YAPISAL ALET BLGS

1. Jeodezik l Aletlerinin Ksmlar

Dzeler
Drbnler
Sehpalar
2. Dorultu lme Aletleri (Teodolitler)
Teodolitlerin Snflandrlmas
Teodolitler'in Yaps
Teodolit Eksenleri
Dorultu lme Dairesi
Dorultu lme Dzenei
Teodolitler'in Kontrol
YAPISAL ALET BLGS
3. Uzunluk lme Aletleri
erit metreler
nvar teller
Elektronik Uzunluk lerler
4. Ykseklik Fark lme Aletleri
Nivolar
Hortum Teraziler
5. Yn Belirleme Aletleri
Jiroskoplar
6. Konum Belirleme Aletleri
GPS ve GLONASS Alclar

Dzeler



Dzeler: Jeodezik l aletlerinin eksenlerini ekl
dorultusunda veya ekl dorultusuna dik olmasn salayan
dzeneklerdir.
Kresel Dze
(Kaba dzeleme)
Dzeler
Silindirik Dze
(Hassas dzeleme)
Kresel dze: yz kresel olarak
tralanm dairesel bir cam tp olup, ii bir
kabarck kalacak ekilde sv ile
doldurulmutur. Kresel dze sehpa
ayaklarn yukar-aa hareketi ile
ayarlanr.
Dzeler



Silindirik dze: ki ucu kapal st i yzeyi boyuna kesitte bir
daire yay meydana getiren silindir borudur. Dzecin st yznde
2mm aralkl taksimatl blmler bulunur, bu taksimatl blmlere
pars ad verilir.
1
2
3
1 ve 2 ayn ynde dndrlr
(Her ikisi de ie veya da)
1
2
3
Sadece 3 dndrlr
Dzeler



Silindirik dzein duyarl: Dze kabarcnn bir blm kadar
yer deitirmesi iin gereken eim deiikliine dze duyarl
denilir.
s
o
a
1
a
2
s n
pars 1 yada
s
pars n
2 1
2 1
' '
= ' '

=

Jeodezik aletlerde kullanlan
kresel dze duyarl 3-5 dr.
Basit silindirik dzelerde 20-
30, hassas silindirik dzelerde
5-10 dir.
rnek: n=20 s=18.80m l
1
=1.397m l
2
=1.361m olarak llen aletin
dze duyarl ne kadardr?
0 2
80 . 18 x 20
036 . 0 x 206265
pars 1
' '
= =
Drbnler



l Drbnleri
lk olarak 1611 ylnda KEPLER tarafndan yaplan drbn objektif
ve okler olmak zere iki yaknsak mercekten meydana
gelmektedir.
Objektif
Okler
Objektiflerde odak uzakl dndaki bir cismin grnts ters ve
kktr. Cisim mercekten uzaklatka grnt odak noktasna
yaklar.
Drbnler



Drbnlerde okler olarak byte grevi yapan yaknsak
mercek kullanlr.
Drbn boyu= f
objektif
+ f
okler
Yakn mesafelerde cismin grnts oklerin odana
dmemektedir. Eski aletlerde bu problem okleri da doru
ekmek suretiyle zlyordu. Modern aletlerde ise objektif ile
okler arasna kaln kenarl bir mercek konularak grntnn
oklerin odana dmesi salanmtr.
Objektif
Kaln kenarl
mercek
Okler
Drbnler



l aletlerini istenen hedefe ynlendirmek iin drbnn
ierisine gzlem izgileri ad verilen bir kl a yerletirilmitir. Kl
ann oklerden bakldnda net grlebilmesi iin oklerin
odak noktasnda bulunmas gerekir.
Gzlem izgileri
Drbn Bytmesi
Bir cisim plak gz ile w
1
drbnle w
2
as altnda grnyorsa
drbn bytmesi
2
2
1
1
f
y
w ;
f
y
w
'
=
'
=
2
1
1
2
f
f
w
w
v = = Drbn bytmesi:
Jeodezik l aletlerinde drbn bytmesi 15-30 arasndadr.
Drbnler



Drbn sabit konumda iken drbnden grlebilen alan gr
alan olarak tanmlanabilir.
Gr Alan
a
k
s
=
s
a
k
Drbn Aydnl
Bir cisimden plak gzle bakldnda gze gelen k miktar H
ve drbnle bakldnda gze gelen k miktar H ise drbn
aydnl
2
O
p
d
c
H
H
h
|
|
.
|

\
|
= =
d: Objektif mercei yarap
p: Gzbebei yarap
c: Drbnn k geirgenlii
Sehpalar



Sehpa,
aletin balanaca sehpa bal,
bala bal ayaktan meydana gelir.
Sehpa bal
Sehpa ayaklar hassas llerde kullanlan tek paral ayaklar
ve tamay kolaylatran srgl ayakl olarak iki ekildedir.
Srg ayakl sehpa
Madeni ark
Teodolitler'in Snflandrlmas



Teodolit:Yatay dorultu ve dey alarn llmesinde kullanlr.
Teodolitler'in Snflandrlmas:
Teodolit Kulanm Alan Duyarlk
naat Teodoliti
naatlarn Aplikasyonu
Basit Arazi Almlar
1 cgon-5 cm
Takeometre
Poligon lmleri
Aplikasyon
Topografik Almlar
1 mgon-5 mm
Hassas Teodolit
(Saniye Teodoliti)
Trigonometrik Nokta Belirleme
Hassas Aplikasyon
Deformasyon lmleri
0.3 mgon-1.5 mm
T
0
T
1
T
2
T
3
T
4
Takeometre
Saniye teodoliti
0.1mgona kadar a ler
0.01mgona kadar a ler
Astronomik l ilerinde kullanlr
Teodolitler'in Yaps



st yap
Alt yap
Dey a dairesi
Drbn
Muylu ekseni
Gvde
Silindirik dze
Yatay a dairesi
Dey eksen yuvas
ayak
Dey eksen
Teodolit Eksenleri



Dey Eksen (Asal eksen)
Dey eksen, teodolitin gvdesini tar ve gvdenin dnme ekseni
ile yatay a dairesinin merkezini birletirir. Dey eksen farkl
teodolitler de eitli ekillerdedir. Eski teodolitler de konik eksen
kullanlmaktayd. st yap alt yap ile konik bir yatak ile
birletiriliyordu. Yeni teodolitler de ise daha pratik olan ve seri
retime daha uygun olan silindirik eksenler kullanlmaktadr.
Eksenler genellikle sertletirilmi elikten yaplmaktadr.
Dey eksen
Muylu ekseni
Gzlem ekseni
Teodolit Eksenleri



Muylu Ekseni
Muylu ekseni dey a dairesini tayan ve drbnn dey
dorultuda aaya-yukarya hareket etmesini salayan eksendir.
Muylu ekseni drbnn tam ortasndan gemektedir ve
drbnn muylu ekseni etrafnda takla atmasn salayacak
ekilde yerletirilir. Aletlerde muylu ekseni dey eksene ve
drbnn gzlem eksenine dik olarak yerletirilir.
Gzlem Ekseni (Kolimasyon ekseni)
Objektifin merkezi ile kl ann merkezini birletiren dorudur.
Blm Daireleri



Yatay dorultu blm dairesi
Dorultu blm daireleri camdan basit teodolitler de metalden
imal edilirler. Blmlendirmede a birimi grad olup saatin dnme
dorultusundadr. Blm dairesinin yarap ne kadar bykse
daha az blmleme hatas meydana gelir. Blm daireleri 60mm
ile 100mm arasnda olup genellikle 0.5 gon aralkl
blmlendirilirler. Hassas dorultu lmleri blmler aras
enterpole edilerek okuma mikroskoplar yardm ile
gerekletirilir.
Blm Daireleri



Dey dorultu blm dairesi
Dey blm dairesi muylu eksenine diktir ve muylu ekseni
blm dairesinin merkezinden geer. Dey blm dairesinde
yatay blm dairesi gibi yaplr fakat yarap yatay blm
dairesinden daha kktr.
Dorultu lme Dzenei



1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Dorultu lme Dzenei



Okuma Mikroskoplar:
Blm dairesindeki okumalar basitletirmek, hzlandrmak iin
yaplmlardr. Teodolitler de 4 eit okuma mikroskobu
bulunmaktadr.
izgili mikroskop
Skalal mikroskop
Optik mikrometreli izgili mikroskop
aktrmal mikroskop
izgili Mikroskop:
Okuma markas olarak bir okuma izgisi vardr. izgili mikros-
koplarda blm aralklar 10cgon aralkl olarak
blmlendirilmitir. izgi aralnn 1/10u tahmin edilerek okuma
yaplr.
Dorultu lme Dzenei



Skalal Mikroskop:
Blm dairesi resmi mikroskop dzlemine yanstlr.Sfrdan
itibaren numaralandrlan skala blm dairesinin tersine doru
bymektedir. Okuma izgisinin skalay kestii yer ynlendirilen
dorultu deerini verir. Blm dairesinin blmlendirme aral
1gon skalann blmlendirmesi 10 mgon dur.
Optik Mikrometreli izgili Mikroskop:
Daha hassas dorultu lmelerinde okuma izgilerinin aral bir
optik mikrometre ile blm dairesinden geen izgi llr. Optik
mikrometre bir ift izgi tar ve bir vida yardmyla hareket eder.
Dorultu lme Dzenei



aktrmal Mikroskop:
aktrmal mikroskoplarda blm dairesinin birbirinden 200
g

farkl yerlerinin bir arada grntlenmektedir. Aralarnda 200
g

fark olan ters grnt izgileri mikrometre tamburas ile st ste
aktrlarak dorultu okumas yaplr.
Normal blm yeri : 265
g
+a
1
Ters blm yeri : 65
g
+a
2
Ortalama : 265
g
+(a
1
+a
2
)/2
Elektronik Teodolit
Analog
1,2,3,4
Dijital
1,0,1,0
Optik okuma dzeni
Sensr Mikro ilemci

Mikro lemci

Klavye
Yatay dorultu
sensr
Dey a
sensr
Eim
sensr
Program Veri kayd
Seri port
Ekran
Elektronik Dorultu lme
A/D Dnm
Kod Tarama Yntemi
Sayma Yntemi
Sabit Yntem
Kod Tarama Yntemi
Sayma Yntemi
Dinamik Yntem
Dinamik Yntem
Saya
Saya
Teodolitler'in Kontrol



Aletsel hatalar, matematiksel tasarmn retim srasnda tam
olarak gereklememesi veya aletlerin ayarlarnn
bozulmasndan meydana gelmektedir. Bu hatalar;
zel lme yntemleri gelitirerek,
Hata sebeplerini belirlemek iin ek ller yaparak,
Hatalar nceden belirleyip dzeltmeler getirilerek
indirgenebilir veya etkileri ortadan kaldrlabilir.
Gzlem Ekseni Hatas
Muylu Ekseni Hatas
Dey Eksen Hatas
Eksen Hatalar
Gzlem Ekseninin
Dmerkezlii
A Blm
Dairesinin Dmerkezlii
D Merkezlik Hatalar
Gsterge Hatas
Run Hatas
Okuma Dzeni
Hatalar
Teodolit Hatalar
Eksen Hatalar



Eksen artlar
Dey eksen (VV) Muylu ekeni (HH)
Dey eksen (VV) Dze ekseni (LL)
Muylu eseni (HH) Gzlem ekseni (ZZ)
Teodolit Eksenleri
Gzlem Ekseni Hatas



Gzlem ekseninin muylu eksenine dik deilse alette gzlem
ekseni hatas var demektir.

Gzlem Ekseni Hatasnn Saptanmas:
Alet kurulur ve dzelenir,
En az 100m ileride alet yataynda net olarak grlebilen
noktaya gzlem yaplr ve o
1
yatay a okunur,
Drbn takla attrlarak ayn noktaya o
2
yatay as okunur,
o
1
=

o
2
200
g
ise alette hata yoktur,
o
1
=

o
2
200
g
ise alette c kadar bir gzlem ekseni hatas vardr.
2
) 200 (
c
g
2 1
o o
=



Gzlem Ekseni Hatasnn Dzeltilmesi:
Drbn I. Duruma getirilir ve yatay a o
1
+c deerine ayarlanr
drbnden hedef aadaki ekilde grnr,
Yatay a vidalarndan birisi gevetilip dieri sktrlarak
dey izgi hedefe aktrlr,
Drbn ile asl bir ekln ip izlenerek gzlem izgilerinde
bir dnme olup olmad kontrol edilir. Dnme yarsa gzlem
izgilerini tutan vidalar gevetilerek gzlem izgileri dzeltilir.
Pratikte yaplan lmlerde alar her iki drbn durumunda
llerek gzlem ekseni hatas pratik olarak elimine edilir.
2
200
g
2 1
o + o
= o
Gzlem Ekseni Hatas
Muylu Ekseni Hatas



Muylu ekseninin dey eksene dik olmamasna muylu ekseni
hatas denilir.

Muylu Ekseni Hatasnn Saptanmas:
Gzlem ekseni hatas giderildikten sonra bir binann duvarna
alet yataynda yatay bir cetvel aslr,
P noktasna gzlem yaplr ve drbn aaya evrilerek dey
gzlem izgisinin cetveli kestii deer a
1
okunur,
Drbn takla attrlarak ayn ilem tekrarlanarak cetvelden a
2

deeri okunur,
a
1
a
2



a
1
= a
2
ise muylu ekseni hatas yoktur, farkl ise




kadar muylu ekseni hatas var demektir,
Modern aletlerde muylu yata kapal olduu iin bu hata ancak
mekanik bir ayarlama ile giderilir.
2
a a
a
2 1

=
Muylu Ekseni Hatas



Dze ekseninin dey eksene dik olmamasna dey eksen
hatas denilir. Bu hata aletsel bir hata deildir; sadece teodolitin
iyi kurulup dzelenmemesinden ileri gelmektedir. Bu hatadan
kanmak iin aletin dzelenmesine zen gsterilmeli ve l
esnasnda belli aralklarla dzelerin doru olup olmad kontrol
edilmelidir. Ayrca l esnasnda aletin dzecini bozacak
arpma, titreim gibi d etkilere dikkat edilmelidir.
Dey Eksen Hatas



Bir teodolitte gzlem ekseni ile dey eksen birbirini kesmiyorsa
buna gzlem ekseni dmerkezlii denilir. Gzlem ekseni dey
eksene ne kadar uzak ise alet dndrldnde gzlem ekseni,
merkezi blm dairesinin merkezi L olmak zere e yarapl bir
daireye teet kalr.
Gzlem Ekseninin Dmerkezlii
Bir noktaya her iki drbn durumunda gzlem yapldnda bu
hata eit deerli ve ters iaretli dorultu sapmalar olarak
deerlendirilir. Her iki drbn durumunda yaplan gzlemlerin
ortalamas alnrsa bu hatann etkisinden arnm olur.



Dey eksenin blmlendirilmi dorultu dairesinin tam
merkezinden gememesinden meydana gelir. Dey eksen
dorultu dairesinin merkezi L yerine A gibi bir noktasndan
geiyorsa dmerkezlik var demektir.
Dorultu Dairesinin Dmerkezlii



Dorultu dairesinin blmlendirilmesinde imalattan meydana
gelen hatalar olabilir. Eer blm dairesinin bir diliminde byle
bir blmlendirme hatas varsa ve ada bu dilim iinde llm
ise elde edilen l bu hata ile ykl olur. Bunun iin llerde
bir a birok kez ve dorultu dairesinin farkl dilimlerinde
llmelidir. Silsile yntemi ad verilen bu ekilde dorultu
lmnde silsile balang deerleri n silsile saysn gstermek
zere


eklinde belirlenir. rnei 4 silsile yaplan bir dorultu
lmnde silsile balang deerleri 0
g
50
g
100
g
ve 150
g

olmaldr.
Gsterge Hatas
n
400
g
= o



Skalal mikroskoplarda skala boyunun blm dairesinin en kk
blm geniliine eit olmas gerekir. Run hatasn belirlemek
iin drbn dndrlmek suretiyle skalann sfr izgisi bir blm
izgisi ile aktrlr. Skala son izgisi blm dairesinin ardk
izgisi ile akmyorsa run hatas var demektir ve miktar skala
dan llerek belirlenir.
Run Hatas
Uzunluk lme Yntemleri
Uzunluk m
Dorudan lm
Mekanik uzunluk lm
Dolayl uzunluk lm
Optik uzunluk lm
Elektro-optik uzunluk lm
Enterferometrik uzunluk lm
elik erit metre
erit metreler;
13 mm x 0.2 mm kesitinde,
elik veya invardan imal edilmi,
20m, 30m, 50m, 100m boylarnda,
Tamam santimetre blml, ilk desimetreleri mili metrik
blmlenmitir.
elik erit metre
Alet Hatalar
Alet hatalar erit metrenin boyunun verilen deerden herhangi
bir sebeple farkl olmasndan ileri gelir.
Komparator
1 2
L L dL =
C S dS=
L
dL
C =
erit boyu hatas

Birim uzunlua gelen dzeltme

llen bir S uzunluuna gelen dzeltme
0 0
L
1 L
2
elik erit metre
Scaklk Hatas
erit metreler yapldklar maddenin cinsine gre s ile
genleirler. Bu genleme erit metrelerde uzunluk deiimine
neden olur. Bu nedenle fabrikalarca verilen ve metrenin
zerinde yazan ayar scaklndan fark bir scaklkta l
yaplmas durumunda scaklk fark nedeniyle oluan uzunluk
deiimi dzeltme olarak getirilmelidir. Bu dzeltme zellikle
hassas uzunluk lmnde gz nnde bulundurulmaldr.
C S dS=
L
dL
C =
erit metreye getirilecek dzeltme

Birim uzunlua gelen dzeltme

llen bir S uzunluuna gelen dzeltme
) t t ( L dL
0 0
o =
o=0.0000125
t= l scakl
Teller Yardmyla Hassas Uzunluk lm
Tel uzunluu : 24 m
Tel kalnl : 1.65 mm
ekme kuvveti : 10 kg
Eim : 3 gon
Doruluk : 0.03 mm/Bant
uzunluu
Distometer ISETH Kern
Teller Yardmyla Hassas Uzunlu lm
1. l bronzlar
2. nvar tel
3. Distometer ISETH
Uzunluk l saati
ekme kuvveti l saati
nvar tel uzunluu 1m - 50 m
Eim kstlamas yok
Doruluk 0.02mm/20m.
1
2
3
1
Elektro-optik Uzunluk lm
Uzunluk lmnde tayc dalga olarak
mikrodalgay ve kullanan aletler
gelitirilmitir.Mikrodalga ile alan aletler uzun
mesafelerde S>20 km iin kullanlmaktadr.
Mikrodalgalar a gre meteorolojik koullardan
daha ok etkilendiklerinden mikrodalga ile
alan aletlerle ulalabilen uzunluk lme
doruluu k dalgalar ile alan aletlere gre
daha dktr. Uygulamada tayc dalga olarak
n kullanld elektro-optik uzunluk lerler
daha yaygndr.
Elektro-optik Uzunluk lm
Elektro-optik uzunluk lmnde
gndericiden yollanan elektromanyetik
dalga yanstcdan yansr ve alcya
ular. ki nokta arasndaki mesafe ya
sinyalin gidi dn zamanndan
(impuls yntemi) ya da alnan sinyalin
faz farkndan (faz karlatrma yntemi)
yararlanlarak belirlenir.

Enterferometrik uzunluk lm
Elektro-optik uzunluk lmnde
elekromanyetik spektrumun 0.5 m ile 1.0
mlik ksm yani grnen k ile kzltesi
k kullanlr. Bu spektrumdaki dalgalar
dorudan uzunluk lmnde sadece
enterferometrik yntem ile kullanlr.
Enterferometrik yntem ok hassas olmasna
karn ksa mesafelerin lmnde kullanlr.
Bu spektrumdaki dalgalar uzun mesafelerin
lmnde kullanabilmek iin modle
edilmeleri gerekmektedir.
Elektronik Uzunluk lm
EU
Yanstc
D
Detayl Bilgi
Elektronik lmeler
Gnderici
mpuls Yntemi
Alc
Zaman ler
mpuls
Mesafe D
c=Sinyal hz
t=Zaman
Faz Karlatrma Yntemi
Gnderici
Alc
Faz ler

A
N=Tam dalga boyu says
A=Artk dalga boyu
2 2
N D
A
+

=
2
t c
D =
EUlerin Snflandrlmas
2-5 km, yakn mesafe uzunluk lerler
15 km, uzak mesafe uzunluk lerler
Elektronik Uzunluk lmnde Doruluk
1 . . . 5mm
1 . . . 5x10
-6
D
Poligon, Kutupsal alm
Aplikasyon
Sfr Noktas Hatas lek Hatas
0.2. . . 1mm
0.2 . . . 1x10
-6
D
Hassas lmlerde
Mhendislik lmelerinde
rnek:
Doruluu 1mm+3ppm olan bir uzunluk ler ile llen 1 km
uzunluun doruluu ne kadardr ?
1mm+3x1.10
-6
=4mm
Elektronik Uzunluk lm
Ykseklik Sistemleri
Fiziksel Yeryz
Jeoid
Elipsoit
Ortometrik Ykseklik: ekl dorultusu boyunca jeoidden
fiziksel yeryzne olan mesafedir.

Elipsoidal Ykseklik: Elipsoit ile fiziksel yeryz arasndaki
en ksa mesafedir.
Detayl Bilgi
Ykseklik lmeleri
Geometrik Nivelman
Mira
Mira
Nivo
A
B
g
A

i
B

Ah
Ah
AB
= g
A
-i
B

Ah
AB
H
B
=H
A
+
rnek:
HA=100.000m
g
A
=2743
i
B
=1382
Ah=1361
H
B
=101.361m
Geometrik Nivelman
Nivolarn Snflandrlmas
Dk duyarlkl nivolar 6mm naatlarda en-boy kesit
Yksek duyarlkl nivolar 2mm 3.derece nivelman alar
mhendislik yaplar
Hassas nivolar 0.5 mm 1. Ve 2. derece nivelman
alar deformasyon
lleri
Kompensatrl (Otomatik) Nivolar
Otomatik nivolar da gzlem eksenini otomatik olarak yatay
duruma getiren tertibatlar bulunmaktadr. Nivo kresel dze
yardmyla dzelendikten sonra gzlem eksenin yatayl
kompensatr yardm ile gereklemektedir. Kresel dze alet
tipine bal olarak 8-15 arasnda bir yataylama saladktan
sonra kompensatr sistemi otomatik olarak devreye girer. Nivo
kresel dze yardm ile dzelendikten sonra cisimden gelen
n yatayla bir o as yapyorsa kompensatrn grevi n o
as kadar krarak yatay dzleme getirmektir.
Kompensatrl (Otomatik) Nivolar
Mikrometreli Nivolar
Yksel duyarlk gerektiren l ierinde otomatik nivolarn
duyarll yetmemektedir. Bunun iin zerinde silindirik
dzecinde bulunduu mikrometreli nivolar kullanlmaktadr.
Bu nivolarda objektifin nnde bir paralel yzl bir cam
plaka bulunmaktadr. Bu plakann hareketi ile gzlem
noktasndan gelen nlar 1cm kendisine paralel
kaydrlmaktadr. Bu kaydrma ilemi mikrometre vidas
yardmyla yaplmaktadr. Bu vidann dnme miktar cam bir
skala zerine iletilmekte ve skala zerinde milimetre ile
milimetrenin onda biri dorudan skala zerinden
llmekte, milimetrenin yzde biride tahmin edilmektedir.
Nivolarn Kontrol
Nivolar da Eksen artlar:
Dey eksen (VV) Gzlem ekseni (NN)
Dey eksen (VV) Dze ekseni (DD)
Gzlem ekseni (NN) // Dze ekseni (DD)
D
D
V
V
N N
Nivolarn Arazide Kontrol
Kukkamki Yntemi:
s
s 2s
1
2
c
2c
4c
c
g
i
2
) i g ( ) i g (
c
h h
c 2 i g h
) c 2 i ( ) c 4 g ( h
i g h
) c i ( ) c g ( h
1 1 2 2
2 1
2 2 2
2 2 2
1 1 1
1 1 1

=
A = A
= A
= A
= A
= A
Nivolarn Kontrol
Nivolarn Laboratuvarda Kontrol
Nivolarn laboratuvarda kontrol iin gzlem ekseni bir dze
yardm ile hassas olarak ekl dorultusuna getirilmi
kolimatrler kullanlr. Kontrol edilecek nivo kolimatr ile
drbnleri birbirini grecek ekilde kolimatrn karsna
konur ve dzelenir. Nivo sonsuza ayarlanr ve gzlem
izgilerinin kolimatr gzlem izgileri ile aktrlr.
Kolimatrdeki skaladan nivonun optik eksenindeki asal
sapmalar belirlenebilir.
Saysal Nivolar
Mira kodu Fotodiyod
Resim Deerlendirme
2
0

%30 ak olmal
Nivo ile mira aras100 m ise bar kodlu mirann 3.5 mlik ksm okunur.
Lazerli Nivolar
Kullanm Alanlar:
Yzey nivelman
naat aplikasyonu
naatlarda geometrik kalite kontrol
naat makinelerinin ynlendirilmesi
Lazer nivosu kurulup dzelendikten sonra kendi bana
alabilen bir alettir. Lazer nivosu ile yeni nokta yksekliklerinin
belirlenmesi iin bir yzey oluturulur. Lazer nivosu ile hem yatay
hem de dey bir yzey oluturulabilir. Noktalarn yatay yzeyden
olan mesafeleri bir mira yardmyla belirlenebilir. Lazer
szmesinin miray kestii yer ya gzle ya da otomatik olarak bir
detektr tarafndan kaydedilir.
Lazerli Nivolar
Lazer szmesinin yaylma mesafesi 300-500m
Doruluk 5-10mm/100m
Hidrostatik Nivelman
Prensip: Bileik kaplar
Ah=l
A
-l
B
0
10
20
30
0
10
20
30
A
B
l
A
l
B
Ah
Hortum (Su)
Hortum (Hava)
l Dzenei:
Su hortumu
Hava hortumu
Taksimatl cam silindir
Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar:
Hortum iinde hava kabarc olmamaldr.
Su hortumunda oluabilecek younluk deiimine dikkat edilmelidir.
Hava basnc deiimini engellemek iin dzenek bo bir hortum ile birbirine
balanmaldr.
l esnasnda taksimatl silindir iindeki su yzeyi durgun olmaldr
Sistematik hatalardan kanmak iin silindirler yer deitirilerek l yinelenir.
Avantaj:
l noktalarnn direk birbirini grmesi gerekmez.

Dezavantaj:
l noktalar arasndaki ykseklik fark byk olduunda
bu yntem kullanlamaz.
Kullanm Alanlar:
naatlarda beton almalarnda
Mhendislik yaplarnda ykseklik lmelerinde
Uzun mesafelere ykseklik tanmasnda (Anakara-Adalar aras)
Doruluk:
Basit hidrostatik nivelman :1mm-1cm
Hassas hidrostatik nivelman :0.5mm-0.01mm
Hidrostatik Nivelman
Jisroskop
Jjiroskop corafi kuzey dorultusunu belirleyen alettir. Jiroskop
20li yllarn balangcnda madencilikte pusulal jiroskop ve
meridyen gstergesi olarak kullanlmtr. Jiroskop son 20 yldan
itibaren lme tekniinde kullanlmaya balamtr. zellikle
uzun ve ak poligon gegilerinin ynlendirilmesinde ve
mhendislik lmelerinde dorultu bilgileri iin kullanlmaktadr.
lk retilen jiroskoplarda teodolit ve jiroskop ayn yap iindeydi
ve jiroteodolit olarak adlandrlmt. Bunun pahal olmas
nedeniyle dorudan veya bir adaptr ile teodolite monte
edilebilenjiroskoplar retilmeye balamtr. Jiroskop ince fakat
kuvvetli elastik metal bir bant ile asl ve havada serbeste
titreen bir topadan oluur.
Jisroskop
Jiroteodolit
Goyromat 2000
Globol Position Sistem (GPS)
Uzay Birimi :
Yerden 2000 km yksekte,
6 dairesel yrngede,
12 saatlik periyotlarla dnen,
24 uydudan olumaktadr.
Detayl Bilgi
GPS lmeleri
ABD Savunma Bakanl tarafndan 1973
ylnda askeri amalar iin gelitirilmitir.
Globol Position Sistem (GPS)
Kontrol Birimi:
zleme istasyonlar::
GPS uydularn izlemek zere kurulmu olan 5 yer istasyonundan oluur.
Toplad verileri ana kontrol istasyonuna iletir.
Ana Kontrol stasyonu:
Uydu yrngelerini ve saat dzeltme deerlerini hesaplayarak yer
antenlerine iletir.
Yer Antenleri:
Ana kontrol istasyonundan gelen bilgileri 8 saatte bir uydulara ykler.
ekil
Global Position Sistem (GPS)
Kullanc Birimi:
Anten ve deerlendirme biriminden oluur.
GPS yardmyla Konum Belirleme:
s
2
s
1
s
3
s
4
i
r
1,i
r
2,i
r
3,i
r
4,i
r
i,j
2
=(x
j
-x
i
)
2
+(y
j
-y
i
)
2
+(z
j
-z
i
)
2
+cAk
i
Doruluk:
Mutlak konum doruluu: 3-5m
Greli konum doruluu: 5mm+1ppm
GLONASS
GLONASS Rusya tarafndan gelitirilen bir sistemdir.
Sistem tasarm 1970,
GLONASSdan nce 1979 da 4 uydu destekli ilk sistem
kuruldu,
COSMOS adl ilk GLONASS uydusu 1982 ylnda
frlatlmtr,
1992 ylnda sivil kullanma alm ve Rus Uzay Kuvvetleri
Bilimsel Bilgi Merkezi tarafndan bilgileri sivil kullanclar iin
yaynlamaktadr,
GLONASS uydu sistemi Ocak 1996 da tamamlanmtr.


Sistem GPSe benzer birimlerden olumaktadr
GLONASS
Yer Kontrol Birimi:
Rusya Federasyonu snrlar ierisinde konulandrlm 8 adet
Yer Kontrol stasyonundan olumaktadr.
Sistem Kontrol Merkezi
Yer zleme stasyonlar
Faz Kontrol Sistemi
Lazer Kontrol stasyonlar
Uzay Birimi:
Sistem
18840-19940km ykseklikteki
65o eimli
3 dairesel yrngede dnen
24 uydudan
olumaktadr.