Anda di halaman 1dari 11

Bagi A : Karang.

[ Taga Jam : 1 Jam 10 Minit ].


[ 50 mark ].

Tulis siti karang ari pekara di baruh tu. Pemanjai karang nuan enda kurang ari 300 leka
jaku.

1. Penusah angus rumah panjai suah amat nyadi kemaya hari tu. Tulis siti karang
pasal bakani chara nyeliahka diri ari dituntung penusah rumah panjai angus tu.

2. Tulis siti karang bepelasarka jaku tu, “nesal dudi nadai reti.”

3. Beserimbai enggau Hari Pengajar peringkat sekula tu empu,nuan udah


dipaduka bejaku ba mua mayuh. Pekara ti deka dikenang nuan iya nya, penguntung aku
besekula ba sekula tu. Tulis jaku nuan nya.

4. Sambung cherita di baruh tu nyadi cherita ti ngerinduka ati.

Pagi nya pagi hari enam. Endang baka selama, menyadi aku ti indu ngasuh
aku nurun ka pasar meli barang pemakai ka kami sebilik lebih agi dagin enggau sayur.
Aku belubah-lubah ngayuhka basikal ……………….. .

5. Tulis siti cherita ti beujungka genteran baka ke di baruh tu.

Belabuh ari malam nya, aku enggai enda masu kaki apin tinduk.
Nambahka nya aku mega besembiang dalam ati diri ngambika aku nadai mimpi ke enda
menyana ke tau ngasuh ati aku takut tauka rawan.
[ Bagi B : Meratika Teks].
[ Taga Jam : 25 minit ]
[ 15 minit ].

Bacha enggau silik teks ti baruh tu. Udah nya tulis siti karang kedut. Pemanjai nya enda
tau lebih ari 100 leka jaku pasal guna buluh.

Di menua kitai, buluh suah agi tumbuh ba tanah baruh baka ba tanah emperan,
kaki bukit enggau tebing sungai. Anak buluh dikumbai tubu. Buluh bisi tuki ti ngeluarka
sumbuk. Sumbuk nyadi pating lalu pating ngemansutka daun. Antara buku buluh nya
dikumbai ruas. Batang buluh belubang lalu iya tumbuh dalam perugan. Buluh nadai urat
ngunjam tang bisi urat berambut ti mit-mit.

Buluh tu mayuh amat guna. Tubu buluh tau ke engkayu. Sekeda ari nama
engkayu ti digaga ari buluh nya baka achar tubu, kasam tubu enggau jeruk tubu. Tubu
mega manah dikena ngulai dagin, ikan tauka kasam.

Ba orang ti diau ba menua pesisir, batang buluh mayuh amat guna. Iya tau dikena
ngaga mayuh macham kereban dikena idup baka ramu rumah, gelegar, dinding, lalau,
tangga, tiang langkau umai enggau utai bukai. Nambahka nya buluh mega dikena ngaga
mayuh macham keresa baka bubu,sia, baur ginti, senduk, bakul, semilu, ripang, jengkuan
enggau utau bukai.

Dalam pengidup asal Iban buluh mega beguna amat dikena ngaga kereban gawai
baka kelingkang, tungkat lemambang, serepak, raga sekenyang, tiang tambai enggau utai
bukai.

Dalam industri kraftangan buluh beguna bendar dikena mayuh macham perengka
baka tabung mit, kereban muzik, kelapung kunchi, tudung pemakai, batang penyapu
enggau ti bukai. Industri buluh besai amat peluang ti tau dikemajuka. Buluh endang
bekaul rapat enggau pendiau mensia.

[ Diambi ari Bup Teks Jaku Iban Tingkatan 1 ].


Bagi C : Meratika Teks.
[Taga Jam : 35 Minit ].
{ 20 mark }.

Tanya 7 – 11.
Bacha enggau silik teks tibak genteran cherita tu. Udah nya saut semua tanya ti nangkan
nya.

Keling Ngandung Di Betis.

Nyadi kelia menya, nama maya lepa pengawa umai, dia bala sida ke lelaki kelimpah ari
belaban bepangka, bepekit nyumpit, nurun begigaka jelu,sida mega diau di rumah
begagaka ulu ilang enggau sarung duku. Bakanya pengawa sida Keling di Panggau Libau
Gegiau Takang Isang.

Lemai nya Keling Gerasi Nading Bujang Berani Kempang duduk di pugu tanju
nyimpai duku. Pansut Sempurai Munti Gerai Lancham Disimbang ari bilik meda Keling
ke duduk ba pugu tanju. Iya lalu bejalai kia ngagai Keling. Kelama seduai iya udah
duduk dia, datai ga Laja lalu ditangkanka Bungai Nuing. Udah nya lalu datai menatai
bala orang bukai ngagai pugu tanju sida Keling.

Berandau mih sida dia selemai-lemai nya. Sempurai ending nadai randau bukai,
selalu nyebut ambai sulu sangkung enggau sida ke dara merua indu orang Gelung.
Kepuas Laja ke ninga iya selalu nyebut indu, ngerara dih Laja.

“Indah ambai kami ke manah ari enggi nuan enda selalu disebut kami,” pia ku
Laja.
“Anang bechakah munyi nya, uji kitai berunding beban dih,” ku Pandak Segatak.
“Enti bala sama deka beban, nitihka runding aku anang ibuh jauh. Nya ba Bukit
TelagaTiga nya kitai beban. Dia bisi kayu manah ka lesung,” ku Keling.

Ninga Keling deka enggau, sida ke bisi duduk dia madahka diri deka enggau
magang. Pagi siti, indai iya tumu nyedia bekal ke sida. Keling lalu angkat nanya ke ,
pengelantang bala sida ti deka enggau beban. Sida sebuat madahka diri lantang magang.

Udah tembu bebela pagi nya, sida lalu sama nurun. Nyadi Bukit Tiga ti deka
ditapatka sida nya seberai pendai orang Panggau, iya nya menua sida empu. Kebuah
menua nya dikumbai Telaga Tiga laban ba tuchung bukit nya bisi telaga tiga tumpuk.
Nyadi telaga nya dikelingi mayuh macham bungai. Lalu ai ba telaga tengah nya
perenching bemas-mas. Dia mih indu dara orang Panggau selalu ngiga bungai ke diujak
ba sanggul.

Datai sida sebuat ba Bukit Tiga, sida lalu sama beratika kayu ti manah ke lesung.
Udah semua sida tetemuka kayu sida lalu belabuh nebang. Bisi kunsi ke kayu sebatang,
bisi mega nengali.
Beban sida sebuat sehari-hari nya. Maya tengah hari sida ngetu merarau. Udah
badu merarau sida belabuh baru. Nyau tengan nurun mata panas bisi bala udah tembu,
bisi mega agi ngeruang lubang lesung. Barang ke udah tembu nya duduk nganti pangan.
Bisi mega sekeda berumpak niki bukit. Nyau deka tembu lesung Keling, dia deh duku iya
tak labuh ari sarung lalu mantap betis iya empu. Bedarah meh betis Keling enggai badu-
badu. Semua puchau telih enggau ubat badu bedarah udah diuji magang magang tang
enda ga telih Keling badu bedarah.

Sida sebuat nyau nadai nemu kira agi kena nawar telih Keling. Angkat Sempurai
lalu belanda ngagai Telaga Tiga ba tuchung bukit. Datai iya din lalu diulurka iya iku sirat
ngagai ai ti perenching baka mas. Udah nya iya lalu pulai ngagai tugung bala mayuh.
Datai ba tugung mayuh, iya lalu nyendi Keling ke nyau deka mabuk darah. Lalu
diteritikka Sempurai ai ti ba iku sirat iya ngagai abi telih Keling. Tekala nya telih Keling
lalu badu bedarah. Sida lalu pulai ga ke rumah mai lesung diri empu. Benung ti mulaika
diri dia bala sida bisi bekenangka pasal pemisa ai ti diambi Sempurai ari Telaga Tiga.

Nyadi abi telih Keling nya tadi dipeda gerai tang betis ke telih nya tak nemu
mansang besai. Bulan sigi besai agi, bulan sigi besai agi ga betis Keling. Nyau chukup
semilan bulan semilan hari, dia deh betis Keling ke besai nya lalu mechah. Ari betis
Keling nya pansut anak mit lelaki siku. Chukup sebulan anak umur anak Keling, dia aki
iya, apai Keling ngagaka anak mit nya nama. Uchu iya digagaka iya nama Bujang
Kempang Ayun Menua.

Lebuh umur Bujang Kempang nyau manggai tujuh taun, dia dih Bujang Kempang
selalu nanyaka penunga indai diri. Hari siti nanya ga iya. Pendiau iya pen dipeda tak
selalu merampau. Iya nyau nadai tentu deka besulu enggau sida ke sama serambau, tak
enggai tentu ari bilik. Dia apai Keling berasai tussah ati meda pendiau uchu iya tak lain
ari selama. Deka iya ngagai indai ngagai indai, iya udah enda nemu sapa bagi indai anak
mit nya. Nya alai lemai siti iya ngangauka sida serumah mai baum.

Meda orang udah teringgap datai, apai Keling lalu bejaku.

“Baka aku ke empuruka bala kitai serumah lemai tu mai ati ti tussah. Nyadi ke tu,
aku ka ninga runding kitai serumah. Nyadi dua tiga hari ke udah, Bujang Kempang selalu
nanya ke indai iya. Kami nadai nemu madahka iya. Nya ti ngasuh iya enda ragak lalu
selalu merampau. Nya alai aku deka ninga runding kitai serumah,” ku apai Keling.

Lama sida serumah tegeram enda engkeretik. Nyau lama baru apai Laja mansutka
runding diri.

“Nyadi ba runding aku siku, kitai nirika gawai lalu semua rumah ke semak-semak
diambi ngabang magang,” pia ku apai Laja.

Bala mayuh lalu nyanggup penemu apai Laja. Laban enti begawai tentu semua
indu nembiak datai magang. Lalu nyamai ga anak Keling milih ni bagi indai iya ari
semua indu ke datai,” pia ku jaku.
Nyadi gawai ditimpuh enam hari puang ketujuh lalu nyadi. Sida serumah lalu
berengkah kiruh begagaka utai diempa kena nganti bala pengabang. Sebarang ke diagihka
ngambi pengabang mupuk ga nitihka rumah ti patut digagai. Nyadi rumah orang Gelung
diagih sida ngagai Sempurai ngambi ngabang.

“Rumah sida Gelung semak, tau laun dipadah,” ku Sempurai


Ketiga hari puang, alai gawai nyadi baru Sempurai bepadahka Gelung. Laban
kelalu laun madah, dia bala indu orang Gelung mayuh enda datai ngabang laban nadai
sedia ngepan ke chukup kena ngabang. Sida mayuh enda datai. Kumang pan enda ga
ngabang.

Begawai mih orang Panggau. Semua pengabang endang ditapi enggau utai
diempa ti chukup. Nyau mansau pengawa dia orang Panggau ngasuh semua indu ke nadai
laki duduk berintai. Indu dara bungas seratus sebelas, indu balu seratus satu, indu dara
nyenggal seratus tunggal. Sida ke tuai duduk sebelah ruai.

Udah tembu ngerintaika bala indu pengabang, Keling lalu ngangauka anak iya
ngasuh milih ni bagi indai iya. Andal mih ati bala indu dara laban sida endang sigi digiga
ke jadi ngau Keling. Indah dalam mimpi jadi ngau Keling pan pama meh. Sapa ke enda
nemu Keling nya bujang berani.

Abis rintai indu balu, nyau datai ba indu dara ga anak Keling ke bejalai ngiga
indai. Nyau datai ba indu ke pengabis tisi, Bujang Kempang lalu nyerarat nyabak. Iya
nyabak madahka indai iya nadai dia. Benung anak Keling agi nyabak, alai bala
pengabang begauka raung junuk-junuk niti tempuan. Anak Keling lalu belanda ngagai
tempuan lalu merap raung nya lalu badu nyabak.

“Tu mih indai aku,” ku anak Keling lalu dibai iya raung tama ke bilik.

Raung nya diengkah iya ba panggau ai. Nya mih bilik sida keling nyau penuh alai
pengabang ke betilikka raung nya.

Pagi siti pengabang pulai magang. Bala indu pengabang ke agi rumpas berasai
lebu sereta asa ati. Dia mih tudah raung nya begulai ngau sida Keling sebilik. Nyadi
raung tu dipeda sida indai Keling endang tinduk ngau Keling seduai anak iya nama
malam. Bujang Kempang pan dipeda lantang ga pendiau, nyau pulai baka selama.

Raung tu, nama sida indai Keling udah tinduk, iya lalu muka karung diri lalu
bebali nyadi Kumang. Karung Kumang diengkah iya ba tisi kibung. Ketujuh malam,
Kumang udah diau dia, enda liat dih Keling, benung Kumang tinduk jenak, keling angkat
ngambi karung lalu ditunu iya ba api. Dani Kumang nemu karung nadai.

Pagi nya Kumang angkat lalu berapi. Nyadi indai Keling enda nemu hari, pagi
nya. Dani iya lalu beguai-beguai deka berapi. Datai di dapur dia indai Keling meda utai
tak liau-liau mandang kasau, tak perenching mandang dinding tak bekijap mandang atap.
Indai Keling lalu rebah luput. Apai Keling ninga utai tak bedarup lalu ensugau angkat.
Iya pan tedadang ga meda pemajik gamal Kumang. Kumang ngambi ai lalu ditata iya ba
pala indai Keling. Indai Keling ngeleda lalu merap Kumang. Berengkah sehari nya jadi
mih Kumang seduai Keling.

[ Diambi ari Bup Teks Jaku Iban Tingkatan 5 ].

7. Kemaya Keling duduk ba pugu tanju?

( A ) Pagi nya. ( B ) Lemai nya. (C) Malam nya. (D) Tengahari nya.

8. Nama kebuah Laja ngerara Sempurai?

(A) Laban Sempurai kelalu beli bejaku.


(B) Laban Sempurai kelalu ngemelika orang bejaku.
(C) Laban Sempurai kelalu bejaku enggai alah laban orang.
(D) Laban Sempurai selalu besebutka ambai diri lebih ari orang bukai.

9 Sapa empu penemu ti mai sida sekaban beban lesung?

(A) Pandak Segatak. ( B ) Sempurai. ( C ) Keling. ( D ) Laja.

10. Nama kebuah endur ti ditapatka sida Keling dikumbai Telaga Tiga?

(A) Laban endur nya bisi telaga tiga tumpuk.


(B) Laban endur nya bisi tiga pating bunga emas.
(C) Laban endur nya bisi tiga telaga ai ti bemas-emas.
(D) Laban endur nya bisi tiga tumpuk telaga ti bisi emas.

11. Bakani chara betis Keling telih?

(A) Duku nya dipantapka Keling ba betis iya empu.


(B) Duku nya merurut ari sarang lalau mantap betis Keling.
(C) Duku nya dichabut Keling ari sarang lalu disayat iya ba betis.
(D) Duku nya diuji Keling ba betis iya deka nemu iya tajam tauka enda.

Tanya 12 – 14.
Saut tanya di baruh tu enggau ayat penuh.

12. Kelimpah ari semak, nama kebuah orang Gelung laun dipadah ngabang? ………

…………………………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………………. [ 2 mark ].

13. Nama pengelemi cherita tu nitihka penemu nuan? ……………………………….

……………………………………………………………………………………….......

………………………………………………………………………………..[ 2 mark ].

14. Beri simpul penemu nuan senentang pesan enggau ajar ke manah ti ulih dikauk
nuan ari cherita nya tadi.

…………………………………………………………………………………………...

…………………………………………………………………………………………...

………………………………………………………………………………. [ 3 mark ].

Tanya 15 – 17.
Bacha leka timang tu lalu saut tanya ti nangkan ka tu.

Timang Gawai. ( Nengkira Nurun Ngabang ).

Menua tumbang dedanggang ngerebahka lengkan berangan ujan


Bala Lang ke ngabang, nyaduhka tubuh bepasukka ngepan
Jendung-jendung Ketupung betanduk labung sepengulung
tangkung kenyalang
Nyau ngemisai Beragai besirat sigai tating pundut, gerunung sanggang
Pasukka engkerimuk baka kulung mujuk mati telentang
Pasukka tumpa demam selap dan entaba tulang

Udah engkilili rumbau nyadi, melabu pumpung punggu


Udah ngenang sida ke lelakinusi sida ke indu
Lalu berengangung selung di putung bini selantang
Lang Sengalang Burung
Ngambung pala pelepetan puang
Lebai-lebai rawai ranyai bini Lang nyakai nungkat
di kerigai rusuk marang
Benjan-benjan tali ujan enggi bini selantang Lang Buban
nanga lenggam ruang belakang
Berenaing gelai siring enggi bini selantang Lang Muking
munyi naming nyempeling lubang

Udah lengkan berangan ujan, simun mutun di damun


Udah bepasukka ngepan, nyaduhka tubuh nurun ke ulun
Ngabang ke denggu guntur mabu kitai Tempulu ulun dulu
Ke neresu jemu ambun betekining
Ngabang ke singka randang segala kita Amba pakan pekayan
Pengantung rarung papan selangking
Lalu ngabang meju kitai Kerudu betunda udi ke laki ambai diri
Jaku seregu Rau Kampung
Lalu ngabang kitai Kendawang betunda udi ke lelaki peransang tunang
Jaku Lengkang Anying Belumpung
Ngabang ke sengki randang nengali kitai Ular Ginti
Betunda udi ke lelaki ambai diri enggau Dara Tachak Besulung
Ngabang ke denggu guntur mabu kitai Temparu
Betunda udi ke lelaki emperaja dulu, ku jaku Leku Sirat Tekalung.

[ Diambi ari – Leka Timang, Tun Juga Foundation 1997 – Bup Teks Jaku Iban
Tingkatan 5 ].

15. Sapa bala ke ngabang?

(A) Bala burung lang. (B) Bala burung beragai.


(D) Bala sida Sengalang Burung. (D) Bala burung kenyalang.

16. Nama pengawa sida apin ke nurun ngabang?

(A) Sida berandau dulu. (B) Sida bepasukka ngepan.


(C) Sida nyendiaka ngepan. (D) Sida bejaku enggau bala burung tu.

17. Sapa nama tuai ke ngulu ke sida ke deka ngabang tu?

(A) Lang Sengalang Burung. (B) Burung ketupung.


(C) Lang Muking. (D) Burung beragai.

Tanya 18 – 20.
Saut tanya di baruh tu ngena ayat penuh.

18. Nama ngepan ke bisi dikena sida? ………………………………………………

………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………….. [ 1 mark ].

19 Nama bansa leka main ti ditunjukka nya tadi?……………………………………..

……………………………………………………………………… [ 2 mark ].

20. Ba runding nuan, nama penyadi enti sida tu enda nyadi ngabang?.....................
…………………………………………………………
…………………………………………………………………………………[ 2 mark ].

Bagi D : Penemu Senentang Sistem Jalai Iban.


[ Taga Jam : 20 Minit ].
[ 15 mark ].

Bagi tu bisi ngundan 15 iti tanya. Ba siti-siti tanya bisi empat pilih saut A, B, C
enggau D. Pilih siti saut ti engkeman nitihka lebas tanya nya.

Tanya 21 – 27.
Isi tempat puang di baruh tu ngena jaku ti patut bisi penambah ti engkeman dalam teks
di baruh tu.

James Ulin tu siku ari …………… 21(ajar) ke chakah. Maya agi sekula suba iya nyadi
siku ari ………… 22( main) bol ke selalu ngarika sekula. Diatu iya selalu dibai nyadi
………….. 23(tulis) bup teks Jaku Iban. Kelimpah ari nya iya bisi mangku …………..
24(gawa) nyadi tuai warden sekula iya. Iya rajin ngereja pengawa lalu suah ngingatka
nembiak pasal nyaga pendiau sida di sekula. Iya chukup enda rindu meda ………........
25(kamah) di buding. Ari nya, iya selalu mai warden bukai ngansak nembiak nyaga …
26(beresi) endur sida diau. Taja pan iya baka ke mangah, tang penyinu iya ke nembiak
endang lebih ari semua. Iya enda datai ati meda nembiak ke apai-indai iya kurang
penatai pemisi. ………….. 27(Manah) iya seruran disebut bala nembiak enggau apai-
indai sida.

21. A. pelajar B. belajar C. pengajar D. mata pelajar

22. A. bemain B. kemain C. pemain D. semain

23. A. penulis B. ditulis C. petulis D. sepenulis

24. A. digawa B. begawa C. ngawa D. pengawa

25. A. dikamah B. bekamah C. sekamah D. pengamah

26. A. diberesi B. peberesi C. keberesi D. pemeresi

27. A. Pemanah B. Dimanah C. Semanah D. Kemanah


Tanya 28 – 30.
Pilih ayat ti betul lalu tentuka saut nuan nya engkeman.

28. I. Munan meli sepating pisang mansau di pasar pagi tadi.


II. Dicky mai tiga batang ginti aja maya iya nurun ke Sungai Rimbas.
III. Endu Erra meli sebentuk tinchin emas maya iya raun ngagai menua Sabah.
IV. Igat Achappan ngeban sebuah perau ngambika bisi dikena iya nurun ke
umai.
A. I, II enggau III. B. I, II enggau IV.
C. I, III enggau IV. D. II, III enggau IV.

29. I. “Amat kering nuan Jang ngesan lumpung kayu ngemesai nya, ‘ ku Lang.
II. “Aki Aloi ngema lanji lebuh seduai iya Ini Aloi mulaika diri ari umai,” ku
Roslane madah ngagai aku.
III. “Ragak amat bala nembiak nyin nyau beterauh beiritka upih pinang ba
sebelah tengah laman.
IV. “Anang nuan nguji minching aku laban tubuh aku berat,” ku Joseph.
A. I, II enggau III. B. I, II enggau IV.
C. I, III enggau IV. C. II, III enggu IV.

30. I. Apu, balat ga pemerani nuan Dom nyemerai sungai Babu dalam nya.
II. Akai! Bajik udu Kumang gawai nya.
III. Chis! Pedis amat tunjuk jari aku diindik nuan.
IV. Eee, besai amat mata antu nyin.

A. I enggau II. B. II enggau III.


C. III enggau IV. D. I enggau IV.

Tanya 31 – 32.
Pilih ayat ti engkeman dikena nipak ayat di baruh tu.

31. Albert ngusung bilik komputer lalu muka internet.

A. Ngusung bilik Albert komputer lalu muka internet.


B. Muka internet komputer Albert lalu ngusung bilik.
C. Ngusung bilik komputer Albert lalu muka internet.
D. Bilik komputer muka internet lalu Albert ngusung.
32. Menyadi Hatty ke tuai macha bup cherita Apai Sali. Suzy lalu macha bup Apai
Sali.

A. Menyadi Hatty ke tuai lalu Suzy macha bup cherita Apai Sali.
B. Menyadi Hatty ke tuai enggau Suzy sama macha bup cherita Apai Sali.
C. Menyadi Hatty ke tuai sereta Suzy seduai macha bup cherita Apai Sali.
D. Menyadi Hatty ke tuai macha bup cherita tang Suzy macha bup cherita
Apai Sali.

Tanya 33 -35.
Isi tempat puang di baruh tu ngena jaku sempama ti engkeman.

33. Orang ke serebak udah belaki magang. Tang iya ………………….. . Gamal enda
ga tentu jai tang enda nemu nama kebuah bala sida ke lelaki tak enggai ka iya.

A. Baka ke nanya laut bira. B. Baka mayau ngelalai tai diri.


C. Baka kepayang ngadaka dilah. D. Baka ke ngelakuka tajau belah.

34. Adat penyiru enggau temuai enda patut dilengka kita taja pan dunya nyau
mansang, munyi ku jaku orang ke tuai …………………….. .

A. Baka telu diujung tanduk. B. Baka rutan tampung danan baka wi


tampung tali.
C. Baka rumput di tisau jalai. D. Baka tekura enggau pelanduk.

35. Umang Joana ………………… lebuh ti enggau orang betanding kumang tu tadi.
Udah ga gamal endang nadai alai mantah, diumbaka enggau ngepan ke nadai penimpang,
dini enda iya ke nyadi kumang.

A. Baka tinchin lekat pemata. B. Baka ukui labuh anak.


C. Baka chuan, nya meh baka kuih. D. Baka tikus meda mayau.

……………………………………….. ABIS ……………………………………………..

Anda mungkin juga menyukai