Ana Hatlaryla slam Ekonomisi

Yazar :Prof. Dr. Servet Armaan Yaynevi :Tima Basm Yl :1991,185 sayfa. BRNC BLM (Genel Olarak slam Ekonomisi) slam dini dnyaya ait fiiller iinde ibadetler ve ahlak kaideleri yannda muamelat tabir edilen muamele ve fiilleri de kapsar. Muamelat tabiri ise slam dini terminolojisinde slam Hukukuu veya slam Fkh eklinde aklanabilir.slam ekonomisi de slam Hukukunun ekonomi ile ilgili olanlarn kapsar.slam ekonomisi olarak ele almak asrmzn artlarna uygundur. slam ekonomisinin iki ana konusu vardr.Zekat ve Faiz.stadn tabiri ile vcub-u zekat ve hurmet -i ribadr.Ayrca vakflar slam ekonomisinde nemli yer tekil ederler.Bunda baka devletin mdahalesi ,bankaclk,sigorta,enflasyon,ii-iiveren ilikileri slam ekonomisini ilgilendiren konulardr. KNC BLM ( slam Bankacl) Gnmzde bankalar faizle kredi vermenin dnda 20den fazla i yapyorlar ve bunlara insanlar ihtiya duymaktadrlar.Madem ki slam evrenseldir,yle ise insanlarn bu ihtiyalarn karlayarak messelerin olumasna cevaz vermelidir.Burada sadece faizin olmamas lazmdr.Bundan dolay da slam bankacl ,mslmanlar faizden kurtaran messedir ve nemlidir. slam bankas ,bankaclk ilemlerini slam ekonomisi esaslarna uygun olarak yapan bir kurulu olarak tanmlayabiliriz.lk slam bankas 1974deMsrda kurulan Nasr Sosyal bankasdr. ip islam bankas vardr: i)Kalknma bankas:Tek rnei slam Kalknma Bankasdr. ii)Sosyal gayeli bankalar. iii)slami esasl ticaret bankalar. slam Bankaclnda mevhum 1)Mudarabe:Bir tarafn para ,dier tarafn ise emeini koyarak ortak bir ticari faaliyet yaplmasna denir.Emek-sermaye irketi denebilir.Zarar edilirse para koyan parasn emek koyan da zaman ve emeini kaybetmi olur.Bugnk slam bankaclnda ok kullanlr.Geerli olabilmesi iin a)Sermayenin geerli bir para olmas b)Szleme annda sermayenin emek sahibine teslim edilmi olmas c)Karn oranl olarak tesbit edilmi olmas lazmdr. Herhangi bir kayt yoksa emek sahibi her ilemi yapabilir.Fakat szleme ile snrlanabilir.Eer emek sahibi szlemeye uymaz ise sermayeyiiade eder,kar varsa kendine kalr.Zarar varsa ,emek sahibinden bu tanzim edilemez ve byle bir hkm szlemeye konamaz. 2)Mareke:ki tarafn ortaklk kurmasna denir.Sermaye sahibi ve emek sahibinin ii beraberce gerekleetirmesine denir.Sermaye sahibi iin gerekletirilmesi aamasnda sz sahibi olur.Emek sahibi

de bir miktar sermaye koyar.letmenin bandaki kii ynetime katksndan dolay bir pay alr ve geri kalan kar sermayenin oranna gre datlr.Eer zarar olursa sermayeye gre nceden belirtilen ekliyle yanstlr. 3)Murabaha:Bir maln pein alnp ,zerine kar konulup vadeli satlmasna denir. NC BLM(i-veren Mnasebetleri) slam Hukukunda ii-iveren mnasebeti kira(icar akdi hkmleri erevesinde dzenlenmitir.Kira akdinin mevzuu 4 ey olabilir: a)Gayri menkul b)Menkul c)Hayvan d)Insan emei. Mecellenin 413. Maddesinde yle denir: Ecir(ii) nefsini kiraya veren kimsedir.verene kirac(Mstecir) iiye ise mcir(ecir)-kiraya veren- anlamna gelir. A-)I Haklar(verenin borlar) i)cretin gciktirilmeden verilmesi lazmdr.Peygamberimiz(sas) iye cretini kurumadan veriniz ve Ben kyamette kiinin hasmym.Bana sz verip sonra sznden dnen kimse,hr birisini satp parasn yiyen ve iiyi altrp cretini vermeyen kimsebuyurmulardr. ii)yerinin salk artlarna uygun olmas. iii)Dinlenme ve izin hakk. iv) kazas ve meslek hastal sebebiyle tazminat hakk. B)inin borlar (iverenin hakk) i)e bizzat devam etmek.(zel ii vekil brakamaz, genel ii brakabilir ama yine de kendisi sorumludur) ii)Belirli bir mddet fiilen almak. iii)Akit artlarna uygun olarak iverenin emir ve talimatlarnauymak. iv)verene ait eyalar korumak. v)i iyi yapmak buna itkanul amel denir. slam dini insanlar daima almaya tevik etmitir.nsan ancak ,altna eriir(Necm 39),Hi kimse emeiyle kazandndan daha hayrl bir lokma yememitir.gibi ayet ve hadisler almay hep tevik etmilerdir.Ayrca islamiyette Emek deSermayede nemlidir. Sendikalar iilerin hukukunu iverenin kt davranna kar savunan kurumlardr.Bu bakmdan islami adan bir saknca yoktur. Ama grev hakknn olmad savunulur.Gerekeleri : 1)Szlemeye gre ii iveren hesabna almak durumundadr.Grev ise bunun ihlalidir. 2)Grev ivereni zorlamaktadr.Halbuki karlkl rza ile akit olur.slam hukukunda 3)Grev zaman iinde iiler para isterler.Halbuki ii alarak para alabilir. 4)verenin zarar sz konusudur.Sendikalar hak olarak kabul edilir ama grev hak deildir. Eer bir anlamazlk olursa mahkemeler bunu halledebilir.

sizlik sosyal ve iktisadi bir hastalktr.Ayrca islam dini daima almay tevik etmitir.sizlik iki trldr.1)Cebri 2) htiyari ve keyfi.Cebri isizlik konusunda devlet yardmc olmaldr.Keyfi isizlik mevzuunda ise devlet bu kiilerle uramaldr. oluturma mevzuunda yaplacak olanlar ise gnmz ekonomilerinde uygulanan sistemlerin tatbiki ile olur. DRDNC BLM (slam ekonomisinde irketler) Hanefi mezhebi dierlerine nazaran irket mefhumunun zerinde daha ok durmutur. eittir: 1.irket-I bahe 2.irket-i Mlk. 3.irket-I Akd. 1.RKET- BAHE: Bu Hz. Peygamberin (S.A.V.) Mslmanlar eyde ortaktrlar (raka)su,bitki ve ate. 2.RKET- MLK: ki ya da daha fazla ahsn bir eyi herhangi bir sebeple temellk etmeleridir. 3.AKT RKETLER: irket mefhumundan daha ok anlalan akit irketleridir. Dier iki tip irkette ortaklar aras akit yoktur. i)Mufavaza irketleri: Ortaklarn koyduklar sermaye eittir ve mesuliyetleri de eittir. ii)nan irketleri: Ortaklarn sermayeleri farkldr, ve mesuliyetleri sermayeleri nispetindedir. Sermaye cinsi bakmndan: i)Emval irketleri: Bu tip irkette sermaye para cinsindendir. ii)Amal irketleri: Bu tip irkette sermaye ortaklarn almalardr. iii)Vcuh irketleri:Ortaklar sermaye olarak itibarlarn koyarlar. afi mezhebine gre sadece inan irketi caiz dierleri batldr. slam ekonomisinde zel irket tipi: 1)Mdarebe:Ksaca emek-sermaye irketidir. 2)Mzaraa:Bu irkette ,ortaklardan biri toprak dier tarafta almasn sermaya olarak ortaya koyar.ok deiik tipleri vardr,nek ve alma vb. artlar: Topran ziraate elverili olmas ve emek sahibine teslimi ,ziraatn cinsi belirtilmeli,haslattan hisselerrin belirtilmesi ve mddet belirtilmelidir. 3)Msakaat:Bir tarafn aa verdii dier tarafnda aalarn terbiyesini stlendii ortaklktr.artlar ise hissenin belirttilmesi ve aalarn iiye teslimidir. Msakaatda taraflardan biri akde uymaz ise icbar edilir.Mzaraa da tohum sahibi tohumlar ekilmedn vazgeerse icbar edilemezMzaraa da mddet arttr.Msakaatta ise deildir. zellikle mslmanlarn irket mevzuunda hassas olmalar gerekiyor.Ticarete ihanetin olmamas ,gvenin olmas,evrelerine iyi rnek olmalar,ticarette zararn ve karn olabilecei dnlmeli,uzun sreli ve soylu messelerin kurulas,irketin devaml kar datmas ve istikrarl olmas aklda bulundurulmaldr.

BENC BLM(Hisbe) Hisbenin ana fikri iyilikleri emretme ktlkleri nehyetme hadisine dayanr.Bundan sonrada baz ayetlere dayanr.slam devletlerinde bu bir kurum olarak uygulanmtr.Hisbe ,amme hizmetlerinin kontrol ve yeni amme hizmetleri ihsas etme yetkisidir.Hisbe kurumunun elemanna mntasib denir.Vazifeleri ,ibadetleri murakabe ,adab ve ahlak kontrol ,salk hizmetlerinin kontrol ve tanzimi,cami imamlarn kontrol,hakimlere nasihat,ticari ilerde kontrol ,iihtikara mani olma ,ar pazar tanzimi ve kontrol. Muhtesib tart ve lleri kontrol eder ,gerekli artlar mevcut ise naih(fiyat) koyar,bu kurallara uymayanlar tedib edebilir. Bugnk manasna amme hizmeti denebilir.Burada isim nemli deildir.Burada manann yaatlmas nemlidir. ALTINCI BLM(slam Ortak Pazar) slam ortak pazar bir idealdir.slam Kalknma Bankas (1077) bu ortak pazarnda etkinndir.Ayrca bu pazarda kabul edilen ortak para birimi slam Dinardr ve 1.2 Amerikan dolarna tekabl eder.Ayrca ticaret sadece para ile olmad iin takas odalar da mevcuttur. slam ortak pazarnn baz handikaplar vardr.Mesela bu lkelerdeki siyasi istikrarszlklar,lkeler arasda bulunan derin gelir dzeylerindeki farklar,teknolojide ileri olmamalar ve batllarn mallarnn daha ucuz olmas ve en nemlisi ise vefa ve sadakat eksikliidir. YEDNC BLM(slam Hukukunda Emanet SATILARI) slam hukukuna gre sat akdinde deerin tespiti(semen) iki yol ile olur. a)Alc -satc pazarlk usul ile semeni (deer,fiat) tespit eder.Gnlk hayatmzda oka rastlarz. b)Satc elindeki maln sermayesini syler ve satmak istedii kar orann syler ve semen tespit edilir.Buna emanet satlar denir.Baka iki yol daha vardr. c)Tevliye sat yani maliyetine d)Vezia satlar yani zararna satlardr.Karna sata ise murabaha denir.slam bankaclnda nemli bir mevhumdur.Murabahann tatbikatndaki ekilleri: i)Alc slam Bankasnn elinde bulunan bir mal almak ister.Pein veya taksitle der. ii)Alc slam Bankasna bavurarak almak istedii maln vasflarn belirtir.slam Bankas o mal aldktan sonra nceden belirlenen fiat zerinden satar.Burada ki nokta: *lk nce alc-banka arasnda geen alma-satma vaadidir.Mcerret bir vaaddir. *Mcerred bir vaad ne bankay ne de alcy balar. *slam hukukuna gre vaad dinin balaydr hukuken deil.mam- Malike gre ise hukuken de balaycdr. iii) Alcnn belirttii mal slam bankasnn vekili teslim aldktan sonra alm-satmakdi imzalanr.

SEKZNC BLM(D Borlar) D borlar lkelerin baka lke yada kurumlardan belirli bir yerde kullanmak amac ile aldklar paralara denir.Daha ok az gelimi lkeler bu yola bavurmaktadr.Ayrca alnan krediler rantable olarak kullanlmyor daha ok keyfi ve lks harcamalara gidiyor.Gnmzde bir ok az gelimi lke d borlar yoluyla iktisatden ve dolaysyla siyaseten gelimi lkelere baml hale gelmilerdir.Bu tr krediler faizli olduu iin denmesi gecikince faizleri ana paray ayor ve bir yarar getirmiyor.Fakat zaruretler haram mbah klar dsturunca faizli krediler ok gerekli ise alnp yerinde kullanlarak en ksa zamanda denmelidir.