INFORME EXTRAORDINARIO

ADOLESCENTES E INTERNET EN GALICIA

2011

SUMARIO

PRIMEIRA PARTE. PRESENTACIN .............................................................................. 1. Introducin: Internet e dereitos .................................................................... 2. A entrada en escena dos menores ................................................................. 3. A especfica problemtica dos datos persoais ............................................... 4. Novos desafos: redes sociais e ameazas emerxentes .................................. 5. Aproximacin global a Espaa ....................................................................... SEGUNDA PARTE. O ESTUDO ESTATSTICO ................................................................. 1. Obxectivos ...................................................................................................... 1.1. Obxectivos xerais ................................................................................... 1.2. Obxectivos especficos ........................................................................... 2. Metodoloxa ..................................................................................................... 2.1. Deseo .................................................................................................... 2.2. Procedemento ........................................................................................ 2.3. Descricin da mostra.............................................................................. 3. Resultados ...................................................................................................... 3.1. Resultados globais ................................................................................. 3.1.1. Hbitos de uso de Internet ............................................................... 3.1.1.1. Frecuencia de uso e tempo de conexin ................................ 3.1.1.2. Lugares e horarios de conexin ............................................ 3.1.2. Motivacins de uso de Internet ......................................................... 3.1.3. Barreiras de uso de Internet ............................................................. 3.1.4. Informacin sobre Internet ............................................................... 3.1.4.1. Nivel de informacin percibido .............................................. 3.1.4.2. Fontes e demandas de informacin ....................................... 3.1.5. Utilizacin do correo electrnico ........................................................ 3.1.6. Utilizacin do messenger e a cmara web .......................................... 3.1.7. As redes sociais ............................................................................... 3.1.7.1. Coecemento e utilizacin .................................................... 3.1.7.2. Motivacins ......................................................................... 3.1.7.3. Contactos............................................................................ 3.1.8. Actitudes e crenzas cara a Internet e as redes sociais .........................
2

5 6 8 11 14 16 21 23 23 23 25 25 27 30 32 32 32 32 33 34 35 37 37 38 39 41 42 42 45 46 46

Sumario

3.1.9. O papel dos pais .............................................................................. 3.1.10. Posible ciberdependencia ...................................................... 3.1.11. Usos potencialmente perigosos .............................................. 3.1.12. Perfil de risco ....................................................................... 3.1.13. A brecha dixital .................................................................... 3.2. Resultados por segmentos..................................................................... 3.2.1. Resultados por xnero...................................................................... 3.2.1.1. Hbitos de Uso de Internet................................................... 3.2.1.2. Motivacins de Uso de Internet............................................. 3.2.1.3. Barreiras de uso de Internet ................................................. 3.2.1.4. Informacin sobre Internet................................................... 3.2.1.5. Utilizacin do correo electrnico............................................ 3.2.1.6. Utilizacin do messenger e da cmara web ............................ 3.2.1.7. As redes sociais ................................................................... 3.2.1.8. Actitudes e crenzas cara Internet e as redes sociais ............... 3.2.1.9. O papel dos pais .................................................................. 3.2.1.10. Posible ciberdependencia.................................................... 3.2.1.11 Usos potencialmente perigosos ............................................ 3.2.2. Resultados por ciclo ......................................................................... 3.2.2.1. Hbitos de uso de Internet ................................................... 3.2.2.2. Motivacins de uso de Internet ............................................. 3.2.2.3. Barreiras de uso de Internet ................................................. 3.2.2.4. Informacin sobre Internet................................................... 3.2.2.5. Utilizacin do correo electrnico............................................ 3.2.2.6. Utilizacin do messenger e da cmara web ............................ 3.2.2.7. As redes sociais ................................................................... 3.2.2.8. Actitudes e crenzas cara a Internet e as redes sociais ............ 3.2.2.9. O papel dos pais .................................................................. 3.2.2.10. Posible ciberdependencia.................................................... 3.2.2.11 Usos potencialmente perigosos ............................................ 3.2.3. Resultados por titularidade ............................................................... 3.2.3.1. Hbitos de uso de Internet ................................................... 3.2.3.2. Motivacins de uso de Internet ............................................. 3.2.3.3. Barreiras de uso de Internet ................................................. 3.2.3.4. Informacin sobre Internet................................................... 3.2.3.5. Utilizacin do correo electrnico............................................ 3.2.3.6. Utilizacin do messenger e da cmara web ............................ 3.2.3.7. As redes sociais ................................................................... 3.2.3.8. Actitudes e crenzas cara a Internet e as Redes Sociais ........... 3.2.3.9. O papel dos pais .................................................................. 3.2.3.10. Posible ciberdependencia.................................................... 3.2.3.11. Usos potencialmente perigosos ........................................... 3.2.4. Resultados por provincia .................................................................. 3.2.4.1. Hbitos de uso de Internet ...................................................

48 51 55 58 60 62 62 62 64 65 66 69 70 71 74 75 76 77 78 78 80 81 82 84 85 86 90 92 93 94 94 94 97 97 98 100 102 103 106 108 108 109 110 110

3

Sumario

3.2.4.2. Motivacins de uso de Internet ............................................. 3.2.4.3. Barreiras de uso de Internet ................................................. 3.2.4.4. Informacin sobre Internet................................................... 3.2.4.5. Utilizacin do correo electrnico............................................ 3.2.4.6. Utilizacin do messenger e da cmara web ............................ 3.2.4.7. As redes sociais ................................................................... 3.2.4.8. Actitudes e crenzas cara a Internet e as redes sociais ............ 3.2.4.9. O papel dos pais .................................................................. 3.2.4.10. Posible ciberdependencia.................................................... 3.2.4.11 Usos potencialmente perigosos ............................................ TERCEIRA PARTE. CONCLUSINS E RECOMENDACINS............................................ 1. Conclusins do estudo estatstico .................................................................. 1.1. Hbitos de uso ........................................................................................ 1.2. Motivacins............................................................................................. 1.3. Barreiras ................................................................................................. 1.4. Nivel e demandas de informacin ......................................................... 1.5. Correo electrnico .................................................................................. 1.6. Messenger e web cam ............................................................................ 1.7. Redes sociais .......................................................................................... 1.8. Crenzas ................................................................................................... 1.9. O papel dos pais ..................................................................................... 1.10. Nivel de dependencia ............................................................................ 1.11. Fenda dixital .......................................................................................... 2. Recomendacins xerais .................................................................................. 2.1. mbito domstico .................................................................................. 2.2. Aos poderes pblicos ............................................................................. 2.3. s empresas que xestionan servizos dixitais........................................

114 114 116 118 120 121 125 126 127 127 129 130 130 131 131 131 132 132 132 133 133 134 134 135 135 140 142

REFERENCIAS BIBLIOGRFICAS E DOCUMENTAIS..................................................... 145 ALGUNHAS WEBS DE INTERESE ................................................................................... 147

PRIMEIRA PARTE

PRESENTACIN

1.

Introducin: Internet e dereitos

O asentamento e desenvolvemento do que se veu en chamar Sociedade da Informacin ou do Coecemento xerou, a nivel social, unha serie de cambios e de comportamentos que, dunha ou outra forma, afectan o exercicio dos dereitos fundamentais. E iso tanto desde un punto de vista positivo como negativo, dicir, que asistimos a manifestacins ligadas a este proceso tecnolxico que melloran a aplicacin de tales dereitos, e a situacins que supoen restricins dos mesmos. O estandarte de todos estes cambios Internet, a rede de redes, que se converteu nun dos grandes vehculos de comunicacin e socializacin do ser humano. Internet pasou dun uso militar e cientfico, restrinxido por iso, a converterse nunha ferramenta de uso xeneralizado, que vai mis al das barreiras xeogrficas, comunidades e pases, clases sociais, ideoloxas e grupos de idade. Internet toca, hoxe en da, calquera mbito da actividade humana tendo en conta a sa intersticialidade: desde a procura de informacin en mbitos acadmicos ou escolares, ata actividades cientficas, profesionais, transaccins econmicas, relacins interpersoais e o lecer. Faise necesario reconsiderar diversas categoras para conseguir unha actualizacin necesaria se se queren solucionar os novos problemas que a realidade expn. Xorde unha nova poca, que algns denominan Infoltico, grazas potencialidade da dixitalizacin e do ciberespazo. Nace un novo espazo-tempo, que se chamou espazo-tempo neopblico, para referirse a unha nova forma de manifestarse o pblico sen masas, mis ben como un conxunto de usuarios interconectados que supera a clsica realidade territorial estatal. A doutrina xurdica xa abordou como a Rede est a afectar o exercicio dos dereitos fundamentais (Fernndez Rodrguez, 2004a). Nesta anlise hai que buscar solucins que sirvan para incrementar a eficacia dos dereitos fundamentais, non alternativas que acaben restrinxndoos. Os poderes pblicos deben actuar neste sentido buscando a universalizacin do acceso e a preeminencia dos dereitos fundamentais. Para exemplificar o novo escenario podemos traer a colacin algunhas reflexins, por unha banda, sobre a intimidade, para ilustrar o mbito privado, e, por outro, sobre a liberdade de expresin, que sirvan de exemplo da dimensin pblica, anda a propsito de que esta distincin un pouco artificial, pero resulta explicativa do que queremos dicir. A intimidade est sometida a intensas esixencias ante as redes informticas. O lexislador constitunte espaol de 1978 parece que intuu a problemtica futura e aprobou unha previsin expresa, no art. 18.4 da Constitucin, para protexer a intimidade ante o uso da informtica. As novas tecnoloxas provocan novas agresins intimidade, que en parte se descoecan no mundo analxico, e reformulan algunhas das que xa existan con anterioridade. Refermonos, entre outras, a entradas

Presentacin

no disco duro dun computador sen consentimento, elaboracin de perfs de usuario, interceptacin de mensaxes, suplantacin da personalidade, tipos diversos de fustrigacin, uso e manipulacin de datos sen consentimento, ou impedimento para acceder a informacin. Estas agresins son posibles, en parte, polo uso de mecanismos tcnicos especficos, denominados en ocasins cdigos maliciosos, tales como sniffer, trojan hourses, worms, cookies, virus ou logic bombs. Con estes recursos interrmpese, intercptase, modifcase ou fabrcanse novos elementos. Pero o progreso tcnico tamn pose unha faceta protectora e ofrece mtodos de defensa fronte a estas agresins, como antivirus, firewalls ou claves. A criptografa pode ser un instrumento eficaz de proteccin fronte a determinado tipo de ataques, sobre todo cos sistemas actuais de clave pblica. sa vez, a liberdade de expresin tamn se ve afectada de maneira intensa por Internet, que ofrece un novo vehculo de expresin e informacin. Nesta orde de cousas, asistimos a un incremento das formas de comunicacin grazas ao correo electrnico, aos grupos ou foros de noticias, aos chats e redes sociais, ou s pxinas web. sa vez, formas xa existentes de comunicarse tense redimensionado e dixitalizado (telefona, televisin, radio, videoconferencia). Combnanse, as, sistemas de comunicacin individual coa lxica da comunicacin de masas, vez que o usuario tanto receptor como emisor. Como consecuencia de todo iso asistimos a unhas mutacins cualitativas: Internet aumenta a calidade da comunicacin ao integrar textos, imaxes e sons; promvese unha multidireccionalidade que outorga ao navegante un rol activo e creativo, que selecciona carta; a construcin da realidade vlvese mis complexa; a conformacin da opinin pbica tamn se dificulta, vez que se desaxusta a oferta e a demanda. Todo iso pode favorecer o pluralismo e a participacin, tamn de ndole poltica, que poder avanzar se supera os riscos da despersonalizacin, o mercantilismo ou a fenda dixital. Estas reflexins lvannos problemtica dos contidos da Rede, o cal se conecta cos lmites da liberdade de expresin e informacin. Est claro que Internet non debe ser un espazo axurdico e fra da lei, anda que ben certo que non semella razoable aplicar a Internet medidas especialmente interventoras e represoras pois corremos o risco de caer no desproporcionado. Do que se trata de promocionar a liberdade garantindo a proteccin dos dereitos fundamentais, tamn, obviamente os dos menores. Neste proceso til diferenciar entre contidos ilcitos e nocivos. Os ilcitos son contidos contrarios ao ordenamento xurdico, entre os que destacan, por suposto, os de tipo delituoso. En cambio, os nocivos son legais pero prexudiciais (desde un punto de vista social, tico ou moral) para certo sector da poboacin, como a mocidade ou a infancia. Para enfrontarse a estes ltimos hai que acudir s posibilidades que ofrecen os filtros (listas brancas, listas negras, etiquetaxes de webs, deteccin de palabras sospeitosas ou copia de pxinas s que se accede) e a autorregulacin (co obxectivo de que os provedores establezan cdigos de conduta).

2.

A entrada en escena dos menores

Toda esta problemtica adquire particular relevancia cando afecta os menores, xa que, pola natureza das cousas, trtase dun colectivo vulnerable. Sen dbida, Internet moi til para aprender, informarse ou xogar, pero tamn perigoso porque est infestado de enganos e mentiras, que poden non detectar os menores. Iso xustifica as especiais precaucins que hai que adoptar cando estes navegan. Na actualidade son cada vez mis os medios de comunicacin e os foros que se fan eco das consecuencias que o uso de Internet est a xerar na mocidade e a infancia, revelando unha situacin cando menos preocupante. Recentes traballos (como o de Blaszczynsky, 2006; Widyfanto&Griffiths, 2006; Castellana, Snchez, Graner e Beranuy, 2007; ou Vias, 2009) poen nfase no potencial uso inapropiado da Rede e as sas consecuencias entre os mis novos, sobre todo no impacto psicolxico e condutual que pode exercer neles. As alteracins comportamentais que carrexa, a perda de control, as condutas aditivas, o sentimento de culpa, o illamento, os conflitos familiares, fracaso escolar ou descenso no rendemento acadmico son s algunhas das consecuencias perniciosas destacadas polos investigadores. As as cousas, asistimos a unha crecente preocupacin polo potencial uso inapropiado ou excesivo de Internet entre os adolescentes. Partindo do feito de que o acceso a Internet est cada vez menos limitado e que se integrou progresivamente nas nosas vidas case dunha maneira automtica, faise necesario un coecemento mis profundo e obxectivo do uso real que os adolescentes fan de leste. Internet abarca tal cantidade de tarefas, actividades e matices que acaba por afectar directa ou indirectamente a boa parte das reas da vida do individuo, especialmente dos mis novos, sobre os que pode chegar a exercer unha influencia extraordinaria. Algns estudos revelaron que o 4.2% dos mozos que dispoen de conexin Rede no seu cuarto sofre problemas derivados dun uso abusivo que precisaran atencin clnica. Doutra banda, o 25% dos mozos padecen con frecuencia problemas de relacin asociados co uso de Internet. O acceso xeneralizado, a comodidade, o anonimato e a falta de control acaban por crear un caldo de cultivo especialmente idneo para a instauracin mesmo de condutas aditivas. Non hai dbida de que Internet proporciona beneficios incuestionables para a sociedade en xeral e para a mocidade en particular: pon ao seu alcance distintas fontes de coecemento, convrtese nun potente instrumento para a aprendizaxe e a formacin intelectual, profesional e persoal; abre novos tipos de comunicacin e relacin, e achega unha fonte inesgotable para o entretemento, a diversin e o esparexemento. Non ten sentido dubidar de que Internet supn un logro incalculable para as novas xeracins, pero non debemos esquecer que o seu uso inadecuado pode traer consigo consecuencias tremendamente perniciosas. Por iso, faise necesario adoptar unha actitude seria
8

Presentacin

e responsable cara ao problema, concibndoo como tal. Mis que nunca se precisa unha anlise rigorosa da situacin actual, con datos empricos obxectivos sobre os que traballar, que permitan o desenvolvemento simultneo tanto dunha poltica de prevencin integral (enfocada a pais, nenos, educadores, medios e axentes sociais), como do establecemento das medidas legais oportunas. A normativa espaola xa contempla diversas previsins de interese no que agora nos concirne. Neste sentido, o art. 12 bis da Lei 34/2002, de Servizos de Sociedade da Informacin e de Comercio Electrnico, establece no seu pargrafo 3 que os provedores de servizos informarn as ferramentas existentes para o filtrado e restricin do acceso a determinados contidos e servizos en Internet non desexados ou que poidan resultar nocivos para a mocidade e a infancia. No pargrafo 1 do devandito artigo xa se afirmou que devanditos provedores est obrigados a informar os seus clientes de forma permanente, fcil, directa e gratuta, sobre os diferentes medios de carcter tcnico que aumenten os niveis da seguridade da informacin e permitan, entre outros, a proteccin fronte a virus informticos e programas espa, e a restricin dos correos electrnicos non solicitados. Tase en conta que nesta lei o principio de proteccin da mocidade e da infancia xustifica a restricin da prestacin de servizos (no art. 8, que alude interrupcin da prestacin deses servizos ou retirada de datos que vulneren tal principio). sa vez, a Lei Orgnica 1/1996, de Proteccin Xurdica do Menor, indica no seu art. 4.1 que os menores teen dereito honra, intimidade persoal e familiar e propia imaxe. E no art. 4.5 afirma con rotundidade que os pais ou titores e os poderes pblicos respectarn estes dereitos e protexeranos fronte a posible ataques de terceiros. A situacin dos menores na Rede reclama unha continua atencin. Como apunta o Defensor del Pueblo, o carcter aberto de Internet, as evidentes dificultades de control sobre o seu uso, a variedade de servizos aos que se pode ter acceso, a innovacin permanente das frmulas ideadas para proporcionalos e o anonimato relativo co que se pode facer uso dos mesmos, obriga a considerar imprescindibles accins destinadas a previr e evitar os riscos frecuentes aos que os usuarios menores de idade poden verse sometidos (informe do Defensor del Pueblo de 2010 sobre Programacin y contenidos da televisin e Internet, px. 257). Os mis novos, a da de hoxe, son nenos e nenas dixitais, que viven rodeados de Internet, xogos dixitais, telfonos mbiles ou televisin dixital. Ese xa o seu hbitat social. Con todo, a sa formacin nas ferramentas informticas semella insuficiente, o que fai que non capten correctamente os seus riscos e vantaxes. Niso, o labor dos pais esencial e, vez, preocupante porque moitos deles permanecen un tanto alleos e ignorantes da nova realidade. O control, razoable e proporcionado, imprescindible. Tal e como recomenda a American Academy of Child and Adolescent Psychiatric (2001), sumamente importante que os pais limiten o tempo que pasan os fillos na Rede e, por suposto, controlen o dito uso. Os riscos que asexan son reais e claros, ante o cal preciso que os menores saiban que o que se pode e convn facer, e cales son os comportamentos inadecuados e ilegais, e as consecuencias que pode carrexar. Hai que conxugar a prevencin e o coecemento efectivo das ameazas. Neste contexto crase por parte da Comisin Europea o proxecto EU Kids Online, que anualmente realiza unha enquisa na que participan mis de 23.000 menores de entre 9 e 16 anos, de 25 pases europeos, entre eles Espaa. O seu obxectivo o de mellorar a base de coecementos

Presentacin

do uso de Internet nos menores, as experiencias dos pais e as prcticas relacionadas coa utilizacin de risco e seguridade de Internet. Os resultados achegados por EU Kids Online 2010 destacan que o 60% dos menores europeos da idade de referencia conctanse a Internet todos ou case todo os das, accedendo por primeira vez de media aos 9 anos. Con respecto aos lugares mis frecuentes de conexin destacan principalmente a propia casa (85%), seguido da escola (63%). As mesmo, un 31% dos menores europeos de entre 9 e 16 anos conctase xa a travs do seu mbil, e un 48% faino desde o seu propio cuarto. No caso de Espaa, con base nesta enquisa, a porcentaxe de menores deste grupo que disporan de Internet no seu propio cuarto sera do 49%. En idades tempers o interese por Internet maior, na medida en que facilita as relacins online tanto con amigos como con descoecidos, reducindo os elementos da comunicacin non verbal e posibilitando encubrir a identidade. Ademais, permite a correspondencia cos iguais as 24 horas, contactar con persoas que doutra forma non se coeceron, manter contacto con amigos cun custo mnimo, etc. A facilidade de acceso, a comodidade, o anonimato e a falta de control acaban por crear, segundo os expertos (Castel, Snchez-Carbonell, Beranuy e Graner, 2006; Young, 1996), un caldo de cultivo especialmente idneo para a instauracin de condutas aditivas. Os principais responsables da proteccin da mocidade e a infancia, tamn neste mbito, son, sen dbida, os pais e a propia familia. O seu descoecemento ou despreocupacin un grave erro que prexudica directamente aos menores. imprescindible concienciar de inmediato a estes pais, que non se poden escudar na responsabilidade que tamn lle toca, anda que doutra forma, aos poderes pblicos e s empresas provedoras de acceso e de contidos. Os pais deben exercer un labor de supervisin e control, desde a razoabilidade, que incluir consellos, a adopcin de medidas preventivas e o establecemento de lmites. Todo iso s ser posible se se forman dixitalmente e toman consciencia dos riscos existentes. Sobre esta base, o Valedor do Pobo entendeu imprescindible abordar directamente o problema na nosa Comunidade Autnoma, polo que se elaborou este estudo pioneiro en Galicia que esperemos axude a resolver parte dos crecentes problemas que se aprecian en tal mbito

10

3.

A especfica problemtica dos datos persoais

Un dos principais problemas que nos atopamos na interaccin entre menores e Internet a agresin ao seu dereito proteccin de datos. Como sabido, tal dereito, en Espaa, derivouse do art. 18.4 da Constitucin. Este precepto sinala que a lei limitar o uso da informtica para garantir a honra e a intimidade persoal e familiar dos cidadns, e o pleno exercicio dos seus dereitos. Esta norma serviu para a defensa dun novo dereito fundamental autodeterminacin informativa, que desborda a intimidade xa que o ben xurdico protexido refrese xenrica defensa da personalidade (Fernndez Rodrguez, Jos Julio, Lo pblico y lo privado en Internet. Intimidad y libertad de expresin en la Red, UNAM, Mxico D. F., 2004, pxs. 93 e ss.). Con todo, na prctica a relevancia das cuestins informticas neste punto aditase redirixir problemtica da proteccin de datos, o que unha visin un tanto reduccionista e parcial. O Tribunal Constitucional espaol, na sa sentenza 292/2000, indica que o contido do dereito fundamental proteccin de datos consiste nun poder de disposicin e control sobre os datos persoais que faculta persoa para decidir cales deses datos proporcionar a un terceiro () ou cales pode este terceiro solicitar, e que tamn permite ao individuo saber quen pose eses datos persoais e para que, podendo oporse a esa posesin ou uso. A actual normativa de proteccin de datos, entre a que destaca a Lei Orgnica 15/1999, xira ao redor dunha serie de principios e dereitos, de obrigado cumprimento. Entre os primeiros temos o principio de calidade dos datos, o de informacin na recollida dos mesmos, consentimento do afectado, datos especialmente protexidos, seguridade dos datos e deber de segredo. A comunicacin de datos e o acceso a eles por conta de terceiros estn sometidos a previsins especficas e proteccionista. Entre os dereitos, destacan os dereitos de acceso, rectificacin, oposicin e cancelacin. sa vez, o art. 34 da Lei 32/2003, Xeral de Telecomunicacins, establece que os operadores que exploten redes pblicas de comunicacins electrnicas ou que presten servizos de comunicacins electrnicas dispoibles ao pblico debern garantir, no exercicio da sa actividade, a proteccin dos datos de carcter persoal conforme lexislacin vixente. A iso engdese que estes operadores debern adoptar as medidas tcnicas e de xestin adecuadas para preservar a seguridade na explotacin da sa rede ou na prestacin dos seus servizos, co fin de garantir os niveis de proteccin dos datos de carcter persoal que sexan esixidos pola normativa de desenvolvemento desta Lei nesta materia. As mesmo, no caso de que exista un risco particular de violacin da seguridade da rede pblica de comunicacins electrnicas, o operador que explote a dita rede ou preste o servizo de comunicacins electrnicas informar aos abonados sobre o devandito risco e sobre as medidas a adoptar.

11

Presentacin

Todas estas cuestins, como dixemos, adquiren renovada importancia coa presenza de menores. Tase en conta que a normativa recolle unha previsin de enorme relevancia prctica: os maiores de 14 anos poden prestar por si mesmos o seu consentimento para o tratamento dos seus datos (art. 13.1 do Regulamento de desenvolvemento da Lei Orgnica 15/199, de proteccin de datos de carcter persoal o devandito Regulamento foi aprobado polo Real Decreto 1720/2007). Isto significa que se estamos ante un menor de 14 anos, os pais sern os nicos que poden autorizar o tratamento dos seus datos. De igual maneira, no mesmo precepto establcese que en ningn caso podern solicitarse do menor datos que permitan obter informacin sobre os demais membros do grupo familiar, ou sobre as caractersticas do mesmo, como os datos relativos actividade profesional dos proxenitores, informacin econmica, datos sociolxicos ou calquera outros, sen o consentimento dos titulares de tales datos. No entanto, podern solicitarse os datos de identidade e direccin do pai, nai ou titor coa nica finalidade de solicitar a autorizacin prevista no apartado anterior. Ademais, establcese que cando o tratamento se refra a datos de menores de idade, a informacin dirixida aos mesmos deber expresarse nunha linguaxe que sexa facilmente comprensible por aqueles; e que corresponder ao responsable do ficheiro ou tratamento articular os procedementos que garantan que se comprobou de modo efectivo a idade do menor e a autenticidade do consentimento prestado no seu caso, polos pais, titores ou representantes legais. A Axencia Espaola de Proteccin de Datos (AEPD) fixo diversas consideracins sobre a especfica conexin dos menores coa proteccin de datos, algunhas das cales cremos oportuno reproducir neste momento. As as cousas, na Recomendacin executiva desta Axencia dirixida s administracins pblicas (Memoria 2007, px. 36) pdese ler o seguinte baixo o rtulo Plan de proteccin dos datos persoais dos menores en Internet: O Regulamento de Desenvolvemento da Lei Orgnica de Proteccin de Datos fixou as regras bsicas para o tratamento dos datos persoais dos menores. Con todo, non basta con aprobar un marco regulador. O establecemento de programas de control de contidos, a axuda aos pais e aos titulares de actividades en Internet e a promocin da seguridade en Internet require dunha actuacin decidida dos poderes pblicos articulada de plans especficos de proteccin de menores. Na memoria do ano seguinte, a AEPD (Memoria 2008, pxs. 24-25) reclama unha especial atencin aos menores e indica que a proteccin dos datos persoais dos menores consolidouse como unha das cuestins s que a AEPD dedicou atencin preferente. Deste xeito, o tratamento da informacin persoal de nenos e adolescentes constite un dos retos ao que se enfronta a nosa sociedade. Neste ano 2008 a AEPD elaborou unha Gua sobre dereitos de nenos e deberes de pais e nais. Este documento incorpora recomendacins bsicas para concienciar sobre a importancia da proteccin de datos na contorna da familia e a escola. Tamn se considera urxente desenvolver ferramentas eficaces para coecer se os usuarios de servizos en Internet son menores, debendo contar coa asistencia dos seus pais. Neste sentido, hai que lembrar que o Regulamento da Lei Orgnica de Proteccin de Datos (RLOPD) xa estableceu un deber de dilixencia que implica articular procedementos que garantan que se comprobou de modo efectivo a idade do menor e a autenticidade do consentimento prestado, no seu caso, por pais, titores ou representantes legais. Precisamente, en 2008 reslvese na AEPD o primeiro caso de tratamento ilcito de datos dun menor sen verificacin previa da sa idade (PS/00281/2007 Resolucin: R/00284/2008), caso que culminou coa imposicin dunha sancin ante a falta de dilixencia na comprobacin da idade.

12

Presentacin

Nesta Memoria do 2008 da AEPD consta unha recomendacin executiva para evitar o acceso de menores a servizos de adultos en Internet (px. 36), cuxa literalidade a que se expn a continuacin: Protexer aos menores implica evitar que os seus datos persoais poidan ser utilizados sen o consentimento dos seus pais ou titores. A pesar diso consttase que, con frecuencia, non se desenvolveron procedementos que permitan coecer de maneira efectiva a idade dos menores, especialmente, en produtos ou servizos accesibles en Internet. De a que sexa necesario impulsar un acordo cos operadores e prestadores de servizos de telecomunicacins e da sociedade da informacin de mbito nacional para a implantacin de mecanismos efectivos de comprobacin da idade dos menores de catorce anos. Deste xeito impedirase que os menores contraten ou utilicen servizos propios de adultos sen o consentimento dos seus pais. sa vez, a Memoria da AEPD de 2009 volve sobre o tema dos menores para indicar que os riscos para estes parten en gran medida dun dficit educacional bsico: descoecen como exercer un verdadeiro control sobre a sa informacin (px. 31). Na devandita Memoria tamn se indica que a crecente presenza dos menores como usuarios de Internet fai necesario incorporar aos plans de estudo unha formacin adecuada sobre proteccin de datos e privacidade, e que as administracins pblicas e centros educativos poan a disposicin dos alumnos tecnoloxas que limiten o acceso a servizos da Rede aos menores de catorce anos.

13

4.

Novos desafos: redes sociais e ameazas emerxentes

A medida que se desenvolve a Sociedade da Informacin d a impresin que van xurdindo novas ameazas para os nosos menores. A causa desta situacin mltiple: vai desde novas aplicacins e usos de Internet irrupcin da telefona de terceira xeracin pasando, entre outras cousas, por novos formatos de comunicacin interactivos. Iso obriga a que as persoas e entidades encargadas da proteccin dos menores debamos realizar un permanente esforzo de actualizacin. Nesta orde de cousas, hai que aludir a un dos desenvolvementos mis exitosos e relativamente recentes do mundo dixital, como son as redes sociais. Os riscos que ofreca a Sociedade da Informacin xa eran importantes, agora, da man das redes sociais, estes riscos aumentaron. evidente, como o testemuan os datos estatsticos, que os adolescentes da nosa contorna se incorporaron masivamente a este fenmeno, no marco dun proceso balizado de ameazas para a privacidade dos menores. O uso excesivo e incorrecto das redes sociais pode dar lugar a problemas psicolxicos ou, mesmo, psiquitricos, que se estn estudando na actualidade. As, xa se detectou unha nova forma de depresin relacionada coas redes sociais, que por algns se catalogou como Facebook Depression. O abuso destas redes fai que os menores desenvolvan nelas gran parte da sa vida e que estas perfilen as sas personalidades. Idealizan esa contorna, que ven como o habitual para relacionarse, facer amigos ou emocionarse. Pero, ao mesmo tempo, rompen vnculos e amizades, sofren acosos e agresins que son incapaces de asimilar. Desta forma, s veces experimntase un ascenso socionline, pero noutros momentos bixase e prdese a aceptacin do grupo e a relacin emocional. Iso pode destrur a sensacin de autovala, estima e seguridade, provocando unha tensin relacional de novo cuo, perfilado pola inmediatez e rapidez propia do mundo dixital. O adolescente, as, vese abocado a un crculo vicioso de difcil control que xera condutas anmalas, de tipo abusivo ou compulsivo. O menor non adoita adoptar medidas de proteccin, o que o expn a mltiples perigos e faino vulnerable a acosadores. Diversos organismos pblicos, como a Comisin Europea, impulsaron acordos de autorregulacin e dirixronse en repetidas ocasins s empresas que xestionan as redes sociais en Internet para que restrinxan o acceso por defecto aos perfs de menores de idade, co obxecto de que soamente os contactos autorizados polo usuario poidan entrar. Tamn se trata de que estas empresas mostren con claridade nas sas redes os diferentes graos de proteccin. Con todo, a situacin anda non satisfactoria. En xuo de 2011, a Comisin Europea deu a coecer que unicamente das redes sociais (Bebo e MySpace) teen unhas configuracins por defecto que fan accesibles os perfs dos menores soamente sa lista de contactos aprobados, e s catro sitios (Bebo, MySpace, Netlog e SchuelerVZ) garanten que s se poidan pr por defecto en contacto cos menores

14

Presentacin

os seus amigos. No entanto, a maiora das 14 redes sociais examinadas (Arto, Bebo, Facebook, Giovani.it, Hyves, Myspace, Nasza-klaza.pl, Netlog, One.lt, Rate.ee, SchlerVZ, IRC Galleria, Tuenti e Zap.lu) facilitan aos menores unha informacin sobre seguridade adecuada sa idade, responden as solicitudes de axuda e evitan que se poidan efectuar procuras nos perfs dos menores a travs de motores de procura externos. O nmero de menores que utiliza as redes sociais na UE, segundo esta informacin de xuo de 2011, vai en aumento: cfrase no 77 % dos de idade comprendida entre 13 e 16 anos e o 38 % dos de 9 a 12 anos que usan Internet. As mesmo, tamn atopamos menores adictos a Internet, que senten a necesidade de conectarse con frecuencia e acaban buscando sensacins e estmulos antes que informacin. Nestes supostos o mundo virtual substite ao mundo real e asmense condutas de risco. En fin, atopamos novas manifestacins de risco social que deben preocupar a todos os axentes educativos e responsables formativos. Aludimos, por exemplo, ao bullying, grooming, ciberacoso, morphing ou sexing. O ciberacoso ou ciberbullying supn a presenza de comportamentos agresivos e insultantes contra unha persoa a travs de tecnoloxas dixitais. Estas, ao ser interactivas, complican o proceso anda mis. Unha elevada lista de accins pode dar lugar a iso, como insultos, humillacins, ameazas, spam, manipulacin de datos e fotos, ou suplantacin de personalidade. sa vez, os medios que se empregan para realizar tales accins son igualmente variados: telfonos mbiles, mensaxera instantnea, perfs de redes sociais, foros, xogos online, pxinas web, etc. En sentido estrito, o ciberacoso require que a agresin se dilate no tempo. Para a sa realizacin emprganse diversas vas, como correos electrnicos ou outro tipo de envo de mensaxes, etiquetaxe de fotos ou comentarios a estas, publicacin de postings ou suplantar a identidade nun chat ou foro. O grooming o acoso sexual que se produce en soportes dixitais, sobre todo en Internet. Neste un adulto exerce diversas accins sobre un menor para establecer unha relacin e un control emocional sobre o menor co fin de obter concesins de ndole sexual. Xa se detectou un proceso xerador desta situacin, que comeza cunha fase de amizade, na que o acosador trata de gaarse a confianza do menor. A continuacin existe unha fase de relacin, na que o adulto obtn distintos datos da sa vtima e trata de xerar algn tipo de dependencia emocional. Por ltimo, na fase de actuacin consguense imaxes e actos de natureza sexual va dixital. sa vez, o sexting o envo de contidos erticos ou pornogrficos. Trtase dunha prctica cada vez mis estendida entre mozas e adolescentes, que non se dan conta de que eses contidos poden acabar en mans de descoecidos. A iso leva a sa falta de percepcin do risco, o restrinxido concepto de intimidade que posen e as decisins irreflexivas que a inmediatez das novas tecnoloxas provoca. Doutra banda, o morphing, na sa versin censurable, consiste en aplicar efectos de tipo sexual a unha imaxe real dun menor para crear un resultado ficticio. Estas accins poden chegar a ser constitutivas de distintos delitos, como o de ameazas, coaccins, inxurias, calumnias, exhibicionismo, difusin de contidos pornogrficos ou corrupcin de menores. Iso d proba da relevancia destas e do grao de prexuzo que poden chegar a ocasionar s vtimas.

15

5.

Aproximacin global a Espaa

Para contextualizar a especfica problemtica de Galicia, na que entramos na segunda parte deste informe, cremos oportuno neste momento efectuar algunhas consideracins sobre Espaa en xeral. Trtase, tan s, dun pequeno enfoque situacional. Para ulteriores anlises pdense consultar outros estudos, informes e documentos que xa se atopan no noso pas, de carcter global ou parcial. Entre eles podemos citar, a ttulo de exemplo, os seguintes: Defensor del Pueblo (2010), Programacin y contenidos de la televisin e Internet: la opinin de los menores sobre la proteccin de sus derechos; UNICEF-Comit espaol e Instituto Universitario de Necesidades y Derechos de la Infancia y Adolescencia (IUNDIA, 2007), Autorregulacin?... y ms. La proteccin y defensa de los derechos de la infancia en Internet ACPI-Protgeles-Defensor del Menor de la Comunidad de Madrid (2002), Seguridad infantil y costumbres de los menores en Internet; Fundaci Catalana per a la Recerca (2004), II Estudio sobre los hbitos de uso en Internet entre jvenes de 12 a 17 aos; Universidad Ramn Llull (2007), Les noves addicions en ladolescncia: Internet, mvil i videojocs; Observatorio de la Infancia y la Adolescencia de Andaluca (2008), Nuevas tecnologas e infancia y adolescencia; Instituto de la Juventud (INJUVE, 2009), Adolescentes y jvenes en la Red: factores de oportunidad; Instituto Nacional de Tecnologas de la Comunicacin (INTECO, 2009), Hbitos seguros en el uso de las TIC por nios y adolescentes y e-confianza de sus padres. Nos ltimos anos, Espaa asistiu a unha importante extensin do uso de Internet. A seguinte grfica ilustra tal afirmacin:

70 60 50 40 30 20 10 0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 40,4 44,4 52 47,9 56,7 64,2 59,8

Figura 1. Evolucin uso de Internet en 2010 (porcentaxes de usuarios) Fonte: INE Espaa Fonte: INE 2010
16

Figura 1. Evolucin uso de Internet en Espaa (porcentaxes de usuarios)

Presentacin

O crecemento na porcentaxe de usuarios que utilizan Internet en Espaa desde 2004 aumentou de maneira imparable, cifrndose nun aumento do 24% nos ltimos 6 anos. Na figura 2 recllese como foi medrando de maneira progresiva a porcentaxe de fogares que dispoen de Internet, chegando en 2010 a case un 60%. A figura 3, sa vez, reflicte o importantsimo uso da Rede no sector poboacional de 10 a 15 anos. Total Viviendas; Viviendas que Total Viviendas; Total Viviendas; de disponen que Viviendas Viviendas que de acceso a Internet disponen Total Viviendas; disponen de 59,1 2010; acceso a Internet Viviendas que Total Viviendas; acceso a Internet54 2009; disponen de 2008; 51 Viviendas que Total Viviendas; Total Viviendas; acceso a Internet Viviendas que disponen de Viviendas que 2007; 44,6 acceso a Internet disponen de disponen de 2006; 39,1 acceso acceso a Internet a Internet 2004; 33,6 2005; 35,5

Figura 2. Evolucin da porcentaxe de vivendas con Internet en Espaa Fonte: INE con Internet en Espaa. Fonte: INE 2010 Figura 2. Evolucin da porcentaxe de vivendas 2010
Figura 2. Evolucin da porcentaxe de vivendas con Internet en Espaa
100,0% 80,0% 86,2%

Fonte: INE 2010

85,9% 85,9% 86,4% 89,3%

100,0% 60,0% 80,0% 40,0% 60,0%

20,0% 40,0%

86,2%

85,9%

85,9%

86,4%

89,3%

Hbitat: Menos Hbitat: De Hbitat: De Hbitat: De Hbitat: Ms 0,0% de 10.000 hab. 10.000 a 20.000 a 50.000 a de 100.000 20.000 De Hbitat: De Hbitat: De Hbitat: Ms capitais hab. 50.000 100.000 hab. e Hbitat: Hbitat: habitantes 50.000 a habitantes 100.000 de provincia Menos de 10.000 a 20.000 a de 10.000 hab. 20.000 hab. 50.000 100.000 hab. e Figura Nenos de 10 a 15 anos que usaron Internet nos ltimos meses. Fonte: INE 2010 habitantes habitantes capitais de Figura 3.3. Nenos de 10 a 15 anos queusaron Internet nos ltimos 33meses. Fonte: INE 2010 provincia

0,0% 20,0%

Figura 3. Nenos de 10 a 15 anos que usaron Internet nos ltimos 3 meses. Fonte: INE 2010 Respecto das posibles diferenzas sociodemogrficas, os datos dispoibles revelan que non Respecto das posibles diferenzas sociodemogrficas, os datos dispoibles existen grandes variacins no uso de Internet entre as grandes cidades e os ncleos de poboacin revelan que non existen grandes variacins no porcentaxe de homes, as grandes mis pequenos, nin tampouco entre homes e mulleres. Auso de Internet entrede entre 16 a 24 Respecto das posibles diferenzas sociodemogrficas, os datos dispoibles revelan que non existen grandes variacins no uso de Internet entre as grandes cidades e os ncleos de poboacin mis pequenos, nin tampouco entre homes e

cidades e os ncleos de poboacin mis pequenos, nin tampouco entre homes e

17

Presentacin

mulleres. A porcentaxe polo menos unha vez a 24 anos, sitase no 87.7%, e no caso anos, que utilizaron Internet de homes, de entre 16 por semana que utilizaron Internet polo das mulleres no unha vez por semana sitase no 87.7%, e no caso das mulleres no 90.2%. menos 90.2%.

Figura 4. Porcentaxe de centros educativos con conexin a Internet en Espaa

Figura 4. Porcentaxe de centros educativos con conexin a Internet en Espaa. Fonte: INE 2010

Fonte: INE 2010 Polo que se refire dispoibilidade de Internet nos centros educativos (Figura 4), na actualidade en Espaa practicamente a totalidade dos centros (tanto pblicos como privados), teen acceso a Internet. NoPolo que se refireGalicia pasouse dun 77% no curso 2003/2004 ao 96.4% s tres anos caso concreto de dispoibilidade de Internet nos centros educativos (Figura 4), no actualidade en Espaa practicamente a totalidade dos centros (tanto pblicos despois, na curso 2006/2007. como privados), teen acceso a Internet. No caso concreto datos facilitados pola Asociacin En canto utilizacin que fan os usuarios da Rede, segundo os de Galicia pasouse dun

para 77% no curso 2003/2004 ao 96.4% s tres anos despois, no curso 2006/2007. Internet que a Investigacin de Medios de Comunicacin (AIMC) na sa enquisa a usuarios de visitan sitios web espaois, publicada en febreiro de 2011, os principais usos teen que ver coa En canto utilizacin que fan os usuarios da Rede, segundo os datos facilitados procura e aproveitamento da informacin: lectura de noticias (93.1%), consulta de mapas (71.2%), pola meteorolxicas a Investigacin de Medios de Comunicacin uso estara centrado previsins Asociacin para (63.8%), carteleira (52%). Un segundo gran (AIMC) na sa principalmente usuarios de Internet que visitan sitios contidos: escoitar msicaen febreiro enquisa a nas descargas e no gozar online de web espaois, publicada online (50.7%), descarga 2011, os principais usos teen pelculas/series (42.8%), descarga de msica (38.9%), de de software (44.4%), descarga de que ver coa procura e aproveitamento da ver pelculas/series online (34.6%), etc. informacin: lectura de noticias (93.1%), consulta de mapas (71.2%), previsins
meteorolxicas (63.8%), carteleira (52%). Un segundo gran uso estara centrado principalmente nas descargas e no gozar online de contidos: escoitar msica online (50.7%), descarga de software (44.4%), descarga de pelculas/series (42.8%), descarga de msica (38.9%), ver pelculas/series online (34.6%), etc.

23
18

Presentacin

Bsqueda de emprego Bsqueda de formacin xogos en rede Emisins de cadeas de Tv na web Buscar informacin de temas de sade Visitar pxinas web para "adultos" Ver pelculas/series online Xestins coa administracin Descarga de msica Consulta de informacin financeira Descarga de pelculas/series Descarga de software Escoitar msica online Consulta de carteleiras Consulta de previsins meteorolxicas Consulta de mapas Visualizacin online de vdeos Lectura de noticias de actualidade

26,2% 26,6% 26,9% 27,2% 27,3% 28,4% 34,6% 35,7% 38,9% 40,2% 42,8% 44,4% 50,7% 52,0% 63,8% 71,2% 71,7% 93,1% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Figura 5. Actividades realizadas en Internet nos ltimos 30 das. Fonte: Asociacin para a Investigacin en Medios de Comunicacin (AIMC)

Figura 5. Actividades realizadas en Internet nos ltimos 30 das.

No Fonte: Asociacin para a Investigacinsegundo datos ofrecidos polo propio INE, o 20.3 tocante s vas de conexin a Internet, en Medios de Comunicacin (AIMC) % da poboacin espaola xa se conecta a travs do telfono mbil, o que revela un cambio de escenario importante tamn a este nivel. Hai apenas unha dcada, os mozos s se podan conectar a InternetNo tocante s vas decolexios ouacentros pblicos (bibliotecas, casas da mocidade). Na desde as sas casas, conexin Internet, segundo datos ofrecidos polo propio actualidade, boa parte das cafetaras e establecementos a travs do telfono mbil,polo que INE, o 20.3 % da poboacin espaola xa se conecta de hostalara posen Wifi, o que posible acceder a Internet case desde calquera lugar e sen ningn tipo de restricin, de maneira revela un cambio de escenario importante tamn a este nivel. Hai apenas unha cmoda, confidencial e moitas veces gratuta. Esta evolucin vertixinosa exerceu unha influencia dcada, os mozos s se econmico de moitos sectores, pero as est casas, colexios ou positiva no desenvolvemento podan conectar a Internet desdenon sasexenta de perigos. Neste sentido, administracins, asociacins e investigadores manifestan unha crecente preocupacin polo centros pblicos (bibliotecas, casas da mocidade). Na actualidade, boa parte das potencial de risco que Internet pode supor para algns segmentos da que posible acceder a dos cafetaras e establecementos de hostalara posen Wifi, polo poboacin, como o caso mozos e adolescentes. As, por exemplo, estmase que en Espaa ao redor do 3% dos mozos de Internet case desde calquera lugar e sen ningn tipo de restricin, de maneira entre 16 e 24 anos realizaron algunha aposta por Internet no transcurso do ltimo ano, porcentaxe cmoda, confidencial e moitas veces que ascende ao 4% no caso de Galicia. gratuta. Esta evolucin vertixinosa exerceu unha

influencia positiva no desenvolvemento econmico de moitos sectores, pero non est exenta de perigos. Neste sentido, administracins, asociacins e investigadores manifestan unha crecente preocupacin polo potencial de risco que Internet pode supor para algns segmentos da poboacin, como o caso dos mozos e adolescentes. As, por exemplo, estmase que en Espaa ao redor do 3% dos mozos de entre 16 e 24 anos realizaron algunha aposta por Internet no transcurso do ltimo ano, porcentaxe que ascende ao 4% no caso de Galicia.

19

Presentacin

Figura 6. Porcentaxe de usuarios (16-74 aos) por Comunidade Autnoma que realizaron apostas a travs de Internet nos ltimos 12 meses.

Figura 6. Porcentaxe de usuarios (16-74 aos) por Comunidade Autnoma que realizaron apostas a travs de Internet nos ltimos 12 meses. Fonte: INE 2010

Polo que se refire a Galicia, en xeral o uso do TIC presenta ndices moi elevados, mostrando Fonte: INE 2010 un notable incremento nos ltimos anos, tal e como o confirman os datos do Instituto Nacional de Estatstica (INE 2010). En concreto, a porcentaxe de nenos/as galegos/as de entre 10 e 15 anos que se conectaron a Internet no ltimos tres meses ascendera ao 85.5%. O mesmo sucede co uso do mbil, que cada vez cobra mis protagonismo nesta franxa de idade, situndose a porcentaxe de Polo que se refire a Galicia, en xeral o uso do TIC presenta ndices moi usuarios en Espaa nun 66.7% e en Galicia no 67.8% (INE, 2010). elevados, mostrando un notable incremento nos ltimos anos, tal e como o confirman

os datos do Instituto Nacional de Estatstica (INE 2010). En concreto, a porcentaxe de nenos/as galegos/as de entre 10 e 15 anos que se conectaron a Internet no ltimos tres meses ascendera ao 85.5%. O mesmo sucede co uso do mbil, que cada vez cobra mis protagonismo nesta franxa de idade, situndose a porcentaxe de usuarios en Espaa80,0% 66.7% e en Galicia no 67.8% (INE, 2010). nun
70,0% 90,0% 100,0%

60,0%

50,0% 2006 Espaa Internet 2007 Galicia Internet 2008 2009 Espaa mvil 2010 Galicia mvil

Figura 7. Porcentaxe de menores (10-15 anos) por Comunidade Autnoma que se conectaron a Internet nos ltimos 3 meses e que dispoen de mbil. Fonte: INE 2010

Figura 7. Porcentaxe de menores (10-15 anos) por Comunidade Autnoma que se conectaron a Internet nos ltimos 3 meses e que dispoen de mbil. Fonte: INE 2010
20

25

SEGUNDA PARTE

O ESTUDO ESTATSTICO

O estudo estatstico

Co obxectivo de obter, dunha forma cientfica e fiable, os datos necesarios para analizar en Galicia a problemtica exposta neste informe, o Valedor do Pobo encargou un estudo especfico Unidade de Psicoloxa do Consumidor e Usuario da Universidade de Santiago de Compostela. Para iso contou co imprescindible apoio econmico da Consellera de Educacin e Ordenacin Universitaria da Xunta de Galicia. Neste sentido, o estudo analizou os hbitos e percepcins dos adolescentes galegos con relacin a Internet. Pretendase extraer informacin representativa da utilizacin que os mozos da nosa comunidade fan de Internet e as novas tecnoloxas, o cal nos permite abordar a posible problemtica subxacente dunha maneira mis completa e obxectiva. Para dispor de resultados fiables deseouse un traballo de campo realmente ambicioso, no que se solicitaron datos dunha mostra de case 2.500 alumnos/as da ESO, tanto de centros pblicos, como privados e concertados, de toda a xeografa galega. Con este fin procedeuse a unha seleccin aleatoria de centros. O director deste estudo foi o Prof. Dr. Jess Varela Mallou, o seu responsable tcnico o Prof. Dr. Antonio Rial Boubeta, e os investigadores Sara lvarez Campo, Teresa Braa Tobo, Olalla Guimarey Garca, Alicia Montero Durn, Carlos Oliveiral Rodrguez, Iria Pichel Beleiro, Eduardo Picn Prado, Eulogio Real Deus e Toms Saavedra Castro. En todo caso, tase en conta que este estudo se limita aos adolescentes, pois trtase do colectivo mis exposto a risco. No entanto, as recomendacins que se efectan na parte III deste informe van mis al deste tramo de idade. Para elas usronse tamn outras fontes de informacin, marxe da reflexin propia e interna desta Institucin, que leva xa anos altamente preocupada pola interaccin entre menores de idade e Internet.

22

O estudo estatstico

1.

Obxectivos

1.1. Obxectivos xerais

O estudo estatstico sobre os adolescentes propxose cunha dobre intencin: a) Por un lado, ten un carcter descritivo, na medida en que a informacin recollida debe traducirse nun coecemento profundo e rigoroso das actitudes, percepcins, crenzas e hbitos de uso de Internet entre os adolescentes galegos. A realizacin dun traballo de campo inxente e acorde a criterios metodolxicos propios da investigacin social debe permitir dispoer de datos vlidos e fiables que permitan dimensionar o problema obxecto de estudo. b) Por outro lado, o estudo tivo un carcter proactivo, na medida en que a informacin recollida debe servir tamn para o deseo de novas estratexias de prevencin e control do uso de Internet nun segmento tan complexo como a poboacin adolescente. A sa realizacin, polo tanto, debe permitir aos responsables pblicos identificar algunhas das claves que favorezan unha mellor abordaxe do problema, tanto desde o punto de vista do deseo de campaas de sensibilizacin e comunicacin enfocadas a mozos/as e pais (mensaxes, segmentos diana, argumentarios especficos,...), como da proposta de novas medidas de control.

1.2. Obxectivos especficos

Dar resposta aos obxectivos xerais sinalados implicou a formulacin e abordaxe particular dunha serie de obxectivos especficos, que se mostran a continuacin: Un: Avaliar o nivel de coecemento que os/as mozos/as da nosa Comunidade teen de Internet, as como as posibles fontes e demandas de informacin. Dous: Coecer os hbitos de uso de Internet (frecuencia de uso, tempo habitual de conexin, lugares de conexin, horarios, etc.), as como as principais motivacins de uso. Tres: Identificar as posibles barreiras ou freos para o uso de Internet en determinados segmentos, tentando diferenciar se se trata de motivos tcnicos, econmicos ou actitudinais. Catro: Cuantificar en que medida os/as mozos/as estn a usar ferramentas como o correo electrnico, o messenger ou a cmara web. Cinco: Cuantificar o nivel de coecemento e utilizacin das diferentes redes sociais, tales como Facebook, Tuenti, Twitter, , as como as posibles motivacins de uso, os contactos, etc.

23

O estudo estatstico

Seis: Profundar nas actitudes e crenzas dos adolescentes con relacin a Internet e s redes sociais. Sete: Dispor de datos estimativos acerca do posible uso perigoso de Internet, no tocante ao tipo de contidos e sitios web aos que se accede, o hbito de baixar ou subir informacin de carcter persoal na Rede, a utilizacin de webs de apostas, xogos on-line, etc. Oito: Dispor de datos estimativos sobre o posible volume de adolescentes que presentan unha marcada tendencia ciberdependencia ou adiccin a Internet. Nove: Coecer cal o papel dos pais con relacin ao uso de Internet. Dez: Dispor de datos indirectos acerca da existencia dunha posible fenda dixital entre reas xeogrficas da nosa comunidade. Once: Comprobar en que medida os resultados obtidos poden estar modulados por diferentes variables tales como o xnero, o curso, a titularidade do centro ou, mesmo, a provincia.

24

O estudo estatstico

2.

Metodoloxa

2.1. Deseo
Desde un punto de vista metodolxico, para dar conta dos obxectivos sinalados, optouse pola utilizacin dunha estratexia selectiva, que se materializou na realizacin dunha enquisa entre os/as adolescentes que actualmente cursan os seus estudios secundarios (ESO) en centros da comunidade galega, tanto de titularidade pblica como privada. Para garantir un elevado grao de validez externa ou representatividade dos resultados o tamao da mostra fxose en 2.339 individuos, o que implica unha marxe de erro de 2%. O tamao da mostra considerado permite ademais garantir uns niveis de potencia estatstica adecuados para as estimacins e contrastes a realizar con posterioridade. Para a seleccin da mostra utilizouse unha mostraxe bietpica: por conglomerados para a seleccin das unidades de primeiro nivel (centros), e por cotas, segundo a provincia, curso e titularidade do centro, para a seleccin das unidades de segundo nivel (individuos). A ficha tcnica do estudo recllese no seguinte cadro:

mbito: Galicia Universo: Finito (N aproximado: 89.000 mozos que estaran cursando estudos da ESO en centros galegos, segundo os datos publicados pola propia Consellera de Educacin e Ordenacin Universitaria da Xunta de Galicia, en setembro de 2010). Tipo de mostraxe: Bietpica. Por conglomerados para a seleccin das unidades de primeiro nivel (centros a visitar) e por cotas, segundo provincia, curso e titularidade do centro, para a seleccin das unidades de segundo nivel (individuos). Hiptese peor: p=q=0.50 Erro mximo desexado a nivel global: 2% Nivel de significacin: = 0.05 Tamao da mostra: 2.339 individuos Recollida da informacin: Cuestionario ad hoc autoadministrado Traballo de campo: Novembro 2010
Cadro 1. Ficha tcnica do estudo

25

O estudo estatstico

Os datos poboacionais considerados, xunto coas cotas mostrais resultantes, recllense nas tboas 1 e 2, respectivamente.

CENTROS PBLICOS 1 y 2 curso ESO 3 y 4 curso ESO SUBTOTAL CENTROS PRIVADOS 1 y 2 curso ESO 3 y 4 curso ESO SUBTOTAL TOTAL

A CORUA LUGO 13514 11792 25306 3895 3708 7603

OURENSE 3200 2702 5902

PONTEVEDRA 12429 10513 22942

GALICIA 33.038 28.715 61.753

5424 5028 10452 35.758

1140 1061 2201 9.804

1808 1750 3558 9.460

5906 5393 11299 34.241

14.278 13.232 27.510 89.263

Tboa 1. Distribucin de datos poboacionais por provincia, curso e titularidade do centro. Fonte: Consellera de Educacin e Ordenacin Universitaria. Secretara Xeral. Datos e cifras do ensino non universitario. Curso 2010-2011.

CENTROS PBLICOS 1 y 2 curso ESO 3 y 4 curso ESO SUBTOTAL CENTROS PRIVADOS 1 y 2 curso ESO 3 y 4 curso ESO SUBTOTAL TOTAL

A CORUA LUGO 354 310 664 101 98 199

OURENSE 84 70 154

PONTEVEDRA 326 276 602

GALICIA 865 754 1.619

142 132 274 938

30 27 57 256

48 46 94 248

154 141 295 897

374 346 720 2.239

Tboa 2. Distribucin de datos mostrais por provincia, curso e titularidade do centro

26

O estudo estatstico

2.2. Procedemento
Para a recollida dos datos seleccionronse de maneira aleatoria un total de 29 centros (a partir das correspondentes cotas por provincia e titularidade), tanto da costa como do interior de Galicia, e tanto de carcter urbano, como rural e semiurbano. O nmero inicial de centros cos que se estableceu contacto foi de 34, anda que a tres deles non lles foi posible participar no estudo por razns diversas e a das non foi preciso acudir por estar cubertas as cotas mostrais establecidas. A pesar de todo, hai que subliar a boa predisposicin atopada a nivel xeral. Os centros nos que se realizou a recollida de datos plsmanse na tboa 3.

27

O estudo estatstico

PROVINCIA

CENTRO Colexio La Salle IES Xelmrez II CPR Eirs IES Otero Pedrayo CPR Compaa de Mara IES Agra de Races

LOCALIDADE Santiago de Compostela Santiago de Compostela A Corua A Corua Ferrol Cee Cee Negreira Melide Ribeira Monforte de Lemos Chantada Lugo Ribadeo Foz Sarria Ourense Ourense Allariz Ribadavia Vigo Vigo Pontevedra Pontevedra Cambados Cangas Vilagraca de Arousa A Estrada Silleda

n 101 130 79 81 94 92 45 85 76 155 42 53 53 51 28 29 94 41 60 55 106 164 74 119 109 81 87 72 77 2.339

% 4.3% 5.6% 3.4% 3.5% 4% 3.9% 1.9% 3.6% 3.3% 6.6% 1.8% 2.3% 2.3% 2.2% 1.2% 1.2% 4% 1.8% 2.6% 2.4% 4.5% 7% 3.2% 5.1% 4.7% 3.5% 3.7% 3.1% 3.3% 100%

A CORUA

IES Fernando Blanco IES Xulin Magarios IES Melide IES n 1 Ribeira IES Davia Rey IES Lama das Quendas IES Politcnico de Lugo IES Dionisio Gamallo Fierros

LUGO

Colexio Martnez Otero CPR La Merced CPR Mara Auxiliadora

OURENSE

IES A Carballeira IES Allariz IES Toms de Lemos Colexio Martn Codax IES Rosais II CPR Los Sauces IES Frei Martn Sarmiento CPR Salesianos A Merc IES Rodeira IES Castro Alobre IES N 1 A Estrada IES Pintor Colmeiro TOTAL

PONTEVEDRA

Taboa 3. Centros que participaron no estudo

28

O estudo estatstico

A distribucin xeogrfica dos centros recllese no mapa da Figura 7. A distribucin xeogrfica dos centros recllese no mapa da Figura 7.

Centros Pblicos Centros Privados/Concertados

Colexio Martnez Otero (Foz) IES Dionisio Gamallo Fierros (Ribadeo)

CPR Compaa de Mara (Ferrol) IES Otero Pedrayo (A Corua) CPR Eirs (A Corua)

IES Xulin de Magarios (Negreira) IES Xelmrez II (Santiago de Compostela) Colexio La Salle (Santiago de Compostela) IES Agra de Races (Cee) IES de Melide (Melide) IES Fernando Blanco (Cee)

IES Politcnico (Lugo)

CPR La Merced (Sarria) IES Pintor Colmeiro (Silleda) IES N1 (A Estrada) IES Lama das Quendas (Chantada) IES N1 (Ribeira) IES Castro Alobre (Vilagarca de Arousa) CPR Salesianos A Merc (Cambados) IES Frei Martn Sarmiento (Pontevedra) CPR Los Sauces (Pontevedra) IES Rodeira (Cangas) IES Rosais II (Vigo) Colexio Martn Cdax (Vigo)

IES Davia Rey (Monforte de Lemos)

IES A Carballeira (Ourense) CPR Mara Auxiliadora (Ourense) IES Toms de Lemos (Ribadavia) IES de Allariz (Allariz)

FiguraFigura 7. Distribucin xeogrfica dos centros participantes no estudio 7. Distribucin xeogrfica dos centros participantes no estudio

Antes de realizar o traballo de campo enviouse direccin dos centros preseleccionados unha carta certificada, asinada tantotraballo de campo enviouse director da dos centros Antes de realizar o polo Valedor do Pobo, como polo direccin Unidade de Psicoloxa do Consumidor e Usuario da Universidade de Santiago. Na devandita carta informbase dos obxectivos preseleccionados unha carta certificada, asinada tanto polo Valedor do Pobo, como do estudo e convidbase de maneira formal a participar no mesmo. Posteriormente, estableceuse polo director da Unidade de Psicoloxa do de confirmar sa participacin definitiva, contacto telefnico con cada centro co gallo Consumidor ea Usuario da Universidade de e poer aos Santiago. Na devandita carta do procedemento a seguir. Froito destes contactos estableceuse un seus responsables ao correnteinformbase dos obxectivos do estudo e convidbase de calendario de visitas, tentando interferir o mnimo posible na actividade docente de cada centro. A recollida dos datos levouse a cabo mediante a aplicacin colectiva dun cuestionario elaborado expresamente para o presente estudo (ver anexo). Os datos foron recollidos nas propias aulas, en
29

O estudo estatstico

grupos reducidos (non mis de 20 individuos) e previa explicacin detida das correspondentes instrucins. A recollida da informacin foi realizada por das psiclogas da Unidade de Psicoloxa do Consumidor e Usuario da USC, con ampla experiencia na realizacin deste tipo de estudos. A pesar de que non se estableceu un tempo mximo para cubrir o cuestionario, polo xeral este oscilaba entre os 20 e 25 minutos. Levouse a cabo tamn unha sesin formativa no manexo do cuestionario, coa fin de unificar os criterios e procedementos hora de levar a cabo o traballo de campo. Para acadar as cotas mostrais establecidas, en cada centro (e sempre en funcin da sa dispoibilidade) o cuestionario era cumprimentado por un grupo de cada curso acadmico, seleccionado de xeito aleatorio. Fxose especial fincap en que a participacin no estudo era completamente voluntaria e a informacin recollida annima e absolutamente confidencial. En ningn momento se solicitaba aos suxeitos datos de carcter identificativo, mis al do xnero e a idade. Designouse unha supervisora de campo, cuxa funcin era comprobar diariamente a correcta execucin dos cuestionarios (garantindo as a calidade da informacin) e as cotas mostrais establecidas. Ademais designronse das persoas encargadas da codificacin das preguntas abertas e a gravacin dos test. Unha vez realizada a gravacin dos datos e antes da sa tabulacin, realizouse unha anlise preliminar coa fin de depurar os posibles erros e incoherencias, as como o control dos valores ausentes existentes. O nmero inicial de cuestionarios recollidos foi de 2468, se ben foron rexeitados 135 tras un exhaustivo proceso de revisin, ao presentar un excesivo nmero de preguntas en branco e incoherencias, nalgns casos, ou ben por distorsionar as cotas establecidas por provincia, curso e titularidade do centro. A recollida de datos levouse a cabo durante o mes de novembro de 2010.

2.3.

Descricin da mostra

2.3. Descricin da mostra A mostra final estivo composta por un total de 2333 estudantes de Ensino
Secundario Obrigatorio da comunidade galega, 1167 mulleres e 1166 homes, con A mostra final estivo composta por un total de 2333 estudantes de Ensino Secundario idades comprendidas entre os 11 e osmulleres e(Media=13.77; con idades comprendidas entre Obrigatorio da comunidade galega, 1167 18 anos 1166 homes, Desv. Tpica=1.34). A os 11 e os 18 anos (Media=13.77; Desv. Tpica=1.34). A descricin da mostra do centro evariables descricin da mostra segundo as variables xnero, curso, titularidade segundo as xnero, curso, titularidade do centroseguintes. recllense nos grficos seguintes. provincia recllense nos grficos e provincia

Homes 50,0 %

Mulleres 50,0%

Figura 8. Descricin da mostra por xnero

Figura 8. Descricin da mostra por xnero

30

1 y 2 50,6%

3 y 4 49,4%

Figura 8. Descricin da mostra por xnero Figura 8. Descricin da mostra por xnero
O estudo estatstico 2

1 y 2 50,6% 1 y 2 50,6%

3 y 4 49,4% 3 y 4 49,4%

Figura 9. Descricin da mostra curso Figura 9. Descricin da mostra por por curso

Figura 9. Descricin da mostra por curso

Pblico 69,4% Pblico 69,4% Privado/ Concert. Privado/ 30,6% Concert. 30,6%

Figura 10. Descricin da mostra por titularidade do centro

Figura 10. Descricin da mostra por titularidade do centro Figura 10. Descricin da mostra por titularidade do centro

A Corua

40,2%

Pontevedra

38,1%

Lugo

11,0%

Ourense 0% 5%

10,7% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45%

Figura 11. Descricin da mostra por provincia

Figura 11. Descricin da mostra por provincia

31

O estudo estatstico

3-

Resultados

3.

Resultados
3.1

Resultados globais

3.1.1. globais 3.1. Resultados Hbitos de uso de Internet 3.1.1.1. Frecuencia de uso 3.1.1. Hbitos de uso de Internet e tempo de conexin

3.1.1.1. Frecuencia de uso e tempo de conexin

En primeiro lugar tentouse coecer a frecuencia de uso de Internet por parte

dos/as mozos/as. Tal e como se recolle na figura seguinte, o 60.5% estaran a

En primeiro lugar tentouse coecer a frecuencia habera de Internet por parte dos/as mozos/ utilizar Internet todos os das, aos que de uso que engadir un 26.8% que se as. Tal e como se recolle na figura seguinte, o 60.5% estaran a utilizar Internet todos os conectaran unha ou das veces por semana; un 7.8% que o fara de maneira das, aos que habera que engadir un 26.8% que se conectaran unha ou das veces por semana; ocasional (un par de veces ao mes) e s o 5% non utilizara nunca Internet ou un 7.8% que o fara de maneira ocasional (un par de veces ao mes) e s o 5% non utilizara nunca practicamente nunca. Un Un primeiro de de interese sera, tanto, que case 9 de Internet ou practicamente nunca.primeiro dato datointerese sera, polo polo tanto, que case 9 de cada 10 mozos/as regular uso regular de Internet, ben diaria cada 10 mozos/as fan un usofan un de Internet, ben diaria ou semanalmente. ou

semanalmente.
Ocasional 7,8%

Semanal; 26,8%

Nunca /case nunca; 5,0%

Diaria; 60,5%

Figura 12. Con que frecuencia utilizas Internet? Figura 12. Con que frecuencia utilizas Internet?

Aqueles que usan Internet (ben de maneira ocasional ou regular), conctanse Aqueles que usan Internet (ben de maneira ocasional ou regular), conctanse polo xeral polo xeral ao da e 2 horas ao da (45.8%). Cmpre hai un 10.5% de mozos/as entre 1 e 2 horas entre 1(45.8%). Cmpre salientar tamn que salientar tamn que hai un que se conectan mis de 3 horasque da. 10.5% de mozos/as ao se conectan mis de 3 horas ao da.

Menos de 1 hora; 26,1% Mis de 3 horas; 10,5% 2-3 horas; 17,6%

1-2 horas; 45,8%

32

10.5% de mozos/as que se conectan mis de 3 horas ao da.

O estudo estatstico 2

Menos de 1 hora; 26,1% Mis de 3 horas; 10,5% 2-3 horas; 17,6%

1-2 horas; 45,8%

Figura 13.

Figura 13. Aproximadamente canto tempo te conectas?

Aproximadamente canto tempo te conectas?

3.1.1.2. Lugares e horarios de conexin

Aqueles que fan un uso mis frecuente de Internet (diario ou semanal), conctanse Aqueles que fan un casa (88.1%), anda que un 22.7% faino ou semanal), masivamente dende a sa uso mis frecuente de Internet (diario tamn dende a casa dos seus amigos oumasivamente dende a que o 15.8% dos internautas adolescentes se conctanse familiares. Ademais de sa casa (88.1%), anda que un 22.7% faino conectan regularmente a travs do mbil.

3.1.1.2. Lugares e horarios de conexin

tamn dende a casa dos seus amigos ou familiares. Ademais de que o 15.8% dos internautas adolescentes se conectan regularmente a travs do mbil.
Outros Calquera lugar con Wifi Colexio Mbil Cafetera/Ciber Casa amigos/familiares Casa propia

3,2% 6,6% 12,0% 15,8% 11,5% 22,7% 88,1% 20,0% 40,0% 60,0% 80,0% 100,0%

0,0%

Figura 14. Dende onde te conectas habitualmente?

Figura 14. Dende onde te conectas habitualmente?

Cmpre salientar ademais que o 61% dos que teen Internet na sa casa, dispoen Cmpre salientar ademais que o 61% dos que teen Internet na sa casa, de conexin na sa habitacin. Esta porcentaxe en termos absolutos (para o total da poboacin dispoen de conexin na co habitacin. Esta porcentaxe en termos absolutos obxecto de estudo) corresponderasesa55%.

(para o total da poboacin obxecto de estudo) corresponderase co 55%.

S; 61,0%
33

O estudo estatstico

(para o total da poboacin obxecto de estudo) corresponderase co 55%.

S; 61,0%

Non; 39,0%

Figura 15. Tes conexin na ta habitacin? Figura 15. Tes conexin na ta habitacin? A franxa horaria na que habitualmente se conectan a Internet pola tarde, entre as 16h e as 21h (56.8%), anda que case un 40% se conecta tamn A franxa horaria na que habitualmente se conectan a Internet pola tarde, entre entre as 9 e as 12 da noite e un 5.8% a partir da medianoite. as 16h e as 21h (56.8%), anda que case un 40% se conecta tamn entre as 9 e as 12 da noite e un 5.8% a partir da medianoite.

A partir das 24h

5,8%

Das 21h s 24h

39,2%

Das 16h s 21h

56,8%

Das 14h s 16h

32,2%

Das 8h s 14h

5,3% 20,0% 40,0% 60,0%

0,0%

Figura 16. A que hora te conectas habitualmente?

Figura 16. A que hora te conectas habitualmente?

3.1.2. Motivacins de uso de Internet

Tal e como se pode comprobar na figura da pxina seguinte, as motivacins hora de utilizar Internet son mltiples e variadas. As principais son: facer uso das redes sociais (85%), descargar/baixar materiais (msica, pelculas, vdeos, imaxes, etc.) (64.4%), buscar informacin relacionada cos estudos (60.2%) facer uso do correo electrnico (52.1%). Cmpre salientar tamn que un 29.7% dos/as mozos/as que usan Internet son usuarios de xogos on-line. Esta porcentaxe representara un 28.2% en termos absolutos, sobre o total da poboacin obxecto de estudo. Dentro da categora Outras aldese sobre todo ao uso do messenger, visitas a You Tube, etc.

34

O estudo estatstico

Outras Webs apostas Facer compras Ler xornal Xogos on-line Buscar informacin de todo tipo Ver series, pelculas, Usar correo electrnico Buscar informacin vencellada aos estudos Descargas Usar redes sociais

5,8% 1,5% 8,9% 12,7% 29,7% 41,8% 45,5% 52,1% 60,2% 64,4% 85,0% 20,0% 40,0% 60,0% 80,0% 100,0%

0,0%

Figura 17. Por que utilizas Internet? Normalmente, para que te conectas?

Figura 17. Por que utilizas Internet? Normalmente, para que te conectas?

3.1.3. Barreiras de uso de Internet

3.1.3. Barreiras de uso de Internet

Cando se pregunta aos/as mozos/as que non utilizan Internet polas posibles Cando se pregunta aos/as mozos/as que non utilizan Internet polas posibles razns, a principal razns, a principal resposta a non dispoibilidade de conexin (37.9%). Cabe resposta a non dispoibilidade de conexin (37.9%). Cabe mencionar tamn que a un 27.6% mencionar non lle parece realmente til e un non que non realmente til e destes, Internet tamn que a un 27.6% destes, Internet22.4%lle pareceo fai por impedimento un 22.4% que non categora impedimento dos seus problemas derivados dunha dos seus pais. Dentro da o fai porOutras aldese sobre todo a pais. Dentro da categora mala calidade na conexinsobre todo atempo. Outras aldese e falla de problemas derivados dunha mala calidade na conexin e falla de tempo.
Outras Desconfianza Descoecemento Non me deixan meus pais Non me interesa, non me parece til Non teo dende onde conectarme

18,1% 6,0% 6,0% 22,4% 27,6% 37,9% 20,0% 40,0%

0,0%

Figura 18. Por que non te conectas Internet? Figura 18. Por que non te conectas aaInternet?

De maneira complementaria, o 36.2% manifesta non conectarse todo o que lle gustara. Os motivos principais son: a prohibicin dos seus pais (53.8%), a prioridade das tarefas escolares (39.4%), a falla de tempo (34.8%), ou simplemente que lles gustara pasar mis tempo conectado (30.1%).
35

O estudo estatstico

Figura 18. Por que non te conectas a Internet?

De maneira complementaria, o 36.2% manifesta non conectarse todo o que lle gustara. Os motivos principais son: a prohibicin dos todo o que lle gustara. De maneira complementaria, o 36.2% manifesta non conectarse seus pais (53.8%), a Os motivos principais son: a prohibicin dos seus pais (53.8%), a prioridade das tarefas escolares prioridade das tarefas escolares (39.4%), a falla de tempo (34.8%), ou simplemente (39.4%), a falla de tempo (34.8%), ou simplemente que lles gustara pasar mis tempo conectado que lles gustara pasar mis tempo conectado (30.1%). (30.1%).

S; 62,8% Non; 36,2%

Ns/Nc; 1,0%

Figura 19. Conctaste todo o que che gustara?

Figura 19. Conctaste todo o que che gustara?

Outras A min gustarame pasar todo o da conectado Non teo dende onde conectarme Problemas de conexin/Conexin cara Gustarame conectarme mis a mido Non teo acceso a Internet dende onde vivo Gustarame conectarme durante mis tempo Non teo tempo Teo que dedicar tempo a facer os traballos da escola Non me deixan meus pais, contrlanme moito respecto a iso

5,5% 1,4% 3,1% 5,5% 6,9% 19,6% 30,1% 34,8% 39,4% 53,8% 0% 20% 40% 60%

Figura 20. Por que non te conectas todo o que che gustara?

Figura 20. Por que non te conectas todo o que che gustara?

36

3.1.4. Informacin sobre Internet

O estudo estatstico 2

3.1.4.13.1.4. Informacin sobre Internet Nivel de informacin percibido

3.1.4. Informacin sobre Internet interesantes neste estudo era pulsar o nivel de Outro 3.1.4.1 Nivel a priori dos temas de informacin percibido 3.1.4.1 Nivel de Outro dos temas a priori interesantes neste estudo era pulsar o nivel de informacin percibido
coecementos con relacin a Internet e identificar as principais fontes de informacin Outro dos temas a priori interesantes neste estudo era pulsar o nivel de coecementos con relacin a Internet e identificar as principais fontes de informacin que utilizan os adolescentes. 6.9% considera que baixo ou seu nivel Noutras palabras, unicamenteseu enivel de mozos/as afirman o 48.9% dos/as mozos/as afirman que o o tan Como resultado, atopouse que que omoi baixo. de informacin alto ou moi alto 6.9%s o

coecementos con relacin a Internet e identificar as principais fontes de informacin

que utilizan os adolescentes. Como resultado, atopouse que o 48.9% dos/as

mozos/as afirmanos adolescentes. Como resultado, atopouse que o 48.9% s o que utilizan que o seu nivel de informacin alto ou moi alto e tan dos/as

informacin altose considerabaixo ouinformado Noutras palabras, unicamente oNoutras dos escolares ou moi alto e tan s o 6.9% considera que baixo ou moi O nivel de 6.9% considera que pouco moi baixo. no tocante a Internet. baixo. 6.9% palabras, unicamente o relativamente alto, acadando unha pouco informado no tocante a coecemento medio 6.9% dos escolares se considera media de a Internet. escala de dos escolares se considera pouco informado no tocante 3.52 nunha O nivel Internet. O nivel de coecemento medio relativamente alto, acadando unha media de 3.52 nunha coecemento medio relativamente alto, acadando unha media de 3.52 nunha escala de 1 a 5. escala de 1 a 5. de 1 a 5.
100,0% 80,0% 60,0% 40,0% 20,0% 0,0%
100,0% 80,0% 60,0% 40,0% 20,0%

44,1%

44,1% 37,7% 37,7%

1,1%

5,8%
1,1% Moi Baixo

11,2%
5,8% Baixo

11,2%

0,0%

Moi Baixo

Baixo

Medio

Medio

Alto

Alto

Moi alto

Moi alto

Figura 21.21. En xeral,xeral,consideras que ooteu nivel de informacinrespecto aainternet? Figura En 21. En comocomo consideras que o teu de informacin respecto internet? teu nivel nivel de informacin respecto a internet? Figura xeral, como consideras que
5 Moi Alto Alto Moi Alto
Alto 4 5

Medio

Medio 3

3,52 3,52

Baixo

Baixo 2

Figura 22. Nivel 22. coecemento medio respecto a Interneta Internet Figura de Nivel de coecemento medio respecto

Moi Baixo

Moi Baixo

Figura 22. Nivel de coecemento medio respecto a Internet

37

3.1.4.2. Fontes e demandas de informacin 3.1.4.2. Fontes e demandas de informacin O e s t u dPolos tques tse o refire s fontes de informacin o 64.8% dos mozos/as o e at ic Polo que se refire s fontes de informacin o 64.8% dos mozos/as considrase autodidacta en todo o referido a Internet. Un 40.6% ten aprendido considrase autodidacta en todo o referido Internet. aprendido 3.1.4.2. Fontes familiares e un de informacin Osacentros deUn 40.6% ten semellan a travs de e demandas 38.7% de amigos. ensino non a travs de familiares e un 38.7% de amigos. Os centros de ensino non semellan ser que se refire s de informacin relevante a este nivel (18.6%). Dentro da Polo unha fonte fontes de informacin o 64.8% dos mozos/as considrase autodidacta ser referido a de informacin ten aprendido travs de familiares Dentro da este nivel (18.6%). e en todo o unha fonte resltase Unaxuda relevante a de acompaeiros de xogos un 38.7% de categora Outras Internet. a 40.6%procedente online, amigos. Os centros de resltasenonaxuda procedente de fonte de informacin relevante a ensino a semellan ser unha compaeiros de xogos online, categora Outras charlas, coecidos especializados na materia ou revistas. este nivel (18.6%). Dentro da categora Outras resltase a axuda procedente de compaeiros de charlas, coecidos especializados na materia ou revistas.
xogos online, charlas, coecidos especializados na materia ou revistas.
Outras

1,3%

Outras
Ensinronme nunha academia

1,3%
10,8%

Ensinronme nunha academia

Ensinronme no colexio

10,8%
18,6%

Ensinronme no colexio
Por medio de amigos

18,6%
38,7%

Por medio de amigos

Por medio de familiares

38,7% 40,6% 40,6%

64,8% 20% 40% 60%

Por medio de familiares Aprendn eu s Aprendn eu s 0%

64,8%

80%

0%

20%

40%

60%

80%

Figura 23. Onde aprendiches o que sabes de internet?

Figura 23. Onde aprendiches o que sabes de internet?

Figura 23. Onde aprendiches o que sabes de internet?

Outras

2,5%

Outras
Como buscar informacin

2,5%
32,0%

Como buscar informacin

Aspectos Tcnicos

32,0%
34,6%

Aspectos Tcnicos Seguridade en Internet Seguridade en Internet Redes sociais Redes sociais 0%

34,6% 41,9% 41,9% 45,0%

20% 40%

45,0%

60%

20% 40% Figura 24. De que 0% cuestins che gustara dispor de mis informacin? 60%

Figura 24. De que cuestins che gustara dispor de mis informacin?

A pesar do alto nivel de informacin que os entrevistados manifestan posur, demandan un mellor coecemento de todo o relacionado coas redes sociais (45%), as como todo o relacionado coa seguridade e confidencialidade (41.9%). Dentro da categora Outras tamn

Figura 24. De que cuestins che gustara dispor de mis informacin?

38

O estudo estatstico

se amosa interese pola descarga e instalacin de programas, videoxogos, as como de xogos online, etc. 3.1.5. Utilizacin do correo electrnico

3.1.5. Utilizacin do correo electrnico Afondando nos usos de Internet, cmpre sinalar que 9 de cada 10

3.1.5. Utilizacin donos usoselectrnico correo electrnico (89.8%). A maiora Afondando correo de Internet, adolescentes galegos dispoen de cmpre sinalar que 9 de cada 10
adolescentes galegos dispoen anda que 1 de cada 4 (25.2%) dispnAde das e o maiora dispn dunha usos de (57.6%), de correo electrnico (89.8%). Afondando nossoa contaInternet, cmpre sinalar que 9 de cada 10 adolescentes galegos dispn de correode das. de cada 4 (25.2%) dispn de das e o 17.2% de soa electrnico (89.8%). dispoendunhamis conta (57.6%), anda queA1maiora dispn dunha soa conta (57.6%), anda
que 1 de cada 4 (25.2%) dispn de das e o 17.2% de mis de das. 17.2% de mis de das.

S; 89,8% S; 89,8% Non; 10,2% Non; 10,2%

Figura 25. Disps de correo electrnico?

Figura 25. Disps de correo electrnico?

Figura 25. Disps de correo electrnico?

Mis de 5 contas Mis de 5 contas Entre 3-5 contas Entre 3-5 contas Dispn de 2 contas Dispn de 2 contas Dispn dunha soa conta Dispn dunha soa conta

2,7% 2,7% 14,5% 14,5% 25,2% 25,2% 57,6% 0% 20% 40% 57,6% 60% 80% 80%

0% 20% 40% 60% Figura26. De cantas contas disps? Figura 26. De cantas contas disps?

Figura 26. De cantas contas disps?

As razns polas que se deciden a activar mis dunha conta son sobre todo: para poder As razns polas que se deciden a activar mis dunha conta son sobre todo: rexistrarse en varias redes sociais, para facer uso do messenger, para participar en xogos on-line, razns polas que se activar para facer uso son sobre todo: paraAs facilitarllas a diferentesdeciden acontactosmis dunha contado messenger, para ou ben parapoder rexistrarse en varias redes sociais, (amigos, familiares, etc.). tipos de para poder rexistrarse on-line, ouredes para facilitarllas a diferentesmessenger, para participar en xogos en varias ben sociais, para facer uso do tipos de contactos

participar enfamiliares, etc.). ou ben para facilitarllas a diferentes tipos de contactos (amigos, xogos on-line, (amigos, familiares, etc.).

39

O estudo estatstico

Outras Outras Porque en cada conta teo diferentes persoas Porque en cada conta teo diferentes persoas Por seguridade, para previr problemas Por seguridade, para previr problemas Por aburrimento, diversin, sen ningn motivo en Por aburrimento, diversin, sen ningn motivo en especial especial Por motivos escolares Por motivos escolares Esquecn o contrasinal/Non me funcionaba Esquecn o contrasinal/Non me funcionaba Unha para amigos/familiares e outras para asuntos de diversa ndole Unha para amigos/familiares e outras para asuntos de diversa ndole Messenger, redes sociais e xogos on-line

5,1% 5,1% 4,7% 4,7% 5,9% 5,9% 11,6% 11,6% 11,8% 11,8% 14,4% 14,4% 20,5% 20,5%

26,2%

Messenger, redes sociais e xogos on-line 0%

20%

26,2%

40%

Figura 27.Se tes mis dunha conta de correo electrnico, sinala o motivo.

0%

20%

40%

Figura 27.Se tes mis dunha conta de correo electrnico, Figura 27. Se tes mis dunha conta de correo electrnico, sinala o motivo.
Polo que se refire frecuencia de consulta do correo, as respostas atopadas Polo que se refire frecuencia de consulta do correo, as respostas atopadas son moi variadas, variadas, anda que o ou tres consultalo das ou tres veces semana anda son moi Polo queconsultalo frecuencia veces semana correo, as respostas atopadas que o habitual se refire das habitualde consulta do (27.8%). (27.8%). variadas, anda que o habitual consultalo das ou tres veces semana son moi

(27.8%).

Mensualmente, moi de cando en vez

22,5% 12,3%

Mensualmente, moi de cando en vez Cada 15 das aproximadamente Cada 15 das aproximadamente Unha vez semana Unha vez semana 2-3 veces por semana 2-3 veces por os das Todos semana Todos os das 0%
10%

22,5%

12,3% 19,0% 19,0%

18,4% 27,8%

27,8%
40% 50%

18,4% 30% 20%

Figura 28. Cada canto tempo consultas o correo? 0% 10% 20% 30% Figura 28. Cada canto tempo consultas o correo?

40%

50%

Figura 28. Cada canto tempo consultas o correo?

40

priori importantes como se recolle nas figuras ode das ferramentas a complementaria Messenger e a cmara web. Tal e neste segmento, como poden ser seguintes, do uso Windows Messenger De maneiracmara web. Talrecolleuse informacin acercafiguras seguintes, e Messenger a e cmara web. Tal e como se recolle nas nas a e como se recolle figuras seguintes, Messenger a cmara mozos/assegmento, como poden ser Tal como se recolle messenger, seguintes, practicamente priori cada 10 web.neste e(89%) fai uso de nas Ofiguras o andat ferramentas a 9e de importantes e s t andas t a e practicamente 9 de cada 10 mozos/as (89%) fai uso uso messenger,ou dWindows s t i c o practicamente 9 de cada 10 mozos/as (89%) fai de de messenger, anda practicamente 9 de cada 10 mozos/as se recolle nas messenger, anda que s o 43.8% destes o utilizan de e como (89%) fai uso defiguras seguintes, xeito habitual. e queMessenger43.8% cmara oweb. de xeito habitual. s o 43.8% a destes utilizan de utilizan Tal que s o s odestes odestes o utilizan xeito habitual. que 43.8% de xeito habitual. practicamente absolutos teramos, a cmara web 38.8% messenger, anda 3.1.6. En termos 9 do messenger e polo tanto, que fai uso de dos adolescentes Utilizacin de cada 10 mozos/as (89%) un En termos absolutos teramos, polo polo tanto, un 38.8% dos dos termos absolutos teramos, tanto, que que un 38.8% adolescentes En termos absolutos teramos, polo tanto, que que s En43.8% destes o utilizan de xeito habitual. un 38.8% adolescentes galegos oestara a facer uso do messenger de xeito habitual. dos adolescentes galegos De maneira facer uso uso do messenger de xeito habitual. de das ferramentas a priori estara a complementaria recolleuse informacin acerca do uso galegos estara a facer do messenger de xeito habitual. galegos estara a facer uso do messenger de xeito habitual. En neste absolutos como poden ser o Windows Messenger e a cmara web. Tal importantestermos segmento, teramos, polo tanto, que un 38.8% dos adolescentes e como se Figura 29. Disps a facer uso do messenger de xeito habitual. recolle estara de seguintes, galegos nas figuras messenger? practicamente 9 de cada 10 mozos/as (89%) fai uso de Figura 30. Utilzalo habitualmente? Figura 29. Disps de messenger? 43.8% destes o utilizan de xeito habitual. Figura Figura 29. anda de messenger? Figura 30. 30. Utilzalo habitualmente? messenger, Disps que de messenger? 30. Utilzalo habitualmente? Figura 29. Disps s o Figura Utilzalo habitualmente?
En termos absolutos teramos, polo tanto, que un 38.8% dos adolescentes galegos UnFigura 29. dispn de messenger? anda queUtilzalo habitualmente? xeito habitual 63.2% Disps de web cam, Figura 30. habitual. facer de do messenger de xeito s o 19.5% a usa de Unestara a 63.2% dispnweb cam, anda que s s19.5% a usa de xeito habitual 63.2% dispn usoweb cam, anda que s que o o 19.5% deusa de habitual Un Un 63.2% dispn de de web cam, anda o 19.5% a usa a xeito xeito habitual

Un 63.2% dispn de web cam, anda que s o 19.5% a usa de xeito habitual 3.1.6. Utilizacin do messenger e a cmara web
43,8% importantes ferramentas a priori S; 89% 89% 89%neste segmento, como poden ser o Windows S; S;
Non; MessengerNon; 11% cmara web. Tal e como se recolle nas Non; Non; seguintes, e Non; 11% 11% a Non; figuras 43,8% 56,2%

S; S; do De maneira complementaria recolleuse informacin acerca S; uso de das 43,8% S; 89% 43,8% 43,8% S; Non; 11% Non;

S;

56,2% practicamente 9 de cada 10 mozos/as (89%) fai uso de messenger, anda

S; 89%

56,2% 56,2%

que s o 43.8% destes o utilizan de xeito habitual.

Figura 29. Disps de messenger?

Non; 11%

(o (o que representa un que representa un En termos absolutos teramos, polo tanto, que un 38.8% dos adolescentes 12.2% en termos absolutos). 12.2% enabsolutos). do messenger de xeito habitual. termos absolutos). 12.2% en termos a facer uso galegosen termos absolutos). 12.2% estara Un 63.2% dispn de web cam, anda que s o(o que usa de xeito habitual (o que 19.5% a representa un representa termos absolutos). absolutos). 12.2% en un 12.2% en termos Figura 31. Disps de web cam? Figura 31. Disps de web cam? Figura 31. habitualmente?web Figura 29. Disps de messenger? Figura 30. UtilzaloDisps de web cam?cam? Figura 31. Disps de Figura 31. Disps de web cam? Un 63.2% dispn de web cam, anda que s o 19.5% a usa de xeito habitual
S; S; Non; Non; Non; Non; 36,8% S;63,2% 63,2% S; 36,8% 63,2% 36,8% 63,2% 36,8%

Non; 56,2% (o Figura 30. Utilzalo habitualmente? que (o querepresenta representa unun

S; S; S; S; 19,5% 19,5% 19,5% 19,5% S; S; 43,8% 19,5%

Non; Non; Non; Non; 80,5% 80,5% 80,5% 80,5%

Non; 36,8% Non; 11%

S; 63,2% S; 89%

Non; 80,5%

Figura 32. Utilizala habitualmente? Figura 32. Utilizala habitualmente? FiguraFigura 31. Disps de web cam? 32. Utilizala habitualmente? Figura 32. Utilizala habitualmente?

Non; 56,2% Figura 32. Utilzala habitualmente?

Figura 32. Utilizala habitualmente? 12.2% en termos absolutos).

(o

que

representa

un

Figura 31. Disps de web cam?

Non; 36,8%

S; 63,2%

S; 19,5%

Non; 80,5%

41

O estudo estatstico

3.1.7. As redes sociais 3.1.7.1 Coecemento e utilizacin

3.1.7. As redes xa se ten sinalado na presentacin deste estudo, o uso das redes sociais Como sociais
constite un dos grandes cambios que est a experimentar a nosa sociedade, 3.1.7.1 Coecemento e utilizacin traducndose nun novo escenario de socializacin para a mocidade, con todas as Como xa se ten sinalado na presentacin deste estudo, o uso das redes sociais constite un vantaxes e riscos que isto leva consigo. En consecuencia, afondar no nivel de dos grandes cambios que est a experimentar a nosa sociedade, traducndose nun novo escenario de coecemento, mocidade, con percepcins, e o riscos que isto leva consigo. En consecuencia, socializacin para a as actitudes e todas as vantaxes euso revelado que os adolescentes fan das no nivel de coecemento, as dos obxectivos centrais o uso revelado afondar redes sociais convrtese nunactitudes e percepcins, edeste traballo. que os adolescentes fan das redes sociais convrtese nun dos obxectivos centrais deste traballo.

Outras 8,10%

32% 37%

MySpace

55,60% 14,30% 69,70% 57% 91,90% 81,40% 96,70% 0% 20% 40% Est rexistrado 60% Coece 80% 100%

Twitter

Facebook

Tuenti

Figura 33. Coecemento e utilizacin das diferentes redes sociais

Figura 33. Coecemento e utilizacin das diferentes redes sociais

Un primeiro resultado que se pode extraer dos datos recollidos que o nivel de coecemento Un primeiro resultado que se pode extraer dos datos recollidos que o nivel das redes sociais entre os estudantes de ESO na comunidade galega moi elevado. Tuenti e Facebook son as redes das redes sociais entre os estudantes de notoriedade e de coecemento sociais mis coecidas, a primeira cun 96.7% de ESO na a segunda cun 91.9%. Twitter e Myspace acadan tamn porcentaxes relativamente altas, cun comunidade galega moi elevado. Tuenti e Facebook son as redes sociais 69.7% e un 55.6%, respectivamente. Dentro da categora Outras englbanse respostas moi variadas mis Badoo, Sonico, .... ou o cun Windows Messenger (que utilizado en moitos como: Hi5,coecidas, a primeira propio 96.7% de notoriedade e a segunda cun casos 91.9%. Twitter e Myspace acadan tamn porcentaxes relativamente altas, cun 69.7% como unha rede social), e webs asociadas a xogos on-line como Soccer Manager, Tubillar, etc.

e Outro dos resultados importantes queda85.1% dos/as mozos/as de ensino secundario un 55.6%, respectivamente. Dentro o categora Outras englbanse respostas moi
est rexistrado en polo menos unha rede social, case o 40% en das e ata un 15.9% en tres variadas como: Hi5, Badoo, Sonico, .... ou o propio Windows Messenger (que ou mis. De maneira desagregada, cabe informar que o 81.4% estn rexistrados en Tuenti e un 57% en Facebook. Tal e como se pode ver na figura seguinte tan s o 14.9% dos estudantes de ESO, non estaran rexistrados en ningunha rede social.

42

en ningunha rede social.

O estudo estatstico

Rexistrado en tres ou mis

15,9% 39,6% 29,7% 14,9%

Rexistrado en das redes sociais

Rexistrado nunha rede social

Non est rexistrado en ningunha

0%

20%

40%

Figura 34. Nmero de redes sociais nas que ests rexistrado

Figura 34. Nmero de redes sociais nas que ests rexistrado

En canto frecuencia de utilizacin de cada rede social, tal e como se recolle nos grficos da pxina seguinte, canto frecuencia de utilizacin Facebook,rede as redes mis utilizadas. No En claramente Tuenti, seguido de de cada son social, tal e como se recolle caso de Tuenti, un 58.4% dos seus usuarios interactan na rede de maneira diaria. Esta porcentaxe nos grficos da pxina seguinte, claramente Tuenti, seguido de Facebook, son as en termos absolutos (para a totalidade da mostra) corresponderase cun 47.5%, o cal nos permite redes aproximadamente 47% dos estudantes da ESO da comunidade galega afirmar que mis utilizadas. Noocaso de Tuenti, un 58.4% dos seus usuarios interactan interactan todos os das en Tuenti. No caso do Facebook absolutos (para a totalidade da na rede de maneira diaria. Esta porcentaxe en termos a porcentaxe relativa descendera ata o 20%, e a absoluta ata o 11.4%.

mostra)

corresponderase

cun

47.5%,

cal

nos

permite

afirmar

que

aproximadamente o 47% dos estudantes da ESO da comunidade galega interactan todos os das en Tuenti. No caso do Facebook a porcentaxe relativa descendera ata o 20%, e a absoluta ata o 11.4%.

43

O estudo estatstico

100,0% 80,0% 60,0% 40,0% 20,0% 0,0%

Todos os 2-3 veces 1 vez das semana semana

TUENTI
58,4% 26,6% 6,8% 2,9% 3,2% 2,2%
Ns/Nc

Cada 15 1-2 veces das ao mes

100,0% 80,0% 60,0% 40,0% 20,0% 0,0%

Todos os 2-3 veces 1 vez das semana semana

FACEBOOK

20,0%

26,2%

20,2%

20,5% 10,2%
Cada 15 1-2 veces das ao mes

2,9%
Ns/Nc

100,0% 80,0% 60,0% 40,0% 20,0% 0,0% 12,6% 15,3% 17,9% 7,9% 43,2%

MYSPACE

3,2%

Todos os 2-3 veces 1 vez das semana semana

100,0% 80,0% 60,0% 40,0% 20,0% 0,0% 16,5% 16,2% 16,2%

Cada 15 1-2 veces das ao mes

Ns/Nc

TWITTER

36,8% 11,4% 3,0%

Todos os 2-3 veces 1 vez das semana semana

Cada 15 1-2 veces das ao mes

Ns/Nc

Figura 35. Frecuencia de utilizacin das diferentes redes sociais Figura 35. Frecuencia de utilizacin das diferentes redes sociais

44

De maneira espontnea os adolescentes informan de que as principais

O estudo estatstico

motivacins que os levan a facer uso das redes sociais son das: falar con amigos e familiares (67.5%) 3.1.7.2 Motivacins e ver fotos, chatear e facer comentarios (33.6%). Cmpre sinalar tamn que un 10% alude posibilidade de facer novos amigos/as, un 9.2% de murmurar e un 8.6% de participar en xogos on-line. Na categora (67.5%) e ver fotos, levan a facer uso das redes sociais son das: falar con amigos e familiaresOutras recllense
chatear e facer comentarios (33.6%). Cmpre sinalar relacionarse, etc. alude posibilidade respostas moi variadas como ligar, escoitar msica, tamn que un 10% de facer novos amigos/as, un 9.2% de murmurar e un 8.6% de participar en xogos on-line. Na categora Outras recllense respostas moi variadas como ligar, escoitar msica, relacionarse, etc. De maneira espontnea os adolescentes informan de que as principais motivacins que os

Outras Resolver temas de clase (apuntes, exames, ) Para quedar con xente Participar en xogos Murmurar Colgar fotos, vdeos, etc. Facer novos amigos Falar GRATIS cos amigos Diversin, ocio Non perder contacto cos que non vexo a mido Ver fotos, chatear, comentar Falar con amigos familiares

12,4% 4,3% 4,7% 8,6% 9,2% 9,5% 10,0% 11,6% 13,3% 17,1% 33,6% 67,5% 0% 20% 40% 60%

Figura 36. Por que razns ests en Tuenti, Facebook, ?

Figura 36. Por que razns ests en Tuenti, Facebook, ?

45

Como se pode observar nas figuras seguintes, o nmero de homes e mulleres

2 O e s t u d mozos/ass tadoitan que os o e s t a t i c o

inclur entre os seus contactos nas redes sociais moi

3.1.7.3 Contactos parello, o mesmo que sucede coa idade.

3.1.7.3 Contactos Como se pode observar nas figuras seguintes, o nmero de homes e mulleres
que os mozos/as adoitan inclur entre os seus contactos nas redes sociais moi Como se pode observar nas figuras seguintes, o nmero de homes e mulleres que os mozos/ as adoitan inclur entre os seus contactos nas redes sociais moi parello, o mesmo que sucede coa parello, o mesmo que sucede coa idade. idade. Menores
ca min; 1,0% Mis ou menos por igual; 89,4%
Menores ca min; 1,0% Maiores ca min; 9,6% Mis ou menos por igual; 89,4%
Mulleres ; 10,4% Homes; 5,0%
Mulleres ; 10,4% Homes; 5,0%

Maiores ca min; 9,6%

Mis ou menos por igual; 84,6%

Mis ou menos por igual; 84,6%

Figura 37. A maiora dos teus contactos son?

Figura 37. A maiora dos teus contactos son

Cando se pregunta acerca do contacto de MAIOR IDADE as respostas teen Figura 37. A maiora dos teus contactos son? unha enorme variabilidade, podendo ir dende os 12 aos 90 anos. teen unha Cando se pregunta acerca do contacto de MAIOR IDADE as respostas Anda as enorme importante apuntar dende de que o 90 anos. Anda mozos/as teen polo menos variabilidade, podendo ir o feito os 12 aos 60.7% dos/asas importante apuntar o feito de que o 60.7% dos/as maior de 20 anos, e un 23% maior de 30. maior de 20 anos, e un 23% un contacto un contacto mozos/as teen polo menos contacto de MAIOR IDADE as respostas teen Cando se pregunta acerca do maior de 30. unha enorme variabilidade, podendo ir dende os 12 aos 90 anos. Anda as
importante apuntar o feito de que o 60.7% dos/as mozos/as teen polo menos >20 anos (60.7%) un contacto maior de 20 anos, e un 23% maior de 30.

>30 anos (23%)

>20 anos (60.7%)

12 anos ..................................................................................90 anos

>30 anos (23%)

Figura 38. O O contacto de mis idade que teo en Tuenti, Facebook, ten aproximadamente Figura 38. contacto de mis idade que teo en Tuenti, Facebook, ten aproximadamente

12 anos ..................................................................................90 anos

3.1.8. Actitudes e crenzas cara a Internet e as redes sociais
Figura 38. O contacto de mis idade que teo en Tuenti, Facebook, ten aproximadamente Neste epgrafe tentouse afondar con maior detalle nas crenzas e actitudes dos estudantes da ESO cara a Internet e as redes sociais. Para tal fin elaborouse unha escala composta por 13 elementos ou afirmacins. O que se lles peda aos suxeitos era que manifestasen o seu grao de acordo con cada un deles, utilizando unha escala de resposta de 1 (NADA DE ACORDO) a 5 (TOTALMENTE DE ACORDO). Os resultados a nivel descritivo (medias e desviacins tpicas) recllense na seguinte tboa.

46

O estudo estatstico

MEDIA

D.T.

1. Internet e as redes sociais son unha boa maneira de coecer xente e facer amigos/as 2. Gstame agregar cada vez mis amigos ao meu perfil de Facebook, Tuenti, 3. Na mia opinin as redes sociais son un perigo 4. Internet axdame nos estudos 5. Creo que cada vez hai mis xente da mia idade enganchada a Internet e as redes sociais 6. Algns dos meus amigos/as fan un uso excesivo ou pouco axeitado de Internet e as redes sociais 7. Internet supn unha boa maneira de estar ao da en moitas cousas 8. s veces sntome mis cmodo chateando polo Facebook, Tuenti, que falando cara a cara coa xente 9. Na mia opinin as redes sociais son unha perda de tempo 10. Gstame facer comentarios en Facebook, Tuenti e que me respondan a eles 11. Gstame o anonimato que me brinda Internet 12. Internet parceme unha fonte excelente para conseguir informacin 13. Navegar por Internet parceme seguro

3.46 3.04 2.32 3.81 4.35 3.65 4.05 2.53 1.83 3.63 2.81 4.38 2.98

1.35 1.42 1.25 1.22 0.96 1.35 1.12 1.47 1.16 1.42 1.40 0.97 1.15

Tboa 4. Estatsticos descritivos para os elementos da escala de actitudes e crenzas

Como se pode apreciar, as afirmacins que maior acordo ou identificacin suscitan son sobre todo tres: (1) Internet parceme unha fonte excelente para conseguir informacin; (2) Creo que cada vez hai mis xente da mia idade enganchada a Internet e s redes sociais e (3) Internet supn unha boa maneira de estar ao da en moitas cousas. Na tboa anterior inclense tamn os valores de desviacin tpica de cada tem. Como se pode ver, os elementos que presentan unha maior homoxeneidade de opinins son dous: (1) Creo que cada vez hai mis xente da mia idade enganchada a Internet e (2) As redes sociais e Internet parceme unha fonte excelente para conseguir informacin. Pola sa parte, posible identificar elementos ou afirmacins cunha desviacin tpica maior (e que, por tanto, revelan un importante grao de discrepancia entre os entrevistados): (1) Gstame agregar cada vez mis amigos ao meu perfil de Facebook, Tuenti, ; (2) s veces sntome mis cmodo chateando polo Facebook, Tuenti, que falando cara a cara coa xente e, (3) Gstame facer comentarios en Facebook, Tuenti e que me respondan a eles. Na figura da pxina seguinte recllese o perfil de actitudes e crenzas de maneira grfica.

47

O estudo estatstico

Navegar por Internet parceme seguro Internet parceme unha fonte excelente para conseguir informacin Gstame o anonimato que me brinda Internet Gstame facer comentarios en Facebook, Tuenti e que me respondan a eles Na mia opinin as redes sociais son unha perda de tempo s veces sntome mis cmodo chateando polo Facebook, Tuenti, que falando cara a cara coa xente Internet supn unha boa maneira de estar ao da en moitas cousas Algns dos meus amigos/as fan un uso excesivo ou pouco axeitado de Internet e as redes sociais Creo que cada vez hai mis xente da mia idade enganchada a Internet e as redes sociais Internet axdame nos estudios Na mia opinin as redes sociais son un perigo Gstame agregar cada vez mis amigos ao meu perfil de Facebook, Tuenti, Internet e as redes sociais son unha boa maneira de coecer xente e facer amigos/as 2,32 1,83 2,53

2,98 4,38 2,81 3,63

4,05 3,65 4,35 3,81

3,04 3,46

1
Nada de acordo

Totalmente de acordo

Figura 39. Grao de acordo medio coas diferentes afirmacins

Figura 39. Grao de acordo medio coas diferentes afirmacins

3.1.9. O papel dos pais

Outra das cuestins a priori fundamentais para unha axeitada comprensin da situacin actual era coecer o posible papel que os pais exercen con relacin ao uso de Internet entre os adolescentes. Un primeiro resultado atopado que tan s no 46% dos casos existira un control por parte dos pais ao respecto. Noutras palabras, o 52.8% sinala que os seus pais non os controlan nin poen pega ningunha hora de usar Internet.

48

hora de usar Internet.

O estudo estatstico
S; 46,0%
S; 46,0%

Ns/Nc; 1,2%
Ns/Nc; 1,2%

Non; 52,8%

Non; 52,8%

Figura 40. Os teus pais contrlante ou penche Figura 40. Os teus pais contrlante ou penche algunha pega hora de usar Internet? algunha pega hora de usar Internet?

Figura 40. Os teus pais contrlante ou penche algunha pega hora de usar Internet?
Naqueles casos onde si se d un certo control paterno, este vira motivado sobre todo polo sobre todo Naqueles casos onde que o d un certo dedica apaterno, este vira motivado polo excesivo tempo si se adolescente control Internet e polo tipo de excesivo tempo que o adolescente dedica a Internet e polo tipo de contidos ou pxinas que visita. sobre todo polo excesivo contidos ou pxinas que visita. tempo que o adolescente dedica a Internet e polo tipo de

Naqueles casos onde si se d un certo control paterno, este vira motivado

contidos ou pxinas que visita.

Outras Non falar con descoecidos
Outras

13,30% 10,40%
13,30%

Controlan as mias fotos e informacin persoal que teo colgada na e informacin persoal que teo colgada Controlan as mias fotos rede Estn moi pendentes de todo o que fago en Internet
na rede

Non falar con descoecidos

11,90%

10,40%

16,50%

11,90% 16,50%

Estn moi pendentes de todo o que fago en Internet

Non usalo se teo que facer tarefas escolares Horario restrinxido, establecido entre unhas determinadas horas Pxinas restrinxidas pola sa perigosidade ou contidos

Non usalo se teo que facer tarefas escolares

26,20%

26,20% 27,50%

Horario restrinxido, establecido entre unhas determinadas horas Pxinas restrinxidas pola sa perigosidade ou contidos

27,50%

36,10%

36,10%

Non dedicar demasiado tempo a Internet

Non dedicar demasiado tempo a Internet

52,40%

52,40%

0% 0%

20% 20%

40% 40%

60% 60%

Figura 41. En que sentido te controlan os teus teus horahora de usar Internet? Figura 41. En que sentido te controlan os pais pais de usar Internet?
Un dato complementario que o 77.9% dos/as mozos/as que utilizan Internet, non tiveron nunca ou case nunca unha discusin cos seus pais polo seu uso; o 6.3% manifesta ter problemas moitas veces e o 14.6% de cando en vez.

Figura 41. En que sentido te controlan os teus pais hora de usar Internet?

49

O estudo estatstico

seu uso; o 6.3% manifesta ter problemas moitas veces e o 14.6% de cando en vez. 100%
80%

100% 60% 80% 40% 60% 20% 40% 0% 20%

Si, moitas veces 6,3%

45,0% 32,9% 6,3% 14,6%

45,0% 32,9%
Nunca

1,2%
Ns/Nc

1,2% 0% Tiveches algunha vez algunha discusin na casa por causa de Internet? Figura 42. Si, moitas Si, de cando Case Nunca Nunca Ns/Nc veces en vez
Figura 42.42. Tiveches algunhaalgunha discusin na casacadaporpaisInternet? PorFigura Tiveches algunha vez vezpolo menos 1 de por causacausa de Internet? ltimo, cmpre engadir que algunha discusin na casa 4 de (25.5%) non

Si, 14,6% de cando Case Nunca en vez

utilizou nunca ou practicamente nunca Internet, dato que contrasta

claramente coa porcentaxe rexistrada entre os propios adolescentes (5%). Por ltimo, cmpre Internet, dato menos 1 de cada 4 pais (25.5%) non nunca ou practicamente nunca engadir que poloque contrasta claramente coa porcentaxe Estamos, poloos propios adolescentes (5%). Estamos, polo tanto,que ben puidera rexistrada entre tanto, ante unha diferenza xeracional considerable, que contrasta utilizou nunca ou practicamente nunca Internet, dato ante unha diferenza estar considerable, que ben do escaso control paterno atopado. xeracional na base da explicacin puidera estar na base da explicacin do escaso control paterno claramente coa porcentaxe rexistrada entre os propios adolescentes (5%).
atopado.

Por ltimo, cmpre engadir que polo menos 1 de cada 4 pais (25.5%) non utilizou

Estamos, polo tanto, ante unha diferenza xeracional considerable, que ben puidera estar na base da explicacin do escaso control paterno atopado. 100%
80%

100% 60% 80% 40% 60% 20% 40% 0% 20% 0% 33,4%

Si, habitualmente

33,4%

37,5% 25,5%

37,5%
Si, de vez en cando

3,6%

25,5% Nunca ou case nunca

Non o sei

3,6%

Figura 43. Os teus pais usan Internet? Figura 43. Os teus pais usan Internet? Si, Si, de vez en Nunca ou case Non o sei habitualmente cando nunca

De feito cando se cruzan ambos tems (utilizacin de Internet por parte dos pais e control Figura 43. Os teus pais usan Internet? exercido por estes) detctase unha asociacin estatisticamente significativa (2=493.77; P<0.001), comprobndose que o control menor entre os pais que non utilizan Internet. Obtense un resultado similar cando se analiza a frecuencia de conflitos entre pais e fillos por mor de Internet (2=422.01; P<0.001). En definitiva, poderase afirmar que canto menor o coecemento e utilizacin de Internet por parte dos pais, menor tende a ser tamn o control exercido sobre os fillos neste eido. Este resultado sita nos propios pais un dos principais focos de traballo a nivel preventivo.
50

O estudo estatstico

Contrlante ou penche algunha pega hora de usar internet? Si Si, habitualmente Os teus pais usan Internet? Si, de cando en vez Nunca ou case nunca Non o sei 51.2% 49.1% 38.8% 16.7% Non 48.7% 50.8% 60.6% 57.1% Ns/Nc 0.1% 0.1% 0.7% 26.2%

Tboa 5. Control exercido polos pais en funcin do nivel de utilizacin de Internet por estes

Tiveches algunha discusin na casa por causa de Internet? Moitas veces Si, habitualmente Os teus pais usan Internet? Si, de cando en vez Nunca ou case nunca Non o sei 7.1% 6.1% 6.0% 4.8% De cando en vez 17.8% 14.2% 12.6% 3.6% Case nunca 37.9% 35.7% 25.2% 11.9% Nunca 37.1% 43.6% 55.7% 57.1% Ns/Nc 0.1% 0.5% 0.5% 22.6%

Tboa 6. Ocorrencia de conflitos en funcin do nivel de utilizacin de Internet dos pais

3.1.10. Posible ciberdependencia

Coa intencin de estimar os posibles niveis de dependencia latentes elaborouse unha escala reducida, composta por 8 tems extrados de traballos previos, como os de Gracia, Vigo, Fernndez e Marc (2002) ou Vias (2009). Antes de comentar os resultados acadados, cmpre sinalar que a escala presentou un elevado grao de consistencia interna ( de Cronbach=0.84), o que permite interpretar os datos con fiabilidade. Na tboa seguinte recllense as medias e desviacins tpicas acadadas para cada elemento. Convn lembrar que o que se lles peda aos suxeitos era que manifestasen o seu grao de acordo con cada afirmacin, utilizando unha escala de resposta de 1 (NADA DE ACORDO) a 5 (TOTALMENTE DE ACORDO).

51

O estudo estatstico

MEDIA

D.T.

1. Para min importante poder conectarme diariamente a Facebook, Tuenti 2. Nalgunhas ocasins teo perdido horas de sono por usar Internet 3. s veces conctome mis do que debera 4. En ocasins prefiro quedarme conectado/a a Internet en lugar de estar coa mia familia ou amigos/as 5. En ocasins pome de mal humor por non poder conectarme 6. Cando estou conectado sinto que o tempo voa e cando me dou conta levo horas en Internet 7. Teo descoidado as tarefas de estudo por conectarme a Internet 8. Teo deixado de facer cousas importantes para estar conectado

3.19 2.06 2.94 1.92 2.37 3.33 2 2.02

1.40 1.43 1.47 1.22 1.41 1.44 1.28 1.26

Tboa 7. Estatsticos descritivos para os elementos da escala de dependencia a Internet

52

Na figura seguinte recllense os resultados de maneira grfica.

Na figura seguinte recllense os resultados de maneira grfica.

O estudo estatstico

Teo deixado de facer cousas importantes para estar conectado Teo descoidado as tarefas de estudo por conectarme a Internet Cando estou conectado sinto que o tempo voa e cando me dou conta levo horas en Internet En ocasins pome de mal humor por non poder conectarme En ocasins prefiro quedarme conectado/a a Internet en lugar de estar coa mia familia ou amigos/as s veces conctome mis do que debera Nalgunhas ocasins teo perdido horas de sono por usar Internet Para min importante poder conectarme diariamente a Facebook, Tuenti

2,02

3,33

2,37

1,92

2,94

2,06

3,19

1
Nada de acordo

5
Totalmente de acordo

Figura 44. Valoracin media dos diferentes elementos da escala de ciberdependencia Figura 44. Valoracin media dos diferentes elementos da escala de ciberdependencia

Como se pode apreciar as puntuacins mis altas corresponden sobre todo a dous elementos: (1) Para min importante poder conectarme diariamente a Facebook, Tuenti e, (2) Cando estou Como que o apreciar e cando me dou conta levo horas en Internet o que conectado sintose podetempo voaas puntuacins mis altas corresponden sobre todo a revela un certo acordo ou opinin compartida ao respecto. Anda as as medias acadadas son baixas, polo dous elementos: (1) Para min importante poder conectarme diariamente a Facebook, xeral inferiores ao punto medio da escala de resposta (3), o cal estara informando de niveis de Tuenti e, (2) Cando estou conectado sinto que o tempo voa e cando me dou conta dependencia lonxe do que puidera considerarse como patolxico. Para facer unha estimacin mis precisa do risco de dependencia subxacente, calculouse a respecto. total as as medias acadadas posteriormente xeral porcentaxe, punto puntuacin Andana escala e transformouseson baixas, polo nunha inferiores ao co obxectivo de facilitar a sa interpretacin. Tal e como seestara informando seguinte, o nivel de dependencia medio da escala de resposta (3), o cal recolle no grfico de niveis de dependencia medio estimado moderado, situndose en termos porcentuais nun 36.4%.

levo horas en Internet o que revela un certo acordo ou opinin compartida ao

lonxe do que puidera considerarse como patolxico.

Para facer unha estimacin mis precisa do risco de dependencia subxacente, calculouse a puntuacin total na escala e transformouse posteriormente nunha porcentaxe, co obxectivo de facilitar a sa interpretacin. Tal e como se recolle no
53

grfico seguinte, o nivel de dependencia medio estimado moderado,

2 O e ssitundose eni c o t u d o e s t a t s t termos

porcentuais nun 36.4%.

100 80 60 40 20 0

36, 4

Figura 45. Risco de dependencia medio estimado

Figura 45. Risco de dependencia medio estimado Media Mediana Moda

VALORACIN XERAL0 36.39 34.37 18

D. Tpica 23.16

Tboa 8. Estatsticos descritivos para o risco de dependencia estimado

Se se establecen puntos de corte para diferentes niveis de dependencia (tal e como se recolle na tboa seguinte), o resultado que se obtn permite calibrar en mellor medida o uso mis ou menos perigoso que os adolescentes estn a facer de Internet na actualidade. Moda Media Mediana D. Tpica

VALORACIN XERAL0

NIVEL DE PUNTUACIN NA ESCALA PORCENTAXE RISCO Tboa 8. Estatsticos descritivos para o risco de dependencia estimado Baixo/Moi 0-25 PUNTOS 38.2% baixo Se se 26-50 PUNTOS de corte Moderado establecen puntos para diferentes niveis de dependencia (tal e 37.2%

36.39

34.37

18

23.16

51-75 tboa seguinte), o resultado que se obtn permite calibrar en Elevado 18.7% como se recolle na PUNTOS Posible mellor medida o usoPUNTOS menos perigoso que os adolescentes estn a facer de 76-100 mis ou 5.9% Dependencia Internet na actualidade.
Tboa 9. Niveis de Risco/Dependencia estimados

54

O estudo estatstico

100 80 60 40 20 0

5,9 18, 7 37, 2

Posible Dependencia Risco elevado

Risco Moderado 75.4%

38, 2

Risco Baixo

Figura 46. Niveis de Risco/Dependencia estimados

Figura 46. Niveis de Risco/Dependencia estimados A teor dos resultados acadados poderase afirmar que 3 de cada 4 adolescentes (75.4%) estara a facer un uso mis o menos axeitado de Internet e as redes sociais; un 5.9%
presentaran claros indicios de dependencia e un 18.7% presentaran un risco elevado A teor dos resultados acadados poderase afirmar que 3 de cada 4 ou un uso claramente prexudicial da rede. adolescentes (75.4%) estara a facer un uso mis o menos axeitado de Convn advertir, non obstante, que estes datos deben ser interpretados con certa cautela, Internet e as redes sociais; un 5.9% presentaran claros indicios de na medida en que non se dispoen na actualidade de baremos e criterios diagnsticos de carcter dependencia permitan18.7% presentaran e un risco elevado a Internet.uso clnico que e un facer un cribado vlido fiable da dependencia ou un A recomendacin que os resultados sexan considerados como unha primeira estimacin do posible nivel claramente prexudicial da rede. de dependencia latente.

Convn advertir, non obstante, que estes datos deben ser interpretados con certa3.1.11. Usosmedida en que non se dispoen na actualidade de baremos e cautela, na potencialmente perigosos criterios diagnsticos de carcter clnico que permitan facer un cribado vlido e fiable En epgrafes anteriores puidemos comprobar, por exemplo, que un 29.7% dos/as mozos/as que usan Internet participan habitualmente en xogos on-line e un 1.5% utilizan webs de apostas. Estas porcentaxes corresponderanse en termos absolutos con 28.2% e o 1.4%, respectivamente. Outros datos de interese revelaban que o 55% dos adolescentes galegos dispoen de conexin a Internet no seu cuarto; case un 40% se conecta entre as 9 e as 12 da noite e un 5.8% a partir da medianoite; un 38.8% fai un uso do Messenger de xeito habitual e algo mis dun 12% da cmara web.
Mais al deses datos neste apartado tentamos afondar no posible uso perigoso ou desaxeitado de Internet. Para tal fin peduselles aos adolescentes que manifestaran o seu grao de acordo con catro afirmacins concretas. A escala de resposta utilizada (como nos casos anteriores) a de 1 (NADA DE ACORDO) a 5 (TOTALMENTE DE ACORDO). Os resultados acadados recllense na tboa seguinte.

55

O estudo estatstico

MEDIA

D.T.

1. Adoito subir fotos en Facebook, Tuenti 2. Algunhas das pxinas que visito non son axeitadas para a mia idade 3. Moita xente utiliza as redes sociais para ligar, tontear, etc. 4. Adoito baixar msica, pelculas, fotos, etc. de Internet

3.04 2.15 4.05 3.77

1.46 1.45 1.91 1.45

Tboa 10. Grao de acordo medio con cada afirmacin relacionada co uso perigoso de Internet

Como se pode apreciar, os adolescentes comparten a idea de que hai moita xente que utiliza as redes sociais para ligar, tontear, etc. A maiora recoece ademais que adoita baixar msica, pelculas, fotos, etc. de Internet.

Adoito baixar msica, pelculas, fotos, etc. de Internet

3,77

Moita xente utiliza as redes sociais para ligar, tontear, etc.

4,05

Algunhas das pxinas que visito non son axeitadas para a mia idade

2,15

Adoito subir fotos en Facebook, Tuenti

3,04

1 Nada de acordo

4 5 Totalmente de acordo

Figura 47. Grao de acordo medio con cada afirmacin relacionada co uso perigoso de Internet

Figura 47. Grao de acordo medio con cada afirmacin relacionada co uso perigoso de Internet
Para dispor dunha idea mis precisa da situacin actual agrupronse as repostas dos suxeitos en tres categoras: 1 (Nada de acordo), 2 e 3 (Pouco/Algo de acordo) e 4 e 5 (Bastante/Totalmente de acordo). O resultado permtenos afirmar que polo menos un 20.9% dos adolescentes recoece que algunhas das pxinas que visita habitualmente non son 59,40% Diariamente axeitadas para a sa idade, un 40.9% que adoita subir 61,50%en Facebook ou Tuenti e un 64.7% fotos que adoita baixar msica, pelculas, vdeos ou imaxes de Internet.
Semanalmente

26,80% 26,70% 8% 7,10% 5,30% 4,60% 0% 20% 40% Mulleres 60% 80% Homes 100%

Ocasionalmente

Nunca/Case nunca
56

O estudo estatstico

NADA DE ACORDO

POUCO/ALGO DE ACORDO

BASTANTE/ TOTALMENTE DE ACORDO

1. 2.

Adoito subir fotos en Facebook, Tuenti Algunhas das pxinas que visito non son axeitadas para a mia idade Moita xente utiliza as redes sociais para ligar, tontear, etc. Adoito baixar msica, pelculas, fotos, etc. de Internet

21.1% 51.4% 5.6% 12.9%

38% 27.7% 21.6% 22.4%

40.9% 20.9% 72.8% 64.7%

3.

4.

Tboa 11. Porcentaxes de acordo con diferentes afirmacins relacionadas co uso perigoso de Internet

57

O estudo estatstico

3.1.12. Perfil de risco

Coa intencin de afondar na caracterizacin dun posible perfil dos adolescentes que estaran a facer un uso perigoso de Internet, cruzronse diferentes elementos do cuestionario utilizado, obtendo algns datos adicionais de interese.

PERFIL DE RISCO DE DEPENDENCIA/USO PERIGOSO

XNERO HOMES 22% CURSO VARIABLES SOCIODEM. (prevalencia) 1 ESO 18.5% 2 ESO 23.7% PBLICOS 23% PROVINCIA A CORUA 24.4% NUNCA/CASE NUNCA 1% MENOS DE 1H/DA 14.3%% LUGO 21.5% OCASIONAL 3.1% 1-2H/DA 35.53% OURENSE 21.6% SEMANAL 13.9% PONTEVEDRA 26% DIARIA 81.9% 3 ESO 28.8% 4 ESO 27% MULLERES 27.2%

TITULARIDADE DO CENTRO PRIVADOS 28.3%

FRECUENCIA DE CONEXIN

TEMPO DE CONEXIN 2-3H/DA 28.3% MIS DE 3H/DA 21.9% A PARTIR 24H 12.8% WIFI 23.6%

HORARIO DE CONEXIN 8-14H 6% 14-16H 33% 16H-21H 55.4% 21H-24H 55.9%

LUGAR DE CONEXIN HBITOS CASA 92.3% AMIGOS/FAMILIA 23.9% S 69.8% S 53.9% USO HABITUAL DE WEB CAM S 29.3% NINGUNHA 5% UNHA 22.6% DAS 46.3% NON 70.7% MIS DE DAS 26.1% CIBER 13.7% MBIL 26.5% COLEXIO 12% NON 30.2% NON 46.1%

INTERNET NO SEU CUARTO

USO HABITUAL DE MESSENGER

REXISTRO EN REDES SOCIAIS

Tboa 12. Distribucin do grupo de risco segundo variables de interese (I)

58

O estudo estatstico

PERFIL DE RISCO DE DEPENDENCIA/USO PERIGOSO

MOTIVOS DE CONEXIN ESTUDOS MOTIVACINS 49.4% e-MAIL 53.3% S 56.2% CONTRLANTE S 51.1% PAIS S 45.9% 3.76 INFORMACIN FONTES (APRENDN) EU S 76.5% AMIGOS 45.4% PAIS/FAMILIA 32.7% COLEXIO 15.1% ACADEMIA 9.2% NON 48.5% NON 54.1% REDES SOCIAIS 94% DESCARGAS 76.4% VER SERIES 53.8% NON 42.6% XOGOS ON-LINE 30.2%

CONECTASTE TODO O QUE CHE GUSTARA?

DISCUSINS POR MOR DE INTERNET

NIVEL DE INFORMACIN MEDIO (1-5)

Tboa 13. Distribucin do grupo de risco segundo variables de interese (II)

Tal e como se pode apreciar nas tboas anteriores, a posible dependencia ou risco potencial lixeiramente maior entre as mozas que os mozos, no segundo ciclo da ESO (3 e 4) que nos primeiros cursos, e nos centros privados ou concertados. Atopronse tamn algunhas diferenzas por provincias, cunha prevalencia algo maior en Pontevedra e en A Corua. Outros datos que serven para caracterizar o grupo denominado de risco recllense no seguinte cadro.

59

O estudo estatstico

1. O 81.9% conctase todos os das a Internet. Os que non se conectan sobre todo porque non lles deixan seus pais ou porque teen outras tarefas que facer. 2. A metade (50.2%) conctase polo regular mis de 2 horas ao da. 3. Anda que os horarios de conexin son variados, a tendencia do grupo de risco a de conectarse mis tarde (o 68.7% a partir das nove da noite). 4. Xeralmente conctanse dende a sa casa (mis do 90%), e comparativamente adoitan a facelo mis dende o mbil (26.5%), ou dende calquera lugar con Wifi (23.6%). 5. Os individuos do grupo de risco acostuman ter conexin a Internet na sa propia habitacin (case o 70%). 6. Mis da metade utilizan messenger con regularidade (53.9%) e case o 30% adoita a usar cmara web. 7. O 72.4% est rexistrado en das ou mis redes sociais, xeralmente Tuenti e Facebook. 8. O 94% conctase a Internet precisamente para interactuar nas redes sociais, anda que o 76.4% tamn para descargar msica, vdeos, imaxes, etc. 9. O 42.6% manifesta que non se conecta todo o que lle gustara. 10. O 45.9% ten con relativa frecuencia problemas e discusins cos seus pais por mor de Internet, a pesar de que practicamente a metade dos individuos deste grupo de risco (48.5%) manifestan que os seus pais non os controlan nin se meten no uso que fan de Internet. 11. Consideran que posen un nivel de informacin alto de Internet e adoitan ser autodidactas (76.5%) ou aprenden grazas a amigos (45.4%).
Cadro 2. Principais trazos definitorios do grupo de risco

3.1.13. A brecha dixital

Un ltimo obxectivo do presente traballo era recoller datos (anda que s de maneira indirecta) acerca da posible existencia dunha fenda dixital na comunidade galega. Para tal fin utilizronse dous indicadores orientativos: (1) a porcentaxe de fogares con conexin a Internet e, (2) a porcentaxe de usuarios que manifesta sufrir problemas de conexin. Tal e como se recolle na tboa inferior, a porcentaxe de fogares do target ou perfil considerado que teen Internet ascende ao 88.1%. Este dato debe ser interpretado na sa xusta medida, xa que se refire unicamente a familias con nenos en idade de Ensino Secundario Obrigatorio, e nunca poboacin xeral galega. Por outra banda, mis da metade dos fogares que dispoen de conexin a Internet estaran a sufrir problemas de conexin (lenta, intermitente, ), ben de maneira habitual (9.7%) ou ocasional (42.3%).

60

O estudo estatstico

PORCENTAXE FOGARES CON CONEXIN A INTERNET 88.1%

H a b i t u a i s
FOGARES CON PROBLEMAS DE CONEXIN (9.7%)

Ocasionais
(42.3%)

Tboa 14. Indicadores indirectos da fenda dixital

A teor de ambos datos, a conclusin que podera sacarse que o nivel do estado de implantacin de Internet en Galicia est a ser avanzado, chegando de maneira masiva a boa parte dos fogares con nenos en idade de ensino secundario. Non obstante, a principal cuestin a resolver a calidade da conexin.

61

O estudo estatstico

Algunhas das pxinas que visito non son axeitadas para a mia idade

2,15

3.2 Resultados por segmentos 3.2.1 Resultados por xnero

Adoito subir fotos en Facebook, Tuenti

3,04

3.2.1.1. Hbitos de Uso de Internet

1 Nada de acordo

4 5 Totalmente de acordo

Figura 47. Grao de acordo medio O mesmo acontece co tempo que dedican do da a significativas entre mozos e mozas.con cada afirmacin relacionada co uso perigoso de Internet estar
conectados, observndose unha tendencia moi similar en ambos casos.

En primeiro lugar, no que respecta frecuencia de conexin, non se atopan diferenzas

Diariamente

59,40% 61,50% 26,80% 26,70% 8% 7,10% 5,30% 4,60% 0% 20% 40% Mulleres 60% 80% Homes 100%

Semanalmente

Ocasionalmente

Nunca/Case nunca

Figura 48. Frecuencia de uso segundo o xnero

Figura 48. Frecuencia de uso segundo o xnero

10,1% 10,9% 17,5% 17,6% 44,1% 47,5% 28,2% 24,1% 0% 20% 40% 60%

Mis de 3h/da

Entre 2 e 3h/da

Entre 1 e 2h/da

Menos de 1h/da

Mulleres 80%

Homes 100%

Figura 49. Tempo de conexin ao da segundo xnero

Figura 49. Tempo de conexin ao da segundo xnero

62

Outros Calquera lugar con

3,1% 3,3%

Mulleres

Homes

Menos de 1h/da

28,2% 24,1%

O est Mulleresu d o e s t a t s t i c o Homes

0% 20% 60% 80% 100% Polo que se refire aos lugares e horarios de40% conexin, tampouco se aprecian diferenzas significativas entre homes e mulleres, sendo en ambos casos a casa propia o lugar dende onde Figura tocante ao horario de conexin, a pauta se conectan habitualmente. No 49. Tempo de conexin ao da segundo xnero tamn moi similar, conectndose preferentemente entre as 16 e as 21h.

Outros Calquera lugar con Wifi Colexio Mbil Cafetera/Cber Casa amigos/familiares Casa propia

3,1% 3,3% 15,3% 17,9% 12,5% 11,5% 16,8% 14,8% 10,8% 12,2% 24,3% 21,1%

Mulleres

Homes

87,4% 88,8% 0% 20% 40% 60% 80% 100%

Figura 50. Lugares de conexin segundo o xnero

Figura 50. Lugares de conexin segundo o xnero

A partir das 24h Das 21 s 24h Das 16 s 21h Das 14 s 16h Das 8 s 14h 0% 4,5% 6,0% 20% 40% 60% 80% 29,8% 34,6% 5,3% 6,3% 40,6% 37,9% 58,6% 55,0% Mulleres Homes

Figura 51. Horarios de conexin segundo o xnero

Figura 51. Horarios de conexin segundo o xnero

100% 80% 60%

63

O estudo estatstico

0%

20%

40%

60%

80%

Unha cuestin especialmenteHorarios de referase ao volume o xnero Figura 51. interesante conexin segundo de adolescentes que dispoen de Internet no seu cuarto. Esta porcentaxe en termos absolutos correspondase co 55% da poboacin obxecto de estudo. A anlise realizada revela que tampouco existen diferenzas significativas entre mozos e mozas a este nivel.
100% 80% 60% 40% 20% 0% 55,1% 54,8%

Homes

Mulleres

Figura 52. de individuos que dispoen de conexin a Internet no Figura 52. PorcentaxePorcentaxe de individuos que dispoen de conexin a Internet seu cuarto no seu cuarto segundo xnero segundo xnero

3.2.1.2. Motivacins de Uso de Internet

As motivacins hora de utilizar Internet son mltiples e variadas, pero polo xeral comns a mozos e mozas: facer uso das redes sociais, descargar/baixar materiais (msica, pelculas, vdeos, imaxes, etc.), buscar informacin relacionada cos estudos e facer uso do correo electrnico. Sen embargo atpanse algunhas diferenzas significativas dignas de mencin: as mozas realizan consultas de busca de informacin relacionada cos estudos en maior medida que os mozos (2= 3.42; Sig<0.001). Tamn son as mulleres as que realizan mis visitas s sas redes sociais cando se conectan rede (2= 7.81; Sig<0.005). Son os mozos os que empregan o seu tempo en Internet para ver series, pelculas, partidos (2= 15.33; Sig<0.001), e tamn son os que mis participan en xogos on-line (2=225.16; Sig<0.001) as como en webs de apostas (2=19.06; Sig<0.001), e adoitan ler o xornal a travs da rede (2=133.26; Sig<0.001).

64

O estudo estatstico

Outras Webs apostas Facer compras Ler xornal Xogos on-line Buscar informacin de todo tipo Ver series, pelculas, Usar correo electrnico Buscar informacin relacionada cos estudos Descargas Usar redes sociais

5,4% 6,1% 0,4% 2,6% 8,6% 9,2% 4,5% 20,9% 15,1% 44,2% 40,5% 43,1%

Mulleres

Homes

41,4% 49,6% 53,8% 50,3% 54,1% 66,3%

63,3% 65,5% 87,1% 82,9% 0% 20% 40% 60% 80% 100%

Figura 53. Motivacins de uso de Internet segundo Xnero

Figura 53. Motivacins de uso de Internet segundo Xnero

3.2.1.3. Barreiras de uso de Internet

Cando se pregunta aos mozos/as que non utilizan Internet polas posibles razns, a principal resposta a non dispoibilidade de conexin en ambos casos. Tampouco se aprecian diferenzas significativas a este nivel.

65

O estudo estatstico

Desconfianza

8,1% 3,7% 6,5%

3,7%

Mulleres

Homes

Descoecemento

Desconfianza

5,6%

8,1%

Mulleres

Homes

Non me deixan meus pais

Descoecemento

6,5% 5,6%

21,0% 24,1% 24,2% 21,0%

24,1% 24,2%

Non me interesa, non me Non me deixan meus pais parece til Non teo dende onde Non me interesa, non me conectarme parece til

31,5% 35,5%
31,5%

40,7% 60%

20% 40% 35,5% Non teo dende onde0% conectarme 40,7% Figura 54. Barreiras de uso de Internet segundo o xnero
0% 20% 40%

Figura 54. Barreiras de uso de Internet segundo o xnero

60%

Por outra banda, unha elevada porcentaxe tanto de mozos como de mozas manifesta non Figura 54. Barreiras de uso de Internet segundo o xnero conectarse todo o que lle gustara. Se ben, obsrvanse diferenzas significativas (2=41.35; Sig<0.001), sendo as mozas as que amosan un maior descontento. 100%
80% 60% 40% 20% 0%
100% 80% 60% 40% 20%

30,0%
30,0%

42,5%
42,5%

Homes

Mulleres

0% Figura 55. Porcentaxe de individuos que NON se conectan todo o que lle gustara Homes segundo o xnero Mulleres

Figura 55. Porcentaxe de individuos que NON se que NON se conectanlle gustara Figura 55. Porcentaxe de individuos conectan todo o que segundo o xnero todo o que lle gustara segundo o xnero

3.2.1.4. Informacin sobre Internet

Outro dos temas a priori interesantes neste estudo era pulsar o nivel de coecementos con relacin a Internet e identificar as principais fontes de informacin que utilizan os adolescentes. A pesar de que non se atoparon diferenzas significativas entre mozos e mozas con respecto sa percepcin no nivel de coecementos que posen, os mozos cren ter un nivel de informacin lixeiramente maior.

66

Moi Alto
Moi Alto Alto Medio Baixo Moi Baixo

7,6% 14,9%

Mulleres
Mulleres

O estudo estatstico

Homes

Alto

7,6% 14,9%

37,3% 38,1%

Homes

Medio Baixo
6,3% Moi Baixo 1,0% 1,2% 5,4%

37,3% 38,1%

48,7% 39,5%
48,7%

5,4% 6,3% 1,0% 1,2%

39,5%

0%

20%

40%

60%

0% 20% 40% 60% Figura 56. Nivel de informacin percibido respecto a Internet segundo o xnero

Figura 56. Nivel de informacin percibido respecto a Internet segundo o xnero

Figura 56. Nivel de informacin percibido respecto a Internet segundo o xnero

Moi Alto 5
Moi Alto 5

Alto 4
Alto 4
3,6
3,5

Medio 3
Medio 3 Baixo 2 Moi Baixo 1

3,5

3,6

Baixo 2 Moi Baixo 1

Homes Mulleres Homes Mulleres Figura 57. Nivel de coecemento medio respecto a Internet segundo o xnero Figura 57. Nivel de coecemento medio respecto a Internet segundo o xnero Figura 57. Nivel de coecemento medio respecto a Internet segundo o xnero
Polo que se refire s fontes de informacin tanto os mozos como as mozas considranse maioritariamente autodidactas. Porn, atpanse algunhas diferenzas salientables: comparativamente as mozas acoden mis aos seus amigos (2=7.54; Sig<0.05) e ao centro escolar (2=15.42; Sig<0.001) para poerse ao da con relacin a Internet.

67

O estudo estatstico

Outras Ensinronme Outras nunha academia

Ensinronme nunha Ensinronme no colexio academia Ensinronme no amigos Por medio de colexio Por medio familiares Por medio de de amigos Por medio de familiares Aprendn eu s Aprendn eu s 0%

0,7% 2,0%
0,7% 11,7% 2,0% 9,8% 11,7%

Mulleres
Mulleres

Homes
Homes

21,8% 9,8% 15,4%

21,8% 15,4%

41,5% 35,9%
41,5% 41,4% 35,9% 39,9% 41,4% 39,9%

64,5% 65,0%

20%

40%

60%

64,5% 65,0% 80%

0% 20% 40% 60% Figura 58. Distribucin das fontes de informacin segundo o xnero 80%

Figura 58. Distribucin das fontes de informacin segundo o xnero

Outras
Outras
1,8% 3,2% 1,8%
3,2%

Figura 58. Distribucin das fontes de informacin segundo o xnero

Mulleres
Mulleres
34,7% 29,3% 34,7%
29,3% 26,6%

Homes
Homes

Como buscar informacin

Como buscar informacin

Aspectos Tcnicos
Aspectos Tcnicos

42,7%
26,6% 42,7% 47,4%

Seguridad en Internet
Seguridad en Internet

36,4%
47,4% 36,4% 47,0%

Redes sociais
Redes sociais

43,0% 47,0%

0%
0%

20%
20%

40% 43,0%
40%

60%
60%

80%
80%

Figura 59. Demanda de informacin segundo o xnero

Figura 59. Demanda de informacin segundo o xnero

No que respecta Figura 59. Demanda de informacin segundo o xnero diferenzas significativas s posibles demandas de informacin, obsrvanse entre os temas que suscitan maior interese: os aspectos tcnicos interesan mis aos mozos (2=67.16; Sig<0.001) e a seguridade e confidencialidade s mozas (2=29.11; Sig<0.001). Son as mozas tamn as que demandan mis informacin para mellorar a sas buscas de informacin na rede (2=7.73; Sig<0.05). O interese polas redes sociais compartido por ambos.

68

O estudo estatstico

3.2.1.5. Utilizacin do correo electrnico 3.2.1.5. do correo correo electrnico 3.2.1.5. UtilizacinUtilizacin doelectrnico A dispoibilidade de correo electrnico moi en ambos casos, casos, acadando A dispoibilidade de correo electrnico moi similar en ambos casos, acadando A dispoibilidade de correo electrnico moi similar similar en ambos acadando porcentaxes porcentaxes practicamente idnticas. En canto ao nmero de contas os resultados son porcentaxes practicamente ao nmero de contas nmero de son tamn similares. practicamente idnticas. En cantoidnticas. En canto ao os resultadoscontas os resultados son tamn similares. tamn similares.
100% 100% 80% 80% 60% 60% 40% 40% 20% 20% 0% 0% Homes Homes Mulleres Mulleres 89,0% 89,0% 90,7% 90,7%

Figura 60. Porcentaxe de individuos que empregan o correo o correo electrnico o xnero Figura 60. Porcentaxe de individuos que empregan electrnico segundo Figura 60. Porcentaxe de individuos que empregan o correo electrnico

segundo o xnero segundo o xnero

Mis de 5 contas Mis de 5 contas

2,0% 2,0% 3,2% 3,2% 11,9% 11,9% 17,3% 17,3% 27,1% 27,1%

Mulleres Mulleres

Homes Homes

Entre 3-5 contas Entre 3-5 contas

Dispn de 2 contas Dispn de 2 contas

h h

23,3% 23,3% 59,0% 59,0% 56,2% 56,2%

Dispn dunha soa conta Dispn dunha soa conta

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80%

Figura 61. Nmero de contas que dispoen os mozos/as segundo o xnero

Figura 61. Nmero de contas que dispoen os mozos/as segundo o xnero Figura 61. Nmero de contas que dispoen os mozos/as segundo o xnero
Polo que se refire frecuencia de consulta do correo, as respostas atopadas son moi variadas, Polo que se refire frecuencia de consulta do correo, respostas atopadas Polo que ambos frecuencia de das ou tres veces as respostas atopadas anda que o habitual ense refire casos consultaloconsulta do correo, assemana. Segundo se pode observar, o xnero independenteoda frecuenciaambos casos doconsultalo das ou tres veces son moi variadas, anda que o habitual en ambos casos consultalo das ou tres veces son moi variadas, anda que habitual en de consulta correo.

semana. Segundo se pode observar, o xnero independente da frecuencia de semana. Segundo se pode observar, o xnero independente da frecuencia de consulta do correo. consulta do correo.

69

O estudo estatstico

Mensualmente, moi de cando en vez Cada 15 das aproximadamente

24,1% 20,9% 13,2% 11,4% 19,6% 18,5% 26,0% 29,6% 17,2% 19,6%

Mulleres

Homes

Unha vez semana

2-3 veces por semana

Todos os das

0%

20%

40%

60%

80%

Figura 62. Frecuencia de consulta de correo electrnico segundo o xnero

3.2.1.6. Utilizacin do messenger e da cmara web

Figura 62. Frecuencia de consulta de correo electrnico segundo o xnero

3.2.1.6. Utilizacin do messenger e da cmara web

Polo que se refire dispoibilidade de messenger non se aprecian tampouco

Polo que se refire entre mozos de messenger que o seu uso est algo mais diferenzas significativas dispoibilidade e mozas, andanon se aprecian tampouco diferenzas significativas entre mozos e mozas, anda que o seu uso est algo mais estendido entre estas ltimas estendido entre estas ltimas (2=13.99; Sig0.01). En canto web cam, o seu uso (2=13.99; Sig<0.01). En canto web cam, o seu uso habitual moi baixo tanto entre os homes habitual mulleres. como entre as moi baixo tanto entre os homes como entre as mulleres.

Mulleres
43,1% Utiliza messenger habitualmente 34,5%

Homes

90,6% Dispn de messenger 87,5%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Figura 63. Utilizacin do messenger segundo xnero

Figura 63. Utilizacin do messenger segundo xnero

Mulleres

Homes

11,8%
70
Utiliza web cam habitualmente

12,6%

O estudo estatstico

Mulleres

Homes

11,8%
Utiliza web cam habitualmente

12,6%

65,7%
Dispn de web cam

60,6%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Figura 64. Utilizacin da web cam segundo o xnero

3.2.1.7. As redes sociais

3.2.1.7. As redes Figura 64. Utilizacin da web cam segundo o xnero sociais

O nivel de coecemento das redes sociais entre os estudantes de ESO

O nivel de coecemento das redes sociais entre dos mozos como ESO na comunidade galega moi elevado, tanto no caso os estudantes de das na comunidade galega moi elevado, tanto no caso dos mozos como das mozas. Tuenti e mozas. Tuenti e Facebook son claramente as das redes mis coecidas, seguidas de Facebook son claramente as das redes mis coecidas, seguidas de MySpace. Tampouco se atopan MySpace. Tampouco se atopan diferenzas con relacin ao rexistro nestas. diferenzas con relacin ao rexistro nestas.

Outras

39,8% 34,3%

Mulleres

Homes

MySpace 54,9% 56,3%

70,2% 69,2%

Twitter

Facebook

92,5% 91,3% 96,7% 96,7%

Tuenti

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Figura 65. Coecemento das diferentes redes sociais segundo o xnero

Figura 65. Coecemento das diferentes redes sociais segundo o xnero

Outras 7,1% 9,2%

35,0% 29,1%

Mulleres

Homes

MySpace

71

Figura 65. Coecemento das diferentes redes sociais segundo o xnero

2 O estudo estatstico

Outras 7,1% 9,2% 12,7% 16,0%

35,0% 29,1%

Mulleres

Homes

MySpace

Twitter

Facebook

56,5% 57,5% 81,0% 81,7% 0% 20% 40% 60% 80% 100%

Tuenti

Figura 66. Rexistro nas diferentes redes sociais segundo o xnero

14,1% 17,5% 41,0% 38,3% 29,4% 30,0% 15,6% 14,2%

Figura 66. Rexistro nas diferentes redes sociais segundo o xnero

Mulleres

Homes

Rexistrado en tres ou mis

Rexistrado en das redes sociais

Rexistrado nunha rede social

Non est rexistrado en ningunha

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Figura 67. Nmero de redes sociais nas que ests rexistrado segundo o xnero
Cando se pregunta de maneira espontnea polas principais motivacins que os levan a facer uso das redes sociais, a pauta de resultados son similares en ambos casos, aludindo sobre todo a das Cando se pregunta de maneira espontnea polas principais motivacins que os cuestins: falar con amigos e familiares e ver fotos, chatear e facer comentarios. Cmpre levan facer uso das redes daran a pauta de resultados todo o que interaccin sinalar nonaobstante que as mozas sociais,unha importancia maior a son similares aen ambos en si mesma (posibilidade de ver fotos, chatear e facerfalar con amigos e familiares e ver casos, aludindo sobre todo a das cuestins: comentarios, non perder contacto coa xente, murmurar, colgar fotos, facer comentarios. Cmpre sinalar non obstante que as mozas fotos, chatear e ), mentres que comparativamente os mozos participaran mais en xogos on-line. daran unha importancia maior a todo o que a interaccin en si mesma (posibilidade

Figura 67. Nmero de redes sociais nas que ests rexistrado segundo o xnero

de ver fotos, chatear e facer comentarios, non perder contacto coa xente, murmurar,
72

colgar fotos, ), mentres que comparativamente os mozos participaran mais en xogos on-line.

O estudo estatstico

Outras

16,60% 15,60% 4,7% 3,90% 3,8% 5,50% 6,8% 10,60% 11,4% 7% 11,5% 7,40% 9,7% 10,30% 12,6% 10,7% 14,0% 12,5% 22,6% 11,4% 36,5% 30,7%

Mulleres

Homes

Resolver temas de clase (apuntes, exames, )

Para quedar con xente

Participar en xogos

Murmurar

Colgar fotos, vdeos, etc.

Facer novos amigos

Falar GRATIS cos amigos

Diversin, ocio

Non perder contacto cos que non vexo a mido

Ver fotos, chatear, comentar

Falar con amigos familiares

68,0% 67,0%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

Figura 68. Motivacins do uso das redes sociais segundo o xnero

Figura 68. Motivacins do uso das redes sociais segundo o xnero

Ademais, como se pode observar nas figuras seguintes, o tipo de contactos que teen mozos e mozas a travs das redes sociais similar, anda que comparativamente as mozas presentan mis contactos do seu mesmo sexo (2=38.01; Sig<0.001). Ademais, como se pode observar nas figuras seguintes, o tipo de contactos que

teen mozos e mozas a travs das redes sociais similar, anda que comparativamente as mozas presentan mis contactos do seu mesmo sexo (2=38.01; Sig0.001).

73

O estudo estatstico

Mis ou menos por igual

84,1% 85,0% 84,1% 13,2% 7,6% 13,2%

Mis ou menos por igual

Mulleres

85,0%

Mulleres
Homes

7,6% 2,7%
7,3% 2,7%

Mulleres 40% 60% Mulleres

Homes 80% Homes 100%

Homes

0%

20% 7,3%

Figura 69. Distribucin de contactos por sexo segundo o xnero

Figura 69. Distribucin de contactos por sexo segundo o xnero

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Figura 69. Distribucin de contactos por sexo segundo o xnero

89,1% 89,7% 89,1% 1,2% 0,8% 1,2%

Mis ou menos por igual

Mis ou menos por igual

Menores ca min

89,7%

Menores ca min
Maiores ca min

0,8%9,7%
9,5% 9,7%

Mulleres 40% 60% Mulleres

Homes 80% Homes 100%

Maiores ca min 0%

20% 9,5%

Figura 70. Distribucin de contactos por idade segundo o xnero

0% 20% 60% 80% 100% Figura 70. Distribucin de contactos40% idade segundo o xnero por

Cando se pregunta acerca do contacto de maior idade as respostas de mozos e mozas son Figura 70. Distribucin de contactos por idade segundo o xnero moi similares. No caso dos varns a porcentaxe de individuos que teen polo menos un contacto maior de 30 anos de 23.7%, mentres que no caso das mulleres de 22.2%.

Cando se pregunta acerca do contacto de maior idade as respostas de mozos e mozas son moi similares. No caso dos varns redes sociais 3.2.1.8. Actitudes e crenzas cara Internet e as a porcentaxe de individuos que teen

Cando se pregunta acerca do contacto de maior idade as respostas de mozos e polo menos un contacto maior de 30 anos de 23.7%, mentres que no caso O tipo mozas de actitudes e crenzas que manteen os mozos e as mozasindividuos que teen redes son moi similares. No caso dos varns a porcentaxe de cara a Internet e s das mulleres de 22.2%. se aprecian diferenzas salientables no que se refire a algunhas sociais moi similar. Unicamente polo menos un contacto maior de 30 anos de 23.7%, mentres que no caso cuestins concretas: as mozas son as que amosan unha maior predileccin por facer comentarios en das mulleres de 22.2%. Facebook ou Tuenti e recibir respostas, e son tamn as que atriben un maior risco ou perigosidade s redes sociais. Pola sa parte, os mozos amsanse mis seguros no uso de Internet, agrdalles mis o anonimato que lles proporciona e consideran esta unha boa maneira de facer amigos/as.

74

O estudo estatstico

Navegar por Internet parceme seguro Internet parceme unha fonte excelente para conseguir informacin Gstame o anonimato que me brinda Internet Gstame facer comentarios en Facebook, Tuenti e que me respondan a eles Na mia opinin as redes sociais son unha perda de tempo s veces sntome mis cmodo chateando polo Facebook, Tuenti, que falando cara a cara coa xente Internet supn unha boa maneira de estar ao da en moitas cousas Algns dos meus amigos/as fan un uso excesivo ou pouco axeitado de Internet e as redes sociais Creo que cada vez hai mis xente da mia idade enganchada a Internet e as redes sociais Internet axdame nos estudios

2,9 3,1

Mulleres Homes
4,3 4,4

2,7 2,9 3,8 3,5 1,7 1,9 2,6 2,5 4,0 4,1 3,7 3,6 4,4 4,3 3,8 3,8 2,4 2,2 3,0 3,1 3,4 3,6

Na mia opinin as redes sociais son un perigo Gstame agregar cada vez mis amigos ao meu perfil de Facebook, Tuenti, Internet e as redes sociais son unha boa maneira de coecer xente e facer amigos/as

Nada de acordo

Totalmente de acordo

FiguraFigura 71. Grao de medio coas diferentes afirmacins segundo o xneroxnero 71. Grao de acordo acordo medio coas diferentes afirmacins segundo o

3.2.1.9. O papel dos pais

A nivel xeral pidose comprobar que tan s no 46% dos casos exista un control por parte dos pais no uso de Internet. Este control sera significativamente maior no caso das mozas (2=42.14; Sig<0.001).

75

caso das mozas (2=42.14; Sig0.001).

O estudo estatstico

100%
100% 80% 80% 60% 60% 40% 40% 20% 20% 0% 0%

39,5%
39,5%

52,5%
52,5%

Figura 72. Control dos pais respecto ao uso de Internet segundo o xnero Figura 72. Control dos pais respecto ao uso de Internet segundo o xnero Figura 72. Control dos pais respecto ao uso de Internet segundo o xnero Un dato complementario o 24.8% das das mozas que utilizan Internet Un dato complementario queque o 24.8% mozas que utilizan Internet manifestan Un dato complementario seu o 24.8% das mozas ocasin), o que representa ter discusins cos seus pais cos quepais polo seu nalgunha que utilizan Internet manifestan ter discusins polo seususo (en moitas ou uso (en moitas ou nalgunha manifestan ter discusins cos s mozos (2=21.64; Sig<0.001), moitas ou nalgunha unha diferenza significativa con respectoseus pais polo seu uso (en onde a porcentaxe tan ocasin), o que representa unha diferenza significativa con respecto s mozos s dun 17.1%.que representa unha diferenza significativa con respecto s mozos ocasin), o

Homes Homes

Mulleres Mulleres

(2=21.64; Sig0.001), onde a porcentaxe tan s dun 17.1%. (2=21.64; Sig0.001), onde a porcentaxe tan s dun 17.1%.
1,1% Ns/Nc 1,1% Ns/Nc 1,2% 1,2% Nunca Nunca Case Nunca Case Nunca Si, de cando enen vez Si, de cando vez Si,Si, moitas veces moitas veces
0%0%

43,1% 43,1% 46,9% 46,9% 30,9% 30,9% 34,8% 34,8% 17,1% 17,1% 12,1% 12,1% 7,7% 7,7% 5,0% 5,0%
20% 20% 40% 40% Mulleres Mulleres Homes Homes 60%60% 80% 80% 100% 100%

Figura 73. Porcentaxe de individuos que tiveron discusins por Internet segundo o xnero

Figura 73. Porcentaxe dede individuos que tiveron discusins por Internet segundo o xnero Figura 73. Porcentaxe individuos que tiveron discusins por Internet segundo o xnero

3.2.1.10. Posible ciberdependencia

A puntuacin media na escala de dependencia similar en ambos casos (35.5 no caso dos mozos e 37.2 no das mozas), non obstante, a porcentaxe de individuos en risco de dependencia 5 puntos maior entre as mulleres (2=8.51; Sig<0.001).

76

individuos en risco de dependencia 5 puntos maior entre as mulleres (2=8.51; Sig0.001).

100% 80% 100% 60% 80% 40% 60% 20% 40% 0% 20%
O estudo estatstico 2

35,5%

37,2%

35,5%
Homes

37,2%
Mulleres

Figura 74. Nivel de dependencia medio estimado segundo o xnero 0% Figura 74. Nivel de dependencia medio estimado segundo o xnero
100% 80% 100% 60% 80% 40% 60% 20% 40% 0% 20%
Homes Mulleres Figura 74. Nivel de dependencia medio estimado segundo o xnero

22,0%

27,2%

22,0%
Homes

27,2%
Mulleres

Figura 75. Porcentaxe de individuos en risco de dependencia segundo o xnero 0%

Homes Mulleres

Figura 75. Porcentaxe de individuos en risco de dependencia segundo o xnero

3.2.1.11Figura 75. Porcentaxe de individuos en risco de dependencia segundo o xnero Usos potencialmente perigosos
En canto aos usos perigosos concretos da rede, os mozos recoecen en maior medida entrar en pxinas pouco axeitadas para a sa idade (t=13.45; p<0.01), mentres que as mozas recoecen en maior medida subir fotos nas redes sociais (t=-10.02; p<0.01).

77

O estudo estatstico

Adoito baixar msica, pelculas, fotos, etc. de Internet

3,8 3,8 4,0 4,1 1,8 2,5 3,3 2,7

Moita xente utiliza as redes sociais para ligar, tontear, etc.

Algunhas das pxinas que visito non son axeitadas para a mia idade

Adoito subir fotos en Facebook, Tuenti

Mulleres Homes 4 5

Nada de acordo

Totalmente de acordo

Figura 76. Grao de acordo medio con cada afirmacin relacionada co uso perigoso de Internet Figura 76. Grao de acordo medio con cada afirmacin relacionada co uso perigoso de segundo o xnero

3.2.2. Resultados por ciclo

Internet segundo o xnero

3.2.2.1.Hbitos de 3.2.2. Resultados por ciclo uso de Internet

3.2.2.1.Hbitos de uso de Internet

En primeiro lugar, no que respecta frecuencia de conexin, atpanse

En primeiro lugar, no que respecta frecuencia de conexin, atpanse diferenzas significativas entre o 1 e o 2 ciclo da ESO. Os estudantes de 2 ciclo conctanse mis a diario (69.9%). O 32.7% dedica tempo de conexin, a Internet. En definitiva, de 2h. frecuencia mesmo acontece co mis de 2h. ao da onde un 32.7% dedica mistanto aao da a Internet. En definitiva, tanto a frecuencia (2=103.92; de conexincomo o tempo de conexin (2=103.92; Sig0.001), como o tempo Sig<0.001), (2=31.09; Sig0.001), (2=31.09; Sig<0.001), aumentaran significativamente coa idade.

diferenzas significativas entre o 1 e o 2 ciclo da ESO. Os estudantes de 2 ciclo

conctanse mis a diario (69.9%). O mesmo acontece co tempo de conexin, onde un

aumentaran significativamente coa idade.

Diariamente

69,9% 51,3% 23,1% 30,4% 4,7% 10,8% 2,3% 7,5% 0% 20% 40% 60%

Semanalmente

Ocasionalmente Nunca/Case nunca

2 Ciclo 80%

1 Ciclo 100%

Figura 77. Frecuencia de uso segundo o ciclo

Figura 77. Frecuencia de uso segundo o ciclo

78

Mis de 3h/da

12,2%

Figura 77. Frecuencia de uso segundo o ciclo

O estudo estatstico

Mis de 3h/da

12,2% 8,6% 20,5% 14,3% 45,4% 46,3% 21,9% 30,8% 0% 20% 40% 60% 2 Ciclo 80% 1 Ciclo 100%

Entre 2 e 3h/da

Entre 1 e 2h/da

Menos de 1h/da

en ambos casos Figura 78. Tempo de conexin ao da segundo dende onde se conectan a a casa propia claramente o principal lugar o ciclo Internet, polo xeral os maiores tenden a utilizar en maior medida todo o abano de Polo que se refire aos lugares e horarios de conexin, tamn se aprecian Polo que de conexin anda que comparativamenteconexin, tamn se aprecian diferenzas opcins se refire aos lugares e horarios de mis o mbil (2=22.46; Sig0.001), diferenzas significativas entre os estudantes da ESO. 2 ciclo da ESO. ambos de que significativas entre os estudantes de 1 e 2 ciclode 1 e A pesar2de que enA pesarcasos a casa a conexin Wifi (2=15.15; Sig0.001) e incluso a escola ( =8.96; Sig0.005), o que propia claramente o principal lugar dende onde se conectan a Internet, polo xeral os maiores tenden denota un medida todo autonoma. a utilizar en maiormaior grao deo abano de opcins de conexin anda que comparativamente mis o mbil (2=22.46; Sig<0.001), a conexin Wifi (2=15.15; Sig<0.001) e incluso a escola (2=8.96; Sig<0.005), o que denota un maior grao de autonoma.

Figura 78. Tempo de conexin ao da segundo o ciclo

Outros Calquera lugar con Wifi Colexio Mbil Cafetera/Cber Casa amigos/familiares Casa propia

2,2% 4,2% 19,6% 13,5% 14,0% 9,9% 19,4% 12,1% 10,5% 12,6% 21,7% 23,8%

2 Ciclo

1 Ciclo

90,2% 86,0% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Figura 79. Lugares de conexin segundo ciclo

Figura 79. Lugares de conexin segundo ciclo

No tocante aos horarios de conexin, obsrvanse tamn diferenzas significativas. A pesar de No a principal franxa horaria de conexin, obsrvanse 16h e 21h, obsrvase que nos dous casos tocante aos horarios de conexin a tarde, entre as tamnas diferenzas que a medida que avanza o da son os estudantes deasegundo ciclo os horaria dese conectan.aEntre significativas. A pesar de que nos dous casos principal franxa que mis conexin as 21 etarde,adoitara conectarse un 49.7% (2= 105.63; Sig<0.001), eavanza odas 24h un 7.1% 24h entre as 16h e as 21h, obsrvase que a medida que a partir da son os (2=6.90; Sig<0.005). estudantes de segundo ciclo os que mis se conectan. Entre as 21 e 24h adoitara

conectarse un 49.7% (2= 105.63; Sig0.001), e a partir das 24h un 7.1% (2=6.90; Sig0.005).

79

O estudo estatstico

Das 21 s 24h Das 16 s 21h

28,4%

49,7% 52,8%

61,0%

A partir das 24h Das 14 s 16h Das 21 s 24h Das 8 s 14h Das 16 s 21h 0% Das 14 s 16h Das 8 s 14h

7,1% 4,5%
4,6% 6,0% 10% 20%

34,6% 29,7%

28,4%
30% 40% 50%

49,7%
2 Ciclo 1 Ciclo 80%

52,8% 60%

70% 61,0%

Figura 80. Horarios de conexin segundo o ciclo 34,6%

29,7% 4,6% 6,0% 0% 10% 20% 30% 40% 50%

2 Ciclo 60%

1 Ciclo 70% 80%

Outra cuestin interesante referase ao volume de adolescentes que dispoen de Internet no seuFigura 80. Horarios realizada revelou que ciclo cuarto. A anlise de conexin segundo o tamn existen diferenzas Figura 80. Horarios de conexin segundo o ciclo significativas segundo o ciclo, sendo os estudantes de 3 e 4 da ESO os que mis dispoen de Internet no seu cuarto (2=4.26; de adolescentes que dispoen 63.2%. Outra cuestin interesante referase ao volume Sig0.05), en concreto, ata un de Internet no seu cuarto. A anlise realizada revelou que tamn existen diferenzas significativas segundo o ciclo, sendo os estudantes de 3 e 4 da ESO os que mis dispoen de Internet no seu cuarto (2=4.26; Outra cuestin interesante referase ao volume de adolescentes que dispoen Sig<0.05), en concreto, ata un 63.2%. de Internet no seu cuarto. A anlise realizada revelou que tamn existen diferenzas

significativas segundo 100% o ciclo, sendo os estudantes de 3 e 4 da ESO os que mis dispoen de Internet no seu cuarto (2=4.26; Sig0.05), en concreto, ata un 63.2%. 80%
60% 40% 20% 100% 0% 80% 58,8% 63,2%

1 Ciclo

2 Ciclo

60% individuos Figura 81. Porcentaxe de Internet noque dispoen de conexin a Internet no seu cuarto a seu cuarto segundo o ciclo segundo o ciclo 63,2% 40% 58,8%

Figura 81. Porcentaxe de individuos que dispoen de conexin

3.2.2.2. Motivacins de 20% de Internet uso

En canto s motivacins hora de utilizar Internet, anda que a pauta atopada moi similar, 0% 1 Ciclo 2 Ciclo si se observan algunhas diferenzas de grao. En concreto, os/as mozos/as de 2 ciclo faran un aproveitamento maior das potencialidades de Internet, na medida en que realizan buscas de Figura 81. Porcentaxe de individuos que dispoen de conexin a Internet no seu cuarto informacin de todo tipo en maior medida que os do 1 ciclo (2=20.98; Sig<0.001), realizan mis segundo o ciclo visitas s sas redes sociais cando se conectan a Internet (2= 66.74; Sig<0.001), ven series, pelculas, partidos (2=32.21; Sig<0.001) realizan descargas a travs da rede (2=68.39; Sig<0.001), fan compras (2= 18.67; Sig<0.001) e len o xornal (2=9.18; Sig<0.005). Non obstante, curiosamente son os estudantes de 1 ciclo os que participan comparativamente mis en xogos on-line (2=19.65; Sig<0.001), ata un 34.1%.

80

curiosamente son os estudantes de 1 ciclo os que participan comparativamente mis en xogos on-line (2=19.65; Sig0.001), ata un 34.1%.
O estudo estatstico 2

Outras Webs apostas Facer compras Ler xornal Xogos on-line Buscar informacin de todo tipo Ver series, pelculas, Usar correo electrnico Buscar informacin relacionada cos estudos Descargas Usar redes sociais

5,7% 5,9% 1,7% 1,3% 11,5% 6,2% 14,8% 10,5% 25,5% 34,1%

2 Ciclo

1 Ciclo

46,5% 36,9% 51,4% 39,4% 51,7% 52,4% 61,7% 58,7% 55,8% 72,6% 91,1% 78,7% 0% 20% 40% 60% 80% 100%

3.2.2.3. Barreiras de uso de Internet de Internet segundo o ciclo Figura 82. Motivacins de uso Figura 82. Motivacins de uso de Internet segundo o ciclo Cando se pregunta aos/as mozos/as que non utilizan Internet polas posibles razns, a principal resposta Internet 3.2.2.3. Barreiras de uso deen ambos ciclos a non dispoibilidade de conexin.
Cando se pregunta aos/as mozos/as que non utilizan Internet polas posibles razns, a principal Internet, as como a a non dispoibilidade de conexin. Anda as entre os mis novos/as resposta en ambos ciclosdesconfianza. comparativamente maior a falla de interese cara a Internet, as como a desconfianza.

Anda as entre os mis novos/as comparativamente maior a falla de interese cara a

Outras Desconfianza Descoecemento Non me deixan meus pais Non me interesa, non me parece til Non teo dende onde conectarme 0% 0,0%

14,8% 19,1% 7,9%

2 Ciclo

1 Ciclo

3,7% 6,7% 22,2% 22,5% 14,8% 31,5% 34,8% 20% 40% 48,1% 60%

Figura 83. Barreiras conexin a Internet segundo o ciclo

Figura 83. Barreiras conexin a Internet segundo o ciclo 81

O e Por doutra a t s t i c o s t u o e s t banda,

unha porcentaxe relativamente elevada de mozos/as tanto de

1 como de 2 ciclo manifesta non conectarse todo o que lle gustara.

Por outra banda, unha porcentaxe relativamente elevada de mozos/as tanto de 1 como de 2 ciclo manifesta non conectarse todo o que lle gustara.
100% 80% 60% 40% 20% 0% 1 Ciclo 2 Ciclo
Figura 84. Porcentaxe de individuos que NON se conectan todo Figura 84. Porcentaxe de individuos que NON se conectan todo o que lle gustara o que lle gustara segundo o ciclo 3.2.2.4. Informacin sobre Internet

38,1%

34,3%

segundo o ciclo

correspondentes atopouse que os estudantes de 2 ciclo consideran estar algo mellor

No que respecta informacin sobre Internet, anda que as anlises correspondentes informados que os de 1 ciclo (2=11.20; Sig0.05), tras realizar posiblemente menos do

3.2.2.4. Informacin sobre Internet

No que respecta informacin sobre Internet, tras realizar as anlises

que puidera agardarse, xa que en termos cuantitativos as diferenzas son escasas. 2

atopouse que os estudantes de 2 ciclo consideran estar algo mellor informados que os de 1 ciclo ( =11.20; Sig<0.05), anda que posiblemente menos do que puidera agardarse, xa que en termos cuantitativos as diferenzas son escasas.

Moi Alto Alto Medio Baixo Moi Baixo

11,1% 11,4%

2 Ciclo

1 Ciclo

39,6% 35,8% 44,0% 44,2% 4,5% 7,1% 0,8% 1,5%

0%

20%

40%

60%

Figura 85. Nivel de informacin percibido respecto a Internet segundo ciclo

Figura 85. Nivel de informacin percibido respecto a Internet segundo ciclo

Moi Alto 5

Alto 4 Medio
3 3,5 3,6

82

Figura 85. Nivel de informacin percibido respecto a Internet segundo ciclo

O estudo estatstico

Moi Alto 5

Alto 4 Medio 3 Baixo 2 Moi Baixo 1 1 Ciclo 2 Ciclo

Figura 86. Nivel Nivel de coecemento medio respecto a Internet segundo ciclo Figura 86. de coecemento medio respecto a Internet segundo ciclo
3,5 3,6

Polo que se refire s fontes de informacin, os/as mozos/as de 2 ciclo son mis autodidactas Polo que se refire s fontes de informacin, os/as mozos/as de 2 ciclo son 2 ( =62.56; Sig<0.001) e Sig0.001), mentres que mis aos seus amigostamn autodidactas, amigos (2=48.27; acoden 2comparativamente os de 1 ciclo son ( =48.27; Sig<0.001), mis autodidactas ( =62.56; Sig0.001) e acoden comparativamente mis aos seus mentres que os de 1 ciclo son tamn autodidactas, pero acoden moito tamn aos seus familiares pero acoden moito tamn aos seus familiares (2=10.54; Sig0.005). (2=10.54; Sig<0.005).
2

Outras Ensinronme nunha academia Ensinronme no colexio Por medio de amigos Por medio de familiares Aprendn eu s

1,6% 1,1% 10,7% 10,8% 19,6% 17,6%

2 Ciclo

1 Ciclo

45,8% 31,8% 37,3% 43,9% 57,0% 72,7%

0%

10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80%

Figura 87. Distribucin das fontes de informacin segundo ciclo Figura 87. Distribucin das fontes de informacin segundo ciclo

Outras

2,3% 2,6% 30,8% 33,2% 38,7% 30,7%

2 Ciclo

1 Ciclo

Cmo buscar informacin

Aspectos Tcnicos

83
Seguridade en Internet
47,4%

Figura 87. Distribucin das fontes de informacin segundo ciclo

2 O estudo estatstico

Outras

2,3% 2,6% 30,8% 33,2% 38,7% 30,7%

2 Ciclo

1 Ciclo

Cmo buscar informacin

Aspectos Tcnicos

Seguridade en Internet

47,4% 36,5% 43,7% 46,2%

Redes sociais

0%

20%

40%

60%

80%

Figura 88. Demandas de informacin segundo ciclo

Figura 88. Demandas de informacin segundo ciclo

No que respecta s posibles demandas de informacin, obsrvanse diferenzas significativas entre No temas que suscitan maior interese: osde informacin, obsrvanse diferenzas e a os que respecta s posibles demandas aspectos tcnicos (2=16.50; Sig<0.001) seguridade entre os temas que suscitan maior interese: os aspectos tcnicos significativase confidencialidade en Internet (2=28.09; Sig<0.001) son os mis demandados polos estudantes de 3 e 4 da ESO. O interese polas redes sociais compartido por ambos ciclos. 2 2

( =16.50; Sig0.001) e a seguridade e confidencialidade en Internet ( =28.09; 3.2.2.5. Utilizacin do correo electrnico

3.2.2.5. Utilizacin do correo electrnico

A dispoibilidade de correo electrnico significativamente maior (2=57.10;

A dispoibilidade de correo electrnico significativamente maior (2=57.10; Sig<0.001) Sig0.001) no caso dos estudantes de 2 ciclo (94.6% fronte a un 85.2%). En canto no caso dos estudantes de 2 ciclo (94.6% fronte a un 85.2%). En canto ao nmero de contas os ao nmero de contas os resultados son similares. resultados son similares.
100% 80% 60% 40% 20% 0%
1 Ciclo 2 Ciclo
Figura 89. Porcentaxe de que empregan o correo Figura 89. Porcentaxe de individuosindividuos que empregan o electrnico correo electrnico segundo o ciclo segundo o ciclo

85,2%

94,6%

Mis de 5 contas
84

2,3% 3,0% 15,1%

2 Ciclo

1 Ciclo

Entre 3-5 contas

Figura 89. Porcentaxe de individuos que empregan o correo electrnico segundo o ciclo

O estudo estatstico

Mis de 5 contas

2,3% 3,0% 15,1% 13,9% 27,0% 23,2%

2 Ciclo

1 Ciclo

Entre 3-5 contas

Dispn de 2 contas

Dispn dunha soa conta

55,6% 59,9%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

Polo que se refire de frecuenciaque dispoen os/as correo, as respostas atopadas Figura 90. Nmero contas das de consulta do mozos/as segundo o ciclo Figura 90. Nmero de contas das que dispoen os/as mozos/as segundo o ciclo son moi variadas, pero obsrvase que neste caso son os estudantes de 1 ciclo os que Polo Polo oque correo cunha de consulta maior (2 as respostas atopadas son moi variadas, que refire frecuencia frecuencia consulta do correo, as respostas atopadas consultan se seu se refire frecuencia dedo correo,=15.59; Sig0.005), posiblemente
pero obsrvase que neste caso son os estudantes de 1 son os estudantes deo seu correo que son moi variadas, pero obsrvase que neste caso ciclo os que consultan 1 ciclo os cunha frecuencia maior (2=15.59; Sig<0.005), posiblemente porque os de segundo ciclo tean un maior consultan o seu correo cunha frecuencia maior (2=15.59; Sig0.005), posiblemente abano de alternativas.

porque os de segundo ciclo tean un maior abano de alternativas.

porque os de segundo ciclo tean un maior abano de alternativas.

Mensualmente, moi de cando en vez Cada 15 das aproximadamente
12,7% 11,9% 19,6% 18,4%

25,4% 19,3%

2 Ciclo 1 Ciclo

Unha vez semana

2-3 veces por semana

16,9% 20,1%

25,4% 30,3%

Todos os das

0%

10%

20%

30%

40%

Figura 91. Frecuencia de consulta de correo electrnico segundo o ciclo

Figura 91. Frecuencia de consulta de correo electrnico segundo o ciclo

3.2.2.6. Utilizacin do messenger e da cmara web

Polo que se refire dispoibilidade e uso do Messenger, aprcianse diferenzas significativas a nivel de dispoibilidade (2=37.98; Sig<0.001), pero non de uso. O mesmo sucede coa web cam (2=6.87; Sig<0.01). Son os/as mozos/as de segundo ciclo da ESO os que mis dispoen de messenger e cmara web, pero sanos por igual.

85

igual.
2 O estudo estatstico

2 Ciclo

1 Ciclo

38,1% 39,5%
38,1%
2 Ciclo 1 Ciclo

Utiliza messenger habitualmente

Utiliza messenger habitualmente 39,5%

93,1% 85,1%
93,1%

Dispn de messenger

Dispn de messenger0%

20%

40%

60%

80%

100% 85,1%

Figura 92. Utilizacin do messenger segundo o ciclo

0% 20% 40% 60%
Figura 92. Utilizacin do messenger segundo o ciclo

80%

100%

Figura 92. Utilizacin do messenger segundo o ciclo

2 Ciclo
11,8%
Utiliza web cam habitualmente

1 Ciclo

12,6%
11,8%
Utiliza web cam habitualmente

2 Ciclo

1 Ciclo

12,6%
Dispn de web cam

65,8% 60,6% 65,8%

Dispn de web cam

0%

20%

40%

60% 60,6% 80%

100%

Figura 93. Utilizacin da web cam segundo o ciclo

Figura 93. Utilizacin da web cam segundo o ciclo

3.2.2.7. As redes sociais

0%

20%

40%

60%

80%

100%

O nivel de coecemento das redes sociais entresegundo o ciclo de ESO na comunidade Figura 93. Utilizacin da web cam os estudantes galega moi elevado, tanto no 1 como no 2 ciclo. Tuenti e Facebook son claramente as das redes mis coecidas, seguidas de Twitter. Obsrvanse, non obstante, certas diferenzas de grao. Polo xeral os estudantes de 2 ciclo teen un coecemento significativamente maior de todas as redes, o mesmo que acontece co rexistro nestas.

86

acontece co rexistro nestas. acontece co rexistro nestas.

O estudo estatstico

Outras Outras MySpace MySpace Twitter Twitter Facebook Facebook Tuenti Tuenti

32,3% 32,3% 41,7% 41,7% 44,9% 44,9%

2 Ciclo 1 Ciclo 2 Ciclo 1 Ciclo

66,6% 66,6% 77,0% 77,0%

62,5% 62,5%

0%

Figura 94. Coecemento das diferentes redes sociais segundo o ciclo Figura 94. Coecemento das diferentes redes sociais segundo o ciclo Figura 94. Coecemento das diferentes redes sociais segundo o ciclo
Outras 26,6% 9,3% 7,0%9,3% 7,0% 13,9% 14,7% 13,9% 14,7% 50,3% 37,5% 26,6% 37,5%

0%

20% 20%

40% 40%

60% 60%

95,7% 88,2% 95,7% 88,2% 99,2% 94,2% 99,2% 94,2% 80% 100%

80%

100%

2 Ciclo

1 Ciclo

Outras
MySpace

2 Ciclo

1 Ciclo

MySpace
Twitter

Twitter
Facebook

63,8%

Facebook
Tuenti

63,8%
71,4% 91,5%

50,3% 71,4% 80%

Tuenti 0%

91,5%

20%

40%

60%

100%

Figura 95. Rexistro nas diferentes redes sociais segundo ciclo

0% 20% 40% 80% Figura 95. Rexistro nas diferentes redes60% sociais segundo ciclo 100%

Figura 95. Rexistro nas diferentes redes sociais segundo ciclo

87

O estudo estatstico

Rexistrado en tres ou mis

16,5% 15,2% 46,5% 32,9% 31,2% 28,2% 5,8% 23,7%

2 Ciclo

1 Ciclo

Rexistrado en das redes sociais

Rexistrado nunha rede social

Non est rexistrado en ningunha

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Figura 96. Nmero de redes sociais nas que ests rexistrado segundo o ciclo
A cantidade de redes sociais s que estn conectados/as si depende do ciclo. Os estudantes de 3 e 4 de ESO estn comparativamente rexistrados en maior nmero desi depende os de 1 ciclo A cantidade de redes sociais s que estn conectados/as redes que do ciclo. 2 ( =155.86; Sig<0.001). Cando se pregunta polas principais motivacins que os levan a facer uso das redes sociais, a pauta de resultados similar en ambos casos, aludindo sobre todo a das cuestins: falar con amigos e familiares e ver fotos, chatear e facer comentarios.os levan sinalar, non obstante, Cando se pregunta polas principais motivacins que Cmpre a facer uso das que os estudantes de 2 ciclo daran unha importancia maior a todo o que a interaccin en si redes sociais, a pauta de resultados similar en ambos casos, aludindo sobre todo a mesma, as como a facer novos amigos. Comparativamente os que cursan 1 ciclo participaran mais das cuestins: falar con amigos e familiares e ver fotos, chatear e facer en xogos on-line.

Figura 96. Nmero de redes sociais nas que ests rexistrado segundo o ciclo

Os estudantes de 3 e 4 de ESO estn comparativamente rexistrados en maior nmero de redes que os de 1 ciclo (2=155.86; Sig0.001).

comentarios. Cmpre sinalar, non obstante, que os estudantes de 2 ciclo daran unha importancia maior a todo o que a interaccin en si mesma, as como a facer

novos amigos. Comparativamente os que cursan 1 ciclo participaran mais en xogos on-line.

88

O estudo estatstico

Outras

16,5% 15,7% 4,2% 4,5% 4,9% 4,4% 7,2% 10,2% 12,9% 5,2% 10,1% 8,8% 12,9% 6,8% 12,7% 10,5% 13,8% 12,7% 17,7% 16,5% 27,3%

2 Ciclo

1 Ciclo

Resolver temas de clase (apuntes, exames, )

Para quedar con xente

Participar en xogos

Murmurar

Colgar fotos, vdeos, etc.

Facer novos amigos

Falar GRATIS cos amigos

Diversin, ocio

Non perder contacto cos que non vexo a miudo

Ver fotos, chatear, comentar

39,5% 69,9% 64,9%

Falar con amigos familiares

0%

10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80%

Figura 97. Motivacins de uso das redes sociais segundo o ciclo

Figura 97. Motivacins de uso das redes sociais segundo o ciclo

89

O estudo estatstico

ciclos. ciclos.

As mesmo, a distribucin de contactos por xnero e e idade similar en ambos As mesmo, a distribucin de contactos por xnero idade ambos ciclos. As mesmo, a distribucin de contactos por xnero e idade similar ensimilar en ambos

Mis ou menos por Mis ou menos por igual igual

87,9% 87,9% 81,0% 81,0% 8,8% 8,8% 12,1% 12,1% 3,3% 3,3% 6,9% 6,9%

Mulleres Mulleres

Homes Homes

2 Ciclo 2 Ciclo 40% 40% 60% 60%

1 Ciclo 1 Ciclo 80% 80% 100% 100%

0% 0%

20% 20%

Figura 98. Distribucin de contactos por xnero segundo o ciclo Figura 98. Distribucin de contactos por xnero segundo o ciclo
Mis ou menos por igual Mis ou menos por igual 0,7% 0,7% 1,3% 1,3% 9,2% 9,2% 10,1% 10,1% 90,1% 90,1% 88,6% 88,6%

Figura 98. Distribucin de contactos por xnero segundo o ciclo

Menores ca min Menores ca min

Maiores ca min Maiores ca min

Figura 99. Distribucin de contactos por idade segundo o ciclo

0% 0%

20% 20%

2 Ciclo 2 Ciclo 40% 60% 40% 60%

1 Ciclo 1 Ciclo 80% 100% 80% 100%

Por ltimo, cando se pregunta polo contacto de maior idade, a porcentaxe de individuos de 1 ciclo que teen polocando se pregunta polo contacto de maior idade, a porcentaxe deno Por ltimo, menos un contacto maior de 30 anos de 19.2%, mentres que caso dos de 2 ciclo cando se preguntaque resulta ende maior idade,razoable. Por ltimo, de 26.4%, dato polo contacto certa medida a porcentaxe de

Figura 99. Distribucin de contactos por idade segundo o ciclo Figura 99. Distribucin de contactos por idade segundo o ciclo

individuos de 1 ciclo que teen polo menos un contacto maior de 30 anos de individuos de 1 ciclo que caso dos menos un de 26.4%, dato que resulta 19.2%, mentres que noteen polo de 2 ciclocontacto maior de 30 anos deen

19.2%, mentres que no 3.2.2.8. Actitudes e crenzascaso dos de 2 ciclo redes sociais certa medida razoable. cara a Internet e as de 26.4%, dato que resulta en
O tipo de actitudes e crenzas que manteen os/as mozos/as cara a Internet e s redes sociais moi similar en ambos ciclos.

certa medida razoable.

90

s redes sociais moi similar en ambos ciclos.

O estudo estatstico 2

Navegar por Internet parceme seguro Internet parceme unha fonte excelente para conseguir informacin Gstame o anonimato que me brinda Internet Gstame facer comentarios en Facebook, Tuenti e que me respondan a eles Na mia opinin as redes sociais son unha perda de tempo s veces sntome mis cmodo chateando polo Facebook, Tuenti, que falando cara a cara coa xente Internet supn unha boa maneira de estar ao da en moitas cousas Algns dos meus amigos/as fan un uso excesivo ou pouco axeitado de Internet e as redes sociais Creo que cada vez hai mis xente da mia idade enganchada a Internet e as redes sociais Internet axdame nos estudios

3,0 2,9

2 Ciclo 1 Ciclo
4,4 4,3

2,9 2,7 3,8 3,4 1,7 2,0 2,4 2,6 4,2 3,9 3,7 3,5 4,4 4,3 3,8 3,8 2,2 2,5 3,0 3,1 3,6 3,4

Na mia opinin as redes sociais son un perigo Gstame agregar cada vez mis amigos ao meu perfil de Facebook, Tuenti, Internet e as redes sociais son unha boa maneira de coecer xente e facer amigos/as

5
Totalmente de acordo

Nada de acordo

Figura 100. Grao de acordo medio coas diferentes afirmacins segundo o ciclo

Figura 100. Grao de acordo medio coas diferentes afirmacins segundo o ciclo

91

O estudo estatstico

Unicamente se aprecian diferenzas salientables no que se refire a algunhas cuestins concretas: os estudantes de 1 ciclo son os que atriben un maior risco ou perigosidade s redes sociais, os que se senten mis cmodos falando a travs da rede que en persoa e os que consideran que as redes sociais son unha perda de tempo. Pola sa parte, os mozos/as de 3 e 4 de ESO consideran que Internet unha boa forma de estar da, como tamn unha boa maneira de facer amigos/as; amosan unha maior predileccin por facer comentarios en Facebook ou Tuenti e recibir respostas, anda que tamn afirman que se pode chegar a facer un uso excesivo ou pouco axeitado de Internet e das redes sociais.

3.2.2.9. O papel dos pais

3.2.2.9. O papel dos pais

A nivel xeral tense comprobado que tan s no 46% dos casos existe un control por parte dos A de Internet. Este comprobado que tan s no 46% dos pais no usonivel xeral tensecontrol sera moi similar en ambos ciclos. casos existe un control

por parte dos pais no uso de Internet. Este control sera moi similar en ambos ciclos.
100% 80% 60% 40% 20% 0%
1 Ciclo 2 Ciclo

46,2%

45,8%

Figura 101. Control dos pais no uso de Internet segundo o ciclo Figura 101. Control dos pais no uso de Internet segundo o ciclo Si habera salientar que que o 27.3% dos alumnos de 2 ciclo que Internet Si habera que que salientar o 27.3% dos alumnos de 2 ciclo que utilizan utilizan manifestan manifestan ter discusinspolo seu uso,pais polo seu unha diferenza Internet ter discusins cos seus pais cos seus o que representa uso, o que significativa con respecto aos de 1 ciclo (2=91.78; Sig<0.001), onde a porcentaxe tan s dun representa unha diferenza significativa con respecto aos de 1 ciclo (2=91.78; 14.7%. Sig0.001), onde a porcentaxe tan s dun 14.7%.

Ns/Nc

0,5% 1,8% 36,8% 53,1% 35,4% 30,4% 19,5% 9,8% 7,8%

Nunca

Case Nunca

Si, de cando en vez

92

Sig0.001), onde a porcentaxe tan s dun 14.7%.

O estudo estatstico

Ns/Nc

0,5% 1,8% 36,8% 53,1% 35,4% 30,4% 19,5% 9,8% 7,8% 4,9%

Nunca

Case Nunca

Si, de cando en vez

Si, moitas veces

2 Ciclo 20% 40% 60%

1 Ciclo 80% 100%

0%

3.2.2.10. Posible Porcentaxe de individuos con discusins na casa por causa de ciberdependencia Figura 102.
Internet segundo Figura 102. Porcentaxe de individuosmedio atopado o ciclopor causa de Internet segundo ode 2 casa O nivel de dependencia con discusins na maior no caso dos mozos/as ciclo ciclo que no de 1. Na mesma lia, a porcentaxe de individuos en risco de

3.2.2.10. Posible ciberdependencia

dependencia sera significativamente maior (2=16.93; Sig0.001), situndose

O nivel 1 ciclo e no medio no 2. nun 21% no de dependencia28.4%atopado maior no caso dos mozos/as de 2 ciclo que no de 1.

Na mesma lia, a porcentaxe de individuos en risco de dependencia sera significativamente maior (2=16.93; Sig<0.001), situndose nun 21% no 1 ciclo e no 28.4% no 2.
100% 80% 60% 40% 20% 0%
1 Ciclo 2 Ciclo
Figura 103. Nivel Figura 103. Nivel de de dependenciamedio estimado segundo o ciclo dependencia medio estimado segundo o ciclo

33,2%

39,7%

100% 80% 60% 40% 20% 21,0% 28,4%

93

O estudo estatstico

100% 80% 60% 40% 20% 0%

1 Ciclo 2 Ciclo

21,0%

28,4%

3.2.2.11 Usos 104. Porcentaxe de individuosen risco de dependencia segundo o ciclociclo Figura Porcentaxe de perigosos Figura 104. potencialmenteindividuos en risco de dependencia segundo o

3.2.2.11 os de 1 (t=-9.40; p<0.001), fan medida queUsos potencialmente perigosos mis descargas de pelculas, series

Os estudantes de 2 ciclo recoecen subir fotos nas redes sociais en maior

(t=-9.55; p<0.001) e de 2 ciclo recoecensociais paranas redes sociaisp<0.001). Os estudantes empregan as redes subir fotos ligar (t=-6.29; en maior medida que os de 1 (t=-9.40; p<0.001), fan mis descargas de pelculas, series (t=-9.55; p<0.001) e empregan as redes sociais para ligar (t=-6.29; p<0.001).

Adoito baixar msica, pelculas, fotos, etc. de Internet

4,1 3,5 4,2 3,9 2,1 2,2 3,3 2,8

Moita xente utiliza as redes sociais para ligar, tontear, etc.

Algunhas das pxinas que visito non son axeitadas para a mia idade

2 Ciclo 1 Ciclo 4 5

Adoito subir fotos en Facebook, Tuenti

Nada de acordo

Totalmente de acordo

Figura 105. Grao de acordo medio con cada afirmacin relacionada co uso perigoso de Internet segundo o ciclo

3.2.3. Resultados por titularidade

Figura 105. Grao de acordo medio con cada afirmacin relacionada co uso perigoso de Internet segundo o ciclo

3.2.3.1.Hbitos de uso de Internet

En primeiro lugar, no que respecta frecuencia de conexin, atpanse diferenzas significativas segundo a titularidade de centro, sendo os estudantes dos colexios privados e concertados os que se conectan mis a mido (2= 17.56; Sig<0.005). Non se atoparon diferenzas significativas no tocante ao tempo de conexin.
94

conexin. conexin.
O estudo estatstico 2

Diariamente

61,3% 60,1%

Diariamente
30,0% 25,4% 5,0%

61,3%

60,1%

Semanalmente

Semanalmente

30,0%

25,4%

Ocasionalmente

Ocasionalmente
Nunca/Case nunca

5,0% 9,0% 9,0%

Privado/Concertad o Privado/Concertad

6,3%

Nunca/Case nunca
0%

6,3% 5,6% 5,6%

20% 40% 60%

80%

100%

0% 20% 40% 60% 80% 100% Figura 106. Frecuencia de de uso segundo a titularidade uso segundo a titularidade Figura 106. Frecuencia

Figura 106. Frecuencia de uso segundo a titularidade

Mis de 3h/da

8,4% 11,5%

Mis de 3h/da
Entre 2 e 3h/da

8,4% 11,5% 17,3%

17,7%

Entre 2 e 3h/da
Entre 1 e 2h/da

17,3% 17,7%

49,2% 44,3%

Entre 1 e 2h/da
Menos de 1h/da

25,1% 26,6% 20%

49,2% 44,3%

Privado/Concertado Pblico

Menos de 1h/da 0%

Figura 107. Tempo de conexin ao da segundo a titularidade

25,1% 40% 26,6%

60%

Privado/Concertado Pblico
80%

100%

Figura 107. Tempo de conexin ao da segundo a titularidade100% 0% 20% 40% 60% 80% Polo que se refire lugares e horarios de de conexin se aprecian diferenzas Polo que se refire aos aos lugares e horariosconexin tamntamn se aprecian Figura 107. Tempo de conexin ao da segundo a titularidade significativas, sendo os alumnos de os alumnos de colexios privados ou concertados os que diferenzas significativas, sendo colexios privados ou concertados os que utilizan en maior medida

as diferentes opcins,se refire aos lugares e horarios de conexin conexin Wifi (2= 20.61; Polo que especialmente o mbil (2= 25.39; Sig<0.001), a tamn se aprecian Sig<0.001) e a sa propia casa (2= 27.02; Sig<0.001).

diferenzas significativas, sendo os alumnos de colexios privados ou concertados os que

No tocante ao horario de conexin, a pesar de que a principal franxa de conexin nos dous casos entre as 16h e as 21h, os estudantes de colexios privados e concertados comparativamente conctanse mis entre as 21 e 24h. (2= 30.78; Sig<0.001), as como tamn nas horas mis avanzadas da noite (2=8.61; Sig<0.005).

95

concertados comparativamente conctanse mis noite as 21 e Sig0.005). Sig0.001), as como tamn nas horas mis avanzadas daentre ( =8.61; 24h. ( = 30.78;
2 O estudo estatstico

Sig0.001), as como tamn nas horas mis avanzadas da noite (2=8.61; Sig0.005).
Outros

3,8% 2,9% 3,8% Outros 2,9%21,9% Calquera lugar con Wifi 14,2% 21,9% Calquera lugar con Wifi 13,1% 14,2% Colexio 11,5% 13,1% Colexio 21,7% 11,5% Mbil 13,2% 21,7% Mbil 11,0% 13,2% Cafetera/Cber 11,7% 11,0% Cafetera/Cber 21,5% Casa amigos/familiares 11,7% 23,3% 21,5% Casa amigos/familiares Casa propia 23,3%
Casa propia 0%

Privado/Concerta Pblico Privado/Concerta Pblico

93,5% 85,7% 60% 80%

20%

40%

93,5% 100% 85,7% 100%

Figura 108. Lugares de conexin segundo a titularidade

0% 20% 40% 80% Figura 108. Lugares de conexin segundo60% a titularidade

Figura 108. Lugares de conexin segundo a titularidade

8,0% 4,8% Privado/Concertado Pblico Privado/Concertado Pblico

A partir das 24h

A partir das 24h Das 21 s 24h Das 21 s 24h Das 16 s 21h Das 16 s 21h Das 14 s 16h Das 14 s 16h 5,1% Das 8 s 14h 5,4%

8,0% 4,8%

35,4%

47,8%

35,4%
21,5% 37,0%

47,8% 58,6% 56,0%

58,6% 56,0%

21,5%

37,0%
50% 60% 70% 80%

5,1% Das 8 s 14h 0% 10% 5,4% 20%

30%

40%

0% 10% 30% 40% 50% 60% Figura 109. Horarios de 20% Figura 109. Horarios de conexinsegundo aa titularidade conexin segundo titularidade

70%

80%

Figura 109. Horarios de conexin segundo a titularidade Unha cuestin especialmente interesante referase ao volume de adolescentes que dispoen Unha cuestin especialmente interesante referase ao volume de adolescentes 2 privados/concertados son anlise realizada revela que tamn existen diferenzas significativas de Internet no seu cuarto. A os que mis dispoen de Internet no seu cuarto ( =4.58; que dispoen de Internet especialmente interesante referase ao volume que adolescentes Unha cuestin no seu cuarto. A anlise realizada revela de tamn segundo a titularidade. Os estudantes de colexios privados/concertados son os que mis dispoen Sig0.05). existen diferenzas (2=4.58; Sig<0.05). de Internet queseu cuarto significativas segundo acuarto. A anlise estudantesrevela que tamn no dispoen de Internet no seu titularidade. Os realizada de colexios existen diferenzas significativas segundo a titularidade. Os estudantes de colexios
100% 80% 60% 40% 20% 0%
Pblico Privado/Concertado

59,5%

64,3%

Figura 110. Porcentaxe de individuos que dispoen de conexin a Internet no seu cuarto Internet no seu cuarto segundo a titularidade segundo a titularidade
96

Figura 110. Porcentaxe de individuos que dispoen de conexin a

O estudo estatstico

3.2.3.2. Motivacins de uso de Internet

3.2.3.2. Motivacins de uso de Internet Non se teen atopado diferenzas significativas no eido motivacional. En ambos
casos as motivacins hora de utilizar Internet son similares. Non se teen atopado diferenzas significativas no eido motivacional. En ambos casos as motivacins hora de utilizar Internet son similares.
Privado/Concertado Pblico

Outras

7,1% 5,2% 2,0% 1,2% 9,7% 8,5% 12,8% 12,7% 29,4% 29,9% 39,8% 42,7% 47,7% 44,5% 54,8% 50,8%

Webs apostas

Facer compras

Ler xornal

Xogos on-line

Buscar informacin de todo tipo

Ver series, pelculas,

Usar correo electrnico

Buscar informacin relacionada cos estudos

60,5% 60,1% 65,7% 63,8% 85,3% 84,9% 0% 20% 40% 60% 80% 100%

Descargas

Usar redes sociais

Figura 111. Motivacins de uso de Internet segundo a titularidade

Figura 111. Motivacins de uso de Internet segundo a titularidade

3.2.3.3. Barreiras de uso de Internet

Cando se pregunta aos/s mozos/as que non utilizan Internet polas posibles razns, a principal resposta a non dispoibilidade de conexin, independentemente do tipo de centro no que estuden.

97

O estudo estatstico

Outras
0,0% 7,8% 7,7% 5,6%

15,4% 18,9%

Privado/Concertado Pblico

Desconfianza

Outras Descoecemento Desconfianza Non me deixan meus pais Descoecemento Non me interesa, non me parece til Non me deixandende onde Non teo meus pais
conectarme Non me interesa, non me 0% parece til

15,4% 18,9%
26,9% 21,1% 26,9% 27,8% 26,9% 21,1% 20%

Privado/Concertado Pblico

0,0%

7,8% 7,7% 5,6%

38,5% 37,8% 60%

26,9% 27,8% 40%

Non teoFigura 112. Barreiras ao uso de Internet segundo a titularidade dende onde 38,5% 37,8% conectarme

A porcentaxe de mozos/as queuso de Internet segundo a titularidade Figura 112. Barreiras ao manifestan non conectarse todo o que lle Figura 112. Barreiras ao uso de Internet segundo a titularidade gustara tamn similar en ambos grupos. A porcentaxe de mozos/as que manifestan non conectarse todo o que lle gustara tamn similar en ambos grupos.

0%

20%

40%

60%

A porcentaxe de mozos/as que manifestan non conectarse todo o que lle

100% gustara tamn similar en ambos grupos. 80% 60% 40% 100% 20% 80%
Pblico Privado/Concertado 35,1% individuos que38,8% se conectan Figura40% Porcentaxe de 113. NON Figura 113. Porcentaxe de individuos que NON se conectan todo o que lle gustara todo o que lle gustara segundo a titularidade

35,1%

38,8%

0% 60%

20%

segundo a titularidade

3.2.3.4. Informacin sobre Internet Pblico

0%

Privado/Concertado

Figura temas a priori interesantes era explorar o nivel de todo o que lle gustara Outro dos 113. Porcentaxe de individuos que NON se conectancoecemento dos adolescentes segundo a titularidade sobre Internet. Non se atoparon diferenzas significativas ao respecto.

98

Moi Alto

11,6%

O estudo estatstico

Moi Alto

11,6%
Alto

11,1% 40,8% 36,4%

11,1%

Alto

Medio 4,3% 6,5%

36,4%

40,8%42,7%
44,7%

Medio

Baixo

42,7% 44,7%
Privado/Concertado Pblico

4,3%0,7% Baixo Moi Baixo 1,3% 6,5%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% Privado/Concertado 0,7% Moi Baixo Pblico 1,3% Figura 114. Nivel de informacin percibido respecto a Internet segundo a titularidade

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

Figura 114. Nivel de informacin percibido respecto a Internet segundo a titularidade

Figura 114. Nivel de informacin percibido respecto a Internet segundo a titularidade

Moi Alto
5

Alto

4 3,6

Moi Alto

5
Medio 3
3,5

Alto

Baixo 2

Medio 3 Baixo 2

Moi Baixo

3,5
Pblico

3,6
Privado/Concertado

Figura 115. Nivel de coecemento medio respecto a Internet segundo a titularidade Figura 115. Nivel de coecemento medio respecto a Internet segundo a titularidade

Polo que se Baixo s1fontes de informacin, os/as mozos/as de colexios privados/concertados Moi refire considranse comparativamante mis autodidactas Privado/Concertadoe acudiran mis aos seus (2=4.91; Sig<0.05) Pblico familiares (2=6.49; Sig<0.05) para obter informacin sobre Internet.

Figura 115. Nivel de coecemento medio respecto a Internet segundo a titularidade

99

informacin sobre acudiran mis aos seus familiares (2=6.49; Sig0.05) para obter Sig0.05) e Internet.
2 O estudo estatstico

informacin sobre Internet.

1,3% 1,4% 1,3% Outras 8,1% 1,4% Ensinronme nunha academia 11,9% 8,1% Ensinronme nunha academia 11,9% 20,4% Ensinronme no colexio 17,8% 20,4% Ensinronme no colexio 17,8% Por medio de amigos Outras
Por medio de amigos

Privado/Concertado Pblico Privado/Concertado Pblico

Por medio de familiares

Por medio de familiares

39,5% 38,4% 39,5% 38,4% 44,5%

Aprendn eu s Aprendn eu s

Figura 116. Distribucin das fontes de informacin segundo a titularidade Figura 116. Distribucin das fontes de informacin segundo titularidade Figura 116. Distribucin das fontes de informacin segundo aa titularidade

68,1% 63,3% 68,1% 63,3% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80%

38,9%44,5% 38,9%

2,9% Outras 2,9% Outras 2,3% 2,3% Cmo buscar informacin Cmo buscar informacin Aspectos Tcnicos Aspectos Tcnicos Seguridade en Internet Seguridade en Internet 28,2% 28,2% 33,7% 33,7% 34,6% 34,6% 34,7% 34,7%

Privado/Concertado Privado/Concertado Pblico Pblico

40,5% 40,5% 42,5% 42,5% 49,6% 49,6% 42,9% 42,9%

Redes sociais Redes sociais

0% 0%

20% 20%

40% 40%

60% 60%

80% 80%

Figura 117. Demanda de informacin segundo a titularidade

Figura Demanda de de informacin segundo a titularidade Figura 117.117. Demanda informacin segundo a titularidade
No que respecta s posibles demandas de informacin, obsrvanse diferenzas significativas coas redes sociais (2=8.86; Sig<0.005), mis demandadas polos estudantes de colexios privados ou concertados, mentres que a busca de informacin xeral en Internet (2=7.07; Sig<0.01) suscitara comparativamente maior interese entre os alumnos de centros pblicos.

3.2.3.5. Utilizacin do correo electrnico

A dispoibilidade de correo electrnico algo maior no caso dos estudantes de colexios privado/ concertados (2=4.05; Sig<0.05). En canto ao nmero de contas, os resultados son similares.

100

resultados son similares.

100%
100% 80% 80% 60% 60% 40% 40% 20% 20% 0%
Pblico

O estudo estatstico

89,0%
89,0%

91,7%
91,7%

Pblico Privado/Concertado Figura 118. Porcentaxe de individuos que empregan o correo segundo a titularidade Figura 118. Porcentaxe de individuos individuos que empregan o correo titularidade Figura 118. Porcentaxe de que empregan o correo segundo a segundo a titularidade
2,7% 2,3% 2,7%
2,3%

0%

Privado/Concertado

Mis de 5 contas
Mis de 5 contas

Privado/Concertado Pblico Privado/Concertado Pblico

12,8% 15,5% 12,8%
15,5%

Entre 3-5 contas

Entre 3-5 contas

Dispn de 2 contas
Dispn de 2 contas

25,2% 25,3% 25,2%

25,3%

Dispn dunha soa conta

Dispn dunha soa conta 0%

59,3% 56,9% 59,3%

20%

40%

56,9%

60%

80%

20% 40% 60% 80% Figura 119. Nmero de0% contas que dispoen os mozos/as segundo a titularidade

Figura 119. Nmero de contas que dispoen os mozos/as segundo a titularidade

Figura 119. de contas que PoloPolo se refire Nmero frecuencia dispoen os mozos/as segundo a titularidade atopadas que que se frecuencia de consulta do correo, as respostas atopadas son moi variadas, refire de consulta do correo, as respostas anda que seran os alumnos de colexios pblicos os que consultan o correo cunha frecuencia maior Polo que se refire frecuencia de consulta do correo, as respostas consultan son moi variadas, anda queseran os alumnos de colexios pblicos os queatopadas o (2=15.47; Sig<0.005). son moi variadas, anda que (2=15.47; Sig0.005). correo cunha frecuencia maiorseran os alumnos de colexios pblicos os que consultan o correo cunha frecuencia maior (2=15.47; Sig0.005).

101

O estudo estatstico

Mensualmente, moi de cando en vez Cada 15 das aproximadamente

13,6% 11,7%

25,3% 21,2%

Unha vez semana

20,2% 18,5% 27,1% 28,1% 13,8% 20,5%

2-3 veces por semana

Todos os das

0%

10% Privado/Concertado

20%

30% Pblico

40%

Figura 120. Frecuencia de consulta de correo electrnico segundo a titularidade

Figura 120. Frecuencia de consulta de correo electrnico segundo a titularidade 3.2.3.6. Utilizacin do messenger e da cmara web

3.2.3.6. Utilizacin do messenger e da cmara web

A dispoibilidade e uso do messenger moi similar en ambos casos, non as no

A da web cam, estando algo mis estendida ambos casos, non as dos colexios caso dispoibilidade e uso do messenger moi similar enentre os estudantes no caso da web cam, estando algo mis estendida entre os estudantes dos colexios privado/concertados (2=9.96; privado/concertados (2=9.96; Sig0.005). Sig<0.005).
Privado/Concertado Pblico

38,2% Utiliza messenger habitualmente 39,0%

90,6% Dispn de messenger 88,3%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Figura 121. Utilizacin do messenger segundo a titularidade

Figura 121. Utilizacin do messenger segundo a titularidade

12,6% Utiliza web cam habitualmente 12,0%

Privado/Concertado Pblico

67,9%

102

Dispn de web cam 61,1%

0%

20%

40%

60%

80%

100%
2

O estudo estatstico

Figura 121. Utilizacin do messenger segundo a titularidade

12,6% Utiliza web cam habitualmente 12,0%

Privado/Concertado Pblico

67,9% Dispn de web cam 61,1%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Figura sociais 3.2.3.7. As redes122. Utilizacin da web cam segundo a titularidade

3.2.3.7. comunidade galega moi elevado, tanto nos colexios pblicos como nos As redes sociais na

O nivel de coecemento das redes sociais entre os estudantes de ESO

Figura 122. Utilizacin da web cam segundo a titularidade

privado/concertados. das redes sociais son claramente as das redes mis O nivel de coecementoTuenti e Facebookentre os estudantes de ESO na comunidade galega moi elevado, tanto nos colexios pblicos como nos privado/concertados. Tuenti coecidas. Sen embargo, obsrvanse diferenzas significativas tanto con Twitter e Facebook son claramente as das redes mis 2coecidas. Sen embargo, obsrvanse diferenzas (2=7.16; Sig0.01) como con Myspace ( =15.65; Sig0.001), sendo os estudantes significativas tanto con Twitter (2=7.16; Sig<0.01) como con Myspace (2=15.65; Sig<0.001), sendo de colexios privado/concertados os que teran os que teran un coecemento que misos que os estudantes de colexios privado/concertados un coecemento maior, e os maior, e as utilizaran. mis as utilizaran.

Outras

40,5% 35,5% 61,8% 52,9%

Privado/Concertado Pblico

MySpace

Twitter

73,5% 68,0% 93,4% 91,2% 97,3% 96,4%

Facebook

Tuenti

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Figura 123. Coecemento das diferentes redes sociais segundo titularidade Figura 123. Coecemento das diferentes redes sociais segundo a a titularidade

Outras MySpace Twitter 8,8% 7,8% 17,4% 13,0%

35,7% 30,4%

Privado/Concertado Pblico

103

O estudo estatstico

Figura 123. Coecemento das diferentes redes sociais segundo a titularidade

Outras MySpace Twitter Facebook Tuenti 0% 20% 8,8% 7,8% 17,4% 13,0%

35,7% 30,4%

Privado/Concertado Pblico

56,6% 57,2% 87,7% 81,2% 40% 60% 80% 100%

Figura 124. Rexistro nas diferentes redes sociais segundo a titularidade

17,8% 14,9% 38,7% 40,0% 28,6% 30,2% 15,0% 14,8%
0% 20% 40% 60% 80% 100% Privado/Concertado Pblico

Figura 124. Rexistro nas diferentes redes sociais segundo a titularidade

Rexistrado en tres ou mis

Rexistrado en das redes sociais

Rexistrado nunha rede social

Non est rexistrado en ningunha

Figura 125. Nmero de redes sociais nas que se rexistran segundo a titularidade

Figura 125. Nmero de redes sociais nas que se rexistran segundo a titularidade
O nmero de redes sociais nas que os mozos/as estn rexistrados non se ve afectado pola titularidade do Centro. Cando se pregunta polas principais motivacins polas que facer uso das redes se ve a O nmero de redes sociais nas que os mozos/as estn rexistrados non sociais, pauta de resultados similar en ambos casos. Cmpre sinalar non obstante que os estudantes de afectado pola titularidade do Centro. colexios privados ou concertados daran unha importancia comparativamente maior posibilidade de comunicarse gratispregunta das redes sociais,motivacins polas que facer uso das redes Cando se a travs polas principais permanecer en contacto con aqueles familiares ou amigos aos que non ven a mido e participar nos xogos on-line. Pola sa banda, os alumnos de sociais, a pauta de resultados similar en ambos casos. Cmpre sinalar non obstante colexios pblicos empregaran as redes Sociais mis como un medio de entretemento e para quedar con que os estudantes de colexios privados ou concertados daran unha importancia amigos/as.

comparativamente maior posibilidade de comunicarse gratis a travs das redes

sociais, permanecer en contacto con aqueles familiares ou amigos aos que non ven a mido e participar nos xogos on-line. Pola sa banda, os alumnos de colexios pblicos
104

empregaran as redes Sociais mis como un medio de entretemento e para quedar con amigos/as.

O estudo estatstico

Outras

19,1% 14,7% 5,1% 4,0% 3,7% 5,1% 10,5% 7,8% 9,3% 9,2% 9,4% 9,5% 9,1% 10,4% 14,4% 10,4% 11,7% 13,9% 18,5% 16,5%

Privado/Concertado Pblico

Resolver temas de clase (apuntes, exames, )

Para quedar con xente

Participar en xogos

Murmurar

Colgar fotos, vdeos, etc.

Facer novos amigos

Falar GRATIS cos amigos

Diversin, ocio Non perder contacto cos que non vexo a miudo Ver fotos, chatear, comentar

36,9% 32,2% 65,8% 68,2%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80%

Falar con amigos familiares

Figura 126. Motivacins de uso das redes sociais segundo Figura 126. Motivacins de uso das redes sociais segundo a titularidade a titularidade

Asemade, como se pode observar nas figuras seguintes, a distribucin de xnero e idade dos contactos agregados nas redesse pode moi similarnas ambos casos. Asemade, como sociais observar en figuras seguintes, a distribucin de

xnero e idade dos contactos agregados nas redes sociais moi similar en ambos casos.

105

O estudo estatstico

Mis ou menos por igual

85,5% 84,2% 85,5% 9,9% 10,6% 9,9%

Mis ou menos por igual

Mulleres

84,2%

Mulleres
Homes

10,6% 4,6%
5,2% 4,6%

Privado/Concertado Pblico 40% 60% 80% 100% Privado/Concertado Pblico

Homes

0%

20% 5,2%

Figura 127. Distribucin de contactos por xnero segundo a titularidade

Figura 127. Distribucin de contactos por xnero segundo a titularidade

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Figura 127. Distribucin de contactos por xnero segundo a titularidade

92,4% 88,1% 92,4% 0,5% 1,2% 0,5% 7,2% 1,2% 10,7%

Mis ou menos por igual

Mis ou menos por igual

Menores ca min

88,1%

Menores ca min
Maiores ca min

Maiores ca min 0%

7,2% 20% 10,7%

Privado/Concertado Pblico 40% 60% 80% 100% Privado/Concertado Pblico

Figura 128. Distribucin de contactos por idade segundo a titularidade

20% 40% 80% 100% Figura 128. Distribucin 0% contactos por idade60% de segundo a titularidade

similares nos dous grupos. No caso dos alumnos de colexios pblicos a Cando se pregunta que do contacto menos un contacto maior de porcentaxe de individuos acerca teen polode maior idade, as respostas son moi 30

Cando se pregunta acerca do contacto de maior idade, as respostas son moi similares nos dous grupos. No Figura 128. alumnos de colexios por idade segundo a titularidadeindividuos que caso dos Distribucin de contactos pblicos a porcentaxe de teen polo menospregunta acerca do de 30 anos de 22.6%, mentres que no caso moi Cando se un contacto maior contacto de maior idade, as respostas son dos colexios privados e concertados de 23.8%.

3.2.3.8. de 22.6%, mentres No Internet e alumnos de colexios pblicos a anossimilares nos dous grupos.que no caso dos colexios privados e concertados Actitudes e crenzas cara a caso dos as Redes Sociais de porcentaxe de individuos que teen polo menos un contacto maior de 30 23.8%.
de 23.8%.

O tipo de actitudes e crenzas que manteen os adolescentes galegos cara a Internet e as redes anos non 22.6%,diferir en ambosno caso centros. sociais de semella mentres que tipos de dos colexios privados e concertados

106

O tipo de actitudes e crenzas que manteen os adolescentes galegos cara a Internet e as redes sociais non semella diferir en ambos tipos de centros. O
estudo estatstico 2

Navegar por Internet parceme seguro

3,0 3,0 4,4 4,4 2,8 2,8 3,7 3,6 1,8 1,9 2,5 2,5 4,1 4,0 3,7 3,6 4,3 4,4 3,6 3,9 2,3 2,3 2,9 3,1 3,4 3,5

Internet parceme unha fonte excelente para conseguir informacin

Gstame o anonimato que me brinda Internet

Gstame facer comentarios en Facebook, Tuenti e que me respondan a eles Na mia opinin as redes sociais son unha perda de tempo s veces sntome mis cmodo chateando polo Facebook, Tuenti, que falando cara a cara coa xente Internet supn unha boa maneira de estar ao da en moitas cousas Algns dos meus amigos/as fan un uso excesivo ou pouco axeitado de Internet e as redes sociais Creo que cada vez hai mis xente da mia idade enganchada a Internet e as redes sociais

Internet axdame nos estudios

Na mia opinin as redes sociais son un perigo

Gstame agregar cada vez mis amigos ao meu perfil de Facebook, Tuenti, Internet e as redes sociais son unha boa maneira de coecer xente e facer amigos/as

Nada de acordo

Totalmente de acordo

Figura 129. Grao de acordo medio coas diferentes afirmacins segundo titularidade

Privado/Concertado

Pblico

Unicamente se aprecian diferenzas salientables no que se refire a algunhas cuestins concretas: os estudantes de colexios pblicos son os que amosan unha maior predileccin por agregar cada vez mis amigos en Facebook ou Tuenti e, tamn os que comparativamente parecen estar mis interesados en empregar Internet como axuda nos seus estudos.

Figura 129. Grao de acordo medio coas diferentes afirmacins segundo titularidade

107

3.2.3.9. O papel dos pais

2

O control paternal algo maior no caso dos estudantes de colexios privados e 3.2.3.9. O papel dos pais concertados (2=7.32; Sig0.05).

O estudo estatstico

3.2.3.9. O papel dos pais

O control paternal algo maior no caso dos estudantes de colexios privados e

O control paternal algo maior no concertados (2=7.32; Sig0.05). caso dos estudantes de colexios privados e concertados 100% 2 ( =7.32; Sig<0.05).
80% 100% 60% 80% 40% 60% 20% 40% 0% 20%

44,3%
44,3%

49,7%
49,7%

Pblico
Pblico

Privado/Concertado
Privado/Concertado

Figura 130. Control dos pais no uso de Internet segundo a titularidade 0%

Figura 130. Control dos pais no uso de Internet segundoa titularidade Figura 130. Control dos pais no uso de mozos/as a titularidade Do mesmo modo, a porcentaxe deInternet segundo que recoecen ter

discusins cos seus pais polo uso de Internet significativamente maior Do mesmo modo, a porcentaxe de mozos/as que recoecen ter discusins cos seus (2=14.76; Do mesmo modo, caso dos alumnos de centros recoecen ter Sig0.01) no a porcentaxe de mozos/as que privados ou pais polo uso de Internet significativamente maior (2=14.76; Sig<0.01) no caso dos discusins cos seus pais Internet significativamente maior concertadoscentros privados oupolo uso de (23.8% fronte a un 19.7%). alumnos de (23.8% fronte a un 19.7%). concertados 2 ( =14.76; Sig0.01) no caso dos alumnos de centros privados ou
concertados (23.8% fronte a un 19.7%).
Ns/Nc 1,3% 1,1%
1,3% 1,1%

Ns/Nc Nunca Nunca Case Nunca Case Nunca Si, de cando en vez Si, de cando en vez Si, moitas veces Si, moitas veces 0%

39,9% 47,3%
39,9% 35,0% 47,3% 31,9%

15,4% 14,3%
15,4% 8,4% 14,3% 5,4%

35,0% 31,9%

Privado/Concertado

Pblico

8,4% 20% 40% 60% 80% 100% Privado/Concertado Pblico 5,4% Figura 131. Porcentaxe de individuos con discusins por causa de Internet segundo a titularidade Figura 131. Porcentaxe de individuos con discusins por causa de Internet segundo a 0% 20% 40% 60% 80% 100%

titularidade

3.2.3.10.Figura 131.ciberdependencia Posible Porcentaxe de individuos con discusins por causa de Internet segundo a
titularidade A puntuacin media na escala de dependencia maior no caso dos estudantes de colexios privado/concertados. Ademais, tamn presentan unha porcentaxe de individuos en risco de dependencia significativamente maior (2=7.36; Sig<0.01) - 28.3% fronte a un 23% -.

108

100% 80% 100% 60% 80% 40% 60% 20% 40% 0% 20% 35,6% 35,6%
Pblico Pblico

O estudo estatstico

38,0% 38,0%

Privado/Concertado Privado/Concertado

0% Figura 132. Nivel de dependencia medio estimado segundo a titularidade

Figura 132. Nivel de dependencia medio estimado segundo a titularidade Figura 132. Nivel de dependencia medio estimado segundo a titularidade
100% 80% 100% 60% 80% 40% 60% 20% 40% 0% 20% 23,0% 23,0%
Pblico

28,3% 28,3%
Privado/Concertado

Figura 133. Porcentaxe0%Porcentaxe de individuosdependencia segundo a titularidade de Figura 133. individuos en risco de en risco de dependencia
Pblico Privado/Concertado segundo a titularidade

Figura 133. Porcentaxe de individuos en risco de dependencia segundo a titularidade

3.2.3.11. Usos potencialmente perigosos

En canto aos usos perigosos da rede, non se atopan diferenzas significativas segundo a titularidade do centro.

109

segundo a titularidade do centro.

2 O estudo estatstico

Adoito baixar msica, pelculas, fotos, etc. de Internet

3,8 3,7

Moita xente utiliza as redes sociais para ligar, tontear, etc.

4,0 4,1

Algunhas das pxinas que visito non son axeitadas para a mia idade

2,2 2,1

Adoito subir fotos en Facebook, Tuenti

3,1 3,0
0 1 2 3 4 5

Nada de acordo

Totalmente de acordo

Privado/Concertado

Pblico

Figura 134. Grao de acordo medio con cada afirmacin relacionada co uso perigoso de segundo a titularidade Internet segundo a titularidade

Figura 134. Grao de acordo medio con cada afirmacin relacionada co uso perigoso de Internet

3.2.4. Resultados por provincia 3.2.4.1. Hbitos de uso de Internet

En primeiro lugar, no que respecta frecuencia e o tempo de conexin non se atopan diferenzas significativas entre as diferentes provincias.

110

atopan diferenzas significativas entre as diferentes provincias.

O estudo estatstico 2

Diariamente
Diariamente

63,0% 53,6% 63,0% 59,4% 53,6% 60,2% 25,0% 30,8% 25,0% 25,2% 30,8% 27,9% 25,2%
27,9% 59,4% 60,2%

Semanalmente
Semanalmente

Ocasionalmente
Ocasionalmente

7,3% 8,4% 7,3% 9,8% 8,4% 7,5% 9,8%

7,5%

4,7% 7,2% 4,7% Nunca/Case nunca 5,5%7,2% Nunca/Case nunca 4,5% 5,5%
4,5%

Pontevedra Pontevedra Ourense Ourense Lugo Lugo A Corua

A Corua

0% 20% 40% 60% 80% 100% Figura 135. Frecuencia de de uso segundo provincia Figura 135. Frecuencia uso segundo a a provincia

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Figura 135. Frecuencia de uso segundo a provincia

10,8% 10,8% 8,7% 8,7% 11,1% 11,1% 10,6% 10,6% 19,6% 19,6% 17,0% 17,0% 15,9% 15,9% 16,2% 16,2%
42,1% 42,1% 48,5% 48,5% 45,9% 45,9% 48,6% 48,6%

Mis de 3h/da Mis de 3h/da

Entre 2 e 3h/da Entre 2 e 3h/da

Entre 1 e 2h/da Entre 1 e 2h/da

Pontevedra Pontevedra

Menos de 1h/da

Menos de 1h/da

27,5% 25,7% 25,7% 27,1% 27,1% 24,6% 24,6%

0% 20%

27,5%

Ourense Lugo
60% Lugo

Ourense

A Corua
80%

A Corua 100%

Figura 136. Tempo de conexin da segundo a provincia Figura 136. Tempo de conexin ao ao da segundo a provincia

0% 20% 40% 60% 80% 100% Figura 136. Tempo de conexin ao da segundo a provincia

40%

Polo que se refire aos lugares e horarios de conexin, si se aprecian algunhas diferenzas dignas de mencin. En concreto, seran os estudantes de Ourense os que empregan comparativamente mais o mbil (2= 11.32; Sig<0.05) e a conexin Wifi (2= 8.45; Sig<0.05) mentres que A Corua, o propio colexio (2= 9.53; Sig<0.05). 3

3 No tocante ao horario de conexin, a pauta seguida polos adolescentes moi similar nas catro provincias.

111

similar nas catro provincias.

2 O estudo estatstico

Outros

3,0% 4,3% 3,3% 3,1% 15,0% 22,8% 15,3% 16,9% 11,8% 7,8% 9,1% 14,1% 15,6% 22,0% 10,7% 15,8% 10,9% 12,9% 12,0% 11,6% 23,6% 21,1% 19,4% 23,2%

Pontevedra Ourense Lugo A Corua

Calquera lugar con Wifi

Colexio

Mbil

Cafetera/Cber

Casa amigos/familiares

Casa propia

88,4% 85,3% 88,4% 88,5% 0% 20% 40% 60% 80% 100%

Figura 137. Lugares de conexin segundo aaprovincia Figura 137. Lugares de conexin segundo provincia

112

A partir das 24h

A partir das 24h Das 21 s 24h

6,5% 3,0% 5,0% 6,1% 6,5% 3,0% 5,0% 6,1%

Pontevedra

Ourense

O estudo estatstico

Lugo

A Corua

Pontevedra
32,8%

Ourense
39,8% 47,1%

Lugo

A Corua

Das 21 s 24h Das 16 s 21h

Das 16 s 21h Das 14 s 16h

Das 14 s 16h Das 8 s 14h

Das 8 s 14h

4,5% 3,9% 5,0% 6,5% 4,5% 0% 3,9% 5,0% 6,5%

58,2% 47,1% 60,3% 38,3% 52,5% 55,8% 58,2% 60,3% 29,9% 52,5% 34,5% 55,8% 31,8% 33,9% 29,9% 34,5% 31,8% 33,9% 20% 40% 60% 80%

38,3% 39,8% 32,8%

0%

Figura 138. Horarios de conexin segundo a provincia

20% 40% 60%

80%

Figura 138. Horarios de conexin segundo a provincia

Unha cuestin de especial interese referase ao volume de adolescentes que dispoen de Internet no seu cuarto. A anlise realizada revela que non existen tampouco diferenzas diferenzas significativas segundo a provincia. estatisticamente estatisticamente significativas segundo a provincia.

Figura 138. Horarios de conexin segundo a provincia Unha cuestin de especial interese referase ao volume de adolescentes que dispoen

de Internet no seu cuarto. A anlise realizada revela que non existen tampouco

Unha cuestin de especial interese referase ao volume de adolescentes que dispoen diferenzas estatisticamente significativas segundo a provincia.
80% 60% 100% 40% 80% 20% 60% 0% 40%
A Corua

de Internet no seu cuarto. A anlise realizada revela que non existen tampouco
100%

63,5%

57,8%

63,1%

58,8%

63,5%

57,8%

63,1%

58,8%

Lugo

Ourense

Pontevedra

Figura 139. Figura 139.de individuos que dispoen dedispoen de Internet no seu cuarto Porcentaxe Porcentaxe de individuos que conexin a conexin a 0% Internet nosegundo a provincia a provincia seu cuarto segundo
A Corua Lugo Ourense Pontevedra

20%

Figura 139. Porcentaxe de individuos que dispoen de conexin a Internet no seu cuarto segundo a provincia

5
113

O estudo estatstico

3.2.4.2. Motivacins de uso de Internet

3.2.4.2. Motivacins hora de de Internet As motivacins de uso utilizar Internet son mltiples e variadas, pero polo xeral,
comns entre os estudantes da comunidade galega. e variadas, pero polo xeral, comns As motivacins hora de utilizar Internet son mltiples entre os estudantes da comunidade galega.

Outras

5,4% 6,5% 5,4% 6,0% 11,7% 14,7% 12,8% 13,2% 1,8% 2,2% 3,3% 0,6% 9,3% 10,8% 8,7% 8,0% 28,2% 32,3% 33,1% 29,6% 45,1% 42,2% 43,8% 47,2% 64,6% 64,7% 64,5% 64,1%

Pontevedra Ourense Lugo A Corua

Ler o xornal

Webs de apostas

Facer compras

Xogos on-line

Ver pelculas, series

Descargas

Redes Sociais

84,4% 86,6% 84,7% 85,3% 52,1% 56,0% 52,1% 51,0% 42,6% 40,1% 38,8% 42,3% 60,0% 62,1% 59,1% 60,3% 0% 20% 40% 60% 80% 100%

Consulta do correo

Buscar informacin de todo tipo

Buscar informacin relacionada cos estudos

Figura 140. Motivacinsde uso de Internet segundo a provincia Figura 140. Motivacins de uso de Internet segundo a provincia

3.2.4.3. Barreiras de uso de Internet

Cando se pregunta aos/s mozos/as que non utilizan Internet polas posibles razns, a principal resposta a non dispoibilidade de conexin en todas as provincias. Sen embargo, obsrvanse

114

Cando se pregunta aos/s mozos/as que non utilizan Internet polas posibles razns, a principal resposta a non dispoibilidade de conexinu d o e s t a t s as o O e s t en todas t i c provincias. Sen embargo, obsrvanse diferenzas significativas con respecto
diferenzas significativas con respecto prohibicin dos pais, onde comparativamente Pontevedra prohibicin dos pais, onde comparativamente Pontevedra presenta a porcentaxe maior presenta a porcentaxe maior e Ourense a menor. (2= 10.02; Sig<0.05). e Ourense a menor. (2= 10.02; Sig0.05).
Pontevedra Ourense 35,7% Lugo A Corua
2

Outras

11,1% 9,5% 2,4% 0,0%

23,8%

Desconfianza

7,1%

11,9% 11,9%

Descoecemento

0,0% 2,4% 0,0%

7,1% 35,7% 14,3% 21,4% 26,2% 14,3% 33,3%

Non me deixan meus pais

Non me interesa, non me parece til

31,0% 38,1% 33,3% 44,4% 42,9% 60%

Non teo dende onde conectarme 0% 20%

40%

Figura Figura 141. Barreiras de uso de Internet segundo a provincia 141. Barreiras de uso de Internet segundo a provincia
A porcentaxe de mozos/as que manifesta non conectarse todo o que lle gustara similar nos catro casos.

A porcentaxe de mozos/as que manifesta non conectarse todo o que lle

gustara similar nos catro casos. 100%

80% 60% 40% 20% 0%
A Corua

36,1%

42,2%

36,4%

34,6%

7 Lugo

Ourense

Pontevedra

Figura 142. Porcentaxe de individuos que NON se conectan todo o Figura 142. Porcentaxe de individuos que NON se conectan todo o que lle gustara que lle gustara segundo a provincia segundo a provincia

115

O estudo estatstico

3.2.4.4. 3.2.4.4. Informacin sobre Internet Informacin sobre Internet

3.2.4.4. Informacin adolescentes O nivel nivel de informacin dos sobre Internet adolescentes independente da Provincia, O de informacin percibido percibido dos sobre Internet sobre Internet anda que lixeiramente inferior no caso de Ourense. independente da Provincia, andainformacin percibido dos caso de Ourense. O nivel de que lixeiramente inferior no adolescentes sobre Internet independente da Provincia, anda que lixeiramente inferior no caso de Ourense.
10,1% 9,6% 15,5% 10,1% 9,6% Moi Alto 11,6% 15,5%
11,6%

Moi Alto

Alto
Alto

38,1% 33,6% 38,1% 36,5% 33,6% 38,8% 36,5% 44,9% 47,6% 44,9% 47,6% 42,1% 42,1% 42,9%
42,9% 38,8%

Medio

Medio

Baixo

5,8% 6,8% 5,2% Baixo 5,7% 1,0% 2,4% Moi Baixo 0,8% 1,0% 0% 10% 0%

5,8% 6,8% 5,2% 5,7% 1,0% 2,4% 0,8% 1,0%

Moi Baixo

Pontevedra Pontevedra Ourense Ourense Lugo Lugo A Corua A Corua 30% 20% 40% 30% 50% 40% 60% 50%

20% 10%

60%

Figura a Internet segundo Figura 143.143. Nivel de informacin percibido respectorespecto a Interneta a provincia Nivel de informacin percibido respecto a Internet segundo segundo a provincia provincia Figura 143. Nivel de informacin percibido

Moi Alto Alto Medio Baixo Moi Baixo

Moi Alto 5
4

5 4 3,5 3,6 3,6 3,5

Alto

Medio 3,5 3 3 Baixo

2 Moi Baixo 1
2 1

3,4

3,4 3,5

A Corua

A Corua

Lugo

Lugo

Figura 144. Nivel de coecemento medio respecto a Internet segundo a provincia

Ourense Pontevedra Ourense Pontevedra

Figura 144. Nivel de coecemento medio respecto a Internet segundo a provincia Figura 144. Nivel de coecemento medio respecto a Internet segundo a provincia
116

O estudo estatstico

Polo que se refire s fontes de informacin, os resultados son similares entre as

Polo que se refire s fontes de informacin, escola como fonte de informacin sobre diferentes provincias. Se ben a utilizacin da os resultados son similares entre as diferentes provincias. Se ben a utilizacin da escolade Pontevedra informacin sobre Internet sera maior nas Internet sera maior nas provincias como fonte de e A Corua (2=10.10; Sig0.05). provincias de Pontevedra e A Corua (2=10.10; Sig<0.05).

Outras

1,3% 1,2% 1,6% 1,3% 10,1% 10,4% 9,8% 11,7% 20,1% 12,8% 14,8% 19,7% 39,3% 37,6% 35,9% 39,2% 39,8% 42,8% 41,4% 40,6%

Pontevedra Ourense Lugo A Corua

Ensinronme nunha academia

Ensinronme no colexio

Por medio de amigos

Por medio de familiares

Aprendn eu s

65,0% 62,4% 62,1% 65,9% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80%

Figura 145. Distribucin das fontes de Informacin segundo aaprovincia Figura 145. Distribucin das fontes de Informacin segundo provincia

10
117

O estudo estatstico

Outras

2,6% 2,8% 1,2% 2,7% 33,4% 35,6% 25,8% 31,4% 36,2% 33,2% 30,5% 34,6% 43,0% 39,6% 42,6% 41,3% 44,8% 48,4% 46,5% 43,8% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60%

Pontevedra Ourense Lugo A Corua

Cmo buscar informacin

Aspectos Tcnicos

Seguridad en Internet

Redes sociais

70%

80%

Figura 146. Demandas de informacin segundo a provincia

Figura 146. Demandas de informacin segundo a provincia

En canto s posibles demandas de informacin, os resultados son similares nas En canto s posibles demandas de informacin, os resultados son similares nas catro catro provincias. provincias.
3.2.4.5. Utilizacin do correo electrnico

3.2.4.5. Utilizacin do correo electrnico

A dispoibilidade de correo electrnico significativamente menor na provincia A dispoibilidade de correo electrnico significativamente menor na provincia de Ourense de Ourense (2=22.38; Sig0.001), sobre todo se se compara con Lugo e A Corua. O (2=22.38; Sig<0.001), sobre todo se se compara con Lugo e A Corua. O mesmo pode dicirse 2 mesmo nmero de contas (2=85.66; Sig<0.005). respecto ao pode dicirse respecto ao nmero de contas ( =85.66; Sig0.005).

100% 80% 60% 40% 20% 0%

A Corua Lugo Ourense Pontevedra
Figura 147. Porcentaxe de individuos que empreganempregan o correo electrnicoprovincia Figura 147. Porcentaxe de individuos que o correo electrnico segundo a

91,2%

94,1% 82,4%

89,3%

segundo a provincia

118

1,8% 2,4%

11

Pontevedra Ourense

Figura 147. Porcentaxe de individuos que empregan o correo electrnico O estudo estatstico segundo a provincia
1,8% 2,4% 3,2% 2,9% 12,0% 13,2% 13,4% 17,8% 22,4% 22,9% 31,3% 26,7% 63,8% 61,5% Pontevedra Ourense Lugo A Corua

Mis de 5 contas

Entre 3-5 contas

Dispn de 2 contas

Dispn dunha soa conta

52,1% 52,6%

0%

10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80%

Figura 148. Nmero de contas das que dispoen os mozos/as segundo a provincia
Polo que se refire frecuencia de consulta do correo, as respostas atopadas son moi variadas, en non chegan a atoparserefire frecuencia de consulta do correo, as respostas atopadas Polo que se diferenzas significativas.

Figura 148. Nmero de contas das que dispoen os mozos/as segundo a provincia

son moi variadas, en non chegan a atoparse diferenzas significativas.

Mensualmente, moi de cando en vez

21,0% 19,2% 19,1%

25,5%

Pontevedra Ourense Lugo A Corua

11,7%
Cada 15 das aproximadamente

12
Unha vez semana

10,9% 11,8%

18,7%

19,1% 20,2% 17,4% 19,1% 21,8% 28,9%

27,0% 31,7%

2-3 veces por semana

Todos os das

19,3% 20,2% 20,9% 16,5% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40%

Figura 149. Frecuencia de consulta de correo electrnico segundo a a provincia Figura 149. Frecuencia de consulta de correo electrnico segundo provincia

119

O estudo estatstico

3.2.4.6. Utilizacin do messenger e da cmara web

3.2.4.6.3.2.4.6. Utilizacin dodispoibilidadeda cmara web non se observan diferenzas Utilizacin do messenger e da cmara messenger, web Polo que se refire messenger e de
significativas entre refire dispoibilidade se aprecian cando comparamos odiferenzas Polo que que se asdispoibilidade de messenger, non se observanse observan seu uso, Polo se refire catro provincias. Si de messenger, non diferenzas significativas entre as catro provincias. Si seonde se cando comparamos o seu uso, sendo Lugo a provincia sendo Lugo a provincia aprecian obtn unha porcentaxe comparamos o seu uso, significativas entre as catro provincias. Si se aprecian cando significativamente maior onde se obtn unha porcentaxe significativamente maior (2=16.61; Sig<0.01). Non se aprecian (2=16.61; a provincia onde se obtn unha salientables no caso da web cam. sendo Lugo Sig0.01). Non se aprecian diferenzas porcentaxe significativamente maior diferenzas salientables no caso da web cam. (2=16.61; Sig0.01). Non se aprecian diferenzas salientables no caso da web cam.
39,0%
Utiliza messenger habitualmente Utiliza messenger habitualmente

37,2% 39,0%
37,2% 50,8%
35,7%
35,7% 50,8%

90,6%
Dispn de messenger
Dispn de messenger

88,8% 90,6%
90,6% 88,8% 87,2% 90,6%

0%
0%

20% Pontevedra 20%

Pontevedra

40%

60%

80%

87,2% 100%

Ourense 60% Lugo 80% A Corua 40% 100%

Ourense Lugo A Corua

Figura 150. Utilizacin do messenger segundo a provincia do messenger segundo a provincia Figura 150. Utilizacin
Figura 150. Utilizacin do messenger segundo a provincia
11,2%
Utiliza web cam habitualmente
Utiliza web cam habitualmente

9,2% 11,2%
14,5% 9,2% 13,3% 14,5%
13,3%

61,9%
Dispn de web cam
Dispn de web cam

60,0% 61,9%
66,4% 60,0% 64,4% 66,4%

0%
0%

20%
20% Pontevedra

40%

60%

64,4% 80%

100%
100% A Corua

40% 60% 80% Ourense Lugo

Figura 151. Utilizacin da Web cam segundo a provincia A Corua Pontevedra Ourense Lugo Figura 151. Utilizacin da Web cam segundo a provincia

Figura 151. Utilizacin da Web cam segundo a provincia

120

O estudo estatstico

3.2.4.7. As redes sociais

3.2.4.7. As redes sociais Nas catro provincias as redes sociais mis coecidas e utilizadas son

Nas catro provincias as redes sociais mis coecidas e utilizadas son Tuenti e Tuenti e Facebook, seguida de Twitter e Myspace. O nmero de redes sociais nas Facebook, seguida de Twitter e Myspace. O nmero de redes sociais nas que estn rexistrados os que estn rexistrados os adolescentes non se ve afectado adolescentes non se ve afectado pola provincia onde residen. pola provincia onde residen.

39,8% Outras 50,8% 27,7% 33,3% 54,1% MySpace 53,2% 50,0% 59,3% 69,2% Twitter 69,6% 61,3%

Pontevedra Ourense Lugo A Corua

72,5% 91,8% Facebook 90,4% 92,6% 92,2% 96,2% 97,2% 95,3% 97,3%

Tuenti

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Figura 152. Coecemento das diferentes redes sociais segundo a provincia

Figura 152. Coecemento das diferentes redes sociais segundo a provincia

121

O estudo estatstico

35,5% Outras

Outras

7,6% 7,6% 7,6% MySpace 11,3% 7,6% MySpace 7,9% 11,3% 7,9% 14,5% 17,6% 14,5% Twitter 15,6% 17,6% Twitter 12,9% 15,6%

22,7% 27,7% 22,7% 27,7%

35,5% 45,2%

45,2%

Pontevedra Ourense Pontevedra Ourense Lugo A Corua Lugo A Corua

12,9%

Facebook

Facebook
Tuenti

Tuenti
0% 20% 40%

53,9% 57,2% 53,9% 63,3% 57,2% 58,2% 63,3% 58,2% 82,0% 78,8% 80,5% 81,7% 60% 80%

82,0% 78,8% 80,5% 81,7% 100% 80% 100%

Figura 153. Rexistro nas diferentes redes sociais segundo a provincia

0%

20%

40%

60%

Figura 153. Rexistro nas diferentes redes sociais segundo a provincia

15,7% 17,2% 18,7% 15,7% 17,2% 14,9% 18,7% 38,0% 14,9% 38,8% 41,0% 40,9% 30,9% 27,6% 25,4% 30,3% 15,4% 16,4% 14,8% 14,0% Pontevedra Lugo Ourense

Figura 153. Rexistro nas diferentes redes sociais segundo a provincia

Rexistrado en tres ou mais

Rexistrado en tres ou mais

Rexistrado en das redes sociais

Pontevedra A Corua Lugo

Ourense A Corua

Rexistrado en das redes sociais

Rexistrado nunha rede social

38,0% 38,8% 41,0% 40,9%

Rexistrado nunha rede social

Non est rexistrado en ningunha

30,9% 27,6% 25,4% 30,3%

15,4% 16,4% Non est rexistrado en ningunha 14,8% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 14,0% Figura 154. Nmero de154. Nmero nasredes sociais nas que segundo a provincia Figura redes sociais de que ests rexistrado ests rexistrado segundo a provincia 0% 20% 40% 60% 80%

100%

Figura que se refire de redes sociais nas que ests facer uso das redes sociais, os resultados son 154. Nmero s motivacins que levan a rexistrado segundo a provincia Polo similares nas catro provincias.

122

Polo que se refire s motivacins que levan a facer uso das redes sociais, os resultados son similares nas catro provincias.
O estudo estatstico 2

Outras Resolver temas de clase (apuntes, exames, ) Para quedar con xente

Participar en xogos

Murmurar

Colgar fotos, vdeos, etc.

Facer novos amigos

Falar GRATIS cos amigos

Diversin, ocio Non perder contacto cos que non vexo a miudo Ver fotos, chatear, comentar

14,3% 8,8% 13,9% 20,0% 5,8% 4,5% 2,2% 3,5% 7,1% 0,4% 4,3% 3,5% 6,8% 8,1% 14,8% 8,9% 9,9% 4,9% 10,4% 9,4% 10,5% 7,6% 10,0% 8,9% 7,3% 13,0% 11,7% 11,3% 5,1% 8,1% 5,7% 20,3% 10,9% 14,8% 13,5% 15,0% 16,5% 10,8% 21,3% 18,2% 31,3% 34,1% 34,8% 35,4%

Pontevedra Ourense Lugo A Corua

Falar con amigos familiares

75,1% 74,0% 66,5% 58,9% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80%

Figura 155. Motivacins de uso de Internet segundo provincia As mesmo, como se pode observar nas figuras seguintes, a distribucin de As mesmo, como se pode observar nas figuras seguintes, a distribucin de contactos por contactos por idade e xnero similar nas catro provincias. idade e xnero similar nas catro provincias.

Figura 155. Motivacins de uso de Internet segundo provincia

123

O estudo estatstico

Mis ou menos por igual

Mis ou menos por igual

11,3% 12,3% Mulleres 11,3% 9,1% 12,3% 9,5% Mulleres 9,1% 9,5% 4,8% 4,8% Homes 4,8% 5,6% 4,8% 5,1% Homes 5,6% 5,1% 0% 20% 40%
0% 20% 40%

84,0% 82,9% 84,0% 85,3% 82,9% 85,4% 85,3% 85,4%

Pontevedra Ourense Pontevedra Lugo Ourense A Corua Lugo A Corua 60%

60%

80%
80%

100%
100%

Figura 156. Distribucin de contactos por xnero segundo a provincia

88,7% 89,5% 88,7% 84,1% 89,5% 91,4% 84,1% 91,4%

Figura 156. Distribucin de contactos por xnero segundo a provincia

Figura 156. Distribucin de contactos por xnero segundo a provincia

Mis ou menos por igual

Mis ou menos por igual

0,8% 0,4% Menores ca min 0,8% 2,6% 0,4% Menores ca min 0,9% 2,6% 0,9% 10,5% 10,1% 10,5% Maiores ca min 13,2% 10,1% Maiores ca min 7,6% 13,2% 7,6% 0% 20% 40%

60%

Pontevedra Ourense Pontevedra Lugo Ourense A Corua Lugo A Corua 80% 100%

0% 20% 60% 80% 100% Figura 157. Distribucin de contactos 40% idade segundo a provincia por

Figura 157. Distribucin de contactos por idade segundo a provincia

Cando se Figura 157. Distribucin de contactos por idade segundo a provincia pregunta acerca do contacto de maior idade maior idade os resultados son Cando se pregunta acerca do contacto de os resultados son similares, a excepcin da provincia de Lugo, onde a porcentaxe de individuos que teen polo menos un contacto maior Cando excepcin da provincia contacto de maior idade os resultados son similares, a se pregunta acerca dode Lugo, onde a porcentaxe de individuos que de 30 anos ascende ata o 30.6%, mentres que no caso de Ourense de 22.4%; A similares, polo teen a excepcin da provincia de Lugo, onde a porcentaxe de individuos que Corua, 22.1% emenos un contacto maior de 30 anos ascende ata o 30.6%, Pontevedra, 21.9%.

teen polo menos un contacto maior de 30 anos ascende ata 22.1% e mentres que no caso de Ourense de 22.4%; A Corua, o 30.6%, mentres que no caso de Ourense de 22.4%; Pontevedra, 21.9%. Pontevedra, 21.9%. A Corua, 22.1% e

124

O estudo estatstico

3.2.4.8. Actitudes e crenzas cara a Interneteeas redes sociais as redes sociais 3.2.4.8. Actitudes e crenzas cara a Internet
O tipo de actitudes crenzas que manteen mozos/as cara a Internet e s redes O tipo de actitudes eecrenzas que manteen os os mozos/as cara a Internet e s sociais tamn similar. redes sociais tamn similar.
2,9 3,1 3,0 3,0 4,4 4,4 4,4 4,4 2,8 2,9 2,8 2,8 3,6 3,7 3,7 3,6 1,8 1,8 1,9 1,9 2,5 2,6 2,6 2,5 4,1 4,0 4,1 4,0 3,7 3,7 3,6 3,6 4,4 4,3 4,3 4,4 3,8 3,9 3,9 3,8 2,4 2,2 2,4 2,3 3,0 3,2 3,0 3,0 3,4 3,6 3,4 3,5 0
Nada de acordo

Navegar por Internet parceme seguro

Internet parceme unha fonte excelente para conseguir informacin

Gstame o anonimato que me brinda Internet

Gstame facer comentarios en Facebook, Tuenti e que me respondan a eles Na mia opinin as redes sociais son unha perda de tempo s veces sntome mis cmodo chateando polo Facebook, Tuenti, que falando cara a cara coa xente Internet supn unha boa maneira de estar ao da en moitas cousas Algns dos meus amigos/as fan un uso excesivo ou pouco axeitado de Internet e as redes sociais Creo que cada vez hai mis xente da mia idade enganchada a Internet e as redes sociais

Internet axdame nos estudios

Na mia opinin as redes sociais son un perigo

Gstame agregar cada vez mis amigos ao meu perfil de Facebook, Tuenti, Internet e as redes sociais son unha boa maneira de coecer xente e facer amigos/as

1 Ourense

2 Lugo

4 A Corua

Totalmente de acordo

Pontevedra

Figura 158. Grao de acordo medio coas diferentes afirmacins segundo a provincia Figura 158. Grao de acordo medio coas diferentes afirmacins segundo a provincia

125

O estudo estatstico

3.2.4.9. O papel dos pais

3.2.4.9. O papel dos pais 3.2.4.9. O papel dos pais

pais, nin no que respecta s discusins polo uso de Internet.

100% 100% 80% 80% 60% 60% 40% 40% 20% 20% 0% 0%
AACorua Corua Lugo Lugo

Non se observan diferenzas significativas no que se refire ao control exercido Non se observan diferenzas significativas no que se refire ao control exercido Non se observan diferenzas no que se ao por parte dos pais, nin no quesignificativas discusins refireuso control exercido por parte dos por parte dos pais, nin no querespecta s discusins polo uso de Internet. respecta s polo de Internet.

47,0% 47,0%

46,1% 46,1%

44,8% 44,8%

45,6% 45,6%

Ourense Ourense

Pontevedra Pontevedra

Figura 159. Control dos pais no uso de Internet segundo a provincia Figura 159. Control dos pais no uso de Internet segundo a provincia Figura 159. Control dos pais no uso de Internet segundo

Ns/Nc Ns/Nc

1,5% 1,5% 1,2% 1,2% 0,8% 0,8% 1,0% 1,0%

42,7% 42,7% 47,2% 47,2% 49,6% 49,6% 45,3% 45,3% 33,0% 33,0% 36,4% 36,4% 29,3% 29,3% 32,8% 32,8% 16,3% 16,3% 10,8% 10,8% 15,2% 15,2% 13,9% 13,9% 6,5% 6,5% 4,4% 4,4% 5,1% 5,1% 7,0% 7,0% 20% 20% 40% 40% 60% 60%

Nunca Nunca

Case Nunca Case Nunca

Si, de cando en vez Si, de cando en vez

Pontevedra Pontevedra Ourense Ourense Lugo Lugo A Corua A Corua 80% 80%

Si, moitas veces Si, moitas veces

0% 0%

100% 100%

Figura 160. Porcentaxe de individuos que tiveron discusins por Internet segundo a provincia Figura 160. Porcentaxe de individuos que tiveron discusins por Internet segundo a provincia

Figura 160. Porcentaxe de individuos que tiveron discusins por Internet segundo a provincia

126

3.2.4.10. Posible ciberdependencia A puntuacin media na escala de dependencia similar en tdalas provincias,

3.2.4.10. Posible ciberdependencia

sen chegar a observarse tampouco de dependencia similar en tdalasrespecta A puntuacin media na escala diferenzas significativas no que provincias, porcentaxe de observarse tampouco de dependencia, anda no quealgo maior sen chegar a individuos en risco diferenzas significativas que respecta

O estudo estatstico

nas provincias de Pontevedra e A Corua. porcentaxe de individuos en risco de dependencia, anda que algo maior A puntuacin media na escala de dependencia similar en tdalas provincias, sen chegar a nas provincias de Pontevedra e A Corua. observarse tampouco diferenzas significativas no que respecta porcentaxe de individuos en risco de dependencia, anda que algo maior nas provincias de Pontevedra e A Corua.
100% 80% 100% 60% 80% 40% 60% 20% 40% 0% 20% 35,9% 35,8% 36,1% 37,1%

35,9%
A Corua

35,8%

36,1%
Ourense

37,1%

Lugo

Pontevedra

0% Figura 161. Nivel de dependencia medio estimado segundo a provincia

A Corua Lugo Ourense Pontevedra
Figura 161. Nivel de dependencia medio estimado segundo a provincia Figura 161. Nivel de dependencia medio estimado segundo a provincia

100% 80% 100% 60% 80% 40% 60% 20% 40% 0% 20% 24,4% 21,5% 21,6% 26,7%

24,4%
A Corua

21,5%
Lugo

21,6%
Ourense

26,7%
Pontevedra

Figura 162. Porcentaxe de individuos en risco de dependencia segundo a provincia Figura 162. Porcentaxe de individuos en risco de dependencia segundo provincia
0%
A Corua Lugo Ourense Pontevedra

Figura 162. Porcentaxe de individuos 3.2.4.11 Usos potencialmente perigososen risco de dependencia segundo a provincia
En canto aos usos perigosos da rede, os/as mozos/as de Ourense recoecen en maior medida entrar en pxinas pouco axeitadas para a sa idade (F=2.79; p<0.05). O resto dos valores son moi similares en toda a comunidade. 3.2.4.11 Usos potencialmente perigosos

3.2.4.11 Usos potencialmente perigosos

127

maior medida entrar en pxinas pouco axeitadas para a sa idade (F=2.79; p<0.05). O
2 O e s t d o e s son i c o resto dosuvalorest a t s tmoi similares en toda a comunidade.

3,7
Adoito baixar msica, pelculas, fotos, etc. de Internet

3,6
3,9 3,8

4,1
Moita xente utiliza as redes sociais para ligar, tontear, etc.

4,0
4,1 4,0

2,2
Algunhas das pxinas que visito non son axeitadas para a mia idade

2,3
2,0 2,1

3,1
Adoito subir fotos en Facebook, Tuenti

3,0
3,0 3,0

Nada de acordo

3 Totalmente de acordo 4 5

Pontevedra

Ourense

Lugo

A Corua

Figura 163. Grao de acordo medio con cada afirmacin relacionada co uso perigoso de Internet segundo a provincia Internet segundo a provincia

Figura 163. Grao de acordo medio con cada afirmacin relacionada co uso perigoso de

128

TERCEIRA PARTE

CONCLUSINS E RECOMENDACINS

1.

Conclusins do estudo estatstico

O estudo estatstico efectuado, referido aos adolescentes galegos, permite extraer diversas conclusins, que mostramos no presente epgrafe. Para mellorar a sa exposicin agrupmolas en diversos subapartados. A conclusin xeral deste estudo sera a constatacin do alto grao de implantacin de Internet na poboacin obxecto de anlise. Os adolescentes galegos coecen e utilizan de maneira masiva Internet. Posiblemente as cifras obtidas non xustifiquen unha actitude alarmista, pero si revelan un contexto relativamente preocupante. Os datos recolleitos permiten estimar que 1 de cada 4 adolescentes fai un uso perigoso de Internet e as redes sociais, que mesmo poda interpretarse como un elevado risco de dependencia. Esta anlise realizada, as sas conclusins e outras fontes de informacin empregadas, levarannos a formular, no apartado seguinte desta terceira parte, unha serie de recomendacins. En todo caso, a realidade que describen os datos esixe a implantacin de medidas preventivas xiles e adecuadas, concienciando e preparando poboacin para poder afrontar os cambios vertixinosos aos que est exposta.

1.1. Hbitos de uso

Un primeiro dato de interese que se deriva do estudo estatstico efectuado que, segundo os datos solicitados, aproximadamente o 60% dos adolescentes galegos se conecta a Internet practicamente todos os das. De forma complementaria, poderase afirmar tamn que 9 de cada 10 fan un uso regular de Internet, conectndose cunha frecuencia polo menos semanal. Por outra banda, aqueles que usan Internet conctanse polo xeral entre 1 e 2 horas ao da (45.8%). De igual forma, hai que subliar que un 10.5% se conecta mis de 3 horas ao da. Un dato complementario que o 36.2% dos participantes no estudo afirman que non se conectan todo o que lles gustara. A pesar de que non se aprecian diferenzas significativas nin por xnero, nin por provincia, si se atoparon diferenzas segundo o ciclo cursado e a titularidade do centro. En concreto, o uso de Internet maior entre os alumnos de 2 ciclo e de colexios privados/concertados.

Con respecto aos lugares e horarios de conexin, o habitual que os adolescentes se conecten sobre todo desde a sa casa (88.1%) ou desde a casa de familiares ou amigos

130

Conclusins e recomendacins

(22.7%). Hai que apuntar tamn que o 15.8% se conecta habitualmente a travs do seu telfono mbil. Outro dato importante que o 55% da poboacin obxecto de estudo dispora de conexin a Internet no seu propio cuarto. A franxa horaria na que habitualmente se conectan a Internet a tarde, entre as 16h e as 21h (56.8%). No entanto, case un 40% se conecta tamn entre as 9 e as 12 da noite e un 5.8% a partir da medianoite. Atopouse tamn que os alumnos de 2 ciclo e de colexios privados/concertados tenden a conectarse en maior medida nas franxas mis avanzadas do da, sendo ademais os segmentos onde se atopou unha porcentaxe maior de adolescentes con Internet no seu cuarto.

1.2. Motivacins
Polo que se refire s motivacins de uso de Internet, a principal (1) facer uso das redes sociais (85%), seguido de (2) descargar/baixar materiais (msica, pelculas, vdeos, imaxes, etc.) (64.4%), (3) buscar informacin relacionada cos estudos (60.2%) e (4) usar o correo electrnico (52.1%). necesario tamn destacar que un 29.7% dos adolescentes que usan Internet seran usuarios de xogos on-line, porcentaxe que equivalera ao 28.2% en termos absolutos. Na comparativa por xnero atopronse diferenzas dignas de mencin. En concreto, as mozas buscaran informacin relacionada cos estudos en maior medida que os mozos, e interactuaran mis nas redes sociais. Pola sa banda, os mozos, comparativamente, dedicaran mis tempo a ver series, pelculas e partidos, a participar en xogos on-line ou webs de apostas e a ler o xornal.

1.3. Barreiras
Cando se tenta indagar sobre as posibles barreiras de uso de Internet e se pregunta aos mozos que non utilizan Internet polas posibles razns diso, a principal resposta a non dispoibilidade de conexin (37.9%), seguido da falta de interese ou escasa utilidade que lle atriben (27.6%) e do impedimento por parte dos seus pais (22.4%).

1.4. Nivel e demandas de informacin

No tocante informacin sobre Internet, o 48.9% dos adolescentes afirma que o seu nivel de informacin alto ou moi alto. Tan s un 6.9% dos escolares se considera pouco informado. En canto s fontes de informacin, o 64.8% considrase autodidacta, anda que o 40.6% afirma aprender a travs de familiares e un 38.7% a travs de amigos. Comparativamente os alumnos de 2 ciclo son os que consideran ter un maior coecemento de Internet e as mesmo son os mis autodidactas. No que respecta s demandas de informacin, hai que destacar o interese suscitado polas redes sociais (45%), as como todo o que rodea seguridade e confidencialidade en Internet (41.9%). Comparativamente os mozos estaran mis interesados nos aspectos tcnicos, mentres que s mozas preocpalles mis a seguridade e confidencialidade na Rede.

131

Conclusins e recomendacins

1.5. Correo electrnico

Con relacin utilizacin do correo electrnico, os datos recolleitos revelan que 9 de cada 10 adolescentes galegos dispn a da de hoxe de correo electrnico (89.8%), polo xeral cunha soa conta (57.6%). O 42.4% que teen mis dunha fano sobre todo para poder rexistrarse en varias redes sociais, para facer uso do messenger, participar en xogos on-line, ou ben para facilitalas a diferentes tipos de contactos (amigos, familiares, etc.). No tema da frecuencia de consulta do correo, as respostas atopadas son moi variadas, anda que o habitual consultalo das ou tres veces semana (27.8%). Tan s o 18.4% consultarao todos os das. As diferenzas atopadas por segmentos mostran que a dispoibilidade de correo electrnico significativamente maior entre os estudantes de 2 ciclo e entre os que asisten a colexios privados e concertados.

1.6. Messenger e web cam

En canto ao uso do messenger e a cmara web cabe sinalar que practicamente 9 de cada 10 adolescentes (89%) dispoen dunha conta en messenger, anda que s o 43.8% o utiliza de maneira habitual. En termos absolutos representara o 38.8% dos adolescentes galegos. Pola sa banda, o 63.2% dispn de web cam, anda que s o 19.5% a usa de maneira habitual (o que representara un 12.2% do total da poboacin obxecto de estudo). Na comparativa por segmentos pidose apreciar que o uso do messenger est algo mis estendido entre as mozas, os alumnos de 2 ciclo e entre aqueles que asisten a colexios privados e concertados. Polo que se refire dispoibilidade da web cam aprcianse diferenzas significativas, sendo algo maior entre os estudantes dos colexios privados/concertados.

1.7. Redes sociais

Outro dos obxectivos deste estudo foi profundar no nivel de coecemento e utilizacin das redes sociais por parte dos adolescentes. Respecto diso, un primeiro resultado que se pode extraer dos datos recolleitos que o nivel de coecemento das redes sociais entre os estudantes de ESO na comunidade galega moi elevado. Tuenti e Facebook son as redes sociais mis coecidas, a primeira cun 96.7% de notoriedade e a segunda cun 91.9%. Outro dato importante que o 85.1% do alumnado de ensino secundario est rexistrado en, polo menos, unha rede social, case o 40% en das e at un 15.9% en tres ou mis. Unicamente o 14.9% non estara rexistrado en ningunha rede social. Por outra banda, a rede social de maior aceptacin entre os adolescentes Tuenti (rexistrados o 81.4%), seguida de Facebook (rexistrados ou 57%). Lonxe quedaran Twitter (14.3%) e MySpace (8.1%). O nivel de coecemento e utilizacin das redes sociais significativamente maior entre os estudantes de 2 ciclo. Os principais motivos polos que os adolescentes se rexistran nas redes sociais son fundamentalmente das: (1) falar con amigos e familiares (67.5%), e (2) ver fotos, chatear e facer comentarios (33.6%).

132

Conclusins e recomendacins

O tipo de contactos que os adolescentes teen nas redes sociais un tema que pode resultar de relevancia. A inmensa maiora teen similar porcentaxe de homes e de mulleres entre os seus contactos e, polo xeral, do seu mesma idade. No entanto, hai que destacar que o 60.7% dos mozos obxecto do estudo teen polo menos un contacto maior de 20 anos, e un 23% maior de 30.

1.8. Crenzas
Polo que se refire s actitudes e crenzas sobre Internet e as redes sociais, os adolescentes comparten maioritariamente a idea de que Internet unha fonte excelente para conseguir informacin, e que supn unha boa maneira de estar ao da en moitas cousas. As mesmo, existe tamn un amplo acordo en que cada vez hai mis xente da sa idade enganchada a Internet e s redes sociais.

1.9. O papel dos pais

Outra das cuestins a priori fundamentais para unha adecuada comprensin da situacin actual era chegar a coecer o posible papel dos pais con relacin ao uso de Internet entre os adolescentes. Un primeiro resultado atopado que o 52.8% sinala que os seus pais non os controlan hora de usar Internet. Naqueles casos onde se d un certo control paterno, este vira motivado sobre todo polo excesivo tempo que o adolescente dedica a Internet e polo tipo de contidos ou pxinas que visita. Debe engadirse que polo menos 1 de cada 4 pais (25.5%) non utilizaron nunca ou practicamente nunca Internet, dato que contrasta claramente coa porcentaxe rexistrada entre os propios adolescentes (5%). Estamos, por tanto, ante unha diferenza xeracional considerable, que ben puidese estar na base da explicacin do escaso control exercido. De feito, cando se cruzan ambos os elementos (utilizacin de Internet por parte dos pais e control exercido por estes) detctase unha asociacin estatisticamente significativa, de maneira que canto menor o coecemento e utilizacin de Internet por parte dos pais, menor tende a ser tamn o control exercido sobre os fillos. Este resultado sita nos propios pais un dos principais focos de traballo a nivel preventivo. Doutra banda, cando se fai unha anlise por segmentos, atpase que o control sera algo maior no caso das mozas e dos alumnos de colexios privados ou concertados. Un dato complementario que o 77.9% dos adolescentes que utilizan Internet, non tiveron nunca ou case nunca unha discusin cos seus pais polo seu uso. Cando se analiza a frecuencia de conflitos entre pais e fillos por mor de Internet obtense datos similares aos sinalados previamente: o nmero de discusins menor cando o coecemento e utilizacin de Internet por parte dos pais tamn menor. Neste caso a frecuencia de discusins tamn maior no caso das mozas, dos estudantes de 2 ciclo e dos colexios privado/concertados.

133

Conclusins e recomendacins

1.10. Nivel de dependencia

Coa intencin de estimar os posibles niveis de dependencia latentes, elaborouse unha escala reducida, composta por 8 tems extrados de traballos previos, como os de Graza, Vigo, Fernndez e Marcou (2002) ou Vias (2009). Antes de apuntar os resultados obtidos, hai que subliar que a fiabilidade da escala utilizada foi moi aceptable, o cal a converte nun instrumento de notable interese para avaliacins posteriores. A teor dos resultados alcanzados poderase afirmar que 3 de cada 4 adolescentes (75.4%) fara un uso mis ou menos adecuado de Internet e das redes sociais, un 18.7% presentara un risco elevado de dependencia ou un uso perigoso da Rede e un 5.9% presentara claros indicios de dependencia. As diferenzas atopadas por segmentos revelan que existe un risco significativamente maior no caso das mozas, os alumnos de 2 ciclo e de colexios privado/concertados. Polo que se refire a usos perigosos concretos, cabe sinalar que polo menos un 20.9% dos adolescentes recoece que algunhas das pxinas que visita habitualmente non son adecuadas para a sa idade, un 40.9% que adoita subir fotos en Facebook ou Tuenti e un 64.7% que adoita baixar msica, pelculas, vdeos ou imaxes de Internet. Anda que non se pode falar dun perfil de risco de dependencia ou uso perigoso de Internet entre os adolescentes galegos, polo menos desde un punto de vista sociodemogrfico, as diferentes anlises realizadas permiten conclur que o risco sera maior entre as mozas, os alumnos de 2 ciclo (3 e 4 da ESO), os que estudan en centros privados ou concertados e nas provincias de Pontevedra e A Corua. No entanto, desde un punto de vista comportamental os individuos que presentan unha puntuacin elevada na escala de dependencia, si mostran algunhas comunalidades importantes: conctanse a Internet practicamente todo os das, polo regular mis de das horas ao da e a partir das 21h; a maiora teen conexin no seu cuarto, utilizan o messenger con regularidade e case o 30% adoita usar tamn a cmara web; o 72.4% est rexistrado en das ou mis redes sociais (maioritariamente Tuenti e Facebook); case a metade (48.5%) manifesta non ter ningn tipo de control por parte dos seus pais e o 54.1% nunca tivo unha discusin na casa por mor de Internet; consideran que o seu nivel de informacin alto ou moi alto; adoitan ser autodidactas e acoden en maior medida que o resto aos amigos para informarse sobre temas relacionados con Internet.

1.11. Fenda dixital

Por ltimo, anda que s de maneira indirecta, tentouse solicitar informacin acerca da posible fenda dixital existente na comunidade galega. Para levalo a cabo empregronse dous indicadores orientativos: (1) a porcentaxe de fogares con conexin a Internet, e (2) a porcentaxe de usuarios que manifesta sufrir problemas de conexin. A teor dos datos recolleitos poderase sinalar que o nivel de implantacin de Internet en Galicia est a ser avanzado, chegando ao 88% dos fogares con nenos en idade de ensino secundario. No entanto, a principal cuestin a resolver a calidade da conexin, xa que mis da metade dos fogares sufriran problemas de conexin ben de maneira habitual (9.7%) ou ocasional (42.3%).

134

2.

Recomendacins xerais

Sobre a base do estudo realizado cos adolescentes en Galicia, en combinacin con outros datos e reflexins efectuadas desde un punto de vista preferentemente xurdico, resulta imprescindible pechar o presente informe extraordinario ofrecendo un conxunto de recomendacins. As ditas recomendacins estrutranse en tres apartados co obxecto de esquematizar de maneira mis clara as diferentes lias de actuacin que cremos necesarias para salvagardar o interese superior dos menores ante a delicada problemtica que a Rede os expn. Estes tres apartados son as recomendacins dirixidas ao mbito domstico, aos poderes pblicos e s empresas que xestionan servizos dixitais. Como sabido, a Lei galega 3/1997, de 9 de xuo, da familia, a infancia e a adolescencia, no seu art. 9.1, atribe ao Valedor do Pobo competencias xenricas en defensa do interese superior dos menores. Neste sentido aldese proposicin de medidas susceptibles de mellorar a proteccin da infancia e a adolescencia ou de perfeccionar a aplicacin das xa existentes, e a promover as medias que necesario tomar para a sa atencin e coidado. Iso permtenos efectuar todas as recomendacins que entendemos convenientes para a proteccin de tal interese superior dos menores, dirixndoas, por tal motivo, tamn a particulares e empresas.

2.1. mbito domstico

Recibir formacin

Todas as persoas implicadas na problemtica dos riscos que para os menores xeran as novas tecnoloxas deben recibir unha correcta preparacin no mbito da Sociedade da Informacin. Iso resulta imprescindible no caso dos pais, que teen que esforzarse para lograr unha adecuada cultura e socializacin dixital, mellorando o seu nivel de informacin sobre Internet e os diferentes usos que se poden facer da Rede. En particular, deben coecer os usos mis comns que a poboacin adolescente fai desta. Unha das principais causas dos problemas que a Rede xera aos menores , precisamente, a falta de formacin dos seus pais.

Dar formacin aos menores

Os pais deben aconsellar aos fillos sobre as posibilidades e perigos de Internet. Eles son os principais responsables da sa educacin, polo que non poden facer abandono das sas funcins nun mbito tan importante como este. Os pais teen que ensinar aos seus fillos a dicir que non e
135

Conclusins e recomendacins

a que pidan axuda antes de que sexa demasiado tarde, a fomentar o esprito crtico e a percibir o risco. Tamn os profesores, no exercicio das sas funcins ordinarias, teen unha elevada responsabilidade neste labor. As mesmo, os poderes pblicos deben articular campaas formativas que tean aos menores como destinatarios especficos.

Navegacin en compaa

O uso de Internet por parte dos nenos debe facerse acompaado dos pais ou profesores, que iniciarn con eles o seu manexo tratando de imburlles un esprito crtico. Desta forma, asegurarmonos de que os nenos non acceden a Internet a travs de contornas non confiables. Trtase de que a navegacin se converta nunha actividade familiar ou escolar.

Computador compartido preferible que o computador sexa de uso familiar e non de uso exclusivo do menor.

Localizacin do computador

O computador debe estar situado nun lugar comn da casa. Se ten cmara web imprescindible que as sexa. Tase en conta que o acceso a Internet xa non se produce s desde a propia casa por unha terminal fixa senn que tamn se empregan outras vas ou dispositivos (computador porttil, telfono mbil, conexins wi-fi, ciber). Os computadores e dispositivos porttiles non se deben prohibir aos adolescentes, pero no caso da sa existencia hai que sometelos a especial vixilancia, con horarios de uso mis restritivos. En cambio, aos nenos non hai que proporcionarlles estes accesos mbiles.

Horario

A navegacin dos menores debe estar sometida a un horario que minimice os seus riscos e que a faga compatible con outras actividades. Non recomendable acceder despois das 22 horas ou, polo menos, non chatear a partir desa hora. De todos os xeitos, tase en conta que Internet mundial, o que relativiza o control das franxas horarias.

Tempo de uso

Hai que ser conscientes do tempo que os menores empregan no uso de Internet. Se este resulta excesivo, debe limitarse propondo alternativas de lecer ou formacin adecuadas.

136

Conclusins e recomendacins

Webcam

O uso de cmaras web ten que ser restrinxido pois unha fonte de problemas e un recurso que non necesita un menor. Tase en conta que pode ser activada sen permiso e sen que o saiba o usuario do equipo. O emitido por unha webcam pode ser gravado polo receptor da comunicacin, que, sa vez, pode distribulo de mltiples formas.

Aprender a protexerse

Os menores teen que aprender a protexerse, desde un punto de vista informtico, fronte aos riscos. Iso pdese facer de forma autodidacta, pero moito mellor recibir a formacin dun experto. Tamn til, neste sentido, facer caso aos consellos dos profesores, dos pais e de adultos confiables (como os irmns maiores), pero nunca ao que digan estraos e descoecidos.

Adecuada proteccin dos datos e da informacin A precaucin cos datos dos menores e os da sa familia e amigos un mtodo adecuado para

evitar problemas. Non deben darse a descoecidos pois estes poden facer un mal uso destes, que acabar causando prexuzos. Especialmente delicadas son as fotos, coas que hai que ter coidados especficos. A publicacin dunha informacin, e a determinacin do nivel de acceso que se lle outorga, debe facerse de maneira reflexiva, non precipitada, aplicando en todo caso un criterio restritivo. Neste sentido, convn depurar a lista de contactos e reconfigurar as opcins de privacidade facndoas mis estritas. Son numerosos os datos que teen que protexerse: nome, apelidos, direccin, telfono, mail, imaxes, claves, contrasinais, etc. Unha informacin subida a Internet posible que quede a disposicin de calquera. A normativa espaola de proteccin de datos establece que se o menor supera os 14 anos poden consentir en por si para que sexan tratados os seus datos persoais, anda que iso non debe interpretarse como unha claudicacin dos pais e profesores no seu labor de supervisin e consello. Se o menor non alcanza esa idade necestase o consentimento dos seus pais ou titores legais.

Compartir informacin s con coecidos

Unha boa regra xeral que os menores compartan informacin unicamente cos amigos que se coezan de fra da Rede: amigos do colexio ou do barrio, ou persoas coecidas polos pais nas que se confa. De todos os xeitos, mesmo neste caso de xente coecida, convn manter precaucins, en especial os adolescentes, porque as relacins persoais e sociais s veces cambian e acbanse, e os datos poden permanecer de igual modo en Internet.

Configuracin do nivel de privacidade Convn establecer por defecto o mximo grao de seguridade no perfil de usuario.

137

Conclusins e recomendacins

Programas de proteccin

imprescindible usar un adecuado programa de proteccin fronte ao software malicioso, xa que este pode, entre outras cousas, roubar claves e datos. Neste sentido, hai que efectuar recoecementos peridicos dos equipos informticos. As mesmo, deben empregarse programas de control parental. Este tipo de software ten que permitir, en todo caso, o seguinte: filtrar os contidos inadecuados, supervisar os lugares de navegacin mediante informes de actividade dos sitios visitados e controlar as aplicacins que se usan. Tamn pode ser til que este software posibilite programar o horario de uso de Internet.

Idade dos servizos

Resulta imprescindible examinar a idade a partir da cal pode utilizarse un servizo de Internet. No suposto de ser para adultos, un menor non o debera usar de ningn modo. Hai que explicarlles que pode resultar perigoso e afectar negativamente aos seus intereses.

Precaucin como pauta de conduta

Unha pauta permanente na navegacin a precaucin. Ser cauto e precavido significa, por exemplo, que se debe empregar un nick inventado e non o nome real, e que as mensaxes de descoecidos non deben abrirse. Hai que ter en conta que en Internet non todo o mundo quen di ser. Tamn importante manter seguros os contrasinais, que se deben cambiar periodicamente e non compartir.

Razoable percepcin do risco

necesario inculcar aos menores unha razoable percepcin do risco que existe en Internet e aconsellarlles que teen que esforzarse por non deixarse levar polas aparencias. Neste sentido, nunca hai que ceder a ningunha chantaxe porque, de facelo, o problema sempre se agravar. O menor que vtima dalgunha chantaxe debe comentarllo de inmediato aos seus pais ou profesores.

Esprito crtico

A navegacin en Internet ten que ir acompaada do desenvolvemento dun esprito crtico que permita filtrar a informacin que se accede, corroborala noutras fontes e ser dono das propias decisins.

Redes sociais e chats

Un neno non debe formar parte dunha rede social. En canto aos chats, estes deben permanecer restrinxidos a prcticas escolares, contactos entre nenos con idades similares ou baixo a supervisin dun adulto responsable.

138

Conclusins e recomendacins

Aos adolescentes que participan en redes sociais e chats hai que aconsellarlles prudencia, educacin e respecto pola privacidade propia e allea, tratando de supervisar que efectivamente se comportan da devandita forma. Un adolescente non debe convidar nin agregar a estraos descoecidos, nin a xente que non sexa de confianza. Os amigos dos amigos non son amigos de ningun.

Videoxogos online

Certos videoxogos online poden funcionar na prctica como unha rede social, polo que non hai que dispensarlles a debida atencin. Neste tipo de xogos comn que entren persoas descoecidas e de diversas idades.

Contactos dos fillos

Resulta conveniente que os pais coezan os contactos dos seus fillos nas redes sociais e chats.

Vida privada dos menores no seu contexto familiar

Os menores teen dereito vida privada no seu contexto familiar. Os lmites a tal dereito s deben aplicarse cando resulte imprescindible, con base na proporcionalidade da medida restritiva en funcin da sa finalidade e da idade e madurez do menor.

Control razoable

Os pais deben exercer un control razoable e proporcionado dos fillos menores respecto de Internet. Existe neste campo certo deixamento, polo que hai que instar a que iso se produza, anda que tendo presente que os menores tamn teen dereito intimidade e, cando son maiores de 14 anos, poden dispor eles mesmos dos seus datos persoais. Do que se trata, en suma, de lograr un adecuado equilibrio entre o control derivado dos deberes parentales e a intimidade e liberdade propia dun menor de idade.

Descargas: unicamente as legais e seguras

Descargar arquivos ou programas que non se coecen perigoso dado que existen programas espa que se instalan nos computadores para roubar o que hai neles. s veces os pais tampouco son conscientes diso e actan imprudentemente, o que pode afectar de maneira indirecta aos menores da familia, marxe de ser un mal exemplo para eles.

Recursos propios

Se un menor abre un blog, conta ou unha pxina persoal, deben sabelo os pais. As mesmo, hai que asegurar que s poden entrar no devandito recurso os amigos que previamente se convidaron. Por tanto, hai que usar s aqueles recursos que esixan invitacin expresa aos amigos e que conteen
139

Conclusins e recomendacins

mecanismos de verificacin que se traducen en que s eles poden entrar. Non se deben publicar fotos de ningun sen o seu permiso (se son maiores de 14 anos) ou o dos seus pais (se son menores desa idade).

Reaccin ante situacins de risco

Os pais deben actuar con celeridade cando se detecte que un fillo se acha nalgunha situacin de risco. Resulta conveniente comunicalo s forzas e corpos de seguridade. sa vez, os menores vtimas dun suceso deste tipo deben pedir axuda a un adulto de confianza, non responder a provocacins e gardar as posibles probas do suceso.

Educacin e respecto aos demais

A educacin sempre a mellor opcin, pois evita os problemas e axuda a non responder irreflexivamente s provocacins. Resulta necesario respectar s outras persoas que estn na Rede, sobre todo a sa privacidade. Aconsellar e imbur unha cultura de respecto e de tolerancia permitir unha correcta socializacin dos menores, ademais de evitarlles problemas. Trtase de lograr unha cidadana dixital responsable, que reflexione sobre o valor da intimidade, propia e allea.

Confiar nos pais e profesores

Os pais e os profesores, coa sa actitude, deben xerar confianza nos menores para que estes acudan a eles en procura de axuda e consello. Hai que transmitirlles que a sa funcin non a de sancionar ou prohibir o uso de Internet senn desactivar os perigos da Rede. O uso de Internet positivo se se controlan os seus riscos. A mellor opcin para un menor cando se atopa cun problema ou algo raro na navegacin acudir de inmediato aos seus pais ou profesores.

2.2. Aos poderes pblicos

Ensinar a protexerse: campaas e cursos

Os poderes pblicos competentes deben levar a cabo campaas de sensibilizacin e formacin, dirixidas tanto aos menores como aos pais e educadores, para a promocin dun uso e consumo responsable de Internet. Estas campaas hai que destinalas a targets concretos (menores, pais, educadores) para lograr maior eficacia. Neste sentido, aconsellable realizar cursos de formacin especficos dirixidos a todo o profesorado para que se coezan os riscos que os menores sofren en Internet, para que se poida aconsellar aos devanditos menores adecuadamente e para que sexa posible reaccionar de maneira prctica e xil ante tales riscos.

140

Conclusins e recomendacins

As mesmo, resulta til que se impartan cursos de formacin, tamn dirixidos a todo o profesorado, co obxecto de explicar as lias xerais do dereito de proteccin de datos e as sas especialidades no mbito dos menores e Internet.

Especfico traballo na escola

Os centros educativos dbense converter nunha fonte relevante de informacin e formacin con relacin a Internet, nun interlocutor vlido para modular os coecementos, actitudes e hbitos de uso de Internet entre os adolescentes. Mis al das tradicionais clases de informtica, os centros deben establecer entre os seus obxectivos docentes e inclur nos propios deseos curriculares unha formacin integral sobre Internet, favorecendo un uso saudable deste. Trtase de reflexionar cos propios alumnos sobre situacins hipotticas de risco para que perciban e valoren adecuadamente feitos similares que poidan vivir, tomando as decisins correctas para a sa proteccin. Desta forma, nos currculos, no marco do fomento do uso das tecnoloxas dixitais como apoio s tarefas formativas, hai que inclur a especfica aprendizaxe de modos de navegacin segura e o uso de ferramentas destinadas a iso. As materias de Informtica, Tecnoloxa ou Educacin para a Cidadana poden usarse para iso.

Prevencin: accins co alumnado

A prevencin dos problemas esixe ao profesorado traballar co alumnado desde unha idade temper. As mesmo, til formar a adolescentes para que axuden e aconsellen aos mis pequenos. O seu punto de vista pode chegar a ter mis capacidade de penetracin nestes ltimos.

Accins didcticas especficas

Nos centros educativos deben implementarse accins didcticas especficas para axudar formacin do alumnado. conveniente facer unha planificacin e cronograma destas e abordar temas diversos.

Reaccin do profesorado ante situacins de risco

O profesorado ten que actuar cando se detecte que un alumno se acha nalgunha situacin de risco. marxe das medidas propias do centro educativo, debe comunicarllo aos seus pais e s forzas e corpos de seguridade. Neste sentido, existir un protocolo de intervencin que permita a deteccin do problema, a valoracin do mesmo, aplicar unha serie de actuacins co alumnado afectado e a sa familia, avaliar os seus resultados e extraer conclusins que sirvan para a prevencin.

Estudos de seguimento

Os poderes pblicos teen que patrocinar a realizacin de estudos avalados cientificamente que permitan facer un seguimento obxectivo e puntual destas cuestins.

141

Conclusins e recomendacins

Promocin de ferramentas

aconsellable promover a elaboracin e validacin de ferramentas e instrumentos que permitan un cribado do uso perigoso e a dependencia de Internet entre os mozos, posibilitando unha rpida deteccin e consecuente derivacin aos servizos de sade.

Dereito proteccin de datos dos menores

As entidades pblicas que tratan datos persoais de menores deben facelo desde o escrupuloso respecto normativa de proteccin de datos. As, os datos s poden tratarse para a finalidade para a que se solicitaron; non se poden pedir mis datos que os estritamente necesarios para iso; os datos deben conservarse actualizados, garantindo a sa seguridade e segredo, e cancelndoos cando xa non sexan necesarios.

Coordinacin Hai que levar a cabo un esforzo de coordinacin entre as diferentes institucins, rganos ou

axentes sociais para gaar eficiencia nas iniciativas que se promovan, optimizando as os recursos dos que se dispoen.

Promover o estudo de novas psicopatoloxas

Debe promoverse o estudo das novas psicopatoloxas online, en especial no mbito dos menores, para tratar de detectar correctamente posibles patoloxas e realizar adecuados diagnsticos e tratamentos.

Promocin da autorregulacin

As autoridades promocionarn a elaboracin de cdigos de conduta voluntarios e especficos para a proteccin da mocidade e a infancia. Na sa elaboracin convn que participen de maneira efectiva consumidores e usuarios. Nos mesmos estableceranse mecanismos de alerta e reclamacin ante condutas ou actividade ilcitas ou nocivas para os menores.

2.3. s empresas que xestionan servizos dixitais

(en especial, provedores de acceso e de contidos, e prestadores de servizos de telecomunicacins e da sociedade da informacin)

Sensibilizacin

As empresas teen que sensibilizarse ante os perigosos retos que Internet expn aos menores.

142

Conclusins e recomendacins

Deber de dilixencia

necesario ser especialmente xiles na proteccin dos menores, mesmo, proactivos, para previr os problemas futuros que poidan xurdir.

Idade do navegante

Deben existir procedementos para coecer a idade do navegante, e, no seu caso, a autenticidade do consentimento prestado polos pais. Neste sentido, tense que potenciar a elaboracin e emprego de ferramentas que permitan estas funcionalidades e reduzan os supostos de suplantacin de identidade.

Datos dos menores: consentimento

O consentimento para tratar datos de menores de 14 anos s o pden prestar os pais ou titores legais. Tase en conta que o Regulamento da Lei Orgnica de Proteccin de Datos xa estableceu un deber de dilixencia que implica articular procedementos que garantan que se comprobou de modo efectivo a idade do menor e a autenticidade do consentimento prestado, no seu caso, por pais, titores ou representantes legais.

Datos dos menores: informacin

Se se tratan datos de menores, hai que informalos de modo que eles sexan capaces de entendelo. As as cousas, hai que informar da identidade de quen trata os datos, da finalidade e usos para a que os solicita, de se vai comunicalos ou cedelos a terceiros, e de se resulta obrigatorio ou non facilitalos. Ademais, dbese proporcionar unha direccin para exercer os dereitos de acceso, rectificacin, cancelacin e oposicin. En ningn caso se poden usar anda menor para obter datos innecesarios do resto da familia.

Datos dos menores: finalidade

As empresas que tratan datos persoais de menores deben facelo desde o escrupuloso respecto normativa de proteccin de datos. As, os datos s poden tratarse para a finalidade para a que se solicitaron; non se poden pedir mis datos que os estritamente necesarios para iso; os datos deben conservarse actualizados, garantindo a sa seguridade e segredo, e cancelndoos cando xa non sexan necesarios.

Facilitar solucins tcnicas

As empresas teen que facilitar solucins tcnicas e informar das mesmas aos seus clientes para que se poida efectuar o adecuado control por parte de pais e educadores. Neste sentido impulsarase o desenvolvemento e a utilizacin de software de control de contidos de manexo sinxelo e efectivo; medios tcnicos que aumenten a seguridade e protexan fronte a virus informticos ou

143

Conclusins e recomendacins

programas espa; e, en xeral, ferramentas de filtrado e restricin de acceso a contidos ou servizos non desexados ou nocivos para os menores.

Transparencia na informacin

Hai que esixir transparencia hora de informar as condicins de uso e polticas de privacidade, que se far de forma clara e comprensible.

Avanzar na etiquetaxe

Debe avanzarse na etiquetaxe de webs para que o navegante detecte de maneira inmediata as franxas de idade s que se destina tal web.

Perfs de menores

O acceso aos perfs de menores de idade debe ser restrinxido por defecto, coa finalidade de que unicamente os contactos autorizados polo usuario poidan entrar. Estes perfs teen que quedar fra dos motores de procura.

Espazos especficos

necesario crear e promover na Rede espazos especficos para menores, facilmente localizables e adecuados para as sas necesidades e gustos.

Colaboracin coas Forzas e Corpos de Seguridade

Debe existir unha colaboracin e asistencia plena s Forzas e Corpos da Seguridade do Estado.

144

REFERENCIAS BIBLIOGRFICAS E DOCUMENTAIS

ACPI-Protgeles-Defensor del Menor de la Comunidad de Madrid (2002), Seguridad infantil y costumbres de los menores en Internet. Agencia Espaola de Proteccin de Datos, memorias 2007, 2008, 2009, Madrid. Agencia Espaola de Proteccin de Datos, Derechos de nios y nias y deberes de los padres y madres, Madrid. American Academy of Child and Adolescent Psychiatric (2001). Asociacin para la Investigacin en Medios de Comunicacin (2011), Navegantes en la red.. 13 Encuesta AIMC a usuarios de Internet, Madrid, [Consulta: 1 de marzo de 2011]. Disponible en: http://www. aimc.es/ BARBA, Carme; CAPELLA, Sebasti (coords, 2010), Ordenadores en las aulas: la clave es la metodologa, Barcelona, Gra. BLASZCZYNSKY, A. (2006), Internet use: In search of an addiction, International Journal of Mental Health and Addiction, 4, 7-9. CASTELLANA, M.; SNCHEZ-CARBONELL, X; BERANUY, M.; GRANER, C. (2006), La relaci de ladolescent amb les TIC: Un tema de rellevncia social, Full informatiu del Collegi oficial de Psiclegs de Catalunya, 192, 22-23. CASTELLANA, M.; SNCHEZ-CARBONELL X.; GRANER C.; BERANUY M. (2007), El adolescente ante las tecnologas de la informacin y la comunicacin: Internet, mvil y videojuegos, Papeles del Psiclogo. 28 (3), 196-204. CERVERA, Leonardo (2009), Lo que hacen tus hijos en Internet, Integral, Barcelona. CHRISTAKIS, Nicholas A.; FOWLER, James H. (2010), Conectados. El sorprendente poder de las redes sociales y cmo nos afectan, Taurus, Madrid. COTINO HUESO, Lorenzo (editor, 2010), Libertades de expresin e informacin en Internet y las redes sociales: ejercicio, amenazas y garantas, Universidad de Valencia, Valencia. Defensor del Pueblo (2010), Programacin y contenidos de la televisin e Internet: la opinin de los menores sobre la proteccin de sus derechos. ECHEBURA, E. (2010), Adiccin a las nuevas tecnologas y a las redes sociales en jvenes: un nuevo reto, Adicciones, 22 (2), 91-96.

145

Referencias bibliogrficas e documentais

FERNNDEZ RODRGUEZ, Jos Julio (2004a), Lo pblico y lo privado en Internet. Intimidad y libertad de expresin en Internet, UNAM, Mxico. FERNNDEZ RODRIGUEZ, Jos Julio (2004b), Secreto e intervencin de comunicaciones en Internet, Civitas, Madrid, Fundaci Catalana per a la Recerca (2004), II Estudio sobre los hbitos de uso en Internet entre jvenes de 12 a 17 aos. GRACIA BLANCO, M.; VIGO ANGLADA, M; FERNNDEZ PREZ, M J.; MARC, ARBONS, M. (2002), Problemas conductuales relacionados con el uso de Internet: un estudio exploratorio, Anales de Psicologa. 18 (2), 273-292. Instituto de la Juventud (INJUVE, 2009), Adolescentes y jvenes en la Red: factores de oportunidad. Instituto Nacional de Estadstica (2010). Instituto Nacional de Estadstica [sitio web]. Madrid: INE. [Consulta: 25 novembro 2010]. Disponible en: http://www.ine.es/ Instituto Nacional de Tecnologas de la Comunicacin (INTECO, 2009), Hbitos seguros en el uso de las TIC por nios y adolescentes y e-confianza de sus padres. Instituto Nacional de Tecnologas de la Comunicacin (INTECO); Agencia Espaola de Proteccin de Datos (2009), Estudios sobre la privacidad de los datos personales y la seguridad de la informacin en las redes sociales online. London School of Economics and Political Science. Media and Communications (2010). Risks and safety on the Internet. The perspective of European children. [Consulta: 1 Marzo 2011]. Disponible en: www. eukidsonline.net Observatorio de la Infancia y la Adolescencia de Andaluca (2008), Nuevas tecnologas e infancia y adolescencia. ROIG, Antoni (2010), Derechos fundamentales y tecnologas de la informacin y de las comunicaciones (TICs), JB Bosch, Barcelona. RUIZ-OLIVARES, R.; LUCENA, V.; PINO OSUNA, M. J.; HERRUZO CABRERA, J. (2010), Anlisis de comportamientos relacionados con el uso/abuso de Internet, telfono mvil, compras y juego en estudiantes universitarios, Adicciones. 22 (4), 301-310. UNICEF-Comit espaol e Instituto Universitario de Necesidades y Derechos de la Infancia y Adolescencia (IUNDIA, 2007), Autorregulacin?... y ms. La proteccin y defensa de los derechos de la infancia en Internet. Universidad Ramn Llull (2007), Les noves addicions en ladolescncia: Internet, mvil i videojocs. VIAS, F. (2009), Uso autoinformado de Internet en adolescentes: perfil psicolgico de un uso elevado de la red, International Journal of Psychology and Psychological Therapy. 9 (1), 109-122. WIDYFANTO, L. & GRIFFITHS, M. D. (2006), Internet addiction: A critical review, International Journal of Mental Health and Addiction, 4, 31-51 YOUNG, K.S. (1996), Psychology of computer use: XL. Addictive use of the Internet: A case that breaks the stereotype, Psychological Reports, 79, 899-902.

146

ALGUNHAS WEBS DE INTERESE

www.asociacion-acpi.org/ www.ciberbullying.net www.chaval.es www.ciberfamilias.com www.e-legales.net www.inteco.es www.pantallasamigas.net www.protegeteles.com www.portaldelmenor.es www.osi.es www.sexting.es www.valedordopobo.com

147