JANE AUSTEN

DUMA I UPRZEDZENIE

I Jest prawd powszechnie znan, e samotnemu a bogatemu mczynie brak do szczcia tylko ony. Jakkolwiek za pojawieniem si takiego pana w ssiedztwie niewiele wiadomo o jego pogldach czy uczuciach, owa prawda jest tak oczywista dla okolicznych rodzin, e przybysz zostaje od razu uznany za prawowit wasno tej czy innej ich crki. - Mu drogi - zwrcia si pewnego dnia do pana Benneta jego maonka syszae, e wydzierawiono nareszcie Netherfield Park? M odpar, e nic mu o tym nie wiadomo. - Naprawd - zapewniaa go ona. - Pani Long wpada przed chwil i opowiedziaa mi wszystko. Pan Bennet milcza. - Czy naprawd nie jeste ciekaw, kto go wydzierawi? - zawoaa wreszcie zniecierpliwiona. - Ty chcesz mi o tym powiedzie, a ja nie oponuj. Byo to wystarczajce zaproszenie. - No wic, mj drogi, pani Long powiada, e Netherfield wydzierawi jaki mody, ogromnie bogaty czowiek, skd z pnocnej Anglii, e przyjecha z Londynu w poniedziaek wolantem w cztery konie, aby wszystko obejrze, i tak mu si spodobao, e natychmiast ugodzi si z panem Morrisem i ma obj Netherfield jeszcze przed witym Michaem, a cz suby przyjedzie ju w kocu przyszego tygodnia. - Jak si nazywa? - Bingley. - onaty czy kawaler? - Och, kawaler, mj drogi, oczywicie. Kawaler i to z duym majtkiem - cztery czy pi tysicy funtw rocznie. Pomyl, jakie to szczcie dla naszych dziewczt! - Nie rozumiem. C to ma z nimi wsplnego? - Ach, mj drogi! jaki ty mczcy! Myl, e si z ktr z nich oeni, przecie to jasne. - Czy w pan osiedla si tutaj w tym wanie zamiarze?

- W tym zamiarze? Niedorzeczno! Ale bardzo moliwe, e si w ktrej z nich zakocha, i dlatego musisz mu zoy wizyt natychmiast po przyjedzie. - Nie widz po temu powodw. Moesz pojecha ty z dziewcztami albo - jeszcze lepiej - wylij je same, bo przecie jeste rwnie adna jak one i jeszcze mu si najbardziej spodobasz! - Pochlebiasz mi, mj drogi! Co prawda byy czasy, kiedym nie grzeszya brzydot, ale to ju dawno mino i nie sdz, bym si teraz tak bardzo wyrniaa spord innych. Kiedy kobieta ma pi dorosych crek, nie powinna zajmowa si wasn urod. - W takich przypadkach kobieta nie zawsze ma jeszcze urod, ktr mogaby si zajmowa - Ale, mu drogi, kiedy pan Bingley tu zjedzie, musisz mu natychmiast zoy wizyt. - Zbyt wiele dasz ode mnie, moja duszko. - Pomyl tylko o swoich crkach. Zastanw si; jaka to wietna partia. Sir William i lady Lucas postanowili do niego pojecha specjalnie z tego wzgldu. Wiesz przecie, e na og nie skadaj wizyt nowo przybyym. Koniecznie musisz jecha, przecie nie bdziemy mogy same zoy mu wizyty, jeli ty nie pojedziesz! - Nadmiar skrupuw, moja duszko. Jestem pewien, e wasza wizyta sprawiaby panu Bingleyowi niewtpliw przyjemno. Przel mu przez ciebie par sw, zapewniajc go, e chtnie si zgodz na jego maestwo z ktrkolwiek z naszych crek, cho musz jednak doda jakie dobre swko za moj ma Lizzy. - Prosz ci, mu, by tego nie robi. Lizzy wcale nie jest lepsza od reszty, a ju z pewnoci nie jest ani w poowie tak adna jak Jane lub tak wesoa jak Lidia. Ty jednak zawsze masz dla niej specjalne wzgldy. - Wszystkie one nie bardzo maj si czym chwali - odpar pan Bennet. - Ot, poche guptasy, jak to dziewczta. Lizzy jednak jest bystrzejsza od swych sistr. - Jak moesz tak okropnie krzywdzi wasne dzieci! Sprawia ci przyjemno, gdy mnie drczysz. Nie masz litoci dla moich biednych nerww.

- Mylisz si, moja droga. Mam dla twoich nerww najwyszy szacunek. To moi starzy przyjaciele. Co najmniej od dwudziestu lat sysz, jak si nad nimi rozwodzisz. - Ach, nie wiesz, co ja cierpi! - Mam jednak nadziej, e jako to przeyjesz i zobaczysz jeszcze wielu modych mczyzn z czterema tysicami rocznego dochodu przyjedajcych w ssiedztwo. - Nawet gdyby ich przyjechao dwudziestu, nic nam z tego nie przyjdzie, jeli nie bdziesz chcia zoy im wizyty. - Obiecuj ci, duszko, e jeli ich si zjawi dwudziestu, zo wizyt wszystkim, co do jednego. Pan Bennet by tak oryginaln mieszanin bystrej inteligencji, sarkastycznego humoru, powcigliwoci i dziwactwa, e nawet dowiadczenie dwudziestu trzech lat nie wystarczyo onie, by go zrozumie. J dao si przejrze o wiele atwiej. Bya to kobieta maego umysu, miernego wyksztacenia i nierwnego usposobienia. Kiedy j co gniewao, wyobraaa sobie, e cierpi na nerwy. Celem jej ycia byo wydanie crek za m, radoci wizyty i nowinki.

II Pan Bennet zoy wizyt panu Bingleyowi jako jeden z pierwszych. Od pocztku nosi si z tym zamiarem, cho do samego koca zapewnia on, e ani mu to w gowie, tote biedaczka nie wiedziaa o niczym a do owego wieczoru, kiedy wizyta zostaa zoona. Dowiedziaa si za w sposb nastpujcy. Pan Bennet, spogldajc na sw drug z rzdu crk, ktra zajmowaa si przystrajaniem kapelusza, zwrci si do niej znienacka: - Przypuszczam, Lizzy, e ten kapelusz spodoba si panu Bingleyowi. - Nie bdziemy mogy sprawdzi, co si panu Bingleyowi podoba - odpara z wyrzutem pani Bennet - poniewa nie mamy zamiaru zoy mu wizyty. - Zapominasz, mamo - wtrcia Elbieta - e spotkamy go na naszych asamblach i e pani Long obiecaa nam go przedstawi. - Nie wierz, by pani Long to zrobia. Ma dwie wasne siostrzenice. To kobieta samolubna i w dodatku hipokrytka. Nie mam o niej dobrego mniemania. - Ja rwnie - odpar pan Bennet - i ciesz si widzc, e nie liczycie na jej usugi. Pani Bennet nie raczya odpowiedzie, nie mogc powstrzyma zoci, zacza aja jedn ze swych crek. - Na lito bosk, Kitty, przestae kaszle! Miej troch litoci dla moich nerww. Targasz je na strzpy. - Kitty jest bardzo nieogldna z tym kaszlem - dorzuci ojciec. - Zawsze kaszle w nieodpowiedniej chwili. - Nie kaszl dla przyjemnoci - odpara Kitty gniewnie. - Kiedy przypada nasz nastpny bal, Lizzy? - Od jutra za dwa tygodnie. - No wanie! - zawoaa matka. - A pani Long wraca zaledwie dzie wczeniej, wic nie bdzie moga nam go przedstawi, bo sama jeszcze nie bdzie go znaa. - A wic, moja duszko, moesz mie przewag nad przyjacik i sama jej przedstawi pana Bingleya. - Niemoliwe, mj drogi, niemoliwe, bo przecie go nie znam. Nie drcz mnie,

prosz! - Szanuj twoj ostrono. Rzeczywicie, dwutygodniowa znajomo to bardzo niewiele. Trudno po dwch tygodniach wiedzie, co to naprawd za czowiek. Ale jeli my si nie odwaymy przedstawi jej pana Bingleya, to kto inny to zrobi. Pani Long i jej siostrzenice musz te stan w szranki, a poniewa byoby im na rk, gdyby ty odmwia tej przysugi, sam si jej podejm. Dziewczta ze zdumieniem spojrzay na ojca, pani Bennet za powtarzaa tylko: - Co za niedorzeczno! Co za niedorzeczno! - C maj znaczy te patetyczne okrzyki? - zapyta. - Czyby niedorzecznoci byy dla ciebie formy obowizujce przy zawieraniu znajomoci lub te waga, jak si do nich przywizuje? W tym akurat wypadku absolutnie nie mog si z tob zgodzi. A c ty na to powiesz, Mary? Jeste, jak wiem, mod osob o dociekliwym umyle, czytasz uczone ksiki i robisz z nich notatki. Mary chciaa powiedzie co niesychanie mdrego, ale nie bardzo wiedziaa co. - Podczas gdy Mary bdzie formowa swe opinie - cign pan Bennet powrmy do pana Bingleya. - Mam ju dosy pana Bingleya! - zawoaa pani Bennet. - Przykro mi, e to sysz, ale czemu mi nie powiedziaa o tym wczeniej? Gdybym o tym wiedzia dzi rano, z pewnoci bym do niego nie jedzi. Fatalnie si stao - no, ale skoro zoyem wizyt, znajomo jest ju zawarta. Zdumienie pa cakowicie spenio jego oczekiwanie, a ju zdumienie jego ony przeszo wszystko. Mimo to, kiedy min pierwszy wybuch radoci, pani domu owiadczya, e wanie tego i nie czego innego spodziewaa si przez cay czas. - Jak to piknie z twojej strony, moje serce! Wiedziaam, e ci wreszcie przekonam! Byam pewna, e za bardzo kochasz swoje dziewczta, by straci tak okazj! Jakam rada! Co za pyszny figiel, eby pojecha rano i do tej chwili ani swkiem o niczym nie pisn! - No, Kitty, teraz moesz ju kaszle, ile ci si tylko podoba - rzek pan Bennet i z tymi sowy opuci pokj, zmczony uniesieniami ony.

- Jaki nadzwyczajny jest wasz ojciec, dziewczta! - zawoaa matka, gdy tylko drzwi si za nim zamkny. - Nie wiem, jak mu si kiedy odwdziczycie za jego dobro jemu czy mnie Mog was zapewni, e w naszym wieku takie codzienne zawieranie nowych znajomoci to adna przyjemno, ale czeg my dla was nie zrobimy! Lidio, kochanie, myl, e pan Bingley bdzie z tob taczy na najbliszym balu, chocia jeste najmodsza. - Och - odpara Lidia miao - wcale si nie boj! Jestem najmodsza, ale i najwysza. Reszta wieczoru upyna na domysach, kiedy pan Bingley przyjdzie z rewizyt, i ustalaniu dnia, na ktry mody czowiek zostanie zaproszony na obiad.

III Wszystkie pytania, jakie pani Bennet moga zada przy wspudziale piciu crek, nie wystarczyy, by wycign z pana Benneta zadowalajcy opis nowego ssiada. Damy szturmoway ma i ojca na rozmaite sposoby. Pytay go wprost, podsuway mu sprytne przypuszczenia lub te snuy mgliste domysy - on jednak wymyka si ich zasadzkom tak, e paniom musiay wreszcie wystarczy wiadomoci z drugiej rki, mianowicie od ssiadki, lady Lucas. Jej sprawozdanie wypado bardzo korzystnie dla modego czowieka. Sir William by nim oczarowany. Pan Bingley jest mody, ogromnie przystojny, szalenie miy i - jako ukoronowanie wszystkiego - wybiera si na najblisze asamble w duym towarzystwie. C mogo by bardziej zachwycajcego! Jeli znajduje przyjemno w tacu, to, oczywista, atwo mu przyjdzie si zakocha. Wszystko to krzepio nadzieje w sercu pani Bennet. - Nie bd o niczym wicej marzy - zwierzaa si mowi - jeli jedna z moich crek osidzie w Netherfield, a pozostae wyjd rwnie dobrze za m. W kilka dni pniej pan Bingley rewizytowa pana Benneta i siedzia w jego bibliotece okoo dziesiciu minut. Mia najwyraniej nadziej, e zostanie dopuszczony przed oblicza modych dam, o ktrych urodzie wiele ju sysza, zobaczy jednak tylko ojca. Modym damom lepiej si udao, mogy si bowiem przekona, wygldajc przez okno na piterku, i pan Bingley mia na sobie niebieski surdut i przyjecha na karym koniu. Wkrtce wysano zaproszenie na obiad i wanie pani Bennet ukadaa spis potraw, ktre by przyniosy honor jej kulinarnym talentom, kiedy nadesza odpowied odmowna. Pan Bingley musi nastpnego dnia jecha do Londynu, a w zwizku z tym nie moe mie zaszczytu przyjcia zaproszenia. Pani Bennet bardzo si zaniepokoia. Nie moga zupenie poj, co on ma do roboty w Londynie, skoro tak niedawno stamtd przyjecha. Zacza si obawia, e mody czowiek bdzie cigle fruwa z miejsca na miejsce, zamiast siedzie spokojnie w Netherfield jak Pan Bg przykaza. Lady Lucas uspokoia jej obawy rzucajc myl, i moe pan Bingley pojecha do Londynu tylko po owo due towarzystwo, z ktrym mia przyby na bal. I wkrtce rozesza si wkoo wie,

e nowy ssiad ma przywie dwanacie pa i siedmiu panw. Ta mnogo dam bardzo zmartwia dziewczta, na dzie przed balem pocieszya je jednak nowina, e zamiast dwunastu przywiz jedynie sze - pi sistr i kuzynk. Kiedy za towarzystwo weszo na sal balow, skadao si tylko z piciu osb: pana Bingleya, jego dwch sistr, ma starszej z nich i jeszcze jednego modego czowieka. Pan Bingley by przystojny i prezentowa si jak dentelmen. Mia mi twarz i proste, bezporednie obejcie. Siostry jego byy to pikne damy zwracajce uwag sw elegancj. Szwagier, pan Hurst, tylko wyglda na dentelmena. Uwag wszystkich zebranych przycign wkrtce pan Darcy, wspaniay, wysoki mczyzna o piknej, szlachetnej postawie, ktry poza tym - a wie ta lotem byskawicy obiega ca sal mia dziesi tysicy funtw rocznego dochodu. Panowie mwili o nim: Wspaniay chop, panie stwierdzay, e jest o wiele przystojniejszy od pana Bingleya, i podziwiano go tak przez p wieczoru, dopki zachowanie jego nie okazao si wprost niesmaczne, co szybko pooyo kres jego popularnoci. Okazao si bowiem, e pan Darcy jest dumny, e zadziera nosa, e wszystko go nudzi. Wwczas nawet wielkie majtnoci w hrabstwie Derby nie mogy go uchroni od opinii, i ma twarz nieprzyjemn i odpychajc, i w ogle midzy nim a panem Bingleyem nie moe by porwnania. Pan Bingley szybko zawar znajomo ze wszystkimi znaczcymi osobami; by ywy, bezporedni, nie opuci ani jednego taca, martwi si, e bal zakoczono tak szybko, i powiada, e musi wyda podobny w Netherfield. Te mie cechy mwiy same za siebie. Jaki kontrast z panem Darcym! Ten zataczy tylko raz z pani Hurst, raz z pann Bingley, uchyla si od przedstawienia jakiejkolwiek innej modej damie, a reszt wieczoru spdzi przechadzajc si po sali i od czasu do czasu zwracajc si do kogo z wasnego towarzystwa. Opinia o nim zostaa ustalona. By najdumniejszym, najbardziej antypatycznym mczyzn na wiecie, tote wszyscy mieli nadziej, i nigdy tu ju nie przyjedzie. Najbardziej zaciek jego przeciwniczk staa si pani Bennet, ktrej niech przerodzia si w szczegln odraz, jako e pan Darcy wyrazi si lekcewaco o jednej z jej crek. Poniewa panw byo mao, Elbieta Bennet przez dwa tace siedziaa na

kanapce, a e tak si zoyo, i pan Darcy sta przez pewien czas blisko niej, moga dosysze rozmow, ktra toczya si pomidzy nim a przyjacielem. Bingley bowiem przesta na chwil taczy i podszed do pana Darcyego, chcc go namwi, by przyczy si do zabawy. - Chode - nalega - zatacz wreszcie. Nie mog znie, e tu tak sztywno stoisz. O wiele lepiej by zrobi, gdyby taczy. - Wykluczone. Wiesz, e tego nie cierpi, chyba e wyjtkowo dobrze znam partnerk. W takim zgromadzeniu byoby to nie do zniesienia. Siostry twoje tacz, a taniec z kad inn kobiet tutaj byby dla mnie tortur. - Bro mnie Panie Boe przed tak wybrednoci! - zawoa Bingley. - Na honor, w yciu nie widziaem tylu miych panien, a niektre s na dodatek niezwykle urodziwe. - Ty taczysz z jedyn adn pann na sali - odpar Darcy, spogldajc na najstarsz pann Bennet. - To najpikniejsza istota, jak widziaem w yciu. Ale jest tu jedna z jej sistr siedzi niedaleko ciebie - bardzo adna i, wydaje mi si, rwnie mia. Pozwl mi poprosi moj partnerk, by ci jej przedstawia. - O ktrej mwisz? - zapyta Darcy i odwracajc si popatrzy przez chwil na Elbiet, lecz poczuwszy jej wzrok, zwrci si chodno do przyjaciela: - Zupenie znona, ale nie na tyle adna, bym ja mia si o ni pokusi. Nie jestem ponadto w nastroju, by oddawa sprawiedliwo damom wzgardzonym przez innych. Wracaj lepiej do swej towarzyszki i ciesz si jej umiechami, bo ze mn marnujesz tylko czas. Bingley poszed za jego rad. Pan Darcy powdrowa dalej, a Elbieta zostaa, nie znajdujc w sercu zbyt ciepych uczu dla aroganta. Opowiedziaa jednak przyjacikom cae wydarzenie, miejc si szczerze, miaa bowiem ywe, wesoe usposobienie i radowaa si wszystkim, co mieszne. Wieczr upyn mile caej rodzinie. Pani Bennet bya wiadkiem, jak towarzystwo z Netherfield podziwia jej najstarsz crk. Pan Bingley taczy z ni dwa razy, a jego siostry wyranie j wyrniay. Jane bya tak samo jak matka zadowolona, cho okazywaa to z wikszym umiarkowaniem. Elbieta cieszya si radoci Jane. Mary

syszaa, jak kto mwi pannie Bingley o niej jako o najbardziej wyksztaconej pannie w okolicy. Katarzyna i Lidia szczliwie nie przesiedziay ani jednego taca, a byo to wszystko, co, jak dotychczas, zaprztao im gowy na balu. Wracay wic w wietnych humorach do Longbourn, wioski, ktrej byy najwaniejszymi mieszkankami. Pan Bennet nie spa jeszcze. Nigdy nie liczy godzin, siedzc nad ksik, a nadto by dzisiaj bardzo ciekaw, jak si uda wieczr, ktry wzbudzi tyle oczekiwa. Liczy, e jego ona porzuci wszelkie nadzieje w zwizku z tym modym czowiekiem, szybko jednak zrozumia, e czeka go inna opowie. - Mu drogi! - woaa zacna dama ju od progu. - C za rozkoszny wieczr, jaki wspaniay bal! Pragnam, eby by z nami! Wszyscy tak podziwiali Jane - no, wprost nie do opisania! Kady mwi, e tak licznie wyglda, a pan Bingley to ju uzna j za zupen pikno i taczy z ni dwa razy. Pomyl tylko o tym, moje serce! Dwa razy taczy! Bya jedyn pann na balu, ktr drugi raz prosi do taca. Najpierw prosi starsz pann Lucas. Strasznie si zirytowaam, kiedy ich zobaczyam obok siebie, ale nie podobaa mu si wcale. No c, komu si ona moe podoba, wiesz przecie. By zupenie olniony Jane, ktra rwnie taczya, wic zapyta, kto ona jest, i przedstawiono go, i poprosi j o dwa nastpne tace, trzeci raz taczy dwa tace z pann King, dwa czwarte z Mari Lucas, a dwa pite znw z Jane, a dwa szste z Lizzy, a boulangera - Gdyby mia lito nade mn - krzykn Bennet niecierpliwie - nie taczyby i poowy tego! Na mio bosk, dosy ju o jego partnerkach! Och, e te od razu na pocztku nie skrci nogi! - Tak, mj kochany - cigna jego pani - jestem nim wprost oczarowana. Niezwykle przystojny! A jego siostry! Czarujce! Nigdy w yciu nie widziaam wytworniejszych sukien, a koronka u spdnicy pani Hurst Tu przerwano jej znowu. Pan Bennet nie chcia sucha adnych opisw damskich fataaszkw. Musiaa szuka jakiego zblionego tematu, opowiedziaa wic z du gorycz i pewn przesad, jak straszliwie ordynarnie zachowa si pan Darcy. - Mog ci zapewni - dodaa - e niewiele stracia Lizzy, nie znajdujc uznania w

jego oczach. - To nieprzyjemny, wstrtny czowiek, niewart, by si nim zajmowa. Tak dumny i zarozumiay, e wszyscy wprost znie go nie mogli. azi z miejsca na miejsce i wyobraa sobie, e jest strasznie wany. Niewart nawet jednego taca - nie jest na to do przystojny. Chciaabym, eby by z nami, moje serce, i przyci mu ostro, jak to ty ju potrafisz. Po prostu wstrtny mi jest ten czowiek!

IV Kiedy Jane i Elbieta znalazy si same, starsza siostra, bardzo dotd powcigliwa w chwaleniu Bingleya, przyznaa si modszej, jak bardzo nowo przybyy jej si spodoba. - Jest taki, jaki powinien by mody czowiek - mwia. - Rozsdny, pogodny, ywy. Nigdy nie widziaam kogo rwnie miego w obejciu - tyle bezporednioci przy tak dobrym uoeniu. - Jest rwnie przystojny - odpara Elbieta - a mody czowiek, w miar swych moliwoci, powinien by przystojny. Jest zatem zupen doskonaoci. - Bardzo mi pochlebia ta proba o drugi taniec. Nie spodziewaam si znale w jego oczach takiego uznania. - Nie? Wobec tego ja spodziewaam si za ciebie. To jest wanie ta ogromna rnica pomidzy nami. Komplement zawsze jest dla ciebie zaskoczeniem, a dla mnie adnym. C bardziej naturalnego ni proba o drugi taniec z tob?! Przecie pan Bingley, choby nawet nie chcia, to musia widzie, e jeste pi razy adniejsza od wszystkich panien na balu. Wcale nie zawdziczasz tego galanterii pana Bingleya. A zreszt jest bardzo miy i pozwalam, by ci si podoba. Podobao ci si ju wielu gupszych ludzi. - Lizzy! - Och, wiesz sama, e zbytnio jeste skora do lubienia ludzi ot tak, w oglnoci. Nigdy nie widzisz wad u nikogo. W twoich oczach wszyscy s dobrzy i mili. Nigdy w yciu nie syszaam od ciebie zego sowa o nikim. - Staram si nie sdzi ludzi zbyt pochopnie, ale zawsze mwi to, co myl. - Wiem dobrze, i to wanie najbardziej mnie zdumiewa. Majc tyle rozsdku by tak zadziwiajco lep na bdy i gupot ludzk. Udana bezstronno jest rzecz czsto spotykan, ale bezstronno cicha, niewyrachowana to wycznie twoja cecha. Widzisz w kadym tylko dobre strony, wyolbrzymiasz je, a o zych milczysz. No wic, siostry tego pana te ci si zapewne podobaj? A przecie nie dorwnuj mu w sposobie bycia. - Owszem, tak si z pocztku wydaje, ale kiedy si z nimi porozmawia, wida,

jakie s mie. Panna Bingley ma mieszka z bratem i prowadzi mu dom. Zobaczysz, e na pewno znajdziemy w niej urocz ssiadk. Elbieta suchaa w milczeniu, lecz bez przekonania. Zachowanie obu pa na balu nie byo obliczone na oczarowanie zebranych. Elbieta miaa wiksz ni siostra zdolno obserwacji i mniej ni Jane agodnoci, a poniewa owe damy nie okazay jej najmniejszej uwagi i atencji, tym bardziej nie bya skonna powzi o nich dobrej opinii. Byy to, rzeczywicie, bardzo wytworne damy, nie brako im pogody, kiedy sprawy szy po ich myli i potrafiy by mie, gdy miay ochot - grzeszyy jednak wyniosoci i dum. Byy adne, odebray wyksztacenie w jednej z najlepszych prywatnych szk w Londynie, posiaday majtek - dwadziecia tysicy funtw - oraz zwyczaj wydawania wicej ni powinny, lubiy te przebywa w towarzystwie ludzi z wyszych sfer. Dlatego miay wszelkie powody po temu, by myle dobrze o sobie, a le o innych. Pochodziy z godnej szacunku rodziny w pnocnej Anglii, a okoliczno ta mocniej si utrwalia w ich pamici ni fakt, e fortun brata i swoj wasn zawdziczay handlowi. Pan Bingley odziedziczy blisko sto tysicy funtw po ojcu, ktry chcia naby jaki majtek, lecz nie zdy tego uczyni przed mierci. Syn jego rwnie pragn si gdzie osiedli na stae i czasami decydowa si ju na zakup w swoim hrabstwie, lecz e znalaz si teraz w posiadaniu wygodnego domu, ktry dawa swobody ziemiaskiego dworu, ludzie, dobrze znajcy jego beztrosk, nie byli pewni, czy ich przyjaciel nie spdzi caego ycia w Netherfield, zostawiajc nabycie majtku nastpnym pokoleniom. Siostrom jego bardzo zaleao na owym kupnie. Mimo to, cho brat przebywa w Netherfield tylko jako dzierawca, panna Bingley bardzo chciaa prezydowa przy jego stole, a pani Hurst, ktra polubia czowieka bardziej wiatowego ni majtnego, rwnie pragna uwaa dom brata za wasny, w wypadkach, kiedy by to odpowiadao jej potrzebom. W niespena dwa lata po osigniciu penoletnoci przypadkowa oferta skusia pana Bingleya do obejrzenia Netherfield House. Oglda dom z zewntrz i od wewntrz przez p godziny. Zarwno pooenie, jak i pokoje na dole wyday mu si odpowiednie, a pochway waciciela - uzasadnione, tote natychmiast podpisa kontrakt. Pomimo duej rozbienoci charakterw istniaa pomidzy Darcym a Bingleyem

gboka przyja. Darcyego pocigaa w Bingleyu szczero, otwarto oraz ustpliwo, mimo e sam posiada kracowo odmienny charakter, z ktrego by zreszt cakiem zadowolony. Bingley cakowicie polega na przyjani Darcyego i wysoko ceni jego zdanie. Darcy growa nad przyjacielem inteligencj. Bingley na pewno nie by ograniczony, Darcy natomiast by mdry. Cechowaa go przy tym wyniosa powcigliwo i wybredno, za obejcie jego - mimo duej ogady - trudno byo nazwa zachcajcym. W tym wzgldzie Bingley mia nad przyjacielem du przewag. By lubiany wszdzie, gdziekolwiek si zjawi. Darcy natomiast zraa sobie wszystkich. O balu w Meryton rozmawiali w sposb bardzo dla nich charakterystyczny. Bingley nigdy w yciu nie spotka przyjemniejszych ludzi i adniejszych panien, wszyscy okazali si mili i uprzejmi, nikt nie by sztywny i napuszony, bardzo szybko zaznajomi si ze wszystkimi naokoo, a jeli ju chodzi o najstarsz pann Bennet - anio nie mgby by pikniejszy. Darcy, odwrotnie, widzia tam zbiorowisko ludzi, w ktrym nie znalaz ani piknoci, ani wiatowych manier, nikim nie zainteresowa si w najmniejszym nawet stopniu, od nikogo nie dowiadczy adnych wzgldw i nic nie sprawio mu przyjemnoci. Panna Bennet jest rzeczywicie adniutka, ale zbyt czsto si mieje. Panna Bingley i pani Hurst zgadzay si z nim zupenie. Jane jednak bardzo im si podobaa, byy ni oczarowane, nazway j sodkim dziewczciem i stwierdziy, e bez sprzeciwu mog si z ni pozna bliej. Zostao wic ustalone, e najstarsza panna Bennet jest sodkim dziewczciem, po ktrym to orzeczeniu brat ich mia ju prawo myle o niej, co mu si ywnie podoba.

V O kawaek drogi od Longbourn mieszkaa rodzina, z ktr Bennetowie przebywali w zayych stosunkach. Sir William Lucas zajmowa si uprzednio handlem w Meryton, gdzie dorobiwszy si wcale znonej fortunki, zosta w okresie swego burmistrzowania nobilitowany za mow wygoszon do krla. Wyrnienie to przey moe zbyt gboko. Poczu wstrt do swego zajcia i mieszkania w maym miasteczku, rzuci wic jedno i drugie i przenis si z rodzin do domu lecego o mil od Meryton, a zwanego teraz rezydencj. W tej to siedzibie mg sobie do woli rozmyla nad swoj wielkoci, a nie czujc ju kajdan kupieckiego zawodu, zaj si tylko okazywaniem atencji caemu wiatu. Wyniesienie bowiem nie zrobio go pysznym, przeciwnie, sta si dla kadego w najwyszym stopniu uwany. Z natury dobroduszny, przyjacielski i uprzejmy, po przedstawieniu w paacu St. James sta si dworny. Lady Lucas bya kobiet poczciw, lecz nie na tyle mdr, by stanowi cenne ssiedztwo dla pani Bennet. Mieli kilkoro dzieci. Najstarsza z nich, rozsdna, powana moda kobieta w wieku okoo dwudziestu siedmiu lat, serdecznie przyjania si z Elbiet. Byo absolutnie konieczne, by panny Lucas i panny Bennet spotkay si i omwiy bal, tote nastpnego ranka po zabawie mieszkanki Lucas Lodge pojawiy si w Longbourn, chcc posucha cudzych wrae i podzieli si wasnymi. - Dobrze zacza wieczr, Charlotto - zwrcia si do panny Lucas pani Bennet z grzeczn powcigliwoci. - Bya pierwsz wybrank pana Bingleya. - Tak, ale myl, e druga znacznie bardziej mu si spodobaa. - O, mwisz pewnie o Jane, bo to z ni zataczy dwa razy. Tak, prawd mwic, robi wraenie oczarowanego, tak, doprawdy, wydaje mi si, e istotnie by ni oczarowany, syszaam co o tym, tylko e nie bardzo pamitam co, co w zwizku z panem Robinsonem. - Pewno myli pani o rozmowie, ktr dosyszaam, pomidzy nimi a panem Robinsonem. Czy to nie ja wspomniaam pani o tym? Pan Robinson pyta go, jak mu si podobaj nasze merytoskie asamble i czy nie znajduje, e na sali jest wiele piknych

dam, i ktra jego zdaniem najpikniejsza. A on na to bez namysu odpowiedzia: O, najstarsza panna Bennet, niewtpliwie! Co do tego nie ma dwch zda. - Popatrz, popatrz! Bardzo to, doprawdy, zdecydowanie powiedzia tak to wyglda, jakby ale moe jeszcze nic z tego wszystkiego nie wyjdzie - To, co ja dosyszaam, bardziej byo stosowne ni to, co do ciebie doszo, Elizo cigna Charlotta. - Lepiej sucha, co mwi pan Bingley, ni co mwi jego przyjaciel, prawda? Biedna Elbieta! eby by zaledwie znon! - Prosz ci bardzo, nie kad tylko Lizzie do gowy, e powinna si przejmowa jego niespotykan niegrzecznoci. To czowiek tak bardzo odpychajcy, e nieszczciem by byo, gdyby mu si kto spodoba. Pani Long mwia mi wczoraj wieczr, e siedzia tu koo niej przez p godziny i ani razu nie otworzy nawet ust. - Czy mama jest zupenie tego pewna? Czy si czasem nie myli? - zagadna Jane. - Widziaam z ca pewnoci, jak pan Darcy co do niej mwi. - Ach, bo si go w kocu spytaa, jak mu si podoba Netherfield, wic ju musia jej odpowiedzie, ale by podobno okropnie zy za to jej odezwanie. - Panna Bingley mwia mi - ozwaa si Jane - e on jest zawsze taki maomwny, ale wrd najbliszych staje si podobno niezwykle miy. - Nie wierz temu, moja kochana. Jakby rzeczywicie by taki miy, toby porozmawia z pani Long. Ale domylam si, o co to chodzio. Wszyscy mwi, e go duma rozpiera, i tak mi si zdaje, e usysza skd, i pani Long nie trzyma ekwipau i przyjechaa na bal najtym powozem. - Wcale mi nie przeszkadza, e nie rozmawia z pani Long - odpara panna Lucas - ale wolaabym, eby zataczy z Elbiet. - Nastpnym razem, Lizzy - ozwaa si matka - nie taczyabym z nim na twoim miejscu. - Wydaje mi si, e mog mamie spokojnie obieca, i nigdy z nim taczy nie bd. - Duma jego - wtrcia panna Lucas - nie razi mnie tak jak duma innych. On ma przynajmniej jaki powd po temu. Trudno si nawet dziwi, e tak wietny modzieniec,

dobrze urodzony, ze wspania fortun, parantel i tak dalej, wysoko mniema o sobie. Ma prawo by dumnym, jeli to mona tak uj. - To prawda - rzeka Elbieta - i atwo bym mu wybaczya jego dum, gdyby nie urazi mojej. - Duma - owiadczya Mary, ktra zawsze chepia si gbi swych uwag - jest, jak mi si wydaje, grzechem dosy powszechnym. Wszystko, co dotychczas przeczytaam, upewnia mnie w gbokim przekonaniu, e w istocie jest to wada bardzo pospolita, e natura ludzka specjalnie jest na ni szczeglnie podatna, e niewielu z nas nie ywi w sercu uczucia zadowolenia z samego siebie ze wzgldu na tak czy inn, prawdziw czy wyimaginowan zalet. Prno i duma to rzeczy cakiem rne, cho sowa te czsto s uywane jednoznacznie. Mona by dumnym nie bdc przy tym prnym. Duma zwizana jest z tym, co sami o sobie mylimy, prno za z tym, co chcielibymy, eby inni o nas myleli. - Gdybym by tak bogaty jak pan Darcy - zawoa mody Lucas, ktry przyjecha wraz z siostrami - nie dbabym o to, czy jestem dumny, czy nie! Trzymabym sfor ogarw i co dzie wypijabym butelk wina. - A wic piby o wiele za duo jak na ciebie - zawoaa pani Bennet - i gdybym ci na tym zapaa, natychmiast odebraabym ci butelk. Chopiec upiera si, e przecie by tego nie zrobia, ona utrzymywaa w dalszym cigu, e jednak by zrobia, i tak si spierali do koca wizyty.

VI W niedugim czasie panie z Longbourn zoyy wizyt paniom z Netherfield i zostay grzecznie rewizytowane. Ujmujce maniery Jane Bennet nabray jeszcze wicej wdziku pod wpywem yczliwoci pani Hurst i panny Bingley, tote chocia stwierdzono, e pani Bennet jest nieznona, a o modszych siostrach w ogle nie ma co mwi, wyraono w stosunku do dwch starszych yczenie nawizania bliszych stosunkw. Jane przyja t uprzejmo z najwiksz radoci, Elbieta jednak wiadoma, e panie z Netherfield traktuj z gry wszystkich, nie wyczajc nawet jej siostry, nie moga si do nich przekona. Mimo wszystko uprzejmo okazywana Jane bya o tyle cenna, e wynikaa zapewne z zainteresowania ich brata. Byo bowiem cakowicie widoczne podczas kadego spotkania, e jest ni oczarowany. Dla Elbiety za byo rwnie widoczne, e Jane coraz bardziej wyrnia Bingleya i e znajduje si na najlepszej drodze do wielkiej mioci. Stwierdzia te z zadowoleniem, e wiat nie bdzie o tym wiedzia. Jane bowiem czya wielk si uczucia z powcigliwoci usposobienia i zawsze bya tak samo urocza i pogodna, co chronio j przed podejrzeniami zuchwalcw. Elbieta powiedziaa to swojej przyjacice, pannie Lucas. - Moe taka wielka zdolno maskowania si jest rzecz mi - odpara Charlotta czasami jednak zbyt wielkie opanowanie moe przynie szkod. Jeli kobieta, podobnie umiejtnie jak przed ludmi, skrywa uczucie przed swym wybranym, moe go straci, a wtedy ndzn pociech jest przekonanie, e wiat rwnie o niczym nie wiedzia. W kadym prawie uczuciu mieci si wiele bd to wdzicznoci, bd prnoci i niebezpiecznie jest zostawia je wasnemu losowi. Kady czowiek potrafi bez trudu zrobi pierwszy krok - zwykle jest to lekkie zainteresowanie - niewielu jednak ma dosy odwagi, by zakocha si prawdziwie, nie otrzymujc po temu zachty. W dziewiciu wypadkach na dziesi kobieta powinna okaza wicej uczucia, ni go naprawd ywi. Bingley na pewno lubi twoj siostr, moe jednak cae ycie tylko j lubi, jeli ona sama nie popchnie go do czego wicej. - Ale ona omiela go na tyle, na ile jej usposobienie pozwala. Nawet ja widz, e jest nim zainteresowana, wic jeli on tego nie dostrzega, musi by zupenym lepcem.

- Pamitaj, Elbieto, e Bingley nie zna charakteru Jane tak dobrze jak ty. - Myl jednak, e jeli kobieta przychylna jest mczynie i wcale nie usiuje tego ukrywa, on musi to wreszcie dostrzec. - Moe i musi, jeeli jej si dobrze przyjrzy. Ale cho Bingley i Jane spotykaj si do czsto, nigdy nie przebywaj ze sob dugo, a poniewa widuj si w duych, mieszanych towarzystwach, nie mog cay czas zajmowa si tylko rozmow ze sob. Dlatego te Jane powinna wykorzysta kade p godzinki, kiedy nadarza si okazja, by przyku jego uwag. Gdy bdzie ju pewna jego uczu, znajdzie do czasu, by sama si zakocha, na ile jej przyjdzie ochota. - Ten plan byby cakiem niezy - odpara Elbieta - jeliby kobieta nie miaa innego celu w yciu prcz dobrego zampjcia. Gdybym si sama zdecydowaa na zdobycie bogatego ma czy te ma w ogle, chyba tak bym wanie postpia. Uczucia Jane s jednak zupenie odmienne, ona dziaa bez rozmysu. W tej chwili moe nawet nie zdawa sobie sprawy z rozmiarw swego zainteresowania ani z tego, czy jest ono rozsdne. Zna pana Bingleya zaledwie od dwch tygodni. Przetaczya z nim cztery tace w Meryton, widziaa go przez jeden ranek w jego wasnym domu, a w jego towarzystwie obiadowaa wszystkiego cztery razy. To jeszcze nie wystarczy, by moga pozna jego charakter. - Oczywicie, gdyby byo tak, jak mwisz. Jeliby z nim tylko obiadowaa, mogaby pozna wycznie rozmiary jego apetytu. Zapominasz jednak, e spdzili wsplnie cztery wieczory, a przez cztery wieczory wiele mona dokona. - Tak, przez te cztery wieczory mogli si byli upewni, e wol oboje pikiet od mariasza, jeli jednak idzie o istotne cechy charakteru, obawiam si, e niewiele zdoali si nawzajem o sobie dowiedzie. - Z caego serca - rzeka Charlotta - ycz Jane powodzenia, jeliby za wysza jutro za niego za m, byabym zdania, e ma tyle samo szans na szczcie, co po roku studiowania jego charakteru. Szczcie w maestwie jest cakowicie kwesti przypadku. Wzajemna znajomo usposobie, czy te ich podobiestwo przed lubem, bynajmniej nie przysporzy im szczcia. Zawsze jeszcze wystarczajco zmieni si w

przyszoci, by otrzyma sw porcj utrapie. Lepiej wic wiedzie jak najmniej o przywarach czowieka, z ktrym ma si spdzi ycie. - mia mi si chce z ciebie, Charlotto. Wiesz przecie, e to niesuszne, wiesz o tym dobrze. Sama nigdy nie postpiaby w ten sposb. Zajta obserwacj atencji pana Bingleya wobec siostry, Elbieta nie podejrzewaa nawet, i sama staje si przedmiotem pewnego zainteresowania jego przyjaciela. Kiedy si poznali, pan Darcy zaledwie przyzna, e jest adniutka. W spojrzeniu jego podczas balu nie byo ani cienia admiracji, za nastpnym za spotkaniem patrzy na ni tylko po to, by krytykowa. W momencie jednak, kiedy tumaczy sobie i przyjacioom, e modsza panna Bennet ma chyba zaledwie jeden prawidowy rys twarzy, zda sobie spraw, e twarz ta wydaje si niezwykle inteligentna, a to ze wzgldu na pikny wyraz ciemnych oczu. Po tym odkryciu nastpiy inne, rwnie niepokojce. Cho krytycznym okiem wykry w niej niejedn skaz doskonaoci symetrii, musia przyzna, e figur ma ksztatn i powabn. Poza tym mimo przekonania, i maniery jej nie s bynajmniej wiatowe, czu, e go pociga swym artobliwym wdzikiem. Elbieta widziaa w nim tylko modego czowieka, ktrego nikt nie lubi, a ktry uwaa, i nie jest wystarczajco adna, by z ni taczy. Darcy zapragn dowiedzie si o niej czego wicej, nim jednak podj rozmow z ni sam, zacz przysuchiwa si jej konwersacji z innymi. Nie uszo to uwagi Elbiety. Byo to u sir Williama, gdzie zebrao si due towarzystwo. - Czemu pan Darcy przysuchuje si mojej rozmowie z pukownikiem Forsterem? zapytaa Charlott. - Na to pytanie moe odpowiedzie jedynie pan Darcy. - Jeli to zrobi jeszcze raz, to mu dam do zrozumienia, e wiem, o co chodzi. Wci szuka tematu do krytyki i drwin, tote jeli sama nie zaczn od tego, by mu okaza zuchwao, wkrtce bd si go ba. Gdy Darcy zbliy si do nich po chwili, zreszt bez najmniejszej ochoty wszczynania rozmowy, Charlotta wezwaa zaczepnie przyjacik, by zrealizowaa obietnic. Sprowokowana w ten sposb Elbieta natychmiast zwrcia si do modego

czowieka. - Czy nie uwaa pan, e niezwykle umiejtnie wyoyam swe myli, kiedy przed chwil naprzykrzaam si pukownikowi Forsterowi, by wyda dla nas bal w Meryton? - Robia to pani bardzo energicznie, jest to wszake temat, ktry zawsze dodaje damom ferworu. - Surowo nas pan sdzi. - Wkrtce tobie z kolei bd si naprzykrza - wtrcia panna Lucas - poniewa mam zamiar otworzy klawikord, a wiesz, co bdzie dalej. - Jako przyjacika jeste istot niezwykle dziwn. Chcesz, bym graa i piewaa zawsze i wszdzie. Byaby nieoceniona, gdyby prno moja skierowaa si na muzyczne tory. W tym przypadku jednak wolaabym raczej nie popisywa si przed osobami, ktre na pewno suchaj zazwyczaj najlepszych artystw. Gdy jednak panna Lucas nalegaa w dalszym cigu, Elbieta ustpia. - No, dobrze. Jeli musi tak by, to trudno. I rzuciwszy panu Darcyemu powane spojrzenie dodaa - Jest taki stary mora, ktry wszyscy dobrze znaj: Bogosawieni, ktrzy nie majc nic do powiedzenia, nie ubieraj tego w sowa. Nie powiem ju nic wicej, by oszczdzi tchu na moje pieni. Wystp jej, cho niewybitny, sprawi mie wraenie. Po paru piosenkach, nim zdya speni proby kilku osb i zapiewa co jeszcze, zostaa ochoczo zastpiona przy klawikordzie przez swoj siostr Mary, ktra bdc jedyn brzydk crk w rodzinie, pracowaa usilnie, by zdoby wiedz i wyksztacenie, i zawsze chtnie si popisywaa. Nie miaa ani talentu, ani gustu, mimo to wrodzona prno kazaa jej by nie tylko piln, ale i pedantyczn, a ponadto mie o sobie wysokie mniemanie, nie do zniesienia nawet przy o wiele wikszej artystycznej doskonaoci. Bezporedniej i naturalnej Elbiety suchano z o wiele wiksz przyjemnoci ni Mary, cho przecie Elbieta graa znacznie gorzej. Mary wykonaa dugi, powany utwr, lecz uznanie zdobyy jej dopiero szkockie i irlandzkie melodie, odegrane na prob modszych sistr, ktre z kilkoma osobami z rodziny Lucasw oraz z paroma oficerami zajy si ochoczo tacem w kcie pokoju.

Stojcego opodal pana Darcyego oburzao spdzanie wieczoru na tacach, miast na konwersacji. Tak by gboko zatopiony w mylach, e nie zauway nawet, i sir William Lucas stoi obok niego, dopki ten si nie odezwa: - C to za urocza rozrywka dla modziey, panie Darcy! Nie ma jak taniec! Uwaam to za najwykwintniejsz przyjemno w wytwornym towarzystwie. - Bez wtpienia. Ma on take t zalet, e modny jest rwnie w towarzystwach mniej wytwornych na caym wiecie. Kady dzikus potrafi taczy. Sir William umiechn si tylko. - Paski przyjaciel bardzo jest biegy w tej sztuce - cign po chwili zobaczywszy, e Bingley przycza si do grupy taczcych - a nie wtpi, e i pan zna j doskonale. - Pewno widzia pan, jak taczyem w Meryton? - Tak, w samej rzeczy. Czerpaem te z tego widoku niema przyjemno. Czy czsto tacujecie w paacu St. James? - Nigdy. - Czy nie jest pan zdania, e byby to waciwy wyraz szacunku dla tego miejsca? - Jest to ten wyraz szacunku, ktrego nie skadam w adnym miejscu, jeli tylko mog tego unikn. - Tusz, i posiadasz pan dom w Londynie. Pan Darcy skoni si. - Mylaem kiedy sam o zamieszkaniu tam na stae bo lubi niezmiernie wysze sfery towarzyskie, nie miaem jednak pewnoci, czy tamtejsze powietrze nie zaszkodzi lady Lucas. Przerwa w nadziei na odpowied, towarzysz jego nie by jednak usposobiony do rozmowy, a poniewa w tej wanie chwili przechodzia koo nich Elbieta, sir Williamowi przysza do gowy myl, i oto nadarza si okazja do niezwykle szarmanckiego postpku. - Kochana panno Elbieto! - zawoa. - Czemu pani nie taczy? Drogi panie, prosz mi pozwoli zaprezentowa sobie t mod dam jako niezwykle czarujc partnerk. Jestem pewien, e nie odmwi pan taca, majc przed sob osob tak urocz. I biorc jej rk, chcia j wsun w do pana Darcyego, ktry acz niezwykle zdumiony, nie okazywa po temu niechci.

Elbieta jednak cofna si natychmiast i z lekkim wzburzeniem rzeka do sir Williama: - Nie miaem, doprawdy, najmniejszego zamiaru taczy. Prosz nie sdzi, i szam tdy umylnie, by znale sobie partnera! Pan Darcy prosi grzecznie i powanie, by zaszczycia go tacem, na prno jednak, Elbieta bya nieustpliwa. Nawet sir William nie zachwia jej postpowaniem, usiujc j przekona. - Tak pani wybornie taczy, panno Elbieto, e okruciestwem jest odmawia mi radoci, jak daje ten widok, a cho ten pan nie lubi na og taca, z pewnoci nie bdzie mia nic przeciwko temu, by powici na ten cel mae p godzinki. - Pan Darcy jest uosobieniem grzecznoci - odpara Elbieta z umiechem. - Oczywista, oczywista, ale zwaywszy tego powody, trudno si dziwi jego uprzejmoci. Kt bowiem wymawiaby si od taca z tak partnerk? Elbieta spojrzaa na filuternie i odwrcia si. Opr wcale nie zaszkodzi jej w oczach modego czowieka, ktry, przeciwnie, myla o niej nawet z pewnym upodobaniem. Wtem zbliya si do panna Bingley. - Odgaduj przedmiot paskich myli. - Nie przypuszczam. - Zastanawia si pan, jakie by to byo nieznone, gdyby trzeba byo czsto spdza wieczory w podobny sposb, w takim towarzystwie, i doprawdy cakowicie podzielam paskie zdanie. Nigdy w yciu nie byam bardziej udrczona. Ta nico, zgiek, przyziemno, a jednoczenie zarozumialstwo tych wszystkich ludzi! Ile bym daa, aby usysze, jak surowo pan ich osdza. - Upewniam pani, i przypuszczenia jej s cakowicie mylne. Zajty byem o wiele pogodniejszymi mylami. Zastanawiaem si wanie, jak wielk przyjemno mog komu sprawi pikne oczy w adnej, kobiecej twarzy. Panna Bingley, utkwiwszy wzrok w jego twarzy, wyrazia pragnienie, by jej powiedzia, ktra to dama miaa zaszczyt wznieci podobne myli. Pan Darcy odpar nieustraszenie:

- Panna Elbieta Bennet. - Panna Elbieta Bennet? - powtrzya panna Bingley. - Zemdlej ze zdumienia! Odkd to ma u pana takie wzgldy! I kiedy, prosz, mam panu yczy szczcia? - Oto pytanie, ktrego oczekiwaem od pani. Wyobrania kobieca bardzo jest gwatowna, przeskakuje z podziwu do mioci i z mioci do maestwa w jednej chwili. Wiedziaem dobrze, i zoysz mi pani yczenia przyszego szczcia. - No, jeli pan tak to powanie traktuje, uwaam spraw za przesdzon. Bdzie pan mia urocz doprawdy teciow. Zamieszka ona, oczywicie, na stae z wami, w Pemberley. Sucha jej z doskona obojtnoci, a moda dama zabawiaa si w ten sposb przez kilka chwil jeszcze, kiedy za jego spokj upewni j dostatecznie, i wszystko jest w porzdku, humor jej powrci.

VII Dochody pana Benneta wynosiy okoo dwch tysicy funtw rocznie, ktry to majtek, nieszczciem dla panien Bennet, mia w braku mskiego potomka przypa po mierci obecnego waciciela pewnemu dalekiemu krewniakowi. Majtek za pani Bennet, cho dla niej samej zupenie wystarczajcy, stanowi niewielk pociech dla rodziny. Ojciec pani Bennet by adwokatem w Meryton i zostawi jej cztery tysice funtw. Miaa te siostr zamn za panem Philipsem, byym kancelist jej ojca, po ktrym odziedziczy kancelari, oraz brata, ktry osiad w Londynie i powici si jakiej szacownej dziedzinie handlu. Wioska Longbourn leaa o mil zaledwie od Meryton. Bya to dla modych dam odlego wielce dogodna, jako e co najmniej trzy razy w tygodniu zncone pokus szy z wizyt do cioci i modniarki, ktrej sklep wypada im po drodze. Specjalnie gorliwe w czstym okazywaniu uczu wzgldem cioci byy Lidia i Katarzyna, dwie najmodsze z rodziny. Gwki tych modych dam byy, w przeciwiestwie do starszych sistr, puste, a panienki z braku rozrywki uprzyjemniay sobie poranne godziny spacerkiem do Meryton, skd przynosiy wiadomoci, ktre zapeniay im godziny wieczorne. Bez wzgldu bowiem na to, jak niewiele nowego mona si na og na wsi dowiedzie, Lidia i Kitty zawsze si czego u ciotki dowiadyway. Teraz za pawiy si i w plotkach, i w szczciu, przyby bowiem w ssiedztwo puk milicji i mia tu pozosta przez ca zim, za na kwater gwn wybrano Meryton. Katarzyna i Lidia przynosiy teraz z wizyt u pani Philips niesychanie interesujce nowiny. Z kadym dniem rosy ich wiadomoci o nazwiskach i stosunkach oficerw. Miejsca ich zamieszkania nie byy ju dla sistr tajemnic, a po pewnym czasie dziewczta zaczy ju poznawa i samych oficerw, gdy pan Philips zoy im wszystkim wizyty. Dla obu panienek stao si to rdem nie znanej dotychczas szczliwoci. Nie potrafiy teraz mwi o niczym innym, a caa ogromna fortuna pana Bingleya, na myl o ktrej serce trzepotao si w piersi pani Bennet, nie przedstawiaa dla nich najmniejszej wartoci w porwnaniu z oficerskim mundurem. Przysuchujc si pewnego dnia ich entuzjastycznym opowieciom, pan Bennet

zauway chodno: - Z wszystkiego, co mog zrozumie z tej waszej paplaniny, wnosz, e jestecie dwoma najwikszymi guptasami w okolicy. Dawniej podejrzewaem to tylko, teraz jestem ju pewien. Katarzyna zmieszaa si i nic nie odpowiedziaa, na Lidii jednak sowa ojca nie zrobiy najmniejszego wraenia. Dalej cigna swe zachwyty nad kapitanem Carterem, wyraajc nadziej, e zobaczy go jeszcze w cigu dnia, poniewa nastpnego ranka kapitan jedzie do Londynu. - Zdumiewasz mnie, mj drogi - wtrcia pani Bennet - t swoj gotowoci do uznania naszych crek za gsi. Gdybym miaa wyraa si lekcewace o czyich dzieciach, z pewnoci nie wybraabym na to swoich wasnych. - Jeli moje dzieci s guptasami, powinienem zdawa sobie z tego spraw. - Powiedzmy; ale tak si zoyo, e wszystkie s bardzo mdre. - Pochlebiam sobie, e jest to jedyny punkt, w ktrym si nie zgadzamy. Miaem dotychczas nadziej, e opinie nasze pokrywaj si w kadym wzgldzie, widz jednak, e rnimy si w jednym punkcie, uwaam bowiem obie nasze najmodsze crki za nieprzecitnie gupie. - Nie moesz, drogi mu, da, by takie dziewcztk miaa rozum zarwno ojca jak i matki. Sdz, e kiedy dojd naszego wieku, nie wicej bd mylay o oficerach ni my teraz. Dobrze pamitam czasy, kiedy kady mundur by mi ogromnie miy, a prawd mwic i teraz mi si on w gbi duszy podoba, tote jeli jaki elegancki mody pukownik z picioma czy szecioma tysicami rocznie zechciaby ktr z moich maych, nie odmwiabym mu pewnie. Poza tym jestem zdania, i pukownik Forster bardzo dobrze si prezentowa w mundurze zeszego wieczoru u sir Williama. - Mamo! - zawoaa Lidia - ciocia mwi, e pukownik Forster i kapitan Carter nie chodz ju do czytelni panny Watson tak czsto, jak zaraz po przyjedzie, ciocia ich widuje teraz bardzo czsto w czytelni Clarkea. Wejcie lokaja z bilecikiem do najstarszej panny Bennet nie pozwolio matce udzieli odpowiedzi. List by z Netherfield, a sucy czeka na odpowied. Oczy pani

Bennet rozbysy zadowoleniem, pocza skwapliwie wypytywa crk, czytajc kartk. - No, moja kochana! Od kog to? O co chodzi? Co on tam pisze? Szybciutko, Jane, powiedz nam szybciutko, moje serce! - To od panny Bingley - rzeka Jane i przeczytaa na gos: Droga przyjaciko! Jeli nie bdziesz na tyle litociwa, by zje dzisiaj obiad z Luiz i ze mn, obawiam si, e znienawidzimy si do koca ycia, bo takie caodzienne tte tte dwch kobiet musi si skoczy ktni. Przyjed jak najszybciej, natychmiast po otrzymaniu tej kartki. Brat i panowie bd dzi obiadowa z oficerami. Twoja Karolina Bingley - Z oficerami! - krzykna Lidia. - A dlaczego to ciocia nie powiedziaa nam tego! - Je obiad poza domem - zafrasowaa si pani Bennet. - To fatalne! - Czy dostan powz? - spytaa Jane. - Nie, kochanie, jed lepiej konno, bo wyglda na deszcz, a wtedy bdziesz musiaa zosta u nich na noc. - Plan byby niezy - rzucia Elbieta - gdyby mama miaa pewno, e nie zaproponuj jej wasnego powozu z powrotem. - Nie, bo panowie na pewno wzili do Meryton wolant pana Bingleya, a Hurstowie nie maj wasnego ekwipau. - Wolaabym jecha powozem. - Ale, duszko, ojciec z pewnoci nie ma wolnych koni. Potrzebne s w polu, prawda, mj drogi? - S potrzebne w polu o wiele czciej ni si tam znajduj. - Ale jeli znajd si tam dzisiaj, ojcze - wtrcia Elbieta - bardzo to bdzie mamie na rk. Wycigna wreszcie z ojca owiadczenie, e konie s zajte. Jane wobec tego musiaa jecha wierzchem, a matka odprowadzia j do drzwi, egnajc miymi prognozami bardzo zej pogody. Nadzieje jej si speniy. Wkrtce po wyjedzie Jane lun obfity deszcz. Siostry niepokoiy si o ni, lecz matka bya wprost zachwycona.

Deszcz pada przez cay wieczr bez przerwy. Z pewnoci Jane nie wrci. - wietny miaam pomys, doprawdy - powtarzaa cigle pani Bennet, jakby w deszcz by jej wyczn zasug. Do nastpnego jednak ranka nie bya jeszcze peni wiadoma, jak bardzo jej si udao. Zaledwie skoczyo si niadanie, gdy sucy z Netherfield przynis nastpujcy licik do Elbiety: Najdrosza Lizzy! Bardzo si dzisiaj le czuj, a to pewno dlatego, e zmokam wczoraj doszcztnie. Moi mili przyjaciele nie chc sysze, bym miaa wraca do domu, pki nie bdzie mi lepiej. Nalegaj te bardzo, by pan Jones mnie zobaczy, wic si nie niepokjcie, jeli usyszycie, e by u mnie. Nic mi zreszt nie jest - gardo mnie tylko boli i gowa. Twoja itd. - No, kochaneczko - zwrci si pan Bennet do ony, gdy Elbieta gono odczytaa kartk - jeli ci crka zapadnie ciko na zdrowiu, jeli umrze, bdziesz si zawsze moga pociesza wiadomoci, e zrobia to, apic pana Bingleya na ma i postpujc wedle twoich zalece. - Och, nie boj si adnego tam umierania! Nie umiera si od takiego gupstwa jak katar. Znajdzie w Netherfield dobr opiek. Jak dugo tam bdzie, tak dugo wszystko jest w porzdku. Pojechaabym do niej na chwil, gdybym tylko moga dosta powz. Elbieta, powanie zaniepokojona, postanowia odwiedzi siostr, mimo e nie moga dosta powozu, poniewa za nie bya amazonk, pozostawao jej tylko pj pieszo. Owiadczya to rodzinie. - Co za gupstwa przychodz ci do gowy! - zawoaa matka. - Spacerowa po takim bocie! Przecie nie bdziesz moga im si pokaza w takim stanie. - Bd moga doskonale pokaza si Jane, a o to tylko mi chodzi! - Czy powinienem przez to rozumie - zapyta ojciec - e chcesz, bym posa po konie? - Nie, doprawdy nie. Chtnie pjd pieszo. Nie ma zej drogi do swej niebogi. To to tylko trzy mile. Wrc na kolacj.

- Podziwiam twj zapa i dobre chci - wtrcia Mary - lecz kady odruch uczucia winien by kontrolowany rozsdkiem. W moim pojciu wysiek musi zawsze sta w odpowiednim stosunku do tego, co si chce osign. - Odprowadzimy ci do Meryton - zaproponoway Lidia i Katarzyna. Elbieta zgodzia si i trzy damy wyruszyy razem. - Jak si popieszymy - mwia Lidia - to moe zdymy jeszcze zobaczy kapitana Cartera, nim wyjedzie. W Meryton grupka si rozdzielia - dwie modsze skieroway si ku mieszkaniu jednej z oficerskich on, Elbieta za posza dalej sama, szybkim krokiem przecinajc pola, przeskakujc niskie poty i kaue, gnana niepokojem. Wreszcie znalaza si przed domem. Nogi j bolay, poczochy miaa mokre, twarz rozgrzan wysikiem. Wprowadzono j do pokoju, gdzie zebrani byli wszyscy oprcz Jane. Zjawienie si Elbiety byo dla nich niespodziank. Pani Hurst i panna Bingley wprost uwierzy nie mogy, by kto tak szybko przeszed trzy mile piechot sam i po takim bocie. Elbieta bya pewna, e maj jej to za ze. Mimo to przyjy j bardzo uprzejmie, za w zachowaniu ich brata dostrzega co wicej ni uprzejmo - pogod i dobro. Pan Darcy mwi niewiele, a pan Hurst nic zgoa. Pierwszy zachwyca si w duchu piknoci jej zarowionej od wysiku cery, lecz jednoczenie zastanawia si, czy rzeczywicie powinna bya i pieszo sama trzy mile z powodu choroby Jane. Drugi myla tylko o niadaniu. Na pytanie o zdrowie siostry nie otrzymaa uspokajajcej odpowiedzi. Panna Bennet spaa le i cho jest ubrana, nie czuje si na siach opuci pokoju. Ma poza tym gorczk. Ku zadowoleniu Elbiety zaprowadzono j natychmiast do siostry, ktra zachwycona bya t wizyt. Tylko obawa, by nie sprawi kopotu i niepokoju, powstrzymaa j od napisania w licie, jak bardzo pragnie zobaczy Elbiet. Nie bya jednak zdolna do rozmowy, tote kiedy panna Bingley zostawia je same, nie moga powiedzie nic wicej prcz kilku sw wdzicznoci za niezwyk dobro, z jak jest tu traktowana. Elbieta obsugiwaa chor w milczeniu. Po niadaniu przyczyy si do nich obie siostry. Widzc, ile przywizania i

troskliwoci okazuj Jane, Elbieta nabraa dla nich sympatii. Potem przyszed lekarz i zbadawszy pacjentk, stwierdzi - jak byo do przewidzenia - e jest silnie zazibiona i e naley przedsiwzi pewne rodki zaradcze. Kaza jej wrci zaraz do ka i obieca przysa lekarstwa. Rady posuchano natychmiast, zwaszcza e gorczka wzrastaa i zacza si silna migrena. Elbieta ani na chwil nie opuszczaa pokoju chorej, a i obie panie rzadko stamtd wychodziy. Po prawdzie, nie miay nic innego do roboty, jako e panw w domu nie byo. Kiedy zegar wybi trzeci, Elbieta dosza do wniosku, e trzeba wraca, i bez wielkiej ochoty powiedziaa o tym pannie Bingley. Ta zaofiarowaa jej powz, ktry Elbieta po krtkich ceregielach zapewne by przyja, Jane jednak tak si przeja myl o rozstaniu z siostr, e panna Bingley zmuszona bya zmieni pierwotn propozycj i poprosi Elbiet, by pozostaa przez pewien czas w Netherfield. Moda panna zgodzia si z wdzicznoci, wysano wic sucego do Longbourn, aby zawiadomi rodzin i przywiz potrzebne suknie.

VIII O godzinie pitej obie damy poszy si przebra, a o wp do sidmej poproszono Elbiet na obiad. Nie moga da, niestety, pocieszajcych odpowiedzi na uprzejme zapytania, ktrymi j zasypano, a midzy ktrymi, jak z przyjemnoci stwierdzia, wyrniao si troskliwe zainteresowanie pana Bingleya. Niestety, Jane nie czuje si lepiej. Usyszawszy to, siostry kilkakrotnie powtrzyy, e s ogromnie zmartwione, e to okropne tak si powanie przezibi i e one same strasznie nie lubi chorowa, po czym straciy wszelkie zainteresowanie spraw. Ich obojtno wobec Jane, kiedy nie znajdoway si bezporednio w jej towarzystwie, rozbudzia w Elbiecie dawn niech. Brat ich by jedyn wrd zebranych osob, na ktr spogldaa z przyjemnoci. Wyranie niepokoi si o Jane, a wzgldy, jakie okazywa Elbiecie, bardzo j ujmoway, dziki nim bowiem nie czua si takim strasznym intruzem, za jakiego w jej mniemaniu uwaaa j reszta towarzystwa. Nikt prcz pana Bingleya nie powica jej zbyt wiele uwagi. Panna Bingley bya zajta wycznie panem Darcym, siostra jej take, za pan Hurst siedzcy obok Elbiety okaza si czowiekiem gnunym, yjcym tylko po to, by je, pi i gra w karty, tote kiedy stwierdzi, e ssiadka jego woli niewyszukane potrawy od ragout - nie mia jej ju nic do powiedzenia. Natychmiast po obiedzie Elbieta wrcia na gr do Jane. Gdy tylko drzwi zamkny si za wychodzc, panna Bingley pocza j obgadywa. Maniery ma fatalne - mieszanina dumy i zuchwalstwa. Panna Bennet nie potrafi prowadzi konwersacji, brak jej stylu, gustu i urody. Pani Hurst bya tego samego zdania, dodaa tylko: - Krtko mwic, nie ma w niej nic godnego uznania, oprcz tego chyba, e jest wietnym piechurem. Nigdy nie zapomn jej dzisiejszego wejcia. Wygldaa doprawdy jak dzikuska. - Och, masz zupen racj, Luizo! Ledwo mogam zapanowa nad sob. A w ogle c to za nonsens przychodzi tutaj! Czy te naprawd musiaa si wczy po polach tylko z powodu takiej bahostki, e siostra si nieco zazibia? Wosy miaa potargane, w nieadzie. - A jej spdnica! Chyba zauwaylicie? Musiaa ton w bocie. A paszczyk,

opuszczony, eby zakry te brudy, co zreszt wcale si nie udao - Twj opis moe by nawet zupenie zgodny z prawd - odezwa si Bingley - ale przyznam, e nie zauwayem tych szczegw. Uwaam, e panna Elbieta Bennet wygldaa wyjtkowo adnie wchodzc tutaj dzi rano. Jej zabocona spdnica zupenie usza mej uwagi. - Pan na pewno j zauway, prawda, panie Darcy? pytaa panna Bingley. Skonna te jestem twierdzi e nie yczyby sobie, by paska siostra robia z siebie podobne widowisko. - Oczywicie, e nie. - Przej piechot trzy, cztery, pi czy ile tam mil, brnc po kostki w bocie, i to sama, zupenie sama! O c jej chodzio? Moim zdaniem, chciaa nam okaza t jak ohydn, z zarozumialstwa pync niezaleno, typow maomieszczask obojtno wzgldem form i przyzwoitoci. - Okazaa przywizanie do siostry, a to mia cecha - odpar Bingley. - Obawiam si, panie Darcy - szeptem sczya jadowite sowa panna Bingley - e ta caa obrzydliwa historia zmniejszya paskie uznanie dla jej piknych oczu. - Ani troch - odpar. - Lniy jeszcze pikniej po takim wysiku. Po tych sowach nastpia chwila ciszy, przerwana przez pani Hurst, ktra znw zacza: - Ogromnie mi si podoba Jane Bennet - to urocza dziewczyna - i z caego serca jej ycz, by si jak najlepiej urzdzia w yciu. Obawiam si jednak, e nie ma na to, biedactwo, adnych szans. Z takim ojcem i matk, i z tak niskimi koneksjami - Wydaje mi si, e mwiycie, i wuj ich jest adwokatem w Meryton? - Tak, i maj jeszcze drugiego, ktry mieszka gdzie w okolicach Cheapside. - Kapitalne! - zawoaa jej siostra i obie rozemiay si serdecznie. - Gdyby nawet ich wujowie zapenili ca Cheapside po brzegi - odpar Bingley - i tak nie zmniejszyoby to ani na jot czaru tych panien. - Musi to jednak do powanie zmniejszy ich moliwoci polubienia czowieka o pewnej pozycji; w wiecie - odrzek Darcy.

Bingley nie odpowiedzia na to, siostry jednak z serca przyklasny sowom pana Darcyego i przez pewien czas oddaway si artom na koszt pospolitej rodziny ich drogiej przyjaciki. W nowym jednak przypywie czuoci uday si do jej pokoju, opuszczajc salonik, i siedziay tam, dopki nie poproszono ich na kaw. Jane czua si bardzo le, tote Elbieta nie chciaa od niej odej, pki pnym wieczorem nie stwierdzia z zadowoleniem, e chora usna. Sdzia, i wypada zej na d - robia to jednak bez przyjemnoci. Wchodzc do salonu, zastaa cae towarzystwo zajte gr w karty, do ktrej j natychmiast zaproszono. Podejrzewajc jednak, e graj wysoko, odmwia, wymawiajc si chorob siostry i tumaczc, i przez krtki czas, jaki tu moe zosta, zajmie si czytaniem. Pan Hurst spojrza na ni zdumiony. - Pani woli ksik od kart? - zapyta. - To dosy osobliwe. - Panna Elbieta Bennet - rzeka panna Bingley - gardzi kartami. Jest wielk mioniczk ksiek i w niczym poza lektur nie znajduje przyjemnoci. - Nie zasuguj ani na t pochwa, ani na t krytyk! - owiadczya Elbieta. - Nie jestem wielk mioniczk ksiek, a przyjemno znajduj w wielu rzeczach. - Jestem pewien, e znajduje pani przyjemno w pielgnowaniu swej siostry odezwa si Bingley - a mam nadziej, i przyjemno ta bdzie niedugo o wiele wiksza, gdy zobaczy pani pacjentk przy zdrowiu. Elbieta podzikowaa mu serdecznie, a potem podesza do stou, na ktrym leao kilka ksiek. Pan Bingley zaofiarowa natychmiast sw pomoc i chcia przynie jej jakie inne - wszystkie, jakie tylko mona znale w jego bibliotece. - Chciabym, aby moje zbiory byy wiksze i mogy pani sprawi przyjemno, a mnie przynie zaszczyt, bardzo jednak jestem leniwy i cho niewiele mam ksiek, nie wszystkie z nich przeczytaem. Elbieta zapewnia go, e wystarcz jej te, ktre s w pokoju. - Zdumiewa mnie fakt - rzeka panna Bingley - e nasz ojciec pozostawi tak niewielk bibliotek. Jaka zachwycajca jest paska, panie Darcy, w Pemberley. - Nie najgorsza - odpar. - To praca wielu pokole.

- No i pan sam tak bardzo j wzbogaci! Przecie wci kupuje pan ksiki. - Nie mog poj, jak mona zaniedbywa bibliotek rodzinn w takich czasach jak dzisiejsze. - Zaniedbywa! Nie zaniedbujesz pan niczego, co mogoby doda uroku tej szlachetnej siedzibie! Kiedy bdziesz budowa swj dom, Karolu, chciaabym, by stworzy co cho w czci tak zachwycajcego jak Pemberley. - Ja rwnie bym tego pragn. - Radziabym ci, by kupi co w ssiedztwie i wzi Pemberley za pewnego rodzaju wzr. Nie ma w caej Anglii pikniejszego hrabstwa ni Derby. - Z najwiksz ochot. Kupi nawet samo Pemberley, jeli Darcy mi je sprzeda. - Mwi o rzeczach moliwych, Karolu. - Sowo daj, siostrzyczko, wydaje mi si, e bardziej prawdopodobne jest zyskanie Pemberley za pomoc pienidzy ni naladownictwa. Elbiet tak zainteresowaa ta rozmowa, i niewiele uwagi powicia ksice. Wkrtce odoya j, przysuna si do stolika i usiada pomidzy panem Bingleyem a starsz jego siostr, przygldajc si grze. - Czy panna Darcy bardzo urosa od zeszej wiosny? - spytaa panna Bingley. Czy jest ju tego wzrostu co ja? - Chyba tak. Jest wzrostu panny Elbiety Bennet, a moe troch wysza. - Jake tskni, by j zobaczy! W yciu nie spotkaam tak zachwycajcej osoby. C za aparycja, jakie maniery, co za wyksztacenie w tak modym wieku! Jak znakomicie gra na klawikordzie! - Zawsze mnie zdumiewa - wtrci Bingley - skd wszystkie mode damy bior cierpliwo na zdobycie tylu kunsztw. - Wszystkie mode damy, twoim zdaniem, s w posiadaniu tylu kunsztw? Ale, drogi Karolu, c chcesz przez to powiedzie? - Wszystkie. Tak mi si wydaje. Wszystkie maluj na drewnie, haftuj parawaniki przed kominki i szydekuj woreczki na pienidze, Nie znam chyba panny, ktra by tego wszystkiego nie umiaa. Jestem te pewien, e nikt mwic mi po raz pierwszy o jakiej

modej damie nie zapomnia nigdy nadmieni, e jest bardzo wyksztacona. - Twoja lista umiejtnoci, ktre wchodz w najczciej spotykany zakres wyksztacenia, bardzo jest bliska prawdy, niestety - rzek Darcy. - Okrelenia te stosuje si zbyt czsto wobec wielu modych dam, ktre zasuyy sobie na dobr opini tylko dziki zrobieniu szydekiem sakiewki lub wyhaftowaniu parawanika. Daleki jednak jestem od twego uznania dla kobiet w oglnoci. Mog si szczyci znajomoci zaledwie szeciu prawdziwie wyksztaconych dam spord wszystkich, ktre mi s znane. - Ja to samo, doprawdy - wiergotaa panna Bingley. - Wobec tego - stwierdzia Elbieta - paskie pojcie kobiety wyksztaconej musi wiele w sobie zawiera. - Tak. Ja rozumiem przez to bardzo duo. - Oczywicie! - zawtrowaa wiernie jego popleczniczka. - Nie mona ceni za wyksztacenie kogo, kto nie wyszed daleko poza wszystko, co pospolite. Kobieta powinna posi dogbnie muzyk, piew, rysunek, taniec i jzyki nowoytne, wwczas dopiero zasuguje na nazw posiadajcej kunszta. Poza tym w jej sposobie bycia, chodzeniu, w brzmieniu gosu powinno by co, bez czego nie moe w peni zasugiwa na to okrelenie. - Wszystko to winna posiada - rzek Darcy a prcz tego rozwija swj umys czym bardziej istotnym: jak najczstsz lektur. - Nie dziwi si teraz, e zna pan zaledwie sze wyksztaconych kobiet. Moe raczej dziwi si, i si takie w ogle znalazy. - Czyby pani tak ostro sdzia wasn pe, by wtpi w podobn moliwo? - W kadym razie nie widziaam takiej kobiety, Nigdy nie spotkaam takich, jak pan opisywa, uzdolnie, pracowitoci, gustu i elegancji poczonych w jednej osobie. Pani Hurst i panna Bingley poczy gono protestowa przeciwko jej nieuzasadnionym wtpliwociom, twierdzc, e znaj wiele kobiet odpowiadajcych tym wymaganiom, a wreszcie pan Hurst przywoa je do porzdku, narzekajc gono na ich nieuwag podczas gry. Poniewa pooyo to kres rozmowie, Elbieta po chwili opucia pokj.

- Elbieta Bennet - rzeka panna Bingley, natychmiast gdy drzwi zamkny si za wychodzc - naley do tych modych dam, ktre pragn przypodoba si pci odmiennej, deprecjonujc wasn. Moim zdaniem w stosunku do wielu mczyzn moe si to uda, uwaam jednak, i to ndzny sposb, niegodna sztuczka. - Niewtpliwie - rzek Darcy, do ktrego przede wszystkim odnosia si owa uwaga - niegodziwe s wszelkie sztuczki, do jakich zniaj si niektre kobiety, chcc zwrci na siebie uwag mczyzny. Wszystko co ma jakikolwiek zwizek z przewrotnoci, jest godne potpienia. Panna Bingley niezupenie zadowolona z odpowiedzi nie kontynuowaa rozmowy na ten temat. Elbieta zesza do salonu jeszcze raz, tylko po to, by powiedzie, i siostra jej gorzej si czuje i e nie moe pozostawi jej samej. Bingley nalega, by natychmiast posa po pana Jonesa, a siostry jego twierdziy, i aden wiejski doktor na nic tu si nie zda, i radziy wysa kuriera do Londynu po jednego z najznakomitszych lekarzy. O tym Elbieta i sysze nie chciaa, lecz chtnie ustpia ich bratu. Ustalono wic, i pole si po pana Jonesa jutro wczesnym rankiem, jeli panna Bennet nie poczuje si wyranie lepiej. Bingley nie mg sobie miejsca znale, siostry jego owiadczyy, i s zrozpaczone. Ukoiy jednak sw rozpacz maym duetem po kolacji. Brat ich szuka pociechy w rozmowie z gospodyni, ktrej surowo przykaza, by jak najwicej uwagi i troskliwoci powicia chorej damie i jej siostrze.

IX Wiksz cz nocy Elbieta spdzia w pokoju Jane, nastpnego za dnia moga przekaza panu Bingleyowi przez suc, przysan przez niego wczesnym rankiem, pomyln wiadomo o stanie zdrowia siostry. Podobnej odpowiedzi udzielia pniej dwm eleganckim pokojwkom jego sistr. Mimo poprawy jednak prosia, aby wysano do Longbourn licik, w ktrym wzywaa matk, aby przyjechaa i sama przekonaa si o stanie zdrowia Jane. Licik wysano natychmiast, a proba w nim zawarta szybko zostaa speniona. Wkrtce po niadaniu przybya do Netherfield pani Bennet w towarzystwie dwch najmodszych crek. Gdyby znalaza Jane w niebezpieczestwie, na pewno zmartwiaby si ogromnie. Stwierdziwszy jednak, i choroba jest niezbyt grona, pani Bennet wcale nie yczya sobie powrotu crki do zdrowia, Jane bowiem musiaaby wwczas wyjecha z Netherfield. Nie chciaa wic nawet sucha prb chorej, by j zabrano do domu, a i lekarz, ktry wanie przyjecha, nie chcia si na to zgodzi. Posiedziawszy chwil z Jane, matka i trzy crki przeszy do salonu na zaproszenie panien Bingley. Pan domu powita je, wyraajc nadziej, e pani Bennet nie jest zaniepokojona stanem zdrowia crki. - Przykro mi - odrzeka - lecz jest gorzej ni przypuszczaam. Jane zbyt jest chora, by mona j przewie do domu. Pan Jones twierdzi, e nawet myle o tym nie wolno. Musimy jeszcze przez pewien czas naduywa paskiej gocinnoci. - Przewozi j! - krzykn Bingley. - Jak mona myle o czym podobnym! Jestem pewien, e moja siostra sysze o tym nie zechce. - Moe pani by pewna - rzeka z chodn uprzejmoci panna Bingley - i panna Bennet w czasie swego pobytu u nas otoczona bdzie najlepsz opiek. Pani Bennet wylewnie zapewnia, e doskonale zdaje sobie z tego spraw. - Gdyby nie miaa takich dobrych i oddanych przyjaci - dodaa - to nie wiem, co by si z ni stao, doprawdy. Bardzo jest chora i cierpi ogromnie, a taka przy tym cierpliwa jak nikt, zreszt ona zawsze taka cierpliwa najagodniejszy charakter pod socem. Zawsze powtarzam moim dziewcztom, e ani im si z ni rwna. Rozkoszny

masz pan ten pokj, panie Bingley, i co za wspaniay widok na t wirowan alejce Nie znam na wsi miejsca, ktre mogoby si rwna z Netherfield. Mam nadziej, i nie mylisz pan o szybkim wyjedzie, cho dzieraw wzie na tak krtko. - Wszystko, co robi, robi szybko - odrzek. - Dlatego, jeli postanowi opuci Netherfield, wyjad std prawdopodobnie w pi minut pniej. Teraz jednak wydaje mi si, e osiadem tu na dobre. - Tego wanie spodziewaam si po panu - rzeka Elbieta. - Pani zaczynasz mnie rozumie! - zawoa, obracajc si ku niej. - O, tak, rozumiem pana doskonale. - Chciabym to uzna za komplement, sdz jednak, i to aden zaszczyt tak atwo da si przejrze. - To zaley. Skryty i skomplikowany charakter nie musi by koniecznie wicej czy mniej wart ni paski. - Lizzy! - zawoaa matka. - Pamitaj, gdzie jeste, i zaprzesta, prosz, tych niesfornych wybrykw, ktre znosimy w domu. - Nie wiedziaem - cign Bingley - e zajmujesz si, pani, studiowaniem ludzkich charakterw. To musi by niezmiernie interesujce. - Tak, lecz najbardziej interesujce s skomplikowane charaktery. Maj przynajmniej t jedn zalet. - Wie - wtrci Darcy - nie moe dostarczy pani wielu materiaw do takich studiw. Na wsi yje si w bardzo ograniczonym i jednostajnym rodowisku. - Ale sami ludzie tak si zmieniaj, e wci mona w nich dojrze co nowego. - Masz racj - zawoaa pani Bennet dotknita tonem, jakim Darcy mwi o wiejskim ssiedztwie. - Zapewniam pana, e jeli idzie o te sprawy, to tyle samo znajdziesz ich pan na wsi, co i w miecie. Owiadczenie to zdumiao wszystkich. Pan Darcy przez chwil spoglda na sw rozmwczyni, po czym wycofa si bez odpowiedzi, pani Bennet za, wyobraajc sobie, i zmiadya go cakowicie, cigna dalej, upojona zwycistwem. - Jeli na przykad o mnie chodzi, to wcale nie widz, czym Londyn tak znowu

gruje nad wsi, chyba tylko sklepami i tymi wszystkimi miejscami publicznymi. Wie jest o wiele przyjemniejsza, nieprawda, panie Bingley? - Kiedy jestem na wsi - odpar - nigdy nie mam ochoty z niej wyjeda, lecz kiedy jestem znowu w miecie, rwnie nie chc go opuszcza. I jedno, i drugie ma swe zalety, a ja wszdzie potrafi by tak samo szczliwy. - Bo te ma pan odpowiednie po temu usposobienie. Ten pan za - tu spojrzaa na Darcyego - ma, jak mi si zdaje, wie po prostu za nic. - Ale myli si mamusia - przerwaa Elbieta, rumienic si za ni ze wstydu. Zupenie mylnie poja mama sowa pana Darcyego. On chcia tylko powiedzie, e na wsi nie spotkasz tak wielu rozmaitych ludzi jak w miecie. Musi te mama przyzna, e ma cakowit racj. - Oczywicie, duszko, wcale nie twierdz, bymy tu miay rozliczn rozmaito ludzi, ale ju co do tego, by ich byo mao, to si te nigdy nie zgodz. Wtpi, by gdziekolwiek na wsi stosunki ssiedzkie byy bardziej oywione ni u nas. Przecie bywamy w dwudziestu czterech domach. Nic prcz sympatii dla Elbiety nie mogoby nakaza Bingleyowi zachowania powagi. Jego siostra mniejsz okazaa delikatno, spogldajc na pana Darcyego ze znaczcym umieszkiem. Elbieta, chcc odwrci wreszcie uwag matki od tego przedmiotu, zapytaa, czy po jej wyjedzie z Longbourn nie przyjedaa tam Charlotta Lucas. - A owszem, bya wczoraj z ojcem. C to za miy czowiek ten sir William, prawda, panie Bingley? Taki elegancki! Taki wiatowy i przy tym taki prosty. Kademu ma zawsze co do powiedzenia. Tak w moim pojciu wyglda prawdziwie dobre wychowanie, i zdaje mi si, e ludzie, ktrzy maj o sobie wysokie pojcie i tacy s wani, e do nikogo nie chc nawet ust otworzy, myl si bardzo w tym wzgldzie. - Czy Charlotta zostaa na obiedzie? - Nie! Musiaa wrci do domu, bo pieczono ciasto. Ja, na przykad, panie Bingley, trzymam tak sub, ktra sama potrafi robot zrobi, i swoje crki wychowaam zupenie inaczej ni lady Lucas. Ale c, kady robi to, co uwaa za suszne, a panny

Lucas to doprawdy bardzo mie, porzdne dziewczta. Szkoda tylko, e nieadne. Nie mwi, bro Boe, eby Charlotta bya specjalnie brzydka, no ale ona jest szczeglnie nam bliska. - Robi wraenie miej panny - odpar Bingley. - No tak, ale musi pan przyzna, e jest bardzo brzydka. Sama lady Lucas czsto to powtarza, zazdroci mi urody mojej Jane. Nie zwykam si chwali moimi dziemi, ale ju co do Jane, to doprawdy rzadko mona spotka pikniejsz pann. Tak wszyscy mwi. Ja tam wasnemu zdaniu nie dowierzam, bom przecie jej matka. Kiedy miaa zaledwie pitnacie lat, spotkaa w Londynie u mojego brata, Gardinera, pewnego pana, ktry tak si w niej zakocha, e bratowa bya przekonana, i si owiadczy przed jej wyjazdem. Ale si nie owiadczy. Moe uzna, e jest jeszcze zbyt moda. Napisa w kadym razie kilka wierszy o niej. Bardzo byy adne. - I tak skoczya si jego mio - niecierpliwie przerwaa Elbieta. - Myl, e nie ona jedna zgina w ten sposb. Zastanawiam si, kto pierwszy odkry, jak skutecznie poezja potrafi zniszczy uczucie. - Zwykem uwaa poezj za pokarm mioci - wtrci Darcy. - Owszem, ale mioci piknej, mocnej i zdrowej. Wszystko, co zdrowe, potrzebuje poywki. Ale jestem pewna, e takie lekkie, wte zainteresowanie mona zagodzi na mier za pomoc jednego sonetu. Darcy umiechn si tylko, nastpia chwila milczenia, a Elbieta a draa ze strachu, by matka znw nie zacza czego mwi, naraajc si na miech. Bardzo chciaa przerwa t cisz, ale nic jej nie przychodzio do gowy. Po krtkiej chwili pani Bennet zacza ponownie dzikowa panu Bingleyowi za jego uprzejmo wobec Jane oraz przepraszaa za dodatkowy kopot, jaki mu sprawia obecno Lizzy. Pan Bingley odpowiedzia z nie udawan grzecznoci, zmusi tez siostr do okazania uprzejmoci i powiedzenia tego co w danym wypadku powiedzie naleao. Trzeba stwierdzi, e rol sw odegraa bez wielkiego wdziku. Pani Bennet jednak bya cakowicie zadowolona i wkrtce rozkazaa, by powz zajecha. Na ten znak wysuna si jedna z jej modszych crek. Podczas caej wizyty obie panny szeptay co

do siebie a w wyniku tych szeptw ustaliy, i modsza przypomni panu Bingleyowi o balu, ktry obieca wyda zaraz po przyjedzie do Netherfield. Lidia bya do tg, wyronit pitnastolatk o piknej cerze i zawsze rozemianej buzi. Bya ulubienic matki i dziki temu tak wczenie wesza w wiat. Tryskaa z niej ywotno. Od dziecistwa miaa wysokie mniemanie o sobie, a nadskakiwania oficerw, ktrych przycigay zarwno dobre obiadki wuja Philipsa, jak i jej wasne, trzpiotowate zachowanie, jeszcze mocniej utwierdziy j w tym przekonaniu. Sta j wic byo na to, by zagadn pana Bingleya o bal i obcesowo przypomnie mu jego obietnic. Dodaa te, e niedotrzymanie jej przyniosoby mu straszny, okropny wstyd. Odpowied modego czowieka na ten niespodziewany atak zabrzmiaa jak muzyka w uszach matki: - Upewniam pani, e w peni podtrzymuj moj obietnic. Kiedy siostra powrci do zdrowia, bdziesz pani moga sama wyznaczy dzie balu. Ale z pewnoci nie miaaby pani ochoty taczy, kiedy siostra chora. Lidia owiadczya, e jej to cakowicie wystarcza Oczywicie, lepiej zaczeka, a Jane wyzdrowiej a przez ten czas pewno i kapitan Carter powrci do Meryton. - A kiedy pan wydasz bal - dodaa - zmusz ich do tego samego. Powiem pukownikowi Forsterowi, e byby wstyd, gdyby tego nie zrobi. Pani Bennet odjechaa, a Elbieta natychmiast powrcia do Jane, pozostawiajc zachowanie swej rodziny i wasne na pastw komentarzy obu dam i pana Darcyego. Nic jednak nie mogo nakoni tego ostatniego, by przyczy si do obmawiania jej, nawet mimo wszystkich docinkw panny Bingley na temat piknych oczu.

X Min dzie - taki sam jak poprzedni. Kilka porannych godzin pani Hurst i panna Bingley spdziy u chorej, ktra, aczkolwiek powoli, wracaa jednak do zdrowia. Wieczorem Elbieta przyczya si do zebranego w salonie towarzystwa. Tym razem nie grano w karty. Pan Darcy zajty by pisaniem listu, a siedzca obok panna Bingley ledzia ruchy jego pira i przerywaa cigle, proszc, by donis co siostrze w jej imieniu. Pan Hurst gra w pikiet z panem Bingleyem, pani Hurst za przygldaa si grze. Elbieta zaja si jak robtk, a jednoczenie z duym rozbawieniem przysuchiwaa si rozmowie pana Darcyego z jego towarzyszk. Ustawiczne zachwyty damy czy to nad jego charakterem pisma, czy nad niezwyk rwnoci linijek, czy te wreszcie dugoci samego listu, oraz cakowity brak zainteresowania, z jakim te uniesienia byy przyjmowane wszystko to razem tworzyo do dziwny dialog i cakowicie pokrywao si z tym, co dotychczas o obydwojgu mylaa. - Jake si panna Darcy ucieszy, otrzymawszy taki list. Milczenie. - Pan pisze niezwykle szybko. - Mylisz si, pani, pisz wolno. - Ile listw musi pan pisa w cigu roku, a zwaszcza w interesach. Dla mnie byoby to udrk. - Szczcie zatem, e pisanie listw przypado w udziale mnie, a nie pani. - Prosz, napisz pan swojej siostrze, e tskni za jej widokiem. - Ju jej to raz napisaem, stosownie do yczenia pani. - Wydaje mi si, e to piro nie odpowiada panu. Pozwl, prosz, bym je zatemperowaa. Znakomicie temperuj pira. - Dzikuj, ale ja zawsze robi to sam. - Jakim sposobem potrafisz pan pisa tak rwno? Milczenie. - Napisz pan siostrze, prosz, e jestem zachwycona, syszc o jej postpach w

grze na harfie, i e istnym przeyciem by dla mnie jej liczny may wzorek na st, ktry uwaam za stokro pikniejszy od projektw panny Grantley. - Czy pozwolisz mi, pani, zostawi te zachwyty do nastpnego listu? Nie mam ju miejsca, aby je tu wyrazi. - Ach, to niewane. Zobacz j przecie w styczniu. Czy zawsze pan piszesz do siostry takie rozkosznie dugie listy? - Zwykle pisz dugie listy, czy jednak s one rozkoszne, trudno mi o tym sdzi. - Uwaam to wrcz za pewnik: jeli komu z atwoci przychodzi pisa dugie listy, to musi pisa dobrze. - Nie uda ci si ten komplement, Karolino, bo jemu pisanie listw wcale nie przychodzi z atwoci! - zawoa jej brat. - Zbyt uporczywie szuka jak najduszych sw, prawda, Darcy? - Pisz zupenie inaczej ni ty. - Ach! - krzykna panna Bingley. - Karol pisze wprost najnieporzdniej w wiecie. Poow sowa poyka, a reszt zamazuje. - Myl szybciej ni pisz. Z tego wanie powodu moje listy - zdaniem tych, ktrzy je czytaj - czsto nie zawieraj adnych myli. - Paska skromno - wtrcia Elbieta - musi rozbroi kad krytyk. - Nie ma nic bardziej zwodniczego nad pozory skromnoci - rzek Darcy. - Czsto jest to tylko obojtno wobec opinii ludzkiej, a czasami zamaskowana pycha. - A ktrej z tych dwch cech doszukae si w moim ostatnim dowodzie skromnoci? - Zamaskowanej pychy. W rzeczywistoci dumny jeste z tego, e piszesz nieporzdnie, uwaasz bowiem, i wypywa to z szybkoci myli i tego, e nie dbasz specjalnie, w jak ubierzesz je form, co jest twoim zdaniem godne jeli nie pochway, to w kadym razie zainteresowania. Zdolno szybkiego dziaania jest wysoko ceniona przez kadego, kto j posiada, nie zauwaa on jednak niedoskonaoci swych poczyna. Kiedy dzisiaj rano mwie pani Bennet, e jeli kiedykolwiek zdecydujesz si na opuszczenie Netherfield, wyjedziesz std w przecigu piciu minut, uwaae, i sowa

twoje s czym w rodzaju panegiryku na wasn cze i powinny ci zyska uznanie suchajcych. A powiedz mi, c jest tak bardzo chwalebnego w niezrwnowaonym popiechu, ktry ci kae pozostawi wany interes nie doprowadzony do koca, i ani tobie, ani nikomu innemu nie moe przynie poytku? - Ech! - zawoa Bingley. - Zbyt duo dasz! eby pamita wieczorem wszystkie gupstwa, ktre si powiedziao rano! A mimo to, powiadam ci: byem przekonany, e mwi prawd. W kadym razie nie przybieraem pozy rozgorczkowanego szaleca, by w ten sposb przypodoba si damom. - Wiem, e by o tym przekonany, ale nie wierz, by mg std rzeczywicie w takim popiechu wyjecha. Zachowanie twoje bdzie w tym samym stopniu uzalenione od przypadku, co zachowanie kadego czowieka. Gdyby wsiada ju na konia, a ktry z przyjaci powiedzia ci: Bingley, zosta jeszcze z tydzie, prawdopodobnie zastosowaby si do jego yczenia i nie wyjecha, a za nastpnym sowem namowy pozostaby na cay miesic. - W ten sposb dowiode pan tylko - zawoaa Elbieta - i pan Bingley raczej siebie nie docenia, ni przecenia. Wywoae pan wicej dla uznania, ni on tego pragn. - Doprawdy, jestem ci, pani, niezwykle zobowizany - rzek Bingley. - Wykrcia sowa mego przyjaciela na opak i zrobia z nich komplement pod adresem mego czarujcego usposobienia. Obawiam si jednak, e ten mody czowiek chcia powiedzie co zupenie innego. Z pewnoci miaby lepsze o mnie zdanie, gdybym w podobnych okolicznociach stanowczo przyjacielowi odmwi, po czym jak najszybciej odjecha. - Wobec tego, czy pan Darcy nie uwaa, i nago paskich postanowie wyrwnuje konsekwencja, z jak trwasz przy nich? - Prawd rzekszy, trudno mi odpowiedzie, jak naley, na tak zadane pytanie. Niech Darcy sam mwi za siebie. - Kaesz mi tumaczy si ze sw, ktre zechciae nazwa moimi, a ktrych ja nigdy nie wypowiedziaem. Pozwalajc jednak, by sprawy wyglday tak, jak ty je przedstawie, musz prosi, by panna Bennet nie zapomniaa, i w przyjaciel, ktry

pragnie rzekomo jego powrotu do domu i opnienia pierwotnych jego planw, po prostu chce tego i prosi, lecz nie podaje ani jednego argumentu, ktrym by uzasadnia sw prob. - Czy nie uwaa pan, e cnot jest ustpstwo, i to chtne, natychmiastowe ustpstwo wobec namowy przyjaciela? - Ustpstwo bez przekonania o jego susznoci nie wiadczy chwalebnie o rozsdku namawiajcego czy namawianego. - Wydaje mi si, i pan, panie Darcy, nie uznaje najmniejszego wpywu przyjani czy uczucia. Proszony czsto ustpuje chtnie ze wzgldu na osob proszcego nie czekajc na argumenty, ktre by go przekonay o susznoci sprawy. Nie mwi specjalnie o przypadku, jaki pan dae, ilustrujc usposobienie pana Bingleya. Moemy jednak zaczeka na podobn sytuacj i dopiero wtedy dyskutowa nad rozwizaniem, jakie pan Bingley wybierze. Ale w zwykych, codziennych przypadkach, kiedy jeden z przyjaci pragnie, by drugi zmieni postanowienie w sprawie niewielkiej wagi, czy doprawdy miaby pan ze pojcie o czowieku, ktry ulegby tej probie nie czekajc na argumenty? - Czy nie byoby raczej suszne, nim bdziemy mwi dalej, bymy dokadniej okrelili zarwno wag tej proby, jak i stopie zayoci pomidzy owymi ludmi? - Oczywicie - zgodzi si Bingley. - Ustalmy najpierw wszystkie szczegy, nie zapominajc o ich rozmiarach i proporcjach, to bowiem moe mie o wiele wiksze znaczenie w naszym rozumowaniu, ni pani si wydaje. Zapewniam ci, e gdyby Darcy nie by w porwnaniu ze mn taki wielki i rosy, to nie okazywabym mu nawet w poowie takiego szacunku. Stwierdzam bowiem, e nie znam nikogo bardziej okropnego ni on w pewnych okolicznociach i w pewnych miejscach, a ju specjalnie w jego wasnym domu w niedzielne wieczory, kiedy nie ma nic do roboty. Darcy umiechn si, Elbieta jednak zauwaya, i jest lekko uraony, powstrzymaa wic wybuch miechu. Panna Bingley wystpia z pretensj do brata za obraanie gocia podobnymi niedorzecznociami. - Rozumiem twoje motywy - rzek do przyjaciela Darcy. - Nie lubisz wywodw

logicznych i dlatego chcesz je przerwa. - Moe to i prawda. Wszelka argumentacja zbyt mi przypomina uczone dysputy. Bd bardzo wdziczny, jeli si z ni wstrzymacie do mego wyjcia z pokoju, a wtedy bdziecie mogli mwi o mnie, co si wam ywnie podoba. - Spenienie paskich pragnie - odpara z umiechem Elbieta - nie bdzie dla mnie najmniejszym powiceniem, a pan Darcy rwnie powinien chyba powrci do listu. Pan Darcy poszed za jej rad. Kiedy skoczy, zwrci si do panny Bingley i Elbiety z prob o muzyk. Panna Bingley byskawicznie rzucia si do klawikordu, a usadowiwszy si przy nim, zaproponowaa grzecznie Elbiecie pierwszestwo, na co ona rwnie grzecznie i z wielk powag odmwia. Pani Hurst piewaa razem z siostr. Podczas gdy obie panie zajte byy muzyk, Elbieta, przegldajc lece na klawikordzie nuty, zauwaya, i oczy pana Darcyego niezwykle czsto zwracaj si ku niej. Trudno jej byo przypuci, by staa si przedmiotem admiracji tak wielkiego czowieka, a jednak byoby przecie jeszcze dziwniejsze, gdyby przyglda jej si dlatego, e mu si nie podoba. Wreszcie dosza jednak do wniosku, e przyciga uwag pana Darcyego, poniewa mody czowiek ma jej, w swoim pojciu, wicej do zarzucenia ni komukolwiek z obecnych. To przypuszczenie jednak nie byo dla niej bolesne. Zbyt ma przywizywaa wag do osoby pana Darcyego, by dba o jego uznanie. Po kilku piosenkach woskich panna Bingley zmienia charakter muzyki i zagraa yw, szkock melodi. W chwil potem pan Darcy, przysuwajc si do Elbiety, spyta: - Czy masz, pani, ochot wykorzysta tak wietn sposobno i zataczy reela? Umiechna si, lecz nie odpowiedziaa. Powtrzy pytanie, troch zdziwiony jej milczeniem. - Och - odrzeka - syszaam, jak pyta pan po raz pierwszy, nie mogam jednak zdecydowa si natychmiast, co odpowiedzie. Wiem dobrze, i chcia pan, bym odpowiedziaa: ogromn. Mgby wtedy z satysfakcj wzgardzi moim gustem, ja

jednak bardzo lubi obala podobne plany i wyszydza tak zamierzon wzgard. Postanowiam wobec tego powiedzie panu, i nie mam ochoty na taniec. Nieche si pan teraz omieli spojrze na mnie lekcewaco. - Nigdy bym si na to nie omieli, askawa pani. Elbiet zdumiaa jego galanteria, bo wydawao jej si, e go obrazia. Nie zdawaa sobie sprawy, e jej zachowanie jest tak wdzicznym poczeniem sodyczy i obuzerstwa, i nie sposb nim obrazi kogokolwiek. Nigdy jeszcze Darcy nie podda si tak bardzo urokowi kobiety. Zacz zdawa sobie spraw, i gdyby nie pospolito jej koneksji i pochodzenia, znajdowaby si rzeczywicie w pewnym niebezpieczestwie. Panna Bingley spostrzega lub domylia si wystarczajco wiele, by poczu wzbierajc zazdro, a troska o powrt do zdrowia drogiej przyjaciki, Jane, zostaa spotgowana pragnieniem, by si wreszcie pozby Elbiety. Staraa si wzbudzi w Darcym antypati do modej damy, mwic cigle o ich przypuszczalnym maestwie i rojc obrazy jego przyszego szczcia w tym zwizku. - Przypuszczam - mwia, gdy nastpnego dnia spacerowali razem pomidzy krzewami - e udzielisz pan swojej teciowej kilku uwag, oczywicie, kiedy ju minie ta upragniona chwila, co do korzyci, jakie przynosi milczenie, i jeli ci si uda, oduczysz modsze siostry swej pani od biegania za oficerami. I pewno sprbujesz - jeli wolno mi w ogle porusza przedmiot tak delikatny - ukrci t drobn manier stojc na pograniczu zarozumialstwa i zuchwaoci, jaka cechuje dam paskiego serca. - Czy ma pani jeszcze inne propozycje tyczce mego szczcia rodzinnego? - Oczywicie! Powie pan koniecznie w galerii obrazw w Pemberley portrety wujaszka i cioteczki Philipsw. Powie je pan obok portretu swego ciotecznego dziada, sdziego. Przecie obaj ci panowie s przedstawicielami tego samego zawodu, tylko e kady innej jego linii. Jeeli za chodzi o portret paskiej Elbiety, to musisz pan z niego zrezygnowa. Jaki bowiem malarz potrafiby odda te pikne oczy w caym ich blasku? - Nie byoby atwym zadaniem odda ich wyraz, ale mona by przecie odmalowa przynajmniej ich kolor, ksztat i te dugie, przepikne rzsy. W tej wanie chwili spotkali idce inn ciek pani Hurst i Elbiet we wasnej

osobie. - Nie wiedziaam, e wybieracie si na spacer - rzeka panna Bingley lekko zmieszana, baa si bowiem, czy nie dosyszano ich rozmowy. - Zachowujecie si w stosunku do nas wrcz okropnie - rzeka pani Hurst. Uciekacie z domu i nie mwicie wcale, e idziecie na spacer. Po czym, ujwszy pana Darcyego pod rami, pozostawia Elbiet samej sobie. cieka moga pomieci najwyej trzy osoby. Pan Darcy odczu ten nietakt i rzek szybko: - Ta cieka jest dla nas za wska. Chodmy lepiej alejk. Elbieta jednak nie miaa najmniejszej ochoty im towarzyszy, tote zawoaa ze miechem: - Nie, zostacie tutaj, prosz! Co za pikna grupa, doprawdy, przelicznie pastwo wygldacie! Czwarta osoba zepsuaby zupenie malowniczo tego obrazu. Do widzenia. Odbiega wesoo, cieszc si podczas tej samotnej przechadzki myl, i za dzie lub dwa bdzie z powrotem w domu. Jane bowiem czua si do tego stopnia lepiej, i miaa zamiar tego wieczora opuci na par godzin swj pokj.

XI Kiedy po obiedzie panie wyszy z jadalni, Elbieta pobiega do siostry i sprawdziwszy, czy jest dostatecznie ciepo ubrana, zaprowadzia j do salonu, gdzie Jane zostaa entuzjastycznie powitana przez obie jej przyjaciki. Nigdy nie wyday si Elbiecie tak mie jak przez t godzin, ktra upyna, nim przyczyli si do nich panowie. Miay ogromny dar prowadzenia rozmowy. Potrafiy opisa przyjcie ze szczegami, opowiedzie anegdot z humorem i wymiewa znajomych z caego serca. Kiedy jednak ukazali si panowie, Jane przestaa by gwnym przedmiotem zainteresowania. Oczy panny Bingley zwrciy si natychmiast ku panu Darcyemu i nim zdy postpi par krokw, ju miaa mu co do powiedzenia. Zwrci si jednak najpierw do najstarszej panny Bennet z uprzejmymi gratulacjami, pan Hurst skoni si lekko i owiadczy, e bardzo mu jest mio - obaj za wylewne i ciepe powitania pozostawili Bingleyowi. Ten okazywa niezwyk rado i troskliwo. Przez pierwsze p godziny rozdmuchiwa ogie na kominku, aby Jane nie odczua zmiany otoczenia. Na jego te danie przesadzono j w inny fotel, po drugiej stronie kominka, aby znalaza si dalej od drzwi. Potem uplasowa si koo niej i nie odzywa si prawie do nikogo innego. Elbieta, zajta robtk w przeciwlegym kcie, przygldaa si temu z wielkim ukontentowaniem. Kiedy wypili herbat, pan Hurst przypomnia szwagierce o kartach - na prno jednak. Moda dama otrzymaa poufn wiadomo, e pan Darcy nie ma ochoty gra, tote wniosek pana Hursta zosta odrzucony. Panna Bingley zapewnia szwagra, e nikt nie chce siada do kart, a oglne milczenie potwierdzio jej sowa. Nie pozostawao wic panu Hurstowi nic innego jak wycign si na jednej z kanapek i usn. Darcy zabra si do czytania, panna Bingley rwnie, za pani Hurst, ktrej gwnym zajciem byo przesuwanie bransoletek i piercionkw na rku, od czasu do czasu przyczaa si do rozmowy brata z pann Bennet. Uwag panny Bingley absorbowaa w rwnym stopniu ksika pana Darcyego, co wasna, tote moda dama ustawicznie zadawaa mu jakie pytania lub sprawdzaa, na ktrej jest stronie. Nie zdoaa jednak wcign go do rozmowy - krtko i niechtnie

odpowiada na jej pytania i czyta dalej. Wreszcie wyczerpa j wysiek, z jakim staraa si zainteresowa go wasn ksik (wybraa j tylko dlatego, e by to drugi tom lektury pana Darcyego), i szeroko ziewnwszy, owiadczya: - Jak przyjemnie jest spdza wieczr w podobny sposb. Nie ma jak lektura, to moje wite przekonanie. Ksika nigdy czowieka nie mczy. Kiedy bd miaa wasny dom, nie zaznam spokoju bez wybornej biblioteki. Nikt na to nie odpowiedzia, ziewna wic po raz drugi, odrzucia ksik i potoczya wzrokiem po pokoju w poszukiwaniu jakiego urozmaicenia. Nagle usyszaa, e brat mwi co pannie Bennet o balu, odwrcia si wic ku niemu gwatownie. - Wanie, wanie, Karolu! Chciaam ci zapyta, czy naprawd zamylasz wyprawi tace tu, w Netherfield? Radziabym ci zapyta o zdanie wszystkich obecnych, zanim powemiesz decyzj. Jeli si nie myl, s midzy nami tacy, dla ktrych bal bdzie przykroci, a nie przyjemnoci. - Jeli masz na myli Darcyego - zawoa Bingley - to jeli chce, moe sobie pj do ka, nim bal si rozpocznie! Za co do samego balu, sprawa jest ju przesdzona ostatecznie. Wyl zaproszenia, gdy tylko Nicholls przygotuje odpowiedni ilo biaej zupy. - O wiele bardziej lubiabym bale, gdyby si inaczej odbyway. Jest co nieznonie nudnego w oglnie przyjtym porzdku takich przyj. O ile byoby rozsdniej zastpi tace konwersacj. - Byoby to bardzo rozsdne, kochana siostrzyczko, niemniej mao przypominaoby bal. Panna Bingley nie odpowiedziaa. Po chwili wstaa i zacza spacerowa po pokoju. Figur miaa powabn, a ruchy zwinne, Darcy jednak, na ktrego byo to obliczone, wci nie odrywa si od lektury. Moda dama podja w ostatecznej rozpaczy jeszcze jeden wysiek - zwrcia si do Elbiety: - Panno Bennet, nieche si pani da namwi i pjdzie w moje lady, nie ma pani pojcia, jak to dobrze robi po dugim siedzeniu w tej samej pozycji. Elbieta, aczkolwiek nieco zdumiona, natychmiast przyja zaproszenie. Panna

Bingley za pomoc tej sprytnej grzecznoci osigna swj cel. Darcy podnis wzrok. By chyba tak samo jak Elbieta zdumiony niezwyk uprzejmoci okazan pannie Bennet, tote niewiadomie zamkn nawet ksik. Natychmiast zosta zaproszony do towarzystwa, odmwi jednak twierdzc, i widzi tylko dwa powody, dla ktrych panie podjy ten spacer po pokoju, przy czym w obu przypadkach jego osoba byaby tylko zawad. C mg mie na myli? Panna Bingley umieraa z ciekawoci, zapytaa wic Elbiet, czy rozumie, o co mu idzie. - Ani troch - odpara. - Moe pani jednak by pewna, e pan Darcy chce si o nas wypowiedzie bardzo surowo, a najlepszym sposobem sprawienia mu zawodu w tym wzgldzie jest niezadawanie pyta. Panna Bingley jednak nie bya w stanie sprawi zawodu panu Darcyemu w jakimkolwiek wzgldzie, tote uporczywie nalegaa o wyjanienie, jakie to mogy by owe dwa powody. - Nie mam najmniejszego zamiaru ich ukrywa - odpar, gdy daa mu wreszcie przyj do sowa. - Wybraycie panie ten sposb spdzenia wieczoru albo dlatego, i bdc zaufanymi przyjacikami chcecie omwi sekretne jakie sprawy, albo dlatego, i uwaacie, e figury wasze najlepiej si prezentuj w ruchu. Jeli to pierwsze jest prawd, bybym w tym spacerze tylko zawad, jeli za drugie, to o ile lepiej mog was admirowa, siedzc przy kominku. - Okropno! - krzykna panna Bingley. - W yciu nie syszaam czego tak wstrtnego. Jake go za to ukarzemy? - Nic atwiejszego, jeli tylko ma pani po temu ochot - odpara Elbieta. Wszyscy potrafimy si drczy i gnbi nawzajem. Mona mu dokucza, mona si z niego mia. Powinna pani wiedzie, jak to zrobi. Jestecie przecie w tak zayych stosunkach. - Daj sowo, e nie wiem. Upewniam pani, owa zayo jeszcze mnie tego nie nauczya. Jake mona dokuczy czowiekowi o tak spokojnym usposobieniu i takiej przytomnoci umysu. Nie, nie! Czuj, e na tym polu zostaniemy zwycione. Za co do wymiania go, myl, e zgodzi si pani ze mn, i lepiej si nie naraa, miejc si

bez powodu. Pan Darcy moe sobie powinszowa - A wic z pana Darcyego nie mona si mia! - zdumiaa si Elbieta. - To niezwykle rzadki przywilej i, mam nadziej, zawsze rzadkim pozostanie, gdy posiadanie wielu takich nietykalnych znajomych byoby dla mnie niepowetowan szkod. Serdecznie lubi si mia. - Panna Bingley - wtrci Darcy - przypisaa mi to, czego osign nikt nie jest w stanie. Najmdrsi i najlepsi z ludzi - nie, najmdrsze i najlepsze ich postpki mog by ze szcztem omieszone przez tych, ktrych gwnym zajciem w yciu jest dowcipkowanie. - Oczywicie - odpara Elbieta. - S tacy ludzie, mam jednak nadziej, e sama do nich nie nale. Gupstwa i nonsensy, dziwactwa i niekonsekwencje - wszystko, przyznaj, pobudza mnie do drwin, miej si te z tego, kiedy tylko sposobno si nadarzy. S to jednak wady, od ktrych, jak przypuszczam, jest pan cakowicie wolny. - Myl, e aden czowiek nie jest od nich wolny. To byoby niemoliwe. Ale przez cae ycie usilnie dyem do tego, by unikn saboci, ktre tgi umys czsto wystawiaj na mieszno. - Takich jak prno i duma na przykad? - Tak, prno istotnie jest sabostk. Lecz duma Tam gdzie mamy do czynienia z prawdziw wyszoci umysow, duma zawsze bdzie odpowiednio trzymana na wodzy. Elbieta odwrcia gow, by ukry umiech. - Skoczya ju pani, jak sdz, egzaminowa pana Darcyego? - spytaa panna Bingley. - Jaki jest wynik, prosz? - Jestem cakowicie utwierdzona w przekonaniu, i pan Darcy nie ma adnych wad. Sam si do tego otwarcie przyznaje. - Nie - zaprzeczy Darcy. - Do tego nie pretendowaem. Mam wiele wad, myl jednak, e nie s to wady umysu. Za moje usposobienie natomiast nie omielibym si rczy. Jest, jak przypuszczam, zbyt mao ustpliwe - zbyt mao, oczywista, wedug wiatowych wymogw. Nie potrafi tak szybko, jak powinienem, zapomnie cudzych

szalestw czy wystpkw, nie potrafi te zapomnie swych uraz. Uczucia moje nie zmieniaj si z dnia na dzie dlatego tylko, e kto usiuje na nie wpyn. Usposobienie moje mona by chyba nazwa zawzitym. Jeli trac dobre o kim mniemanie, trac je na zawsze. - To przywara, rzeczywicie - odrzeka Elbieta. - Zawzito jest niewtpliwie skaz na charakterze. Lecz dobrze wybrae pan sobie wad. Doprawdy, nie mog mia si z niej. Moesz si pan mnie nie ba. - W usposobieniu kadego czowieka istnieje, moim zdaniem, skonno do jakiej specjalnej uomnoci, jaka przyrodzona wada, ktrej przezwyciy nie zdoa nawet najlepsze wychowanie. - Pask wad jest skonno do niechci wzgldem ludzi. - A pani - odrzek z umiechem - jest wiadoma dno do opacznego ich rozumienia. - Posuchajmy troch muzyki - wtrcia panna Bingley, zmczona rozmow, w ktrej nie braa udziau. Luizo, nie bdziesz mi miaa za ze, jeli obudz twojego ma? Siostra nie miaa nic przeciwko temu, tote otwarto klawikord. Darcy, po chwili zastanowienia, by z tego zadowolony. Zacz zdawa sobie spraw, e niebezpiecznie jest okazywa Elbiecie zbyt wiele uwagi.

XII Nastpnego ranka siostry ustaliy, e powrc do domu tego samego jeszcze dnia. Elbieta napisaa wic do matki, proszc j o przysanie powozu. Pani Bennet jednak wykoncypowaa sobie, i crki pozostan w Netherfield a do nastpnego wtorku (w ten sposb Jane przebywaaby tam peny tydzie) i nie moga si zgodzi na powrt dziewczt przed ustalon dat. Odpowiedziaa wic na ich prob niezbyt yczliwie - w kadym razie nieyczliwie w stosunku do Elbiety, ktra bardzo ju pragna wrci do domu. Pani Bennet pisaa, i w aden sposb nie moe wysa im powozu przed wtorkiem, w postscriptum za dodaa, e gdyby pan Bingley i jego siostry nalegali na dusze pozostanie panien w Netherfield, ona nie ma nic przeciwko temu. Wiele natomiast miaa przeciwko temu Elbieta, obawiaa si, i bdzie to uznane za narzucanie si gospodarzom, nakaniaa wic Jane, by natychmiast poprosia o powz pana Bingleya. Ustaliy, e przedstawi swj projekt opuszczenia Netherfield tego jeszcze dnia i poprosz o konie. Wiadomo wywoaa ogromne poruszenie. Wyraono te wystarczajco duo prb o odoenie wyjazdu, chociaby do nastpnego ranka, by Jane wreszcie zmienia decyzj. Panna Bingley zacza wwczas szczerze aowa, i zaproponowaa t zwok. Zazdro jej bowiem i niech do jednej z sistr przewaaa sympati do drugiej. Pan domu ze szczerym smutkiem przyj wiadomo o rychym wyjedzie obu dam i uporczywie przekonywa Jane, e to dla niej niebezpieczne, e przecie nie jest jeszcze na tyle zdrowa, by jecha. Jane jednak bya nieustpliwa, kiedy miaa przekonanie o susznoci swej decyzji. Dla Darcyego bya to pomylna wiadomo. Elbieta przebywaa w Netherfield ju wystarczajco dugo i pocigaa go bardziej ni tego chcia, panna Bingley za bya niegrzeczna dla niej, a bardziej ni zwykle dokuczliwa dla niego. Postanowi rozsdnie, i bdzie bardzo uwaa, by przypadkiem nie okaza teraz Elbiecie ani krzty zainteresowania - nic, co by w niej mogo obudzi nadziej, i mogaby stanowi o jego szczciu. Sdzi, e jeli modej pannie podobna myl zawitaa w gowie, utwierdzi j w tym przekonaniu, albo je zniweczy. Tak wic zamieni z ni przez ca sobot zaledwie

kilka sw i chocia zostawiono ich w pewnej chwili samych na p godziny, sumiennie zajmowa si ksik i ani nie spojrza na Elbiet. Rozstanie, przyjemne niemal dla wszystkich, nastpio w niedziel po rannym naboestwie. Uprzejmo panny Bingley wzgldem Elbiety wzrosa przy tym raptownie, tak samo zreszt jak jej serdeczno dla Jane. Przy poegnaniu zapewniaa najstarsz pann Bennet, i spotkanie w Longbourn czy Netherfield sprawi jej zawsze ogromn przyjemno, ucaowaa j przy tym i nawet ucisna do Elbiecie. Ta ostatnia rozstawaa si z caym towarzystwem w najweselszym nastroju. W domu matka przyja je niezbyt dobrze. Bardzo si dziwia, e w ogle przyjechay, uwaaa, i postpiy niestosownie, sprawiajc gospodarzom tyle kopotu, i przekonana bya, e Jane znowu jest przezibiona. Ojciec jednak, chocia powcigliwy w okazywaniu radoci, szczerze si ucieszy widzc starsze crki z powrotem. Dobrze wiedzia, jak wan rol odgrywaj w rodzinnym gronie. Po wyjedzie Jane i Elbiety wieczorne pogawdki stay si po prostu nudne i puste. Zastay Mary pochonit jak zwykle studiowaniem cyfrowego zapisu najniszego rejestru klawikordu oraz natury ludzkiej. Usyszay kilka nowych cytatw z ksiek, ktre musiay podziwia, i kilka nowych banalnych uwag na temat moralnoci. Katarzyna i Lidia rwnie miay co siostrom do powiedzenia, wiadomoci te jednak byy nieco innego rodzaju. Od ubiegej rody wiele dokonano i wiele powiedziano w merytoskim puku: kilku oficerw zjado ostatnio obiad z wujkiem, jaki szeregowiec zosta wybatoony, a poza tym rozesza si pogoska, e pukownik Forster ma zamiar si eni..

XIII - Mam nadziej, duszko - zwrci si pan Bennet do ony nastpnego ranka przy niadaniu - e zadysponowaa dobry obiad na dzisiaj, spodziewam si bowiem kogo, kto powikszy nasze codzienne grono przy stole. - O kim mwisz, mj drogi? Nie syszaam, by ktokolwiek mia przyjecha, chyba eby Charlotta Lucas zasza do nas przypadkiem, a mam nadziej, e jej moje zwyke obiady wystarcz. Wtpi, by czsto jadaa takie w domu. - Osoba, o ktrej mwi, jest mczyzn, i to obcym mczyzn. Oczy pani Bennet rozbysy. - Mczyzna? W dodatku obcy! To na pewno pan Bingley! Ach, Jane, ty skryte stworzenie! Nie powiedziaa mi ani swka! No, oczywicie, ogromnie mu bd rada. Ale, dobry Boe! Co za nieszczcie! Dzisiaj nie dostan ani kawaka ryby! Lidio, kochanie, natychmiast zadzwo, prosz! Musz w tej chwili pomwi z gospodyni. - To nie pan Bingley - przerwa m. - To czowiek ktrego nigdy w yciu nie widziaem. Wywoao to ogromne zdumienie i pan Bennet, ku swojej radoci, zosta zasypany natarczywymi pytaniami ony i piciu crek jednoczenie. Przez kilka minut bawi si ich ciekawoci, wreszcie wyjani: - Blisko miesic temu otrzymaem ten oto list, a mniej wicej przed dwoma tygodniami odpisaem, uwaaem bowiem, e sprawa jest delikatnej natury i wymaga rozwagi. List jest od mego kuzyna, pana Collinsa, ktry po mojej mierci moe wyrzuci was z tego domu, kiedy mu si tylko spodoba. - Mj drogi! - zawoaa jego ona - nie mog tego sucha spokojnie. Nie mw, prosz, o tym wstrtnym czowieku. Jakie to potworne, jakie okrutne, e twoim wasnym dzieciom odbior twj majtek! Sowo daj, e gdybym bya tob, ju dawno bym prbowaa co na to zaradzi. Jane i Elbieta usioway wytumaczy jej, na czym polega majorat. Ju nieraz podejmoway tak prb, by to jednak temat, przy ktrym pani Bennet okazywaa si niedostpna wszelkim argumentom. Gorzko narzekaa na okruciestwo, jakim jest

odbieranie majtku rodzinie zoonej z piciu crek i oddawanie go czowiekowi, ktry nic nikogo nie obchodzi. - Caa ta rzecz jest oczywicie jak najbardziej niesprawiedliwa - odpar pan Bennet - i nic nie zdoa zetrze z pana Collinsa haby, jak go okrywa dziedziczenie Longbourn. Jeli jednak uwanie posuchasz jego listu i zobaczysz, jak ten mody czowiek pisze, moe zmikniesz troch. - O, co do tego mylisz si, bd pewien! W ogle cay ten list to, moim zdaniem, impertynencja i hipokryzja z jego strony. Nienawidz takich faszywych przyjaci. e te on nie moe w dalszym cigu kci si z tob, tak jak to przed nim robi jego ojciec. - Mam wraenie, e pan Collins odczuwa pewne skrupuy synowskie. Sama zreszt usyszysz. Hunsford koo Westerham, hrabstwo Kent, 15 padziernika Drogi Panie! Niezgoda panujca midzy panem i czcigodnym zmarym mym ojcem zawsze sprawiaa mi ogromn przykro, odkd za miaem nieszczcie go straci, czsto pragnem rzuci kadk nad dzielc nas przepaci. Przez pewien czas jednak powstrzymyway mnie od tego wasne wtpliwoci, obawiaem si bowiem, bym nie okaza nieposzanowania dla jego pamici, bdc w dobrych stosunkach z kim, z kim on mia przyjemno by w zych. - Widzisz, moja duszko! - Teraz jednak podjem ostateczn decyzj w tej sprawie, bdc bowiem na Wielkanoc ordynowany, zostaem ku memu wielkiemu szczciu wyrniony patronatem Janie Wielmonej lady Katarzyny de Bourgh wdowy po sir Lewisie de Bourgh. Jej to hojnoci i szczodrobliwoci zawdziczam probostwo tej parafii, gdzie te jak najsolenniej bd si stara zawsze zachowa najwyszy szacunek wzgldem mej wysoce urodzonej dobrodziejki i nieustann gotowo w sprawowaniu obowizkw i obrzdkw ustanowionych przez Koci Anglii. Ponadto, jako duchowny, uwaam, i moj powinnoci jest rozpowszechnianie i utrwalanie bogosawiestwa pokoju we wszystkich rodzinach w zasigu mego wpywu. Majc te wszystkie wzgldy na uwadze, pochlebiam sobie, i

moje obecne prby okazania dobrej woli wielce s chwalebne i e pan ze swej strony askawie nie bdziesz zwaa na fakt, i jestem dziedzicem majtku Longbourn, i nie odrzucisz ofiarowanej gazki oliwnej. Trudno, bym nie trapi si myl, i przeze mnie cierpie bd wdziczne crki paskie, i prosz o wybaczenie mi tego, jak rwnie o przyjcie mej gotowoci zrekompensowania im w jaki sposb krzywdy. Lecz o tym pniej. Jeli nie masz pan obiekcji przeciwko przyjciu mnie w swoim domu, pozwalam sobie zaproponowa dat 18 listopada, w poniedziaek o czwartej po poudniu, kiedy to bd mia przyjemno zoenia wizyty panu i rodzinie paskiej, i prawdopodobnie naduyj gocinnoci wielce szanownego pana a do soboty nastpnego tygodnia. Mog to uczyni bez szczeglnej subiekcji, poniewa lady Katarzyna daleka jest od tego, by mie mi za ze, rzadk zreszt, nieobecno w niedziel, o ile oczywicie zastpi mnie w witecznych obowizkach inny duchowny. Pozostaj, askawy panie, w gbokim uszanowaniu dla maonki i crek. Szczerze panu yczliwy i oddany William Collins - Tak wic moemy dzi o czwartej oczekiwa tego miujcego pokj dentelmena - zakoczy pan Bennet, skadajc starannie list. - Wyglda mi na ogromnie sumiennego, dobrze uoonego modego czowieka i nie wtpi, e bdzie to dla nas cenna znajomo, zwaszcza jeeli lady Katarzyna okae si na tyle pobaliwa, by mu pozwoli przyjecha tu kiedy po raz wtry. - W kadym razie to, co pisze o dziewcztach, bardzo jest rozsdne i jeli ma zamiar jako im zadouczyni, to ja na pewno odmawia go nie bd. - Cho trudno zgadn, w jaki sposb pragnie wyrwna krzywd, ktr w swoim pojciu nam wyrzdza, to ju sama ch dobrze o nim wiadczy - stwierdzia Jane. Elbiet najbardziej uderzyo jego niezwyke powaanie dla lady Katarzyny i owe dobre chci, by chrzci, eni i grzeba parafian, kiedy tylko przyjdzie po temu potrzeba. - Musi by chyba oryginaem - stwierdzia. - Nie mog go sobie w ogle wyobrazi. W jego stylu jest co bardzo napuszonego. I c mg mie na myli przepraszajc nas za to, e dziedziczy Longbourn. Trudno nam przecie przypuci, e

zapobiegby temu, gdyby mg. Czy mylisz, e to rozumny czowiek, papo? - Nie, kochanie, wcale tak nie myl. Mam wielk nadziej, e okae si tego przeciwiestwem. W jego licie wyczuwam mieszanin unionoci i zarozumialstwa, a to wiele obiecuje. Bardzo go jestem ciekaw. - Z punktu widzenia kompozycji - wtrcia Mary - list ten nie wydaje si bdny. Pomys z gazk oliwn nie jest moe zupenie nowy, ale tu znalaz si, moim zdaniem, bardzo na miejscu. Katarzyn i Lidi nie interesowa ani list, ani jego autor. Nie byo moliwe, by kuzyn ich pojawi si w szkaratnym wojskowym mundurze, a od wielu tygodni nie znajdoway przyjemnoci w towarzystwie mczyzn w ubraniu innej barwy. Jeli za chodzi o ich matk, w list w duym stopniu zagodzi jej gorycz w stosunku do osoby pana Collinsa, tote przygotowywaa si na przyjcie gocia ze spokojem, ktry zadziwi jej ma i crki Pan Collins zjawi si punktualnie i zosta bardzo uprzejmie powitany przez ca rodzin. Co prawda pan Bennet mwi niewiele, damy jednak cakowicie wynagradzay jego maomwno, pastor za ani nie potrzebowa do gadania zachty, ani nie wyglda na milczka. By to wysoki, ociay, dwudziestopicioletni mody czowiek. Powany i godny, zachowywa si bardzo konwencjonalnie. Kiedy zasiad w fotelu, pogratulowa pani Bennet piknych crek, powiedzia te, e sysza ju by o ich urodzie, ale jak si okazao, wieci te ani si umywaj do rzeczywistoci. Doda te, e w niedalekiej przyszoci z pewnoci uciesz matk wietnym jakim mariaem, a cho galanteria ta nie bya w gucie kilku jego suchaczek, pani Bennet, ktra nie gardzia adnym komplementem, odpara natychmiast: - Jak to mio z pana strony! Z caego serca pragn, by te sowa si speniy, gdy w przeciwnym wypadku crki moje znajd si dosownie w ndzy. Tak si to wszystko dziwnie skada. - Pani masz na myli majorat zapewne? - Ach, drogi panie, tak, istotnie. Przyznaj pan, e dla moich biednych dziewczt to sprawa bardzo bolesna. Nie chc, rzecz jasna, powiedzie, bym pana za to winia, o nie!

Wiem, e na tym wiecie wszystko jest spraw przypadku. Nigdy nie wiadomo, komu przypadnie majtek, bdcy ordynacj. - Jestem cakowicie wiadom, pani, kopotw, jakie sprawiam moim piknym kuzynkom, i mgbym powiedzie na ten temat wszystko, tylko nie to, e wygldam tego majtku i pragn przypieszy wejcie w jego posiadanie. Mog za to upewni mode damy, e przyjechaem tu, by je admirowa. Po prostu przygotowaem si na to. Teraz nie powiem wicej, ale moe pniej, kiedy si lepiej poznamy Przeszkodzio mu wezwanie na obiad; dziewczta umiechay si do siebie. Nie byy jedynymi przedmiotami zachwytu pana Collinsa. Hall, jadalnia, umeblowanie wszystko oglda i wychwala pod niebiosa, a te zachwyty moe by i wzruszyy serce pani Bennet, gdyby nie drczce j podejrzenie, i go spoglda na to jako na sw przysz wasno. Potem przysza kolej na uniesienia nad wspaniaym obiadem. Pan Collins gorco pragn dowiedzie si, ktrej z piknych kuzynek zawdzicza te wymienitoci. Tutaj zosta jednak szybko wyprowadzony z bdu przez pani Bennet, ktra wyjania modemu czowiekowi przydawszy nieco surowoci do swych uwag, i sta ich na dobr kuchark i ze jej crki nie maj z gotowaem nic wsplnego. Przeprasza, e zrobi jej przykro. Mikszym ju tonem odpara, e wcale si nie czuje uraona, on jednak w dalszym cigu przeprasza co najmniej jeszcze przez pitnacie minut.

XIV Pan Bennet rzadko si odzywa przy obiedzie, lecz kiedy suba wysza, uzna, i nadszed czas, by troch pogada z gociem. Poruszy wic temat, w ktrym, jak mu si wydawao, mody czowiek mg najlepiej wypa i rzuci uwag, i poszczcio mu si, jeli chodzi o osob patronki. Zdaje si, e lady Katarzyna de Bourgh szczeglnie yczliwie odnosi si do jego pragnie i okazuje trosk o jego dobro. Pan Bennet nie mg lepiej trafi. Pastor zala ich potokiem zachwytw. Przedmiot rozmowy wznis go na niezwyczajne wyyny powagi. Mody czowiek z uroczyst i godn min stwierdzi, i nigdy w yciu nie widzia podobnej przystpnoci i uprzejmoci u osoby tak wysokiego stanu. Lady Katarzyna askawie pochwalia oba kazania, jakie mia ju zaszczyt wygosi przed ni, i dwukrotnie zaprosia go na obiad do Rosings, a w ubieg sobot posaa po niego, gdy zabrako jej czwartego do wieczornej partyjki wista. Wie dobrze, i lady Katarzyna uwaana jest przez wielu za osob dumn, on jednak dowiadczy od niej samych uprzejmoci. Rozmawiaa z nim zawsze tak jak z kadym innym dentelmenem, nie wyraaa najmniejszych sprzeciww, by wszed w okoliczne towarzystwo, ani by opuszcza od czasu do czasu parafi i skada wizyty swej rodzinie. Raczya nawet doradzi szybki oenek, zalecajc przy tym ogldno w doborze maonki, a raz zoya wizyt w jego ubogiej plebanii, gdzie te pochwalia wszelkie dokonane przez niego przerbki i sama udzielia mu askawie kilku wskazwek co do pek w izdebkach na pitrze. - Bardzo to, moim zdaniem, uprzejme i stosowne zachowanie - stwierdzia pani Bennet. - Wydaje mi si, e to doprawdy mia kobieta. Szkoda, e wikszo wielkich dam nie jest do niej podobna. Czy mieszka blisko pana? - Ogrdek, w ktrym stoi mj skromny domek, oddzielony jest zaledwie ciek od parku Rosings, rezydencji lady Katarzyny. - O ile si nie myl, mwi pan, e jest wdow. Czy ma jak rodzin? - Ma tylko crk, dziedziczk Rosings i znacznej fortuny. - Ach! - zawoaa pani Bennet potrzsajc gow. - O ile zatem lepsza jest jej sytuacja od sytuacji wielu dziewczt! Jake ta moda dama wyglda? Czy adna?

- Niezwykle czarujca. Sama lady Katarzyna mwi, e z punktu widzenia prawdziwego pikna panna de Bourgh przewysza urod wszystkie przedstawicielki swej pci, w rysach jej bowiem maluje si co, co wyrnia zawsze kobiet wysokiego urodzenia. Niestety, jest bardzo wtego zdrowia, co - jak mi wyjania dama majca piecz nad jej edukacj i stale mieszkajca w Rosings - co, jak mwi, nie pozwolio jej zrobi takich postpw w wielu naukach, jakie w innym wypadku z pewnoci byyby jej udziaem. Jest jednak bardzo uprzejma i czsto przejeda askawie koo skromnego mego domku maym faetonikiem zaprzonym w kucyki. - Czy bya przedstawiona u dworu? Nie przypominam sobie jej nazwiska pomidzy damami. - Na nieszczcie niezmienna sabo zdrowia nie pozwala jej na przyjazd do Londynu. W ten sposb, jak to zreszt sam powiedziaem kiedy lady Katarzynie, dwr angielski pozbawiony zosta najpikniejszego klejnotu. Odniosem wraenie, e myl ta spodobaa si mej patronce, a rozumie pani, jak szczliwy jestem, gdy nadarzy mi si okazja powiedzenia jakiego maego komplemenciku, tak chtnie przyjmowanego przez damy. Niejednokrotnie ju stwierdziem w obecnoci lady Katarzyny, i crka jej stworzona jest na ksin i e wejcie jej w najwysze sfery bdzie tylko dla owych sfer zaszczytem. To takie mae drobiazgi, ktre sprawiaj lady Katarzynie przyjemno i s tym wanie wyrazem poszanowania, do ktrego, w mym przekonaniu, jestem szczeglnie zobowizany. - Susznie pan mniema - owiadczy pan Bennet. - Szczliwie si przy tym skada, e ma pan dar tak subtelnego komplementowania dam. Pozwol sobie zada pytanie, czy te tak mie grzecznoci s wynikiem wraenia, jakie pan odnosi w danej chwili, czy te rezultatem uprzednich rozwaa? - Zwykle powstaj pod wpywem rozgrywajcych si wanie wydarze i cho zabawiam si czasem wymylaniem i ukadaniem drobnych a wytwornych komplemencikw, ktre mona by dostosowa do kadej okazji, staram si zawsze ubra je w najbardziej niewymuszon i niewyszukan szat. Nadzieje pana Benneta zostay cakowicie spenione. Kuzyn jego by tak

niedorzeczny, jak to sobie wymarzy gospodarz, ktry sucha go z najywszym zadowoleniem, zachowujc przy tym przez cay czas powany wyraz twarzy; od czasu do czasu rzuca tylko Elbiecie ukradkowe spojrzenie - oprcz niej nie potrzebowa towarzystwa do tej zabawy. Po obiedzie jednak pan Bennet mia ju tego dosy, tote z ca przyjemnoci poprosi gocia do salonu, a gdy wypili herbat, z rwn przyjemnoci zaproponowa mu, by gono poczyta damom. Pan Collins chtnie si zgodzi, przyniesiono wic ksik. Kiedy j jednak ujrza (a wszystko wskazywao na to, e ksika pochodzi z czytelni), a wzdrygn si z przeraenia i przeprosiwszy obecnych powiedzia, e tego czyta nie bdzie, nigdy bowiem nie mia w rku powieci. Kitty spojrzaa na ze zdumieniem, a Lidia a krzykna. Przyniesiono inne ksiki i po duszych rozwaaniach pan Collins wybra kazania Fordycea. Lidia otworzya usta, pan Collins otworzy ksig, nim jednak zdoa z kamienn powag odczyta trzy strony, przerwaa mu mwic: - Czy wiesz, mamo, e wuj Philips chce zwolni Ryszarda, a jeli go zwolni, to pukownik Forster zaraz go najmie? Ciocia mwia mi to sama w sobot. Musz jutro pj do Meryton, eby si czego wicej dowiedzie i spyta, kiedy pan Denny wrci z Londynu. Obie starsze siostry kazay Lidii natychmiast zamilkn, pan Collins jednak by mocno uraony, odoy ksik i powiedzia: - Niejednokrotnie miaem sposobno zauway, jak mao zainteresowania przywizuj mode damy do ksiek o powanej treci, a przecie pisane s jedynie ku ich zbudowaniu. Wyznam, e mnie to zdumiewa, bo przecie trudno o co poyteczniejszego dla nich ni nauka. Ale nie bd si duej narzuca mojej modej kuzynce. Po czym, zwrciwszy si do pana Benneta, zaofiarowa mu si jako partner do tryktraka. Pan Bennet przyj zaproszenie, zaznaczajc, i pan Collins mdrze postpi zostawiajc dziewczta ich wasnym pochym zabawom. Pani Bennet i crki jak najuprzejmiej przepraszay za zachowanie Lidii i obiecyway, e nic podobnego ju si przy dalszej lekturze nie wydarzy. Pan Collins jednak, upewniwszy je wprzdy, e nie

podejrzewa Lidii o z wol, a jej zachowania nie uznaje bynajmniej za afront, usadowi si przy innym stole wraz z panem Bennetem i pocz przygotowywa si do tryktraka.

XV Pan Collins nie by rozumnym czowiekiem, a ani edukacja, ani odpowiednie towarzystwo nie wspomogy niedostatkw jego umysu, gdy przez wiksz cz ycia piecz nad nim sprawowa nieuczony a skpy ojciec. Cho pastor studiowa na jednym z uniwersytetw, wykonywa tam tylko obowizkowe studenckie zajcia i nie nawiza w tym czasie adnych poytecznych znajomoci. Ulego, jak wpaja we ojciec, sprawia, i od zarania mia niezwykle skromny sposb bycia, obecnie za przeciwwag stao si zarozumialstwo pynce z gupoty, z ycia w odosobnieniu i z gbokiego poczucia wczesnego i niespodziewanego powodzenia. Do lady Katarzyny de Bourgh, gdzie wolne byo wanie probostwo w Hunsford, zaprowadzi go szczliwy nad wyraz traf. Respekt, jaki mia dla wysokiego urodzenia wielkiej damy, oraz podziw dla lady Katarzyny jako swojej patronki poczy teraz z wysok opini o samym sobie, z poczuciem wasnej wanoci jako duchownego oraz nalenych mu praw jako plebana. Wszystko to razem wzite uczynio ze zlepek pychy i paskiej unionoci, zarozumialstwa i pokory. Zdobywszy przyzwoity dom i niezy dochd, zapragn si oeni i dlatego wanie dy do zgody z rodzin z Longbourn, chcia bowiem wybra sobie za on jedn z sistr Bennet, oczywicie jeli oka si adne i mie. W ten sposb wanie wyobraa sobie owo zadouczynienie - napraw krzywdy, jak byo dziedziczenie majtku ich ojca. W pojciu pastora by to plan wspaniay i absolutnie waciwy, jak rwnie wielce szlachetny i cakowicie bezinteresowny. Zobaczywszy mode damy pan Collins nie zmieni swych zamiarw. Wdziczna twarz najstarszej panny Bennet umocnia jeszcze postanowienie i utrwalia surowe pojcie pastora o tym, co si naley starszestwu. Tak wic na pierwszy wieczr Jane zostaa jego wybrank. Ranek nastpnego dnia przynis jednak zmian. Przed niadaniem, w czasie pitnastominutowego tte--tte z pani Bennet, pastor rozpocz rozmow od opisu wiejskiej swojej plebanii, a skoczy - co byo dosy oczywiste wyznaniem, i ma nadziej znale w Longbourn pani tego domu. Na to pani Bennet spomidzy grzecznych i wielce zachcajcych umiechw wysuna zastrzeenie

wanie przeciwko jego wybrance - Jane. Co do modszych crek, trudno jej co powiedzie, trudno co ostatecznie stwierdzi, w kadym razie ona nie wie nic o jakich szczeglnych ich skonnociach, ale o najstarszej musi wspomnie - uwaa za swj obowizek wspomnie - e wedug wszelkiego prawdopodobiestwa wkrtce si zarczy. Panu Collinsowi pozostawao tylko zrobi jeden krok - od Jane do Elbiety - co zostao dokonane w czasie, gdy pani Bennet podsycaa ogie na kominku Elbieta bya nastpna po Jane zarwno pod wzgldem wieku, jak urody, tote ona oczywicie musiaa zaj jej miejsce. Ow cenn wypowied pana Collinsa pani Bennet skrztnie zanotowaa w pamici. Bya ju prawie pewna, i wkrtce wyda za m dwie najstarsze crki. Tak wic czowiek, ktrego imienia nawet wspomnie nie chciaa poprzedniego dnia, teraz pozyska jej wzgldy. Lidia nie porzucia zamiaru pjcia do Meryton, a wszystkie siostry, oprcz Mary, postanowiy i razem z ni. Towarzyszy im mia pan Collins, na uprzejm prob pana Benneta, ktry bardzo pragn pozby si wreszcie gocia i zosta sam w bibliotece. Tam bowiem pody za nim pastor po niadaniu i tam byby pozosta, niby to zajmujc si czytaniem jednego z najgrubszych tomw ze zbioru, w rzeczywistoci gadajc bezustannie o swym domu i ogrodzie w Hunsford. Wyprowadzao to pana Benneta z rwnowagi. W swojej bibliotece zawsze znajdowa spokj i cisz, i cho, jak mwi Elbiecie, gotw by zetkn si z gupot i samochwalstwem w kadym innym pokoju, tutaj chciaby by od nich wolny. Z najwiksz wic skwapliwoci poprosi pana Collinsa, by przyczy si do towarzystwa modych dam w czasie ich przechadzki, a e pastor by o wiele lepszym piechurem ni czytelnikiem, z przyjemnoci zamkn ksig i poszed. Przechadzka do Meryton upyna na chepliwych przechwakach pastora i grzecznym potakiwaniu dam. Kiedy jednak znaleli si w miasteczku, modsze panienki cakowicie straciy zainteresowanie kuzynkiern. Wzrok ich bka si po ulicach w poszukiwaniu oficerw i nic oprcz piknego czepeczka czy jakiego nowego mulinu w oknie wystawowym nie mogo ich od tego zajcia oderwa. W pewnej chwili uwag wszystkich dam przycign mody czowiek, ktrego

nigdy tu jeszcze nie widziay, a ktry z jakim oficerem szed po przeciwnej stronie ulicy. Wyglda szlachetnie i wytwornie. Oficerem okaza si nie kto inny jak wanie pan Denny o ktrego przyjazd chciaa zapyta Lidia. Skoni si gdy je mija. Wszystkich uderzy wygld nowo przybyego, wszyscy si zastanawiali, kt by to mg by, Kitty za i Lidia postanowiy koniecznie si tego dowiedzie. Przeszy przez ulic pod pretekstem, e szukaj czego w sklepie naprzeciwko, i udao im si wej na chodnik akurat w chwili, gdy dwaj panowie, zawracajc, wanie tam si znaleli. Pan Denny przywita si natychmiast z panienkami i prosi, by pozwoliy sobie przedstawi jego przyjaciela, pana Wickhama, ktry wczoraj przyjecha z nim z Londynu i - o czym je z przyjemnoci moe zawiadomi - przyj patent oficerski w ich puku. Przybysz nie mg postpi bardziej waciwie, bowiem do ideau brakowao mu tylko munduru. Wygld wiadczy bardzo na jego korzy - mia to, co do urody niezbdne: przystojn twarz, zgrabn figur i ujmujce maniery. Po ceremonii prezentacji okaza mi gotowo do rozmowy gotowo grzeczn i nieprzesadn - caa wic grupka staa gawdzc mile, pki rozmowy nie przerwa stukot kopyt koskich. Darcy i Bingley jechali wanie ulic. Poznawszy damy, obaj panowie skierowali si natychmiast ku nim i rozpoczy si zwyke grzecznoci. Mwi gwnie Bingley, a sowa swoje kierowa przede wszystkim do najstarszej panny Bennet. Powiedzia, e wanie si wybiera do Longbourn, by si dowiedzie o jej zdrowie. Pan Darcy potwierdzi to skaniajc gow i wanie postanawia nie zwraca oczu na Elbiet, kiedy wzrok jego przyku nieznajomy mczyzna. Elbieta, ktra przypadkiem spogldaa na nich, oniemiaa widzc, jak zareagowali obaj na to spotkanie. Obaj zmienili si na twarzy: jeden zblad, drugi poczerwienia. Po krtkiej chwili pan Wickham dotkn kapelusza, pan Darcy zaledwie raczy mu odpowiedzie w ten sam sposb. C to mogo znaczy? Trudno byo odgadn - trudno byo nie pragn odgadn. Po chwili pan Bingley, nie dajc wcale pozna po sobie, czy to zauway, poegna si i odjecha wraz z przyjacielem. Pan Denny i pan Wickham odprowadzili mode damy do drzwi domu pastwa Philipsw i tam je poegnali mimo usilnych nalega Lidii, by weszli do rodka, i mimo i

zaproszenie to zostao gono poparte przez sam pani Philips, wychylon z okna bawialni. Wizyty siostrzenic zawsze sprawiay pani Philips wielk przyjemno, dzisiaj za przywitaa obie starsze panienki ze szczegln serdecznoci, a to ze wzgldu na ich dug nieobecno. Wanie wyraaa ywo swe zdumienie ich tak nagym powrotem do domu (w ogle by o tym nie wiedziaa, bo przecie nie wrciy wasnym powozem, ale spotkaa przypadkiem na ulicy chopca sklepowego od pana Jonesa i ten jej powiedzia, e nie bd ju posya lekarstw do Netherfield, poniewa panna Bennet wrcia do domu) gdy zwrcono jej uwag na pana Collinsa, ktrego Jane usiowaa przedstawi ciotce. Powitaa go z wielk uprzejmoci, na ktr on odpowiedzia jeszcze wiksz, przepraszajc za nie zapowiedzian wizyt, i to w domu, ktrego pani nie zosta jeszcze przedstawiony, lecz pozwoli sobie pochlebnie suponowa, e moe usprawiedliwi go fakt pokrewiestwa z tymi oto damami, ktre poleciy go jej askawym wzgldom. Pani Philips bya wniebowzita, lecz jej zachwyty niezwyk grzecznoci jednego przybysza zostay przerwane okrzykami i pytaniami na temat drugiego, o ktrym, niestety, moga powiedzie tylko to, co jej siostrzenice ju wiedziay, a mianowicie, e pan Denny przywiz go z Londynu i e ma otrzyma patent oficerski w stacjonujcym tutaj puku hrabstwa X. Mwia, e wanie przez ostatni godzin przygldaa mu si, jak spacerowa tam i z powrotem po ulicy; gdyby si tam obecnie pojawi, Lidia i Kitty z pewnoci kontynuowayby jej zajcie. Na nieszczcie jednak nikt nie przechodzi pod oknami oprcz paru oficerw, ktrzy w porwnaniu z nowo przybyym okazali si nagle gupi i wstrtni. Kilku z nich miao zaproszenie na obiad do Philipsw na nastpny dzie, a pani Philips obiecaa siostrzenicom, e zmusi ma, by zoy wizyt panu Wickhamowi i zaprosi go rwnie pod warunkiem, e caa rodzina z Longbourn przyjedzie wieczorem. Oczywicie zaproszenie zostao przyjte, a pani Philips obiecaa urzdzi potem mi, nie mczc, a haaliw gr w loteryjk, a nastpnie skromn gorc kolacj. Nadzieje na te rozkosze byy ogromnie krzepice i wszyscy rozstawali si w wymienitych humorach. Pan Collins opuszczajc pokj znw zacz si tumaczy i przeprasza, i znw z tak sam grzecznoci zosta upewniony,

e wszystko to jest zupenie zbdne. Kiedy wracali do domu, Elbieta opowiedziaa Jane, co zaszo pomidzy obydwoma panami, lecz Jane nie wicej wywnioskowaa z tego wszystkiego ni jej siostra, cho z pewnoci broniaby jednego czy te obu dentelmenw, gdyby co w ich zachowaniu sprawio niewaciwe wraenie. Po powrocie pan Collins zrobi pani Bennet ogromn przyjemno wynoszc pod niebiosa zarwno obycie, jak i grzeczno pani Philips. Stwierdzi, e nigdy nie widzia wytworniejszej kobiety, z wyjtkiem lady Katarzyny i jej crki. Pani Philips bowiem nie tylko przyja go z najwysz uprzejmoci, ale w dodatku wyranie obja go swym zaproszeniem na nastpny dzie, cho przecie nigdy go przedtem na oczy nie widziaa. Oczywicie, sdzi, e cz tej uprzejmoci trzeba przypisa jego pokrewiestwu z miymi kuzyneczkami, ale w kadym razie nigdy jeszcze w yciu nikt nie okaza mu tyle atencji.

XVI Poniewa nikt w domu nie oponowa przeciwko wizycie u cioci, a skrupuy pana Collinsa, ktry wzdraga si opuci pastwa Bennetw na jeden wieczr, zostay rozwiane, nastpnego dnia pojechali wszyscy i o oznaczonej godzinie stawili si w salonie pastwa Philipsw. Dziewczta dowiedziay si z radoci, e pan Wickham przyj zaproszenie i ju jest. Po tej miej informacji, kiedy gocie rozsiedli si wygodnie, pan Collins mg do woli rozglda si wok i podziwia wszystko. Wielko i umeblowanie salonu przejy go takim zachwytem, e owiadczy, i czuje si tu prawie tak, jak w maym letnim pokoju do niada w Rosings. Porwnanie to nie byo przyjte z pocztku z duym uznaniem, pniej jednak, kiedy pastor wyjani pani Philips, co to jest Rosings i kto jest jego wacicielk, kiedy opisa jeden tylko z salonw lady Katarzyny i stwierdzi, e sam kominek kosztowa osiemset funtw, dama odczua wag komplementu i byaby wdziczna teraz nawet za porwnanie jej salonu z pokojem gospodyni w Rosings. Tak wic pan Collins, dopki nie przyczyli si do nich panowie, zabawia pani Philips opisywaniem wspaniaoci i bogactw lady Katarzyny i jej rezydencji, od czasu do czasu robic dygresje na temat ubogiej swojej chatki i najrozmaitszych udoskonale, jakie w niej wprowadza. Znalaz w pani Philips uwan suchaczk, ktra utwierdzaa si w dobrej opinii o jego osobie w miar sw pastora i ktra postanowia te jak najszybciej powtrzy wszystko swoim ssiadkom. Dziewczta nuya rozmowa, miay ju bowiem do gadania kuzynka, a pod nieobecno panw nie pozostawao im nic innego do roboty, jak tylko tskni do klawikordu lub te podziwia wasne nie najlepsze malowida na porcelanie stojcej na kominku. Wreszcie skoczyo si. Weszli panowie, a kiedy pojawi si Wickham, Elbieta zrozumiaa, e zarwno podczas pierwszego ich spotkania, jak i pniej w mylach jej nie byo ani odrobiny bezpodstawnego zachwytu. Oficerowie z puku hrabstwa X stanowili prawdziwie dobrane towarzystwo, a tutaj znajdowaa si sama ich mietanka. Pan Wickham jednak growa nad nimi wytworn powierzchownoci, pikn twarz, spojrzeniem i obejciem, podobnie jak tamci przewyszali grubego, nalanego, pachncego portwajnem wuja Phitipsa, ktry pody

za nimi. Oczy prawie wszystkich kobiet zwrciy si na tego wybraca losu, jego za wybrank okazaa si Elbieta, przy ktrej wreszcie usiad. Od razu zacz mi rozmow, a cho tematem jej by tylko padajcy wanie deszcz i prawdopodobiestwo, e najbliszy okres bardzo bdzie ddysty, Elbieta pomylaa, e najpospolitsze, najnudniejsze, najbardziej jaowe tematy mog sta si niezwykle interesujce dziki talentom rozmwcy. Wobec takich rywali jak pan Wickham i oficerowie, pan Collins sta si w oczach pci niewieciej nic nie znaczcym prochem i pyem. Mode damy zupenie nie zwracay na uwagi, znajdowa jednak od czasu do czasu chtn suchaczk w pani Philips, ktra pilnie baczya, by mia pod dostatkiem kawy i ciasteczek. Kiedy rozstawiono wreszcie stoliki do kart, on z kolei mia mono przysuy si pani domu zasiadajc do wista. - Gram jeszcze bardzo sabo - owiadczy - ale rad bd rozszerzy swoje umiejtnoci w tym wzgldzie, bowiem moja sytuacja yciowa - pani Philips bardzo bya mu wdziczna za powolno jej yczeniom, nie miaa jednak czasu na wysuchiwanie tumacze. Pan Wickham nie gra w wista, tote zasiad przy innym stoliku, midzy Elbiet i Lidi, gdzie zosta przyjty z wielk radoci. Z pocztku istniao niebezpieczestwo, e Lidia zaanektuje go dla siebie cakowicie, bya bowiem niezwykle gadatliwa; poniewa jednak w rwnym stopniu zajmowaa j gra w loteryjk, wkrtce oddaa si jej z zapamitaniem i zbyt bya pochonita czynieniem zakadw i uciech z wygranych, by na kogokolwiek zwraca uwag. Zwaajc wic na najkonieczniejsze tylko w grze posunicia, pan Wickham mg rozmawia z Elbiet do woli, ona za chtnie nastawiaa ucha, cho nie liczya na to, co j najbardziej ciekawio - a mianowicie na opowie o jego znajomoci z panem Darcym. Nie miaa nawet wspomnie nazwiska owego pana. Ciekawo jej zostaa jednak zupenie niespodziewanie zaspokojona, bowiem pan Wickham sam zacz mwi na ten temat. Dopytywa si, jak jest daleko z Netherfield do Meryton, a otrzymawszy odpowied zapyta do niepewnym tonem, od jak dawna

przebywa tam pan Darcy. - Blisko miesic - odrzeka Elbieta, potem za, nie chcc dopuci do zmiany tematu, dodaa: - Jest, o ile mi wiadomo, wacicielem wielkich jakich posiadoci w hrabstwie Derby. - Tak - potwierdzi Wickham. - To wspaniay majtek, przynosi na czysto dziesi tysicy rocznie. Trudno znale osob, ktra mogaby da ci, pani, lepsze informacje na ten temat, jestem bowiem w pewien sposb zwizany z t rodzin od najwczeniejszego dziecistwa. Elbieta spojrzaa na ze zdumieniem. - Masz pani podstawy, by dziwi si moim sowom, zauwaya bowiem, jak przypuszczam, nasze chodne przywitanie wczoraj. Czy znasz go pani bardzo dobrze? - Dla mnie zupenie wystarczajco - zapewnia go Elbieta gorco. - Spdziam cztery dni w tym samym domu, co on i uwaam go za wyjtkowo niemiego czowieka. - Nie mam prawa wydawa opinii, czy jest miy, czy te nie - rzek Wickham. - Nie jestem po temu waciwym sdzi. Znam go zbyt dugo i zbyt dobrze by sd ten mg by bezstronny. Po prostu ja sam nie mog by bezstronny. Lecz, jak przypuszczam, pani zdanie na og zdumiewaoby ludzi i moe gdzie indziej nie wyraaaby go z takim przekonaniem. Tu jeste wrd rodziny. - Doprawdy, to, co mwi tutaj, mogabym powtrzy gono we wszystkich domach w ssiedztwie oprcz Netherfield. Pan Darcy jest bardzo nie lubiany w naszym hrabstwie. Kadego razi jego pycha. Nie znajdzie tu pan nikogo, kto by wyraa si o nim lepiej ode mnie. - Nie bd udawa, e sprawia mi przykro, kiedy on lub ktokolwiek inny jest oceniany tak, jak na to zasuguje - powiedzia Wickham po krtkiej chwili milczenia. - Nie wydaje mi si jednak, by w stosunku do jego osoby czsto si to zdarzao. wiat, zalepiony jego majtkiem i znaczeniem lub przestraszony jego grnym i pewnym siebie sposobem bycia, widzi go takim, jakim on chce by widziany. - Nawet moja krtka znajomo wystarczy, bym go uwaaa za czowieka o przykrym usposobieniu. Wickham tylko potrzsn gow.

- Ciekaw jestem - powiedzia przy nastpnej sposobnoci - jak dugo jeszcze on tu chce zosta. - Nic mi o tym nie wiadomo, ale kiedy byam w Netherfield, nie syszaam, by mia wyjeda. Mam nadziej, e paskie plany co do wstpienia do puku hrabstwa X nie ulegn zmianie ze wzgldu na obecno tego pana w ssiedztwie. - Ach, skde! Ja nie nale do tych, ktrych pan Darcy moe wyposzy. Jeli nie yczy sobie mojej tu obecnoci, sam musi wyjecha. Nie cz nas przyjacielskie stosunki i kade z nim spotkanie sprawia mi przykro, nie mam jednak adnych innych powodw unikania go oprcz tych, ktre mog wyjawi caemu wiatu, a mianowicie: prcz wiadomoci, i zachowa si w stosunku do mnie bardzo niesprawiedliwie i prcz gbokiego alu za to, e jest tym, czym jest. Ojciec jego, panno Bennet, witej pamici pan Darcy, by najlepszym czowiekiem na wiecie, najszczerzej mi yczliwym, dlatego te zawsze w towarzystwie pana Darcyego nawa wspomnie sprawia mi niewymowny bl. Zachowa si w stosunku do mnie wprost skandalicznie, lecz, na m dusz, mgbym mu przebaczy wszystko, prcz sprzeniewierzenia si nadziejom i splamienia pamici wasnego ojca. Zaciekawienie Elbiety wzrastao, tote suchaa z zapartym tchem. Delikatno przedmiotu nie pozwalaa jednak na dalsze pytania. Pan Wickham zacz rozmawia na oglniejsze tematy. Mwi o Meryton, o ssiedztwie, o towarzystwie - sprawia wraenie bardzo zadowolonego z tego, co ju widzia, a o okolicznym towarzystwie wyraa si z delikatn, lecz wyran galanteri. - Wanie nadzieja na stae i dobre towarzystwo daa mi asumpt do zacignicia si do puku hrabstwa Wiem, e jest to regiment oglnie respektowany i miy. Mj przyjaciel Denny kusi mnie opisem obecnej kwatery. Mwi, i Meryton otacza ich duym szacunkiem i pozwala zawiera wietne znajomoci. Przyznam, e nie mog obej si bez towarzystwa. Jestem czowiekiem zawiedzionym w yciu i dlatego samotno le na mnie dziaa. Musz mie zajcie i towarzystwo. Nigdy nie pragnem zosta wojskowym, lecz okolicznoci sprawiy, i ten wanie zawd wybraem. Powinienem by zosta duchownym - na to byem od dziecka przygotowywany - i miabym dzisiaj jedn z

najlepszych parafii, gdyby si to podobao panu, o ktrym przed chwil mwilimy. - Doprawdy? - Tak. Nieboszczyk pan Darcy zapisa mi w testamencie najlepsze beneficjum, kiedy tylko si zwolni. By moim ojcem chrzestnym i szczerze mnie kocha. Trudno wprost opisa, jaki by zacny. Chcia dobrze zabezpieczy moj przyszo i myla, e to uczyni, kiedy jednak beneficjum byo do wzicia, otrzyma je kto inny. - Wielkie nieba! - krzykna Elbieta. - Jake si to mogo sta? Jak mona byo sprzeniewierzy si woli ojca? Dlaczeg nie wystpie pan na drog prawn? - Bya pewna nieformalno w warunkach, pod jakimi miaem otrzyma zapis. I to wanie nie dawao mi adnych nadziei uzyskania beneficjum na drodze prawnej. Czowiek honoru nie byby wtpi w intencje ofiarodawcy, pan Darcy jednak wola w nie wtpi lub te potraktowa zapis jako zwyk warunkow rekomendacj i stwierdzi, e straciem wszelkie do niej prawa przez moje wybryki, brak rozwagi, jednym sowem, przez wszystko i nic zgoa. W kadym razie nie ulega kwestii, e kiedy dwa lata temu zwolnio si miejsce plebana - byo to akurat w czasie, kiedy dorosem na to stanowisko zostao oddane komu innemu. Nie mog sobie rwnie wyrzuca, bym uczyni cokolwiek, czym zasuybym na jego utrat. Wiem, e mam gorce, niepohamowane usposobienie i e pewnie od czasu do czasu mwiem panu Darcyemu, co o nim sdz, prosto i bez osonek. Nic gorszego nie mog sobie przypomnie. Faktem jest, e rnimy si cakowicie i e on mnie nienawidzi. - Ale to jest okropne! Zasuguje na publiczne potpienie! - Doczeka si go z pewnoci prdzej czy pniej, ale ja do tego rki nie przyo. Dopki yje we mnie pami jego ojca, nie oskar go i nie ujawni wiatu jego postpku. Uczucia te wzbudziy uznanie i szacunek Elbiety. Pomylaa te, e pan Wickham nigdy jeszcze nie wyglda pikniej ni teraz, kiedy wypowiada te sowa. - Jakie jednak mogy by powody? - podja po chwili przerwy. - C mogo go skoni do podobnego okruciestwa? - Gboko zakorzeniona niech do mnie, niech, ktrej trudno nie przypisa w

pewnym stopniu zazdroci. Gdyby nieboszczyk pan Darcy nie by tak mocno do mnie przywizany, moe jego syn mniej byby mi niechtny. Wydaje mi si, e niezwyka mio jego ojca do mnie drania go od najwczeniejszej modoci. Przypuszczam, e nie by w stanie znie tej pewnego rodzaju rywalizacji, jaka istniaa pomidzy nami, nie mg te pogodzi si, i ojciec jego czsto mnie faworyzowa. - Nie przypuszczaam, e pan Darcy jest tak podym czowiekiem. Nigdy go nie lubiam, ale nie mylaam o nim bardzo le. Wydawao mi si, e gardzi wszystkimi, lecz nie podejrzewaam, by mg si zniy do podej zemsty, niesprawiedliwoci, nieludzkiego postpku! Po chwili zastanowienia cigna: - Pamitam, jak kiedy w Netherfield chwali si staoci swych uprzedze, tym, e nie potrafi wybacza. To straszne usposobienie. - Nie dowierzam swym ocenom w tym wzgldzie - odpar Wickham. - Trudno mi by w stosunku do niego sprawiedliwym sdzi. Elbieta zamylia si gboko, a po pewnym czasie mwia dalej: - Tak si zachowa w stosunku do chrzeniaka, przyjaciela i ulubieca swojego ojca - a mogaby jeszcze doda: Do takiego modzieca jak pan, ktrego sama twarz wiadczy o miym usposobieniu Zadowolia si jednak sowami: - Do kogo, kto jak pan, zdaje si, mwi, by mu najbliszym towarzyszem dziecistwa. - Urodzilimy si w tej samej parafii, w obrbie tego samego majtku, wiksz cz naszej modoci spdzilimy wsplnie. Mieszkalimy w tym samym domu, oddawalimy si wsplnym zabawom, otoczeni t sam ojcowsk opiek. Mj ojciec rozpocz ycie w zawodzie, ktry wuj pani tak wysoko ceni. Porzuci jednak wszystko, by sta si pomocnym nieboszczykowi panu Darcy emu, i cay swj czas powici pieczy nad posiadociami Pemberley. Pan Darcy wysoko go ceni, byli zayymi, zaufanymi przyjacimi. Pan Darcy niejednokrotnie stwierdza, jak wiele zawdzicza jego czujnej opiece, tote kiedy tu przed mierci mego ojca zapewni go wasnowolnie, i zabezpieczy moj przyszo, pewien jestem, e uwaa to zarwno za spat dugu wdzicznoci, jak i za wyraz swego przywizania do mnie.

- Jakie to dziwne - zawoaa Elbieta - i jakie wstrtne! e te duma pana Darcyego nie kazaa mu zachowa si uczciwie wzgldem pana. e te on, jeli ju nie mia lepszych po temu powodw, nie okaza si zbyt dumny na nieuczciwo - bo tak trzeba nazwa jego postpek. - To istotnie bardzo dziwne - odpar Wickham - zwaszcza e prawie wszystkie jego czyny s powodowane dum. Czsto bywa mu ona najlepszym przyjacielem. Zblia go do cnoty bardziej ni jakiekolwiek inne uczucia. Ale nikt z nas nie jest monolitem, za w jego stosunku do mnie odgryway rol inne jeszcze prcz dumy impulsy. - Czy tak potworna duma moga kiedykolwiek da mu impuls do dobrego uczynku? - O tak, czsto popychaa go do hojnoci, do wyrozumiaego traktowania ludzi. Kiedy szerok rk rozdawa pienidze, kiedy by gocinny, kiedy pomaga swym dzierawcom i opiekowa si ubogimi - zawsze powodowaa nim duma, duma rodzinna i duma synowska, bo on pyszni si swoim ojcem. Najpotniejszym bodcem jego dziaania jest dno, by okaza si godnym swej rodziny, by nie straci popularnoci i wpyww, jakie mia dom Darcych. Przepenia go te duma braterska, ktra, poczona z pewnym przywizaniem do siostry, sprawia, i jest troskliwym i dobrym jej opiekunem. Sama si pani przekona, e jest oglnie uznawany za najlepszego i najbardziej uwaajcego brata. - Jaka jest panna Darcy? Potrzsn gow. - Chciabym mc nazwa j mi. Boli mnie, gdy musz powiedzie co zego o ktrym z Darcych, lecz ona zbyt jest podobna do brata - ogromnie, ogromnie dumna. Jako dziecko bya serdeczna i wdziczna, niezwykle mnie lubia, a ja powicaem dugie godziny, by j zabawi. Teraz jednak jest dla mnie niczym. Ma pitnacie czy szesnacie lat, jest adna i jak mi si wydaje, bardzo wyksztacona. Od mierci ojca zamieszkaa na stae w Londynie wraz z pewn dam, ktra ma piecz nad jej edukacj. Po kilku przerwach i paru prbach zmiany tematu Elbieta nie moga si oprze pokusie, by wrci do pierwszego przedmiotu rozmowy. - Dziwi mnie tylko jego zaya przyja z panem Bingleyem. Jak czowiek, ktry

jest uosobieniem dobroci i ktry, wicie w to wierz, jest naprawd miy - jak taki czowiek moe si przyjani z podobn osob. S przecie zupenie inni. Czy zna pan moe pana Bingleya? - Nie, nie znam. - To agodny, bardzo uprzejmy, czarujcy mczyzna. Z pewnoci nie wie, kim w rzeczywistoci jest pan Darcy. - Bardzo moliwe. Pan Darcy, jeli chce, potrafi si przypodoba. Nie brak mu po temu zdolnoci. Umie naoy mask, jeli to w jego przekonaniu warte zachodu. Midzy rwnymi sobie pozycj i znaczeniem jest zupenie inny ni midzy skpiej obdarowanymi przez los. Nigdy nie przestaje by dumny, ale pomidzy bogatymi jest wyrozumiay, prawy, rzetelny, rozsdny, jest czowiekiem honoru i w dodatku czowiekiem miym. Oczywicie, cz tego przypisa naley jego fortunie i pozycji. Po niedugiej chwili partia wista rozpada si, a pan Collins zaj miejsce midzy Elbiet a pani Philips, ktra - jak to zwykle w takich wypadkach bywa - pocza dopytywa si, kto wygra. Sukcesy pana Collinsa nie byy zbyt wielkie - przegra najwicej z towarzystwa, kiedy jednak pani Philips pocza wyraa swoje ubolewanie, upewni j z solenn powag, i to rzecz bez znaczenia, e w jego pojciu pienidz to marno nad marnociami i e prosi, by si tym nie przejmowaa. - Wiem doskonale, pani - tumaczy - i kiedy kto zasiada do gry, musi wzi na siebie ryzyko przegranej, ja za jestem szczliwie w takiej sytuacji, e pi szylingw nie sprawia mi adnej rnicy. Jest zapewne wielu, ktrzy nie mogliby tego powiedzie o sobie, ja jednak dziki lady Katarzynie de Bourgh absolutnie nie potrzebuj przywizywa wagi do podobnych drobiazgw. Zwrci tym na siebie uwag pana Wickhama, ktry przyglda mu si przez chwil, po czym zagadn cicho Elbiet, czy jej krewniaka cz z rodzin de Bourgh zaye stosunki. - Lady Katarzyna de Bourgh - odpara Elbieta - daa mu niedawno na swoich wociach prebend. Nie wiem dokadnie, w jaki sposb zwrcia uwag na pana Collinsa, w kadym razie on z pewnoci zna j od niedawna.

- Wie pani pewno, i lady Katarzyna de Bourgh i lady Anna Darcy to rodzone siostry, a co za tym idzie lady Katarzyna jest ciotk pana Darcyego. - Nie, nic mi o tym nie wiadomo. Nie znam stosunkw rodzinnych lady Katarzyny. Dowiedziaam si w ogle o jej istnieniu dopiero onegdaj. - Crka jej, panna de Bourgh, jest dziedziczk wielkiej fortuny. Panuje oglne przekonanie, i ona i jej kuzyn pocz obie majtnoci. Usyszawszy to Elbieta rozemiaa si szczerze na myl o biednej pannie Bingley. Prne s jej starania, prna i bezpoyteczna jej mio do jego siostry i ustawiczne pochlebstwa, jeli on sam ju si przeznaczy innej. - Pan Collins - rzeka - wysoko ceni zarwno lady Katarzyn, jak i jej crk, a jednak pewne szczegy, o ktrych opowiada, ka mi podejrzewa, i wdziczno go zalepia. Moim zdaniem to kobieta zarozumiaa i arogancka, chocia jest jego patronk. - Sdz, e posiada obie te wady, i to w duym stopniu - odpar Wickham. - Nie widziaem jej ju wiele lat, lecz pamitam dobrze, i nigdy jej nie lubiem, gdy miaa obejcie impertynenckie i despotyczne. Cieszya si reputacj kobiety niezwykle mdrej, przypuszczam jednak, i cz tych zalet przypisa naley pozycji towarzyskiej i fortunie, cz jej apodyktycznemu zachowaniu, a reszt dumie jej siostrzeca, ktry uwaa, i kady z jego krewnych powinien mie umys nie byle jaki. Elbieta uznaa, i ocena ta jest bardzo rozsdna. Rozmawiali wic dalej ku oboplnemu zadowoleniu, dopki kolacja nie pooya kresu grze w karty, dajc w ten sposb pozostaym damom mono podzielenia si osob i uwag pana Wickhama. W gwarze, jaki podnioso cae towarzystwo, trudno byo rozmawia, mimo to pan Wickham oczarowa wszystkich. Cokolwiek mwi, mwi mdrze, a cokolwiek robi - robi z wdzikiem. Elbieta odjedajc miaa gow pen Wickhama, przez ca drog do domu mylaa tylko o nim i o tym, co jej powiedzia, nie miaa jednak sposobnoci nawet wymieni jego nazwiska, bowiem Lidii i panu Collinsowi usta nie zamykay si ani na chwil. Lidia przez cay czas rozprawiaa o loteryjce i swoich wygranych i przegranych. Pan Collins za przez cay czas unosi si nad uprzejmoci pastwa Philipsw, twierdzi, i przegrana w wista nie obesza go w najmniejszej nawet mierze, wylicza wszystkie

dania przy kolacji, ustawicznie wyraa obawy, i gniecie kuzynkom suknie, i mia wicej do powiedzenia, ni mona byo zmieci w czasie, w ktrym kareta przebya drog z Meryton do Longbourn.

XVII Nastpnego dnia Elbieta powiedziaa Jane o wszystkim, czego dowiedziaa si w rozmowie z panem Wickhamem. Jane suchaa ze zdumieniem i przejciem. Nie moga uwierzy, by pan Darcy okaza si do tego stopnia niegodnym wzgldw pana Bingleya, a jednoczenie nie potrafia poda w wtpliwo sw modego czowieka o tak miej powierzchownoci jak Wickham. A jednak samo przypuszczenie, e wyrzdzono mu podobn niegodziwo, wystarczyo, by poruszy wraliwe jej serce. Biedna Jane moga wic tylko myle dobrze o obydwu dentelmenach, broni zarwno jednego, jak drugiego, a wszystko, co pozostao do wyjanienia, zrzuci na jak pomyk czy przypadek. - Mwi ci - tumaczya - e obaj zostali w jaki sposb oszukani. Jak to si stao, trudno nam sobie wyrazi. Moe ludzie, ktrzy mieli w tym swj interes, przedstawiali faszywie jednemu postpki drugiego. Nie domylimy si nigdy, jakie byy przyczyny czy okolicznoci, ktre ich skciy, pomimo i obaj s bez najmniejszej winy. - Bardzo to, doprawdy, przekonywajce, kochana Jane. Powiedz mi tylko, jak wytumaczysz owych ludzi, ktrzy mieli w tym prawdopodobnie jaki interes. Musisz przecie i ich take oczyci z zarzutw, inaczej bowiem z koniecznoci bdziemy jednak mylay o kim le. - miej si, ile tylko chcesz, nie zmienisz jednak mojego zdania w tej sprawie: Lizzy, kochanie, pomyl w jak habicym wietle stawia to pana Darcyego. Tak postpi z ulubiecem swego ojca! Z czowiekiem, ktremu ojciec obieca zapewni bezpieczn przyszo! To niemoliwe! Nikt, kto ma w sercu cho troch zwykych ludzkich uczu, nikt, kto cho troch ceni sobie wasne zasady, nie byby do tego zdolny. Czy to moliwe, by najblisi przyjaciele byli a tak zalepieni? Nie! - O wiele prdzej uwierz w to, i pan Bingley zosta oszukany, ni w to, by pan Wickham wymyli podobn histori. Przecie wylicza mi bez ceremonii nazwiska, fakty wszystko. Jeli to nie jest prawda, nieche Darcy zaprzeczy. Poza tym Wickhamowi dobrze patrzy z oczu. - To trudne, doprawdy to strasznie przykre. Nie wiadomo, co o tym myle!

- Przepraszam ci, doskonale wiadomo, co o tym myle. Ale Jane nie miaa wtpliwoci w jednej tylko sprawie: jeliby pan Bingley rzeczywicie zosta oszukany, to musiaby wiele wycierpie, gdyby wszystko wyszo na jaw. Z parku, gdzie rozmawiay, zostay odwoane do domu, i to wanie przez przyjazd osoby, o ktrej mwiy. Pan Bingley przyjecha z siostrami, by osobicie prosi panie na dugo wyczekiwany bal w Netherfield, naznaczony na nastpny wtorek. Obie jego siostry byy zachwycone, e znw ogldaj drog sw przyjacik, mwiy, i wieki ju jej nie widziay, i co chwila dopytyway si, co porabiaa od ostatniego z nimi spotkania. Na pozostaach czonkw rodziny zwracay niewiele uwagi. Jak mogy, tak unikay pani Bennet, do Elbiety odzyway si mao, a do innych nie mwiy nic zgoa. Wkrtce gocie odjechali, siostry zmusiy do tego brata przez zaskoczenie, porywajc si nagle z krzese i starajc si umkn przed grzecznociami pani Bennet. Perspektywa balu w Netherfield sprawia ogromn rado wszystkim damom w rodzinie Bennetw. Matka uwaaa, i bal ten jest hodem dla jej najstarszej crki, a szczeglnie pochlebi jej fakt, i pan Bingley zaprosi je osobicie, miast przysya jakie tam oficjalne zaproszenie. Jane cieszya si na myl o przyjemnym wieczorze w towarzystwie obu przyjaciek oraz otaczajcego j tyloma wzgldami ich brata, Elbieta za z prawdziw radoci mylaa, ile to tacw przetaczy z panem Wickhamem, sdzia te, i znajdzie potwierdzenie jego sw w zachowaniu i spojrzeniu Darcyego. Katarzyna i Lidia rwnie szalay z radoci, nie czya si ona jednak z adn szczegln sytuacj czy osob, mimo bowiem i obie, podobnie jak Elbieta, marzyy, by p wieczoru przetaczy z panem Wickhamem, nie uwaay go wcale za jedynego godnego uwagi partnera. Poza tym co bal, to bal. Nawet Mary zapewnia rodzin, i jej to nie sprawi przykroci. - Wystarcza mi najzupeniej, jeli mam poranki dla siebie - owiadczya. - Nie powicam si bynajmniej przyjmujc od czasu do czasu zaproszenia na wieczr. Jestem jedn z tych, ktre gosz, i odpoczynek i rozrywka s dla kadego podan przerw w pracy.

Elbieta bya w tak wybornym humorze, i nawet zwrcia si do pana Collinsa (a rzadko si do niego zwracaa, jeli nie zmuszaa jej do tego konieczno) z pytaniem, czy zamierza przyj zaproszenie pana Bingleya, a jeli tak, to czy bdzie uwaa za stosowne wzi udzia w wieczornej zabawie. Ze zdumieniem te usyszaa, i pan Collins nie ma co do tego najmniejszych wtpliwoci i e nawet mu w gowie nie zawitao przypuszczenie, aby arcybiskup czy lady Katarzyna de Bourgh mogli mu robi wymwki za to, e taczy. - Mam gbokie przekonanie - mwi - e bal, wydawany przez statecznego modego czowieka dla powanych, szacownych ludzi, nie moe wie do grzechu, a na dowd, jak jestem daleki od potpienia taca, wyraam nadziej, i kada z moich piknych kuzyneczek zaszczyci mnie tacem tego wieczoru Pozwol te sobie wykorzysta okazj i poprosi ci, kuzyneczko Elbieto, o zarezerwowanie dla mnie dwch pierwszych tacw. Wierz gboko, i moja kuzynka Jane waciwie pojmie intencje tego wyboru i nie bdzie go uwaaa za brak szacunku z mej strony. Elbieta czua si strasznie oszukana. Wyobraaa sobie przecie, e o te wanie tace poprosi j Wickham. Pan Collins zamiast Wickhama! Jake nie w por wesoo skonia j do zagadnicia pastora! Ale trudno! Nie ma rady! Chwila szczcia pana Wickhama i jej wasna zostaa odoona na nieco pniej, a propozycja pana Collinsa przyjta z dobr min. Elbieta tym mniej zachwycaa si jego galanteri, im mocniej zaczynaa podejrzewa, e za t ukadnoci kryje si co jeszcze. Po raz pierwszy uderzya j myl, e to ona wanie spord wszystkich sistr zostaa wybrana na pani plebanii w Hunsford i na czwart do wista w Rosings, w braku lepszego partnera. Podejrzenie to zamienio si wkrtce w pewno, kiedy zauwaya, e pan Collins stara si okazywa jej coraz wicej uprzejmoci i coraz czciej prawi komplementy pod adresem jej ywoci i dowcipu. Bya bardziej zdumiona ni zadowolona z podboju, jaki dokonay jej wdziki. Mimo to matka daa wkrtce Elbiecie do zrozumienia, i byaby bardzo rada z jej maestwa z pastorem. Elbieta staraa si nie podejmowa tego tematu, wiedzc dobrze, i po jej odpowiedzi musi nastpi powana i duga rozmowa. Moe pan Collins w ogle si nie owiadczy? W kadym razie pki tego nie uczyni, nie

ma sensu si kci. Gdyby w Netherfield nie zapowiedziano balu, gdyby nie trzeba byo si do przygotowa i wszystkiego dokadnie omwi, modsze panny Bennet znalazyby si w aosnej sytuacji, bowiem od dnia w ktrym otrzymay zaproszenie, a do dnia balu la tak rzsisty deszcz, i niepodobna byo ani razu wybra si do Meryton. Ani ciotki, ani oficerw, ani nowinek. Nawet rozetki do balowych pantofelkw musia przywie z miasteczka kto inny. Cierpliwo Elbiety rwnie zostaa wystawiona na prb, pogoda bowiem cakowicie uniemoliwia jej blisze poznanie pana Wickhama. Tak wic tylko nadzieja na wtorkowe tace pozwolia Kitty i Lidii znie takie dni jak pitek, sobota, niedziela i poniedziaek.

XVIII Najlejsze podejrzenie, i pan Wickham moe nie przyjecha na bal, nie postao w gowie Elbiety, dopki nie wesza do salonu w Netherfield, prno szukajc modego czowieka wrd tumu mundurw. Pewnoci tej nie zmcia dotd adna myl, ktra mogaby wzbudzi najmniejszy niepokj. Ubraa si z wikszym ni zazwyczaj staraniem i w doskonaym nastroju przygotowywaa si na podbj tego, co jeszcze zostao do podbicia w sercu pana Wickhama, przekonana najgbiej, i owe pozostaoci nie s a tak wielkie, by si z nimi nie mona byo upora w cigu jednego wieczoru. Teraz, stwierdziwszy, e go nie ma, zacza podejrzewa, i w zaproszeniu wysanym oficerom przez pana Bingleya pan Wickham zosta umylnie pominity ze wzgldu na pana Darcyego. Lecz nie to byo waciw przyczyn nieobecnoci pana Wickhama. Pan Denny, do ktrego zwrcia si natychmiast Lidia, wyjani jej, e Wickham musia poprzedniego dnia jecha w interesach do Londynu i dotychczas nie wrci. - Nie przypuszczam - doda ze znaczcym umiechem pan Denny - by interesy odwoay go wanie teraz, gdyby nie pragn unikn tu spotkania z pewnym panem. Ta cz jego wyjanie nie dosza do uszu Lidii. Usyszaa j jednak Elbieta. Upewnio j to w przekonaniu, i pan Darcy w nie mniejszym stopniu odpowiada za nieobecno pana Wickchama, ni w wypadku, gdyby jej poprzednie domysy okazay si prawd. Zawd, jakiego doznaa, tak wzmg jej niech do modego panka, i w chwil potem ledwo si zdobya na jak tak grzeczno odpowiadajc na jego uprzejme zapytania. Grzeczno, wyrozumiao i cierpliwo wobec Darcyego byy nielojalnoci wobec Wickhama. Postanowia w ogle nie rozmawia z Darcym i odwrcia si ode tak zagniewana, e nie moga si opanowa nawet w rozmowie z Bingleyem, ktrego zalepienie dranio j niepomiernie. Jednak pogodne usposobienie Elbiety nie pozwolio jej dugo si dsa, cho wszystkie plany na wieczr zostay obrcone wniwecz. Opowiedziawszy swoje smutki Charlotcie Lucas, z ktr od tygodnia si nie widziaa, po chwili rozwodzia si ju nad dziwactwami kuzyna, kierujc na niego uwag przyjaciki. Dwa jednak pierwsze tace przywiody j znw do rozpaczy: byy prawdziw tortur. Pan Collins okaza si niezdarny

i uroczysty, usprawiedliwia si, miast by uwanym, i czsto myli krok, cho nie zdawa sobie z tego sprawy. Da jej odczu cay wstyd i upokorzenie, jakich mona dowiadczy przy niemiym partnerze podczas dwch tacw. Pozbycie si go byo czyst rozkosz. Pniej taczya z pewnym oficerem i znalaza mie odprenie w rozmowie na temat Wickhama. Dowiedziaa si, e jest oglnie lubiany. Kiedy skoczyli, wrcia do Charlotty i wanie z ni rozmawiaa, kiedy nagle usyszaa nad swoim uchem gos Darcyego. Bya tak zaskoczona jego prob o nastpne tace, e przyja j nie wiedzc, co czyni. Odszed natychmiast, a ona zostaa, by zoci si na swj brak zastanowienia. Charlotta prbowaa j pocieszy: - Powiadam ci, e okae si bardzo miy. - A niech Bg broni! To byoby ju najwiksze nieszczcie. eby kto, kogo si postanowio nienawidzi, okaza si nagle miy. Nie ycz mi czego podobnego. Kiedy rozpoczto znw tace i pan Darcy zbliy si do Elbiety, Charlotta nie moga si powstrzyma i szepna jej w ucho, eby nie bya guptasem i przez sabo dla Wickhama nie wydaa si niemia czowiekowi dziesi razy ode znaczniejszemu. Elbieta bez sowa zaja swe miejsce w korowodzie par, zdumiona godnoci, do jakiej zostaa podniesiona stajc naprzeciwko pana Darcyego. W oczach swoich ssiadw czytaa rwne zdumienie. Przez pewien czas trwali tak w cakowitym milczeniu, a wreszcie Elbieta pomylaa, e bd tak milcze przez cay czas. Z pocztku postanowia nie sprzeciwia si temu, pniej dosza do wniosku, e najwiksz kar dla jej partnera bdzie zmuszenie go do rozmowy. Zrobia wic jak drobn uwag na temat taca. Darcy odpowiedzia i znowu zamilk. Po kilku minutach powtrnie zwrcia si do niego: - Teraz na pana kolej co powiedzie. Ja ju mwiam o tacu, a pan powinien zrobi jak uwag. Umiechn si upewniajc j, e powie wszystko czego tylko ona sobie yczy. - wietnie. Ta odpowied tymczasem wystarczy. Moe jeszcze wspomn mimochodfem, e bale prywatne s o wiele przyjemniejsze od publicznych. No, teraz moemy ju milcze.

- Czy zawsze rozmawia pani w tacu? - Czasami. Trzeba przecie co mwi. Wygldaoby dziwnie, gdybymy milczeli przez bite p godziny. Mimo to, aby zadowoli niektre osoby, konwersacja winna by tak prowadzona, by nie wymagaa wysiku i ograniczaa si do najmniejszej iloci sw. - Czy postpujesz pani w tej chwili wedug wasnych upodoba, czy te wyobraasz sobie, i zadowalasz moje? - I jedno, i drugie - odpara zaczepnie - poniewa zawsze dostrzegaam ogromne podobiestwo naszych usposobie. Obydwoje jestemy nietowarzyscy, mrukliwi, oboje nie lubimy rozmawia, chyba e mamy do powiedzenia co, co w naszym pojciu oszoomi zebranych i zostanie przekazane potomnym w caym blasku i wietnoci przysowia. - Nie mog przyzna, by by to uderzajco trafny opis charakteru pani - odpar. Jak bardzo odpowiada mojemu, trudno mi powiedzie. Pani niewtpliwie uwaa go za wierny mj portret. - Trudno mi oceni wasne dzieo. Nie odpowiedzia. Znowu milczeli, dopki nie koczyli pierwszego taca, a wwczas Darcy zapyta, czy ona i jej siostry czsto spaceruj po Meryton. Odpowiedziaa twierdzco, a nie mogc si oprze pokusie dodaa: - Kiedy nas pan spotka, zawieraymy wanie now znajomo. Efekt by natychmiastowy. Twarz jego przybraa wyraz dumy i pogardy, nie odezwa si jednak ni sowem. Cho Elbieta potpiaa w duchu sw sabo, nie potrafia mwi na ten temat dalej. Wreszcie Darcy powiedzia z wyranym przymusem: - Bogosawiestwem pana Wickhama s jego szczeglnie mie maniery, ktre ogromnie mu dopomagaj w zawieraniu przyjani. Nie jest natomiast pewne, czy w mody czowiek rwnie atwo potrafi je zachowa. - Mia nieszczcie utraci pask przyja - rzeka z emfaz Elbieta - i to utraci j tak, e bdzie przez to cierpia do koca ycia. Darcy nie odpowiedzia. Wydawao si, e pragnie zmieni temat. W tej wanie chwili znalaz si w pobliu nich sir William Lucas, ktry chcia przej przez korowd par

na drug stron pokoju. Zobaczywszy jednak pana Darcyego, zatrzyma si z dwornym ukonem, aby zoy komplement pod adresem jego taca i partnerki. - Jestem doprawdy uszczliwiony, drogi panie! Rzadko si widzi tak niezwyky, tak nadzwyczajny sposb taczenia. Od razu wida, e to kto ze mietanki towarzyskiej! Pozwl pan wszake powiedzie sobie, i tak pikna partnerka nie przynosi ci ujmy. Mam te nadziej, i podobna przyjemno czsto bdzie mym udziaem, zwaszcza, panno Elbieto, gdy bdzie miao miejsce pewne bardzo podane wydarzenie - tu spojrza na Jane i Bingleya. - Ile posypie si wtedy powinszowa! Odwouj si do pana. Lecz nie przeszkadzam ju. Nie bdzie mi pan wdziczny za odrywanie go od czarujcej rozmowy z t oto mod dam, ktrej pikne oczy rwnie czyni mi wyrzuty. Darcy nie sysza ju ostatnich zda owej przemowy, wydawao si jednak, e aluzja sir Williama do jego przyjaciela wywara na nim due wraenie. Z powanym wyrazem twarzy zwrci wzrok ku taczcym ze sob Bingleyowi i Jane. Szybko si jednak opamita i rzek do swej partnerki: - Nie pamitam, o czym to mwilimy, kiedy sir William nam przerwa. - Nie rozmawialimy w ogle. Trudno by byo sir Williamowi przerwa jakiej parze w tym pokoju, ktra miaaby sobie mniej do powiedzenia. Prbowalimy ju bezskutecznie dwch czy trzech tematw, a o czym teraz mamy mwi - nie mog sobie wyobrazi. - Co pani powie na ksiki? - zapyta z uprzejmym umiechem. - Ksiki! O nie! Jestem pewna, e nigdy nie czytalimy tej samej, a w kadym razie nie z takimi samymi wraeniami. - Przykro mi, e tak pani myli. Jeeli tak jednak jest, to trudno, doprawdy, narzeka na brak tematw. Moemy przecie porwna nasze sprzeczne opinie. - Nie, nie potrafi rozprawia na balu o ksikach. Mam wtedy gow zaprztnit tyloma innymi sprawami - W podobnych wypadkach zawsze zajmuje si pani chwil obecn, prawda? zapyta spogldajc na ni z powtpiewaniem.

- Tak, zawsze - odpara nie zdajc sobie dobrze sprawy z tego, co mwi, mylami bowiem bdzia zupenie gdzie indziej, czemu zreszt daa wyraz odzywajc si nagle: - Pamitam, jak mwi pan kiedy, i skonno do przebaczania nie ley w paskiej naturze, e jeli powzie niech do kogo, jest ona nieodwoalna. Przypuszczam, e zastanawiasz si pan odpowiednio, nim t niech powemiesz. - Oczywicie - odpar stanowczo. - I nie pozwalasz pan nigdy, by zalepiy ci uprzedzenia? - Wydaje mi si, e nie. - W moim pojciu ci, ktrzy nigdy nie zmieniaj swego zdania, maj obowizek rzetelnego namysu przed powziciem swych sdw. - Czy wolno mi spyta, do czego waciwie zmierzaj te pytania? - Po prostu do poznania paskiego charakteru - odpara usiujc otrzsn si z nadmiernej powagi. - Chciaabym stwierdzi, jaki jest naprawd. - I jak si to pani udaje? Potrzsna gow: - Nic mi nie wychodzi. Sysz tak sprzeczne sdy na ten temat, e jestem wprost zdumiona. - Nietrudno mi uwierzy - odpar z powag - i owe opinie mog si bardzo rni, i bardzo bym pragn, panno Elbieto, by w chwili obecnej nie formowaa opinii o moim charakterze, poniewa mam podstawy do obaw, i tego rodzaju zajcie nie przyniesie poytku adnej ze stron. - Ale jeli teraz nie wyrobi sobie o panu pogldu, mog nigdy ju nie mie sposobnoci po temu. - Nie chciabym absolutnie pozbawia pani jakiejkolwiek przyjemnoci - odpar chodno. Nie odpowiedziaa mu na to ni sowem i tak w milczeniu skoczyli taczy i rozstali si - oboje niezadowoleni, cho nie w tym samym stopniu. W piersi bowiem Darcyego powstao uczucie wystarczajco silne, by szybko wyprosi przebaczenie dla Elbiety i skierowa gniew przeciwko komu innemu. Wkrtce potem do Elbiety podesza panna Bingley i z wyrazem uprzejmej

pogardy tak zacza rozmow: - Syszaam, panno Elbieto, e ogromnie ci si spodoba pan Jerzy Wickham. Siostra twoja rozmawiaa o nim ze mn i zadawaa mi tysice pyta. Wydaje mi si, i ten mody czowiek opowiadajc tyle o sobie zapomnia wspomnie, i jest synem starego Wickhama, rzdcy nieboszczyka pana Darcyego. Pozwl te pani uprzedzi ci po przyjacielsku, by pochopnie nie dawaa wiary jego sowom, gdy jest cakowit nieprawd, by pan Darcy le go potraktowa. Wrcz przeciwnie, by dla zawsze wyjtkowo dobry, cho Jerzy Wickham zachowa si w stosunku do niego wrcz haniebnie. Nie znam dobrze szczegw, lecz wiem, i panu Darcyemu nie mona nic zarzuci, wiem rwnie, i nie moe cierpie, by wymieniano przy nim nazwisko Jerzego Wickhama. Cho mj brat nie mg go pomin w zaproszeniu wysanym oficerom, bardzo si ucieszy, e ten pan sam si usun z drogi. Jego przyjazd tutaj jest ju sam w sobie bezczelnoci i dziwi si, e mg si zdoby na co podobnego. Wspczuj pani, bo to przykro dowiedzie si o winach swojego faworyta, lecz doprawdy, zwaywszy jego urodzenie, trudno byo spodziewa si czego lepszego. - Ze sw pani wynika, i jego wina i urodzenie s jednym i tym samym - rzeka z gniewem Elbieta - bom nie syszaa, by oskaraa go o co gorszego ni to, i by synem rzdcy nieboszczyka pana Darcygo, a o tym, zapewniam pani, sam mnie powiadomi. - Przepraszam - sykna panna Bingley odwracajc si z szyderczym umiechem. - Prosz mi wybaczy to wtrcenie si, ale miaam jak najlepsze chci. Niegodziwa dziewczyno, rzeka do siebie Elbieta, bardzo si mylisz, jeli przypuszczasz, e zmienisz moje mniemanie takimi ndznymi oskareniami. Nie widz w nich nic innego jak podo pana Darcyego i umylne przymykanie oczu na prawd. Potem poszukaa starszej siostry, ktra rwnie staraa si dowiedzie czego na ten sam temat od pana Bingleya. Jane wysza ku niej z umiechem bogiego zadowolenia i oczyma rozjarzonymi szczciem Wszystko to mwio wyranie, jak bardzo jest rada z dzisiejszego balu. Elbieta w lot zrozumiaa, co siostra przeywa, i w jednej chwili jej troska o Wickhama, niech do jego wrogw i wszystko inne pierzcho

ustpujc miejsca nadziei, i Jane jest na najlepszej drodze do szczcia. - Chciaam usysze - mwia z twarz rwnie rozjanion jak siostra - czego dowiedziaa si o panu Wickhamie. Moe jednak miaa przyjemniejsze zajcia ni rozmowa o kim trzecim? Jeli tak, moesz by pewna, e ci przebacz. - Nie - odpara Jane. - Nie zapomniaam o nim, ale nie mam ci do powiedzenia nic dobrego. Pan Bingley nie zna okolicznoci, ktre stay si gwn przyczyn urazy pana Darcyego. Gotw jest jednak rczy za waciwe postpowanie, prawo i szlachetno przyjaciela i jest cakowicie przekonany, i pan Wickham otrzyma wiele wicej, ni na to zasuy. Przykro mi to mwi, ale ze sw jego, a take jego sistr wnosz, i pan Wickham nie jest modziecem godnym szacunku. Obawiam si, i przez brak rozwagi zasuy na utrat wzgldw pana Darcyego. - Pan Bingley nie zna osobicie pana Wickhama, prawda? - Nie, zobaczy go po raz pierwszy wtedy w Meryton. - A wic to jest opinia, ktr przekaza mu pan Darcy. To mi cakowicie wystarczy. A c mwi o owej prebendzie? - Nie moe sobie dokadnie przypomnie wszystkich okolicznoci, cho pan Darcy nieraz mu o nich opowiada, wydaje mi si jednak, e zapis by obwarowany pewnymi zastrzeeniami. - Ani przez chwil nie wtpi w prawo pana Bingleya - zapewnia j gorco Elbieta - ale musisz wybaczy, e nie mog mnie przekona tylko zapewnienia. Musz przyzna, e pan Bingley dobrze broni swego przyjaciela, poniewa jednak nie znana mu jest sprawa w caoci, a to, co wie, opowiedzia mu jego przyjaciel, omiel si myle o obu tych panach to samo co przedtem. Zmienia przedmiot rozmowy i przesza na temat przyjemniejszy dla obu, gdzie zdania ich nie rniy si ani troch. Elbieta z zachwytem przysuchiwaa si Jane, ktra, szczliwa, mwia skromnie o swych nadziejach co do uczu Bingleya. Modsza siostra staraa si upewni j w tych przypuszczeniach. Kiedy przyczy si do nich pan Bingley we wasnej osobie, Elbieta ucieka do panny Lucas. Zaledwie zdya odpowiedzie na pytanie, jak si jej podoba ostatni partner, kiedy podszed do nich pan

Collins mwic z wielkim podnieceniem, i wanie dokona niezwykle wanego odkrycia. - Szczeglny przypadek pozwoli mi stwierdzi, e tu, w tym pokoju, znajduje si bliski krewny mojej patronki. Wpady mi przypadkowo w ucho sowa wypowiedziane przez tego wanie pana. Wspomnia on modej damie, ktra czyni tu honory domu, imi kuzynki swojej, panny de Bourgh, i jej matki, lady Katarzyny. Jaki to niezwyky zbieg okolicznoci! Kt by pomyla, e w tym towarzystwie spotkam si z by moe siostrzecem lady Katarzyny de Bourgh. Jestem wdziczny niebiosom, i dokonaem w czas tak wanego odkrycia i mog zoy owemu panu najnisze uszanowanie. Id natychmiast. Mam nadziej, i nie bdzie mi mia za ze, e robi to tak pno, ale chyba mnie usprawiedliwi cakowita niewiadomo jego zwizkw rodzinnych. - Chyba nie zamierza pan sam si przedstawi panu Darcyemu? - Ale oczywicie, e to wanie zamierzam. Bd go nawet baga o przebaczenie, i nie uczyniem tego wczeniej. Najprawdopodobniej jest siostrzecem lady Katarzyny. Bd mg go zapewni, e wielce szanowna ciotka bya tydzie temu w jak najlepszym zdrowiu. Elbieta usilnie staraa si odwie pana Collinsa od tego zamiaru. Zapewniaa go, i pan Darcy uzna podjcie z nim rozmowy bez uprzedniego przedstawienia si za impertynencj i zuchwalstwo, nie za grzeczno wobec ciotki, e dwie strony powinny po prostu nie zwraca na siebie uwagi, a gdyby zasza tego potrzeba, to pan Darcy, jako wyszy pozycj, sam powinien znajomo nawiza. Pan Collins sucha z tpym uporem; wida byo, e i tak zrobi to, co uwaa za stosowne. Kiedy Elbieta zamilka, tak jej odpowiedzia: - Droga panno Elbieto! Niezwykle wysoko ceni twoje wyrobione zdanie o wszystkim, co mieci si w krgu twojego rozumienia, pozwl mi jednak powiedzie, e kanony towarzyskie u ludzi wieckich i u kleru rni si ogromnie, pozwl mi te zauway, e w moim pojciu stanowisko duchownego dorwnuje, jeli chodzi o godno, najwyszym stanowiskom w naszym krlestwie, oczywicie przy zachowaniu odpowiedniej skromnoci obejcia. Musisz wic, kuzynko, pozwoli, e powodowa si bd w tym wypadku nakazem wasnego rozsdku, ktry kae mi wykona to, co

uwaam za swj obowizek. Wybacz, i nie wycign korzyci z twych rad, ktre bd mi zawsze przywieca we wszystkich innych przypadkach, tutaj jednak jestem w moim pojciu sdzi bardziej ni moda dama waciwym do podejmowania decyzji, co suszne, a co niesuszne, a to ze wzgldu na me wyksztacenie i zwyczaj dogbnych przemyle. I z niskim ukonem oddali si, by przypuci szturm do pana Darcyego. Elbieta patrzya z zaciekawieniem, jak ten ostatni to przyjmie: zdumienie jego byo widoczne. Pan Collins poprzedzi sw mow uroczystym ukonem. Elbieta nie moga nic dosysze, ale czua si tak, jakby syszaa kade sowo. Widziaa, jak usta pastora ukadaj si w wyrazy: przebaczenie, ,,Hunsford i lady Katarzyna de Bourgh. Wzburzya j uniono wobec takiego czowieka. Pan Darcy przyglda si pastorowi z niekamanym zdumieniem, a kiedy pan Collins da mu wreszcie doj do sowa, odpowiedzia z wynios grzecznoci. To jednak nie odstraszyo gorliwego plebana od drugiej przemowy, a w miar jego sw rosa wzgardliwo Darcyego, ktry, kiedy w potok gadaniny usta, skoni si tylko i odszed. Pan Collins wrci do Elbiety. - Zapewniam pani - owiadczy - e nie mam najmniejszego powodu do niezadowolenia z przyjcia, jakiego doznaem. Pan Darcy wydawa si bardzo zadowolony z mej atencji. Odpowiedzia mi ogromnie uprzejmie i owiadczy nawet, co jest ju duym komplementem, i wierzy gboko w rozum lady Katarzyny i pewien jest, e nigdy nie rozdziela ona swych ask bez powodu. Bardzo to, doprawdy, adna myl. Oglnie biorc, bardzo mi si pan Darcy podoba. Poniewa Elbieta nie miaa ju adnych spraw do zaatwienia, zwrcia ca uwag na Jane i pana Bingleya. Obserwacje te nasuny jej wiele przyjemnych myli, tote moda panna bya prawie tak uszczliwiona jak jej starsza siostra. W wyobrani widziaa j ju osiad w tym wanie domu, promieniujc szczciem, jakie da moe maestwo z prawdziwej mioci. Czua, e jeli to si zici, zdolna bdzie nawet polubi obie siostry Bingleya. Widziaa wyranie, e myli matki kieruj si w t sam stron, wobec czego postanowia trzyma si od niej jak najdalej, by nie usysze czego niepotrzebnego. Dlatego te, kiedy usiady do kolacji, z przykroci stwierdzia, e zoliwy a przekorny los kaza im usi koo siebie i rozdzieli jedn zaledwie osob.

Stwierdzia rwnie, ku wielkiemu swemu strapieniu, i osob t jest lady Lucas, ktrej pani Bennet otwarcie, bez osonek i wyczerpujco opowiada przez cay czas o swych nadziejach na maestwo Jane z panem Bingleyem. By to temat oywczy jak woda rdlana, tote pani Bennet wyliczajc zalety przyszego zwizku wydawaa si niezmordowana. A wic pierwszym powodem do radoci byo, i to taki czarujcy mody czowiek, taki bogaty - i mieszka o trzy mile zaledwie od Longbourn. Poza tym, jak to przyjemnie pomyle, e obie jego siostry bardzo kochaj Jane i niewtpliwie w rwnym co ona stopniu marz o tym zwizku. Nadto, modszym siostrom Jane jej wejcie w wysokie sfery wiele obiecuje, bo przecie poznaj na pewno wielu bogatych modych ludzi. Wreszcie, jaka to w jej wieku ulga i przyjemno mc powierzy niezamne crki opiece starszej ich siostry i nie potrzebowa czciej udziela si towarzystwu, ni na to przyjdzie ochota. Koniecznie naleao okreli t ostatni okoliczno jako przyjemn, tak bowiem wypadao, nie byo jednak na wiecie czowieka, ktry by przez cae ycie znajdowa mniejsz przyjemno w siedzeniu w domu ni pani Bennet. Zakoczya swe wywody najlepszymi yczeniami, by lady Lucas moga jak najprdzej przey podobn rado, promieniowao z niej jednak zwyciskie przekonanie, i nie ma na to najmniejszych nadziei. Daremnie Elbieta usiowaa powstrzyma potok pyncy z ust matki lub przekona j, by nie opowiadaa tak gono o swym szczciu, zauwaya bowiem, ku niepomiernemu swemu poruszeniu, i wikszo tych wynurze syszy siedzcy naprzeciwko pan Darcy. Matka obruszya si na ni tylko za te, jak je nazwaa, niedorzecznoci. - A czyme to, prosz, jest dla mnie pan Darcy bym si go ba musiaa! Nie jestemy zobowizani wobec niego do takiej grzecznoci, by nie mwi tego co mu nie przypada do gustu. - Na lito bosk, niech mama mwi ciszej! C przyjdzie z tego, e mama obrazi pana Darcyego. Nie zdobdzie w ten sposb wzgldw jego przyjaciela. Wszystko jednak, co mwia, nie odnioso najmniejszego skutku. Matka nadal tym samym gonym tonem opowiadaa o swoich nadziejach. Elbieta czerwienia si coraz

mocniej ze wstydu i wzburzenia. Nie moga si powstrzyma, by co pewien czas nie rzuci okiem na pana Darcyego, cho za kadym razem upewniaa si w okropnym przypuszczeniu, i cho rzadko spoglda na jej matk, skupia jednak wci na niej ca uwag. Wyraz jego twarzy zmienia si stopniowo od oburzenia i wzgardy do gbokiej spokojnej powagi. Wreszcie pani Bennet nie miaa nic wicej do powiedzenia, a lady Lucas, ktra od duszego ju czasu ziewaa znudzona wyliczaniem radoci, na jakie sama nie miaa najmniejszych widokw, moga odda si takim rozkoszom, jak szynka na zimno i kurczta. Elbieta odya. Niedugo jednak miaa si cieszy spokojem, bowiem po kolacji zaczto mwi, i dobrze by byo posucha troch piewu, a na to, ku ogromnemu strapieniu Elbiety, powstaa Mary godzc si zaspokoi yczenia tych nielicznych, ktrzy je wyraali. Elbieta prbowaa znaczcym spojrzeniem i niemym baganiem powstrzyma siostr od tej ulegoci - na prno jednak. Mary nie chciaa nic zrozumie uradowana nadarzajc si sposobnoci i zacza piewa. Elbieta wpatrujc si w ni przeywaa najokropniejsze uczucia, a niecierpliwo, z jak przysuchiwaa si pieni, le zostaa nagrodzona, Mary bowiem dosyszawszy w podzikowaniach nut nadziei, e moe da si skoni i zapiewa jeszcze, zacza po chwili drug pie. piewaczka nie dorosa do podobnych wystpw: miaa saby gos i bardzo afektowane maniery. Elbieta chtnie zapadaby si pod ziemi. Spojrzaa, jak Jane to znosi, ona jednak spokojnie rozmawiaa z Bingleyem. Spojrzaa wic na jego dwie siostry i dostrzega, e umiechaj si do siebie szyderczo. Zwrcia oczy na Darcyego, ten jednak by wci kamiennie powany. Wreszcie bagalnym wzrokiem spojrzaa na ojca, by zrobi co, bo inaczej Mary bdzie piewaa przez ca noc. Zrozumia, o co jej chodzi, i kiedy Mary skoczya drug pie, odezwa si gono: - To wystarczy, dziecko. Do dugo ju umilaa nam czas. Pozwl, by i inne mode damy mogy okaza swe talenta. Mary zmieszaa si lekko, cho udawaa, e nie syszy, a Elbiecie zrobio si przykro i za ni, i za ojca, zacza si wic martwi, e nie w por okazaa swj niepokj.

Poproszono z kolei innych o piosenk. - Gdybym - zacz pan Collins - by szczliwcem, obdarzonym gosem, z wielk przyjemnoci zanucibym jak piewk dla rozrywki caego towarzystwa, uwaam bowiem muzyk za niewinn przyjemno, nie stojc bynajmniej w sprzecznoci z duchownym stanem. Nie mwi przez to, oczywicie, i mona nas usprawiedliwi, gdy powicamy muzyce zbyt wiele czasu, bo przecie tyle jest spraw, ktrych musimy dopilnowa. Pleban ma bardzo wiele zaj. Po pierwsze musi ustali tak wysoko opat kocielnych, eby bya korzystna dla niego, a nie drania patrona. Musi te sam sobie pisa kazania. Nie pozostaje mu wic zbyt wiele wolnego czasu, zwaywszy jeszcze obowizki wobec parafian i trosk nad wprowadzeniem ulepsze we wasnej siedzibie, ktr bezwzgldnie powinien sobie jak najwygodniej urzdzi. Nie wa te lekce jego obowizku zachowania si w sposb uwaajcy i ujmujcy wobec wszystkich, a zwaszcza tych, ktrym zawdzicza swe wyrnienie. Nie mog go zwolni od tego obowizku, tak jak nie mog mie dobrego pojcia o czowieku, ktry nie wykorzystaby moliwoci okazania swego respektu komu spokrewnionemu z jego dobroczyc - z gbokim ukonem w stron pana Darcyego zakoczy przemow, wygoszon tak gono, e poowa osb znajdujcych si na sali musiaa j sysze. Niektrzy spogldali na w zdumieniu, inni si umiechali, nikt jednak nie ubawi si rwnie szczerze jak pan Bennet, podczas gdy ona jego z ca powag chwalia te, tak w jej pojciu rozumne sowa i gonym szeptem tumaczya lady Lucas, jaki to niezwykle rozsdny i przyzwoity modzieniec. Elbieta pomylaa, e gdyby jej rodzina zmwia si, by podczas tego wieczoru jak najbardziej si omieszy, nie mogaby z wikszym powodzeniem odegra swej roli. Szczciem dla Jane, Bingley nie zaway wielu z tych wystpw. Poza tym uczu jego nie mogy zachwia podobne bazestwa. Bardzo jednak trapia j myl, e obie jego siostry i pan Darcy widzieli wszystko i mieli sposobno do drwin. Elbieta nie wiedziaa, co byo gorsze: czy cicha wzgarda modego panka, czy bezczelne umieszki obu dam. Niewiele zaznaa ju przyjemnoci tego wieczoru. Pan Collins naprzykrza si wci, nie opuszczajc jej ani na chwil, i cho nie zdoa nakoni Elbiety do

powtrnego taca, uniemoliwia jej taniec z innymi. Prno staraa si go pozby proponujc, e go przedstawi kadej modej damie w tym pokoju. Zapewnia j uroczycie, e taniec to dla sprawa zupenie obojtna i e gwnym przedmiotem jego troski jest mono przysuenia si kuzynce drobnymi jakimi grzecznociami - z tego te powodu postanowi nie opuszcza jej przez cay wieczr. Trudno byo kwestionowa tego rodzaju zamiar. Najwiksz pociech Elbiety bya jej przyjacika, panna Lucas, ktra czsto doczaa si do nich, z dobrego serca przejmujc na siebie ciar rozmowy z panem Collinsem. Przynajmniej pan Darcy nie narzuca si jej ju swoj osob i chocia czsto stwierdzaa, e stoi nie opodal niczym nie zajty, nigdy nie zblia si, by wszcz rozmow. Przyja to z zadowoleniem, jako rezultat jej aluzji do pana Wickhama. Towarzystwo z Longbourn ostatnie zebrao si do odjazdu. Pani Bennet urzdzia wszystko tak sprytnie, e musieli czeka na powz przez dobre pitnacie minut po odjedzie wszystkich goci. Dao im to wspania okazj do stwierdzenia, jak serdecznie niektrzy czonkowie rodziny gospodarza pragn ich odjazdu Pani Hurst i jej siostra nie otwieray ust, chyba eby si poskary na ogromne zmczenie. Wida byo, e niecierpliwie oczekuj, by wreszcie mie dom dla siebie Niweczyy kady wysiek pani Bennet, kiedy prbowaa wszcz rozmow. Wprawio to wszystkich w senny nastrj, ktrego przeama nie mogy nawet dugie przemowy pana Collinsa wychwalajcego pod niebiosa wytworno przyjcia oraz grzeczno i uprzejmo gospodarzy. Darcy milcza. Pan Bennet bez sowa przyglda si tej scenie. Bingley i Jane rozmawiali ze sob w pewnej odlegoci od caego towarzystwa. Elbieta trwaa w rwnie uporczywym milczeniu jak pani Hurst czy panna Bingley. Nawet Lidia zbyt bya zmczona, by otwiera usta, od czasu do czasu pojkiwaa tylko: Boe, jaka jestem zmordowana, i ziewaa szeroko. Wstali wreszcie, by si poegna, przy czym pani Bennet wyrazia natarczywie uprzejm nadziej, i wkrtce ujrzy wszystkich tu zebranych w Longbourn. Zwrcia si przy tym specjalnie do pana Bingleya zapewniajc go, jak rado jej sprawi zjadajc z nimi skromny rodzinny obiadek, ot tak, kiedy przyjdzie ochota, bez adnych wstpnych

ceregieli i zaprosze. Pan Bingley przyj to z yw wdzicznoci i zapowiedzia sw wizyt zaraz po powrocie z Londynu, dokd jutro na krtko wzywaj go interesy. Pani Bennet opuszczaa wic Netherfield z duym zadowoleniem i miym przekonaniem, i wziwszy pod uwag konieczno przygotowania nowej siedziby nowych ekwipay i strojw weselnych, zobaczy niewtpliwie sw crk jako pani Netherfield w cigu trzech czy czterech miesicy. Z rwn pewnoci przemyli waa o maestwie Elbiety z panem Collinsem. Sprawiao to jej du, cho nie tak sam przyjemno. Kochaa Elbiet najmniej ze swoich dzieci i cho uwaaa, i Collins jest wystarczajc dla niej parti, pan Bingley i dwr w Netherfield zamiewa pastora i jego przysze maestwo.

XIX Nastpny ranek przynis nowe wydarzenia w Longbourn. Pan Collins zdeklarowa si oficjalnie. Postanowi zrobi to bezzwocznie, jako e lady Katarzyna zwolnia go z obowizkw w parafii tylko do nastpnej soboty. By tak pewny siebie, e nie odczuwa najmniejszego zaniepokojenia i przystpi do rzeczy w sposb ogromnie ceremonialny, zachowujc wszelkie formy, ktre w jego pojciu byy w tej sprawie nieodzowne. Wkrtce po niadaniu, znalazszy pani Bennet w towarzystwie Elbiety i jednej z modszych sistr, zwrci si do matki: - Czy mog liczy, pani, na zaufanie, jakie masz do swej piknej crki, Elbiety, i prosi o zaszczyt prywatnej z ni audiencji w cigu dzisiejszego ranka? Elbieta zdumiaa si i mocno zaczerwienia, lecz nim zdya cokolwiek odpowiedzie, pani Bennet odpara szybko: - Ach, mj Boe! Tak, oczywicie. Z pewnoci Lizzy bardzo bdzie temu rada i nie ma, rzecz jasna, nic przeciwko temu. Chod Kitty, potrzebna mi jeste na grze - i zabrawszy sw robtk spiesznie porwaa si do wyjcia, lecz Elbieta zawoaa: - Niech mama nie wychodzi! Prosz! Pan Collins mi wybaczy! Nie moe mie mi do powiedzenia nic takiego, czego by wszyscy nie mogli sysze. Ja sama wychodz. - Co za niedorzeczno, Lizzy! Prosz, zosta. - A widzc po zmieszaniu modej panny, e naprawd moe uciec, dodaa: - Lizzy, dam, eby zostaa i wysuchaa, co pan Collins ma ci do powiedzenia. Takiemu rozkazowi Elbieta nigdy by si nie omielia sprzeciwi, a poza tym po chwili zastanowienia dosza do wniosku, e najlepiej bdzie przebrn przez to wszystko jak najszybciej i jak najspokojniej. Usiada wic i podja ze skupieniem robtk, by ukry w ten sposb uczucia przygnbienia i rozbawienia, ktre ogarniay j na zmian. Pani Bennet wysza wraz z Kitty, a pan Collins rozpocz natychmiast: - Wierzaj mi, droga panno Elbieto, i owa skromno bynajmniej nie przemawia na tw niekorzy - wprost przeciwnie, jest jeszcze jednym dodatkiem do twych doskonaoci. Nie byaby tak mia mym oczom, gdyby nie okazywaa tej odrobiny niechci. Pozwl jednak, bym ci zapewni, i otrzymaem zezwolenie twej matki na

przedoenie ci mej proby. Trudno wtpi, jaka te ona moe by, cho wrodzona delikatno kae ci zapewne to ukrywa. Zbyt wyranie okazywaem ci moje wzgldy, by moga ywi najmniejsze wtpliwoci. Prawie natychmiast po wejciu do tego domu wybraem ciebie na towarzyszk przyszego mego ycia. Nim jednak porw mnie uczucia z tym zwizane, przystoi zapewne wyoy ci przyczyny, dla ktrych chc si oeni, a ponadto dla ktrych przyjechaem szuka ony wanie do Hertfordshire. Myl, e pan Collins z ca sw uroczyst powag zostanie porwany przez uczucia, do tego stopnia rozmieszya Elbiet, e nie zdoaa wykorzysta tej krtkiej pauzy, by przerwa swemu rozmwcy. Cign wic dalej: - Przyczyny, dla ktrych chc si oeni, s nastpujce: po pierwsze, uwaam za stosowne, by duchowny, ktry podobnie jak ja yje w dostatku, da swym parafianom przykad dobrego maestwa. Po drugie, przekonany jestem gboko, i maestwo przysporzy mi szczcia. Po trzecie, co moe powinienem by powiedzie wczeniej, zalecia mi je, a nawet zadaa go ode mnie pewna wysoko urodzona osoba, ktr mam zaszczyt nazywa sw patronk. Dwa razy zechciaa askawie - i to nie pytana - wyrazi mi swe zdanie w tym wzgldzie. W ostatni sobot wieczorem, przed moim wyjazdem z Hunsford, pomidzy jedn a drug partyjk wista, kiedy to pani Jenkinson ustawiaa podnek dla panny de Bourgh, lady Katarzyna powiedziaa mi: Panie Collins, pan si musi oeni. Duchowny taki jak pan powinien by onaty. Wybierz sobie on odpowiedni, wybierz pann z dobrego domu, ze wzgldu na mnie i ze wzgldu na siebie. Nieche to bdzie pracowita, praktyczna osoba, bez fanaberii, taka, co to potrafi dobrze spoytkowa twj skromny dochd. Ot, co ci radz. Znajd jak najszybciej tak kobiet, przywie j do Hunsford, a ja jej zo wizyt. Pozwl mi tu przy okazji nadmieni, pikna moja kuzynko, i nie uwaam wzgldw i askawoci lady Katarzyny de Bourgh za najmniejszy atut, jaki mam do zaofiarowania. Zobaczysz sama, i jej sposb bycia nie da si wprost wyrazi w sowach, a myl e dowcip i ywo przypadn jej do gustu, zwaszcza kiedy je nieco utemperuje przemone uczucie szacunku, jaki niewtpliwie wzbudzi w tobie jej wysoka pozycja. Tyle co do oglnych przyczyn, ktre mnie skaniaj do maeskiego stanu. Pozostaje mi jeszcze wyjani,

00

dlaczego szukajc ony zwrciem swe kroki do Longbourn, miast rozejrze si w ssiedztwie, gdzie, zapewniam ci, mona znale wiele miych panien. Ot, jak wiesz, mam odziedziczy ten i majtek po mierci wielce szanownego twego ojca, ktry, oczywicie, moe jeszcze y dugie lata. Dlatego te nie mogem zazna spokoju, pki nie postanowiem, i on dla siebie wybior spord jego crek. Pragnem, by w ten sposb poniosy jak najmniejsz strat, kiedy nastpi w smutny fakt, ktry, jak ju mwiem, moe si wydarzy za kilka lat dopiero. Oto dlaczego tu przyjechaem, moja droga kuzynko. Pochlebiam sobie, i owe pobudki nie znajd potpienia w twych oczach. Teraz pozostaje mi ju tylko zapewni ci w jak najgortszych sowach o gwatownoci mego uczucia. Majtku nie mam bynajmniej na wzgldzie i adnych da tego rodzaju nie bd stawia twemu ojcu, zwaszcza e wiem, i nie mgby ich speni i e tysic funtw na cztery procent, ktra to suma bdzie ci si naleaa dopiero po mierci matki, to wszystko, co kiedykolwiek otrzymasz. Na ten temat bd wic milcza niezmiennie i moesz by pewn, i po lubie aden niegodny wyrzut nigdy mych ust nie splami. Teraz ju koniecznie trzeba byo mu przerwa. - Zbytnio pan si spieszy, mj panie! - zawoaa. - Zapominasz, e nie daam ci jeszcze odpowiedzi. Pozwl, bym to uczynia bez zwoki. Przyjmij podzikowanie za zaszczyt, jakim s dla mnie twoje owiadczyny. Wielki to dla mnie honor, ale nie mog ich przyj. - Nie od dzisiaj yj - odpar spokojnie pan Collins machnwszy lekcewaco rk - i wiem, i zwyczajem modych dam jest odrzucanie pierwszych owiadczyn czowieka, ktrego si sekretnie pragnie polubi. Wiem rwnie, i odmow tak powtarza si niekiedy dwa i trzy razy. Dlatego wcale nie oniemiela mnie twa odmowna odpowied i trwam w nadziei, i wreszcie poprowadz ci do otarza. - Doprawdy, panie Collins, twoja nadzieja po mojej odpowiedzi wydaje si dosy niezwyka. Zapewniam ci, e nie nale do owych modych dam, o ile takie yj na naszym wiecie, na tyle odwanych, by uzaleni cae swe szczcie od ryzyka powtrnych owiadczyn. Odmowa moja jest zupenie powana. Nie mgby pan uczyni mnie szczliw, a ja z pewnoci jestem ostatni na wiecie osob, ktra mogaby

01

uszczliwi pana. Jestem przekonana, e gdyby znaa mnie paska protektorka, lady Katarzyna, uwaaaby, i jestem pod kadym wzgldem nieodpowiednia na pask on. - Gdybym mia pewno, i lady Katarzyna bdzie tego zdania - zastanawia si pan Collins z gbok powag. - Ale nie nie nie mog sobie wyobrazi, by moja patronka dezaprobowaa ten wybr. Zapewniam ci, pani, e kiedy bd mia zaszczyt zobaczy j po powrocie, opisz tw skromno, zapobiegliwo i inne cnoty w samych superlatywach. - Doprawdy, panie Collins, wszystkie te pochway s zbyteczne. Pozwl, bym sama stanowia o sobie, i zaszczy mnie wiar w moje sowa. ycz ci szczcia i bogactwa, a nie przyjmujc twych owiadczyn czyni wszystko, co w mej mocy, by ci w osigniciu tego dopomc. Ta propozycja musi da pen satysfakcj twym delikatnym sentymentom wzgldem naszej rodziny i moesz ju bez najmniejszych wyrzutw sumienia obj w posiadanie Longbourn, kiedy przyjdzie pora. Moemy wic uzna ca spraw za ostatecznie zakoczon. - Z tymi sowy wstaa i miaa ju wyj z pokoju, kiedy pan Collins powstrzyma j mwic: - Spodziewam si, i kiedy bd mia zaszczyt ponowienia mej propozycji, otrzymam askawsz odpowied. Nie oskaram ci o okruciestwo, wiem bowiem dobrze, i zwyczajem twej pci jest odrzuca pierwsze owiadczyny, myl te, e w twych sowach krya si wystarczajca dla mnie na przyszo zachta, zwaywszy delikatno uczu kobiecych. - Doprawdy, panie Collins - zawoaa Elbieta z przejciem - pan mnie zadziwia! Jeli to, co powiedziaam, wydaje si zacht, to nie wiem, doprawdy, jak wyrazi sw odmow, by w ni wreszcie uwierzy. - Musisz pozwoli, droga kuzynko, bym jednak pochlebia sobie, i owa rekuza to nic innego jak czcze sowa. A oto pokrtce powody, dla ktrych tak sdz: nie wydaje mi si, by moja osoba bya z parti dla ciebie, czy te by ycie, jakie ci ofiarowuj, byo do pogardzenia. Sytuacja moja, stosunki z rodzin de Bourgh i pokrewiestwo z wami to okolicznoci przemawiajce wyranie na m korzy. Poza tym musisz pamita, e pomimo rozlicznych twych zalet, moesz nie spotka si ju nigdy z propozycj

02

maestwa. Posag twj, niestety, jest tak niewielki, i moe wniwecz obrci wszystko, co twa uroda i mie usposobienie zdolne s sprawi. Dlatego te pozwol sobie ufa, i odrzucajc mnie nie mwisz powanie. Myl, i chcesz, by mio moja, karmiona niepewnoci, wzrosa jeszcze bardziej. Zwykle tak wanie postpuj wytworne mode damy. - Upewniam ci, drogi panie, i nie mam nic wsplnego z wytwornoci, ktra polega na drczeniu godnych szacunku ludzi. Wolaabym, by uczyni mi zaszczyt biorc serio me sowa. Jeszcze raz dzikuj ci za honor, jakim byy dla mnie twoje owiadczyny, nie mog jednak ich przyj. Pod kadym wzgldem wzbraniaj mi tego moje uczucia. Czy mona mwi janiej? Nie uwaaj mnie teraz za wytworn dam, ktra pragnie ci torturowa, lecz za istot rozumn, ktra mwi prawd pync wprost z serca. - Jaka ty jeste czarujca, kuzyneczko! - krzykn pastor w nagym przypywie galanterii. - Przekonany jestem, e kiedy proba moja zostanie uwicona wyranym poparciem obojga czcigodnych twych rodzicw, z pewnoci jej nie odrzucisz. Na tak uporczywe starania, by nie widzie tego, co byo jasne jak soce, Elbieta nie miaa odpowiedzi. Wysza wic szybko w milczeniu, postanowiwszy zwrci si do ojca o pomoc, jeliby pan Collins uzna powtrn jej odmow za poch zacht. Pan Bennet moe odrzuci te owiadczyny w sposb nie pozostawiajcy adnych wtpliwoci; w kadym za razie zachowanie jego nie zostanie wzite za afektowan kokieteri wytwornej damy.

03

XX Niedugo pozwolono panu Collinsowi samotnie rozpamitywa odwzajemnion mio. Przez cay czas rozmowy pani Bennet krcia si niecierpliwie po hallu chcc si doczeka jej koca. Gdy zobaczya Elbiet, ktra otworzya drzwi i szybkim krokiem mina j zmierzajc ku schodom, wesza do jadalni i powinszowaa serdecznie przyszych tak miych zwizkw panu Collinsowi i samej sobie. Pan Collins z rwn satysfakcj przyj i odwzajemni te serdecznoci, po czym zacz szczegowo zdawa spraw z caego przebiegu rozmowy. Sdzi, i ma wszelkie podstawy do zadowolenia, jako e uparta odmowa kuzynki wypywa moe jedynie z jej wstydliwoci i wrodzonej delikatnoci usposobienia. Wiadomo ta zaniepokoia pani Bennet. Rada by bya wierzy rwnie gboko jak on, i crka odrzucajc owiadczyny chciaa tylko wabi modego czowieka. Bya jednak tak daleka od podobnego przekonania, e nie moga powstrzyma si od wyraenia swych wtpliwoci. - Wierz mi pan jednak - dodaa - e przywiedziemy Lizzy do rozsdku. Zaraz z ni o tym pomwi. To uparta, szalona dziewczyna! Sama nie wie, co jest dla niej z poytkiem, ale ju ja jej to wytumacz. - Pozwl mi pani przerwa! - wykrzykn pan Collins - Jeli rzeczywicie jest uparta i szalona, to nie wiem, czy byaby odpowiedni on dla czowieka na moim stanowisku, czowieka, ktry, oczywista, szuka szczcia w stanie maeskim. Dlatego wic, jeli panna Elbieta trwa w swym uporze, moe byoby lepiej nie zmusza jej do zgody, bowiem taka uomno charakteru nie bdzie gwarancj mego szczcia. - Ale, drogi panie! To nieporozumienie! - zawoaa zaniepokojona pani Bennet. Lizzy jest uparta tylko w takich sprawach, we wszystkich innych jest najagodniejsz istot pod socem. Id natychmiast do mego ma. Jestem pewna, e bardzo szybko doprowadzimy wszystko do porzdku. Nie dajc mu czasu na odpowied, popieszya do biblioteki woajc od progu: - Mu! Jeste nam bezzwocznie potrzebny! Nie wiemy, co robi. Musisz przyj i zmusi Lizzy, eby posza za m za pana Collinsa! Ona mwi, e nie pjdzie, bo go nie

04

chce, a jak si nie pospieszysz, to on si rozmyli i nie bdzie jej chcia. Pan Bennet podnis wzrok znad ksiki i spojrza nachodzc on ze spokojn obojtnoci. - Wybacz, lecz nic z tego nie rozumiem - odrzek, kiedy skoczya, patrzc na ni rwnie spokojnie i obojtnie jak przedtem. - O czym ty mwisz? - O panu Collinsie i o Lizzy. Lizzy powiada, e nie chce pana Collinsa, a pan Collins zaczyna mwi, e nie chce Lizzy. - Wobec tego c ja tam mam do roboty? Sprawa wyglda dosy beznadziejnie. - Pomw sam z Lizzy. Powiedz, e jej nakazujesz to maestwo. - Niech tu zejdzie. Powiem jej, co o tym myl. Pani Bennet zadzwonia. Poproszono pann Elbiet do biblioteki. - Podejd do mnie, dziecko - rzek ojciec, gdy ukazaa si w drzwiach. Poprosiem ci tutaj ze wzgldu na spraw duej wagi. Dowiedziaem si, e pan Collins uczyni ci propozycj maestwa. Czy to prawda? - Elbieta potwierdzia. - Doskonale. I ty odrzucia t propozycj? - Tak, ojcze. - Doskonale. Dochodzimy do sedna sprawy. Matka nalega, by go przyja, czy nie tak, duszko? - Tak. Jeli si nie zgodzi, nie chc jej ju nigdy widzie na oczy. - Stoi przed tob smutna konieczno wyboru, Elbieto. Od dzisiaj staniesz si obca jednemu ze swych rodzicw. Matka nie chce ci oglda, jeli nie polubisz pana Collinsa, a ja nie chc ci widzie, jeeli go polubisz. Elbieta syszc takie zakoczenie po takim pocztku moga si tylko rozemia. Pani Bennet jednak dotychczas pewna, e m podziela jej zdanie, ogromnie bya rozczarowana. - C ty sobie mylisz, mj drogi! Jak moesz mwi co podobnego! Obiecae, e bdziesz nalega, by go przyja. - Ja, moja duszko - odpar - mam tylko dwie mae proby: po pierwsze, by w tym przypadku pozwolia mi samodzielnie rozporzdza moim rozsdkiem, po drugie, moim

05

pokojem. Bybym bardzo rad, gdyby jak najszybciej pozostawia mnie samego w bibliotece. Mimo gorzkiego zawodu pani Bennet nie daa za wygran. To grobami, to pochlebstwami wci nalegaa, by Elbieta przyja owiadczyny pastora. Prbowaa przecign na swoj stron Jane, lecz ta najagodniej odmwia. Elbieta odpieraa ataki raz ze miechem, raz z powag. Bez wzgldu jednak na form, tre odpowiedzi pozostawaa niewzruszona. Przez ten czas pan Collins rozmyla w samotnoci nad wszystkim, co zaszo. Zbyt wysokie mia o sobie mniemanie, by poj prawdziwe przyczyny odmowy kuzynki. Uraona zostaa tylko jego duma, bo prawdziwe uczucie nie wchodzio tu w gr. Mio jego do Elbiety bya czysto imaginacyjna, a myl, e panna zasuya na gniew matki, wystarczya, by niczego nie aowa. Wanie podczas tego oglnego zamieszania w rodzinie przyjechaa na cay dzie Charlotta Lucas. Lidia wpada na ni w hallu. - Jak to dobrze, e przyjechaa - woaa stumionym gosem. - Pyszna zabawa w domu! Wyobra sobie, co si stao dzi rano! Pan Collins owiadczy si Lizzy, a ona go odpalia! Nim Charlotta zdya odpowiedzie, nadbiega Kitty z t sam wiadomoci, a kiedy weszy do jadalni, gdzie siedziaa samotnie pani Bennet, rozgoryczona matka zacza ca histori od pocztku. Bagaa przy tym Charlott, by zlitowaa si nad ni i wytumaczya swej przyjacice, e wobec da caej rodziny koniecznie musi ustpi. - Prosz ci, droga panno Charlotto - mwia melancholijnym tonem - uczy to, bo nikt nie jest po mojej stronie, nikt nie podziela mego zdania. Okrutnie sobie ze mn postpuj. Wejcie Jane i Elbiety pozwolio Charlotcie nie odpowiedzie. - O, wanie wchodzi! - lamentowaa pani Bennet. - Spjrzcie, jak ma obojtn min. Tak mao j obchodzimy, jakby nas dzielia caa Anglia, byle tylko postawi na swoim. Ale powiem ci, panno Elbieto, e jeli, wbijesz sobie do gowy, by zawsze w ten sposb odpowiada na owiadczyny, to nigdy nie wyjdziesz za m i nie wiem, kto

06

bdzie oy na ciebie po mierci ojca. Ja nie bd ci moga utrzymywa, ostrzegam. Od dzi skoczyam z tob. Powiedziaam ci w bibliotece, e wicej si do ciebie nie odezw, i zobaczysz, e dotrzymam obietnicy. Nie znajduj przyjemnoci w rozmowie z nieposusznym dzieckiem i w ogle w rozmowie z nikim te nie znajduj przyjemnoci. Ludzie, ktrzy podobnie jak ja cierpi na nerwy, nie mog mie ochoty na gadanie. Ach, nikt si nie domyla, jak strasznie cierpi. Ale to tak zawsze! Nigdy si nie wspczuje tym, co si nie skar. Crki w milczeniu przysuchiway si temu potokowi sw wiedzc, e kada prba rozsdnej argumentacji czy pocieszenia jeszcze bardziej j zdenerwuje. Gadaa wic dalej, a one milczay, dopki do pokoju nie wszed pan Collins z min bardziej ni zwykle godn. Zobaczywszy go pani Bennet zawoaa do dziewczt: - A teraz dam, abycie wszystkie, jak tu jestecie, zamilky i pozwoliy mnie i panu Collinsowi odby ma rozmwk. Elbieta spokojnie wysza z jadalni, a za ni Jane i Kitty, Lidia jednak staa jak wronita w ziemi, zdecydowana wysucha, co tylko si da. Charlott za wstrzymay najpierw uprzejmo pana Collinsa, ktry niezwykle szczegowo wypytywa o zdrowie jej i rodziny, a potem - odrobina ciekawoci. Podesza wic tylko do okna i udawaa, e nie sucha. Pani Bennet ogromnie boleciwym gosem rozpocza zapowiedzian rozmwk: - O, panie Collins! - Droga pani - odrzek pastor - pozwl, bymy na w temat zamilkli na wieki. Postpek waszej crki - cign mimo to dalej gosem wyraajcym gbokie niezadowolenie - bynajmniej mnie nie urazi. Obowizkiem naszym jest podda si nieuniknionemu zu, i to szczeglnym obowizkiem modzieca, dla ktrego los by tak jak dla mnie askawy i wyrni go ju we wczesnym wieku. Dlatego te sdz, e si poddaem. Moe pomogy mi w tym pewne wtpliwoci, czy zaznabym szczcia w wypadku, gdyby moja pikna kuzynka zaszczycia mnie sw rk. Nieraz bowiem stwierdzaem, i rezygnacja wtedy jest najpeniejsza, kiedy w nieosigalny cel traci nieco na wartoci w naszych oczach. Mam nadziej, droga pani, i nie uznasz tego za brak respektu dla waszego domu, jeli cofn sw prob o rk panny Elbiety nie

07

proszc pastwa, jak by nakazywaa grzeczno, o uycie swego autorytetu w tej sprawie. Obawiam si, i memu postpowaniu mona wiele zarzuci, przyjem bowiem odmow z ust waszej crki, a nie z waszych. Wszyscy jednak jestemy omylni. W caej tej sprawie kieroway mn z pewnoci jak najlepsze pobudki. Celem moim byo znale sobie mi towarzyszk ycia majc przy tym na wzgldzie dobro waszej rodziny. Jeli za zachowanie moje byo naganne, uprzejmie prosz o przebaczenie.

08

XXI Roztrzsania nad owiadczynami pana Collinsa miay si ku kocowi i Elbieta musiaa ju tylko cierpie nieprzyjemne wraenie, jakie towarzyszy podobnym sytuacjom i od czasu do czasu znosi zrzdzenie matki. Jeli za chodzi o modego dentelmena, ten wyraa drczce go uczucia nie zakopotaniem, przygnbieniem czy te prbami unikania panny, lecz niezwyk sztywnoci zachowania i penym urazy milczeniem. Rzadko odzywa si do niej, a owe gorliwe atencje, cho bynajmniej nie spontaniczne, przenis na reszt dnia na pann Lucas. Ta za uprzejmie suchaa jego gadaniny, przynoszc tym niewypowiedzian ulg wszystkim, a zwaszcza swej przyjacice. Nastpny dzie nie przynis pani Bennet poprawy humoru ani zdrowia. Pan Collins rwnie trwa w wyniosym gniewie. Elbieta miaa nadziej, i owe urazy skrc jego wizyt, nie wydawao si jednak, by caa sprawa w najmniejszym stopniu wpyna na zmian planw pastora. Postanowi wyjecha w sobot i do soboty mia zamiar pozosta. Po niadaniu dziewczta poszy do Meryton, by si dowiedzie, czy pan Wickham powrci, i wyrazi al z powodu jego nieobecnoci na balu w Netherfield. Spotka je, kiedy wchodziy do miasta, i odprowadzi do ciotki, gdzie szczegowo omwili zarwno przykro, jak odczuwa nie bdc na balu, jak i smutek wszystkich osb zainteresowanych. Elbiecie jednak sam si przyzna, i w konieczny wyjazd by jego wasnym wymysem. - Przed samym balem doszedem do wniosku, e lepiej, bym si nie spotyka z panem Darcym. Przebywa z nim przez tyle godzin w tym samym pokoju, w tym samym towarzystwie byoby chyba ponad moje siy i mogoby stworzy sytuacj nie tylko dla mnie przykr. Pochwalia gorco jego powcigliwo. Mogli dugo rozmawia o tej sprawie i mwi sobie nawzajem wiele miych rzeczy, bowiem Wickham wraz z drugim oficerem odprowadzi je do domu, a przez cay czas powica jej osobie najwicej uwagi. Jego towarzystwo podczas tej przechadzki byo mie z dwch wzgldw: stanowio, zdaniem Elbiety, wyraz specjalnych dla niej wzgldw, a poza tym doskona okazj

09

przedstawienia modego czowieka rodzicom. Wkrtce po powrocie do domu najstarsza panna Bennet otrzymaa list z Netherfield. Otworzya go natychmiast. W kopercie znajdowaa si maa, elegancka, wytaczana kartka, drobno zapisana rwnym, adnym kobiecym pismem. Elbieta spostrzega, e w miar czytania siostra jej mieni si na twarzy i powraca z napiciem specjalnie do kilku ustpw. Jane jednak szybko si opanowaa i odoywszy list staraa si ze zwyk pogod wzi udzia w oglnej rozmowie. Elbieta czua rosncy niepokj, ktry odwraca jej uwag nawet od Wickhama. Kiedy obaj modzi ludzie poegnali si, Jane poprosia Elbiet wzrokiem, by posza za ni na gr. W swoim pokoju wyja list mwic: - Pisaa go Karolina Bingley. To, co w nim jest, wprawia mnie w niesychane zdumienie. W tej chwili cae towarzystwo wyjeda z Netherfield i jedzie do Londynu bez zamiaru powrotu. Posuchaj, co pisze. Przeczytaa najpierw gono pierwsze zdanie, w ktrym panna Bingley donosia, e postanowili wanie wyjecha za bratem do Londynu, tak by jeszcze tego dnia zje obiad na Grosvenor Street, gdzie mieci si dom pana Hursta. Dalej pisaa, co nastpuje: Nie udaj wcale, e mi al zostawia w Hertfordshire cokolwiek prcz ciebie, droga przyjaciko. Miejmy jednak nadziej, e kiedy w przyszoci zaznamy jeszcze niejednokrotnie rozkoszy obcowania ze sob, a do tego czasu czst i szczer korespondencj stumimy bl rozki. Wierz, i mi w tym pomoesz. Elbieta przysuchiwaa si tym grnolotnym zdaniom ze spokojnym niedowierzaniem. Cho j ten nagy wyjazd zdziwi, nie widziaa w nim powodu do rozpaczy. Trudno byo przypuci, by nieobecno pa uniemoliwiaa panu Bingleyowi powrt do Neherfield. Poza tym bya przekonana, e Jane i tak sama wkrtce przestanie uwaa towarzystwo sistr Bingleya za miy dodatek do przyjemnoci obcowania z nim samym. - le si zoyo - powiedziaa wreszcie - e nie bdziesz moga zobaczy swych przyjaciek przed ich wyjazdem ze wsi. Dlaczeg jednak nie mamy mie nadziei, i w

10

przyszy szczliwy okres, ktrego panna Bingley tak wyczekuje, nadejdzie wczeniej, ni ona przypuszcza, i e owo rozkoszne obcowanie, jakie byo waszym udziaem, stanie si jeszcze milszym, bo siostrzanym wspyciem? Przecie im si nie uda zatrzyma pana Bingleya na dugo w Londynie. - Karolina mwi wyranie, e nikt z ich towarzystwa nie powrci tej zimy do Hertfordshire. Posuchaj: Brat, wyjedajc wczoraj, wyobraa sobie, e w cigu kilku dni zaatwi w interes, z powodu ktrego musia by w Londynie. Jestemy jednak pewne, e sprawa ta potrwa duej, a jednoczenie wiemy, e gdy Karol znajdzie si w Londynie, wcale mu nie bdzie pieszno stamtd wyjecha. Postanowiymy wic jecha za nim i nie pozwoli, by cay wolny czas musia spdza w niewygodnym hotelu. Wielu moich znajomych wrcio ju na zim do stolicy. Jakebym chciaa wiedzie, droga moja przyjaciko, e i ty rwnie tam si wybierasz, ale to przecie niemoliwe. Mam szczer nadziej, i podczas Boego Narodzenia znajdziesz wiele rozrywek w Hertfordshire, jak to zwykle w tym okresie bywa, i e bdziesz miaa tak wielu wielbicieli, i nie poczujesz nawet braku tych trzech, ktrych ci zabieramy. - Wyranie wynika z tego - mwia Jane - e tej zimy on ju do nas nie wrci. - Wynika z tego wyranie tylko to, e panna Bingley uwaa, i nie powinien wrci. - Dlaczego? Przecie to on musia podj decyzj. Jest panem samego siebie. Ale nie wiesz jeszcze wszystkiego. Przeczytam ci ustp, ktry specjalnie bolenie mnie zrani. Nie bd nic taia przed tob: Pan Darcy niecierpliwie wyczekuje spotkania z siostr i my, mwic prawd, nie mniej si na to spotkanie cieszymy. Wedug mnie Georgiana Darcy nie ma rwnej sobie pod wzgldem urody, elegancji i dobrych manier, a mio, jak wzbudza we mnie i w Luizie, podsycana jest nadziej, i kiedy owa moda dama zostanie nasz bratow. Nie przypominam sobie, czy wspominaam ci kiedykolwiek o tych miaych przypuszczeniach, nie chc jednak wyjeda ze wsi nie powierzywszy ci ich. Myl te, e nie bdziesz ich uwaaa za nierozsdne. W bracie mym ju dzisiaj Georgiana

11

wzbudza zachwyt, teraz za bdzie przecie mia mono czstego spotykania jej w sposobnych dla caej sprawy okolicznociach. Jej rodzina pragnie tego zwizku rwnie gorco jak nasza. Nie wiem te moe to siostrzane zalepienie ale uwaam, i Karol atwo moe zdoby serce kadej kobiety. Tak wic, kiedy tyle jest pomylnych okolicznoci, a nic, co by stao na przeszkodzie, czy uwaasz, moja droga Jane, e nie mam racji oczekujc tego, co uszczliwi tak wielu? - C sdzisz o tym zdaniu, Lizzy? - spytaa Jane skoczywszy czyta. - Czy to nie jasne? Czy Karolina nie mwi tu wyranie, i ani nie ma nadziei, ani ochoty na to, bym zostaa jej siostr? e jest cakowicie pewna obojtnoci swego brata? I e - jeli podejrzewa, co ja do niego czuj - chce mnie jak najdelikatniej ostrzec? Czy mona wycign z tego inne wnioski? - Owszem. Ja na przykad sdz zupenie inaczej. Chcesz posucha? - O, bardzo! - A wic powiem ci krtko. Panna Bingley widzi, e jej brat kocha si w tobie, a sama chce, by polubi pann Darcy. Pojechaa wic za nim do Londynu, by go tam zatrzyma, i prbuje ci wmwi, e go nic nie obchodzisz. Jane potrzsna gow. - Powinna mi wierzy, Jane. Nikt, kto cho raz widzia was razem, nie moe wtpi w jego uczucie. Jestem pewna, e panna Bingley rwnie w to nie wtpi. Nie jest a tak gupia. Gdyby widziaa u pana Darcyego przywizanie cho w poowie tak mocne, ju by sobie zamwia lubn sukni. Sprawa w tym, e jestemy dla nich zbyt biedne i nisko urodzone. Poza tym ona ma specjalne powody, by pragn maestwa brata z pann Darcy, przypuszcza bowiem, i tam, gdzie rodziny czy jeden zwizek, o wiele atwiej o drugi. Wszystko to jest bardzo sprytnie pomylane i moe by si nawet udao, gdyby panna de Bourgh nie staa na przeszkodzie. W kadym razie, moja kochana, nie mona myle na serio, i pan Bingley mniej jest wiadom twoich cnt dzisiaj, ni w ostatni wtorek, kiedycie si egnali. Nie mona wyciga takich wnioskw z tego tylko, e panna Bingley pisze ci, i jej brat zachwyca si pann Darcy. Trudno te przypuci, doprawdy, by moga wmwi bratu, i nie kocha si w tobie, tylko w jej przyjacice.

12

- Twoje wyjanienia uspokoiyby mnie cakowicie - odpara Jane - gdybymy miay jednakowe zdanie o pannie Bingley. Wiem jednak, e wychodzisz z faszywego zaoenia. Karolina niezdolna jest do wiadomego oszukiwania kogokolwiek. Mog si tylko udzi myl, i sama si myli. - wietnie! Nie moga wymyli nic lepszego, skoro nie chcesz pocieszy si moim tumaczeniem. Uwierz wreszcie, na lito bosk, e Karolina si myli. Wypenisz swj obowizek wzgldem niej i nie bdziesz miaa o co si kopota. - Ale czy mylisz, siostrzyczko, e zaoywszy, i wszystko bdzie dobrze, mog by szczliwa przyjmujc czowieka, ktrego siostry i przyjaciele wcale mnie nie chc? - Sama musisz si zdecydowa - odpara Elbieta. - Jeli po dugich rozwaaniach dojdziesz do wniosku, i lepiej jest zadowoli jego siostry ni samego Bingleya wychodzc za niego za m, to szczerze ci radz, odrzu te owiadczyny. - Jak moesz tak mwi - rzeka Jane lekko si umiechajc. - Wiesz dobrze, i cho ich dezaprobata bolaaby mnie niezmiernie, nie wahaabym si ani chwili. - Ja te tak mylaam, i wanie dlatego nie mog si zbytnio litowa nad tob. - Ale jeli on nie wrci tej zimy, to nie bd potrzebowaa dokonywa wyboru. Ile to moe si wydarzy w cigu szeciu miesicy! Elbieta nie braa na serio przypuszczenia, by pan Bingley mia w ogle nie wrci. By to w jej pojciu wymys Karoliny, podyktowany samolubnymi pragnieniami. Ani przez chwil nie wierzya, by owe pragnienia mogy wpyn na modego czowieka. Gboko przekonana o swojej susznoci tumaczya siostrze, co myli o tej sprawie, a wkrtce z radoci stwierdzia, e przynioso to dobry skutek. Jane nie bya osob atwo upadajc na duchu, tote powoli zacza si udzi nadziej, e mody czowiek powrci do Netherfield i speni wszystkie pragnienia jej serca. Czasem tylko odbieraa jej wiar myl, i moe Bingley nie kocha jej tak, jak to ona sobie wyobraa. Uzgodniy midzy sob, e powiedz pani Bennet tylko o wyjedzie caej rodziny, a nie bd jej niepokoi spraw postpowania modego czowieka. Nawet jednak ta niepena wiadomo niezmiernie j zafrasowaa. e te panie musiay wyjecha wanie teraz, kiedy wszyscy tak si ze sob zbliyli! Co za nieszczliwy zbieg okolicznoci! Po

13

dugich alach zacza si pociesza myl, i pan Bingley wkrtce powrci i przyjedzie na obiad do Longbourn, zakoczya za swoje rozwaania pokrzepiajcym owiadczeniem, ze chocia zaproszono go tylko na skromny, rodzinny obiadek, ona ju dopilnuje, by mia i ryb, i pieczyste.

14

XXII Rodzina Bennetw zostaa zaproszona do pastwa Lucasw, gdzie przez cay prawie czas zacna Charlotta wysuchiwaa znowu gadaniny pana Collinsa. Elbieta podzikowaa jej za to przy pierwszej sposobnoci. - To go wprawia w dobry humor - powiedziaa. - Trudno mi wyrazi, jak ci jestem wdziczna. Charlotta zapewnia przyjacik, e przyjemnie jej czu si poyteczn i e to wystarczajca zapata za tak drobn strat czasu. Bardzo to byo adnie powiedziane, lecz uprzejmo Charlotty sigaa dalej, ni przypuszczaa Elbieta, moda dama postanowia bowiem ni mniej, ni wicej tylko uchroni przyjacik od powtrnych nalega pana Collinsa starajc si cign je na siebie. Takie byy zamiary panny Lucas, a powiody si tak wymienicie, e wieczorem przy rozstaniu Charlotta byaby ju pewna zwycistwa, gdyby nie bliski wyjazd pastora. Tu jednak nie docenia naleycie jego ognistoci i samodzielnoci, bowiem nastpnego dnia rano pastor wymkn si z Longbourn z podziwu godn zrcznoci i popieszy do Lucas Lodge, by rzuci si do stp swej damy. Stara si umkn przed wzrokiem swych kuzynek, by bowiem przekonany, e gdyby zobaczyy, jak wychodzi, z pewnoci domyliyby si, o co mu idzie, a nie chcia, by ktokolwiek o tym wiedzia, pki nie bdzie mg jednoczenie ogosi swego triumfu. Chocia bowiem by prawie pewien zwycistwa - Charlotta niedwuznacznie dawaa do zrozumienia, e jest mu rada - od owej przygody, ktra go w rod spotkaa, straci nieco wiary w siebie. Zosta jednak przyjty bardzo przychylnie. Panna Lucas zobaczya go z okna na pitrze i natychmiast postanowia spotka go przypadkowo na ciece. W najmielszych jednak marzeniach nie przypuszczaa, e spotka si z tak mioci i elokwencj. W najkrtszym czasie, jaki pomieci mg dugie mowy pana Collinsa, wszystko zostao uzgodnione ku oboplnemu zadowoleniu, a kiedy wchodzili do domu, pastor z ca powag prosi Charlott, by wyznaczya dzie, ktry uczyni go najszczliwszym z ludzi. Cho na ow niebiask chwil trzeba byo jeszcze troch zaczeka, moda dama wcale nie miaa zamiaru igra ze szczciem pastora. Gupota, jak wyrnia go natura,

15

musiaa odj jego zalotom wszelki wdzik, dla ktrego kobieta pragnaby przeduy okres narzeczeski. Tak wic panna Lucas, ktra przyja go z czystej i bezinteresownej chci urzdzenia sobie ycia, nie dbaa o to, kiedy w fakt nastpi. Jak najszybciej zwrcono si do sir Williama i lady Lucas o wyraenie zgody, ktra zostaa udzielona z najwyszym zadowoleniem i popiechem. Ju w obecnej sytuacji yciowej pan Collins by podan parti dla ich nieposanej crki, a w przyszoci mia jeszcze otrzyma wcale niez fortunk. Lady Lucas zacza od razu oblicza z wikszym zainteresowaniem, niby ta okoliczno moga dotychczas w niej wzbudzi, ile jeszcze lat moe poy pan Bennet, a sir William owiadczy z caym przekonaniem, i kiedy pan Collins wejdzie w posiadanie Longbourn, bdzie bardzo stosowne, by wraz ze sw maonk zosta przedstawiony u dworu. Krtko mwic, caa rodzina cieszya si z powodu tego wydarzenia niezmiernie. Modsze crki radoway si myl, i wejd w wiat o rok czy dwa wczeniej, ni to byo zamierzone, a chopcy przestali si ba, i siostra umrze star pann. Sama Charlotta bya zupenie spokojna. Osigna swj cel i teraz miaa czas nad wszystkim si zastanowi. W sumie jej wraenia byy raczej dodatnie. Wprawdzie pan Collins nie jest ani mdry, ani miy, towarzystwo jego jest nudne, a mio do niej wyimaginowana, zostanie jednak jej mem. Zawsze pragna wyj za m, cho nie miaa wysokiego pojcia ani o mczyznach, ani o maeskim poyciu. Maestwo to jedyne przyzwoite wyjcie dla wyksztaconej modej damy bez majtku, a cho rzadko mona w nim osign szczcie, jest z pewnoci najprzyjemniejszym rodkiem zapobiegajcym biedzie. Ten rodek zdobyto nareszcie. Zdawaa sobie spraw, e ma szczcie - skoczya ju dwadziecia siedem lat i nigdy nie bya adna. Przykro jej byo na myl, jak niespodziank sprawi ta wiadomo Elbiecie, ktrej przyja cenia nade wszystko. Bdzie pewno si dziwi i moe wemie jej to za ze. Cho decyzja Charlotty bya niewzruszona, dezaprobata Elbiety na pewno by j zabolaa. Postanowia sama zanie jej t wiadomo wobec czego, kiedy pan Collins wraca na obiad do Longbourn, poprosia go, by nikomu z rodziny ani swkiem nie wspomina o caej sprawie. Obietnica zostaa, rzecz jasna, zoona natychmiast, trudno jednak przyszo pastorowi dotrzyma

16

sowa. Duga jego nieobecno w Longbourn wywoaa tam zaciekawienie, ktre, gdy wrci, wybuchno potokiem tak bezporednich pyta, e trzeba byo nie lada pomysowoci, by si nie wyda. Owa powcigliwo wymagaa od pastora wielkiego samozaparcia, marzy bowiem o tym, by mc wreszcie rozgosi wie o swej odwzajemnionej mioci. Pan Collins mia wyjecha nastpnego dnia rano, kiedy panie bd zapewne jeszcze spay, tote uroczysto poegnania odbya si wieczorem, zanim wszyscy poszli na spoczynek. Pani Bennet uprzejmie i serdecznie zapraszaa go do ponownego odwiedzenia Longbourn, kiedy tylko pozwol mu na to obowizki. - Droga pani - odpar - zaproszenie to szczeglnie mnie cieszy, jako e troch si go spodziewaem, z pewnoci te skorzystam z niego jak najchtniej w niedalekiej przyszoci. Wszyscy zdumieli si niepomiernie, a pan Bennet, ktry bynajmniej nie pragn tak szybkiego powrotu gocia, wtrci prdko: - Lecz czy nie obawiasz si, drogi panie, e lady Katarzyna moe ci to mie za ze? Lepiej ju zaniedbuj krewnych i nie naraaj si na gniew swej patronki. - Wielce szanowny panie - odpar pan Collins. - Z wdzicznoci przyjmuj t przyjacielsk przestrog, zapewniam ci jednak, i nie przedsiwzibym nigdy tak powanego kroku bez zgody mej patronki. - Nie mona by w takiej sprawie do ostronym. Nie wolno ci naraa si na jej niezadowolenie. Jeli, co uwaam za bardzo prawdopodobne, uznasz, i przyjedajc do nas moesz j rozgniewa, zosta w domu i pociesz si myl, e my si nie obrazimy. - Prosz mi wierzy, drogi panie, i tak serdeczne dla mnie wzgldy powikszyy niezmiernie m wdziczno i e otrzyma pan wkrtce ode mnie list z podzikowaniem zarwno za te, jak i inne dowody swej askawoci. Co za do moich piknych kuzyneczek, to chocia wyjedam na tak krtko, i nie potrzebuj egna si z nimi w ten sposb, pozwol sobie jednak owiadczy, i ycz im zdrowia i szczcia wszystkim, nie wyczajc mej kuzynki Elbiety.

17

Panie odpowiedziay mu rwnie uprzejmie i wyszy, zdumione wiadomoci o zamylanym powrocie. Pani Bennet usiowaa dopatrzy si w tym chci obdarzenia wzgldami nastpnej swej crki. Mary na pewno da si na to maestwo namwi. Cenia go wyej ni inni, a cho nie sdzia, by jej dorwnywa rozumem, czsto podkrelaa rozsdek i powag jego sw. Tak wic, cho nie by tak mdry jak ona, mgby doj do czego, gdyby zacz czyta zachcony jej przykadem i wreszcie staby si moe wcale przyjemnym towarzyszem ycia. Ranek dnia nastpnego rozwia jednak wszystkie te nadzieje. Wkrtce po niadaniu przyjechaa Charlotta Lucas i w poufnej rozmowie opowiedziaa Elbiecie, co si wydarzyo wczorajszego dnia. W cigu ostatnich paru dni Elbiecie przyszo raz do gowy, e pan Collins moe wmwi w siebie mio do jej przyjaciki, to jednak, by panna Lucas zachcaa go do owiadczyn, wydawao si rwnie nieprawdopodobne jak dodawanie mu miaoci przez ni sam. Zdumienie Elbiety byo wic tak wielkie, e nie moga go w pierwszej chwili opanowa. - Zarczona z panem Collinsem! Ale Charlotto! To niemoliwe! - krzykna. Spokj, jaki malowa si na twarzy panny Lucas, gdy zwierzaa si przyjacice, ustpi na krtko miejsca zmieszaniu po tym oczywistym wyrzucie, poniewa jednak przewidywaa tak reakcj, szybko opanowaa si i odpara chodno: - Czemu si dziwisz, Elbieto? Czy nie moesz uwierzy, by pan Collins mg pozyska wzgldy jakiej kobiety dlatego tylko, e mu si nie udao zdoby twojej rki? Elbieta jednak, cho z trudem, ju zdya si opanowa. Z jakim takim przekonaniem zapewnia Charlott, e cieszy si z ich przyszego pokrewiestwa, i yczya jej wszelkiej szczliwoci. - Wiem dobrze, co mylisz - odpara Charlotta. - Jeste zdumiona, ogromnie zdumiona, bo przecie tak niedawno pan Collins pragn polubi ciebie. Kiedy jednak znajdziesz czas na przemylenie caej sprawy, przypuszczam, e bdziesz nawet zadowolona z mojego postpku. Wiesz, e nie jestem i nigdy nie byam romantyczk. Pragn tylko mie wygodny, dostatni dom. Wziwszy za pod uwag charakter, stosunki i pozycj pana Collinsa przekonana jestem, e mam takie same szanse na osignicie z

18

nim szczcia, jakimi si pyszni wikszo ludzi wchodzcych w stan maeski. - Niewtpliwie - odrzeka spokojnie Elbieta. Nastpia niezrczna chwila milczenia, po czym obie panny zeszy na d, do zebranej tam rodziny. Wkrtce Charlotta odjechaa, a Elbieta miaa czas na przemylenie tej wiadomoci. Duo jednak czasu upyno, nim pogodzia si z myl o niedobranym maestwie przyjaciki. Fakt, e pan Collins owiadczy si dwa razy w cigu trzech dni, nie by niczym niezwykym w porwnaniu z tym, e zosta przyjty. Elbieta wiedziaa, e opinie jej i Charlotty o maestwie rni si ogromnie, nie mylaa jednak, e w praktyce przyjacika potrafi powici lepsz stron swej natury dla materialnych korzyci. Obraz jej jako ony pana Collinsa by czym wrcz upokarzajcym. A do blu, jaki to sprawio Elbiecie, dochodzio bolesne przekonanie, i Charlotta nie moe zazna ani odrobiny szczcia w yciu, jakie sama sobie wybraa.

19

XXIII Elbieta siedziaa z matk i siostrami rozmylajc nad tym, co usyszaa, i zastanawiajc si, czy wolno jej powiedzie o wszystkim rodzinie, kiedy zjawi si sir William Lucas przysany przez crk, by zawiadomi o jej zarczynach. Wyoy ca spraw przyozdabiajc j licznymi komplementami dla rodziny Bennetw i gratulujc sobie zwizku pomidzy obydwoma domami. Suchacze osupieli ze zdumienia. Nie chcieli wprost uwierzy w nowin. Pani Bennet z wikszym uporem ni taktem twierdzia, e sir William si myli. Lidia za, zawsze nieopanowana i czsto niegrzeczna, nawet krzykna popdliwie: - Dobry Boe! Jak pan moe w ogle opowiada takie rzeczy! Czy pan nie wie, e pan Collins chce si eni z Lizzy? Tylko dworska grzeczno pozwolia mu znie podobne zachowanie bez gniewu. Wytrzyma jednak i to. Wyjani, e jest cakowicie pewien swoich informacji, a mimo tego sucha z pen zrozumienia uprzejmoci impertynenckich uwag dam. Elbieta czujc, i obowizek jej nakazuje przyj sir Williamowi z pomoc, popara jego sowa owiadczeniem, i Charlotta sama j o tym powiadomia. Staraa si te zrwnoway okrzyki matki i sistr powag, z jak winszowaa ojcu modej narzeczonej, i licznymi uwagami o szczciu, jakiego naley si spodziewa po takim zwizku, po charakterze pana Collinsa i dogodnej odlegoci z Hunsford do Londynu. Po chwili przyczya si do niej ochoczo Jane. Pani Bennet zbyt bya zgnbiona, by wiele powiedzie w czasie wizyty sir Williama, natychmiast jednak po jego wyjciu jej gwatowne uczucia znalazy sobie ujcie. Owiadczya wic, e po pierwsze: nie wierzy w to wszystko, po drugie: pan Collins zosta podstpnie schwytany w puapk, po trzecie: moda para nie moe by ze sob szczliwa. Po czwarte, e zwizek mona jeszcze zerwa. Z wszystkiego za wynikay jasno dwa wnioski: pierwszy, e Elbieta jest przyczyn caego nieszczcia, drugi, e wszyscy obchodz si z ni, pani Bennet, po barbarzysku. Stanowio to gwny temat jej rozwaa a do wieczora. Nic jej nie mogo pocieszy i ukoi. Gniew zacnej matrony nie min te w cigu jednego dnia. Upyn tydzie, zanim bez aja

20

zwrcia si do Elbiety, upyn miesic, nim zacza uprzejmie rozmawia z sir Williamem czy lady Lucas, upyno wiele miesicy, nim cakowicie przebaczya ich crce. Pan Bennet przyj wszystko spokojnie, uwaajc, e byo to dowiadczenie zupenie mie, pozwalajce mu stwierdzi, i Charlotta Lucas, ktr dotd uwaa za wzgldnie rozsdn, jest rwnie niemdra jak jego ona i bardziej nierozumna ni jego crka. Jane przyznaa, e troch j dziwi to maestwo, mniej jednak mwia o swym zdumieniu, a wicej o tym, jak serdecznie pragnie szczcia modej pary. Nawet Elbieta nie moga jej przekona, e to szczcie jest zupenie niemoliwe. Kitty i Lidia nie zazdrociy Charlotcie, poniewa pan Collins by tylko duchownym, tote ca spraw traktoway jedynie jako now ploteczk do rozgoszenia w Meryton. Trudno przypuci, by lady Lucas nie odczua triumfu mogc odpaci si pani Bennet opowiadaniem, jaka to rado dla matki dobrze wyda crk za m. Przyjedaa wic do Longbourn czciej ni zwykle, by si zwierzy ze swego szczcia, cho kwane spojrzenia i zoliwe uwagi pani Bennet mogy cakiem to szczcie zatru. Midzy Elbiet i Charlott wytworzya si rezerwa, ktra nie pozwalaa im porusza tematu maestwa z pastorem. Elbieta bya przekonana, e nigdy ju nie powrc dawne, prawdziwie szczere stosunki. Rozczarowanie, jakie przeya, kazao jej teraz zwrci si z wiksz serdecznoci i czuoci do siostry, w ktrej prawo i subtelno na pewno nigdy nie zwtpi, a o ktrej szczcie z dnia na dzie bardziej si niepokoia. Bingley wyjecha ju tydzie temu i nic nie zapowiadao jego powrotu. Jane bardzo szybko odpisaa na list Karoliny i liczya teraz dni do chwili, kiedy przypuszczalnie otrzyma odpowied. We wtorek przyszed od pana Collinsa obiecany list dzikczynny, adresowany do pana Benneta, peen uniesie tak wzniosych, jakby pastor siedzia w Longbourn co najmniej przez rok. Zrzuciwszy z siebie ciar podzikowa, pan Collins przekaza im, wrd licznych wyrazw zachwytu, wiadomo, jak bardzo jest szczliwy zdobywszy serce uroczej ich ssiadki, panny Lucas, po czym wyjani, i

21

przyj ich uprzejme zaproszenie do Longbourn majc przede wszystkim na wzgldzie radowanie si jej towarzystwem. Przyjedzie w poniedziaek za dwa tygodnie, lady Katarzyna bowiem tak gorco zaaprobowaa jego maeskie plany, e wyrazia pragnienie, by lub odby si jak najprdzej, co powinno by argumentem nie do odparcia dla miej jego Charlotty i kae jej wyznaczy rychy termin owej uroczystoci, ktra uczyni go najszczliwszym z ludzi. Tak wic obiecany powrt pana Collinsa do Hertfordshire przesta by dla pani Bennet powodem radoci. Wprost przeciwnie, skonna bya teraz narzeka tak samo jak pan Bennet. Dlaczeg pastor przyjeda do nich, a nie do Lucasw? Tutaj sprawi tyle kopotu i subiekcji. Nie cierpi goci w domu, kiedy si tak le czuje, a c tu jeszcze mwi o ludziach zakochanych. Tacy s najgorsi! Tak to pomrukiwaa z cicha pani Bennet przerywajc swe narzekania tylko wtedy, kiedy przypomniao si jej gorsze nieszczcie - ciga nieobecno pana Bingleya w Netherfield. Sprawa ta zreszt nie dawaa spokoju rwnie Jane i Elbiecie. Dzie po dniu mija, a one nie otrzymyway adnej o nim wieci prcz pogoski, ktra krya przez pewien czas po Meryton, i pan Bingley nie po wrci na wie przez ca zim. Plotka ta budzia ogromny gniew w pani Bennet. Zacna matrona niezmiennie nazywaa j najwstrtniejszym kamstwem. Nawet Elbiet zaczy gnbi pewne obawy - nie eby Bingley okaza si obojtny, lecz by jego siostrom nie udao si czasem zatrzyma go w Londynie. Nie moga si pozby natrtnej myli, cho staraa si nie dopuszcza jej do siebie podwaaa przecie szczcie Jane i nie wiadczya dobrze o staoci uczu modego czowieka. Elbieta lkaa si jednak, e wsplne wysiki jego dwch nieczuych sistr oraz wszechmocnego przyjaciela, wspomagane wdzikami panny Darcy oraz licznymi londyskimi rozrywkami, mog okaza si mocniejsze ni sia jego uczucia. Oczywicie, niepokj drczy Jane w tym okresie niepewnoci o wiele boleniej, staraa si jednak nie okazywa, co przeywa, i dlatego pomidzy ni i Elbiet zapado na ten temat milczenie. Podobna jednak delikatno nie powstrzymywaa jzyka ich matki, tote rzadko mijaa godzina, w ktrej pani Bennet nie wspomniaaby o Bingleyu.

22

Mwia, jak niecierpliwie go czeka, i nawet kazaa Jane przyzna si, e bdzie jej ogromnie przykro, jeli pan Bingley nie powrci. Wytrzymanie tych szturmw z jak tak rwnowag wymagao od modej panny caego jej spokoju i wielkiej agodnoci. Pan Collins wrci punktualnie w poniedziaek dwa tygodnie pniej, lecz nie zosta przyjty w Longbourn rwnie askawie jak za pierwszym razem. By jednak tak wniebowzity, e nie wymaga zbyt wielu wzgldw, szczliwie te dla innych zaj si pilnie zalotami, co w duej mierze uwalniao rodzin od jego towarzystwa. Wiksz cz dnia spdza u Lucasw i czasami po powrocie do Longbourn zdy tylko przeprosi ze sw nieobecno, nim wszyscy poszli spa. Pani Bennet znajdowaa si w stanie wzbudzajcym lito. Kade sowo napomykajce o lubie wprawiao j w okropny humor, a przecie wszdzie si o tym mwio. Widok panny Lucas by jej wstrtny. Jako dziedziczka tego domu budzia w niej pen zazdroci odraz. Wydawao jej si za kad wizyt Charlotty, e moda dama myli tylko o chwili objcia tu wadzy, a za kadym razem, kiedy zwracaa si szeptem do pastora, pani Bennet bya przekonana, e mwi o Longbourn i postanawiaj wyrzuci j z domu wraz z crkami natychmiast po mierci ma. Wyrzekaa te przed nim gorzko na swj los: - Ach, mj drogi, jak to ciko pomyle, e Charlotta Lucas zostanie tu kiedy pani, a ja bd musiaa ustpi z mego domu i doyj chwili, w ktrej ona zajmie tu moje miejsce. - Ale, duszko, nie dopuszczaj do siebie tak ponurych myli. Miejmy nadziej, e przyszo okae si weselsza. Pociesz si, e moe ja ciebie przeyj. Nie pocieszyo to jednak pani Bennet, dlatego te zacna dama cigna dalej swe ale: - Nie mog znie myli, e oni zabior cay ten majtek. eby to nie by majorat, nic by mnie to nie obchodzio. - Co by ci nie obchodzio? - Nic w ogle. - A wic dzikujmy Bogu, e stan takiej nieczuoci nie moe ci grozi.

23

- Nie mog by wdziczna Bogu za nic, co ma zwizek z majoratem. Jak mona mie sumienie, by w ten sposb pozbawi wasne crki majtku. I to w dodatku dla kogo! Dla pana Collinsa! Dlaczeg to on bardziej ni kto inny ma mie do niego prawo? - Pozostawiam ci to samej do rozstrzygnicia - odpar pan Bennet.

24

XXIV Przyszed list od panny Bingley kadc kres wszelkim wtpliwociom. Ju pierwsze zdanie mwio wyranie, i wszyscy pozostaj w Londynie na zim, ostatnie za wyraao al ich brata, e nie mia czasu zoy przed wyjazdem wyrazw uszanowania swym przyjacioom z Hertfordshire. Nadzieja prysa, prysa na zawsze, a kiedy Jane moga zebra siy i z uwag przeczyta list do koca, niewiele w nim znalaza pociechy prcz wyrazw sympatii od jego autorki. Wiksz cz listu zajmoway zachwyty nad pann Darcy. Po raz wtry rozpatrywane byy rozliczne jej wdziki, a Karolina chepia si radonie wzrastajc zayoci pomidzy rodzinami i odwaya si przewidywa spenienie ycze wyraonych ju w poprzednim licie. Donosia te z zadowoleniem, i brat jej mieszka w domu pana Dartego i z zachwytem wyraaa si o pewnych planach tego ostatniego co do zmiany umeblowania. Jane niezwocznie powtrzya Elbiecie najwaniejsze wiadomoci, ta za wysuchaa ich z niemym oburzeniem. Uczucia jej wahay si midzy przywizaniem do siostry a alem do caego wiata. Nie wierzya zapewnieniom Karoliny, i brat jej obdarza wzgldami pann Darcy. Jak dawniej tak i teraz bya przekonana, i kocha si w Jane, a jak przedtem bya skonna go lubi, tak teraz nie moga bez gniewu, a nawet pogardy myle o ustpliwoci i mikkoci jego charakteru, czy te o niezdecydowaniu, ktre pozwolio mu podporzdkowa si planom przyjaci i dla ich fantazji powici swe szczcie. Gdyby jedyn ofiar byo jego wasne szczcie, miaby prawo z nim igra. czyo si z tym jednak nierozdzielnie szczcie jej siostry, o czym, jak sdzia, musia dobrze wiedzie. Krtko mwic, nad ca spraw mona si byo dugo zastanawia i nie doj do adnych wnioskw. Nie potrafia myle o niczym innym, a przecie bez wzgldu na to, czy uczucia Bingleya naprawd wygasy, czy te zostay zduszone przez jego przyjaci, czy by wiadom przywizania Jane, czy te umkno ono jego uwagi jakiekolwiek byy przyczyny zmiany, ktra tak silnie wpywaa na jej pogld o nim, sytuacja Jane pozostawaa taka sama, jej spokj tak samo by naruszony. Mino kilka dni, nim Jane zdobya si na odwag, by porozmawia z Elbiet o

25

tym, co przeywa. Wreszcie pewnego razu, kiedy pani Bennet po duszych ni zwykle wyrzekaniach na Netherfield i jego gospodarza pozostawia je same, Jane nie moga si powstrzyma od okrzyku: - Ach, gdyby nasza kochana matka bardziej panowaa nad sob! Nie moe mie pojcia, jaki mi bl zadaje tymi cigymi uwagami o nim. Ale nie bd si skary. To nie moe trwa dugo. Wszystko pjdzie wreszcie w zapomnienie i w domu znw bdzie tak jak przedtem. Elbieta spojrzaa na siostr z pewnym niedowierzaniem i trosk, lecz nic nie odrzeka. - Nie wierzysz mi! - zawoaa Jane, lekko si czerwienic. - Doprawdy, nie wiem, dlaczego. Zachowam go w pamici jako jednego z najmilszych moich znajomych, i to wszystko. Nie mam na co wyczekiwa, nie mam czego si ba, nie mog te mu nic wyrzuca. Dziki Bogu, e mi oszczdzi tego blu. Dlatego te wkrtce na pewno postaram si zapomnie - A po chwili mocniejszym ju gosem dodaa: - Mam jeszcze t wielk pociech, e byy to tylko moje mylne wyobraenia, ktre nie przyniosy cierpie nikomu innemu oprcz mnie samej. - Jane, kochanie! - zawoaa Elbieta. - Jeste za dobra! Doprawdy, masz anielsko sodkie usposobienie bez krzty egoizmu. Nie wiem wprost, co ci odpowiedzie. Wydaje mi si, e nigdy nie doceniaam ci naleycie i nigdy nie kochaam tak, jak na to zasugujesz. Jane gorco zaprotestowaa przeciwko przypisywaniu jej tak niezwykych cnt. Zdaniem jej, owe pochwalne sowa zostay podyktowane przywizaniem siostry. - O nie - odpara Elbieta. - Teraz rozumujesz nieuczciwie. Uwaasz wszystkich ludzi za godnych szacunku i boli ci, jeli mwi o kim le. Ja chc tylko uwaa ciebie za doskonao, ty za si temu sprzeciwiasz. Nie obawiaj si, bym wpada w przesad i robia ci konkurencj wierzc w dobre chci caego wiata. Nie ma po temu potrzeby. Niewielu jest ludzi, ktrych prawdziwie kocham, a jeszcze mniej takich, o ktrych mam dobre mniemanie. Im wicej poznaj wiat, tym mniej mi si podoba, a kady dzie utwierdza mnie w przekonaniu o ludzkiej niestaoci i o tym, jak mao mona ufa

26

pozorom cnoty czy rozumu. Spotkaam si ostatnio z dwoma takimi przypadkami - o pierwszym nie bd mwi, drugi to maestwo Charlotty. To niepojte! Z kadego punktu widzenia niepojte! - Lizzy, kochanie, prosz ci, nie dopuszczaj do siebie podobnych myli. To ci unieszczliwi. Nie bierzesz pod uwag rnicy ich sytuacji yciowej i usposobienia. Pomyl, jak szanowanym czowiekiem jest pan Collins, i jak zrwnowaona i roztropna jest Charlotta. Pamitaj, e ma liczne rodzestwo i pod wzgldem materialnym zwizek ten daje jej wiele korzyci. A przy tym musisz, na lito bosk, uwierzy, e ma dla naszego kuzyna cho troch szacunku i powaania. - Dla twojej przyjemnoci postaram si uwierzy we wszystko, nikogo jednak prcz ciebie podobna wiara nie mogaby zadowoli. Gdybym bya przekonana, i Charlotta ma dla niego powaanie, musiaabym sdzi o jej rozumie gorzej, ni myl o jej sercu. Jane, moja droga! Przecie pan Collins jest zarozumiaym, napuszonym, ograniczonym, gupim czowiekiem. Wiesz o tym rwnie dobrze jak ja! Musisz te uwaa, podobnie jak ja, e kobieta, ktra za niego wychodzi, nie moe by osob rozsdn. Trudno ci przyjdzie j obroni, cho to Charlotta Lucas. Nie moesz ze wzgldu na jednego czowieka zmieni powszechnego pogldu na zasady czy prawo, ani usiowa wmwi w siebie czy te we mnie, e samolubstwo to roztropno, a niewiadomo niebezpieczestwa to gwarancja przyszego szczcia. - Wydaje mi si, e uywasz zbyt mocnych sw mwic o tej parze, i mam nadziej, e sama dojdziesz do tego wniosku widzc ich szczcie. Ale skoczmy z tym. Mwia o dwch przypadkach. Rozumiem, co masz na myli, i prosz ci, Lizzy, nie ra mnie winic t osob i twierdzc, e twoja opinia o niej ulega gruntownej zmianie. Nie wolno nam sdzi pochopnie, e nas umylnie skrzywdzono. Nie wolno nam da, by mody czowiek o ywym usposobieniu zawsze by ostrony i rozwany. Czsto udzi nas wasna prno tylko. Kobietom si wydaje, e uwielbienie istotnie co znaczy. - A mczyni robi wszystko, co mog, by kobietom tak si wydawao. - Jeli to czyni celowo, nie mona ich usprawiedliwia, nie przypuszczam jednak, by wszyscy ludzie postpowali z takim wyrachowaniem, jak si sdzi.

27

- Daleka jestem od tego, by posdza pana Bingleya o z wol, mona jednak popeni bd i sprawi bl wcale nie majc zamiarw po temu. Lekkomylno, brak wzgldw dla uczu innych i brak wasnego zdania, oto przyczyny zego. - Czy tutaj mamy do czynienia z ktrym z tych powodw? - Tak, z ostatnim. Ale jeli bd mwia dalej, powiem co zego o ludziach, ktrych wysoko cenisz, i zrobi ci przykro. Powstrzymaj mnie, pki mona. - A wic w dalszym cigu podejrzewasz, e wpyny na niego siostry? - Tak, do spki z jego przyjacielem. - Niepodobna w to uwierzy! Po c by chciay na wpyn? Mog pragn tylko jego szczcia, a jeli mnie odda swoje serce, adna inna kobieta nie moe go uszczliwi. - Mylisz si ju w pierwszym punkcie. Mog pragn wielu innych rzeczy oprcz jego szczcia. Mog pragn, by wzrs jego majtek i znaczenie w wiecie, mog te pragn, by polubi dziewczyn, ktra ma tak pozycj, jak gwarantuj pienidze, wysokie stosunki i pycha. - Niewtpliwie chc, by polubi pann Darcy - odpara Jane. - Moe to jednak wypywa z lepszych pobudek, ni ci si zdaje. Znaj j o wiele duej ni mnie, nic wic dziwnego, e bardziej j kochaj. Bez wzgldu jednak na ich pragnienia, wtpi, by panna Bingley i pani Hurst mogy si przeciwstawi pragnieniom brata. Jaka siostra pozwoliaby sobie na to nie majc w stosunku do wybranej brata adnych powanych zarzutw? Jeliby uwaay, i naprawd mnie kocha, nie usiowayby nas rozdziela, a zreszt, gdyby uczucia jego byy prawdziwe, takie usiowania na nic by si zday. Zakadajc, i pan Bingley mnie kocha, musisz doj do wniosku, i wszyscy postpowali okrutnie i podle, a mnie czynisz najnieszczliwsz istot na wiecie. Prosz ci, nie doprowadzaj mnie t myl do rozpaczy. Nie wstydz si mojej pomyki, a w kadym razie jest ona drobnostk, jest niczym w porwnaniu z tym, co musiaabym przeywa mylc le o nim lub o jego siostrach. Pozwl mi widzie ca spraw w najlepszym wietle, w wietle, w ktrym wszystko jest zrozumiae. Elbieta nie moga si sprzeciwi podobnemu yczeniu i od tej chwili siostry nie wspominay w rozmowach nazwiska pana Bingleya.

28

Pani Bennet jednak wci si dziwia i uskaraa na jego nieobecno i cho rzadko mija dzie, w ktrym Elbieta nie wyjaniaaby jej powodw owej nieobecnoci ssiada, mae byy nadzieje, by zacna matrona zacza mwi o caej sprawie z mniejszym wzburzeniem. Crka zapewniaa j, wbrew wasnemu przekonaniu, e atencje pana Bingleya wzgldem Jane byy wynikiem zwykego i chwilowego zainteresowania, ktre mino, kiedy przesta j widywa. Cho po pewnym czasie pani Bennet uznaa to wyjanienie za prawdopodobne, Elbieta musiaa codziennie je powtarza. Pani Bennet usiowaa pocieszy si myl, e Bingley musi wrci w lecie. M jej inaczej podszed do caej sprawy. - C, Lizzy - odezwa si pewnego dnia. - Twoja siostra przeywa nieszczliw mio. Winszuj jej: dziewczta lubi mie od czasu do czasu zawd miosny - lubi to prawie tak samo jak wychodzi za m. To jest co, o czym mona rozmyla i co je w pewien sposb wyrnia spord towarzyszek. Kiedy przyjdzie na ciebie kolej? Nie wytrzymasz chyba, by Jane ci dugo wyprzedzaa. Teraz czas na ciebie. W Meryton dosy jest oficerw, by zama serca wszystkich modych dam w naszym kraju. A moe by Wickham zosta twoim wybracem? To miy czowiek, bdzie ci wietnie zwodzi. - Dzikuj, papo, ale wystarczy mi zupenie kto obdarzony mniejszym urokiem. Nie moemy si wszyscy spodziewa, e tak si nam poszczci jak Jane. - Susznie. Moesz si jednak pocieszy, e jeli ci si zdarzy cokolwiek w tym gucie, masz kochajc mamusi, ktra to z pewnoci odpowiednio rozgosi. Towarzystwo pana Wickhama oddao w tym przykrym okresie nieocenione usugi rodzinie Bennetw rozpraszajc w duej mierze ponury nastrj, jaki ogarn niektrych jej czonkw. Panny widyway go czsto. Musiay teraz do licznych jego zalet doda cakowity brak skrytoci. To, o czym wiedziaa Elbieta, stao si teraz publicznie wiadome i otwarcie dyskutowane, a wszyscy z przyjemnoci uwiadamiali sobie, e nie lubili pana Darcyego nawet wtedy, gdy jeszcze nie byo caej sprawy. Panna Jane Bennet bya jedyn osob, ktra dopuszczaa istnienie jakich okolicznoci agodzcych nie znanych mieszkacom Hertfordshire. Jej dobro i zrwnowaona bezstronno zawsze nakazyway pobaanie i podsuway moliwo

29

pomyki - wszyscy jednak oprcz niej uwaali teraz pana Darcyego za potwora w ludzkim ciele.

30

XXV Po tygodniu powiconym cakowicie mioci i planom szczcia sobota odwoaa pana Collinsa od miej jego Charlotty. Mia jednak nadziej, i przygotowania na przyjcie panny modej zagodz nieco bl rozki, przypuszcza te, i to nie bezpodstawnie, i za nastpnym jego przyjazdem do Hertfordshire zostanie wyznaczony dzie, ktry uczyni go najszczliwszym z ludzi. Poegna rodzin z Longbourn rwnie uroczycie, jak za poprzednim razem, znowu yczy swym kuzyneczkom zdrowia i szczcia, a ojcu ich obieca nastpny list dzikczynny. W nastpny poniedziaek pani Bennet przyjmowaa w swoim domu brata z on, ktrzy jak zwykle przyjechali na Boe Narodzenie do Longbourn. Pan Gardiner by czowiekiem rozumnym i wytwornym, zarwno wyksztaceniem, jak i przymiotami ducha o wiele przewyszajcym siostr. Trudno by przyszo uwierzy paniom z Netherfield, i czowiek utrzymujcy si z handlu, a mieszkajcy o par krokw zaledwie od swych kupieckich magazynw, moe by tak miy i dobrze wychowany. Pani Gardiner, o wiele modsza od pani Bennet i pani Philips, bya wdziczn, inteligentn, wytworn kobiet i siostrzenice z Longbourn wprost j uwielbiay. Pomidzy dwiema najstarszymi i ciotk istniay szczeglnie serdeczne stosunki. Czsto byway u niej w Londynie i pozostaway tam na duej. Po przyjedzie pani Gardiner rozdaa najpierw prezenty i opowiedziaa, co nowego w modzie. Potem pozostaa jej do odegrania mniej czynna rola, musiaa bowiem sucha. Pani Bennet miaa wiele smutnych rzeczy do opowiedzenia i narzekaa w nieskoczono. Od ostatniego spotkania z bratow los nie oszczdza ich bynajmniej. Dwie najstarsze jej crki ju, ju miay wyj za m, a w rezultacie nic z tego nie wyszo. - Nie mog wini Jane - cigna - bo ona nie puciaby pana Bingleya, gdyby tylko moga. Ale Lizzy! Ach, siostro! Ciko pomyle, e gdyby nie jej przekora, dzisiaj byaby ju on pana Collinsa. O, tu, w tym pokoju, owiadcza si jej, a ona go odrzucia. I przez to lady Lucas wyda crk za m przede mn, a Longbourn, jak dawniej tak i teraz, bdzie musiao i w obce rce. Wierz mi, siostro, Lucasowie to bardzo sprytni ludzie. api wszystko, co im si tylko nawinie pod rk. Przykro mi, e

31

musz to o nich powiedzie, ale tak jest. Mam nerwy w strzpach i bardzo si czuj nieszczliwa, a to wszystko przez wasn rodzin, ktra mi zawsze robi na przekr, i przez ssiadw, ktrzy myl przede wszystkim o sobie. W kadym razie twj przyjazd teraz jest dla mnie najwiksz pociech i chciaabym wiedzie, czy dugie rkawy s modne, czy nie? Pani Gardiner znaa wikszo z tych nowin, gdy Jane i Elbieta pisay jej o wszystkim, tote zbya szwagierk krtk odpowiedzi i przez wzgld na siostrzenice zmienia temat rozmowy. Znalazszy si pniej sam na sam z Elbiet, zacza szerzej omawia spraw. - Wydaje mi si, e byaby to rzeczywicie dobra partia dla Jane. Szkoda wielka, e nie dosza do skutku, ale takie wypadki czsto si zdarzaj. Modzieniec tego rodzaju co pan Bingley wedug twojego opisu atwo potrafi zakocha si na par tygodni w adnej dziewczynie, a kiedy jaki przypadek ich rozdzieli, rwnie atwo potrafi o niej zapomnie. Taka niestao bardzo jest dzisiaj czsta. - Doskonaa pociecha - odrzeka Elbieta - tylko e nie dla nas. Nie cierpimy przez przypadek. Rzadko si zdarza, by namowy przyjaci wybiy z gowy modemu i niezalenemu materialnie czowiekowi dziewczyn, w ktrej zaledwie kilka dni temu kocha si nieprzytomnie. - To okrelenie nieprzytomnie si kocha tak ju spowszedniao i tak mao znaczy, e nie wiem, co przez to chcesz powiedzie. Uywa si go zarwno przy opisywaniu uczucia, ktre powstao pod wpywem pgodzinnej znajomoci, jak i do okrelenia rzetelnego, mocnego przywizania. Powiedz mi wic, jak bardzo nieprzytomna bya mio pana Bingleya. - Nigdy nie widziaam czego bardziej obiecujcego, wprost nie dostrzega ludzi naokoo, by cakowicie pochonity Jane. Za kadym ich spotkaniem wyraniej to okazywa. Na balu w swoim wasnym domu obrazi dwie czy trzy mode damy nie proszc ich do taca, a ja sama dwukrotnie zwracaam si do niego i nie otrzymaam odpowiedzi. Czy mog by wyraniejsze oznaki? Czy nieuprzejmo wobec wszystkich nie jest w mioci spraw zupenie podstawow?

32

- O tak! W takiej mioci, jak, przypuszczam, odczuwa ten modzieniec. Biedna Jane! al mi jej, bo przy takim usposobieniu nieprdko o nim zapomni. Byoby lepiej, gdyby si to przydarzyo tobie, Lizzy. Szybciej by wymiaa cae nieszczcie. Czy przypuszczasz, e Jane da si namwi na wyjazd z nami do Londynu? Zmiana otoczenia dobrze jej zrobi, a myl, e wielk pomoc moe by rwnie uwolnienie si od najbliszej rodziny. Elbieta bardzo si ucieszya z tej propozycji i bya cakowicie przekonana, e siostra przystanie na ni z gotowoci. - Mam nadziej - dodaa pani Gardiner - e nie powstrzyma jej wzgld na tego modego czowieka. Mieszkamy w tak rnych dzielnicach miasta, mamy tak odmienne grono znajomych, jak zreszt sama wiesz, i sami bywamy tak rzadko, e mao jest prawdopodobne, by si mieli spotka - chyba e on przyjdzie j odwiedzi. - To za jest absolutnie niemoliwe, jako e w pan znajduje si pod opiek swego przyjaciela, pana Darcyego, ktry nie cierpi, by pan Bingley zoy wizyt Jane, i to jeszcze w takiej dzielnicy. Ciociu droga! e te co podobnego przyszo ci do gowy. Moe pan Darcy sysza kiedy o takim miejscu jak ulica Gracechurch, ale gdyby si na niej kiedykolwiek znalaz, to miesiczne ablucje nie zmyyby z niego wszelkich nieczystoci, jakie by stamtd wynis. A pan Bingley, mog ci zapewni, nigdy nie rusza si bez przyjaciela. - Tym lepiej. Myl wic, e si w ogle nie spotkaj. Ale Jane koresponduje, zdaje si, z jego siostr. Ta ju bdzie musiaa przyj. - Ona z pewnoci zerwie t znajomo cakowicie. Mimo pewnoci, z jak Elbieta staraa si wypowiedzie swe przekonanie na ten temat, jak rwnie inny, bardziej interesujcy, a mianowicie, i obie panie i Darcy nie pozwol na pewno Bingleyowi spotka si z Jane, czua, e przedmiot ten budzi w niej pewien niepokj. Po gbokim namyle dosza do wniosku, i sprawa nie jest jeszcze beznadziejna. Zupenie moliwe - czasem nawet mylaa: bardzo prawdopodobne - e uczucie Bingleya zbudzi si znowu, a wpyw przyjaci zwyciony zostanie gbszym wpywem urokw Jane. Najstarsza panna Bennet z radoci przyja zaproszenie ciotki, pomylaa przy

33

tym o Bingleyach, ale o tym tylko, e moe bdzie moga od czasu do czasu spdzi przedpoudnie z Karolin bez groby spotkania jej brata, ktry mieszka gdzie indziej. Pastwo Gardiner pozostali w Longbourn przez tydzie, a poniewa w ssiedztwie znajdowali si pastwo Philips, pastwo Lucas i oficerowie, ani jeden dzie nie min spokojnie. Pani Bennet tak si troszczya o rozrywki dla brata i bratowej, e ani razu nie pozwolia im zasi przy prawdziwie rodzinnym obiedzie. Jeli zapraszano goci do domu, nigdy nie mogo zabrakn midzy nimi oficerw, wrd ktrych niezmiennie znajdowa si te pan Wickham. W takich wypadkach pani Gardiner, w ktrej Elbieta rozbudzia ciekawo wychwalajc gorco modego czowieka, obserwowaa z ukosa mod par. Z tego, co zobaczya, nie wywnioskowaa, by czyo ich szczeglnie powane uczucie, wyrana jednak sympatia, jak sobie okazywali, wprawia j w lekki niepokj. Postanowia wic rozmwi si z Elbiet na ten temat jeszcze przed wyjazdem z Hertfordshire i przedstawi jej, jak nierozwanie postpuje podsycajc podobne uczucia. Pan Wickham potrafi jednak sprawi przyjemno i pani Gardiner, a to w sposb zupenie specjalny. Ciotka Elbiety przed lubem, czyli przed blisko dziesicioma laty, spdzia dugi okres w hrabstwie Derby, i to w tej jego czci, z ktrej pochodzi Wickham. Mieli wic wielu wsplnych znajomych. Cho mody oficer rzadko tam jedzi po mierci starszego pana Darcyego, czyli od piciu lat, mia jednak wiesze wiadomoci o starych przyjacioach ni ona. Pani Gardiner ogldaa Pemberley i doskonale znaa opini, jak si cieszy nieboszczyk pan Darcy, co oczywicie byo niewyczerpanym tematem rozmw. Porwnujc swoje wspomnienia z Pemberley ze szczegowymi wiadomociami Wickhama i dorzucajc do jego sw wasne zachwyty nad charakterem zmarego waciciela paacu, sprawia przyjemno i jemu, i sobie. Usyszawszy, jak zachowa si wobec niego mody Darcy, staraa si przypomnie sobie, co najczciej mwio si o nim jako o modym chopcu i czy potwierdza to zasyszana wiadomo. Wreszcie pewna bya, e pamita, i dawniej ju bya syszaa o Fitzwilliamie Darcym jako o dumnym i z gruntu zym chopaku.

34

XXVI Pani Gardiner wyrazia Elbiecie swe obawy przy pierwszej okazji, kiedy zostaa z ni sama, a wyznawszy szczerze, co o tym wszystkim myli, mwia dalej: - Jeste zbyt rozsdna, Lizzy, by si zakocha tylko dlatego, e ci kto przed t mioci przestrzega, dlatego nie obawiam si mwi otwarcie. Doprawdy, chciaabym, eby si miaa na bacznoci. Nie daj si wcign i nie usiuj wcign jego w uczucie, ktre musi by nierozsdne ze wzgldu na brak pienidzy. Nic nie mog zarzuci panu Wickhamowi - to bardzo zajmujcy mody czowiek - a gdyby otrzyma majtek, jaki powinien by otrzyma, nie mogaby lepiej wybra. Ale poniewa jest tak, a nie inaczej, nie moesz sobie pozwoli na fantazje. Masz zdrowy rozum, a my wszyscy sdzimy, e zrobisz z niego waciwy uytek. Ojciec polega na twoim sdzie i postpowaniu. Nie wolno ci sprawi mu zawodu. - Ciociu droga, to naprawd brzmi powanie. - Tak, a mam nadziej, e skoni i ciebie do podobnej powagi. - Wobec tego powiem, e nie ma si ciocia czego ba. Bd pilnowaa i siebie, i pana Wickhama. Nie zakocha si we mnie, jeli tylko zdoam temu zapobiec. - Elbieto, znowu nie mwisz powanie. - Przepraszam. Sprbuj jeszcze raz. A wic: w chwili obecnej nie kocham si jeszcze w panu Wickhamie, nie kocham si z pewnoci. Uwaam jednak, e jest bezwzgldnie najsympatyczniejszym mczyzn, jakiego spotkaam w yciu, i gdyby rzeczywicie zakocha si we mnie, to to lepiej, eby si nie zakocha. Wiem, e byoby to bardzo nierozsdne. Och, ten okropny pan Darcy! Opinia, jak ma o mnie ojciec, sprawia mi zaszczyt nie lada i za nic na wiecie nie chciaabym jej straci. Ale ojciec rwnie lubi pana Wickhama. Krtko mwic, ciociu droga, bardzo bym nie chciaa by przyczyn waszych zmartwie, ale przecie dowiadczenie mwi wyranie, e tam, gdzie w gr wchodzi mio, rzadko brak pienidzy moe powstrzyma modych od zarczyn. Jak wic mog przyrzeka, i jeli mnie najdzie pokusa, bd mdrzejsza od moich blinich? Albo skd mog wiedzie, e oparcie si pokusie bdzie rzeczywicie postpkiem nad wyraz rozsdnym. Mog wic tylko obieca, e nie bdzie mi spieszno.

35

Nie bdzie mi pieszno uwierzy, i jestem wybrank. Nie bd w to chciaa uwierzy przebywajc w jego towarzystwie. Krtko mwic, zrobi, co bd moga. - Moe by dobrze byo, gdyby nie zachcaa go do przyjedania tu tak czsto albo eby cho nie przypominaa matce, by go zapraszaa. - Jak to niedawno zrobiam - rzeka Elbieta z porozumiewawczym umiechem. Ma ciocia racj, mdrzej bdzie tego zaniecha. Ale niech sobie ciocia nie wyobraa, e on tu bywa tak czsto. Zapraszany by wielokrotnie w cigu ostatniego tygodnia, przede wszystkim ze wzgldu na cioci. Zna ciocia zasad mamy, i jej przyjaciele musz bezustannie mie towarzystwo. Ale mwic powanie, daj cioci sowo, e postpowa bd tak, jak w moim pojciu bdzie najrozsdniej. Mam nadziej, e teraz jest ciocia zadowolona. Pani Gardiner przytakna, a Elbieta, podzikowawszy jej za yczliwo, odesza. C za niebyway wypadek, rada udzielona w tak draliwej sprawie zostaa przyjta bez niechci. Wkrtce po wyjedzie pastwa Gardiner i Jane wrci do Hertfordshire pan Collins. Przyjazd jego nie przysporzy jednak kopotu pani Bennet, pastor bowiem tym razem zamieszka u pastwa Lucasw. Data lubu zbliaa si wielkimi krokami i pani Bennet tak ju bya zrezygnowana, e mwia o weselu jako o sprawie nieuniknionej, i nawet powtarzaa od czasu do czasu ponurym gosem: ycz im, by mogli by prawdziwie szczliwi. lub mia si odby w czwartek, a we rod panna Lucas zoya poegnaln wizyt. Gdy wstaa do wyjcia, Elbieta wyprowadzia j z pokoju wstydzc si niechtnych i nieaskawych ycze matki. Sama zreszt bardzo bya przejta. Kiedy schodziy na d, Charlotta zwrcia si do przyjaciki: - Bardzo licz na czste twoje listy, Elbieto! - Na to z pewnoci moesz liczy. - Mam do ciebie jeszcze jedn prob. Czy przyjedziesz do mnie? - Mam nadziej, e bdziemy si czsto spotykay w Hertfordshire. - Wtpi, bym moga zaraz opuci Kent. Obiecaj wic, e przyjedziesz do mnie do Hunsford.

36

Elbieta nie moga odmwi, cho nie obiecywaa sobie przyjemnoci po tej wizycie. - Ojciec i Maria maj przyjecha do mnie w marcu - dodaa Charlotta. Chciaabym, by si zgodzia przyjecha z nimi. Wierz mi, Elbieto, e bd rada rwnie tobie, jak im. lub si odby, pastwo modzi odjechali do Hunsford wprost sprzed drzwi kocioa i mona byo powiedzie lub usysze na ten temat to samo, co si zwykle syszy w podobnych przypadkach. Wkrtce Elbieta otrzymaa list od przyjaciki, a korespondencja ich bya tak czsta i regularna jak przedtem - nie moga by jednak rwnie szczera. Za kadym razem siadajc do pisania Elbieta zdawaa sobie spraw, e brak jej dawnego poczucia gbokiej wsplnoty, i cho postanowia nie zwleka z korespondencj, pisaa przez wzgld na przeszo raczej ni na teraniejszo. Pierwsze listy Charlotty przyja bardzo ywo. Bya, oczywicie, ciekawa, co przyjacika powie o swym nowym domu, jak jej si spodoba lady Katarzyna i co odway si napisa o swoim szczciu. Przeczytawszy jednak list dosza do wniosku, e Charlotta mwi o tym wszystkim tak, jak mona byo przewidzie. List by bardzo pogodny. Dom, umeblowanie, ssiedztwo, drogi - wszystko jej si podobao, a zachowanie lady Katarzyny okazao si przyjazne, a nawet zobowizujce. A wic ten sam obraz Hunsford i Rosings, ktry malowa pan Collins, tylko rozsdnie zagodzony. Elbieta stwierdzia, i to, co si za nim kryje, pozna dopiero w czasie swojego pobytu. Jane napisaa do siostry kilka sw donoszc o szczliwym przyjedzie do Londynu, a Elbieta liczya, e w nastpnym licie siostra bdzie moga napisa co o rodzinie Bingleyw. Niecierpliwo, z jak oczekiwaa owego drugiego listu, zostaa tak nagrodzona, jak zwykle nagradzana jest niecierpliwo. Jane od tygodnia ju mieszkaa w Londynie, a Karolina ani do niej nie przysza, ani nie napisaa. Jane tumaczya j jednak przypuszczajc, i ostatni list wysany do przyjaciki z Longbourn, musia gdzie po drodze zagin. Ciocia - pisaa Jane - idzie jutro w tamt stron, wykorzystam wic sposobno i

37

zajrz na ulic Grosvenor. Po zoeniu wizyty wysaa nastpny list. Widziaa si z pann Bingley. Wydaje mi si, e Karolina jest w niedobrym nastroju - pisaa - ale bardzo si ucieszya widzc mnie i wyrzucaa mi, em jej nie daa zna o przyjedzie do Londynu. A wic miaam racj: nie dostaa mego ostatniego listu. Oczywicie, wypytywaam j o brata. Ma si dobrze, ale jest bardzo zajty z panem Darcym, tak e go rzadko widuj. Okazao si, e oczekiway tego dnia panny Darcy na obiedzie. Chciaabym j zobaczy. Wizyta moja trwaa krtko, bo Karolina i pani Hurst wychodziy na miasto. Myl, e niedugo mnie odwiedz. Elbieta pokiwaa gow nad listem. Teraz bya ju pewna, e pan Bingley moe si dowiedzie o pobycie Jane w Londynie tylko przez przypadek. Miny cztery tygodnie, a Jane nie spotkaa brata przyjaciki. Prbowaa wmwi w siebie, e wcale tego nie auje, nie moga jednak duej zamyka oczu na obojtno panny Bingley. Przez dwa tygodnie Jane spdzaa wszystkie przedpoudnia w domu, a kadego wieczoru wynajdywaa nowe wytumaczenia dla przyjaciki. Wreszcie Karolina przysza, lecz krtko jej wizyty i cakowita zmiana obejcia nie pozwoliy Jane udzi si duej. List, jaki po tej wizycie wysaa do siostry, dowodzi, co wtedy czua: Jestem przekonana, e droga moja Lizzy nie bdzie si cieszy ze swojego nade mn zwycistwa, kiedy si dowie, i to ona miaa suszno, przyznaj wic, i uczucie panny Bingley do mnie byo z mojej strony czystym zudzeniem. A jednak, mimo i ostatni wypadek dowid Twojej racji, uwaam w dalszym cigu - a nie myl aby, em uparta - i moje zaufanie byo rwnie usprawiedliwione jak twoja podejrzliwo, a to zwaywszy jej zachowanie wzgldem mnie. Nie pojmuj tylko, czemu ona tak bardzo pragna naszej przyjani! Gdyby jednak to wszystko miao si jeszcze raz powtrzy, pewna jestem, e zostaabym zwiedziona po raz wtry. Karolina dopiero wczoraj mnie rewizytowaa, a do tego czasu nie dostaam od niej ani swka. Od pierwszej chwili, kiedy przysza, wida byo, i jej ta wizyta nie w smak. Tumaczya krtko i oficjalnie swoj dug nieobecno, nie wspomniaa ni swkiem, by mnie jeszcze kiedy chciaa zobaczy, i pod kadym wzgldem zachowywaa si jak zupenie inna osoba. Po jej wyjciu postanowiam wic mocno, i duej tej znajomoci utrzymywa nie bd. al mi jej, cho musz j wini. Postpia bardzo niewaciwie tak mnie wwczas wyrniajc, bo przecie mog powiedzie bez obawy, i to ona pierwsza staraa si zbliy do mnie. al mi jej, bo czuje na pewno, jak le postpia, a ja wiem, e powodem wszystkiego jest niepokj o brata.

38

Nie potrzebuj wicej wyjania. Jeli Karolina rzeczywicie niepokoi si o niego, to rozumiem, dlaczego tak si wobec mnie zachowuje. My jednak obie dobrze wiemy, e niepokj ten jest cakowicie bezpodstawny. Cho musz doda, e jest dosy naturalny, a nawet dobrze o niej wiadczy, bo przecie pynie z mioci do brata, na ktr on tak bardzo zasuguje. Mog si tylko dziwi, e Karolina ma jeszcze podobne obawy, bo gdybym go obchodzia, to musielibymy si dawno spotka. Pewna jestem, e wie o mojej bytnoci w Londynie - wnioskuj to z pewnych drobnych jej wzmianek, a jednak wynika z nich rwnie, e ona chce si sama jakby upewni o jego skonnoci do panny Darcy. Nie pojmuj tego. Gdybym si nie baa sdzi zbyt pochopnie, powiedziaabym, i podejrzewam tu pewn dwulicowo. Bd si jednak staraa odpdzi kad myl bolesn i wspomina tylko to, co mi przynosi rado - twoje uczucie i niezmienn dobro wuja i ciotki. Napisz do mnie jak najprdzej. Panna Bingley napomykaa co o tym, e jej brat nigdy nie powrci do Netherfield i e komu innemu odda dzieraw, ale to nie jest pewne, lepiej wic nic nie mwi. Bardzo si ciesz, e masz tak dobre wiadomoci od naszych przyjaci z Hunsford. Jed do nich, prosz, razem z sir Williamem i Mari. Jestem przekonana, i dobrze bdziesz si tam czua. Twoja itd. List ten zmartwi Elbiet, kiedy jednak pomylaa, e nikt, a przynajmniej Karolina Bingley, nie bdzie duej zwodzi i udzi Jane, humor jej powrci. Wszelka nadzieja na modego czowieka pierzcha cakowicie. Elbieta nie pragna ju nawet odrodzenia jego uczu. Dalsze rozwaania tylko go pomniejszay w jej oczach. Miaa te nieponn nadziej, i kar dla niego, a moe i pewn satysfakcj dla Jane bdzie szybkie maestwo Bingleya z siostr pana Darcygo, ktre, wnoszc ze sw pana Wickhama, sprawi, i mody maonek gorzko poauje tego, co tak lekkomylnie odrzuci. W tym samym czasie pani Gardiner przypomniaa Elbiecie o jej obietnicy co do pana Wickhama i prosia o wiadomoci. Odpowied Elbiety sprawia zapewne wicej radoci ciotce ni jej samej. Wyrana skonno modzieca mina, okazywane jej wzgldy skoczyy si, a on sam asystowa ju innej pannie. Elbieta na tyle zwracaa na niego uwag, by spostrzec wszystko, ale stwierdzia to i opisaa bez wyranej przykroci. Serce jej nie odczuo zawodu zbyt mocno, a duma zaspokoia si przekonaniem, i gdyby nie wzgldy materialne, ona jedna z pewnoci byaby mu mia. Najwikszym urokiem obecnej jego damy bya odziedziczona niespodzianie suma dziesiciu tysicy funtw. Elbieta okazaa w tym przypadku mniej surowoci ni w sprawie Charlotty i nie miaa mu ze ze chci zdobycia niezalenoci. Przeciwnie, uwaaa to za cakiem naturalne. Cho zdolna bya przypuci, e wyrzeczenie si jej kosztowao go troch walki z sob samym, gotowa bya uzna ten krok za rozsdny i podany dla obydwojga, i z caego serca yczy panu Wickhamowi szczcia.

39

Wszystko to doniosa w licie do pani Gardiner, a potem dodaa: Jestem teraz przekonana, cioteczko, e nigdy nie kochaam go naprawd, bo gdybym zaznaa rzeczywicie tak czystego i wzniosego uczucia, to dzi wstrtne by mi byo samo jego imi i yczyabym mu wszystkiego najgorszego. A tymczasem ywi serdeczne uczucie nie tylko w stosunku do niego, lecz nawet w stosunku do panny King. Nie mog w sobie odkry ani krzty nienawici do niej i wcale nie wzdragam si powiedzie, e to dobra, poczciwa dziewczyna. Wszystko to nie jest dowodem mioci. Moja ostrono i przezorno wyday owoce i chocia wydawaabym si o wiele bardziej interesujca, gdybym bya zakochana do szalestwa, nie mog powiedzie, bym aowaa, i jednak interesujc nie jestem. Czsto paci si zbyt drogo za swe znaczenie. Kitty i Lidia bardziej sobie wziy do serca jego zdrad ni ja. Mode s, nie znaj wiata i nie poznay jeszcze smutnej prawdy, e przystojny mody czowiek musi te z czego y, tak samo jak i kada niezgraba.

40

XXVII Stycze i luty upyny bez waniejszych wypadkw ni owe ju opisane. Jedynym urozmaiceniem byy spacery do Meryton czasem po bocie, a czasem po niegu. W marcu Elbieta miaa jecha do Hunsford. Z pocztku nie mylaa o tym serio, kiedy jednak stwierdzia, i Charlotta polega na jej dawnej obietnicy, zacza w miar upywu czasu myle o wyjedzie z coraz powaniej i z coraz wiksz przyjemnoci. Dugie rozstanie sprawio, i zatsknia za Charlott, a zapomniaa nieco o swej antypatii do pana Collinsa. Wyjazd by czym nowym, a e przy takiej matce jak pani Bennet i siostrach, z ktrymi niewiele miaa wsplnego, Elbieta musiaa si niekiedy le czu w domu, zmiana nie bya dla niej przykroci. Oprcz tego podr dawaa jej mono zobaczenia si z Jane. Krtko mwic, w miar jak wyjazd si zblia, Elbieta wygldaa go coraz bardziej niecierpliwie i przykro by jej byo, gdyby si mia opni. Wszystko jednak poszo gadko wedug pierwszego planu Charlotty. Elbieta miaa towarzyszy sir Williamowi i drugiej z kolei jego crce. Plan zosta nawet ulepszony, poniewa postanowiono przenocowa w Londynie - i sta si tak doskonay, jak doskonay moe by plan. Jedyn przykro sprawia Elbiecie myl, e zostawi ojca, ktry z pewnoci bdzie za ni tskni. Kiedy przyszo do ostatecznej rozmowy, pan Bennet tak zmartwi si rozstaniem z crk, e nawet prosi, by do niego pisaa, i prawie obieca, i jej odpowie. Poegnanie z Wickhamem byo przyjacielskie - z jego strony moe nawet wicej ni przyjacielskie. Mimo nowego zainteresowania nie mg zapomnie, i Elbieta bya pierwsz, ktra poruszya jego serce i zasuya na jego uwag, pierwsz, ktra go wysuchiwaa i litowaa si nad nim, pierwsz, ktr si zachwyci, tote w sposobie, w jaki j egna, yczc miej zabawy, przypominajc, czego powinna oczekiwa od lady Katarzyny de Bourgh, i wyraajc pewno, i opinia Elbiety o tej damie, jak rwnie opinia o kadym, zawsze zgodna bdzie z jego opini - we wszystkim tym bya troska i zainteresowanie. Czua, i j to z nim wie szczerym szacunkiem, i rozstaa si z Wickhamem przekonana, e pozostanie dla niej zawsze wzorem miego, czarujcego

41

czowieka - bez wzgldu na to, czy si oeni, czy nie. Nastpnego dnia towarzystwo, jakie miaa w podry, nie sprawio, by z mniejsz przyjemnoci mylaa o panu Wickhamie. Zarwno sir William Lucas, jak i jego crka Maria - dobroduszne, lecz rwnie jak on bezmylne dziewcz - nie mieli do powiedzenia nic ciekawego, tote Elbieta suchaa ich sw z tak sam przyjemnoci jak turkotu lekkiego powoziku. Uwielbiaa wszelk niedorzeczno, lecz zbyt dugo znaa sir Williama, by oczekiwa czego nowego w jego opisach wspaniaoci przedstawiania u dworu i uroczystoci nadania tytuu, a jego komplementy byy rwnie wywiechtane jak uwagi. Drog mieli krtk - zaledwie dwadziecia cztery mile - a wyjechali tak wczenie, e w poudnie ju stanli przy ulicy Gracechurch. Gdy podjedali pod drzwi domu pastwa Gardiner, Jane siedziaa w oknie salonu, wygldajc ich przyjazdu, a kiedy si zatrzymali, wybiega ich przywita. Elbieta, wpatrujc si bacznie w twarz siostry, znalaza Jane, ku swemu zadowoleniu, rwnie zdrow jak zawsze. Na schodach zebraa si gromadka maych chopcw i dziewczynek. Ciekawo widoku kuzynki nie daa im usiedzie w salonie, a niemiao - nie widzieli jej blisko rok - nie pozwolia zej niej. Dzie upyn niezwykle przyjemnie - przedpoudnie na bieganiu po miecie i zakupach, a wieczr w jednym z teatrw. Elbiecie udao si usi koo ciotki. Oczywicie zaczy rozmawia o Jane. Odpowied na jej szczegowe pytania bardziej j zasmucia, ni zdziwia, okazao si bowiem, i cho Jane zawsze stara si zachowa dobry humor, miewa jednak okresy przygnbienia. Mona jednak przypuszcza, e to si niedugo skoczy. Pani Gardiner szczegowo opisaa Elbiecie wizyt panny Bingley i powtarzaa rozmowy, jakie miaa kilkakrotnie z Jane. Dowodziy one e moda panna sama serdecznie ju pragnie zakoczy t znajomo. Potem pani Gardiner zacza artowa ze zdrady Wickhama i wyrazia Elbiecie uznanie za to, e tak dobrze j zniosa. - Moja kochana - dodaa. - Powiedz mi, jaka jest panna King? Przykro by mi byo pomyle, i nasz przyjaciel jest interesowny.

42

- Kochana ciociu, powiedz mi, jaka jest w sprawach matrymonialnych rnica pomidzy interesownoci a roztropnoci? Gdzie koczy si rozsdek, a zaczyna chciwo? Podczas ostatnich wit Boego Narodzenia baa si, e pan Wickham oeni si ze mn, byoby to bowiem nierozwane, teraz za widzc, e chce si oeni z wacicielk zaledwie dziesiciu tysicy funtw, chcesz powiedzie, e jest interesowny. - Powiedz mi tylko, jaka jest panna King. Bd wtedy wiedziaa, co mam myle. - Wydaje mi si, e to dobra, porzdna dziewczyna. Nie syszaam o niej nic zego. - Ale nim umar jej dziadek, pozostawiajc owe pienidze, pan Wickham nie zwraca na ni najmniejszej uwagi? - Nie. Po c by mia to robi? Jeli nie wolno mu byo zdobywa mych uczu, poniewa nie mam ani pensa, z jakiego powodu mia si zaleca do panny, ktra go nie obchodzia, a ktra bya rwnie biedna jak ja? - Ale wydaje mi si, e to troch niedelikatnie ze strony Wickhama zwraca swe sentymenty ku pannie King natychmiast po wiadomoci o spadku. - Mczyzna w potrzebie nie ma czasu na zachowanie pozorw, na co mog sobie pozwoli inni. Jeli ona nie ma nic przeciwko temu, czemu my miaybymy si gorszy? - To, e ona nie ma nic przeciwko temu, wcale go nie usprawiedliwia. Dowodzi tylko pewnych brakw w niej samej - brakw rozsdku lub uczucia. - Dobrze - zgodzia si Elbieta. - Niech bdzie, jak ciocia chce. On jest interesowny, a ona gupia. - Nie, Lizzy, wcale tego nie chc. Wiesz sama, e przykro by mi byo myle le o modym czowieku, ktry tak dugo mieszka w hrabstwie Derby. - O, jeli o to chodzi, to ja mam bardzo niskie mniemanie o modych ludziach pochodzcych z hrabstwa Derby, a i nie lepiej myl o ich serdecznych przyjacioach z hrabstwa Hertford. Mam ich wszystkich dosy. Dziki Bogu jad jutro tam, gdzie znajd mczyzn nie odznaczajcego si ani dobrymi manierami, ani rozsdkiem - jednym sowem niczym, co by mu mogo zjedna sympati. Gupi mczyni to jedyni, jakich

43

warto zna. - Uwaaj, Lizzy. Twoje sowa mocno mi pachn jakim wielkim zawodem. Nim koniec sztuki rozdzieli obie panie, Elbieta przeya niespodziewan rado zostaa bowiem zaproszona przez wuja i ciotk na wycieczk, ktr zamierzali odby w lecie. - Nie ustalilimy jeszcze, gdzie si wybierzemy - mwia pani Gardiner - ale moe do Krainy Jezior. aden plan nie mg sprawi wikszej radoci Elbiecie, tote skwapliwie i z wdzicznoci przyja zaproszenie. - Kochana, kochana ciociu! - zawoaa. - Co za rado! Co za szczcie! Wlewasz we mnie ochot do ycia! egnaj, smutku i nudo! Czyme s ludzie w porwnaniu ze skaami i grami! Jakie cudowne chwile bdziemy przeywa razem! A kiedy wrcimy, bdziemy umieli - nie tak jak inni podrnicy - mwi o wszystkim szczegowo. Bdziemy wiedzieli, gdziemy byli, bdziemy umieli powiedzie, comy widzieli. Nazwy jezior, rzek i gr nie poplcz si w naszej pamici i nie bdziemy wszczyna ktni o pooenie jakiego miejsca chcc je pniej opisa. Postaramy si, by pierwsze nasze uniesienia nie byy tak nieznone jak u wikszoci podrnikw.

44

XXVIII Nastpnego dnia wszystko, co napotykali po drodze, byo dla Elbiety ciekawe i nowe. Ogarn j wesoy nastrj: stwierdzia przecie, e siostra dobrze wyglda, i nie miaa ju adnych obaw o jej zdrowie. W dodatku wizja podry na pnoc bya dla niej nieustajcym rdem radoci. Kiedy zjechali z gocica na drog do Rosings, zaczli si rozglda za plebani, ktra moga si ukaza za kadym zakrtem. Sztachety parku Rosings wytyczay z jednej strony ich drog. Elbieta umiechna si na wspomnienie wszystkiego, co syszaa o mieszkacach dworu. Wreszcie dostrzegli plebani. Wszystko wiadczyo, e dojedaj do celu: i ogrd schodzcy ku drodze, i dom w ogrodzie, i zielone sztachety, i ywopot wawrzynowy. W drzwiach ukazali si pan Collins i Charlotta. Powz zatrzyma si u furtki, od ktrej wirowana cieka wioda ku domowi, a cae towarzystwo miejc si machao ku sobie rkami. W jednej chwili rozradowani gocie wysiedli z pojazdu. Pani Collins z ogromnym zadowoleniem powitaa przyjacik, a po tym serdecznym przyjciu Elbieta bya jeszcze bardziej zadowolona, e tu przyjechaa. Od pierwszej chwili stwierdzia, e zachowanie jej kuzyna nie ulego zmianie. By tak samo jak dawniej sztucznie ugrzeczniony - zatrzyma j kilka minut przed furtk, by wypyta o zdrowie wszystkich czonkw rodziny i z powag wysucha odpowiedzi. Potem goci poproszono do domu, lecz pastor zatrzyma ich jeszcze chwilk, aby zwrci uwag na adne, schludne wejcie. Kiedy znaleli si w bawialni, powita ich po raz drugi, sztywno i z ostentacyjn grzecznoci w swojej ubogiej chatce, po czym powtrzy dokadnie zaproszenie ony, by zechcieli si czym pokrzepi. Elbieta przygotowana bya na to puszenie si w blasku wasnej wietnoci, a jednoczenie nie moga pozby si myli, e pastor mwi przede wszystkim do niej, kiedy zwraca ich uwag na dobre proporcje pokoju, widok z okien i umeblowanie, jakby chcia, by wiedziaa, co utracia odmawiajc mu swej rki. Mimo jednak, i wszystko robio wraenie porzdku i dostatku, nie moga sprawi pastorowi przyjemnoci i okaza mu choby odrobiny alu. Przeciwnie, patrzya z podziwem na przyjacik, ktra przy

45

takim mu potrafia zachowa tak pogod ducha. Za kadym razem kiedy pan Collins powiedzia co, za co jego ona niewtpliwie mogaby si wstydzi - a nie zdarzao si to rzadko - Elbieta instynktownie zwracaa oczy ku Charlotcie. Przewanie jednak uwagi owe nie dochodziy do przezornych uszu pani Collins, cho par razy zaczerwienia si lekko. Kiedy ju zdyli zachwyci si kadym meblem w pokoju - od konsolki poczwszy, a na kracie paleniska w kominku skoczywszy, oraz zda dokadnie sprawozdanie z podry i pobytu w Londynie, pan Collins zaprosi ich na spacer po duym i adnie pooonym ogrodzie, ktrego pielgnowaniem sam si zajmowa. Praca ta bya jedn z najbardziej czcigodnych jego rozrywek. Elbieta podziwiaa spokj, z jakim Charlotta zachwalaa owo zajcie mwic, i bardzo jest zdrowe i e sama gorco je zaleca. Pan Collins oprowadzi ich po wszystkich ciekach i cieynkach, ledwo dajc gociom czas na wypowiedzenie oczekiwanych pochwa. Wskazywa im kady adny widok, a owa akuratno uniemoliwiaa dostrzeenie pikna. Mg wyliczy pola lece naokoo i powiedzie, z ilu drzew skada si najodleglejsza ich kpa. Ale aden widok, jakim si szczyci jego ogrd, okolica czy te cae krlestwo, nie mg si rwna z widokiem dworu Rosings, ktry mona byo dojrze przez szczelin pomidzy okalajcymi park drzewami, prawie naprzeciw wejcia do plebanii. By to nowoczesny, adny budynek, pooony na agodnym wzniesieniu. Pan Collins chcia jeszcze oprowadzi goci wok dwch swoich k, panie jednak, obute zbyt lekko, by stpa po resztkach zalegajcego na polach szronu, zawrciy do domu i tylko sir William poszed z pastorem. Charlotta zaprowadzia siostr i przyjacik do mieszkania, ogromnie zadowolona - zapewne z tego, i bdzie moga bez pomocy ma pokaza swj dom. By on nieduy, lecz solidny i wygodny: umeblowany przytulnie i ze smakiem. T ostatni zasug Elbieta przypisywaa w caoci Charlotcie. Gdyby mona byo zapomnie cakiem o panu Collinsie, wntrze robioby wraenie elegancji i wygody, a Elbieta sdzc z zadowolenia i satysfakcji malujcej si na twarzy Charlotty, dosza do wniosku, i o pastorze czsto si tu zapomina. Dowiedziaa si od razu, e lady Katarzyna dotychczas jeszcze przebywa na wsi.

46

Przy obiedzie znowu poruszono ten temat, a pan Collins natychmiast zabra gos: - Tak, panno Elbieto, bdziesz miaa zaszczyt zobaczy lady Katarzyn podczas naboestwa w najblisz niedziel. Nie potrzebuj chyba mwi, e zachwycisz si ni niepomiernie. Lady Katarzyna to uosobienie uprzejmoci i askawoci, tote nie wtpi, i po naboestwie zaszczyci ci chwilk uwagi. Nie mam te adnych prawie wtpliwoci, i obejmie zarwno ciebie, jak i m siostr Mari kadym zaproszeniem, jakim nas zaszczyci podczas waszej tu bytnoci. Zachowanie jej wzgldem drogiej mojej Charlotty jest wrcz niezwyke. Obiadujemy w Rosings dwa razy w tygodniu i nigdy nie wracamy do domu piechot. Zawsze zaprzga si dla nas powz lady Katarzyny. Powinienem by powiedzie: jeden z jej powozw, bo przecie ma ich kilka. - Lady Katarzyna jest rzeczywicie kobiet mdr, godn szacunku i bardzo uprzejm ssiadk - dodaa Charlotta. - Masz racj, duszko, to samo mwi. Lady Katarzyna jest osob, ktrej nie mona si do nachwali. Wiksz cz tego wieczoru powicono wiadomociom z Hertfordshire powtarzajc to, co ju wszyscy wiedzieli z korespondencji. Kiedy Elbieta znalaza si wreszcie sama w swoim pokoju, miaa czas na zastanowienie, jak dalece Charlott mona nazwa szczliw: stwierdzia, i przyjacika zrcznie umie kierowa swym mem i znosi jego obecno z zupenym spokojem. Wysnua z tych rozmyla jak najlepsze wnioski. Zacza te snu domysy, jak upyn ich odwiedziny. Widziaa ju spokojne, codzienne zajcia urozmaicone wtrcaniem si pana Collinsa i rozrywkami, jakie przynios stosunki z dworem Rosings. Jej ywa wyobrania szybko stworzya sobie peny obraz najbliszej przyszoci. Nastpnego dnia okoo poudnia, kiedy Elbieta ubieraa si w swoim pokoju na spacer, uwag jej zwrci haas na dole, wiadczcy o straszliwym zamieszaniu w caym domu. Po chwili usyszaa, i kto biegnie szybko po schodach woajc j gono. Otworzywszy drzwi zobaczya na podecie Mari, ktra woaa, zadyszana i przejta: - Elbieto, chod prdko do jadalni, zobaczysz co nadzwyczajnego! Nie powiem ci co! Chod szybko.

47

Prno Elbieta pytaa, o co chodzi. Maria nie chciaa powiedzie nic wicej: eby wic zobaczy ow osobliwo, pobiegy na d do jadalni, ktrej okna wychodziy na drog. Niezwykoci byy dwie damy w maym faetoniku stojcym przed furtk. - I to wszystko? - zapytaa Elbieta. - Mylaam, e co najmniej winie wlazy do ogrodu, a to tylko lady Katarzyna z crk. - Ale skde - zawoaa Maria zgorszona pomyk Elbiety. - Ta starsza dama to pani Jenkinson. Ona z nimi mieszka. Ta druga to panna de Bourgh. Spjrz tylko na ni. Jaka ona maa! Kt by pomyla, e jest taka chuda i niska! - Jest przede wszystkim obrzydliwie wychowana! Trzyma Charlott na dworze przy takim wietrze! Dlaczeg nie wejdzie do domu? - O, Charlotta twierdzi, e ona prawie nigdy nie wchodzi. Wizyta panny de Bourgh w domu to jeden z najwikszych zaszczytw. - Podoba mi si - mwia Elbieta mylc teraz o czym zupenie innym. Wyglda na chorowit i zoliw. Tak, bdzie do niego wietnie pasowaa. Najodpowiedniejsza ona dla tego czowieka. Pastwo Collins stali przy furtce rozmawiajc z damami, a sir William, ku ogromnemu zdumieniu Elbiety, uplasowa si w drzwiach, wpatrzony z gbokim zachwytem w owe wielkoci, i kania si za kadym razem, kiedy panna de Bourgh spojrzaa ku niemu. Wreszcie zbrako ju tematu do rozmowy. Damy odjechay, a gospodarze wrcili do domu. Gdy pan Collins zobaczy dziewczta, pocz im natychmiast winszowa szczcia, ktre po wyjanieniu Charlotty okazao si zaproszeniem dla caego grona na jutrzejszy obiad w Rosings.

48

XXIX Dziki owemu zaproszeniu pan Collins wici teraz triumf. Gorco przecie pragn pokaza zadziwionym gociom wielko swojej patronki. Chcia, by si przy tym przekonali, jak bardzo jest uprzejma zarwno wobec niego, jak i jego ony, a to, e daa mu szybk po temu sposobno, byo tak wspaniaym wiadectwem jej askawoci, e pastor nie mg do nachwali si wielkiej damy. - Przyznam si - mwi - e nie bybym ani troch zdziwiony, gdyby lady Katarzyna zaprosia nas w niedziel na herbat do Rosings. Znajc jej uprzejmo oczekiwaem tego nawet. Ale kt by przypuci, i takimi otacza nas wzgldami! Kt by pomyla, e otrzymamy zaproszenie na obiad, i to zaproszenie dla caego grona, tak szybko po waszym przybyciu. - Mniej mnie to dziwi ni ciebie, ziciu - odpar sir William - bowiem moja pozycja yciowa daa mi sposobno dogbnego poznania obyczajw najwyszych sfer towarzyskich. Tego rodzaju przykady prawdziwie wytwornego wychowania nie s rzadkoci u dworu. Przez cay dzie i nastpny ranek nie mwiono prawie o niczym innym jak o wizycie w Rosings. Pan Collins przezornie uprzedzi wszystkich, czego maj si spodziewa, aby wspaniae pokoje, liczna suba i wymienity obiad nie odebray im ze szcztem mowy. Kiedy panie szy si ubiera, pastor zwrci si do Elbiety: - Nie krpuj si, kuzyneczko, swym strojem. Lady Katarzyna daleka jest od tego, by da od nas tej wytwornoci ubioru, jaka przystoi jej i crce. Radzibym ci woy po prostu najlepsz z twoich sukien - nie ma powodu do niczego wicej. Lady Katarzyna nie wemie ci za ze skromnego odzienia. Lubi, aby rnice pozycji byy zachowane. Kiedy si ubieray, przychodzi cigle pod ktre drzwi zalecajc, by szybciej koczyy toalet, gdy lady Katarzyna bardzo jest niezadowolona, gdy jej si kae czeka na obiad. Te mroce krew w yach wiadomoci o wielkiej damie i jej sposobie bycia miertelnie przeraziy Mari Lucas, mao obyt w towarzystwie. Wygldaa wic owego wprowadzenia do Rosings z podobnym strachem, z jakim jej ojciec wyglda

49

przedstawienia u dworu. Pogoda bya pikna, tote z przyjemnoci przeszli parkiem p mili dzielce ich od paacu. Kady park ma swoisty urok i swoiste widoki. Elbiecie ten podoba si bardzo, cho nie zachwycaa si nim tak, jak si tego spodziewa pan Collins. Nie przeja si te posyszawszy od pastora, ile dwr ma frontowych okien i ile oszklenie ich kosztowao sir Lewisa de Bourgh. Przeraenie Marii wzrastao z kadym stopniem schodw wiodcych do hallu, a nawet sir William nie wydawa si zupenie spokojny. Elbieta jednak nie stracia odwagi. Nie syszaa o lady Katarzynie nic, co by mogo budzi cze dla jej niezwykych talentw czy niebiaskich cnt, uwaaa za, e moe bez lku stan przed osob, ktrej wielko opiera si tylko na pienidzach i pozycji. Weszli do hallu. Pan Collins gosem penym zachwytu zwrci ich uwag na jego wietne proporcje i pikn ornamentyk. Std sucy poprowadzili ich przez nastpn sal do pokoju, gdzie siedziaa lady Katarzyna wraz z crk i pani Jenkinson. Wielka dama wstaa askawie na powitanie goci, a poniewa pani Collins uprzednio ju uzgodnia z mem, e sama dokona ceremonii prezentacji, caa sprawa zostaa zaatwiona spokojnie i prosto, bez adnych przeprosze i podzikowa, ktre pastor uwaaby za nieodzowne. Sir William, mimo e niegdy zosta przedstawiony u dworu, tak by przytoczony otaczajcymi go wspaniaociami, e odway si zaledwie na bardzo niski ukon, po czym usiad bez sowa, jego crka za, odchodzca ze strachu od zmysw, przycupna na brzeku krzeseka nie wiedzc, gdzie oczy podzia. Elbieta czua si zupenie swobodnie i spokojnie przygldaa si trzem siedzcym przed ni damom. Lady Katarzyna bya to wysoka, tga kobieta o wydatnych rysach - kiedy moga by pikna. Jej sposb bycia daleki by od agodnoci. Witajc za goci nie pozwolia im zapomnie o istniejcej midzy nimi rnicy. Kiedy miaa usta zamknite, nie wygldaa tak gronie, wszystko jednak, co mwia, wypowiadane byo autorytatywnym tonem, ktry wiadczy o zarozumialstwie i przywodzi Elbiecie natychmiast na myl pana Wickhama. Z obserwacji, jakie poczynia tego dnia, wysnua wniosek, i opinia jego o lady Katarzynie

50

bya cakowicie suszna. Przyjrzawszy si matce, w ktrej zachowaniu i twarzy odnalaza pewne podobiestwo do pana Darcyego, zwrcia wzrok ku crce. Tu zdumiaa si podobnie jak Maria, zobaczywszy, e moda dama jest bardzo maa i chuda. Ani z twarzy, ani z figury nie przypominaa matki. Panna de Bourgh bya blada i chorowita. Rysy jej nie miay wyrazu, cho trudno by je nazwa pospolitymi. Mwia mao i zwracaa si tylko szeptem do pani Jenkinson, osoby nie odznaczajcej si w ogle niczym, a zajtej tylko suchaniem uwag panny de Bourgh i przesuwaniem parawanika przed kominkiem tak, by blask ognia nie razi jej oczu. Po paru minutach posano ich do okna, by podziwiali pikny widok. Pan Collins ruszy za nimi, chcc osobicie przedstawi roztaczajce si za oknem uroki, a lady Katarzyna zauwaya askawie, e ogrd bardziej jest wart ogldania w lecie. Obiad by bardzo wytworny, a wszystko, co obiecywa pan Collins: liczba sucych i wspaniaa zastawa stoowa - okazao si prawd. Zgodnie rwnie ze sw zapowiedzi pastor zaj gwne miejsce przy stole na yczenie lady Katarzyny i siedzia tam z tak min, jakby uwaa, i nie mona zazna wikszego wyniesienia w yciu. Kraja, zajada i chwali z zachwytem i nadspodziewan szybkoci. Nad kadym daniem unosi si najpierw on, potem za sir William. Ten doszed ju do siebie na tyle, by powtarza jak papuga kade sowo zicia. Robi to za w taki sposb, e Elbieta zastanawiaa si, jak lady Katarzyna moe znie to wszystko. Ale wielka dama sprawiaa wraenie niezmiernie zadowolonej z tych bezgranicznych zachwytw i umiechaa si askawie, zwaszcza gdy jaka potrawa okazaa si dla goci nowoci. Towarzystwo nie byo rozmowne. Elbieta gotowa bya do rozmowy, gdyby j kto rozpocz, ale siedziaa pomidzy Charlott i pann de Bourgh. Pani Collins zajta bya przez cay czas suchaniem lady Katarzyny, a moda panna milczaa jak grb. Pani Jenkinson kopotaa si ustawicznie, e jej pupilka tak mao je, namawiaa j na jeszcze odrobin i obawiaa si, e panienka jest niedysponowana. Maria nie omielia si powiedzie ani sowa, a panowie tylko jedli i wyraali zachwyt. Kiedy panie przeszy do salonu, nie pozostawao im nic innego, jak sucha lady

51

Katarzyny. Pki nie wniesiono kawy, mwia bez przerwy wygaszajc zdanie na kady temat w sposb bardzo autorytatywny. Wida byo, e nieczsto spotyka si ze sprzeciwem. Wypytywaa Charlott o jej sprawy domowe poufale i szczegowo, udzielajc jej przy tym wielu rad: jak ma prowadzi dom, jak przy tak maej liczbie domownikw winna sobie wszystko uoy, i pouczaa j, by zwracaa baczn uwag na krowy i drb. Elbieta pomylaa, e wielka dama nie pominie adnej okazji, nawet najbardziej bahej, ktra mogaby jej da sposobno rzdzenia innymi. W przerwach rozmowy z pani Collins zadawaa przerne pytania Marii i Elbiecie, a zwaszcza tej ostatniej, mao bowiem o niej wiedziaa, a uznaa j - jak powiedziaa pani Collins - za zupenie mi i adn dziewuszk. Pytaa j co chwila, ile ma sistr, czy s modsze od niej, czy starsze, czy ktra z nich bliska jest zampjcia, czy s adne, gdzie si ksztaciy, jaki ekwipa trzyma ich ojciec i jakie jest panieskie nazwisko jej matki. Elbieta odczua niestosowno tych pyta, lecz spokojnie odpowiadaa na wszystkie. W pewnej chwili lady Katarzyna znw zwrcia si do niej: - Majtek pani, moje dziecko, dziedziczy, jak rozumiem, pan Collins. Ze wzgldu na was - tu zwrcia si do Charlotty - bardzo si z tego ciesz, ale w oglnoci nie widz zupenie potrzeby zapisywania majtku linii mskiej. Nie byo to konieczne w rodzinie sir Lewisa de Bourgh. Czy pani grasz i piewasz? - Troszeczk. - A, wobec tego posuchamy ci kiedy z przyjemnoci. Nasz klawikord jest doskonay, lepszy, przypuszczam, ni musisz go kiedy wyprbowa. Czy twoje siostry rwnie graj i piewaj? - Owszem, jedna z nich. - Dlaczeg nie uczyy si wszystkie? Powinnycie byy wszystkie ksztaci si w tych kunsztach. Wszystkie panny Webb graj na klawikordzie, a przecie ich ojciec ma mniejszy dochd ni wasz. Czy rysujesz? - Nie. - Co ty mwisz! adna z was nie rysuje?

52

- adna. - To bardzo dziwne. Przypuszczam, ecie nie miay sposobnoci Matka powinna bya zabiera was co roku do Londynu na wiosn, bycie mogy si ksztaci pod opiek preceptorw. - Matka nie sprzeciwiaaby si temu, ale ojciec nie cierpi Londynu. - Czy wasza guwernantka ju odesza? - Nigdy nie miaymy guwernantki. - Nie miay guwernantki! Jake to moliwe? Pi crek wychowywa w domu bez guwernantki! Nigdy o czym podobnym nie syszaam. Matka musiaa si powici waszej edukacji bez reszty. Elbieta, z trudem powstrzymujc si od miechu, zapewnia j, e tak wcale nie byo. - A wic kto was uczy? Kto mia nad wami piecz? Musiaycie by zupenie zaniedbane nie majc guwernantki. - W porwnaniu z innymi rodzinami pewno byymy zaniedbane, ale gdy ktra z nas miaa ochot na nauk, nie brako rodkw po temu. Zawsze zachcano nas do czytania. Miaymy te wszystkich preceptorw, jacy nam byli potrzebni. Jeli ktra nie chciaa si ksztaci, to, oczywicie, nic nie robia w tym kierunku. - Bez wtpienia temu wanie powinna zaradzi guwernantka. Gdybym znaa wasz matk, bardzo bym jej doradzaa zaangaowanie takiej osoby. Zawsze mwi, e nikt, kto nie mia staej i regularnej opieki, nie moe by prawdziwie wyksztacony, a tak opiek da moe tylko guwernantka. Zadziwiajce, ilu to rodzinom polecaam takie osoby. Rada jestem, gdy uda mi si dobrze ulokowa jak mod panienk. Czterem siostrzenicom pani Jenkinson daam doskonae miejsca, a zaledwie kilka dni temu zarekomendowaam jeszcze jedn mod osob, o ktrej kto mi wspomnia przypadkowo - i ta rodzina jest ni zachwycona. Czy mwiam pani, pastorowo, e wczoraj przyjechaa do mnie lady Metcalfe, by mi podzikowa? Twierdzi, e panna Pope to prawdziwy skarb. Lady Katarzyno - powiedziaa do mnie - daa mi pani prawdziwy skarb. Czy ktra z twoich modszych sistr bywa ju, moje dziecko?

53

- Tak, pani. Wszystkie. - Co! Wszystkie pi naraz? Bardzo dziwne! A ty jeste dopiero druga. Modsze crki w towarzystwie, nim starsze wyszy za m! Twoje modsze siostry musz sobie niewiele lat liczy. - Tak, najmodsza nie skoczya jeszcze szesnastu. Jest moe jeszcze zbyt moda, by czsto bywa w towarzystwie. Doprawdy jednak, wydaje mi si, e to okrutne da od modszych sistr, by nie bray udziau w rozrywkach i nie widyway ludzi tylko dlatego, e starsza ich siostra nie miaa monoci czy ochoty wczenie wyj za m. Najmodsze dziecko ma takie samo prawo do przyjemnoci, co najstarsze. eby zatrzymywa mod dziewczyn w domu z takich powodw! Nie wydaje mi si, by miao to dobroczynny wpyw na uczucia siostrzane czy agodno usposobienia. - Wypowiadasz swe zdanie bardzo, jak na tak mod osob, stanowczo - zawoaa lady Katarzyna. - Ile to masz lat, prosz? - Nie przypuszczasz chyba, pani, by atwo mi byo to wyzna, skoro mam trzy dorose modsze siostry - odpara Elbieta z umiechem. Lady Katarzyna zdumiaa si niesychanie, nie otrzymawszy odpowiedzi wprost, a Elbieta pomylaa, e jest chyba pierwsz osob, ktra omielia si zaartowa z tej wysoko urodzonej impertynentki. - Nie moesz mie wicej ni dwadziecia, nie masz wic powodu ukrywa swego wieku. - Nie skoczyam jeszcze dwudziestu jeden, prosz pani. Kiedy panowie powrcili z jadalni i towarzystwo skoczyo herbat, rozstawiono stoliki do kart. Lady Katarzyna, sir William i pastorostwo zasiedli do wista, poniewa za panna de Bourgh wolaa gra w kasyno, dziewczta miay zaszczyt asystowa pani Jenkinson przy stoliku modej dziedziczki. Byo tu okropnie nudno. Nie wypowiedziano ani jednego sowa, ktre nie miaoby zwizku z gr, chyba eby policzy wszystkie gono wyraone niepokoje pani Jenkinson, e modej damie jest zbyt gorco lub zbyt zimno, czy te zbyt ciemno lub zbyt jasno. Przy drugim stoliku o wiele wicej si dziao.

54

Lady Katarzyna mwia za wszystkich: wytykaa bdy trzech swych partnerw lub te opowiadaa uoone przez siebie anegdoty. Pastor zajty by pilnie przytakiwaniem temu, co mwia, dzikowaniem za kad wygran fiszk czy te tumaczeniem si, jeli doszed do wniosku, ze wygra zbyt duo. Sir William niewiele si odzywa. Wzbogaca sw skarbnic anegdot i wietnych nazwisk. Kiedy lady Katarzyna i jej crka znudziy si gr, zoono karty i pani domu zaofiarowaa pastorowej powz. Propozycja zostaa z wdzicznoci przyjta, wydano wic natychmiast polecenie, by konie zajechay. Towarzystwo zebrao si jeszcze przy kominku, by wysucha, jak pogod ustali lady Katarzyna na jutro. Od tego zajcia oderwa ich powz. Odjechali - oczywicie wrd licznych ukonw sir Williama i po wielu przemowach dzikczynnych pastora. Kiedy ruszyli, pan Collins natychmiast poprosi kuzynk, by wypowiedziaa swe zdanie o wszystkim, co widziaa w Rosings. Ze wzgldu na Charlott Elbieta wygosia opini lepsz, ni miaa w istocie. Cho jednak pochway te kosztoway j niemao trudu, nie mogy zadowoli pana Collinsa, ktry wkrtce musia przej zadanie opiewania wielkoci lady Katarzyny de Bourgh.

55

XXX Sir William pozosta w Hunsford przez tydzie zaledwie, wystarczyo mu to jednak, by si upewni, e crka jego jest doskonale urzdzona i ma wyjtkowego ma i ssiedztwo. Podczas pobytu tecia pastor wozi go zwykle przed poudniem gigiem i pokazywa okolic. Po wyjedzie sir Williama rodzina powrcia do swych codziennych zaj. Ku ogromnej uldze Elbiety nie widywali teraz pastora czciej ni przedtem, spdza bowiem wiksz cz przedpoudnia albo na pracy w ogrodzie, albo w swej bibliotece, gdzie pisa, czyta lub wyglda przez okno na drog. Pokj, w ktrym zwykle przesiadyway panie, pooony by od tyu, a Elbieta dziwia si z pocztku, dlaczego Charlotta nie wybraa na ten codzienny uytek jadalni - bya wiksza i o wiele przyjemniejszy miaa widok. Szybko jednak stwierdzia, i przyjacika nie bez powodu dokonaa takiego wyboru, bowiem gdyby przesiadyway w pokoju o rwnie nccych widokach jak biblioteka pastora, pan Collins niechybnie rzadziej siedziaby u siebie tote uznaa w peni suszno decyzji Charlotty. Siedzc w saloniku nie mogy wiedzie, co si dzieje na drodze, i pastorowi zawdziczay wszelkie informacje o tym, jakie przejedaj powozy, a zwaszcza kiedy ukazuje si panna de Bourgh w swoim faetoniku. O tym ostatnim wypadku nigdy nie omieszka ich powiadomi, cho moda dziedziczka przejedaa tdy prawie codziennie. Nierzadko zatrzymywaa si koo plebanii na krtk rozmow z Charlott, rzadko jednak udawao si pastorowej namwi j na wyjcie z powoziku. Niewiele byo dni, w ktrych pan Collins nie chodzi do Rosings, i niewiele takich, w ktrych Charlott rwnie nie uwaaa za wskazane zoy wizyty lady Katarzynie. Elbieta nie moga si nadziwi temu wielogodzinnemu powiceniu, pki nie zdaa sobie sprawy, e lady Katarzyna moe mie jeszcze inne prebendy na zbyciu, nie tylko Rosings. Od czasu do czasu wielka dama zaszczycaa plebani odwiedzinami, przy czym nic, co si dziao w pokoju, nie umkno jej uwagi. Sprawdzaa, czym s zajci, wgldaa w ich robot i zalecaa, by j wykonywali w zupenie inny sposb ni dotd, wynajdywaa wady w ustawieniu mebli lub przyapywaa suc na niedbalstwie, jeli za przyjmowaa jakikolwiek poczstunek, robia to chyba tylko po to, by wytkn

56

pastorowej, e jadaj ponad stan. Elbieta szybko stwierdzia, i cho wielka dama nie naley do grona sdziw pokoju, jest najczynniejszym urzdnikiem w swojej wasnej parafii i dziki pomocy pana Collinsa wie o wszystkich najdrobniejszych jej sprawach. Jeeli w jakiejkolwiek zagrodzie byy ktnie, ale czy te doskwieraa bieda, lady Katarzyna natychmiast odbywaa wycieczk do wsi agodzc swary, uciszajc narzekania i ajaniem wpajajc poczucie spokoju i dostatku. Przyjemno obiadowania w Rosings wypadaa dwa razy w tygodniu. Kady taki obiad by cisym powtrzeniem pierwszego, z t tylko rnic, e z powodu nieobecnoci sir Williama grano w karty przy jednym stoliku. Innych zaprosze mieli niewiele, poniewa Collinsw nie sta byo na tak wystawne ycie, jakie prowadzio okoliczne towarzystwo. Nie sprawiao to jednak przykroci Elbiecie i na og biorc dni upyway jej przyjemnie. Prowadzia mie rozmowy z Charlott, poza tym pogoda, jak na t por roku, bya bardzo pikna i przechadzki sprawiay jej wiele radoci. Ulubionym miejscem spacerw Elbiety by rzadki zagajnik okalajcy park. Pomidzy drzewami wioda tam osonita cieka, ktrej najwidoczniej nikt prcz niej nie docenia. Tam czua si bezpieczna przed ciekawoci lady Katarzyny i tam chodzia czsto, podczas gdy inni skadali swe uszanowania wielkiej damie. Tak w spokoju miny pierwsze dwa tygodnie pobytu Elbiety w Hunsford. Zbliaa si Wielkanoc. W tygodniu przedwitecznym rezydujce w Rosings grono miao si powikszy, co w tak maej rodzinie musiao by wydarzeniem duej wagi. Elbieta dowiedziaa si wkrtce po przybyciu, e w najbliszych tygodniach spodziewaj si przyjazdu pana Darcyego i chocia miaa wielu znajomych, ktrych chtniej by zobaczya, wiedziaa, e podczas wieczorw w Rosings jego obecno bdzie dla niej pewnym urozmaiceniem. Ubawi si widzc, jak daremne s plany panny Bingley, i obserwujc jego zachowanie wobec kuzynki, dla ktrej przeznaczya go najwyraniej lady Katarzyna. Mwia ona o przyjedzie siostrzeca z ywym zadowoleniem i opowiadaa o nim w samych superlatywach. Kiedy dowiedziaa si, e Elbieta i panna Lucas widyway go ju czsto, bya prawie niezadowolona.

57

Wiadomo o przybyciu gocia szybko dotara na plebani, pan Collins bowiem spacerowa cay ranek w pobliu chat wychodzcych na drog hunsfordzk, by si jak najwczeniej dowiedzie o tym wanym wydarzeniu. Natychmiast kiedy powz skrci w park, zacny pastor, skoniwszy si gboko przejedajcym, popieszy do domu z wielk nowin. Nastpnego ranka popdzi do Rosings, by zoy swe uszanowanie. Przyjli je dwaj siostrzecy lady Katarzyny, bo pan Darcy przywiz ze sob niejakiego pukownika Fitzwilliama, modszego syna swego wuja, lorda X. Ku zdumieniu caego towarzystwa pastor powrci z obydwoma panami. Charlotta zobaczya z okna mowskiej biblioteki, jak przechodz przez drog, pobiega wic szybko do ssiedniego pokoju, by powiedzie dziewcztom, jakiego maj oczekiwa zaszczytu. - Tobie, Elbieto, powinnam podzikowa za te wzgldy. Do mnie pan Darcy nigdy by tak szybko nie przyszed z wizyt. Nim Elbieta zdya zaprze si praw do podobnego uznania, dzwonek oznajmi przybycie goci i po chwili trzej panowie weszli do pokoju. Pierwszy z nich, pukownik Fitzwilliam, mczyzna okoo trzydziestki, nie by pikny, lecz postaw i zachowaniem sprawia wraenie dentelmena. Pan Darcy wyglda tak samo jak w Hertfordshire. Ze zwyk powcigliwoci zoy pastorowej uszanowanie, a bez wzgldu na to, jakie byy jego uczucia dla Elbiety, powita j zachowujc wszelkie pozory spokoju. Elbieta skonia mu si tylko nie mwic sowa. Pukownik Fitzwilliam z gadkoci i swobod dobrze wychowanego czowieka zacz natychmiast rozmow. Kuzyn jego wypowiedzia zaledwie kilka uwag o domu i ogrodzie, zwracajc si przy tym do pastorowej, po czym siedzia i milcza. Po chwili jednak uprzejmo jego posuna si tak dalece, e zapyta Elbiet o zdrowie rodziny. Odpowiedziaa mu tak, jak si zwykle na to pytanie odpowiada, a po krtkiej przerwie dodaa: - Moja starsza siostra jest od trzech miesicy w Londynie. Czy nie spotka pan jej przypadkiem? Wiedziaa doskonale, e nie widzia Jane, chciaa jednak zobaczy, czy zdradzi si z tym, e wie, co zaszo midzy ni i Bingleyami. Wydao si jej, e by troch

58

zmieszany, kiedy odpowiada, e nie mia szczcia spotka panny Bennet. Nie poruszali ju wicej tego tematu, a wkrtce obaj panowie poegnali si i wyszli.

59

XXXI O manierach pukownika Fitzwilliama wyraano si na plebanii ze szczerym zachwytem, a panie byy przekonane, e jego obecno ogromnie im uprzyjemni wizyty w Rosings. Dopiero jednak po kilku dniach otrzymay zaproszenie lady Katarzyny, kiedy bowiem we dworze bawili gocie, mieszkacy plebanii nie byli ju potrzebni. Zaszczycono ich wic owym wyrnieniem dopiero w tydzie po przyjedzie obu panw. W dzie Wielkiejnocy wychodzc z kocioa lady Katarzyna zaprosia mieszkacw plebanii na wieczr do Rosings. Przez ostatni tydzie rzadko widywali wielk dam i jej crk. Pukownik nieraz zaglda na plebani, pana Darcyego jednak widzieli tylko w kociele. Zaproszenie, oczywicie, przyjto i o oznaczonej porze gocie przyczyli si do grona osb zebranych w salonie lady Katarzyny. Wielka dama przyja ich grzecznie, lecz dawaa jasno do zrozumienia, e towarzystwo ich nie jest ju tak podane jak wwczas, kiedy nie miaa nikogo innego. Zajmowaa si prawie wycznie swymi siostrzecami, zwracajc si do nich, a zwaszcza do pana Darcyego, o wiele czciej ni do pozostaych osb. Pukownik by im ogromnie rad, ich towarzystwo byo tu dla wybawieniem, a poza tym adna przyjacieczka pastorowej wyranie mu si podobaa. Zasiad teraz przy niej i tak ywo rozprawia o Kent i Hertfordshire, o podrach i yciu domowym, o nowych ksikach i muzyce, e Elbieta pomylaa, i nigdy nie czua si tutaj ani w czci tak dobrze i mio. Rozmawiali za tak ywo i wesoo, e zarwno lady Katarzyna, jak i Darcy zwrcili na to uwag. Ten ostatni spoglda na nich raz po raz z wyrazem zaciekawienia w oczach. Po chwili lady Katarzyna daa wyraz temu uczuciu w sposb mniej delikatny, zawoaa bowiem po prostu: - Co ty tam mwisz, chopcze? O czym rozmawiacie? C opowiadasz pannie Bennet? Nieche i ja to usysz! - Rozmawiamy o muzyce - odpar pukownik, gdy ju nie mg duej uchyla si od odpowiedzi. - O muzyce! Mw wic gono, prosz. To mj najulubieszy temat. Musz bra

60

udzia w rozmowie, jeli si mwi o muzyce. Wydaje mi si, e mao jest w Anglii ludzi, ktrzy znajduj wiksze zadowolenie w tym przedmiocie i maj lepszy gust ode mnie. Gdybym si ksztacia, byabym dzi wielk znawczyni muzyki. Tak samo Anna, gdyby jej zdrowie pozwolio na nauk. Pewna jestem, e graaby znakomicie. Jak Georgiana z muzyk? Pan Darcy unosi si w serdecznych zachwytach nad umiejtnociami siostry. - Ciesz si, e tak j chwalisz. Powiedz jej ode mnie, prosz, i nie zajdzie w muzyce daleko, jeli nie bdzie duo wiczy. - Zapewniam cioci - odpar - i Georgiana nie potrzebuje tej przestrogi. wiczy bardzo sumiennie. - To doskonale. wicze nigdy nie za duo. W nastpnym licie musz jej napisa, by si pod adnym pozorem nie zaniedbywaa. Cigle powtarzam modym pannom, i bez sumiennego wiczenia nie osign doskonaoci w muzyce. Kilkakrotnie ju mwiam pannie Bennet, e nigdy nie bdzie graa dobrze, jeli nie powici wicej czasu na wiczenia, a poniewa pani Collins nie ma klawikordu, bardzo prosz, by przychodzia codziennie do Rosings i wiczya w pokoju pani Jenkinson. Rozumiesz, tam nie bdzie nikomu na zawadzie. Pan Darcy wydawa si troch zawstydzony nietaktem ciotki, tote nie odpowiedzia. Kiedy wypili kaw, pukownik przypomnia Elbiecie, i obiecaa mu zagra, usiada wic zaraz przy klawikordzie, a on przysun si do niej. Lady Katarzyna wysuchaa poowy piosenki, po czym zacza znowu rozmawia z siostrzecem. Wreszcie Darcy wsta i ze zwyk sobie powag podszed do klawikordu, stan przy nim tak, by mc obj wzrokiem twarz piknej panny. Dostrzega to Elbieta i za pierwsz sposobn przerw zwrcia si ku niemu z wyzywajcym umiechem. - Chce mnie pan zapewne przestraszy przysuchujc si z tak powag moim piosenkom. Ale mnie to nie przeraa, chocia siostra paska tak piknie gra na klawikordzie. Mam usposobienie tak przekorne, e nie potrafi si ba, gdy kto stara si mnie przestraszy. Odwaga moja zawsze wtedy przybiera na sile.

61

- Nie bd twierdzi, e jest pani w bdzie - odpar Darcy - z pewnoci bowiem nie przypuszczasz, bym naprawd chcia ci przestraszy. Mam zaszczyt zna ci wystarczajco dugo, by wiedzie, jak ci sprawia przyjemno wygaszanie czasem opinii, w ktre sama nie wierzysz. Elbieta umiaa si serdecznie z tej charakterystyki, po czym zwrcia si do pukownika: - Pikne rzeczy opowie tu o mnie paski kuzyn! Nauczy pana nie dawa wiary ani jednemu mojemu sowu. Jakam ja nieszczliwa, e w tym akurat zaktku, gdzie mylaam znale odrobin zaufania u ludzi, musiaam spotka czowieka, co tak dobrze mnie zna. Doprawdy, panie Darcy, bardzo to nieszlachetnie z paskiej strony wyjawi od razu wszystko, co si pan o mnie zego dowiedzia w Hertfordshire. Pozwl mi pan te doda, e postpujesz bardzo nieogldnie, prowokujesz mnie bowiem do odpaty. Mog teraz wyj na jaw sprawy, ktre groz przejm pask rodzin. - Nie boj si, pani - odpar z umiechem. - Prosz, powiedz, pani, o co go moesz oskary! - zainteresowa si natychmiast pukownik Fitzwilham. - Bardzo bym chcia wiedzie, jak te on si zachowuje wrd obcych. - A wic dowiesz si pan, lecz bd przygotowany na co okropnego. Ot, musi pan wiedzie, e po raz pierwszy zobaczyam go w Hertfordshire na balu. I jak pan myli, c on tam robi? Oto taczy tylko cztery razy. Przykro mi rani paskie uczucia, ale tak byo naprawd. Taczy tylko cztery razy, cho byo bardzo mao panw i wiem z pewnoci, e niejedna panna siedziaa nie znalazszy partnera. Nie moe pan temu zaprzeczy, panie Darcy. - Nie miaem szczcia zna ani jednej panny oprcz dam, z ktrymi przybyem. - Prawda, a na sali balowej nie mona zawrze adnej znajomoci. C, panie pukowniku, co mam zagra teraz? Moje palce czekaj na paskie rozkazy. - Moe - mwi Darcy - lepiej bym postpi, gdybym wwczas szuka znajomoci, lecz nie potrafi rekomendowa si ludziom obcym. - Czy bdziemy pyta paskiego kuzyna o powody? - zapytaa Elbieta wci

62

zwracajc si do pukownika Fitzwilliama. - Czy bdziemy go pyta, dlaczeg to mdry i wyksztacony, obyty w wiecie czowiek nie ma danych po temu, by si rekomendowa obcym? - Potrafi sam odpowiedzie na to pytanie - odrzek pukownik. - Robi to z lenistwa. - Z pewnoci nie mam waciwych innym zdolnoci swobodnego prowadzenia rozmowy z ludmi, ktrych widz pierwszy raz w yciu. Nie potrafi dostroi si do tonu ich rozmowy lub, jak to si czsto zdarza, udawa, i ciekawi mnie ich sprawy. - Moje palce - rzeka Elbieta - nie poruszaj si po tej klawiaturze tak mistrzowsko jak palce wielu kobiet. Nie maj tej siy i szybkoci uderzenia ani te nie wydobywaj tego samego tonu. Ale zawsze uwaaam, e sama jestem temu winna, bo nie chciao mi si wiczy - Nie przypuszczam jednak, by moje palce byy gorsze od palcw innych dam, ktre graj o wiele lepiej ni ja. - Masz pani zupen suszno - rozemia si Darcy. - Znalaza o wiele lepsze wyjanienie ni ja. Kady, kto mia zaszczyt je sysze, musia je uzna za wystarczajce. Obydwoje nie umiemy popisywa si przed obcymi. Tu przerwaa im lady Katarzyna pytajc, o czym to mwi. Elbieta natychmiast powrcia do gry. Lady Katarzyna podesza bliej, suchaa przez chwil, po czym zwrcia si do Darcyego: - Gdyby panna Bennet wicej wiczya i gdyby sprowadzony z Londynu nauczyciel dawa jej wskazwki, graaby zupenie niele. Ma dobre uderzenie, cho jej wyczucia nie mona porwna z wyczuciem Anny. Anna graaby znakomicie, gdyby zdrowie pozwolio jej na nauk. Elbieta spojrzaa na pana Darcyego, ciekawa, jak te on to przyjmie i czy gorliwie przytaknie ciotce, ale ani w tej chwili, ani w jakiejkolwiek innej nie moga si u niego dopatrze oznak mioci do kuzynki. Z caego zachowania wzgldem panny de Bourgh wycigna dla panny Bingley t jedn pociech, e gdyby bya jego kuzynk, mgby z rwnym prawdopodobiestwem polubi i j. Lady Katarzyna w dalszym cigu mwia, co sdzi o grze Elbiety, robic przy tym

63

wiele pouczajcych uwag zarwno co do techniki, jak i smaku pianistki. Elbieta przyjmowaa je z grzeczn wyrozumiaoci i na prob panw graa dalej, dopki nie zajecha powz, ktry mia ich zabra do domu.

64

XXXII Nastpnego ranka pastorowa z Mari uday si w jakiej sprawie do pobliskiego miasteczka, a Elbieta siedziaa samotnie piszc list do Jane. Nagle drgna na gony dwik dzwonka - niechybnie przyjechali jacy gocie. Pomylaa, e to na pewno lady Katarzyna, nie syszaa bowiem turkotu powozu. Schowaa wic spiesznie nie dokoczony list, chcc unikn wszelkich nietaktownych pyta. Wtedy otworzyy si drzwi i ku wielkiemu zdumieniu Elbiety wszed pan Darcy, i to pan Darcy sam. Wyda si rwnie zdumiony widzc j sam i tumaczy si za owo najcie wyjaniajc, i myla, e znajdzie tu cae towarzystwo. Potem usiad, a kiedy Elbieta zapytaa uprzejmie o zdrowie wszystkich w Rosings i otrzymaa odpowied, zapad w gbokie milczenie. Koniecznie wic trzeba byo co wymyli - w tej nagej potrzebie przypomniaa sobie, gdzie po raz ostatni widziaa go w Hertfordshire, a ciekawa, jak bdzie tumaczy nagy wyjazd zwrcia si do gocia: - Jak niespodziewanie opucilicie pastwo Netherfield w listopadzie. Zapewne sprawilicie panu Bingleyowi niespodziank przyjedajc do niego tak szybko. O ile sobie przypominam, wyjecha przed wami zaledwie o jeden dzie wczeniej. Mam nadziej, e i on, i jego siostry byli w dobrym zdrowiu, kiedy wyjeda pan z Londynu? - Owszem, w doskonaym. Dzikuj. Dosza do wniosku, e nie otrzyma innej odpowiedzi, dodaa wic po chwili: - Pan Bingley, jak rozumiem, nie zamierza ju wrci do Netherfield? - Nigdy tego od niego nie syszaem, ale jest bardzo prawdopodobne, e w przyszoci niewiele czasu tam spdzi. Ma due grono przyjaci, a znajduje si w tym okresie ycia, kiedy liczba przyjaci i zaj wci wzrasta. - Jeli nie ma zamiaru przebywa duej w Netherfield, to ze wzgldu na ssiedztwo lepiej, by cakowicie porzuci to miejsce. Moe osiadaby tam wreszcie jaka rodzina na stae. Myl jednak, e pan Bingley wynajmowa w dom nie dla wygody ssiadw, lecz wasnej, tote naley przypuszcza, e z tych samych powodw pozostanie w nim lub wyjedzie.

65

- Wcale bym si nie zdziwi - odpar Darcy - gdyby odstpi komu dzieraw, musiaby si tylko znale odpowiedni nabywca. Elbieta nie odpowiedziaa. Baa si dalszej rozmowy o panu Bingleyu, a nie majc nic wicej do powiedzenia, pozostawia gociowi kopot szukania tematu. Zrozumia to i wkrtce sam si odezwa: - Ten dom sprawia wraenie dostatku i wygody. Myl, e lady Katarzyna wprowadzia tu wiele ulepsze, odkd pan Collins przyjecha po raz pierwszy do Hunsford. - Z pewnoci wiele tu zrobia, a pewna te jestem, e nie moga znale wdziczniejszego obiektu dla swych ask. - Odnosz wraenie, i pastor bardzo jest szczliwy z wyboru maonki. - O tak, przyjaciele jego powinni si cieszy, e spotka jedn z niewielu mdrych kobiet, ktre mogy przyj jego rk i uszczliwi go w maestwie. Przyjacika moja jest bardzo rozumn osob, cho nie jestem pewna, czy maestwo z panem Collinsem uwaam za jej najrozsdniejszy postpek. Sprawia jednak wraenie zupenie szczliwej, a z materialnego punktu widzenia to dla niej dobra partia. - Z pewnoci jest rwnie zadowolona, e mieszka tak niedaleko od rodziny i przyjaci. - Pan twierdzi, e to niedaleko? Ale to prawie pidziesit mil! - C znaczy pidziesit mil dobrej drogi. Troszk wicej ni p dnia jazdy. - Nigdy bym nie sdzia, e odlego od rodziny jest zalet tego maestwa odpara Elbieta. - Nigdy bym nie powiedziaa, i pani Collins mieszka niedaleko od swych bliskich. - To dowd, jak mocno przywizana jeste pani do Hertfordshire. Przypuszczam, i wszystko, co nie jest najbliszym ssiedztwem Longbourn, wydaje ci si odlege. Kiedy mwi te sowa, umiecha si dziwnie, a Elbiecie wydawao si, i rozumie, o co mu chodzi. Pan Darcy przypuszcza zapewne, e mylaa o Jane i Netherfield, tote zaczerwienia si mocno mwic: - Nie chciaam bynajmniej powiedzie, e kobieta powinna mieszka jak najbliej

66

swojej rodziny. Czy odlego jest dua, czy maa to sprawa wzgldna, zalena od wielu najprzerniejszych okolicznoci. Jeli fortuna zezwala, by wydatki na podr nie odgryway roli, odlego nie jest niczym strasznym. Ale nie tak ma si rzecz w danym przypadku. Pastwo Collins maj zupenie nieze dochody, nie takie jednak, by pozwalay na czste podre. Jestem przekonana, e moja przyjacika uwaaaby, i mieszka blisko rodziny wtedy dopiero, gdyby ich dzielia droga krtsza co najmniej o poow. Pan Darcy przysun krzeso nieco bliej Elbiety. - Pani nie wolno tak si przywizywa do rodzinnych stron. Pani nie moe zawsze mieszka w Longbourn. Elbieta spojrzaa zdumiona. W modym czowieku zasza jaka zmiana; odsun krzeso, wzi gazet ze stou i przegldajc j zapyta chodniejszym ju tonem: - Czy podoba si pani Kent? Przez krtk chwil rozmawiali oboje spokojnie i rzeczowo o okolicy, a niebawem przerwaa im Charlotta, ktra wanie wrcia wraz z siostr z wyprawy do miasteczka. Bardzo je zdziwio owo tte--tte. Pan Darcy szybko wyjani pomyk, ktra sprawia, e tak dugo kopota pann Bennet, posiedzia jeszcze chwil, nie odzywajc si wiele do nikogo, po czym odszed. - C to mogo znaczy? - zapytaa Charlotta, gdy drzwi si za nim zamkny. Chyba zakocha si w tobie, Elbieto. Do nas nigdy by nie przyszed tak po prostu, bez ceremonii. Kiedy jednak Elbieta opowiedziaa o milczeniu pana Darcyego, Charlotta musiaa przyzna, i mimo jej najszczerszych ycze mody panicz nie kocha si w przyjacice. Po wielu domysach uznay wic, i przyszed tylko dlatego, e nie mia nic innego do roboty. Ze wzgldu na por roku byo to bardzo prawdopodobne. Wszelkie sporty zimowe ju si skoczyy. W domu bya lady Katarzyna, ksiki i st bilardowy, lecz mczyzn nudzi cige przebywanie w czterech cianach. Dwaj kuzyni przychodzili wic prawie co dzie na plebani, znceni albo jej bliskoci, albo adnym spacerem, albo ludmi, ktrzy w niej mieszkali. Zachodzili przed poudniem, o najrniejszych porach, czasem razem, czasem osobno, a czasem w towarzystwie ciotki. Dla

67

mieszkacw plebanii byo jasne, e pukownik Fitzwilliam przychodzi do nich, bo ich lubi. Oczywicie powd ten zyskiwa mu ich sympati. Przyjemno, jak odwiedziny jego sprawiay Elbiecie, oraz jego widoczna dla niej admiracja przywodziy jej na myl poprzedniego wielbiciela, Jerzego Wickhama. Chocia porwnujc ich mniej dostrzegaa urzekajcego uroku w obejciu pukownika, uwaaa go za czowieka o bardziej rzetelnej wiedzy. Trudno byo poj, czemu pan Darcy tak czsto zachodzi na plebani. Nie cigny go tu z pewnoci towarzyskie wzgldy. Czsto siedzia przez bite dziesi minut nie otworzywszy ani razu ust, kiedy za odezwa si, wynikao to zapewne raczej z koniecznoci ni z ochoty. Bya to ofiara zoona temu, co przystoi, lecz na pewno nie przyjemno. Rzadko robi wraenie naprawd oywionego. Pani Collins nie wiedziaa, co o tym sdzi. Fakt, e pukownik Fitzwilliam czsto si mia ze sztywnoci kuzyna, wskazywa, i pan Darcy musi by na og inny, o tym jednak nie wiedziaa. Poniewa za pragna wierzy, i zmiana ta jest wynikiem mioci, a przedmiotem tej mioci jest jej przyjacika Elbieta, zabraa si do zbadania sprawy z ca powag. Obserwowaa modego czowieka podczas kadej wizyty w Rosings i kadej wizyty panw w Hunsford nic jednak z tych obserwacji nie wynikao. Z pewnoci przyglda si Elbiecie bardzo czsto, ale wyraz jego oczu nie wiadczy o niczym. Byo to powane, uporczywe spojrzenie, pastorowa jednak miaa czsto wtpliwoci, czy we wzroku tym kryje si uwielbienie, czasem bowiem wydawao jej si, e pan Darcy po prostu nie myli o niczym. Raz czy dwa razy podsuna Elbiecie myl, e pan Darcy jest ni zainteresowany, przyjacika jednak miaa si z tych przypuszcze. Pani Collins nie uwaaa by naleao j utwierdza w tym przekonaniu, baa si bowiem, i wzbudzi nadzieje, ktre skoczy si mog rozczarowaniem. Nie miaa wtpliwoci, i antypatia Elbiety ustpi, gdy moda panna uwierzy, i ma pana Darcyego w swej mocy. Czasami, yczliwie snujc plany, chciaa, by Elbieta polubia pukownika. By on bezsprzecznie czowiekiem bardzo miym, z pewnoci admirowa Elbiet i mia doskona pozycj yciow. Przeciwwag tych walorw by fakt, e pan Darcy jako

68

waciciel ziemski mia duy wpyw na obsadzanie swoich parafii - tych zalet za kuzyn jego nie posiada.

69

XXXIII Niejednokrotnie tak si jako skadao, e Elbieta spacerujc po parku spotykaa nagle pana Darcyego. Odczuwaa to jako zoliwo losu, ktry kierowa modego czowieka tam, dokd nikt inny nigdy nie zaglda. Chcc temu zapobiec powiedziaa panu Darcyemu za pierwszym spotkaniem, e to jej ulubione miejsce - dlaczeg wic przyszed znowu? Bardzo to byo dziwne. A jednak przyszed po raz drugi i trzeci. Wygldao to na wiadom przekor czy te pocig do samoudrczenia, bowiem w takich wypadkach zamiast zada par uprzejmych pyta, zamilkn niezrcznie i odej, uwaa za stosowne zawraca i spacerowa z ni razem. Nigdy nie mwi wiele, Elbieta rwnie nie zadawaa sobie trudu podtrzymywania rozmowy czy te pilnego suchania, uderzyo j jednak podczas trzeciego wsplnego spaceru, e pan Darcy zadaje jej jakie dziwne, nie powizane ze sob pytania: czy pobyt w Hunsford sprawia jej przyjemno, czy lubi samotne spacery, co myli o szczciu pastwa Collinsw. Kiedy za gawdzili o Rosings, a Elbieta wspominaa, e nie zna dobrze dworu, rozmawia z ni tak, jakby sdzi, e za kadym pobytem w Kent bdzie mieszkaa tam wanie. Wyranie wynikao to z jego sw. Czyby mia na myli pukownika Fitzwilliama? Dosza do wniosku, e jeli w ogle chcia co przez to powiedzie, to chyba tylko to. Stropia si wwczas nieco, tote z zadowoleniem stwierdzia, e s ju blisko furtki, naprzeciwko plebanii. Pewnego dnia spacerowaa pochonita powtrnym odczytywaniem listu Jane, rozpatrujc szczegowo fragmenty, ktre wiadczyy, i autorka jest w nie najlepszym nastroju, kiedy unisszy gow zobaczya tym razem nie pana Darcyego, lecz jego kuzyna. Odoya natychmiast list do kieszeni i zmuszajc si do umiechu zauwaya: - Nigdy nie spotykaam pana tutaj. - Obchodziem park naokoo, jak co roku. Chciaem zakoczy spacer wizyt na plebanii. Czy idzie pani jeszcze dalej? - Nie, miaam wanie zawrci. Zawrcia wic i ruszyli razem w kierunku domu. - Czy to ju pewne, e w sobot opuszczaj panowie Kent? - zapytaa. - Tak, jeli Darcy znowu nie odoy wyjazdu. Ja jestem na jego usugi. On robi to,

70

na co mu przyjdzie ochota. - A jeli to, co robi, nie sprawia mu przyjemnoci, ma przynajmniej t pociech, e sam dokona wyboru. Nie znam czowieka, ktrego by wasna niezaleno cieszya bardziej ni pana Darcyego. - Tak, on lubi robi wszystko wedle wasnej woli - przyzna pukownik. - Ale wszyscy to lubimy. To go tylko w caej sprawie rni od innych, e ma na dodatek pienidze. Mwi to z przekonaniem. Modszy syn musi przywykn do rezygnacji i zalenoci. - W moim pojciu, modszy syn lorda nie ma najmniejszego pojcia ani o jednym, ani o drugim. Mwic powanie, c pan wie o rezygnacji czy zalenoci. Kiedy to brak pienidzy nie pozwoli panu pj, gdzie chciae, czy zdoby co, na co przysza panu fantazja? - Pytania s trafne. Trudno mi powiedzie, bym dowiadczy kiedykolwiek kopotw tego rodzaju. Ale w sprawach wikszej wagi brak pienidzy mgby mi si dobrze da we znaki. Modszym synom nie wolno si eni, z kim chc. - Chyba e chc si oeni z bogat pann, co jak przypuszczam, czsto im si zdarza. - Przyzwyczajenie do wydatkw sprawia, i jestemy zbytnio od pienidzy zaleni. Mao ludzi rwnych mi pozycj moe sobie pozwoli na oenek nie zwaajc na posag. Czyby - pomylaa Elbieta - mwi tu o mnie? Poczerwieniaa lekko, lecz szybko si opanowaa i cigna ywo: - Powiedz mi pan, prosz, jaka jest przecitna cena modszego syna lorda? Myl, e gdyby starszy brat cieszy si dobrym zdrowiem, zadowoliby si pan Pidziesicioma tysicami funtw? Odpowiedzia jej w tym samym tonie, po czym zaniechali ju tego tematu. Zapanowaa chwila ciszy, ktr Elbieta przerwaa szybko nie chcc, by pukownik uwaa, i poruszyy j te wynurzenia. - W moim mniemaniu pan Darcy po to sprowadzi pana na wie, by mie kogo, kim mgby rzdzi. Dziwi mnie, e si jeszcze nie oeni, by zachowa cig

71

sposobno po temu. Ale moe wystarcza mu tymczasem wasna siostra. Jest przecie pod jego wyczn opiek, tote moe z ni robi, co mu si ywnie podoba. - O nie - zaprzeczy pukownik. - T przyjemno musi dzieli ze mn. Sprawuj wsplnie z nim piecz nad pann Darcy. - Co sysz! Prosz mi zaraz powiedzie, jakim to pan jest opiekunem. Czy w obowizek sprawia panu wiele kopotu? Czasem trudno sobie poradzi z modymi pannami w jej wieku, a jeli ma w sobie prawdziwego ducha Darcych, moe mie rwnie skonno do stawiania na swoim. Gdy wypowiadaa te sowa, zauwaya, i pukownik przyglda si jej bacznie, a ze sposobu, w jaki zada spieszne pytanie, skd przypuszcza, i panna Darcy sprawia im kopot, wywnioskowaa, e trafia przypadkowo w sedno. Odpara wic natychmiast: - Niech si pan nie obawia, nigdy nie syszaam o niej nic zego. Mog nawet powiedzie, e to najposuszniejsza na wiecie istota. Jest faworytk pewnych moich znajomych - pani Hurst i panny Bingley. Wydaje mi si, i mwi pan kiedy, e je zna. - Znam je bardzo dobrze. Ich brat to miy, dobrze wychowany czowiek, wielki przyjaciel Darcyego. - O tak - odpara Elbieta sucho. - Pan Darcy jest dla niezwykle askawy i otacza go szczegln opiek. - Opiek! Dobrze powiedziane, waciwie Darcy opiekuje si nim naprawd wtedy, oczywista, gdy zachodzi po temu potrzeba. W czasie naszej ostatniej podry wspomnia by mi o czym, za co, jak przypuszczam, pan Bingley bardzo mu jest wdziczny. Ale waciwie nie mam adnych podstaw, by twierdzi, i chodzio wwczas wanie o Bingleya. Wszystko to tylko domysy. - A c to byo takiego? - Pewna sprawa, ktrej, oczywicie, Darcy nie chcia rozgasza, bardzo byoby mu bowiem nieprzyjemnie, gdyby dosza do rodziny owej damy. - Moe pan by pewien, e nie powiem nikomu. - Niech pani pamita, i niewiele mamy danych, by twierdzi, i chodzio o Bingleya. Darcy powiedzia tylko, e bardzo jest z siebie rad, gdy uchroni niedawno przyjaciela od kopotu najbardziej nierozwanego

72

maestwa. Nie wspomina mi jednak ani nazwisk, ani adnych szczegw. Przypuszczam tylko, ze szo o Bingleya, bo wiem, e w modzieniec atwo mgby wpa w podobne tarapaty. Wiem poza tym, e spdzili wsplnie cae lato. - A czy pan Darcy podawa panu powody swojej interwencji? - O ile rozumiem, byy pewne bardzo powane obiekcje przeciwko damie. - Jakich uy sposobw, aby ich rozczy? - Nie mwi mi nic o swoich sposobach - rozemia si pukownik. - Powiedzia mi tylko to, co ju powtrzyem pani. Elbieta bez sowa sza dalej, z sercem wezbranym gniewem. Pukownik przyglda si jej chwil, po czym zapyta, czemu jest taka zamylona. - Myl o tym, co mi pan przed chwil powiedzia. Postpowanie paskiego kuzyna nie trafia mi do przekonania. Dlaczeg on mia by sdzi w tej sprawie? - Ma pani, zdaje si, ochot nazwa ow interwencj nadmiern gorliwoci. - Nie rozumiem po prostu, jakim prawem pan Darcy mia decydowa, czy jego przyjaciel zakocha si waciwie, czy nie, ani te dlaczego mia sam ustala i okrela, w czym ley szczcie pana Bingleya. Ale - cigna opanowujc si nieco - nie znamy przecie szczegw tej sprawy, nie moemy go wic potpia, to nieadnie. Trudno zreszt przypuci, by w tym wypadku wchodzio w gr due jakie uczucie. - Taki wniosek jest do oczywisty - odpar Fitzwilliam - jednak aonie umniejsza sukces mojego kuzyna. Sowa te, rzucone artem, wydaway si Elbiecie tak trafne w odniesieniu do pana Darcyego, e baa si mwi wicej. Zmienia wic nagle temat i przez ca drog rozmawiaa ju tylko o sprawach zupenie obojtnych. W domu zamkna si w swoim pokoju natychmiast po wyjciu gocia, mylc bezustannie o tym, co usyszaa. Mao byo prawdopodobne, by szo tu o kogo innego. Nie istnia na wiecie czowiek, na ktrego Darcy miaby tak nieograniczony wpyw jak na Bingleya. Elbieta nigdy nie wtpia, e Darcy wspdziaa we wszystkim, co miao rozczy Jane i jej wielbiciela - zawsze jednak przypisywaa pannie Bingley zarwno autorstwo, jak i wykonanie planu. Jeli jednak nie zmylia go tu wasna prno

73

- to on, jego duma i fanaberie s przyczyn wszystkiego, co Jane dotychczas wycierpiaa, co jeszcze cierpi. Zniszczy na pewien czas wszelkie nadzieje na szczcie serca czuego i szlachetnego, i nie wiadomo, jak dugo trwa bdzie cignite przeze zo. Pukownik Fitzwilliam powiedzia: Byy pewne bardzo powane obiekcje przeciwko tej damie. Te powane obiekcje to pewno nic innego jak jeden wuj, ktry jest maomiasteczkowym adwokatem, i drugi, ktry zajmuje si handlem w Londynie. Nie uwierz - mwia do siebie - by mogli co zarzuci samej Jane - jej urokowi, dobroci, rozumowi, wyksztaceniu czy urzekajcemu obejciu. Nic te nie mogli wymyli przeciwko ojcu, ktry aczkolwiek orygina, ma zalety, jakich nie moe negowa nawet sam pan Darcy, i zdoby sobie powszechny szacunek, jakiego pan Darcy nigdy zapewne mie nie bdzie. Kiedy pomylaa o matce, pewno jej zachwiaa si nieco. Elbieta nie przypuszczaa jednak, by te sprawy miay zasadnicze znaczenie dla pana Darcyego. Bya przekonana, i duma jego bardziej moga ucierpie z braku znaczenia ludzi, z ktrymi by si zwiza jego przyjaciel, ni z ich braku rozumu. Dosza wic do wniosku, e Darcy kierowa si najohydniejsz pych, a przy tym chcia zachowa Bingleya dla wasnej siostry. Wzruszenie i zy wywoane tymi przeyciami przyniosy w rezultacie migren. Pod wieczr bl sta si tak nieznony, a niech widzenia si z panem Darcym tak mocna, e Elbieta postanowia nie i wraz z wszystkimi do Rosings, dokd zaproszono ich na herbat. Pastorowa nie zmuszaa jej widzc, i przyjacika naprawd le si czuje, nie pozwalaa te mowi zbytnio na ni nalega. Mimo to pan Collins nie mg ukry obawy, e lady Katarzyna bdzie niezadowolona z jej nieobecnoci.

74

XXXIV Kiedy wszyscy wyszli, Elbieta pocza przeglda listy Jane pisane do niej z Hunsford, jakby chciaa jeszcze bardziej rozjtrzy swj gniew na pana Darcyego. Nie mona w nich byo znale ani narzeka, ani najmniejszych wzmianek o dawnych wypadkach, ani te sw wiadczcych o wci j trawicym cierpieniu - a jednak w kadym prawie wierszu zna byo wyranie brak owej pogody, tak charakterystycznej dla Jane, pogody rzadko przymiewanej jak chmur, bo pyna z jasnoci duszy yczliwej wszystkim ludziom, duszy bdcej w zgodzie z sam sob. Elbieta z wiksz uwag czytaa teraz kade zdanie, w ktrym moga odnale najmniejszy lad bolesnych przey Jane. Bezwstydna chepliwo pana Darcyego, z jak pyszni si nieszczciem, ktrego by sprawc, kazaa jej gbiej odczu cierpienie siostry. Pocieszaa si przyjemn myl, i Darcy pojutrze wyjeda ju z Rosings, i jeszcze Przyjemniejsz, e ona sama za niecae dwa tygodnie bdzie znowu z Jane i ca si siostrzanego uczucia pomoe jej odzyska rwnowag ducha. Mylc o tym, e Darcy opuszcza Kent, nie moga zapomnie, e razem z nim wyjeda jego kuzyn. Pukownik jednak jasno da do zrozumienia, e nie ma wobec niej powanych zamiarw, a cho by bardzo miy, bynajmniej nie zama jej serca. Wanie kiedy dosza do tego wniosku, poderwa j nagle dwik dzwonka na dole. Serce zabio jej lekko na myl, e moe to pukownik Fitzwilliam przychodzi dowiedzie si o ni, raz ju przecie zajrza by tutaj tak pno wieczorem. Szybko jednak nadzieja ta prysa i Elbiet ogarny zupenie inne uczucia, kiedy ku jej niepomiernemu zdumieniu do pokoju wszed pan Darcy. Bez tchu prawie pocz j wypytywa o zdrowie, przypisujc sw wizyt chci usyszenia, e ju jej lepiej. Odpowiedziaa z chodn uprzejmoci. Usiad na chwil, po czym zerwa si i pocz chodzi po pokoju. Elbieta bya zdziwiona, lecz siedziaa bez sowa. Trwao to kilka minut. Wreszcie Darcy podszed do niej i zacz mwi z przejciem: - Daremnie walczyem ze sob. Nie poradz, nie zdawi mego uczucia. Pozwl mi, pani, wyzna, jak gorco ci wielbi i kocham. Trudno opisa zdumienie Elbiety. Zaczerwienia si, milczca i osupiaa, nie

75

wierzc wasnym uszom. Uzna to za dostateczn zacht i natychmiast rozpocz wyznanie wszystkiego, co do niej czuje, co czuje ju od dawna. Mwi piknie, lecz mia do wypowiedzenia uczucia nie tylko z serca pynce, a sowa jego w nie mniejszym stopniu wiadczyy o dumie, co o sentymencie. Z przejciem, pyncym ju od dawna ze wiadomoci swej wysokiej pozycji, lecz nie najlepiej popierajcym miosn prob, mody czowiek mwi o jej niskim urodzeniu, o tym, e maestwo z ni jest dla upokorzeniem, i o rodzinnych obiekcjach, ktre rozsdek zawsze przeciwstawia skonnoci serca. Cho niech Elbiety bya gboka, moda panna musiaa zda sobie spraw z zaszczytu, jakim bya mio takiego czowieka. Nie wahaa si ani chwili co do odpowiedzi, ale przykro jej byo z pocztku, e musi mu zada bl. Nastpne jednak jego sowa wznieciy w niej tak odraz, e gniew stumi ju wszelk lito. Staraa si jednak opanowa, by odpowiedzie spokojnie, kiedy skoczy. Darcy zakoczy wreszcie, podkrelajc si swego uczucia, ktrego mimo wszelkich stara nie mg przezwyciy. Wyrazi te nadziej, i Elbieta wynagrodzi mu to wszystko przyjmujc jego owiadczyny. Syszc te sowa Elbieta zrozumiaa, e mody panicz nie ma najmniejszych wtpliwoci co do jej odpowiedzi. Mwi o obawach i niepewnoci, ale twarz jego wyraaa niezachwian pewno. Wszystko to mogo j tylko rozdrani, tote gdy zamilk odpowiedziaa z ogniem w twarzy i w oczach: - W podobnych przypadkach przyjo si na og wyraa wdziczno za wyznane uczucia, nawet jeeli nie mona za nie odpaci tym samym. Jest to zupenie zrozumiae i gdybym moga odczuwa wdziczno, podzikowaabym panu teraz. Nie potrafi jednak. Nigdy nie pragnam mie u pana dobrej opinii, a i pan z pewnoci niechtnie j powzi. Przykro mi, e musz komu sprawi bl. Nie chciaam tego, Bg mi wiadkiem, mam jednak nadziej, e bl ten nie potrwa dugo. Z pewnoci po moim owiadczeniu owe zastrzeenia, ktre jak pan mwie, tak dugo nie pozwalay ci wyzna sentymentw, teraz przezwyci je bez trudu. Pan Darcy opiera si o kominek, wpatrzony w jej twarz. Wydawao si, i sowa Elbiety s dla tyle przykre co nieoczekiwane. Zblad z gniewu, a z caej jego twarzy

76

mona byo wyczyta wzburzenie. Stara si opanowa, przynajmniej pozornie, i nie otworzy ust, pki - we wasnym pojciu - nie ochon zupenie. Bya to chwila ogromnie dla Elbiety przykra. Wreszcie Darcy przemwi gosem, w ktrym przebija wymuszony spokj: - A wic to wszystko, czego miaem zaszczyt oczekiwa w odpowiedzi. Mgbym zapewne prosi o wyjanienie, dlaczego, nie wysilajc si nawet na grzeczno, odrzuca pani moj prob. To jednak nie ma adnego znaczenia. - Mogabym rwnie zapyta, dlaczego to pan, z tak wyranym zamiarem obraenia mnie, owiadczy tutaj, i kocha mnie wbrew wasnej woli, wasnemu rozsdkowi, a nawet wasnej naturze. Czy to nie wystarczajcy powd do nieuprzejmoci, jeli byam nieuprzejma? Miaam jednak inne jeszcze powody - pan wiesz o tym dobrze. Gdyby moje uczucia nie byy ci przeciwne, gdybym bya obojtna, a nawet gdybym ci bya przychylna - czy mylisz, e jakikolwiek wzgld pozwoliby mi przyj czowieka, ktry zburzy na wieki, zapewne, szczcie mojej ukochanej siostry? Gdy wymawiaa te sowa, krew napyna Daryemu do twarzy. Szybko si jednak opanowa i nie usiujc jej przerwa sucha dalej. - Mam wszelkie powody, by myle o panu le. Nic nie moe usprawiedliwi niegodnej, nieszlachetnej roli, jak pan wwczas odegra. Nie omielisz si pan, nie moesz zaprzeczy, e jeste gwnym, jeli nie jedynym, sprawc ich rozki, e odpowiadasz za to, i jedno z nich wiat potpi za zmienno i niestao, a z zawiedzionych nadziei drugiego naigrawa si i szydzi e oboje pogrye w okrutnym nieszczciu. Przerwaa. Z niemaym oburzeniem spostrzega, i Darcy sucha jej z min bynajmniej nie wiadczc o skrusze. Spoglda na ni nawet ze sztucznym umiechem niedowierzania. - Czy moe pan temu zaprzeczy? - powtrzya. Odpowiedzia gosem opanowanym: - Nie zamierzam przeczy, i uczyniem wszystko, co w mej mocy, by rozczy mego przyjaciela z twoj, pani, siostr, ani te nie ukrywam, i ciesz si z mojego

77

zwycistwa. Lepiej obszedem si z nim ni z samym sob. Elbieta wzgardzia moliwoci okazania mu, i ta uprzejma uwaga dosza jej uszu - zrozumiaa jednak dobrze sens sw, ktre bynajmniej nie zagodziy jej gniewu. - Moja niech do pana nie opiera si na tym jedynie - cigna. - Na dugo przed wypadkiem, o ktrym mwiam, miaam ju sd o panu wyrobiony. Przed wieloma miesicami sowa pana Wickhama otworzyy mi oczy. C moesz pan powiedzie o tej sprawie? Czy, paskim zdaniem, to rwnie bya przyjacielska przysuga? Czy tak chcesz si broni? Jak teraz nazwiesz swj postpek chcc zwie innych? - Bardzo ci obchodz, pani, sprawy owego modego czowieka - odezwa si Darcy tonem mniej ju spokojnym, a krew znowu napyna mu do twarzy. - Kt, kto zna wszystkie jego nieszczcia, moe obojtnie przechodzi koo jego spraw? - Jego nieszczcia! - zawoa pogardliwie Darcy. - Wielkie to byy nieszczcia, doprawdy! - I ty je sprawi! - krzykna z moc Elbieta. - Ty przywid go do ubstwa, wzgldnego ubstwa, w jakim si teraz znajduje. Ty odmwi mu pomocy, jaka musiae o tym wiedzie - bya mu przyrzeczona. Ty obra najlepsze lata jego ycia z niezalenoci materialnej, nie tylko mu obiecanej, lecz rwnie, jake zasuonej! Wszystko to twoje dzieo, a jednak potrafisz mwi o jego nieszczciu ze wzgard i drwin. - I to wszystko - mwi Darcy spiesznymi krokami mierzc pokj - i to wszystko stanowi twj sd o mnie! Tak oto mnie szacujesz! Dziki ci za tak gruntowne wyjanienia. Wedug tego rachunku winy moje s rzeczywicie bardzo wielkie. Moe jednak - tu zatrzyma si nagle i obrci ku niej - moe jednak owe przewiny acniej poszyby w niepami, gdybym nie urazi twojej dumy szczerym wyznaniem skrupuw, jakie dotd powstrzymyway mnie od powzicia powanych zamiarw. Moe stumiaby owe gorzkie oskarenia, gdybym ukadnie skry przed tob wszystkie moje walki wewntrzne i przypochlebia ci mwic, i popycha mnie ku tobie tylko niewzruszone, czyste uczucie,

78

rozsdek, myli - wszystko, jednym sowem. Ale brzydz si udawaniem, nie wstydz si te uczu, do ktrych ci si przyznaem. Byy jak najbardziej naturalne i waciwe. Czy moga oczekiwa, i bd si cieszy z niszoci twoich stosunkw w wiecie, i bd sobie gratulowa krewnych, ktrych usytuowanie o tyle jest gorsze od mego? Elbieta czua, e gniew jej wzrasta z kad chwil, mimo to zrobia najwyszy wysiek, by si opanowa, i powiedziaa: - Mylisz si, panie Darcy, przypuszczajc, e forma twoich owiadczyn zrobia na mnie podobne wraenie. Oszczdzia mi tylko zakopotania, jakie mogabym odczuwa odmawiajc ci mej rki, gdyby o ni prosi jak prawdziwy dentelmen. Zauwaya, i drgn na te sowa, nie odezwa si jednak, cigna wic dalej: - Nie jeste pan zdolny uczyni mi propozycji maestwa w sposb, ktry by mnie zachci do jej przyjcia. Znowu zdumienie odbio si wyranie na jego twarzy, spoglda na ni na poy z niedowierzaniem, na poy z udrk. - Od samego pocztku - cigna Elbieta - mog chyba powiedzie nawet, od pierwszej chwili naszej znajomoci, paskie obejcie kazao mi powzi gbokie przekonanie o arogancji, zarozumialstwie, o samolubnej wzgardzie, z jak traktujesz uczucia innych. Wszystko to stworzyo podwalin nieufnoci, na ktrej pniejsze wypadki wzniosy mur tak niezachwianej niechci, e nie upyn chyba miesic, kiedy wiedziaam, e jest pan ostatnim na wiecie czowiekiem, ktrego byabym skonna polubi. - To wystarczy, pani. Pojmuj w zupenoci twoje uczucia. Pozostaje mi tylko wstydzi si moich wasnych. Wybacz, i zajem ci tyle czasu, i przyjmij najlepsze yczenia zdrowia i szczcia. Z tymi sowy opuci spiesznie pokj, w nastpnej chwili Elbieta usyszaa, jak otwiera drzwi frontowe i wychodzi z domu. Bya przejta a do blu. Nie wiedziaa, co pocz ze sob, wreszcie w przypywie osabienia usiada i pakaa przez p godziny. Zdumienie jej wzrastao, w miar jak rozwaaa minione przed chwil wypadki. Otrzyma propozycj maestwa od pana Darcyego, ktry kocha si w niej od tylu miesicy!

79

Kocha si tak bardzo, i chcia j polubi mimo wszystkich zastrzee, dla ktrych wzbrania przyjacielowi polubi jej siostr, a przecie w jego przypadku musiay mu si rysowa z co najmniej rwn si! Nie do wiary! A waciwie przyjemnie pomyle, e potrafia wznieci niewiadomie tak gorce uczucia. Ale ta jego duma, ta straszliwa duma, bezwstydne przyznanie si do wszystkiego, co wyrzdzi Jane, niewybaczalna pewno siebie, z jak o tym mwi, cho nie mg usprawiedliwi swego postpku, ten zimny ton, jakim wspomina Wickhama, cho nawet nie usiowa zaprzeczy, i zachowa si w stosunku do niego okrutnie - wszystko to wkrtce wzio gr nad litoci, jak zrodzia na chwil wiadomo uczucia modego czowieka. Burzliwe myli kbiy si w jej gowie a do chwili kiedy odgos nadjedajcego powozu lady Katarzyny uprzytomni Elbiecie, i nie nadaje si zupenie do spotkania z Charlott - popieszya wic do swego pokoju.

80

XXXV Ranek zbudzi Elbiet do tych samych myli i rozwaa, ktre poprzedniego dnia zamkny wreszcie jej oczy. Wci jeszcze nie moga ochon ze zdumienia wspominajc wczorajsze wypadki. Nie potrafia myle o niczym innym, tote niezdolna zaj si czymkolwiek postanowia zaraz po niadaniu zay troch ruchu i powietrza. Wyruszya prosto do ulubionego miejsca spacerw, lecz zatrzymaa si na myl, e przecie czasami przychodzi tu pan Darcy, tote zamiast wej do parku, skrcia na ciek prowadzc w bok od gocica. cieka biega wzdu ogrodzenia parku. Elbieta wkrtce mina jedn z bram prowadzcych na teren Rosings. Przesza si kilkakrotnie tam i z powrotem po tym odcinku drki, a wreszcie skuszona urokiem poranka, stana w bramie i spojrzaa na park. Przez pi tygodni, jakie spdzia w Kent, wie zmienia si ogromnie, a wczesne drzewa okryway si z kadym dniem coraz gstsz zieleni. Miaa wanie zamiar ruszy znowu, kiedy w okalajcym park zagajniku zauwaya jakiego mczyzn. Szed w jej kierunku, Elbieta w obawie, i to pan Darcy, zawrcia natychmiast. Mczyzna by ju jednak tak blisko, e j dostrzeg, i ywo postpujc naprzd wymwi jej imi. Sza ju w odwrotn stron, ale syszc, e j kto woa - cho gos najwyraniej wskazywa, i to pan Darcy zawrcia ku bramie. On tymczasem rwnie ju si tam znalaz i wycigajc ku niej list, ktry machinalnie wzia, odezwa si z wyniosym spokojem: - Od pewnego czasu chodz po zagajniku w nadziei spotkania pani. Prosz o askawe przeczytanie tego listu. - Po czym z lekkim ukonem zawrci i wkrtce znikn jej z oczu. Elbieta otworzya list nie spodziewajc si znale w nim nic przyjemnego. Opanowaa j jednak ogromna ciekawo, a zdumienie jej wzroso, kiedy zobaczya w kopercie dwie kartki papieru listowego gsto i cile zapisane. Koperta wewntrz rwnie bya zapisana. Elbieta idc dalej alejk zacza czyta. List datowany w Rosings o smej rano brzmia: Otrzymujc ten list nie drcz si pani obaw, i bdzie on zawiera powtrnie wynurzenia mych sentymentw lub wznowienie owych propozycji, ktre wczorajszego

81

wieczoru okazay ci si tak niemie. Pisz to nie zamierzajc bynajmniej rani ci czy te upokarza siebie rozpamitujc pragnienia, ktre dla oboplnej naszej szczliwoci powinny jak najszybciej pj w niepami. Gdyby wewntrzny nakaz nie zmusi mnie do napisania i przedstawienia ci tego listu, zaoszczdzony byby wysiek zarwno autora, jak i czytajcego. Musisz mi wic wybaczy, i omielam si prosi o chwil uwagi wiem, e twe uczucia niechtnie na ni przyzwol, zwracam si jednak do twego poczucia sprawiedliwoci. Oskarya mnie wczorajszego wieczoru o dwa przestpstwa rnej zupenie natury i nieporwnywalne pod wzgldem znaczenia. Pierwsze z nich to odsunicie Bingleya od twej siostry, drugie - e wbrew zobowizaniom, wbrew wasnemu honorowi, wbrew wszelkim ludzkim uczuciom zniweczyem dobrobyt pana Wickhama i rozwiaem wszelkie jego nadzieje na przyszo. Trudno porwna rozczenie dwojga modych ludzi, ktrych uczucia dojrzeway przez kilka tygodni zaledwie, z podoci, jak jest wiadome i niezasuone odepchnicie towarzysza modoci, powszechnie znanego jako faworyta mego ojca, modzieca, ktry nie mia adnego innego oparcia oprcz naszej opieki i ktrego przyzwyczajono do myli, i moe na ni liczy. Od owego pierwszego zarzutu, ktrym tak pochopnie mnie wczoraj obciya, zwolnisz mnie, mam nadziej, cakowicie po przeczytaniu niniejszego wyjanienia mych postpkw i pobudek. Jeli tumaczc wszystko, co mi wyjawi naley, bd musia z koniecznoci wyzna co, co ci moe urazi, to przykro mi bardzo. Koniecznoci jednak musi sta si zado i dalsze usprawiedliwienia byyby nonsensem. Wkrtce po przyjedzie do hrabstwa Hertford zauwayem - podobnie jak inni - e Bingley wyrnia tw siostr spord wszystkich panien z okolicy, dopiero jednak podczas owego wieczoru, na owych tacach w Netherfield, nabraem podejrze, i jego do niej skonno przerodzia si w gbsze uczucie. Bingleya zakochanego widywaem nieraz. Na owym balu, kiedy to miaem zaszczyt taczenia z pani, dowiedziaem si, dziki przypadkowym informacjom sir Williama Lucasa, po raz pierwszy, i atencje Bingleya do twej siostry day pochop do oglnych przypuszcze, i moda para wkrtce si pobierze. Sir William mwi o tym jako o rzeczy absolutnie pewnej - jedyn spraw nie ustalon by termin lubu. Od tej chwili

82

pilnie baczyem na zachowanie mego przyjaciela i stwierdziem, e skonno jego do panny Bennet przechodzi wszystko, czego dotychczas byem wiadkiem. Przygldaem si rwnie twej siostrze, pani. Spojrzenie jej i obejcie byo szczere, pogodne i mie jak zwykle - nie mogem w nim jednak dojrze ani krzty szczeglnego jakiego zainteresowania Bingleyem. Obserwacje owego wieczoru doprowadziy mnie do przekonania, e cho jego wzgldy sprawiaj jej przyjemno, nie znajduj poywki w jej wzajemnoci. Jeli ty, pani, nie mylia si w tym wzgldzie, ja musiaem ulec zudzeniu. Wydaje mi si, e to drugie jest bardziej prawdopodobne, bo przecie lepiej znasz swoj siostr ni ja. A jeli tak, jeli przez moje bdne mniemanie siostra twoja cierpiaa niech twoja do mnie nie bya bezpodstawna. Nie waham si jednak powiedzie, e powaga oblicza i zachowania twej siostry mogy najbystrzejszego obserwatora utwierdzi w mniemaniu, e aczkolwiek usposobienie jej agodne jest i mie, serce nieatwo si wzrusza. Pewne jest oczywista, i chciaem wierzy w jej obojtno, odwa si jednak stwierdzi, e nadzieje i obawy nieczsto maj wpyw na moje obserwacje i decyzje. Wierzyem w t obojtno nie dlatego, em jej chcia, wierzyem na podstawie bezstronnego przekonania, wierzyem rwnie silnie, jak tego rozumowo pragnem. Miaem przeciwko ich maestwu nie tylko te obiekcje, ktre jak ci to wczoraj wyznaem, moga w moim przypadku zwalczy jedynie najwiksza sia namitnoci - memu przyjacielowi brak odpowiednich koneksji nie przynisby tak wielkiej szkody jak mnie. Ale byy i inne przyczyny mojej do tego maestwa niechci, a chocia przyczyny te istniej w obu przypadkach i odgrywaj rwnie wan rol, ja staraem si o nich zapomnie, jako e nie miaem ich teraz tak ywo przed oczyma. Przyczyny te musz ci pokrtce wyoy. Pozycja rodzinna twojej matki, cho bardzo nieodpowiednia, niczym jest w porwnaniu z tak czsto, waciwie prawie zawsze, okazywanym przez ni cakowitym brakiem ogady i wychowania. Ten sam brak okazuj twoje trzy modsze siostry, a czasami nawet twj ojciec, pani. Przebacz, boli mnie, kiedy ci obraam. Nieche jednak przykro, jak ci sprawiaj wady najbliszej rodziny i moja ich krytyka, zagodzi myl, i brak podstaw do podobnej oceny ciebie i twej starszej siostry, pani, jest pochwa rwnie wielk dla waszego zachowania, jak zaszczytn dla waszego rozsdku

83

i usposobienia. Powiem jeszcze tylko, e wydarzenia owego wieczora utwierdziy moje opinie o wszystkich zainteresowanych i ugruntoway racje, ktre ju dawniej mogy mnie przywie do tego, bym chroni przyjaciela przed zwizkiem najbardziej dla w moim przekonaniu fatalnym. Jak z pewnoci pamitasz dobrze, pani, Bingley opuci Netherfield nastpnego dnia i pojecha do Londynu z zamiarem rychego powrotu. Teraz musz ci wyjani rol, jak tu odegraem. Niepokj jego sistr rwny by mojemu. Szybko przekonalimy si, e trapi nas te same obawy, a e bylimy wiadomi, i trzeba jak najrychlej odsun Bingleya z Netherfield, postanowilimy zaraz poczy si z nim w Londynie. Tam wic pojechalimy, a ja z caych si prbowaem mu przedstawi niezaprzeczalnie ze strony ewentualnego zwizku, wyolbrzymiajc je jeszcze. Cho jednak wszystkie moje zastrzeenia mogy zachwia czy te opni jego decyzje, nie przypuszczam, by w ostatecznym wyniku powstrzymay go od maestwa, gdyby nie sekundowao im moje zapewnienie - a nie wahaem si go da - i jest on zupenie obojtny twojej siostrze. Uprzednio wierzy, i jest mu wzajemna, e ma dla niego powane, jeli nie takie same, uczucia. Bingley jednak jest z natury bardzo skromny i bardziej polega na moim sdzie ni na wasnym. Nie byo wic rzecz trudn przekona go, ze uleg zudzeniu. Kiedy za w to uwierzy, wytumaczenie mu, jak niepotrzebny jest jego powrt do Hertfordshire, byo kwesti jednej chwili. Za to wszystko nie mog siebie wini. Jedna jest tylko sprawa, jeden mj postpek, o ktrym myl z przykroci - to mianowicie, e zniyem si do przewrotnoci, jak byo ukrywanie przez Bingleyem przyjazdu twej siostry do Londynu. Wiedziaem o tym, jako e i panna Bingley wiedziaa, brat jej jednak dotychczas jest tego niewiadom. Bardzo moliwe, e spotkanie ich nie przyniosoby adnych zych nastpstw, nie wydao mi si jednak, by uczucie mego przyjaciela na tyle ju przygaso, aby spotkanie z tw siostr nie grozio pewnym niebezpieczestwem. Moe to skrywanie, to udawanie byo niegodne. Tak jednak postpiem, a uczyniem to w najlepszych intencjach. Na ten temat nie mam ju nic do powiedzenia, nie mam ju nic na sw obron. Jeli zraniem uczucia twej siostry, uczyniem to niewiadomie, a chocia pobudki, jakie mn kieroway, mog oczywicie wyda si tobie, pani, niewystarczajce, ja nie potrafi ich potpi.

84

Przechodz do drugiego, ciszego, oskarenia o wyrzdzenie krzywdy panu Wickhamowi. Mog je odeprze tylko wykadajc ci, pani, ca histori stosunkw jego z moj rodzin. Nie wiem, o co mnie w szczeglnoci oskary. Jednak prawdziwo tego, co teraz bd pisa, moe stwierdzi niejeden wiadek, niezaprzeczalnie wiarygodny. Pan Wickham jest synem czowieka wielce szanowanego, ktry przez wiele lat zarzdza wszystkimi majtnociami Pemberley. Wypenia on dobrze zoone na obowizki, co skaniao mego ojca do wiadczenia mu najrozmaitszych przysug - dlatego tak hojnie darzy ask Jerzego Wickhama, swego chrzeniaka. oy na jego szko, pniej na studia w Cambridge, co Wickhamowi byo bardzo potrzebne, jako e wasny jego ojciec, zuboay na skutek ekstrawagancji ony, nie mg da synowi wyksztacenia godnego dentelmena. Ojciec mj nie tylko ogromnie lubi towarzystwo tego modego czowieka jego maniery zawsze mu wszystkich zjednyway - lecz mia o nim rwnie doskona opini, tote liczc, i obierze on zawd duchownego, chcia mu dopomc na tej drodze. Co do mnie, od wielu, wielu lat mylaem ju o nim zupenie inaczej. Ze skonnoci, brak zasad, ktre pilnie skrywa przed okiem najlepszego swego przyjaciela, nie mogy uj uwagi modego czowieka, prawie jego rwienika, ktry mia okazj widywa go takim, jakim by w istocie. Podobnych okazji nie mg mie mj ojciec. Tu znowu musz ci, pani, zada bl - jak wielki - sama tylko moesz wiedzie. Jakiekolwiek jednak sentymenty wznieci w tobie pan Wickham, podejrzenie o ich naturze nie przeszkodzi mi ujawni jego prawdziwego charakteru - przeciwnie, zachc mnie nawet do tego. Mj dobry i mdry ojciec umar blisko pi lat temu. Przywizanie jego do pana Wickhama tak byo silne do ostatniej chwili, e w testamencie szczeglnie mi zaleca wspomaganie go na drodze, jak sobie obra, jeli za Wickham zostanie ordynowany, ojciec pragn, by mody pastor otrzyma od naszej rodziny pewn bardzo bogat parafi, kiedy si tylko zwolni. By tam rwnie zapis tysica funtw. Ojciec Wickhama umar wkrtce, a w p roku pniej jego syn napisa do mnie zawiadamiajc, i ostatecznie postanowi nie obiera zawodu duchownego. Ma rwnie nadziej, e nie uznam za bezpodstawne jego roszcze do natychmiastowej pomocy pieninej w miejsce owych godnoci, z ktrego to daru nie bdzie mg skorzysta. Dodawa, e ma zamiar powici si prawu, a ja musz

85

zdawa sobie spraw, e procenty od tysica funtw nie wystarcz na studia. Bardziej pragnem jego szczeroci, ni w ni wierzyem, w kadym razie byem cakowicie gotw przysta na jego propozycj. Wiedziaem, e pan Wickham nie powinien zosta duchownym. Szybko doszlimy do porozumienia. On rezygnowa z wszelkich praw do pomocy na drodze kocielnej - nawet gdyby kiedykolwiek mg tak pomoc przyj - a w zamian za to dostawa trzy tysice funtw. Wydawao si, e wszelkie stosunki pomidzy nami zostay zakoczone. Zbyt ze miaem o nim mniemanie, by go zaprasza do Pemberley czy przystawa na jego towarzystwo w Londynie. Wydaje mi si, e przebywa tam najczciej, a studia prawnicze byy zwykym wykrtem. Teraz nie majc adnych przeszkd, wid ycie hulaki i prniaka. Przez trzy lata niewiele o nim syszaem, lecz po mierci plebana przeznaczonej dla parafii Wickham zwrci si do mnie listownie z prob o przedstawienie go do nominacji na nastpc zmarego. Zapewnia mnie - a uwierzyem w to bez trudu - e znajduje si w opakanych warunkach. Doszed do wniosku, i prawo jest nauk nie przynoszc adnych korzyci, i postanowi ostatecznie przyj wicenia, jeli przedstawi go do nominacji na plebana parafii, o ktrej bya mowa, w co zreszt nie wtpi, jako e wie dobrze, i nie patronuj nikomu innemu, a nie mogem chyba zapomnie o woli mego czcigodnego ojca. Chyba nie bdziesz mnie, pani, wini za to, i odmwiem jego probie, jak rwnie oparem si, gdy mi j powtrnie przedoy. Oburzenie jego byo rwnie wielkie jak kopoty, tote niewtpliwie z rwn gwatownoci oskara mnie przed innymi, jak i przede mn samym. Po tym wszystkim poniechane zostay wszelkie pozory naszej znajomoci. Nie wiem, jak y - w kadym razie zeszego lata znw narzuci si mojej uwadze, i to w sposb bardzo dla mnie bolesny. Musz tutaj wspomnie o pewnych okolicznociach, o ktrych bardzo bym pragn zapomnie i ktre tylko tak wielkie jak to zobowizanie kae mi komu wyjawia. To wystarczy - pewien ju jestem twej dyskrecji, pani. Siostra moja, modsza ode mnie o lat dziesi przeszo, zostaa powierzona opiece bratanka mej matki, pukownika Fitzwilliama, i mojej. Mniej wicej rok temu, kiedy odebrano j ze szk, urzdzilimy jej dom w Londynie. Zeszego lata pojechaa do Ramsgate wraz ze sw opiekunk. Tam rwnie uda si pan Wickham - niewtpliwie mia ju wtedy

86

okrelone zamiary, okazao si bowiem, i wczeniej zawar by znajomo z pani Younge, co do charakteru ktrej zostalimy najfatalniej zwiedzeni. Przymykaa oczy na wszystko, a nawet udzielaa Wickhamowi pewnej pomocy, dziki ktrej tak si zarekomendowa Georgianie - czue jej serce dobrze pamitao wszystkie uprzejmoci, jakie jej w dziecistwie wiadczy - e wmwiono w ni mio do niego i nakoniono do zgody na ucieczk. Tumaczy j w pewnej mierze fakt, e miaa wwczas zaledwie pitnacie lat. Powiedziawszy ju o jej nierozwadze z zadowoleniem dodam, e dowiedziaem si o wszystkim z jej wasnych ust. Przyjechaem do niej niespodzianie na dzie czy dwa przed planowan ucieczk, a Georgiana, nie mogc znie myli, i zasmuci i obrazi brata, ktrego uwaaa za ojca prawie, wyznaa mi wszystko. Moesz sobie, pani, wyobrazi, co czuem i jak si zachowywaem. Wzgld na uczucia i reputacj mojej siostry nie pozwoliy mi ogosi caej sprawy publicznie, napisaem jednak do pana Wickhama, ktry wyjecha natychmiast. Pani Younge zostaa, oczywicie, z punktu zwolniona. Niewtpliwie pan Wickham pragn przede wszystkim majtku mej siostry, ktry wynosi trzydzieci tysicy funtw, nie mog jednak oprze si podejrzeniu, e mocnym bodcem bya mu ch wywarcia na mnie zemsty. Doprawdy, byaby to okrutna zemsta. To, pani, jest wierny opis wszystkich przypadkw, w jakich obydwaj bralimy udzia. Jeli nie odrzucisz go, uwaajc moje sowa za fasz, uznasz mnie, myl, niewinnym popenionych wobec Wickhama zbrodni. Nie wiem, w jaki sposb, pod pokrywk jakiego kamstwa, oszuka ci, pani, moe jednak nie naley si temu dziwi, bo przecie nie wiedziaa nic o adnej z tych spraw. ledztwo nie leao w twoich moliwociach, a podejrzliwo - w twojej naturze. Moe dziwisz si, pani, dlaczego nie powiedziaem tego wszystkiego wczoraj wieczorem. Nie byem wtedy panem samego siebie na tyle, by wiedzie, co musi czy powinno zosta wyjanione. Na wiadka wszystkiego, co tu napisaem, powoa mog pukownika Fitzwilliama, ktry, oczywicie, musia by powiadomiony o wszystkich szczegach owych zaj, jako nasz bliski krewny, zaufany przyjaciel, a ponadto jeden z wykonawcw testamentu mego ojca. Jeli niech do mnie kae ci odrzuci niniejsze wyjanienie jako faszywe, podobna

87

przyczyna nie przeszkodzi ci zapewne zawierzy memu kuzynowi. Poniewa za moe by jeszcze okazja zapytania go, postaram si w jaki sposb odda ci ten list do rk jeszcze dzisiejszego ranka. Dodam tylko - niech ci Bg bogosawi. Fitzwilliam Darcy

88

XXXVI Elbieta, biorc od pana Darcyego list, moga jedynie przypuszcza, e zawiera on ponowienie proby o jej rk. atwo wic mona sobie teraz wyobrazi, jak chciwie go czytaa i jaki zamt sprzecznych uczu wzbudzi w jej sercu. Trudno okreli, co przeywaa podczas tej lektury. Najpierw ze zdumieniem stwierdzia, e Darcy uwaa, i moe si jeszcze tumaczy. Przekonana bya, e nie ma do powiedzenia na swoje usprawiedliwienie nic, czego prawdziwe poczucie wstydu nie pragnoby ukry. Gboko uprzedzona do kadego jego sowa zacza czyta opis wydarze w Netherfield. Czytaa tak chciwie, e ledwo moga cokolwiek zrozumie. Niecierpliwa dowiedzie si, co przyniesie nastpne zdanie, nie potrafia skupi uwagi na treci tego, ktre wanie przebiegaa wzrokiem. Z punktu odrzucia jako fasz zapewnienie, e Darcy by przekonany o obojtnoci Jane, a wyliczenie prawdziwych, najwaniejszych obiekcji przeciwko maestwu przyjaciela zbyt j rozgniewao, by chciaa im odda sprawiedliwo cho w czci. Za to, co zrobi nie wyrazi alu, a to wystarczao. Pisa bez skruchy, dumnie. Cay ten list by wyniosy i zuchway. Ale kiedy przysza kolej na histori pana Wickhama - przej j bl jeszcze wikszy i uczucie jeszcze trudniejsze do opisania. Czytaa bowiem z wiksz troch uwag opis wypadkw, ktre - jeli byy prawdziwe - musiay obali wszelkie ywione dotychczas przekonanie o wartoci tego modzieca, a ktre nosiy niepokojce podobiestwo do historii przez niego samego opowiedzianej. Przejo j zdumienie, strach i przeraenie. Chciaa zada im kam wykrzykujc co chwila: To musi by fasz! To niemoliwe! To najokropniejsze kamstwo!, a kiedy przeczytaa list do koca, niewiele rozumiejc ju z ostatnich stron, odoya spiesznie pismo odegnujc si od wszystkiego, co zawierao, przyrzekajc sobie nie spojrze ju na nie wicej. W tym zamcie uczu, nie mogc da spoczynku skoatanym mylom, zacza i dalej. Ale to nie pomogo. W p minuty pniej znowu otworzya list i zebrawszy wszystkie siy, by uspokoi si troch, pogrya si znowu w bolesnej lekturze. Czytaa tylko to, co tyczyo Wickhama. Tak dalece ju panowaa nad sob, e rozumiaa sens kadego zdania. Opis stosunkw jego z rodzin z Pemberley zgadza si najdokadniej z

89

tym, co on sam mwi, a askawo i wzgldy zmarego pana Darcyego, cho przedtem nie znaa ich rozmiarw, odpowiaday cakowicie jego sowom. Do tego miejsca oba opowiadania wzajemnie si potwierdzay, kiedy jednak doszo do sprawy testamentu, rnica bya znaczna. wieo miaa jeszcze w pamici to, co mwi Wickham o przyobiecanej mu prebendzie a kiedy przypomniaa sobie wasne jego sowa, musiaa doj do wniosku, e jedna albo druga strona wrcz kamie. Przez kilka chwil pochlebiaa sobie, e nie zwioda jej wasna intuicyjna ocena. Ale gdy z najwysz uwag czytaa i znowu powracaa do nastpnych wypadkw, do rezygnacji Wickhama z wszelkich praw do prebendy, do przyjcia za to tak duej sumy jak trzy tysice funtw, znowu musiaa si zawaha. Odoya list i pocza rozwaa wszystko po kolei, starajc si przy tym zachowa co, co nazywaa bezstronnoci. Zastanawiaa si nad prawdopodobiestwem jednej i drugiej wersji - nie moga jednak doj do adnych wnioskw. Z obu stron byy tylko sowa. Znowu zacza czyta. Kada jednak linijka dowodzia coraz janiej, e sprawa, ktra w jej pojciu bezapelacyjnie rzucaa gboki cie na pana Darcyego, moga si ukaza w wietle oczyszczajcym go z caej winy od pocztku do koca. Pustota i rozwizo, o ktre tak miao oskara Wickhama, wstrzsny ni gboko, tym bardziej e nie moga dowie faszywoci tego zarzutu. Nigdy nie syszaa o nim, pki nie wstpi do puku hrabstwa X za namow modego czowieka, ktry spotkawszy go przypadkowo w Londynie, odnowi powierzchown znajomo. O tym, jak y dawniej, wiedziano w Hertfordshire tyle tylko, co sam opowiada. Nigdy - nawet gdyby leao to w jej moliwociach - nie przyszoby jej do gowy zasiga o nim jakich wiadomoci i dowiadywa si, jaki te on jest naprawd. Jego wygld, gos i obejcie kazay go uwaa za wcielenie doskonaoci. Staraa si przywoa z pamici jakie dowody jego dobroci, jakie wyrane oznaki prawoci i dobrej woli, ktre obroniyby go przed zarzutami pana Darcyego. Pragna wycign z tych wspomnie wniosek, e jednak przewaaj w nim dobre cechy, ktre mog sowicie opaci te przypadkowe bdy, jak usiowaa okreli to, co pan Darcy nazwa dugoletnim nierbstwem i wystpnym yciem. Ale podobne wspomnienia nie przyszy jej z pomoc. Moga natychmiast

90

przywoa przed oczy jego posta, z caym wdzikiem obejcia i manier, ale nie moga sobie przypomnie adnych bardziej uchwytnych zalet ni to, e dobrze wyraa si o ssiedztwie i zyska sobie uznanie wrd kolegw miym i pocigajcym zachowaniem. W tym miejscu przerwaa swe rozmylania na dusz chwil, po czym znw zacza czyta. Niestety, opis zamiarw, jakie mia wobec panny Darcy, uzyska pewne potwierdzenie w jej rozmowie z pukownikiem Fitzwilliamem zeszego ranka zaledwie. Wreszcie za Darcy powoywa na wiadka samego pukownika, ktry ju jej mwi o swoich bliskich zwizkach z wszelkimi sprawami rodziny Darcych. Nie miaa za podstaw do kwestionowania prawoci pana Fitzwilliama. W pewnej chwili postanowia zwrci si do niego, porzucia jednak ten pomys rozumiejc, jak dziwny musiaby si wyda pukownikowi, potem za odrzucia go cakowicie, przekonana, e pan Darcy nigdy nie zaryzykowaby podobnej propozycji, gdyby nie by pewny, i kuzyn potwierdzi jego sowa. Pamitaa doskonale wszystko, co zaszo podczas jej pierwszej rozmowy z Wickhamem u pastwa Philips. Wiele jego wypowiedzi miaa dotd wieo w pamici. Teraz dopiero uderzya j myl, jak niewaciwe byy te wyznania wobec obcej osoby. Zdziwia si, jak moga tego wczeniej nie zauway. Dostrzega niedelikatno cigego wysuwania swojej osoby na pierwszy plan, niezgodno jego sw i czynw. Pamitaa, jak si przechwala, e niestraszny mu pan Darcy, e moe sobie ucieka, lecz on nie ustpi pola - a jednak to on wanie uciek przed balem w Netherfield, w nastpnym tygodniu zaledwie. Przypomniaa sobie rwnie, e nim towarzystwo z Netherfield wyjechao do Londynu, opowiedzia swoj histori tylko i wycznie jej, za po ich wyjedzie podawano j sobie z ust do ust, e nie mia adnych oporw ni skrupuw, by obrzuci botem pana Darcyego, cho zapewnia j uprzednio, i szacunek dla ojca nigdy nie pozwoli mu wystawi syna na ludzk pogard. Jak inaczej wygldao teraz wszystko, z czym on mia jakikolwiek zwizek! Jego zaloty do panny King byy rezultatem odraajcej interesownoci, a mierno jej fortuny nie dowodzia bynajmniej umiarkowania da modego czowieka, lecz chciwoci, z jak rzuca si na byle co. Nie moga znale waciwych motyww jego zachowania wzgldem niej samej - albo oszuka si, liczc na pienidze, albo pochlebia swej

91

prnoci pobudzajc j do okazywania mu wzgldw, co najnieopatrzniej czynia. Wszystkie, coraz to bardziej niechtne wysiki, by obroni Wickhama, napotykay na rosncy opr, a wreszcie oddajc sprawiedliwo panu Darcyemu moga tylko przyzna, e Bingley, zapytywany przez Jane, dawno j zapewni o niewinnoci swego przyjaciela, e cho obejcie Darcyego byo wyniose i odpychajce, nigdy podczas caej ich znajomoci, ktra ostatnio pozwolia im na czste spotkania, a nawet w pewnym sensie zbliya i pozwolia jej pozna go lepiej - e w cigu caej tej znajomoci nie dostrzega w nim nic, co by mogo wiadczy o nieprawoci, braku zasad, braku podstaw religijnych czy moralnych; e wrd swych znajomych by szanowany i ceniony, e nawet Wickham przyznawa, i jest dobrym bratem, e czsto syszaa, jak Darcy z mioci mwi o siostrze - potrafi wic zdoby si na ciepe uczucia. Gdyby naprawd postpi tak, jak mwi Wickham, to podobne pogwacenie wszelkich zasad nie uszoby oczom ludzkim, a przyja pomidzy czowiekiem zdolnym do takich czynw i kim tak miym jak pan Bingley byaby rzecz niepojt. Zacza si wstydzi, gboko wstydzi. Ani o Darcym, ani o Wickhamie nie moga myle bez gbokiego przewiadczenia, e bya lepa, stronnicza, uprzedzona, nierozsdna. - Jake nikczemnie si zachowaam! - krzykna. - Ja, ktra pyszniam si spostrzegawczoci, ja, ktra tak ceniam swj rozsdek, ktra czsto potpiaam szlachetn bezstronno mej siostry i pochlebiaam swej prnoci bezuyteczn lub potpienia godn podejrzliwoci. Jakie to upokarzajce odkrycie! I jak suszne upokorzenie! Nie miaabym grubszego bielma na oczach, gdybym bya zakochana! Zalepia mnie pycha, nie mio. Rada z wyrnie jednego, dotknita obojtnoci drugiego, od pocztku naszej znajomoci ywiam z gry powzite, na niczym nie oparte uprzedzenia, ani w jednym, ani w drugim wypadku nie radzc si wasnego rozsdku. Nigdy do tej chwili nie znaam samej siebie! Od swojej osoby do Jane, od Jane do Bingleya myli jej biegy torem, ktry wkrtce naprowadzi j na wspomnienie, i w tamtym wypadku wyjanienia pana Darcyego wyday jej si zupenie niewystarczajce. Przeczytaa je wic po raz drugi.

92

Rezultat by teraz zupenie odmienny. Jak mona nie da mu wiary w jednym wypadku, a w drugim przyzna si do poraki? Mwi, e by zupenie niewiadom uczu Jane. Elbieta za pamitaa przecie, co w tej wanie materii mwia Charlotta. Trudno te mu byo zarzuci, e przedstawi faszywy obraz Jane. Wiedziaa, e cho uczucia siostry s gorce, Jane staraa si ich nigdy nie uwidacznia, i e obejcie jej i zachowanie zawsze cechuje to niezmienne zrwnowaenie, ktre rzadko si czy z du uczuciowoci. Kiedy dosza do tej czci listu, w ktrej rodzinie jej stawiano tyle bolesnych, lecz jake zasuonych zarzutw, przej j gboki wstyd. Zbyt mocno poczua suszno oskarenia, by usiowaa je odeprze, a okolicznoci, do jakich si specjalnie odwoywa bal w Netherfield, ktry ugruntowa owe uprzednio ju powzite zastrzeenia - nie zrobiy na pewno mocniejszego wraenia na nim ni na Elbiecie. Komplement dla niej i Jane nie przeszed niepostrzeenie. Zagodzi bl, lecz nie mg pocieszy jej po tak ostrym potpieniu, jakie cigna na siebie reszta rodziny, a kiedy zwaya, i zawd Jane jest waciwie dzieem jej najbliszych, i zastanowia si, jak bardzo zaway musi na ich opinii niewaciwe zachowanie reszty rodziny, poczua si zgnbiona i zaamana jak jeszcze nigdy dotd. Przez dwie godziny spacerowaa po alejce. Coraz to inne myli przychodziy jej do gowy - przypominaa sobie minione wypadki, ustalaa najrniejsze ewentualnoci i staraa si pogodzi, jak moga, z t nag i tak istotn zmian. Wreszcie zmczenie i wzgld na dug nieobecno w domu kazay jej zawrci. Wesza na plebani starajc si przybra wygld jak zwykle pogodny, postanowia te stumi wszelkie myli, ktre by nie pozwoliy jej bra udziau w oglnej rozmowie. Dowiedziaa si natychmiast, e w czasie jej nieobecnoci na plebanii zjawili si obaj panowie z Rosings - pan Darcy tylko na kilka minut, by si poegna, ale pukownik Fitzwilliam siedzia co najmniej godzin, czekajc na jej powrt. Zdecydowany by nawet pj i szuka jej. Elbiecie pozostawao tylko uda, i przykro jej, e si z nim nie widziaa. W rzeczywistoci ucieszya si. Pukownik Fitzwilliam przesta ju by przedmiotem jej zainteresowania. Teraz moga myle tylko o swoim licie.

93

XXXVII Nastpnego ranka dwaj panowie opucili Rosings. Pan Collins czatowa na nich koo domku odwiernego, by zoy poegnalne ukony, po czym wrci do domu z pokrzepiajc wiadomoci, i obaj wydawali si by w najlepszym zdrowiu i nastroju na tyle dobrym, na ile to byo moliwe po melancholijnej scenie, jaka niedawno rozegraa si w Rosings. Pospieszy wic do dworu, by pociesza lady Katarzyn i jej crk, a za powrotem przynis z zachwytem wiadomo od wielkiej damy, i tak jej si nudzi, e a pragnie ich towarzystwa przy dzisiejszym obiedzie. Trudno byo Elbiecie spoglda na lady Katarzyn, nie mylc przy tym, e gdyby tylko chciaa, mogaby teraz zosta jej przedstawiona jako przysza siostrzenica. Trudno te jej byo wyobrazi sobie bez umiechu, jak bardzo oburzyaby si owa wielka dama. C by powiedziaa? Jak by si zachowaa? - takimi pytaniami bawia si Elbieta przez cay czas. Gwnym przedmiotem rozmowy byo zmniejszenie si towarzystwa w Rosings. - Zapewniam was, e niezmiernie to odczuam - alia si lady Katarzyna. Jestem przekonana, e nikt tak jak ja nie odczuwa utraty przyjaci. A do tych modych ludzi jestem szczeglnie przywizana, wiem te e i oni kochaj mnie ogromnie. Strasznie im byo al odjeda! Ale to tak zawsze z nimi. Kochany pukownik do ostatniej chwili trzyma si jako, ale jego brat, jak mi si zdawao, bardzo bolenie przey ten odjazd - bardziej chyba ni w zeszym roku. Jego przywizanie do Rosings wyranie wzrasta. Tu pan Collins mg zrcznie wtrci jakie pochlebstwo i aluzyjk, na ktr i matka, i crka askawie si umiechny. Po obiedzie lady Katarzyna zauwaya, i panna Bennet jest jaka bez humoru, a przypisawszy to natychmiast jej niechci do rychego powrotu do domu, dodaa: - Jeli to jest przyczyn, moje dziecko, musisz napisa do matki i poprosi j, by ci pozwolia zosta duej. Jestem przekonana, e pani Collins bardzo bdzie temu rada. - Dzikuj bardzo za tak askawe zaproszenie - odpara Elbieta - niestety jednak nie mog go przyj. W przysz sobot musz by w Londynie.

94

- C, w takim razie bdziecie tu tylko sze tygodni. Liczyam, e przyjedziecie na dwa miesice. Mwiam to pani Collins przed waszym przyjazdem. Jaki moe by powd tak szybkiego powrotu? Twoja matka z pewnoci zostawiaby ci nam jeszcze na dwa tygodnie. - Ale nie mj ojciec. W zeszym tygodniu pisa, bym przyspieszya swj powrt. - Och, ojciec daby sobie rad bez ciebie, jeli matka si zgodzi. Dla ojca crki nigdy si nie licz. A jeli pozostaniecie jeszcze przez cay miesic, bd moga zabra jedn z was do samego Londynu. Jad tam na tydzie w pocztkach czerwca, a e Dawson nie ma nic przeciwko temu, by jecha na kole, znajdzie si miejsce dla jednej z was w powozie. Jeli za akurat zrobi si chodno, to nawet zabior obie, bo przecie nie jestecie grube. - Bardzo pani, doprawdy, askawa, lecz wydaje mi si, e musimy pozosta przy poprzednich naszych planach. Lady Katarzyna wygldaa na zrezygnowan. - Pani Collins, musisz pani posa z nimi sucego. Wiesz dobrze, i zawsze mwi szczerze. Ot nie mog znie myli, by dwie mode panny same podroway powozem pocztowym. To wysoce niewaciwe. Musi pani znale kogo, kto by z nimi pojecha. Ogromnie nie lubi takich rzeczy! Mode panny powinny mie zawsze odpowiedni usug i opiek, stosownie, oczywicie, do swojej pozycji. Kiedy zeszego lata moja siostrzenica Georgiana jechaa do Ramsgate, zadaam, by wysano wraz z ni dwch sucych. Panna Darcy, crka pana Darcyego z Pemberley, i lady Anna nie mogyby pokaza si inaczej, to byoby niestosowne. Musi pani wysa z nimi Johna. Jakem rada, e mi to na myl przyszo. Byoby to ujm dla pani tak je wysa same. - Mj wuj ma przysa po nas sucego. - Och, twj wuj, panno Bennet, trzyma sucego?! Bardzom rada, e jest kto, kto myli o tych rzeczach. Gdzie bdziecie zmienia konie? W Bromley, oczywicie. Jeli wspomnicie o mnie w gospodzie Pod Dzwonem, zajm si wami jak naley. Lady Katarzyna miaa jeszcze wiele pyta w zwizku z ich podr, a e nie na wszystkie odpowiadaa sama, trzeba si byo mie na bacznoci. Bardzo to byo po myli

95

Elbiecie - baa si, e z takim zamtem w gowie moe zapomnie, gdzie si znajduje. Rozmylania trzeba zostawi na godziny samotnoci. Za kadym wic razem, kiedy wok nie byo nikogo, z ulg powracaa do swych myli. Nie min ani jeden dzie, w ktrym nie wymknaby si na samotny spacer, by pofolgowa sobie, pograjc si w rozkoszy przykrych wspomnie. Wkrtce bya ju na najlepszej drodze do wyuczenia si listu pana Darcyego na pami. Roztrzsaa kade zdanie, za uczucia jej w stosunku do ich autora ogromnie si zmieniy. Kiedy wspominaa sposb, w jaki jej si owiadczy, wci jeszcze ogarniao j oburzenie, kiedy jednak mylaa, jak niesusznie go potpia i jak bezpodstawne czynia mu zarzuty, gniew zwraca si przeciwko niej samej, a zawd modego czowieka stawa si powodem do wspczucia. Uczucie jego wywoywao teraz wdziczno, jego osoba - oglnie biorc - wzbudzaa szacunek. Wci jeszcze nie potrafia jednak przychylnie myle o nim ani te przez chwil nie aowaa swej odmowy i nie pragna go jeszcze spotka. Jej wasne postpki byy nieustajcym rdem wyrzutw i udrki, za nieszczsne wady rodziny powodem jeszcze gbszego alu. Nie miaa najmniejszej nadziei, by mona je byo wyleczy kiedykolwiek. Ojcu wystarcza, e mieje si z modszych crek - nigdy si nie zdobdzie na ich utemperowanie. Matka tak daleka wszystkiemu, co waciwe i stosowne, pozostawaa niewiadoma zego. Nieraz Elbieta z Jane pospou staray si stumi trzpiotowato Lidii i Katarzyny, przy takiej jednak pobaliwoci matki nie byo najmniejszej nadziei na popraw. Katarzyna bya popdliw, sab wewntrznie dziewczyn i znajdowaa si cakowicie pod wpywem Lidii. Syszc uwagi starszych sistr obraaa si natychmiast. Lidia, samowolna i beztroska, nie chciaa ich nawet sucha. Byy to osbki puste, leniwe i gupie. Dopki w Meryton znajdzie si cho jeden oficer, bd z nim flirtoway, e za Meryton ley niedaleko Longbourn, bd tam biega do koca ycia. Elbieta martwia si rwnie spraw Jane. Wyjanienia Darcy ego cakowicie przywrciy jej dobre mniemanie o Bingleyu, co w rezultacie zaostrzyo wiadomo, jak wiele jej siostra stracia. Okazao si, e uczucia jego byy powane, a postpowanie wolne od najmniejszej skazy, chyba eby mu uczyni zarzut ze lepego zaufania do

96

przyjaciela. Jak wic bolesn bya myl, e przez gupot i brak godnoci najbliszej rodziny Jane zostaa pozbawiona pozycji tak wietnej, tak penej walorw, tak bardzo obiecujcej prawdziwe szczcie. Kiedy do tych rozwaa doda odkrycie prawdziwego charakteru Wickhama, atwo przyjdzie uwierzy i miy nastrj, jaki dawniej rzadko opuszcza Elbiet, zmieni si bardzo i moda panna z ogromnym trudem udawaa teraz wzgldnie pogodn. W ostatnim tygodniu ich pobytu zaproszenia do Rosings byy tak czste jak na pocztku. Ostatni wieczr rwnie tam spdzili, a wielka dama znowu wypytywaa szczegowo, jak maj zamiar podrowa, dawaa im wskazwki co do pakowania i tak nalegaa, by skaday suknie w jedyny, waciwy sposb, e Maria po powrocie uwaaa za swj obowizek wyrzuci rzeczy z zamknitego ju rankiem kufra i ca robot wykona od nowa. Przy rozstaniu lady Katarzyna niezwykle askawie yczya im dobrej podry i zapraszaa je na przyszy rok do Hunsford, a panna de Bourgh tak dalece si wysilia, by skoni si i poda obu pannom rk.

97

XXXVIII W sobot rano Elbieta spotkaa si przy niadaniu z panem Collinsem na par minut, nim jeszcze wszyscy zeszli, a pastor skorzysta z okazji wygoszenia poegnalnej mowy, ktra w jego mniemaniu bya absolutnie konieczna. - Nie wiadomo mi, panno Elbieto - zacz pompatycznie - czy maonka moja wyrazia ci ju wdziczno za uprzejmo, jak okazaa odwiedzajc nas tutaj. Jestem jednak pewien, e nim opucisz ten dom, wyrazi ci j niewtpliwie. Zapewniam ci, i jestemy gboko wiadomi zaszczytu, jakim jest dla nas twe towarzystwo. Wiemy, jak niewiele pont ma skromna nasza chatynka. Prostota, w jakiej yjemy, mae nasze pokoiki, nieliczni domownicy i ten skromny kontakt ze wiatem musi czyni Hunsford miejscem wielce nudnym dla takiej wiatowej jak ty modej damy. Mam jednak nadziej, e wierzysz w nasz wdziczno za tw ask i zdajesz sobie spraw, i zrobilimy wszystko, co w naszej mocy, by uczyni ci ten pobyt jak najmniej nieprzyjemnym. Elbieta ywo zapewnia o swej wdzicznoci i szczciu, jakiego tu doznaa. Spdzia u nich sze bardzo przyjemnych tygodni. Rado za z przebywania z Charlott i wzgldy, jakimi j otoczono, ka jej by wdziczn. Pan Collins by zadowolony i rwnie uroczycie, lecz ju z przebyskiem umiechu, odpar: - Ogromnie si ciesz syszc, i nie najgorzej spdzia ten czas. Zrobilimy na pewno wszystko, co w naszej mocy, by go umili. A e tak si szczliwie zoyo, i dziki naszym stosunkom z Rosings moglimy wprowadzi ci w o tyle wysze sfery, e mielimy mono czstej zmiany naszego ubogiego, domowego otoczenia na inne pochlebiam sobie, i twa wizyta w Hunsford nie bya tak bardzo nudna. Nasza pozycja ze wzgldu na rodzin lady Katarzyny jest rzeczywicie niezwykym wyniesieniem i bogosawiestwem, jakim niewielu moe si poszczyci. Widziaa, w jakich jestemy stosunkach. Widziaa, jak nieustannie jestemy tam zapraszani. Doprawdy, wydaje mi si, i przy wszystkich niedostatkach tej ubogiej plebanii nikt przebywajcy w niej nie moe by przedmiotem wspczucia, jeli razem z nami pozostaje w owych zayych stosunkach z Rosings! Sowa nie wystarczay, by wyrazi jego uczucia, tote pastor musia przej si po

98

pokoju, podczas gdy Elbieta staraa si poczy w paru krtkich zdaniach prawd z uprzejmoci. - Doprawdy, droga kuzynko, moesz zawie do Herfordshire jak najlepsze o nas wiadomoci. W kadym razie pochlebiam sobie, e bdziesz miaa do tego podstawy. Bya codziennym wiadkiem wzgldw, jakimi otacza moj maonk lady Katarzyna, a w oglnoci nie wydaje mi si, by przyjacika twoja dokonaa zego lecz na ten temat lepiej niech zamilcz Pozwl mi tylko zapewni ci, droga panno Elbieto e z caego serca ycz ci podobnej szczliwoci w maestwie. Droga moja Charlotta i ja mamy we wszystkim jedno zdanie, zawsze mylimy tak samo. We wszystkim wykazujemy zdumiewajce podobiestwo charakterw i pogldw. Wydajemy si stworzeni dla siebie nawzajem. Elbieta moga uczciwie stwierdzi, i w podobnym wypadku szczcie doprawdy musi by ogromne, i z rwn powag dodaa, e gboko wierzy w jego zadowolenie z domowych rozkoszy i bardzo si z tego cieszy. Nie odczua jednak przykroci, kiedy wyliczanie owych rozkoszy zostao przerwane wejciem osoby, ktra bya przedmiotem rozmowy. Biedna Charlotta! Jak smutno zostawia j takiemu towarzyszowi! Ale wybraa go majc oczy otwarte, a i teraz, cho wyranie aowaa, i gocie odjedaj, nie sprawiaa wraenia osoby proszcej o lito. Jej dom, gospodarstwo, parafia, drb i wszystkie zwizane z tym zajcia nie straciy jeszcze swego uroku. Wreszcie karetka pocztowa zajechaa, przytroczono kufry, paczki uoono wewntrz i wszystko byo gotowe. Przyjaciki poegnay si czule, po czym pan Collins odprowadzi Elbiet do pojazdu, a kiedy szli przez ogrd, prosi j o przekazanie wyrazw szacunku dla caej rodziny, nie zapominajc o podzikowaniach za uprzejmo, jakiej dowiadczy w Longbourn w zimie, oraz o ukonach dla pastwa Gardiner, cho nie zna ich osobicie. Wreszcie wsadzi j do karetki, potem Mari i ju mia zatrzasn drzwiczki, gdy nagle z pewnym zakopotaniem przypomnia sobie, e przecie zapomniay mu przekaza poegnalnych sw dla pa z Rosings. - Ale - doda - yczycie sobie z pewnoci, by zoy im wasze pokorne uszanowania oraz podzikowa gorco za okazan wam w czasie tego pobytu

99

askawo. Elbieta nie zgosia sprzeciwu, wic pozwoli im wreszcie zamkn drzwi i powz ruszy. - Mj Boe! - wykrzykna Maria po chwili milczenia. - Wydaje si, e przyjechaymy tu przed paru dniami zaledwie, a ile si przez ten czas wydarzyo! - O tak, doprawdy wiele - odpara jej towarzyszka z westchnieniem. - Dziewi razy obiadowaymy w Rosings, a jeszcze w dodatku dwa razy byymy na herbacie. Ile bd miaa do opowiadania! A Elbieta po cichu dodaa: - A ile ja bd miaa do ukrywania! Jechay bez adnych przeszkd nie rozmawiajc wiele. Po czterech godzinach stany przed domem pastwa Gardiner, gdzie zamierzay pozosta przez par dni. Jane wygldaa dobrze, a Elbieta niewiele miaa okazji do sprawdzania, w jakim siostra jest nastroju, bowiem dobra ciotka przygotowaa dla nich wiele rozrywek. Lecz Jane wraz z siostr wracaa ju do Longbourn, gdzie bdzie do czasu na obserwacje. Jednak wiele j kosztowao zmilczenie o owiadczynach pana Darcyego i czekanie a do powrotu do Longbourn. wiadomo, i moe wyjawi Jane co, co j przejmie zdumieniem, a jednoczenie pochlebi tym resztkom wasnej prnoci, ktrych jeszcze nie potrafia wybi sobie z gowy, bya ogromn pokus do zwierze. Nic te nie mogoby jej przezwyciy oprcz niezdecydowania, w jakim wci trwaa, nie wiedziaa bowiem, ile z tego wszystkiego moe opowiedzie siostrze, i baa si, i kiedy raz zacznie mwi, zapdzi si w jakie szczegy o Bingleyu i jeszcze bardziej zasmuci Jane.

00

XXXIX By ju drugi tydzie maja, kiedy trzy mode damy wyruszyy z ulicy Gracechurch w kierunku miasta X w hrabstwie Hertford. Podjedajc do gospody, gdzie - jak byo umwione - mia oczekiwa na nie powz pana Benneta, zobaczyy natychmiast, jako wiadectwo punktualnoci stangreta, Kitty i Lidi wygldajce z sali jadalnej na grze. Mode panienki byy tu ju od godziny zabawiajc si wizytami u modniarki naprzeciwko, przygldaniem si stojcemu na warcie szyldwachowi oraz doprawianiem saaty i ogrka. Po przywitaniu sistr triumfalnie pokazay im st zastawiony zimnym misiwem, jakie zwykle dostarczy moe spiarnia gospody. - Czy to nie adne? - woay. - Czy nie przyjemna niespodzianka?! - Chcemy was poczstowa - dodaa Lidia - ale musicie nam poyczy troch pienidzy, bomy nasze wyday w sklepie. - Po czym pokazay im zakupy. - Patrzcie, kupiam ten kapelusz! Nie bardzo mi si podoba, ale pomylaam, e ostatecznie mona go kupi. Popruj go na kawaki zaraz po powrocie do domu i zobaczymy, czy nie potrafi z niego zrobi czego adniejszego! A kiedy siostry krzykny, e to obrzydlistwo, dodaa zupenie tym nie przejta: - Och, w sklepie byy jeszcze dwa czy trzy o wiele brzydsze. Kupi troch satynki w adniejszym kolorze eby go troch oywi, i stanie si zupenie znony A poza tym nie ma znaczenia, co si na siebie woy tego lata, bo regiment milicji hrabstwa X wyjedzie z Meryton. Maj nas opuci za dwa tygodnie. - Doprawdy?! - zawoaa Elbieta z najwyszym zadowoleniem. - Bd stacjonowa koo Brighton. Tak bym chciaa, eby tatu zabra nas tam wszystkie na lato! To byby wspaniay pomys i wydaje mi si, e nic by nas nie kosztowa. Mama rwnie bardzo by chciaa pojecha. Pomyl tylko, c to bdzie za lato, jeli nie pojedziemy do Brighton! Tak, pomylaa Elbieta, to doprawdy wspaniay pomys. Koniec byby z nami! Wielki Boe! Brighton i cay obz onierzy! Dla nas jeden regiment milicji i comiesiczne bale w Meryton to o wiele za duo!

01

- Mam dla was nowin - trzepaa dalej Lidia, kiedy zasiady do stou. - No, zgadnijcie! To wspaniaa nowina, wielka nowina o kim, kogo wszystkie lubimy. Jane i Elbieta spojrzay na siebie, po czym powiedziay sucemu, e ju nie bdzie potrzebny. - Jakie to do was podobne, ta poprawno i dyskrecja! - miaa si Lidia. - Wydaje wam si, e sucy nie powinien tego sysze! Jakby go to w ogle obchodzio! Jestem pewna, e czsto syszy o wiele gorsze rzeczy! Ale to wstrtny jegomo! Bardzo si ciesz, e poszed W yciu nie widziaam takiej dugiej brody. No, ale wracajc do moich nowin, idzie o naszego kochanego Wickhama. To za dobre dla sucego, co? Ot nie ma obawy, by Wickham oeni si z Mary King - oto co dla was! Pojechaa do swego wuja do Liverpoolu i ma tam zosta. Wickham jest uratowany! - I Mary King jest uratowana - dodaa Elbieta. - Uratowana przed zwizkiem bardzo nieodpowiednim pod wzgldem materialnym. - Jeli jej si naprawd podoba, a mimo to wyjechaa, to jest gupia. - Mam nadziej, e prawdziwego uczucia nikt by si tam nie doszuka ani z jednej, ani z drugiej strony - rzeka Jane. - Na pewno nie z jego. Mog za to rczy. Nigdy nie dba o ni ani odrobin. Ale kt by mg dba o takie paskudne, piegowate stworzenie! Elbieta z przeraeniem pomylaa, e cho nigdy nie bya zdolna do tak grubiaskich wyrae, sama niejednokrotnie ywia rwnie wulgarne uczucia, wyobraajc sobie, i s tylko swobodne. Gdy posiek si skoczy, starsze siostry natychmiast zapaciy i kazay stangretowi zajeda. Wkrtce cae towarzystwo wraz z pudami, woreczkami i paczkami oraz niechtnie widzianym dodatkiem w postaci zakupw Kitty i Lidii zostao z trudem upakowane i powz ruszy. - C za mieszna ciasnota - chichotaa Lidia. - Ciesz si, e zabraam mj kapelusz, chociaby przyjemnoci wiezienia jeszcze jednego puzdra. A teraz sidmy wygodnie, nieche nam bdzie przytulnie i wesoo, i gadajmy ca drog. Przede wszystkim powiedzcie, co si z wami dziao przez cay ten czas Widywaycie jakich

02

miych mczyzn? Flirtowaycie? Miaam wielk nadziej, e ktra z was wyjdzie za m przed powrotem. Jane ju niedugo bdzie star pann, sowo daj. Ma prawie dwadziecia trzy lata! Boe! Jaki to byby wstyd dla mnie, gdybym nie miaa ma w tym wieku! Nie macie pojcia, jak ciocia Philips by chciaa, ebycie znalazy sobie mw. Powiada, e lepiej by byo, gdyby Lizzy wzia ju pana Collinsa, ale mnie si wydaje, e w tym by nie byo nic zabawnego. O Boe! Jakebym chciaa wyj za m przed wami i potem by wasz przyzwoitk na wszystkich balach. O jejciu! Mielimy pyszn zabaw kilka dni temu u pukownika Forstera. Zaprosili tam Kitty i mnie na cay dzie, a pani Forster przyrzeka urzdzi tace wieczorem (a propos - pani Forster i ja jestemy wielkimi przyjacikami!). Wic zaprosia obie panny Harrington. Ale Harriet rozchorowaa si, wic Pen musiaa przyj sama. I wiecie, comy wtedy zrobiy? Ubraymy Chamberleynea w sukni, eby udawa dam. Pomylcie tylko, jaka zabawa! Nikt a nikt o tym nie wiedzia, tylko pukownik, pani Forster, Kitty i ja, no i ciotka, bomy od niej musiay poyczy sukni. Trudno sobie wyobrazi, jak wietnie wyglda. Denny, Wickham, Pratt i jeszcze paru innych zupenie go nie poznali z pocztku. Boe, jak ja si miaam! A pani Forster! Mylaam, e umr! I to wanie wydao si mczyznom podejrzane, no i zaraz doszli, w czym rzecz. Takimi to opowieciami o przyjciach i artach staraa si Lidia zabawi towarzystwo w drodze do Longbourn. Kitty sekundowaa jej dzielnie. Elbieta staraa si nie sucha tego, nie moga jednak nie sysze cigle powtarzanego nazwiska Wickhama. W domu powitano je bardzo serdecznie. Pani Bennet radowaa si, e widzi Jane wci w tym samym blasku urody, a pan Bennet podczas obiadu kilkakrotnie zwraca si specjalnie do Elbiety: - Ciesz si, e ju wrcia, Lizzy. Przy stole zebrao si due towarzystwo, bo prawie wszyscy Lucasowie przyjechali, by powita Mari i usysze, jakie nowiny przywozi. Rne sprawy interesoway zebranych. Lady Lucas wypytywaa Mari przez st, jak si wiedzie jej najstarszej crce, i co z jej drobiem. Pani Bennet miaa podwjne zajcie - z jednej

03

strony odbieraa od Jane sprawozdanie o modzie panujcej w Londynie (Jane siedziaa niedaleko niej), po czym powtarzaa to wszystko ze szczegami modszym pannom Lucas. Lidia za, ktrej gos wybija si ponad inne, wyliczaa wszystkim, ktrzy chcieli sucha, rozrywki, jakie miaa tego ranka. - Och, Mary - mwia - szkoda, e z nami nie pojechaa, tak miaymy zabaw! Zacignymy z Kitty zasony w powozie i udawaymy, e nikogo nie ma w rodku. Jechaabym tak przez ca drog, gdyby Kitty nie zrobio si sabo. A kiedy stanymy w obery Pod Jerzym, zachowaymy si moim zdaniem bardzo adnie, bo podjymy dziewczta najlepszym zimnym niadaniem na wiecie. Gdyby z nami pojechaa, te bymy ci zaprosiy. A potem, kiedymy wyjeday, znowu bya pyszna zabawa! Mylaam, e ju nigdy nie wsidziemy do powozu. Mao nie umaram ze miechu. I przez ca drog byo tak wesoo! Gadaymy i miaymy si jak szalone - na dziesi mil mona nas byo sysze. Mary odpara na to z wielk powag: - Daleka jestem, droga moja siostro, od niedoceniania podobnych rozrywek. Bez wtpienia odpowiadaj one wikszoci kobiecych umysw. Musz jednak wyzna, e ja nie widz w nich adnych pont. Nieskoczenie milsza mi jest ksika. Ani sowo z tej odpowiedzi nie dotaro jednak do uszu Lidii. Rzadko suchaa kogo duej ni p minuty, a na Mary nigdy nie zwracaa uwagi. Po poudniu Lidia miaa wielk ochot wybra si z dziewcztami do Meryton i zobaczy, co tam si dzieje. Elbieta jednak sprzeciwia si stanowczo. Ludzie nie powinni mwi, e panny Bennet nie usiedz w domu duej ni p dnia nie latajc za oficerami. Miaa te inne powody sprzeciwu. Baa si zobaczy Wickhama i postanowia jak najduej unika tego spotkania. Cieszya si niewymownie ze zbliajcego si wymarszu regimentu. Za dwa tygodnie ju ich tu nie zobaczy, a kiedy sobie pjd, nie bdzie jej ju drczy nic, co by si wizao z jego osob. Po kilku godzinach stwierdzia, e plan wyjazdu do Bighton, o ktrym Lidia wspominaa w gospodzie, jest przedmiotem czstych dyskusji pomidzy rodzicami. Zauwaya te, e ojciec nie ma najmniejszego zamiaru ustpi, odpowiada jednak tak

04

niepewnie i dwuznacznie, e matka, cho czasem zniechcona, nie traci do koca nadziei na ostateczne zwycistwo.

05

XL Elbieta nie moga si ju duej powstrzyma od zwierze. Nastpnego ranka, postanowiwszy zatai wszystko, co tyczyo siostry, przygotowaa j na du niespodziank i opowiedziaa w oglnych zarysach, co zaszo pomidzy ni i panem Darcym. Jane nie dziwia si dugo: gbokie uczucie, jakie ywia do siostry, szybko kazao uzna mio Darcyego za rzecz najzupeniej oczywist, tote wraenia jej byy zupenie innego rodzaju. Przykro jej byo, e pan Darcy wyjawi swe uczucia w tak mao zachcajcy sposb, bardziej jednak bolao j strapienie, jakie odczuwa musia po odmowie Elbiety. - Niedobrze, i by tak pewny twej zgody - mwia. - I oczywicie, nie powinien by tego okazywa. Pomyl jednak, jak bardzo to musiao zwikszy jego rozczarowanie. - Tak - rzeka Elbieta - serdecznie mi go al. Pozostay mu jednak inne uczucia, ktre zapewne ka mu szybko odwrci ode mnie uwag. W kadym razie nie masz mi za ze, em mu odmwia? - Za ze? O, nie! - Nie winisz mnie rwnie za tak gorc obron Wickhama? - Nie, nie wydaje mi si, by si mylia w tym, co powiedziaa. - Przekonasz si, e byo odwrotnie, kiedy ci powiem, co si wydarzyo nastpnego dnia. Opowiedziaa o licie powtarzajc tylko to, co tyczyo Jerzego Wickhama. Jaki to by cios dla dziewczyny, ktra chtnie przeszaby przez ycie nie wierzc, i tyle za, ile tu zawierao si w jednej istocie, moga pomieci w sobie caa ludzko. Nawet rehabilitacja Darcyego, cho wielk sprawia jej przyjemno, nie moga jej pocieszy po tak strasznym odkryciu. Usiowaa dostrzec jakie moliwoci pomyki i staraa si oczyci jednego, nie obciajc przy tym drugiego. - Nic z tego nie wyjdzie - mwia Elbieta. - Nie moesz zrobi niewinitek z obu w aden sposb. Wybieraj, lecz musisz wybra tylko jednego. Jest w nich tyle cnoty, ile wystarczy na pojedynczego porzdnego czowieka, a ostatnio przypisuje si j to

06

jednemu, to drugiemu. Jeli o mnie idzie, skaniam si do uwierzenia panu Darcyemu, ty za rb, jak chcesz. Sporo czasu upyno, nim Jane potrafia zdoby si na umiech. - Chyba nic jeszcze tak mn nie wstrzsno - odpara wreszcie. - eby Wickham by tak okropnie zy! To prawie nie do uwierzenia. I pan Darcy - jaki on biedny! Lizzy kochana, pomyl tylko, ile on musia wycierpie! Takie rozczarowanie! I na dodatek dowiedzia si, e tak le o nim mniemasz. I e to o wasnej siostrze musia opowiedzie podobn rzecz. To doprawdy zbyt straszne! Jestem pewna, e czujesz to samo. - O, nie! Mj al i wspczucie topniej, kiedy widz w tobie tyle jednego i drugiego, siostrzyczko. Wiem, e pod tym wzgldem oddasz pen sprawiedliwo panu Darcyemu, tote z kad chwil mniej jestem przejta i coraz bardziej obojtniej. Ogrom twego wspczucia pozwala mi oszczdza siebie, a jeli jeszcze duej bdziesz si nad nim alia, moje serce stanie si lekkie jak pirko. - Biedny Wickham! Tyle w jego twarzy dobroci, taka szczero i grzeczno w obejciu! - Z pewnoci zasza jaka wielka pomyka przy ksztatowaniu charakterw obu tych modych ludzi. Jeden dosta ca dobro, a drugi cay jej pozr. - Nigdy nie wydawao mi si, by panu Darcyemu brak byo cakowicie tego pozoru dobroci, jak to nazwaa. - A mimo to mdr byo rzecz powzi do niego tak gbok a bezpodstawn odraz. Jaka to ostroga dla inteligencji, jaka okazja do okazania dowcipu! Mona bezustannie kogo zniewaa nie mwic przy tym ani jednego sprawiedliwego sowa. Ale trudno cigle mia si z ludzi nie potykajc si od czasu do czasu na wasnym dowcipie. - Lizzy! Jestem przekonana, e kiedy po raz pierwszy przeczytaa ten list, nie moga traktowa sprawy tak jak teraz! - O wierz mi, e nie mogam! Czuam si okropnie. Byam bardzo biedna - mona chyba powiedzie: nieszczliwa. Nikogo, komu bym si moga zwierzy z moich

07

przey, adnej Jane, ktra by mnie pocieszya i powiedziaa, e nie byam tak saba, prna i gupia, jak byam w istocie! O, jake mi ciebie tam brakowao! - Fatalnie si zoyo, e uya tak silnych wyrae bronic Wickhama przed panem Darcym. Teraz te sowa wydaj si w peni niezasuone. - Oczywicie. Ale cae to nieszczcie, wszystkie owe gorzkie sowa s naturalnym wynikiem hodowanych przeze mnie uprzedze. Jest pewna sprawa, w ktrej potrzeba mi twej rady. Chc, eby mi powiedziaa, czy powinnam wyjawi naszym znajomym, jaki Wickham jest naprawd, czy te nie. Jane zastanawiaa si chwil: - Wydaje mi si, e nie ma powodw, dla ktrych trzeba by wystawia na taki szwank jego reputacj. A co ty mylisz? - Ze nie naley tego robi. Pan Darcy nie upowani mnie do publikowania swoich informacji. Przeciwnie, zaznaczy, bym wszystkie szczegy o sprawie jego siostry zachowaa, w miar monoci, przy sobie. A kt mi uwierzy, jeli bd usiowaa otworzy ludziom oczy na inne jego postpki? Tak wielkie jest uprzedzenie wszystkich do pana Darcyego, e poowa porzdnych ludzi w Meryton wrzaaby oburzeniem, gdybym go usiowaa przedstawi w lepszym wietle. Nie, nie potrafi! Wickham wyjedzie wkrtce i dla nikogo tutaj nie bdzie miao najmniejszego znaczenia, jakim by w rzeczywistoci. Kiedy wreszcie wszystko wyjdzie na jaw, bdziemy si mogy mia z ludzkiej niewiedzy i lepoty. Teraz nie bd nic mwia o caej sprawie. - Masz zupen suszno. Wyjawienie jego postpkw mogoby na zawsze zwichn mu ycie. Moe czuje teraz al za swe dawne czyny i chciaby si poprawi Nie moemy stawia go w tak okropnej sytuacji. Po tej rozmowie Elbieta uspokoia si troch. Pozbya si dwch sekretw, ktre ciyy jej od dwch tygodni, i pewna bya, e kiedykolwiek zechce pomwi o ktrym z nich, znajdzie chtn suchaczk w Jane. Drya j jeszcze i niepokoia myl o tym, czego delikatno nie pozwolia wyjawi siostrze. Elbieta nie odwaya si opowiedzie jej, co zawieraa druga cz listu pana Darcyego, ani wyjani, jak gbokie byy w istocie uczucia jej wielbiciela. O tej sprawie nie wolno jej byo zwierzy si nikomu.

08

Przekonana bya, i nic - poza cakowitym porozumieniem obu stron - nie moe jej zezwoli na zrzucenie z ramion ciaru tej ostatniej tajemnicy. A wtedy - mwia sobie jeliby zaszo co tak bardzo nieprawdopodobnego, mogabym tylko powtrzy to, co Bingley moe sam powiedzie w o wiele przyjemniejszy sposb. Wolno mi to bdzie wyjawi dopiero wtedy, kiedy utraci ju sw warto. Teraz, kiedy bya w domu, moga bez trudu sprawdzi, jak naprawd czuje si siostra. Jane nie bya szczliwa. Wci jeszcze ywia dla Bingleya gorce uczucie. Pki go nie poznaa, nie miaa najmniejszego nawet wyobraenia, co znaczy kocha, tote to, co teraz czua, zawierao w sobie cay ar pierwszej mioci, za wiek i usposobienie Jane sprawiay, e byo to uczucie gbsze i trwalsze, ni bywa zazwyczaj pierwsze zakochanie. Tak dla niej droga bya jego pami, o tyle by jej milszy od wszystkich mczyzn na wiecie, e musiaa przywoywa cay swj rozsdek i wci mie wzgld na uczucia otaczajcych j ludzi, by hamowa swj al, ktrego upust musiaby podkopa zarwno jej zdrowie, jak i spokj. - Suchaj, Lizzy - zwrcia si kiedy pani Bennet do crki - c ty mylisz o tej smutnej historii Jane? Jeli o mnie chodzi, postanowiam nigdy o tym z nikim nie mwi. Powiedziaam to ciotce Philips kilka dni temu. Nie mog jednak zrozumie, dlaczego Jane nie spotkaa si z nim w Londynie. C, bardzo to niepoczciwy mody czowiek, a w dodatku nie przypuszczam, by bya najmniejsza szansa po temu, by go kiedy wreszcie zapaa. O tym, eby przyjecha do Netherfield w lecie, mowy nie ma. Pytaam kadego, kto by mg co o tym wiedzie. - Nie wierz, by kiedykolwiek jeszcze mia przyjecha do Netherfield. - No, oczywicie, zrobi, co zechce. Nikt go tu nie potrzebuje, cho zawsze bd powtarzaa, e okropnie potraktowa moj crk, i gdybym ja bya na jej miejscu nie zniosabym czego podobnego. C, pocieszam si tylko, e Jane umrze z alu, i wtedy on bdzie mia straszne wyrzuty sumienia. Elbieta nie odpowiedziaa, jako e adna z tych perspektyw nie moga jej pocieszy. - A wic, Lizzy - zagadna j po pewnym czasie matka - Collinsowie yj wcale

09

dobrze, co? Ba, ba mam nadziej, e to jeszcze potrwa. A jak jadaj? Charlotta, powiadam ci, jest doskona gospodyni. Jeli jest cho w poowie tak zapobiegliwa jak jej matka to niele zaoszczdzi. Pewna jestem, e nie pozwala sobie w gospodarstwie na adne ekstrawagancje. - Nie, nie pozwala. - Wierzaj mi, ona umie gospodarowa. Tak, tak. Oni bd uwaa, eby czasem nie zacz y ponad stan, oni nigdy nie poznaj, co to kopoty! C, wiele im z tego dobrego przyjdzie! Przypuszczam, e czsto rozmawiaj o tym, jak to zabior Longbourn po mierci twego ojca. Pewna jestem, e cho nie wiadomo, kiedy to bdzie, patrz ju na nasz dom jak na swj. - Nie mogli przy mnie porusza tego tematu. - No tak, dziwne by byo, gdyby to robili. Ale nie wtpi, e jak s sami, to tylko o tym gadaj. C, jeli im nic nie szkodzi, e zabior majtek, ktry im si w ogle nie naley, to tym lepiej. Ja bym si wstydzia mie majtek przyznany mi tylko ordynacj.

10

XLI Szybko min pierwszy tydzie po powrocie do domu, zacz si drugi. Byy to ostatnie dni stacjonowania regimentu w Meryton i wszystkie panny w okolicy wpady w rozpacz. Panowao niemal powszechne przygnbienie. Tylko starsze panny Bennet potrafiy jeszcze je, pi, spa i wykonywa codzienne swoje zajcia. T nieczuo czsto im wyrzucay Kitty i Lidia, ktre - przytoczone ogromem nieszczcia - nie mogy poj, jak kto z ich wasnej rodziny moe mie tak kamienne serce. - Wielki Boe! C z nami bdzie! C my poczniemy! - wykrzykiway czsto z rozpacz i gorycz. - Jak moesz, Lizzy, tak si umiecha! Kochajca matka cakowicie podzielaa ich gboki bl, pamitajc z wielk dokadnoci, co sama przeywaa przy podobnej okazji dwadziecia pi lat temu. - Pakaam dwa dni bez przerwy - zapewniaa swe crki - kiedy wymaszerowa regiment pukownika Millara. Mylaam, e mi serce pknie! - Moje na pewno pknie! - szlochaa Lidia. - Gdyby tylko mona byo pojecha do Brighton zacza pani Bennet. - O tak! Gdyby tylko mona byo pojecha do Brighton! Ale tatu jest taki okropny! - Troch kpieli w morzu wykurowaoby mnie cakowicie! - Ciocia Philips twierdzi, e i mnie by bardzo wzmocnio - dodaa Kitty. Takie to pacze i lamenty rozbrzmieway po caym Longbourn. Elbieta usiowaa znale w nich co miesznego, ale ca przyjemno szybko dawi wstyd. Znw czua suszno zarzutw Darcyego i jak nigdy skonna mu bya wybaczy wtrcanie si do spraw przyjaciela. Szybko jednak rozwaro si niebo przed Lidi, otrzymaa bowiem od pani Forster, ony dowdcy puku, zaproszenie, by jej towarzyszya do Brighton. Nieoceniona ta dama bya jeszcze bardzo mod kobiet i niedawno wysza za m. Pocigao j w Lidii wesoe i ywe usposobienie, i po trzech miesicach znajomoci stay si nierozcznymi przyjacikami. Trudno opisa zachwyt Lidii, jej wdziczno dla pani Forster, rado pani Bennet i udrk Kitty. Lidia nie zwaajc na uczucia siostry biegaa wci po domu w

11

nieustannym podnieceniu, dajc od wszystkich powinszowa, miejc si i gadajc goniej i gwatowniej ni zwykle. Nieszczsna Kitty wyrzekaa w swym pokoiku na los w sowach rwnie nierozsdnych, jak zrzdnych: - Nie rozumiem doprawdy, czemu by pani Forster nie moga mnie zaprosi, tak samo jak Lidi, mimo e nie jestem jej przyjacik od serca - jczaa. - Mam do tego same prawa, a nawet wiksze, bo jestem o dwa lata starsza od Lidii. Prno Elbieta usiowaa przywoa j do rozumu, a Jane - ukoi jej bl. Elbieta przyja wiadomo o owym zaproszeniu zupenie inaczej ni matka i Lidia. Uwaaa, i ten wyjazd nieodwracalnie pozbawi Lidi resztek zdrowego rozsdku i sekretnie namawiaa ojca, by do tego nie dopuci, mimo i wiedziaa, jak bardzo oburzano by si na ni, gdyby te namowy wyszy na jaw. Przedstawia mu, jak bardzo niewaciwe jest zachowanie Lidii, jak mae korzyci moe jej przynie przyja z tak jak pani Forster kobiet, i tumaczya, e w takim towarzystwie w Brighton Lidia bdzie si na pewno zachowywaa jeszcze gorzej. Czekaj tam przecie na ni wiksze ni w domu pokusy. Wysucha jej uwanie, po czym rzek: - Pki Lidia nie pokae si publicznie w tej czy innej miejscowoci, pty nie da nam spokoju, a wtpi, bymy kiedy znaleli po temu dogodniejsz i tasz sposobno. - Gdyby tatu by wiadom, jak wiele szkd moe nam wszystkim przynie pokazywanie ludziom nieobycia Lidii, jej zych manier - ile szkd ju przynioso - pewna jestem, e inaczej by tatu mwi o tej sprawie. - Ju przynioso! - zawoa pan Bennet. - C, czyby odstraszya jakich waszych wielbicieli? Biedna ty, moja Lizzy! Ale nie martw si! Takie wybredne modziki, co to wzbraniaj si wej w zwizki z odrobin gupoty, niewarte twego alu. Chod, poka mi list tych aosnych goowsw, ktrych powstrzymay szalestwa Lidii. - Myli si ojciec. Nie mog si na nic podobnego uskara. Narzekam teraz nie na jak specjaln, lecz ogln krzywd, jak przynosi nam jej zachowanie Nasza powaga, nasza reputacja musz by zagroone t szalon lekkomylnoci, brakiem wszelkich

12

hamulcw i pewnoci siebie, jakie cechuj Lidi. Niech mi ojciec wybaczy, musz mwi szczerze. Jeli ojciec, mj kochany ojciec, nie podejmie trudu utemperowania Lidii, nic ju si nie da naprawi. Charakter jej okrzepnie i majc szesnacie lat Lidia bdzie zwyk kokietk - omieszy siebie i rodzin. Bdzie kokietk w najgorszym, najniszym znaczeniu tego sowa, bo pociga w niej moe tylko modo i jaka taka uroda. Na obron przed powszechn wzgard, jak wzbudza musi jej sza podobania si, bdzie miaa tylko wasn gupot i nieuctwo. To niebezpieczestwo grozi rwnie Kitty. Ta pjdzie wszdzie, gdzie j Lidia poprowadzi. Puste, gupie, leniwe, nieopanowane. Och, czy ojciec doprawdy moe przypuci, i ludzie nie oszacuj ich odpowiednio, nie potpi wszdzie, gdzie si znajd? e to potpienie nie rozcignie si na ich siostry? Pan Bennet widzia, e Elbieta wkada cae serce w te sowa, tote ujwszy jej do odpowiedzia bardzo serdecznie: - Nie martw si tym, moja maa. Kady, kto zna Jane czy ciebie, musi was szanowa i ceni, a posiadanie dwch czy te, powiedziabym raczej, trzech bardzo gupich sistr nie moe wpywa na sd o was. Jeli Lidia nie pojedzie do Brighton, nie bdzie spokoju w naszym domu - niechaj wic jedzie. Pukownik Forster to rozsdny czowiek, nie dozwoli, by si wpdzia w prawdziwe jakie kopoty, a Lidia jest na szczcie zbyt biedna, by kto mia ochot j owi. W Brighton bdzie osob o duo mniejszym znaczeniu ni tutaj, nawet jako zwyka, maa kokietka. Oficerowie znajd tam kobiety godniejsze uwagi. Miejmy wic nadziej, e pobyt tam nauczy Lidi skromnoci. Tak czy inaczej, jeli wrci gorsza, ni jest, upowani nas do wzicia j pod klucz na reszt ycia. Elbieta musiaa si zadowoli t odpowiedzi, lecz sama nie zmienia zdania, wysza wic od ojca rozgoryczona i smutna. Nie umiaa jednak powiksza swych smutkw daremnymi rozwaaniami. Bya przekonana, e spenia swj obowizek, a nie potrafia gry si nieuniknionym zem czy te pogbia go wasn trosk. Gdyby Lidia i matka dowiedziay si o treci tej rozmowy, trudno by im przyszo wyrazi swe oburzenie mimo tak duej wrodzonej swady. W pojciu Lidii pobyt w

13

Brighton zawiera wszelkie ziemskie rozkosze. W swej bujnej wyobrani widziaa ju ulice tego wesoego kpieliska zatoczone oficerami. Widziaa, jak staje si przedmiotem uwielbienia dziesitek, setek nie znanych jeszcze mczyzn. Ogldaa wszystkie wspaniaoci obozu: namioty rozpite w piknych rwnych szeregach, pene modoci i wesela, olniewajce czerwieni - a jako koron wszystkiego widziaa siebie siedzc pod namiotem i flirtujc czule z szecioma co najmniej oficerami naraz. Jakie byoby wic jej oburzenie, gdyby wiedziaa e siostra stara si odebra jej podobne nadzieje i podobne konkrety. Wszystko to moga zrozumie tylko matka, ktra podzieliaby zapewne jej oburzenie Wyjazd Lidii do Brighton by dla pani Bennet jedyn pociech, kiedy ju nabraa smutnej pewnoci, e m jej nie ma w ogle zamiaru tam jecha. Nie wiedziay jednak, co zaszo midzy ojcem a Elbiet, tote trway w uniesieniu - z maymi przerwami - a do dnia wyjazdu Lidii. Elbieta miaa zobaczy pana Wickhama po raz ostatni. Nie przejmowaa si tym szczeglnie, bowiem po powrocie nieraz ju go widywaa. Nie czua te wzruszenia, jakie towarzyszyo jej dawniej, kiedy to jeszcze mylaa o nim tak dobrze. Doszo nawet do tego, e w owej, tak j dawniej zachwycajcej grzecznoci, odkrya sztuczno, mczc, niesmaczn sztuczno. Ponadto obecny jego stosunek do niej sprawia jej wielk przykro. Wickham bowiem wkrtce okaza ch ponowienia tych atencji, jakie cechoway pierwszy okres ich znajomoci. Po tym, co zaszo, wszystkie jego nadskakiwania mogy j tylko gniewa. Kiedy stwierdzia, e staa si znw przedmiotem jego pustej i pochej galanterii, przestaa si nim w ogle interesowa. Odpierajc jego natrctwa czua wyrzuty sumienia, sama bowiem wzbudzia w nim wiar, i bez wzgldu na przyczyn, dla jakiej przesta si ni interesowa, i bez wzgldu na to, jak dugi by ten okres obojtnoci, ona w kadej chwili z wdzicznoci i radoci przyjmie znowu jego atencje. Ostatniego dnia pobytu regimentu w Meryton Wickham wraz z innymi oficerami by na obiedzie w Longbourn. Tak dalece Elbiecie byo obojtne, czy si rozstan dobrze czy le, e kiedy spyta, jak si bawia w Hunsford, wspomniaa, i pukownik

14

Fitzwilliam i pan Darcy spdzili trzy tygodnie w Rosings, i zapytaa go, czy zna pukownika. By zdumiony, niezadowolony, przeraony. Po chwili jednak oprzytomnia, umiech powrci mu na usta. Tak, pukownika czsto dawniej widywa. To skoczony dentelmen. A jak si jej podoba? Odpowiedziaa bardzo dla pukownika pochlebnie. Po chwili Wickham zapyta z udan obojtnoci: - Jak dugo, mwia pani, byli w Rosings? - Blisko trzy tygodnie. - I czsto si z nimi pani widywaa? - O czsto, prawie codziennie. - Pukownik rni si manierami od swego kuzyna, prawda? - Tak, bardzo, chocia myl, e pan Darcy zyskuje przy bliszym poznaniu. - Doprawdy! - zawoa Wickham z min, ktra nie usza jej uwagi. - A pozwl, pani, zapyta - tu zatrzyma si i doda lejszym ju tonem: - czy to jego obejcie tak zyskuje? Czy raczy askawie przyda nieco uprzejmoci swemu zachowaniu? Nie miem bowiem przypuci - doda ciszej i z wiksz powag - by zyskiwa w sprawach istotnych. - O, nie - odpara Elbieta. - W sprawach istotnych jest, jak mi si wydaje, taki sam, jaki by zawsze. Kiedy to mwia, Wickham sprawia wraenie czowieka, ktry nie wie, czy ma si cieszy z jej sw, czy te im nie wierzy. Byo w jej twarzy co, co kazao mu sucha z bacznym niepokojem i podejrzliwoci. - Mwic, e zyskuje przy bliszym poznaniu - cigna Elbieta - nie mylaam bynajmniej, by jego zachowanie czy pogldy zmieniay si na korzy, lecz to tylko, i przy bliszym poznaniu lepiej go mona zrozumie. Przeraenie Wickhama uwidocznio si teraz w lekkim rumiecu i niespokojnym spojrzeniu. Milcza przez kilka minut, a wreszcie otrzsajc si z zakopotania, zwrci si znw do niej najagodniejszym tonem: - Pani, ktra tak dobrze zna moje wzgldem pana Darcyego uczucia, zrozumie najlepiej, jak bardzo mnie cieszy wiadomo, e jest na tyle mdry, by przybiera choby

15

pozory uczciwoci. Moe mu tu pomaga jego duma, a jeli nie jemu, to innym, musi go ona bowiem powstrzyma od tak niewaciwych postpkw jak te, przez ktre ja dzisiaj cierpi. Obawiam si tylko, e tego rodzaju rodki ostronoci, o jakich, w moim pojciu, wzmiankuje pani, s mask woon jedynie na czas wizyty u cioci, na ktrej sdzie i dobrej opinii zaley mu ogromnie. Wiem, e strach przed ni zawsze odgrywa niema rol w czasie ich spotka. Mona to w duej mierze przypisa jego deniu do maestwa z pann de Bourgh, na czym, pewien jestem, bardzo mu zaley. Elbieta nie moga powstrzyma umiechu na te sowa, odpowiedziaa jednak tylko lekkim skinieniem gowy. Zrozumiaa, e Wickham pragnie j zainteresowa starym tematem swoich nieszcz, ale ona nie miaa na to najmniejszej ochoty. Przez reszt wieczoru Wickham udawa ju tylko zwyk beztrosk, nie usiowa jednak nadskakiwa Elbiecie. Rozstali si wreszcie uprzejmie pragnc - zarwno jedno, jak i drugie - nigdy si ju wicej nie spotka. Po przyjciu Lidia wrcia z pani Forster do Meryton, skd miay wyruszy rankiem nastpnego dnia. Rozstanie jej z rodzin byo bardziej haaliwe ni czue. Jedynie Kitty wylewaa zy - byy to jednak zy przejcia i zazdroci. Pani Bennet hojnie darzya crk najlepszymi yczeniami szczcia, zalecajc jej pilnie, by nie przepucia adnej okazji i bawia si, ile tylko bdzie moga. Istniao due prawdopodobiestwo, i polecenie to zostanie spenione. Wkrtce haaliwe i radosne okrzyki poegnalne Lidii i cichsze sowa jej sistr nie dochodziy ju do uszu tych, ktrym byy przeznaczone.

16

XLII Gdyby Elbieta formowaa pogldy na podstawie obrazu wasnej rodziny, nie miaaby zachcajcej wizji szczcia maeskiego czy rozkoszy domowych. Ojciec, urzeczony modoci, urod i pozorami pogody, jakie daj zwykle te dwa pierwsze przymioty, polubi kobiet o miernym rozumie i ciasnym umyle. W rezultacie uczucie jego dla ony wygaso wkrtce po lubie. Powaanie, szacunek i zaufanie znikny na zawsze, wszystkie wyobraenia o domowym szczciu obracajc w ruin. Pan Bennet jednak nie by czowiekiem, ktry by po zawodzie wynikajcym z wasnej nierozwagi szuka pokrzepienia w owych rozrywkach, jakimi tak czsto bankruci yciowi pocieszaj si po swych szalestwach i bdach. Lubi wie i ksiki. Te upodobania byy rdem najwikszych jego przyjemnoci. onie nie zawdzicza nic prcz radoci, jak czerpa z jej gupoty i ignorancji. Nie jest to jednak ten rodzaj szczcia, jaki na og mczyni pragnliby zawdzicza onom, ale tam gdzie brak innych rde zadowolenia, prawdziwy filozof potrafi wykorzysta i te, ktre mu s dane. Mimo to Elbieta zawsze zdawaa sobie spraw z niewaciwego zachowania pana Benneta w stosunku do ony. Sprawiao jej ono niezmiennie bl. Szanowaa jednak rozum ojca i czua wdziczno za okazywane jej serce, tote staraa si zapomnie o tamtych sprawach. Pragna wyrzuci z myli wiadomo cigego amania zobowiza maeskich, braku szacunku, wystawiania ony na pomiewisko w obecnoci wasnych dzieci - postpkw tak bardzo godnych nagany. Nigdy jednak nie czua tak mocno jak teraz, ile nieszczcia przynosi dzieciom niedobrane maestwo rodzicw, nigdy te nie bya w peni wiadoma, ile za wynika z tak niewaciwie wykorzystanych zdolnoci, ktre odpowiednio uyte mogyby przynajmniej zapewni jego crkom szacunek wrd ludzi, jeli ju nie poszerzenie horyzontw ony. Kiedy Elbieta nacieszya si do syta wyjazdem Wickhama, trudno jej byo znale jaki powd do radoci z przeniesienia regimentu. Przyjcia okoliczne mniej byy urozmaicone, a w kku domowym panowao prawdziwe przygnbienie, gdy matka i Kitty wci wyrzekay na otaczajc je nud. Cho istniao prawdopodobiestwo, e Kitty po pewnym czasie zdoa odzyska szczypt wrodzonego rozsdku, nie majc cigych

17

podniet, siostra jej, podatna o wiele bardziej na wszelkie ze wpywy, okrzepa zapewne w pochoci i zarozumialstwie, naraona na podwjne niebezpieczestwo: kpielisko i obz. Jednym sowem, Elbieta dosza do wniosku - a niejednokrotnie ju ludzie do tego wniosku dochodzili - e wydarzenia, ktrych z tak niecierpliwoci wyczekiwaa, nie przyniosy jej w rezultacie obiecywanej przyjemnoci. Naleao wic okreli jak inn dat rozpoczcia prawdziwego okresu szczcia, znale inny punkt, na ktrym skupi by si mogy jej nadzieje i pragnienia, i radoci oczekiwania wynagrodzi sobie obecne rozczarowanie oraz przygotowa si na nastpne. Przedmiotem najmilszych myli bya teraz podr po Krainie Jezior - najwiksza pociecha po przykrych chwilach, zatruwanych niezadowoleniem matki i Kitty. Gdyby tylko moga zabra i Jane, kady szczeg tego planu byby doskonaoci sam w sobie. Jak to dobrze, mylaa, e jest jeszcze co, czego pragn. Gdyby w naszych planach nie brakowao niczego, spotkaoby mnie na pewno rozczarowanie. A tak, majc jeden bezsprzeczny powd do zmartwienia, nieobecno Jane, mog nie bez podstaw przypuszcza, i speni si moje nadzieje i podr bdzie przyjemna. Nigdy nie moe uda si plan, ktry obiecuje same tylko radoci, a od cakowitego rozczarowania mona si ustrzec tylko wtedy, kiedy si ma jakie mae, szczeglne strapienie. Wyjedajc Lidia obiecywaa pisywa do matki i Kitty czsto i obszernie, dugo jednak trzeba byo czeka na jej listy, a czytanie ich niewiele zabierao czasu. Listy do matki zawieray przewanie wiadomo, ze wanie wrciy z czytelni, gdzie towarzyszyli im tacy a tacy oficerowie i gdzie widziaa tak cudne rzeczy, e oszalaa zupenie e ma now sukni i now parasolk, ktre opisaaby dokadnie, gdyby si nie pieszya tak strasznie, bo wanie woa j pani Forster i wyjedaj do obozu. Z korespondencji jej z siostr jeszcze mniej mona si byo dowiedzie, bo cho listy te byy na og dugie, zbyt wiele zawieray poufnych wiadomoci, by Kitty moga je wszystkim odczyta. Po dwch czy trzech tygodniach od wyjazdu Lidii do domu w Longbourn zacz powraca spokj i pogodny nastrj. Wszystko wygldao o wiele lepiej. Powracay rodziny, ktre na zim wyjeday do Londynu, przychodzia letnia moda i letnie rozrywki. Pani Bennet bya jak dawniej zrzdnie pogodna, a w poowie czerwca Kitty tak dalece

18

odzyskaa siy, e moga bez paczu wej do Meryton. Wypadek ten by bardzo obiecujcy, tote Elbieta nabraa nadziei, i okoo wit Boego Narodzenia Kitty moe zmdrze do tego stopnia, by tylko raz dziennie wspomnie jakiego oficera - o ile, oczywicie, Ministerstwo Wojny okrutn i zoliw decyzj nie zakwateruje w Meryton nowego regimentu. Zbliaa si wielkimi krokami data podry do pnocnej Anglii. Brakowao ju tylko dwch tygodni, kiedy przyszed list od pani Gardiner, zawiadamiajcy o opnieniu i skrceniu wyprawy. Interesy nie pozwalaj panu Gardiner wyruszy wczeniej ni za cztery tygodnie, czyli w lipcu, i ka mu powrci do Londynu ju po miesicu. Tak wic, jako e czasu bdzie zbyt mao, by jecha daleko i oglda to, co zamierzali, a w kadym razie zwiedzi wszystko spokojnie i wygodnie, musz wyrzec si planowanego wyjazdu nad Jeziora i uoy krtsz tras. Postanowili jecha do hrabstwa Derby, nie dalej. Znajd tam do ciekawych miejsc do zwiedzania na te trzy tygodnie, ponadto za owo hrabstwo pocigao szczeglnie pani Gardiner. Zapewne miasto, w ktrym spdzia dawniej kilka lat ycia, a teraz miaa spdzi kilka dni, rwnie j ciekawio jak wszystkie opiewane uroki Matlock, Chatsworth, Dovedale czy Peak. Elbieta bya gboko zawiedziona. Nastawia si ju na ogldanie Jezior i wydawao jej si, e mona by tego i w tym krtszym czasie dokona. Potrafia jednak cieszy si wszystkim, czym mona byo si cieszy, a e bya pogodna z natury, wkrtce pogodzia si z nowym projektem. Wiele spraw czyo si ze sowem Derbyshire. Syszc je trudno byo nie pomyle o Pemberley i jego wacicielu. Wydaje mi si jednak, mwia sobie, e mog wjecha bezkarnie w granice jego hrabstwa i obra je z kilku fluorytw, bez tego, by mnie zauway. Okres wyczekiwania zwikszy si dwukrotnie. Do przyjazdu ciotki i wuja miay jeszcze upyn cztery tygodnie. Jako miny wreszcie i pastwo Gardiner z czwrk dzieci pojawili si w Longbourn. Dzieci - dwie dziewczynki po sze i osiem lat i dwaj modsi chopcy - miay pozosta pod specjaln opiek kuzynki Jane. Dzieci j uwielbiay, a rozsdek i agodno dziewczyny zapewniay im dobr, serdeczn opiek w nauce i

19

zabawie. Tylko jedn noc spdzili pastwo Gardiner w Longbourn. Nastpnego dnia wyruszyli wraz z Elbiet na poszukiwanie wrae. Jednej przyjemnoci mogli by pewni - tej, jak daje dobrane towarzystwo. Potrzebne jest w takich wypadkach zdrowie i hart, pozwalajce znosi niewygody, wesoe usposobienie, by kada przyjemno wydaa si jeszcze wiksza, oraz rozum i serdeczno, ktre mog sta si rdem radoci, jeliby wszystko inne w drodze zawiodo. Nie jest przedmiotem tej ksiki opis hrabstwa Derby ani adnego innego znanego miejsca, przez ktre wioda ich droga: Oksford, Blenheim, Warwick, Kenilworth, Birmingham - wszak s to miejscowoci dobrze znane. Zajmuje nas teraz tylko may zaktek hrabstwa Derby. Podrni skierowali swe kroki do maego miasteczka Lambton, gdzie mieszkaa niegdy pani Gardiner i gdzie, jak si ostatnio dowiedziaa, przebywali jeszcze niektrzy jej znajomi. Wybierali si tam, obejrzawszy uprzednio najwiksze cuda hrabstwa. Elbieta za dowiedziaa si od ciotki, e Pemberley ley o pi mil od Lambton. Droga ich nie wioda tamtdy - trzeba by byo mil czy dwie nadoy, lecz pani Gardiner, omawiajc wieczorem plan podry na dzie nastpny, wyrazia ochot ponownego obejrzenia majtku. Pan Gardiner zgosi sw gotowo, zwrcono si wic do Elbiety o zgod. - Nie chciaaby, kochanko, zobaczy miejsca, o ktrym tyle syszaa? - pytaa ciotka. - Miejsca, z ktrym zwizanych jest tylu twoich znajomych? Wiesz przecie, e Wickham spdzi tu ca modo. Elbieta bya w kopocie. Czua, e nic po niej w Pemberley i e powinna uda niech do ogldania majtku. Musi przyzna, e zmczyy j ju te wielkie dwory. Tyle ich widziaa, e nie znajduje ju przyjemnoci w ogldaniu piknych dywanw czy atasowych zason. Pani Gardiner nazwaa j guptasem. - Gdyby tu szo tylko o wielki, bogato urzdzony dom - mwia - mnie by to te nie pocigao, ale jaki pikny jest sam majtek. Ley w nim cz najwspanialszych w hrabstwie lasw.

20

Elbieta zamilka, w duszy jednak nie moga przysta na ten plan. Nagle przyszo jej do gowy, e zwiedzajc Pemberley moe spotka pana Darcyego. To byoby straszne! Zaczerwienia si na sam myl o tym i dosza do wniosku, e lepsza ju szczera rozmowa z ciotk ni podobne ryzyko. Byy jednak racje i przeciwko temu wreszcie wic postanowia, e chwyci si tej ostatniej deski ratunku, jeli dowie si w gospodzie, e waciciel Pemberley jest w domu. Idc spa zapytaa wic pokojwk, czy Pemberley to adny majtek, jak si nazywa jego waciciel i - z niemaym strachem - czy rodzina zjechaa ju na lato z Londynu. Na to ostatnie pytanie z radoci usyszaa odpowied przeczc. Teraz, uspokoiwszy swe obawy, moga ju pozwoli sobie na ciekawo, jak te w dom moe wyglda. I kiedy nastpnego ranka znowu poruszono ten temat, proszc j o zgod, odpowiedziaa ywo, cho z udan nut obojtnoci, e nie jest temu wyjazdowi przeciwna. Pojechali zatem do Pemberley.

21

XLIII W czasie drogi Elbieta z pewnym niepokojem czekaa na ukazanie si lasw Pemberley, a kiedy wjechali na teren posiadoci, skrciwszy koo domku odwiernego, ogarno j ogromne podniecenie. Park by rozlegy i bardzo urozmaicony. Wjechali od najniszej jego czci i przez pewien czas posuwali si pord piknego, szeroko rozpocierajcego si lasu. Zbyt wiele myli przepeniao gow Elbiety, by miaa ochot na rozmow, potrafia jednak dostrzec i zachwyci si kadym szczeglnie piknym miejscem i widokiem. Przez p mili powz toczy si leniwie pod gr, a wreszcie wjechali na wierzchoek wzniesienia, gdzie urywa si ju las i skd roztacza si bezporedni widok na dwr Pemberley lecy na przeciwnym zboczu. Droga w ostrych skrtach schodzia w dolin. Dom by pikny, duy, z kamienia, pooony na zboczu, osonity od tyu grzbietami wysokich, zalesionych wzgrz. W dolinie pyn strumie, bijcy skd ze rda, a spitrzony przed dworem w ma rzeczk - nie robio to jednak nienaturalnego wraenia. Brzegi byy nieuregulowane i nikt ich sztucznie nie upiksza. Elbiet ogarn zachwyt. Nigdy nie widziaa miejsca, dla ktrego natura byaby tak askawa, gdzie pikno przyrody tak mao byoby zeszpecone ludzkim nieporadnym gustem. Wszyscy wyraali gorcy podziw. W tej wanie chwili Elbiet poczua, e by pani Pemberley, to jednak co znaczy Zjechali ze wzgrza, minli mostek i zajechali przed wejcie. Kiedy Elbieta z bliska patrzya na dom, ogarna j znowu obawa przed spotkaniem z jego wacicielem. A moe pokojwka si mylia? Na prob o pozwolenie obejrzenia dworu poproszono ich do hallu. Tu, kiedy czekali na gospodyni, moda panna moga zastanawia si do woli, gdzie te si znalaza. Przysza gospodyni - godna, starsza kobieta, o wiele mniej wytworna i o wiele bardziej uprzejma, ni si Elbieta spodziewaa. Weszli za ni do palarni. By to duy, proporcjonalny pokj, adnie umeblowany. Po spiesznym obejrzeniu wntrza Elbieta podesza do okna, by nacieszy si piknym widokiem: koron lasw na wzgrzu, z ktrego niedawno zjechali, a ktre z odlegoci wydawao si jeszcze bardziej strome. Kade zaamanie czy wzniesienie terenu miao swj urok. Patrzya z zachwytem na

22

wszystko: na rzek, drzewa rozrzucone po obu jej brzegach, na wijc si dolin, jak daleko siga wzrok. Przechodzc do nastpnych pokoi, widziaa to samo, lecz z innych punktw, z kadego jednak okna rozpociera si rwnie pikny widok. Pokoje byy wysokie i przestronne, a umeblowanie odpowiednie do majtku waciciela. Z uznaniem dla jego gustu Elbieta zauwaya, i nie byo ono ani nadmiernie zbytkowne, ani krzykliwe - mniej wspaniae, a bardziej nieeleganckie ni umeblowanie Rosings. I tego wanie domu mogam by pani, mylaa. W tych pokojach mieszkaabym na co dzie. Zamiast zwiedza je jako obca, mogabym cieszy si nimi jako swoj wasnoci i wita przyjedajcych tu z wizyt wujostwa. Lecz nie - uprzytomnia sobie - to byoby niemoliwe. Straciabym ich na zawsze, nie wolno by mi byo ich zaprasza. Szczliwie si zoyo z tym przypomnieniem, oszczdzio jej czego - jakby alu. Ogromnie pragna zapyta gospodyni, czy pana domu naprawd jeszcze nie ma, zabrako jej jednak odwagi. Wreszcie pytanie to zada wuj, odwrcia si z przeraeniem, lecz pani Reynolds odpowiedziaa przeczco. - Ale - dodaa - oczekujemy go jutro wraz z duym gronem przyjaci. Jake si cieszya Elbieta, e nie opnili o jeden dzie wasnego wyjazdu. Ciotka zawoaa j, by przyjrzaa si jakiemu obrazowi. Zbliywszy si Elbieta zobaczya podobizn pana Wickhama zawieszon nad kominkiem pomidzy innymi miniaturami. Ciotka zapytaa z umiechem, jak jej si podoba. Gospodyni podesza wyjaniajc, e jest to podobizna modego czowieka, syna rzdcy zmarego pana Darcyego, ktry oy na jego wychowanie. - Teraz wstpi do wojska - dodaa - lecz obawiam si, zszed z dobrej drogi. Pani Gardiner patrzya na siostrzenic z umiechem, na ktry Elbieta nie moga si zdoby. - To za - mwia pani Reynolds, wskazujc na inn miniatur - jest mj pan. Bardzo wierna podobizna. Malowana bya w tym samym czasie co tamta - blisko osiem lat temu. - Wiele syszaam o urodzie pana tego domu - odezwaa si pani Gardiner. -

23

Rzeczywicie bardzo przystojna twarz. Lizzy, moesz nam przecie powiedzie, czy podobny? Szacunek pani Reynolds dla Elbiety wzrs wyranie po wzmiance o jej znajomoci z panem Darcym. - Czy ta moda dama zna pana Darcyego? - Troch - odpara Elbieta czerwienic si. - A czy nie sdzi pani, e jest to bardzo pikny mczyzna? - Tak, jest bardzo przystojny. - Nie znam przystojniejszego. Ten pokj by ulubionym miejscem mojego zmarego pana, a te miniatury wisz tu jak za jego ycia. Bardzo je lubi. Elbieta zrozumiaa teraz, dlaczego znajduje si tu miniatura Wickhama. Pani Reynolds zwrcia ich uwag na miniaturk wykonan przez pann Darcy, kiedy miaa zaledwie osiem lat. - Czy panna Darcy jest rwnie urodziwa jak jej brat? - zagadn pan Gardiner. - O tak, najadniejsza panna pod socem. A jaka uksztacona! Gra i piewa przez cay dzie. W ssiednim pokoju jest nowy klawikord - wanie niedawno przysany. Prezent od mojego pana. Panienka przyjeda z nim jutro. Pan Gardiner - czowiek miy i bezporedni - zachca jeszcze rozmown gospodyni pytaniami i uwagami. Duma czy te przywizanie sprawiay, e pani Reynolds z wyran przyjemnoci mwia o swym panu i jego siostrze. - Czy pan Darcy duo czasu spdza co roku w Pemberley? - O wiele mniej, nibym pragna, jakie p roku, a panna Darcy przyjeda zawsze na lato. Z wyjtkiem, pomylaa Elbieta, wyjazdw do Ramsgate. - Gdyby pan si oeni, czciej mielibycie go w domu. - Tak, prosz pana, ale kiedy to bdzie? Nie wiem, czy jest na wiecie taka, ktra byaby go warta. Pastwo Gardiner umiechnli si, a Elbieta nie moga si powstrzyma: - Dobrze o nim wiadcz pani sowa.

24

- Mwi szczer prawd. Kady tak powie, kto go zna - odpara gospodyni. Elbieta bya zaskoczona. Z coraz wikszym zdumieniem suchaa pani Reynolds. - Nigdy przez cae ycie nie usyszaam od niego zego sowa, a znam go przecie od malekiego, mia wtedy cztery lata. Bya to niezwyka pochwaa, stojca w sprzecznoci ze wszystkim, co o nim Elbieta dotychczas mylaa. Najgbiej bya przekonana, e daleko mu do agodnoci. Pragna usysze co wicej i wdziczna bya wujowi za nastpne zdanie: - Niewielu jest ludzi, o ktrych mona by to powiedzie. Taki pan to prawdziwy skarb dla was. - Tak, prosz pana, wiem o tym. Gdybym cay wiat obesza, nie spotkaabym lepszego. Ale zawsze wiedziaam, e ci, co maj dobry charakter jako dzieci, maj taki sam, gdy dorosn, a on by zawsze najsodszym, najszlachetniejszym chopaczkiem na wiecie. Elbieta oniemiaa ze zdumienia. Czyby ona mwia o panu Darcym? - zapytaa siebie w duchu. - Jego ojciec by wspaniaym czowiekiem - wtrcia pani Gardiner. - Tak, prosz pani, a syn bdzie taki sam, tak samo askawy dla biednych. Elbieta suchaa, dziwia si, powtpiewaa i nadstawiaa chciwie ucha. Nie interesowao jej nic z tego, co pani Reynolds mwia na inny temat. Na prno gospodyni wyjaniaa, co przedstawiaj wiszce obrazy, podawaa wymiary pokojw i ceny mebli. Pan Gardiner jednak, mocno rozbawiony tym rodzajem domowej stronniczoci, jakiej przypisywa wylewne pochway na cze modego dziedzica, szybko zwrci znowu rozmow na ten temat, a gospodyni rozwodzia si nad cnotami swego pana, gdy wchodzili razem po szerokich schodach. - To najlepszy dziedzic i pan na wiecie - mwia. - Nie taki, jak ci pustogowi dzisiejsi modziecy, co to myl tylko o sobie. Kady z jego dzierawcw czy suby powie o nim to samo. Niektrzy mwi, e jest dumny, ale ja jeszcze nigdy tego nie zauwayam. Mnie si wydaje, e to dlatego, e on nie gada byle co i nie rozbija si byle gdzie, jak inni modzi ludzie.

25

W jak miym ustawia go to wietle, pomylaa z zadum Elbieta. - To pikne opowiadanie - szepna jej ciotka, gdy szy dalej - nie bardzo si zgadza z jego zachowaniem wobec naszego biednego przyjaciela. - A moe my si mylimy. - To raczej wykluczone, zbyt dobrego miaymy informatora Znaleli si w obszernym hallu na grze, skd zaprowadzono ich do bardzo adnego saloniku, umeblowanego z wiksz elegancj i lekkoci ni apartamenty na parterze. Gospodyni wyjania, e pokj ten urzdzono niedawno, by sprawi przyjemno pannie Darcy, ktra ogromnie go polubia w czasie ostatniego swego pobytu w Pemberley. - Z pewnoci jest dobrym bratem - powiedziaa Elbieta, podchodzc do jednego z okien. Pani Reynolds wyobraaa sobie zachwyt panny Darcy, kiedy wejdzie do tego pokoju. - I tak z nim zawsze - dodaa. - Wiadomo, e wszystko, co moe sprawi przyjemno panience, bdzie zaraz zrobione. Nie ma takiej rzeczy, ktrej by dla niej nie uczyni. Pozostaa im jeszcze do obejrzenia galeria portretw i kilka okazaych sypialni. W galerii wiele byo dobrych obrazw, ale Elbieta nie znaa si na malarstwie, tote obejrzawszy kilka podobnych jak na dole miniatur, zaja si chtniej rysunkami panny Darcy, wykonanymi w owku. Tematy ich bardziej byy ciekawe, a one same bardziej zrozumiae. W galerii wisiao rwnie wiele portretw rodzinnych, mao jednak interesujcych dla obcych. Elbieta przechodzia koo nich, szukajc jedynej twarzy, ktrej rysy byy jej znane. Wreszcie zatrzymaa si. Zobaczya udzco wierny portret pana Darcyego, z takim samym umiechem na ustach, z jakim czsto na ni spoglda. Przez kilka minut staa przed obrazem w niemej kontemplacji, a nim wyszy z galerii, jeszcze raz do niego wrcia. Pani Reynolds wyjania, e portret ten by malowany jeszcze za ycia starego pana Darcyego.

26

W tej chwili Elbieta mylaa o jego pierwowzorze serdeczniej ni kiedykolwiek, nawet w szczytowym punkcie ich znajomoci. Zalety, jakie przypisywaa mu pani Reynolds, nie byy bahe. Jaka pochwaa moe mie wiksz warto nad pochwa inteligentnej suby. Uwiadomia sobie, e Darcy ma w swojej pieczy szczcie wielu ludzi - jako brat, waciciel ziemski i pan domu. Ile moe sprawi blu, ile moe da radoci i ile moe wyrzdzi dobra czy za! Kade zdanie gospodyni pochlebnie wiadczyo o jego charakterze. Elbieta staa przed ptnem, z ktrego Darcy patrzy jej prosto w oczy, i mylaa o jego mioci z wikszym ni kiedykolwiek uczuciem wdzicznoci - wspominaa jej ar i agodzia niewaciwo sw, w jakich zostaa wyraona. Kiedy obejrzeli ju wszystkie pokoje otwarte dla zwiedzajcych, zeszli na d i poegnawszy si z gospodyni, powierzyli si pieczy ogrodnika, ktry czeka na nich w drzwiach hallu. Idc przez trawnik ku rzece, Elbieta odwrcia si raz jeszcze. Wujostwo zatrzymali si rwnie, a pod czas gdy pan Gardiner zastanawia si nad dat wybudowania dworu, nagle na drodze wiodcej od stajen ku domowi ukaza si sam jego waciciel. Stali o dwadziecia jardw od siebie. Darcy zjawi si tak nagle, e niepodobna byo skry si przed nim. Oczy ich spotkay si, a policzki obojga okry ciemny rumieniec. Mody czowiek oniemia - przez chwil sta jak skamieniay, szybko si jednak opanowa i podszed bliej, przemwi do Elbiety, jeli nie z najdoskonalszym spokojem, to w kadym razie z najwiksz uprzejmoci. Odwrcia si instynktownie, lecz widzc, e si zblia, stana, by si przywita, niezdolna przezwyciy zakopotania. Gdyby pastwu Gardiner nie wystarczyo jego nage pojawienie si czy podobiestwo do ogldanego niedawno portretu, by stwierdzi, e maj przed sob pana Darcyego, zdumienie ogrodnika na widok swego pana musiaoby ich w tym upewni. Stali o par krokw dalej, podczas gdy on rozmawia z ich siostrzenic, ktra ledwo moga podnie wzrok i - zaskoczona i zmieszana - nie wiedziaa, co powiedzie na uprzejme pytania o zdrowie caej rodziny. Zdumiaa si

27

widzc, jak bardzo od ostatniego ich spotkania zmieniy si maniery modego czowieka, tote kade wypowiedziane przeze sowo powikszao tylko jej zakopotanie. Uderzya j myl, jakie to niewaciwe, e j tu spotka. Te kilka minut rozmowy byy dla niej najniezrczniejsze w yciu. On rwnie by bardzo zmieszany. Mwi tonem, ktremu brakowao zwykej statecznoci i tak czsto i bezadnie powtarza pytanie, kiedy wyjechaa z Longbourn i od jak dawna jest w Derbyshire, e wyranie wida byo, jaki zamt panuje w jego umyle. Wreszcie inwencja opucia go cakowicie, przez chwil sta w milczeniu, w kocu oprzytomnia i poegna si. Wujostwo podeszli do niej, zachwycajc si jego sylwetk. Elbieta jednak nie syszaa ani jednego sowa i zajta wasnymi mylami sza dalej w milczeniu. Bya zawstydzona i zdenerwowana. Przyjazd ich tutaj by najnieszczliwsz, najfatalniejsz rzecz na wiecie. Jake musia mu si wyda dziwny! W jak haniebnym wietle musia j postawi w oczach tak prnego czowieka! Moe mu si zdaje, e umylnie staraa si ponownie stan na jego drodze. Och, po co tu przyjedaa! Albo czemu on zjawi si o dzie wczeniej, ni zapowiedzia. Gdyby wyszli dziesi minut temu, nie mgby ju ich pozna z daleka - jasne byo bowiem, e przyjecha w tej chwili - wanie zsiad z konia czy wysiad z powozu. Co chwila krew napy jej do twarzy na myl o niewaciwoci tego spotkania. A jak uderzajco zmienio si jego zachowanie - c to moe znaczy? Ju to, e si do niej odezwa, byo samo w sobie zdumiewajce, a na dodatek ta uprzejmo, te zapytania o zdrowie rodziny! Nigdy jeszcze nie widziaa go tak bezporednim, nigdy nie mwi tak uprzejmie jak teraz, gdy si tak nieoczekiwanie spotkali. Jaki to kontrast z ostatnim jego poegnaniem w parku Rosings, kiedy to wrczy jej w list. Nie wiedziaa, co o tym myle, jak to rozumie. Szli teraz pikn alej wiodc brzegiem rzeki, a kady krok przynosi coraz agodniejszy spadek terenu i adniejszy widok na las, do ktrego si zbliali. Jednak dopiero po pewnym czasie Elbieta zacza sobie zdawa spraw z tego, co j otacza. Cho odpowiadaa machinalnie na powtarzane wielokrotnie uwagi wuja i ciotki, i zwracaa wzrok we wskazywanych jej kierunkach, nie widziaa nic. Myli jej skupione byy na tym jednym

28

jedynym miejscu we dworze Pemberley, gdzie teraz znajdowa si pan Darcy. Pragna wiedzie, co on w tej chwili myli, co sdzi teraz o niej i czy, wbrew wszystkiemu, jeszcze mu jest droga. Moe by uprzejmy dlatego, e czu si zupenie swobodnie. Byo jednak w jego gosie co, co nie wiadczyo o rwnowadze. Nie wiedziaa, czy na jej widok odczu rado, czy bl, z pewnoci jednak nie patrzy na ni ze spokojem. Wreszcie przywoay j do rzeczywistoci uwagi wujostwa o jej rozproszeniu, zebraa wic wszystkie siy, by si opanowa. Weszli teraz do lasu i egnajc na pewien czas rzek, wstpili na nieco wyej pooone tereny, skd, przez otwierajce si czasem szczeliny midzy drzewami, mogli si zachwyca cudownymi widokami doliny i przeciwlegych wzgrz pokrytych dugim pasmem lasw. Czasem dostrzegali nawet jaki wycinek strumienia. Pan Gardiner owiadczy, i chciaby obej cay park, obawia si jednak, e to bdzie za duy spacer. Ogrodnik z triumfujcym umiechem powiedzia im, e to blisko dziesi mil. Odpowied przesdzia spraw, ruszyli wic przyjtym szlakiem, ktry po pewnym czasie przywid ich znowu, zejciem pomidzy piknymi drzewami, nad brzeg wody, w jednej z najwszych jej czci. Przeszli na drugi brzeg po prostym mostku harmonizujcym z otoczeniem Z wszystkich miejsc, jakie dotychczas ogldali, na tym najmniej zna byo ludzk rk. Dolina zacieniaa si tutaj w jar, przez ktry przepywa strumie, przy nim za miecia si zaledwie wska cieka, obrzeona modym, dziko rosncym zagajnikiem. Elbieta bardzo chciaa zbada dalsze zakrty jaru, kiedy jednak przeszli przez mostek i zobaczyli, jak s daleko od domu, pani Gardiner - nie najlepszy piechur nie chciaa i dalej i mylaa tylko o jak najpieszniejszym powrocie. Elbieta chcc nie chcc musiaa wic ustpi i zaczli wraca idc w kierunku domu wzdu przeciwlegego brzegu rzeki. Szli jednak wolno, bowiem pan Gardiner niezmiernie lubi wdkowanie, cho rzadko mg pozwoli sobie na ten sport, i teraz tak by zajty baczeniem na pokazujce si czasami w wodzie pstrgi i rozmow z ogrodnikiem o rybach, e posuwali si powoli. W pewnej chwili zaskoczy ich znowu - Elbiet za prawie tak samo jak przy pierwszym spotkaniu - widok pana Darcyego idcego ku nim w niewielkiej odlegoci. Aleja bya bardziej z tej strony rzeki odsonita, mogli go wic

29

dostrzec, kiedy on ich jeszcze nie widzia. Elbieta, cho zdumiona, bya bardziej przygotowana na spotkanie ni poprzednio i postanowia mwi i zachowywa si ze spokojem, jeliby pan Darcy naprawd chcia si z nimi spotka. Przez chwil wydawao jej si, e skrci w pierwsz lepsz ciek, byo to wtedy, kiedy na zakrcie stracili go z oczu. Lecz minwszy zakrt, znaleli si z nim twarz w twarz. W mgnieniu oka Elbieta spostrzega, e Darcy nie straci nic ze swej tak niezwykej uprzejmoci, by wic odpaci mu tym samym, zacza od razu zachwyca si Pemberley. Zaledwie jednak wymwia sowa: cudne i czarujce, przeszkodzio jej nagle jakie niefortunne wspomnienie i wyobrazia sobie, e zachwyty nad Pemberley mog by faszywie zrozumiane. Zaczerwienia si i umilka. Pani Gardiner staa nieco z tyu. Gdy Elbieta zamilka, Darcy zapyta, czy uczyni mu zaszczyt i przedstawi go swoim przyjacioom. Nie bya przygotowana na ten nowy przypyw grzecznoci. Ledwo powstrzymaa umiech na myl, e Darcy szuka znajomoci z tymi ludmi, przeciwko ktrym buntowaa si caa jego duma, kiedy prosi j o rk. Jake si zdziwi, mylaa, kiedy si dowie, kim s. Uwaa ich teraz za ludzi wiatowych. Mimo to prezentacja zostaa natychmiast dokonana, a kiedy Elbieta wymienia czcy ich z ni stosunek pokrewiestwa, spojrzaa ukradkiem na pana Darcyego, by si przekona, jak to znis. Nie wykluczaa wcale moliwoci, i miody panicz jak najszybciej ucieknie teraz z tak habicego towarzystwa. Wyranie byo wida, jak zdziwi si tym pokrewiestwem. Znis to jednak mnie i tak by daleki od wszelkiej myli o ucieczce, e zawrci wraz z nimi i zacz rozmawia z panem Gardinerem. Trudno byo Elbiecie nie cieszy si i nie tryumfowa. Jake kojca bya wiadomo, i Darcy przekona si wreszcie, e i ona ma krewnych, za ktrych nie potrzebuje si wstydzi ani czerwieni. Suchaa ich rozmowy z najwysz uwag i bogosawia kade wyraenie, kade zdanie wuja, ktre dowodzio jego smaku, dowcipu, inteligencji i dobrego wychowania. Wkrtce rozmowa zesza na wdkowanie. Elbieta syszaa, jak Darcy uprzejmie zaprasza wuja do owienia ryb w rzece, kiedy tylko mu przyjdzie ochota podczas pobytu

30

w okolicy, oraz jak proponuje mu wypoyczenie odpowiedniego sprztu, wskazujc, w ktrych czciach strumienia mona znale najwicej rozrywki. Ciotka rzucia idcej obok Elbiecie zdumione spojrzenie. Moda panna nie odpowiedziaa - sprawio jej ono jednak szczegln przyjemno, odczua to jako wyraz uznania dla siebie. Bya wszake bardzo zdziwiona, zapytywaa si te cigle w duchu: Dlaczeg tak si zmieni? Z czego to moe wypywa? To niemoliwe, by dla mnie, ze wzgldu na mnie tak zagodzi swoje obejcie. Moje wyrzuty w Hunsford nie mogy wywrze takiego wpywu. Niemoliwe, by on mnie jeszcze kocha. Przez pewien czas szli tak dalej - panie przodem, panowie z tyu. W pewnej chwili zeszli nad brzeg rzeki, by lepiej obejrze jak ciekaw rolin wodn, a gdy wracali na ciek, w ustawieniu par zasza pewna zmiana. Zapocztkowaa j pani Gardiner, ktra zmczona spacerem uznaa, e rami Elbiety jest niewystarczajc dla niej podpor, i poprosia o pomoc ma. Pan Darcy zaj jej miejsce przy Elbiecie i dalej szli ju razem. Po krtkiej chwili milczenia moda panna odezwaa si pierwsza. Chciaa, by wiedzia, e przyjedajc do Pemberley, pewni byli nieobecnoci waciciela, tote zauwaya, e przyjazd jego by zupenie nieoczekiwany. - Gospodyni paska - dodaa - powiadomia nas, i pan z pewnoci przyjedzie dopiero jutro, a my opuszczajc Bakewell, bylimy rwnie przekonani, e nie oczekuj tu pana w najbliszych dniach. Darcy potwierdzi te wieci tumaczc, e wyprzedzi o kilka godzin goci, z ktrymi tu jecha, poniewa mia pewne sprawy z rzdc do zaatwienia. - Cae towarzystwo przyjedzie tu jutro rano - cign - a s tam rwnie znajomi pani - pan Bingley i jego siostry. Elbieta odpowiedziaa tylko lekkim ukonem. Myli jej natychmiast powrciy do chwili, kiedy nazwisko Bingleya pado pomidzy nimi po raz ostatni, gdyby za sdzi po twarzy Darcyego, myla chyba o tym samym. - W towarzystwie tym znajdzie si jeszcze jedna osoba - cign po chwili - ktra specjalnie pragnie pozna pani. Czy pozwolisz mi, pani, czy te dam zbyt wiele, bym przedstawi ci moj siostr podczas twego pobytu w Lambton?

31

Ta niezwyka proba zdumiaa Elbiet do tego stopnia, e nie wiedzc kiedy, wyrazia zgod. Rozumiaa przecie, e pragnienie panny Darcy, by zawrze z ni znajomo, musiao by sprawk jej brata. To za, nie wdajc si w dalsze rozwaania, byo zadowalajce. Jak to dobrze, e niech nie kazaa mu myle o niej zupenie le. Szli teraz w milczeniu, oboje gboko zamyleni. Elbieta nie czua si cakiem swobodnie i dobrze - to byo niemoliwe. Ostatnie jednak wypadki sprawiy jej przyjemno i pochlebiay prnoci. Proba o przedstawienie siostry bya najpowaniejszym komplementem. Szybko wyprzedzili pozostaych. Kiedy doszli do powozu, pastwo Gardiner znajdowali si o wier mili za nimi. Darcy poprosi j, by wesza do domu, powiedziaa jednak, e nie czuje si zmczona, stali wic razem na trawniku. Wiele mona byo powiedzie przez ten czas i milczenie, ktre nagle zapado midzy nimi, byo do dziwne. Elbieta chciaa mwi, ale kady temat wydawa jej si zakazany. Wreszcie przypomniaa sobie, e przecie odbya podr, rozmawiali wic wytrwale o Matlock i Dovedale. Czas jednak i pani Gardiner wolno si posuwali, tote pomysy i cierpliwo Elbiety byy przy kocu tego tte--tte na wyczerpaniu. Gdy pastwo Gardiner nadeszli, Darcy ponowi zaproszenie, by wstpili do domu i pokrzepili si troch, odmwili jednak i towarzystwo uprzejmie si rozstao. Pan Darcy wsadzi obie panie do powozu, a kiedy odjedali, Elbieta widziaa, jak wolno idzie ku domowi. Teraz wuj i ciotka zaczli mwi o swych wraeniach Oboje uznali, e Darcy sprawi im ogromn niespodziank. - Doskonale wychowany, grzeczny i skromny - stwierdzi wuj. - Z pewnoci nieco wyniosy - odpara ciotka - lecz taki ju ma styl i owa wynioso wcale nie jest niewaciwa. Mog teraz powiedzie wraz z jego gospodyni, e cho niektrzy nazywaj go dumnym, ja si nie mog w nim dopatrze tej cechy. - Nic chyba w yciu nie zdziwio mnie tak, jak jego dzisiejsze zachowanie. To byo co wicej ni uprzejmo, to bya atencja, a przecie wcale nie potrzebowa jej okazywa. Jego znajomo z Lizzy jest dosy przypadkowa. - Wiesz, Lizzy - cigna ciotka - Darcy nie jest tak przystojny jak Wickham, czy

32

te raczej nie ma urody Wickhama, bo rysy jego bardzo s poprawne. Czemu jednak opowiadaa, e jest taki odpychajcy? Elbieta tumaczya si, jak moga, mwia, e bardziej go lubia w Kent i e nigdy jeszcze nie by taki miy jak dzi. - Moe jednak te uprzejmoci s zwykym kaprysem - zauway pan Gardiner - jak to czsto bywa u wielkich panw. Dlatego te nie wezm na serio jego zaprosze na ryby, eby mu czasem co innego nie przyszo do gowy i nie kaza mi si wynosi ze swych gruntw. Elbieta bya przekonana, e ocena wuja jest zupenie faszywa, nie powiedziaa jednak ani sowa. - Po tym, comy widzieli - cigna pani Gardiner - trudno uwierzy, by si w stosunku do kogokolwiek mg zachowa tak okrutnie jak wobec naszego biednego Wickhama. Nie wyglda na czowieka zego. Wprost przeciwnie, ma taki miy wyraz okoo ust, kiedy mwi. Jest w jego twarzy jaka godno, ktra nie pozwala le sdzi o sercu. Przecie ta zacna kobieta, ktra pokazywaa nam dom, przypisywaa mu niezwyke zalety serca. Czasem trudno si byo powstrzyma, by nie wybuchn miechem. Przypuszczam jednak, i jest bardzo pobaliwym panem, a to, w oczach suby, zastpuje kad cnot. Elbieta czua, i powinna teraz powiedzie co, co by cho odrobin oczycio Darcyego z zarzutw Wickhama, daa im wic najostroniej do zrozumienia, e z tego, co syszaa od rodziny modego czowieka w Kent, pan Darcy zwyk postpowa zupenie inaczej i e ani on nie by tak zy, ani Wickham tak zacny, jak w to wierzyli wszyscy w Hertfordshire. Na potwierdzenie swych sw opowiedziaa szczegowo wszystko o czcych obu panw stosunkach materialnych, nie wymieniajc nazwiska swego informatora, lecz zapewniajc, e mona na nim polega. Pani Gardiner ogromnie bya przejta i zdziwiona, lecz zbliali si wanie do miejsc, w ktrych kiedy przeya tyle chwil przyjemnych, wszystko wic ustpio wobec uroku wspomnie. Nie moga myle o niczym innym, tak bya zajta pokazywaniem mowi

33

ciekawych miejsc w okolicy. Cho zmczona rannym spacerem, nie posza na obiad, nim nie odnalaza wszystkich starych przyjaci. Wieczr spdzono mile na rozmowie z ludmi, z ktrymi znajomo zostaa odnowiona po wieloletniej przerwie. Zbyt duo ciekawych rzeczy wydarzyo si tego dnia by Elbieta moga powici wiele uwagi owym nowym przyjacioom. Moga tylko myle i myle ze zdumieniem o grzecznoci pana Darcyego, a przede wszystkim o tym, e on pragnie przedstawi jej swoj siostr.

34

XLIV Elbieta bya pewna, e pan Darcy przywiezie siostr z wizyt nastpnego dnia po jej przyjedzie do Pemberley i w zwizku z tym miaa zamiar przez cae przedpoudnie tego dnia nie oddala si nigdzie z gospody. Przypuszczenia jej jednak okazay si mylne, bowiem gocie zjawili si tego samego dnia, w ktrym przyjechali do Pemberley. Pastwo Gardiner i Elbieta spacerowali po Lambton w towarzystwie kilku nowych przyjaci. Wanie wrcili do gospody, by si przebra na obiad, ktry mieli zje w tym samym gronie, kiedy turkot nadjedajcego powozu przycign ich do okna, skd zobaczyli jakiego pana i dam nadjedajcych kariolk. Elbieta poznaa natychmiast liberi i zgada, kto to taki. Niemao zdziwia wujostwa mwic im, jakiego zaszczytu oczekuje. Zdumieli si niepomiernie, a widzc zakopotanie siostrzenicy, skojarzyli je z wieloma wypadkami wczorajszego dnia oraz z dzisiejsz wizyt i wycignli z tego zupenie nowe wnioski. Dotychczas nie mieli najlejszych podejrze tego rodzaju, teraz jednak nie potrafili znale innego wytumaczenia podobnych atencji, jak tylko uczucie modego czowieka do Elbiety. J za ogarniao coraz wiksze zmieszanie. Sama si dziwia wasnemu niepokojowi, lecz miaa po temu rone powody. Najbardziej si baa, by Darcy, moe troch w niej zalepiony, nie namalowa siostrze zbyt piknego jej wizerunku. Bardziej ni zwykle chciaa si spodoba, tote oczywista, pewna bya, e jej si to nie uda. Cofna si od okna, by jej nie spostrzegli, a spacerujc po pokoju, by uspokoi wzburzone nerwy, pochwycia tak zdumione spojrzenia wujostwa, e zmieszaa si jeszcze bardziej. Panna Darcy wesza z bratem, po czym odbya si owa przeraajca ceremonia. Elbieta zauwaya ze zdziwieniem, e nowa znajoma jest co najmniej rwnie zakopotana jak ona sama. W Lambton syszaa, e panna Darcy jest niesychanie dumna, po paru minutach obserwacji stwierdzia jednak, e moda panna jest ogromnie niemiaa. Mwia monosylabami i trudno byo Elbiecie wycign z niej co wicej. Bya wysoka i mocniej zbudowana od Elbiety. Cho moga mie niewiele ponad szesnacie lat, figura jej bya ju uksztatowana, a wygld wdziczny i kobiecy. Nie bya

35

tak przystojna jak brat, z twarzy jej jednak biy rozsdek i pogoda, zachowywaa si za skromnie i uprzejmie. Elbieta stwierdzia to wszystko z ulg, baa si bowiem, i znajdzie w pannie Darcy rwnie bystrego i chodnego obserwatora, jak w jej bracie. Po krtkiej chwili Darcy owiadczy, e i Bingley ma zamiar zoy jej wizyt. Ledwo zdya wyrazi swoje zadowolenie i przygotowa si na jego przybycie, kiedy na schodach rozlegy si szybkie kroki, a po chwili Bingley wszed do pokoju. Dawno ju wygas gniew Elbiety, gdyby jednak co jeszcze pozostao, teraz zniknoby natychmiast pod wpywem szczerej serdecznoci, z jak radowa si ich spotkaniem. Pyta o jej rodzin przyjanie, lecz dosy oglnikowo, wyglda za i mwi tak samo pogodnie i bezporednio jak zwykle. Pastwo Gardiner byli nim tak samo jak i ona zainteresowani. Dawno ju chcieli go pozna, tote cae zebrane towarzystwo ywo przykuwao ich uwag. Podejrzenia, jakie powzili niedawno w stosunku do pana Darcyego i Elbiety, kazay im bacznie, cho dyskretnie, obserwowa mod par. Szybko te doszli do przekonania, e przynajmniej jedno z nich wie, co znaczy kocha. Co do uczu Elbiety mieli jeszcze pewne wtpliwoci, lecz jasne byo zupenie, e mody czowiek jest peen admiracji. Elbiet czekao cikie zadanie. Chciaa zaskarbi sobie sympati goci, pragna uspokoi si troch i wszystkim wyda si mi. Tu najbardziej obawiaa si poraki, tymczasem moga by z gry pewna zwycistwa, ci bowiem, ktrym si chciaa przypodoba, byli do niej najprzychylniej usposobieni. Bingley by gotw, Georgiana chtna, a Darcy zupenie zdecydowany, by mio si czu w jej towarzystwie. Na widok Bingleya myli Elbiety pobiegy ku Jane. Jake gorco pragna wiedzie, czy jego myli obray ten sam kierunek! Czasem wydawao jej si, e jest mniej ni dawniej rozmowny, a raz czy dwa odniosa przyjemne wraenie, e spoglda na ni, szukajc w jej twarzy podobiestwa do siostry. Chocia to wszystko mogo by tylko zudzeniem, trudno byo si myli co do jego zachowania w stosunku do panny Darcy, rzekomej rywalki Jane. Ani jedno spojrzenie nie potwierdzao owych przypuszcze: nie mona byo dostrzec nic, co by usprawiedliwiao nadzieje jego siostry. Pod tym wzgldem Elbieta uspokoia si cakowicie, podczas za wizyty zaszo kilka drobnych wypadkw,

36

ktre chtnie wzia za wiadectwo czuej pamici modego czowieka o Jane i niemiaej chci powiedzenia czego wicej, czego, co miaoby z ni jakikolwiek zwizek. W pewnej chwili, kiedy cae towarzystwo zajte byo rozmow, Bingley zwrci si do Elbiety tonem, w ktrym brzmia gboki al, mwic, e wiele ju czasu upyno, odkd mia przyjemno widzie j po raz ostatni, a nim zdya odpowiedzie, doda: - To przeszo osiem miesicy. Spotkalimy si ostatnio dwudziestego szstego listopada, kiedy taczylimy razem w Netherfield. Ta dobra pami ogromnie ucieszya Elbiet. Po chwili, kiedy znw nikt na nich nie zwraca uwagi, zapyta, czy wszystkie jej siostry s w Longbourn. Nie byo w tym nic szczeglnego, w tonie jednak i towarzyszcym spojrzeniu wiele mona byo wyczyta. Rzadko udawao si Elbiecie spojrze na pana Darcyego za kadym razem jednak widziaa na jego twarzy uprzejmy wyraz, a w sowach nie znajdowaa ani wyniosoci, ani pogardy w stosunku do jej towarzystwa. Upewnio j to w mniemaniu, e owa stwierdzona wczoraj poprawa obyczajw, cho moe si okaza tylko chwilowa, przetrwaa w kadym razie je den dzie. Widziaa przecie, e szuka znajomoci i zabiega o dobr opini u ludzi, z ktrymi par miesicy temu wstydziby si zetkn. Bya wiadkiem, jak jest uprzejmy nie tylko dla niej, ale dla tych wanie krewnych, ktrymi przedtem otwarcie wzgardzi. Wszystko to w porwnaniu z ostatni yw scen rozegran na plebanii w Hunsford mwio o tak ogromnej, tak uderzajcej zmianie, e Elbieta ledwo moga si powstrzyma, by nie okaza zdziwienia. Ani w towarzystwie bliskich mu przyjaci w Netherfield, ani wrd jego krewnych w Rosings nie widziaa, by tak usilnie zabiega o czyj sympati czy te, by zachowanie jego byo tak nieskrpowane, wolne od najmniejszej wyniosoci, jak tutaj, gdzie starania jego nie mogy mu przynie adnej korzyci i gdzie ju sama znajomo z osobami, ktrym okazywa wzgldy, mogaby cign na potpienie i szyderstwa pa zarwno z Netherfield, jak i Rosings. Gocie siedzieli przeszo p godziny, kiedy za wstali, Darcy zwrci si do siostry, by go popara, proszc pastwa Gardiner wraz z siostrzenic na obiad Pemberley, nim std wyjad. Panna Darcy chtnie posuchaa, cho mwia niemiao, co

37

wymownie wiadczyo, i nie przywyka do czstego zapraszania goci. Pani Gardiner spojrzaa na siostrzenic, chcc sprawdzi, jak do owego zaproszenia odniesie si najbardziej zainteresowana osoba, Elbieta wszake odwrcia gow. Ciotka uznaa jednak, e to umylne uniknicie odpowiedzialnoci wiadczy raczej o chwilowym zakopotaniu, nie za o niechci do propozycji, widzc za, i pan Gardiner ma ochot na wizyt - niezmiernie bowiem lubi towarzystwo - omielia si przyj zaproszenie. Ustalono, e przyjad na obiad pojutrze. Bingley z ogromn radoci przyj wiadomo o zamierzonej wizycie Elbiety. Twierdzi, e ma jej jeszcze duo do powiedzenia i chce si wiele dowiedzie o wsplnych przyjacioach z Hertfordshire. Elbieta wytumaczya to sobie natychmiast chci usyszenia czego wicej o Jane. Wszystko to razem wzite sprawio, e po wyjciu goci moga myle o ostatniej pgodzinie z pewnym zadowoleniem, cho podczas wizyty niewiele odczuwaa przyjemnoci. Chciaa by sama, baa si przy tym pyta i uwag wujostwa, tote wysuchaa tylko ich pochlebnej opinii o Bingleyu i popieszya si przebra. Nie potrzebowaa si jednak ba ciekawoci pastwa Gardiner - nie mieli bynajmniej zamiaru bra j na spytki. Jasne byo, e Elbieta zna pana Darcyego lepiej, ni przypuszczali, jasne byo rwnie, e on si w niej kocha. Mieli wiele powodw do ciekawoci, brakowao jednak pretekstu do pyta. Bardzo teraz pragnli myle o panu Darcym jak najlepiej. Podczas tych dwch spotka ogldali go w najlepszym wietle, a okazywana im grzeczno musiaa im schlebia. Gdyby wytworzyli sobie pojcie o nim na podstawie wasnych wrae oraz sw jego gospodyni - nie biorc pod uwag niczyich innych opinii - nikt ze znajomych w Hertfordshire nie poznaby w tym obrazie podobizny pana Darcyego. Powstawao pytanie, czy mona wierzy gospodyni. Pastwo Gardiner doszli jednak do wniosku, e nie naley pochopnie odrzuca wiadectwa sucej, ktra go znaa od czwartego roku ycia, a wasnym zachowaniem zyskiwaa sobie szacunek. adna rwnie opinia ich przyjaci z Lambton nie wpywaa ujemnie na nowy pogld o Darcym. Nie mieli mu do zarzucenia nic oprcz dumy. Nawet jednak gdyby nie by dumny, natychmiast przypito by mu to okrelenie tu, w tym maym miasteczku, z ktrego mieszkacami Darcy nie

38

utrzymywa stosunkw towarzyskich. Przyznawano jednak, e ma szeroki gest i wiele dobrego czyni dla biednych. Jeli za idzie o Wickhama, nasi podrni rycho spostrzegli, e nie cieszy si tu szczegln opini. Cho wikszo jego przej z synem starego pana Darcyego nie bya wszystkim znana, wiedziano jednak dobrze, i wyjedajc z hrabstwa Derby, zostawi mas dugw, ktre pan Darcy pniej spaci. Myli Elbiety bdziy tego wieczora duej po Pemberley ni poprzedniego dnia, a chocia wieczr wydawa si dugi, nie wystarczy, by zdya sprecyzowa swe uczucia w stosunku do jednego z mieszkacw dworu. Leaa do pna czuwajc i mylc, jakie te one waciwie s. Z pewnoci nie czuje do niego nienawici. Nie. Nienawi dawno pierzcha. Ju od duszego czasu wstydzia si, kiedykolwiek czua do niego niech, ktr mona byo okreli mianem nienawici. Bliska bya teraz szacunku, jaki wzbudzay jego dobre cechy. Szacunek ten musia z pocztku przezwyciy wiele oporw, teraz za pod wpywem wczorajszych korzystnych dowiadcze przerodzi si w co, co byo bardziej przyjaznej natury. Ostatnie wypadki ukazyway modego czowieka zupenie nowym, miym wietle. A jednak ponad wszystkim, ponad szacunkiem i uznaniem brzmiaa jeszcze jedna nuta, o ktrej nie naleao zapomina: nuta jej osobistej yczliwoci. Czua wdziczno, wdziczno nie tylko za to, e j kiedy kocha, lecz i za to, e teraz j kocha i e ta mio pozwala mu wybaczy zacietrzewienie i zo, z jak odrzucia jego prob, oraz wszystkie niesuszne zarzuty, jakie tej odmowie towarzyszyy. Bya przekonana, e Darcy bdzie jej unika jak ognia, tymczasem on dowid podczas tego przypadkowego spotkania, e najgorcej pragnie podtrzyma ich star znajomo. Nie prbowa te narzuca jej swoich uczu niedelikatnym czy te szczeglnym jakim zachowaniem, kiedy byli sami. Stara si zasuy na dobre mniemanie jej bliskich i pragn przedstawi jej swoj siostr. Taka zmiana u bardzo dumnego czowieka nie tylko zdumiewaa, ale i nakazywaa wdziczno - mona j byo bowiem przypisa tylko gorcej, pomiennej mioci - za wraenie, jakie wywoaa w Elbiecie, nie byo bynajmniej niemie: trudno je byo okreli, lecz w adnym wypadku nie naleao go tumi. Czua dla pana Darcyego

39

szacunek, wdziczno, uznanie i yczya mu wszelkiej pomylnoci. Chciaa tylko wiedzie, jak dalece winna owa pomylno zalee od niej samej i czy daoby im obojgu szczcie, gdyby mody czowiek ponowi swe owiadczyny - przypuszczaa bowiem, e posiada jeszcze moc doprowadzenia go do tego. Wieczorem ciotka i siostrzenica ustaliy, i uprzejmo, jak okazaa panna Darcy, wizytujc je w dniu swojego przyjazdu (przyjechaa do Pemberley na pne niadanie), zasuguje na rewan, cho i tak nie sposb jej dorwna. Doszy do wniosku, e najwaciwiej bdzie rewizytowa j nastpnego ranka. Miay wic jecha do Pemberley, co cieszyo Elbiet, kiedy jednak zadaa sobie pytanie, dlaczego si cieszy, nie bardzo potrafia znale na nie odpowied. Pan Gardiner wkrtce po niadaniu opuci swoje panie. Poprzedniego dnia zaproszenie na ryby zostao ponowione i ustalono, e wuj Elbiety okoo poudnia spotka si z kilkoma panami z Pemberley.

40

XLV Elbieta bya teraz przekonana, e niech, jak powzia do niej panna Bingley, ma rdo w zazdroci, nie moga wic oprze si myli, i jej wizyta w Pemberley sprawi du przykro owej kandydatce do rki pana Darcyego, i zastanawiaa si, z jak doz uprzejmoci zostanie odnowiona stara znajomo. Po przyjedzie do Pemberley zaprowadzono je poprzez hali do salonu przeznaczonego - ze wzgldu na pnocne pooenie - na letni uytek. Okna wychodzce na ogrd ukazyway oywczy widok: w dali cigny si wysokie, zalesione pagrki, a na trawniku tu za domem rosy pikne dby i hiszpaskie kasztany. W tym wanie pokoju przyja je panna Darcy. Siedziaa tu z pani Hurst, pann Bingley oraz dam, ktra z ni mieszkaa w Londynie. Georgiana powitaa goci uprzejmie, lecz z pewnym zakopotaniem. Wypywao ono na pewno z niemiaoci i obawy, by nie zrobi czego niewaciwego, atwo jednak mogo by poczytane za dum i wynioso przez ludzi, ktrzy si uwaali za niej od niej stojcych. Pani Gardiner i Elbieta dobrze jednak zrozumiay, o co chodzi, i szczerze wspczuy modej gospodyni. Pani Hurst i panna Bingley powitay je tylko ukonem. Gdy gocie usiedli, zapanowao milczenie, niezrczne, jak to zwykle w takich wypadkach bywa. Wreszcie po dobrej chwili cisz przerwaa pani Annesley, uprzejma, mia dama. Jej wysiki o wiele lepiej wiadczyy o jej wychowaniu ni o pozostaych towarzyszkach pani domu. Nawizaa si rozmowa pomidzy pani Gardiner i pani Annesley, a Elbieta od czasu do czasu dorzucaa sowo. Wydawao si, e panna Darcy chciaaby mie wicej odwagi i przyczy si do rozmowy, a czasem, kiedy istniao mae prawdopodobiestwo, by j kto dosysza, odwaaa si wypowiedzie krtkie jakie zdanie. Elbieta szybko zauwaya, e jest bacznie obserwowana przez pann Bingley i e kade jej sowo - zwaszcza kiedy si zwracaa do pani domu - ciga na ni uwag owej damy. Nie powstrzymaoby to jej od rozmowy z Georgian, gdyby nie siedziay tak daleko od siebie, poza tym zbytnio bya zajta wasnymi mylami, by martwi si brakiem sposobnoci mwienia. Oczekiwano w kadej chwili wejcia panw. Pragna obawiaa si e pomidzy nimi znajdzie si rwnie pan domu. Nie moga tylko ustali, czy

41

bardziej tego pragnie, czy bardziej si boi. Po kwadransie takiego siedzenia panna Bingley, ktra dotychczas nie przemwia ani sowa, zbudzia Elbiet z zadumy, pytajc zimnym tonem o zdrowie caej rodziny. Otrzymaa odpowied chodn i krtk, po czym nie odzywaa si wicej. Nastpnym chtnie przyjtym urozmaiceniem wizyty byo wejcie sucych z zimnym misiwem, ciastami i mnstwem najrozmaitszych wspaniaych sezonowych owocw. Dopiero po wielu znaczcych spojrzeniach i umiechach pani Annesley, gospodyni przypomniaa sobie o swych obowizkach. Teraz ju cae towarzystwo miao wreszcie zajcie - cho bowiem nie wszystkie panie potrafiyby mwi, wszystkie umiay je i po chwili otoczyy st i wspaniae piramidy winogron, brzoskwi i moreli. Wanie wtedy Elbieta miaa okazj stwierdzi, czy boi si, czy te pragnie nadejcia pana Darcyego, po prostu zapamitujc, jakie uczucie przewayo, kiedy wchodzi do pokoju. Wwczas za zacza aowa, e w ogle si tu pojawi, cho zaledwie przed chwil bya przekonana, e ch ujrzenia go wzia jednak gr. Pan Darcy by wanie nad rzek, gdzie pan Gardiner wraz z kilkoma innymi panami z Pemberley owi ryby. Mody czowiek opuci go jednak, dowiedziawszy si, i panie maj zamiar odwiedzi dzi Georgian. Gdy wszed, Elbieta postanowia rozsdnie, e bdzie swobodna i nie okae najmniejszego zakopotania. Cho postanowienie to byo cakiem suszne, nieatwo je przyszo wykona, jako e podejrzliwo caego towarzystwa wyranie zostaa skierowana przeciwko nim dwojgu i wszystkie oczy pilnie baczyy, jak te zachowa si pan domu. Najwiksza uwaga malowaa si we wzroku panny Bingley, cho kiedy zwracaa si do ktrego z nich, twarz jej oblewa szeroki umiech, bowiem zazdro nie doprowadzia jej jeszcze do rezygnacji i panna Bingley nie zaprzestaa zalotw. Po wejciu brata panna Darcy staraa si okaza wiksz rozmowno, Elbieta za zauwaya, e Darcy pragnie, by obie lepiej si poznay, i podtrzymuje kad prb rozmowy z jednej i z drugiej strony. Panna Bingley zauwaya to rwnie i - opanowana gniewem - wykorzystaa nierozwanie pierwsz nadarzajc si sposobno, by zapyta szyderczo: - Prosz mi powiedzie, panno Elbieto, czy doprawdy puk milicji hrabstwa X

42

opuci Meryton? Musi to by ogromna strata dla waszej rodziny. Nie omielia si w obecnoci Darcyego wspomnie nazwiska Wickhama, Elbieta jednak zrozumiaa natychmiast, co kryo si za tym pytaniem. Najrniejsze, zwizane z modym oficerem wspomnienia sprawiy, e na chwil ogarno j zakopotanie, zrobia jednak duy wysiek, by odeprze ten zoliwy atak, i do obojtnym tonem odpowiedziaa na pytanie. Mwic spojrzaa przypadkiem na Darcyego, ktry wpatrywa si w ni z powag, cho krew napyna mu do twarzy. Siostra jego, ogromnie zmieszana, nie miaa podnie wzroku. Gdyby panna Bingley wiedziaa, jaki bl zadaje najdroszej swej przyjacice, z pewnoci powstrzymaaby si od tej uwagi. Ona jednak chciaa tylko zmiesza Elbiet, przypominajc posta czowieka, do ktrego, w jej mniemaniu, panna Bennet czua pewn skonno. Staraa si zmusi przeciwniczk do okazania na te sowa choby odrobiny wzruszenia, ktre mogoby jej zaszkodzi w oczach Darcyego i zapewne przywoa na pami wszystkie szalestwa i ekstrawagancje rodziny Elbiety. Nigdy nie dosza jej najmniejsza nawet wzmianka o zamierzonej ucieczce panny Darcy. Nie zawierzono tej tajemnicy adnej osobie postronnej z wyjtkiem Elbiety. Darcy za stara si szczeglnie ukrywa prawd przed kadym, kto mia najmniejszy zwizek z Bingleyem. Wypywao to zapewne z pragnienia - o jakie ju dawno podejrzewaa go Elbieta - by Georgiana zostaa on jego przyjaciela. Na pewno tego chcia i cho nie przypuszczaa, by wiadomie z tego powodu usiowa rozdzieli Bingleya z Jane, z pewnoci pragnienie to kazao mu ywiej interesowa si losami Bingleya. Opanowanie Elbiety pozwolio i Darcyemu szybko si uspokoi, a e panna Bingley, cho za i rozczarowana, nie odwaya si napomkn wicej o Wickhamie, Georgiana rwnie oprzytomniaa, nie na tyle jednak, by znw przyczy si do rozmowy. Baa si spotka wzrok brata, ktry w caej tej sprawie ledwie zauway jej zakopotanie. Tak wic prowokacja, ktra miaa odwrci jego zainteresowanie od Elbiety, wprost przeciwnie, jeszcze wyraniej i ywiej skierowaa je ku niej. Wkrtce po tej utarczce sownej wizyta si skoczya. Kiedy pan Darcy odprowadza panie do powozu, panna Bingley daa upust krytycznym uwagom o

43

Elbiecie, jej zachowaniu i ubiorze. Georgiana jednak nie chciaa si do niej przyczy. Pochlebna opinia brata wystarczya, by j upewni w dobrym o Elbiecie mniemaniu. On nie mg si myli, mwi za o pannie Bennet tak, e Georgianie nie pozostawao nic innego, jak uzna j za mi i urocz pann. Kiedy pan domu powrci do salonu, panna Bingley nie wytrzymaa i powtrzya mu cz owych uwag. - Jake okropnie wygldaa dzisiaj Elbieta Bennet! - zawoaa. - Nigdy jeszcze nie widziaam, eby kto przez kilka miesicy mg si tak zmieni! Taka si zrobia ogorzaa i ordynarna. Obie z Luiz doszymy do przekonania, e nigdy bymy jej nie poznay. Pan Darcy bez wzgldu na to, jak mu si te uwagi podobay, odpar chodno, e nie zauway w niej adnych zmian, oprcz moe opalenizny, ktra nie jest adn nadzwyczajnoci, kiedy si podruje w lecie. - Jeli o mnie idzie - mwia panna Bingley - nigdy nie mogam si w niej dopatrzy urody. Nos jej jest zupenie nijaki, brak mu wyrazistoci, zby s znone, ale te znowu nic nadzwyczajnego, a co do oczu, ktre kiedy zostay uznane za pikne, nigdy si w nich nie mogam dopatrzy niezwykoci. Maj ostry, zoliwy wyraz, ktry wcale mi si nie podoba. W caym za jej obejciu jest jakie nieznone zarozumialstwo zupenie pozbawione stylu. Panna Bingley wiedziaa, e Darcy uwielbia Elbiet, nie mona wic uzna za rozsdne, i obraa t drog, by mu si przypodoba. Ale w gniewie ludzie zawsze dziaaj rozumnie. Moda dama widzc, e Darcy jest troch poirytowany, przypuszczaa, e osigna zamierzony cel, gospodarz jednak milcza uparcie, wobec tego, chcc go sprowokowa do rozmowy, cigna: - Przypominam sobie, jak bardzo bylimy zdumieni, dowiedziawszy si na pocztku naszej znajomoci w Hertfordshire, e jest tam uwaana za pikno, dobrze za pamitam pewien wieczr po obiedzie, na ktry oni byli zaproszeni do Netherfield. Powiedzia pan wtedy: ,,Ona piknoci! Rwnie dobrze mona by jej matk nazwa mdrcem. Potem jednak, wydaje mi si, zmieni pan zdanie i chyba uzna j za adn. - Tak - odpar Darcy, ktry nie mg ju duej panowa nad sob - ale to byo na

44

samym pocztku naszej znajomoci, od wielu bowiem miesicy uwaam j za jedn z najpikniejszych kobiet, jakie znam. Po tych sowach wyszed z pokoju, a panna Bingley zostaa z ca satysfakcj, jak dawao jej przewiadczenie, e zmusia pana Darcyego do sw, ktre nikomu prcz niej nie sprawiy przykroci. W drodze powrotnej pani Gardiner i Elbieta rozmawiay o wszystkich szczegach wizyty z wyjtkiem tych, ktre je obie najwicej interesoway. Omawiano wygld i zachowanie wszystkich, oprcz osoby, ktra najywiej zajmowaa obie panie. Mwiy o jego siostrze, przyjacioach, domu, owocach - o wszystkim, tylko nie o nim samym, cho Elbieta marzya, by si dowiedzie, co pani Gardiner o nim myli, za pani Gardiner byaby niewymownie rada, gdyby siostrzenica zacza mwi na ten temat.

45

XLVI Kiedy po raz pierwszy przyjechali do Lambton, Elbieta stwierdzia z rozczarowaniem, e nie oczekuje tam na ni list od Jane, a podobny zawd przeywaa kadego ranka podczas pobytu w miasteczku. Trzeciego jednak dnia skoczyy si narzekania, otrzymaa bowiem od siostry dwa listy jednoczenie. Na jednym z nich zaznaczone byo, e trafi przez pomyk gdzie indziej, czemu Elbieta nie zdziwia si wcale widzc, e Jane wyranie le go zaadresowaa. W chwili gdy przysza poczta, wszyscy wybierali si wanie na spacer. Pastwo Gardiner pozostawili wic siostrzenic sam, by moga si nacieszy wiadomociami z domu, i wyszli. Pierwszy list, le skierowany, naleao przeczyta najpierw. Pisany by pi dni temu. Na pocztku zawiera opis skromnych jakich przyj i rozrywek, w ktrych tyle byo nowoci, ile ich na wsi bywa. Druga poowa listu, datowana nastpnego dnia i pisana w wyranym zamcie, zawieraa waniejsze wiadomoci. Brzmiaa ona nastpujco: Po napisaniu powyszego zaszy pewne wypadki, bardzo powane i cakiem, niespodziewane - lecz nie bj si - wszyscy jestemy zdrowi. To, co ci mam do powiedzenia, to sprawa nieszczsnej Lidii. Wczoraj o dwunastej w nocy, kiedy kadlimy si spa, przyjecha kurier od pukownika Forstera. Donosi on, i Lidia ucieka do Szkocji z pewnym oficerem. Powiem ju wszystko - z Wickhamem. Wyobra sobie nasze zdumienie. Dla Kitty jednak nie byo to niespodziank. Bardzo, bardzo mi przykro. Jaki to nierozwany krok zarwno ze strony jego, jak i jej. Chc jednak wierzy w najlepsze, moe mylnie go oceniaymy. atwo mi przyj, e jest czowiekiem bezmylnym i niedyskretnym, ale jego ostatni postpek (starajmy si nim cieszy) nie wiadczy o gruntownym zepsuciu. Wybr jego jest w kadym razie bezinteresowny, bo przecie wie, e nasz ojciec nic im da nie moe. Biedna matka gboko jest strapiona. Ojciec znosi to lepiej. Jake si ciesz, emy im nie powiedziay o zarzutach, jakie s stawiane Wickhamowi. My same musimy o tym zapomnie. Wyruszyli w sobot okoo pnocy, jak si przypuszcza, ale nieobecno ich stwierdzono dopiero wczoraj rano koo smej. Natychmiast wysano kuriera. Lizzy kochana, musieli przejeda o dziesi mil od nas.

46

Pukownik Forster daje w licie do zrozumienia, e moemy go oczekiwa lada chwila. Lidia napisaa kilka sw do jego ony, zawiadamiajc j o ich postanowieniu. Musz koczy, bo nie mog dugo zostawia biednej matki samej. Boj si, e nic z tego nie zrozumiesz, ale sama dobrze nie wiem, co pisz. Nie pozwoliwszy sobie nawet na chwil zastanowienia, ledwo zdajc sobie spraw, co czuje, Elbieta skoczya czyta i signa po nastpny list. Otworzywszy go, chciwie przebiega wzrokiem pismo. List ten by datowany nastpnego dnia. Otrzymaa ju, kochana siostro, mj pisany naprdce list. Chciaabym, eby ten by bardziej zrozumiay, cho jednak dosy mam czasu, jestem tak nieprzytomna, e nie wiem, czy uda mi si jasno pisa. Najdrosza Lizzy, nie wiem, jak ci to powiedzie, ale mam ze wiadomoci dla ciebie, i to takie, z ktrymi nie mog zwleka. Chocia maestwo pana Wickhama z nasz biedn Lidi bardzo jest nierozsdne, pragniemy teraz mie pewno, czy zostao istotnie zawarte, mamy bowiem powody przypuszcza, i nie pojechali do Szkocji. Wczoraj przyjecha pukownik Forster - wyjecha z Brighton przedwczoraj w kilka godzin po wysaniu kuriera. Cho kartka, jak Lidia zostawia dla pani Forster, daa im do zrozumienia, e uciekinierzy jad do Gretna Green, Denny powiedzia co, z czego wynikao, i nie wierzy, by Wickham mia zamiar tam jecha czy polubi Lidi, co powtrzono pukownikowi Forsterowi, ktry, przeraony, natychmiast wyjecha z Brighton ich ladem. Zaprowadziy go one tylko do Clapham i nie dalej, bowiem Lidia i Wickham przesiedli si tam w najty powz i zwolnili karetk pocztow, ktra przywioza ich z Epsom. Poza tym wiadomo tylko, e widziano ich dalej na londyskim gocicu. Nie wiem, co o tym myle. Pukownik F. sprawdzi wszystko, co moliwe na drodze prowadzcej z Brighton do Londynu, a potem przyjecha do Hertfordshire szczegowo opisujc ich na wszystkich rogatkach i we wszystkich gospodach w Barnet i Hatfield, lecz bez skutku. Nikt tam nikogo takiego nie widzia. Gboko poruszony przyjecha do nas do Longbourn i wyjawi swoje podejrzenia w sposb, ktry najlepiej wiadczy o jego dobroci. Bardzo wspczuj zarwno jemu, jak i pani Forster - nikt nie moe ich tu wini. Nasza rozpacz, kochana siostrzyczko, jest doprawdy ogromna. Ojciec i matka podejrzewaj najgorsze, ja jednak nie mog tak le o

47

nim myle. Mogo by wiele wzgldw, dla ktrych dogodniej im byo wzi lub po kryjomu w Londynie ni i za pierwotnym swoim planem, nawet za gdyby on by zdolny do podobnego zamysu wzgldem modej kobiety pochodzcej z przyzwoitej rodziny - co nie jest prawdopodobne - to czy mona j posdzi o taki brak wszelkich zasad? Niepodobiestwo! Martwi mnie jednak niezmiernie, e pukownik F. nie wydaje si przekonany o ich maestwie. Potrzsa gow, kiedy mwiam o swoich nadziejach, i odpar, e Wickham nie jest czowiekiem, do ktrego mona by mie zaufanie. Biedna mamusia naprawd cierpi i nie opuszcza swego pokoju. Gdyby moga co robi, byoby o wiele lepiej, lecz to jest teraz nie do pomylenia. Co si tyczy ojca, nigdy w yciu nie widziaam go tak poruszonego. Kitty, biedaczka, jest nieszczliwa, e zataia ich uczucie, ale trudno si dziwi, jeli powierzono jej to w zaufaniu. Ciesz si szczerze, droga moja Lizzy, e zostao ci zaoszczdzone cho troch z tych smutnych przej, teraz jednak, kiedy pierwszy wstrzs min, czy wolno mi wyzna, jak tskni do twego powrotu? Nie jestem jednak na tyle samolubna, by nalega, jeli ci to bdzie niewygodne. egnaj! Znowu bior do rki piro, by uczyni to, czego obiecywaam nie robi. Tak si jednak skadaj okolicznoci, e musz bardzo ci prosi, by jak najszybciej wrcia. Znam naszych kochanych wujostwa na tyle, by si nie obawia tej proby, cho mam do nich jeszcze jedn. Ojciec wyjeda natychmiast do Londynu z pukownikiem F., by prbowa j odnale. Co zamierza przedsiwzi, nie wiem, ale strapienie i przejcie nie pozwol mu zaatwi sprawy skutecznie i ostronie, za pukownik F. musi powrci do Brighton jutro wieczorem. W tak wielkiej potrzebie rada i pomoc wuja byyby opatrznociowe. Wiem, e zrozumie natychmiast, co czuj, i polegam na jego dobroci. - Och, gdzie jest wuj! - zawoaa Elbieta, zrywajc si z miejsca, gdy skoczya list. Chciaa biec za nim, by nie straci ani chwili tak cennego czasu, kiedy jednak znalaza si przy drzwiach, ukaza si w nich sucy, wpuszczajc do pokoju pana Darcyego. Mody czowiek a drgn, widzc jej blad twarz i gwatowne ruchy. Nim oprzytomnia na tyle, by wydoby gos, Elbieta, ktrej myli zajte byy jedynie sytuacj

48

Lidii, wykrzykna gwatownie: - Przepraszam, ale musz pana opuci. Musz natychmiast odnale wuja. To sprawa nie cierpica zwoki, nie mam ani chwili do stracenia. - Wielki Boe! C si stao?! - zawoa Darcy z wikszym przejciem ni grzecznoci. Opanowa si jednak szybko. - Nie zatrzymam pani ani chwili duej, ale prosz pozwoli mnie albo sucemu poszuka pastwa Gardiner. Pani najwyraniej le si czuje i nie moe i sama. Elbieta wahaa si, lecz kolana jej dray. Wiedziaa, jak niewiele zyska, jeli rzeczywicie pjdzie szuka wujostwa. Przywoaa wic z powrotem sucego i bez tchu, ledwo zrozumiale, kazaa mu natychmiast sprowadzi do domu pana i pani. Gdy sucy wyszed, usiada nie mogc utrzyma si na nogach. Wygldaa tak rozpaczliwie, e Darcy nie mg ani jej opuci, ani powstrzyma si od powiedzenia agodnym i wspczujcym tonem: - Prosz, pozwl mi, pani, zawoa pokojwk. Czy nie mogaby zay czego, co by ci przynioso chwilow ulg? Moe przynios kieliszek wina? Jeste, pani, bardzo cierpica. - Nie, dzikuj - odpara usiujc si opanowa. - Nic mi nie jest, jestem zupenie zdrowa. Otrzymaam tylko z Longbourn przed chwil straszne wiadomoci - to wszystko dlatego. Mwic to wybuchna paczem i przez kilka chwil niezdolna bya wykrztusi sowa. W straszliwej niepewnoci Darcy mg tylko powiedzie, e bardzo jest przejty, i wpatrywa si w ni w penym wspczucia milczeniu. Wreszcie zacza mwi dalej: - Dostaam wanie list od Jane z tymi strasznymi wiadomociami. Nie bdzie tego mona przed nikim ukry. Moja najmodsza siostra porzucia wszystkich przyjaci, ucieka, oddaa si w rce pana pana Wickhama. Wyjechali razem z Brighton. Pan zna go zbyt dobrze, by nie domyli si reszty. Lidia nie ma pienidzy, stosunkw, nic, co by go mogo skusi jest stracona na zawsze. Darcy osupia ze zdumienia.

49

- Kiedy pomyl - cigna z jeszcze wikszym przejciem - e mogam bya temu zapobiec - ja, ktra wiedziaam, kim on jest w rzeczywistoci! Gdybym tylko powtrzya mojej rodzinie cz, jedn cz tego, czego si dowiedziaam! Nigdy by si to nie stao, gdyby wiedziano, kto to taki. Ale teraz wszystko za pno! - Jestem zgnbiony, doprawdy - mwi Darcy. - Zgnbiony, wstrznity. Czy to jednak pewne? Zupenie pewne? - Tak. Opucili razem Brighton w niedziel w nocy i znaleziono ich lady prowadzce prawie do Londynu, lecz nie dalej. Z pewnoci nie pojechali do Szkocji. - A co potem uczyniono, co przedsiwzito, by ich odnale? - Ojciec pojecha do Londynu, a Jane wysaa list, proszc wuja o natychmiastow pomoc. Mam nadziej, e wyruszymy std za p godziny. Ale nic nie da si ju zrobi, wiem dobrze, e nic nie da si zrobi. Jak mona wywrze wpyw na takiego czowieka? Jake ich choby odnale! Nie mam na to najmniejszej nadziei. To straszne, straszne! Darcy potrzsn gow w niemym potwierdzeniu. - Kiedy otworzono mi oczy na tego czowieka, ebym si bya zdecydowaa na to, co powinnam, co mylaam uczyni! Ale nie wiedziaam baam si, by nie przesadzi! Straszny, potworny bd! Darcy nie odpowiedzia. Wydawao si, i ledwie syszy jej sowa. Gboko zamylony chodzi po pokoju tam i z powrotem, ponury, ze zmarszczonymi brwiami. Elbieta szybko to zauwaya i natychmiast zrozumiaa. Oto jej wadza nad nim rozpywa si i ginie - wszystko musi ustpi przed takim dowodem saboci w rodzinie, przed takim wiadectwem najwikszej haby. Nie moga ani si dziwi, ani go potpia, lecz ta wiadomo jego walki wewntrznej nie przyniosa jej bynajmniej pocieszenia, nie zagodzia smutku. Przeciwnie, bya jakby obliczona na to, aby Elbieta zrozumiaa wreszcie swoje wasne pragnienia. Nigdy nie bya tak rzetelnie przewiadczona, e mogaby go pokocha, jak teraz, kiedy wszelka mio musiaa by daremna. Wszelako wasne sprawy, cho tak dojmujce, nie mogy jej zaabsorbowa ze szcztem. Lidia upokorzenie i nieszczcie, jakie im wszystkim przyniosa - wkrtce przesonia wszelkie osobiste troski. Elbieta zakrya twarz chustk i nie mylaa o niczym innym. Po kilku

50

minutach przywrci j do przytomnoci gos jej towarzysza, ktry mwi ze wspczuciem co prawda, lecz jakby i z pewn rezerw: - Boj si, e od dawna pragnie pani zosta sama. Nie mam te na swoje usprawiedliwienie nic prcz szczerego, cho bezuytecznego wspczucia. Gdyby tylko Bg pozwoli, bym mg powiedzie czy uczyni co, co mogoby ci przynie ulg w tym smutku! Nie bd ci jednak drczy prnymi yczeniami, ktre mogyby si wyda zwyk prob o podzikowanie. Obawiam si, i nieszczsny ten wypadek nie pozwoli, by siostra moja miaa przyjemno widzie pastwa dzisiaj w Pemberley. - O, tak! Bd pan tak dobry i wytumacz nas przed pann Darcy. Powiedz, e odwoay nas do domu interesy nie cierpice zwoki. Ukrywaj, pki si tylko da, ow nieszczsn prawd. Wiem, e nie bdzie to mogo trwa dugo. ywo zapewni j o swej dyskrecji, ponownie wyrazi wspczucie w strapieniu, yczy zakoczenia lepszego, ni mona si byo w tej chwili spodziewa, i zostawiajc dla pastwa Gardiner wyrazy szacunku, wyszed, rzuciwszy jej tylko na poegnanie jedno powane spojrzenie. Kiedy opuszcza pokj, Elbieta zdaa sobie spraw, jak mao jest prawdopodobne, by jeszcze kiedy mieli si zobaczy w tak serdecznej atmosferze, jaka cechowaa te kilka spotka w hrabstwie Derby. Gdy za rzucia spojrzenie wstecz na ca ich znajomo tak pen sprzecznoci i tak rnorodn, a westchna nad przewrotnoci uczu, ktre teraz pragny rozwoju tej znajomoci, dawniej za kazayby si radowa z jej zakoczenia. Jeli wdziczno i szacunek s dobr podwalin mioci, zmiana uczu Elbiety nie jest ani nieprawdopodobna, ani niezwyka. Jeli jednak jest inaczej, jeli uczucie z takich rde pynce uzna trzeba za nierozumne czy wyjtkowe w porwnaniu z tym, ktre si czsto nazywa mioci od pierwszego wejrzenia, mioci powsta, nim dwoje ludzi cho sowo ze sob zamieni, jeli wic jest inaczej, nic nie mona powiedzie na obron Elbiety - chyba tylko to, e w pewnym stopniu wyprbowaa t ostatni metod na Wickhamie i e, by moe, ze wyniki tej prby upowaniy j do poszukiwania mniej oryginalnego sposobu lokowania swych uczu. Wszystko jedno zreszt, jak si stao, do, e Elbieta z alem patrzya na odejcie

51

Darcyego. Ten pierwszy przykad skutkw niesawy Lidii sta si teraz dodatkow udrk przy rozpamitywaniu caej sprawy. Od chwili przeczytania drugiego listu Jane, Elbieta nie miaa najmniejszych nadziei, by Wickham polubi Lidi. Tylko Jane moga si udzi. Najsabszym uczuciem, jakiego doznaa Elbieta dowiedziawszy si o wszystkim, byo zdziwienie. Gdy przeczytaa pierwszy list, bya zdumiona, i Wickham polubia dziewczyn, ktra z ca pewnoci nie wniesie mu nic w posagu - dziwia si, e Lidia moga w nim wzbudzi tak mio. Teraz jednak wszystko byo a nadto oczywiste. Na wzbudzenie tego rodzaju uczucia wdziki Lidii byy wystarczajce, i chocia Elbieta nie przypuszczaa, by siostra rozmylnie godzia si na ucieczk bez zamiaru maestwa atwo jej byo przypuci, e ani cnota, ani rozsdek nie mogy jej obroni przed tym, by staa si atw zdobycz. W czasie stacjonowania puku w Hertfordshire Elbieta nigdy nie zauwaya, by Lidia czua najmniejsz skonno do Wickhama, lecz tej trzpiotowatej dziewczynie brakowao tylko zachty, by si w kim zadurzy. Raz ten oficer, raz inny by jej faworytem, a im bardziej jej nadskakiwali, tym lepsze miaa o nich mniemanie. Sympatia jej zawsze bya przelotna, nigdy jednak nie bezprzedmiotowa. O, jake mocno odczuwaa teraz Elbieta zo, jakie popeniono, pobaajc takiej dziewczynie! Tsknia za powrotem do domu. Chciaa ju widzie, sysze, co si tam dzieje, dzieli z Jane kopoty, jakie musiay na ni teraz spa przy takim zamieszaniu w domu. Ojciec przecie wyjecha, a matka jest niezdolna do najmniejszego wysiku i wymaga nie ustannej opieki. Cho Elbieta bya prawie pewna, e nic ju nie da si zrobi dla Lidii, pomoc wuja wydawaa si spraw ogromnej wagi, tote z bolesnym niepokojem wyczekiwaa jego powrotu. Pastwo Gardiner wrcili piesznie, przeraeni, gdy ze sw sucego wynikao, e Elbieta rozchorowaa si nagle. Uspokoia ich wic w tym wzgldzie, po czym wyjania ywo, dlaczego ich wezwaa, czytajc gono oba listy, za postscriptum drugiego - tonem drcym z przejcia, bo Lidia nigdy nie bya przez wujostwo lubiana. Pastwo Gardiner ogromnie si przejli, sprawa dotyczya przecie nie tylko Lidii, lecz caej rodziny. Po pierwszych okrzykach zdumienia i przeraenia pan Gardiner obieca natychmiast, e uczyni wszystko, co tylko w jego mocy. Cho Elbieta

52

bya tego z gry pewna, podzikowaa mu ze zami. Caa trjka oywiona jednym duchem szybko uzgodnia wszystko co tyczyo si wyjazdu. Mieli wyruszy std jak najszybciej. - Ale c zrobimy z zaproszeniem do Pemberley - zawoaa pani Gardiner. - John mwi nam, e kiedy go po nas posyaa, pan Darcy by u ciebie. Czy to prawda? - Tak, powiedziaam, e nie bdziemy mogli dotrzyma obietnicy. To jest ju zaatwione. - Co jest zaatwione? - zapytaa pani Gardiner, gdy Elbieta wybiega z pokoju, by si pakowa. - Czyby byli w tak zayych stosunkach, by wyjawia mu wszystko? Ach, ebym ja wiedziaa, jak to jest naprawd! Byy to jednak yczenia daremne, a w kadym razie mogy tylko suy za pewne urozmaicenie w nastpnej godzinie popiechu i zamtu. Gdyby Elbieta nie miaa nic do roboty, z pewnoci byaby przekonana, i wszelkie zajcie jest rzecz niemoliw dla kogo w takim strapieniu, musiaa jednak wiele spraw zaatwi, tak zreszt jak i ciotka. Midzy innymi trzeba byo napisa kartki do wszystkich znajomych w Lambton z konwencjonalnym wyjanieniem nagego wyjazdu. Po godzinie wszystko byo ukoczone. Pan Gardiner zapaci rachunek w gospodzie - naleao ju tylko rusza. Po bolesnych przejciach porannych Elbieta szybciej, ni przewidywaa, znalaza si w powozie i jechaa do Longbourn.

53

XLVII - Przemylaem sobie ca spraw raz jeszcze - zwrci si do Elbiety pan Gardiner, kiedy wyjedali z miasteczka - i doprawdy, rozwaywszy wszystko gruntownie, jestem coraz bardziej skonny sdzi o tym tak jak twoja starsza siostra. Wielce mi si wydaje nieprawdopodobne, by mody czowiek powzi podobny zamiar w stosunku do dziewczyny, ktra nie jest pozbawiona opieki i przyjaci i ktra bawi w gocinie u ony jego wasnego pukownika. Naprawd, wydaje mi si, e trzeba mie najlepsze nadzieje. Czy on mg przypuci, e przyjaciele nie upomn si o ni? Czy mg oczekiwa, i regiment uzna go za swego po takim afroncie wyrzdzonym pukownikowi Forsterowi? Pokusa zupenie jest niewspmierna do ryzyka. - Naprawd tak mylisz, wujku? - ucieszya si Elbieta, a twarz jej pojaniaa na chwil. Sowo daj, zaczynam sama by zdania wuja - wtrcia ciotka. - Doprawdy, byoby to zbyt sprzeczne z jego poczuciem przyzwoitoci, honorem i wasnym interesem. Nie mog a tak le myle o Wickhamie. Czyby ty rwnie, Lizzy, tak ze miaa o nim mniemanie, by uwaa, e jest do tego zdolny? - Moe nie do tego, by zaniedba wasny interes. O wszelkie inne zaniedbania mog go posdzi. Gdyby to, doprawdy, tak byo! Nie miem jednak mie nadziei. Jeli chcieli wzi lub, czemu od razu nie pojechali do Szkocji? - Po pierwsze - odpar pan Gardiner - nie ma adnej pewnoci, i nie pojechali do Szkocji. - Och, to przesiadanie si z karetki pocztowej do najtego powozu jest bardzo podejrzane. A poza tym nie znaleziono ich ladw na drodze do Barnet. - No wic zamy nawet, e s w Londynie. Mogli tam pojecha chociaby ze wzgldu na ch ukrycia si - z tej zwykej, prostej przyczyny. Trudno przypuci, by jedna czy druga strona grzeszya nadmiarem pienidzy. Mogo im przyj do gowy, i o wiele wygodniej i o wiele taniej mog si pobra w Londynie ni w Szkocji. - Ale dlaczego ta tajemnica? Dlaczego ich maestwo musi by sekretnie zawarte? Och, nie, nie, to niepodobne! Z listu Jane wynika, e najbliszy przyjaciel by

54

pewny, i Wickham nie ma zamiaru polubi Lidii. On nigdy si nie oeni z kobiet, ktra nie ma ani pensa. Nie moe sobie na to pozwoli. A c wniesie mu Lidia, c moe mu da oprcz modoci, zdrowia i pogody? Przecie to mu nie pozwoli zapomnie, e na innym maestwie mgby o wiele bardziej skorzysta. Nie potrafi powiedzie, czy wyobraenia Wickhama o niesawie, jak cignie na siebie wrd kolegw z puku mogyby go powstrzyma przed tak haniebnym krokiem, nic bowiem nie wiem o skutkach takich postpkw. Co do pozostaych twoich zastrzee, wujku, obawiam si, ze nie wytrzymuj krytyki. Lidia nie ma braci, ktrzy by si za ni ujli, a Wickham widzia opieszao ojca i jego, zdawaoby si, mae zainteresowanie sprawami rodzinnymi, tote mg wycign wniosek, i ojciec bdzie w caej tej sprawie robi mniej ni kady przecitny ojciec w podobnej sytuacji. - Ale czy moesz przypuci, by Lidia nie miaa wzgldu na nic prcz mioci, by si zgodzia y z nim inaczej ni w maestwie? - To wyglda to jest najbardziej wstrzsajce - odpara Elbieta ze zami w oczach - by siostrzane poczucie przyzwoitoci i cnoty dopucio jakiekolwiek wtpliwoci. Lecz doprawdy nie wiem, co powiedzie. Moe j krzywdz. Jest jednak bardzo moda, nikt jej nigdy nie uczy myle o sprawach powanych, a od ostatnich miesicy nie, od roku nawet zajmowaa si tylko poch zabaw. Pozwolono jej trwoni czas w nierbstwie i pustocie, i oddawa si wszelkim przypadkowym wpywom. Odkd puk hrabstwa X zosta zakwaterowany w Meryton, Lidia nie mylaa o niczym innym oprcz mioci, flirtu i oficerw. Poprzez ustawiczne gadanie i mylenie o tym robia wszystko, co w jej mocy, by jeszcze bardziej jak by to powiedzie uwraliwi swoje i tak do ju wraliwe uczucia. A wiemy wszyscy dobrze, i Wickham ma wszelkie dane po temu, by zarwno urod, jak i obejciem oczarowa kobiet. - Ale sama widzisz, e Jane nie ma o Wickhamie tak zego pojcia i nie wierzy, by by zdolny do powzicia takich zamiarw - rzeka ciotka. - O kim Jane kiedykolwiek mylaa co zego? Kogo, bez wzgldu na poprzednie jego postpki, podejrzewaa o podobne zamiary, nie majc dowodw? Jane rwnie dobrze jak ja wie, jaki Wickham jest naprawd. Wiemy, e jest rozpustnikiem w caym

55

tego sowa znaczeniu, e jest czowiekiem nieprawym i niehonorowym, e jest kamc, oszustem i oszczerc. - Doprawdy, wiesz to wszystko na pewno? - zapytaa pani Gardiner ogromnie zaintrygowana sam wiadomoci, jak i sposobem, w jaki zostaa wypowiedziana. - Wiem, wiem z pewnoci - odpara Elbieta czerwienic si. - Opowiedziaam wam kilka dni temu, jak nieuczciwie postpowa w stosunku do pana Darcyego, a i ty, ciociu, bdc po raz ostatni w Longbourn, syszaa, jak mwi o czowieku, ktry zachowa si wobec niego tak pobaliwie i wyrozumiale. S te jeszcze inne wzgldy, ktrych mi nie wolno ktre nie s warte, by o nich mwi, ale kamstwa Wickhama o rodzinie z Pemberley nie maj koca. Po tym, co opowiada o pannie Darcy, przygotowana byam, e zobacz pann dumn, wynios i antypatyczn. A przecie wiedzia, e jest odwrotnie. Musia wiedzie, e jest mia i bezporednia, taka, jak poznalimy. - Ale czy Lidia wie o tym wszystkim? Czy to moliwe, by bya niewiadoma tego, co jak wynika z twoich sw, dobrze byo wiadome tobie i Jane? - O, to jest najgorsze ze wszystkiego! Sama o caej sprawie nie wiedziaam a do pobytu w Kent, gdzie czsto widywaam pana Darcyego i jego kuzyna, pukownika Fitzwilliama. Kiedy za wrciam do domu, puk hrabstwa X mia opuci Meryton za tydzie czy dwa. W takiej sytuacji nie wydawao si nam konieczne - bo Jane zaraz wszystko opowiedziaam - ujawnienie prawdy. Komu by co przyszo z tego, e obaliybymy dobr opini, jak miaa o nim caa okolica? Nawet kiedy ju postanowiono, e Lidia pojedzie z pani Forster, nie przyszo mi do gowy, eby jej mwi prawd o Wickhamie. Nie przypuszczaam, e moe jej grozi niebezpieczestwo, jeli nie otworzymy jej oczu, i atwo wam przyjdzie uwierzy, e takie konsekwencje nawet mi w gowie nie postay. - Kiedy wyjedali do Brighton nie miaa pewno powodu do przypuszcze, by si w sobie kochali? - Najmniejszych. Nie mog sobie przypomnie adnych tego rodzaju oznak u ktregokolwiek z nich, a gdybym je nawet dostrzega, pamitaj, ciociu, e nie bylimy

56

rodzin, na ktr warto by byo Wickhamowi trwoni swe uczucia. Kiedy zacign si do wojska, Lidia od razu gotowa bya go admirowa - podobnie zreszt jak my wszystkie. Przez pierwsze dwa miesice kada panna z okolicy Meryton tracia dla niego gow. On jednak nigdy nie wyrnia Lidii szczeglnymi jakimi wzgldami, tote po krtkim okresie szalonego i nieprzytomnego uwielbienia wszystko si skoczyo i znowu zacza darzy ask tych oficerw, ktrzy zwracali na ni wiksz uwag. atwo uwierzy, e przez cay czas podrni nie potrafili zaj si duej innym tematem ni ten, cho niewiele ju nowego mona byo doda do powtarzanych cigle obaw, nadziei i domysw. Elbieta ani przez chwil nie mylaa o niczym innym. Nie pozwala jej na to najokrutniejszy w wiecie bl: wyrzuty sumienia, od ktrych nie moga si wyzwoli nawet na moment. Jechali jak najpieszniej. Jedn noc przespali w przydronej gospodzie, a nastpnego dnia na obiad przyjechali do Longbourn. Wielk pociech bya Elbiecie myl, i Jane nie mczya si przynajmniej dugim wyczekiwaniem. Zncone widokiem powozu dzieci pastwa Gardiner wybiegy na prg, gdy konie wjeday na podjazd, kiedy za powz zajecha pod drzwi, na buziach dziecicych ukazaa si rado i zdumienie, po czym zaczy si szalone skoki i tace. Bya to obiecujca zapowied serdecznych powita. Elbieta wyskoczya z powozu i ucaowawszy popiesznie dzieciarni, popieszya do hallu, gdzie spotkaa Jane, ktra wanie zbiega na d z pokoju matki. Objy si serdecznie, a zy pyny im z oczu. Elbieta nie tracia jednak czasu i natychmiast zacza wypytywa, czy nic nowego nie wiadomo o uciekinierach. - Jeszcze nie - odpara Jane - ale jestem przekonana, e teraz, kiedy drogi wujaszek przyjecha, wszystko bdzie dobrze. - Czy ojciec w Londynie? - Tak, pojecha we wtorek, jak ci pisaam. - A macie od niego czste wiadomoci? - Dotychczas tylko jedn. Napisa do mnie w rod par sw donoszc, e przyjecha szczliwie, i dajc mi wskazwki, o ktre go specjalnie prosiam. Doda tylko,

57

e napisze ponownie dopiero wtedy, kiedy bdzie mia co wanego do zakomunikowania. - A mamusia? Jak si czuje? Jak wy wszyscy? - Mama czuje si chyba znonie, cho przesza ogromny wstrzs. Jest na grze - bardzo si ucieszy waszego przyjazdu. Nie opuszcza swojej gotowalni. Mary i Kitty czuj si, Bogu dziki, zupenie dobrze. - Ale ty! Co z tob! - pytaa Elbieta. - Wygldasz blado. Ile ty musiaa przecierpie! Siostra jednak zapewniaa, i nic jej nie dolega. Rozmawiay jeszcze przez chwil, podczas gdy pastwo Gardiner zajci byli dziemi. Wreszcie weszli do domu, a Jane podbiega do nich, witajc i dzikujc im na przemian ze zami i radoci. Kiedy znaleli si w bawialni, wujostwo powtrzyli pytania, ktre zadaa ju Elbieta. Wkrtce wszyscy wiedzieli, e nie ma adnych nowych wiadomoci. Dobre serce kazao jednak Jane wierzy cigle, i wszystko pomylnie si skoczy. Wci przypuszczaa e jeszcze bdzie dobrze, e nastpny ranek przyniesie list albo od Lidii, albo od ojca i wyjani ich poczynania lub, by moe, zawiadomi o lubie. Po krtkiej rozmowie udali si wszyscy do pokoju pani Bennet, ktra przyja ich dokadnie tak, jak mona si byo spodziewa: zami, wyrazami rozpaczy, oskareniem niegodziwego Wickhama i wyrzekaniem na swe cierpienia i strapienia - sowem, alem do wszystkich oprcz tej, ktrej niedostwo i gupota w gwnej mierze byy przyczyn bdw Lidii. - Gdybym to ja moga - jczaa pani Bennet - postawi na swoim i jecha do Brighton z wszystkimi dziewcztami, nigdy by do tego nie doszo. Biedna Lidia, nie byo nikogo, kto by si ni opiekowa. Jak mogli Forsterowie spuci j choby na chwil z oczu! Jestem pewna, e musieli czego zaniedba, bo to nie jest dziewczyna, ktra by co podobnego zrobia, gdyby si jej dobrze pilnowao. Zawsze mwiam, e oni si nie nadaj do tego, ale mnie przekrzyczano, jak zwykle. Nieszczsne dziecko! A jeszcze mj m wyjecha! Wiem, e bdzie si pojedynkowa z Wickhamem, jak go tylko spotka, a Wickham go zabije i co si z nami stanie? Collinsowie wyrzuc nas std, nim on ostygnie w grobie, i nie wiem, co poczniemy, jeli si nami nie zajmiesz, mj bracie. Wszyscy prosili, by nie mwia takich strasznych rzeczy, a pan Gardiner,

58

upewniwszy siostr o swym przywizaniu do niej i caej jej rodziny, obieca, e ju nastpnego dnia bdzie w Londynie, gdzie pomoe szwagrowi we wszystkich staraniach, by odnale Lidi. - Nie wszczynaj, siostro, niepotrzebnej paniki - doda. - Cho naley przygotowa si na najgorsze, nie ma potrzeby myle o tym jako o rzeczy pewnej. Tydzie jeszcze nie upyn, odkd opucili Brighton. Za kilka dni moemy mie od nich jakie wiadomoci, a pki nie usyszymy, e nie brali lubu lub e nie maj zamiaru go bra, nie naley traci nadziei. Zaraz po przyjedzie do Londynu pjd do szwagra, sprowadz go do siebie na Gracechurch i tam naradzimy si, co dalej robi. - Drogi mj bracie! - woaa pani Bennet. - Tego wanie najgorcej sobie yczyam. Kiedy przyjedziesz do Londynu, prosz ci, znajd ich bez wzgldu na to, gdzie s, i jeli si jeszcze nie pobrali, to zrb tak, eby si pobrali. Jeli za idzie o wypraw, to niech na ni ze lubem nie czekaj, tylko powiedz Lidii, e dostanie tyle pienidzy, ile bdzie chciaa, by j sobie kupi po lubie. A przede wszystkim nie pozwl si pojedynkowa mojemu mowi. Powiedz mu, w jakim jestem straszliwym stanie, powiedz, e boj si o moje zmysy, e mnie tak trzsie, e mam takie dreszcze po caym ciele, takie kucie w boku i ble gowy, i takie bicie serca, e ani w dzie, ani w nocy nie mog zazna chwili spokoju. I powiedz mojej drogiej Lidii, eby nie zamawiaa sukien, pki si ze mn nie naradzi, bo nie wie, jakie magazyny s najlepsze. O mj bracie, jaki ty dobry! Wiem, e dasz sobie rad ze wszystkim. Pan Gardiner upewni j po raz wtry, i zrobi wszystko, co tylko bdzie mg, lecz musia jednoczenie zaleci jej umiarkowanie zarwno w nadziejach, jak i obawach. Rozmawia z ni tak, pki nie podano obiadu, wwczas wszyscy wyszli zostawiajc j, by wylewaa ale przed gospodyni, ktra zajmowaa si ni pod nieobecno crek. Cho pastwo Gardiner nie byli przekonani o rzeczywistej potrzebie takiego odseparowania od rodziny, nie prbowali si temu przeciwstawia, wiedzieli bowiem, i pani Bennet nie ma na tyle taktu, by milcze w obecnoci usugujcej przy stole suby. Sdzili, i bdzie lepiej, jeli jedna tylko, najbardziej godna zaufania osoba, pozna wszystkie jej obawy i troski.

59

W jadalni doczyy si do nich po chwili Kitty i Mary, ktre, kada w swoim pokoju, zbytnio byy zajte, by przyj wczeniej. Jedna wracaa od ksiek, druga od toaletki, twarze miay do spokojne. Trudno byo w nich dostrzec wiksze zmiany, chyba tylko, e gos Kitty nabra wicej ktliwych tonw na skutek utraty ukochanej Lidii czy te przykroci, jakich sama w zwizku z tym doznaa. Mary za do tego stopnia panowaa nad sob, e z gboko filozoficznym wyrazem szepna Elbiecie zaraz, gdy usiady do stou: - To bardzo niefortunna historia i prawdopodobnie bdzie szeroko omawiana w caym hrabstwie. Musimy jednak zatamowa powd zoliwoci i wla w zranione nasze ona balsam siostrzanej pociechy. To nasz obowizek. Zobaczywszy za, e Elbieta nie ma zamiaru odpowiada, dodaa: - Jakkolwiek sprawa ta moe by bardzo niefortunna dla Lidii, powinnymy wycign z niej poyteczn nauczk: e dla kobiety utrata cnoty jest niepowetowanym zem, e jeden faszywy krok niszczy bezpowrotnie jej przyszo, e reputacja jest rzecz rwnie kruch jak pikn i e kobieta nigdy nie moe do si pilnowa przed tymi przedstawicielami pci przeciwnej, ktrzy sobie na zaufanie nie zasuyli. Elbieta podniosa wzrok ze zdumienia, zbyt jednak bya przygnbiona, by odpowiedzie, Mary za w dalszym cigu pocieszaa si podobnymi umoralniajcymi wnioskami z ich wieego nieszczcia. Po poudniu starsze panny Bennet znalazy wreszcie p godzinki na rozmow. Elbieta natychmiast skorzystaa z okazji, by wypyta Jane o wszystko, ta za rwnie chtnie odpowiadaa. Opakay wsplnie straszne nastpstwa wypadku, ktry Elbieta uwaaa za prawie pewny, a Jane za prawdopodobny, po czym modsza siostra poprosia: - Powiedz mi o tym wszystko, wszystko, czego jeszcze nie wiem. Wyjaw kady szczeg. Co mwi pukownik Forster? Czy nic nie podejrzewano, za nim oni uciekli? Musiano ich przecie czsto widywa zrazem? - Pukownik Forster przyzna, e podejrzewa pewn skonno, szczeglnie ze strony Lidii, nie widzia jednak najmniejszych powodw do niepokoju. Tak mi go al. Zachowywa si grzecznie i niezwykle mio. Wybiera si do nas, by nas zapewni, jak

60

bardzo mu przykro, jeszcze nim ktokolwiek przypuci, e nie pojechali do Szkocji. Pierwsze tego rodzaju pogoski Przyspieszyy tylko jego wyjazd. - A czy Denny by pewny, i Wickham si nie chce eni? Czy wiedzia o jego zamierzonym wyjedzie? Czy pukownik Forster sam z nim rozmawia? - Tak, ale kiedy pukownik go pyta, Denny zaprzeczy, by cokolwiek byo mu o ich planach wiadome, i nie chcia wypowiedzie na ten temat swojego zdania. Nie potwierdzi te swego poprzedniego przekonania, e uciekinierzy nie wzili lubu, i z tego powodu skonna jestem przypuszcza, i poprzednio mogli go byli le zrozumie. - A nim pukownik Forster przyjecha, nikt z was pewno nie wtpi w ich maestwo? - Jakeby mg podobny pomys przyj nam do gowy? Byam troch niespokojna o szczcie siostry w tym zwizku, wiedziaam bowiem, i postpowanie pana Wickhama nie zawsze byo waciwe. Rodzice nie wiedzieli nic o tym, czuli tylko, e ich krok jest bardzo nierozwany. Wwczas Kitty oznajmia nam triumfalnie - co chyba jest zupenie naturalne - i wie o wiele wicej ni my wszyscy i e w ostatnim licie Lidia przygotowaa j na ucieczk. Wyglda na to, e ju od wielu tygodni wiedziaa o ich mioci. - Ale nie przed wyjazdem Lidii do Brighton. - Nie, wydaje mi si, e nie. - A czy odniosa wraenie, e pukownik Forster ma z opini o Wickhamie? Czy on zna go takim, jakim jest naprawd? - Musz przyzna, e nie mwi o Wickhamie tak dobrze jak dawniej. Teraz uwaa go za utracjusza i wiatrogowa. A od tego smutnego zajcia ludzie zaczli mwi, e Wickham zostawi wiele dugw w Meryton. Mam jednak nadziej, e to nieprawda. - O Jane, gdybymy byy mniej dyskretne, gdybymy powiedziay, co o nim wiemy, moe by si to wszystko nie stao? - Moe postpiybymy lepiej - odpara Jane. - Ale ujawnia czyje dawne grzechy nie wiedzc, czy si nie zmieni, wydawao si postpkiem niewybaczalnym. - Miaymy najlepsze intencje.

61

Czy pukownik Forster powtrzy dokadnie, co Lidia napisaa w kartce do jego ony? Owszem, przywiz nam ten licik. Jane wyja go z woreczka i podaa Elbiecie. Brzmia, jak nastpuje: Droga moja Harriet! Bdziesz si miaa, kiedy si dowiesz, gdzie pojechaam, a i ja sama musz si mia, kiedy sobie wyobra, jak bardzo si zdziwisz nie znalazszy mnie jutro rano. Jad do Gretna Green, a jeli nie zgadniesz z kim, to jeste gska, bo na wiecie jest tylko jeden mczyzna, ktrego kocham, anio prawdziwy. Nie mogabym bez niego zazna szczcia, wic myl, e nic nie szkodzi, jeli pojad. Jeli nie masz ochoty, moesz nie posya do Longbourn wiadomoci o moim wyjedzie, bd mieli tym wiksz niespodziank, kiedy sama do nich napisz podpisujc si: Lidia Wickham. C to za pyszny dowcip! Ledwo mog pisa, tak si miej. Prosz ci, przepro Pratta, e nie dotrzymaam obietnicy i nie zatacz z nim dzi wieczorem. Powiedz, e przypuszczam, i mi wybaczy, gdy si dowie a wszystkim, i zapewnij go, e z przyjemnoci zatacz z nim na nastpnym balu, kiedy si znw spotkamy. Przyl po moje rzeczy zaraz po powrocie do Longbourn, ale chciaabym bardzo, eby kazaa Sally zacerowa to wielkie pknicie w mojej starej mulinowej sukni, nim j zapakuje. Do widzenia. Pozdrw pukownika. Mam nadziej, e wzniesiecie toast za nasz szczeliw podr. Twoja oddana przyjacika Lidia Bennet - Niemdra, bezmylna Lidia! - zawoaa Elbieta koczc czyta. - C za list, i to w takim momencie pisany! Ale daje nam przynajmniej pewno, e ona mylaa powanie o tym, dokd jedzie. Mg j w drodze nakoni, by zmienia zdanie, w kadym razie haba nie bya przez ni zamierzona. Biedny nasz ojciec! Jake on musia to odczu! - W yciu nie widziaam kogo tak wstrznitego. Przez dziesi minut nie mg wydoby sowa. Matka rozchorowaa si natychmiast, i takie byo zamieszanie w domu!

62

- Jane! - zawoaa Elbieta - czy chocia jedna osoba ze suby nie wiedziaa do wieczora o wszystkim? - Nie wiem. Moe kto nie wiedzia. Trudno byo pilnowa si w takiej sytuacji. Mama dostaa ataku histerii, a cho staraam si jej pomc, jak mogam, obawiam si, e nie zrobiam wszystkiego, co w mojej mocy. Ale byam tak przeraona tym, co si w kadej chwili moe sta, e przestaam panowa nad sob. - Pielgnowanie matki jest ponad twoje siy. le wygldasz. Och, dlaczego mnie tu nie byo! Musiaa zupenie sama upora si ze wszystkimi kopotami. - Mary i Kitty byy bardzo dobre i z pewnoci pragny mi pomc, ale nie chciaam ich wykorzystywa. Kitty jest szczupa i wta, a Mary tyle si uczy, e nie powinno si jeszcze skraca jej godzin wypoczynku. Ciocia Philips przyjechaa do Longbourn we wtorek po wyjedzie ojca i bya tak dobra, e zostaa ze mn do czwartku. Bya dla nas wielk pomoc i pocieszeniem. Lady Lucas rwnie bya bardzo mia, przysza tu we rod rano, by nam wyrazi wspczucie, i proponowaa pomoc jednej ze swych crek, gdyby byo trzeba. - Lepiej by zrobia, gdyby siedziaa w domu - nachmurzya si Elbieta. - Moe miaa najyczliwsze zamiary, ale w takim nieszczciu najlepiej jest nie widywa ssiadw. Nikt nam pomc nie moe, a wspczucie jest nieznone. Nieche si ciesz z pewnej odlegoci i niech im to wystarczy. Zacza si potem wypytywa, w jaki sposb ojciec zamierza szuka w Londynie Lidii. - Zdaje mi si - odpara Jane - e chcia jecha do Epsom, gdzie po raz ostatni zmieniali konie, pogada z pocztylionami, sprbowa, czy nie uda mu si czego z nich wycign. Pierwszym jego zadaniem jest odkrycie numeru powozu, ktry najli w Clapham. Przyjecha z pasaerem z Londynu. Ojciec przypuszcza, i mody czowiek i dama przesiadajc si z karetki pocztowej do wynajtego powozu musz wzbudzi zaciekawienie, i dlatego chcia rozpytywa si w Clapham. Gdyby mona byo doj, dokd wonica odwozi poprzedniego pasaera, to ojciec mgby si tam dowiedzie, jaki by numer i miejsce postoju powozu. Nic nie wiem o adnych dalszych planach, ojciec

63

tak si pieszy i tak by zdenerwowany, e nawet i to z trudem z niego wydobyam.

64

XLVIII Nastpnego ranka wszyscy oczekiwali listu od pana Benneta, poczta jednak nie przyniosa od niego ani sowa. Rodzina wiedziaa, i ojciec zazwyczaj bywa w korespondencji opieszay i niedbay, w tym jednak wypadku przypuszczano, e zmusi si do wysiku. Musieli wic przyj, e pan Bennet nie ma adnych pocieszajcych wiadomoci, byliby jednak zadowoleni, gdyby chocia to mogo by zupenie pewne. Pan Gardiner doczeka si tylko przyjcia poczty i odjecha. Po jego wyjedzie mogli si ju spodziewa regularnych wiadomoci. Ponadto pan Gardiner obieca przy poegnaniu, i bdzie nalega, by pan Bennet jak najszybciej wrci do domu, co niezmiernie pocieszyo pani Bennet, ktra uwaaa, e tylko powrt moe uchroni ma od mierci w pojedynku. Pani Gardiner postanowia zosta z dziemi w Hertfordshire jeszcze kilka dni, sdzc, e moe si przyda siostrzenicom. Pomagaa im w pielgnowaniu pani Bennet i bya im ogromn pociech w chwilach odpoczynku. Druga ciotka rwnie odwiedzaa je czsto, chcc, jak to zawsze mwia, podnie je na duchu i rozerwa troch, chocia nigdy nie omieszkaa przynie jakiej nowej wiadomoci o ekstrawagancjach i niesolidnoci Wickhama i zwykle zostawiaa siostrzenice jeszcze bardziej przygnbione. Wydawao si, e cae Meryton stara si teraz oczerni czowieka, ktry zaledwie trzy miesice temu by uwaany przez wszystkich za wzr prawoci i cnoty. Okazao si, e ma dugi u kadego kupca w miasteczku, ujawniono te jego miostki, wszystkie zaszczycone mianem uwiedze, w wikszoci kupieckich rodzin. Kady twierdzi, e Wickhan to najwikszy ajdak na wiecie, i kady nagle przypomina sobie, e nigdy nie dowierza tym pozorom cnoty. Cho Elbieta nie dawaa wiary poowie tych pogosek, cz ich musiaa uzna za prawd, co wystarczyo, by jeszcze bardziej umocnia si w powzitym przekonaniu, e jej siostra zmarnowaa sobie ycie. Nawet Jane, ktra dawaa wiar jeszcze mniej licznym wiadomociom tego rodzaju, bya zupenie bezradni, zwaszcza e mija czas, w jakim powinni by otrzyma wieci od uciekinierw, gdyby rzeczywicie pojechali do Szkocji - bo tej myli Jane nigdy nie porzucia cakowicie. Pan Gardiner wyjecha z Longbourn w niedziel. We wtorek rano ona otrzymaa

65

od niego list. Donosi w nim, e natychmiast po przyjedzie odszuka szwagra i namwi go na zamieszkanie w ich domu, e pan Bennet by uprzednio zarwno w Epsom, jak w Clapham, lecz nie dowiedzia si niczego pewnego, i e zamierza teraz dowiadywa si o uciekinierw we wszystkich wikszych hotelach w miecie, przypuszcza bowiem, i mogli tam si zatrzyma z pocztku, zanim znaleli mieszkanie. Pan Gardiner osobicie niczego si nie spodziewa po tych poszukiwaniach, ale poniewa szwagier wiza z nimi nadzieje, mia zarniar mu w tym dopomc. Dodawa te, e pan Bennet nie zamierza jeszcze wraca do domu. Obieca wkrtce napisa znowu. List mia nastpujce postscriptum: Pisaem do pukownika Forstera, proszc go, by prbowa dowiedzie si od najbliszych przyjaci Wickhama, czy mia on jakich krewnych lub bliskich, ktrzy mogliby wiedzie, w jakiej dzielnicy teraz si ukry. Gdyby znalaz si kto, kogo mona by spyta, majc nadziej uzyskania takiej wskazwki, mogoby to przynie konsekwencje najwyszej wagi. W tej chwili nie mamy w rku nic, co by nas mogo zaprowadzi dalej. Przypuszczam, i pukownik Forster zrobi wszystko, by zadouczyni naszej probie. Po gbszym namyle doszedem do wniosku, e moe Lizzy, prdzej ni ktokolwiek inny, wie, kto z rodziny Wickhama yje jeszcze. Elbieta nie moga poj, skd te si wzia podobna wiara, nie bya te w stanie udzieli informacji, ktre mogyby usprawiedliwi przypuszczenia wuja. Nigdy nie syszaa, by Wickham mia jak rodzin oprcz matki i ojca, a ci umarli wiele lat temu. Moe jednak ktry z jego kolegw z puku hrabstwa X bdzie mg powiedzie co wicej. Chocia nie miaa ju wielkich nadziei, proba skierowana do pukownika pozwalaa przynajmniej oczekiwa na co. Dni w Longbourn upyway teraz w cigym niepokoju, ktry wzrasta najbardziej w godzinach, kiedy miaa przyj poczta. Punktem kulminacyjnym codziennych rannych wyczekiwa bya chwila nadejcia listw. One przynios wiadomoci - dobre czy ze. Codziennie oczekiwano wanych nowin. Nim otrzymay nastpn wiadomo od pana Gardinera, przyszed do nich list z innej strony od pana Collinsa. Jane przeczytaa go, poniewa ojciec kaza jej otwiera wszelk korespondencj, jaka nadejdzie w czasie jego nieobecnoci. Elbieta wiedziaa dobrze,

66

jak wielk osobliwoci jest kady list pana Collinsa, zagldaa wic siostrze przez rami i czytaa rwnie. List brzmia nastpujco: Szanowny Panie! Uwaam, i jest moim obowizkiem - ze wzgldu na nasze pokrewiestwo oraz moj pozycj yciow - wyrazi panu ubolewanie w zwizku z cikim strapieniem, jakie nawiedzio dom paski, a o ktrym powiadomi nas wczoraj list z Hertfordshire. Bd pewny, drogi panie, e zarwno maonka moja, jak i ja szczerze wspczujemy tobie i caej twojej rodzinie w waszym blu, blu najokrutniejszym, bowiem przyczyny jego nie da si zatrze do mierci. Nie zabraknie mi jednak argumentw, ktre by mogy umniejszy ciar owego strasznego nieszczcia lub pocieszy pana w strapieniu najokrutniejszym ze wszystkich rodzicielskich strapie. mier paskiej crki byaby bogosawiestwem w porwnaniu z tym, co si stao. Jeszcze za okrutniejszym czyni owo nieszczcie fakt, i s podstawy do mniemania, jak mwi mi droga moja Charlotta, i rozwizo paskiej crki jest wynikiem nadmiernego pobaania jej w domu - cho jednoczenie na pocieszenie pana i pani Bennet skonny jestem twierdzi, i musiaa ju by zepsuta z natury, inaczej nie mogaby si dopuci tak karygodnego wystpku w tak modym wieku. Jakkolwiek byo, trzeba wam gboko wspczu, ktre to mniemanie podziela ze mn nie tylko moja ona, lecz rwnie lady Katarzyna i jej crka, opowiedziaem im bowiem o caej sprawie. Obawiaj si one, podobnie jak ja, i faszywy krok jednej crki zamie ycie wszystkim pozostaym, kt bowiem, jak askawie mwi sama lady Katarzyna, zechce si zwiza z tak rodzin. Ta uwaga kae mi rwnie myle z jeszcze wiksz satysfakcj o pewnym wydarzeniu, ktre miao miejsce w listopadzie zeszego roku, gdyby bowiem sprawy uoyy si inaczej, wasza rozpacz i haba musiayby si sta i moim udziaem. Pozwl mi poradzi sobie, drogi panie, by si nie martwi zbytnio, by odebra na zawsze niegodnemu dziecku skarby swojego uczucia i kaza jej zbiera owoc ohydnego zgorszenia, jakie posiaa. Pozostaj, drogi panie itd. Pan Gardiner nie pisa, pki nie otrzyma odpowiedzi od pukownika Forstera, a i wwczas nie mia nic przyjemnego do powiedzenia. Nikt nie sysza, by Wickham mia

67

choby jednego krewniaka, a pewnym byo, e z nikim nie y w bliskiej przyjani. Poprzednio mia wielu znajomych, lecz odkd wstpi do wojska, z adnym z oficerw nie utrzymywa zayych, bliskich stosunkw. Oprcz obawy przed rodzin Lidii, dodatkowym powodem zachowania ucieczki w tajemnicy by niefortunny stan finansw Wickhama, wyszo bowiem na jaw, i pozostawi za sob dugi karciane na powan sum. Pukownik Forster twierdzi, e na oczyszczenie jego konta w Brighton potrzeba bdzie ponad tysic funtw. W miecie mia rwnie due dugi, lecz najgorsze byy dugi honorowe. Pan Gardiner nie usiowa nawet ukry tych szczegw przed rodzin w Longbourn. Jane suchaa ich z przeraeniem. - Karciarz! - wykrzykna. - To co nowego! O tym nie miaam pojcia! W licie swoim pan Gardiner dodawa, i jutro, czyli w sobot, mog oczekiwa ojca. Bardzo podupad na duchu po bezskutecznych poszukiwaniach i ustpi wobec prb szwagra, zgadzajc si na powrt do domu i pozostawienie panu Gardinerowi dalszych zalenych od okolicznoci dziaa. Usyszawszy to, pani Bennet nie okazaa takiej radoci, jakiej spodzieway si crki, zwaywszy, jak bardzo si przedtem niepokoia o jego ycie. - C to! Wraca do domu bez naszej biednej Lidii? - zawoaa. - Nie moe przecie opuci Londynu, pki ich nie znajdzie. Kt bdzie si pojedynkowa z Wickhamem, kto go zmusi, by si oeni z Lidi, jeli mj m wraca? Poniewa pani Gardiner zacza ju tskni za domem, ustalono, i pojedzie do Londynu w tym samym dniu, w ktrym pan Bennet bdzie wraca. Tak wic powz zabra pani Gardiner, ktra odbya w nim pierwsz cz podry, po czym przywiz do Longbourn swego waciciela. Pani Gardiner wyjedaa w rwnym stopniu zaciekawiona spraw Elbiety i jej znajomego z Derbyshire jak wwczas, kiedy opuszczaa to hrabstwo. Siostrzenica nigdy z rozmysem nie wymienia jego nazwiska w obecnoci ciotki, a nadzieja pani Gardiner, i wkrtce przyjdzie jaki list od niego, okazaa si ponna. Elbieta po powrocie nie otrzymaa adnego listu, ktry mgby pochodzi z Pemberley. Nieszczcie, jakie spado na rodzin, byo cakowicie wystarczajcym

68

usprawiedliwieniem jej smutnego nastroju. Elbieta jednak znaa ju bardzo dobrze swoje uczucia i bya w peni wiadoma, e gdyby nie spotkaa w yciu Darcyego, z pewnoci lepiej by znosia teraz strach przed hab Lidii. Przypuszczaa, e oszczdzioby to jej co drugiej bezsennej nocy. Pan Bennet mia po przyjedzie wygld rwnie spokojny i filozoficzny jak zwykle. Mwi mao, jak zawsze, i nie wspomnia o sprawie, dla ktrej wyjeda z domu. Przez pewien czas crki bay si o niej napomkn. Po poudniu, kiedy przyszed do nich na herbat, Elbieta omielia si wspomnie o ostatnich wydarzeniach. Powiedziaa krtko, jak jej przykro, e tyle musia wycierpie. - Nie mw o tym - odpar. - Kt powinien cierpie jak nie ja? Sam to sprawiem i sam musz teraz paci! - Nie powinien tatu sdzi siebie tak surowo - odpara Elbieta. - Koniecznie pilnuj na przyszo, ebym nie popeni wicej takiego bdu. Natura ludzka tak bardzo jest do niego skonna! Nie, Lizzy, pozwl, bym cho raz w yciu poczu, jak bardzo zawiniem. Nie obawiam si, by mnie to zaamao. Minie w odpowiednio krtkim czasie. - Czy przypuszcza tatu, i s w Londynie? - Tak. Gdzie indziej udaoby im si ukry tak dobrze? - Lidia zawsze bardzo chciaa jecha do Londynu - dodaa Kitty. - Wobec tego jest szczliwa - odpar ojciec sucho - a jej pobyt tam potrwa prawdopodobnie do dugo. - Po krtkiej chwili milczenia cign dalej: - Lizzy, nie mam do ciebie pretensji za suszne rady, ktre mi daa kiedy, w maju. Zwaywszy ostatnie wypadki, rady te dowodz nieprzecitnoci umysu. Przerwaa im Jane, ktra zasza, by wzi herbat dla matki. - Paradne! - zamia si pan Bennet. - Ale przynosi w kadym razie jedn korzy: dodaje nieszczciu wytwornoci. Jutro ja zrobi podobnie. Usid w bibliotece szlafmycy i pudermantlu, i bd wam sprawia tyle kopotu, ile tylko zdoam, albo lepiej wstrzymam si jeszcze, pki Kitty nie ucieknie.

69

- Nie mam zamiaru ucieka, tatusiu - rzeka Kitty gniewnie. - Gdybym ja pojechaa do Brighton, zachowaabym si przyzwoiciej ni Lidia. - Gdyby ty pojechaa do Brighton! Nie pucibym ci nawet do Eastburne, nie dabym pidziesiciu funtw, e nie uciekniesz. Nie, Kitty, wreszcie nauczyem si ostronoci, a ty poczujesz tego skutki. Ani jeden oficer nie wejdzie do mojego domu, ani nie przejdzie przez nasz wie. Bale bd surowo zabronione, chyba e bdziesz taczya zawsze z ktr ze swych sistr. I nie ruszysz si z domu, pki nie dowiedziesz e kadego dnia potrafisz spdzi rozsdnie choby dziesi minut. Kitty, ktra wzia to wszystko na serio, zacza paka. - Dobrze ju, dobrze - pociesza j - nie bd taka nieszczliwa. Jeli przez dziesi lat bdziesz si zachowywaa przyzwoicie, zabior ci do teatru.

70

XLIX W dwa dni po powrocie pana Benneta, kiedy Jane i Elbieta przechadzay si wanie wrd krzeww na tyach domu, zobaczyy zbliajc si ku nim gospodyni. Mylay, e przychodzi, by je poprosi do matki, wyszy wic jej naprzeciw, ona jednak zamiast przekaza im wezwanie pani Bennet, zwrcia si do Jane: - Przepraszam bardzo, panienko, e przeszkadzam, ale mylaam, e moe ma panienka jakie dobre wiadomoci z Londynu, wic pozwoliam sobie przyj i zapyta. - O czym mwicie, Hill? Nie byo adnych wiadomoci z Londynu. - Oj, panienko! - krzykna gospodyni ze zdumieniem - to panienka nic nie wie, e jest kurier od pana Gardinera do naszego pana. Przyjecha przed pgodzin i pan ma list. Dziewczta pomkny jak strzay, nie zdywszy nawet powiedzie sowa. Przeleciay jak huragan przez hali i jadalni i wpady do biblioteki. Ojca nie byo nigdzie. Miay go ju szuka na grze u matki, kiedy zobaczyy kamerdynera. - Jeli panienki szukaj pana - powiedzia - to poszed tam, w kierunku lasku. Na te sowa dziewczta z powrotem pomkny przez hall i dalej przez trawnik ku ojcu, ktry zamylony szed w kierunku niewielkiego zagajnika, wytyczajcego jeden bok oklnikw. Jane nie bya tak lekka i zaprawiona w biegu jak Elbieta, tote znalaza si w tyle, kiedy modsza siostra, z trudem chwytajc oddech, podbiega do ojca i zawoaa niecierpliwie: - Tatusiu! Jakie wiadomoci? Jakie wiadomoci? Dostae list od wujka? - Tak, przysa mi list przez kuriera. - Jakie wiadomoci: ze czy dobre? - Czeg dobrego moemy si spodziewa? - odpar, wycigajc list z kieszeni. Ale moe chcesz przeczyta? Elbieta niecierpliwie chwycia pismo. Wanie nadbiega Jane. - Czytaj gono - powiedzia ojciec. - Sam nie bardzo rozumiem, o co tam chodzi. Gracechurch Street, poniedziaek, 2 sierpnia Drogi mj szwagrze!

71

Mog ci wreszcie przesa nieco wiadomoci o mojej siostrzenicy, i to takich, ktre - oglnie biorc uznasz chyba za pomylne. Wkrtce po twoim sobotnim wyjedzie udao mi si dowiedzie, w jakiej dzielnicy Londynu zamieszkali. Szczegy zachowam do naszego spotkania. Wystarczy, by wiedzia, i zostali znalezieni. Widziaem si z obydwojgiem. - A wic tak, jak przypuszczaam! - zawoaa Jane. - Wzili lub. Elbieta czytaa dalej: Widziaem si z obydwojgiem. Nie brali lubu, nie mieli te, jak stwierdziem, adnych po temu zamiarw. Jeli jednak zgodzisz si wypeni zobowizanie, jakie omieliem si podj w twoim imieniu, wkrtce, mam nadziej, maestwem zostan. Potrzebne jest tylko, by zapewni swej crce zapisem prawnym okrg sum piciu tysicy funtw z pienidzy zabezpieczonych dla twoich dzieci po mierci twojej i twej ony. Poza tym musisz si zobowiza, i bdziesz jej do koca swego ycia wypaca sto funtw rocznie. Takie s warunki, ktre wziwszy wszystko pod uwag, przyjem bez wahania w twoim imieniu - oczywicie na tyle, na ile byem w moim pojciu upowaniony. Wyl ten list przez kuriera, bym mg bezzwocznie otrzyma od ciebie odpowied. Z powyszych szczegw wywnioskujesz bez trudu, i pan Wickham nie jest w tak beznadziejnej sytuacji materialnej, jak to oglnie przypuszczano. W tym wzgldzie wiat si myli. Mio mi te powiedzie, e nawet po spaceniu wszystkich jego dugw zostanie jeszcze troch pienidzy na zabezpieczenie bytu mojej siostrzenicy - oczywicie liczc rwnie to, co dostanie z domu. Jeli - a spodziewam si tego - przylesz mi upowanienie do dziaania tu w twoim imieniu, natychmiast dam Haggerstonowi wskazwki, jak ma przygotowa w zapis. Nie ma najmniejszej potrzeby, by ponownie przyjeda do Londynu. Sied spokojnie w Longbourn i polegaj na mojej rzetelnej nad spraw pieczy. Wylij odpowied jak najszybciej i pamitaj, pisz jasno. Doszlimy do wniosku, i najlepiej bdzie, jeli Lidia wyjdzie za m z tego domu - mam nadziej, e zgadzasz si ze mn. Przyjeda do nas dzisiaj. Napisz znowu zaraz, kiedy zostan powzite jakie dalsze postanowienia.

72

Twj itd. Edw. Gardiner - Czy to moliwe? - zawoaa Elbieta, skoczywszy list. - Czy to moliwe, by on si z ni oeni? - A wic Wickham nie jest taki pody, jak nam si zdawao - dodaa Jane. - Tatusiu kochany, winszuj ci. - A odpisa ju tatu? - pytaa Elbieta. - Nie, ale trzeba to bdzie zaraz zrobi. Zacza go prosi z powag, by nie traci czasu i zaraz zabra si do listu. - Tatusiu drogi - prosia - niech tatu wraca i pisze. Kada chwila jest wana w takiej sprawie. - Niech tatu pozwoli mnie odpisa - powiedziaa Jane - jeli sam nie ma na to ochoty. - Ochoty nie mam, bynajmniej - odpar - ale list napisa trzeba. Mwic to, zawrci wraz z crkami do domu. Wolno mi zapyta - szepna Elbieta - czy musi si tatu zgodzi na te warunki? - Na te warunki! Wstyd mi, e on da tak mao. - I musz si pobra. Przecie to straszny czowiek! - Tak, musz si pobra. Nie ma innego wyjcia. S jednak dwa pytania, na ktre chciabym bardzo umie sobie odpowiedzie: pierwsze - ile pienidzy wyoy wasz wuj, by doprowadzi do tego, a po drugie - jak ja mu te pienidze zwrc. - Pienidze! Wujek! - zakrzykna Jane. - O czym tatu mwi? - O tym, e aden mody czowiek przy zdrowych zmysach nie oeniby si z Lidi, majc po temu tak ma zacht jak sto funtw rocznie i pi tysicy po mojej mierci. - To prawda - odpara Elbieta - cho mnie to nie przyszo do gowy. Po spaceniu dugw, jeszcze mu co zostanie. O, to dzieo wujka. Szlachetny, szczodry czowiek! Ile wzi na siebie kopotw. Maa suma nie wystarczyaby na to wszystko. - Nie - odpar ojciec. - Wickham byby idiot, gdyby j bra z mniejszym posagiem

73

ni dziesi tysicy funtw. Nie chciabym tak le o nim myle na samym pocztku naszych rodzinnych stosunkw. - Dziesi tysicy funtw! Wielki Boe! Jak mona spaci choby poow takiej sumy? Pan Bennet nie odpowiedzia i szli dalej w zamyleniu. W domu ojciec poszed do biblioteki, by odpisa na list, dziewczta za weszy do jadalni. - Wic naprawd maj si pobra! - mwia Elbieta, gdy zostay same. - Jakie to dziwne! I za to musimy by wdziczni Opatrznoci. Musimy si cieszy z ich lubu, chocia wiemy, e nie moe by szczliwa z tak okropnym czowiekiem jak Wickham! O Lidio! - Pocieszam si myl - odpara Jane - e Wickham na pewno nie polubiby Lidii, nie kochajc jej prawdziwie. Drogi nasz wuj z pewnoci mu pomg w spaceniu dugw, nie wierz jednak, by mu da dziesi tysicy funtw czy co podobnego. Ma przecie wiele wasnych dzieci, a moe ich mie jeszcze wicej. Jakeby wic mg da choby poow tak znacznej sumy? - Gdybymy mogli wiedzie, ile wynosz wszystkie jego dugi i ile postanowi wzi wraz z nasz siostr, mielibymy dokadn sum, jak dosta od wujaszka, bo Wickham nie ma ani pensa. Nigdy nie bdziemy si mogli odwdziczy wujkowi i cioci za ich dobro. Wzili j do swojego domu i dali jej opiek i przyjazne wsparcie. Jest to powicenie, ktrego lata wdzicznoci nie spac. W tej chwili jest ju u nich. Jeli ich dobro nie sprawi, by poczua, jak bardzo zawinia, to nie zasuguje na szczcie. Jak te mogo wyglda jej pierwsze spotkanie z cioci! - Musimy stara si zapomnie o postpkach jednego i drugiego. Sdz, e jednak bd szczliwi. Wierz, e zgoda Wickhama na maestwo jest dowodem, i zaczyna przyzwoicie myle. Mog oboje spowanie pod wpywem wzajemnego uczucia. Pocieszam si myl, e osid gdzie i bd yli spokojnie i tak rozsdnie, e po pewnym czasie dawne ich szalestwa pjd w niepami. - Postpkw ich nikt nie jest w stanie zapomnie - odpara Elbieta. - Ani ty, ani ja, ani nikt. Nie ma sensu mwi o tym. Nagle dziewcztom przyszo do gowy, e matka prawdopodobnie nie wie jeszcze o niczym. Weszy wic do biblioteki i spytay ojca, czy

74

nie yczy sobie, powiadomiy matk. Pisa wanie. Nie podnoszc gowy, odpar chodno: - Prosz, jeli macie ochot. - Czy moemy zabra list wujka, by jej przeczyta? - Bierzcie, co chcecie, i wynocie si. Elbieta wzia list z biurka i razem z siostr posza na gr. Mary i Kitty byy u matki, mona wic byo od razu zawiadomi wszystkich. Przygotowawszy pani Bennet na dobr wiadomo, przeczytay gono list. Matka ledwo moga si opanowa. Kiedy Jane przeczytaa, i pan Gardiner ma nadziej, e Lidia wkrtce wyjdzie za m, rado pani Bennet wybucha gwatownie, a kade zdanie wzmagao potok sw. Bya teraz rwnie roztrzsiona radoci, jak przedtem przeraeniem i strapieniem. Wystarczyo jej zupenie, i crka wyjdzie za m. Zadowolenia jej nie mcia najlejsza obawa o szczcie Lidii ani wiadomo upokorzenia, jakie ciga postpek crki. - Moja kochana, kochana Lidia! - woaa pani Bennet. - Jakie to nadzwyczajne! Wyjdzie za m! Zobacz j znowu! Bdzie matk w siedemnastym roku ycia! Kochany, dobry mj brat! Wiedziaam, e tak bdzie! Wiedziaam, e wszystko zaatwi! O, jake tskni za ni i kochanym Wickhamem! Ale wyprawa, wyprawa! Zaraz napisz w tej sprawie do bratowej! Lizzy, kochanie, biegnij do ojca i spytaj, ile na to da! Poczekaj, poczekaj, pjd sama! Kitty, zadzwo na gospodyni. Ubior si szybko! Kochana moja Lidia! Jaka to bdzie rado, kiedy si znw spotkamy! Najstarsza crka usiowaa osabi troch ten wybuch radoci, kierujc myli na zobowizanie, jakie zacignli wobec pana Gardinera. - Musimy w duej mierze przypisa szczliwe zakoczenie caej sprawy dobroci wuja - mwia. - Jestemy przekonane, e obieca panu Wickhamowi pomoc pienin. - No, to wszystko w porzdku - odpara pani Bennet. - Kt mia to zrobi jak nie rodzony wuj? Gdyby nie mia ony i dzieci, wszystkie jego pienidze przeszyby na mnie i na moje crki. Pierwszy raz dostajemy co od niego - nie liczc tych kilku prezentw. Taka jestem szczliwa! Wkrtce bd miaa jedn crk zamn. Pani Wickham! Jak to dobrze brzmi. Dopiero w kwietniu skoczya szesnacie lat. Jane, kochana, jestem tak podniecona, e na pewno nie bd zdolna napisa ani sowa, wic ci podyktuj, a ty

75

pisz. Pniej ustalimy z ojcem sprawy pienine, bo trzeba natychmiast wszystko zamwi. Zaja si wic takimi szczegami jak perkal, mulin i batyst i wkrtce podyktowaaby ogromn list zamwie, gdyby Jane nie przekonaa jej - z pewnymi trudnociami - by zaczekaa, a ojciec znajdzie chwil czasu, i naradzia si z nim jednak. Dzie zwoki niewielkie przecie ma znaczenie. Matka bya zbyt szczliwa, by si upiera jak zwykle. Zawitay jej w gowie inne pomysy. - Zaraz, jak tylko si ubior, pojad do Meryton - mwia. - Zawioz siostrze dobr wiadomo. Wracajc mog wstpi po drodze do lady Lucas i pani Long. Kitty, biegnij i powiedz, eby powz zajecha. Przejadka na wieym powietrzu na pewno dobrze mi zrobi! Moe wam co zaatwi w Meryton, dziewczta? O, jest nasza Hill! Kochana moja Hill, syszaa ju dobr nowin? Panna Lidia wychodzi za m, a wy dostaniecie waz ponczu, eby i wam byo wesoo w dzie jej lubu. Gospodyni natychmiast zacza wyraa sw rado. Elbieta przyja jej powinszowania, po czym, majc dosy tego bazestwa, ucieka do siebie, by spokojnie pomyle. Sytuacja biednej Lidii bya i teraz poaowania godna, naleao jednak Bogu dzikowa, e jest taka, a nie gorsza. Tak mylaa Elbieta i chocia zastanawiajc si nad przyszoci siostry nie moga si dopatrze ani podstaw do szczcia, ani nadziei na dobrobyt, to jednak ogldajc si na przeszo, na to, czego si jeszcze dwie gadziny temu wszyscy obawiali, rozumiaa, ile teraz zyskali.

76

L Pan Bennet nieraz ju w przeszoci aowa, e wydawa by cay dochd, zamiast odkada co roku pewn sum i w ten sposb lepiej zabezpieczy dzieci i on na wypadek, gdyby pani Bennet go przeya. Dzisiaj aowa tego jeszcze bardziej. Gdyby speni swj obowizek w tym wzgldzie, Lidia nie zawdziczaaby teraz wujowi tej odrobiny honoru i dobrej reputacji, jak mona jeszcze byo dla niej kupi. Zadowolenie wynikajce z faktu, i zmusio si jednego z najwikszych modych ajdakw w Wielkiej Brytanii, by zosta jej mem, znalazoby waciwe miejsce w uczuciach pana Benneta. By przejty i zmartwiony, i owa sprawa, tak mao korzystna dla wszystkich, zostaa zaatwiona wycznie kosztem szwagra. By te zdecydowany dowiedzie si, jeli to tylko moliwe, ile wyoy pan Gardiner na ow pomoc - i jak najszybciej spaci dug. Po lubie pana Benneta liczenie si z pienidzmi uwaane byo za rzecz niepotrzebn, jako e, oczywicie, mia si urodzi syn. w syn natychmiast po dojciu do penoletnoci mia by ogniwem czcym majtek z rodzin i w ten sposb wdowa i modsze dzieci miay zosta zabezpieczone. Pi crek przyszo na wiat, a syna wci jeszcze oczekiwano. Nawet w wiele lat po urodzeniu Lidii pani Bennet wci jeszcze mylaa, e bdzie miaa syna. Wreszcie opakano smutn prawd - wwczas jednak byo ju za pno na oszczdzanie. Pani Bennet nie miaa do tego talentu i tylko niech pana Benneta do zacigania dugw sprawia, e nie wydawali wicej, ni im na to pozwalay dochody. W umowie maeskiej na pani Bennet i jej dzieci zapisane zostao pi tysicy funtw. Podzia tej sumy pomidzy dzieci zalea od woli rodzicw. Bya to sprawa, ktr chociaby w stosunku do Lidii naleao teraz ustali. Pan Bennet bez wahania przyj przedstawion mu propozycj. Z ogromn wdzicznoci, cho dosy zwile, podzikowa za okazan mu przez szwagra dobro, a nastpnie zadeklarowa na pimie cakowit aprobat wszelkich podjtych poczyna i ch wypenienia wszelkich zobowiza zoonych w jego imieniu. Nie przypuszcza, i nakonienie Wickhama do

77

maestwa z Lidi - jeli w ogle bdzie moliwe - okae si tak dla niego atwe. Nie straci nawet dziesiciu funtw, pacc im rocznie przyobiecane sto, niewiele mniej bowiem wydawa na Lidi, jeliby policzy jej utrzymanie, kieszonkowe oraz cige prezenty w postaci pieninej, jakie otrzymywaa z rk matki. Mi niespodziank sprawi mu fakt, i zaatwienie caej sprawy bdzie wymagao od niego tak miesznych wysikw. Teraz ju chcia mie z tym wszystkim jak najmniej do czynienia. Kiedy min pierwszy wybuch gniewu, ktry pobudzi go do tak energicznych poszukiwa, wrcia naturalnym biegiem rzeczy wrodzona opieszao i niech do wysiku. List zosta wkrtce wysany, gdy pan Bennet potrafi szybko wykona zamierzenie, cho z decyzj zwleka zwykle bardzo dugo. Prosi o dalsze szczegowe wiadomoci, co zawdzicza szwagrowi, zbyt jednak by oburzony na Lidi, by przesya dla niej cho sowo. Dobra nowina szybko rozesza si po domu i z proporcjonaln szybkoci - po okolicy. Ssiedzi przyjli j z filozoficznym spokojem. Prawd mwic, rozmowy w salonach byyby o wiele ciekawsze, gdyby panna Lidia Bennet przesza na utrzymanie parafii lub gdyby w najlepszym wypadku - trzymano j do koca ycia w zamkniciu na jakiej odlegej farmie. Na temat lubu mona byo jednak wiele mwi, a dobrotliwe yczenia wszystkiego dla niej najlepszego skadane przez zoliwe starsze panie w Meryton nie straciy, mimo zmienionych warunkw, swego istotnego znaczenia, przy takim mu bowiem nieudane ycie jest waciwie spraw przesdzon. Przez dwa ostatnie tygodnie pani Bennet nie schodzia na d, tego jednak szczsnego dnia znowu zaja gwne miejsce za stoem. Bya w nastroju mczco radosnym. Najmniejsze poczucie wstydu nie mcio jej wesela. Odkd Jane skoczya szesnacie lat, najwikszym marzeniem troskliwej matki byo maestwo jednej z crek - i to marzenie miao si teraz wanie zici. Myli jej i sowa obracay si tylko wok niezbdnych akcesoriw wszelkich wytwornych lubw: piknych mulinw, nowych powozw i suby. Uporczywie przeszukiwaa cae ssiedztwo, by znale odpowiedni siedzib dla crki. Nie znajc sytuacji materialnej modej pary ani nie zastanawiajc si nawet nad ni, odrzucaa to, co byo jej zdaniem nieodpowiednie ze wzgldu na rozmiary i okazao.

78

- Hyde Park moe by uszed - rozwaaa - gdyby Gouldingowie chcieli si stamtd wynie, albo ten wielki dom w Stoke, gdyby salon by obszerniejszy. Ashworth jest jednak zbyt daleko. Nie znios, by Lidia mieszkaa dalej ni dziesi mil ode mnie. Znowu w Purvis Lodge straszne s mansardy. Dopki suba bya w pokoju, m pozwoli jej snu te rozwaania, pniej jednak powiedzia: - Zanim wynajmiesz jeden lub wszystkie te domy dla swojej crki i zicia, pozwl naprzd, ono, bymy si dobrze zrozumieli. Do jednego domu w tej okolicy nie bd mieli wstpu: nie mog aprobowa ich bezwstydnych postpkw, przyjmujc ich w Longbourn. Po tym owiadczeniu nastpia dyskusja, pan Bennet by jednak nieustpliwy. W dalszej rozmowie poruszyli jeszcze jedn spraw - i pani Bennet usyszaa ze zdumieniem i przeraeniem, e m jej nie da ani gwinei na wypraw dla crki. Owiadczy, e w zwizku z nadchodzc uroczystoci nie okae Lidii najmniejszych dowodw uczucia. Pani Bennet zupenie nie moga tego zrozumie. eby gniew ojca doprowadzi do odebrania crce przywileju, bez ktrego jej maestwo nie ma waciwie znaczenia! To przechodzio wszelkie wyobraenie! Bardziej odczuwaa hab, jak brak nowych sukien okryje maestwo crki, ni wstyd z tego powodu, i Lidia ucieka z Wickhamem i ya z nim dwa tygodnie bez lubu Elbieta aowaa teraz serdecznie, e w chwili rozterki wyznaa panu Darcyemu swoje obawy o Lidi, mylaa bowiem, i skoro maestwo tak szybko z koczy spraw ucieczki, moe uda si ukry nieszczsny jego pocztek przed wszystkimi, ktrzy nie byli ze spraw bezporednio zwizani. Nie obawiaa si, e Darcy przekae t wiadomo dalej. Niewielu byo na wiecie ludzi, ktrych dyskrecji rwnie mocno ufaa, lecz jednoczenie niczyja znajomo ostatnich postpkw Lidii nie bya dla Elbiety rwnie bolesna. Bl ten nie wynika z obawy przed skutkami, jakie moe sama ponie, przed utrat szczcia - tak czy inaczej, wytwarzaa si pomidzy nimi przepa nie do przebycia. Nawet gdyby maestwo Lidii zostao najwaciwiej zawarte, trudno by byo przypuci, by Darcy zechcia poczy si z rodzin, zwizan - oprcz wszelkich innych zastrzee -

79

najmocniejszymi wzami z czowiekiem, ktrym jake susznie pogardza. Nie dziwia si, e przed takimi koneksjami Darcy musi si wzdraga. Ch pozyskania jej wzgldw, ktr tak wyranie okazywa podczas jej pobytu w Derbyshire, nie moga, wedle wszelkich racjonalnych ocen, wytrzyma podobnego ciosu. Elbieta bya upokorzona, zgnbiona. aowaa, lecz nie bardzo wiedziaa, czego waciwie auje. Zacza by zazdrosna jego szacunek, kiedy porzucia ju wszelk nadziej, by Darcy mg j nim jeszcze obdarza. Pragna usysze co o nim, kiedy nie byo najmniejszych szans na wiadomoci. Bya pewna, e mogaby znale z nim szczcie, kiedy nie istniao ju prawdopodobiestwo, by mogli si jeszcze spotka. Czsto wyobraaa sobie, jak bardzo triumfowaby Darcy, gdyby wiedzia, e propozycja, ktr zaledwie cztery miesice temu dumnie odrzucia, teraz zostaaby przyjta z radoci i wdzicznoci. Nie wtpia, e by szlachetny, najszlachetniejszy z mczyzn. Ale by przecie czowiekiem i dlatego musiaby teraz odczuwa satysfakcj. Zacza pojmowa, e Darcy by ze wzgldu na swj rozum i charakter najwaciwszym dla niej mczyzn. Jego rozsdek i usposobienie, cho tak zupenie odmienne, doskonale by jej odpowiaday. Zwizek ten przynisby im obopln korzy: jej ywo i bezporednio mogyby wnie troch gitkoci w jego sposb mylenia i zagodzi obejcie, ona za zyskaay o wiele wicej, a to ze wzgldu na jego wiedz, wyrobione sdy i znajomo wiata. Lecz nie byo nadziei, by podobnie udane maestwo mogo da zachwyconym tumom przykad, czym jest prawdziwa szczliwo dwojga polubionych sobie ludzi. Wkrtce w ich rodzinie mia zosta zawarty zwizek o zupenie innych perspektywach i z gry wykluczajcy wszelkie moliwoci szczcia. Elbieta nie moga sobie wyobrazi, w jaki sposb tych dwoje bdzie potrafio zachowa jak tak niezaleno materialn, moga jednak atwo przewidzie, jak krtko trwa bdzie szczcie pary poczonej tylko dlatego, i namitnoci ich silniejsze byy od cnoty. Wkrtce przyszed nastpny list od pana Gardinera. Na owiadczenie pana Benneta, i wie, co szwagier dla nich zrobi, pan Gardiner odpowiada z prostot, i

80

szczcie wszystkich czonkw rodziny ywo go obchodzi, i zakoczy prob, by nie porusza ju tego tematu nigdy wicej. Najwaniejsz wiadomoci w licie byo, e pan Wickham postanowi porzuci sub w milicji. Zaczem nalega, by to uczyni - pisa pan Gardiner - natychmiast po uzgodnieniu sprawy maestwa. Myl, e zgodzicie si ze mn i uznacie jego wyjcie z tych oddziaw za posunicie waciwe zarwno ze wzgldu na niego, jak i na moj siostrzenic. Pan Wickham zamierza zacign si do regularnej armii - a znalazo si jeszcze kilku dawnych jego znajomych, ktrzy chc mu w tym pomc. Ma obietnic uzyskania stopnia chorego w regimencie generaa X, ktry teraz stacjonuje na pnocy. Myl, e bardzo bdzie dobrze, jeli znajd si tak daleko od nas. Wickham obiecuje uczciwo. Mam nadziej, e wrd obcych ludzi, gdzie nie maj jeszcze zepsutej reputacji, moe bd si zachowywa rozwaniej. Napisaem do pukownika Forstera, powiadamiajc go o naszych obecnych poczynaniach i proszc, by uspokoi wszelkich wierzycieli pana Wickhama w Brighton i okolicach i zawiadomi ich, e dugi rycho zostan spacone, za co ja sam porczam. Prosz, by zada sobie trud i da podobne zapewnienie jego wierzycielom w Meryton, ktrych list zgodn z informacjami pana Wickhama docz. Ujawni wszystkie swoje dugi, mam nadziej, e w tym nas przynajmniej nie oszuka. Harggerston otrzyma ju wskazwki i wszystko zostanie spacone w cigu tygodnia. Potem pojad razem do jego regimentu, chyba e zostan jeszcze zaproszeni do Longbourn. ona moja powiada, i Lidia gorco pragnie zobaczy was wszystkich przed wyjazdem na pnoc. Czuje si dobrze i prosi, by przekaza wyrazy nalenego powaania tobie i matce. Twj itd. E. Gardiner Pan Bennet i jego crki widzieli rwnie jasno jak pan Gardiner, jakie korzyci wynikaj z tego, i Wickham opuci swj obecny regiment. Pani Bennet jednak nie bya tym tak uradowana jak inni. Lidia ma osi na pnocy teraz wanie, kiedy matka znajdowaa w jej towarzystwie powd do najwikszej dumy i radoci - nie porzucia bowiem myli o osadzeniu Lidii w hrabstwie Hertford! Co za rozczarowanie! Poza tym

81

jaka szkoda, e Lidia opuszcza regiment, w ktrym znaa wszystkich i miaa tylu wielbicieli! - Tak si przywizaa do pani Forster - narzekaa matka. - To wstyd wysya j gdzie indziej. A poza tym tylu jest tam modych ludzi bardzo przez ni lubianych. W regimencie generaa X moe nie znale tak miych oficerw. Proba crki - bo tak naleao j rozumie - by przyjto j w domu, zanim nie wyjedzie na pnoc, zostaa na pocztku zdecydowanie odrzucona przez ojca, lecz Jane i Elbieta prosiy go wsplnie, by ze wzgldu na uczucia i reputacj siostry, rodzice przyjli j w dniu lubu, a nalegay tak gorco, a przy tym rozumnie i agodnie, e musia przyzna im racj i przysta na ich prob. Matka dowiedziaa si z radoci, i bdzie miaa przyjemno pokaza swoj zamn crk ssiadom, zanim zostanie zesana na pnoc. Tak wic kiedy pan Bennet odpisywa szwagrowi, posa rwnie swe pozwolenie na przyjazd pastwa modych. Ustalono, i natychmiast po zakoczeniu ceremonii wyjad do Longbourn. Elbieta dziwia si jednak, i Wickham przysta na ten plan, a i sama gdyby posuchaa tylko gosu wasnych chci, uznaaby spotkanie z nim za rzecz najmniej podan.

82

LI Nadszed dzie lubu Lidii. Jane i Elbieta przeyway to wydarzenie gbiej zapewne ni oblubienica. Wysano powz, ktry mia spotka pastwa modych w X i przywie ich do domu w porze obiadowej. Starsze panny Bennet bay si tej chwili, zwaszcza Jane, ktra przypisywaa Lidii uczucia, jakie byyby jej udziaem, gdyby to ona zawinia; cierpiaa wic na myl o tym, co przeywa siostra. Przyjechali. Caa rodzina oczekiwaa ich w jadalni. Gdy powz zajecha przed ganek, umiech okrywa twarz pani Bennet, m jej by ponury jak chmura gradowa, crki przeraone, niespokojne, niepewne. W hallu rozleg si gos Lidii - drzwi otworzyy si szeroko i moda dama wbiega do pokoju. Matka wysza naprzd, obja j serdecznie i powitaa z uniesieniem. Z afektowanym umiechem podaa do Wickhamowi, ktry szed za sw on, po czym zoya im najlepsze yczenia szczcia i radoci z przekonaniem, ktre wykluczao jakiekolwiek w tym wzgldzie wtpliwoci. Pan Bennet, do ktrego zwrcili si teraz, przyj ich nieco mniej serdecznie. Ostry wyraz twarzy pogbi si jeszcze - ledwo wymwi par sw. Spokj i pewno siebie modej pary doprawdy mogy go do tego sprowokowa. Elbieta czua niesmak, a nawet Jane bya wstrznita. Lidia pozostaa dawn Lidi - nieokieznan, bezwstydn, dzik, haaliw, nieposkromion. Zwrcia si teraz do sistr, proszc o yczenia. Kiedy wreszcie wszyscy usiedli, rozejrzaa si ywo po pokoju, spostrzega wszystkie drobne zmiany, jakie zostay w czasie jej nieobecnoci dokonane, po czym stwierdzia ze miechem, e dawno jej tu nie byo. Wickham by rwnie jak ona beztroski. Obejcie mia zawsze ujmujce i gdyby jego charakter i maestwo byy takie, jakie by powinny, to dzisiaj zarwno jego umiechy, jak i bezporednio, z jak zwrci si do nich proszc o przyjcie go do rodzinnego grona, wzbudziyby zachwyt wszystkich. Elbieta wprost nie moga uwierzy, e sta go na tak pewno siebie, tote siadajc postanowia w duszy, i nigdy w przyszoci nie bdzie stawiaa granic bezwstydu czowieka bezwstydnego. Czerwienia si, i Jane czerwienia si rwnie, lecz policzki dwojga, ktrzy byli tego przyczyn, nie

83

powleky si rumiecem. Rozmowa nie milka ani przez chwil. Oblubienica i matka nie daway jedna drugiej doj do sowa, a Wickham, ktry - tak si przypadkiem zoyo - usiad przy Elbiecie, zacz wypytywa j o znajomych z ssiedztwa z pogod i spokojem, na ktre ona, odpowiadajc mu, nie bya zdolna si zdoby. Mogoby si wydawa, e oboje modzi maj z ostatnich wydarze najmilsze w wiecie wspomnienia. Nic, co si czyo z przeszoci, nie byo wspominane z blem, a Lidia wrcz wiadomie i z upodobaniem poruszaa tematy, ktrych jej starsze siostry nie chciayby dotkn za adne skarby wiata. - Pomyle tylko, e to cae trzy miesice, odkd wyjechaam! - woaa. Doprawdy, wydaje mi si, e dwa tygodnie zaledwie! A przecie, ile to si przez ten czas wydarzyo! Mj ty Boe, kiedy wyjedaam ani mi w gowie nie postao, e wrc tu matk, chocia mylaam, e to byby pyszny dowcip! Ojciec podnis oczy w gr. Jane bya zakopotana, Elbieta patrzya znaczco na Lidi, lecz ta nigdy nie dostrzegaa i nie syszaa rzeczy, ktre w jej pojciu nie miay sensu, tote szczebiotaa dalej: - Och, mamo, czy wszyscy naokoo wiedz, e dzisiaj by mj lub? Baam si, e moe nikt im nie powiedzia. Wyprzedzilimy po drodze Williama Gouldinga, jecha kariolk, wic postanowiam, e on przynajmniej si dowie. Spuciam szyb od jego strony, zdjam rkawiczk i po prostu pooyam rk na oknie, eby zobaczy obrczk, a potem kaniaam si i umiechaam jakby nigdy nic. Elbieta nie moga tego znie duej. Wstaa i wybiega z pokoju, a wrcia dopiero wwczas, kiedy usyszaa, jak przechodz przez hall. Tam przyczya si do nich. Zdya jeszcze zobaczy, jak Lidia z dokuczliw ostentacj podchodzi i staje po prawej rce matki, mwic do starszej siostry: - Widzisz, Jane, teraz ja przechodz na twoje miejsce, a ty musisz zaj dalsze, bo ja jestem matka. Mao byo prawdopodobne, by Lidia zacza si peszy w przyszoci, jeli od pocztku bya tak cakowicie wolna od wszelkiego zaambarasowania. Jej humor i dobre

84

samopoczucie wzrastay z godziny na godzin Marzya, by zobaczy pani Philips, Lucasw i w ogle wszystkich ssiadw i sysze, jak bd zwraca si do niej: pani Wickham. Tymczasem po obiedzie posza pokaza sw obrczk gospodyni i dwm pokojwkom, pysznic si przed nimi swoim zampjciem. - No, mamusiu - mwia, kiedy wszyscy wrcili do pokoju niadaniowego. - C mylisz o moim mu? Czy nie jest czarujcy? Pewna jestem, e wszystkie siostry mi zazdroszcz. Chciaabym, eby im si cho w czci tak poszczcio jak mnie. Wszystkie powinny jecha do Brighton. Tam zdobywa si mw! Jaka to szkoda, mamo, e nie pojechaymy wszystkie razem! - Pewno! Gdyby mnie posuchano, pojechaybymy na pewno. Ale, moja kochana creczko, bardzo si martwi, e jedziesz tak daleko. Czy to konieczne? - O mj Boe, tak. To nic strasznego. Bardzo si z tego ciesz! Musicie wszyscy do nas przyjecha - mama i tatu, i dziewczta. Ca zim spdzimy w Newcastle, a myl, e bd tam jakie bale. Postara si znale dla nich dobrych partnerw! - Bardzo bym chciaa - odpara matka. - A potem, kiedy mama wyjedzie, bdzie mi moga zostawi jedn albo dwie siostry. Na pewno znajd dla nich mw jeszcze przed kocem zimy. - Dzikuj ci w moim imieniu za t ask - wtrcia Elbieta - ale nie bardzo podoba mi si twj sposb znajdywanie ma. Gocie mieli pozosta w Longbourn tylko dziesi dni - nie duej. Pan Wickham otrzyma patent jeszcze przed wyjazdem z Londynu i zamierza doczy do swego puku jeszcze przed upywem dwch najbliszych tygodni. Nikt oprcz pani Bennet nie aowa, e ich pobyt bdzie tak krtko trwa. Pani domu wykorzystywaa go w gwnej mierze na wizyty, ktre skadaa wraz z crk, oraz urzdzanie czstych przyj w domu. Okazao si, e przyjcia te byy mie dla wszystkich - unikao si w ten sposb zebra w rodzinnym gronie, czego najgorcej pragna rozsdniejsza cz rodziny. Uczucie Wickhama do Lidii byo takie wanie, jak je sobie Elbieta wyobraaa nie dorwnywao uczuciu jego ony. Elbieta nie potrzebowaa tych dowodw, by wiedzie - wskazywaa na to bowiem logika rzeczy - i do owej ucieczki doprowadzia

85

mio Lidii, a nie jej ma. Mogaby si nawet dziwi, dlaczego, nie ywic do obecnej ony gwatownej namitnoci, Wickham w ogle zgodzi si na ucieczk, gdyby nie wiedziaa, e bya to konieczno wynikajca z rozpaczliwej sytuacji. Majc za takie powody, nie potrafi odmwi sobie towarzystwa, ktre si akurat nadarzyo. Lidia bya dla niego niezmiernie czua. Cigle, przy kadej sposobnoci, nazywaa go drogim mulkiem. Nikt nie mg mu dorwna. Wszystko, co robi, robi najlepiej na wiecie. Bya te przekonana, e pierwszego wrzenia zastrzeli najwicej ptactwa w caej Anglii. Pewnego ranka, wkrtce po przyjedzie, siedzc wraz z dwoma starszymi siostrami, zwrcia si do Elbiety: - Chyba ci jeszcze nie opowiadaam, Lizzy, jak si odby nasz lub. Nie byo ci, kiedy mwiam o tym mamie i wszystkim. Czy nie jeste ciekawa usysze, jak to byo? - Nie, ani troch - odpara Elbieta. - Wydaje mi si, e na ten temat trzeba mwi jak najmniej. - O, jaka ty dziwaczka! Musz ci jednak opowiedzie. Wiesz pewno, e nasz lub odby si w kociele w. Klemensa, bo mj m mieszka w tamtej parafii. Ustalono, e spotkamy si tam wszyscy o jedenastej. Wuj, ciotka i ja mielimy przyjecha razem, a reszta miaa tam na nas czeka. No i przyszed wreszcie poniedziaek, a ja byam zupenie nieprzytomna. Cigle si baam, e co si wydarzy, co odroczy nasz lub, a wtedy chybabym oszalaa. Przez cay czas, kiedy si ubieraam, siedziaa przy mnie ciotka i prawia mi kazanie, i gadaa zupenie jak w kociele. Co prawda, moe syszaam jedno sowo na dziesi, bo jak pewno si domylasz, mylaam cigle o moim drogim mulku. Strasznie chciaam wiedzie, czy bdzie bra lub w swoim niebieskim fraku. Potem jak zwykle o dziesitej zjedlimy niadanie. Mylaam, e si nigdy nie skoczy, bo nawiasem mwic, powinnycie wiedzie, e wujostwo byli okropnie dla mnie niemili i e ani razu nie wytknam nosa z domu, chocia siedziaam u nich dwa tygodnie. Ani jednego przyjcia, adnej rozrywki, nic. Mwic prawd, niewiele si akurat dziao w Londynie, ale w kadym razie Teatr May by otwarty. No i kiedy powz ju zajecha, wuja odwoali w interesie do tego okropnego czowieka, pana Stonea. A jak ci

86

zaczn gada, to ju i koca nie ma. Byam tak przeraona, e nie wiedziaam, co robi, bo przecie wuj mia mnie prowadzi do otarza, a gdybymy si spnili na oznaczon godzin, to ju nie moglibymy wzi lubu tego dnia. Ale na szczcie wujek po dziesiciu minutach wrci, no i ruszylimy razem. A przecie, jak sobie pniej przypomniaam, jeliby wuj nie mg pojecha, to nie trzeba by odkada lubu, bo przecie pan Darcy mg mnie poprowadzi. - Pan Darcy! - powtrzya Elbieta z bezgranicznym zdumieniem. - Tak, widzisz, mia przyj z moim mem. Ach, mj Boe! Zapomniaam zupenie, e miaam nie mwi o tym ani sowa. Tak im to rzetelnie obiecywaam. Co na to powie mj m? To przecie miaa by tajemnica! - Jeli miaa by tajemnica - wtrcia Jane - to nie mw ju nic wicej. Moesz by pewna, e ja nie bd ciebie wypytywa. - Oczywicie - rzeka Elbieta, ponc z ciekawoci. - Nie bdziemy ci o nic pyta. - To dobrze - odetchna Lidia - bo gdybycie pytay, z pewnoci wypaplaabym wszystko i mj m byby bardzo zy. Po takiej zachcie Elbieta musiaa uciec, zabezpieczajc si w ten sposb przed wasn ciekawoci. Nie moga jednak y, nie wyjaniwszy tej sprawy, w kadym razie nie sposb byo zaniecha wszelkich po temu stara. Pan Darcy przyszed na lub jej siostry! Bya to sytuacja i towarzystwo, gdzie - zdawaoby si - powinien mie najmniej do roboty i gdzie pewne nie szed z najwiksz ochot. Szalone i gwatowne przypuszczenia, co by to mogo znaczy, przelatyway jej jak huragan przez gow, lecz adne nie mogo jej zadowoli. Przypuszczenia najprzyjemniejsze, stawiajce go w najszlachetniejszym wietle, wydaway si najbardziej nieprawdopodobne. Nie moga znie takiej niepewnoci. Signa spiesznie po kartk papieru i napisaa do ciotki krtki list z prob o wyjanienie tego, co niechccy wymkno si Lidii - oczywicie, jeli to moliwe, bo zdaje si, zamierzano utrzyma spraw w tajemnicy. Dobrze ciocia rozumie - pisaa - jak bardzo jestem ciekawa, dlaczego czowiek nie

87

zwizany z nami, prawd mwic, czowiek nam zupenie obcy, znalaz si wrd was w takiej chwili. Prosz, niech ciocia szybko napisze i wyjani mi wszystko, chyba e z wanych przyczyn ma to pozosta tajemnic, co Lidia uwaa, zdaje si, za konieczne. Wtedy bd si staraa zadowoli niewiedz. - Co nie znaczy, e si zadowol - szepna, koczc list - tote, kochana ciociu, jeli nie powiesz mi te go w uczciwy sposb, bd si musiaa zniy do sztuczek i podstpw, by pozna prawd. Subtelna uczciwo nie pozwolia Jane rozmawia z Elbiet o tym, co wymkno si Lidii. Elbieta bya z tego rada. Wolaa nie rozmawia o tej sprawie, pki jej ciekawo nie zostanie zaspokojona.

88

LII yczeniu Elbiety stao si zado, otrzymaa bowiem w bardzo krtkim czasie odpowied na swj list. Natychmiast pospieszya do maego zagajnika, gdzie spodziewaa si znale spokj, usiada na jednej z awek i przygotowaa si na wielk przyjemno, jako e, wnoszc z dugoci listu, ciotka nie odmwia jej probie. Gracechurch Street, 6 wrzenia Droga moja siostrzeniczko! Otrzymaam przed chwil twj list i siadam zaraz do odpowiedzi. Czuj, e bd pisa przez cae przedpoudnie, bo krtki list na pewno nie pomieci tego, co ci mam do powiedzenia. Przyznam si, e zdziwia mnie twoja proba - nie spodziewaam si tych pyta od ciebie. Nie myl jednak, e si gniewam, chc ci tylko powiedzie, i nie wyobraam sobie, by ty potrzebowaa zadawa jakiekolwiek pytania w tej sprawie. Jeli nie masz ochoty tego zrozumie - wybacz moj zuchwao. Wujek jest rwnie zdziwiony jak ja, gdy tylko przekonanie o twoim udziale w tej sprawie pozwolio mu postpi tak, jak postpi. Ale jeli naprawd jeste niewinna i nic nie wiesz o niczym, musz tumaczy janiej. Tego dnia, kiedy wracaam do Londynu, wuja odwiedzi zupenie niespodziewany go - pan Darcy. Przyszed i zamkn si z moim mem na par godzin. Skoczyli rozmawia jeszcze przed moim przyjazdem - ciekawo nie drczya wic mnie tak potwornie jak (o ile si nie myl) ciebie w tej chwili. Pan Darcy przyszed, by powiedzie mojemu mowi, e odnalaz Lidi i Wickhama i e rozmawia z obojgiem: z Wickhamem kilkakrotnie, z Lidi raz. O ile sobie przypominam, wyjecha z hrabstwa Derby zaledwie w jeden dzie po nas i przyjecha do Londynu, postanawiajc ich szuka. Za powd swego postpowania poda, i w swoim przekonaniu ponosi win za to, e podo Wickhama bya nieznana, i dlatego kobieta z przyzwoitego domu moga mu zaufa i pokocha go. Szlachetnie przypisywa wszystko swojej faszywej dumie, wyznajc, i wystawianie swoich spraw prywatnych na forum publiczne uwaa za poniajce. Charakter Wickhama mia mwi sam za siebie. Pan Darcy uwaa wic teraz za swj obowizek wystpi i stara si naprawi zo, ktrego sam by sprawc. Jeli mia po temu jeszcze jakie inne powody, myl, e nie umniejsza to jego

89

szlachetnoci. Szuka Wickhama przez kilka dni w Londynie, zanim znalaz. Mia jednak w tych poszukiwaniach pewn wskazwk, jakiej nam brakowao - a i to rwnie wpyno na jego postanowienie wyjazdu do Londynu. Jest jaka dama, jaka pani Younge, ktra kiedy bya guwernantk panny Darcy i zostaa zwolniona za jakie przewinienie - nie mwi, jakie. Wynaja potem obszerny dom na ulicy Edwarda i utrzymywaa si z wynajmu mieszka. Pan Darcy wiedzia, e jest ona w bliskich stosunkach z Wickhamem, tote zaraz po przyjedzie do Londyn uda si do niej po wiadomoci. Ale upyno par dni, zanim zdoa wydoby z niej to, o co mu chodzio. Jestem przekonana, e musia przeama jej milczenie przekupstwem. Istotnie wiedziaa, gdzie mieszka teraz jej znajomy. Po przyjedzie do Londynu Wickham pojecha prosto do niej i gdyby tylko moga przyj ich w swoim domu, tam wanie by zamieszkali. Wreszcie kochany nasz przyjaciel zdoby te cenne informacje. Lidia i Wickham mieszkali przy ulicy X. Zobaczy si z Wickhamem i zada widzenia si z Lidi. Mwi pniej, e stara si przede wszystkim nakoni j, by porzucia tak haniebn sytuacj i wrcia do przyjaci, natychmiast kiedy da si ich nakoni, by j przyjli. Ofiarowywa jej te sw najdalej idc pomoc. Lecz okazao si, i Lidia jest zdecydowana pozosta tam, gdzie jest, e nie obchodz j przyjaciele i e nie potrzebuje jego pomocy. Nie chciaa sysze o opuszczeniu Wickhama. Pewna bya, e kiedy si pobior, a nie byo dla niej wane, kiedy si to odbdzie. Skoro Lidia mylaa w ten sposb, pozostawao tylko, zdaniem Darcyego, przyspieszy i zaatwi spraw lubu, na ktry - jak wynikao z pierwszej ich rozmowy - pan Wickham nie mia najmniejszej ochoty. Przyzna si, i musia opuci regiment ze wzgldu na dugi honorowe, ktre wymagay bezzwocznej spaty, i nie zawaha si zoy wszystkich przykrych konsekwencji ucieczki Lidii wycznie na karb jej nierozwagi. Mia zamiar natychmiast zrzec si patentu oficerskiego, co za bdzie robi dalej, nie wie. Musi gdzie jecha - dokd - sam dobrze nie wie, wie natomiast, e nie ma za co y. Pan Darcy zapyta, dlaczego od razu nie polubi Lidii. Cho trudno przypuci, by pan Bennet by bogaty, na pewno mgby go wesprze i maestwo przyniosoby mu pewne korzyci. W odpowiedzi usysza, i Wickham wci jeszcze ywi nadziej, i maestwo w jakim innym kraju przyniesie mu fortun. Pan Darcy

90

wywnioskowa jednak z tego wszystkiego, e obecne warunki Wickhama nie chroni go bynajmniej przed pokus, jak byaby oferta natychmiastowej pomocy. Spotkali si kilkakrotnie, bo trzeba byo wiele rzeczy omwi. Oczywicie, Wickham pragn dosta wicej, ni to byo moliwe, wkrtce jednak ograniczy si z koniecznoci do rozsdnych da. Gdy ju wszystko zostao przez nich uzgodnione, pan Darcy chcia zaznajomi twego wuja z ca spraw, przyszed wic do nas na dzie przed moim przyjazdem. Nie zobaczy si z wujkiem, ale dowiedzia si, i twj ojciec jest jeszcze w Londynie i wyjeda nastpnego ranka. Uwaa jednak, e nie mgby z nim tak szczerze rozmawia jak z moim mem, tote zrezygnowa z wizyty tego dnia i postanowi przeprowadzi rozmow po wyjedzie twego ojca. Nie zostawi swego nazwiska, dowiedzielimy si wic tylko, e jaki pan przychodzi w interesach. W sobot przyszed znowu. Ojciec twj wyjecha, wujek by w domu, rozmawiali, jak ci ju mwiam, bardzo dugo. Po raz drugi przyszed do nas w niedziel, a wtedy i ja go widziaam. Wszystko zostao uzgodnione dopiero w poniedziaek, a wtedy natychmiast wysano kuriera do Longbourn. Nasz go by bardzo uparty. Wydaje mi si, Lizzy, e naprawd ma jednak pewn wad - upr. Nieraz ju oskarano go o wiele przywar, ta jedna zgadza si z rzeczywistoci. Nic nam nie pozostawi do zrobienia, wszystko robi sam, cho z pewnoci (a nie pisz tego, by otrzyma podzikowanie, wic nie mw o tym nikomu) wujek chtnie zaatwiby ca spraw. Spierali si o to przez dugi czas, na co absolutnie nie zasugiwaa zainteresowana para. Wreszcie mj m musia ustpi i miast rzeczywicie pomc swej siostrzenicy, musia pogodzi si z tym, e wemie na siebie zasug, co byo cakowicie przeciwne jego chciom. Jestem przekonana, e twj dzisiejszy list bardzo go ucieszy, wymaga bowiem wyjanie, ktre zedr z niego faszywe pirka i skieruj wdziczno ku osobie, ktra na ni istotnie zasuguje. Prosz ci jednak, Lizzy, by nie dowiedzia si o tym nikt wicej - najwyej Jane. Przypuszczam, e dobrze wiesz, co zostao dla modej pary zrobione. Trzeba byo spaci jego dugi, ktre wynosiy sporo ponad tysic funtw, drugi tysic zapisa na niego, trzeci na ni oraz zakupi dla Wickhama patent oficerski w regularnej armii. Powody, dla ktrych Darcy zaatwi to wszystko sam, podaam ci ju wyej. Uwaa, i faszywe sdy, jakie

91

wyrobili sobie ludzie o Wickhamie, oraz fakt, e bywa przyjmowany i ceniony w wielu domach, s rezultatem jego, Darcyego, powcigliwoci i nierozwagi. Moe jest i w tym troch prawdy, chocia wtpi, by powcigliwo jego czy kogokolwiek moga by przyczyn tego, co si stao. Mimo jednak owych wszystkich piknych tumacze, bd pewna, droga moja Lizzy, i wujek nigdy by nie ustpi, gdyby nie sdzi, e mody czowiek jest z innego jeszcze powodu zainteresowany t spraw. Kiedy wszystko zostao uzgodnione, pan Darcy wrci do Pemberley, do swych przyjaci, ktrzy tam jeszcze bawili, ale ustalono, i przyjedzie do Londynu w dzie lubu, kiedy to wszystkie sprawy finansowe zostan zaatwione ostatecznie. Wydaje mi si, e teraz ju powiedziaam wszystko. Relacja ta, jak zapowiadasz, ma ci bardzo zdziwi, ufam jednak, e nie sprawi ci przykroci. Lidia przeniosa si do nas, a Wickham otrzyma pozwolenie na bywanie w naszym domu, kiedy tylko zechce. On zachowywa si zupenie tak, jak dawniej w Hertfordshire. Nie mwiabym wam, ile przykroci sprawia mi Lidia swym zachowaniem podczas pobytu u nas, gdyby list Jane pisany w ostatni rod nie upewni mnie, i w domu bya taka sama. Nie zrobi ci wic dodatkowej przykroci, mwic o caej sprawie. Przemawiaam do niej kilkakrotnie w sposb najbardziej powany, przedstawiajc grzeszno jej postpku i nieszczcie, jakie cigna na swoj rodzin. Jeli co z tego doszo jej uszu, to tylko czystym przypadkiem, jestem bowiem przekonana, e nie suchaa wcale. Byam czsto nieprzytomna z oburzenia, wtedy przypominaam sobie drog moj Elbiet i Jane i przez wzgld na nie zdobywaam si na cierpliwo. Pan Darcy powrci punktualnie i jak ci ju Lidia opowiadaa, asystowa przy ceremonii. Nastpnego dnia by u nas na obiedzie i mia wyjecha z Londynu w rod lub w czwartek. Czy nie pogniewasz si na mnie, kochana moja Lizzy, jeli wykorzystam t sposobno i powiem (a nigdy jeszcze nie odwayam si na to), jak bardzo mi si ten mody czowiek podoba? Zachowanie jego w stosunku do nas byo pod kadym wzgldem rwnie mie jak w Derbyshire. Jego rozum i przekonania bardzo mi odpowiadaj, brak mu tylko odrobiny ycia, lecz tego moe go nauczy ona, jeli si odpowiednio oeni. Jest, moim zdaniem, bardzo tajemniczy - ani razu nie wymieni twojego imienia. Ale tajemniczo jest dzisiaj w modzie. Wybacz mi,

92

prosz, jeli zaszam zbyt daleko, a w kadym razie nie wzbraniaj mi za kar przyjazdu do P. Bd szczliwa dopiero wtedy, kiedy objad park naokoo. Najodpowiedniejszy po temu byby may faetonik i para kucykw. Ale ju trzeba koczy, bo powinnam by od godziny z dziemi. Kochajca ci M. Gardiner List ten wzbudzi w Elbiecie takie kbowisko uczu, e trudno byo ustali, co w nich bierze gr - rado czy bl. Niepewno, w jakiej si dotd znajdowaa, zrodzia niejasne podejrzenie, i pan Darcy przyszed z pomoc w sprawie Lidii - baa si jednak umacnia w tych przypuszczeniach, uwaajc je z jednej strony za dobro zbyt wielk, by moga si okaza prawdziwa, z drugiej za, obawiajc si jej - byby to bowiem dug nie do spacenia. A teraz okazao si, e przypuszczenia te byy prawdziwe i rzeczywisto przesza wszelkie oczekiwania. Darcy rozmylnie wyjecha za nimi do Londynu. Wzi na siebie wszystkie kopoty i ca udrk, zwizan z tymi poszukiwaniami - przecie musia zwraca si z prob do kobiety, ktr pogardza i ktrej nienawidzi, przecie musia spotyka si, i to czsto, i rozmawia z Wickhamem, musia przekonywa i wreszcie przekupi czowieka, ktrego widoku zawsze stara si unika, ktrego samo imi byo dla tortur. Zrobi to wszystko dla dziewczyny, ktrej nie mg ani szanowa, ani powaa. Serce szeptao Elbiecie, e uczyni to dla niej. Lecz nadziej t stumiy szybko inne wzgldy. Poczua, e nie starczy jej prnoci, by uwierzy, e kocha j mczyzna, ktremu ju raz odmwia swej rki, i to kocha j tak, e przezwycia w sobie jake zrozumiay wstrt przed powinowactwem z Wickhamem. Szwagier pana Wickhama! Kada duma musiaaby si buntowa przed podobnym zwizkiem. Pan Darcy uczyni wiele - ogarnia j wstyd, gdy mylaa, jak wiele - lecz poda najzupeniej prawdopodobne tego przyczyny, mona je byo przyj bez trudu. Zupenie zrozumiae, i uwaa, e postpowa le. By hojny i mg sobie pozwoli na dawanie wiadectwa tej hojnoci. Cho jednak Elbieta nie przypuszczaa, by jej osoba bya gwnym powodem jego czynu, nie wykluczaa, i resztki skonnoci, jak do niej odczuwa, wspieray go w tych staraniach, tak istotnych dla jej osobistego spokoju.

93

Przykra, ogromnie przykra bya wiadomo, i zacignli dugi wdzicznoci wobec czowieka, ktremu nigdy nie bd mogli ich spaci. Zawdziczali mu odzyskanie Lidii, jej reputacj - wszystko. O, jake serdecznie teraz bolaa nad kad nieprzychyln mu myl, jak ywia, nad kadym zuchwaym sowem, jakie skierowaa ku niemu. Sama bya upokorzona, lecz z niego bya dumna, dumna, e w sprawie, gdzie w gr wchodzi honor i poczucie miosierdzia, on potrafi si przemc i da z siebie to, co najlepsze. Jeszcze raz i jeszcze raz odczytywaa pochwa ciotki. Dowiadczya nawet pewnego zadowolenia - cho przemieszanego z alem - na myl, jak gboko s wujostwo przekonani, e pomidzy ni i panem Darcym istnieje gbokie uczucie i wzajemne zaufanie. Odgos czyich krokw poderwa j nagle, przerywajc rozmylania. Nie zdya skrci w jak ciek, zobaczya Wickhama. - Obawiam si, droga szwagierko, em ci przerwa samotn przechadzk odezwa si, podchodzc bliej. - Owszem - odpara z umiechem - lecz z tego nie wynika, i mi to jest nieprzyjemne. - Bardzo by mi byo przykro w takim wypadku. Zawsze bylimy dobrymi przyjacimi, a teraz jestemy jeszcze lepszymi. - Prawda. Czy idzie kto jeszcze? - Nie wiem. Pani Bennet i Lidia jad powozem do Meryton. C, droga szwagierko, syszaem od wujostwa, i ogldaa Pemberley? Skina gow. - Niemal ci zazdroszcz tej przyjemnoci, cho jednoczenie myl, e byaby ponad moje siy, inaczej zajechabym tam po drodze do Newcastle. Przypuszczam, i widziaa si ze star gospodyni. Biedna Reynolds! Zawsze bya bardzo do mnie przywizana! Ale pewno nie wspomniaa mojego imienia? - Owszem, wspomniaa. - I c mwia? - e zacigne si do wojska i e obawia si, i zszede na z drog

94

Odlego, jaka was rozdzielia, moe tumaczy t dziwn pomyk! - Z pewnoci - odpar, przygryzajc wargi. Elbieta sdzia, e zamkna mu w ten sposb usta, ale po chwili Wickham odezwa si znowu: - Ze zdziwieniem spotkaem w zeszym miesicu Darcyego w Londynie. Widzielimy si kilkakrotnie. Zastanawiam si, co te mg tam robi? - Moe przygotowywa si do lubu z pann de Bourgh - podsuna Elbieta. - W tym czasie tylko jaka szczeglna sprawa moga go cign do Londynu. - Niewtpliwie. Widziaa go pewnie w Lambton? Wydaje mi si, e o czym takim wspomnieli mi pastwo Gardiner. - Owszem, przedstawi nas swojej siostrze. - Jak ci si podobaa? - Ogromnie. - Syszaem, e si bardzo zmienia na lepsze w cigu tych ostatnich dwch lat. Nie sprawiaa obiecujcego wraenia, kiedym j widzia po raz ostatni. Ciesz si, e ci si spodobaa, szwagierko. Mam nadziej, e wyronie lepiej, ni mona byo przypuszcza. - I ja tak sdz. Przesza ju najbardziej niebezpieczny okres. - Czy przejedalicie przez wie Kympton? - Nie przypominam sobie. - Mwi o tym, poniewa to jest wanie owa przyobiecana mi parafia. Zachwycajca okolica. Wspaniaa plebania. Wymarzona dla mnie pod kadym wzgldem. - Czy odpowiadaoby ci, kuzynie, mwienie kaza? - Oczywicie. Uwaabym je za cz moich obowizkw. Po pewnym czasie przychodzioby mi to bez wysiku. Czowiek nie powinien si skary, ale to by bya wymarzona praca dla mnie! Cisza i spokj, tak wanie wyobraaem sobie szczcie. Ale tak by nie miao. Czy Darcy kiedykolwiek wspomina o tym podczas twojego pobytu w Kent?

95

- Syszaam od osoby, rwnie godnej zaufania, i prebenda bya ci zapisana warunkowo i e decyzj mia podj obecny waciciel Pemberley. - Ach, syszaa? No tak, jest w tym troch prawdy! Od pocztku mwiem ci to, jeli pamitasz. - Powiadano mi rwnie, e by czas, kiedy ukadanie kaza nie wydawao ci si tak pocigajcym zajciem jak teraz, e zrezygnowae ze wice, i caa sprawa spadkowa zostaa stosownie do tego uzgodniona i zaatwiona ostatecznie. - Syszaa! No tak, to, co ci powiedziano, ma pewne podstawy. Chyba pamitasz, szwagierko, co ci o tym mwiem, kiedymy rozmawiali po raz pierwszy. Byli ju prawie pod drzwiami domu, gdy Elbieta sza prdko, by si go wreszcie pozby. Ze wzgldu na siostr nie chciaa go prowokowa, odpara wic tylko z dobrodusznym umiechem: - C, szwagrze! Jestemy teraz najblisz rodzin. Zapomnijmy o przeszoci, a w przyszoci, mam nadziej, bdziemy zawsze jednego zdania. Wycigna do rk, ktr on ucaowa przesadnie szarmancko, cho nie wiedzia, gdzie oczy podzia. Tak weszli do domu.

96

LIII Okazao si, i powysza rozmowa do tego stopnia zadowolia pana Wickhama, e odtd nie podejmowa tego tematu, nie chcc robi sobie przykroci ani prowokowa swej drogiej szwagierki Elbiety. Stwierdzia z zadowoleniem, e to, co powiedziaa, wystarczy, by siedzia cicho. Nadszed w kocu dzie wyjazdu modego maestwa. Pani Bennet musiaa si pogodzi z t myl, a e jej m sprzeciwi si stanowczo planom, by caa rodzina rwnie jechaa do Newcastle, rozka z crk zanosia si na rok co najmniej. - Lidio, kochanie moje - szlochaa matka - kiedy si znowu zobaczymy? - Mj Boe! Skde ja mog wiedzie? Nie wczeniej chyba ni za dwa, trzy lata. - Pisuj do mnie czsto, kochanie! - Jak tylko bd moga. Wie mama przecie, e matki nie maj wiele czasu na korespondencj Nieche moje siostry do mnie pisz, nie maj przecie nic innego do roboty. Pan Wickham egna si o wiele serdeczniej ni jego ona. Umiecha si, przybiera wdziczne pozy i prawi mie swka. - To najwspanialszy mczyzna, jakiego znam - stwierdzi pan Bennet po ich wyjedzie. - Jak on si do nas wdziczy, jak umiecha, jak si kryguje. Jestem z niego niezmiernie dumny. Sdz, e nawet sir William Lucas nie moe si pochwali tak znakomitym ziciem. Wyjazd crki wprawi pani Bennet w ponury nastrj na kilka dni. - Nieraz myl - mwia - e nie ma nic gorszego jak rozstanie z bliskimi. Czowiek czuje si potem taki opuszczony i samotny. - To s, widzi mama, konsekwencje wydania crki za m - tumaczya Elbieta. Powinna wic si mama cieszy, e my cztery trwamy w panieskim stanie. - Nic podobnego! Lidia wcale nie wyjechaa dlatego, e wysza za m, tylko dlatego, e puk jej ma stacjonuje akurat gdzie tam, daleko. Gdyby by bliej, nie rozstaabym si z ni tak szybko. Wkrtce zacna matrona otrzsna si jednak z ponurego nastroju wywoanego ostatnim wydarzeniem znowu pozwolia sobie na przypyw nadziei i podniecenia, a to na

97

skutek wieci, jakie zaczy kry po okolicy. Gospodyni z Netherfield otrzymaa polecenie przygotowania domu na przyjazd pana. Mia si zjawi ju w najbliszych dniach i polowa tu przez kilka tygodni. Pani Bennet ogarno nerwowe podniecenie. Spogldaa na Jane, umiechaa si, to znw potrzsaa gow. - No, no! Wic jednak, moja siostro, pan Bingley przyjeda na wie! (pani Philips bowiem bya zwiastunk tej wiadomoci.) To i dobrze. Nic mnie to zreszt nie obchodzi. Nie zaley nam na panu Bingleyu, a ja sama wcale go nie wygldam. Ale jeli tylko bdzie mia ochot do nas przyjecha, powitamy go z przyjemnoci. Kt wie, co si moe sta? Nic nam jednak na tym nie zaley. Pamitasz, siostro, umwiymy si przecie ju dawno, e nigdy o nim nie bdziemy rozmawia. Wic to zupenie pewne, e przyjeda? - Zupenie - odpara pani Philips. - Pani Nichols bya wczoraj wieczr w Meryton. Zobaczyam j, kiedy mijaa nasz dom, wic wyszam, by si dowiedzie, jak to jest naprawd. Powiedziaa mi, e wiadomo jest zupenie pewna. Przyjedzie najpniej w czwartek, a prawdopodobnie we rod. Mwia mi, e wanie idzie do rzenika zamwi miso na rod i ma trzy pary kaczek podtuczonych akurat w sam raz. Panna Jane Bennet nie moga bez rumieca sucha o powrocie Bingleya. Wiele miesicy upyno, odkd ostatni raz wspomniaa jego imi Elbiecie. Dzi jednak, znalazszy si sam na sam z modsz siostr, zacza mwi: - Widziaam, e patrzysz na mnie, kiedy ciot przekazywaa nam t nowin. Wiem, e byam zmieszana, nie przypisuj tego jednak adnej niemdrej przyczynie. Zmieszaam si dlatego po prostu, e wiedziaam, i wszyscy na mnie spojrz. Zapewniam ci, e ta wiadomo nie sprawia mi ani blu, ani radoci. Ciesz si z jednego tylko - e przyjedzie sam. O tyle rzadziej bdziemy go widywa. Nie, ebym si lkaa o siebie, o nie! Lkam si tylko uwag wszystkich naokoo. Elbieta nie wiedziaa, co sdzi o tej sprawie. Gdyby nie ich spotkanie w hrabstwie Derby, mogaby przypuci, e Bingley zdolny jest tu powrci w tym jedynie celu, jaki podaa gospodyni. Wiedziaa jednak, e mody czowiek wci jeszcze kocha si w Jane, tote wahaa si pomidzy dwiema tylko moliwociami: albo, co jest bardzo prawdopodobne, Bingley przyjeda tutaj za zgod

98

swego przyjaciela, albo jest tak odwany, e sam si zdecydowa na ten krok. Jakie to jednak przykre, mylaa czasem, e biedak, przyjedajc do swego prawowicie dzierawionego domu, musi da powd do tak wielu plotek. Ja przynajmniej zostawi go w spokoju. atwo te przyszo jej zauway, i Jane ogromnie si przeja wiadomoci o przyjedzie Bingleya, mimo e mwia i wierzya w swoj obojtno. Nieczsto Elbieta widywaa j tak zdenerwowan i niepewn. Przed rodzicami znowu stano zagadnienie tak gorco dyskutowane rok temu. - Zaraz po przyjedzie pana Bingleya zoysz mu oczywicie, wizyt, moje serce zacza pani Bennet. - O, nie! Zmusia mnie do tego w zeszym roku. Obiecywaa, e jeli to zrobi, pan Bingley oeni si z jedn z naszych crek. Skoczyo si na niczym, wic drugi raz nie bd si daremnie trudzi. Pani Bennet tumaczya, i podobn grzeczno powinni bezwzgldnie okaza mu po powrocie wszyscy panowie z ssiedztwa. - Nie znosz etykiety - odpar. - Jeli pan Bingley pragnie naszego towarzystwa, to nieche go sam szuka. Wie, gdzie mieszkamy. Nie bd marnowa czasu na bieganie po ssiadach za kadym razem, kiedy wyjedaj czy wracaj. - No c! Wiem tylko, e bdzie okropnie niegrzecznie, jeli nie pojedziesz. To mi jednak nie przeszkodzi zaprosi go na obiad. Musimy niedugo przyj u nas Gouldingw i pani Long. Razem z nami to bdzie trzynacie osb, wic akurat znajdzie si dla niego miejsce przy stole. Pocieszywszy si t decyzj, moga ju z lejszym sercem znosi ze maniery ma. Bardzo jednak trapia j myl, e w rezultacie wszyscy ssiedzi zobacz Bingleya wczeniej ni oni. Kiedy zblia si dzie przyjazdu modego czowieka, Jane rzeka do siostry: - Zaczynam aowa, e on tu w ogle wraca. Sam jego przyjazd nie sprawiby mi przykroci mog go spotka z zupenym spokojem nie potrafi jednak znie tych cigych rozmw o nim. Matka ma najlepsze chci, ale nie wie nikt nie moe wiedzie, ile blu sprawiaj mi jej sowa. Bd szczliwa, kiedy on std wreszcie wyjedzie.

99

- Chciaabym mc powiedzie ci co na pocieszenie - odpowiedziaa Elbieta - ale nie sta mnie na to. Musisz przez to przej. Odmwiona mi jest nawet pospolita przyjemno doradzania cierpliwoci temu, kto cierpi. Ty masz jej przecie tyle. Pan Bingley przyjecha. Pani Bennet staraa si za porednictwem suby otrzyma najwiesze wiadomoci o tym wydarzeniu, by mc jak najduej delektowa si alem i niepokojem. Liczya dni, jakie musz upyn, nim mona bdzie wysa zaproszenie. Nie miaa najmniejszych nadziei, ze zobaczy go wczeniej. A jednak trzeciego dnia po przyjedzie modego czowieka do hrabstwa Hertford spostrzega z okna swej gotowalni, jak pan Bingley wjeda konno na podjazd, kierujc si ku domowi. ywo zawoaa crki, dzielc si z nimi sw radoci. Jane uparcie siedziaa przy stole, Elbieta jednak, chcc matce sprawi przyjemno, podesza do okna. Spojrzaa, zobaczya pana Darcyego obok Bingleya - i usiada przy siostrze. - Jaki pan z nim jedzie, mamo - zauwaya Kitty. - Kt to jest? - Pewno jaki tam znajomy, kochanie. Nie mam pojcia, kto to taki. - O! - zawoaa Kitty - to chyba ten, co to dawniej zwykle z nim jedzi. Pan jake on si nazywa Wysoki, wyniosy mczyzna. - Wielki Boe! Pan Darcy! Tak, doprawdy, to on. C, zawsze chtnie powitamy w naszym domu kadego przyjaciela pana Bingleya, ale prawd powiedziawszy, nieznony mi jest widok tego czowieka. Jane spojrzaa na Elbiet ze zdumieniem i wspczuciem. Niewiele wiedziaa o ich spotkaniu w Derbyshire, tote ogromnie si przeja na myl, jak bardzo musi by teraz Elbieta zakopotana. Widzi go przecie po raz pierwszy nieledwie od chwili otrzymania owego listu z wyjanieniami. Obie siostry czuy si bardzo niezrcznie. Kada mylaa o drugiej, no i o sobie, oczywicie, tote nie dochodzia ich uszu gadanina matki, ktra wci tumaczya, e bardzo nie lubi pana Darcyego i bdzie dla uprzejma jedynie przez wzgld na przyja, jaka go czy z Bingleyem. Elbie ta miaa jednak powody do niepokoju, jakich Jane nie podejrzewaa nawet - nie zdobya si bowiem na to, by pokaza siostrze list pani Gardiner czy powiedzie o zmianie swoich sentymentw dla pana Darcyego. Dla Jane mg by tylko czowiekiem, ktrego owiadczyny odrzucia i ktrego wartoci nie doceniaa. Dla Elbiety, ktra wiedziaa o

00

wiele wicej, by kim, wobec ktrego caa rodzina zacigna olbrzymi dug, a do ktrego ona osobicie ywia uczucie, jeli nie tak serdeczne jak Jane do Bingleya, to w kadym razie rwnie szczere i zasuone. Bya zdumiona jego przyjazdem do Netherfield do Longbourn, jego chci i staraniem, by zobaczy j znowu, zdumiona tak samo prawie jak wwczas w Derbyshire, kiedy zobaczya, jak bardzo zmieni si jego sposb bycia. Krew, ktra odpyna z jej twarzy, zalaa j na chwil gorc fal, a umiech szczcia rozjani jej oczy na myl, e oto jego mio i pragnienia nie ulegy zmianie. Nie moga jednak by tego pewna. Niech si najpierw przekonam, jak si zachowa, pomylaa, wtedy bd miaa jeszcze do czasu na nadziej. Zaja si pilnie robtk, prbujc si opanowa. Nie miaa podnie wzroku. Wreszcie jednak, kiedy sucy podchodzi do drzwi, przejcie i ciekawo kazay jej spojrze na Jane: ta poblada lekko, lecz bya spokojniejsza, ni si Elbieta moga spodziewa. Gdy ukazali si panowie, Jane zarowia si troch, lecz przyja ich z jak tak swobod, uprzejmie, bez najmniejszego ladu urazy czy niepotrzebnego ugrzecznienia. Elbieta mwia tyle tylko, ile jej nakazywao dobre wychowanie, i zaja si robtk z rzadko u niej spotykanym zapaem. Raz tylko odwaya si zerkn na pana Darcyego. Wyglda powanie, jak zwykle. Tak, jak zwyk wyglda w Hertfordshire, a nie w Pemberley, pomylaa Elbieta. Moe jednak w obecnoci pani Bennet nie mg zachowywa si tak, jak przy ciotce i wuju. Byo to przykre przypuszczenie, lecz nie pozbawione podstaw. Przez krtk chwil spogldaa rwnie na Bingleya - sprawia wraenie zadowolonego i zakopotanego jednoczenie. Pani Bennet przyja go z uprzejmoci, ktra zawstydzia starsze jej crki, zwaszcza gdy j porwnay z chodnym ukonem w stron Darcyego i jego ceremonialnym powitaniem. Elbiet specjalnie mocno zabolao tak niewaciwe zachowanie matki. Wiedziaa przecie, i pani Bennet zawdzicza modemu czowiekowi uratowanie ukochanej crki od ostatecznej haby. Darcy zapyta Elbiet o zdrowie pastwa Gardiner - nie moga odpowiedzie mu na to bez zakopotania - a potem nie odzywa si ani sowem prawie.

01

Siedzia z dala od niej, moe to wanie byo przyczyn owego milczenia. A jednak w Derbyshire bywa zupenie inny. Tam jeli nie mg mwi do niej, rozmawia z jej przyjacimi, tu za minuty upyway, a ona nie syszaa jego gosu. Czasem, nie mogc si oprze ciekawoci, podnosia ku niemu wzrok, lecz widziaa tylko, e Darcy rwnie czsto spoglda na Jane, co na ni, najczciej za po prostu w ziemi. Wida byo wyranie, e jest bardziej zamylony, a mniej stara si przypodoba obecnym ni w Pemberley i Lambton. Elbieta czua ogarniajce j rozczarowanie i za bya za to na siebie. Jak mogam spodziewa si czego innego, mylaa. A jednak po c tu przyjecha? Chciaa rozmawia tylko z nim, z nikim innym, a przecie nie miaa odwagi ust do niego otworzy. Zapytaa go wreszcie o siostr. Na wicej nie moga si zdoby. - Ile to ju czasu upyno od paskiego wyjazdu! - zwrcia si pani Bennet do Bingleya. Przyzna skwapliwie, e istotnie duo czasu. - Zaczam si ju ba, e pan nigdy do nas nie wrci. Ludzie mwili, e chce pan po witym Michale na zawsze wyjecha z Netherfield, ale to chyba nieprawda. Wiele si u nas zmienio od paskiego wyjazdu. Panna Lucas wysza za m i przeniosa si do wasnego domu, i jedna z moich crek take. Pewno sysza pan o tym. Ach, prawda, musia pan czyta w gazetach. Byo w Timesie i Kurierze, pamitam, chocia nie tak, jak powinno. Podali tylko: Ostatnio - pan Jerzy Wickham z pann Lidi Bennet. Ani sowa o jej ojcu, ani skd pochodzi, ani nic. Mj brat Gardiner ukada to ogoszenie dziwi si, skd mu co takiego przyszo do gowy. Czyta pan? Bingley odpar, e czyta, i zoy powinszowania. Elbieta nie miaa podnie oczu, nie moga wic stwierdzi, jak wyglda pan Darcy. - Ogromna to rado, doprawdy - cigna pani Bennet - dobrze wyda crk za m, ale jakie przykre, e si z ni musiaam rozsta. Pojechali do Newcastle, gdzie daleko, cakiem na pnocy, tak mi si przynajmniej zdaje, i nie wiem, jak dugo zostan.

02

Tam stacjonuje puk Wickhama. Wie pan chyba, e opuci puk hrabstwa X i przenis si do regularnego wojska. Ma, dziki Bogu, troch przyjaci, cho nie tak wielu, jak na to zasuguje. Pia tu do pana Darcyego, Elbieta wiedziaa o tym i ogarnia j taki wstyd, e ledwo moga usiedzie na miejscu. Zmusio j to jednak do rozmowy, a nic innego nie mogo tego dotychczas dokona. Zapytaa Bingleya, czy zamierza duej pozosta na wsi. Odpar, e zabawi pewno par tygodni. - Kiedy wystrzelasz pan wszystkie ptactwo u siebie - wtrcia pani Bennet przyjed do nas, prosz, i strzelaj, ile tylko zechcesz, na gruntach mojego ma. Jestem pewna, e bdzie bardzo zadowolony, wywiadczajc panu t uprzejmo, i zachowa dla pana najlepsze kuropatwy. Elbieta znw bya zrozpaczona t wyran i niepotrzebn atencj. Gdyby teraz otwieray si przed nimi te same nadzieje, jakie nciy ich rok temu, wszystko, jej zdaniem, zmierzaoby do tego samego nieszczsnego koca. Czua, e lata szczcia nie wynagrodz jej i Jane tych przykrych chwil penych wstydu. Najwikszym, najserdeczniejszym moim, pragnieniem, powiedziaa sobie, jest, bym ju nigdy adnego z nich nie ogldaa na oczy. Przyjemno obcowania z nimi nie wynagrodzi tych wszystkich okropnoci. Niech ich ju nigdy wicej nie spotkam. A jednak owo strapienie, ktrego lata szczcia nie mogyby wynagrodzi, wkrtce okazao si lejsze do zniesienia, a to na skutek obserwacji, jak bardzo uroda siostry rozpala uczucia jej byego wielbiciela. Po przyjciu rzadko si do niej zwraca, potem z kad chwil powica jej coraz wicej uwagi. Zobaczy, e jest rwnie adna jak rok temu, rwnie dobra i prosta, cho moe nie tak rozmowna. Jane staraa si, by nie dostrzegli w niej adnych zmian, i wierzya wicie, e mwi tyle samo, co zwykle. Myl jej pracowaa jednak tak gorczkowo, e moda panna czsto sama nie zdawaa sobie sprawy, e milczy. Kiedy panowie wstali do wyjcia, pani Bennet, pomna swoich uprzednich zamierze, zaprosia ich na obiad do Longbourn za kilka dni. - Jeste mi pan duny wizyt, panie Bingley - dodaa. - Kiedy pan zeszej zimy jecha do Londynu, obiecae przyj na skromny, domowy obiad zaraz po powrocie. A

03

widzi pan, nie zapomniaam. Zapewniam pana, e bardzo byam zawiedziona, kiedy nie wrci i nie dotrzyma obietnicy. Bingley, suchajc tych wspomnie, mia dosy niemdr min. Powiedzia niewyranie, e bardzo mu przykro, ale interesy zatrzymay go w stolicy. Potem wyszli. Pani Bennet miaa wielk ochot poprosi, by zostali na obiedzie, cho jednak prowadzia bardzo dobr kuchni, uwaaa, e co najmniej ryba i pieczyste musz by podane modziecowi, koo ktrego tak usilnie zabiegaa, i tylko takie menu moe zadowoli apetyt oraz dum czowieka o dziesiciu tysicach rocznego dochodu.

04

LIV Natychmiast po wyjciu panw Elbieta posza na spacer, by odzyska dobry humor albo te, innymi sowy, by rozpamitywa bez przeszkd to, co mogo j tylko przygnbi. Zachowanie pana Darcyego zdziwio j i zaniepokoio. Po c w ogle przyjeda, jeli mia by tylko cichy, powany i obojtny? - mylaa. Nie moga odpowiedzie na to pytanie w aden zadowalajcy sposb. Przecie jeszcze w Londynie potrafi by tak uprzejmy i miy dla wujostwa, dlaczeg wic nie moe zachowywa si tak samo wobec mnie? Jeli si obawia mojej osoby, po c w ogle przyjeda? Jeli nie dba ju o mnie za grosz, to czemu uparcie milczy? Straszny, okropny czowiek. Nie bd wicej o nim mylaa. Przez pewien czas niechccy dotrzymywaa tego postanowienia, gdy wanie przyczya do niej Jane. Pogodny jej wygld wiadczy, e jest bardziej ni siostra zadowolona z ostatniej wizyty. - Teraz - mwia - kiedy ju mino pierwsze spotkanie, jestem zupenie spokojna. Poznaam rozmiar wasnych si i nigdy ju jego widok nie wyprowadzi mnie z rwnowagi. Nawet si ciesz, e przyjdzie we wtorek na obiad. Damy wtedy publicznie wiadectwo, spotykamy si oboje jako zwykli, obojtni znajomi. - O tak, najzupeniej sobie obojtni rozemiaa si Elbieta. - Jasne, siostrzyczko, uwaaj! - Nie mylisz chyba, Lizzy, em taka saba, by mi znowu grozio niebezpieczestwo. - Grozi ci, wedug mnie, to niebezpieczestwo, e znowu rozkochasz w sobie Bingleya. Dopiero we wtorek zobaczyy znw obu panw, a do tego czasu pani Bennet snua promienne nadzieje, jakie zrodzia w niej grzeczno Bingleya i jego dobry humor okazywany podczas pgodzinnej wizyty. We wtorek zebrao si w Longbourn due towarzystwo, a dwaj najbardziej wyczekiwani gocie dali dowd sportowej punktualnoci, przychodzc dokadnie z wybiciem zegara. Elbieta pilnie baczya, czy Bingley usidzie przy Jane - byo to miejsce, ktre dawniej zawsze naleao do niego. Roztropna mamusia, ktra mylaa dokadnie o tym samym, nie wskazaa mu miejsca obok siebie. Gdy wszed do pokoju,

05

troch si zawaha, tak si jednak zoyo, e Jane wanie si odwrcia i lekko umiechna. Sprawa zostaa przesdzona. Usiad przy niej. Elbieta spojrzaa tryumfalnie na jego przyjaciela. Znis to ze szlachetn obojtnoci. Mogaby przypuci, e Bingley otrzyma od niego przyzwolenie na t chwil szczcia, gdyby nie pene rozbawienia przeraenie, z jakim teraz spojrza na Darcyego. W czasie obiadu Bingley okazywa Jane tyle samo atencji i zachwytu, co dawniej moe tylko bardziej stara si to ukry, tote Elbieta wkrtce dosza do wniosku, e jeli nikt mu nie bdzie przeszkadza, szczcie obojga modych wkrtce zostanie przypiecztowane. Cho nie miaa wprost wierzy w taki rozwj wypadkw, cieszya si, obserwujc zachowanie Bingleya. Nie miaa wicej powodw do radoci - sama nie bya bynajmniej w pogodnym nastroju. Pan Darcy siedzia od niej o ca dugo stou, koo pani Bennet. Wiedziaa, e ani jemu, ani jej nie sprawia to przyjemnoci, nie wpywa te na popraw ich wzajemnej o sobie opinii. Elbieta siedziaa zbyt daleko, by dosysze, co mwi, widziaa jednak, jak rzadko zwracaj si do siebie i jak chodna i oficjalna jest ich rozmowa. Bolenie cisna jej serce owa niewdziczno matki. Mylaa chwilami, e daaby wszystko, byleby tylko mc mu powiedzie, i nie caa rodzina jest niewiadoma jego dobroci, e jest kto, kto czuje za ni wdziczno. Miaa nadziej, e w cigu wieczora znajdzie si jaka sposobno e jednak zamieni z nim kilka sw, e przecie podczas caej wizyty musi przyj chwila, ktra pozwoli im na rozmow, na co wicej ni wypowiedziane przy wejciu oficjalne powitania. Bya niespokojna i przejta. Kiedy siedziay w salonie, czekajc na wejcie panw, czas duy si w nieskoczono. Ogarno j takie znuenie, e zachowywaa si w stosunku do pozostaych pa wprost niegrzecznie. Od chwili, kiedy si uka panowie, zaleao, czy wieczr bdzie miy, czy okropny - wygldaa ich wic z utsknieniem. Jeli do mnie nie podejdzie, mwia sobie, przestan o nim myle na wieki. Panowie weszli. Przez chwil zdawao si, e jej marzenia zostan spenione, lecz - na nieszczcie - panie byy tak stoczone wok stou, gdzie Jane przygotowywaa herbat, a Elbieta nalewaa kaw, e doprawdy nie byo ju miejsca na jeszcze jedno

06

krzeso. A w dodatku, gdy panowie wchodzili, jedna z dziewczt przygarna si do Elbiety szepcc: - Nie pozwol, eby nas mczyni rozdzielili. Nie potrzeba ich tu, prawda? Darcy przeszed do innej czci pokoju. Wodzia za nim wzrokiem, zazdrocia kademu, do kogo si odezwa, ledwie moga zdoby si na cierpliwo i nalewa gociom kaw, a wreszcie rozzocia si na siebie za tak gupot. Czowiek, ktremu ju raz odmwiam swej rki. Jak mogam by tak szalona, by przypuci, i mio jego moe si odrodzi. Czy istnieje mczyzna, ktry nie wzdragaby si przed ponownymi owiadczynami tej samej kobiecie? Nic nie jest dla nich rwnie upokarzajce, wrcz nie do pomylenia. Troch si jednak pocieszya widzc, jak sam niesie ku niej sw filiank. Skorzystaa te natychmiast ze sposobnoci. - Czy siostra paska jest jeszcze w Pemberley? - zagadna. - Tak. Zostanie tam do wit Boego Narodzenia. - Sama? Czy wszyscy przyjaciele j opucili? - Zostaa z ni pani Annesley. Reszta wyjechaa trzy tygodnie temu do Scarborough. Nie przychodzi jej ju do gowy aden pomys, jeli jednak on mia ochot na rozmow, to przecie mg co wymyli. Sta przy niej przez kilka minut w milczeniu, a wreszcie, gdy moda panienka znw co szepna do Elbiety, odszed. Kiedy zastawa do herbaty zostaa sprztnita i rozstawiono stoliki do kart, panie wstay, a Elbieta marzya skrycie, by teraz pan Darcy podszed do niej. Daremne marzenia! Zobaczya, jak pada ofiar drapienych poczyna matki, ktra wanie kompletowaa partie wista i szybko usadowia go pord grajcych. Tego wieczoru nie moga wic oczekiwa ju adnej przyjemnoci. Uwiziono ich przy rnych stolikach, moga wic tylko pragn, by oczy jego rwnie czsto zwracay si ku niej, jak jej wzrok bieg ku niemu, i by przez to wiodo mu si w grze rwnie le jak i jej. Pani Bennet postanowia poprosi obu panw z Netherfield na kolacj, lecz tak si nieszczliwie zoyo, e powz ich zajecha przed pozostaymi, nie miaa wic jak ich

07

zatrzyma. - No c - zwrcia si do crek, kiedy ju wszyscy wyjechali - co mylicie o dzisiejszym wieczorze? Mnie si wydaje, e wszystko poszo jak najlepiej. Obiad by wietnie przyrzdzony, wszystko doprawione jak naley. Dziczyzna upieka si w sam raz. Wszyscy mwili, e rzadko si spotyka tak tusty udziec. Zupa bya sto razy lepsza, ni ta, comy j jedli u Lucasw w zeszym tygodniu, i nawet pan Darcy przyzna, e kuropatwy byy wymienite, i zjad co najmniej dwa czy trzy francuskie ciastka. I Jane, kochanie, dawno nie widziaam, by tak adnie wygldaa. Pani Long mwia to samo, kiedy jej wspomniaam, e tak zbrzyda. I wiesz, co jeszcze powiedziaa? Ach, kochana pani Bennet, wic jednak w kocu bdziemy j mieli w Netherfield. Tak mi powiedziaa, sowo daj! Pani Long to najlepsza pod socem kobieta, a jej siostrzenice to mie, dobrze uoone panienki i na dodatek bardzo brzydkie. Ogromnie je lubi. Krtko mwic, pani Bennet bya w wymienitym humorze. Zachowanie Bingleya w stosunku do Jane upewnio j w przekonaniu, i crka wreszcie go zapie, a bdc w dobrym nastroju wyobraaa sobie tak nieprawdopodobne zwizane z tym korzyci dla rodziny, e nazajutrz bya prawdziwie zrozpaczona stwierdziwszy, e Bingley jeszcze nie przyjecha z owiadczynami. - Bardzo to by miy dzie - mwia Jane do Elbiety. - Towarzystwo byo dobrane i bardzo sobie nawzajem odpowiadao. Myl, e czsto jeszcze bdziemy si spotyka. Elbieta umiechna si. - Nie miej si, Lizzy. Nie podejrzewaj mnie o nic, prosz. To boli. Zapewniam ci, e potrafi ju si cieszy wspln rozmow, widzc w nim tylko miego, mdrego modzieca - i nic wicej. Jego obecne zachowanie przekonao mnie cakowicie, e nigdy nie pragn zdoby sobie mych uczu. Ma tylko mie obejcie i bardziej ni inni pragnie zjedna sobie ludzi. - Okrutna jeste - odpara Elbieta. - Nie pozwalasz mi si mia, a prowokujesz mnie do tego kadym sowem. - Jak trudno czasami kogo przekona. Czsto to nawet niemoliwe. Dlaczeg jednak chcesz mi wmwi, e czuj wicej, ni si do tego przyznaj?

08

- Na to pytanie trudno mi znale odpowied. Wszyscy lubimy prawi nauki, cho najczciej nie potrafimy wyjani tego, co warte wyjanienia. Wybacz mi i jeli dalej masz zamiar upiera si przy swej obojtnoci, znajd sobie inn powiernic.

09

LV W par dni po owym obiedzie przyjecha pan Bingley, i to sam. Przyjaciel jego wyjecha tego ranka do Londynu, lecz mia powrci za dziesi dni. Mody czowiek zabawi w Longbourn godzin przeszo - by w wymienitym humorze. Pani Bennet chciaa go zatrzyma na obiedzie, ale niestety, by ju zaproszony gdzie indziej, co wyzna z wyranym smutkiem. - Za nastpn pask wizyt - mwia - bdziemy moe mieli wicej szczcia. Bdzie mu zawsze ogromnie przyjemnie i jeli tylko pani Bennet pozwoli, wybierze najblisz sposobno - Czy moe pan przyj jutro? - Tak, jutro nie jestem zajty. - Przyj zaproszenie z wielk ochot. Przyszed i to przyszed tak punktualnie, e adna z pa nie bya jeszcze ubrana. Pani Bennet wpada w szlafroku, z wosami w papilotach, do pokoju crki. - Spiesz si, Jane, spiesz i pd na d. On ju przyszed! Pan Bingley ju przyszed! Przyszed, powiadam ci! Szybko, szybko! Saro! Prosz tu przyj do najstarszej panienki! Pom jej woy sukni! Rzu czesanie panny Lizzy, to niewane! - Postaramy si jak najszybciej zej na d - odpara Jane - ale chyba Kitty pierwsza bdzie gotowa bo ju p godziny temu posza na gr. - Co tam Kitty! C ona ma do tego! Szybko, Jane, szybko! Gdzie twoja szarfa, kochanie? Jednak kiedy matka wysza, Jane nie chciaa zej na d bez ktrej z sistr. Wieczorem matka zabiegaa rwnie niecierpliwie, by tych dwoje zostao samych. Po herbacie pan Bennet jak zwykle uda si do biblioteki, a Mary posza powiczy na gr na pianinie. W ten sposb z piciu przeszkd dwie zostay usunite. Teraz pani Bennet usiada i przez dusz chwil mrugaa na Elbiet i Katarzyn bez najmniejszego jednak rezultatu. Elbieta nie zwracaa na to uwagi, a Kitty spytaa wreszcie niewinnie: - Co si stao, mamo? Czemu na mnie mrugasz? Co mam zrobi? - Nic, dziecko, nic! Wcale na ciebie nie mrugam. Potem pi minut siedziaa

10

spokojnie, lecz nie chcc dopuci, by zmarnowaa si tak drogocenna okazja, wstaa nagle i zwrcia si do Kitty: - Chod, kochanie, chc z tob pomwi - i wyprowadzia j z pokoju. Jane rzucia Elbiecie rozpaczliwe spojrzenie bagajc, by ona przynajmniej nie doczaa si do tego spisku. Po chwili pani Bennet otworzya drzwi: - Lizzy, kochanie! Chc z tob pomwi. Elbieta musiaa wyj. - Widzisz, serce, moemy ich tam na jaki czas zostawi samych - tumaczya, gdy znalazy si w hallu. - Kitty i ja idziemy na gr, posiedzimy sobie w mojej gotowalni. Elbieta nie prbowaa nawet dyskutowa z matk. Spokojnie poczekaa w hallu, pki obie panie nie znikny na grze, po czym wrcia do salonu. Wszelkie wysiki pani Bennet spezy tego wieczoru na niczym. Bingley by ze wszech miar czarujcy, lecz si nie owiadczy. By uroczy i pogodny, a towarzystwo jego stanowio miy dodatek do zebranego wieczorem rodzinnego grona. Cae natrctwo matki i wszystkie jej idiotyczne uwagi znosi z cierpliwoci i spokojem szczeglnie miym jej crce. Niemal nie trzeba go byo zaprasza na kolacj, a nim odjecha, ustalono - a waciwie ustalia z nim pani Bennet - e nastpnego ranka mody czowiek przyjedzie na polowanie z panem domu. Od tego dnia Jane nie mwia ju o swojej obojtnoci. Siostry nie zamieniy na ten temat ani jednego sowa, lecz Elbieta kada si do ka z miym przekonaniem, e caa sprawa wkrtce si zakoczy, chyba e pan Darcy wrci wczeniej, ni zamierza. W gbi serca jednak bya waciwie pewna, e wszystko to dzieje si za jego zgod. Bingley przyszed punktualnie i - tak jak uzgodniono - spdzi z panem Bennetem przedpoudnie na polowaniu. Ten ostatni okaza si o wiele przyjemniejszym towarzyszem, ni mody czowiek mg przypuszcza. Bingley nie by ani zarozumiay, ani gupi - nie prowokowa wic pana Benneta do drwin czy penego niesmaku milczenia. Pan domu okaza si wic bardziej ni zwykle rozmowny, a mniej dziwaczny. Bingley, oczywicie, wrci razem z nim na obiad, a wieczorem pani Bennet znowu amaa sobie

11

gow, jak by tu wyprosi wszystkich z pokoju i zostawi mod par sam na sam. Elbieta miaa list do napisania, tote zaraz po herbacie posza do pokoju niadaniowego. Widziaa, e wszyscy siadaj do kart, nie mylaa wic, e zajdzie potrzeba przeciwdziaania matczynym zabiegom. Skoczywszy list, wrcia do salonu i tam ku niepomiernemu swemu zdumieniu stwierdzia, e matka okazaa si jednak od niej sprytniejsza. Otworzywszy drzwi, zobaczya siostr i Bingleya stojcych razem przy kominku - jakby pogronych w powanej jakiej rozmowie. Gdyby ju to samo nie budzio podejrze, mona by wyczyta prawd z ich twarzy, kiedy obrcili si gwatownie i odsunli od siebie. Byli w do niezrcznej sytuacji, Elbieta jednak chyba w jeszcze gorszej. Nikt nie powiedzia ani sowa, modsza siostra ju chciaa odwrci si i wyj, gdy Bingley wsta nagle (poprzednio usiad by, tak samo jak jego towarzyszka) i szepnwszy co Jane, wybieg z pokoju. Jane nie miaa tajemnic przed Elbiet, o ile, oczywicie, byy to przyjemne tajemnice, tote teraz obja j mocno i ze wzruszeniem wyznaa, e jest najszczliwsz istot na wiecie. - To zbyt wiele - mwia. - To zbyt wiele. Nie zasuguj na to! Och, czemu wszyscy nie s rwnie szczliwi? Elbieta winszowaa jej gorco, z gbokim i szczerym przejciem, ktre trudno byo wyrazi. Kade jej sowo byo nowym rdem radoci Jane. Nie chciaa jednak pozosta z siostr ani powiedzie jej nawet czci tego, co jeszcze zostawao do powiedzenia. - Musz natychmiast i do mamusi. Za adne skarby nie bd igra z jej serdecznym niepokojem i nie pozwol, by kto inny ni ja zanis jej t wiadomo. On poszed ju do ojca. Och, Lizzy! Jak mona znie tyle szczcia! Ta wiadomo, e wszyscy moi najdrosi tak si strasznie z tego uciesz! Pospieszya wic do matki, ktra umylnie przerwaa gr i siedziaa teraz na grze razem z Kitty nerwowo oczekujc na rozwj wypadkw. Pozostawiona w samotnoci Elbieta umiechna si teraz na myl, jak szybko i

12

jak atwo zostaa wreszcie zakoczona sprawa, ktra przez tyle miesicy bolaa ich i drczya. Taki jest oto rezultat troskliwoci i ostronoci jego przyjaciela, mwia sobie. Tak oto skoczyy si wszelkie kamstwa i zabiegi jego sistr. Szczliwy, mdry, ze wszech miar rozumny koniec. W kilka minut pniej zobaczya Bingleya, ktrego rozmowa z ojcem bya krtka i zadowalajca. - Gdzie jest siostra pani? - zapyta spiesznie, otwierajc drzwi. - Jest u matki na grze. Bdzie tu pewno za chwil. Zamkn wic drzwi i podszed do niej, prosi o yczenia i siostrzane uczucie. Elbieta szczerze i serdecznie mwia, jak bardzo si cieszy z ich przyszego zwizku. Mocno ucisnli sobie donie, a potem, a do powrotu Jane, Elbieta suchaa, co Bingley mia do powiedzenia o wasnym szczciu i doskonaoci jej siostry. Mimo i by zakochany, jego nadzieje na przyszo byy, zdaniem Elbiety, zupenie rozsdne opieray si bowiem na tak rzetelnych podstawach, jak wzajemne zrozumienie, nadzwyczajny charakter Jane oraz podobiestwo usposobie i upodoba. By to dla wszystkich wyjtkowo miy wieczr. wiadomo spenienia marze opromienia twarz Jane tak sodkim wyrazem, e wygldaa dzi pikniej ni kiedykolwiek. Kitty chichotaa i umiechaa si w nadziei, e i na ni wkrtce przyjdzie kolej. Pani Bennet uwaaa, i adne sowo nie moe dostatecznie gorco wyrazi jej zadowolenia i aprobaty, cho przez p godziny nie rozmawiaa z Bingleyem o niczym innym. Kiedy za pan Bennet przyczy si do nich podczas kolacji, wyranie mona byo pozna po jego gosie i zachowaniu, jak bardzo jest szczliwy. Nie wspomnia jednak o caej sprawie, dopki go nie poegna si z nimi do pno wieczorem. Natychmiast jednak po jego wyjciu zwrci si do najstarszej crki: - Winszuj ci, Jane. Bdziesz z pewnoci bardzo szczliw kobiet. Jane podesza ku niemu, ucaowaa serdecznie i podzikowaa za okazan dobro. - Jeste kochane dziecko - odpar - i z radoci myl o tak dobrym dla ciebie

13

zwizku. W moim przekonaniu, wietnie pasujecie do siebie. Usposobienia macie identyczne. Oboje jestecie tak ustpliwi, e nigdy nie podejmiecie adnej decyzji, tak atwowierni, e caa suba bdzie was oszukiwa, i tak hojni, e zawsze bdziecie y ponad stan. - Chyba nie, tatusiu. Nigdy nie wybaczyabym sobie bezmylnoci czy braku zastanowienia w sprawach pieninych. - Jake mog y ponad stan! Mu drogi, o czyme ty mwisz! Przecie on ma cztery czy pi tysicy rocznie, a moe nawet wicej! Kochana moja Jane - tu zwrcia si do crki - takam szczliwa! Nie zmru oka przez ca noc, zobaczysz! Wiedziaam, e tak bdzie! Zawsze powtarzaam, e tak to si wszystko skoczy! Nie darmo jeste taka adna! Przypominam sobie, e zaraz, jak go pierwszy raz zobaczyam po jego przyjedzie do Hertfordshire w zeszym roku, pomylaam sobie, e jestecie dla siebie stworzeni! To najprzystojniejszy mody czowiek pod socem! Wickham, Lidia, wszystko poszo w niepami. Jane bya teraz jej ukochanym dzieckiem i adna z sistr nie moga si z ni rwna. Mode panny zaczy si wkrtce doprasza o to, co kadej z nich mogo sprane najwiksz przyjemno, a o czym niedugo Jane miaa decydowa. Mary prosia o wstp do biblioteki w Netherfield, a Kitty o kilka bali w zimie. Od tego wieczora Bingley sta si, oczywicie, codziennym ich gociem. Czsto przyjeda jeszcze przed niadaniem i zawsze zostawa na kolacji, chyba e jaki bezlitosny ssiad, o ktrym nie sposb byo mwi bez wstrtu, przysa zaproszenie na obiad i nie mona si byo od tego wykrci. Niewiele miaa teraz Elbieta czasu na rozmowy z siostr, gdy podczas wizyt Bingleya Jane nie zwracaa na nikogo uwagi. Tylko w godzinach rozki a i takie musiay by - Elbieta okazywaa si bardzo uyteczn dla obydwojga. Kiedy Jane nie byo, Bingley zawsze trzyma si blisko Elbiety, mg z ni bowiem rozmawia o swojej wybranej, kiedy za jego nie byo Jane z kolei szukaa u siostry tej samej moliwoci rozmowy. - Tak mi zrobi ogromn przyjemno - wyznaa pewnego wieczoru - mwic, e

14

nic nie wiedzia o moim przyjedzie do Londynu w zeszym roku. Mylaam, e to niemoliwe. - Przypuszczam, e tak byo - odpara Elbieta. - Ale jak to tumaczy? - To chyba przez jego siostry. Z pewnoci od pocztku niechtnie odnosiy si do naszej znajomoci, czemu zreszt nie mog si wcale dziwi. Mgby zrobi wiele lepszy pod kadym wzgldem wybr. Kiedy jednak zobacz - a wierz, e zobacz - i brat ich jest ze mn szczliwy, z pewnoci po pewnym czasie bd z naszego zwizku zadowolone i znowu powrc dobre stosunki, cho nigdy ju takie jak byway dawniej. - To najbardziej nielitociwe sowa, jakie od ciebie sysz. Dobry Boe! Byabym okropnie za, gdybym znw widziaa, jak padasz ofiar faszywych czuoci panny Bingley. - Czy ty uwierzysz, Lizzy, e kiedy on w zeszym roku w listopadzie jecha do Londynu, to ju wtedy mnie nie kocha i nie wrci tylko dlatego, e by przekonany o mojej obojtnoci. - Chyba si troszk pomyli, lecz dobrze to wiadczy o jego skromnoci. Wywoao to uniesienia Jane nad jego brakiem zarozumialstwa i niedocenianiem wasnych zalet. Elbieta cieszya si syszc, e Bingley nie zdradzi udziau przyjaciela w caej sprawie, cho bowiem Jane bya niezwykle szlachetna i atwo puszczaa ludzkie winy w niepami, w tym przypadku mogaby si jednak uprzedzi do Darcyego. - Jestem najszczliwsz istot pod socem, to pewna - mwia Jane. - Och, Lizzy, czemu to wanie ja jedna z rodziny zostaam na to wybrana, czemu mnie lepiej ni wszystkim? eby chocia ty moga by rwnie szczliwa! eby znalaz si dla ciebie drugi taki mczyzna. - Nawet gdyby si znalazo czterdziestu podobnych, nie mogabym by taka szczliwa jak ty. Trzeba by jeszcze do tego mie twoje usposobienie i dobro, wtedy dopiero szczcie mogoby by rwne. Nie, nie, pozwl mi samej zaj si wasnym losem. Jak mi si poszczci, to moe kiedy spotkam jeszcze jakiego pana Collinsa. Nie mona byo dugo trzyma w tajemnicy tego, co si dziao w Longbourn. Pani Bennet

15

miaa przyjemno szepn o tym pani Philips, a ta bez upowanienia omielia si szepta dalej wszystkim ssiadom naokoo. Uznano wic wkrtce, e Bennetowie maj niebywae szczcie, cho zaledwie par tygodni temu po ucieczce Lidii uwaano, i zy los si na nich uwzi.

16

LVI Pewnego ranka, w tydzie mniej wicej po zarczynach Bingleya i Jane, kiedy wszystkie panie wraz z modym narzeczonym siedziay w jadalni, uwag ich zwrci nagle turkot nadjedajcego powozu. Wyjrzawszy przez okno, zobaczyy wolant zaprzony w cztery konie podjedajcy pod bram. Pora bya zbyt wczesna na odwiedziny, poza tym ekwipa nie przypomina adnego z ssiedzkich. Zarwno konie pocztowe, jak i powz i liberia jadcego przodem sucego nic nie mwiy zebranym. Faktem jednak byo, e kto przyjecha, wic Bingley szybko namwi Jane na ucieczk przed niespodziewanym najazdem goci i wyszli razem w gb parku. Reszta zostaa, zgadujc bez powodzenia, kim by mg by niespodziewany przyjezdny. Wreszcie drzwi si otwary i stan w nich go. Bya to lady Katarzyna de Bourgh. Wszyscy przygotowani byli na niespodziank, ta jednak przechodzia najmielsze ich oczekiwania. Pani Bennet i Kitty, acz nie znay przybyej, mniej si chyba zdziwiy ni Elbieta. Wielka dama wesza do pokoju z min bardziej ni zwykle nieaskaw, na powitanie Elbiety odpowiedziaa zaledwie lekkim skinieniem gowy i usiada bez sowa. Kiedy wchodzia, Elbieta powiedziaa matce nazwisko przybyej, cho ta nie prosia bynajmniej o dokonanie prezentacji. Pani Bennet zdumiaa si ogromnie, ale e pochlebiay jej odwiedziny gocia o takim znaczeniu, przyja go z najwysz grzecznoci. Po chwili milczenia lady Katarzyna zwrcia si zimnym tonem do Elbiety - Przypuszczam, e jeste pani w dobrym zdrowiu. Ta dama, sdz, jest twoj matk. Elbieta potwierdzia to dosy zwile. - A to, przypuszczam, jest jedna z twoich sistr? - Tak - askawa pani - wtrcia pani Bennet zachwycona, i moe rozmawia z sam lady Katarzyn. - To moja przedostatnia. Najmodsza niedawno wysza za m, a najstarsza posza na spacer do parku z pewnym modym czowiekiem, ktry, jak sdz, wkrtce wejdzie do naszej rodziny. - Macie tutaj bardzo niewielki park - zauwaya lady Katarzyna po chwili przerwy.

17

- W porwnaniu z Rosings jest, ma si rozumie, may, zapewniam jednak askaw pani, e jest o wiele wikszy od parku sir Williama Lucasa. - To chyba bardzo nieodpowiednia bawialnia na letnie wieczory - krytykowaa nieubagana lady Katarzyna - okna wychodz wprost na zachd. Pani Bennet owiadczya, e nigdy tu nie siaduj po obiedzie, po czym dodaa: - Wolno mi zapyta, czy askawa pani zostawia pastwa Collinsw w dobrym zdrowiu? - Tak, najzupeniej. Widziaam ich przedwczoraj. Elbieta spodziewaa si, e lady Katarzyna wrczy jej teraz list od Charlotty - nie moga sobie wyobrazi innego powodu jej przyjazdu - ze zdumieniem jednak stwierdzia, e go wcale listu nie wyciga. Pani Bennet zapraszaa uprzejmie, by lady Kata - rzyna zechciaa si czym pokrzepi, ta jednak odmwia stanowczo i niezbyt grzecznie. Po chwili wstaa i zwrcia si do Elbiety: - Panno Elbieto, wydaje mi si, e tu, po jednej stronie podjazdu, macie nie najgorszy dziki zaktek. Z przyjemnoci przeszabym si tam, jeli bdziesz tak askawa i zechcesz mi towarzyszy. - Id, kochanie! - zawoaa matka. - A poka te lady Katarzynie i inne zaktki. Na pewno spodoba si jej pustelnia. Elbieta posusznie pobiega po parasolk do swego pokoju i sprowadzia wytwornego gocia na d. Kiedy przechodziy przez hall, lady Katarzyna otworzya po kolei drzwi do maego saloniku i do salonu, a stwierdziwszy po krtkich ogldzinach, e wygldaj zupenie przyzwoicie, posza dalej. Powz czeka przed drzwiami. Elbieta zauwaya, e wewntrz siedzi panna suca lady Katarzyny. W milczeniu szy wirowan ciek prowadzc do zagajnika. Elbieta postanowia nie zmusza si do rozmowy z t kobiet, dzi bardziej ni zwykle impertynenck i nieprzyjemn. Jake moga myle kiedykolwiek, e jest podobna do swego siostrzeca? pytaa sam siebie, spojrzawszy w twarz gocia. Kiedy znalazy si w zagajniku, lady Katarzyna natychmiast rozpocza rozmow: - atwo ci zapewne przyjdzie odgadn, moja panno, co mnie tutaj sprowadza.

18

Musi ci to mwi wasne twoje serce, wasne sumienie. Elbieta patrzya na ni ze zdziwieniem. - Doprawdy, jeste pani w bdzie. Zupenie nie wiem, czemu mamy przypisa zaszczyt ogldania ci tutaj. - Powinna wiedzie - odpara lady Katarzyna tonem, w ktrym wyranie brzmia gniew - e nie jestem osob, z ktr mona artowa. Bez wzgldu na to, jak bardzo okaesz si teraz nieszczera, ja bd mwi prawd. Jestem znana ze szczeroci i otwartoci, a w takiej jak obecna sprawie na pewno nie bd od tego odstpowa. Dwa dni temu otrzymaam wiadomo w najwyszym stopniu niepokojc. Dowiedziaam si, e nie tylko twoja siostra ma w najbliszym czasie zawrze wietny dla niej zwizek maeski, lecz e i ty, panna Elbieta Bennet, zostaniesz wedug wszelkiego prawdopodobiestwa poczona wkrtce wzem maeskim z moim siostrzecem, moim rodzonym siostrzecem, panem Darcym. Cho przekonana jestem, e to najohydniejsze kamstwo, cho nie zdobyabym si na to, by go obrazi podobnym podejrzeniem, postanowiam natychmiast tu przyjecha i powiedzie ci, co myl o tej sprawie. - Jeli nie wierzya w to, pani - odpara Elbieta, czerwienic si ze zdumienia i niesmaku - dziwi si, i naraaa si na niewygody tak dalekiej podry. Jaki cel miaa, pani, przyjedajc tutaj? - Chc z punktu zada zaprzeczenia podobnej pogoski. - Przyjazd pani do Longbourn i wizyta zoona mnie i mojej rodzinie raczej t pogosk potwierdz, jeli ona istotnie si szerzy - odpara chodno Elbieta. - Jeli! Czy masz zamiar udawa, e nic o niej nie wiesz? Czy sama nie rozgaszasz jej pilnie po okolicy? Czyby nie wiedziaa, i tego rodzaju pogoska jest rozsiewana wok? - Nic mi o tym nie wiadomo. - A czy moesz rwnie owiadczy, i nie ma podstaw do tego rodzaju plotek? - Nie roszcz sobie prawa do podobnej jak pani szczeroci. Moe pani stawia pytania, na ktre ja nie bd miaa ochoty odpowiedzie.

19

- To nie do zniesienia! Panno Elbieto Bennet, dam odpowiedzi! Czy on, mj siostrzenic, skada ci propozycj maestwa? - Sama owiadczya pani, e to niemoliwe. - Powinno musi by niemoliwe, jak dugo mj siostrzeniec jest przy zdrowych zmysach. Twoje jednak sztuczki i wdziki mogy sprawi, i w przystpie szau zapomnia, co winien samemu sobie i swojej rodzinie. Moga go zapa w swoje sida. - Jeli to uczyniam, bd ostatni osob, ktra si do tego przyzna. - Czy wiesz, kim jestem? Nie przywykam do takiego tonu. Jestem jego prawie najblisz krewn i mam prawo zna jego najbardziej osobiste sprawy. - Jego, ale nie moje. W dodatku podobne zachowanie nie zachca mnie bynajmniej do otwartoci. - Chc, bymy si dobrze zrozumiay. w zwizek, do ktrego w swoim zarozumialstwie aspirujesz, nigdy nie moe zosta zawarty. Nigdy!!! Pan Darcy jest zarczony z moj crk! C mi na to powiesz? - Tylko to, e jeli tak jest naprawd, nie ma pani podstaw do przypuszcze, e pan Darcy mnie si owiadczy. Lady Katarzyna wahaa si przez chwil. - S to szczeglnego rodzaju zarczyny. Przeznaczeni zostali sobie od najwczeniejszego dziecistwa. Byo to najgortsze pragnienie jego matki - a rwnie i moje. Jeszcze kiedy byli w koyskach, postanowilimy, e si pobior. A teraz, kiedy yczenia obydwu sistr maj si wanie speni, chce temu przeszkodzi dziewczyna bez urodzenia, bez pozycji, cakiem nie zwizana z rodzin. Czy nic ci nie obchodz yczenia jego bliskich? Jego ciche zarczyny z pann de Bourgh? Czy obce ci jest ze wszystkim poczucie delikatnoci i tego, co przystoi? Czy nie syszaa, jak ci mwiam, e od najpierwszych dni by przeznaczony swojej kuzynce? - Tak, syszaam o tym. Jakie to jednak moe mie dla mnie znaczenie? Gdyby nie istniay inne przeszkody przeciwko memu maestwu z panem Darcym, z pewnoci nie powstrzymaaby mnie przed tym wiadomo, i jego matka i ciotka pragny, by polubi pann de Bourgh. Planujc ten zwizek, zrobiycie panie w tej sprawie

20

wszystko, co w waszej mocy. Od kogo innego zaley wykonanie planu. Jeeli ani honor, ani uczucia nie wi pana Darcyego z jego kuzynk, dlaczeg nie ma dokona innego wyboru? A jeli mnie wanie wybra, dlaczeg mam nie wyrazi na to zgody? - Bo zabrania ci tego honor, rozwaga, poczucie przyzwoitoci, a nawet wasny interes. Tak, panno Bennet, interes! Nie wyobraaj sobie bowiem, by ci uznaa jego rodzina czy przyjaciele, jeli rozmylnie postpisz wbrew ich woli. Wszyscy bliscy mu ludzie bd ci lekceway, potpia ci, wreszcie - wzgardz tob. Zwizek ten przyniesie ci hab, imienia twego nikt z nas nigdy nie wymwi. - To prawdziwa klska - odpara Elbieta - myl jednak, i ona pana Darcyego bdzie miaa tak niezwyke powody do szczcia, nierozcznie zwizane z jej pozycj, e oglnie biorc, nie bdzie czego aowa. - Uparta, gupia dziewczyno! Wstyd mi za ciebie! Tak to si odwdziczasz za wzgldy, jakimi ci zeszej wiosny darzyam! Czy nic mi si za to nie naley? Usidmy. Musisz zrozumie, moja panno, e przyjechaam tutaj z niewzruszonym postanowieniem przeprowadzenia swej woli i nic mnie od tego nie powstrzyma - Nie przywykam ustpowa wobec cudzych zachcianek. Nie mam zwyczaju ponosi poraek. - To moe czyni sytuacj pani bardziej poaowania godn, nie moe jednak w adnym wypadku wpyn na moj decyzj. - Prosz mi nie przerywa! Suchaj i milcz! Moja crka i siostrzeniec s dla siebie stworzeni. Po kdzieli s potomkami tej samej szlachetnej rodziny, ojcowie ich za pochodz z zacnych, staroytnych, szacownych, cho nieutytuowanych rodw. Oboje maj wspaniae fortuny. S sobie przeznaczeni gosem wszystkich czonkw ich rodzin - i c to ma ich rozdzieli?! Wygrowane pretensje panny bez pochodzenia, stosunkw czy majtku. Jak mona cierpie co podobnego! Lecz to niemoliwe, to si nie stanie! Gdyby zdawaa sobie spraw, co jest dla ciebie z poytkiem, nie pragnaby wyj ze sfery, w ktrej zostaa wychowana. - Nie uwaaabym wcale, i wychodz z mojej sfery, polubiajc siostrzeca pani. Jest dentelmenem, ja jestem crk dentelmena. Pod tym wzgldem jestemy sobie

21

rwni. - Owszem, jeste crk dentelmena, kim jednak bya twoja matka? Kime s twoje ciotki i wujowie? Niech ci si nie wydaje, e ja o tym wszystkim nie wiem! - Bez wzgldu na to, z jakiej ja rzeczywicie pochodz rodziny, nie powinno ci to, pani, tak mocno wzrusza, jeli twj siostrzeniec nie ma przeciwko temu adnych obiekcji. - Powiedz mi raz wreszcie: jeste z nim zarczona czynie? Cho Elbieta wolaaby nie odpowiada na to pytanie, choby dlatego, by nie sprawi satysfakcji lady Katarzynie, po chwili zastanowienia musiaa si jednak przyzna: - Nie. Lady Katarzyna sprawiaa wraenie zadowolonej. - I przyrzekniesz mi, e nigdy si z nim nie zarczysz? - Nie przyrzekn. - Panno Elbieto Bennet! Jestem zdumiona, wstrznita. Przypuszczaam, e znajd w tobie wicej rozsdku. Tylko nie wyobraaj sobie czasem, e ja kiedykolwiek ustpi. Nie wyjad std, pki nie otrzymam od ciebie danego przyrzeczenia. - A ja z pewnoci nie dam go nigdy. Nie pozwol, by mnie zastraszano i zmuszano do podobnych niedorzecznoci. Chcesz pani, by pan Darcy polubi twoj crk, czy jednak ja, dajc t upragnion obietnic, sprawi, e maestwo ich stanie si bardziej prawdopodobne? Czy dziki mojej odmowie on bdzie pragn poczy si ze swoj kuzynk, przyjwszy, e mnie kocha? Pozwl mi, pani, powiedzie, i argumenty, jakimi uzasadniasz t niezwyk propozycj, s w rwnej mierze nieprzemylane, jak proba twa - niewaciwa. Gruntownie pomylia si w ocenie mojej osoby, pani, sdzc, e w ten sposb mona wpyn na mnie. Nie wiem, na ile pan Darcy pozwala pani wtrca si w swoje sprawy, z pewnoci jednak nie ma pani prawa zajmowa si moimi. Prosz, by nie molestowaa mnie duej pytaniami na ten temat. Hola, moja panno! Ja jeszcze nie skoczyam! Do wszystkich zastrzee, jakie tu zgromadziam, mog dorzuci jeszcze jedno. Nieobce mi s szczegy haniebnej ucieczki twej siostry. Wiem wszystko: e mody czowiek zosta skoniony do lubu sakiewk twego ojca i wuja, i w ten sposb zaatano spraw. I taka dziewczyna ma

22

zosta szwagierk mojego siostrzeca! Jej m, syn rzdcy witej pamici pana Darcyego, ma by jego szwagrem! Wielki Boe! Co te ci do gowy przychodzi! To wszyscy przodkowie mego siostrzeca w grobie si przewrc!!! - Teraz nie moesz mie ju pani nic wicej do powiedzenia - odpara Elbieta z gbok uraz. - Zniewaya mnie gboko, tote musz prosi, bymy natychmiast wrciy do domu. Z tymi sowy wstaa. Lady Katarzyna podniosa si rwnie i zawrciy ku domowi. Wielka dama bya ogromnie rozgniewana. - A wic nic ci nie obchodzi honor mojego siostrzeca i zaufanie, jakim si cieszy? Egoistka bez serca! Czy nie rozumiesz, e zwizek z tob zhabi go w oczach wszystkich ludzi? - Nie mam nic wicej do powiedzenia. Wie pani dobrze, co myl o tej sprawie. - Wic zdecydowaa si wyj za niego? - Nic podobnego nie mwiam. Jestem tylko zdecydowana robi to, co wedug mnie moe mi da szczcie, nie ogldajc si przy tym ani na ciebie, pani, ani na adn osob w rwnym stopniu mi obc - Piknie! A wic odmawiasz mej probie. Nie chcesz wysucha gosu obowizku, honoru i poczucia wdzicznoci. Postanowia zniszczy go w oczach wszystkich jego przyjaci, wystawi go na wzgard caego wiata! - W przypadku, o ktrym mwimy - odpara Elbieta - nie sprzeniewierzyabym si ani honorowi, ani obowizkom, ani poczuciu wdzicznoci. Moje maestwo z panem Darcym nie staoby z nimi sprzecznoci. Jeli za mwimy o uprzedzeniach jego rodziny i o oburzeniu caego wiata, myl, i to pierwsze nie obchodzioby mnie ani troch, gdyby istotnie wynikao z faktu mojego maestwa z panem Darcym, co za do drugiego, sdz, e wiat ma na og zbyt wiele zdrowego rozsdku, by chcia nami wzgardzi. - A wic to jest twoje prawdziwe zdanie. Takie jest ostateczne twoje postanowienie! Doskonale! Teraz ju wiem, jak mam postpowa! Nie wyobraaj sobie aby, e twoje ambicje zostan kiedykolwiek zaspokojone! Przyjechaam, by ci

23

wyprbowa. Mylaam, e jeste osob rozsdn. Bd jednak pewna, e przeprowadz to, co chc. Mwia tak przez cay czas, dopki nie stany przed drzwiczkami pojazdu. Wwczas odwrciwszy si szybko, dodaa: - Nie egnam si z tob, panno Elbieto Bennet. Nie przesyam twojej matce wyrazw poegnania. Nie zasugujesz na podobne wzgldy. Okazaa si samolubna i arogancka. Jestem w najwyszym stopniu niezadowolona. Elbieta nie odpowiedziaa i nie prbujc nawet przekona damy, by wrcia z ni do domu, sama spokojnie wesza do rodka. Gdy wstpowaa po schodach, syszaa, jak powz rusza. Matka wybiega niecierpliwie na prg swej gotowalni pytajc, czemu lady Katarzyna nie wrcia do domu, by odpocz. - Nie miaa ochoty - odpara crka. - Wolaa jecha. - To bardzo wytworna kobieta, a postpia niezmiernie uprzejmie, przyjedajc tutaj. Myl, e zajechaa tylko po to, by nam powiedzie, e u Collinsw wszystko w porzdku. Pewno bya w drodze i przejedajc przez Meryton pomylaa sobie, e do ciebie wstpi. Chyba nie miaa ci do powiedzenia nic specjalnego, Lizzy. W obliczu takiej koniecznoci Elbieta musiaa uciec si do niewinnego kamstwa - trudno byo bowiem wyjawi prawdziwy przedmiot rozmowy z lady Katarzyn.

24

LVII Nieatwo przyszo Elbiecie uspokoi si po tej niecodziennej wizycie, nie potrafia te przez wiele godzin zmusi si do mylenia cho przez chwil o czym innym co przeniosoby jej ducha w przyjemniejsze rejony. Naleao przypuszcza, e lady Katarzyna podja uciliw podr z Rosings po to jedynie, by zerwa jej rzekome zarczyny z panem Darcym. Pomys niezwykle rozsdny sam w sobie - skd si jednak wzia owa pogoska o zarczynach? Elbieta dugo nie moga tego zrozumie. Wreszcie dosza do wniosku, i wystarczy zapewne fakt, e Darcy jest serdecznym przyjacielem Bingleya, ona za - siostr Jane, a w nastroju oczekiwania na jedno maestwo kady oczekuje zaraz drugiego. Sama przecie nieraz mylaa, e maestwo siostry pozwoli im si czciej spotyka. Tak wic ssiedzi z Lucas Lodge (bo jak sdzia, wiadomo ta musiaa dotrze do lady Katarzyny za porednictwem ich korespondencji z Collinsami) ustalili jako rzecz niemal pewn i rych to, czego ona niepewnie wygldaa kiedy w przyszoci. Rozpamitujc niektre powiedzenia lady Katarzyny, nie moga opanowa lekkiego niepokoju na myl, co moe wynikn z dalszych stara owej damy. Z tego, co mwia o nieodwoalnoci swego postanowienia, Elbieta wysnua wniosek, e lady Katarzyna zamierza teraz zwrci si do pana Darcyego. Baa si wprost myle, jak dalece moe przyzna ciotce racj w tym, co mu bdzie mwia o fatalnych dla niego skutkach zwizku z pann Bennet. Nie wiedziaa, jak bardzo przywizany jest do lady Katarzyny, ani jak wysoko ceni jej zdanie, mona byo jednak przyj, e myli o niej lepiej ni Elbieta. Byo te pewne, i ciotka, malujc mu czarne strony zwizku z kim o tyle niej urodzonym, trafi w najsabszy jego punkt. Bardzo moliwe, e Darcy, z jego dziwnym pojciem godnoci wasnej, uzna za rozsdne i gboko logiczne te same argumenty, ktre Elbiecie wydaway si ndzne i mieszne. Jeli dotd waha si, jak powzi decyzj - a czsto takie wanie sprawia wraenie - to teraz proby i rady najbliszej krewnej mog rozproszy wszystkie wtpliwoci i kaza mu zdecydowa si na tego rodzaju szczcie, jakie da moe niewzruszone poczucie wasnej godnoci. W takim wypadku nie wrciby tutaj. Lady

25

Katarzyna zajechaa pewnie do niego, przejedajc przez Londyn, a on cofnie dan Bingleyowi obietnic powrotu do Netherfield. Jeli wic w cigu najbliszych dni przyjd do Bingleya przeproszenia za to, e przyjaciel nie dotrzyma obietnicy, bd wiedziaa, jak to rozumie, mylaa. Porzuc wtedy wszelkie pragnienia i wszelkie nadzieje na trwao jego uczucia. Jeli wystarczy mu al po mnie, kiedy mg mie moje serce i rk, ja sama wkrtce przestan go aowa. Pozostali czonkowie rodziny rwnie zdumieli si ogromnie syszc, kim by ich go, lecz uprzejmie zadowolili si tymi samymi przypuszczeniami, jakie zaspokoiy ciekawo pani Bennet. Tak wic oszczdzono Elbiecie wielu kopotliwych pyta. Nastpnego dnia, schodzc na d, spotkaa ojca, ktry wychodzi z biblioteki, trzymajc list w rku. - Wanie ci szukam, Lizzy - chod do mnie. Elbieta posza za nim do biblioteki. Wydawao jej si, e to, co ojciec ma do powiedzenia, wie si w jaki sposb z listem trzymanym przeze w rku, bya wic ogromnie zaciekawiona. Nagle przyszo jej do gowy, e moe to list od lady Katarzyny. Z przeraeniem pomylaa, jak si teraz bdzie musiaa tumaczy. Usiada z ojcem przy kominku. - Otrzymaem dzisiaj rano list - zacz ojciec - ktry bardzo mnie zdziwi. Poniewa ty jeste gwn osob zainteresowan, powinna zna jego tre. Nie wiedziaem dotd, e dwie moje crki maj niedugo wyj za m. Pozwl, e ci powinszuj tak niebywaego sukcesu. Krew uderzya do twarzy Elbiety na myl, jaka nasuna jej si natychmiast po sowach ojca - e list ten pisaa nie ciotka, lecz siostrzeniec. Wahaa si jeszcze przez chwil, czy ma si cieszy, e Darcy si w ogle zdeklarowa, czy te obrazi, e list ten nie zosta do niej adresowany, kiedy ojciec zacz mwi dalej. - Sprawiasz wraenie osoby wtajemniczonej. Mode panny wykazuj ogromn przenikliwo w podobnych sprawach, myl jednak, e nawet twoja domylno zawiedzie, jeli zechcesz odgadn imi twego wielbiciela. List ten pisa pan Collins.

26

- Pan Collins? A c on ma do powiedzenia? - Zaczyna od powinszowa w zwizku ze zbliajcym si lubem mojej najstarszej crki - dowiedzia si pewno o tym z plotek ktrego z tych poczciwych, gadatliwych Lucasw. Nie bd wystawia twej ciekawoci na prb, czytajc ci, co pisze na ten temat. To, co dotyczy ciebie, brzmi nastpujco: Po zoeniu, w zwizku z tym szczsnym wydarzeniem, najserdeczniejszych gratulacji, nieche mi bdzie wolno powiedzie sw par zwizanych z inn wiadomoci, jak otrzymalimy z tego samego rda. Ot domniemywa si, e kiedy najstarsza crka paska zrezygnowaa z nazwiska Bennetw, rwnie i jej siostra Elbieta postanowia je zmieni, za wybraca jej mona susznie uwaa za jedn z najznakomitszych osobistoci w naszym kraju. Zgadujesz, Lizzy, kogo on ma na myli? w mody czowiek jest szczeglnie obdarzony przez fortun, ma wszystko, czego moe zapragn miertelnik: wspaniae majtnoci, wysoko urodzonych krewnych i patronat nad wielkimi beneficjami. Mimo jednak tak ogromnych pokus nieche mi wolno bdzie ostrzec moj kuzynk Elbiet i ciebie, panie, na jakie wielkie naraacie si niebezpieczestwo, przyjmujc zbyt pieszne owiadczyny tego modego czowieka. Nie wtpi bowiem, e bdziecie jak najszybciej mieli ochot skorzysta z takiej propozycji. Czy domylasz si, Lizzy, kim moe by twj wybrany? Ale zaraz wszystko wyjdzie na jaw. Powody, dla ktrych was ostrzegam, s nastpujce: Mamy wszelkie podstawy, by przypuszcza, i ciotka jego, lady Katarzyna, patrzy na ten zwizek bardzo nieaskawym okiem. - Pan Darcy - ot widzisz! O niego tu idzie! No, Lizzy, myl, e si zdziwia. Ani pan Collins, ani Lucasowie nie mogli wybra spord twoich znajomych czowieka, ktrego samo imi mocniej zadawaoby kam ich sowom. Pan Darcy! Czowiek, ktry jeli spoglda na jak kobiet, to chyba tylko po to, by dostrzec jej wady, i ktry prawdopodobnie nigdy w yciu nie spojrza na ciebie! Paradne! Elbieta staraa si podzieli wesoo ojca, zdobya si jednak tylko na jeden

27

oporny umiech. Nigdy jeszcze nie obra sobie rwnie dla niej przykrego przedmiotu drwin. - Czy ci to nie bawi? - O, tak, prosz, niech tatu czyta dalej! Kiedy wczoraj wieczorem napomknem lady Katarzynie o moliwoci tego zwizku, odpowiedziaa mi, jak zwykle askawie, co o tej sprawie myli. Wwczas to okazao si, e ze wzgldu na pewne rodzinne zastrzeenia patronka moja nigdy nie wyrazi zgody na to, co nazwaa zwizkiem tak haniebnym. Uwaaem wic, i jest moim obowizkiem przesa jak najszybsz wiadomo o tym kuzynce Elbiecie, aby zarwno ona, jak i jej znakomity wielbiciel wiedzieli, co im grozi, i nie zapdzili si zbyt spiesznie w maestwo, ktre nie jest odpowiednio usankcjonowane. - Pan Collins dodaje jeszcze: Ciesz si bardzo, e przykra afera kuzynki Lidii zostaa tak zrcznie zatuszowana, i martwi si tylko, e rozniosa si wie, i para ta ya ze sob przed lubem. Nie wolno mi jednak zaniedbywa obowizku zwizanego z duchownym moim stanem. Ot zdumiewa mnie wiadomo, i przyje pan mod par w swoim domu natychmiast po lubie. Bya to zachta do grzechu, i gdybym by plebanem Longbourn, sprzeciwibym si ze wszystkich si podobnemu postpowaniu. Jako chrzecijanin powiniene im pan, oczywicie, wybaczy lecz nie wolno ci byo dopuci ich przed twoje oblicze ani pozwoli, by kiedykolwiek wymawiano ich imiona w twojej obecnoci. - Tak oto wyglda, w pojciu pana Collinsa, chrzecijaskie miosierdzie. Reszt listu powica stanowi drogiej jego Charlotty i ich wyczekiwaniom na mod gazk oliwn. Ale wygldasz, Lizzy, jakby ci si to nie podobao. Nie zamierzasz chyba zachowywa si jak stara panna i udawa obraonej z powodu jednej gupiej plotki. Po c innego yjemy, jak nie po to, by by przedmiotem rozrywki naszych ssiadw i z kolei sami mia si z nich? - Oo - wyjkaa Elbieta. - Bardzo, bardzo mnie to ubawio. Tylko to takie dziwne! - Tak. I to wanie mnie mieszy. Gdyby sobie wybrali kogo innego! Ale zupena

28

obojtno Darcyego i twoja wyrana antypatia czyni to tak absurdalnie miesznym. Cho nie znosz pisaniny, za nic w wiecie nie zarzucibym korespondencji z panem Collinsem. Kiedy czytam jego listy, musz go stawi wyej nawet od Wickhama, cho bardzo ceni bezczelno i hipokryzj mojego zicia. Powiedz, Lizzy, co o tym wszystkim mwia lady Katarzyna? Czy przyjechaa tu po to, by ci odmwi swej zgody? Na to pytanie Elbieta odpowiedziaa tylko miechem, a e zadane zostao bez cienia podejrzliwoci, nie stropia si wcale, kiedy je ojciec powtrzy. Nigdy jeszcze Elbieta nie staraa si tak bardzo ukry swoich prawdziwych uczu. Musiaa si mia, cho o wiele bardziej jej byo do paczu. Ojciec okrutnie j zmartwi mwic o obojtnoci pana Darcyego i teraz pozostawao jej tylko dziwi si jego niedomylnoci lub obawia si, i moe nie tyle ojciec widzia zbyt mao, ile ona wyobraaa sobie zbyt wiele.

29

LVIII Pan Bingley nie otrzyma, jak przypuszczaa Elbieta, listu z przeprosinami od przyjaciela, zamiast tego, w par dni po wizycie lady Katarzyny, przywiz go ze sob do Longbourn. Panowie przyjechali wczenie, a Bingley, ktry chcia zosta sam na sam z Jane, zaproponowa wszystkim spacer, nim jeszcze pani Bennet zdya powiedzie Darcyemu o wizycie jego ciotki, czego obawiaa si Elbieta. Wszyscy przyklasnli projektowi. Pani Bennet nie zwyka chodzi pieszo, Mary nigdy nie miaa czasu, pozostaa pitka jednak wyruszya natychmiast. Wkrtce Bingley i Jane dali si wyprzedzi reszcie towarzystwa i wlekli si z tyu w pewnej odlegoci za innymi, pozostawiajc Elbiet, Kitty i Darcyego ich wasnej pomysowoci. Towarzystwo nie byo rozmowne: Kitty zbytnio si baa Darcyego, by usta do niego otworzy, Elbieta w cichoci ducha podejmowaa rozpaczliw decyzj, a bardzo moliwe, e i on czyni to samo. Kitty chciaa zaj do Marii Lucas, szli wic w kierunku jej domu, poniewa za Elbieta nie widziaa powodu do rozgaszania tego, co miaa zamiar powiedzie, miao posza dalej, kiedy Kitty odczya si od nich. Nadesza chwila, kiedy powinna wprowadzi swoje postanowienie w czyn, tote w przypywie odwagi zacza: - Jestem wielk egoistk, panie Darcy, i dlatego chcc zadowoli wasne uczucia, nie dbam o to, e rani paskie. Nie mog jednak powstrzyma si duej. Musz wreszcie podzikowa za pask bezprzykadn dobro okazan mojej siostrze. Odkd dowiedziaam si wszystkiego, pragnam z caego serca wyrazi panu swoj wdziczno. Gdyby rodzina moja wiedziaa o caej tej sprawie, mwiabym teraz nie tylko we wasnym imieniu. - Przykro mi, przykro ogromnie - odpar Darcy zdumiony i poruszony - e zostaa pani powiadomiona o czym, co przedstawione w nieodpowiednim wietle mogo ci sprawi wielk przykro. Nie przypuszczaem, e nie mona zaufa we wszystkim pani Gardiner. - Nie wi pan mojej ciotki. Dowiedziaam si, na skutek bezmylnoci Lidii, e mia pan jaki zwizek z t spraw. Oczywicie, nie spoczam, pki nie dowiedziaam si

30

reszty. Pozwl mi pan podzikowa sobie stokrotnie w imieniu caej mojej rodziny za to szlachetne wspczucie, ktre kazao ci podj tyle trudw i znie tyle udrki, byle ich tylko odnale. - Jeli chcesz mi, pani, dzikowa - odpar - nieche to bdzie tylko w twoim imieniu. Nie bd prbowa zaprzeczy, i ch sprawienia ci radoci dodawaa siy wszelkim innym pobudkom, jakie mn kieroway w tej sprawie. Rodzina twoja jednak nic mi nie zawdzicza. Bardzo ich szanuj, lecz wwczas mylaem tylko o tobie. W ogromnym zaambarasowaniu Elbieta nie moga wykrztusi sowa. Po krtkiej chwili towarzysz jej doda: - Zbyt jeste, pani, szlachetna, by igra ze mn. Jeli uczucia twe pozostay nie zmienione od kwietnia powiedz mi to od razu. Moje pragnienia i afekty s takie same, lecz jedno twoje sowo kae mi zamilkn o nich do mierci. Elbieta, speszona, zakopotana i dodatkowo przejta jego sytuacj, zmusia si do mwienia i natychmiast, cho niezbyt gadko, wyjania mu, i jej uczucia do niego ulegy zmianie tak gruntownej, e ka jej teraz przyj z radoci i wdzicznoci obecne jego zapewnienia. Odpowied ta sprawia mu tak rado, jakiej zapewne nie zazna jeszcze nigdy w yciu, a wyraa si w zwizku z tym tak rozsdnie i gorco, jak mona si spodziewa po nieprzytomnie zakochanym czowieku. Gdyby Elbieta moga spotka jego wzrok, zobaczyaby, jak bardzo mu do twarzy z wyrazem promieniujcego ze serdecznego zachwytu. Cho jednak nie moga patrze - moga sucha, a on mwi, jak mu jest droga, i kade sowo podnosio jeszcze bardziej warto jego mioci. Szli dalej, nie bardzo widzc, dokd, ale zbyt wiele musieli przemyle i wypowiedzie, zbyt wiele uczu kbio im si w piersiach, by mogli zwraca uwag na co jeszcze. Elbieta dowiedziaa si wkrtce, e owo dzisiejsze porozumienie zawdziczaj w duej mierze ciotce Darcyego i jej staraniom. Zajechaa do siostrzeca w drodze powrotnej przez Londyn, opowiedziaa mu o swej podry do Longbourn, o przyczynach, dla ktrych j przedsiwzia, i strecia pokrtce sw rozmow z Elbiet, podkrelajc te sformuowania, ktre - w pojciu lady Katarzyny - dowodziy przewrotnoci i pewnoci siebie modej panny. Wierzya, e ta opowie wydatnie

31

wspomoe jej wysiki i pozwoli uzyska od siostrzeca obietnic, jakiej odmwia jej Elbieta. Nieszczciem jednak dla lady Katarzyny wynik by wprost przeciwny. - Obudzio to we mnie nadziej - mwi z umiechem Darcy - jakiej nigdy dotd nie miaem ywi. Znaem twoje usposobienie, pani, na tyle, by wiedzie, e gdyby stanowczo i nieodwoalnie bya mi przeciwna, powiedziaaby to lady Katarzynie szczerze i bez ogrdek. - Tak - odpara ze miechem Elbieta, czerwienic si lekko - znasz pan moj szczero na tyle, by wierzy, em do tego zdolna. Jeli mogam rzuci ci w twarz tyle bezpodstawnych obelg, zrobiabym bez skrupuw to samo w obecnoci twoich krewnych. - A czy powiedziaa mi co, na co bym nie zasugiwa? Chocia oskarenia twoje opieray si na mylnych informacjach, miay bdne podstawy, zasuyem moim wobec ciebie zachowaniem na najsurowsz nagan. Byo niewybaczalne. Nie mog myle o nim bez abominacji. - Nie bdziemy si kci, kto z nas bardziej zawini tego wieczoru - odpara Elbieta. - Jeli przyjrzymy si dokadnie zachowaniu obydwojga, okae si, e adne z nas nie byo bez winy. Mam jednak nadziej, e od tego czasu nauczylimy si troch grzecznoci. - Nie mog pocieszy si tak atwo. Od wielu miesicy, a i dotd jeszcze, boli mnie wspomnienie wszystkiego, co wwczas powiedziaem mojego zachowania, obejcia, wyrae. Nigdy nie zapomn twoich, jake susznych, zarzutw: Gdyby si pan by zachowa jak prawdziwy dentelmen. To twoje sowa. Nie wiesz, nie moesz poj, jak mnie one drczyy, cho przyznaj, e upyno troch czasu, nim zdobyem si na tyle rozsdku, by uzna ich suszno. - A ja ani przez chwil nie przypuszczaam, by mogy wywrze tak silne wraenie. Nie wyobraaam sobie, e moesz je odczu w ten sposb. - atwo mi w to uwierzy. Uwaaa mnie wwczas za czowieka niezdolnego do waciwych uczu. Nigdy nie zapomn, jak zmienia si na twarzy mwic, e nie mgbym ci si owiadczy w sposb, ktry zachciby ci do przyjcia mojej propozycji.

32

- Och, nie powtarzaj, co mwiam wtedy. Te wspomnienia na nic si nie zdadz. Zapewniam ci, e ju od dawna gboko si ich wstydz. Darcy przypomnia swj list. - Czy duo czasu upyno, zanim zacza dziki niemu lepiej o mnie myle? Czy kiedy go czytaa, dawaa mu cho troch wiary? Opowiedziaa, jak wielkie wraenie zrobi na niej list, jak powoli ustpoway wszystkie jej dawne do niego uprzedzenia. - Piszc go wiedziaem, e ci sprawi bl, byo to jednak konieczne - mwi Darcy. - Mam nadziej, e go zniszczya. By tam pewien ustp, zwaszcza jego pocztek. Nie wiem, czyby ci si starczyo przeczyta go raz jeszcze. Pamitam pewne wyraenia, za ktre mogaby mnie susznie znienawidzi. - List ten zostanie, oczywicie, spalony, jeli uwaasz, e to konieczne dla zachowania mych dzisiejszych uczu. Cho jednak obydwoje mamy powody sdzi, i opinie moje nie s niewzruszalne, myl, e nie ulegaj tak czstym zmianom, jak by mona byo z tego wnioskowa. - Kiedy pisaem w list - cign Darcy - wierzyem wicie, em zimny i spokojny, teraz jednak jestem pewny, e by pisany w okropnym rozgoryczeniu. - Moe list zaczyna si gorzko, koczy si jednak inaczej. Poegnanie - to czyste miosierdzie. Ale nie myl ju wicej o licie. Uczucia osoby, ktra go pisaa, i tej, ktra go otrzymaa, ulegy tak ogromnym zmianom, e wszystkie zwizane z nim niemie okolicznoci powinny i w niepami. Musisz nauczy si troch mojej filozofii: myl o przeszoci tylko wtedy, kiedy moe ci ona sprawi przyjemno. - Nie wierz w adn twoj filozofi. Nie moesz po prostu znale we wspomnieniach nic, za co mogaby sobie robi wyrzuty, wic pynce std zadowolenie nie jest rezultatem adnej filozofii, tylko - co o wiele przyjemniejsze - niewiadomoci zego. Inaczej ma si sprawa ze mn. Nachodz mnie przykre wspomnienia, takie, ktrych si nie da i nie powinno puszcza w niepami. Przez cae ycie byem ogromnie samolubny - w praktyce, nie w zasadach. W modoci uczono mnie, co jest dobre, nie uczono mnie jednak, e naley samemu pracowa nad swoim charakterem. Wpajano mi waciwe zasady, lecz pozwalano

33

postpowa wedle nich z dum i zarozumialstwem. Byem na nieszczcie jedynym synem, przez wiele lat jedynym dzieckiem, tote rodzice mnie psuli. Sami byli bardzo dobrzy, zwaszcza ojciec, uosobienie uczynnoci i zacnoci, jednak jeli chodzi o mnie, pozwalali, zachcali, prawie uczyli mnie samolubstwa, arogancji, obojtnoci wobec wszystkich prcz najbliszej rodziny. Pozwalali mi lekceway innych - a przynajmniej stara si gorzej myle o ich rozumie i wartoci w porwnaniu z moimi. Taki to byem od smego do dwudziestego smego roku ycia i takim bym pozosta, gdyby nie ty, moja najdrosza, najmilsza Elbieto. Czeg ja tobie nie zawdziczam! Daa mi nauczk, cik z pocztku, ale jake skuteczn! Dziki tobie spokorniaem naleycie. Przyszedem do ciebie, nie majc najmniejszych wtpliwoci, jak zostan przyjty. Pokazaa mi, jak niewystarczajce byy wszystkie moje pretensje, by zadowoli kobiet, ktra jest tego warta. - Bye wwczas pewien, e zostaniesz przyjty? - Tak. C powiesz teraz o moim zarozumialstwie? Byem przekonany, e yczysz sobie, oczekujesz moich owiadczyn. - Musiaam si najwyraniej niewaciwie zachowywa. Nie robiam tego jednak z rozmysem, to pewne. Nigdy nie chciaam ci zwodzi, cho moe wanie ywo charakteru czsto sprowadzaa mnie na manowce. Jake musiae mnie nienawidzi po tamtym wieczorze! - Nienawidzi! Byem moe z pocztku zy, ale ta zo szybko posza we waciwym kierunku. - Wprost boj si zapyta, co o mnie mylae, kiedy spotkalimy si w Pemberley. Miae mi za ze ten przyjazd? - Nie, zapewniam ci, e byem tylko zdziwiony. - Nie moge si bardziej zdumie ni ja, kiedy zostaam tak uprzejmie przez ciebie przyjta. Sumienie mi szeptao, e nie zasuguj na wyjtkow grzeczno, i wyznam, e nie spodziewaam si wicej, ni mi si naleao. - Chciaem ci wwczas dowie, okazujc ca grzeczno, na jak mnie sta, e nie jestem a tak nikczemny, by czu uraz za przeszo. Miaem nadziej, e mi

34

przebaczysz, e moe zmienisz tak dotychczas niskie o mnie mniemanie, kiedy si przekonasz, e twe napomnienia odniosy skutek. Trudno mi powiedzie, jak szybko pojawiy si i inne chci - myl, e w p godziny po ujrzeniu ciebie. Potem opowiada, jak bardzo zachwycia si t znajomoci Georgiana i jak bya rozczarowana tak nagym jej zerwaniem. To naprowadzio ich na przyczyny owego zerwania i Elbieta dowiedziaa si, e Darcy postanowi wyjecha za nimi z Derbyshire jeszcze przed wyjciem z gospody i e owo zamylenie i powaga byy wynikiem nie czego innego jak waha, zwizanych z t decyzj. Elbieta dzikowaa mu raz jeszcze, lecz by to temat zbyt dla obojga przykry, by si nim duej jeszcze zajmowali. Szli tak bez popiechu kilka mil jeszcze, zbyt sob zajci, by zdawa sobie spraw, co si wok dzieje, a wreszcie spojrzawszy na zegarki stwierdzili, e ju czas by w domu. - Gdzie si podzia Bingley i Jane? - tym pytaniem zapocztkowali rozmow o tamtych dwojgu. Darcy by zachwycony ich zarczynami, przyjaciel donis mu o nich natychmiast. - Musz spyta jeszcze, czy si zdziwi? - zagadna Elbieta. - Ani troch. Wiedziaem wyjedajc, e to si wkrtce stanie. - Naley przez to rozumie, e dae swoje przyzwolenie. Byam tego pewna. - I cho Darcy protestowa przeciwko podobnemu okreleniu, wkrtce okazao si, e wanie tak byo. - Ostatniego wieczoru przed wyjazdem do Londynu odbyem spowied, ktrej, myl, powinienem by dokona wczeniej. Powiedziaem mu o wszystkim, co zaszo i co sprawio, e cae me uprzednie mieszanie si w jego sprawy okazao si nierozumnym zuchwalstwem. Bardzo by zdziwiony, nie mia nigdy najmniejszych takich podejrze. Ponadto powiedziaem mu, i si myliem przypuszczajc, i jest obojtny twojej siostrze, poniewa za wiedziaem, i uczucie jego do niej nie zmniejszyo si ani troch, byem pewien, e bd razem szczliwi. Elbieta nie moga si powstrzyma od miechu z tej ogromnej atwoci, z jak

35

Darcy kieruje swym przyjacielem. - Czy tumaczc mu, e Jane go kocha, mwie to na podstawie wasnych obserwacji, czy te polegae na mych zapewnieniach z zeszej wiosny? - Na tym pierwszym. Obserwowaem j pilnie w czasie tych dwch wizyt, jakie zoyem ostatnio w twoim domu, i upewniem si cakowicie co do jej uczucia. - Przypuszczam za, e twoje zapewnienia kazay Bingleyowi natychmiast w nie uwierzy. - Tak. Widzisz, Bingley jest naprawd prosty i skromny. Wanie dlatego nie polega w tak wanej dla sprawie tylko na wasnych sdach, a zaufanie, jakie ma do mnie, ogromnie wszystko uatwio. Musiaem mu te wyzna jedn rzecz, ktra cakiem susznie mocno go dotkna. Nie mogem pozwoli sobie na to, aby ukrywa przed nim, e przez trzy miesice zeszej zimy siostra twoja bya w Londynie, e wiedziaem o tym i wiadomie to przed nim skrywaem. By bardzo zagniewany. Lecz pewien jestem, e i to mu przeszo, kiedy ostatecznie rozproszy swe wtpliwoci co do uczu twej siostry. Przebaczy mi teraz z caego serca. Elbieta miaa straszn ochot powiedzie, e pan Bingley to wspaniay przyjaciel - wprost bezcenny, biorc pod uwag atwo, z jak pozwala sob kierowa. Stumia jednak te sowa. Wiedziaa dobrze, e Darcy musi si dopiero nauczy, i mona z niego kpi, ale teraz za wczenie jeszcze na t nauk. Darcy mwi dalej, jak bardzo, w jego mniemaniu, bdzie szczliwy Bingley, e tylko on moe by szczliwszy od niego - i tak doszli do domu. Rozstali si w hallu.

36

LIX - Lizzy, kochanie, gdzie ty chodzia! - tymi sowy Jane i wszyscy zebrani przy stole powitali mod pann, natychmiast gdy wesza do pokoju. Moga tylko odpowiedzie, e wdrowali ot tak, a wreszcie zgubia drog. Zaczerwienia si przy tym, lecz ani to, ani nic innego nie wzbudzio najmniejszych podejrze co do prawdziwych przyczyn ich spnienia. Wieczr min spokojnie, bez szczeglnych jakich wydarze. Oficjalna para zakochanych rozmawiaa i miaa si, nieoficjalna milczaa. Okazywanie szczcia gon radoci nie leao w naturze Darcyego, Elbieta za bya zmieszana i podniecona, i raczej wiedziaa, e jest szczliwa, ni to czua. Zdawaa sobie spraw, e oprcz tego zaambarasowania przyjdzie jej jeszcze znie wiele utrapie. Przewidywaa, jak rodzina zareaguje na wiadomo o jej zarczynach. Zdawaa sobie spraw, e Darcyego nie lubi nikt prcz Jane, a obawiaa si nawet, e pozostali ywi do niego wyran niech, ktrej nie zdoa zatrze ani jego fortuna, ani pozycja. Wieczorem otworzya serce przed Jane. Cho podejrzliwo nie leaa w naturze najstarszej panny Bennet, okazaa w tej sprawie zupene niedowiarstwo. - artujesz, Lizzy! To niemoliwe! Zarczona z panem Darcym? Nie, nie oszukasz mnie. Wiem, e to zupenie nieprawdopodobne! - Fatalny pocztek! Caa moja nadzieja bya w tobie! Pewna jestem, e jeli ty mi nie uwierzysz, to i inni nie dadz wiary. Doprawdy, mwi cakiem powanie. Ani jedno swko nie jest tu kamstwem. On wci jeszcze mnie kocha i jestemy zarczeni. Dzi to zostao postanowione. Jane spogldaa na ni z powtpiewaniem. - To przecie niemoliwe, Lizzy. Wiem, jak go okropnie nie cierpiaa. - Nie wiesz nic podobnego, nic absolutnie. Wszystko to trzeba zapomnie. Moe nie zawsze kochaam go tak bardzo jak teraz, ale w takich jak ten przypadkach dobra pami jest rzecz niewybaczaln. Ja sama pamitam o tym dzisiaj po raz ostatni. Jane spogldaa na ni ze zdumieniem. Jeszcze raz, i tym razem powaniej, zapewnia j Elbieta o prawdzie swoich sw.

37

- Dobry Boe! Czy to moliwe? Ale teraz musz ci ju wierzy! - zawoaa Jane. Kochana, kochana Lizzy chciaabym ci to jest, winszuj ci ale czy jeste pewna, wybacz to pytanie, czy jeste zupenie pewna, e bdziesz z nim szczliwa? - Nie mam co do tego cienia wtpliwoci. Ustalilimy ju, e bdziemy najszczliwsz w wiecie par. Ale, Jane, kochanie, czy temu rada? Czy bdziesz chciaa mie takiego szwagra? - Bardzo, bardzo! Ani mojemu narzeczonemu, ani mnie nic nie mogoby sprawi wikszej radoci. Uwaalimy mwilimy o tym jako o rzeczy niemoliwej. Czy naprawd kochasz go dostatecznie mocno? Och, siostrzyczko! Wszystko, tylko nie maestwo bez mioci! Czy jeste zupenie pewna, e czujesz do niego to, co powinna czu? - Na pewno. Uznasz zreszt, e czuj do niego wicej, ni powinnam, kiedy ci wyznam ca prawd. - Co chcesz przez to powiedzie? - No wic przyznam ci si, e kocham go bardziej ni ty twojego narzeczonego. Boj si, e si bdziesz gniewa. - Lizzy, kochanie, prosz ci, mw serio. Chc rozmawia z tob bardzo powanie. Powiedz mi natychmiast wszystko, co powinnam wiedzie. Czy przyznasz si, od jak dawna go kochasz? - To szo tak stopniowo, e sama dobrze nie wiem, kiedy si zaczo. Przypuszczam, e w chwili, kiedy zobaczyam jego pikne majtnoci Pemberley. Powtrne proby, by spowaniaa wreszcie, odniosy w kocu podany skutek. Elbieta uspokoia Jane, zapewniajc j o swym uczuciu do Darcyego. Upewniona w tym wzgldzie najstarsza panna Bennet nie Pragna ju niczego wicej. - Teraz jestem w peni szczliwa - mwia - wiem bowiem, e ty bdziesz rwnie szczliwa jak ja. Zawsze wysoko go ceniam. Musiaabym go szanowa ju tylko ze wzgldu na jego mio do ciebie, lecz jako twojego ma i przyjaciela mojego ma, bd go kochaa najbardziej na wiecie - oczywicie po was dwojgu. Ale, Lizzy, bya

38

wobec mnie bardzo skryta i tajemnicza. Tak niewiele mi opowiadaa o tym, co si wydarzyo w Pemberley i Lambton. Wszystko, co wiem zawdziczam komu innemu, nie tobie. Elbieta wyjania przyczyny swej tajemniczoci. Nie chciaa wspomina nazwiska Bingleya, nie chciaa rwnie wspomina nazwiska jego przyjaciela, a to ze wzgldu na wasne, nieskrystalizowane uczucia do niego. Teraz jednak nie bdzie ukrywa przed ni duej udziau Darcyego w sprawie maestwa Lidii. Wszystko zostao wyjanione i p nocy zeszo na rozmowie. - Dobry Boe! - krzykna pani Bennet, stojc przy oknie nastpnego ranka. Znowu ten okropny pan Darcy idzie tutaj z naszym kochanym Bingleyem. Czego on tak cigle mczy nas swoimi wizytami! Nie mam pojcia, co z nim zrobi. eby te sobie poszed polowa i nie mczy nas swym towarzystwem. Co z nim poczniemy? Lizzy, musisz z nim znowu i na spacer, eby nie wchodzi Bingleyowi w drog. Elbieta ledwo si moga powstrzyma od miechu na tak dogodn propozycj, drczya j jednak myl, e matka zawsze bdzie o nim mwia w ten sposb. Natychmiast przy wejciu Bingley spojrza na ni tak znaczco i tak serdecznie ucisn jej do, e jasne byo, i jest powiadomiony o wszystkim. Po chwili zwrci si gono do pani Bennet: - Czy nie ma tutaj w okolicy jakich cieek, na ktrych Lizzy mogaby dzisiaj znw zmyli drog? - Radziabym panu Darcyemu, Lizzy i Kitty, by poszli dzisiaj na gr Oakham. To miy, dugi spacer, a pan Darcy nigdy nie oglda widoku stamtd. - Wydaje mi si to odpowiednie dla wszystkich odpar Bingley. - Oprcz Kitty. Dla niej to za dugi spacer, prawda, Kitty? Kitty przyznaa, e wolaaby zosta w domu. Darcy okaza niezwyke zainteresowanie widokiem z gry Oakham, a Elbieta zgodzia si w milczeniu. Kiedy sza na gr, by si ubra, pani Bennet podreptaa za ni. - Bardzo mi przykro, Lizzy, e musisz sama znosi towarzystwo tego niemiego czowieka. Myl, e nie masz o to alu. Wiesz, e to wszystko dla Jane. Nie ma te

39

powodu, by z nim cigle rozmawiaa - tylko tak, od czasu do czasu. Nie rb sobie wielkiej subiekcji. Na spacerze ustalili, e jeszcze tego wieczora Darcy poprosi pana Benneta o rk crki. Elbieta postanowia sama prosi matk o zgod, nie bya bowiem pewna, jak te ona to przyjmie. Czasem wtpia, czy wszystkie bogactwa i wspaniaoci pana Darcyego wystarcz, by przezwyciy jej niech do niego. Bez wzgldu jednak na to, czy gwatownie przeciwstawi si temu zwizkowi, czy te gwatownie si nim zachwyci pewne byo, e jej zachowanie nie wystawi najlepszego wiadectwa rozsdkowi. Dlatego Elbieta nie chciaa, by pan Darcy usysza pierwsze porywy matczynej radoci czy te gniewnej dezaprobaty. Wieczorem, natychmiast po wyjciu pana Benneta do biblioteki, Elbieta zobaczya, jak Darcy wstaje i wychodzi za ojcem. Bya ogromnie przejta. Nie baa si odmowy ojca, ale wiedziaa, e go zasmuci. Ona, ukochane jego dziecko, tak bardzo go zmartwi swym wyborem. Bdzie peen alu i obaw. Przykre to byy myli, tote siedziaa zmartwiona, pki Darcy nie wrci. Pocieszya si troch widzc, e si umiecha. Po chwili zbliy si do stou, przy ktrym siedziaa z Kitty, i udajc, e zachwyca si jej robtk, szepn: - Id do ojca. Czeka na ciebie w bibliotece. Posza natychmiast. Ojciec chodzi tam i z powrotem po pokoju. By powany i niespokojny. - Lizzy - zacz. - Co ty robisz? Czy od zmysw odesza, e przyjmujesz tego czowieka? Przecie zawsze go nie cierpiaa. Jak gorco pragna, by jej dawne opinie byy rozsdniejsze, jej wypowiedzi bardziej umiarkowane. Oszczdzioby to wszystkich wyjanie i zapewnie, ktre tak nieporcznie byo jej teraz dawa. Byy jednak konieczne, tote Elbieta z zakopotaniem zapewnia ojca o swym prawdziwym i gorcym uczuciu dla pana Darcyego. - Innymi sowy, postanowia si wyda za niego. Jest bardzo bogaty, to prawda bdziesz miaa pikniejsze stroje i powozy ni Jane. Ale czy to da ci zasuone szczcie?

40

- Czy tatu nie ma adnych innych zastrzee oprcz przekonania, e go nie kocham? - adnych. Wszyscy wiemy, e to dumny, niemiy czowiek, ale to byby drobiazg, gdyby ci si naprawd podoba. - Podoba mi si lubi go - mwia Elbieta, a zy napyny jej do oczu. Kocham go, tatusiu. Naprawd, nie ma w nim faszywej dumy. Jest strasznie miy. Tatu nie wie, jaki on jest naprawd, wic niech mnie tatu nie rani, mwic o nim w ten sposb. - Lizzy - odpar ojciec. - Daem mu moj zgod. To tego rodzaju czowiek, e nie omielibym si odmwi mu czego, o co askawie zechcia poprosi. Teraz daj i tobie moje przyzwolenie, jeli naprawd zdecydowana jeste wyj za niego. Ale pozwl, e ci poradz, by si jeszcze nad tym zastanowia. Znam twoje usposobienie, creczko, i wiem, e nie bdziesz ani szczliwa, ani godna powaania, nie majc do wasnego ma gbokiego szacunku, jeli nie bdziesz go uwaaa za czowieka stojcego wyej od ciebie. Twoja ywa inteligencja wystawi ci na wielkie niebezpieczestwo w niedobranym maestwie. Trudno ci przyjdzie unikn nieszczcia i niesawy. Dziecko moje kochane, nie czy mi blu. Nie chc widzie, e nie masz szacunku dla towarzysza swego ycia. Sama chyba nie wiesz, co robisz. Jeszcze bardziej teraz przejta Elbieta odpowiedziaa ojcu z uroczyst powag. Zapewnia go po wielekro, e pan Darcy jest rzeczywicie wybracem jej serca, wyjania, jak powoli zmieniaa swoj o nim opini, jak nabieraa do niego szacunku, tumaczya, e jego uczucie do niej nie jest spraw jednego dnia, lecz wytrzymao prb wielomiesicznej niepewnoci, z przekonaniem wyliczya wszystkie jego zalety - i wreszcie przezwyciya nieufno ojca i przekonaa go do tego maestwa. - No, moja kochana - odezwa si, kiedy skoczya - wobec tego nie mam ju nic do powiedzenia. Jeli sprawa tak wyglda, to Darcy jest ciebie godny. Nie rozstabym si z tob, Lizzy, dla kogo, kto mniej byby wart. Chcc ju cakowicie zdoby Darcyemu przychylno ojca, Elbieta opowiedziaa, co mody czowiek uczyni w sprawie Lidii. Pan Bennet sucha ze zdumieniem.

41

- C to za wieczr cudw! - zawoa. - Wic Darcy zrobi wszystko, doprowadzi do lubu, da pienidze, zapaci dugi tamtego i kupi mu patent oficerski! Wspaniae! Zaoszczdzi mi to mas kopotw i wydatkw. Gdyby to si stao za spraw wuja, musiabym mu zapaci i z pewnoci bym to uczyni, ale ci zakochani szalecy robi wszystko podug wasnej woli. Jutro zaproponuj mu zwrot pienidzy, on bdzie grzmia i gardowa o swojej mioci do ciebie i tak si caa sprawa zakoczy. Przypomnia sobie potem zakopotanie Elbiety, kiedy jej czyta par dni temu list pana Collinsa. Pomia si z niej troch i wreszcie pozwoli jej i, mwic na odchodnym: - Jeli przyjd jeszcze jacy modzi ludzie prosi o Kitty i Mary, to przylij ich tutaj jestem do waszej dyspozycji. Ogromny ciar spad z serca Elbiety. Przez p godziny rozmylaa samotnie u siebie na grze, po czym, wzgldnie ju spokojna, przyczya si do reszty towarzystwa. Zbyt wiee byo wszystko, by si otwarcie radowa, wieczr upyn wic spokojnie. Nic ju nie grozio, nie byo si czego obawia, a z czasem zawita i beztroskie poczucie spokoju i zayoci. Wieczorem, kiedy matka sza do swej gotowalni, Elbieta pospieszya za ni i zakomunikowaa wan nowin. Wraenie byo niezwyke. W pierwszej chwili pani Bennet siedziaa spokojnie, niezdolna wykrztusi sowa. Dopiero po pewnym czasie zdoaa poj, co usyszaa, cho przecie na og szybko si orientowaa, co dla rodziny jest z korzyci lub te, ile zyskuje kada crka w osobie wielbiciela. Wreszcie zacza przychodzi do siebie, krci si w krzele, wstawa, siada, dziwi si i wzywa pana Boga. - Wielki Boe! Chryste Panie! Pomyle tylko! O Jezu! Pan Darcy! Kt by to pomyla! I to prawda, nie arty? Lizzy moja najsodsza! Jaka ty bdziesz bogata, jaka wielka dama! Co za pienidze na szpilki, jaka biuteria, jakie powozy! Fortuna Jane bdzie niczym w porwnaniu z twoj!!! Takam rada, takam szczliwa! Co za czarujcy czowiek! Taki przystojny! Taki wysoki! O moja Lizzy najdrosza! Prosz ci, przepro go, em go dawniej nie lubia! Mam nadziej, e mi to zapomni! Kochana, kochana creczko!

42

Dom w Londynie. Tyle wspaniaych rzeczy! Trzy crki wydane za m! Dziesi tysicy rocznie! O Boe, co si ze mn stanie! Chyba oszalej! To wystarczyo, by usun wszelkie wtpliwoci co do aprobaty matki. Elbieta wysuna si szybko z jej pokoju, rada, e sama bya wiadkiem tego wybuchu radoci. Nie miny jednak trzy minuty, kiedy matka przysza do niej. - Creczko moja kochana! - woaa. - Nie mog myle o niczym innym. Dziesi tysicy rocznie a moe i wicej. To nadzwyczajne! I koniecznie indult! Musicie, musicie bra lub za indultem. Ale powiedz mi, kochanie moje, co pan Darcy najbardziej lubi, ebym moga mu przygotowa na jutro? Bya to ponura zapowied zachowania matki w stosunku do niego - i oto okazao si, e chocia Elbieta pewna jest najgortszych uczu swego wybranego i otrzymaa zgod najbliszej rodziny, pozostaje jej jeszcze co do yczenia. Nastpny jednak dzie upyn lepiej, ni si spodziewaa, pan Darcy bowiem przejmowa pani Bennet tak wielk groz, e baa si do ust otworzy, chyba e moga mu okaza swe wzgldy czy uznanie dla wygaszanych przeze sdw. Elbieta zauwaya z przyjemnoci, i ojciec podejmuje trud bliszego poznania jej narzeczonego, wkrtce za sam j zapewni, e z kad chwil czuje dla wikszy szacunek. - Uwielbiam wszystkich trzech moich ziciw - mwi. - Wickham jest chyba moim faworytem, przypuszczam jednak, e polubi twego ma tak samo jak ma Jane.

43

LX Szybko powrci Elbiecie artobliwy nastrj i zapragna dowiedzie si od pana Darcyego, dlaczego si w niej zakocha. - Jak to si w ogle stao? - pytaa. - Mog zrozumie cig dalszy, ale gdzie by pocztek? Co ci do tego skonio? - Nie mog okreli ani godziny, ani miejsca, ani spojrzenia, ani sw, od ktrych si zaczo. To stao si zbyt dawno. Byem ju w p drogi, kiedy zdaem sobie spraw, e si w ogle zaczo. - Urody odmwie mi od pocztku, za co do mego obejcia, zawsze zachowywaam si w stosunku do ciebie prawie niegrzecznie i zwracajc si do ciebie, pragnam zwykle, by ci to zabolao. Bd szczery - czy spodobao ci si wanie moje impertynenckie zachowanie? - Spodobaa mi si ywo twego umysu. - Moesz to rwnie dobrze nazwa od razu impertynencj, bo to niewielka rnica. Caa rzecz w tym, e dosy ju miae uprzejmoci, nadskakiwania i natrtnych grzecznoci. Obrzydy ci kobiety, ktre zarwno mow, jak i uczynkami staray si o jedno tylko: o twoje uznanie. Ja otrzsnam ci ze snu i zaciekawiam, bo byam do nich niepodobna. Gdyby w rzeczywistoci nie by taki miy, nie cierpiaby mnie za to. Chocia robie, co moge, by si wyda innym, w gruncie rzeczy sdzie zawsze ludzi szlachetnie i susznie. Zawsze w gbi serca pogardzae tymi, ktrzy tak gorliwie zabiegali wok ciebie. No, widzisz, oszczdziam ci kopotu wyjanie i naprawd, zwaywszy wszystko, zaczynam sdzi, e to zupenie rozsdne tumaczenie. Przecie nie wiadomo ci o mnie nic dobrego, ale kt o tym myli, kiedy jest zakochany. - Czy twoja serdeczno wzgldem Jane w Netherfield nie wiadczya o niczym? - Kochana Jane! Kt by si zachowa inaczej wobec niej? Ale, oczywicie, powiniene to uzna za cnot. Wszystkie moje zalety s pod twoj opiek i musisz je wyolbrzymia, jak tylko potrafisz. W zamian za to, ja bd wynajdywa okazje do jak najczstszych ktni z tob i do drczenia ci, kiedy si tylko da. Zaczn natychmiast: opowiedz mi, dlaczego tak zwlekae z ostateczn deklaracj? Dlaczeg to bye wobec

44

mnie taki niemiay za pierwsz swoj wizyt i potem, kiedy przyjechae na obiad? Dlaczego, zwaszcza za pierwszym razem, sprawiae wraenie, e nie dbasz o mnie ani troch? - Bo bya cicha, powana i nie dodawaa mi odwagi. - Ale ja byam zakopotana. - Ja te. - Moge wicej ze mn rozmawia wwczas, kiedy bye na obiedzie. - Mgby to moe robi mczyzna, ktry kochaby ci mniej ni ja. - Fatalnie si skada, e zawsze masz na wszystko rozsdn odpowied i e ja jestem na tyle rozsdna, by j przyj. Ale zastanawiam si, jak by to dugo trwao, gdyby ci zostawiono samemu sobie. Kiedy zaczby mwi, gdybym ja ci nie zagadna? Mj pomys, by ci podzikowa za dobro wobec Lidii, okaza si bardzo skuteczny. Boj si nawet, e za bardzo, bo jaki moe by mora, jeli rado czerpiemy ze zamania obietnicy. Przecie nie powinnam bya nawet wspomnie o tej sprawie. - Nie martw si. Mora z tego waciwy. Niedopuszczalne wysiki lady Katarzyny, by nas rozdzieli, usuny wszelkie moje wtpliwoci. Nie zawdziczam swego szczcia twoim pilnym staraniom, by mi wyrazi wdziczno. Nie byem w nastroju, by czeka na znak z twojej strony. Wiadomoci, jakie przywioza mi ciotka, wzbudziy we mnie nadziej i postanowiem od razu dowiedzie si wszystkiego. - Lady Katarzyna okazaa si osob niezwykle uyteczn, co powinno jej sprawi przyjemno, jako e ogromnie lubi by uyteczna. Ale powiedz mi, po c przyjedae do Netherfield? Czy tylko po to, by przyj do Longbourn i by zakopotanym? Czy te miae inne, powaniejsze zamiary? - Prawdziwym powodem mojego przyjazdu bya ch zobaczenia ciebie. Chciaem sprawdzi, czy mgbym czy wolno mi w ogle mie nadziej, e mnie kiedy pokochasz. Powodem, do ktrego si przyznawaem, a waciwie przyznawaem si tylko wobec siebie, bya ch dowiedzenia si, czy siostra twoja kocha si jeszcze w moim przyjacielu, a jeli tak, wyznania mu tego, co ju wyznaem. - Czy starczy ci kiedykolwiek odwagi na zawiadomienie lady Katarzyny, co j

45

czeka? - Bardziej brak mi czasu ni odwagi, Elbieto. Powinienem jednak to zrobi i jeli dasz mi kartk papieru, zrobi to natychmiast. - Gdybym ja sama nie miaa listu do pisania, mogabym usi tu przy tobie i podziwia twj pikny charakter pisma, jak to kiedy robia pewna moda dama. Ale ja te mam ciotk, ktrej nie wolno mi duej zaniedbywa. Elbieta dotychczas jeszcze nie odpowiedziaa na list pani Gardiner; nie miaa ochoty si przyzna, e wyobraenia ciotki co do niej i Darcyego byy przesadne. Teraz jednak moga jej zakomunikowa to, co - jak wiedziaa - przyjte zostanie z wielkim zadowoleniem. Wstyd j ogarn na myl, e wujostwo stracili przez ni trzy radosne dni. Natychmiast zacza pisa. Podzikowaabym ci, droga cioteczko, jak naley, za twj dugi, szczegowy opis wszelakich najdrobniejszych wydarze, ale, prawd mwic, byam zbyt za, eby pisa. Podejrzewalicie wicej, ni byo naprawd. Ale teraz podejrzewaj, ciociu, ile tylko chcesz, popu wodze swej imaginacji, przypnij skrzyda fantazji - niech roi na ten temat, co tylko podobna - a nie pomylisz si zbytnio, chyba e przyjmiesz, em ju wysza za m. Musisz, ciociu, szybko mi odpisa i chwali go o wiele bardziej ni w ostatnim licie. Dzikuj wam tysickro za to, e nie pojechalimy nad Jeziora. Jak mogam by tak gsk, eby tego pragn? Jestem zachwycona propozycj cioci co do kucykw. Bdziemy codziennie objeday park naokoo. Jestem najszczliwsz istot pod socem. By moe, inni mwili przede mn to samo, ale nikt nie mia takich podstaw po temu. Jestem szczliwsza nawet od Jane - ona si tylko umiecha, ja miej si z caego serca. Pan Darcy przesya wam wszystkie serdeczne uczucia, jakie ma jeszcze na zbyciu. Wszystkich was zapraszamy na Boe Narodzenie do Pemberley. Wasza itd. List pana Darcyego do lady Katarzyny wyglda nieco inaczej, a jeszcze inna bya odpowied pana Benneta wysana panu Collinsowi. Drogi panie - musz pana raz jeszcze niepokoi prob o powinszowanie. Elbieta zostanie wkrtce on pana Darcyego. Pocieszaj pan lady Katarzyn, jak tylko

46

moesz. Gdybym jednak by na pana miejscu, stanbym za siostrzecem. Wicej moe da. Paski itd. Powinszowania panny Bingley w zwizku ze zbliajcym si lubem brata byy ogromnie wylewne i nieszczere. Napisaa nawet do Jane, wyraajc swj zachwyt i ponawiajc dawne zapewnienia o swym przywizaniu. Jane nie daa si oszuka, bya jednak wzruszona i cho nie dowierzaa przyszej szwagierce, napisaa do niej list o wiele serdeczniejszy, ni na to zasugiwaa adresatka. Rado panny Darcy po otrzymaniu podobnej wiadomoci bya rwnie szczera jak rado brata, kiedy pisa list. Cztery bite strony nie mogy pomieci wszystkich jej zachwytw i serdecznych prb, by nowa siostra j pokochaa. Nim zdya przyj odpowied od pana Collinsa czy te powinszowania dla Elbiety od jego ony, rodzina Bennetw dowiedziaa si, e Collinsowie przyjedaj do Lucasw. Wkrtce wysza na jaw przyczyna ich nagego przyjazdu. Ot lady Katarzyna tak okropnie si rozgniewaa listem siostrzeca, i Charlotta, ktra si szczerze z tego maestwa cieszya, postanowia uciec z domu i przeczeka burz gdzie dalej. Przyjazd Charlotty w takiej chwili sprawi ogromn rado Elbiecie, cho podczas ich spotka musiaa nieraz pomyle, e drogo j kosztuje ta przyjemno, pan Darcy bowiem wystawiony by wwczas na union i pompatyczn grzeczno pastora. Znosi to jednak z podziwu godnym spokojem. Potrafi si nawet opanowa, kiedy sir William Lucas prawi mu komplementy o najpikniejszym klejnocie, jaki wywozi z okolicy, lub te wyraa nadziej, e bd si czsto spotykali w paacu St. James. Jeli wzrusza ramionami, to tylko wtedy, kiedy sir Williama nie byo w pobliu. Wulgarno pani Philips bya dla jeszcze jedn i chyba cisz prb. Cho owa dama, podobnie jak jej siostra, czua zbytni respekt dla modego czowieka, by rozmawia z nim tak poufale jak z Bingleyem, ktry j dobrodusznie do rozmowy zachca, jednak za kadym razem, kiedy otwieraa usta, musiaa powiedzie co nieodpowiedniego. Szacunek, jaki do ywia, mg j nieco przyciszy, nie mg jednak sprawi, by staa si kobiet wytworn. Elbieta staraa si, jak moga, chroni

47

narzeczonego przed ciotk czy pastorem i pilnowaa, aby przebywa albo z ni albo z tymi z rodziny, z ktrymi mg rozmawia bez przykroci. Cho wszystkie te kopoty odbieray okresowi narzeczeskiemu wiele urokw, rozjaniay jednoczenie ywione na przyszo nadzieje. Z zadowoleniem wyczekiwaa Elbieta chwili, kiedy towarzystwo tak mao obydwojgu przyjemne zamieni na mie, wytworne rodzinne grono w Pemberley.

48

LXI Szczsny dla macierzyskiego serca pani Bennet by dzie, w ktrym pozbya si dwch najbardziej udanych crek. atwo sobie wyobrazi, z jakim zachwytem i dum odwiedzaa pniej pani Bingley czy te rozprawiaa o pani Darcy. Ze wzgldu na jej rodzin chciaabym mc tu powiedzie, i spenienie gorcych pragnie, jakim byo wydanie tylu crek za m, dao szczliwe rezultaty i zmienio pani Bennet na reszt ycia w kobiet rozsdn, mi i wiat. Pozostaa jednak niekiedy nerwowa i zawsze gupia. Moe to zreszt i dobrze dla ma, ktry chyba nie potrafiby ju zasmakowa w tak niezwykym dla rodzaju szczcia domowego. Pan Bennet ogromnie tskni za Elbiet, a mio do niej czciej ni cokolwiek innego wycigaa go z domu. Bardzo lubi jedzi do Pemberley, szczeglnie wwczas, kiedy by tam najmniej spodziewany. Pan Bingley i Jane tylko przez rok pozostali w Netherfield. Bliskie ssiedztwo matki i merytoskiej rodziny stao si dla nich nieznone, nawet przy jego agodnym usposobieniu, a jej czuym sercu. Wreszcie, gdy Bingley kupi majtek w hrabstwie ssiadujcym z Derbyshire, najgortsze pragnienie obu sistr zostao zaspokojone. Na dodatek do wszystkich innych rde szczcia Elbieta i Jane zamieszkay o trzydzieci mil od siebie. Kitty - z wielk dla siebie korzyci - spdzaa duo czasu z dwoma najstarszymi siostrami. Obracajc si w towarzystwie o tyle wytworniejszym od tego, jakie dotychczas znaa, zmieniaa si bardzo. Nie bya tak nieokieznana jak Lidia, a uwolniona spod jej wpywu, pod waciwym kierunkiem i czujnym okiem, staa si mniej denerwujca, mniej gupia i pytka. Strzeono jej, oczywicie, pilnie, przed fatalnym skutkiem towarzystwa Lidii, i cho pani Wickham czsto zapraszaa siostr na duszy pobyt u siebie, obiecujc jej bale i wielbicieli, ojciec nigdy nie godzi si na wyjazd. Mary bya jedyn crk, jaka pozostaa w domu. Musiaa z koniecznoci przerwa pogo za wiedz, pani Bennet bowiem nie potrafia siedzie sama. Tak wic Mary stykaa si teraz czciej ze wiatem, wci jednak moralizowaa nad kad przedpoudniow wizyt. Ojciec przypuszcza jednak, i bez zbytniego oporu daa si nakoni do zmiany

49

trybu ycia, poniewa odpada jej przykro, jak byo porwnywanie wasnej urody z urod sistr. adna rewolucyjna zmiana nie dokonaa si w charakterze Wickhama i Lidii na skutek maestwa sistr. On z filozoficznym spokojem znis przekonanie, e Elbieta dowie si teraz wszystkich nie znanych dotd szczegw jego niewdzicznoci i zakamania, i mimo to ywi pewne nadzieje, i Darcy da si namwi i zapewni mu jeszcze niezaleno. List z yczeniami, jaki Lidia wysaa na lub Elbiety, pozwoli starszej siostrze zrozumie, e jeli nie Wickham, to w kadym razie jego ona ma tak nadziej. List brzmia nastpujco: Kochana moja Lizzy! ycz ci wiele radoci. Jeeli kochasz pana Darcyego chocia w poowie tak jak ja mojego kochanego mulka, to musisz by bardzo szczliwa. Bardzo si cieszymy, e bdziesz taka bogata - mam nadziej, e pomylisz o nas, kiedy nie bdziesz miaa nic innego do roboty. Wiem, e mj m bardzo by chcia pracowa w sdzie, a nie wydaje mi si, bymy mogli wyy z tego, co mamy, jeli nam kto nie pomoe. Kada ewentualno, ktra przyniesie trzy czy cztery tysice rocznie, bdzie dobra. Nie wspominaj jednak o tym panu Darcyemu, jeli nie bdziesz miaa ochoty. Twoja itd. Poniewa tak si zoyo, e Elbieta nie miaa ochoty, postaraa si, piszc odpowied, pooy kres podobnym probom. Czsto posyaa jednak Wickhamom pomoc, na jak sama moga si zdoby, po dokonaniu tego, co mona by nazwa oszczdnociami w swoich osobistych wydatkach. Byo dla niej zawsze jasne, e Wickhamom nie moe wystarczy ich dochd, skoro dysponuj nim dwie osoby nie ograniczajce si w wydatkach i zupenie nie dbajce o przyszo. Za kadym razem, kiedy zmieniali miejsce pobytu, zwracali si albo do Elbiety, albo do Jane o pewn pomoc przy spacaniu dugw. Nawet po zakoczeniu wojny, kiedy musieli gdzie osi, prowadzili bardzo niespokojny tryb ycia. Wci przenosili si z miejsca na miejsce, szukajc jakich niedrogich moliwoci, zawsze wydajc wicej, ni mogli. Jego uczucie do niej szybko przeszo w obojtno - jej przywizanie trwao troch duej i Lidia mimo

50

swej modoci i nieokrzesanego obejcia zachowaa reputacj, jak zdobya przez maestwo. Cho Darcy nie mg nigdy przyj Wickhama w Pemberley, jednak, ze wzgldu na Elbiet, pomaga mu w dalszym cigu. Czasem, kiedy m bawi w Londynie czy w Bath, Lidia przyjedaa do starszej siostry. U Bingleyw za obydwoje pozostawali niekiedy tak dugo, e nawet dobrotliwy pan domu nie mg tego wytrzyma i posuwa si w rozmowie do wzmianek, i najwyszy czas ju wyjeda. Panna Bingley bya ogromnie zbolaa z powodu maestwa Darcyego, lecz uwaajc, i lepiej zachowa prawo do bywania w Pemberley, porzucia wszelk uraz, bardziej ni zwykle czulia si do Georgiany, okazywaa Darcyemu tyle co i dawniej wzgldw oraz spacaa Elbiecie zalege uprzejmoci. Pemberley stao si teraz domem Georgiany, a obie damy pokochay si tak serdecznie, jak tego pragn Darcy. A nawet tak, jak tego same pragny. Georgiana miaa o Elbiecie najwysze w wiecie mniemanie, cho z pocztku suchaa ze zdumieniem i niemal przeraeniem, jak bratowa ywo i artobliwie rozmawia z mem. Zobaczya nagle, jak ten, ktry wzbudza w niej zawsze prawie tyle samo szacunku, co i uczucia, staje si teraz przedmiotem jawnych kpin. Wycigaa wnioski z zupenie dla niej nowych dowiadcze. Przy pomocy Elbiety poja, i to, co wolno onie w stosunku do ma, nie przystoi siostrze w stosunku do brata starszego od niej o przeszo dziesi lat. Lady Katarzyna bya niesychanie oburzona maestwem siostrzeca. Na pewien czas wszelkie stosunki zostay zerwane, poniewa wielka dama w odpowiedzi na list siostrzeca zawiadamiajcy o bliskim lubie daa upust swej wrodzonej szczeroci w sowach niezwykle obraliwych, szczeglnie dla Elbiety. I Po pewnym jednak czasie Darcy, na skutek nalega ony, postanowi zapomnie o urazie i szuka zgody. Po krtkich i sabych oporach niech ciotki zostaa przeamana czy pod wpywem mioci do siostrzeca, czy ciekawoci, jak te daje sobie rad jego ona. Zgodzia si wic askawie zoy im wizyt w Pemberley, mimo e lasy tamtejsze zostay pokalane nie tylko obecnoci takiej pani, lecz wizytami jej wujostwa z City. Z pastwem Gardiner moda para ya w bardzo serdecznych stosunkach. Darcy,

51

tak jak i Elbieta szczerze ich kocha, oboje za zachowali na zawsze gorc wdziczno dla tych, ktrzy przywoc Elbiet do hrabstwa Derby, pozwolili im si poczy.

52