H$m°pÝQ>ZoÝQ>c àH$meZ
{dO`mZJa, nwUo - 411 030
ISBN -81-7421-099-7
àH$meH$
Xod`mZr Hw$cH$Uu-Aä`§H$a
H$m°pÝQ>ZoÝQ>c àH$meZ
{dO`mZJa, nwUo - 411 030
_wÐH$
ñdê$n _wÐU
687, Zmam`U noR>,
nwUo - 411 030
AjaOwiUr An©Un{ÌH$m
gm¡. _mo{hZr Hw$cH$Uu
997/10 Zdr noR>, nwUo - 411 030 hr Xwgar Amd¥Îmr H¡$. lr. eaƒ§Ð ~S>moXoH$a `m§À`m ñ_¥Vrg
An©U Ho$cr Amho. nwÊ`mOdi Pmcoë`m AnKmVmV _|Xycm BOm
_wIn¥ð nmoMë`mZo Ë`m§Mo 2 OyZ 2006 amoOr Xw:IX {ZYZ Pmco.
_yi H$ënZm : gamoO AmMm`© pñH$Pmo\«o${Z`m AdoAaZog A°gmo{gEeZZo (""gm'') àH$m{eV
nwZ_mªS>Ur : Xod|Ð H$moVdmc
Ho$cocr gd© nwñVHo$ H¡$. ~S>mXo Ho $am§Zr g§nm{XV Ho$cocr hmoVr. nwñVH$m§Mr
hñV{c{IVo - _J Vr _amR>r AgmoV qH$dm B§JO « r AgmoV - Vo Ë`mVrc
© pñH$Pmo\«o${Z`m AdoAaZog Agmo{gEeZ (2008) ewÕcoIZmÀ`m qH$dm ñnoqcJÀ`m MwH$mM XwéñV H$ê$Z Z Wm§~Vm g§nU y ©
gd© h¸$ gwa{jV
àH$meZ H«$_m§H$ : 1384 dmŠ`M ZrQ> ñnï> Pmco Amho Zm ho nhmV AgV. ""gm'' À`m nwñVH$
àW_md¥Îmr : 2003 àH$meZmV Vo {deof ag KoV AgV. Ë`m§À`m VÝ_`Vo_i w o d g_n©Um_wio
nwZ_©wÐU : 2004 ""gm'' Zo àH$m{eV Ho$coë`m gd©M nwñVH$m§Mm XOm© C§Mmdcm.
nwZ_w©ÐU : 2005 ""gm'' ào_mZo d AmnwcH$sÀ`m ^mdZoZo hr Xwgar Amd¥Îmr Amnë`m
Xwgar Amd¥Îmr : 2008 {_ÌmÀ`m ñ_¥Vrg An©U H$arV Amho.
AmOmamÀ`m Aä`mgmV _moR>m gh^mJ Amho. ì`º$sÀ`m OrdZmVrc KQ>Zm§Zm Vr gwMdcoco AmhoV. _mZgmonMmamMr EH$ _moR>r emIm pñH$Pmo\«o${Z`mda gwYmaH$
ì`º$s EH$Q>rM H$maUr^yV Agy eH$V Zmhr. Ë`m KQ>Zm g_mOmÀ`m nmûd©^y_rda CnMma emoYÊ`mV JT>cocr Amho. é½Um§Zm d ZmVodmBH$m§Zm _mZgmonMma, MMm©
KS>VmV, Ë`m KS>Ê`m_mJo g_mOhr H$maUr^yV AgVmo. Ë`m KQ>ZoMo n[aUm_ Am{U _mJ©Xe©Z `m§Mm \$m`Xm hmoVmo.
ì`º$s~amo~a g_mOhr ^moJUma AgVmo Am{U Vo n[aUm_ amoIÊ`mMr gmo`hr gm_m{OH$ BcmOhr Cn`wº$ R>aVmV. {Za{Zamio ñd_XV JQ>, AmYma JQ>,
g_mOM H$aUma AgVmo. åhUyZ pñH$Pmo\«o${Z`m~m~V g_mOemómZo Ho$cocm nwZd©gZ JQ>, _mJ©Xe©Z JQ> Am{U `m àH$maÀ`m {dMmam§Mr Midi `m§Zr `m
Aä`mg {dMmamV KoUo OéarMo Amho. àíZmMr CH$c H$aÊ`mg hmV^ma cmdcocm Amho.
Hw$R>cmhr n«`moJ qH$dm {dYmZ d¡km{ZH$ n«`moJ-nÕVrcm Yê$Z Ho$coco Agoc Hw$Umcm {N>Þ_ZñH$Vm hm AmOma Pmcm H$s Vr ì`º$s Am{U {VMo ZmVodmB©H$
Va Vo {gÕm§V åhUyZ ñdrH$maVm `oVo. gd©gm_mÝ` _mUgmMo {dMma ì`{º$JV ^m§~mdyZ OmVmV. Ë`m§Zm Iè`m, `mo½` Am{U Cn`wº$ _m{hVrMr \$ma JaO AgVo.
ñdê$nmMo AgVmV. Vo dñVw{Zð>arË`m {gÕ H$aVm `oV ZmhrV åhUyZ Vo {dMma gXa nwñVH$mV Aer `Wm`mo½` _m{hVr gdmªZm {_ioc. hr _m{hVr ì`dhmamV
gmoS>yZ XoU§ `mo½` R>aV§. pñH$Pmo\«o${Z`m~Ôc X¡dr àH$mon, XodmMm amJ, MoQy>H$, dmnaÊ`mOmoJr, H$ê$Z ~KÊ`mOmoJr Amho. JaOy§Zr {VMm \$m`Xm ¿`mdm. é½U,
_§ÌV§Ì, ""~mhoaM§'', ^yV~mYm, dJ¡ao Ago AZoH$ J¡ag_O ngacoco AmhoV. ZmVodmB©H$, `m joÌmVrc H$m`©H$V} d Aä`mgH$ `m§Zm ho nwñVH$ Z¸$sM Cn`moJr
Ë`mda CVmam åhUyZ J§S>oXmoao, H$m|~S>r-~H$ao, dJ¡ao Cnm`hr gwM{dco OmVmV, nS>oc. S>m°. OJÞmW dmUr `m§À`m nwT>mH$mamZo Am{U _XVrZo pñH$Pmo\«o${Z`m
nU `m H$ënZm Am{U Ë`mdarc Cnm` `m gd© A§YlÕm AmhoV. Ë`m§Zm d¡km{ZH$ AdoAaZog Agmo{gEeZV\}$, H$ë`mUr JmS>Jri `m§Zr B§J«Ordê$Z ê$nm§V[aV
~¡R>H$ Zmhr. Ë`m Vm~S>Vmo~ gmoSy>Z XoU§ ~a§. Ho$coc§ ho nwñVH$ à{gÕ hmoV Amho. nwñVH$ {cImUmÀ`m H$m_mVrc Ë`m§Mr VÝ_`Vm
_|Xy_Ü`o AZoH$ amgm`{ZH$ {H«$`m Mmccoë`m AgVmV. Ë`mV S>monm_mBZ Ë`m§Zr Ho$coë`m ""_rM H$m Amho {OJgm° H$moS>o ?'' `m gw§Xa H${dVoVyZ àVrV
(dopamine)Zm_H$ Ðì`mMr amgm`{ZH$ {H«$`m _hÎdmMr AgVo. pñH$Pmo\$o« {Z`mZo hmoVo. pñH$Pmo\«o${Z`m `m AmOmamV _ZmMo {dKQ>Z H$go hmoV OmVo `mMo `WmW©
AmOmar Agcoë`m ì`º$sV S>mno m_mBZMr amgm`{ZH$ {H«$`m {~KS>V.o ho amgm`{ZH$ dU©Z `m H${dVoV Ho$coco Amho. ho dU©Z A§Jmda H$mQ>m AmUUmao, aº$ JmoR>dUmao,
Ðì` EH$m noernmgyZ {ZKV§ Am{U Xwgè`m noerda OmD$Z ~gV§. Xwgè`m noerda ^`mdh Amho, na§Vw Vo BVHo$ dñVwpñWVrcm Yê$Z Amho H$s Ë`mcm XmX Úm`cmM
Ë`mgmR>r J«hUq~Xy (receptor)AgVmo. hm J«hUq~Xy {~KS>cm Va Vr amgm`{ZH$ hdr. Aem VÝ_`VoZo {c{hcoë`m nwñVH$mMr gÜ`m JaO Amho. åhUyZ ho nwñVH$
{H«$`m {~KS>oc. `m J«hUq~XyMr "S>r _m{cH$m' {~KS>Vo, Ag§ gÜ`mMr amgm`{ZH$ `eñdr hmoB©c, Aer Aem dmQ>Vo.
CnnÎmr åhUVo. pñH$Pmo\«o${Z`m `m AmOmam~ÔcM§ kmZ, Mmccoc§ g§emoYZ Am{U
Am¡fY§ ho `m-Zm-Ë`m n«H$mao S>monm_mBZ Am{U S>r J«hUq~Xy_m{cH$m `m§À`mer • S>m°. Cëhmg cwH$VwHo$
g§~§{YV Amho. 353/2, Zmam`U noR>, _Zmo{dH$maVÁk
OZwH$ emó (genetics)`mMmhr `m AmOmam~ÔcM§ kmZ dmT>dÊ`mV dmQ>m nwUo - 411 030.
Amho. hm AmOma KS>dyZ AmUUma§ OZwH$ qH$dm OZwH$Xmof AOyZ Z¸$s gmnS>coco 6 _o 2003
ZmhrV. Vo gmnS>Vrc Voìhm `m joÌmV H«$m§Vr hmoB©c.
_mUyg OodT>m earamZo OJVmo VodT>mM _ZmZohr OJVmo. åhUyZ _mUgmÀ`m
_ZmMm Aä`mg åhUOo {dMma, dV© Z Am{U ^mdZm§ M m Aä`mg.
pñH$Pmo\«o${Z`m_Ü`o {dMma, dV©Z d ^mdZm `m§À`m_Ü`o H$m` ~Xc hmoVmV `mMm
_moR>m Aä`mg _mZgemñÌmZo Ho$cm Amho. Ë`mda AZoH$ _mZ{gH$ Cnm`hr
(9)