By :

NOR AZMI BIN SHARBINI

Lecture :
Mr. Goh
1) PENGENALAN
1.1. Epidemologi Ringkas.
1.2 Faktor-faktor Yang Menyebabkan Wabak.
1.3 Prinsip Asas Pengawalan Wabak.
2) ORGANISASI PENGURUSAN WABAK
2.1. Peringkat Daerah
2.1 Hospital.
2.2 Peringkat Negeri.
2.3 Peringkat Kementerian (Jabatan Kesihatan Awam).
3) PROSEDUR PENYIASATAN DAN KAWALAN
Langkah 1 : Penentuan Diagnosis.
Langkah 2 : Penentuan kewujudan epidemik atau wabak.
Langkah 3 : Menghubungkan wabak mengikut masa, tempat dan orang.
Langkah 4 : Mendefinisikan kes.
Langkah 5 : Membentuk Hipotesis sementara.
Langkah 6 : Merancang penyiasatan epidemiologi yang lengkap.
Langkah 7 : Menjalankan penyiasatan.
Langkan 8 : Membuat analisa dan interpretasi data.
Langkah 9 : Menguji hipotesis dan membuat kesimpulan.
Langkah 10 : Menggerak serta melaksanakan langkah kawalan.
Langkah 11 : Menulis laporan.
Garispanduan ini pada dasarnya bertujuan
untuk memberikan panduan asas kepada
anggota-anggota kesihatan dalam menengani
wabak serta menyeragamkan pendekatan
pengurusan wabak yang meliputi aspek-aspek
persediaan, penyisatan, pengawalan, dan
penulisan laporan, bagi semua penyakit
bawaan makanan dan air.
 Insiden penyakit bawan makanan secara global sukar untuk diangarkan.
- 1.8 juta orang mati setiap tahun disebabkan cirit-birit termasuk kolera.
( 90% adalah kanak-kanak)

 Enam panyakit utama yamg dipantau di malaysia ialah Cirit-birit (Acute Gastro
Enteritis – AGE),Kolera , Tifoid, Hepatitis A, Disenteri dan Keracunan Makanan.

 Umumnya Penyakit-panyakit ini telah menunjukkan tren penurunan semenjak 10

tahun yang lalu (1995-2005).
1)Permis dan pengendali 2)Pencemaran makanan
makanan yang tidak higenik

3)Penguatkuasa akta-akta 4)Bekalan air selamat dan

berkaitan tidak menyeluruh tahap kebersihan alam
dan seragam sekitar yang rendah
Di dalam konteks semasa di Malaysia, 10 prinsip asas perlu dilaksanakan dalam mempastikan
wabak dapat segera di bendung dan mengelak berulang semula pada masa hadapan:

1. Diagnosis awal dan perawatan yang segera.

2. Pengurusan data yang berkesan.

3. Penggunaan tandas yang sempurna.

4. Liputan bekalan air selamat yang meluas.

5. Pemeliharan kebersihan persekitaraan.

6. Kesempurnaan Struktur premis makanan.

7. Almalan pengendalian makanan yang bersih.

8. Pendidikan kesihatan yang intensif.

9. Penguatkuasaan perundangan.

10. Penglibatan semua pihak.

2.1. Peringkat Daerah.
2.1. Hospital.
2.2. Peringkat Negeri.
2.3. Peringkat Kementerian
(Jabatan Kesihatan Awam).
Setiap pejabat kesihatan daerah di kehendaki menubuhkan Pasukan tindakan Cepat
(Rapid Respone Team – RRT).

Penamaan semula kepada Pasukan Kawalan Wabak Pejabat Kesihatan Daerah.

Di Ketuai oleh Pegawai Kesihatan Daerah atau Pegawai Kesihatan.

Peranan dan fungsi RRT ;

- Persediaan menengani wabak.
- Penilaian situasi dengan cepat.
- Penyiasataan wabak.
- Aktiviti-aktiviti kawalan dan menyediakan laporan serta cadangan-cadangan yang berkaitan.
PKD bertanggungjawap secara langsung kepada Pengarah Kesihatan Negeri dan Timbalan
Pengarah Kesihatan Negeri (Kesihatan Awam) dengan melaporkan semua kerja-kerja kawalan
yang dilaksanakan di daerah beliau setiap hari atau bila-bila masa.

Selepas menerima makluman atau notifikasi mengenai kewujudan wabak atau kemungkinan
wabak di sesebuah daerah, Pegawai Kesihatan Daerah perlu mengambil tindakan-tindakan berikut :

a) Tindakan Umum.
b) Tindakan Teknikal.
c) Penyeliaan.
d) Bekalan dan Kelengkapan.
e) Menyediakan dan Menghantaran Laporan.
f) Kerjasama antara Jabatan.
 xii. Bilik Gerakan hendaklah dibuka mengikut keperluan
dan perlu ada petugas setiap masa.wabak yang serius
i. Apabila menerima maklumat wabak daripada memerlukan bilik gerakan dibuka 24 jam.
media/komuniti, gerakan Pasukan Penilian Cepat(RAT)
untuk mengesahkan kewujudan wabak.

viii. Memastikan maklumat,arahan dan pergerakan

pasukan kawalan wabak adalah datangnaya dari
ii. PKD dikehendaki meneliti ,dan jika perlu Bilik Gerakan Pejabat Kesihatan Daerah sahaja.
memanggil mesyuarat khusus bagi
membincangkan laporan yang di terima.

vii. Jika perlu, semua cuti kakitangan dibekukan dan

kakitangan yang bercuti hendaklah dipanggil bertugas.
iii. Jika wabak disahkan, tubuhkan bilik
gerakan di pejabat kesihatan Daerah bagi
tujuan menyelaras dan mengawasi semua
kerja-kerja Kawalan wabak yang di jalankan.
vi. Memaklumkan kepada PD atau Ketua jajahan selaku
Pengerusi jawatankuasa Wabak Daerah.

iv. Memanggil mesyuarat RRT serta merta.

PKD menjelaskan kedudukan wabak yang v. Berhubung dengan Pengarah hospital berdekatan,
dihadapi, tindakan yang perlu diambil serta Memaklumkan perkembangan terbaru.
beberapa arahan mutakhir yang perlu
dipatuhi oleh semua kakitangan.
 i. Gerakkan semua sumber yang ada (kakitangan,
kenderaan, peralatan, ubat-ubatan) supaya RRT dapat
berfungsi dengan sempurna.

ii. Menggerakkan , atau sekiranya belum xi. Maklumat kepada media massa tidak boleh diberikan kecuali
ada, menubuhkan segera pasukan- pasukan atas arahan atau kelulusan PKN. Bagi mengelakkan berlakunya
KWPKD. PKD hendaklah memberikan maklumat percanggahan maklumat.
yang jelas mengenai peranan setiap pasukan.

x. Periksa semua laporan setiap pasukan, pastikan kerja-kerja

iii. Jika paelu, dptkan bantuan teknikal dari pakar perubatan dijalankan dengan sempurna,pensampelan makanan atau
kesihatan awam (Epidemiologi) negeri, pakar klinik, dan minuman disyaki telah dibuat dan dihantar ke makmal
pakar mikrobiologi dari hospital, pegawai teknologi makanan
atau lain-lain pegawai.
ix. Jika perlu, PKD atau PPKP mengeluarkan arahan penutupan permis
di bwah APPPB 1988 atau pun Akta Makanan 1983.
iv. Lengkapkan bilik gerakan dengan ‘ spot-map’ dan pembawa,
kdudukan sumber bekalan air masyarakat, senarai petugas mengikut
pasukan, jadual tugas, senarai kenderaan utk diguna dan no tel pejabat
vii. PKD atau PED perlu mengetuai setiap perbincangan supaya menjurus
pegawai penting peringkat daerah dan negeri.
kepada pengenalpastian sumber pencemaran.

vi. Mengenalisis semua laporan penyisatan kes dan cuba utk mencari vii. Meneliti semua notifikasi dan membandingkan dengan kes
kaitan epidemilogi bagi setiap kes/pembawa. yang ada.
 i. Mengarahkan PPKP kanan menyemak semua kelengkapan, peralatan
ubat dan juga vaksin yang diperlukan oleh semua pasukan dan memastikan
cukup berfungsi dengan baik.
i. Membuat lawatan kelapangan bagi mengetahui dengan lebih jelas
kawasan-kawasan yang terlibat,mengenal pasti masalah yang
di hadapi oleh petugas.
ii. Membuat pesanan tempatan untuk membeli beberapa peralatan tambahan
yang diperlukan segera.

ii. Semak jadual kerja dan pencapaian harian setiap pasukan iii. Memastikan semua kenderaan dalam keadaan baik.
kawalan supaya pembahgian tugas sentiasa adil dan seimbang.

iv. Membuat keputusan kelayakan elaun lebih masa atau elaun harian petugas.

iii. Memastikan semua petugas sentiasa berada dalam

keadaan bersedia untuk dihubungi atau diminta pendapat.
v. Keperluan makanan dan minuman kakitangan bertugas.
 xii. Dalam apa juga keadan, kerjasama dan hubungan dengan
PKD hendaklah diutamakan.

i. Memaklumkan kejadian wabak melalui telefon atau sms

xi. Sebarang urusan berkaitan caj rawatan dan kemasukan pesakit bagi
atau email kepada PKN bila sahaja notifikasi diterima.
penyakit berjangkit ke wad hendaklah dirujuk kepada Fees(Medical)
Order 1982, Fees Act 1951.

ii. Menyedia dan menghantar borang Laporan Awal wabak

Penyakiy-Penyakit Bawaan Air Dan Makanan kepada Pejabat x. Semua keutamaan perkhidmatan hendaklah kepada pengawalan
PKN dalam masa 24 jam setelah notifikasi diterima. wabak yang berlaku.

ix. Hadkan lawatan pelawat ke wad pengasingan.

iii. Menghantar Laporan Harian Kedudukan Kes/Pembawa dan
aktiviti Kawalan wabak mengikut borang-borang yang telah
ditetapkan kepada Bilik Gerakan PPKN.
viii. Mempertingkatkan kebersihan keseluruhan di hospital,
Khususnya di sekiling wad pengasingan.
v. Memberikan arahan yang lengkap dan terperinci kepada Bahagian
Kecemasan Dan wan mengenai tanda-tanda,kriteria diagnosis dan cara
perawatan pesakit bagi penyakit-penyakit yang berkaitan. vii. Mengarahkan makmal supaya memeklumkan segera melalui telefon
sebarang keputusan yang positif kepada Bilik Gerakan wabak, PKD.

vi. Memastikan makmal mempunyai peralatan yang lengkap.

 CARTA ORGANISASI PASUKAN PENGURUSAN WABAK
DI PEJABAT KESIHATAN DAEAH

Pegawai Kesihatan Daerah

Pegawai Kesihatan
(Epidemiologi) Daerah

Penolong Pegawai Kesihatan

Persekitaran U32/36

Sekretariat Pasukan Peniilian Cepat

(Petugas Bilik Gerakan) * (Rapid Assesment Team –RAT)

Pasukan Pengesanan kes Pasukan Kawalan

Pasukan Pendidikan Pasukan Siasatan

Kesihatan Kes

Pasukan Penguatkuasa

* RAT boleh dianggotai oleh:

1. Pegawai Kesihatan Daerah.
2. Pegawai Kesihatan (Epidemiologi) Daerah.
3. PPKP yang Berkenaan.
Pengarah hospital adalah bertanggungjawap terhadap semua aktiviti di hospital.

Sebaik sahaja menerima maklumat dari PKD atau PPKN, Pengarah Hospital hendaklah mangambil
langkah-langkah berikut :-

i. Memaklumkan kepada semua ketua-ketua jabatan berkaitan di hospital tersebut supaya berjaga-jaga
menebgani wabak.

ii. Menghantar laporan harian kedudukan kes/pembawa mengikut borang-borang yang telah ditetapkan
kepada Bilik Gerakan PKD.
FWBD/UMU/BG/002 (H) (Pindaan 2006)
FWBD/UMU/BG/003 (Pindaan 2006)

iii. Mengatur keperluan tertentu sekiranya wad pengasingan khusus dikhendaki dibuka.

iv. Melaksanakan langkah berwaspada terhadap sebarang bentuk jangkitan sekunder di hospital.

v. Memberikan arahan yang lengkap dan terperinci kepada bahagian kecemasan dan wad mengenai
tanda-tanda, cara perawatan pesakit bagi penyakit yang berkaitan.
iv. Melaksanakan langkah berwaspada terhadap sebarang bentuk jangkitan sekunder di hospital.

v. Memberikan arahan yang lengkap dan terperinci kepada bahagian kecemacan dan wad mengenai
tanda-tanda, cara perawatan pesakit bagi penyakit yang berkaitan.
vi. Memastikan makmal mempunyai peralatan yang lengkap.

vii. Mengarahkan makmal supaya memaklumkan segera melalui telefon sebarang kepytusan yang positif
kepada Bilik Gerakan Wabak, PKD.

viii. Mempertingkatkan kebersihan keseluruhan di hospital, khususnya di sekeliling wad pengasingan.

ix. Hadkan lawatan pelawat ke wad pengasingan.

x. Semua keutamaan perkhidmatan hendaklah kepada Pengawalan Wabak yang berlaku.

xi. Dalam apa juga keadaan, kerjasama dan hubungan dengan PKD hendaklah diutamakan.
Pakar Perubatan Kesihatan Awam (epidemiologi) Negeri perlu bertindak sebagai petugas utama bagi pihak
Pengarah dan Timbalan PKN (Kesihatan Awam) mengurus segala perkara berkaitan wabak penyakit
berjangkit di seluruh negeri.

Sebaik Sahaja Menerima makluman atau notifikasi dari daerah berhubung kejadian wabak
penyakit di sesuatu kawasan.PKN hendaklah mengambil langkah-langkah berikut :

i. Memaklumkan kepada Unit kawalan Penyakit Bawaan Makanan dan Air, Cawangan Penyakit Berjangkit atau
Cawangan Survelan, Bahagian Kawalan Penyakit, Jabatan Kesihatan Awam, KKM mengenai wabak tersebut
melalui penghantaran Borang Laporan Awal wabak. –
FWBD/UMU/BG/001 (Pindaan 2006)

ii. Memaklumkan kepada lain-lain PKD dan Pengarah Hospital mengenai wabak yang dilaporkan.

iii. Memanggil dan mempengerusikan mesyuarat (Rapid Respones Team – RRT) dan memaklumkan Keadaan semasa,
menjelaskan tugas dan tanggungjawap masing-masing.

iv. Mengarahkan semua kakitangan menumpuhkan perhatian kepada kawalan wabak. (Keanggotaan jawatankuasa)
v. mengarahkan pengoperasian Bilik Gerakan wabak Pejabat PKN untuk uusan pemantauan.

vi. Memaklumkan secara lisan diikuti laporan bertulis kepada Setiausaha Kerajaan Negeri atau EXCO
Kesihatan mengenai wabak yang berlaku.

vii. Memastikan semua bekalan dan peralatan adalah cukup.

vii. Memenggil mesyuarat Pegawai-pegawai Kesihatan Daerah dan Pengarah-pengarah hospital untuk menjelaskan
keadaan wabak.

ix. Membuat lawatan ke lapangan terbang dan berbincang dengan petugas-petugas di daerah mengenai tindakan kawalan
yang diambil.

x. Menghantar Laporan Harian kerja kawalan wabak seluruh negeri kepada Bahagian Kawalan Penyakit,KKM.
FWBD/UMU/BG/OO2 (Pindaan 2004)
FWBD/UMU/BG/OO3 (Pindaan 2004)
FWBD/UMU/BG/OO4 (Pindaan 2004)

xi. Mengumpul Laporan Berkala yang di sediakan oleh daerah-daerah, membuat ulasan dan kesimpulan untuk peringkat
negeri dan menghantarnya ke kementerian.

xii. Mengumpul laporan Akhir wabak dari daerah-daerah, membuat ringkasan keseluruhan dan menghantarnya
kepada Bahagian Kawalan Penyakit,KKM dalam masa 1 Bulan. Selepas sesuatu wabak tamat.
Di antara langkah-langkah utama yang perlu di ambil oleh Kementerian adalah :

i. Memastikan laporan awal wabak serta laporan aktiviti kawalan di lapangan dihantar oleh negeri mengikut
format yang di berikan dan tepat pada waktunya.

ii. Membuat analisis wabak setiap hari dan mengedarkannya kepada Pengarah Kawalan Penyakit, Timbalan
Ketua Pengarah Kesihatan (Kesihatan Awam) , Ketua Pengarah Kesihatan dan Pejabat Menteri
Kesihatan untuk tindakan lanjut.

iii. Sentiasa berhubung rapat dengan lain-lain jabatan bagi memastikan tindakan bersepadu dapat
di laksanakan dengan baik. Sprt Jbt Kimia, Jbt Bekalan air dan lain jabatan yang berkaitan.

iv. Memastikan bekalan bahan-bahan pendidikan kesihatan serta keperluan lain untuk kerja kawalan wabak
adalah mencukupi di setiap negeri.

v. Mengeluarkan kenyataan serta peringatan semasa mengenai langkah-langkah yang perlu diambil oleh
masyarakat bagi membendung wabak.
vii. Menyelaraskan bekalan bantuan dari lain-lain tempat untuk dihantar ke kawasan wabak
apabila menerima permintaan dari kawasan berkenaan.

viii. Bantuan pakar dari luar negara boleh didapati melalui bantuan“Regional Office, WHO”
di Kuala Lumpur.

ix. Jika keadaan amat kertikal, Menteri akan membuat pengisytiharan rasmi kewujudan wad
di sesuatu tempat.

x. Anggota Unit Kawalan Penyakit bawaan Makanan dan Air dan cawangan survelan
hendaklah selalu berbincang untuk memastikan keadaan sebenar wabak dan tindakan
yang perlu diambil.
Sebelas Langkah Tindakan :

Langkah 1 : Penentuan Diagnosis.

Langkah 2 : Penentuan kewujudan epidemik atau wabak.
Langkah 3 : Menghubungkan wabak mengikut masa, tempat dan orang.
Langkah 4 : Mendefinisikan kes.
Langkah 5 : Membentuk Hipotesis sementara.
Langkah 6 : Merancang penyiasatan epidemiologi yang lengkap.
Langkah 7 : Menjalankan penyiasatan.
Langkan 8 : Membuat analisa dan interpretasi data.
Langkah 9 : Menguji hipotesis dan membuat kesimpulan.
Langkah 10 : Menggerak serta melaksanakan langkah kawalan.
Langkah 11 : Menulis laporan.
Langkah 1 : Penentuan Diagnosis.

Tindakan : Pegawai kesihatan Daerah,Pegawai Kesihatan

Epidemologi Daerah,Pegawai Perubatan dan Kesihatan
atau PPKP U32/36 Pasukan RAT Daerah .

Langkah ini penting kerana sesetengah penyakit mungkin mempunyi ciri-ciri yang hampir sama dan
kesalahan diagnosis mungkin berlaku.

Ada Juga pesakit yang tidak mempunyi prestasi (gejala/tanda penyakit) secukupnya bagi membolehkan
dijadikan asas dalam diagnosis klinikal.

Langkah 2 : Penentuan kewujudan epidemik atau wabak.

Tindakan : Pegawai kesihatan Daerah,Pegawai Kesihatan

Epidemologi Daerah,Pegawai Perubatan dan Kesihatan
atau PPKP U32/36 Pasukan RAT Daerah.

Bandingkan kejadian kes yang dilaporkan sedang berlaku dengan kes seblum ini dalam komuniti dan
keadaa yang sama. Jika terdapat peningkatan yang ketara maka itu dikira sebagai satu wabak.
Bagi kes seperti Kolera kewujudan 1 kes atau 1 episod sudah dikira sebagai wabak.
Bagi kes seperti Hepatitis A, serta Tifoid memerlukan angkah yang lebih banyak dan bandingkan Median 5
tahun sebelum atau pun ‘Moving Median’ minggu-minggu terdahulu kerana kejadiannya di kebanyakan
tempat di malaysia adalah endemik.
Langkah 3 : Menghubungkan Wabak mengikut masa, tempat dan
orang.

Tindakan : Pegawai kesihatan Daerah,Pegawai Kesihatan

Epidemologi Daerah,Pegawai Perubatan dan Kesihatan
atau PPKP U32/36 Pasukan RAT Daerah .
Analisis segera perlu dibuat berlandaskan 3 unsur di atas supaya membolehkan hipotesis sementara dibuat mengenai punca,
cara jangkitan serta jangkamasa wabak berlaku.
Gunakan Borang FWBD/UMU/BG/007 dan FWBD/KRM/BG/001 (Pindaan 2006).
Maklumat awal siasatan kes harus berupaya menjawap persoalan berikut:-
a) Berkaitan masa,
b) Berkaitan tempat,
c) Berkaitan siapa (kes) terlibat

Langkah 4 : Mendefinisikan kes

Tindakan : Pegawai kesihatan Daerah, atau Pegawai Kesihatan

Epidemologi Daerah.

Definisi bagi setiap kes yang dilaporkan atau ditemui dibahagikan kepada 3 kategori berikut :
i. Kes yang disyaki.
ii. Kes yang berkemungkinan.
iii. Kes yang disahkan.
Definisi kes perlu mengambil kira faktor-faktor biasa seperti presentasi (gejala/tanda penyakit) klinikal
pesakit, masa pendedahan atau masa bermulanya penyakit dan tempat pendedaha penyakit kepada punca
jangkitan.
Langkah 5 : Membuat hipotesis sementera.

Tindakan : Pegawai kesihatan Daerah, atau Pegawai Kesihatan

Epidemologi Daerah.

Hipotesis adalah satu penyataan, andaian terbaik ileh penyiasat, dengan menggunakan maklumat
yang dikumpul, mengenai penjelasan kejadian sesuatu peristiwa.
Umumnya dihasilkan berkaitan agen/etiologi yang disyaki, punca kes, tempoh pendedahan kepada punca,
bentuk penularan , dan penduduk atau komuniti yang terdedah kepada risiko jangkitan.
Untuk membentuk hipotesis sementara :
1. Kenalpasti objektif kawalan wabak.
2. Kenalpasti maklumat yang berkaitan dengan objektif.
3. Rumuskan kesimpulan yang munasabah dari maklumat yang didapati.
Memerlukan membuat perbandingan di antara taburan kes-kes yang sebenar diketahui dan yang sedang
berlaku dengan taburan yang dijangka akan berlaku secara teori.

Langkah 6 : Merancang penyiasatan epidemiologi yang lengkap.

Tindakan : Pegawai kesihatan Daerah,Pegawai Kesihatan

Epidemologi Daerah, PPKP U32/36 (CDC)

Teliti data-data yang telah dikumpulkan dan kenalpasti apakah maklumat tambahan yang diperlukan serta
apakah sumber yang boleh didapati bagi membolehkan uian terhadap hipotesis dibuat.
Langkah 7 : Menjalankan penyiasatan

Tindakan : Pasukan Siasatan Kes.

Bertujuan mengumpul maklumat berkaitan perumah dan persekitaran serta agen penyebab penyakit dan
persekitaraannya.
Soalan berkaitan perumah dan persekitarannya bermula dengan Apa(what), Bila(when), Kenapa(way), dan
Di mana(Where)
Soalan berkaiyan agen dan persekitarannya bermula dengan Apa(What), Di mana(Where),
Bagaimana(How), Kenapa(Why).
Seperti contohnya :
a) Temubual Pesakit dan Subjek Kawalan,
b) Mengenalpasti Punca Pencemaran,
c) Menentukan Faktor-faktor Penyumbang Kepada Wabak.

Langkah 8 : Membuat analisis deskriptif dan interprestasi data

Tindakan : Pegawai Kesihatan Daerah, atau
Pegawai Kesihatan Epidemiologi Daerah

Selepas laporan awal diterima (untuk menentukan diagnosis dan mengesahkan kewujudan wabak),
Selepas penyiasatan awal (untuk membentuk hipotesis), semasa penyiasatan (untuk membentuk hipotesis),
dan selepas penyisatan (untuk menguji hipotesis).
Kejadian sesuatu wabak selalunya dihuraikan dalam bantuk masa (time), tempat (place), siapa (who).
Langkah 9 : Menguji hipotesis dan membuat kesimpulan
Tindakan : Pegawai Kesihatan Daerah, atau
Pegawai Kesihatan Epidemiologi Daerah.

Hipotesis yang dibentuk seperti dilaksanakan dalam langkah 5 hendaklah diuji kebenarannay.

Terdapat beberapa cara statistik bagi menguji kebenaran hipotesis berkenaan :

1. Dengan membandingkan kadar serangan (attack rate) di antara yang terdedah kepada faktor
atau makanan yang ditentukan dan yang tidak terdedah kepada makanan tersebut.
2. Dengan kajian Epidemiologi secara analitik (analytical study) adalah disyorkan.kajian boleh
samada dalam bentuk Cohort ,iaitu secara prospective atau retospective, niali yang di pakai
adalah Relative Risk (RR), atau pun Case-control, nilai yang di pakai adalah Odds ration (OR)

Kegagalan membuktikan hipotesis boleh berlaku dalam beberapa keadaan seperti

a) Hipotesis mungkin salah.
b) Hipotesis mungkin betuk tetapi penyataan yang dibuat adalah silap.
c) Metodologi kajian yang kurang tepat.
d) Beberapa maklumat perlu tidak ada bagi membantu ujian statistik berkenaan.
Langkah 10 : Menggerakkan serta melaksanakan langkah kawalan

Tindakan : Pegawai Kesihatan Daerah, atau

Pegawai Kesihatan Epidemiologi Daerah.

Apabila punca jangkitan dan cara jangkitan telah dikenalpasti dengan jelas, maklumat tersebut hendaklah
dimaklumkan kepada Pasukan Kawalan Wabak.
Jika makanan tercemar menjadi punca jangkitan, makanan tersebut hendaklah dimusnahkan.
Jika premis yang berkaitan secara langsung dengan wabak atau pencemaran makanan berkenaan,hendaklah
ditutup dengan kuasa-kuasa yang diberikan di bawah Akta Pencegahan dan pengawalan penyakit
Berjangkit 1988.
Jika Punca air minum telah tercemar, penggunaannya perlu ditamatkan serta merta.

Langkah 11 : Menulis laporan

Tindakan : Pegawai Kesihatan Daerah, atau

Pegawai Kesihatan Epidemiologi Daerah.
Bagi episod Keracunan Makanan, Borang siasatan FWBD/KRM/BG/001 (Pindaan 2006) .
Laporan akhir hendaklah dihantar ke Pejabat Pengarah Kesihatan Negeri dan seterusnya ke Unit
Kawalan Penyakit Bawaan Makanan dan Air, KKM dalam tempoh 1 Bulan
 FWBD/UMU/BG/001 (Pindaan 2006)

BORANG LAPORAN AWAL WABAK

PENYAKIT BAWAAN AIR DAN MAKANAN DI MALAYSIA

Daerah Kesihatan: Negeri: Tarikh:

1. PENYAKIT :

2. TARIKH/MASA ONSET KES PERTAMA DILAPORKAN:

3. TARIKH/MASA NOTIFIKASI: / / Malam
/ / Petang

4. TEMPAT BERLAKU:

5. BILANGAN ORANG TERLIBAT:

Pecahan Kes Mengikut Umur & Jantina
Bil. Terdedah : orang Kumpulan Umur Lelaki Perempuan
Bil. Kes : orang 0 hingga 1 tahun: orang orang
Bil. Dirawat : orang 1hingga 5 tahun: orang orang
Bil. Masuk Wad : orang 6 hingga 18 tahun: orang orang
Bil. Mati : orang 19 hingga 50 tahun: orang orang
50 keatas: orang orang
JUMLAH orang orang
6. GEJALA KLINIKAL: [Sila nyatakan secara ringkas majoriti pesakit]

Borang Laporan Awal wabak.

FWBD/UMU/BG/001 (Pindaan 2006) 7. TINDAKAN DIAMBIL: d) Penutupan premis
a) Contoh makanan dihantar untuk analisa
Ya (Bilangan: ) Tidak Ya Tarikh: / / Pagi
b) a) Contoh air dihantar untuk analisa Akta : AKPPPB 88/Makanan
Bilangan : buah
Ya (Bilangan: ) Tidak (Nyatakan: )
Tidak
c) Spesimen pesakit dihantar:
Vomitus Ya (Jenis analisa: ) e) Lain-lain:
Tidak
Najis Ya (Jenis analisa: )
Tidak
Darah Ya (Jenis analisa: )
Tidak
Rectal Ya (Jenis analisa: )
Swab Tidak

8. RUMUSAN AWAL (yang disyakki terlibat dalam wabak)

a) Agen aetiologi :

b) Punca Jangkitan :

c) Faktor penyumbang
kepada wabak :

9. ULASAN PEGAWAI KESIHATAN DAERAH (secara ringkas jelaskan kaitan epidemiologi wabak tersebut)

10. ULASAN PEGAWAI EPID NEGERI

11. PEGAWAI PELAPOR (DAERAH) 12. PEGAWAI PELAPOR (NEGERI)

Nama : Nama :
Jawatan : PPKP Jawatan :
Alamat Pejabat : Alamat Pejabat :

Tarikh: / / Petang Tarikh: / / Pagi

Sila E-mail/faks laporan ini secepat mungkin ke Jab. Kesihatan Negeri

 BORANG LAPORAN AWAL WABAK
PENYAKIT BAWAAN MAKANAN DAN AIR DI MALAYSIA

Daerah Kesihatan: Negeri: Tarikh:

No. Daftar Episod Daerah (Jika KRM): - - -

1. TARIKH/MASA ONSET KES PERTAMA DILAPORKAN: 2. TARIKH/MASA NOTIFIKASI:
/ / AM / PM / / AM / PM

3. NAMA & ALAMAT PREMIS TEMPAT

BERLAKU:

4. BILANGAN ORANG TERLIBAT Pecahan Kes Mengikut Umur & Jantina

i. Bil. terdedah : orang Kumpulan Umur Lelaki Perempuan
ii. Bil. kes : orang 0 hingga 1 tahun: orang orang
(Kadar Serangan) : % 1hingga <5 tahun: orang orang
iii. Bil. dirawat : orang 5 hingga <19 tahun: orang orang
iv. Bil. Masuk wad : orang 19 hingga <25 tahun: orang orang
v. Bil. mati : orang 25 hingga <55 tahun orang orang
Borang Laporan Awal wabak. 55 - <65 tahun: orang orang
65 tahun keatas: orang orang
FWBD/UMU/BG/001 (Pindaan 2008) JUMLAH: orang orang
5. GEJALA KLINIKAL: 6. PREMIS YANG DISYAKI MENJADI PUNCA WABAK
[nyatakan peratus (%) bagi setiap gejala] (Nyatakan Nama & Alamat jika melibatkan premis luar dari premis tempat berlaku)
i. : % Premis tempat berlaku Nama dan alamat premis luar:
ii. : %
iii. : % Premis luar
iv. : %
v. : %
vi. : %
7. PEMERIKSAAN PREMIS MAKANAN (Jika KERACUNAN MAKANAN)
Perkara Tempat Makanan Disediakan Tempat Makanan Dijual/Hidang
a. Nama dan alamat premis yang
terlibat:

Gred kebersihan (jika ada):

b. Status pelesenan premis Berlesen Tidak berlesen Berlesen Tidak berlesen
c. Jenis premis Restoran/kedai makan Restoran/kedai makan
Gerai/warong Gerai/warong
Kafeteria/kantin Kafeteria/kantin
Dapur/Dewan makan asrama Dapur/Dewan makan asrama
Dapur persendirian Dapur persendirian
Perkhemahan/kenduri/keramaian Perkhemahan/kenduri/keramaian
Penjaja bergerak Penjaja bergerak
Lain-lain Lain-lain
d. Bekalan Air Terawat sepenuhnya Terawat sepenuhnya
Terkawal, tidak terawat Terkawal, tidak terawat
 Perkara Tempat Makanan Disediakan Tempat Makanan Dijual/Hidang
e. Status pengendali makanan Tetap Orang Tetap Orang
(termasuk pemilik/penender)
Sementara Orang Sementara Orang

Tempatan Orang Tempatan Orang

Wargasing Orang Wargasing Orang
Ada sijil kursus Orang Ada sijil kursus Orang
Ada kad kesihatan Orang Ada kad kesihatan Orang
Kesihatan memuaskan Orang Kesihatan memuaskan Orang
8. TINDAKAN DIAMBIL
a) Contoh makanan dihantar untuk analisa d) Penutupan premis
Ya (Bilangan: ) Tidak
Ya Tarikh: / / Masa: am/pm
b) a) Contoh air dihantar untuk analisa
Akta : APPPB 88 / Makanan 1983
Ya (Bilangan: ) Tidak Bilangan : buah
(Nyatakan: )
c) Spesimen pesakit dihantar: Tidak

Vomitus Ya (Jenis analisa:___________________)

Tidak e) Lain-lain (eg: swab persekitaran, pengendali, dll.):

Borang Laporan Awal wabak. Najis Ya (Jenis analisa:___________________)

Tidak
Darah Ya (Jenis analisa:___________________)
FWBD/UMU/BG/001 (Pindaan 2008) Rectal
Tidak
Ya (Jenis analisa:___________________)
Swab Tidak

9. RUMUSAN AWAL OLEH PEGAWAI PENYIASAT

a) Makanan yang disyaki : b) Agen aetiologi :

c) Cara Jangkitan : Common Source Propagated Mixed

Kebersihan struktur premis yang rendah Bahan mentah tercemar/tidak selamat

Amalan pengendalian tidak higenik Proses memasak tidak sempurna
d) Faktor risiko/
penyumbang kepada Pencemaran silang Suhu holding tidak sesuai
wabak :
Holding time >4jam pada suhu bilik Peralatan untuk menghidang tercemar
Susu UHT Lain-lain (nyatakan):

e) Proses-proses kritikal
yang menyebabkan
pencemaran berlaku
kepada makanan yang
disyaki

10. ULASAN PEGAWAI KESIHATAN DAERAH (secara ringkas jelaskan kaitan epidemiologi wabak tersebut)

11. ULASAN PEGAWAI EPID NEGERI

12. PEGAWAI PELAPOR (DAERAH) 12. PEGAWAI PELAPOR (NEGERI)

Nama :______________________________ Nama : ________________________________
Jawatan :______________________________ Jawatan : ________________________________
Alamat Pejabat :______________________________ Alamat Pejabat : ________________________________

Tarikh: / / Masa am/pm Tarikh: / / am/pm

Sila E-mail/faks laporan ini secepat mungkin ke Jab. Kesihatan Negeri

 SENARAI PESAKIT / PEMBAWA / DISYAKI
***PENYAKIT KOLERA / T IFOID / HEPAT IT IS A / DISENT ERI DI DAERA
Daerah:

B an g sa
J a n ti n a
Um ur
Kemudahan asas Cara dikesan
No. KP/SB atau
No. Daftar Da erah Nama Pekerjaan Alamat & no. telefon Hospital & RN
lain-lain Air Air Jenis
ACD PCD Onset Notify
Minum Mandi Tandas
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16
 SENARAI PESAKIT / PEMBAWA / DISYAKI
***PENYAKIT KOLERA / T IFOID / HEPAT IT IS A / DISENT ERI DI DALAM WAD
Hospital:
Tarikh:

Bangsa
J a n ti n a
Um ur
Tarikh
No. KP/SB atau
RN Hospital Nama Pekerjaan Alamat & no. telefon
lain-lain Masuk
Onset Notify Sah Keluar
wad
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13
 SENARAI PESAKIT / PEM BAWA / DISYAKI
***PENYAKIT KOLERA / TIFOID / HEPATITIS A / DISENTERI DI NEGER
Negeri:

B an g sa
J a n ti n a
Um ur
Kemudahan asas Cara dikesan
No. KP/SB atau
No. Da ftar Daerah Nama Pekerjaan Alama t & no. telefon Hospita l & RN
lain-lain Air Air Jenis
ACD PCD Onset Notify
Minum Mandi Tandas
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16
 FWBD/UMU/BG/004 (pindaan 2006)

LAPORAN HARIAN AKTIVITI KAWALAN WABAK

***KOLERA / TIFOID / HEPATITIS A / DISENTERI

Daerah Negeri Tarikh

*Tarikh Aktiviti
Bil Perkara
Harian Kumulatif

ACD
Kes
PCD
ACD
1 Bil. Penyiasatan epidemiologi dibuat Pembawa
PCD
ACD
Disyaki
PCD
2 Bil. Kontak diperiksa
3 Bil. Pengendali makanan diperiksa
Kontak
4 Bil. Swab rectal/stool/darah diambil
P. makanan
Kontak
5 Bil. Swab rectal/stool/darah positif
P. makanan
Kontak
6 Bil. diberi profilaksis atau pelalian
P. makanan
7 Bil. Sampel air diambil untuk ujian makmal
8 Bil. Sampel air positif
9 Bil. Rumah dibina sistem bekalan air
10 Bil. Telaga diklorin
11 Bil. Tanker air (lori tangki) diklorin
12 Bil. Rumah dibina tandas
13 Bil. Tandas didisinfeksi
14 Bil. Tempat pembuangan sampah disinfeksi
15 Bil. Sesi pendidikan kesihatan diadakan
16 Bil. Kehadiran di sesi pendidikan kesihatan
17 Bil. Hebahan awam dibuat
18 Bil. Risalah/poster diedar
< 50%
Bil. Premis makanan diperiksa khusus semasa
19 50 – 74%
wabak mengikut rating
75% ke atas
Food Act 83
20 Bil. Premis ditutup
CDC Act 88
Food Act 83
21 Bil. Premis dibuka semula
CDC Act 88
Loc. Gov. Act
22 Bil. Kompaun dikeluarkan
CDC Act 88
23 Bil. Sampel makanan diambil untuk ujian makmal
24 Bil. Sampel makanan positif
Makanan A
Makanan dirampas/dimusnahkan
(Nyatakan jenis dan kuantiti) Makanan
25
Sila gunakan lampiran lain sekiranya jumlah
makanan yang dirampas/ disita banyak

26 Bil. Pengendali makanan diperiksa

27 Bil. Pengendali makanan tanpa kad kesihatan

Nota: Sila nyatakan jenis makanan serta tempat-tempat sampel air sungai yang positif di helaian yang berlainan
*** Potong mana yang tidak berkaitan. Gunakan borang yang berlainan bagi penyakit atau episod yang berbeza.
* Census senarai adalah dari jam 12 tengahari sebelumnya hingga jam 12 tengahari pada hari aktiviti.
 BAHAGIAN KAWALAN PENYAKIT
KEMENTERIAN KESIHATAN MALAYSIA
BORANG SIASATAN KES PENYAKIT BAWAAN MAKANAN DAN AIR
(FWBD/UMU/BG/007)

Panduan kepada pegawai penyiasat:

Sila isikan butiran di tempat kosong yang disediakan dan tandakan √ pada kotak yang berkenaan.

A: RINGKASAN
Diagnosis Status diagnosis Tarikh Tarikh siasatan mula
Tifoid Syak (Suspect) / / / /
Paratifoid Probable Tarikh siasatan tamat
Kolera Sah (Confirmed) / /
Hepatitis A
Disenteri Relapse Cara kes dikesan
Acute Carrier Aktif (ACD)
Chronic Carrier Pasif (PCD)

B: BUTIR PERIBADI
1. Nama: 2. No. KP/SB/:
Passport
3. T. Lahir: / / 4. Umur: Tahun Bulan 5. Jantina: L P
6. Etnik: Melayu Cina India Orang Asli Lain-lain 7. Warganegara Malaysia
Pribumi Sabah Pribumi Sarawak Asing
8. Pekerjaan:- Utama Sambilan Negara asal
9. Telefon Rumah Handphone Status Rasmi
Tempat kerja PATI

C: LOKALITI
1. Alamat tempat Mukim Daerah
tinggal
Negeri
Koodinat:- Longitud Latitud
2. Alamat tempat kerja/ Mukim Daerah
belajar
Negeri
Koordinat:- Longitud Latitud
 D: RIWAYAT KLINIKAL
1. Tarikh mula sakit / / 8. Gejala Demam / /
dan tarikh
2. Tarikh masuk wad / / Cirit birit / /
bermula
3. Tarikh diagnosa (syak) / / Sembelit / /
4. Tarikh diagnosa (sah) / / Letih lesu / /
5. Tarikh notifikasi / / Sakit perut / /
6. Tarikh keluar wad / / Loya/Muntah / /
7. Tarikh mati / / Pening / /
Sakit kepala / /
9. Nama hospital 10. RN Mata berwarna kuning / /
11. Sejarah jangkitan penyakit berkaitan sebelum ini Air kencing spt. air teh / /
Ada Tiada Jika ada, bila? / Hilang selera makan / /
12. Sejarah pelalian mencegah penyakit berkaitan sebelum ini Cirit birit berdarah & lendir / /
Ada Tiada Jika ada, bila? / / /
/ /

E: SEJARAH PERGERAKAN PESAKIT

Nota:
i. Tempoh yang perlu diliputi berbeza mengikut jenis penyakit.
ii. Asasnya adalah dari sepanjang tempoh inkubasi maksima yang biasa bagi sesuatu penyakit (contoh: 5 hari sebelum onset
bagi kolera dan 21 hari sebelum onset bagi tifoid) sehingga tarikh bilamana pesakit dirawat atau diasingkan
iii. Beri penekanan kepada pergerakan ke tempat/kawasan yang sedang berlaku wabak atau endemik semasa tempoh inkubasi
iv. Ikut turutan seperti jadual di bawah. Sediakan helaian/lampiran tambahan jika ruangan tidak mencukupi.

Lokaliti berkaitan yang dilawati Makanan berisiko Nama kontak yang patut
Peringkat Tarikh Masa
(ambil makanan/guna tandas) tercemar dikesan

ONSET

DIRAWAT / MASUK WAD

 F: PENGESANAN KONTAK
Nota:
i. Kontak didefinisikan sebagai mereka yang ada sejarah jaringan makanan/minuman atau penggunaan tandas dengan pesakit sepanjang tempoh inkubasi
sehingga pesakit dirawat/dimasukkan ke wad
ii. Tulis dengan jelas atau tanda √ pada ruangan yang berkaitan
iii. Jika perlu, dapatkan nombor telefon bagi memudahkan urusan berikutnya
iv. Jika sampel RS atau Najis diambil, pastikan keputusan ujian dikesan dan ditandakan √ pada kolum berkaitan
v. Gunakan helaian tambahan jika tidak mencukupi
Sampel
Profilaksis
Gejala makmal Keputusan
diberi

Jantina
No. KP/ diambil

Umur
Bil

Nama S.Beranak/ No. Telefon Alamat Pekerjaan

Tiada

Najis
Peng. Diri

Ada
RS +ve -ve Ubat Vaksin

Kontak keluarga/sosial

Kontak pengendali makanan (pembekal/penyedia atau pelayan di premis yang dilawati pesakit)
Nota: Alamat hendaklah alamat premis makanan berkaitan
 G: SANITASI PERSEKITARAN
1. Jenis perumahan/penempatan
Taman perumahan Rumah ladang Rumah setinggan
Rumah murah/awam Penempatan semula Kongsi/asrama pekerja
Perkampungan/kg. tradisi Asrama pelajar Kampong air
Lain-lain. Nyatakan:
2. Tandas
2.1 Jenis tandas 2.3 Jenis tangki najis (Jika ada) 2.4 Pemeriksaan kebersihan tandas
Tandas pam / curah Sealed sepenuhnya i. Pembiakan lalat Ada Tiada
Lubang/timbus Separuh sealed ii. Mencemari sekitar Ada Tiada
Sungai/parit air Lubang tanah iii. Berbau Ada Tiada
Angkut/semak/lain-lain
2.2 Cara penggunaan tandas 2.5 Jarak tangki najis dari telaga 2.6 Sanitasi keseluruhan tandas
Keluarga sahaja Awam meter Memuaskan Kotor
3. Bekalan air yang biasa untuk kegunaan di rumah
3.1 Sumber diperolehi (boleh melebihi 1 jenis) Air Untuk Minum Air Untuk Mandi
Terawat sepenuhnya
* Bekalan JBA
* Air mineral/air diproses/tapis
Terkawal, tidak terawat
* Telaga terbuka
* Telaga tiub
* Gravity Feed System (GFS)
* Tadahan air hujan
Tidak terkawal
* Sungai/parit/terusan
* Lain-lain
3.2 Kejadian gangguan dalam masa terdekat Air Untuk Minum Air Untuk Mandi
Bekalan terputus tiba-tiba
Bekalan terlalu sedikit (termasuk catuan air)
Banjir (termasuk banjir kilat)

4. Pelupusan sampah domestik 5. Pelupusan air limbah 6. Pembiakan LILATI berdekatan

Terkawal Terkawal Ada
Tidak terkawal Tidak terkawal Tiada
Tidak pasti
 I: ULASAN
i. Ulasan PPKP Penyakit Berjangkit/Pegawai Penyiasat
Punca jangkitan yang disyakki Nama kes lain yang disyakki berkaitan
Dalam rumah i.
Sekolah/asrama ii.
Tempat kerja iii.
Pasar/kedai makan iv.
Kenduri/perhimpunan v.
Perkhemahan/rekreasi vi.
Lain-lain vii.

Tindakan kawalan khas dilaksanakan Ulasan umum

Penutupan premis makanan disyakki
Akta CDC Bil.
Akta Makanan Bil.
Rampasan makanan
Pamiran/ceramah kesihatan berkumpulan
Kawalan pencemaran setempat
Lain-lain Nama Tarikh

ii. Ulasan PPKP Kanan Daerah

Nama/cop

Tarikh

iii. Ulasan Pegawai Kesihatan/Pengerusi JW Teknikal Penyakit Berjangkit

Nama/cop

Tarikh kes dibincangkan di

dalam Mesy JW Teknikal
 No. Daftar - - -
Episod

BAHAGIAN KAWALAN PENYAKIT

KEMENTERIAN KESIHATAN MALAYSIA
BORANG SIASATAN/LAPORAN WABAK KERACUNAN MAKANAN
(FWBD/KRM/BG/001 (Pindaan 2006))

A: NOTIFIKASI
Institusi Institusi
Tarikh Tarikh

Penerima
Pelapor
Masa Masa
Nama Nama
Jawatan Jawatan
Cara Notifikasi Telefon Faks E-mail Borang Lain-lain

B1: ANALISA DESKRIPTIF – TEMPAT (PLACE)

1. Alamat tempat/ Mukim Daerah
premis kejadian
Negeri
Koodinat:- Longitud Latitud
2. Jenis tempat/premis Sekolah/asrama sekolah Kolej/universiti
kejadian
Hospital/klinik kesihatan Pejabat kerajaan/swasta
Penjara/pusat jagaan khusus Perkhemahan/kenduri/keramaian
Rumah persendirian

B2: ANALISA DESKRIPTIF – ORANG (PERSON)

1. Bilangan Kes Kes dinotifikasi Bilangan orang terdedah
Kes baru dikesan Kadar Serangan %
Jumlah Kes

2. Bilangan kes Pesakit luar Bilangan kes mati

menerima
rawatan Dimasukkan ke wad Kadar Kematian Kes %
Jumlah dirawat

3. Bilangan subjek Kes

dimasukkan dalam
penyiasatan Kontrol
epidemiologi Jumlah
 B2: ANALISA DESKRIPTIF – ORANG (PERSON) – Sambungan.
4 Kes mengikut kumpulan umur Kadar serangan 5 Bilangan kes mengikut gejala
Kumpulan Bilangan mengikut
kumpulan umur Gejala Bil. %
umur Lelaki Perempuan Jumlah
Bawah 1 th.
1 - < 5 th.
5 - < 13 th.
13 - < 19 th.
19 - < 25 th.
25 - < 55 th.
55 - < 65 th.
65 th, ke atas
Jumlah

B3: ANALISA DESKRIPTIF - MASA

Onset terawal Onset terakhir Onset Median
Tarikh Tarikh Tarikh
Masa Masa Masa

Jangkaan masa pendedahan Tarikh Jangkaan tempoh Jam

kepada agen: Masa inkubasi: minit

B4: KELUK EPIDEMIK

Bilangan Kes

Onset
 C: KAJIAN ANALITIK

Dibuat Tidak dibuat (Nyatakan sebab)

Tarikh mula: / / Bilangan kes/kontrol terlalu sedikit
Tarikh tamat: / / Kejadian adalah terpencil (isolated)

Jenis Kajian: Case-Control Analisa/kajian deskriptif kes sudah memadai

Kohort Agen atau cara penularan telah diketahui

Definisi Kes:

Jadual Analisis Makanan/Hidangan

Makan Tidak Makan
A B C D E F G H

Kadar: E/G x 100

Kadar: A/C x 100
Beza Kadar RR Confid.

Jumlah A+B

Jumlah E+F
Jenis Makanan/ Nilai

Tidak Sakit

Tidak Sakit
Bil.

1 Serangan atau Interval

Jenis Hidangan p

Sakit

Sakit
2
(D-H) OR (CI)

Nota:
1
 Pengiraan makanan berisiko (food attack rate) atau hidangan berisiko (meal attack rate) boleh dikira bergantung kepada
keadaan.
2
 OR (Odd Ratio) digunakan untuk kajian kes control manakala RR (Relative Risk) digunakan untuk kajian kohort.
 Jika kajian kes kontrol dibuat, kolum D, H dan perbezaan kadar serangan (D-H) tidak perlu diisi.
 OR dan RR boleh dikira dengan menggunakan perisian seperti Epi Info dan SPSS.
 D: SIASATAN DI PREMIS MAKANAN YANG TERLIBAT
Perkara Tempat Makanan Disediakan
1. Nama premis:
Alamat:
Gred kebersihan (jika ada):
2. Status pelesenan
Berlesen
Tidak berlesen
3. Jenis premis
Restoran/kedai makan
Gerai/warong
Kafeteria/kantin
Dapur/Dewan asrama
Dapur persendirian
Kenduri/perhimpunan
Penjaja bergerak
Lain-lain
4. Sumber bekalan air
Terawat sepenuhnya
(boleh lebih daripada satu
pilihan) Air bekalan JBA
Air mineral/proses/tapis
Terkawal, tidak terawat
Telaga terbuka
Telaga tiub
Gravity Feed System (GFS)
Tadahan air hujan
Tidak terkawal
Sungai/parit/terusan
Lain-lain
5. Jenis tandas yang kerap
Tandas pam
digunakan
Tandas curah
Tandas lubang/timbus
Tandas awam/berkongsi
Dalam sungai/semak
Lain-lain
6. Keadaan kebersihan tandas
Memuaskan
Kotor
Tempat Makanan Dijual/Hidang
Berlesen
Tidak berlesen
Restoran/kedai makan
Gerai/warong
Kafeteria/kantin
Dapur/Dewan asrama
Dapur persendirian
Kenduri/perhimpunan
Penjaja bergerak
Lain-lain
Terawat sepenuhnya
Air bekalan JBA
Air mineral/proses/tapis
Terkawal, tidak terawat
Telaga terbuka
Telaga tiub
Gravity Feed System (GFS)
Tadahan air hujan
Tidak terkawal
Sungai/parit/terusan
Lain-lain
Tandas pam
Tandas curah
Tandas lubang/timbus
Tandas awam/berkongsi
Dalam sungai/semak
Lain-lain
Memuaskan
Kotor
 D: SIASATAN DI PREMIS MAKANAN YANG TERLIBAT (Sambungan)
Perkara Tempat Makanan Disediakan Tempat Makanan Dijual/Hidang
7. Pelupusan air limbah
Terkawal Terkawal
Tidak terkawal Tidak terkawal
8. Pelupusan sampah/
Terkawal Terkawal
sisa pepejal
Tidak terkawal Tidak terkawal
9. Pembiakan LILATI
Ada Ada
Tiada Tiada
10. Bilangan pengendali
makanan mengikut status Tetap Orang Tetap Orang
dan kewarganegaraan Sementara Orang Sementara Orang

Tempatan Orang Tempatan Orang

Wargasing Orang Wargasing Orang
11. Bilangan pengendali
Ada sijil kursus Orang Ada sijil kursus Orang
makanan mengikut tahap
kesihatan dan kebersihan Ada kad kesihatan Orang Ada kad kesihatan Orang

Ada pelalian anti-Tifoid Orang Ada pelalian anti-Tifoid Orang

Kesihatan memuaskan Orang Kesihatan memuaskan Orang
12. Tahap kebersihan
keseluruhan premis Penilaian terakhir (sebelum kejadian) Penilaian terakhir (sebelum kejadian)
(Mengikut gred/rating Tarikh: / / Tarikh: / /
menggunakan format
KMM): Rating: % Rating: %
 KMM 3P1
 KMM 3P2 Penilaian semasa Penilaian semasa
 KMM 3P3
Tarikh: / / Tarikh: / /
Rating: % Rating: %
13. Hasil analisa HACCP (spt.
Kontaminasi agen/penyebab Kontaminasi agen/penyebab
cara penyimpanan bahan
mentah, semasa Ada Ada
penyediaan makanan,
proses memasak, proses Tiada Tiada
menghidang dsbnya) bagi
memastikan kewujudan Pembiakan mikroorganisma Pembiakan mikroorganisma
faktor-faktor berkaitan yang
mendorong kejadian yang Ada Ada
dilaporkan (Jika ada, Tiada Tiada
nyatakan)
Ketahanan survival mikrooganisma Ketahanan survival mikrooganisma
Ada Ada
Tiada Tiada
 E: PENYIASATAN MAKMAL
Spesimen Klinikal Pesakit
Jenis Tarikh Tarikh Jenis Keputusan No. Rujukan/
Nama pesakit
spesimen ambil hantar analisis Pos. Neg Catatan

Spesimen Dari Pengendali Makanan

Nama pengendali Jenis Tarikh Tarikh Jenis Keputusan No. Rujukan/
makanan spesimen ambil hantar analisis Pos. Neg Catatan

Spesimen Makanan
Jenis Tempat/premis Tarikh Tarikh Jenis Keputusan No. Rujukan/
makanan persampelan ambil hantar analisis Pos. Neg Catatan

Spesimen Persekitaran
Jenis Tempat/premis Tarikh Tarikh Jenis Keputusan No. Rujukan/
sampel persampelan ambil hantar analisis Pos. Neg Catatan
 F: RUMUSAN AKHIR/ULASAN PEGAWAI PENYIASAT
1. Makanan/minuman disyakki/disahkan tercemar 2. Jenis agen pencemaran (jelaskan)
a. Jenis Bakteria
b. Cara ditentukan Virus
Analisa epidemiologi (Deskriptif, OR, RR) Parasit
Ujian makmal Kulat
Berdasarkan maklumat saintifik lain Kimia/Logam berat
Berdasarkan gejala dan tempoh inkubasi Lain-lain
Berdasarkan pengalaman lalu
Tiada bukti/sokongan khusus

3. Sumber makanan tersebut diperolehi 4. Jenis epidemik/wabak

Dapur perseorangan Common source

Dapur institusi/asrama Single exposure
Premis makanan tetap Multiple/intermittent exposure

Pasar/supermarket/kedai runcit Propagated

Penjaja bergerak Bercampur (mixed)

Kenduri/perkhemahan/keramaian
Vending machine/kiosk
Lain-lain

5. Episod lain/terdahulu yang berkaitan (jika ada) 6. Tindakan kawalan khas dilaksanakan
Tempat Tarikh Penutupan premis makanan
Akta CDC: Bilangan buah
Akta Makanan: Bilangan buah
Rampasan makanan
Ceramah/pamiran kesihatan berkumpulan
Kawalan pencemaran setempat
Lain-lain

7. Ulasan umum

Tandatangan & cop

Tarikh
 G: ULASAN PEGAWAI PENYELIA
i. Ulasan PPKP U32/36 Daerah

Tandatangan & cop

Tarikh

ii. Ulasan Pegawai Kesihatan/Pengerusi JW Teknikal Penyakit Berjangkit

Tandatangan & cop

Tarikh kes dibincangkan di

dalam Mesy JW Teknikal

iii. Ulasan Pegawai Epidemiologi (CDC) Negeri

Tandatangan & cop

Tarikh

Nota Akhir

1. Borang Siasatan yang lengkap mesti disimpan di dalam Fail Siasatan Keracunan Makanan di Pejabat Kesihatan Daerah/
Bahagian/ Kawasan yang terlibat.

2. Satu salinan perlu dihantar ke Unit Epidemiologi, Jabatan Kesihatan Negeri . JKN akan menghantar laporan yang lengkap
ke Unit Kawalan Penyakit Bawaan Makanan dan Air, Bahagian Kawalan Penyakit, KKM dan satu salinan untuk makluman
ke PKD /Bahagian/ Kawasan dalam masa sebulan dari tarikh selesai siasatan dan kawalan

3. Dalam keadaan tertentu, laporan bertulis yang lebih lengkap perlu disediakan dan dihantar ke JKN dan Kementerian juga
dalam masa sebulan dari tarikh selesai siasatan dan kawalan

4. Kemaskini data dalam Modul Siasatan CDCIS perlu dilengkapkan sebaik sahaja selesai siasatan dan kawalan (Tamat
Kejadian)
H: LAMPIRAN 1 - LINE LISTING KES DAN KONTROL
Nota:
1. Jadual ini hanya sebagai panduan. Pegawai penyiasat boleh menambah variabel yang ingin dikaji mengikut definisi kes yang
digunakan
2. Senaraikan jenis makanan yang diambil sekurang-kurangnya 72 jam sebelum onset.
3. Asingkan kolum bagi makanan yang sama tetapi diambil pada waktu yang berbeza. Umpamanya mengikut sarapan pagi, makan
tengahari, minum petang atau makan malam,
4. Gunakan helaian tambahan jika perlu

SAKIT Jenis makanan/minuman

(Nyatakan Gejala (Tanda  jika makan, X jika tidak makan,
Onset) tinggalkan kosong jika tidak pasti)

TIDAK SAKIT
Bil.
Nama

Bangsa
Jantina

Tarikh
Masa
Umur
David L. Heyman (editor) 2004. Control of Communication Diseases Manual. 18th Edition. APHA:
Washington
Kementerian Kesihatan Malaysia, 2000. Garispanduan Umum Kawalan wabak Penyakit-penyakit Bawaan
Makanan dan Air di Malaysia (FWBD/UMU/BG/001). Edisi 1. Kementerian Kesihatan Malaysia: Kuala
Lumpur
Kementerian Kesihatan Malaysia, 2003 Infectious Diseases Outbrek Rapid Respones Mannual. 1th
Editions. Kementerian Kesihatan Malaysia: Kuala Lumpur
Kumnuan U, 2002. Principles of Outbreak Investigation. Dlm Oxford Texbook of public Health.4 th
Editions. Vil 2.Oxford University Press.
Undang-undang Malaysia. Akta 342. Akta Pencegahan dan Pengawalan Penyakit Berjangkit 1988
Undamg-undang Malaysia. Akta Makanan 1983 dan Peraturan Makanan 1985.
WHO.2002. Water Sanitation and Health (WSH). WHO. Estimates of the global burden of water-related
diseases. http:/www.who.int/water_sanitation_health/diseases/burden/en/
WHO. 2002. Food safety and foodbrone illness. http:/www.who.int/mediacentre/factsheets/fs237/en/.
WHO. 2004. First Adapt, Then Act!: a booklet to promote safer food in diverse setting. WHO Regional
Officer for SEA: New Delhi.
WHO. 2004. Water, Sanitation and Hygiene Links to Health (FACTS AND FIGURES – update March
2004). http:/www.who.int.water_sanitation_health/publications/factsfigures04/en/