TAJUK 3:

ISLAM DAN TAMADUN MELAYU DAN PERANANNYA DALAM PEMBINAAN TAMADUN MALAYSIA

Minggu Perincian Tajuk Huraian Hasil Pembelajaran Rujukan/Catatan

3.1 Islam dalam Tamadun Melayu • Teori Kedatangan Islam Mengetahui latar Tamadun Islam

Islam dari India belakang kewujudan dan Tamadun

Islam dari Cina dan Campa Islam di Alam Melayu. Melayu:

Islam dari Arab Perkembangan
dan Isu
• Faktor Pemangkin Islamisasi Alam Kontemporari
Melayu. oleh Fairuzah Hj.

Keunggulan Islam Basri (et. al.)

Peranan pemimpin dan
pembesar

Perkahwinan

Politik dan penaklukan

Perdagangan

Pendakwahan

Persaingan Penyebaran
Agama

3.2 Sejarah Pencapaian Tamadun • Kerajaan dan sistem pemerintahan. Mengetahui dan Tamadun Islam
Melayu
Kewujudan Kerajaan dan memahami pencapaian dan Tamadun
Kesultanan Melayu: gemilang Tamadun Melayu:
 Kerajaan Sribuza Islam, Melayu awal bermula Perkembangan
Palembang. dari abad ke 13 M – abad dan Isu
 Kerajaan Samudera-Pasai di ke 19 M (sebelum Kontemporari
Pasai, Aceh. kedatangan penjajah) oleh Fairuzah Hj.
  Kesultanan Melayu Melaka Basri (et. al.)
 Kesultanan Aceh
Darussalam
 Kerajaan Islam Demak,
Pulau Jawa.
 Kerajaan Islam Banten,
Pulau Jawa.
 Kerajaan Islam Ceribon,
Pulau Jawa.
 Kerajaan Melayu Patani,
Selatan Thailand.
 Kerajaan Buton, Ternate,
Sulawesi (Bugis).
 Kesultanan Banjar,
Banjarmasin, Kalimantan
 Kerajaan Melayu Johor-
Riau.
 Kesultanan Kedah
 Kesultanan Pahang
 Kesultanan Selangor
 Kesultanan Terengganu

Pembentukan ibu kota dan istana

pemerintah
 Kota Pasai
 Kota Melaka
 Kota Aceh
 Istana Demak
 Istana Banten
 Istana Buton
 Istana Johor-Riau

2

Sistem pemerintahan bertulis
(Manuskrip Melayu):
 Undang-undang Laut
Melaka
 Hukum Kanun Melaka
 Kanun Meukuta Alam
 Undang-Undang Kedah
 Hukum Kanun Pahang
 Undang-undang 99, Perak

• Sosial dan budaya

Budaya menulis: Manuskrip
Melayu

Budaya berpuisi: pantun, syair,
nazam, gurindam, dll.

Budaya bercerita untuk
mendidik/ Tradisi lisan: Tukang
cerita, Tok Dalang (Wayang
kulit), Tek Selampit.

Budaya sopan santun

Budaya beradat

Budaya pantang larang

Budaya gotong royong.

Budaya bekerja: Pembahagian
tugas antara kaum lelaki dan
wanita.
• Ekonomi

Kewujudan pelabuhan impot-
ekspot:
 Pelabuhan Melaka
 Pelabuhan Aceh
 Pelabuhan Betawi

3
  Pelabuhan Banjarmasin
 Pelabuhan Buton
 Pelabuhan Johor

Penggunaan mata wang

 Mata wang Kesultanan
Melayu Melaka
 Mata wang Kesultanan
Aceh

• Pendidikan

Bentuk pendidikan formal dan
informal.

Kewujudan institusi pendidikan:
Masjid, Madarasah/muenasah,
Pondok, Surau, Langgar, Dayah,
Pesantren.

Penulisan dan penyalinan
naskhah kitab berdasarkan
manuskrip Melayu:
Penulis/Pengarang, Penyalin.

Kemunculan intelek Melayu
 Hamzah Fansuri
 Shamsuddin al-Sumaterani
 Nuruddin al-Raniri
 Abdul Rauf Singkel
 Abdul Samad al-Palembani
 Dll

Kecenderungan sultan
mempelajari Islam.
 Sultan Mansur Syah dlm
Kesultanan Melaka

4
  Sultan Mahmud Syah
 Sultanah Safiatuddin dlm
Kesultanan Aceh Darussalam
 Sultan Alauddin Riayat
Syah dlm Kesultanan Selangor

• Hubungan Diplomatik

Kesultanan Melaka - Maharaja
Cina

Kesultanan Melaka – Kerajaan
Majapahit

Kesultanan Melaka – Kerajaan
Melayu Jambi, Siak, Rokan,
Inderagiri, Kampar.

Kesultanan Aceh – Kerajaan
Turki Uthmaniyyah

Kesultanan Aceh – Kesultanan
Pahang

Kesultanan Johor – Kesultanan
Pahang

Kerajaan Kedah - Siam

Kesultanan Perak – Gabenor
Negeri-negeri Selat
• Bahasa dan kesusasteraan

Pertambahan kosakata dalam
bahasa Melayu dari bahasa Arab,
India dan Cina.

Penghasilan manuskrip Melayu
dalam sastera prosa dan puisi
pada.
 Sastera sejarah/hikayat
 Sastera kitab/agama

5
  Sastera ketatanegaraan
 Sastera perundangan
 Sastera perubatan
 Sastera falak

Penggunaan tulisan Jawi.
 Aksara Arab + huruf fonem
bahasa Melayu.
 Manuskrip Melayu.
 Surat-surat pemerintahan
 Surat-surat perdagangan
 Surat-surat perjanjian.
 Batu bersurat
 Catatan-catatan

• Keseniaan dan kemahiran

Pembuatan

Seni bina: Rumah, masjid,
wakaf, dll.

Seni kraftangan: Tenun,
anyaman, sulaman, tekad, dll.

Seni tekstil: Batik.

Seni tembikar: Labu Sayong,
Pasu, tempayan, teko dll.

Peralatan rumahtangga
berasaskan kayu; Jati, cengal,
meranti, merbau: Almari, meja,
kerusi, katil, perahu, kapal, rakit
dll.

Peralatan menulis: kertas,
dakwat, alat tulis; pensil, pen,
dll.

6
3.3 Penghayatan Nilai-nilai Islam di • Aplikasi nilai-nilai Islam dalam Memahami peranan 1. Tamadun Islam
Malaysia politik dan undang-undang Islam dalam kehidupan dan Tamadun
masyarakat Malaysia Melayu:
Kedudukan Sultan dan raja-raja kini Perkembangan dan
Melayu sebagai Ketua Agama Isu Kontemporari
Islam dalam peruntukan oleh Fairuzah Hj.
perlembagaan persekutuan Basri (et. al.)
Kedudukan Agama Islam,
bidang kuasa dan
pentadbirannya dalam 2.
peruntukan perlembagaan AmalanPendekatan
persekutuan. Islam Hadhari oleh
Peruntukan dalam Dato’ Ahmad sarji
perlembagaan persekutuan Ahmad (et. al).,
memberi kuasa mentadbir IKIM, 2008.
undang-undang Islam pada
pihak berkuasa negeri.
Ketua agama Islam di semua
negeri di Malaysia diberi kuasa
seperti berikut:

 Mengeluar fatwa mengenai

sesuatu isu undang-undang
Islam yang dirujukkan
kepadanya
 Mentadbir harta wa-harta
wakaf
 Membuat peraturan
pungutan dan pembahagian
zakat fitrah
 Melantik jawatankuasa
syariah, kariah dan maulud

7
 Nabi
 Mentadbir masjid dan
sekolah-sekolah agama
 Mendaftar orang-orang
yang memeluk Islam.

Peranan Majlis Agama Islam

Negeri dan Jabatan Hal-ehwal
Agama Islam dalam pentadbiran
undang-undang zakat,
pemungutan zakat daan fitrah
serta pengurusan baitulmal.
Enakmen dalam perlembagaan
persekutuan memberi
peruntukan kepada pentadbiran
setiap negeri mengenai
penubuhan Majlis Agama Islam,
penubuhan Mahkamah Syariah,
sumber kewangan, perkahwinan
dan perceraian, nafkah
tanggungan, kesalahan-
kesalahan civil , jenayah, serta
mualaf.
Yang DiPertuan Agong diberi
kuasa dalam menjamin
kedudukan orang-orang Melayu
dan Anak Negeri Sabah dan
Sarawak.

• Aplikasi dalam sosial

Pengukuhan Institusi

8
 kekeluargaan Islam
Pembangunan Institusi masjid
Program dakwah Islamiah
(JAKIM, YADIM, ABIM,
PERKIM dan lain-lain).
Penghayatan al-Qur’an
Syiar Islam
Promosi makanan halal (hub
halal antarabangsa)

• Aplikasi dalam kesenian

Media Islam – radio IKIM-

Forum perdana hal ehwal
Islam- Sambutan maal hijrah-
Akademi nasyid – Akademi
al-Qur’an – Baca qur’an on-
line – kaset-kaset ceramah dll.
Kesenian Islam (Musabaqah
al-Qur’an, Nasyid
kontemporari, Akademi al-
Qur’an

• Aplikasi dalam ekonomi

Institusi zakat
Institusi Wakaf
Lembaga Tabung Haji
Yayasan Pembangunan
Ekonomi Islam Malaysia (AIM)
Amanah Ikhtiar Malaysia
Perbankan Islam dan Takaful

9
 (Bank Islam Malaysia Berhad,
Bank Mu’amalat, Takaful al-
Ikhlas, dan lain-lain)

• Aplikasi dalam pendidikan

Penubuhan sekolah-sekolah
berasrama penuh bantuan
kerajaan dan kerajaan negeri;
Kolej Islam Sultan Alam Shah,
Kolej Agama Sultan zainal
Abidin (KUSZA), olej Islam
Melaka(KIM), Kolej Islam
Darul Ehsan (KISDAR), Kolej
Universiti Teknologi Islam
(UNITI) dan Jamiah Islamiah
Sultan Ismail Petra
(JAIPETRA).

Universiti Islam Antarabangsa

Malaysia (UIAM)
Institut Antarabangsa pemikiran
dan tamadun Islam (ISTAC)
Institut Keafahamn Islam
Malaysia (IKIM)
Universiti Sains Islam Malaysia
(USIM)
Institut Iqra’
Institut Ibnu SIna

• Aplikasi dalam pentadbiran negara

Penerapan nilai-nilai Islam

10
Pendekatan Islam Hadhari
Akta Pencegah rasuah (1967).

11