a nke kano.
Tlhapanyo (tl-ha-pan-yaw) /vowing/ Ketso ya ho hlapanya: ho ikana ho bua kapa ho
etsa ketso ya nnete; ho nka kano ka ho ipofa; ho etsa puo kapa ketso ya tshepiso.
Tlhapaolo (tl-ha-pa-u-law) /insulting/ Ketso ya ho hlapaola: ho bitsa mantsoe a mabe
ho motho; ho lebisa tlhapa ho motho kapa ntho e itseng; ho sebedisa thohako
kgahlanong le. /bon. ditlhapaolo/.
Tlhaphodiso (tl-ha-po-di-so) /snack eating/ Ketso ya ho hlaphodisa: ho etsa hore
motho a je sejo se senyane se nang le senoko se bohale.
Tlhaphohelo (tl-ha-pu-he-law) /recovery/ Ketso ya ho hlaphohela kapa ho
hlaphoheloa: Ho tsoha bokuding; ho tsoha mokgathaleng kapa borokong; boikutlo ba
ho matlafala. Ho tsoha morolo.
Tlhapi (tl-ha-pi) /fish/ Mofuta wa phoofotsoana ya metsing, enang le mapheo, e
hemang tlasa metsi ka thuso ya dinkoana (fins), tseo bongata ba tsona bo behelang
mahe hofeta ho tsoala. /bon. ditlhapi/ Tem. Lesotho ha hona lewatle, empa hona le
dikooetsa, matsha le dinoka tse kgolo tse nang le ditlhapi tse kgolo.Tse ding tsa
ditlhapi tse tholahalang dinokeng ha dio lewatle. Kahoo tlhapi enngwe le enngwe e
kgolohadi eka bitsoa letshoala. Hape, emeng ya mefuta ya ditlhapi tse hlahisitsoeng
mona leqepheng ha di na mabitso a Sesotho. Ditlhapi di na le mefuta e
makgolokgolo, dibakeng tse ngata tsa mawatle le dinoka tsa lefatshe, tseo tse ding tsa
tsona di sa kenyeletsoang mona. Hape, seding tsa dibupuwa tsa lewatle ha di bitsoe
ditlhapi, empa di bitsoa diphoofolo joalo ka leruarua. Mael. Tlhapi folofela leraba
hobane metsi a pshele o a bona: tlohela ho tletleba hobane baheno ba hlahetsoe ke
kotsi kapa ba shoele o ba bona.

DITLHAPI, TLHAPI

758
 759

SHAKA (SHARKS)

LERUARUA (WHALE)

SPOTTED RATFISH OCTOPUS

COOKIE CUTTER SHARK CLEAR NOSE SKATE

PACIFIC ANGEL SHARK ANGEL FISH

MOUNTAIN MULLET ROCK BASS

PIRATE PERCH SABLEFISH

BARBUS

CENTRAL STONEROLLER GOLDFISH

CRAVELLE JACK BLACK RUFF

RAINBOW DARTER CHACA CHACA

759
 760

CHANNA ARGUS CHEVRON SNAKEHEAD

MILK FISH SWAMPFISH

LUMPFISH COMMON CARP

TLHAPINOHA (ELECTRIC EEL) LADYFISH

ANTLANTICUS SIVER CARP

TUNA FISH BLUE GILL

PINK SALMON

PILCHARD PACIFIC SARDINE

BACK SWIMMING CONGO FISH TIGERFISH

RED HAKE MUD HAKE

Tlhapinoha (tl-ha-pi-nu-ha) /eel/ Mofuta wa tlhapi e shebahalang joalo ka noha ebile

e na le mefuta emeng. /bon. ditlhapinoha/.
Tlhapiso (tl-ha-pi-so) /bathing, cleansing/ Ketso ya ho hlapisa: ho thusa emong ho
hlatsoa mmele; ho todisa kapa ho hloekisa mmele ka metsi.
Tlhapiso (tl-ha-pi-so) /compensation, restitution, reparation/ Mokgoa kapa tloaelo
ya ho fa motho ya senyehetsoeng chelete; ketso ya ho lefa motho ya lahlehetsoeng;
moputso oo motho ya jalleditsoeng a o fumanang. /bon. ditlhapiso/.
Tlhapollo (tl-ha-pul-law) /dilution/ Ketso ya ho hlapolla: ho tshela metsi senong se
matla ka tatso; ho eketsa metsi motsoakong o itseng bakeng sa ho fedisa bohale ba
tatso ya sejo kapa seno. (bap. hlapolla).
Tlhapoloso (tl-ha-pu-lu-saw) /melting, softening/ Ketso ya ho hlapolosa: ho etsa sejo
kapa seno se tiileng se hlephe ka ho tshela metsi kapa ho kenya motsoako o itseng; ho
etsa repherephe. (bap. hlapolosa).

760
 761

Tlharantlhophe (tl-ha-rantl-hup-he) /greenish long grasshopper/ Mofuta wa lerutle

le lelelele, le ratang ho dula joang bo bolelele ba naha nakong tsa Lehlabula kapa
nakong tsa phihlo tsa mocheso. /bon. botlharantlhophe, ditlharantlhophe/.
Tlharoe (tl-ha-rwe) /green long grasshoper/ Mofuta wa lerutle kapa tsie e mmele o
molelele, o mapheo a matala, o hlooho e manakana, o ratang ho dula mahlakung a
matala a dimela tse sephara. /bon. ditlharoe/ (bap. mmantlharune).
Tlhase (tl-ha-se) /spark/ Lekumane le lekgubedu le chesang la karolo ya lelakabe la
mollo le fefohang le mosi. Leqhome la lelakabe la mollo; lekumane la leshala la
mollo; mollo o thunyang malakabe. /bon. ditlhase/.
Tlhasedi (tl-ha-se-di) /radiation, ray/ Karolo ya kganya e bonahalang nthong eo
kganya eleng ho yona; kganya ya letsatsi ha e kenella nthong efe kapa efe; mocheso
wa letsatsi ha o thopothela ntho e itseng. /bon. mahlasedi/ (bap. lehlasedi).
Tlhasimoloho (tl-ha-si-mo-lo-haw) /vigilance/ Ketso ya ho hlasimoloha: ho dula ka
boitebelo; ho ba malala a laotsoe; ho tsoha borokong; ho ba boemong ba boitokiso ka
nako tsohle. (bap. phadimeho).
Tlhatlhametsi (tl-ha-tl-ha-me-tsi) /common water snake/ Mofuta wa noha e
fumanoang tlasa majoana a dinoka kapa dinokana e hlokang kotsi ho tshoana le
dinoha tse ding. /bon. ditlhatlhametsi/ Tem. Batho babang ba bitsa noha ena
“tlhathlametsi”, ha babang ba re ke “hlahlametsi”. Empa lebitso le tloaelehileng
haholo ke “tlatlametsi”. (bap. tlatlametsi).
Tlhatlhamano (tl-ha-tl-ha-ma-naw) /chronicle, sequence/ Ketso ya ho hlahlamana
kapa boemo ba ho latellana ho ya ka dilemo, tlhaho kapa tatellano e mabapi le leloko
ho tloha ho motho wa kgale ho isa ho wa joale. Tlhopiso ya dintho ka tatellano;
lenane la dintho ho ya ka tlhophiso e latellanang. /bon. ditlhatlhamano/.
Tlhatlhamiso (tl-ha-tl-ha-mi-so) /succession/ Ketso ya ho hlahlamisa: ho etsa hore
ntho enngwe e latele enngwe; ho tla ka mora hohong, emong kapa seseng ka
tatellano. /bon. ditlhatlhamiso/
Tlhatlharatlhetlhe (tl-hatl-ha-ratl-hetl-he) /nincompoop, nincompoopery/ Motho ya
sethoto ka ho fetisisa: eo bothoto ba hae bo kopaneng le bowatla bo boholo; sethoto se
hloloang ke sehole ka bohlale. /bon. botlhatlharatlhetlhe, ditlhatlharatlhetlhe/ (bap.
semaumau, lathalatha, tseketseke, otseotse, nyeonyeo, lewatla, setlaela, setlaopa,
setlatla, tsipasehole, obuobu, tshaetshae).
Tlhatlhathelo (tl-ha-tl-hat-he-law) // Ketso ya ho hlahlathela: ho tsamaya moo tsela
eleng sio; ho tsamaya hlatheng moo ho tletseng joang le mofero.
Tlhatlhatho (tl-ha-tl-hat-haw) // Ketso ya ho hlahlatha: mokgoa wa ho tsamaya moo
tsela eleng sio; tloaelo ya ho tsamaya hlatheng moo ho tletseng joang le mofero.
Tlhatlhello (tl-ha-tl-hel-law) /backing, support, back up/ Ketso ya ho hlahlella: ho
ekeletsa motho ntho eo a e qetileng; ho fana ka thuso ka ho eketsa bongata ba ntho e
fokolang kapa e nyane ka palo.
Tlhatlhobiso (tl-ha-tl-hu-bi-so) /analysis/ Ketso ya ho hlahlobisa: ho hlahloba haholo
ka sepheo le morero wa ho fumana nnete ya ketso, ketsahalo kapa boemo ba ntho e
itseng, ka botlalo, ntle le ho jalletsa. /bon. Ditlhatlhobiso/.
Tlhatlhobo (tl-ha-tl-hu-baw) /examination/ Teko e etsoang ho leka tsebo ya
morutwana, morutuwa kapa moithuti ka mora ho rutoa. Teko e etsoang ka mora thuto
e itseng, eo eleng yona e fetisetsang ba atlehileng kapa ba phomelletseng
mokgahlelong o latelang wa sehlopha sa dithuto. /bon. ditlhatlhobo/.
Tlhatlhobo (tl-ha-tl-hu-baw) inspection/ Ketso ya ho hlahloba: ho shebisisa tokafalo
ya boemo bo itseng ka sepheo sa ho nepahatsa kapa ho lokisa. /bon. dilthatlhobo/.

761
 762

Tlhatsuong (tl-hats-u-ong) /laundry/ Sebaka se ho hlatsoang le ho hloekisa diaparo

mmoho le masela a ntlo teng. /bon. ditlhatsuong/.
Tlhekefetso (tl-hi-ki-fe-tso) /harming, molestation, abuse/ Ketso ya ho hlekefetsa:
ho utloisa bohloko ka ho etsa diketso tse lematsang mmele; ho utloisa bohkoko ka
dipuo tse utloisang pelo bohloko.
Tlhekelo (tl-he-ke-law) /arrangement/ Ketso ya ho hlekela: ho tlosa dintho tse ka
etsang bohlasoa; ho hloekisa ka ho tlosa ntho tse sa hlokahaleng; ho hlophisa ka ho
beha madulong.
Tlheketlho (tl-hi-ki-tl-haw) /shaking/ Ketso ya ho hlekehla: ho tsitsinya ka sepheo sa
ho kopanya motsoako; ho tsitsinya mmele kapa ntho e itseng.
Tlhentlhanya (tl-hintl-han-ya) /to savage/ Ho lematsa ka ho sothaka ditho tsa mmele
le ho senya tshobotsi. Ho haroloa joalo ka tau
Tlhentlhanyo (tl-hintl-han-yaw) /savaging/ Ketso ya ho tlhentlhanya kapa
hlenhlanya: ho lematsa ka ho sothaka ditho tsa mmele le ho senya tshobotsi.
Tlhepheselo (tl-hep-he-se-law) // Ketso ya ho hlephesela: Ho tsamaya joalo ka motho
ya nang le mmele o mafura, o motenya; motsamao wa motho e motenya kapa ya nang
le ditho tsa mmele tse tsitsinyehang ha a tsamaya. (bap. lathasela).
Tlhepholo (tl-hep-hu-law) /extraction/ Ketso ya ho hlephola: ho ntsha karoloana e
nyane ho e kgolo ka ho thuba, ngoatha kapa ho choatla; ho ntsha lekumane karolong
ya ntho e kgolo.
Tlhetlheello (tl-he-tl-he-el-law) /an overdose/ Ketso ya ho hlehleella: ho fa, ho noa
kapa ho ja hofeta tekanyo. Ho iphepa ka ho fetisisa. (bap. Boitlhetlheello).
Tlhetlhefa (tl-he-tl-he-fa) /fiber/ Karolo ya sejo se sa eboloang kapa se sa tlosoang
bokantle ba sona pele bo phehoa kapa pele bo siloa; sejo se phethahetseng, seo ho sa
tlosoang letho ho sona. Mahoashe a tlhaho a tholahalang tholoaneng kapa sejong pele
se phehoa. /bon. ditlhetlhefa/ (bap. Thollo, sejothollo).
Tlheulo (tl he-u-law) /alcoholism, bibulousness, sottishness/ Boemo ba ho tawa ke
joala haholo, lolololo; ho noa joala hofeta tekanyo; tsela ya ho ba lekgoba la tai;
tlholeho ya ho tlohela joala. (bap. botawa).
Tlhoare (tl-hwa-re) (tlhware) /python/ Enngwe ya dinoha tse kgolo, e kabang maoto
a mashome a mabedi ka bolelele (6 metres), e tholahalang merung le meferong, e
bolayang phofu ya yona ka ho e harela mmele le ho e bipetsa, ebe e koenya e felletse,
e le joalo. /bon. ditlhaore/.
Tlhoayo (tl-hwa-yaw) /selection/ Ketso ya ho hloaya: ho nka ka ho kgetholla; ho
supa ka ho totobatsa se batloang kapa se kgethoang; ho nka e le nngwe hara tse ngata
tse teng. (bap. Sehloai) (mm. tlhwayo).
Tlhobaelo (tl-hu-ba-e-law) /sleeplessness, insomania/ Ketso ya ho hlobaela: phello
ya boroko nakong ya ho robala; ho felloa ke boroko; ho se kgone ho robala; ho sitoa
ho kgaleha; ho se hlothe boroko.
Tlhobo (tl-hu-baw) // Ketso ya ho hloba: ho ntsha masiba a kgoho kapa nonyana; ho
tlosa tshiba tsa nonyana mmeleng wa yona. Ho tlosa bokantle ba tholoana.
Tlhobodiso (tl-hu-bu-di-so) /undressing/ Ketso ya ho hlobodisa: ho etsa hore motho
a ntshe seaparo mmeleng; ho etsa hore motho a tsole kapa abe ntle le diaparo. Boemo
bo maponapona. Ketsiso ya ho hlobola.
Tlhoboho (tl-ho-bu-haw) /sheding/ Boemo ba dimela ba ho lahla mahlaku a tsona
nakong ya Lehoetla kapa Mariha; ho tloha hoa mahlaku a sefate nakong e itseng ya
phihlo ya selemo.
Tlhobolo (tl-hu-bu-law) /undressing/ Ketso ya ho hlobola kapa ho ba ntle le diaparo
mmeleng; boemo ba ho tsola.

762
 763

Tlhobolo (tl-hu-bu-law) /destitute/ Ketso ya ho hlobola: ho futsaneha ho bonahalang

ka baka la ho hloka diaparo; tlhokeho ya diaparo ka baka la bofume.
Tlhodio (tl-ho-di-aw) /noise/ Ketso ya ho hlodia: ho baka lerata kapa modumo o
hlolang kutlo ya tsebe; ho bua ka ho hoelehetsa. (bap. lerata).
Tlhodisano (tl-ho-di-sa-naw) /competition/ Ketso ya ho hlodisana: ho nka karolo
kapa ho etsa ketso e itseng ka sepheo sa ho hlola kapa ho ba mohlodi.
Tlhodiso (tl-ho-di-saw) /enquiry/ Ketso ya ho hlodisa: ho sheba kapa ho nyarela ka
sepheo sa ho batlisisa; ho batla ho tseba ka ho sheba ntho e itseng.
Tlhodiso (tl-hu-di-saw) /a win/ Ketso ya ho baka hore motho a hloloe.
Tlhoebo (tl-hwe-baw) // Ketso ya ho hloeba: ho phophoma ka hodimo; ho bontsha ho
butsoa hoa joala ba Sesotho ka ho hlahisa lekoeba.
Tlhoekiso (tl-hwe-ki-so) /purification/ Ketso ya ho hloekisa: ho tlosa ditshila kapa
dithole; ho etsa hore ho be makgethe ka ho hlatsoa, fiela kapa ho phumula.
Tlhoeko (tl-hwe-kaw) /purity, chastity/ Ketso ya ho hloeka: ho ba boemong bo
hlokang ditshila kapa tshilafatso; ho ba boemong ba ho hloka sekodi sa thobalano
kapa pokano le motho emong. (bap. lehure).
Tlhoello (tl-hwel-law) /climbing/ Ketso ya ho hloella: ho ya ka hodima thaba kapa
sefate kapa ntho enngwe le enngwe ya tlhaho. (bap. Kalama, palama).
Tlhoelo (tl-hwe-law) /inspection/ Ketso ya ho hloela: ho chakela ka sepheo sa ho
lekola. Ho etela ka morero wa ho ya bona kapa hlahloba. Tlh. Mantsoe “tlhoello”
mmoho le “tlhoelo” a na le meelelo le pitsetso e fapaneng.
Tlhoentsho (tl-hwe-nts-ho) /infuriation, enrage/ Ketso ya ho hloentsha kapa ho baka
hore motho a fetole tshobotsi ya sefahleho ka ho e mpefatsa; ho sosobanya sefahleho
ka baka la ho kgena kapa bohloko bo itseng. (bap. tlhokofatso).
Tlhoenyo (tl-hwen-yaw) /fury, rage/ Ho fetola tshobotsi ya sefahleho ka ho e
mpefatsa; ho sosobanya sefahleho ka baka la bohale kapa bohloko bo itseng.
Tlhohonolofatso (tl-haw-haw-naw-law-fa-tso) /blessing/ Ketso ya ho hlohonolofatsa:
ho etsa hore motho mmoho le mohopolo, diketso kapa monahano wa hae o atlehe ka
ho bua mantsoe a katleho. (bap. Hlohonolofayso). Tem. Leha bangodi le batho ba
bangata ba kgetha lentsoe/lebitso “hlohonolofatso” lereho/lebitso le nepahetseng
haholo ke “tlhohonolofatso”.
Tlhoka (tl-hu-ka) /bran/ Sejo kapa karolo ya koro e salang ka mora tshilo ebile ena
le phepo e felletseng. /bon. ditlhoka/. (bap. thollo, tlhetlhefa).
Tlhokahalo (tl-haw-ka-ha-law) /neccesesity/ Ketso ya ho hlokahala kapa ho ba se
batlahalang bophelong; ho ba eo eleng yona ya bohlokoa; eo ho pheloang ka yona.
Tlhokahalo (//) /death/ Boemo ba ho shoa: ho felloa ke bophelo; ho fela hoa moya
nameng; ho shoa, ho timela kapa ho emisa ho hema.
Tlhokeho (tl-haw-ke-haw) /lack of, unavailability, scarce/ Ketso ya ho hlokeha: ho
se fumanehe ha bonolo; ho sokoleha haholo ho fumaneha.
Tlhoko (tl-hu-ku) /niple/ Karolo e ntshang lebese ya letsoele; sebaka se nang le
lesoba la ho ntsha lebese sethong sa motho e motshehadi kapa phoofolo e tshehadi.
Tlhoko (tl-haw-kaw) /insufficiency, inadequacy, deficiency/ Ketso ya ho hloka:
bosio ba ntho tse batlahalang bophelong kapa mosebetsing; ho se be teng hoa ntho e
hlokahalang. Leqeme la ntho hlokahalang. /bon. ditlhoko/ (bap. leqeme).
Tlhokofalo (tl-hu-ku-fa-law) /anger, displeasure, ire/ Ketso ya ho hlokofala: ho
utloa bohloko pelong, moyeng kapa mmeleng; ho ba boemong bo hlokang monate.
Tlhokofatso (tl-hu-ku-fa-tso) /irritability/ Ketso ya ho hlokofatsa: Ho utloisa
bohloko moyeng, nameng kapa kelellong; ho hlokisa thabo moyeng kapa nameng.

763
 764

Tlhokomediso (tl-ho-ko-me-di-so) /notice, warning, caution/ Ketso ya ho

hlokomedisa: ho fana ka keletso; ho etsa hore motho a elelloe ketso kapa ketsahalo e
itseng. Mokgoa wa ho bontsha kotsi kapa tsietsi e ka etsahalang.
Tlhokomelo (tl-haw-kaw-me-law) /preservation, care/ Ketso ya ho hlokomela: ho
ba boemong ba ho bona le ho sheba ketso kapa ketsahalo e itseng; ho shebana le ntho
kapa motho ka sepheo sa ho mo tshireletsa kapa ho mo boloka.
Tlhokomelohadi (tl-haw-kaw-me-law-ha-di) /palliation, pallative care/ Tlhokomelo
e fanoang ho batho ba kulang haholo; tshihetso e fuwang motho ya makgatheng a
lefu; mokgoa wa ho hlokomela motho ya ka lahleheloang ke bophelo. Booki bo
ikgethang bo lebisoang ho mokodi ya makgatheng a lefu.
Tlholano (tl-hu-la-naw) /miscommunication/ Ketso ya ho hlolana: boemo ba ho se
dumellane ka menahano kapa ka molaetsa; tloaelo ya ho se utloane ka tsamaisano
mmoho; mokgoa wa ho fapana ka menahano kapa dipuo. Tebello e sa tshoaneng ya
batho ba babedi kapa ba fetang moo.
Tlholeho (tl-hu-le-haw) /inability/ Ketso ya ho hloleha: ho se kgone ho etsa kapa ho
phetha ketso e itseng; ho sitoa ho phethahatsa; bosio ba bokgoni kapa ho phomella.
Tlholeho (tl-hu-le-haw) /fiasco/ Ketso ya ho nyopa hoa morero o hlophisitsoeng;
boemo ba ho hloleha ho phethahala ka tsela e hlophisitsoeng. (bap. nyopo).
Tlholeho (tl-haw-le-haw) /creation/ Ketso ya ho hlola: mokgoa wa ho tlisa bocha
sebupuwa kapa sehlodiloeng; ho bopa kapa ho etsa ntho kgetlo la pele. Popo kapa
tlholo ya dintho kaofela lefatsheng. (bap. Tlhaho, tlhahiso, tlholo).
Tlhollo (tl-hawl-law) /outrage/ Ketso ya ho hlolla: boemo ba ho lebana le ketsahalo e
makatsang, e bontshang tello, e sa tloaelehang kapa e kgesehang; e sa dumelehang.
Tlholo (tl-haw-law) /creation/ Popo ya dintho tsohle tse lefatsheng.
Tlholo (//) /type of animal/ Mofuta wa phoofolo?? /bon. ditlholo/ Tlh. Batho babang
ba bitsa phoofolo ena “hlolo”. Mael. Ho tshoara tlholo ka boya: ??
Tlholo (tl-hu-law) /victory, defeat, win/ Ketso ya ho hlola: boemo ba ho ba mohlodi;
ho feta bao ho phehisanoang le bona ka ntoa, puo, papadi, tlhodisano kapa ketso tse
itseng; ho ba ka pele ka ho nepa.
Tlholohelo (tl-hu-lu-he-law) /longing, missing/ Ketso ya ho hlolehela: ho hopola
motho kapa ketsahalo e itseng; ho lakatsa ho bona motho eo eleng kgale a sa bonoe;
ho bontsha tabatabelo.
Tlhomamiso (tl-hu-ma-mi-so) /inauguration, launching/ Ketso ya ho hlomamisa: ho
etsa mokete wa ho beha motho ya itseng maemong a hodimo a borena kapa boetapele.
Pulo ya mosebetsi ya ho beha moetapele kapa morena.
Tlhomelo (tl-hu-me-law) /prosperity/ Ketso ya ho hlomela kapa ho hloma: ho ba le
leruo; ho ngatafala hoa leruo la motho; ho eketseha hoa thuo; ho ba le keketseho ya
monono, thuo le nala ka tsela ya tlhaho kapa tlhohonolofatso.
Tlhomelo (tl-hu-me-law) /threshold/ Qaleho ya ho hlaha hoa ntho e itseng;
tshimoloho ya ketso e itseng. Mohl. Matsatsing a kajeno re maemong a tlhomelo ya
dibetsa tse kotsi haholo tse tshoanng le seqhomane sa nuclear.
Tlhomelo (tl-haw-me-law) /armament/ Ketso ya ho hlomela: ho bokella kapa ho nka
sebetsa kapa dibetsa tse ngata bakeng sa ntoa.
Tlhomo (tl-hu-maw) /prosperity/ Ketso ya ho hlomela kapa ho hloma: ho ba le leruo;
ho ngatafala hoa leruo la motho; ho eketseha hoa thuo; ho ba le keketseho ya monono
le nala ka tsela ya tlhaho kapa tlhohonolofatso.
Tlhomo (tl-haw-maw) // Ketso ya ho hloma: ho tsetela thupa mobung ka ho hlahisa
bokahodimo ba yona; ho beha kapa ho tshetleha ntho bokahodimo bo le pontsheng.

764
 765

Tlhomoho (tl-ho-mu-haw) /sadness/ Ketso ya ho hlomoha: ho bontsha ho hlonama;

ho sareloa kapa ho hloka thabo; ho hloka monate moyeng. /bon. mahlomola/.
Tlhomolo (tl-ho-mu-law) /depression, stress/ Ketso ya ho hlomola kapa ho utloisa
bohloko ka diketso tse itseng; ho hlonamisa pelo. Ho mpefatsa boemo ba motho
emong; ho hlonamisa ka diketso tse sa rateheng.
Tlhomphano (tl-homp-ha-naw) /respect/ Ketso ya ho hlomphana: ho bontsha
boikokobetso; ho ananela taelo; ho mamela batsoadi le batho ba baholo; ho rata wa
heno; ho se tlole molao; ho etsa ketso tse lokileng; ho se etse boithatelo.
Tlhompheho (tl-homp-he-haw) /honourableness/ Ketso ya ho hlompheha: ho
lokeloa ke tlhompho; ho ba boemong bo tshoaneloang ke tlhompho.
Tlhompho (tl-homp-haw) /respect, honour/ Ketso ya ho hlompha: ho bontsha
boikokobetso; ho ananela taelo; ho mamela batsoadi le batho ba baholo; ho rata wa
heno; ho se tlole molao; ho etsa ketso tse lokileng; ho se etse boithatelo. Tem. Batho
ba bangata le bangodi ba bangata ba Sesotho ba sebedisa lentsoe, “hlompho” joalo ka
lereho (lebitso) bakeng sa “tlhompho”. Lentsoe le nepahetseng ke “tlhompho”.
Tlhomphollo (tl-homp-hul-law) /disrespect, dishonour/ Ketso ya ho hlompholla: ho
bontsha tello ka ho etsa diketso tse mpe, tse tsoileng tseleng kgahlanong le.
Tlhonamiso (tl-hu-na-mi-so) /saddening/ Ketso ya ho hlonamisa: ho baka hore
motho a lahleheloe ke thabo le monyaka; ho etsa hore ho se be monate pelong.
Tlhonamo (tl-hu-na-maw) /sadness/ Ketso ya ho hlonama: ho lahleheloa ke thabo; ho
hloka monyaka; ho se be le monate pelong; ho sisa pelo. (bap. tsharelo, mosarelo).
Tlhong (tl-ho-ng) /pumkin handle/ Mohele wa mokopu: kutu e nyane e hokelang
mokopu ho molebo. /bon. ditlhong/ (bap. dihlong).
Tlhong (tl-ho-ng) /hedgehog/ Mofuta wa phoofolo e jang dikokoanyana, e mokokotlo
o nang le ponahalo ya boya bo thatafetseng haholo. /bon. ditlhong/.
Tlhopheho (tl-hup-he-haw) /poverty/ Ketso ya ho hlopheha: ho hloka ntho tse
hlokahalang bophelong; ho hula ka thata; ho futsaneha; ho ba mofutsana. Boemo ba
mohlophehi kapa mofutsana. /bon. Ditlhopheho/.
Tlhophiso (tl-hop-hi-so) /preparation, arrangement, collocation/ Ketso ya ho
hlophisa: ho lokisa ka tatellano; ho beha ka lenane kapa ka tlhatlhamano e makgethe;
ho kolokisa hantle. /bon. ditlhophiso/.
Tlhophollo (tl-ho-pul-law) /dismantling, misfiling, misfile/ Ketso ya ho hlopholla:
ketsollo ya ho hlopha: ho etsolla se hlophisitsoeng kapa se lokisitsoeng.
Tlhoriso (tl-ho-ri-so) /persecution/ Ketso ya ho hlorisa: ho sotla motho ka ho mo
phedisa ha bohloko; ho kgakgatha emong, ho mo otla, ho mo jarisa moroalo o boima
kapa ho etsisa ketso tsohle tse mpe tse boima. /bon. ditlhoriso/
Tlhoro (tl-haw-raw) /pinnacle/ Qetello ya bophahamo; bohodimo ba ntho e
phahameng haholo. /bon. ditlhoro/ (bap. hloro).
Tlhoro (tl-haw-raw) /sadness/ Ketso ya ho hlora: boemo bo hlokang monyaka;
maikutlo a ho lahleheloa ke monate le monyaka; ho hloka monate wa ho tsheha; ho
hloka motlotlo. Mokgoa wa ho apareloa ke masoabi.
Tlhotla (tl-hu-tla) /sieve/ Ho ntsha metsi kapa lero ho ntho e metsi kapa e mongobo
ka ho sebedisa sefe kapa motlhotlo; ho ntsha lero tholoaneng ka ho sebedisa sefe.
Tlhotlheletso (tl-ho-tl-he-le-tso) /influence, ascendancy/ Ketso ya ho hlohleletsa:
boemo ba ho etsa hore motho a etse ketso e itseng a sa ikemisetsa; ho baka hore
ketsahalo e itseng e etsahale ka ho jalletsa emong ka dipuo kapa diketso.
Tlhotlho (tl-haw-tl-haw) /filling/ Ketso ya ho hlohla: ho kenya ntho e itseng ka hara
mokotla kapa setshelo ka ho e katela ka bongata hore e tlale haholo. Tem. Mantsoe
“tlhotlho” le “tlhotlo” a na le meelelo e fapaneng haholo.

765
 766

Tlhotlhono (tl-haw-tl-haw-naw) /itchiness/ Ketso ya ho hlohlona: ho ba le

botsikinyane; kutlo e batlang ho pikitloa ka baka la botsikinyane; kutlo ya mmele e
batlang ho ngwauwa (ngoauoa).
Tlhotlhonyo (tl-haw-tl-hawn-yaw) /activation/ Ketso ya ho hlohlonya: boemo ba ho
etsa hore maikutlo a phahame. Pako ya ho tsitsinyeha hoa ntho e neng e eme kapa e le
boemong ba kgutso; pako ya ho tsitsinya maikutlo a motho ya neng a thotse.
Tlhotlhora (tl-hutl-hu-ra) /to shake/ Ho tsitsinya ntho ka sepheo sa ho ntsha kapa ho
tsholla se ho yona; ho tsitsinya ka matla. (bap. hlohlora) Tlh. Lentsoe le nepahetseng
la puo ya Sesotho ke “tlhotlhora” hofeta “hlohlora”.
Tlhotlhorile (tl-hutl-hu-ri-le) // Bokgale ba ho tlhotlhora.
Tlhotlhoro (tl-hutl-hu-ra) /shaking/ Ketso ya ho tlhotlhora: tsitsinyo ya ntho ka
sepheo sa ho ntsha kapa ho tsholla se ho yona; ho tsitsinya ka matla. (bap. hlohloro).
Tlhotlhoroa (tl-hutl-hu-rwa) // Boetsuwa ba ho tlhotlhora.
Tlhotlhotso (tl-hotl-ho-tso) /provocation/ Ketso ya ho hlohlotsa: ho qala ntho ka
mokoting ka ho e kgotha ka thupa; ho qholotsa ka ho kgotla ka ntho e itseng.
Tlhotlo (tl-hu-tlaw) /sieve, sieving/ Ketso ya ho tlhotla: mokgoa wa ho ntsha metsi
kapa lero ho ntho e metsi kapa e mongobo ka ho sebedisa sefe kapa motlhotlo; ho
ntsha lero tholoaneng ka ho sebedisa sefe. (bap. motlhotlo). Tem. Mantsoe “tlhotlho”
le “tlhotlo” a na le meelelo e fapaneng haholo.
Tlile (tli-le) /have come, came to/ Ho ba teng moo ho hlokahalang: re ne re le teng;
re ne re le moo. Bokgale ba tla. Mohl. Rona re tlile re sa joetsoa. Le tlile joang le sa
bolelloa? Le ha le tlile ka bongata, ha rea kgotsofala.
Tlilo (tli-lo) /came to/ Bokgale ba tlile. Mohl. Re tlilo etsa hore dintho di loke. Ba
tlilo senya mokete o monate. O tlilo lokisa tse senyehileng.
Tlisa (tli-sa) /bring here/ Ho beha pela mmuwi; ho atametsa pela motho ya buuwang
kapa ya fanang ka taelo e joalo. Atametsa mona. (mm. Bring kwano).
Tlisitse (tli-si-tse) /brought/ Bokgale ba ho tlisa.
Tlisitsoe (tli-sits-we) /brought/ Boetsuwa le bokgale ba ho tlisa.
Tliso (tli-saw) /bringing/ Ketso ya ho tlisa kapa ho atametsa pela motho ya buang
kapa ya fanang ka taelo e joalo.
Tlisoa (tli-swa) /brought/ Boetsuwa ba ho tlisa.
Tlo (tlo) /come here/ Ho ba pela motho ya fanang ka taelo ya ho atamela; ho ya nqa
ya moetsi kapa mmuwi kapa motho ya fanang ka taelo ya ho atamela. (bap. etla).
Tloae (tl-wa-e) /addiction, enslavement, habit/ Mokgoa wa ho inehella ketsong e
mpe, eo holeng thata ho e tlohela; tloaelo e mpe eo hoseng bonolo ho e tlohela. /bon.
ditloae/ (mm. tlwae).
Tloae (tl-wa-e) (tlwae) /pattern, routine/ Mokgoa wa ho etsa ketso e itseng ka tsela e
tshoanang, ebile e na le setena; leano la ho pheta se tloaelehileng. Phethahatso ya
mosebetsi wa letsatsi le letsatsi. (bap. tloaelo, tsitsiso).
Tloaela (tl-wa-e-la) /acquinted to/ Ho bonana le ntho kapa motho nako e ngata; ho
tseba motho kapa ntho ka ho e bona nako tsohle. (mm. tlwaela).
Tloaela (tl-wa-e-la) /badly used to/ Ho amana le motho ka tsela ya tello; ho hloka
tlhompho; ho ba le kamano le motho ka tsela e mpe, e hlokang tlhompho. Mohl.
Wena o tloaela mme hampe. Hobaneng bana ba kajeno ba tloaela batho ba baholo
hampe? Ho tloaela moetapele hampe ho kotsi.
Tloaelana (tl-wa-e-la-na) /acquinted to each other/ Ketsetsano ya ho tloaela: ho
bonana le ntho kapa motho nako e ngata; ho tsebana le motho kapa ntho ka ho e bona
nako tsohle ntle le ho arolelana maikutlo kapa ho ntshana se inong. (bap. setloaedi).

766
 767

Tloaelano (tl-wa-e-la-naw) /acquintance/ Ketso ya ho tloaelana: ho bonana le ntho

kapa motho nako e ngata; ho tsebana le motho kapa ntho ka ho e bona nako tsohle.
Tloaeleha (tl-wa-e-le-ha) /popular/ Ho ba boemong ba ho tsebahala sebakeng; ho
tsejoa ke bongata ba batho. (bap. motloaelehi). (mm. Tloaelehile).
Tloaeleho (tl-wa-e-le-haw) /popularity, populism/ Ketso ya ho tloaeleha: ho ba
boemong ba ho tsebahala sebakeng; ho tsejoa ke bongata ba batho. (bap. Setumo).
Tloaelo (tlwa-e-law) /habit, mannerism, tendency, routine/ Tsela ya ho itshoara ka
tsela e nang le tloae: mokgoa wa ho etsa dintho ka tsela e tshoanang.
Tloaeloa (tl-wa-e-lwa) /used to, acquinted to/ Boetsuwa ba ho tloaela.
Tloaetsa (tl-wa-e-tsa) /popularize, acclimatise, familiarize/ Ho etsa hore ntho kapa
motho a tsebahale sebakeng; ho baka hore motho a tsebane le mokgoa o itseng wa ho
etsa dintho.
Tloaetse (tl-wa-e-tsi) (tlwaetse) /used to/ Bokgale ba ho tloaela. Boemo ba ho tseba
kapa ho tsebana le ntho kapa motho haholo. Mohl. Ke se ke tloaetse ho jewa ke
papadi ya lotho. E ka o tloaetse ho jalletsoe tje monna!
Tloaetso (tl-wa-e-tso) /popularization, populism/ Ketso ya ho tloaetsa: ho etsa hore
ntho kapa motho a tsebahale sebakeng; ho baka hore motho a tsebane le mokgoa o
itseng wa ho etsa dintho. /bon. ditloaetso/ (bap. tloaelo, boitloaetso, tloae).
Tloaetso (tl-wa-e-tso) /acquintance/ Mokgoa kapa boemo ba ho bonana le ntho kapa
motho nako e ngata; ho tseba motho kapa ntho ka ho e bona nako tsohle.
Tloeba (tl-we-ba) /ignite/ Ho hotetsa mollo; ho etsa hore lelakabe la mollo le be teng.
Tloebana (tl-we-ba-na) /ignition source/ Se sebedisoang ho baka mollo; seo eleng
sona sesosa sa khotelo kapa ho hotela; se bakang lelakabe le ho kunkela hoa mollo;
sesosa sa mollo kapa mocheso. /bon. ditloebana/.
Tloebo (tl-we-baw) /ignition/ Ketso ya ho tloeba: ho hotetsa mollo; ho etsa hore
lelakabe la mollo le be teng. Ho baka tsitsinyeho ka lebaka la mocheso.
Tloeperenyoepe (tlwe-pe-ren-ywe-pe) /useless thing or person/ Motho kapa ntho
esele feela e hlokang thuso; ntho e kekeng ya sebedisoa; motho ya hlokang molemo
ka botlalo. /bon. ditloeperenyoepe/.
Tlofotsa (tlaw-faw-tsa) // Ho kenya monoana kapa ntho e itseng lesobeng le leholo le
nang le kutloahalo ya seretse kapa lesoe ka ho kgoatha kgoatha.
Tlofotso (tlaw-faw-tsaw) // Ketso ya ho tlofotsa: ho kenya monoana kapa ntho e
itseng lesobeng le leholo le nang le kutloahalo ya seretse kapa lesoe ka ho kgoatha
kgoatha. (bap. motlofotso).
Tlofotsoa (tlaw-faw-tswa) Boetsuwa ba ho tlofotsa.
Tloha (tlo-ha) /go away, beat it/ Ho tsamaya sebakeng ho ya ho seseng ka lebaka la
boikgethelo kapa ho lelekoa; ho leba nqa enngwe. Mael. Ho re mahlo tloha/ha ke re
mahlo tloha: ha ke hlokomela hamorao kapa ho elelloa ketso e itseng hamorao kotsi e
se e etsahetse. Mael. Koekoe ya morao e tloha le sepolo: motho ya etsang dintho ka
lenama o fumana mathata kapa ha a fumane letho.
Tlohedisa (tlu-he-di-sa) /cause to quit/ Ketsiso ya ho tlohela: ho baka hore motho a
kgaotse ho etsa ketso e itseng; ho lesa ho tsoelapele ka boemo, mokgoa kapa tloaelo.
Tlohediso (tlu-he-di-so) /renouncement, abdication/ Ketso ya ho tlohedisa: mokgoa
wa ho baka hore motho a kgaotse ho etsa ketso e itseng; ho lesa ho tsoelapele ka
boemo, mokgoa kapa tloaelo.
Tlohela (tlu-he-la) /resign, desert, let go/ Ho emisa ho etsa ketso kapa ketsahalo e
itseng; ho lesa ho tsoelapele ka boemo bo itseng. (bap. Lesa).
Tlohella (tlu-hel-la) /abandon, quit, forsake, jilt, vacate/ Ho lesa ka ho nyahlatsa:
ho sia emong a le mong; ho tloha ka ho lesela boemo; ho emisa ho tsoelapele.

767
 768

Tlohello (tlu-hel-law) /abandonment, quiting/ Ketso ya ho tlohella: nyahlatso; ketso

ya ho sia motho emong a le mong; teselo kapa tesello ya ketso kapa boemo bo itseng.
Tlohelo (tlu-he-law) /resignation, desertion/ Ketso ya ho tlohela: ho emisa ho etsa
ketso kapa ketsahalo e itseng; ho lesa ho tsoelapele ka boemo bo itseng.
Tlokoa (tlaw-kwa) /wild cat, lynx/ Mofuta wa qoabi e hlaha haholo. Katse ya naheng
e bohale haholo. /bon. ditlokoa/ (bap. motlokoa, qoabi, setsetse, katse).
Tlokoeng (tlo-kwe-ng) /place of Motlokoa/ Sebaka sa Batlokoa kapa moo ho
fumanoang ditlokoa le Batlokoa ka bongata bo boholo. (bap. Botlokoa).
Tlokofiloane (tlo-ko-fi-lwa-ne) /large-flowered Lesotho pink/ Mofuta wa semela se
hlahisang dipalesa tse kgubetsoana se fumanoang haholo ‘Malefiloane, seterekeng sa
Botha Bothe. /bon. Ditlokofiloane/ (mm. Tlokofilwane).
Tlokola (tlu-ku-la) /feathered hat-like ornament/ Seka katiba kapa lengetse le
entsoeng ka masiba a dinonyana. /bon. Ditlokola/.
Tlokoma (tlu-ku-ma) /exuberant, luxuriant, plenteous/ E ngata haholo ha monate; e
kgonang ho anela ditlhoko tsa bohle; eo boteng ba yona bo kgonang ho kgotsofatsa
ditlhokeho tsohle tsa bophelo ka baka la bongata ba yona.
Tlokomo (tlu-ku-maw) /exuberance, abundance, plenteousness/ Boemo ba ho
tlokoma: boteng bo boholo, ha monate; boemo bo kgonang ho anela ditlhoko tsohle;
boemo bo kgotsofatsang ditlhokeho tsohle tsa bophelo ka baka la bongata ba se
sebedisoang kapa se batloang.
Tlokotsi (tlo-ko-tsi) /predicament/ Bothata boo motho a kopanang le bona
bophelong, bo bakang mathata; ketsahalo e boima, e bakang bothata ba bophelo;
ketsahalo e akgang bomadimabe. /bon. ditlokotsi/.
Tlola (tlu-la) /jump/ Ho tloha ka nqena ka morero wa ho ya ka nqane; ho ya ka
lehlakoreng leleng la ntho ka ho jethema kapa ho qothoma se mahareng. (bap.
tshethema, jethema, qhoma, qothoma).
Tlola (tlu-la) /get off the vehicle/ Ho tsoa ka hara sepalangoang se ntse se tsamaya
kapa ha se qeta ho ema; ho theoha ho tsoa koloing.
Tlola (tlaw-la) /to use cream/ Ho sebedisa setlolo; ho ineta kapa ho neta ka setlolo;
ho sebedisa lero kapa mafura a tlotsang letlalo bakeng sa ho nolofatsa kapa ho
phekola; ho tlotsa sefahleho ka setlolo.
Tlola (tlu-la) /transgress, contravene, connive/ Ho etsa se kgahlanong le molao; ho
fosa ka ho etsa ketso eo eseng molaong; ho etsa phoso kgahlanong le molao o
behiloeng ke motho kapa naha. Mohl. Ho Tlola molao ho fosahetse.
Tlole (tlu-le) /exclamation: sudden crossing/ Lekgotsa le botshang boemo kapa
mokgoa wa ho tlola ka potlako. Mohl. Ke bone mmutla o re tlole hara joang.
Tlolela (tlu-le-la) /of animals: to mate/ Hoa diphoofolo: ho kotana ka sepheo sa ho
emarisa; ho ba ka hodimo ho e tshehadi ke e tona.
Tlolelo (tlu-le-law) /of animals: mating/ Ketso ya ho tlolela: ho kotana ka sepheo sa
ho emarisa; ho ba ka hodimo ho e tshehadi ke e tona. Kotano ya diphoofolo.
Tloletsoe (tlu-lets-we) // Boetsuwa baho tlolela.
Tlolo (tlu-law) /jumping/ Ketso ya ho tlola: ho tloha ka nqena ka morero wa ho ya ka
nqane; ho ya ka lehlakoreng leleng la ntho ka ho jethema kapa ho qothoma se
mahareng. (bap. botlodi).
Tlolo (tlaw-law) /creaming/ Ketso ya ho tlola: tshebediso ya setlolo; ho ineta kapa ho
neta ka setlolo; ho sebedisa lero kapa mafura a tlotsang letlalo ka ho se nolofatsa
kapa ho se phekola; ho tlotsa ka setlolo. (bap. setlolo).

768
 769

Tlolo (tlu-lo) /contravention, transgression, connivance/ Boemo ba ho tlola molao:

ho etsa se kgahlanong le molao; ho fosa ka ho etsa ketso eo eseng molaong; ho etsa
phoso kgahlanong le molao o behiloeng ke motho, mmuso kapa kapa mokgatlo.
Tlololla (tlu-lul-la) /to jump in reverse/ Ho tlola ka ho ya morao: ho etsolla ketso ya
ho tlola, jethema kapa ho qhomela ka nqena ho tsoa ka nqane.
Tlolollo (tlu-lul-law) /reverse jumping, acrobatic/ Ketso ya ho tlololla: ho tlola ka
ho ya morao: ho etsolla ketso ya ho tlola, jethema kapa ho qhomela ka nqena ho tsoa
ka nqane. (bap. setlololli).
Tlong (tlo-ng) /come all/ Atamelang koano; etlong mona; ebang haufi le mona moo
ke leng teng. Bongata ba tlo. (bap. etla, etlang).
Tlonketsoho (tlo-nke-tso-haw) /red-chested cuckoo/ Mofuta wa nonyana e
tholahalang haholo ka boroa ba Sahara; e peta e kgubedu; e modumo o moholo, e
dulang haholo merung. /bon. Botlonketsoho/ (mm. Tlo-nke-tsoho).
Tlontlolla (tlon-tlul-la) /humiliate/ Ho beha motho emong boemong bo bakang
dihlong; ho etsa diketso tse mpe kapa tse tshehisang, tse phoqang motho emong; ho
bakela motho emong masoabi. (bap. phoqa).
Tlontlollo (tlon-tlul-law) /humiliation/ Ketso ya ho tlontlolla: ho beha motho emong
boemong bo bakang dihlong; ho etsa diketso tse mpe kapa tse tshehisang, tse phoqang
motho emong; ho bakela motho emong masoabi.
Tlopo (tlaw-paw) // Hlooho ya mokoko e bontshang bokahodimo ba nama bo
bokgubetsoana. /bon. matlopo/ (bap. letloepe).
Tlosa (tlo-sa) /remove/ Ho nka ntho e itseng ka sepheo sa ho e beha sebakeng seseng.
Tlosa (tlu-sa) /minus/ Ho ntsha karolo e itseng ho enngwe; ho ntsha bonyane kapa
bongata boholong ba palo.
Tloseletsa (tlu-se-le-tsa) /start running/ Ho qala ho matha ka lebelo le leholo; ho
tloha hanghang ka sekgahla se seholo.
Tloseletso (tlu-se-le-tso) /on your marks/ Ketso ya ho tloseletsa: ho qala ho matha ka
lebelo le leholo; ho tloha hanghang ka sekgahla se seholo.
Tloso (tlu-saw) /removal, eviction/ Ketso ya ho tlosa: ho nka ntho e itseng ka sepheo
sa ho e beha sebakeng seseng. Ho leleka sebakeng kapa moahong.
Tlotla (tlu-tla) /to honour, revere, venerate, glorify/ Ho fana ka tlhompho ho motho
ya hlomphehang; ho lebisa tlhompho le thoriso ho Modimo; ho rorisa boemo ba
tokafalo; ho rorisa Mohlodi.
Tlotla (tlu-tla) /an honour/ Se lokeloang ke moputso wa tlhompho le thoriso ka
lebaka la boholo le ho loka hoa sona. /bon. ditlotla/.
Tlotleha (tlaw-tle-ha) /honourable, reverend/ E, kapa ya tshoaneloang ke tlhompho,
tlotla le thoriso ka baka la tokafalo le ho hlompheha.
Tlotleho (tlu-tle-haw) /reverence, honourableness/ Boemo bo tshoaneloang ke
tlhompho, tlotla le thoriso ka baka la boholo le tokafalo.
Tlotlisa (tlo-tli-sa) /glorify, exalt/ Ho phahamisa lebitso la Modimo. Ho isa kapa ho
fana ka tlotla moo e lokelang teng; ho nyolla lebitso la Modimo ka difela le mmino;
ho babatsa ya Matla ohle. Ho rorisa lebitso le halalelang la Modimo.
Tlotliso (tlo-tli-so) /glory, glorification, exaltation/ Ketso ya ho tlotlisa: ho
phahamisa lebitso la Modimo. Ho fana ka tlotla moo e lokelang teng; ho nyolla
lebitso la Modimo ka difela le mmino; ho babatsa ya Matla ohle. Ho rorisa lebitso le
halalelang la Modimo.
Tlotlo (tlu-tlo) /glory, reverence, honour, honor/ Ketso ya ho tlotla: ho fana ka
tlhompho ho motho ya hlomphehang; ho lebisa tlhompho le thoriso ho Modimo; ho
rorisa boemo ba tokafalo; ho rorisa Mohlodi.

769
 770

Tlotlontsoe (tlaw-tlaw-ntswi) /vocabulary, thesaurus/ Pokeletso ya mantsoe a puo

ho ya ka morabe kapa sechaba. /bon. ditlotlomantsoe/. (bap. patlamantsoe).
Tlotsa (tlo-tsa) /anoint, oil, smear, embrocate/ Ho beha mafura kapa setlolo hodima
letlalo ka ho anela sebaka se sengata; ho neta bokantle ba ntho ka ho anela; ho beha
mafura ka ho pikitla. (bap. neta, tlola).
Tlotsaka (tlo-tsa-ka) /smeare repeatly/ Phetako ya ho tlotsa: ho tlosa ka ho phetha
kapa ka makgetlo a mangata. Ho neta ka makgetlo a phaellaneng.
Tlotsako (tlo-tsa-kaw) /repeat smearing/ Ketso ya ho tlotsaka: ho tlotsa ka ho phetha
kapa ka makgetlo a mangata.Tlotso ka ho phaella.
Tlotso (tlo-tso) /anointment, embrocation, smearing/ Ketso ya ho tlotsa: ho beha
mafura kapa setlolo hodima letlalo ka ho anela sebaka se sengata; ho neta bokantle ba
ntho ka ho anela; ho beha mafura ka ho pikitla. (bap. neto, tlolo, setlolo).
Tlou (tlo-u) /elephant/ Enngwe ya diphoofolo tse kgolo ka ho fetisisa tse phelang
naheng ya Afrika, e menoana e mehlano, e tsebe tse kgolohadi tse sephara, e nang le
nko e telele mmoho le manaka a maholo a hlahang ho tse tona. /bon. ditlou/ (bap.
motloung). Mael. Tlou ha e sitoe ke moroalo: se sengata seo motho a nang le sona se
keke sa mo hlola.

TLOU
Tloumakgola (tl-u-ma-kgu-la) /mammoth/ Tlou e kgolo ka ho fetisisa hofeta ditlou
tse phelang kajeno, eo eseng e sa fumanehe mehleng ya kajeno.
Tloumakgola (tl-u-ma-kgu-la) ?? /bon. ditloumakgola, botloumakgola/.
Toa (twa) (tooa) /exclamation: very bright colour!/ Lekgotsa le bontshang tsela eo
mmala o mosoeu o leng ka teng. (mm. twa) Mohl. E tshoeu e re toa! Ka mora
mohatsela dithaba tsa maluti di ne di re toa ke lehloa!
Toaila (twa-ila) (twaila) /to walk slow and aimlessly/ Ho tsamaya hanyana ka tsela e
bontshang ho lahleha le ho se tsebe tsela hantle.
Toailo (twa-i-law) /slow aimless walk/ Ketso ya ho toaila: motsamao wa motho ya
lahlehileng ebile a tsamaya hanyane.
Toaitse (twa-itse) // Bokgale ba ho toaila.
Toantshano (twa-nts-ha-no) /power struggle/ Ketso ya ho loantshana: ho ba le
dikgohlang kapa ho se utloane ka baka la ho tsekisana maemo, ho se dumellane le ho
ngangisana. Ho ba maemong a ntoa hoa batho ka bobona.
Toantsho (twa-nts-haw) /fighting/ Ketso ya ho loantsha: ho ba boemong ba ho
otlana, shapana, mulana, qoaketsana kapa ho behana matsoho kapa ho sebedisa
dibetsa kgahlanong le motho kapa batho ka tsela e ka ntshang kotsi kapa ya bolaya;
ho futuhela ntho kapa motho ka sepheo sa ntoa; ho hlasela ka sepheo sa ho se
kgotsofale kapa kgotsofatsoe; ho bua mantsoe a bohale a ntoa a kgahlanong le.
Toatla (twa-tla) /exclamation: sudden breakage/ Lekgotsa le sebedisoang ho etsisa
modumo wa ho robeha hoa ntho e thata , e ommeng. (mm. Twatla).
Toatlatsa (twa-tla-tsa) /to break a branch or a bone/ Ho roba lesapo kapa ntho e
thata, e ommeng; ho kgaola ka ho etsa dikoto tse pedi kapa tse fetang moo ka ho
utloahatsa modumo o joalo.

770
 771

Toatlatso (twa-tla-tso) /branch or bone breaking/ Ketso ya ho toatlatsa: ho roba

lesapo kapa ntho e thata, e ommeng; ho kgaola ka ho etsa dikoto tse pedi kapa tse
fetang moo.
Toba (taw-ba) /to face, confront/ Ho ya ho ntho kapa motho ka sepheo sa ho
mmolella maikutlo mabapi le seo a se entseng se sebe; ho ya ho ntho kapa motho ka
morero wa ho omanya kapa ho loantsha.
Tobano (taw-ba-naw) /face to face, confrontation/ Ketso ya ho toba kapa ho tobana:
ho ya ho ntho kapa motho ka sepheo sa ho mmolella maikutlo mabapi le seo a se
entseng se sebe; ho ya ho ntho kapa motho ka morero wa ho omanya kapa ho
loantsha. (bap. thotano).
Tobetsa (to-be-tsa) /to press button/ Ho hatella konopo hore seetsoa se itseng se
tsebe ho sebetsa ka ho duma, thola, tsitsinyeha, lla, jethema, bonahala, buleha,
koaleha, ahlama, chesa kapa ho batisa. Tlh. Mantsoe, “tobetsa” le “toboketsa” ana le
meelelo e fapaneng haholo le ha batho babang ba na le ho a kopakopanya.
Tobetso (to-be-tso) /button pressing/ Ketso ya ho tobetsa: khatello ya konopo hore
seetsoa se itseng se tsebe ho sebetsa ka ho duma, thola, tsitsinyeha, lla, jethema,
bonahala, buleha, koaleha, ahlama, chesa kapa ho batisa.
Tobile (to-bi-le) /headed for or towards/ E lebisitsoeng sebakeng kapa nqa ya moo e
shebileng teng. E lebisitseng nqa eo e shebileng ho yona. Bokgale ba ho toba.
Tobisa (to-bi-sa) /aimed at, indicate, direct/ Ho lebisa ntho kapa puo nqa ya motho
kapa ntho e tlamehang ho ya ho yona.
Tobisitse (to-bi-si-tse) // Bokgale ba ho tobisa.
Tobisitsoe (to-bi-si-tswe) // Boetsuwa le bokgale ba ho tobisa.
Tobiso (to-bi-so) /indication. Aiming at/ Ketso ya ho tobisa: ho isa ntho kapa puo
nqa ya motho kapa ntho e tlamehang ho ya ho yona. (bap. lebisa).
Tobisoa (to-bi-swa) /directed, aimed at/ Boetsuwa ba ho tobisa.
Tobokano (taw-baw-ka-naw) /disbanding, disunity/ Ketso ya ho lobokana: mokgoa
wa ho arohana ka ho tlalatlala le sebaka; ho betseha ka ho ya nqalong tse fapaneng; ho
ya koana le koana. (bap. Lobokano).
Toboketsa (to-bo-ke-tsa) /emphasize, accentuate, highlight/ Ho etsa hore taba, puo,
polelo, lentsoe kapa ketsahalo e utloahale ka ho hlalosisa kapa ho kenya lentsoe le
matla le hatellang boemo ba se buuwang kapa se hlalosoang.
Toboketso (to-bo-ke-tso) /emphasis, accentuation, highlighting/ Ketso ya ho
toboketsa: ho etsa hore taba, puo, polelo, lentsoe kapa ketsahalo e utloahale ka ho
hlalosisa kapa ho kenya lentsoe le matla, le hatellang boemo ba se buuwang kapa se
hlalosoang. Ho bua ka ho matlafatsa seo ho buuwang ka sona.
Todisa (to-di-sa) /to bath/ Ho thusa kapa ho etsa hore motho kapa ntho e hloekise
mmele ka ho e hlatsoa ka metsi a mangata.
Todiso (to-di-so) /bathing/ Ketso ya ho todisa: ho thusa kapa ho etsa hore motho
kapa ntho e hloekise mmele ka ho e hlatsoa.
Toeba (twe-ba) (tweba) /mouse/ Tadi ya hae: mofuta wa tadi eo hangata e fumanoang
malapeng kapa matlung. /bon.ditoeba/ (bap. tadi, kgoto, lebodi, kgoana, nkilo).
Toejana (twe-ja-na) (twejana) /computer mouse/ Sesebedisoa sa khomyutha se
etsahatsang morero o batloang ke motho ya e sebedisang. /bon. ditoejana/
Toelo (taw-el-law) /momentum/ Boemo ba ho loela: ho ba boemong bo nkang
sekgahla ha bo tsoela pele; boemo bo bang bobe kapa monate ha bo tsoela pele.
Tofotofo (taw-faw-taw-faw) /soft, spongy/ Hoa kutloahalo ya ntho: e mabothobotho;
e bonojana hamonate haholo; e bothoselang ha e thetsoa kapa e angoa ka mmele kapa
letsoho. (bap. bothosela).

771
 772

Toka (to-ka) /justice, equity, fairness/ Boemo ba ho loka: mokgoa wa ho ba

boemong ba ho phethahatsa kgutso le tatello ya molao; boemo ba tshebeletso e
kgotsofatsang bohle; ketsahalo e hlokang leeme. Boemo ba ho ba sebopehong sa
maikutlo le pelo e ntle; ho ba le mekgoa e metle, e bontshang mohau, mamelo le
kutloelo bohloko. Ho ba boemong bo botle ba bophelo kapa tshebediso; ho se
tshoenyehe mmeleng kapa maikutlong.
Toka (tu-ka) /kindness, meekness/ Ketso ya ho loka: ho ba boemong ba maikutlo le
pelo e ntle; ho ba le mekgoa e metle, e bontshang mohau, mamelo le kutloelo
bohloko. Pontsho ya boikokobetso. Mohl. Jobo o ne a tsamaya ka toka.
Tokafala (tu-ka-fa-la) /perfect, just/ Ho ba boemong ba ho loka: ho ba boemong ba
maikutlo le pelo e ntle; ho ba le mekgoa e metle, e bontshang mohau, mamelo le
kutloelo bohloko. Ho ba boemong ba ho phethahatsa le ho etsa dintho ka ho bontsha
toka.
Tokafalo (tu-ka-fa-law) /perfection, justifiable/ Ketso ya ho tokafala: ho ba
boemong ba ho loka: ho ba boemong ba maikutlo le pelo e ntle; ho ba le mekgoa e
metle, e bontshang mohau, mamelo le kutloelo bohloko. Ho ba boemong baho
phethahatsa le ho etsa dintho ka ho bontsha toka.
Tokafatsa (tu-ka-fa-tsa) /to justify, perfect, correct, redress/ Ho etsa hore boemo bo
be botle: ho lokisa boemo bo fosahetseng; ho etsa hore dintho di be le toka; mokgoa
wa ho ba boemong ba ho phethahatsa kgutso le tatello ya molao; ho phethahatsa
boemo ba tshebeletso e kgotsofatsang bohle; ho phethahatsa le ho etsahatsa ketsahalo
e hlokang leeme.
Tokafatso (tu-ka-fa-tso)/perfectionism, justification, redress/ Ketso ya ho
tokafatsa: ho etsa hore boemo bo be botle: ho lokisa boemo bo fosahetseng; ho etsa
hore dintho di be le toka; mokgoa wa ho ba boemong ba ho phethahatsa kgutso le
tatello ya molao; ho phethahatsa boemo ba tshebeletso e kgotsofatsang bohle; ho
phethahatsa ketsahalo e hlokang leeme.
Tokelo (tu-ke-lo) /prerogative, permission, permit/ Boemo boo eleng tshoanelo ya
motho; seo motho anang le seabo sa semmuso ho sona; tshoanelo eo motho anang le
yona ka molao kapa ka boemo ba hae. Tumello eo motho a nang le yona kapa eo a e
fuweng.
Tokelo (tu-ke-law) /requirement, privilege/ Seo motho a tlamehang ho se etsa kapa
ho se kenyeletsa hore a kgone ho thola seo a se batlang; seo eleng tshoanelo ya motho
ka ho kgethahala kapa ka boemo.
Tokisetso (to-ki-se-tso) /preparation, readiness/ Ketso ya ho lokisetsa: ho beha
dintho maemong a ho sebedisoa; malala a laotsoe; ho ipeha boemong bo botle bo
loketseng ho etsa ketso e itseng. /bon. Ditokisetso/.
Tokiso (to-ki-so) /adjustment, regulation, reparation/ Ketso ya ho lokisa: ho etsa
hore ntho e be boemong bo phethahetseng; ho etsa hore ntho e hloke sekodi kapa
bobe; ho etsa hore molao kapa taba e utloahale ka ho tlosa phoso kapa ho fetola
molawana o itseng; ho beha seemong se lokileng kapa se phethahetseng. /bon.
ditokiso/. (bap. Khakollo).
Tokiso (to-ki-so) /rectification, correction, debug/ Ketso ya ho lokisa: ho etsa hore
ntho kapa motho a be boemong bo botle ba bophelo kapa tshebediso; ho se
tshoenyehe mmeleng kapa maikutlong. Ho etsa hore ntho e fosahetseng e nepahale ka
ho tshoaha diphoso; ho nepahatsa se fosahetseng hore se be maemong a matle.
Toko (tu-ko) /kindness, meekness, righteousness/ Ketso ya ho loka: ho ba boemong
ba maikutlo le pelo e ntle; ho ba le mekgoa e metle, e bontshang mohau, mamelo le
kutloelo bohloko. Pontsho ya boikokobetso. (bap. toka).

772
 773

Tokodiso (to-ko-di-saw) /accent/ Tsela ya ho bua enang le modumo o latelang puo ya

sechaba kapa ho latela puo e itseng. /bon. ditokodiso/.
Tokollo (tu-kul-law) /liberation/ Ketso ya ho lokolla: Ho ba boemong ba boipuso; ho
ba boemong ba ho itaola kapa ho etsa thato ya boyena le naha ya heno; ho ba
maikutlong a hlokang ho laeloa kapa ho hatelloa.
Tokollo (tu-kul-law) /acquittal/ Ketso ya ho ntsha motho kgotla ka mora ho mo
fumana a hloka molato. Ho lokolla nyeweng.
Tokoloho (tu-ku-lo-haw) /autonomy, emancipation, liberation/ Ketso ya ho
lokoloha: Ho etsa hore batho kapa ntho e ditlamong e lokolohe; ho etsa hore bokgoba
bo fele; ho etsa hore batshoaruwa kapa makgoba a tsoe ditlamong tsa bokgoba. Ho
etsa hore batho le naha ya bona ba ipuse kapa ba kgaotse ho busoa ke naha enngwe;
ho kgaotsa ho ba tlasa taolo ya mmuso wa naha enngwe le bahatelli ba yona. (bap.
boipuso, boitseko, boitaolo).
Tokotseho (tu-ku-tse-haw) /loosening, release, free movement/ Ketso ya ho
lokotseha: ho etsa hore ntho e be le motsamao o lokolohileng ka ho e tlamolla; ho
tsamaya ntle le ho tlangoa ka thapo kapa lerapo; ho ba boemong bo hlokang tshitiso
ya motsamao.
Tola (taw-la) /bath/ Ho kena ka metsing bakeng sa ho hloekisa mmele ohle; ho
hlatsoa mmele ka metsi a mangata, a aparelang mmele ohle.
Tolobonya (to-lo-bon-ya) /enlongated libia manora/ Malebe a sarollotsoeng; setho
kapa ditho tse bonojana tsa bokahare ba setho sa motho e motshehadi tse
sarollotsoeng; nama tsa nnyoana tse atisitsoeng haholo tsa motho e motshehadi ya
bollotseng ho atisa takatso ya kotano nakong ya thobalano. /bon. matolobonya/ Tem.
Lentsoe, “tolobonya” le “letolobonya” a na le meelelo e fapaneng haholo, mmoho le
bongata ba ona eleng “matolobonya” le “ditolobonya”. (bap. letolobonya).
Tolodi (to-lo-di) /mixed coloured/ Hoa mmala: ??
Tolodi (to-lo-di) /colourful animal/ Hoa mmala wa phoofolo ??
Toloki (to-lo-ki) /cotton holder/ Se sebedisoang ho thatela hareng; seo hareng e
potapotileng hodima sona. /bon.ditoloki/
Toloka (taw-law-ka) /to interprete/ Ho hlalosa puo enngwe ka enngwe; ho fetolela
puo enngwe ka puo enngwe bakeng sa kutloano.
Toloko (taw-law-kaw) /interpreter, interpretation/ Ketso ya ho toloka: ho hlalosa
puo enngwe ka enngwe; ho fetolela puo enngwe ka puo enngwe bakeng sa kutloano.
Motho ya tolokang. /bon. ditoloko/.
Tolotshoana (to-lots-hwa-na) /of an animal: colourful/ Hoa mmala wa phoofolo e
tshehadi ?? (mm. tolotshwana).
Toma (tu-ma) /huge/ E kgolo ha e hlalosoa ka leihlo; e boima ha e phahamisoa; e
thata ha e hlalosoa. (bap. tonana).
Tomo (tu-maw) /bitting/ Ketso ya ho loma: ho kenya meno ho; ho hlephola ka
maino; ho tsukutla ka meno.
Tomo (tu-maw) /bridle, harness/ Se sebedisoang ho laola motsamao wa koatola;
leratsoana le nang le tshepe e kengoang molomong wa pitsi bakeng sa ho laola
motsamao wa yona. /bon. ditomo/.
Tomoso (to-mu-saw) /yeast/ Se sebedisoang ho bedisa joala kapa bohobe ba koro;
enngwe ya metsoako ya tlhaho e sebedisoang ho bedisa metsoako ya mefuta e itseng
ya dijo le maro ho a etsa jaola kapa bohobe bo lomositsoeng.
Tomoso ( to-mu-saw) /leaven/ Ketso ya ho lomosa: ho kenya motsoako wa tlhaho o
sebedisoang ho bedisa hlama ya bohobe kapa motsoako o etsang joala.

773
 774

Tomotomo (to-mo-to-mo) /mild porridge/ Mofuta wa motoho o thotseng, o hlokang

bodila kapa tatso ya metsoako e meng. /bon. ditomotomo/ (bap. setoto).
Tona (tu-na) /male/ E nang le sebopeho le ditho tsa mmele tsa monna; motho kapa
phoofolo e hlahisang dithoere ho tsoa mareteng. E nang le marete, sesete le kooma
bakeng sa ho tsoadisa. (bap. motona). Mael. Namane e tona: motho e motona wa
moshanyana, monna kapa mohlankana.
Tona (taw-na) /to open eyes wide/ Ho bula mahlo haholo ka baka la ho makala kapa
ho tshoha.
Tonakgolo (tu-na-kgu-lu) /prime minister/ Motho ya okametseng matona ohle a
naha; motho ya ka sehlohlolong ka mosebetstsi wa puso ya naha hofeta matona a
tloaelehileng. /bon. Botonakgolo, ditonakgolo/ (bap. Letona).
Tonana (tu-na-na) /gigantic/ E kgolohadi ka sebopeho sa mmele kapa chebeho; e
sephara ebile e le boima haholo. (bap. toma).
Tonama (tu-na-ma) /to collapse, fall/ Ho wela ka ho shebisa dibono hodimo; ho wela
ka ho isa hlooho tlase, marao a shebe hodimo. (bap. ewa).
Toname (tu-na-mi) // E boemong bo shebisitseng dibono hodimo; e sebopehong se
isitseng hlooho tlase mme marao a shebile hodimo.
Tonamela (to-na-me-la) /to widen eyes for/ Ketsetso ya ho tona: ho bula mahlo
haholo ka baka la ho makala kapa ho tshosoa ke.
Tonamelo (to-na-me-law) /eyes widening/ Ketso ya ho bulela mahlo haholo ka baka
la ho makala kapa ho tshosoa ke.
Tonametse (tu-na-me-tse) // Bokgale ba ho tonama. E boemong ba ho tonama.
Tonametsa (tu-na-me-tsa) // Ho baka ho tonama: ho wela ka ho shebisa dibono
hodimo; ho wela ka ho isa hlooho tlase, marao a shebe hodimo.
Tonametso (tu-na-me-tso) // Ketso ya ho tonametsa: mokgoa wa ho wela ka ho
shebisa dibono hodimo; ho wela ka ho isa hlooho tlase, marao a shebe hodimo.
Tonametsoa (tu-na-me-tswa) // Boetsuwa ba ho tonametsa.
Tonamisa (tu-na-mi-sa) /to bend, contort, twist/ Ketsiso ya ho tonama: ho koba
mmele ka tsela eo ditho tsa ona di tsoetlehang ka tsela e sa tloaelehang; ho koba
mmele ka ho phahamisa dibono kapa ho koba letheka haholo.
Tonamiso (to-na-mi-so) /contortion, twisting, bending/ Ketso ya ho tonamisa: ho
koba mmele ka tsela eo ditho tsa ona di tsoetlehang ka tsela e sa tloaelehang; ho koba
mmele ka ho phahamisa dibono le ho koba letheka haholo.
Tonamo (tu-na-maw) /collapse/ Ketso ya ho tonama: ho wela ka shebisa dibono
hodimo; ho wela ka ho isa hlooho tlase, marao a shebe hodimo. (bap. ewa).
Tonetse (to-ne-tsi) // Ketsetso ya ho tona: ho bula mahlo haholo bakeng sa.
Tonkana (tawn-ka-na) /dustbin/ Lekopokopo la dithole kapa dibodu; moqomo wa ho
tshela tse sa sebedisoeng. /bon. ditonkana/. (bap. thotobolo).
Tonki (to-nki) /donkey/ Mofuta wa phoofolo ya hae e thokoa kapa thokoana ya
sebopeho sa pitsi empa yona e le nyane. Seruuwa, seka pitsi, e thokoa kapa e sootho
ka mmala, empa e le kgutshoanyane hofeta pitsi; e sebedisoang bakeng sa ho belesa
meroalo eo eseng boima haholo. /bon. ditonki/ (bap. pokola, esele).
Tonne (ton-ne) // E butseng mahlo haholo; ya butseng mahlo haholo. (bap. tona).
Tonne (ton-ne) // Bokgale ba ho tona.
Tono (taw-naw) /widening of eyes/ Ketso ya ho tona kapa ho bula mahlo haholo ka
baka la ho makala kapa ho tshoha haholo. (bap. setona-mahloana).
Tono (tu-nu) / buttock/ Theneketso ya sebono: setho sa mmele se ka tlasa bomorao
ba letheka, ka hodima dirope, seo hangata se nang le dinama tse ngata, seo dipakeng
tsa sona ho nang le lesoba la masepa. /bon. ditono/ (bap. setono)

774
 775

Tonosa (tu-nu-sa) /to expose buttocks/ Ho hlahisa dibono ka ho inama; ho bontsha

marao ka ho koba bokahodimo ba mmele. (bap. takalatsa).
Tonosetsa (tu-nu-se-tsa) /to show buttocks/ Ketsetso ya ho tonosa: ho furalla ka ho
bontsha dibono; ho bontsha marao ka ho koba bokahodimo ba mmele.
Tonosetso (tu-nu-se-tso) /buttocks’ showing/ Ketso ya ho tonosetsa: mokgoa wa ho
furalla ka ho bontsha dibono; ho bontsha marao ka ho koba bokahodimo ba mmele.
Tonosetso (tu-nu-se-tso) /bargain, sale/ Boemo ba ditheko tse theohileng haholo,
tseo di ka fihlelloang ke mamg le mang ya nang le chelete e nyane. Thekiso ya thepa
e nyehlisitsoeng haholo. /bon. ditonosetso/ (bap. nyehlisetso, fantisi, theolelo).
Tonosetsoa (tu-nu-se-tswa) // Boetsuwa ba ho tonosetsa.
Tonositse (tu-ni-si-tse) /cheap, on sale/ Hoa ditheko kapa thekiso: tse kapa eo theko
ya yona e theohileng haholo; e rekoang ka dinyehlisetso tse kgolo haholo.
Tonositse (tu-ni-si-tse) // Bokgale ba ho tonosa.
Tonoso (tu-nu-so) /buttock exposure/ Ketso ya ho tonosa: mokgoa wa ho hlahisa
dibono ka ho inama; ho bontsha marao ka ho koba bokahodimo ba mmele.Tlhahiso ya
setono pepeneneng. Pontsho ya dibono phatlalatsa. (bap. setono).
Too (taw-o) /exclamation: one and the only!/ Lekgotsa le hlalosang palo e le nngwe
feela e teng. Mohl. Ke ngoana a le mong feela too habo! (bap. feela).
Tooane (taw-wa-ne) /helichrysum/ Mofuta wa semela se sethokana kapa se seputsoa
sa naha, seo nakong tsa kgale se neng se sebedisoa ho baka khotelo ya mollo; semela
se etsang hore mollo o tuke. /bon. ditooane/ (bap. Thoaane, phefo).
Tooe (tu-we) /exclamation: you fool!/ Lekgotsa le sebedisoang ho bontsha ho kgena
ka ho bitsa motho ya fositseng ntle le ho hlalosa lebitso la hae. Lentsoe le sebedisoang
ke motho ya kgenneng kgahlanong le emong. Mohl.. Ngoana tooe o nkutloang!
Topa (tu-pa) /to swell/ Ho ruruha ho bakoang ke ho otloa ka ntho e nthiti kapa e
thata. Ho kokomoha hoa setho se utloisitsoeng bohloko ka ho lematsoa. (bap. ruruha).
Topisa (to-pi-sa) /cause to swell/ Ketsiso ya ho topa: ho baka ho ruruha ka baka la ho
otloa ka ntho e nthiti kapa e thata; ho baka ho kokomoha hoa setho sa mmele ka baka
la ho utloisoa bohloko, ho lemala kapa ho otloa ka ntho e thata.
Topiso (to-pi-so) /swelling/ Ketso ya ho topisa: ho baka ho ruruha ka baka la ho otloa
ka ntho e nthiti kapa e thata; ho baka ho kokomoha hoa setho sa mmele ka lebaka la
ho utloisoa bohloko, ho lemala kapa ho otloa ka ntho e thata.
Topo (tu-paw) /swell/ Ketso ya ho topa: ho ruruha ka baka la ho otloa ka ntho e nthiti
kapa e thata. Ho kokomoha hoa setho se utloisitsoeng bohloko ka ho lematsoa.
Topo (to-pu) /seriousness/ Ketso ya ho hloka setsheho; ho felloa ke pososelo kapa
phuthuloho ya sefahleho. Mael. Ho ja topo: ho kgena haholo; ho koata haholo.
Topola (to-pu-la) /to be angry/ Ho senya kapa ho sosobanya sefahleho ka baka la ho
kgena haholo; ho fetola tshobotsi ka baka la ho koata; ho mpefatsa chebeho ya
sefahleho ka baka la ho kgena haholo. Ho ja topo.
Topolo (to-pu-law) // Ketso ya ho topola: ho senya kapa ho sosobanya sefahleho ka
baka la ho kgena haholo; ho fetola tshobotsi ka baka la ho koata; ho mpefatsa chebeho
ya sefahleho ka baka la ho kgena haholo.
Topoloho (tu-pu-lu-haw) /freedom/ Ketso ya ho lopoloha: ho lokoloha bokgobeng,
ditlamong le kelellong.
Topotse (to-pu-tse) // Bokgale ba ho topola.
Tora (taw-ra) /tower/ Karolo e phahameng haholo ya moaho; sebaka sa moaho se
hlahelletseng hofeta tse ding. /bon. ditora/.
Toro (taw-raw) /a dream/ Ketso ya ho lora: Ketsahalo e bonoang nakong ya boroko;
ho bona diketsahalo borokong; ho nahana ka diketsahalo nakong ya ho kgaleha.

775
 776

Torofeie (to-ro-fe-i-e) (torofei) /sprinkly pear/ Mofuta wa semela se mahaba a

matenya a mommeng metsi, seo hangata se melang bakeng tse hlokang metsi a
mangata, ebile se na le ho beha ditholoana tsa semela seo. /bon. ditorofeia/.
Torompeta (taw-rawm-pi-ta) (terompeta) /trumpet/ Mofuta wa seletsa, seka phala,
se etsang modumo o moholo ka ho butsoela bokamorao ba sona ka moya. /bon.
diterompeta/ (sheb. diletsa, seletsa) (bap. phala).
Toropo (taw-raw-paw) /city, town/ Motse o moholo wa naha kapa sebaka o nang le
marangrang a phepelo ya motlakase, mmila e mengata e mmoho le phallo ya mefuta e
mengata ya dipalangoang; meaho e phahameng, e hataneng hodimo ya ditshebeletso
le tsamaiso mmoho le ditsi tsa kgoebo tse kgolohadi; meaho ya mesebetsi ya
dihlahisoa le difaboriki; dikotopo tsa metsi a ditshila tse kgolo le phephelo ya metsi a
hloekileng. /bon. ditoropo/ (bap. motse-moholo, ratoropo, ramotse).
Tosa (to-sa) /jupitor/ Enngwe ya dinaledi tse kgolohadi tse bonahalang haholo
nakong tsa bosio. /bon. 0/ Mohl. Ke tla o bontsha tosa le madinyane a yona ha o ntse
o nqala. Mael. Ho bona tosa le madinyane a yona: ho makatsa motho ka ho etsa
diektso, haholo tsa ntoa, tse sa lebelloang.
Tosa (//) /pull/ Ho hula ka ho tlisa pela motho ya hulang; ho tlisa ka ho holobisa nqa
ya moetsi. Ho sututsa ka ho atametsa pela moetsi.
Toso (taw-saw) /pulling/ Ketso ya ho tosa: mosebetsi wa ho hula ka ho tlisa pela
motho ya hulang; ho tlisa ka ho holobisa nqa ya moetsi.
Toso (//) /magnetic, magnet/ Matla a khulo: ho theola boima ka baka la matla a
tlholeho a ho isa fatshe ntho e hodimo. Ho isa tlase moroalo kapa ntho efe kapa efe e
nang le boima. /bon. ditoso/.
Tosolla (to-sul-la) // Ho hula ka ho isa koana le koana; ho hula ha bohloko ntle le ho
qenehela.
Tosollo (to-sul-law) // Ketso ya ho tosolla: ho hula ha bohloko ntle le ho qenehela.
Tota (tu-ta) /degenerate, exacerbate, retrogress/ Ho senyeha kapa ho fetoha hoa
sebopeho kapa boemo bo botle kapa bo tloaelehileng; ho mpefala hoa boemo ba
mokudi kapa ba ketsahalo ka ho fetohela bobeng ho tloha botleng.
Totela (tu-te-la) /worsen for/ Ketsetso ya ho tota: ho mpefatsa hofeta pele; ho
eketseha hoa ketsahalo e itseng ka ho nka sebopeho se mpefalang kapa se senyehang.
Totelo (tu-te-law) /worsening for/ Ketso ya ho totela: ho mpefatsa hofeta pele; ho
eketseha hoa ketsahalo e itseng ka ho nka sebopeho se mpefalang kapa se senyehang.
Totile (to-ti-le) /worsened/ Bokgale ba ho tota.
Toto (tu-taw) /degeneration, exacerbation, retrogression/ Ketso ya ho tota: ho
senyeha kapa ho fetoha hoa sebopeho kapa boemo bo botle kapa bo tloaelehileng; ho
mpefala hoa boemo ba mokudi kapa ba ketsahalo ka ho fetohela bobeng ho tloha
botleng. Mpefalo ya boemo kapa sebopeho.
Totoba (taw-taw-ba) /to walk slowly/ Ho tsamaya hanyane ka ho iketla; ho tsamaya
ntle le potlako; ho tsamaya kapa ho hatela pele ntle le matjato.
Totobala (to-to-ba-la) /elucidate/ Hoa taba: e buuwang ka tsela e utloahalang haholo;
e hlalosoang ka tsela e hlokang bothata; e utloahatsoang ha e buuwa; e behoang ka
tsela e sa hlokeng dipotso kapa kgang.
Totobalo (to-to-ba-law) /elucidation, axiomatic/ Ketso ya ho totobala: boemo ba ho
bua ka tsela e utloahalang haholo; e hlalosoang ka tsela e hlokang bothata; e
utloahatsoang ha e buuwa; e behoang ka tsela e sa hlokeng dipotso kapa kgang.
Totobatsa (to-to-ba-tsa) /to elucidate/ Ho bua taba ka tsela e utloahalang haholo; ho
hlalosa taba ka tsela e hlokang bothata; ho utloahatsa se buuwang; ho beha taba ka
tsela e sa hlokeng dipotso kapa kgang.

776
 777

Totobatso (to-to-ba-tsaw) /elucidation/ Ketso ya ho totobatsa: ho bua taba ka tsela e

utloahalang haholo; ho hlalosa taba ka tsela e hlokang bothata; ho utloahatsa se
buuwang; ho beha taba ka tsela e sa hlokeng dipotso kapa kgang.
Totobetse (tu-tu-be-tse) /obviously, conspicuous/ Ka tsela e pepeneneng; ka mokgoa
oo emong le emong a o utloisisang; ka tsela e bonolo ho ya mamatseng kapa ya
shebileng. Ka mokgoa o bonolo haholo.
Totobisa (to-to-bi-sa) // Ketsiso ya ho totoba: ho tsamaisa, haholo mokudi kapa
motho ya sa phelang hantle, hanyane ka ho qeka; ho tshehetsa kapa ho thusa ho
tsamaisa motho ya hlolehang.
Totobiso (to-to-bi-so) // Ketso ya ho totobisa: motsamao, haholo wa mokudi kapa
motho ya sa phelang hantle, hanyane ka ho qeka; ho tshehetsa kapa ho thusa ho
tsamaisa motho ya hlolehang.
Totobo (taw-taw-baw) /slow walking/ Ketso ya ho totoba: ho tsamaya hanyane ka ho
iketla; ho tsamaya ntle le potlako; ho tsamaya kapa ho hatela pele ntle le matjato.
Touta (tou-ta) /ponder/ Ho nahana haholo; ho tebisa maikutlo; ho bua le ho akanya
ka thata ka pelo se tlamehang ho etsoa kapa se etsahetseng; ho lohotha ka thata se
tlamehang ho etsoa kapa se etsahetseng. Ho ja masapo a hlooho.
Toutana (tou-ta-na) // Ketsetsano ya ho touta: ho nahana ka motho emong mme le
yena a nahane ka ya mo nahanang.
Toutano (tou-ta-naw) // Ketso ya ho nanaha ka motho emong mme le yena a nahane
ka ya mo nahanang.
Toutile (tou-ti-le) /pondered/ Bokgale ba ho touta.
Toutisa (tou-ti-sa) // Ketsiso ya ho touta: ho baka hore motho a nahane haholo ka
ntho e itseng; ho baka hore motho a bue le ho akanya ka thata ka pelo se tlamehang ho
etsoa kapa se etsahetseng; ho baka ho lohotha ka thata se tlamehang ho etsoa kapa se
etsahetseng.
Toutiso (to-u-ti-so) // Ketso ya ho toutisa: boemo ba ho baka hore motho a nahane
haholo ka ntho e itseng; ho baka hore motho a bue le ho akanya ka thata ka pelo se
tlamehang ho etsoa kapa se etsahetseng; ho baka ho lohotha ka thata se tlamehang ho
etsoa kapa se etsahetseng.
Toutisoa (tou-ti-swa) // Boetsuwa ba ho touta. (mm. toutisitse, toutiswa).
Touto (tu-u-taw) /pondering/ Ketso ya ho touta: ho nahana haholo ka ho tebisa
maikutlo; ho bua le ho akanya ka thata ka pelo se tlamehang ho etsoa kapa se
etsahetseng; ho lohotha ka thata se tlamehang ho etsoa kapa se etsahetseng.
Toutoa (tou-twa) // Boetsuwa ba ho touta.
Toutou (to-u-to-u) /small drum, gallon, 20 litre container/ Setshelo sa lesenke, se
senyane hofeta moqomo, se sebedisoang ho tshela metsi kapa moroalo o mongata wa
phofo kapa dikgato tse 20 tsa metsi kapa boima ba ntho e itseng. /bon. ditoutou/ (bap.
moqomo, lekopokopo).
Tsa (tsa) /of/ Seemedi se bontshang thuo. Mohl. Tsa bona di tla fihla hosane. Tsa
maobane ha di buuwe. Tsa rona tsona di tsejoa ke bohle.
Tsaane (ts-ha-ane) /eragrostis caesia/ Setlama kapa semela sa naheng se melang
dibakeng tsa matsoapo le maralla se sebedisoang joalo ka sejo sa diphoofolo tse jang
joang. /bon. ditsaane/ (mm. tshaane).
Tsabo (tsa-bo) /his, hers/ Tseo eleng tsa motho eo ho buuwang ka ena; tseo eleng tsa
mmuuwa kapa motho wa boraro. Tseo eleng tsa mmuuwa.
Tsaka (tsa-ka) /mine/ Tseo eleng tsa motho ya buang; tseo eleng tsa mmuwi kapa
motho wa pele. Tseo eleng tsa moetsi.

777
 778

Tsamaela (tsa-ma-e-la) (tsamayela) /walk towards/ Ketsetso ya ho tsamaya: ho ya

nqa enngwe ho tloha ho enngwe; ho leba sebakeng seseng ho tloha ho seseng. (sheb.
tsamayela bakeng sa tshebediso).
Tsamaelo (tsa-ma-e-law) /walking towards/ Ketso ya ho tsamaela: ho ya nqa
enngwe ho tloha ho enngwe; ho leba sebakeng seseng ho tloha ho seseng. (sheb.
tsamayelo bakeng sa tshebediso).
Tsamaisa (tsa-ma-i-sa) /cause to walk or go/ Ketsiso ya ho tsamaya: ho baka kapa
ho etsa hore ntho kapa motho a tsamaye.
Tsamaisa (//) /hurry/ Ho leba, tloha, hata kapa ho ya ka potlako e kgolo ntle le ho
matha; ho leba ka tsela e matjato haholo; ho tloha ka ho bontsha matjato a maoto.
Tsamaiso (tsa-ma-iso) /hurry/ Ketso ya ho tsamaisa: mokgoa wa ho leba, tloha, hata
kapa ho ya ka potlako e kgolo ntle le ho matha; motsamao wa ho leba ka tsela e
matjato haholo; ho tloha ka ho bontsha matjato a maoto ntle le ho matha.
Tsamaya (tsa-ma-ya) /go, walk/ Ho sebedisa maoto kapa sepalangoang ho tloha
sebakeng seseng ho ya ho seseng. Ho nyathoha sebakeng ka ho hata tsela kapa mmila
ka maoto. (bap. motsamao). Mael. Ho tsamaya ka la mohlomi: ho tsamaya ka maoto
ho ya sebakeng se itseng. Mael. Ngoana lekgala o tsamaya ka lekeke: diketso tsa
motho di bontsha ho futsa ntatae kapa mmae; se etsoang ke ngoana ke bopaki ba
lefutso la motsoadi.
Tsamaya (//) /leave/ Ho sutha sebakeng; ho tloha ponahalong ya motho ka ho nka
lehlakore leleng la tsela kapa mmila; ho tloha sebakeng ka ho sebedisa maoto kapa
sepalangoang, ka sepheo sa ho chaka, baleha kapa ho lelekoa. (bap. tloha).
Tsamayela (tsa-ma-ye-la) /walk towards/ Ketsetso ya ho tsamaya: ho ya nqa enngwe
ho tloha ho enngwe; ho leba sebakeng seseng ho tloha ho seseng. Tlh. Lentsoe le
nepahetseng haholo ke “tsamayela” hofeta “tsamaela”.
Tsana (tsa-na) /dimunitive suffix/ Sehlongoanthao se sebedisoang qetellong ya
lebitso bakeng sa ho bontsha nyenyefatso ya lebitso kapa amang a mantsoe. Mohl.
Phuthi=phuthietsana, mosadi=mosatsana, lebetlela= lebetletsana, motse=motsana,
lefokolodi=lefokotsana, motete=motetsana, letsatsa=letsatsana, jj. Tlh. Ha se mabitso
kapa mantsoe ohle a sebedisang sehlongoanthao, “tsana” a hlalosang nyenyefatso.
Tsane (tsa-ni) /those ones/ Seemedi se bontshang, ka ho supa, ntho tse hojana tse
ngatanyana.
Tsanene (tsa-ni-ni) /those ones over there/ Seemedi se bontshang, ka ho supa le ho
toboketsa, ntho tse hojana tse ngatanyana.
Tsanyaola (tsan-ya-u-la) /to sing nicely/ Ho bina hamonate haholo; ho bina ka ho
bontsha bokgeleke bo boholo. (bap. kgeleketsa).
Tsanyaolo (tsa-nya-u-law) /nice singing/ Ketso ya ho tsanyaola: ho bina hamonate
haholo; ho bina ka ho bontsha bokgeleke bo boholo.
Tsanyaotse (tsan-ya-u-tse) /sung nicely/ Bokgale ba ho tsanyaola.
Tsaraletsa (tsa-ra-le-tsa) /sprinkle, wet, dampen/ Ho tshela seseng ka ntho e metsi;
ho ngobisa ka lero kapa manyabolo.
Tsaraletso (tsa-ra-le-tso) /wetting/ Ketso ya ho tsaraletsa kapa ho ngobisa ka lero
kapa ntho e metsi.
Tsaraletsoa (tsa-ra-le-tswa) /dampened/ Boetsuwa ba ho tsaraletsa.
Tsatsi (tsa-tsi) /sun/ Sebupua sa tlhaho se fanang ka kganya e kgolo ka ho fetisisa ho
lefatshe, ho tloha hoseng, nakong ya motshehare le ho isa ka shaolane; enngwe ya
dinaledi tsa sepakapaka e kgolohadi, e fanang ka kganya ya bophelo lefatsheng, e
hlodiloeng ke Mmopi; naledi e mahareng a sepakapaka, eo dinaledi tse ding di e
potolohang, e fanang ka kganya le mocheso. /bon. matsatsi/ (bap. letsatsi).

778
 779

Tse (tse) /these/ Lesupa le bontshang ntho tse haufinyana ka bongateng; lentsoe le
sebedisoang ho bontsha dintho tse haufi. (bap. Ena, tsena).
Tse (tse) /adjective in plural form/ Lentsoe le sebedisoang bakeng sa ho hlalosa
boemo ba dintho, haholo mareho kapa mabitso, a ka bongateng. Mohl. Tse ntle, tse
mpe, tse kgolohadi, tse kgutlisitsoeng maobane, tse potlakileng, jj. (bap. “e”).
Tseba (tse-ba) /know/ Ho ba boemong ba ho utloisisa se etsahalang, se buuwang, se
etsoang le se rutoang ka tsela e thusang moetsi ho iketsetsa ntle le thuso ya motho
emong. Ho ba boemong ba ho ba le bohlale ba ho etsa diketso tse itseng hofeta batho
babang; ho ba boemong ba tlhaho ba ho elelloa diketsahalo tse etsahalang ka
tshebediso ya kelello kapa boko.
Tsebahala (tse-ba-ha-la) /known, famous, renown/ Boemo ba ho tuma sebakeng le
sechabeng ka baka la mosebetsi o itseng; tloaeleho ya motho ya binang, ya
phatlalatsang ditaba, wa sebapadi kapa ya tummeng ka ketso e itseng. Setumo
sechabeng le naheng ka bophara.
Tsebahalo (tse-ba-ha-law) /fame, known/ Ketso ya ho tsebahala: ho boemong ba ho
tuma sebakeng le sechabeng ka baka la mosebetsi o itseng; tloaeleho ya motho ya
binang, ya phatlalatsang ditaba, wa sebapadi kapa ya tummeng ka ketso e itseng;
botumi kapa setumo sechabeng le naheng ka bophara.
Tsebahatsa (tse-ba-ha-tsa) /familiarize, induce, introduce/ Ho etsa hore ntho kapa
motho a tloaele sebaka kapa motho emong kapa babang ka ho etsa tsebiso. Ho tsebisa
ntho kapa motho bathong babang; ho hlalosetsa batho babang ka motho emong. Ho
phatlalatsa boemo bo bocha sechabeng ka ho etsa kopano kapa seboka.
Tsebahatso (tse-ba-ha-tso) /introduction, induction, launching/ Ketso ya ho
tsebahatsa: tloaelo ya ho etsa hore ntho kapa motho a tloaele sebaka kapa motho
emong kapa babang ka ho etsa tsebiso. Mokgoa wa ho tsebisa ntho kapa motho
bathong babang; ho hlalosetsa batho babang ka motho emong. Ho phatlalatsa boemo
bo bocha sechabeng ka ho etsa kopano kapa seboka.
Tsebana (tse-ba-na) /acquinted/ Ho tloaelana ka baka la ho bonana, ho dula mmoho,
ho sebetsa mmoho kapa ho etsa ketso e itseng mmoho ntle le botsoalle kapa setsoalle.
Tsebano (tse-ba-naw) /acquintance/ Ketso ya ho tsebana kapa ho tloaelana ka baka
la ho bonana, ho dula mmoho, ho sebetsa mmoho kapa ho etsa ketso e itseng mmoho
ntle le botsoalle kapa setsoalle.
Tsebanyane (tsi-ban-ya-ni) /expert, consultant, specialist/ Motho ya tsebang
haholo: eo eleng yena feela ya nang le tsebo ya ho etsa mosebetsi o itseng; eo eleng
yena feela a kgonang ho fana ka tsehebeletso e ikgethang; eo lefapha la hae la tsebo le
ikgethileng ho amang. /bon. botsebanyane/ (bap. Setsebi).
Tsebe (tse-be) /ear/ Setho sa kutlo ya modumo sa mmele, se mahlakoreng a hlooho,
pela qaleho ya molala, ka hodima mohlahare. /bon. ditsebe/ Mael. Ho kadima tsebe:
ho mamela. Mael: ho loma tsebe: ho joetsa motho emong ditaba tse ncha kapa
lekunutu. Mael. Hlathe e lelekisa tsebe: ponahalo ya ho thaba kapa ho bontsha ho
kgotsofala ha ho etsahala ketso e itseng.
Tsebe (tsi-bi) /unknowingly, unclear, ignorant./ Ho hloka tsebo; ho hloka kelello le
monahano wa kutloisiso ka ntho kapa ketsahalo e itseng. Mohl. Nna ha ke tsebe letho
ka ntho eo o buang ka yona. O re yena ha tsebe letho hobane ha a ya sekolong. Mael.
Ho se tsebe ke lebote: tlhokeho ya tsebo e ka ntsha lewatla kotsi.
Tsebella (tse-bel-la) /know from/ Ketsetso ya ho tseba: ho tseba ntle le ho joetsoa; ho
ba le tsebo ya ntho kapa boemo pele bo phatlalatsoa.
Tsebello (tse-bel-law) // Ketso ya ho tsebella: ho tseba ntle le ho joetsoa; ho ba le
tsebo ya ntho kapa boemo pele bo phatlalatsoa.

779
 780

Tsebetutu (tse-be-tu-tu) /deaf/ Motho ya sa utloeng ditsebeng; motho eo tsebe tsa hae
di sa kgoneng ho amohela modumo wa mantsoe kapa lerata ka lebaka la bokudi kapa
ho lemala. /bon. botsebetutu/ (bap. tututsebe). Tem. Mantsoe, “tututsebe” mmoho le
“tsebetutu” a na le moelelo o tshoanang.
Tsebisa (tse-bi-sa) /inform, notice/ Ho phatlalatsa taba, ketsahalo kapa seo sechaba
kapa motho a lokelang ho se lemoha; ho lemosa ka ho hlahisa leseding ka boemo bo
bocha kapa boo bo tlamehang ho eloa hloko. (bap. lemosa. hlokomedisa).
Tsebisahatsa (tse-bi-sa-ha-tsa) /publish/ Ho phatlalatsa se ngodiloeng sechabeng; ho
etsa hore se ngodiloeng se tsebahale hohle.
Tsebisahatso (tse-bi-sa-ha-tsaw) /publication/ Ketso ya ho tsebisahatsa: phatlalatso
ya se ngotsoeng le se entsoeng sechabeng kapa dibakeng tse ngata.
Tsebiso (tse-bi-so) /information, notice/ Ketso ya ho tsebisa: mokgoa wa ho
phatlalatsa taba, ketsahalo kapa seo sechaba kapa motho a lokelang ho se lemoha; ho
lemosa ka ho hlahisa leseding ka boemo bo bocha kapa boo bo tlamehang ho
eloahloko. (bap. temoso, tlhokomediso).
Tsebo (tse-baw) /knowledge, wisdom/ Ketso ya ho tseba: ho ba boemong ba ho
utloisisa se etsahalang, se buuwang, se etsoang le se rutoang ka tsela e thusang moetsi
ho iketsetsa ntle le thuso ya motho emong. Ho ba boemong ba ho ba le bohlale ba ho
etsa diketso tse itseng hofeta batho babang; ho ba boemong ba tlhaho ba ho elelloa
diketsahalo tse etsahalang ka tshebediso ya kelello kapa boko. (bap. bohlale).
Tseding (tse-di-ng) /of things: others/ Ntle le bongata ba dintho tse itseng. Dintho
tse itseng ntle le ho kenyeletsa sehlopha seseng. (bap. seseng, emong).
Tsejana (tse-ja-na) /inverted comma, quotation mark/ Letshwao la puo le
sebedisoang ho bontsha mantsoe a puisano e otlolohileng ya mmuwi le mmuiswa;
letshwao la puo le sebedisoang bakeng sa ho toboketsa moelelo wa lona kapa ho
kgetholla lentsoe ho amang. Mohl/ (“ ”) Morena a bua a re: “ha ho kgomo ya
boroko”. (bap. feelo).
Tseka (tse-ka) /demand/ Ho batla ntho e itseng ka tsela e hlokang tlhompho; ho batla
se itseng ntle le ho kopa; ho batla se itseng joalo ka ha eka ke tokelo kapa setlamo.
Tseka (tse-ka) /colour of animal/ Hoa mmala wa phoofolo: ??
Tsekana (tse-ka-na) /of a female animal/ Hoa mmala wa phoofolo e tshehadi: ??
Tseke (tse-ke) /exclamation: to beam/ Lekgotsa le bontshang ho tsekema hoa boemo
ba lehodimo bo nang le lehadima kapa letsolo nakong tsa dipula.
Tsekedisa (tse-ke-di-sa) /cause to be dizzy/ Ketsiso ya ho tsekela: ho baka ho
tsekela; ho ba boemong ba tsekelo kapa ho tarakana hoa hlooho ho bakang botsitso bo
fokolang ba mmele.
Tsekediso (tse-ke-di-so) /dizziness/ Ketso ya ho tsekedisa: boemo bo bakang ho
tsekela kapa ho ho tarakana hoa hlooho ho bakang botsitso bo fokolang ba mmele.
Tsekedisoa (tse-ke-di-swa) // Boetsuwa ba ho tsekela.
Tsekela (tsi-ki-la) /meander, roam/ Ho tsamaya hohle ntle le morero kapa sepheo se
tsitsitseng; ho tlalatlala le sebaka; ho chakela batho ba bangata ka nako e le nngwe ka
sepheo se hlokang bohlokoa.
Tsekela (//) /dizzy, vertiginous/ Ho tarakana hoa hlooho ho bakang botsitso bo
fokolang ba mmele; ho ba le lefu kapa boemo ba hlooho bo bakang ho therekela hoa
mmele kapa pherekano ya kelello. (bap. akgeha, tarakanya, tarakana).
Tsekelaka (tsi-ki-la-ka) // Phetako ya ho tsekela. Ho tsekela ka makgetlo a mangata.
Tsekelako (tsi-ki-la-kaw) // Ketso ya ho tsekelaka. Boemo ba ho tsekela hangata.
Tsekella (tse-kel-la) /insist/ Ho pheella ho batla, bua kapa ho etsa ketso e itseng; ho
tsoela pele ho etsa ketso le ha ho sa hlokahale; ho ngangella ho etsa se sa batlahaleng.

780
 781

Tsekello (tse-kel-law) /insistence, reiteration, stress, demand/ Ketso ya ho tsekella:

boemo ba ho pheella ho batla, bua kapa ho etsa ketso e itseng; ho tsoela pele ho etsa
ketso le ha ho sa hlokahale; ho ngangella ho etsa se sa batlahaleng. (bap. tsitlallelo).
Tsekelo (tsi-ki-lo) /roaming/ Ketso ya ho tsekela: ho tsamaya hohle ntle le morero
kapa sepheo se tsitsitseng; ho tlalatlala le sebaka; ho chakela batho ba bangata ka
nako e le nngwe ka sepheo se hlokang bohlokoa. (bap. Tseketseke) Tlh. Mmadi eo
eseng Mosotho a hlokomele hore ho na le phapang pakeng tsa meelelo ya mantsoe
ana a mabedi: “tsekelo” le “tsekello”.
Tsekelo (//) /dizziness/ Ketso ya ho tsekela: ho tarakana hoa hlooho ho bakang
botsitso bo fokolang ba mmele; lefu kapa boemo ba hlooho bo bakang ho therekela
hoa mmele kapa pherekano ya kelello. (bap. tarakano, tarakanyo).
Tsekema (tse-ke-ma) /shine, glitter/ Ho hlahisa kganya ya lehlasedi; ponahatso ya
lehlasedi le bontshang kganya e ngata. (bap. phatsima).
Tsekemisa (tse-ke-mi-sa) /to shine/ Ketsiso ya ho tsekema: ho hlahisa kganya ya
lehlasedi bakeng sa; ponahatso ya lehlasedi le bontshang kganya e ngata.
Tsekemiso (tse-ke-mi-so) /shining/ Ketso ya ho tsekemisa: ho hlahisa kganya ya
lehlasedi bakeng sa; ponahatso ya lehlasedi le bontshang kganya e ngata.
Tsekemisoa (tse-ke-mi-swa) /shone/ Boetsuwa ba ho tsekemisa.
Tsekemisitsoe (tse-ke-mi-si-tswe) /shone/ Bokgale le boetsuwa ba ho tsekemisa.
Tsekemme (tse-kem-me) /shone/ Bokgale ba ho tsekema.
Tsekemo (tse-ke-maw) /shining/ Ketso ya ho tsekema: ho hlahisa kganya ya
lehlasedi; ponahatso ya lehlasedi le bontshang kganya e ngata.
Tseketseke (tsi-ki-tsi-ki) /vagrant, itinerant, nomad, rover/ Motho ya dulang a
tsekela kapa a tsamaya ka ho kena mona le mane ntle le sepheo se tsitsitseng; motho a
yang ka nqena le ka nqane ntle le morero o bonahalang. /bon. ditseketseke/
Tseketseke (tsi-ki-tsi-ki) /dizzy fool/ Motho wa maikutlo le diketso tse sa tsitsang: ya
etsang dintho joalo ka ha eka o wa tsekela; wa diketso tse sa itekanelang. /bon.
ditseketseke/.
Tsekile (tse-ki-le) /demanded/ Bokgale ba ho tseka.
Tsekisa (tse-ki-sa) /demand badly/ Ho batla seo motho a nang le sona ka tsela e
mpe; ho batla sa motho emong ka dikgoka; ho ba le mohono kapa mona ka ho batla
seo motho emong a nang le sona ka tsela e sa hloekang. Ketsiso ya ho tseka.
Tsekiso (tse-ki-so) /unfair request/ Ketso ya ho tsekisa: ho batla seo motho a nang le
sona ka tsela e mpe; ho batla sa motho emong ka dikgoka; ho ba le mohono kapa
mona ka ho batla seo motho emong a nang le sona ka tsela e sa hloekang.
Tsekisoa (tse-ki-swa) (tsekiswa) // Boetsuwa ba ho tsekisa.
Tseko (tse-kaw) /a demand/ Ketso ya ho tseka: ho batla ntho e itseng ka tsela e
hlokang tlhompho; ho batla se itseng ntle le ho kopa; ho batla se itseng joalo ka ha
eka ke tokelo kapa setlamo. (bap. Moitseki, tokelo).
Tsekoa (tse-kwa) /demanded/ Boetsuwa ba ho tseka. (bap. qeloa) (mm. tsekwa).
Tsekolla (tse-kul-la) /savage, mangle, maul/ Hoa phoofolo e hlaha kapa mochini o
sehang: ho senya mmele le tshobotsi ka ho ranthanya ka meno a bohale kapa metsu ya
mochini. Ho lomaka nama ka meno ka tsela e bontshang ho se e qenehele le ho ntsha
kotsi e tshabehang haholo. (bap. tsenkolla).
Tsekollaka (tse-kul-la-ka) /to severe, devour repeatly/ Ho tsekolla ka makgetlo a
mangatanyana: ho phetha ho harola nama ka meno hampe, ntle le ho qenehela. (mm.
tsenkollaka).

781
 782

Tsekollako (tse-kul-la-kaw) /repeat severing, devour/ Ketso ya ho tsekollaka: ho

tsekolla ka makgetlo a mangatanyana: ho phetha ho harola nama ka meno hampe, ntle
le ho qenehela. (mm. tsenkollako).
Tsekollo (tse-kul-law) /severity/ Ketso ya ho tsekolla: hoa phoofolo e hlaha kapa
mochini o sehang: ho senya mmele le tshobotsi ka ho ranthanya ka meno a bohale
kapa metsu ya mochini. Ketso ya ho lomaka nama ka meno ka tsela e bontshang ho se
e qenehele. (bap. tsenkollo).
Tsela (tsi-la) /path, route, footway/ Moo ho tsamauwang teng ke batho kapa
diphoofolo; sebaka kapa karolo e ikgethileng ya naha eo ho tsamauwang ho yona ke
batho kapa diphoofolo. Karolo e betlehileng eo motho kapa phoofolo a tsamayang ho
yona ho tloha sebakeng seseng ho ya ho seseng. /bon. ditsela/ (bap. mmila). Mael.
Ho utloa ka lehlokoana la tsela: ho joetsoa ditaba tse itseng tsa lekunutu pele di
phatlalatsoa kapa pele di tsejoa.
Tsela (tsi-la) /manner, behaviour, conduct, aspect/ Mokgoa wa ho etsa ketso e
itseng o fapaneng le omong; mokgoa oo ntho efe kapa efe e ka hlalosoang ka ona ka
ho e fapanya ho tse ding. Mohl. Tsela eo o itshoereng ka yona ha e ratehe.
Tsela (tse-la) /those ones/ Seemedi se bontshang ka ho supa ntho tse hojana tseo
mabitso a tsona a qalang ka “di” bongateng.
Tselala (tse-la-la) /those one over there/ Seemedi se bontshang ka ho supa ntho tse
hojana tseo mabitso a tsoana a qalang ka “di” ka ho toboketsa.
Tselane (tse-la-ne) /monster’s girlfriend/ Ngoanana e motle wa ditshomong eo a
neng a ratana kapa a batloa ke dimo. /bon. botselane/ (bap. Sankatane).
Tselatshoeu (tse-la-ts-hwe-u) /fare thee well, bon voyage/ Tsela ya ho sadisa motho
ya tsamayang kapa ya nkang leeto le yang hole; mokete o etsoang bakeng sa motho ya
nkang leeto le yang sebakeng se yang kaekae. (mm. tsela-tshweu).
Tsele (tse-le) /those ones/ Seemedi se bontshang ka ho supa ntho e hojana eo lebitso
la yona le qalang ka “di” bongateng.
Tsena (tse-na) /these ones/ Lesupa le bontshang ntho e haufinyane e ka bongateng bo
qalang ka sehlongoapele, “di”.
Tsenana (tse-na-na) /these ones here/ Lesupa le bontshang ntho e haufinyane e ka
bongateng bo qalang ka “di” ka ho toboketsa.
Tsenene (tsi-ni-ni) /blade/ Sebetsa, seka lerumo, se sesesane, se nang le ntlha e motsu
o bohale haholo. /bon. ditsenene/ (bap. sabole, lerumo, thipa).
Tsenkolla (tse-nkul-la) /savage, mangle, maul, fiend/ Hoa phoofolo e hlaha kapa
mochini o sehang: ho senya mmele le tshobotsi ka ho ranthanya ka meno a bohale
kapa metsu ya mochini. Ho lomaka nama ka meno ka tsela e bontshang ho se
qenehele. Tlh. Mantsoe, “tsenkolla” le “tsekolla” a na le moelelo o tshoanang le ha a
bitsoa ka tsela e fapaneng ho ya ka dibaka tsa Basotho. (bap. tsirola).
Tsenkolla (tse-nkul-la) /bite severely/ Ho kenya meno ho ntho ka ho e lematsa; ho
hlephola ka maino, hampe; ho tsukutla ka meno.
Tsenkollo (tse-nkul-law) /mangling, mauling/ Ketso ya ho tsenkolla: hoa phoofolo e
hlaha kapa mochini o sehang: ho senya mmele le tshobotsi ka ho ranthanya ka meno a
bohale kapa metsu ya mochini. Ketso ya ho lomaka nama ka meno ka tsela e
bontshang ho se e qenehele. Tlh. Mantsoe, “tsenkollo” le “tsekollo” a na le moelelo o
tshoanang le ha a bitsoa ka tsela e fapaneng. (bap. tsirolo).
Tseno (tse-nu) /those one/ Lesupa le bontshang dintho tse hojana, ka bongateng.
Tseno (//) /yours/ Seemedi thuo se bontshang dintho tsa mmuiswa ke mmuwi; lentsoe
le hlalosetsang moetsuwa ka tseo eleng tsa hae.

782
 783

Tsenono (tse-nu-nu) /those one over there/ Lesupa le bontshang dintho tse hojana,
tse ngata, ka ho toboketsa.
Tseo (tse-u) /those/ Lesupa le bontshang dintho tse hojana kapa tse thoko le mmuwi,
ebile ho buuwa ka tsona. (bap. tsena, tsenana, tseno, tsenono, tsane, tsanene).
Tsepama (tse-pa-ma) /stable, tenacious/ Ho ba boemong ba kelello e sa fetoheng ha
bobebe ka qeto e nkuweng; ho se fetohe ho se buuweng kapa se etsoang; ho tiisa
mmele ka tsela eo ho wela holeng thata.
Tsepamisa (tse-pa-mi-sa) /concentrate, entrench/ Hoa maikutlo: ho lebisa maikutlo
ho se etsoang ntle le ho fapoha; ho etsa hore kelello le monahano di nahane ka ntho e
itseng ntle le ho kgeloha. Ho itshetleha haholo ho se batloang.
Tsepamisitse (tse-pa-mi-si-tse) /concentrated/ Bokgale ba ho tsepamisa.
Tsepamisitsoe (tse-pa-mi-si-tswe) // Boetsuwa le bokgale ba ho tsepamisa
Tsepamiso (tse-pa-mi-saw) /concentration, entrenchment/ Ketso ya ho lebisa
maikutlo ho se etsoang ntle le ho fapoha; mokgoa wa ho etsa hore kelello le
monahano di nahane ka ntho e itseng ntle le ho kgeloha.
Tsepamo (tse-pa-maw) /stability, tenacity/ Boemo ba ho tsepama: ho se fetohele puo
e buuweng ha bonolo; ketso ya ho se fetohe ho se buuweng kapa se etsoang; boemo
ba ho tiisa mmele ka tsela eo ho wela holeng thata. (bap. botsitso).
Tsepara (tse-pa-ra) /firm, steady, obdurate/ Hoa kelello kapa mokgoa: o sa
fetoheleng maikutlo ha bonolo bakeng sa se buuwang; o sa fetoheleng dikano kapa
qeto e nkiloeng. Hoa mmele: ho ema kamaoto ntle le ho tsitsinyeha; ho ba boemong
ba mmele o tsitsitseng, o sa thothomeleng kapa o saweleng ha bonolo.
Tseparela (tse-pa-re-la) /unshakable, cling, tenicious/ Ho kena haholo ketsong kapa
ketsahalong ka tsela eo ho leng thata ho tsoa ho yona; ho mamarela ka tsela eo holeng
thata ho tlohela kapa ho hakolla. (bap. mamarela).
Tseparelo (tse-pa-re-law)/clinging, unshakableness, tenacity/ Ketso ya ho tseparela:
ho kena haholo ketsong kapa ketsahalong ka tsela eo ho leng thata ho tsoa ho yona; ho
mamarela ka tsela eo holeng thata ho tlohela kapa ho hakolla.
Tseparo (tsi-pa-raw) /firmness, steadiness/ Ketso ya ho tsepara: hoa kelello kapa
mokgoa: o sa fetoheleng maikutlo ha bonolo bakeng sa se buuwang; o sa fetoheleng
dikano kapa qeto e nkiloeng. Hoa mmele: ho ema ka maoto ntle le ho tsitsinyeha; ho
ba boemong ba mmele o tsitsitseng, o sa thothomeleng kapa o sa weleng habonolo.
Tsere (tse-re) /foot fungal infection/ Bohloko bo bakoang ke kokoanahloko e
hlaselang leoto pakeng tsa menoana ya bohato. /bon. ditsere/ (mm. litsere).
Tsetela (tsi-te-la) /to invest, to deposit/ Ho boloka chelete kapa letlotlo polokelong
bakeng sa tsoala ya kamoso; ho ipehela leruo polokelong ka sepheo sa ho kotula ka
mora keketseho. Ho ipehela letsete. (bap. Letsete, motsetedi).
Tsetela (//) /to put underground/ Ho epela poone, haholo kgoahla, ka tlasa mobu o
mongobo bakeng sa tshebediso ya kamoso. (bap. letsete).
Tsetelo (tsi-te-law) /investment/ Ketso ya ho tsetela: ho boloka chelete kapa letlotlo
polokelong bakeng sa tsoala ya kamoso; ho ipehela leruo polokelong ka sepheo sa ho
kotula ka mora keketseho. Ho ipehela letsete. Hoa poone: ketso ya ho epela poone,
haholo kgoahla, ka tlasa mobu o mongobo bakeng sa tshebediso ya kamoso.
Tsetolla (tsi-tul-la) /dig out, exhume/ Ho ntsha se neng se epetsoe tlasa mobu kapa
sebakeng se patehileng; ho epolla se epetsoeng.
Tsetolla (tsi-tul-la) /to withdraw, pull out, disclaim/ Ketsello ya ho tsetela: ho nka
seo se neng se bolokiloe polokong; ho ntsha seo se neng se patiloe kapa se babaletsoe.
Tsetollo (tsi-tul-law) /withdrawal, recall, repudiation/ Ketso ya ho tsetolla: ho nka
seo se neng se bolokiloe polokong; ho ntsha seo se neng se patiloe kapa se babaletsoe.

783
 784

Tsetolloa (tsi-tul-lwa) (tsetollwa) /withdrawn, recalled/ Boetsuwa ba ho tsetolla.

Tsetollotse (tsi-tul-lu-tsi) / withdrawn, recalled/ Bokgale ba ho tsetolla.
Tsetollotsoe (tsi-tul-luts-wi) (tsetollotswe) // Bokgale le boetsuwa ba ho tsetolla.
Tsetsela (tsi-tsi-la) /murmur, mumble, whisper/ Ho tletleba kapa ho bua hanyane ka
ho etsa modumo o tshoanang le wa mosia. Ho bua ka ho se utloahale.
Tsetsela (//) /of a cat: purr/ Hoa katse: ho lla; ho etsa modumo wa mosia; ho baka
modumo o tshoanang le wa katse. (bap. ngaola).
Tsetselaka (tsi-tsi-la-ka) /murmur repeatly/ Phetako ya ho tsetsela: ho tsetsela ka
makgetlo a mangata; ho tsetsela ka ho latellana.
Tsetselako (tsi-tsi-la-kaw) /repeat murmuring/ Ketso ya ho tsetselaka kapa ho
tsetsela ka makgetlo a mangata ka ho latellana.
Tsetselela (tsi-tsi-le-la) /mumble for/ Ketsetso ya ho tsetsela: ho tsetsela bakeng sa.
Tsetselelo (tsi-tsi-le-lo) /mumbling for/ Ketso ya ho tsetsela: ho tsetsela bakeng sa.
Tsetselo (tsi-tsi-law) /murmuring, a murmur/ Ketso ya ho tsetsela: ho tletleba kapa
ho bua hanyane ka ho etsa modumo o tshoanang le wa mosia. Tletlebo ka ho hloka
modumo kapa ho se utloahale.
Tsetselo (//) /purring/ Ketso ya ho tsetsela: ho lla; ho etsa modumo wa mosia; ho
baka modumo o tshoanang le wa katse.
Tshaane (ts-ha-ani) /cattle grass/ Mofuta wa joang bo melang haholo naheng, bo
ratoang ke dikgomo haholo. /bon. ditshaane/ (bap. tsaane).
Tshaba (ts-ha-ba) /afraid/ Ho ba le letsoalo bakeng sa; ho ba boemong ba kelello bo
bakang tshabo kapa letsoalo mabapi le ntho, boemo, ketsahalo kapa motho.
Tshaba (//) /to fear/ Ho ba lekoala kapa boteng ba maikutlo a bokoala.
Tshaballo (ts-ha-bal-law) /vamoose/ Ketso ya ho saballa: mokgoa wa ho tloha ka ho
tsamaya ka potlako; ho tloha sebakeng ka ho phakisa haholo.
Tshabeha (ts-ha-be-ha) /horrendous, horrifying/ E nang le chebahalo e tshosang; e
nang le ponahalo e mpe, e sa kgahliseng; e sa rateheng ka baka la bobe ba yona.
Tshabehisa (ts-ha-be-hi-sa) /appal, aghast/ Ketsiso ya ho tshabeha: ho etsa hore ntho
e be mpe haholo ka tsela e makatsang; ho ba le puo kapa ponahalo e tshosang, e sa
rateheng; ho etsa hore ntho kapa motho a tshabehe.
Tshabehiso (ts-ha-be-hi-so) /appalling, ghastliness/ Ketso ya ho tshabehisa: ho etsa
hore ntho e be mpe haholo ka tsela e makatsang; ho ba le puo kapa ponahalo e
tshosang, e sa rateheng; ho etsa hore ntho kapa motho a tshabehe.
Tshabeho (ts-ha-be-haw) /gruesome, nastiness, odiousness/ Ketso ya ho tshabeha:
ho ba le chebahalo e tshosang kapa empe; ho boheha ka tsela e sa rateheng.
Tshabisa (ts-ha-bi-sa) /scare, frighten/ Ketsiso ya ho tshaba: ho baka hore motho a
be le letsoalo; ho baka hore boemo ba letsoalo bo be teng ka ho tshosa. (bap. tshosa).
Tshabo (ts-ha-baw) /fear, phobia/ Boteng ba letsoalo. Ponahalo ya bokoala. Ketso ya
ho tshaba: ho ba le letsoalo bakeng sa; ho ba boemong ba kelello bo bakang tshabo
kapa letsoalo mabapi le ntho, boemo, ketsahalo kapa motho.
Tshabohadi (ts-ha-baw-ha-di) /phobia/ Letsoalo le leholo: letsoalo le menahaneng
kapa le sa tloaelehang; tshabo ya ntho tse kgethehileng. Mohl. Selloane ona le
tshabohadi ya selomo. Matlakala yena o na le tshabohadi ya metsi.
Tshadiso (ts-ha-di-so) /farewell, parting, valediction, goodbye/ Ketso ya ho sadisa:
ho joetsa batho hore ke nako ya ho tsamaya; sesupo kapa puo ya ho tloha sebakeng ka
ho dumedisa. /bon. ditshadiso/ (bap. tselatshoeu).
Tshaeletso (ts-ha-i-le-tso) /dog unleashing/ Ketso ya ho saeletsa: ho tlohella ntja
kapa dintja hore di hlasele motho kapa phoofolo; ho hlasedisa ka dintja; ho baka hore
ntja e hlasele. Mokgoa wa ho nehella ka ntja kapa nyalasi. Phutuhelo ka mokoto.

784
 785

Tshaeno (ts-ha-i-naw) /signature/ Ketso ya ho saena: ho etsa mongolo o emelang

mongodi, o amohelang tumellano kapa selekane. Ho hatisa mongolo o fapaneng le
emeng, o emelang motho kapa moetsi wa ketso. Tlh. Lentsoe lena, “tshaeno” ke
sothofatso ya lentsoe la senyesemane, “sign” kapa “signature”. Lentsoe le
nepahetseng la puo ya Sesotho ke “khathiso” kapa ho “hatisa”. (bap. tekeno).
Tshaetshae (ts-ha-ets-hae) /mooncalf, numskull, stooge/ Motho ya dumelang ho etsa
ketso efe kapa efe eo ho thoeng a e etse le ha e le kotsi kapa e sa ratehe; sehole se
dumelang ho etsa eng kapa eng. Motho ya dumelang ho nka taelo e sa lokang. /bon.
ditshaetshae/ (bap. tlhatlharatlhetlhe, obuobu).
Tshakgo (ts-ha-kgo) // Ketso ya ho sakga: ho poma patsi, sefate kapa lekala ka sakga
ka ho e isa pele le morao.
Tshakgolo (ts-ha-kgo-lo) /lake/ Sebaka se seholo sa pokello e ngata ya metsi ebile a
feta a letsha le tloaelehileng. /bon. matshakgolo/ (mm. Tsa-kholo, tsha-kgolo).
Tshalamo (ts-ha-la-maw) /pursue, stalking/ Ketso ya ho salama kapa ho latella ka
tsela e hlokang botle kapa monate; ho omella motho kapa ntho e itseng. (bap. omella,
tatello).
Tshalo (ts-ha-law) /staying, remaining/ Ketso ya ho sala: ho ba morao ha ho uwa
pele; ho se tsamaye ha ho tsamauwa; ho kgetha ho dula ha ho uwa pele kapa ho nkoa
leeto. Ho salla morao. Ho itshoara joalo ka mosadi.
Tshana (ts-ha-na) /demunitive suffix/ Sehlongoanthao se sebedisoang qetellong ya
lebitso bakeng sa ho bontsha nyenyefatso ya lebitso kapa lentsoe. Mohl.
Kodi=koditshana, koto=kotshana, phuthi=phuthiatshana, jj. (bap. Tsana).
Tsharelo (ts-ha-re-law) /sadness, cheerlessness, gloominess/ Ketso ya ho sareloa:
boemo bo sithabetsang maikutlo; maikutlo a hlokang monate; boemo bo silafatsang
letsatsi la moetsi; bohloko bo etsang hore pelo e sareloe haholo. /bon. Mesarelo/
Tsharollo (ts-ha-rul-law) /enlargement, expansion/ Ketso ya ho sarolla: ho etsa hore
ntho e be telele ka ho hula mahlakore; ho lelefatsa ka ho tosa kapa ho sarolla mathoko
kapa mahlakore.
Tsharoloho (ts-ha-ru-lu-haw) /expansion, enlargement/ Ketso ya ho saroloha: ho ba
seemong kapa sebopehong se eketsehileng ka baka la ho buduleloa moya ka hare. Ho
ba sebopehong se seholo ka baka la ho huloa mahlakore. (bap. saroloho).
Tshaase (ts-ha-ase) /mountain pipit/ Mofuta wa nonyana e tholahalang matsoapong
eo hangata e bonahalang nakong tsa Lehlabula. /bon. Ditshaase/ (mm. tshase).
Tshasa (ts-ha-sa) /to grease, oil/ Ho tlosa ka mafura kapa ole; ho neta kapa ho pikitla
ka setlolo kapa mafura.
Tshaso (ts-ha-so) /greasing, oiling/ Ketso ya ho tshasa: neto kapa pikitlo ka setlolo,
ole kapa mafura. Ketso ya ho tsamaisa mafura kapa setlolo mmeleng.
Tshatalliso (ts-ha-tal-li-so) /intransigence/ Ketso ya ho satallisa: ho etsa hore ntho
kapa motho a hane ho mamela lebaka le utloahalang; a se mamele hohang; ketso ya
ho bontsha manganga; tlhokeho ya kutloisiso ya ka boomo.
Tshatallo (ts-ha-tal-law) /intransigence, obstination/ Ketso ya ho satalla: ho hana ho
mamela lebaka le utloahalang; ho se mamele hohang; ho bontsha manganga; ho se
utloisisi ka boomo. Boemo ba ngoana-mahana-a-joetsoa.
Tshathano (ts-hat-ha-naw) /perking, sexual intercourse/ Ketso ya ho sathana: ho
robala mmoho ka sepheo sa ho emarisa, nyakalla kapa ho baka kemaro; ho kota ka
sepheo sa ho etsa bana kapa madinyane; ho bokana; ho sebedisa setho sa botona le
botshehadi bakeng sa ho emarisa kapa boithabiso.

785
 786

Tshatho (ts-hat-haw) /perking/ Ketso ya ho satha: ho kota ka sepheo sa ho etsa bana

kapa madinyane; ho bokana; ho sebedisa setho sa botona le botshehadi bakeng sa ho
emarisa. (bap. satha).
Tshatho (ts-hat-haw) /bonking/ Ketso ya ho kota ka tsela e potlakileng ya ho ikutsoa
ebile e baka lerata; mokgoa wa ho kota ka tsela e hlokang tlhompho. (bap. satha).
Tshatshankiso (ts-hats-ha-nki-so) /causing triumph/ Ketso ya ho sasankisa: ho etsa
hore motho a tsamaye joalo ka mohlodi le boitshepo; ho etsa hore motho a tsamaye ka
ho hata ka ho etsa dikguba ka lebaka la boikutlo kapa maikutlo a maholo.
Tshatshanko (ts-hats-han-kaw) /triumph gesture, proud walk/ Ketso ya ho
sasanka: ho tsamaya joalo ka mohlodi le boitshepo; ho tsamaya ka ho qhosha ka baka
la boemo ba tlholo; ho tsamaya ka ho hata ka ho etsa dikguba ka baka la boikutlo.
Tshea (ts-he-a) /man’s G-string, underwear/ Seaparo se aparoang ka ho hokela
hodima leqhoele, se potetsoang ka hara dibono, se koahelang ditho tsa botona, se
ratoang ho aparoa ke batho ba batona ba badisana kapa ba moraka. /bon. ditsheha/.
Tshebedisano (ts-he-be-di-sa-naw) /collaboration, partnership/ Ketso ya ho
sebedisana: ho sebetsa mmoho ka ho phethahatsa sepheo se itseng; ho ba mmoho
mosebetsing; ho thusana ho qeta mosebtsi ka ho utloana.
Tshebediso (ts-he-be-di-so) /usage, utility, utilization/ Ketso ya ho sebedisa: ho
sebetsa kapa ho etsa hore motho kapa ntho e sebetse.
Tshebeletso (ts-he-be-le-tso) /service, administration/ Boemo ba ho fana ka thuso
sechabeng; mokgoa wa ho fana ka ditlhoko tse itseng bathong ba motse kapa sechaba
ka kakaretso. Ho etsa mosebetsi oo sepheo sa ona eleng ho isa thuso bathong ba
tikoloho. /bon. ditshebeletso/.
Tshebetso (ts-he-be-tso) /production, occupation, work/ Ketso ya ho sebetsa: ho
ntsha matla a mmele, haholo letsoho, seetsoa, sesebedisoa se itseng kapa mochini,
bakeng sa ho hlahisa kapa ho phethahatsa boemo bo batlahalang le bo batloang; ho
phethisa tebello ya ramosebetsi ka ho etsa se batloang; ho baka boemo bo
maphathaphathe ka sepheo sa ho qeta mosebetsi. Ho theohela bakeng sa tebello ya
chelete kapa moputso; ho theohela ka maikutlo a ho leshoa ke molefi kapa malefane.
Tshebetso (ts-he-be-tso) /employment/ Ketso ya ho sebetsa: ho etsa hore motho a
sebetse; ho kenya emong mosebetsing; ho baka hore ya hlokang mosebetsi a be le
ona. Ho fa mosebetsi o lefang kapa o patalang; (bap. mosebetsi, mosebeletsi,
ramosebetsi, tshebediso, tshebeletso).
Tshebo (ts-he-baw) /gossip, slander/ Ketso ya ho seba: tloaelo ya ho bua ka motho
kapa batho bosiong ba bona; puo e hlokang bonnete ka motho bosiong ba hae;
puisano e mabapi le motho ya sio. /bon. ditshebo/.
Tshebo (ts-he-baw) /crime/ Tloaelo ya ho utsoa le ho nka dintho ntle le tumello;
ketso ya ho seba: mosebetsi wa ho utsoa kapa ho choatla moaho bakeng sa ho nka tse
kahare le ho qhekanyetsa batho ka dikgoka ho ba nkela tsa bona. (bap. bosebi).
Tshedilo (ts-he-di-law) (tshidilo) /grate, mill, pulverize/ Ketso ya ho sedila: mokgoa
wa ho etsa hore ntho e be phofo kapa phoshoana ka ho sebedisa tshilo kapa sehaidi;
ho baka makumane a peo kapa sejalo e be phofo. (bap. haila).
Tshedilo (ts-he-di-law) /massage/ Ketso ya ho sedila (sidila): tsamaiso ya letsoho
kapa menoana mmeleng ha monate; ho pikitla mmele ha monatjana, ka tsela e
hlasimollang mmele. Ho ngoaya ha monate.
Tshedisa (ts-he-di-sa) /console/ Ho kokobetsa bohloko ba maikutlo a motho ya
lahlehetsoeng ke molekane, ngoana, ntho kapa motsoalle. Ho bua mantsoe a kutloelo
bohloko mabapi le motho ya lahlehetsoeng.

786
 787

Tshedisa (ts-he-di-sa) /help to cross/ Ketsiso ya ho tshela: ho thusa ho tshela noka

kapa nthoe tshelehang; ho thusa ho ya ka lehlakoreng leleng la noka; ho thusa ho isa
ka mosoung omong wa sebaka kapa lediboho.
Tshediso (ts-he-di-so) /consolation/ Ketso ya ho tshedisa: kokobetso ya bohloko ba
maikutlo a motho ya lahlehetsoeng ke molekane, ngoana, ntho kapa motsoalle. Puo ya
mantsoe a kutloelo bohloko mabapi le motho ya lahlehetsoeng. (bap. motshedisi).
Tshediso (ts-he-di-so) /a person born after sadness/ Moshanyana ya hlahileng ka
mora mahlomola kapa bohloko ba lelapa. /bon. botshediso/ (bap. Matshediso).
Tshedisoa (ts-he-di-swa) // Boetsuwa ba ho tshedisa.
Tsheha (ts-he-ha) /chortle, chuckle, giggle, snigger/ Ho etsa modumo wa ho thaba
ka molomo; ho etsa lerata la thabo le bakoang ke ho qaboleha, tshehisoa, makala kapa
ho tsikinyetsoa; ho keketeha ka baka la monate wa taba e boleloang kapa e qabolang;
ho bososela haholo ka ho hlahisa meno kapa ho bula molomo; ho ba maikutlong a
monate a bakang sello sa thabo. (bap. Setsheho).
Tshehetsa (ts-hi-he-tsa) /support, bolster/ Ho matlafatsa boemo ba sehlopha kapa
mokga ka ho bua dipuo tsa thoholetso; ho matlafatsa boemo ba motho ka ho
dumellana le yena; ho fana ka thoholetso bakeng sa tlholo kapa mohlodi. Ho etsa hore
ntho e se wele ka ho beha ntho e tiisang boemo ba yona. (bap. motshehetsi).
Tshehetsa (//) /subsidize, sponsor, finance, underwrite/ Ho fana ka thuso ya chelete
kapa letlotlo bakeng sa ntshetsopele ya motho, mokgatlo, sehlopha, mokga kapa
karolo ya batho ba sechaba e hlokang thuso. Ho lefella karolo ya chelete bakeng sa ho
thusa mosebeletsi.
Tshehetso (ts-hi-he-tso) /support, bolstering/ Ketso ya ho tshehetsa kapa ho
matlafatsa boemo ba sehlopha kapa mokga ka ho bua dipuo tsa thoholetso; ho
matlafatsa boemo ba motho ka ho dumellana le yena; ho fana ka thoholetso bakeng sa
tlholo. Ho etsa hore ntho e se wele ka ho beha ntho e tiisang boemo ba yona. (bap.
motshehetsi).
Tshehetso (//) /subsidy, sponsorship, underwritting/ Mokgoa wa ho fana ka thuso
ya chelete kapa letlotlo bakeng sa ntshetsopele ya motho, mokgatlo, sehlopha, mokga
kapa karolo ya batho ba sechaba e hlokang thuso. Ho lefella karolo ya chelete bakeng
sa ho thusa mosebeletsi. /bon. ditshehetso/.
Tshehisa (ts-he-hi-sa) /amuse, charm, delight, hilarious/ Ketsiso ya ho tsheha: ho
baka hore motho a etse modumo wa thabo ka molomo; ho baka ho etsa lerata la thabo
le bakoang ke ho qaboleha; ho baka ho keketeha ka baka la monate wa taba e
boleloang kapa e qabolang; ho baka ho bososela haholo ka ho hlahisa meno kapa ho
bula molomo; ho ba maikutlong a monate o bakang sello sa thabo. (bap. qabola).
Tshehisa (ts-he-hi-sa) /ludicrous/ E bakang setsheho ka lebaka la sebopeho, boemo
kapa tsela eo e shebahalang kapa e buang ka yona.
Tshehisa (//) /comedian, funny person/ Motho ya tshehisang: ya etsang babang ba
qabolehe ka baka la dipuo le diketso tsa hae. /bon. botshehisa/ (bap. seqabolane).
Tshehiso (ts-he-hi-so)/amusement, entertainment, hilariousness/ Ketso ya ho
tshehisa: ho baka hore motho a etse modumo wa thabo ka molomo; ho baka ho etsa
lerata la thabo le bakoang ke ho qaboleha; ho baka ho keketeha ka baka la monate wa
taba e boleloang kapa e qabolang; ho baka ho bososela haholo ka ho hlahisa meno
kapa ho bula molomo; ho ba maikutlong a monate o bakang sello sa thabo.
Tshehiso (//) /comedy, sitcom/ Papadi eo sepheo sa yona eleng ho tshehisa kapa ho
qabola ba e bohileng; papadi e bakang ho keketeha hoa babohi. /bon. ditshehiso/.
Tshehla (ts-he-hla) /yellow, yellowish/ Hoa mmala: o batlileng o tshoana le
mothoebe wa lehe kapa e mmala o batlileng o tshoana le wa kgauta. (bap. Bosehla,

787
 788

mosehla, sesehla). Mael. Mpa tshehla ha e bolaye: ha feela motho a jele a kgotshe,
tseding ha di hlokahale.
Tshehlana (ts-he-hla-na) /light yellow/ E bosehla bo hlakileng haholo; e tshehla bo
hlakileng.
Tshehlana (ts-he-hla-na) /of a female animal colour: yellowish/ Hoa mmala wa
phoofolo e tshehadi: e mmala wa mothoebe wa lehe.
Tshehlana (ts-he-hla-na) /of a female: light in complexion/ Hoa mmala wa motho e
motshehadi: ya letlalo le hlakileng haholo. Mosetsana ya motle ha a hlalosoa ho ya ka
mmala wa hae. /bon. botshehlana/ (bap. Setshoana) Tem. Tlhaloso ya lentsoe lena,
“tshehlana” ha e bolele hore motho e mosoeu o motle hofeta e motsho.
Tshehlo (ts-he-hlaw) /thorn/ Motsu o hlabang o fumanoang mefuteng emeng ya
dimela; karolo ya semela e nang le motsu o bohale, o sehang seka mmutloa. /bon.
ditshehlo/ (bap. lehlabihlabi, mmutloa).
Tshekalla (ts-hi-kal-la) /to move across the mountain/ Ho tsamaya kapa ho tsamaisa
ka ho ya hodimo ka letsoapo, thapa kapa moepa. Ho tsamaya ka lehlakore la thaba.
Tshekallisa (ts-hi-kal-li-sa) // Ketsiso ya ho tshekalla: ho baka motsamao o lebaneng
le thaba kapa letsoapo. Ho tsamaya mothating wa thaba, letsoapo kapa leralla.
Tshekalliso (ts-hi-kal-li-so) /mountaineering/ Ketso ya ho tshekallisa: motsamao ka
lehlakore la thaba; motsamao mothating wa thaba, letsoapo kapa leralla.
Tshekallisoa (ts-hi-kal-li-swa) // Boetsuwa ba ho tshekallisa.
Tshekallo (ts-hi-kal-law) /perpendicular movement/ Ketso ya ho tshekalla: ho
tsamaya ka lehlakore la ho ya hodimo ka letsoapo, thapa kapa moepa. (bap.
motshekalle).
Tshekamelo (ts-he-ka-me-law) /bias, bigotry, partiality/ Ketso ya ho sekamela: ho
bontsha leeme ka ho etsetsa dintho ka tsela kapa mokgoa o sa tshoaneng; ho ba ka
lehlakoeng kapa ho nka lehlakore. Boemo ba ho ba ka lehlakoreng leleleng. Tloaelo
ya ho etsa ketso tse itseng ka tsela tse sa tshoaneng. (bap. leeme).
Tshekamiso (ts-hi-ka-mi-so) /causing leaning, bending/ Ketso ya ho sekamisa: ho
etsa, kapa ho baka hore mmele o lebe fatshe kapa tlase; ho baka boemo ba ho isa
boima ba ntho kapa mmele tlase ka ho koba kapa ho paqamisa.
Tshekamo (ts-he-ka-maw) /leaning, divergence, bending/ Ketso ya ho sekama: ho
lebisa mmele fatshe kapa tlase; ho isa boima ba mmele kapa ntho tlase; ho shebisa
mmele fatshe ka ho koba kapa ho paqama. Ho ya ka lehlakoreng leleng.
Tshekatsheko (ts-he-kats-he-kaw) /analysis, evaluation, probe/ Ketso ya ho
sekaseka: ho shebana le ntho ka ho phenyokolla le ho batlisisa boemo ba yona; ho
etsa diphuputso kgahlanong le boemo bo itseng ka ho batla nnete kapa bonnete ba
taba. Mokgoa wa ho etsa teko ka se rutiloeng. /bon. Ditshekatsheko/.
Tshekehelo (ts-hi-ke-he-law) /attentiveness, submissiveness/ Ketso ya ho sekehela:
ho mamela ka hloko; ho etsa taelo ka pelo e tshoeu; ho elahloko se buuwang le ho nka
ditaelo ntle le ho tsilatsila.
Tshekiso (ts-he-ki-so) /tears shedding/ Ketso ya ho sekisa meokgo: ponahalo ya
dikgapha mahlong e bakoang ke ho thaba, ho kgena kapa ho hopola ketsahalo e
itseng. (bap. Sekiso).
Tshela (ts-hi-la) /six/ Palo e ka hodimo ho hlano, empa e le ka tlase ho supa; metso e
nang le botshelela. (bap. tshelela)
Tshela (ts-hi-la) /to cross/ Ho tloha ka nqena ka sepheo sa ho ya ka nqane; ho ya
sebakeng seseng ka ho feta noka kapa moedi. Mael. Mahlo a tshela noka e tletse:
mahlo a bona moo monga ona a kekeng a fihla teng; mahlo a bona le moo holeng
kotsi le ha monga ona a keke a atamela moo.

788
 789

Tshela (ts-he-la) /pour/ Ho kenya metsi kapa lero ka hara setshelo; ho beha metsi
kapa lero sebakeng se batloang ke ya etsang joalo.
Tsheleha (ts-he-le-ha) /passable/ Se kgonang ho feteha kapa ho tloleha; seo holeng
bobebe ho se tshela ka ho ya mosoung o mong.
Tshelela (ts-hi-le-la) /six/ Palo e ka hodimo ho hlano, empa e le ka tlase ho supa;
metso e nang le botshelela. Tem. Batho babang ba bitsa palo ena “tshela”.
Tshelela (ts-hile-la) /to cross over/ Ketsetso ya ho tshela: ho ya ka lehlakoreng leleng
la noka; ho ya ka mosoung omong.
Tshelelo (ts-hi-le-law) /bridging/ Ketso ya ho tshelela: ho ya ka lehlakoreng leleng la
noka; ho ya ka mosoung omong. Hoa thuto: (bridging course) Mokgoa wa thuto ya
ho nka mocha omong ka mora ho qeta thuto ya pele. /bon. Ditshelelo/.
Tshelo (ts-he-law) /grocery stocking, bulk buying/ Ketso ya ho sela: ho reka dijo ka
kakaretso lebenkeleng; ho ya batlana le se jewang ka ho se reka ka bongata kapa
sehlopha. Theko ka bongata.
Tshema (ts-he-ma) /to bewitch/ Ho loya: ho sebedisa moriana le mothokgo wa boloi
bakeng sa ho hlokofatsa, bolaya, kudisa, holofatsa kapa ho phethahatsa ditakatso tsa
memeya e mebe. Ho etsa diketso tsa moloi kapa satane. (bap. loya).
Tshemaro (ts-hi-ma-raw) /disorganization/ Ketso ya ho semara: ho kopakopanya
motho kapa boemo ka ho etsa diketso tse sitisang kapa tse etsollang se reriloeng.
Tshematshema (ts-he-mats-he-ma) /to be a witch, wizard/ Ho tsamaya hara bosio ka
sepheo sa ho loya; ho etsa diketso tsa moloi; ho sebedisa meriana le methokgo ya
boloi bakeng sa ho hlokofatsa, bolaya, kudisa, holofatsa kapa ho phethahatsa ditakatso
tsa memeya e mebe. Ho etsa diketso tsa moloi le satane.
Tshematshemo (ts-he-mats-he-maw) /witchcraft, wizardry/ Ketso ya ho
tshematshema: mokgoa le tloaelo ya motho ya loyang: ya sebedisang meriana le
methokgo ya boloi bakeng sa ho hlokofatsa, bolaya, kudisa, holofatsa kapa ho
phethahatsa ditakatso tsa memeya e mebe. Diketso tsa moloi. (bap. boloi).
Tshemedi (ts-he-me-di) /Red-backed Shrike/ Mofuta wa nonyana mokokotlo kapa
bokamorao bo bokgubedu kapa e thokoa. /bon. ditshemedi/.
Tshemo (ts-he-maw) /bewitching, witchcraft/ Ketso ya ho tshema: ho loya kapa ho
sebedisa meriana le methokgo ya boloi bakeng sa ho hlokofatsa, bolaya, kudisa,
holofatsa kapa ho phethahatsa ditakatso tsa memeya e mebe. Ho etsa diketso tsa
moloi. (bap. boloi).
Tshenolo (ts-he-nu-law) /revelation, exhibition, disclosure/ Ketso ya ho senola: ho
beha pepeneneng; ho hlahisa pontsheng kapa moo mang le mang a bonang; ho
utloahatsa le ho hlalosa ka tsela eo mang le mang a utloisisang. /bon. ditshenolo/
Tshenolo (ts-he-nu-law) /bible book of revelation/ Buka ya ho qetela ya bibele ya
testamente e ncha. Buka ya mashome a mabedi le metso e supileng ya bibele ya
testamente e ncha. (mm. tsenolo).
Tshenyane (ts-hen-ya-ne) /maggot/ Seboko kapa diboko tse hlahang mmeleng wa
motho kapa phoofolo e shoeleng; seboko kapa diboko tsa setopo se senyehileng
haholo. /bon. ditshenyane/.
Tshenyehelo (ts-hin-ye-he-law) /expense/ Ketso ya ho senyeheloa: ho lahleheloa ke
moputso kapa chelete ka lebaka la ho reka haholo; boemo ba tshebediso e ngata ya
chelete; tahlehelo e bakoang ke ho lefa haholo hofeta kamoo ho hlokahalang ka
teng. /bon. ditshenyehelo/ (bap. tjeho).
Tshenyehelo (ts-hin-ye-he-law) /miscarriage/ Ketso ya ho senyeheloa kapa ho
lahleheloa ke lesea nakong ya peleho; tahlehelo ya bophelo ba lesea mpeng ya
moimana (mokgachane).

789
 790

Tshenyeho (ts-hin-ye-haw) /decomposition, decay, rotting/ Ketso ya ho senyeha:

boemo ba ho bola hoa sejo; ho fetoha hoa sebopeho sa sejo, lero, mmele kapa semela
ho bakoang ke bokgale kapa ho se hlokomeloe; ho fetoha hoa tatso ka baka la ho bola.
(bap. sebolo, polo).
Tshenyeho (ts-hin-ye-haw) /destruction, annihilation, demolition/ Mokgoa wa ho
heletsa, choatla, thuba le ho senya moaho, sebaka kapa ntho. (bap. qhaqhollo).
Tshenyeletso (ts-hin-ie-le-tso) /spoiling/ Ketso ya ho senyeletsa: ho bua kapa ho etsa
diketso tse behang motho emong boemong bo bobe.
Tshenyetso (ts-hin-ye-tso) // Ketso ya ho senyetsa: ho baka tshenyo bakeng sa motho
emong ka ho qhaqha, qhaqholla, qhomisa, choatla, heletsa, roba, thuba, tabola karolo
kapa tsohle tseo a nang le tsona.
Tshenyo (ts-hin-yaw) /demolition, destruction/ Ketso ya ho senya: ho etsa hore eng
kapa eng e be mpe ka ho fetola sebopeho sa botle kapa chebahalo ka ho qhaqha,
qhaqholla, qhomisa, choatla, heletsa, roba, thuba, tabola, bodisa, rohakana kapa ho
etsolla. Ho bua puo e fetolang boemo ba ditaba ka tshebediso le kgetho e mpe ya
mantsoe. (bap. thipitlo, qhaqhollo).
Tshenyo (//) /spoiling/ Ketso ya ho senya sebopeho sa motho, haholo ngoana, ka ho
mo etsetsa eng kapa eng ka nako eo e batloang ke yena. Ho fa, neha, etsetsa kapa ho
sebeletsa ngoana ya ka kgonang ho iketsetsa ka baka la lerato le fosahetseng.
Tshenyo (ts-hin-yaw) /time wasting/ Ketso ya ho senya nako: ho etsa hore e tsamaye
ntle le ho fihlella se batloang kapa se labalabeloang. Mohl. Bona mona monna, bua
kapelenyana ntle le tshenyo ya nako! Hobaneng o na le tshenyo ya nako tjee?
Tsheohelo (ts-heu-he-law) /invasion, mobilization, assault/ Ketso ya ho seohela: ho
futuhela ka potlako e kgolo, ka ho hlaha sebakeng se phahameng kapa se hodimo; ho
hlasela ho tsoa hodimo. /bon. tsheohelo/.
Tsheole (ts-he-u-le) /small hail/ Mofuta wa sefako se sesesane haholo hofeta sefako
se tloaelehileng. /bon. ditsheole/.
Tsheollo (ts-he-ul-law) /singling out, individualization/ Ketso ya ho seolla: ho bua
kgahlanong le, kapa ho kgalema ka thata ka ho toboketsa le ho qolla motho hara
babang kapa hara tse ding.
Tshepa (ts-he-pa) /to trust, hope, surmise/ Ho ba le tebello ya se tla etsahala nako e
tlang; ho ba le maikutlo a phethahalo kapa phethahatso ya boemo bo labalabeloang ka
moso kapa ho tloha hona joale. (bap. kgoloa, dumela). Mael. Ho tshepa tshepedi ya
mmantshepe: ho ba le tebello e sio kapa e kekeng ya etsahala.
Tshepahala (ts-he-pa-ha-la) /trustworthy/ Hoa sebopeho sa motho kapa ketsahalo:
eo holeng thata hore a ka phoqa; e, kapa ya sa soabiseng; e kgonang ho etsahatsa ka
nako e beiloeng; e kgonang ho phethahatsa mosebetsi o fanoeng; ya etsang tshepiso
eo ho dumellanoeng ka yona ntle le tikatiko.
Tshepahalo (ts-he-pa-ha-law) /trustworthiness/ Boemo ba ho phethisa tumellano e
entsoeng pejana; mokgoa wa ho etsa diketso tse itseng ntle le ho phoqa kapa ho
soabisa ba lebelletseng. Bosio ba tikatiko.
Tshepahetse (ts-he-pa-he-tsi) // Bokgale ba ho tshepahala.
Tshepe (ts-he-pe) /springbok, springbuck, roan antelope/ Mofuta wa phoofolo ya
naheng, seka letsa, e kgonang ho matha ka ho qothoma ka lebelo le leholo. /bon.
ditshepe/ (bap. letsa).
Tshepe (ts-hi-pi) /iron, lid/ Enngwe ya dietsoa tse thata tse entsoeng le ho hlahisoa ke
motho, tse sebedisoang bakeng sa ho etsa dihlahisoa tsa mefuta e mengata bakeng sa
ho aha, ho bopa le ho emisa sebopeho sa ntho e batloang. /bon. ditshepe/.

790
 791

Tshepedi (ts-he-pe-di) /guarantor/ Motho kapa ntho e netefatsang, tiisang le ho supa

hore tshepiso e itseng e tla phethahala. /bon. Botshepedi/ Mael. Ho tshepa tshepedi
ya mmantshepe: ho ba le tebello e sio kapa e kekeng ya etsahala.
Tshepeha (ts-he-pe-ha) /reliable/ Hoa sebopeho sa motho: eo ho ka itshetlehoang ho
yena kapa yona ka baka la botshepehi ba hae; eo hoseng bonolo hore a ka phoqa kapa
a soabisa se lebelletsoeng ho yena kapa yona; ya kapa e kgonang ho hlahisa se
lebeletsoeng ntle le phoso.
Tshepeho (ts-he-pe-haw) /reliability/ Ketso ya ho tshepeha: bokgoni ba ho hlahisa se
lebelletsoeng ntle le ho phoqa kapa ho etsa phoso.
Tshepisa (ts-he-pi-sa) /to promise/ Ho bua mantsoe kapa puo e bakang hore ya
joetsoang a be le tebello ya se itseng. Ho bolella mmuiswa ho lebella se itseng nakong
e tlang ntle le ho soaba kapa masoabi.
Tshepisa (ts-he-pi-sa) /to gaurantee/ Ho fana ka tiisetso ya thepa, thoto kapa phahlo
e rekisoang; ho tiisetsa moreki hore seo a se rekileng se phethahetse hofihlela nako e
beiloeng.
Tshepisana (ts-he-pi-sa-na) /accord, agree/ Ho etsa selekana sa dinaha, mekga kapa
mekgatlo e mmedi kapa e fetang moo ka ho dumellana ka dintlha tse itseng.
Tshepisano (ts-he-pi-sa-naw) /accordance, agreement, assurance/ Ketso ya ho
tshepisana: ho etsa selekana hoa batho, dinaha, mekga kapa mekgatlo e mmedi kapa e
fetang moo ka ho dumellana ka dintlha tse itseng.
Tshepiso (ts-he-pi-so) /a promise, assurance/ Ketso ya ho tshepisa: ho bua mantsoe
kapa puo e bakang hore ya joetsoang a be le tebello ya se itseng. Ho bolella mmuiswa
ho lebella se itseng nakong e tlang. Ho fana ka puo ya tebello e tla etsahala.
Tshepiso (//) /guarantee, gaurantor/ Ketso kapa mokgoa wa ho fana ka tiisetso ya
thepa, thoto kapa phahlo e rekisoang; ho tiisetsa moreki hore seo a se rekileng se
phethahetse hofihlela nako e beiloeng.Tebello e etsahalang kapa e phetahalang.
Tshepo (ts-he-paw) /trust, hope/ Ketso ya ho tshepa: ho ba le tebello ya se tla
etsahala nako e tlang; ho ba le maikutlo a phethahalo kapa phethahatso ya boemo bo
labalabeloang ka moso kapa ho tloha hona joale. (bap. tumelo).
Tsheramo (ts-he-ra-maw) // Ketso ya ho serama kapa ho tshela kapa ho pikitla sesepa
hodima seaparo kapa diphahlo bakeng sa ho di suwa le ho di hlatsoa.
Tshereana (ts-hi-ri-ana) // Ho ba boemong ba maikutlo a sa tsitsang ka lebaka la
seno, sejo, sethetefatsi, moriana kapa tai; ho ba boemong bo ferekanyang boko.
Tshereane (ts-hi-ri-ane) /vertiginous, wobbly, giddy/ E boemong ba tsherehano
kapa maikutlo a sa tsitsang ka lebaka la seno, sejo, sethetefatsi, moriana kapa tai e sa
lokang; ho ba boemong bo ferekanyang boko.
Tshereano (ts-hi-ri-an-aw) (tsherehano) /vertiginousness/ Ketso ya ho tshereana:
maemo kapa boemo ba maikutlo a sa tsitsang ka lebaka la seno, sejo, sethetefatsi,
moriana kapa tai e sa lokang. Boemo ba pherekano ya maikutlo e bakoang ke boko bo
fokolang.
Tshereanya (ts-hi-ri-an-ya) /cause to be vertiginous/ E kapa se bakang ho tshereana.
Tshereanyo (ts-hi-ri-an-yaw) /vertiginousness/ Ketso ya ho tshereana: ho baka
boemo ba maikutlo a sa tsitsang ka lebaka la seno, sejo, sethetefatsi, moriana kapa tai
e sa lokelang mmele kapa boko; ho ba boemong bo ferekanyang boko.
Tshesane (ts-hi-sa-ne) /thin one/ E nyane kapa e otileng ka sebopeho; e hlokang
bophara kapa botenya; e sa nonang. /bon. Masesane/ (bap. sesane).
Tsheseso (ts-hi-se-so) /night over, sleep over/ Ketso ya ho sesesa: ho qetela bosio
sebakeng seseng ntle le ho robala kapa ho kgaleha ka baka la mosebetsi kapa ketso e
itseng.

791
 792

Tsheso (ts-hi-saw) /urination/ Ketso ya ho sesa hoa ngoana kapa lesea: ho ntsha
metsi a sa hlokoeng ke mmele ka setho sa botona kapa sa botshehadi; ho ntsha moroto
ka kooma kapa sepantu. (bap. moseso).
Tshethema (ts-hit-hi-ma) /jump, run swiftly/ Ho tlola kapelenyana ka sepheo sa ho
koekoetla ntho e ka hatoang ka phoso; ho isa mmele hodimo ka ho phahamisa maoto.
Tshethemisa (ts-hit-hi-mi-sa) /cause to jump/ Ketsiso ya ho tshethema: ho thusa
kapa ho baka emong a tlole kapelenyana ka sepheo sa ho koekoetla ntho e ka hatoang
ka phoso; ho thusa motho emong ho isa mmele hodimo ka ho phahamisa maoto.
Tshethemiso (ts-het-hi-mi-so) /jumping/ Ketso ya ho tshethemisa: thuso e fuwang
motho ya batlang ho tlola kapelenyana ka sepheo sa ho koekoetla ntho e ka hatoang
ka phoso.
Tshethemo (ts-hit-hi-maw) /jumping, swift running/ Ketso ya ho tshethema: ho
tlola kapelenyana ka sepheo sa ho koekoetla ntho e ka hatoang ka phoso; ho isa
mmele hodimo ka ho phahamisa maoto.
Tshetleha (ts-hi-tle-ha) /articulate/ Ho bua ka bokgabane ka ho sebedisa kgetho ya
mantsoe a monate mmoho le polelo e ntle; ho bua joalo ka kgeleke kapa motho ya
tsebang ditaba tsa hae.
Tshetleha (ts-hi-tle-ha) /place against/ Ho beha ntho ka bolelele ba yona babapi le
lebota kapa ntho e otlolohileng; ho beha ka ho tshekallisa hodimo.
Tshetlehela (ts-hi-tle-he-la) /to reason/ Ho bua ka ho beha mabaka kapa lebaka le
bakileng boemo bo itseng; ho bua ka ho ikarabella mabapi le tlhaselo ya mantsoe a
lebisitsoeng ho ya hlaseloang; ho fetola ka bokgabane dipotso tse botsoang.
Tshetlehelo (ts-hi-tle-he-law) /reasoning/ Ketso ya ho tshetlehela: ho bua ka ho beha
mabaka kapa lebaka le bakileng boemo bo itseng; ho bua ka ho ikarabella mabapi le
tlhaselo ka mantsoe a lebisitsoeng ho ya hlaseloang; ho fetola ka bokgabane dipotso
tse botsoang.
Tshetleho (ts-hi-tle-haw) /articulation/ Ketso kapa boemo ba ho bua ka bokgabane
ka ho sebedisa kgetho ya mantsoe a monate mmoho le polelo e ntle; ho bua joalo ka
kgeleke kapa motho ya tsebang ditaba tsa hae.
Tshetleho (ts-hi-tle-haw) /placing against/ Ketso ya ho tshetleha kapa ho beha ntho
ka bolelele ba yona babapi le lebota kapa ntho e otlolohileng; ho beha ka ho
tshekallisa hodimo.
Tshetlela (ts-hi-tle-la) /to have foot stability/ Ho ema kapa ho beha maoto fatshe ka
tsela eo ho wa ho kekeng hoa etsahala; ho ipeha boemong ba ho se wele fatshe ka ho
etsa diketso tse itseng; ho tseparela fatshe ka sepheo sa ho qoba ho wela kapa ho
diwa; ho tiisa mmele ho qoba ho wela kapa ho diwa.
Tshetlelo (ts-hi-tle-lo) /foot stability/ Ketso ya ho tshetlela kapa setlela: ho ema kapa
ho beha maoto fatshe ka tsela eo ho wa ho kekeng hoa etsahala; ho ipeha boemong ba
ho se wele fatshe ka ho etsa diketso tse itseng; ho tseparela fatshe ka sepheo sa ho
qoba ho wela kapa ho diwa; ho tiisa mmele ho qoba ho wela kapa ho diwa.
Tshetlo (ts-hi-tlaw) /thwacking/ Ketso ya ho setla: ho otla ha bohloko ka letsoho. Ho
mamola ka tsela e mpe, e utloisang ya nathoang bohloko.
Tshetshe (ts-hets-he) /baby urine/ Moroto wa ngoana; moseso wa lekgabunyane;
moroto wa lesea. Tlh. Batho babang ba kgetha ho sebedisa lentsoe, “sese” bakeng sa
“tshetshe”. (bap. moseso, sese).
Tshetshekoane (ts-hets-he-kwa-ne) /high heel/ Boemo ba bohato ba leoto bo emeng
ka menoana ya maoto. /bon. ditshetshekoane/ Mael. Ho ema ka ditshetshekoane: ho
ba le mmele o motle, o otlolohileng, o molelele hantle. (mm. Tsetsekoane).

792
 793

Tshetshema (ts-hets-he-ma) /to run by using toe tips/ Ho matha kapelenyana hoa
motho kapa ntho e bofefo haholo; ho matha joalo ka ntho e fefohang. Ho matha ka ho
sebedisa menoana ya maoto. (bap. Tshematshema).
Tshetshemisa (ts-hets-he-mi-sa) // Ketsiso ya ho tshetshema: ho baka ho tshetshema.
Tshetshemiso (ts-hets-he-mi-so) // Ketso ya ho tshetshemisa: ho baka ho tshetshema.
Tshetshemo (ts-hets-he-maw) /toe tips running/ Ketso ya ho tshetshema: ho matha
kapelenyana hoa motho kapa ntho e bofefo haholo; ho matha joalo ka ntho e
fefohang. Mokgoa wa ho matha ka ho sebedisa menoana ya maoto.
Tshetshetha (ts-hits-hit-ha) /roam, meander, ramble/ Ho tsamaya hohle ka sepheo
se hlokang bohlokoa. Ho ya hodimo le tlase.
Tshetshethaka (ts-hits-hit-ha-ka) /to roam repeatly/ Phetako ya ho tshetshetha.
Tshetshethako (ts-hits-hit-ha-kaw) /repeat roaming/ Ketso ya ho tshetshathaka.
Tshetshethile (ts-hits-hi-ti-le) /roamed/ Bokgale ba ho tshetshetha.
Tshetshetho (ts-hits-hit-haw) /roaming, meandring/ Ketso ya ho tshetshetha: ho
tsamaya hohle ka sepheo se hlokang bohlokoa. Tloaelo ya ho ya hodimo le tlase.
Tshia (ts-hi-a) /pillar/ Se tshihetsang moaho kapa ntlo e phahameng; se etsang hore
moaho o moholo o tsitse. /bon. ditshia/ (sheb. Moaho/meaho) (mm. Tshiya, tsia).
Tshiatshiano (ts-hia-ts-hia-naw)/unequal, dissimilarity, variableness/ Ketso ya ho
siasiana: ho se lekane ka theko, boima, nako, seemo, sebopeho kapa boleng.
Tshiba (ts-hi-ba) /feather/ Seaparo sa nonyana kapa kgoho se hlobehang kapa se
hlothehang. /bon. Masiba/ (bap. lesiba) Mohl. Tshiba tsa phikoko di ntle haholo.
Mael. Ho aha ka tshiba tsa emong: ho sebedisa bohlale, leano, leqheka kapa kakanyo
ya motho emong ho phethahatsa morero wa hao. Mael. Nonyana e haela ka tshiba tsa
enngwe: motho o hloka thuso ya babang ho atleha kapa ho phethahatsa seo a batlang
ho se etsa.
Tshibollo (ts-hi-bol-law) /discovery, ascertainment/ Ketso ya ho sibolla: ho fumana
lekgetlo la pele; ho ba wa pele wa ho thola kapa ho etsa ketso kapa ketsahalo; ho ba
ya fumanang boemo; ho ba moqapi qa boemo.
Tshidilo (ts-hi-dilaw) /massage/ Ketso ya ho sedila (sidila): tsamaiso ya letsoho kapa
menoana mmeleng ha monate; ho pikitla mmele ha monatjana, ka tsela e hlasimollang
mmele. Ho ngoaya ha monate.
Tshidisa (ts-hi-di-sa) /condole, console/ Ho kokobetsa bohloko ba maikutlo a motho
ya lahlehetsoeng ke molekane, ngoana, ntho kapa motsoalle. Ho bua mantsoe a
kutloelo bohloko mabapi le motho ya lahlehetsoeng. (bap. Tshediso).
Tshidiseha (ts-hi-di-se-ha) /consolable/ E kgonang ho nka kapa ho amohela
matshidiso; e boemong ba ho ananela se sebe se hlahileng ka mora ho tshedisoa.
Tshidiseho (ts-hi-di-se-haw) /consolableness/ Boemo ba ho tshediseha kapa ho
ananela se sebe se hlahileng ka mora ho tshedisoa.
Tshidiso (ts-hi-di-so) /condolence, consolation/ Ketso ya ho tshedisa: ho kokobetsa
bohloko ba maikutlo a motho ya lahlehetsoeng ke molekane, ngoana, ntho kapa
motsoalle. Ho bua mantsoe a kutloelo bohloko mabapi le motho ya lahlehetsoeng.
Tshidiso (//) /born after family disaster/ Moshanyana ya hlahileng ka mora
mahlomola kapa bohloko ba lelapa. /bon. botshidiso/.
Tshietsa (ts-hi-etsa) /support, back, aid, subsidize/ Ho matlafatsa boemo ba
sehlopha kapa mokga ka ho bua dipuo tsa thoholetso; ho matlafatsa boemo ba motho
ka ho dumellana le yena; ho fana ka thoholetso bakeng sa tlholo. Ho etsa hore ntho e
se wele ka ho beha ntho e tiisang boemo ba yona. Ho thusa ka chelete; ho tshihetsa ka
leruo kapa letlotlo. (bap. tshehetsa).

793
 794

Tshietso (ts-hi-ets-o) /support, aid, backing, subsidy/ Ketso ya ho tshehetsa kapa ho

matlafatsa boemo ba sehlopha kapa mokga ka ho bua dipuo tsa thoholetso; ho
matlafatsa boemo ba motho ka ho dumellana le yena; ho fana ka thoholetso bakeng sa
tlholo. Ho etsa hore ntho e se wele ka ho beha ntho e tiisang boemo ba yona. Mokgoa
wa ho fana ka chelete bakeng sa ho thusa ditefello. (bap. Motshehetsi, tshehetsa).
Tshifa (ts-hi-fa) /ramnant/ Se salang ka mora ho tlhotla; masalla a joala, seka
moroko, o salang ho motlhotlo. /bon. ditshifa/.
Tshihlabetso (ts-hi-hla-be-tso) /stress, distress, grieve/ Ketso ya ho sihlabetsa: ho
utloisa kelello le maikutlo bohloko ka dipuo, diketso le mekgoa e mebe; ho ba
boemong ba pelo e hlokang thabo le monyaka.
Tshihlolla (ts-hi-hlul-la) /to give birth to/ Ho tsoala lekgabunyane; ho beleha lesea;
ho ntsha ngoana ka setho sa mmele sa ho tsoala. (sheb. Sihlolla bakeng sa
tshebediso).
Tshihlollo (ts-hi-hlul-law) /conception, labour, accouchment/ Ketso ya ho sihlolla:
ho tsoala lekgabunyane; ho beleha lesea; ho ntsha ngoana ka setho sa bosadi sa mmele
sa ho tsoala. Peleho ya mmeleuwa kapa mmelewa.
Tshika (ts-hi-ka) /mascular/ Hoa sebopeho sa mmele: o nang le mesifa e meholo e
phatlalletseng; onang le ponahalo ya mesifa e tiileng haholo, e tletseng le ho ata
mmele kaofela. /bon. ditshika/ Mohl. Monna enoa o na le ditshika tse tshabehang.
Tshiko (ts-hi-kaw) /protection during travelling/ Ketso ya ho sika: ho baballa
motho ya leetong; ho tshireletsa motho ya nkang leeto. /bon. Ditshiko/.
Tshila (ts-hi-la) /dirt, dirty/ Se hlokang bohloeki se fumanoang mmeleng wa motho,
phoofolo, ntlo, seaparo kapa sejana. Boemo bo hlokang makgethe, bo kganathetseng
hodima mmele kapa ntho e itseng. /bon. ditshila/. (bap. kgopane).
Tshilabele (ts-hi-la-be-le) /firewood bush, broom bush/ Mofuta wa semela, seka
sefate o melang dithabeng pela majoe le dilomo, o sebedisoang bakeng sa ho etsa
patsi le ho etsa mafielo. /bon. ditshilabele/.
Tshilafala (ts-hi-la-fa-la) /defile, impurify/ Ho ba boemong ba ho ba le tshila: ho se
hloeke kapa ho hloka makgethe; ho mpefala chebeho ka baka la ho se hloekisoe.
Tshilafalo (ts-hi-la-fa-law) /defile, impurification/ Ketso ya ho tshilafala: ho ba
boemong ba ho ba le tshila: ho se hloeke kapa ho hloka makgethe; ho mpefala
chebeho ka baka la ho se hloekisoe.
Tshilafatsa (ts-hi-la-fa-tsa) /pollute, contaminate/ Ho kenya tshila kapa ho atisa
tshila nthong e hloekileng; ho ba le motsoako o mobe, o mpefatsang tlhoeko ya ntho;
ho ba le sekodi kapa moya o senyang botle le bohloeki. (bap. tshoehlisa).
Tshilafatso (ts-h-la-fa-tso) /pollution, contamination/ Ketso ya ho tshilafatsa: ho
kenya tshila kapa ho atisa tshila nthong e hloekileng; ho ba le motsoako o mobe, o
mpefatsang tlhoeko ya ntho; ho ba le sekodi kapa moya o senyang botle ba tikoloho le
bohloeki ba yona. (bap. tshoehliso).
Tshilo (ts-hi-lo) /grinding, granulation/ Ketso ya ho sila: ho etsa ntho e be phofo
kapa phoshoana ka ho sebedisa sehaidi; ho baka makumane a peo kapa sejalo a be
phofo kapa phoshoana.
Tshilo (//) /grinder, mill/ Se sebedisoang ho sila mabele, poone kapa ntho e silehang;
seetsoa se sebedisoang ho haila kapa ho sila. /bon. ditshilo/.
Tshiloana (ts-hi-lwa-na) /small grinder/ Sesebedisoa se senyane se sebedisoang
bakeng sa ho sila mabele, poone kapa ntho e silehang; seetsoa se senyane se
sebedisoang bakeng sa ho haila kapa ho sila. /bon. ditshiloana/.
Tshimo (ts-hi-mo) /field/ Sebaka sa naha seo ho lengoang le ho jala dijalo ho sona;
naha e kgethetsoeng bolemi kapa temo. /bon. masimo/ (bap. Serapana, serapa).

794
 795

Tshimoloho (ts-hi-mu-lo-haw) /beginning/ Ketso ya ho simoloha: ho qala; ho etsa

ketso kgetlo la pele; ho etella pele ka ho etsa ketso. (bap. qalo, qalong, qaleho). Tem.
Hangata Basotho ha ba sebedise lentsoe lena, empa le sebedisoa ke Batswana: lentsoe
la pele le hlahang bibeleng ya puo ya Sesotho ke tshimolohong (tshimoloho), eleng
ketso ya ho simolla.
Tshimolohong (ts-hi-mu-lo-haw) /in the beginning/ Qalehong ya dintho: moo tsohle
di qadileng teng; moo tsela kapa ketsahalo e qadileng teng.
Tshintshi (ts-hints-hi) /fly/ Kokoanyana e fofang e ratang ditshila haholo; mofuta wa
kokoanyana e tholahalang ho ntho tse bodileng, e jalang mahloko le bokudi. /bon.
ditshintshi/ (bap. ntshintshi).
Tshipho (ts-hip-ho) /jumping game/ Mofuta wa papadi ya batho ba bacha e etsoang
ka ho tlola kapa ho jethema hodima mokokotlo wa motho ya kotsameng kapa ya
tonositseng ka ho mo thetsa ka seatla ha bobebe. /bon. ditshipu/.
Tshira (ts-hi-ra) /obstruct, impede, hinder, obscure/ Ho thibela ponahalo ya ntho;
ho ba boemong bo thibelang mahlo ho bona ka lehlakoreng leleng; ho sitisa pono e
ntle kapa e felletseng; ho thibela ketsahalo ya boemo bo itseng.
Tshirela (ts-hi-re-la) /disappear, vanish/ Ho nyamela ka mora ntho e itseng; ho se
bonahale ka baka la ntho e thibang ponahalo.
Tshireletsa (ts-hi-re-le-tsa) /protect/ Ho etsa hore motho, phoofolo kapa ntho ya
bohlokoa e dule e bolokehile kgahlanong le kotsi, tlhaselo kapa tshenyeho.
Tshireletso (ts-hi-re-le-tso) /protection, security/ Ketso ya ho tshireletsa: ho etsa
hore motho, phoofolo kapa ntho ya bohlokoa e dule e bolokehile kgahlanong le kotsi,
tlhaselo kapa tshenyeho. (bap. setshabelo, seikokotlelo).
Tshirelo (ts-hi-re-law) /disappearance/ Ketso ya ho tshirela: ho nyamela ka mora
ntho e itseng; ho se bonahale ka baka la ntho e thibang ponahalo.
Tshiro (ts-hi-raw) /obscurity, hindrance, impediment/ Ketso ya ho tshira: ho thibela
ponahalo ya ntho; ho ba boemong bo thibelang mahlo ho bona ka lehlakoreng lelelng;
ho sitisa pono e ntle kapa e felletseng; ho thibela ketsahalo ya boemo bo itseng.
Tshiroha (ts-hi-ro-ha) /to clear obstruction/ Ketsollo ya ho tshira: ho tloha hoa ntho
e sitisang ponahalo; ho suthisa se emeng ka pele se sitisang mahlo ho bona hantle ka
ho lokoloha.
Tshiroho (ts-hi-ro-haw) /obstruction clearance/ Ketso ya ho tshiroha; ho tloha hoa
ntho e sitisang ponahalo; ho suthisa se emeng ka pele se sitisang mahlo ho bona
hantle ka ho lokoloha.
Tshisimoso (ts-hi-si-mu-so) /perturbation, disturbance/ Ketso ya ho sisimosa:
pherekanyo ya maikutlo; boemo ba ho etsa hore monahano o tshoarehe hampe.
Tshisimoso (ts-hi-si-mu-so) /awe, awestruck/ Ketso ya ho ba ba le maikutlo,
monahano kapa boemo ba tlhompho e kgolo e bakoang ke tshabo ya ketsahalo kapa
motho ya matla ohle.
Tshitelo (ts-hi-te-law) /disobedience/ Ketso ya ho sitela: ho fosetsa emong; ho
hloleha ho etsa taelo kapa se batloang; ho ba boemong ba tlholeho ya phethahatso ya
tebello.
Tshithabetso (ts-hit-ha-be-tso) /depression/ Ketso ya ho sithabetsa: ho baka maikutlo
le monahano o isang moya fatshe; ho baka bohloko ba pelo ka diketso tse hlokang
monate; ho utloisa bohloko haholo moyeng.
Tshitiseho (ts-hi-ti-se-haw) /impairment, incapacitation/ Ketso ya ho sitiseha: ho
baka tlholeho ya lebaka le tlamehang ho phethoa; ho ba boemong bo hanyetsang
tsoelopele e batloang.

795
 796

Tshitiso (ts-hi-ti-so) /obstruction, obstacle, impedement/ Ketso ya ho sitisa: ho etsa

hore ketso e se phethahale ka ho tshira; ho baka hore phethahatso ya morero e
hlolehe; ho hlolehisa sepheo; ho thiba kapa ho emisa tsoelopele ya ketso kapa
ketsahalo; ho nyopisa morero kapa phethahatso ya maikutlo.
Tshito (ts-hi-taw) /inability, incapability, disableness/ Ketso ya ho sita: ho hloleha
ho etsa ketso e itseng; ho se be boemong ba ho kgona ho phethahatsa se batloang; ho
se phomelle ho etsa.
Tshitoe (ts-hi-twe) (tshitwe) /December/ Kgoedi ya leshome le metso e mmedi ya
selemo e tlang ka mora kgoedi ya Pudungoana. /bon. 0/ (mm. Tsitoe).
Tshitoe (//) (tshitwe) /type of insect/ Mofuta wa kokoanyana e nyane haholo e
bonahalang nakong tsa kgoedi ya ho qetela ya selemo le nakong tsa mocheso wa
Lehlabula, ebile e baka modumo o mongata nakong eo. /bon. ditshitoe/.
Tshitshidi (ts-hi-ts-hi-di) /bed bug/ Mofuta wa kokoanyana e dulang diphateng kapa
mealong, e atang haholo moo ho chesang le moo ho sa hloekang, e phelang ka ho noa
madi a phofu ya yona. /bon. ditshitshidi/ (bap. nta, letsetse).
Tshitshinyeho (ts-hits-hin-ye-haw) /quake, tremor, shaking/ Ketso ya ho tsitsinyeha
kapa ho sisinyeha: ho etsa hore ntho e tsitsinyehe: ho baka motsamao kapa ho reketla
hoa ntho e emeng feela; ho rolofatsa boemo ba kelello e sa nahaneng hantle. Tlh.
mantsoe “tsitsinyeho” le “tshitshinyeho” a na le meelelo e fapaneng ka puo ya
Sesotho.
Tshitshinyo (ts-hits-hin-yaw) /suggestion, motion, insinuation/ Ketso ya ho sisinya:
ho hlahisa ntlha ya bohlokoa kopanong ya dipuisano; ho beha ntlha kapa puo e
tlamehang ho sekoasekoa. /bon. ditshitshinyo/ Tlh. Lentsoe le nepahetseng ke
“tshitshinyo” hofeta “tsitsinyo” kapa “sisinyo”.
Tshiu (ts-hi-u) /age, days of one’s life/ Nako e behiloeng ya dilemo tsa bophelo tsa
motho; kakaretso ya dilemo tsa bophelo tsa motho. /bon. Ditshiu/ Mohl. Hore tshiu
tsa hao di eketsehe, o tlameha ho hlompha mmao le ntatao.
Tsho (ts-hu) /exclamation: sudden darkness/ Lekgotsa le bontshang tsela eo ho
fifetseng ka yona. Lentsoe le hlalosang boemo ba phipalo.
Tshoabisi (ts-hwa-bi-si) /unreliable person/ Motho ya soabisang: ya phoqang kapa
eo a kekeng a tshetjoa nako e ngata. /bon. Botshoabisi/.
Tshoabiso (ts-hwa-bi-so) /embarrassment/ Ketso ya ho soabisa: ho tlontlolla ka
diketso; ho etsa diketso tse behang motho ya nang le tebello e hodimo tlase. Ho phoqa
ka diketso. (bap. masoabi).
Tshoabo (ts-hwa-baw) /disappointment, dismay/ Ketso ya ho soaba: pontsho ya
masoabi. Boemo ba ho phoqahala ka lebaka la ho nyopa hoa tebello e sa phethahalang
kapa puo le ketsahalo e phoqang. /bon. masoabi/ Tem. Batho ba bangata ba sebedisa
lentsoe lena, “tshoabo” le le ka bongateng, “masoabi” mme sena se bake kakanyo ya
hore lentsoe, “masoabi” ke bonngwe. (bap. masoabi) (mm. maswabi).
Tshoaela (ts-hwa-ela) /seldom/ E etsahalang ka nako enngwe: e sa etsahaleng nako le
nako; e sa etsahaleng hangata. E tlang ka sewelo. (bap. sewelo).
Tshoaela (ts-hwa-ela) /reimburse/ Ho fa motho ya lahlehetsoeng lethonyana; ho
putsa ka mora tahlehelo; ho fa mosebeletsi mpho bakeng sa mosebetsi wa hae o
motle; ho leboha hoa ramosebetsi.
Tshoaelana (ts-hwa-ela-na) /to reward, bonus/ Ketsetsano ya ho tshoaela: ho fana
kapa ho putsa qetellong ya mosebetsi; ho fana ka phaello ya moputso o eketsehileng
ka baka la mosebetsi o motle o phethiloeng. Sesupo sa teboho ya ramosebetsi.

796
 797

Tshoaelano (ts-hwa-ela-naw) /a reward, bonus/ Boemo ba ho fana kapa ho putsa

qetellong ya mosebetsi; ho fana ka phaello ya moputso o eketsehileng ka baka la
mosebetsi o motle o phethiloeng. Sesupo sa teboho ya ramosebetsi.
Tshoaelo (ts-hwa-e-law) /reimbursement/ Ketso ya ho tshoaela: mokgoa wa ho fa
motho ya lahlehetsoeng lethonyana; ho putsa ka mora tahlehelo; ho fa mosebeletsi
mpho bakeng sa mosebetsi wa hae o motle; ho leboha hoa ramosebetsi.
Tshoaetsa (ts-hwa-e-tsa) /of a disease: transmit, contagious/ Ho baka hore lefu le
tshoare motho emong: ho isa lefu ho motho ya sa kuleng ho tloha ho mokudi.
Tshoaetsana (ts-hwa-etsa-na) /transmittable, contagious, transmissible/ Hoa
bohloko kapa bokudi: ho ba boemong ba ho jala, hasa le ho atisa bohloko kapa lefu ka
ho thetsa, hemela kapa ho bohlela dikokoanahloko ho motho ya phetseng hantle
mmeleng. Ketsetsano ya ho tshoaetsa.
Tshoaetsano (ts-hwa-etsa-naw) /transmittability, transmittal/ Boemo ba ho jala,
hasa le ho atisa bohloko kapa lefu ka ho thetsa, hemela kapa ho bohlela
dikokoanahloko ho motho ya phetseng hantle mmeleng. Ketsetsano ya ho tshoaetsa.
Tshoaetso (ts-hwa-e-tso) /transmission, transmissiveness/ Ketso ya ho tshoaetsa: ho
baka hore lefu le tshoare motho emong: ho isa lefu ho motho ya sa kuleng ho tloha ho
mokudi. Khaso ya boloetse ho tloha ho mokudi ho ya ho motho ya phelang hantle.
Tshoahla-tshoahla (//) /sound of unseen creeping creature/ Lekgotsa le
sebedisoang ho etsa kapa ho etsisa modumo wa phoofolo e hahabang hara mofero
kapa joang empa e sa bonahale.
Tshoahlamanyo (ts-hwa-hla-man-yaw) /wreckage, fragmentation/ Ketso ya ho
soahlamanya: ho senya ka ho etsa maloangloahla: ho senya sebopeho ka ho heletsa,
thuba, choatla kapa ho kgaola ka dikotoana.
Tshoamo (ts-hwa-maw) /tight riding/ Ketso ya ho soama: ho tseparela hodima
phoofolo e kalangoang; ho tiisa mmele, haholo maoto, hodima se palangoeng ka ho
qoba ho wela.
Tshoana (ts-hwa-na) /identical, same, similar, congruous/ Hoa chebahalo kapa
sebopeho: e nang le tshobotsi kapa ponahalo e joalo ka enngwe; eo ponahalo kapa
tshobotsi ya yona e sa fapaneng le enngwe.
Tshoana (//) /of female: black, dark, blonde/ Hoa mmala wa motho e motshehadi:
ya motle ba letlalo le fifetseng. (mm. tshowana, tsooana).
Tshoana (//) /of female animal colour: black/ Hoa mmala wa phoofolo e tshehadi: e
ntsho ka mmala; e mmala o lefifi.
Tshoanela (ts-hwa-ne-la) /congruent, compatible, fitting/ Hoa seaparo: se dulang
hantle mmeleng ebile se shebahala hantle ho ya se apereng. Hoa ketso kapa ntho e
itseng: e amanang le monga yona.
Tshoanelana (ts-hwa-ne-la-na) /compatible/ Ketsetsano ya ho tshoanela: ho ba le
mekgoa, mehopolo le ditloaelo tse tsoanang.
Tshoanelano (ts-hwa-ne-la-naw) /compatibility/ Ketso ya ho tshoanelana: mekgoa,
mehopolo le ditloaelo tse tsoanang tsa batho ba phelang mmoho.
Tshoanelo (ts-hwa-ne-lwa) /right, prerogative, permission, permit/ Boemo boo
eleng tokelo ya motho; seo motho anang le seabo sa semmuso ho sona; tokelo eo
motho anang le yona ka molao kapa ka boemo ba hae. Tumello eo motho a nang le
yona kapa eo a e fuweng. /bon. ditshoanelo/ (bap. tokelo). (mm. tshwanelo).
Tshoaneloa (ts-hwa-ne-lwa) /congruent, fitting/ Boetsuwa ba ho tshoanela.
Tshoanetse (ts-hwa-ne-tsi) /required to/ Ho tlameha ho; ho lokela ho; ho qobelleha
ho etsa se itseng ntle le boikgethelo. Bokgale ba ho tshoanela.

797
 798

Tshoano (ts-hwa-naw) /similarity, resemblence, likeness, sameness/ Boemo ba ho

ba le tshobotsi, sebopeho kapa chebahalo e le nngwe, e hlokang phapang.
Tshoantsha (ts-hwa-nts-ha) /identify/ Ho bopa setshoantsho sa motho kapa sa ntho
ka se bonoang ka leihlo. Ho hlahisa se tshoanang le seseng; ho bontsha se tshoanang
kapa se atamelaneng le seseng ka tshobotsi kapa ka tlhaloso.
Tshoantshisa (ts-hwa-nts-hi-sa) /fictionalize/ Ho etsa hore tshomo kapa ketsahalo e
so etsahaleng e be pale e tsoelang pele; ho etsa papadi ya pale ka boemo kapa
ketsahalo e kileng ya etsahala.
Tshoantshiso (ts-hwa-nts-hi-so) /parable/ Tshomo kapa pale e sebedisoang joalo ka
mohlala ho bapisa ketsahalo ya nnete. /bon. ditshoantshiso/ (bap. setshoantsho).
Tshoantshiso (ts-hwa-nts-hi-so) /tale, fiction/ Boemo ba ho tshoantshisa: ho etsa
hore tshomo kapa ketsahalo e so etsahaleng e be pale e tsoelang pele; ho etsa papadi
ya pale ka boemo kapa ketsahalo e kileng ya etsahala. (bap. tshomo).
Tshoantsho (ts-hwa-nts-haw) /analogy, identification/ Ketso ya ho tshoantsha: ho
bopa setshoantsho sa motho kapa sa ntho ka se bonoang ka leihlo. Ho hlahisa se
tshoanang le seseng; ho bontsha se tshoanang kapa se atamelaneng le seseng ka
tshobotsi kapa ka tlhaloso.
Tshoaphe (ts-hwap-he) /G-string/ Mofuta wa thethana, seka tsheya, e aparoang ke
batho ba batshehadi, eo ha e aperoe e koahelang setho sa bosathi feela, ebile e
kennella bohareng ba dibono haholo, mme e hlahise boholo ba dibono kantle. /bon.
ditshoaphe/ (bap. tshea, thitana) (mm. tshwaphe).
Tshoaphela (ts-hwap-he-la) // Ho kena pakeng tsa dibono hoa tsheha kapa seaparo sa
kahare sa motho e motshehadi; ho nyamela dibonong hoa seaparo sa kahare.
Tshoaphelo (ts-hwap-he-law) // Ketso ya ho tshoaphela: ho kena pakeng tsa dibono
hoa tsheha kapa seaparo sa kahare sa motho e motshehadi; ho nyamela dibonong hoa
seaparo sa kahare.
Tshoara (ts-hwa-ra) /arrest, apprehend, nab/ Ho nka motho ya tlotseng molao ka
sepheo sa ho mo isa ntloanatshoana; ho nka mmelaeloa ka sepheo sa ho mo koalla
chankaneng; ho lebisa motho ya tlotseng maloa teronkong. (mm. tshwara). Mael.
Leshodu ke le tshoeroeng: motho ya tshoeroeng a utsoa ke yena leshodu, empa ya sa
tshoaroang a etsa joalo ha se lona.
Tshoara (ts-hwa-ra) /take, touch/ Ho isa kapa ho lebisa letsoho ho ntho e tlamehang
ho thetsoa; ho isa ntho e tlamehang ho nanabeloa ho motho ya e batlang; ho thetsa ka
seatla ka morero wa ho utloa. (bap. nka, kuka) Mael. Mma ngoana o tshoara thipa
ka bohaleng: motsoadi e motshehadi wa motho o tshireletsa ngoana wa hae ka tsela
tsohle tseo anang le tsona le ha ho le thata joang.
Tshoaratshoara (ts-hwa-rats-hwa-ra) (tshwaratshwara) /caress, cuddle, fondle/ Ho
tshoara kapa ho thetsa setho sa mmele ka tsela e phaellaneng ka sepheo se itseng.
Tshoaratshoaro (ts-hwa-rats-hwa-raw) /caressing, cuddling, fondling/ Ketso ya ho
tshoaratshoara: tloaelo kapa mokgoa wa ho tshoara kapa ho thetsa setho sa mmele ka
tsela e phaellaneng ka sepheo se itseng. (mm. Tshwaratshwaro, tshwara-tshwaro).
Tshoarehile (ts-hwa-re-hi-le) /engaged, commited, busy/ Ho ba maphathaphathe
haholo; ho hloka nako ya ho etsa mosebetsi omong ka baka la mesebetsi emeng e
mengata; ho hloka nako ya ho etsa mosebetsi omong.
Tshoareho (ts-hwa-re-haw) /commitment/ Boemo ba ho tshoareha kapa ho hloka
nako ka baka la ho ba maphathaphathe haholo; tlhokeho ya nako ya ho phetha mabaka
amang ka baka la mosebetsi o teng o mongata.

798
 799

Tshoarela (ts-hwa-re-la) /forgive, pardon, condone, excuse, exonerate/ Ho utloela

motho ya fositseng bohloko: ho emisa kahlolo kgahlanong le motho ya fositseng; ho
se tsoele pele ka ho nka bohato kgahlanong le motho ya entseng ketso e mpe.
Tshoarela (ts-hwa-re-la) /deputize, to act for/ Ho sebetsa mosebetsi wa moetapele
nakong ya bosio ba hae; ho sebetsa joalo ka motlatsi wa moetapele.
Tshoarelana (ts-hwa-re-la-na) /reconcile/ Ketsetsano ya ho tshoarela: ho lebala
ditshitelo tsohle tsa batho ba bangata; ho leballana melato le diphoso tsa kgale; ho
boelana ka sepheo sa ho etsa setsoalle se secha; ho utloana hape ka mora toantshano
kapa dikgohlang.
Tshoarelano (ts-hwa-re-la-no) /reconciliation/ Boemo ba ho lebala ditshitelo tsa
batho ba bangata; ho leballana melato le diphoso tsa kgale; ho boelana ka sepheo sa
ho etsa setsoalle se secha; ho utloana hape ka mora toantshano kapa dikgohlang.
Tshoarella (ts-hwa-rel-la) /to last, endure, survive/ Ho tsoela pele ka ho sebetsa
kapa ho etsa ketso e itseng nako e telele haholo le ha ho le thata haholo; ho mamella
boemo bo thata, bo sa kgonahaleng. (bap. mamella).
Tshoarello (ts-hwa-rel-law) /lasting, endurance, survival/ Ketso ya ho tshoarella: ho
tsoela pele ka ho sebetsa kapa ho etsa ketso e itseng nako e telele haholo le ha ho le
thata haholo; ho mamella boemo bo thata, bo sa kgonahaleng.
Tshoarelo (ts-hwa-re-law) /forgiveness, exoneration/ Ketso ya ho tshoarela: ho
utloela motho ya fositseng bohloko: ho emisa kahlolo kgahlanong le motho ya
fositseng; ho se tsoele pele ka ho nka bohato kgahlanong le motho ya entseng ketso e
mpe. Teballo ya melato le diphoso. Kinelo matsoho metsing.
Tshoarelo (ts-hwa-re-law) /deputation, acting for/ Mokgoa wa ho sebetsa mosebetsi
wa moetapele nakong ya bosio ba hae; ho sebetsa joalo ka motlatsi wa moetapele.
Tshoarisa (ts-hwa-ri-sa) /apprehend/ Ketsiso ya ho tshoara: ho isa emong
ntloanatshoana ka baka la phoso e entsoeng, e kgahlanong le toka.
Tshoarisana (ts-hwa-ri-sa-na) /apprehend each other/ Ketsetsano ya ho tshoarisa:
ho tshoarisa emong, mme le yena a tshoarise ya mo tshoarisitseng.
Tshoarisano (ts-hwa-ri-sa-naw) /apprehending each other/ Ketso ya ho tshoarisana
kapa ho tshoarisa motho ya o tshoarisang.
Tshoarisitse (ts-hwa-ri-si-tse) /apprehended/ Bokgale ba ho tshoarisa.
Tshoarisitsoe (ts-hwa-ri-si-tswe) // Boetsuwa le bokgale ba ho tshoarisa.
Tshoariso (ts-hwa-ri-so) /apprehension/ Ketso ya ho tshoarisa: ho isa emong
ntloanatshoana ka baka la phoso e entsoeng, e kgahlanong le toka.
Tshoarisoa (ts-hwa-ri-swa) // Boetsuwa ba ho tshoarisa.
Tshoaro (ts-hwa-raw) /arrest/ Ketso ya ho tshoara: ho nka motho ya tlotseng molao
ka sepheo sa ho mo isa ntloanatshoana; ho nka mmelaeloa ka sepheo sa ho mo koalla
chankaneng; ho lebisa motho ya tlotseng maloa teronkong.
Tshoasa (ts-hwa-sa) /to trap and catch/ Ho tshoara se chehiloeng: ho fumana se
neng se etseditsoe leraba; ho etsa leraba bakeng sa ho tshoara se chehiloeng.
Tshoaseha (ts-hwa-se-ha) /trapped and catched/ Ho ba boemong ba ho se kgone ho
itokolla lerabeng kapa ketsahalong e itseng; ho hloleha ho phonyoha.
Tshoaseho (ts-hwa-se-haw) /trapping and catching/ Ketso ya ho tshoaseha: boemo
ba ho hloleha ho lokoloha; tlholeho ya ho phonyoha.
Tshoasetsa (ts-hwa-se-tsa) /trap and catch for/ Ketsetso ya ho tsoasa: ho tshoasa
bakeng sa, kapa ho thusa ho tshoasa.
Tshoasetso (ts-hwa-se-tso) /trapping and catching for/ Ketso ya ho tshoasetsa: ho
tshoasa bakeng sa, kapa ho thusa ho tshoasa.

799
 800

Tshoasisa (ts-hwa-si-sa) /to cause to be catched/ Ketsiso ya ho tshoasa: ho baka hore

ntho e tshoasehe.
Tshoasiso (ts-hwa-si-so) /causing to be catched/ Ketso ya ho tshoasisa: boemo ba ho
kenya lerabeng kapa sefing. (mm. tshwasiso).
Tshoasiso (ts-hwa-si-so) /joking/ Ketso ya ho soasisa: ho bua dipuo tse tshehisang le
motho emong; ho qabola motho emong ka ho bua dipuo tsa bosoasoi.
Tshoaso (ts-hwa-so) /trapping and catching/ Ketso ya ho tshoasa: ho tshoara se
chehiloeng: ho fumana se neng se etseditsoe leraba; ho etsa leraba bakeng sa ho
tshoara se chehiloeng.
Tshoaso (ts-hwa-so) /a joke/ Ketso ya ho soasoa: ho tshehisa. Ho utloisa monate ka
dipuo tse tshehisang; ho qabola ka ho etsa hore motho a tshehe; ho bua puo e hlokang
botio. Boemo ba ho sebedisa mantsoe a ho bapala kapa ho bua puo e hlokang botio.
Tshoaya (ts-hwa-ya) /to mark, evaluate/ Ho etsa letshwao: ho etsa letheba le
bontshang kapa le hlalosang sebopeho; ho etsa letheba le bontshang tokafalo kapa
phoso; ho shebana le diphoso ho ntho e sa tsoa lokisoa kapa e sa tsoa etsoa.
Tshoaya (ts-hwa-ya) /to correct/ Ho lokisa phoso.
Tshoayo (ts-hwa-yaw) /marking, evaluation, correction/ Ketso ya ho tshoaya: ho
etsa letshwao: ho etsa letheba le bontshang kapa le hlalosang sebopeho; ho etsa
letheba le bontshang tokafalo kapa phoso; ho shebana le diphoso ho ntho e sa tsoa
lokisoa kapa e sa tsoa etsoa. Ho lokisa phoso. (bap. letshwao, tshoaha).
Tshobotsi (ts-ho-bo-tsi) /countenance, face/ Bokapele ba hlooho bo akgang phatla,
nko, mahlo, molomo, marama, mohlahare le seledu. Kakaretso ya sefahleho mmoho
le ditho tsa sona. /bon. ditshobotsi/ (bap. sefahleho).
Tshoedisa (ts-hwe-di-sa) // Ketsiso ya ho tshoela: ho ntsha ntho e ka molomong ka ho
e kgoefela ka thuso ya leleme le dipounama.
Tshoediso (ts-hwe-di-so) // Ketso ya ho tshoedisa: ho baka ho ntsha ntho e ka
molomong ka ho e kgoefela ka thuso ya leleme le dipounama.
Tshoehla (ts-hwe-hla) /filthy/ Ho ba boemong bo sa hloekang; ho ba ditshila hoa
diaparo tse aperoeng; ho se bohehe hantle ka lebaka la tshila ya seaparo.
Tshoehlisa (ts-hwe-hli-sa) /taint/ Ketsiso ya ho tshoehla; ho baka hore seaparo kapa
monga sona a be ditshila; ho tshilafatsa ka tshila kapa ntho e fedisang bohloeki.
Tshoehlisitse (ts-hwe-hli-si-tse) // Bokgale ba ho tshoehlisa.
Tshoehlisitsoe (ts-hwe-hli-si-tswe) // Boetsuwa le bokgale ba ho tshoehlisa.
Tshoehliso (ts-hwe-hli-so) /tainting/ Ketso ya ho tshoehlisa: ho baka hore seaparo
kapa monga sona a be ditshila; ho tshilafatsa ka tshila kapa ntho e fedisang bohloeki.
Tshoehlisoa (ts-hwe-hli-swa) /defiled/ Boetsuwa ba ho tshoehla.
Tshoehlo (ts-hwe-hlo) /filth, defilement, contamination/ Ketso ya ho tshoehla: ho
ba boemong bo sa hloekang; ho ba ditshila hoa diaparo tse aperoeng; ho se bohehe
hantle ka baka ala tshila ya seaparo.
Tshoekeselo (ts-hwe-ke-se-law) /shakiness, tottering/ Ketso ya ho soekesela: ho
hloka boemo bo tsitsitseng ba mmele bo bakang ho wela ha bonolo; ho tsitsinyeha ka
tsela e bakang ho wela ka baka la bokudi. Ho se be maemong a tsitsitseng kapa a
tiileng a matla a mmele; ho tsitsinyeha ka lebaka la moya kapa bofokodi ba mmele o
mosesane. Ho fefoloa ke moya ka baka la bofefo ba mmele kapa sebopeho.
Tshoela (ts-hwe-la) /spit, expectorate, spew, sputter/ Ho ntsha se ka molomong ka
ho kgoefela ka thuso ya leleme le dipounama; ho lahla ka molomo.
Tshoele (ts-hwe-le) /coth moth/ Mofuta wa kokoanyana o jang diphahlo kapa o
fumanoang diaparong. /bon. ditshoele/.

800
 801

Tshoelesa (ts-hwi-le-sa) /gland/ Enngwe ya dikarolo tsa mmele tse ikarabellang

bakeng sa ho etsa maro a mmele eo ho bohloko kapa ho thibana hoa yona ho bakang
bokudi sethong seseng sa mmele. /bon. ditshoelesa/.
Tshoelo (ts-hwe-law) /spitting, expectoration/ Ketso ya ho tshoela: ho ntsha se ka
molomong ka ho kgoefela ka thuso ya leleme le dipounama; ho lahla ka molomo.
Tshoene (ts-hwe-ni) (tshwene) /monkey/ Phoofolo e hlaha ya naheng, enang le
lekopo le leholo, e ratang ho kalama dikalaneng tsa difate, e nang le sebopeho sa
motho kapa e batlileng e tshoana le motho. /bon. ditshoene/ Mael. Tshoene ha e
ipone lekopo: motho ha a bone diketso tsa hae tse mpe, empa o bona tsa babang.

TSHOENE, DITSHOENE

Tshoenya (ts-hwen-ya) /to trouble, wayward/ Ho baka mathata; ho etsa hore boemo
bo hloke kgutso; ho atisa pherekano; ho hlopha ka diketso tse latellanang.
Tshoenyeha (ts-hwen-ye-ha) /troubled/ Ho ba boemong bo kgathatsang maikutlo; ho
ba boemong bo hlokang kgutso; ho ba makgatheng a ho hlopheha monahano.
Tshoenyeho (ts-hwen-ye-haw) /disturbance, troublesomeness/ Ketso ya ho
tshoenyeha: boemo bo kgathatsang maikutlo; boemo bo hlokang kgutso; ho ba
makgatheng a ho hlopheha monahanong. /bon. matshoenyeho/ Tem. Batho le
bangodi ba bangata ba sebedisa lentsoe lena “tshoenyeho” le le ka bongateng joalo ka
ha eka ha le na bonngwe.
Tshoenyo (ts-hwen-yaw) /troublesomeness/ Ketso ya ho tshoenya kapa ho baka
mathata; ho etsa hore boemo bo hloke kgutso; ho atisa pherekano; ho hlopha ka
diketso tse latellanang. /bon. matshoenyeho/ Tem. Batho le bangodi ba bangata ba
sebedisa lentsoe lena “tshoenyo” le le ka bongateng joalo ka ha eka ha le na bonngwe.
Tshoenyo (ts-hwen-yo) /insult by nose movement/ Ketso ya ho soenya: ho famola
nko kapa molomo: ho sotha nko le molomo ka tsela ya ho rohaka. (mm. Tshwenyo).
Tshoenyoa (ts-hwen-wa) /troubled/ Boetsuwa ba ho tshoenya. (mm. Tshwenyoa).
Tshoephenena (ts-hwep-he-ne-na) /maneuver, manoeuvre/ Ho sebedisa bohlale
kapa matshoephenene bakeng sa ho rarolla qaka e itseng: Bohlale ba ho thola tharollo
enngwe ya ho phethahatsa sepheo se batloang. (bap. matshoephenene).
Tshoepheneno (ts-hwep-he-ne-naw) /maneuvering, manoeuvring/ Ketso ya ho
tshoephenena: tshebediso ya matshoephenene kapa letshoephenene: Bohlale ba ho
thola tharollo enngwe ya ho phethahatsa sepheo se batloang. (bap. matshoephenene).
Tshoere (ts-hwe-ri) (tshwere) /arrested/ Ya kapa e boemong ba ho tshoaroa: e
makgatheng a ho isoa ntloanatshoana. Mael. Leshodu ke le tshoeroeng: motho ya
tshoeroeng a utsoa ke yena leshodu, empa ya sa tshoaroang a etsa joalo ha se lona.
Tshoeroe (ts-hwe-rwi) (tshwerwe) /arrested/ Boetsuwa ba ho tshoara.
Tshoetshoetshoe (ts-hwets-hwets-hwe) /oily, oilyness/ E tletseng mafura haholo; e
mongobo wa mafura; e nang le kutloahalo ya mafura. (bap. motshoetshoe).
Tshoeu (ts-hwe-u) /of colour: white, light/ E mmala wa lehloa; e kganyang hofeta
mebala kaofela. (bap. Bosoeu, mosoeu) (mm. Tshweu, bosweu, mosweu).

801
 802

Tshoeufala (ts-hwe-u-fa-la) (soeufala) /brighten, lighten/ Ho ba le mmala o mosoeu;

ho kganya haholo ka mmala. Ho kganya hoa mmala ka lebaka la ho hloekisoa. (mm.
Sweufala, tshweufala, tshweufalo, tshweufatso).
Tshoeufalo (ts-hwe-u-fa-law) /brightening, lightening/ Ketso ya ho tshoeufala: ho
ba le mmala o mosoeu; ho kganya haholo ka mmala. Boteng ba mmala o hlakileng ka
lebaka la ho hloekisoa.
Tshoeufatsa (ts-hwe-u-fa-tsa) (soeufatsa) /brighten/ Ho etsa hore ntho e be tshoeu ka
mmala; ho fetolela mmala omong ho o mosoeu kapa o hlakileng. (mm. sweufatsa).
Tshoeufatso (ts-hwe-u-fa-tso) /brightening/ Ketso ya ho soeufatsa kapa ho
tshoeufatsa: ho etsa hore ntho e be tshoeu ka mmala; ho fetolela mmala omong ho o
mosoeu.
Tshoha (ts-hu-ha) /to be afraid or scared/ Ho ba maikutlong a letsoalo le tshabo; ho
ba boemong ba lekoala kapa motho ya boi; ho hloka sebete sa ho etsa ketso e itseng
kapa ho toba boemo bo itseng ka baka la letsoalo.
Tshohanyetsa (ts-hu-han-ye-tso) /to emerge suddenly, unexpectedly/ Ho etsahatsa
hanghang ntle le tebello; ho tla kapa ho etsahala ka mokgoa o lesumatha, o sa
lebelloang.
Tshohanyetso (ts-hu-han-ye-tso) /emergency, crisis, quandary/ Boemo ba ho
tshohanyetsoa: mokgoa o potlakileng wa ho etsa diketso tse itseng, o bakoang ke
tsietsi e hlahang hanghang ho sa lebelloa. Ketsahalo e etsoang ntle le mohopolo kapa
morero o nahannoeng pejana.
Tshohile (ts-ho-hi-le) /afraid, scared/ E bontshang maikutlo a letsoalo; e hlokang
sebete sa ho phethahatsa ketso e itseng ka baka la tshabo.
Tshohla (ts-haw-hla) /discuss, to report/ Ho bua ka taba e itseng ka ho etsa kopano
ya semmuso; ho buisana ka taba e hlokang pitso kapa kopano e otlolohileng le eo ho
buuwang le yena. Ho fana ka taba e mabapi le. (bap. letshohla, letshohlo, matshohlo).
Tshohlile (ts-ho-hli-le) /discussed/ Bokgale ba ho tshohla.
Tshohlo (ts-haw-hlaw) /discussion, a report/ Ketso ya ho tshohla: ho bua ka taba e
itseng ka ho etsa kopano ya semmuso; ho buisana ka taba e hlokang pitso kapa
kopano e otlolohileng le eo ho buuwang le yena. (bap. letshohlo, matshohlo).
Tshohloa (ts-haw-hlwa) /discussed/ Boetsuwa ba ho tshohla.
Tshohlomela (ts-haw-hlaw-mw-la) /intrude, interfere/ Ho ba teng ketsahalong ntle
le ho mengoa; ho kena taba ntle le ho mengoa kapa memo. Ho etsa se itseng ntle le
taelo. (bap. itshohlometsa).
Tshohlomelo (ts-haw-hlaw-me-law) /intrusion, interference/ Ketso ya ho
tshohlomela: tloaelo ya ho ba teng ketsahalong ntle le ho mengoa; mokgoa wa ho
kena taba ntle le ho mengoa kapa memo. Ho etsa se itseng ntle le taelo.
Tshohlometsa (ts-haw-hlaw-me-tsa) /intermeddle, tamper/ Ho kenya motho
ditabeng tse sa mo ameng; ho etsa ketso e itseng ntle le tumello kapa taelo. Tlh.
lentsoe le nepahetseng ke “tshotlometsa” le “itshohlometsa” hofeta “tsohlometsa”.
Tshohlometso (ts-haw-hlaw-me-tso) /intermeddling, tampering/ Ketso ya ho
tshohlometsa kapa ho sohlometsa: ho kenya motho ditabeng tse sa mo ameng; ho etsa
ketso e itseng ntle le tumello kapa taelo. (bap. boitshohlometso).
Tshohlometsoa (ts-haw-hlaw-me-tswa) // Boetsuwa ba ho tshohlometsoa.
Tshokelo (ts-haw-ke-law) /pap stiring/ Ketso ya ho sokela bohobe bakeng sa. Ho
fuduha bohobe bakeng sa motho emong.
Tshokelo (ts-hu-ke-law) /provocation/ Ketso ya ho sokela: ho qala motho kapa nthoe
ka ho baka bohale; ho qholotsa ka dipuo kapa diketso; ho baka hore motho a batle ho

802
 803

loana kapa ho halefa. Tem. Letsoe lena, “tshokelo” kapa “sokela” ha se la puo ya
sekone feela, le Basotho ba le sebedisa. (mm. Sukela).
Tshoko (ts-haw-kaw) /pap cooking/ Ketso ya ho soka: mokgoa wa ho fuduha bohobe
bo phehoang; tsela ya ho fuduha bohobe nakong ya ho pheha ka sepheo sa ho bo
kopanya le ho bo butsoisa.
Tshokodiso (ts-ho-ko-di-so) /troublesomeness/ Ketso ya ho sokodisa: ho hlopha ka
diketso kapa dipuo; ho etsa hore emong a thole bothata kapa a hlolehe ka lebaka la ho
thatafatsa maemo.
Tshokoleho (ts-hu-ku-le-haw) /insufficiency, deficiency, scarce/ Ketso ya ho
sokoleha: ho ba boemong ba ho fumana se batlahalang ka boima; ho thola se batloang
ka bothata. Bothata ba ho fumana se batloang. (bap. leqeme).
Tshokollo (ts-ho-kol-law) /repentance/ Ketso ya ho sokolla: ho tlohedisa bobe. Ho
tlohedisa ketso tsa kgale tse mpe. Ho tlosa diketsong le mekgoa ya kgale, e fetileng.
Tshokolo (ts-hu-ku-law) /struggling, suffering/ Ketso ya ho sokola: ho hula ka thata
ka baka la ho futsaneha kapa ho hlopheha; ho kopana le mathata a sitisang tsoelopele.
Tshokoloho (ts-hu-ku-lu-haw) /repentance, compunction, sorriness/ Ketso ya ho
sokoloha: ho tlohela bobe; ho tlohela ketso tsa kgale tse mpe; ho lesa diketso le
mekgoa ya kgale e fetileng.
Tshola (ts-hu-la) /to serve food/ Ho lokisa dijo bakeng sa ho fepa batho ba jang; ho
lokisa dijo tse butsuweng (butsuitseng) ka ho di ntsha sejaneng kapa pitseng bakeng
sa ho phomosetsa. Mael. Bo tsholoa bo chesa, bo tsohe bo fodile: maikutlo a khalefo
a kokobela ha nako e ntse e tsamaya. Mael. Ho tshola tlhako morong: ho baleha ka
lebelo le leholo.
Tshola (ts-hu-la) /shift, remove/ Ho tlosa ntho e itseng, haholo bolo ya maoto,
sebakeng seseng ka sepheo sa ho e balehisa ho ya sebakeng seseng. Mohl. Steve
Lekoeleha o tseba ho tshola bolo hantle nakong ya papadi ya bolo ya maoto.
Tsholela (ts-hu-le-la) /serve for, cater/ Ketsetso ya ho tshola: ho tshola bakeng sa.
Tsholelo (ts-hu-le-law) /serving, catering/ Ketso ya ho tsholela: ho tshola dijo
bakeng sa motho emong.
Tsholla (ts-hul-la) /spill, scatter, shed/ Ho ntsha metsi nthong e itseng; ho lahla kapa
ho ntsha lero setshelong; ho dutlisa madi, metsi kapa lero ka ho baka hore le tsoe moo
leleng teng. Ho lebisa metsi kapa lero nqa enngwe.
Tshollo (ts-hul-law) /spilling, shedding/ Ketso ya ho tsholla: ho ntsha metsi nthong e
itseng; ho lahla kapa ho ntsha lero setshelong; ho dutlisa madi, metsi kapa lero ka ho
baka hore a tsoe moo a leng teng. Ho lebisa metsi kapa lero nqa enngwe; ho etsa hore
metsi kapa ntho metsi e phophothehe kapa e fele ka setshelong.
Tsholo (ts-hu-law) /serving, catering/ Ketso ya ho tshola: ho lokisa dijo bakeng sa ho
fepa batho ba jang; ho lokisa dijo tse butsuweng ka ho di ntsha sejaneng kapa pitseng
bakeng sa ho phomosetsa.
Tsholo (//) /caterer/ Motho ya tsholang dijo: eo mosebetsi wa hae eleng ho lokisa
dijo bakeng sa ho fepa batho ba jang; ho lokisa dijo tse butsuweng ka ho di ntsha
sejaneng kapa pitseng bakeng sa ho phomosetsa. /bon. botsholo/ (mm. Tsolo).
Tsholo (ts-hu-law) /shifting, removal/ Mokgoa wa ho tlosa ntho e itseng sebakeng
seseng ka sepheo sa ho e balehisa ho ya ho seseng. Mohl. Jomo Sono o tloaetse
tsholo ya bolo nakong ya papadi e bohale ya ditlhodisano.
Tshomano (ts-haw-ma-no) /teasing, baiting/ Ketso ya ho somana: tloaelo ya ho
utloisana bohloko ka bosoasoi kapa dipuo tse phoqang. (bap. mosomi) (mm. Kwara).

803
 804

Tshomo (ts-hu-maw) /tale, myth, fary tale, folk tale/ Pale eo ketsahalo ya yona e sa
itshetlehang nthong ya nnete; ketsahalo e sa etsahalang ka sebele; moqoqo o hlokang
bonnete; moqoqo kapa pale ya matsiboya e etsoang ha ho dutsoe ifo. /bon. ditshomo/.
Tshomo (ts-haw-maw) /teasing/ Ketso ya ho soma: ho soasoa ka tsela e utloisang
bohloko; ho bua dipuo tse utloisang emong bohloko. (bap. sesomo).
Tshoo! (ts-hoo) /exclamation: sudden lights off/ Lekgotsa le bontshang tsela eo ntho
eleng ntsho ka yona; lekgotsa lesebedisoang ho hlalosa boemo ba lefifi.
Tshopodi (ts-ho-po-di) /awkward, cumbersome, unmanageble/ Eo hoseng bobebe
ho e etsa; eo holeng thata ho e sebedisa kapa ho e utloisisa.
Tshopodi (ts-ho-po-di) /diagonal/ Hoa sebopeho sa chebahalo ya ntho: e sa emang ka
ho otloloha ha e bapisoa le boemo kapa sebopeho se otlolohileng; e paroletsang ka ho
nka tsela e shebileng nqa ya moo tse ding di sa shebang teng. (bap. sekoekoe).
Tshosa (ts-ho-sa) /to scare, scary, to threat/ Ho baka letsoalo le be teng; ho etsa
ketso e atisang kapa e kenyang tshabo; ho bua taba e phahamisang kapa e nyarosang
maikutlo.
Tshosana (ts-ho-sa-na) /scare each other/ Ketsetsano ya ho tshosa: ho tshosa emong,
mme le yena a tshose ya mo tshositseng.
Tshosane (ts-hu-sa-ne) /intimidator/ Motho ya tshosang babang: ya kenyang tshabo
le letsoalo pelong tsa batho. /bon. botshosane/ (mm. Tsosane, setshosa).
Tshosano (ts-ho-sa-naw) // Ketso ya tshosana: ho tshosa emong, mme le yena a
tshose ya mo tshositseng.
Tshosetsa (ts-ho-se-tsa) (itshosetsa)// Ho etsa eka motho o tseba haholo empa ho se
joalo; ho etsa diketso tsa tsebanyane kapa setsebi ka tsela e ntle; ho itloaetsa ho etsa
diketso tse itseng ka bokgabane ntle le thupello. Mohl. Thabo o wa itshosetsa
(tshosetsa) ha ho ntho eo a e tsebang.
Tshosetsa (ts-ho-se-tsa) // Ho baka boemo bo hlolehisang phetahalo ya tebello ya
morero o itseng; ho nyopisa tebello e batloang ka diketso tse bohlasoa.
Tshosetso (ts-ho-se-tso) // Ketso ya ho tshosetsa; mokgoa wa ho etsa eka motho o
tseba haholo empa ho se joalo; ho etsa diketso tsa tsebanyane kapa setsebi ka tsela e
ntle; ho itloaetsa ho etsa diketso tse itseng ka bokgabane ntle le thupello.
Tshosetso (ts-ho-se-tso) // Mokgoa wa ho baka boemo bo hlolehisang phetahalo ya
tebello ya morero o itseng: ho nyopisa tebello e batloang ka diketso tse bohlasoa.
Tshositse (ts-ho-si-tse) /threaten/ Ho bua puo ya tshoso; ho bua se tshosang eo ho
buuwang le yena. Bokgale ba ho tshosa.
Tshoso (ts-ho-saw) /scaring, frightening, threat(s)/ Ketso ya ho tshosa: ho baka
letsoalo le be teng; ho etsa ketso e atisang kapa e kenyang tshabo; ho bua taba e
phahamisang kapa e nyarosang maikutlo. /bon. Ditshoso/. (bap. botlola).
Tshosobanyo (ts-haw-saw-ban-yaw) /disfiguring/ Ketso ya ho sosobanya: ho senya
chebeho kapa tshobotsi ka ho baka mohoashe kapa maqhutsu.
Tshotelo (ts-haw-te-law) /approach, advancement, nearing/ Ketso ya ho sotela: ho
tla haufi; ho atamela pela. Katamelo.
Tshotetsi (ts-ho-te-tsi) (tsotetsi) /approacher/ Motho ya sotelang: ya boemong ba ho
atamela kapa ho tla haufi le ntho eitseng. Moatamedi.
Tshotetso (ts-ho-te-tso) /approachability/ Ketso ya ho sotetsa: ho tlisa ntho
haufinyane le motho ya e batlang; ho atametsa pela sebaka seo e tlamehang ho ba
haufi le sona. Boemo ba ho atametsa haufi.
Tshotho (ts-hawt-haw) /distortion/ Ketso ya ho sotha: ho pelekanya kapa ho etsa
hore ntho e seke ya otloloha.

804
 805

Tshotlehiso (ts-hu-tle-hi-so) /impoverishment/ Ketso ya ho sotlehisa: ho etsa hore

motho kapa ntho e sotlehe: e hloke tse batlahalang bophelong; e be boemong ba
phutsaneho kapa bofuma.
Tshotleho (ts-hu-tle-haw) /bankrupcy, destitution, hardship, insolvency/ Ketso ya
ho sotleha: ho baka boemo ba ho hloka chelete le ditlhoko tsa bophelo ka kakaretso;
ho ba boemong ba ho se be le letho; ho phela ka thata ntle le ntho tse hlokahalang; ho
futsaneha kapa ho hlopheha. Mohl. Tsietsi e latela tshotleho.
Tshotlo (ts-hu-tlaw) /castigation, abuse, torture, victimimization/ Ketso ya ho
sotla: ho utloisa bohloko moyeng; ho etsisa diketso tse hlokang botho kapa monate
kgahlanong le; ho sebedisa joalo ka lekgoba; ho hatella ka ho sebedisa mosebetsi o
thata; ho hatella boemo ba motho kapa ho fana ka kotlo e sa lokang.
Tshotlomeditse (ts-hu-tlu-me-di-tse) // Bokgale ba ho tshotlometsa.
Tshotlomeditsoe (ts-hu-tlu-me-di-tswe) // Boetsuwa le bokgale ba ho tshotlometsa.
Tshotlometsa (ts-hu-tlu-me-tsa) /interrupt/ Ho sotlometsa kapa ho kena ntle le
tumello; ho bua pele tumello e fanoa; ho kena fela; ho kena hanong. Tlh. Lentsoe le
nepahetseng ke “tshotlometsa” hofeta “tshohlometsa”. (bap. tshohlometsa).
Tshotlometso (ts-hu-tlu-me-tso) /interruption/ Ketso ya ho sotlometsa kapa ho kena
ntle le tumello; ho bua pele tumello e fanoa; ho kena fela; ho kena hanong.
Tshotshobanyo (ts-haw-ts-haw-ban-yaw) /disfiguring/ Ketso ya ho sosobanya: ho
senya chebeho kapa tshobotsi ka ho baka mohoashe kapa maqhutsu.
Tshotso (ts-hu-tsaw) /grease, fat/ Mafura a nama a ka sebedisoang bakeng sa ho
pheha dijo; mafura a nonneng haholo. Mohl. Tshotso e kene dinaleng. Mael. Ho
ikenya tshotso dinaleng: ho ikenya hara mathata; ho ipakela bothata kapa mahlomola.
Tshubelo (ts-hu-be-law) /insertion, insert/ Ketso ya ho subela: ho kenya ka hara
ntho e itseng; ho beha ka hara bokahare ba ntho; ho lebisa se itseng ka hare ho.
Tshubutlellano (ts-hu-bu-tlel-la-naw) /congestion, influx/ Ketso ya ho subutlellana:
ho ba bangata sebakeng ka ho baka sepenya; ho tla le ho tsamaya ka bongata bo
boholo; ho baka sephethephethe se seholo; ho bokellana ka dihlopha tse ngata tse
thatafatsang motsamao o tloaelehileng, o lokolohileng. /bon. ditshubutlellano/.
Tshubutlello (ts-hu-bu-tlel-law) /crowding/ Ketso ya ho subutlella: ho tla ka bongata
kapa ka dihlopha tse kgolo; ho ba sebakeng ka palo e ngata, e sitisang motsamao o
lokolohileng le o tloaelehileng. /bon. ditshubutlello/. (mm. tshubuhlellano).
Tshuduba (ts-hu-du-ba) /particle/ Dikotona kapa dikaroloana tsa ntho e itseng;
karoloana e nyane ya ntsho tse ngata. /bon. ditshuduba/.
Tshudubano (ts-hu-du-ba-naw) /falling down/ Ketso ya ho sudubana: ho wela fatshe
ha bohloko ka ho theteha ka mora ho diheloa kapa ho wa. (bap. sudubano).
Tshudubanyo (ts-hu-du-ba-naw) /knocking down/ Ketso ya ho sudubanya: ho diha
ka ho kopanya le mobu le ho theta; ho otla kapa ho natha ha bohloko ka ho isa fatshe;
ho bidikanya fatshe.
Tshuintse (ts-hwin-tse) // Bokgale ba ho tshuinya. (bap. phintshe).
Tshuinya (ts-hwin-ya) /to fart/ Ho ntsha moya ka lesoba la sebono; ho phinya; ho
ntsha moya o nkgang kapa bosudu ka lesoba la serao. (bap. phinya, peretla)
Tshuinyana (ts-hwin-ya-na) /of a colour of female animal:/ Hoa mmala wa
phoofolo e tshehadi: ?? (bap. tshumu).
Tshuinyetsa (ts-hwin-ye-tsa) /fart at/ Ketsetso ya ho tshuinya: ho phinya kapa ho
tshuinya nqa ya; ho ntsha sephinya nqa ya.
Tshuinyetso (ts-hwin-ye-tsa) /farting/ Ketso ya ho tshuinyetsa: ho ntsha moya ka
lesoba la sebono; ho phinya; ho ntsha moya o nkgang kapa bosudu ka lesoba la serao.

805
 806

Tshuinyetso (ts-hwin-ye-tsa) /farting territory/ Sebaka sa mmele se tlasa dibono, se

fifetseng ka mmala, moo dirope di qalang teng, moo sephiya se otlang teng ho tsoa
lesobeng la sebono. /bon. ditshuinyetso).
Tshuinyo (ts-hwin-yu) /foreskin, prepuce/ Koma e sa tlosoang letlalo la pele; ntoto
ya motho ya sa bollang. Letlalo la bokapele ba koma. /bon. Ditshuinyo/ (bap. Phinu,
polotso, lebollo, leqai, lethisa).
Tshuinyo (ts-hwin-yu) /farting/ Ketso ya ho tshuinya: ho ntsha moya ka lesoba la
sebono; ho phinya; ho ntsha moya o nkgang kapa bosudu ka lesoba la serao.
Tshukudu (ts-hu-ku-du) /rhino, rhinoceros/ Enngwe ya diphoofolo tse kgolohadi, e
boima haholo, e tholahalang Afrika, e nang le lenaka le leholo le le lenyane hodima
nko, e phelang merung ya naha. /bon. ditshukudu/.

TSHUKUDU

Tshukutshoana (ts-hu-kuts-hwa-na) /baby rhino/ Tshukudu e nyane; ledinyane la

tshukudu. /bon. ditshukutshoana/.
Tshuho (ts-hu-haw) (tshuo, tshuwo) /tanning/ Ketso ya ho sua: ho etsa hore letlalo,
kobo kapa seaparo se be bonolo ka ho se sotha ka matsoho kapa ntho e itseng; ho
hlatsoa ka ho phetholaka; ho sebedisa phalo bakeng sa ho nolofatsa lekoko kapa
letlalo la phoofolo.
Tshumu (ts-hu-mu) /Red-knobbed Coot/ Mofuta wa nonyana e fumanoang haholo
dinokeng, matsheng, diqanthaneng le dikwetsa tse nang le mohlaka; e sefahleho se
sesweu le mmele o motsho; e phelang ka ho ja diphoofotsoana tsa metsing le
joang. /bon. ditshumu/.

TSHUMU (TSUMU)

Tshumu (ts-hu-mu) /of a colour of male animal:/ Hoa mmala wa phoofolo e tona: ??
Tshunano (ts-hu-na-naw) /kissing each other/ Ketso ya ho sunana: ho thetsana ka
dipounama ho bontsha lerato; ho thetsana ka molomo ho bontsha tumediso; ho aka ka
baka la lerato kapa tumediso.
Tshuneho (ts-hu-ne-haw) /kissing/ Ketso ya ho suneha: boemo ba ho kgona ho sunoa
ha bonolo; bobebe ba ho suna: eo ho e suna ho hlokang bothata..
Tshuno (ts-hu-naw) /a kiss/ Ketso ya ho suna: Ho thetsana ka dipounama ho bontsha
lerato; ho thetsana ka molomo ho bontsha tumediso; ho aka ka baka la lerato kapa
tumediso. (bap. meto, kako).
Tshunyatshunyo (ts-hun-yats-hun-yaw) /interference/ Ketso ya ho sunyasunya kapa
ho itshunyatshunya: ho kena taba kapa ditaba ntle le ho mengoa; ho ba ketsahalong
ntle le ho batlahala; ho bua taba kapa ho fana ka maikutlo ntle le ho kopjoa. (bap.
boitshunyatshunyo, boitshohlometso, boitshotlometso, tshotlometso).

806
 807

Tshuo (ts-hu-aw) (tshuho) // Ketso ya ho suwa: ho etsa hore letlalo, kobo kapa
seaparo se be bonolo ka ho se sotha ka matsoho kapa ntho e itseng; ho hlatsoa ka ho
phetholaka; ho sebedisa phalo bakeng sa ho nolofatsa lekoko kapa letlalo la phoofolo.
Tshupa (ts-hu-pa) /moth/ Mofuta wa kokoanyana e tshoana e jang peo ya poone,
mabele le tse ding tsa dijalo. /bon. ditshupa/.
Tshupanako (//) /watch, clock/ Sesebedisoa se bontshang nako ka ho tsamaya hoa
manaka a sona a supang motsotsoana, motsotso le hora ya letsatsi. Sesebedisoa se
supang le ho bontsha motsotsoana, motsotso le hora ya letsatsi. /bon. ditshupanako/
Tshupiso (ts-hu-pi-so) /direction/ Ketso ya ho supisa: pontsho ya sebaka; ho bontsha
ka ho lebisa letshwao, monoana kapa letsoho nqa ya seo ho buuwang ka sona; ho
lebisa monoana lehlakoreng la ntho eo ho buuwang ka yona. Ho hlalosetsa ka puo
kapa monoana.
Tshupo (ts-hu-paw) /pointing, showing, proving, demonstration/ Ketso ya ho supa:
ho sebedisa monoana, letsoho kapa ntho e itseng bakeng sa ho bontsha; ho etsa
pontsho kapa sesupo ka ho etsahatsa ketso e itseng; ho bontsha ka ho lebisa monoana
kapa letsoho nqa ya ntho eo ho buuwang ka yona. Ho hlalosa ka puo, monoana kapa
letsoho. (bap. pontsho, sesupo).
Tshuthiso (ts-hut-hi-saw) /removal/ Ketso ya ho suthisa: ho etsa hore ntho e itseng e
suthe; e tlohe sebakeng seseng ho ya ho seseng. (bap. suthiso).
Tshutho (ts-hut-haw) /move out, remove, spacing, retreat/ Ketso ya ho sutha: ho
tloha tseleng kapa mmileng ka sepheo sa ho qoba se tlang; ho tloha sebakeng ka ho ya
ka lehlakoreng leleng; ho tsamayela nqa enngwe ka ho balehela kotsi. Ho koekoetla
ka ho balehela. (bap. kgoecha, checha).
Tshutshumeletso (ts-huts-hu-me-le-tso) /coercion, force/ Ketso ya ho susumeletsa:
ho qobella ho etsa ketso e itseng; ho baka hore ho etsahale ketso e itseng ka sheshe.
Tshutshumetso (ts-huts-hum-etso) /influence, instigation, rhetoric/ Ketso ya ho
susumetsa: ho baka hore motho a etse ketso ka qobello; ho qobella kapa ho eletsa
emong ho nka qeto ka ho bua dipuo tse itseng; ho beha emong boemong ba ho
phethahatsa ketso ka bokgabane ba puo le mantsoe a yona. /bon. ditshutshumetso/.
Tshutsu (ts-hu-tsu) /sharp pointed/ Enang le bokapele bo hlabang; e nang le
bokapele bo bohale, bo kgonang ho hlaba ha bonolo. (bap. tsutsudupa).
Tshutsu (ts-hu-tsu) /steak/ Karolo ya nama, haholo ya kgomo, e hlokang masapo le
mafura. /bon. Ditshutsu/.
Tshututsano (ts-hu-tu-tsa-naw) /stampede/ Ketso ya ho sututsana: moferefere o
bakang ho hatana hoa diphoofolo kapa batho ba bangata; letshethetshethe le bakang
ho dielana, ho jethemana le boemo ba semphete ke o fete. /bon. ditshututsano/.
Tshututso (ts-hu-tu-tso) /pushing, a push/ Ketso ya ho sututsa: ho isa pele ka ho
sebedisa matla; ho lebisa pele ka ho tsitsinya ka ho tsamaisa ho tloha sebakeng seseng
ho ya ho seseng.
Tsibola (tsi-bo-la) /discover, invent, originate, pioneer/ Ho tlisa ketsahalo kgetlo la
pele; ho ba moqapi wa pele wa ntho e itseng; ho ba pulamadiboho wa boemo bo
itseng. (bap. sibolla, lesupatsela, pulamadiboho).
Tsibolo (tsi-bo-law) /discovery, invention, pioneering/ Ketso ya tsibola kapa ho tlisa
kgetlo la pele; boqapi ba pele ba ntho e itseng; pulamadiboho ya boemo bo itseng.
Tsiboloa (tsi-bo-lwa) /discovered, invented/ Boetsuwa ba ho tsibola.
Tsie (tsi-e) /locust/ Enngwe ya diphoofotsoana, seka lerutle, e tsamayang ka ho fofa
ka bongata, e manakana a makgutshoane, e ratang ho ja dijalo ka ho senya. /bon.
ditsie/ (bap. lerutle). Mael. Tsie di jana seropong: Batho ba leloko kapa mofuta o le
mong ha o loantshana.

807
 808

Tsiebadimo (tsi-e-ba-di-mo) /nonsense, absurdity, bombast, ludicrousness/ Hoa

puo: e mpe e hlokang moelelo; e tshabehang ha e hlalosoa; e kgesehang ka ho fetisisa;
e sa jeseng ditheohelang; e nyontshang. /bon. Ditsiebadimo/ (mm. tsie-badimo).
Tsiebadimo (tsi-e-ba-di-mo) /elegant grasshoper, zonocerus elegans/ Mofuta wa
lerutle le lehole, le botala bo kopantseng mebala emeng, leo chebeho ya lona e sa
rateheng. /bon. Ditsiebadimo/.
Tsieditse (tsi-e-di-tse) /vexed/ Bokgale ba ho tsietsa.
Tsieditsoe (tsi-e-dits-we) /vexed/ Bokgale le boetsuwa ba ho tsietsa.
Tsielala (tsi-e-la-la) /exclamation: order please! Shut up!/ Lekgotsa le laelang
mokgopi ho thola kapa ho emisa ka ho etsa lerata; lentsoe le sebedisoang ho thodisa
batho ba entseng lerata kapa modumo o moholo pitsong kapa kopanong. (bap. thola).
Tsieleha (tsi-e-le-ha) /baffle, bewilder, nonplus, perplex, flummox/ Ho ba boemong
ba ho se tsebe se tlamehang ho etsoa; ho ba bothateng bo hlokang tharollo; ho ema le
monna mateneng; ho thatafalloa.
Tsieleho (tsi-e-le-haw) /puzzlement, bafflement, bewilderment, perplexity/ Ketso
ya ho tsieleha: boemo ba ho se tsebe se tlamehang ho etsoa; ho ba bothateng bo
hlokang tharollo; ho ema le monna mateneng; ho thatafalloa.
Tsienyane (tsi-en-ya-ne) /small locust, tiny grasshoper/ Mofuta wa lerutle le
lenyane haholo le fumanoang joang bo boholo ba naheng, ebile le ka sebedisoa joalo
ka sejo ha se hadikiloe kapa se besitsoe. /bon. ditsienyane/ (bap. mohloanyane).
Tsietsa (tsi-e-tsa) /vex, inconviniece, distress/ Ho baka bothata bakeng sa motho
emong; ho etsa hore motho a se kgone ho tsoelapele ka seo a batlang ho se etsa.
Tsietsa (tsi-e-tsa) /to surprise/ Ho makatsa motho ka ho etsa diketso tse sa
lebelloang; ho tshosa motho ka ketso tse sa tloaelehang. Mohl. Ke enoa Masupha a
re tsietsa a tla le mosadi wa lechaena. Morena Zuma o wa re tsietsa ka ho rata
banana le ha a na le basadi ba bangata.
Tsietsana (tsi-e-tsa-na) // Ketsetsano ya ho tsietsa: ho tsietsa emong, mme le yena a
tsietse ya mo tsieditseng.
Tsietsano (tsi-e-tsa-naw) // Ketso ya ho tsietsa: tsietso ka ho etsetsana; ho tsietsa
emong, mme le yena a tsietse ya mo tsieditseng.
Tsietsi (tsi-e-tsi) /accident/ Ketsahalo e hlahang ntle le morero eo hangata e ka
bakang kotsi; ketso e etsahalang ntle le ho reroa e bakang tlhopheho le mahlomola; se
hlahelang naha kapa motho ebile se baka mahlomola. /bon. ditsietsi/ Tem. Bongata
ba batho bo sebedisa lentsoe “kotsi” bakeng sa boemo bo bobe bo hlahileng mmileng
wa makoloi. Bonnete ke hore lentsoe le nepahetseng ke “tsietsi” le bolelang se sebe se
hlahetseng motho ntle le boikemisetso. Ha “kotsi” (danger) yona e ka bakoa ka
boikemisetso haholo ka ho tlola molao wa tshebediso ya ntho e itseng. Mohl. Batho
ba ka kopana ka tsietsi hofeta ka kotsi. (bap. kotsi).
Tsietsi (tsi-e-tsi) /trouble, agitator/ Boemo bo bakang mathata kapa kotsi; motho eo
boteng ba hae bo bakang pherekano le mathata ho ba bang. /bon. ditsietsi, botsietsi/
Tsietso (tsi-e-tso) /vexation, inconvinience, predicament/ Ketso ya ho tsietsa: ho
baka bothata bakeng sa motho emong; ho etsa hore motho a se kgone ho tsoelapele ka
seo a batlang ho se etsa. Ho makatsa motho ka ho etsa diketso tse sa lebelloang; ho
tshosa motho ka ketso tse sa tloaelehang. Boemo bo thatafallang haholo.
Tsietsoa (tsi-ets-wa) // Boetsuwa ba ho tsietsa.
Tsii (tsi-i) /exclamation: sudden complete stopage!/ Lekgotsa le sebedisoang ho
bontsha tsela eo ntho e emang ka teng. Lentsoe le hlalosang ho emisa hanghang hoa
ntho e neng e tsamaya.

808
 809

Tsikinyetsa (tsi-kin-ye-tsa) /amuse, charm/ Ho etsa hore motho a tshehe; ho baka

setsheho ka ho etsa ketso e tshehisang kapa e qabolang. Ho tshoara setho sa mmele ka
tsela e bakang hore ya thetsoang a utloe monate. Ho baka botsikinyane.
Tsikinyetsana (tsi-kin-ye-tsa-na) // Ketsetsano ya ho tsikinyetsa: ho tsikinyetsa
emong mme le yena a tsikinyetse ya mo etsang joalo.
Tsikinyetsano (tsi-kin-ye-tsa-naw) // Ketso ya ho tsikinyetsana: ho tsikinyetsa ka ho
etsetsana.
Tsikinyetso (tsi-kin-ye-tso) /amusement, charming/ Ketso ya ho tsikinyetsa: ho etsa
hore motho a tshehe; ho baka setsheho ka ho etsa ketso e tshehisang kapa e qabolang;
ho tshoara setho sa mmele ka tsela e bakang hore ya thetsoang a utloe monate.
Tsikitla (tsi-ki-tla) /shake/ Ho tsitsinya ntho e emeng joalo ka sefate; ho leka ho
sututsa ntho ka sepheo sa ho e tsitsinya. (bap. tsitsinya, tsukutla).
Tsikitlana (tsi-ki-tla-na) // Hoa meno; ho thothomela; ho otlana hoa meno ho
bakoang ke mohatsela kapa letsoalo. (bap. tsitsipana).
Tsikitlane (tsi-ki-tla-ne) /marigold skirt/ Mofuta wa seaparo sa batho ba basadi kapa
banana, sa letheka, se entsoeng ka karolo e lohehang ya semela seo. Mose o entsoeng
ka semela sa tsikitlane. /bon. Ditsikitlane/.
Tsikitlane (tsi-ki-tla-ne) /gazania krebsiana/ Mofuta wa semela se hlaha sa naha se
sebedisoang ho etsa diaparo tsa setho, haholo tsa sesadi, le ntho tse ding tse ngata.
Tsikitlano (tsi-ki-tla-naw) /teeth tremor, fear tremor/ Kotlano ya meno e bakoang
ke tshabo, letsoalo kapa mohatsela. /bon. ditsikitlano/.
Tsikitlano (tsi-ki-tla-naw) /chaos, disturbance, shambles, commotion, fracas/ Hoa
boemo: bo hlokang botsitso; bo tletseng morusu le qhoebeshano; bo hlokang taolo le
kgutso; bo hlakang kgotso. (bap. tsitsipano).
Tsikitlo (tsi-ki-tlo) /a shake/ Ketso ya ho tsikitla: ho tsitsinya ntho e emeng joalo ka
sefate; ho leka ho sututsa ntho ka sepheo sa ho e tsitsinya.
Tsila (tsi-la) /strangle, strangulate/ Ho kgama ka tsela eo se kgangoang se felloang
ke moya; ho tlenya molala ka sepheo sa ho fedisa phefumoloho kapa khemo. (bap.
tlenya).
Tsilo (tsi-la) /strangling, strangulation/ Ketso ya ho tsila: mokgoa wa ho kgama ka
tsela eo se kgangoang se felloang ke moya; ho tlenya molala ka sepheo sa ho fedisa
phefumoloho kapa khemo.
Tsiloa (tsi-lwa) /strangled, strangulated/ Boetsuwa ba ho tsila. (mm. tsilwa).
Tsilatsila (tsi-la-tsi-la) /to panic/ Ho ba boemong ba ho tshaba ho etsa se tlamehang
ho etsoa ka baka la letsoalo; ho tshaba ho nka mohato kgahlanong le. Ho ikhoma ho
etsa ketso e itseng. Ho dikadika ho phethahatsa boemo bo itseng ka lebaka la letsoalo.
Tsilatsilo (tsi-la-tsi-law) /a panic/ Ketso ya ho tsilatsila: tshabo ya ho nka mohato
kgahlanong le; ho tshaba ho etsa se tlamehang ho etsoa ka baka la letsoalo; boikhomo
ba ho etsa ketso e itseng. Tikatiko ya ho phethahatsa tebello ka lebaka la tshabo.
Tsina (tsi-na) /distile/ Ho tlhotla moroko o sebedisitsoeng ho etsa joala bo bong hape;
mokgoa wa ho etsa joala ka moroko o sebedisitsoeng. Mohl. Diritedi tsa mafatshe
amang di rata ho tsina metsoako ya majoala ho etsa bobong.
Tsinne (tsin-ne) /distilled/ Bokgale ba ho tsina.
Tsino (tsi-naw) /distillation/ Ketso ya ho tsina kapa ho tlhotla moroko o sebeditseng
ho etsa joala bo bong hape. (bap. Letsina). Mohl. Tsino ya moroko e tloaelehile
naheng ya Lesotho.
Tsinoa (tsin-wa) // Boetsuwa ba ho tsina. (mm. tsinwa).
Tsio (tsi-o)/chicken/ Ledinyane la kgoho; ngoana kgoho; kgoho e nyane. /bon. ditsio/

809
 810

Tsionyana (tsi-on-ya-na) /chicken/ Ledinyane la kgoho; ngoana kgoho; kgoho e

nyane. /bon. ditsionyana/ (sheb. Tsuonyana bakeng sa tshebediso).
Tsipa (tsi-pa) /pinching/ Ho kenya lenala kapa manala nameng; ho ngoapa ka
manala; ho lematsa ka ntho e ngoapang, haholo lenala.
Tsipana (tsi-pa-na) /pinch each other/ Ketsetsano ya ho tsipana: ho tsipa emong,
mme le yena a tsipe ya mo tsipeleng.
Tsipano (tsi-pa-naw) /pinchinng/ Ketso ya ho tsipana: ho tsipa ka ho etsetsana.Tsipo
ka ketsetsano.
Tsipasehole (tsi-pa-se-haw-le) /asinine, cretin, simpleton, halfwit/ Motho ya sa
tsebeng ho etsa letho ka baka la popeho ya hae; motho ya sa kgoneng ho nahana
hantle ka baka la lefu la boko bo sa tsitsang. /bon. botsipasehole, ditsipasehole/
Tsipo (tsi-paw) // Ketso ya ho tsipa: ho kenya lenala kapa manala nameng; ho ngoapa
ka manala; ho lematsa ka ntho e ngoapang. (bap. tshipho).
Tsiroane (tsi-rwa-ne) /Red-capped Lark/ Mofuta wa nonyana e bosootho bo
bokgunong ebile bo kopane le bosweu, le bokatlase bo bosweu; e tholahalang haholo
dibakeng tse bulehileng tsa dithota, mapalapala a cheleng le moo ho lengoang; e
phelang ka ho ja peo le dikokonyana, haholoholo masetlaoke. /bon. Ditsiroane/.

TSIROANE (TSIRWANE)

Tsirola (tsi-ru-la) /pull with teeth/ Ho hula ka meno ntle le ho tsenkolla.

Tsirolo (tsi-ru-law) /pulling with teeth/ Ketso ya ho tsirola kapa ho hula ka meno
ntle le ho tsenkolla.
Tsitjoa (tsi-jwa) (tsitjwa) // Boetsuwa ba ho tsipa. (mm. tsitjwa).
Tsitlalla (tsi-tlal-la) /to persist desparately, insist/ Ho kgothalla ho etsa ntho, haholo
e hlokang thuso; ho tsoela pele ho etsa ntho e sa thuseng ka letho.
Tsitlallela (tsi-tlal-le-la) /persist toward/ Ho bontsha kgahleho ho ntho e itseng ka ho
e latella; ho pheella ho batlana le se sa fumaneheng. Ho phetsa ho bua puo e hlokang
molemo. Ho kgothalla ho latella ntho, puo kapa ketso e hlokang thuso.
Tsitlallelo (tsi-tlal-le-law) /persistance, persuit, insistance/ Ketso ya ho tsitlallela:
pontsho ya kgahleho ho ntho e itseng ka ho e latella; ho pheella ho batlana le se sa
fumaneheng. Ho phetsa ho bua puo e hlokang molemo. Kgothallo ya ntho, puo kapa
ketso e hlokang thuso.
Tsitlallo (tsi-tlal-law) /desparate persistance, insistance/ Ketso ya ho tsitlalla:
kgothallo ya ho etsa ntho e hlokang molemo kapa thuso; ho tsoela pele ho etsa ntho e
sa thuseng ka letho.
Tsitlama (tsi-tla-ma) /grin/ Ho sheba hodimo ka ho makala le ho bula lehano; ho ba
boemong ba ho ahlamisa molomo nakong ya chadimo ya ntho e itseng joalo ka motho
ya tshehang.
Tsitlamela (tsi-tla-me-la) // Ketsetso ya ho tsitlama: ho tsitlama bakeng sa.
Tsitlamelo (tsi-tla-me-lo) /grinning/ Ketso ya ho tsitlamela: tsitlamo bakeng sa.

810
 811

Tsitlamo (tsi-tla-mo) /a grin/ Ketso ya ho tsitlama: ho sheba hodimo ka ho makala le

ho bula lehano; ho ba boemong ba ho ahlamisa molomo ka makalo nakong ya
chadimo ya ntho e itseng.
Tsitsa (tsi-tsa) /stable/ Ho ba boemong ba kgutso bo hlokang qhoebeshano; bo
otlolohileng; bo hlokang maqhutsu; ho ba boemong bo botle bo hlokang morusu kapa
dintoa le ditoantshano. (bap. botsitso).
Tsitsinya (tsi-tsin-ya) /shake/ Ho etsa hore ntho e thothomele ka ho e sututsa, ho e
hula, ho e sotha kapa ho e thetsa ka ho sebedisa matla.
Tsitsinya (tsi-tsin-ya) /suggest/ Ho hlahisa taba kapa puo e ka tsoelang seboka kapa
kopano molemo; ho hlahisa ntlha ya bohlokoa kopanong ya dipuisano.
Tsitsinyeha (tsi-tsin-ye-ha) /to shake, tremble/ Ho thothomela ho bakoang ke ho
reketla hoa ntho e kgolo; ho tsukutleha ho bakang motsamao wa ntho; ho hlekehleha
hoa ntho e petsohang ka lehare kapa e welang ka boima. (bap. hlekehleha).
Tsitsinyeho (tsi-tsin-ye-haw) /quake, tremor/ Boemo ba thothomelo bo bakoang ke
ho reketla hoa ntho e kgolo; ho tsukutleha ho bakang motsamao wa ntho; ho
hlekehleha hoa ntho e petsohang ka lehare kapa e welang ka boima. Ho reketla hoa
lefatshe. (bap. tlheketlheho).
Tsitsinyo (tsi-tsin-yaw) /shaking/ Ketso ya ho tsitsinya: ho etsa hore ntho e
thothomele ka ho e sututsa, ho e hula, ho e sotha kapa ho e thetsa ka ho sebedisa matla
ka ho sututsa kapa ho hula. (bap. tshitshinyo).
Tsitsinyo (tsi-tsin-yaw) /suggestion/ Ketso ya ho hlahisa taba kapa puo e ka tsoelang
seboka kapa kopano molemo; ho hlahisa ntlha ya bohlokoa kopanong ya dipuisano.
Tlh. Lentsoe le nepahetseng haholo ke “tshitshinyo” hofeta “tsitsinyo”.
Tsitsipa (tsi-tsi-pa) /twinkle, blink/ Ho buleha le ho koaleha hoa leihlo ka potlako ho
bakoang ke kganya e ngata haholo; ho panya ho bonahalang nakong ya ho tsoha
borokong kapa nakong ya bokudi ba mahlo.
Tsitsipana (tsi-tsi-pa-na) /react/ Ho ba le maikutlo kapa kutlo ya ho kula e fapaneng
le boemo ba pele ka mora ho noa seno, moriana kapa sethethefatsi se sa lokelang
mmele le kelello. Ho ba boemong ba pherekano ya kelello le maikutlo. (bap.
tsikitlana).
Tsitsipane (tsi-tsi-pa-na) /uncertain, volatile, explosive/ E ferekaneng e sa tsebeng
se tlamehang ho etsoa; e maqakabetsing kapa e tlokotsing ka baka la boemo bo bobe
bo renang. Hoa boemo: bo kannang ba baka morusu kapa moferefere; bo sa iketlang
ka lebaka la morusu.
Tsitsipano (tsi-tsi-pa-naw) /uncertainty, volatility, state of disorder/ Boemo ba
pherekano kapa moferefere le tlhokeho ya tsebo ya sa tlamehang ho etsoa; boemo bo
bakang maqakabetsi le ditlokotsi ka seemo sa diketsahalo tse mpe tse etsahalang.
Boemo bo kannang ba baka morusu kapa moferefere; bo sa iketlang ka lebaka la
morusu. (bap. tsikitlano).
Tsitsipano (tsi-tsi-pa-naw) /reaction/ Ketso ya ho tsitsipana: ho ba le maikutlo kapa
kutlo ya ho kula e fapaneng le boemo ba pele ka mora ho noa seno, moriana kapa
sethethefatsi se sa lokelang mmele le kelello.
Tsitsipo (tsi-tsi-paw) /twinkling/ Ketso ya ho tsitsipa: ho buleha le ho koaleha hoa
leihlo ka potlako ho bakoang ke kganya e ngata haholo; ho panyapanya ho
bonahalang nakong ya ho tsoha borokong le nakong ya bokudi ba mahlo. (bap. panya,
panyapanya, panyo).
Tsitsisa (tsi-tsi-sa) /stabilize/ Ketsiso ya ho tsitsa: ho etsa hore dintho di be
setloaeding; ho etsa hore maemo a kgutlele madulong; ho lokisa diphoso tse
etsahetseng tse bakang moferefere; ho kgutlisa taolo ya molao.

811
 812

Tsitsisa (tsi-tsi-sa). /coordinate/ Ho baka kapa ho etsa hore dintho di etsahale ka

tshoanelo ha mmoho; ho sebetsa ka leano le hlophisitsoeng.
Tsitsisitsoe (tsi-tsi-si-tswe) /coordinated/ Boetsuwa le bokgale ba ho tsitsisa.
Tsitsiso (tsi-tsi-saw) /coordination/ Ketso ya ho baka kapa ho etsa hore dintho di
etsahale ka tshoanelo mmoho. Mokgoa wa ho sebetsa ka leano le hlophisitsoeng.
Tsitsiso (tsi-tsi-so) /stabilization/ Ketso ya ho tsitsisa: ho etsa hore dintho di be
setloaeding; ho etsa hore maemo a kgutlele madulong; ho lokisa diphoso tse
etsahetseng; ho kgutlisa taolo ya molao. (bap. botsitso).
Tsitsisoa (tsi-tsi-swa) /stabilized/ Boetsuwa ba ho tsitsa. (mm. tsitsiswa).
Tsitsitse (tsi-tsi-tse) /stable/ E boemong bo lokileng; e kekeng ya wela ka baka la ho
behoa hantle; e hlokang morusu kapa diqhoebeshano.
Tsitso (tsi-tsaw) /stability/ Ketso ya ho tsitsa kapa ho ba maemong a kgutso a
hlokang qhoebeshano; boemo bo otlolohileng: bo hlokang moferefere; boemo bo
botle bo hlokang morusu kapa dintoa le ditoantshano. (bap. botsitso).
Tso (tso) /you still are/ Mohl. Ebe o ntso tsamaya le rona na? Ha o ntso o bua, o se
ke wa lebala ho sebetsa. O ntso o le motle joalo ka pele. O nne o shebe bana baka ha
o ntso o sebetsa.
Tsoa (ts-wa) /exclamation: get out!/ Lekgotsa le sebedisoang bakeng sa ho ntsha
motho ka tlung kapa ho tebela motho sebakeng ka ho halefa. (bap. etsoa).
Tsoa (ts-wa) /where from?/ Lentsoe le sebedisoang joalo ka lebotsa ha le lateloa ke
lentsoe, kae. Mohl. O tsoa kae bosiu tje? O tsoa kae hoseng hakana? O no tsoa kae
maobane? O tsoa o le ho kae motho wa heso?
Tsoa (ts-wa) /just recently/ Morao tjena; nakong yona ena; haufinyane. Mohl. Ke sa
tsoa mmona. O sa tsoa beleha. lekgabunyane le letle. Ba sa tsoa qetella taba eo ba
buang ka yona.
Tsoa (ts-wa) /from/ Mohl. Ho tsoa ho nna. Ke thotse chelete ho tsoa ho mookamedi.
Ke fumane lengolo ho tsoa ho moratuwa waka.
Tsoa (ts-wa) /disown, disassociate/ Ho se ikamahanye le motho ka lebaka la diketso
tse sa amoheleheng; ho lahla motho ka lebaka la diketso tsa hae tse mpe. (bap. tela).
Mohl. Mokgatlo wa basebetsi o re o batla ho tsoa monghadi Madisha wa Cosatu.
Tsoadisa (ts-wa-di-sa) /help to give birth to/ Ketsiso ya ho tsoala: ho thusa ho tsoala
kapa ho baka ho tsoala; ho etsa hore motho kapa phoofolo e tsoale.
Tshoadisitse (ts-wa-di-si-tse) // Bokgale ba ho tsoadisa.
Tshoadisitsoe (ts-wa-di-si-tswe) // Boetsuwa le bokgale ba ho tsoadisa.
Tsoadiso (ts-wa-di-so) /midwifery/ Ketso ho tsoadisa: ho thusa ho tsoala kapa ho
baka ho tsoala; ho etsa hore motho kapa phoofolo e tsoale. (bap. motsoadisi,
mmelehisi, rapeleho).
Tsoadisoa (tswa-di-swa) // Boetsuwa ba ho tsoala.
Tsoafa (ts-wa-fa) /lazy/ Ho ba botsoa ho sebetsa; ho se kgone ho sebetsa ka baka la
botsoa; ho pharama feela ntle le ho sebetsa; ho etsa diketso tsa sekgoba.
Tsoafisa (ts-wa-fi-sa) /bore, cause to be lazy, disorganize/ Ketsiso ya ho tsoafa: ho
etsa hore motho a tsoafe; ho baka bokgoba kapa botsoa.
Tsoafisitse (tswa-fi-si-tse) // Bokgale ba ho tsoafisa.
Tsoafisitsoe (tswa-fi-si-tswe) // Boetsuwa le bokgale ba ho tsoafisa
Tsoafiso (ts-wa-fi-so) // Ketso ya ho tsoafisa: ho etsa hore motho a tsoafe; ho baka
bokgoba kapa botsoa.
Tsoafisoa (tswa-fi-swa) /bored/ Boetsuwa ba ho tsoafisa.
Tsoaka (ts-wa-ka) /mix/ Ho kopanya metsoako e fapaneng; ho nka ntho tse ngata tse
sa tshoaneng ka sepheo sa ho di kenya kapa ho di tshela setshelong seleseng.

812
 813

Tsoakela (ts-wa-ke-la) // Ketsetso ya ho tsoaka: ho tsoaka bakeng sa.

Tsoakelo (ts-wa-ke-law) // Ketso ya ho tsoakela: ho tsoaka bakeng sa.
Tsoakile (ts-wa-ki-le) /mixed/ Bokgale ba ho tsoaka.
Tsoakiloe (ts-wa-ki-lwe) // Boetsuwa le bokgale ba ho tsoaka.
Tsoako (ts-wa-kaw) /variety/ Ketso ya ho tsoaka: ho kopanya metsoako e fapaneng;
ho nka ntho tse ngata tse sa tshoaneng ka sepheo sa ho di kenya kapa ho di tshela
setshelong seleseng. /bon. Metsoako/ (bap. motsoako).
Tsoakoa (tswa-kwa) /mixed/ Boetsuwa ba ho tsoaka.
Tsoala (ts-wa-la) (tswala) /to give birth to/ Ho hlahisa lekgabunyane ka setho sa
botshehadi; ho ntsha lesea ka setho sa botshehadi ho tsoa popelong; ho beleha ngoana;
ho ntsha ngoana ka setho sa ho beleha; ho ba le lekgabunyane le sa tsoa hlaha. Mael.
Mamello e tsoala katleho: ho tiisetsa mathateng ho a putsa; katleho e fumanoa ke ba
nang le tiisetso bophelong.
Tsoala (//) /interest, profit/ Se fumanoang joalo ka phaello ka mora ho boloka
chelete kapa leruo; chelete e eketsehileng ho tsoa ho e bolokiloeng polokong; seo
banka e fanang ka sona bakeng sa ho boloka chelete ho yona. Lekgetho le lefisoang
motho ya adimileng chelete. /bon. ditsoala/.
Tsoalana (ts-wa-la-na) /related, connected/ Kamano eo batho ba nang le yona ya
lelapa; ho ba seng ka malapa.
Tsoalano (ts-wa-la-naw) /relation, connection/ Ketso ya ho tsoalana: kamano ya
batho ka lelapa; ho ba seng ka malapa. /bon. ditsoalano/.
Tsoalo (ts-wa-law) /birth/ Ketso ya ho tsoala: ho hlahisa lekgabunyane ka setho sa
botshehadi; ho ntsha lesea ka setho sa botshehadi ho tsoa popelong; ho beleha ngoana;
ho ntsha ngoana ka setho sa ho beleha; boemo ba ho hlaha.
Tsoalo (ts-wa-law) /renaissance/ Qaleho e ncha ya tsoelopele ya sechaba e tlisang
diphetoho tse ncha bochabeng ba batho ba naha yohle. (bap. tlhaho, tsoseletso).
Tsoalo (//) /conciousness, conscious/ Karolo ya kelello ya motho e laolloang ke
boko, e kgonang ho etsa phapang pakeng tsa botle le bobe. Karolo ya moya wa motho
o hanyetsanang le sebe kapa kgohlahalo. (bap. letsoalo). Mohl. Ebe tsoalo la hae le
felletse kae? O bonahala a na le tsoalo le kgutsitseng, hobaneng?
Tsoaphe (ts-wa-phe) /G-string/ (sheb. Tshoaphe bakeng sa tshebediso).
Tsoaphela (ts-wa-pe-la) (tshoaphela) // Ho nyamela ka ho kena pakeng tsa ntho tse
pedi tse phahameng. Hoa sengapana: ho kena pakeng tsa dibono. Boemo kapa
mokgoa wa tshoaphe: ho kena pakeng tsa marao. Tlh. Lentsoe le nepahetseng haholo
ke “tshoaphela” hofeta “tsoaphela”. (mm. Tshwaphe, tshwaphela).
Tsoaphelo (ts-wa-pe-la) (tshoaphelo) // Mokgoa wa ho tsoaphela: ho nyamela ka ho
kena pakeng tsa ntho tse pedi tse phahameng. Hoa sengapana: ho kena pakeng tsa
dibono. Boemo kapa mokgoa wa tshoaphe: ho kena pakeng tsa marao. Tlh. Lentsoe le
nepahetseng haholo ke “tshoaphelo” hofeta “tsoaphelo”.
Tsobila (tsu-bi-la) (tsubila) // Thupa e soenekelang, haholo e metsi e telele, eo
qetellong ya yona ho kengoang polokoana ya letsopa eo sepheo sa yona eleng ho
lahleloa nqa ya se otloang. Thupa e kengoang pitikoe ya letsopa qetellong ya yona
mme e fofe ka potlako ha e tsamaiso. /bon. ditsobila/ (bap. tsoebila).
Tsobokana (tsu-bu-ka-na) /disband/ (sheb. Lobokana bakeng sa tshebediso).
Tsobokano (tsu-bu-ka-naw) // (sheb. Lobokano, tobokano bakeng sa tshebediso).
Tsodisa (tso-di-sa) /undress/ Ketsiso ya ho tsola: ho hlobodisa motho emong
diphahlo; ho ntsha diaparo mmeleng wa motho emong.
Tsodisitse (tso-di-si-tse) /undressed/ Bokgale ba ho tsodisa.
Tsodisitsoe (tso-di-si-tswe) /undressed/ Boetsuwa le bokgale ba ho tsodisa.

813
 814

Tsodiso (tso-di-sa) /undressing/ Ketso ya ho tsodisa: tlhobodiso ya diaparo mmeleng

wa motho emong; ho ntsha diaparo mmeleng wa motho emong.
Tsodisoa (tso-di-swa) /undressed/ Boetsuwa ba ho tsodisa.
Tsoebetla (ts-we-be-tla) /irk, irritate, agitate, harass/ Ho baka motsoebere: ho baka
morusu ka ho etsa diketso tse tenang kgafetsa; ho hlophana le maikutlo a motho ka
diketso tse sa rateheng; ho qholotsa motho ka diketso kapa dipuo tse mpe; ho
ferekanya maikutlo ka ho qala motho emong.
Tsoebetlaka (ts-we-be-tla-ka) /agitate, harass/ Phethako ya ho tsoebetla: ho
tsoebetla ka makgetlo a mangata; ho ferekanya maikutlo ka ho qala motho emong.
Tsoebetlako (ts-we-be-tla-kaw) /agitation, harassment/ Ketso ya ho tsoebetlaka
kapa ho ferekanya maikutlo ka ho qala motho emong.
Tsoebetlana (ts-we-be-tla-na) // Ketsetsano ya ho tsoebetla: ho ferekanya maikutlo
pakeng tsa batho ba babedi ka bobona.
Tsoebetlano (ts-we-be-tla-naw) // Ketso ya ho tsoebetlana: pherekanyo ya maikutlo
pakeng tsa batho ba babedi ka bobona.
Tsoebetlile (ts-we-be-tli-le) /harassed/ Bokgale ba ho tsoebetla.
Tsoebetliloe (ts-we-be-tli-lwe) /harassed/ Boetsuwa le bokgale ba ho tsoebetla.
Tsoebetlo (ts-we-be-tlaw) /irksomeness, irritation, harassment/ Ketso ya ho
tsoebetla: ho baka motsoebere: ho baka morusu ka ho etsa diketso tse tenang kgafetsa;
ho hlophana le maikutlo a motho ka diketso tse sa rateheng; ho qholotsa motho ka
diketso kapa dipuo tse mpe; ho ferekanya maikutlo ka ho qala motho emong. (bap.
motsoebere).
Tsoebila (tswe-bi-la) // Thupa e soenekelang, haholo e metsi e telele, eo qetellong ya
yona ho kengoang polokoana ya letsopa eo sepheo sa yona eleng ho lahleloa nqa ya se
otloang. Thupa e kengoang pitikoe ya letsopa qetellong ya yona mme e fofe ka
potlako ha e tsamaiso. /bon. ditsoebila/ (bap. letjeketjane). Tlh. Lentsoe le
nepahetseng haholo ke “tsobila” hofeta “tsoebila”. (mm. tswibila, tsobila, tsubila).
Tsoebila (tswe-bi-la) // Ho otla ka tsobila; ho sebedisa tsoebila. (bap. tjeketjela).
Tsoebiloa (tswe-bi-lwe) // Boetsuwa ba ho tsoebila.
Tsoebitse (tswe-bi-tse) // Bokgale ba ho tsoebila.
Tsoebitsoe (tswe-bi-tswe) // Boetsuwa le bokgale ba ho tsoebila.
Tsoebo (ts-we-bu) /right mark/ Motoa o bontshang ho nepa; letshwao le bontshang
tokafalo kapa nepahalo ya mosebetsi o entsoeng wa thuto. /bon. Ditsoebo/ Mohl.
Thabo o thola tsoebo tse ngata nako tsohle. Morena Mbeki le yena o thotse tsoebo
puong ya hae.
Tsoebola (ts-we-bu-la) /to get it right, to excel/ Ho nepa se botsoang kapa se
rutoang; ho thola letshoaho kapa matshoaho a ho nepa; ho nepa dipalo tse rutiloeng
sehlopheng sa sekolo.
Tsoebolo (ts-we-bu-law) /getting it right, excellence/ Ketso ya ho tsoebola: nepo ya
se botsoang kapa se rutoang; ho thola letshoaho kapa matshoaho a ho nepa; ho nepa
dipalo tse rutiloeng sehlopheng sa sekolo.
Tsoebotse (ts-we-bu-tse) /excellent/ Bokgale ba ho tsoebola. (mm. Tswebotse).
Tsoebotsoe (ts-we-bo-tswe) // Boetsuwa le bokgale ba ho tsoebola.
Tsoedipa (ts-we-di-pa) /wind/ Ho nka methinya e mengata ka nako e kgutshoanyane;
ho kobeha hoa tsela.
Tsoedipana (ts-we-di-pa-na) /of the road: to wind/ Hoa mmila kapa tsela: e
tsamayang e kobeha kapa e etsa methinya e mengata; e lebang koana le koana ka baka
la ho hloka kotloloho.

814
 815

Tsoedipano (ts-we-di-pa-naw) /winding/ Ketso ya ho tsoedipana: boemo bo sa

otlolohang ba mmila kapa tsela; ho kobeha kapa ho ba le methinya e mengata hoa
tsela kapa mmila.
Tsoedipanya (ts-we-di-pan-ya) /of the road: to cause to wind/ Ho baka mmila kapa
tsela e tsoedipane: ho etsa tsela e be le methiya e mengata.
Tsoedipanyo (ts-we-di-pan-yaw) /of the road: causing winding/ Ketso ya ho
tsoedipanya: pako ya tsoedipano ya mmila kapa tsela.
Tsoedipo (ts-we-di-po) /winding/ Ketso ya ho tsoedipa: ho nka methinya e mengata
ka nako e kgutshoanyane; ho kobeha hoa tsela.
Tsoedisa (ts-we-di-sa) /quit, forsake, relinquish, renounce/ Ho etsa hore motho
kapa ntho e tlohele tloaelo e mpe; ho etsa hore motho a lese ketso tse mpe; ho emisa
ho tsoela pele ka boemo bo itseng. Ketsiso ya ho tsoela.
Tsoediso (ts-we-di-so) /quiting, renouncement/ Ketso ya ho tsoedisa: ho etsa hore
motho kapa ntho e tlohele tloaelo e mpe; ho etsa hore motho a lese ketso tse mpe; ho
emisa ho tsoela pele ka boemo bo itseng. (bap. tsowediso).
Tsoekere (ts-wi-ki-ri) /sugar, sweet/ Senoko se sesoeu se nang le tatso e monate wa
mmoba. /bon. ditsoekere/ (mm. Tswekere).
Tsoela (ts-we-la) /quit/ Ho lesa ho tsoela pele ka tloaelo e mpe; ho kgaotsa ho etsa
mekgoa e mebe. (bap. letsoela)
Tsoela (ts-we-la) /to go outside/ Ho ya kantle; ho tsoa monyako ka morero wa ho ya
kantle.
Tsoelo (ts-we-law) /going outside/ Ketso ya ho tsoela: ho ya kantle; ho tsoa monyako
ka morero wa ho ya kantle. (bap. tsowelo).
Tsoelo (ts-we-law) /quitting/ Ketso ya ho tsoela: ho lesa ho tsoela pele ka tloaelo e
mpe; ho kgaotsa ho etsa mekgoa e mebe. (bap. letsoela).
Tsoelopele (ts-we-law-pe-le) /civilization, advancement/ Boemo ba sejoalejoale bo
akgang kaho ya dietsoa tsa nako ya kajeno; kgatelopele ya naha e akgang ho hlahisa
ntho tsohle tsa moruo le thuo. (bap. ntshetsopele).
Tsoepola (ts-we-pu-la) /pick up by selecting, quote/ Hoa ho kga kapa ho thonaka:
ho nka hanyane ho tloha bongateng kapa sehlopheng. Hoa puo: ho qolotsa kapa ho
bua ka ho kgetha polelo ya motho ya buang kapa ya kileng a bua. (bap. qolotsa).
Tsoepolaka (ts-we-pu-la-ka) /to pick up by selecting/ Phetako ya ho tsoepola.
Tsoepolako (ts-we-pu-la-kaw) /repeat selective picking up/ Ketso ya ho tsoepolaka:
tsoepolo ka ho pheta.
Tsoepolo (ts-we-pu-law) /quoting, picking up selectively/ Ketso ya ho tsoepola:
mokgoa wa ho nka hanyane ho tloha bongateng kapa sehlopheng; mokgoa wa ho
qolotsa kapa ho bua ka ho kgetha polelo ya motho ya buang kapa ya kileng a bua.
Tsoere (tswe-re) /cape canary/ Mofuta wa nonyana e mmele o mosehla, molala o
mothokoa, mapheo a nang le motsoako wa botsho le methoaela ya bosweu; e
fumanoang haholo dibakeng tse bulehileng tsa joang; e phelang ka peo tsa dimela
mmoho le dikokonyana. /bon. Ditsoere/ (mm. Tswere). Tem. Nonyana ena e na le
mefuta e mengata e ka bang le mebala e mengata e fapaneng.

815
 816

TSOERE (TSWERE)

Tsoerela (ts-wi-ri-la) /open eyes wide/ Ho bula mahlo haholo ka baka la ho tshoha
kapa ho makala; ho tona mahlo. (bap. tona).
Tsoerelela (ts-wi-ri-le-la) // Ketsetso ya ho tsoerela: ho bula mahlo haholo bakeng sa
ntho kapa motho ka lebaka la ho makala kapa ho tshoha.
Tsoerelelo (ts-wi-ri-le-law) // Ketso ya ho tsoerelela: pulo ya mahlo haholo bakeng sa
ntho kapa motho ka lebaka la ho makala kapa ho tshoha.
Tsoerelo (ts-wi-ri-law) /opening eyes wide/ Ketso ya ho tsoerela: tloaelo ya ho bula
mahlo haholo ka baka la ho tshoha kapa ho makala; ho tona mahlo.
Tsoete (ts-we-te) /type of rat/ Mofuta wa tadi e fumanoang haholo masimong kapa
dibakang tse tletseng mobu le dijalo. /bon. ditsoete/.
Tsoete (ts-wi-ti) /exclamation: very full/ Boemo ba ho tlala haholo: tsela eo ho
tletseng haholo ka yona ka ho bontsha ho kgotsa. Mohl. Ho tletse tsoete!
Tsoetla (ts-we-tla) /contort/ Ho pelekanya setho kapa ditho tsa mmele; ho koba setho
sa mmele ka tsela e sa tloaelehang.
Tsoetleha (ts-we-tle-ha) // Ho ba boemong boo manoanyetso kapa ditho tsa mmele
tse akgang masapo di kgonang ho pelekana haholo.
Tsoetleho (ts-we-tle-haw) // Ketso ya ho tsoetleha: ho ba boemong boo manoanyetso
kapa ditho tsa mmele tse akgang masapo di kgonang ho pelekana haholo.
Tsoetlo (ts-we-tlaw) /contortion/ Ketso ya ho tsoetla: pelekanyo ya ditho tsa mmele;
ho koba setho sa mmele ka tsela e sa tloaelehang.
Tsoetse (ts-wets-e) /cow/ Kgomo e tshehadi, enang le namane; kgomo kapa phoofolo
e tshehadi e antshang. /bon. ditsoetse/ (mm. Tswetse).
Tsofala (tso-fa-la) /age/ Ho hola ka dilemo; ho ba le nako e telele ya ho phela; ho
fetoha hoa sebopeho sa mmele le tshobotsi ka baka la ho hola.
Tsofalo (tso-fa-law) /aging/ Ketso ya ho tsofala: sebopeho le boemo ba ho hola ka
dilemo; ho ba le nako e telele ya ho phela; ho fetoha hoa sebopeho sa mmele le
tshobotsi ka baka la ho hola.
Tsofatsa (tso-fa-tsa) /cause to age/ Ho baka hore motho kapa ntho e be boemong ba
ho tsofala: e be le ponahalo e fetohileng ya mmele kapa tshobotsi ka baka la ho phela
nako e telele.
Tsofetse (tso-fe-tse) /old/ E nang le ponahalo e fetohileng ya mmele kapa tshobotsi ka
baka la ho phela nako e telele. Eo eleng kgale e phela.
Tsofatso (tso-fa-tso) /causing aging/ Ketso ya ho tsofatsa: ho baka motho kapa ntho
hore e be boemong ba ho tsofala: e be le ponahalo e fetohileng ya mmele kapa
tshobotsi ka baka la ho phela nako e telele. (bap. botsofadi, botsofe).
Tsofatsoa (tso-fa-tswa) // Boetsuwa ba ho tsofala.
Tsoha (tsu-ha) /wake up/ Ho phaphama borokong ka sepheo sa ho phahama; ho
phahama diphateng ka mora ho robala le ho kgaleha. Mael. Bo tsholoa bo chesa, bo
tsohe bo fodile: maikutlo a khalefo a kokobela ha nako e ntse e tsamaya. Mael.
Ngoana setsoha le pelo ya maobane: motho ya mosa ebile a bosesela nako e ngata;
motho ya mohau haholo.

816
 817

Tsohela (tsu-he-la) /horny/ Ho ba boemong ba ho batla ho robala le motho e

motshehadi kapa e motona; ho lakatsa ho boka kapa ho kota. Ho ba le phallo ya madi
e tsamayelang sethong sa botona kapa botshehadi. Ho qhangoa.
Tsohella (tsu-hel-la) // Ho itlhahanela ho ya fihla sebakeng e sa le hoseng; ho tsoha
hoseng ka madungoadungoane ka sepheo sa ho fihla moo ho eteloang teng ka nako.
Tsohelletse (tsu-hel-le-tse) // Bokgale ba ho tsohella.
Tsohello (tsu-hel-law) // Ketso ya ho tsoehella: tloaelo ya ho itlhahanela ho ya fihla
sebakeng e sa le hoseng; ho tsoha hoseng ka madungoadungoane ka sepheo sa ho
fihla moo ho eteloang teng ka nako.
Tsohelloa (tsu-hel-lwa) // Boetsuwa ba ho tsohella.
Tsohelo (tsu-he-law) /horniness/ Ketso ya ho tsoheloa: boemo ba ho batla ho robala
le motho e motshehadi kapa e motona; ho lakatsa ho boka kapa ho kota. Ho ba le
phallo ya madi e tsamayelang sethong sa botona kapa botshehadi.
Tsoheloa (tsu-he-lwa) /horny/ Boetsuwa ba ho tsohela: ho ba boemong ba ho batla
ho robala le motho e motshehadi kapa e motona; ho lakatsa ho boka kapa ho kota. Ho
ba le phallo ya madi e tsamayelang sethong sa botona kapa botshehadi. (bap.
qhangoa).
Tsohetsoe (tsu-he-tswe) /horny/ E boemong ba ho tshoheloa. E qhanngoeng.
Tsoho (tsu-haw) /awakening/ Ketso ya ho tsoha: ho phaphama borokong ka sepheo
sa ho phahama; ho phahama diphateng ka mora ho robala le ho kgaleha. Tem.
Mantsoe ana, “tsoho” le “tsoso” a na le meelelo e fapaneng haholo. (bap. tsoso).
Tsohle (tso-hle) /all/ Lentsoe le sebedisoang ho akaretsa dintho kaofela tseo ho buang
ka tsoana. Leakaretsi le sebedisoang joalo ka seemedi ho bontsha bongata ba ntho tseo
ho buuwang ka tsona. (bap. bohle, ohle, yohle).
Tsohletsohle (tso-hle-tso-hle) /miscellaneous/ Kaofela tse phatlaladitsoeng ho sa
natsoe tlhophiso ho ka mafapha. /bon. 0/
Tsoile (ts-wi-le) // Bokgale ba ho tsoa.
Tsoka (tsu-ka) /to shake a tail, wag/ Ho tsitsinya mohatla hoa phoofolo kapa ntho e
nang le ona; ho thothometsa lechoba kapa mosela.
Tsokaka (tsu-ka-ka) /to shake a tail repeatly/ Phetako ya ho tsoka mohatla: ho tsoka
ka makgetlo a mangatanyana.
Tsokako (tsu-ka-kaw) // Ketso ya ho tsokaka: mokgoa wa ho tsoka mohatla: ho tsoka
ka makgetlo a mangatanyana.
Tsoko (tsu-kaw) /tail shaking, wagging/ Ketso ya ho tsoka: ho tsitsinya mohatla hoa
phoofolo kapa ntho e nang le mohatla; ho thothometsa lechoba kapa mosela.
Tsokoletsa (tsu-ku-le-tsa) // Ketsetso ya ho tsokotsa: ho tsokotsa bakeng sa.
Tsokoletso (tsu-ku-le-tso) // Ketso ya ho tsokoletsa: tsokotso bakeng sa.
Tsokotsa (tsu-ku-tsa) /rinse/ Ho tsamaisa diphahlo tse hlatsuweng ka sesepa hodima
metsi ka sepheo sa ho ntsha lekoeba le sesepa se salletseng. Ho hloekisa ka ho kenya
hara metsi a hloekileng.
Tsokotsisa (tsu-ku-tsi-sa) /rinse thourougly/ Ketsiso ya ho tsokotsa: ho hloekisa
diaparo kapa ntho tse hloekisoang ka ho di tsamaisa hodima metsi haholo.
Tsokotsiso (tsu-ku-tsi-so) /thourough rinsing/ Ketso ya ho tsokotsisa: ho hloekisa
diaparo kapa ntho tse hloekisoang ka ho di tsamaisa hodima metsi haholo.
Tsokotso (tsu-ku-tso) /rinsing/ Ketso ya ho tsokotsa: ho tsamaisa diphahlo tse
hlatsuweng ka sesepa hodima metsi ka sepheo sa ho ntsha lekoeba le sesepa se
salletseng. Ho hloekisa ka ho kenya hara metsi a hloekileng.

817
 818

Tsola (tsu-la) /to be naked/ Ho hlobola seaparo kapa diaparo; ho ba ntle le diphahlo
tse aparoang kapa tse koalang mmele. Ho ba maponapona. Ho ba feela kapa ho
bontsha bofeela.
Tsolela (tsu-le-la) /to be naked for/ Ketsetso ya ho tsola: ho tsola bakeng sa.
Tsolelo (tsu-le-law) /nakedness for/ Ketso ya ho tsolela: tlhobolo ya diaparo tse
koahetseng mmele bakeng sa.
Tsolo (tsu-law) /nudity/ Ketso ya ho tsola: ho hlobola seaparo kapa diaparo; mokgoa
wa ho ba ntle le diphahlo tse aparoang kapa tse koalang mmele. Ho ba maponapona;
ho ba feela kapa ho bontsha bofeela.
Tsoma (tsu-ma) /hunt/ Ho batlana le dinyamatsana kapa dibatana naheng ka sepheo
sa ho di tshoasa bakeng sa dijo; ho batlana le phoofolo tsa naha, tse hlaha.
Tsomana (tsu-ma-na) /hunt each other/ Ketsetsano ya ho tsoma: ho tsoma emong,
mme le yena a tsome ya mo tsomang.
Tsomano (tsu-ma-naw) /hunting each other/ Ketso ya ho tsomana: tsomo ka ho
etsetsana.
Tsomeditse (tsu-me-di-tse) /ambushed/ Bokgale ba ho tsometsa.
Tsomeditsoe (tsu-me-dits-we) /ambushed/ Boetsuwa le bokgale ba ho tsometsa.
Tsometsa (tsu-me-tsa) /ambush/ Ho hlaha lesumatha ka sepheo sa ho hlasela; ho
hlaha ho sa lebelloa ka morero wa ho futuhela.
Tsometso (tsu-me-tso) /an ambush/ Ketso ya ho tsometsa: mokgoa wa ho hlaha ka
lesumatha ka sepheo sa ho hlasela; ho hlaha ho sa lebelloa ka morero wa ho futuhela.
Tsometsoa (tsu-mets-wa) /ambushed/ Boetsuwa ba ho tsometsa.
Tsomisa (tsu-mi-sa) /help to investigate/ Ketsiso ya ho tsoma: ho batlana le bonnete
ba taba e itseng; ho etsa diphuputso mabapi le tharollo ya ketsahalo e itseng.
Tsomisisa (tsu-mi-si-sa) /investigate/ Ketsisiso ya ho tsomisa: ho tsoma ka botlalo.
Tsomisiso (tsu-mi-si-so) /investigattion/ Ketso ya ho tsomisisa: tsomo e felletseng.
Tsomiso (tsu-mi-so) /investigation assistance/ Ketso ya ho tsomisa: ho batlana le
bonnete ba taba e itseng; ho etsa diphuputso mabapi le tharollo ya ketsahalo e itseng.
Tsomo (tsu-maw) /hunting/ Ketso ya ho tsoama: patlo ya dinyamatsana kapa
dibatana naheng ka sepheo sa ho di tshoasa bakeng sa dijo; ho batlana le phoofolo tsa
naha, tse hlaha.
Tsona (tso-na) /them/ Seemedi se emelang dintho tseo ho buuwang ka tsona ntle le
ho bolela mabitso. Lentsoe le sebedisoang bakeng sa mareho a ka bongateng a bile a
qala ka “di”. Mofuta wa leemediqho. (bap. bona, sona, tsona, yona).
Tsorama (tsu-ra-ma) /squat, crouch/ Ho dula ntle le ho beha dibono fatshe kapa
hodima ntho e itseng; ho isa mmele fatshe ka tsela e tshoanang le ho dula, empa
mangole a kobehile. Ho beha dibono hodima direthe. (bap. kotsama)
Tsorame (tsu-ra-me) /squatting/ E dutseng ntle le ho beha dibono fatshe kapa
hodima ntho e itseng; e isitseng mmele fatshe ka tsela e tshoanang le ho dula, empa
mangole a kobehile. E behileng dibono hodima direthe.
Tsoramela (tsu-ra-me-la) // Ketsetso ya ho tsorama.
Tsoramelo (tsu-ra-me-law) // Ketso ya ho tsoramela.
Tsoramo (tsu-ra-maw) /squatting/ Ketso ya ho tsorama: ho dula ntle le ho beha
dibono fatshe kapa hodima ntho e itseng; ho isa mmele fatshe ka tsela e tshoanang le
ho dula, empa mangole a kobehile. Ho beha dibono hodima direthe.
Tsosa (tsu-sa) /awaken/ Ho etsa hore motho ya robetseng a phaphame; ho
phaphamisa motho borokong kapa diphateng; ho fedisa boroko ka ho phaphamisa
motho ya kgalehileng.

818
 819

Tsosa (//) /resusitate/ Ho kgutlisa bophelo ba motho kapa ntho e makgatheng a lefu;
ho tlisa bophelo hape. (bap. phidisa).
Tsosa (//) /resurect/ Ho phedisa motho ya shoeleng: ho etsa hore setopo se be le
bophelo; ho baka hore mofu kapa bafu ba kgutleloe ke bophelo hape.
Tsosa (//) /revive/ Ho baka mafolofolo mmeleng le kelellong ya motho ya
lahlehetsoeng ke morolo le matjato; ho nchafatsa kelello le mohopolo wa motho ya
nyahameng mmoko; ho tlisa nchafatso bophelong ba batho kapa motho.
Tsoseletsa (tsu-se-le-tsa) /revive/ Ho kenya bophelo kelellong ya motho ya
holofetseng kelello; ho nchafatsa ntho e itseng ka ho e etsa bocha hape; ho kgutlisa
sebopeho se mafolofolo ho mmele kapa kelello.
Tsoseletso (tsu-se-le-tso) /revival/ Ketso ya ho tsoseletsa: ho kenya bophelo kelellong
ya motho ya holofetseng kelello; ho nchafatsa ntho e itseng ka ho e etsa bocha hape;
ho kgutlisa sebopeho se mafolofolo ho mmele kapa kelello.
Tsoseletso (tsu-se-le-tso) /renaissance/ Mokgoa kapa lepetjo la ho tsosolotsa
bochaba, moetlo, setso le ntshetsopele ya sona. Qaleho e ncha ya tsoelopele ya
sechaba e tlisang diphetoho tse ncha bochabeng ba batho ba naha yohle.
Tsoso (tsu-saw) /awakening/ Ketso ya ho tsosa: ho etsa hore motho ya robetseng a
phaphame; ho phaphamisa motho borokong kapa diphateng; ho fedisa boroko ka ho
phaphamisa motho ya kgalehileng.
Tsoso (//) /resusitation/ Ketso ya ho kgutlisa bophelo ba motho kapa ntho e
makgatheng a lefu kapa ho shoa; ho tlisa bophelo hape. (bap. phidiso).
Tsoso (//) /revival/ Mokgoa wa ho baka mafolofolo mmeleng le kelellong ya motho
ya lahlehetsoeng ke morolo le matjato; ho nchafatsa kelello le mohopolo wa motho ya
nyahameng mmoko; ho tlisa nchafatso bophelong ba batho kapa motho.
Tsoso (//) /resurrection, rebirth/ Tumelo ya ho tsosa mofu kapa bafu: mokgoa wa ho
phedisa kapa phediso ya batho kapa motho ya shoeleng; kgutliso kapa kgutlisetso ya
bophelo ho batho ba shoeleng kapa ba hlokahetseng. (bap. tsoho).
Tsosoa (tsu-swa) /awakened/ Boetsuwa ba ho tsosa. Mael. Moketa ho tsosoa o
itekang: motho ho thusoa ya itekang kapa ya etsang lethonyana.
Tsosolosa (tsu-su-lu-sa) /renew, revitalise, renovate/ Ho baka boemo ba nchafalo ya
ntho e tsofetseng; ho nchafatsa ka ho etsa botle hape. Ho kgutlisa botle hape ka ho
kgabisa, dila kapa ho hloekisa. (bap. nchafatsa, tsoseletsa).
Tsosoloso (tsu-su-lu-so) /renewal, revitalization, renovation/ Ketso ya ho tsosolosa:
ho baka boemo ba nchafalo ya ntho e tsofetseng; ho nchafatsa ka ho etsa botle hape.
Ho kgutlisa botle hape ka ho kgabisa, dila kapa ho hloekisa. /bon. ditsosoloso/.
Tsota (tso-ta) /to marvel at/ Ho makalla botle kapa kgahleho ya ntho kapa motho e
motle haholo; ho sheba ka ho kgotsa le ho babatsa ntho e ntle ka ho fetisisa.
Tsoteha (tso-te-ha) /marvellous/ E loketsoeng ke setsoto: e loketsoeng ke ho
babatsoa ka baka la botle kapa ponahalo ya yona; eo kgahleho ya yona e makatsang
haholo.
Tsotehisa (tso-te-hi-sa) /cause marvel/ Ketsiso ya ho tsoteha: ho baka hore boemo
kapa ketsahalo e tsotehe.
Tsotehiso (tso-te-hi-so) /marvellousness/ Ketso ya ho tsotehisa; pako ya boemo kapa
ketsahalo e tsotehang.
Tsoteho (tso-te-haw) /marvel/ Ketso ya ho tsoteha: boemo ba ho lokeloa ke setsoto;
boemo ba ponahalo e tshoaneloang ke pabatso. Boemo bo hapang maikutlo haholo ka
baka la sebopeho sa bona bo kgahlang; boemo bo etsahalang ka ho bontsha semaka
kapa botle bo makatsang; boemo bo hohelang maikutlo a mobohi; boemo bo bakang
masa a kokometse ha a hlalosoa. (bap. setsoto).

819
 820

Tsoteleha (tso-te-le-ha) /recognizable/ E bonahalang kapa e natsehang ka

hohlehohle; e reng nchebe.
Tsotelehe (tso-te-le-hi) /regardless/ Ho tsoela pele ka morero o itseng ho sa natsoe
hore boemo, puo ketso kapa ketsahalo e itseng e ya setisa kapa ha e setisi. Mohl. Ke
batla ho nyala ho sa tsotelehe hore malome o wa rata kapa che. Ke tla tsoelapele ho
sa tsoetelehe hore ke mang ya kgahlanong le nna.
Tsotella (tso-tel-la) /mind, care for/ Ho hlokomela motho kapa ntho ka ho shebana le
tokafalo, polokeho le tshireletso ya yona; ho natsa ka sepheo sa ho hlokomela hantle.
Tsotella (tso-tel-la) /stark/ Ho shebana le metsamao le mekgoa ya motho emong ka
tsela e tenang; ho natsa motho le diketso tsa hae ka tsela e fetelletseng.
Tsotelletse (tso-tel-le-tse) // Bokgale ba ho tsotella.
Tsotelletsoe (tso-tel-lets-we) // Boetsuwa le bokgale ba ho tsotella.
Tsotello (tso-tel-law) /starking/ Ketso ya ho tsotella: mokgoa wa ho shebana le
metsamao le mekgoa ya motho emong ka tsela e tenang ebile e ka ba kotsi; ho natsa
motho le diketso tsa hae ka tsela e fetelletseng.
Tsotello (tso-tel-law) /minding, caring for, considerate/ Ketso ya ho tsotella: tloaelo
ya ho hlokomela motho kapa ntho ka ho shebana le tokafalo, polokeho le tshireletso
ya yona; ho natsa ka sepheo sa ho hlokomela hantle. (bap. natsa, natso).
Tsotelloa (tso-tel-lwa) // Boetsuwa ba ho tsotella.
Tsoto (tsaw-taw) /marvel, marvelousness/ Ketso ya ho tsota: ho makalla botle kapa
kgahleho ya ntho kapa motho e motle haholo; ho sheba ka ho kgotsa le ho babatsa
ntho e ntle ka ho fetisisa. (bap. setsoto) Tlh. Batho ba bangata ba sebedisa lentsoe
“setsoto” hofeta “tsoto” le ha lentsoe la bobedi le lona le nepahetse.
Tsotse (tsu-tse) /nude/ E hlokang diaparo kapa seaparo mmeleng; e sa aparang letho;
eo mmele wa yona o sa phutheloang ka letho; e maponapona, e hlahisitseng kapa e
bontshang bofeela.
Tsotsi (tso-tsi) /thug/ Motho ya phelang ka ho qhekanyetsa babang ebile a sa tsilatsile
ho hlekefetsa bakeng sa ho fumana seo a se batlang; motho wa mekgoa le tloaelo ya
tjalletso. Motho ya phelang ka ho utsoa ka boqhetseke; boemo ba motho wa diketso
tsohle tsa botsotsi. /bon. botsotsi/ Tem. Lebitso, “tsotsi” ha le hlalose motho ho ya
ka botshehadi kapa botona; ka boqhoala kapa sebopeho se setle sa mmele; hape ha le
hlalose motho ka ho ya ka mmala kapa morabe. Sena se bolela hore mang kapa mang
eka ba tsotsi ha a rata. (bap. botsotsi) (mm. mokhothotsi).
Tsowa (tsu-wa) /awake, wake/ (sheb. Tsoha bakeng sa tshenediso).
Tsowedisa (tsu-we-di-sa) /to arouse sexually/ ho baka ho qhangoa pele ho pokano
nakong ya thobalano; ho baka hore motho a tsoheloe ka ho mo tshoaratshoara le ho
pikitla mmele wa hae ka tsela e lebisang thobalanong. (bap. qhangoisa, tsoheloa).
Tsowediso (tsu-we-di-saw) /foreplay/ Ketso ya ho tsowedisa: ho baka ho qhangoa
pele ho pokano nakong ya thobalano; ketso ya ho baka hore motho a tsoheloe ka ho
mo tshoaratshoara le ho pikitla mmele wa hae ka tsela e lebisang thobalanong.
Tsoweloa (tsu-we-lwa) /horny/ (sheb. Tsoheloa bakeng sa tshebediso).
Tsowo (tsu-waw) /awakening/ (sheb. Tsoho/tsoso bakeng sa tshebediso).
Tsuba (tsu-ba) /to smoke/ Ho hula mosi wa kwae ya lehlakana kapa senifi; ho hula
mosi o kunkelang wa lehlakana la kwae.
Tsubela (tsu-be-la) /to smoke for/ Ketsetso ya ho tsuba: ho tsuba bakeng sa.
Tsubella (tsu-bel-la) /to rocket, fall upon, attack/ Ho tloha hahang ka sekgahla ka
sepheo sa ho hlasela ho tsoa hodimo; ho futuha ka sefutho se seholo ho tsoa boemong
bo phahameng. Ho hlasela kapa ho futuha ka potlako ka ho toba se hlaseloang.

820
 821

Tsubello (tsu-bel-law) /rocketing, attack/ Ketso ya ho tsubella: tlhaselo ho tloha

hahang ka sekgahla, ka sepheo sa ho hlasela ho tsoa hodimo; ho futuha ka sefutho se
seholo ho tsoa boemong bo phahameng. Ho hlasela kapa ho futuha ka potlako ka ho
toba se hlaseloang.
Tsubelo (tsu-be-law) /smoking for/ Ketso ya ho tsubela: ho tsuba bakeng sa.
Tsubelo (tsu-be-law) /cigarette pack, snuff container/ Setshelo se sebedisoang ho
tshela sehlopha sa mahlakana a kwae e hotetsoang kapa senifi. Kgetsi ya senifi:
mokotla kapa setshelo sa phoshoana e sitsoeng ya kwae e sebedisoang ho tsujoa ka ho
hula ka moya wa nko, kapa ho kenya ka hanong. /bon. ditsubelo/ (bap. setsubelo).
Tsubi (tsu-bi) /baby penis/ Setho sa botona sa lesea; kooma ya ngoana e monyane;
kwae ya lekgabunyane. /bon. ditsubi/ (bap. ntotoana).
Tsubisa (tsu-bi-sa) /mislead, deceive/ Ho baka hore emong a etse phoso; ho thetsa
motho ka dipuo tse tsoileng tseleng; ho lahla ka dipuo; ho kgelosa tseleng e lokileng.
Tsubisa (//) /share smoking/ Ketsiso ya ho tsuba: ho baka kapa ho etsa motho emong
a tsube lehlakana kapa senefi.
Tsubisana (tsu-bi-sa-na) // Ketsetsano ya ho tsuba: ho tsubisa emong mme le yena a
tsubise ya mo tsubisang.
Tsubisano (tsu-bi-sa-naw) // Ketso ya ho tsubisana: ho tsuba ka ho etsetsana.
Tsubiso (tsu-bi-saw) /misleading, deceitfulness, deception/ Ketso ya ho baka hore
emong a etse phoso ka ho dumellana le wena nthong e kgohlahetseng; ho thetsa
motho ka dipuo tse tsoileng tseleng; ho lahla ka dipuo; ho kgelosa tseleng e lokileng.
Tsujoa (tsu-jwa) // Boetsuwa ba ho tsuba.
Tsukunya (tsu-kun-ya) /to brush, cleanse teeth/ Ho hlatsoa meno kapa lehano ka ho
tsamaisa metsi, kapa lero la ho hloekisa ka hanong. Ho hloekisa lehano mmoho le
meno ka metsi.
Tsukunyo (tsu-kun-yaw) /tooth brushing, cleansing/ Ketso ya ho tsukunya: mokgoa
wa ho hlatsoa meno kapa lehano ka ho tsamaisa metsi, kapa lero la ho hloekisa ka
hanong. Ho hloekisa lehano mmoho le meno ka metsi.
Tsukutla (tsu-ku-tla) /shake vigorously/ Ho tsitsinya ntho e boima, e thata, ka ho
sebedisa matla a mangata; ho tsitsinya ntho e itseng hampe. (bap. hofola).
Tsukutleha (tsu-ku-tle-ha) /shakable/ E boemong ba ho tsukutla; e ka tsukutloang ha
bonolo kapa ha bobebe.
Tsukutleho (tsu-ku-tle-haw) /shakableness/ Ketso ya ho tsukutleha: tlheketlheho ya
ntho e itseng ha bobebe kapa ha bonolo. Boemo ba ho tsitsinyeha ka tsela e hlaha.
Tsukutlo (tsu-ku-tlo) /vigorous shaking/ Ketso ya ho tsitsinya: ho tsitsinya ntho e
boima, e thata, ka ho sebedisa matla a mangata; ho tsitsinya ntho e itseng hampe.
Tsuo (tsu-o) /chicanery, trickery/ Tshebediso ya tjalletso le boqhekanyetsi bakeng sa
ho fumana se batloang; tloaelo ya ho bua puo e jalletsang bakeng sa ho thola se
batloang; tjalletso ka dipuo. Mael. Ho ja tsuo: ho jalletsa motho emong. Mohl.
Monna enoa o ntjele tsuo. O hlokomele ba se ke ba o ja tsuo.
Tsuonyana (tsu-on-ya-na) /chicken/ Ledinyane la kgoho; ngoana kgoho; kgoho e
nyane. /bon. ditsuonyana/ Tem. Lentsoe le nepahetseng ke “tsuonyana” hofeta
“tsionyana” le ha ho na le batho ba sebedisang lentsoe la bobedi. Mael. Ha ho
tsuonyana phatela (fatela) nngwe: bophelong motho kamong o tlameha ho ipatlela tse
hlokahalang bophelong ntle le ho tshepa babang.
Tsutsuba (tsu-tsu-ba) /wither, wrinkle/ Ho fetola sebopeho sa ntho ka ho se etsa
hore se tsutsubane; ho fetohela sebopehong se nang le ponahalo e nyane, e nang le
menephe. Ho tsofatsa ka ho fetola letlalo.

821
 822

Tsutsubana (tsu-tsu-ba-na) /to wrinkle/ Ho ba sebopehong sa ho hlaha menephe

letlalong ka lebaka la botsofadi kapa phetoho ya letlalo ka baka la bokudi kapa boemo
bo itseng.
Tsutsubano (tsu-tsu-ba-naw) /wrinkling/ Mokgoa wa letlalo wa ho fetola sebopeho
sa chebeho ka lebaka la botsofadi kapa boemo bo itseng.
Tsutsubanya (tsu-tsu-ban-ya) /shrink/ Ho etsa hore seaparo kapa ntho e sosobane le
ho honyela; ho baka boemo ba ho hloka kotloloho ya seaparo.
Tsutsubanyo (tsu-tsu-ban-yaw) /shrinkage/ Ketso ya ho tsutsubanya: ho etsa hore
seaparo kapa ntho e sosobane; ho baka boemo ba ho hloka kotloloho ya seaparo;
khonyelo e tsamaisanang le ho felloa ke kotloloho.
Tsutsudupa (tsu-tsu-du-pa) /uneven/ Boteng ba maqhutsu a matenya sefahlehong
kapa mmeleng; ponahalo ya maqhutso mmileng o otlolohileng. /bon. ditsutsudupa/.
Tudu (tu-du) (tulu) /loin dress/ Mofuta wa seaparo sa basadi o anelang diqholo kapa
dinoka; mose wa letheka. /bon. Ditudu/.
Tuka (tu-ka) /burn/ Ho ba le mosi le malakabe hoa mollo; ho hlahisa mocheso wa
mollo ka ho bonahatsa mosi le lelakabe.
Tukisa (tu-ki-sa) /ignite, burn/ Ho etsa hore mollo, dibeso, patsi kapa ntho e
hotelang e hlahise mollo; ho etsa hore ntho e hotele ka ho hlahisa mosi le lelakabe; ho
chesa kapa ho hotetsa. (bap. chesa).
Tukiso (tu-ki-so) /ignition, burning/ Ketso ya ho tukisa: ho etsa hore mollo, dibeso,
patsi kapa ntho e hotelang e hlahise mollo; ho etsa hore ntho e hotele ka ho hlahisa
mosi le lelakabe. (bap. khotetso).
Tuko (tu-ko) /burning/ Ketso ya ho tuka: ho ba le mosi le malakabe hoa mollo; ho
hlahisa mocheso wa mollo ka ho bonahatsa mosi le lelakabe.
Tuku (tu-ku) /head cloth/ Seaparo sa hlooho, seka lesela, se aparoang hloohong
haholo ke batho ba batshehadi; lesela le koahelang hlooho. /bon. dituku/.
Tukutalana (tu-ku-ta-la-na) (tuku-talana) /afro hair person/ Motho e motsho ya
moriri o moholo, o motsho, o motle, wa Afrika. /bon. botukutalana, botuku-talana).
Tula (tu-la) /to savage/ Ho otla ka ho lematsa ha bohloko ka ntho e thata; ho natha ka
ntho e thatafetseng.
Tulaka (tu-la-ka) /to savage repeatly/ Phetako ya ho tula: ho otla ka ho lematsa ha
bohloko ka ntho e thata ka makgetlo a mangata.
Tulako (tu-la-kaw) /repeat savaging/ Ketso ya ho tulaka: kotlo ka ho lematsa ka ntho
e thata ka makgetlo a mangata.
Tulana (tu-la-na) // Ketsetsano ya ho tula: ho tula motho emong mme le yena a tule
ya mo tutseng.
Tulano (tu-la-naw) // Ketso ya ho tulana: ho tula ka ho boisetsa; tloaelo ya ho tula
motho emong mme le yena a tule ya mo tutseng.
Tulo (tu-lo) /destination, place/ Sebaka seo ho duloang ho sona; sebaka seo motho a
tsoang ho sona kapa a yang ho sona. Bodulo ba motho. /bon. ditulo/.
Tulo (tu-law) /savage/ Ketso ya ho tula kapa ho otla ka ho lematsa ha bohloko ka
ntho e thata; ho natha ka ntho e thatafetseng.
Tuma (tu-ma) /to be famous/ Ho tsebahala. Ho tsejoa ke batho ba bangata.
Tumaelo (tu-ma-e-la) /murmur, groan, sound of the sick/ Ketso ya ho dumaela: ho
etsa modumo kapa lerata la motho ya kulang kapa ya bohlokong bo boholo.
Tumahole (tu-ma-hu-le) /world acclaimed, well known, world famous/ Hoa motho
kapa diketso: tse tsebahalang lefatshe ka bophara; ya nang le setumo naha ka bophara;
ya tsejoang hole dibakeng tse fapaneng. /bon. botumahole, ditumahole/

822
 823

Tumammoho (tu-mam-maw-haw) /consonant/ Tlhaku ya lentsoe eo modumo wa

yona o itshetlehileng ho sedumisoa. Mohl. B, C, D, F, G, H, J, K, L, M, N, P, Q, R, S,
T, V, W, X, Y, Z. /bon. ditumammoho/ (bap. sedumisoa, tumannotshi).
Tumannotshi (tu-man-nots-hi) /vowel/ Tlhaku ya puo e tloaelehileng e thusang
sedumisoa ho fana ka modumo o utloahalang o nang le moelelo; tlhaku e dumisang
lentsoe lefe kapa lefe le ngoloang joalo ka “a” “e” “i” “o” “u”. (bap. sedumi).
Tumediso (tu-me-di-so) /greeting/ Ketso ya ho dumedisa: botsa motho ka tsa
maphelo ha o kopana le yena kapa o fihla sebakeng sa habo. Ho bua mantsoe a ho
sadisa kapa ho ananeloa sebakeng. /bon. ditumediso/.
Tumedisano (tu-me-di-sa-naw) /greeting each other/ Ketso ya ho dumedisana: ho
dumedisa motho emong mme le yena a dumedise ya mo dumedisang.
Tumela-thuo (//) // ?? /bon. ditumela-thuo/.
Tumellano (tu-mel-la-naw) /agreement, congruence, accord, compatibility/ Ketso
ya ho dumellana: ho etsa puo e nang le tshepiso ya ho phethisa ketso kapa ketsahalo e
itseng; tshepiso ya phethahatso ya dintlha tsa selekane; netefatso e etsoang ke batho,
mekga, mekgatlo kapa dinaha mabapi le se tla etsoa mmoho kapa bakeng sa emong;
boemo ba ho tshoana ka dipuo le diketso. /bon. ditumellano/.
Tumellano (tu-mel-la-naw) /concurrance, concurring/ Boemo kapa mokgoa wa ho
dumellana ka puo kapa maikutlo. /bon. Ditumellano/.
Tumello (tu-mel-law) /permission, authorization, consent, approval/ Ketso ya ho
dumella: ho fana ka monyetla wa ho phethahatsa se batloang ke motho emong; ho
fana ka sebaka sa ho etsa ketso e itseng; ho amohela kapa ho ananela seo motho a se
kopang ka ho mo fa sona; ho fana ka sebaka sa ho phethisa tabatabelo.
Tumelo (tu-me-law) /faith, belief, dogma, religion/ Ketso ya ho dumela: tebello e
sebedisoang ho phethahatsa seo motho a dumelang ho sona; tshepo e kgolo eo motho
anang le yona ho dima moetlo wa hae; monahano o tebileng o nang le tshepo ya hore
se labalabeloang se tla fihlelloa; kananelo ya semoya e mabapi le moetlo wa bophelo;
seo motho kapa sechaba se dumelang ho sona. /bon. ditumelo/ (bap. tshepo).
Tumisa (tu-mi-sa) /glorify, exalt/ Ho phahamisa lebitso la Modimo. Ho isa kapa ho
fana ka tlotla moo e lokelang teng; ho nyolla lebitso la Modimo ka difela le mmino;
ho babatsa ya Matla Ohle. Ho rorisa lebitso le Halalelang la Modimo. (bap. rorisa).
Tumisa (tu-mi-sa) /to make famous/ Ho tsebahala sebakeng le sechabeng ka baka la
mosebetsi o itseng; ho tloaeleha hoa motho ya binang, phatlalatsang ditaba, wa
sebapadi kapa ya tummeng ka ketso e itseng. Ho tsebahala sechabeng le naheng ka
bophara ka baka la ketso e tsebahalang, e etsoang ke motho ya tsebahalang.
Tumisitse (tu-mi-si-tse) // Bokgale ba ho tumisa.
Tumisitsoe (tu-mi-si-tswe) // Boetsuwa le bokgale ba ho tumisa.
Tumiso (tu-mi-so) // Boemo ba ho tumisa: tsebahalo sebakeng le sechabeng ka baka
la mosebetsi o itseng; ho tloaeleha hoa motho ya binang, phatlalatsang ditaba, wa
sebapadi kapa ya tummeng ka ketso e itseng. Ho tsebahala sechabeng le naheng ka
bophara ka baka la ketso e tsebahalang, e etsoang ke motho ya tsebahalang.
Tumiso (//) /glory, exaltation/ Ketso ya ho tumisa: phahamiso ya lebitsoa la
Modimo. Ho isa kapa ho fana ka tlotla moo e lokelang teng; ho nyolla lebitso la
Modimo ka difela le mmino; ho babatsa ya Matla Ohle. Ho rorisa lebitso le halalelang
la Modimo.
Tumisoa (tu-mi-swa) /gloryfied, exalted/ Boetsuwa ba ho tumisa.
Tupa (tu-pa) /diagnose/ Ho fumana kapa ho tseba lefu le tshoereng mokudi; ho ba le
bokgoni ba ho tseba se jang motho ya kulang; ho hlalosa se kudisang motho ka lebaka
la ho ba ngaka kapa neo e itseng. (bap. dupa, modupa).

823
 824

Tupo (tu-paw) /diagnosis/ Ketso ya ho tupa: phumano kapa tsebo ya lefu le tshoereng
mokudi; ho ba le bokgoni ba ho tseba se jang motho ya kulang; ho hlalosa se kudisang
motho ka baka la ho ba ngaka kapa neo e itseng. (bap. modupa)
Tura (tu-ra) /expensive/ Hoa theko: e theko e hodimo haholo; e lefelloang chelete e
ngata ka baka la theko e nyolohileng. Tlh. Lentsoe lena ke sothofatso ya lentsoe la
Afrikaans, “duur”.
Turisa (tu-ri-sa) /to cause to be expensive/ Ketsiso ya ho tura: ho etsa hore thepa,
phahlo kapa ntho e rekisoang e be le theko e phahameng kapa e hodimo.
Turiso (tu-ri-so) /expensiveness, expense/ Ketso ya ho turisa: ho baka hore thepa,
phahlo kapa ntho e rekisoang e be le theko e phahameng kapa e hodimo.
Tutlo (tu-tlaw) /discharge, secretion/ Ketso ya ho dutla: ho tsoa hoa metsi kapa lero
sebakeng se nang le puleho; boemo ba ho phalla hoa metsi ho tsoa lesobeng. Lefu le
bakang ho tsoa lero sethong seseng sa mmele. /bon. ditutlo/ (bap. bodutli).
Tutu (tu-tu) /mute/ Ho se utloe ditsebeng; ho hloka kutlo ya tsebe; ho hloleha ho
utloisisa modumo kapa lerata ka tsebe. Ho hloleha ho hlalosa modumo ka tsebe. (bap.
tsebetutu) Mohl. Monna enoa o tutu. O tla bua eng le motho ya tutu?
Tutudisa (tu-tu-di-sa) // Ketsiso ya ho tutula: ho thusa ho tutula; ho etsa hore motho a
itutule kapa a tlose masalla a masepa lesobeng la sebono.
Tutudiso (tu-tu-law) // Ketso ya ho tutudisa kapa ho thusa ho tutula; ho etsa hore
motho a itutule kapa a tlose masalla a masepa lesobeng la sebono.
Tutudu (tu-tu-du) /heap/ Pokello e phahameng ya ntho e itseng; thajana ya se
bokelletsoeng. /bon. ditutudu/ (bap. qubu).
Tutula (tu-tu-la) /to clean an asshole/ Ho tlosa masalla a masepa sebonong ka mora
ho nyela; ho hloekisa lesoba la sebono ka mora ho kaka. (bap. ritama).
Tutulo (tu-tu-law) /asshole cleansing/ Ketso ya ho tutula: ho tlosa masalla a masepa
sebonong ka mora ho nyela; ho hloekisa lesoba la sebono ka mora ho kaka. (bap.
thitamo, setutula, seritama).
Tututsebe (tu-tu-tse-be) /deaf person/ Motho ya sa utloeng ditsebeng; motho eo
kutlo ya tsebe tsa hae e sa sebetseng hantle; motho ya hlolehang ho utloa modumo wa
mantsoe kapa lerata. /bon. botututsebe/ (bap. setholo, tsebetutu). Tem. Mantsoe,
“tututsebe” mmoho le “tsebetutu” a na le moelelo o tshoanang.
Tututshoana (tu-tu-ts-hwa-na) /hillock/ Leralla le lenyane haholo; thaba e nyane
haholo. /bon. ditututshoana/ (mm. Tututsoana, tututshwana).
Tuu (tu-u) /exclamation: sudden quiteness/ Lekgotsa le bontshang boemo ba ho
thola; lentsoe le bontshang tsela eo ntho kapa motho a thotseng ka yona.

824
 825

Uuu

PALE:
Tlhaku ya bo-mashome a mabedi le motso o le mong (21) Sesothong. Yona e akga ka
maetsi a semelo. Moo honang le lereho le qalang ka tlhaku ena, lebitso le boleloang
ke lereo-molata (foreign noun). Tlhaku ena mareho a yona a qala ka “K” jwalo ka
utloa=kutlo, utloella=kutloello, utsoa=kutso, utulla=kutullo, unyaunya=kunyakunyo,
ubella=kubello, jj.

U (u) .
U (u) (o) /you/ Seemedi se emelang motho se neng se sebedisoa haholo mehleng ya
kgale ka ho hlalosa motho wa pele. Mohl. U nahana hore u motle.
Uba (u-ba) // ??
Ubella (u-bel-la) // Ho hlasela hoa nonyana e kgolo ho tsoa moyeng; ho hlasela
sepakapakeng.
Ubellana (u-bel-la-na) // Ketsetsano ya ho ubella: ho ubella emong mme le yena a
ubelle ya mo ubellang.
Ubelletse (u-bel-le-tse) // Bokgale ba ho ubella.
Ubelletsoe (u-bel-lets-we) // Boetsuwa ba ho ubella
Uena (we-na) /you/ Seemedi se sebedisoang bakeng sa motho; lentsoe le emelang
motho eo ho buuwang le yena. Tlh. Ka Sesotho sa Afrika Borwa lentsoe le
sebedisoang ke “wena”.
Una (u-na) /to gain, to benefit/ Ho ba molemo bakeng sa; ho tsoela molemo hoa ntho
kapa ketsahalo e itseng. Ho thola lethonyana ka lebaka la.
Unya (un-ya) // Ho etsa motsamao wa tshenyane kapa diboko tsa setopo.
Unyaunya (un-ya-un-ya) // Ho etsa motsamao wa tshenyane kapa diboko tsa setopo;
ho tsitsinyeha hoa diboko tse ngata tse fumanoang sebodung. (bap. meneka,
kunyakunya).
Upa (u-pa) /charm/ Ho sebedisa boqhetseke ba meriana kapa maselamose ka sepheo
sa ho etsa phetoho ya maemo. Ho sebedisa matla a boloi kapa a bongaka ba setho.
Upella (u-pel-la) /charming/ Ho etsa boqhetseke ka meriana kapa ka maselamose ka
sepheo sa ho etsa phetoho ya maemo.
Uta (u-ta) /dig up/ Ho cheka fatshe ka sepheo sa ho batla se epetsoeng; ho epolla se
patiloeng tlasa mobu kapa fatshe.
Utile (u-ti-le) /dug up/ Bokgale ba ho uta.

825
 826

Utisa (u-ti-sa) /cause to dig up/ Ketsiso ya ho uta: ho etsa hore motho kapa ntho e
cheke kapa e epe fatshe ka sepheo sa ho batlana le se tsetetsoeng.
Utisoa (u-ti-swa) // Boetsuwa ba ho uta.
Utloa (u-tl-wa) /hear/ Ho sebedisa tsebe bakeng sa ho mamela modumo wa lentsoe
kapa puo e buuwang; ho ba le bokgoni ba ho mamela ka tsebe. Mael. Ho utloa ka
lehlokoana la tsela: ho joetsoa ditaba tse itseng tsa lekunutu pele di phatlalatsoa kapa
pele di tsejoa.
Utloa (//) /feel, taste, touch, hear/ Ho ba le kutlo ya ho thetsoa; ho ba le boikutlo ba
ho elelloa se thetsang mmele. Ho ba le kelohloko ya tatso ya se jewang; ho etsa
phapang ya tatso ka leleme; ho sebedisa boko bakeng sa ho elelloa ka kelello.
Utloahaditse (utl-wa-ha-di-tse) // Bokgale ba ho utloahatsa.
Utloahaditsoe (utl-wa-ha-dits-we) // Boetsuwa ba ho utloahatsa.
Utloahala (utl-wa-ha-la) /reasonable, understandable, fair/ Eo kelello le ditsebe di
kgonang ho e utloisisa; eo hoseng komang ka yona; e nepahetseng ho ya ka kutloisiso
ya tsebe le kelello. Eo lebaka la yona leleng letle.
Utloahala (utl-wa-ha-la) /loud and clear/ Eo modumo le moelelo wa teng oleng
bonolo ho e hlalosa; eo tsebe e tholang bobebe ho e hlalosa.
Utloahatsa (utl-wa-ha-tsa) /make clear/ Ho etsa hore puo, taba, ketso kapa boemo bo
be bobebe bakeng sa ho utloisisoa; ho etsa hore puo kapa tlhaloso ya ntho e itseng e
be boemong boo kelello e kgonang ho bo hlalosa.
Utloana (u-tl-wa-na) /compatible/ Ho ba bo emong ba ho ratana kapa ho kgema
mmoho; ho etsa dintho ka ho dumellana; ho ba boemong ba tumellano ya ho etsa
dintho ka ho tshoana. (bap. tshoanelana).
Utloane (utl-wa-ne) /agreed/ Bokgale ba ho utloana.
Utloela (u-tl-we-la) /feel for/ Ho ba boemong ba ho nahanela motho emong ya
bohlokong; ho ba le maikutlo a kutloelo bohloko kgahlanong le motho ya mathateng.
Utloella (u-tl-wel-la) /hearsay/ Ho utloa taba kapa ketsahalo e itseng ka bo
mabarebare ntle le ho ikgodisa; ho joetsoa taba e sa tsebahaleng kapa eo bonnete ba
yona bo sa tsejoeng. (bap. kutloello).
Utloelletse (utl-wel-le-tse) // Bokgale ba ho utloella.
Utloelletsoe (utl-wel-le-tswe) Boetsuwa ba ho utloella.
Utloetse (utl-we-tsa) /heard so/ Bokgale ba ho utloela.
Utloetsoe (utl-wets-we) // Boetsuwa ba ho utloela.
Utloile (utl-wi-le) /heard, felt, tasted, felt/ Bokgale ba ho utloa.
Utloisa (u-tl-wi-sa) /make to feel, taste/ Ketsetso ya ho utloa: ho etsa hore emong a
be le kutlo ya ho thetsoa; a be le boikutlo ba ho elelloa se thetsang mmele; a be le
kelo hloko ya tatso ya se jewang; a be le ho etsa phapang ya tatso ka leleme kapa a
kgone ho sebedisa boko bakeng sa ho elelloa ka kelello.
Utloisisa (u-tl-wi-si-sa) /understand, comprehent/ Ho kgona ho hlalosoa se rutoang
kapa se boleloang; ho kgona ho mamedisa ka tsela eo se boeloang se bang boemong
ba ho dula kelellong; ho ba boemong ba ho etsa se boeletsoeng kapa se rutuweng. Ho
etsa phapang pakeng tsa ntho tse pedi.
Utloisisana (u-tl-wi-si-sa-na) // Ketsetsano ya ho utloisisa: ho utloisisa se boleloang
ke emong mme le yena a utloisisa seo o se bolelang.
Utloisisitse (utl-wi-si-si-tse) /understood/ Bokgale ba ho utloisisa.
Utloisisoa (utl-wi-si-swa) /understood/ Boetsuwa ba ho utloisisa.
Utsoa (uts-wa) /steal/ Ho nka tseo kapa seo eseng sa hao ntle le tumello; ho hapa ka
mahahapa kapa ntle le tsebo ya monga thepa; ho ba letsoho le lelelele; ho nkela
babang tsa bona ntle le tsebo ya bona.

826
 827

Utsoetsa (uts-we-tsa) /steal for/ Ketsetso ya ho utsoa: ho nka ntho ya motho ntle le
tumellano; ho hapa sa motho emong ka tsela e seng molaong. (bap. kutsoetso).
Utsoetsana (uts-we-tsa-na) /steal for each other/ Ketsetsano ya ho utsoa: ho utsoa sa
emong mme le yena a utsoe sa ya mo utsoeditseng.
Utsoisa (uts-wi-sa) // Ketsiso ya ho utsoa: ho baka kapa ho etsa hore motho a utsoe;
ho qalletsa emong ka leshano la ho mo etsa leshodu.
Utsoitse (uts-wi-tse) // Bokgale ba ho utsoa.
Utulla (u-tul-la) (utolla) /reveal/ Ho ntsha ka tlase se patiloeng; ho beha pepeneneng
seo se neng se patiloe kapa se patehile. Ho hlahisa patiloe.
Utullisa (u-tul-li-sa) (utollisa) /cause to reveal/ Ketsiso ya ho utulla: ho baka ho
utulla.
Utullisoa (u-tul-li-swa) (utollisoa) // Boetsuwa ba ho utulla. (mm. Utulliswa).
Uuh (uu-uh) /exclamation: women’s screaming/ Lekgotsa leo hangata le ratoang ho
sebedisoa ke batho ba batshehadi ha ba makalla ketsahalo e tshosang, e makatsang
kapa e tshehisang.
Uwa (u-wa) // Boetsuwa ba ho ya. Mohl. Ke batla ho ya moo ho uwang teng.
Uwang (u-wa-ng) // Boetsuwa ba ho ya. Mohl. Re ya moo ho uwang teng. Moo ho
uwang teng, le bona ba fumanoa teng.
Uwele (u-we-le) (uwele hle!) /exclamation: please!/ Lekgotsa le bontshang ho kopa
ka boikokobetso bo boholo hore ketso e itseng e se etsahala kapa phethahale. Lentsoe
le sebedisoang joalo ka lekgotsa bakeng sa ho kopa ka botlalo! Mohl. Uwele hle
batho ba heso, re kopa hore le kganne hantle! Uwele hle morena ka, re kopa hore o
se re ahlole! Uwele hle se mmolaye! (mm. uoele).

827
 828

Vvv

PALE:
Tlhaku ya bo-mashome a mabedi a metso e mmedi (22) Sesothong. Basotho ba
nolofatsa tlhaku ena “V” ba e etsa “F”. Moo ba tlamehang hore van, bare fan.
Empa sena hase bolele hore bacha le leqobo la kajeno ha le tsebe ho sebedisa “V” e
ikemetse kapa ka boyona.

V (vi, fi).
Vaerase (fa-e-ra-se) /virus/ Mofuta wa kokoanahloko e nyane haholo ho feta e
tloaelehileng e bakang bokudi ka tshoaetsano. /bon. divaerase/.
Veini (fe-i-ni) /wine/ Mofuta wa joala bo entsoeng le ho riteloa ka lero la tholoana tsa
morara. /bon. difeini/ (bap. joala).
Venstere (fen-ste-re) /window/ Sebaka sa ntlo se nang le kgalase. Kosene kapa
lesoba la ho etsa hore ho bonoe ka ntle le hore moya o kene. /bon. difenstere/ Tlh.
Batho babang ba sebedisa lentsoe, “fesetere” bakeng sa “fenstere”.
Vuvuzela (fo-fo-se-la) // Mofuta wa phala e sebedisoang Afrika Borwa haholo
nakong tsa dipapadi tsa bolo ya maoto le mekete emeng ya dipapadi. /bon.
Divuvuzela/.

828
 829

Www

PALE:
Tlhaku ya mashome a mabedi le metso e meraro (23) ya Sesotho. Tlhaku ena le yona
e ya sebedisoa puong ya Sesotho. Empa, ka Sesotho sa Lesotho ho sebedisoa “Oa”
bakeng sa “Wa” ha ka Sesotho sa Afrika Borwa ho sebedisoa “Wa” bakeng sa
“Oa”. Ha o le Mosotho, sena ha se bolele letho, ona le boikgethelo!!

Wa (wa) /of/ Seemedi se bontshang thuo; lentsoe le sebedisoang ho bontsha seo eleng
sa muuwa kapa motho wa boraro. Mohl. Mosadi wa morena. Wa boraro yena ha re
mmatle. Ke monna wa bokae ya hlekefetsang basadi? (bap. sa, ba, tsa, ya) (mm. Oa).
Wa (wa) /fall/ Ho ya fatshe ka baka la ho dieloa kapa ho diwa.
Wa (wa) /you/ Seemedi se emelang motho bakeng sa ho sebedisa lebitso la hae;
lentsoe le sebedisoang ho emela lebitso la motho. Mohl. Wa kgetha ho tsamaya ntle
le ho bua. Wa tsamaya fela tje. /bon. La/.
Wabo (wa-bo) /his, hers/ Seemedi thuo se supang hore ntho kapa motho ke wa bo
mmuuwa feela ntle le ba bang. Seemedi se supang hore mmuuwa ke motho wa bo
mmuwi. /bon. Babo/ (bap. tsabo, tsabo, babo, sabo).
Waka (wa-ka) /mine/ Seemedi se bontshang thuo ka ho supa hore mmuuwa ke
motho kapa ntho ya mmuwi. /bon. baka/ (bap. tsaka).
Wayawaya (wa-ya-wa-ya) (wa ya o ile) /continuously/ Ho tsamaya kapa ho bua
molebe kapa ntle le kgefutso. Ho etsa ketso e itseng ntle le ho phomola. (bap. molebe,
lolololo) Mohl. Ha o sa kgutla, wayawaya boo! Tem. Qaleho ya lentsoe lena,
“wayawaya” e bopjoa ke polelo e latelang: wa ya, wa ya o ile! Kapa wa ya wa ya bo,
ke neng o ile! (mm. Oaeaoaea).
Wee (we-e) /absolutely nobody, without anybody/ Lekgotsa kapa lentsoe le
sebedisoang ho bontsha ho hloka kapa ho se be le letho. Mohl. Ha ke na mang wee!
Ke ngoana ya senang mang wee!
Wela (we-la) /fall/ Ho ya fatshe ka baka la ho dieloa kapa ho wisoa ke ntho e itseng.
Wele (wi-le) /fell/ Bokgale ba ho wa. Mael. Letlotlo le wele mekgoabane: Monono
wa ntho tse tholahalang ha bobebe o fihlile. (mm. Oele).
Wena (we-na) /you/ Seemedi se bontshang kapa supang mmuuwa ke mmuwi ntle le
ho sebedisa lebitso la hae. /bon. Lona/ (bap. lona) (mm. oena, uena).

829
 830

Weno (we-nu) /yours/ Seemedi se bontshang thuo ka ho supa hore mmuuwa ke

motho wa bo mmuiswa. /bon. Beno/ (bap. oeno).
Weso (we-su) /mine/ Seemedi se bontshang thuo ka ho supa hore mmuuwa ke motho
wa bo mmuwi. /bon. Beso/ (bap. oeso).
Wetse (we-tsi) /fell/ bokgale ba ho wa. (bap. wele, oetse).
Wisa (wi-sa) // Ketsiso ya ho diela fatshe kapa ho beha fatshe ka ho sebedisa matla.
Wisitse (wi-si-tse) // Bokgale ba ho wisa. (mm. oisitse).
Wisitsoe (wi-sits-we) // Bokgale le boetsuwa ba ho wisa.
Wisiki (wi-ski) /whisky/ Mofuta wa joala bo bohale boo seritedi kapa diritedi tsa teng
tsa pele eleng tsa Sekotlelante (Scotland). /bon. diwisiki/
Wisoa (wi-swa) // Boetsuwa ba ho wa kapa wela. (mm. oisoa).

Xxx

PALE:
Tlhaku ya mashome a mabedi le metso e mene (24). Tlhaku ena e sebedisoa haholo
puong tsa sekone (nguni). Ha ho moo e sebedisoang Sesothong ntle le mantsoe a
mmaloa a boletsoeng bukeng ena. Basotho ba kgetha ho sebedisa “Q” hofeta “X”.
Mohlala: Mosotho o re, ke qakehile ha mokone (nguni speaking) a re: “nge
xakekile”. Mosotho o re “Leqhotsa”, mokone o re “Mxhoza”.
.
Xaphela (xap-he-la) // Ho rohaka ka modumo wa leleme.
Xaphelo (xap-he-law) // Thohako ka modumo wa leleme.

830
 831

Yyy

PALE:
Tlhaku ya mashome a mabedi le metso e mehlano (25) ya Sesotho. Tlhaku ena e
sebediswa mantsoeng a mangata a Sesotho leha hangata ho sa qaloe lentsoe ka yona
kapa e se yona e qallang mantsoe a mangata a puo ya Sesotho.

Tlhokomediso: ka Sesotho sa Lesotho, tlhaku “Y” ha e qale lentsoe. Bakeng sa yona

ho sebedisoa sedumi (vowel). Mohlala” ea=ya, eaba=yaba, eona=yona,
eohle=yohle, eaba=yaba, jj. Le ha ho le joalo, ho na le mantsoe amang a mangata a
sebedisang tlhaku “Y” joalo ka: nyala, nyorolla, nyoekoe, nyoloha, nyopa, nyela,
nyanyaka, jj. ntle le ho qala lentsoe kapa lebitso.

Ya (ya) /of/ Mohl. Re batla chelete ya bohle. O tsamaile le konyana ya ntate.

Yaba (ya-ba) /then/ (eaba) Ho tloha moo; ka mora moo; hoa latela se itseng.
Yabo (ya-baw) /his, hers/ Seemedi se bontshang hore thuo kea moetsuwa kapa
mmuuwa; lentsoe le bontshang hore ntho e itseng ke ya mmuuwa ha ho bua mmuwi
kapa moetsi. (bap. Eabo).
Yaka (ya-ka) /mine, my/ Seemedi se bontshang hore thuo ke ya moetsi kapa mmuwi
ha ho bua yena; kapa ntho ke ya moetsi kapa mmuwi ntle le motho e mong. (bap.
Eaka).
Yane (ya-ne) /that one/ Lesupa le bontshang motho kapa ntho e hojana; lentsoe le
supang ntho e holenyana. /bon. Tsane/ (bap. Eane).
Yanene (ya-ne-ne) /that one over there/ Lesupa le bontshang motho kapa ntho e
hojana kapa lentsoe le supang ntho e holenyana ka ho toboketsa. (mm. Eanene).
Ye (ye) /go, went, went/ Mohl. Le wena o tlameha hore o ye. (mm. ile, eya) /bon.
Eyang, yeng/ (bap. yeng).
Yena (ye-na) /him, her/ Seemedi se emelang lebitso la motho; seemedi se bontshang
mmuuwa ntle le ho bitsa lebitso la hae. Mofuta wa leemediqho. /bon. bona/ (bap.
bona, tsona, eena, wona).
Yeng (ye-ng) (eeng) /lets go, go all/ Lentsoe le sebedisoang ke mmuwi ho laela kapa
ho kopa babuwiswa ho tsamaya kapa ho tloha sebakeng ho ya ho seseng ka bongata.
Mohl. Ha re yeng hle banna, nako e tsamaile. Re kopa hore re yeng bohle. Ho itsoe
lona le yeng ka ho panya hoa leihlo. (mm. Eeng).

831
 832

Yeng (yi-ng) /who has never gone to/ A so kang a etsa ketso e itseng; e so kang e
finyella sebakeng seo ho buuwang ka sona. Mohl. Thabo ke moshanyana ya sa yeng
mokgatlong wa thaka tsa hae. Ke mang moshanyana a so yeng lebollong hara lona?
Ebe ke yona e e sa yeng le kgongoana hodimo?
Yo (yaw) /not there, not available/ Eo eseng teng; e sio. Mohl. Ha e yo ntho eo o
buang ka yona. Ntho eo o e batlang ha e yo. Mme ha a yo kajeno. Tem. Ka Sesotho
sa Lesotho lentsoe lena “yo” ha le ngolehe. Tlh. Lentsoe lena, “yo” le sebedisoa le
“ha” nako tsohle ho fana ka moelelo o phethahetseng. (bap. sio).
Yona (yaw-na) /it/ Seemedi se emelang lebitso la ntho kapa le bontshang seo ho
buang ka sona ntle le ho bitsa lebitso la sona kapa la teng. /bon. Tsona/ (bap. Eona).
Yohle (yo-hle) /all of it, whole/ Lentsoe le akaretsang seemo ka botlalo, kapa le
bontshang ntho kaofela hoa yona. /bon. Tsohle/ (bap. Tsohle, eohle).
Yuropa (yu-raw-pa) /europe/ Khonthinente e bapelaneng le ya Afrika le Asia.

Zzz

PALE:
Tlhaku ya mashome a mabedi le metso e tsheletseng (26). Ka Sesotho, tlhaku “Z” ha
e yo, kapa ha ho lentsoe la semelo le sebedisang “Z”. Empa Basotho ba sebedisa “S”
bakeng sa “Z”. Hona ha ho bolele hore letlobo la kajeno le bacha ba ka jeno ha ba
tsebe ho e sebedisa. Che, hohang ba tseba ho e sebedisa le ho e bitsa!!

Z (set) /zet/.
Zecharia (sa-kha-ria, sa-ka-ria) /zecharia/ Buka ya bibele ya bomashome a mararo le
metso e robedi (38) testamenteng ya kgale. (bap. Sakaria bakeng sa tshebediso).
Zephania (so-fo-nia) (sofonia) /zephaniah/ Buka ya bibele ya bomashome a mararo
le metso e tsheleng (36) testamenteng ya kgale ya bibele. (bap. Sophonia bakeng sa
tshebediso).
Zolo (saw-law) (solo) /dagga pipe/ Sephutheloana sa kwae ya matekoane ha se tsujoa
ke ya se tsubang. /bon. disolo/ /dagga piper/.
Zoro (so-ro) (soro) /ganster leader/ Sekebekoa sa ditshomong kapa dipaleng, seo se
hlalosoang joalo ka mohale. /bon. bosoro/.
Zulu (so-lo) (sulu) /zulu/ Emong wa baahi ba Afrika Borwa, wa semelo sa Kwa-Zulu,
ya etsang palo e kgolohadi hara merabe ya naha eo, ebile a tholahala ka bophara ba
naha ya Afrika Borwa. /bon. masulu/.

832
 833

SESOTHO LE SETSOTSI
(Sesotho and tsotsitaal)

Hare batle Basotho ba jalletsoe. Kahoo, re tla kenyeletsa le puo ya setsotsi hore ba
seke ba phelekanyetsoa.

NO SETSOTSI SESOTHO SEKGOWA

1 2, 4 Ntlwana, ntloana Toilet
2 4, 5 Kwae, ntoto Penis
3 5 iron 50 Sente 50 cents
4 6, 9 Rota Urinate, urination
5 Anever Nkekebe, che, hohang Never
6 Auti Moshana Guy, fellow
7 Batu Seeta, seqathola Shoe
8 Bloma Ema, nkemele, dula Wait, stay
9 Boni Baesekele Bicycle
10 Clippa Lekgolo la diranta R100.00
11 Dladleng, L’dladla Heso, ntlo At my place, house
12 Dulas Phahlo tse utsitsoeng Stolen goods
13 Eita Dumela, helele Hallow
14 Eri Sefofane Airplane
15 G Sekete sa diranta R1000.,00
16 Gado Chuchumakgala, terene Train
17 Gaula Eja Eat
18 Gauleka Lapile Hungry
19 Gaulo Dijo, sejo Food
20 Gidla Robala Sleep
21 Gister Maobane Yesterday
22 Grootie Moholoane, abuti Brother
23 Half tiger Ranta tse hlano, R5. 5 rand
24 Half tiger Ranta tse hlano R5.00
25 Hiso (hieso) Mona, monana Here, right here
26 Hola Helele, hoha! Hi!
27 Jinda Lesella, tlohella Stop
28 Jiva Tlohella Leave

833
 834

29 Jive Mathata Problem

30 Kara Koloi Motor car
31 Kasie Motseng, haeso Village, location
32 Geleza Ithuta, ho kena sekolo Learn, go to school
33 L’dladla Ntlo House
34 Laiti Moshenyana Young boy
35 L’vati Metsi Water
36 M Ranta tse milione R1000000,00
37 Maboto Mme Mother
38 Mbombi Jwala Liqour
39 Mgongo Khomba-khomba Hi-fi
40 More Hosane Tommorow
41 Mula/moola Chelete Money
42 Ngadla Sethunya Gun
43 Ngaye Mphe Give me
44 Nqosi Ngwana Baby
45 Nqweka Chelete Money
46 O’lady Mme Mother
47 Qava Bona Look
48 Rounders Setutla, popompo Fat person, obesity
49 Sata Bolaya Kill
50 Sengamla Senyesemane English
51 She-pat Itahle Go away
52 Suster Kgaitsedi, ausi Sister
53 Sgela Sekolo School
54 Slahla, slahla matente Koloyi e bulehang hodimo Convertible car
55 Slim Hlalefile Clever
56 Smeka Chelete money
57 Snai Setlaela, semaumau Idiot
58 Spane Mosebetsi work
59 Sputla Hot staff liquor Brandy, whisky, gin
60 Tiger Leshome la diranta R10.00
61 Tiken Kgarebe Girl friend
62 Timer Ntate Father
63 Tiza Mosuwe, mosuwetsana Teacher
64 Transie Sekalangoang, koloi Transport
65 U va O kae? Where is he/she?
66 Va Kae Where
67 Vaga Ema pele Wait first
68 Vaya Tsamaya Go away
69 Zak Chelete Money
70 Zingela Etlo kwano Come here
71 Zwakala Etlo, tla kwano Come
72 Daedeng Nthoeno, hono That thing
73 Dideng Nthoena, thoe This thing
74 Gashu Sethoto Stupid
75 Kleva Betere Special person
76 Tyovityo, tjovitjo Helele! ??

834
 835

77 Njiva Baki Jacket

Tlhokomediso: ena ke karoloana fela ya puo ya Setsotsi.

DIKGWEDI TSA SESOTHO

(Sesotho months)

LEBITSO LA KGOEDI MONTH NAME

SOUTH AFRICA LESOTHO

1
PHEREKGONG PHEREKHONG JANUARY

2
HLAKOLA HLAKOLA FEBRUARY

3
HLAKUBELE HLAKUBELE MARCH

4
MMESA ‘MESA APRIL

5
MOTSHEANONG MOTSEANONG MAY

6
PHUPJANE PHUPJANE JUNE

7
PHUPU PHUPU JULY

8
PHATO PHATO AUGUST

9
LWETSE LOETSE SEPTEMBER

10

835
 836

MPHALANE MPHALANE OCTOBER

11
PUDUNGWANE PULUNGOANE NOVEMBER

12
TSHITWE TSITOE DECEMBER

Compiled by M CHITJA
2006/08/12

MATSATSI A PHOMOLO (MALOMOLO)

(PUBLIC HOLIDAYS)

LEBITSO LA LETSATSI NAKO (DATE) ENGLISH

SOUTH AFRICA LESOTHO

1
LEMO SESECHA NOBIJARA JANUARY 1st NEW YEAR’S DAY
2 -
DITOKELA TSA BATHO MARCH 21st HUMAN RIGHTS DAY
3 MARCH OR APRIL:
PASEKA PASEKA ONE OF THE GOOD FRIDAY
FRIDAYS
4 MARCH OR APRIL:
MANTAHA WA PASEKA MANTAHA WA PASEKA ONE OF THE FAMILY DAY
MONDAYS
5
TSATSI LA BASEBETSI TSATSI LA BASEBETSI MAY 1st WORKERS’ DAY
6 -
TSATSI LA BACHA JUNE 16th YOUTH FAY
7 -
TSATSI LA BASADI AUGUST 9th WOMEN’S DAY
8 -
TSATSI LA MEETLO SEPTEMBER 24th HERITAGE DAY
9 -
TSATSI LA TOKOLOHO APRIL 27th FREEDOM DAY
10
KERESEMESE KERESEMESE DECEMBER 25th CHRISTMAS
11
BOXING DAY BOXING DAY DECEMBER 26th DAY OF GOODWILL
12 LETSATSI LA
TSHOARELANO --- DECEMBER 16th RECONCILIATION DAY

836
 837

13 --- TSATSI LA
MOSHOESHOE MARCH 12th MOSHOESHOE DAY
14 ---
TSATSI LA BOIPUSO OCTOBER 4th INDEPENDENCE DAY
15 ---
TSATSI LA MORENA JULY 17th KING’S BIRTH DAY

E NGOTSOE KE CHITJA M
2006/08/12
smchitja@hotmail.com

MEBALA HO YA KA SESOTHO

NTSHO (NTSO)
(BLACK) THOKOA (THOKWA)
(GREY)

gre

THOKOANA (THOKWANA) TSHOEU (TSOEU)

(LIGHT GREY) (WHITE)

PUTSOAHADI (PUTSWAHADI)
(DARK TEAL) PUTSOA (PUTSWA)
(BLUE)

837
 838

PUTSOANA/PUDUTSOANA PUTSOANA
(SKY BLUE) (PALE BLUE)

TALA TALAHADI
(GREEN) (TEAL)

TALANA TALANA
(LIGHT GREEN) (LIME)

SOOTHO KGUNONG
(BROWN) (MAROON)

838
 839

KGUBEDU
(RED) KGUBETSOANA
(PINK)

NAMUNI MOTHOEBE
(ORANGE) (GOLD)

TSHEHLA TSHEHLANA
(YELLOW) (LIGHT YELLOW)

SOOTHOANA PUDUTSOANA
(LIGHT BROWN, TAN) (TURQUOISE)

839
 840

MEBALA E IKGETHANG YA SESOTHO

(SESOTHO SPECIAL COLOURS)

PHATSHOA PHATSHOANA
(BLACK AND WHITE) (LIGHT BLACK & WHITE)

CHABA CHABANA
(WHITE FACE WITH BLACK BODY) (BLACK BODY WITH WHITE FACE)

HLABA HLABANA
(DARK BROWN WITH BLACK) (LIGHT DARK BROWN WITH BLACK)

NALA NALABA
(DARK RED & WHITE) (RED AND WHITE)
(MAROON & WHITE) (MAROON & WHITE)

KGOABA KGOABANA
(BLACK WITH WHITE SPOTS) (WHTE WITH BLACK MARKS)

840
 841

TOLODI TOLOTSHOANA
(MIXED COLOURS) (MIXED COLOURS)

CHABA CHABANA
(DARK RED WITH WHITE FACE) (RED WITH WHITE FACE)

TSHUMU TSHUINYANA

TSEKA TSEKANA

841
 842

ISBN: 978-0-620-46963-0

842