Barrierat administrative ndaj biznesit n Shqipri

nj analiz krahasuese me vendet e OECD

Arbina TOTONI, MBA 1. Hyrje
Eliminimi i barrierave administrative dhe sidomos i atyre q kan nj impakt negativ mbi investimet, sht nj nevoj pr t ciln ndrgjegjsimi ka ardhur gjithnj n rritje. Kompanite vendase dhe t huaja q operojn n Shqipri vazhdimisht kan shprehur shqetsimin e tyre pr vonesat, paparashikueshmrin dhe kostot e larta t regjistrimit dhe pajisjes me liensa, leje dhe miratime t tjera qeveritare q jan t nevojshme pr t nisur dhe drejtuar nj biznes t ri. Situata me t ciln po prballet vendi yn nuk sht unike, sepse thuajse n t gjitha ekonomit n tranzicion, eliminimi i barrierave administrative sht br i nevojshm sa her q investimet private jan prballur me kufizimet ligjore dhe proedurale. N vendet si Shqipria, ku shteti historikisht ka ndrhyr n vendimet ekonomike, ekzistojn proedura t mbivendosura t kontrollit administrativ q nnkuptojn burokraci dhe vonesa t teprta, munges t besueshmris dhe prgjegjshmris nga ana e institucioneve qeverisse dhe ekzistencn e konflikteve ndrmjet tyre. Kjo nxit shpeshher brjen e pagesave t jashtzakonshme informale prej atyre q duan t vn n funksionim nj biznes t ri dhe prbn nj frenues serioz pr investitort e mundshm. N kt kuptim, lehtsimi i proedurave, reduktimi i kostove t prmbushjes s detyrimeve dhe rritja e transparencs pr vendimmarrjen administrative, do t sillte prfitime t konsiderueshme pr investitort, do t rriste efektivitetin e qeverisjes dhe shprndarjes s shrbimeve dhe, njkohsisht do t drgonte sinjale pozitive pr investitort duke kontribuar ndjeshm n proeset e reforms s prgjithshme ekonomike N kt punim, synohet t analizohen barrierat kryesore administrative q has biznesi n Shqipri si dhe ndikimi q ka thjeshtimi i proedurave administrative n prmirsimin e klims s prgjithshme t biznesit. Pr kt qllim, ne seksionin e dyt t punimit jepet kuptimi dhe rndsia e proedurave administrative si dhe ndikimi i tyre n klimn e biznesit. N seksionin e tret paraqitet nj analiz krahasuese e klims s biznesit dhe proedurave administrative ndrmjet Shqipris dhe disa vendeve t rajonit (bazuar mbi disa tregues kryesor si numri, koha dhe kostot e proedurave). N seksionin e katrt prezantohen disa instrumenta t prdorura gjersisht n shum vende antare t OECD pr thjeshtimin e proedurave administrative, t cilat analizohen n seksionin n vazhdim pr t sugjeruar at instrument q do t ishte m i prshtatshm dhe do t prmbushte nj numr m t madh objektivash n kushtet konkrete te Shqipris. N seksionin e fundit jepet nje prmbledhje e shkurtr e ideve kryesore t punimit dhe disa prfundime. 2. Proedurat administrative dhe klima e biznesit Proedurat administrative jan mjete t rndsishme pr t mbshtetur politikat publike n shum fusha si psh taksat, siguria dhe mbrojtja mjedisore. N linja t prgjithshme, ato jan krkesa pr informacion q i lejojn qeverive t ushtrojn dhe t zbatojn objektiva regullatore, duke prfshir ktu edhe monitorimin e respektimit t ktyre rregullave. Proedurat administrative mund t krijojn prfitime pr siprmarrjet nprmjet prcaktimit t strukturave t tregut dhe krijimit t nj mjedisi q favorizon konkurrencn, por 1

ato shoqrohen me kosto t cilat mund ti klasifikojm n kosto direkte (si koha dhe parat e shpenzuara pr formalitetet q duhen kryer pr t qen n prputhje me rregullat) dhe kosto indirekte ose dinamike q shkaktohen kur rregullat administrative ulin produktivitetin dhe novatorizmin e siprmarrjeve. Meqense proedurat jan br m komplekse dhe t varura nga informacioni, shum kosto proedurale kan kaluar tek qytetart dhe bizneset n formn e plotsimit t formularve, krkesave pr leje, sjelljes s informacionit dhe ruajtjes s t dhnave. Efekti kumulativ i shum proedurave dhe rregullave administrative prej institucioneve dhe niveleve t shumfishta t qeverisjes, ngadalson prgjigjen nga ana e bizneseve, devijon burimet nga investimet produktive, ul transparencn dhe besueshmrin dhe dekurajon siprmarrjen. Shumllojshmria dhe kompleksiteti i proedurave formale administrative prbn nj nga ankesat m t zakonshme t bizneseve dhe qytetarve n shum vende. Prvoja e vendeve t tjera ka treguar se reformat n proedurat administrative mund t jen hapa efektive pr nxitjen e efiencs dhe inovacionit sektorial, rritjen e fleksibilitetit dhe zhvillimit t ekonomis si dhe rritjen e mirqenies dhe mundsis pr zgjedhje t konsumatorve. Duke i njohur kto probleme, qeverit e shum vendeve n kto 20 vitet e fundit kan shtuar prpjekjet pr rishikimin dhe thjeshtimin e proedurave administrative, prmirsimin e efiencs s ndrveprimit me qytetart dhe bizneset, eliminimin e masave t vjetra ose kontradiktore dhe prezantimin e instrumentave t reja pr t reduktuar dhe matur impaktin e proedurave administrative. 3.

Klima e biznesit n Shqipri (vshtrim krahasues rajonal)

Vzhgimet e relizuara, q kan n qendr bizneset q operojn n Shqipri dhe q synojn mbledhjen e t dhnave mbi kohn manaxheriale t harxhuar dhe kostot financiare q shkaktohen gjat eljes dhe operimit t nj biznesi pr shkak t proedurave burokratike, kan nxjerr n pah disa probleme. Koha q bizneset n Shqiperi i kushtojn proedurave administrative sht relativisht e lart. Ne figurn e mposhtme paraqiten ato vende, ku proedurat administrative zn m shume se 10% t kohs manaxheriale dhe si e shohim ne Shqipri rreth 55% e bizneseve raportojn shifra t tilla.
Perqindja e firmave qe raportojne se procedurat administrative zene me shume se 10% te kohes manaxheriale
% 70 60 50 40 30 20 10 0 61 56 55

51

49

44

43

37

India

Ekuadori

Shqiperia

Tanzania

Kenia

Ukraina

Brazili

Kamboxhia

Fig. 3.1

Burimi: World Bank

Probleme t tjera jan ato q lidhen me numrin, kohzgjatjen dhe kostot e proedurave administrative. P.sh. t dhnat n lidhje me eljen e nj biznesi t ri n Shqipri pr numrin e proedurave, kohn, kostot dhe kapitalin minimal q kerkohet, tregojn se sipermarrsit duhet t kalojn npr 11 proedura pr t hapur nj biznes pr mbi 47 dit mesatarisht, me nj 2

kosto prej 32.2% t t ardhurave kombtare bruto (AKB) pr frym. Ata duhet t depozitojn t paktn 41.3% t AKB pr frym n bank pr t siguruar nj numr regjistrimi t biznesit, krahasuar me mesataren n rajon prej 51.8% te AKB dhe mesataren e vendeve t OECD prej 44.1% t AKB.
Treguesit per hapjen e nje biznesi te ri Shqiperia Mesatarja ne rajon 9 42 15.5 51.8 Mesatarja e vendeve te OECD 6 25 8.0 44.1

Numri i proedurave Koha (dite) Kostot (ne % te te ardhurave per fryme) Kapitali Min. (% e te ardhurave per fryme)

11 47 32.2 41.3

Tab. 3.1

Burimi: World Bank

Pr sa i takon regjistrimit t prons, lehtsia e kryerjes s ksaj proedure matet duke prdorur treguesit si vijojn: numri i proedurave te nevojshme per t transferuar titullin e prons nga shitsi tek bleresi, dhe koha e shpenzimet si prqindje e vlers s prons. N Shqipri, duhen 47 dite pr t regjistruar nj pron, krahasur me mesataren n rajon prej 133 ditesh dhe ne vendet e OECD me mesataren prej 34 ditesh.

Treguesi

Shqiperia Mesataraja Mesatarja e ne rajon vendeve te OECD 7 47 3.8 6 133 3.1 4 34 4.9 Burimi: World Bank

Numri i proedurave Koha (ditet ) Kosto (ne % te prones per fryme) Tab. 3.2

Problem tjetr i rndsishm q evidentohet nga vzhgimet sht shtrirja dhe niveli i korrupsionit t vogl, i shprehur me an t frekuencs dhe sasis s pagesave informale q raportojn bizneset. N t dyja kto drejtime, Shqipria qndron shum m dobt se vendet e tjera t rajonit dhe, pr m tepr, ky lloj korrupsioni sht i prhapur n t gjitha fushat proedurale, prfshir ktu edhe gjykatat.

Niveli i ashpersise
Problem madhor 3 2.5 2 1.5 1 0.5 45 0 41 40 Bizneset % 35 2 2.5 2.1 2 1.9

2.7

2.7 2.2 2 2.1 2 1.9 1.7 1.9

Frekuenca e pengesave nga perceptimi i biznesit

31 27 22 22 21 19 14 13 12 10 10

30 25 20 15 10 5 0

4
Norma te sigurise sanitare

Shkembim/Qarkullim valuta

Aksesi ndaj tokes e ndertesave

Procedurat e lejeve te ndertimit

Licensimi I biznesit

Regjistrimi I nje biznesi te ri

Normat e ruajtjes se mjedisit

Rregullimi i fuqise punetore

Kontrollet nga agjensi shteterore

Fig 3.2

Norma te ruajtjes ndaj zjarrit

Procedurat e cmimeve

Tatimet

Standardet dhe certifikimi

Doganat

Burimi : ARSC

Dy nga fushat q rezultojn me nivelin m t lart t mitmarrjes, jan doganat dhe lejet e ndrtimit (32% e bizneseve pohojn pagesn n mnyre informale t shumave q kapin nj mesatare prej 406 $ pr lejet e ndrtimit). Q t dy kta tregues jan m t lart se t gjth treguesit e mitmarrjes t njohur n rajon. Nga anketimet e bra me qllim identifikimin e problemeve q hasin investitort n lidhje me proedurat e ndryshme administrative, rezulton se proedurat doganore, ato tatimore, t dhnies s lejeve t shfrytezimit t trojeve, lejeve t ndrtimit, pajisjes me liensa, jan m shqetsueset. sht pr tu theksuar se kto jan pikrisht ato fusha (sidomos doganat dhe tatimet) ku ka patur prpjekje t fuqishme pr reforma t mbshtetura nga donatort. Pra, megjith punn e mir q sht br, duket se ajo ka patur nj efekt pozitiv shum t kufizuar n rast se gjykohet nga kndvshtrimi i bizneseve q ndrveprojn me to.

4. Disa instrumenta pr thjeshtimin e proedurave administrative

Disa nga instrumentat dhe praktikat e prdorura m gjer nga vende t ndryshme me qllim thjeshtimin e proedurave dhe eliminimin e barrierave administrative jan: 4.1 One-stop shops (OSS) pr qytetart dhe bizneset.

One-stop shops mund t prkufizohen si zyra ku aplikantt dhe individ t tjer t interesuar pr shrbimet qeveritare, mund t sigurojn t gjith informacionin e nevojshm n nj vend t vetm. Qllimi i OSS sht q t siguroj kursime n kostot e krkimit t informacionit dhe transaksioneve pr prdoruesit n lidhje me nj sr marrdhniesh me qeverin. Prve shkurtimit t kohs dhe kostove pr aplikantt, ekzistojn prfitime edhe pr qeverin dhe stafin administrativ si: rritja e besueshmris, objektiviteti dhe marrja e vendimeve sa m afr qytetarve dhe bizneseve. Disa nga kto institucione merren m t gjitha llojet e bizneseve, t tjera prqendrohen n kompani t nj prmase t caktuar si p.sh. SME, ose q operojn n nj sektor dhe industri t caktuar. N Greqi p.sh. funksionon nj tip OSS i specializuar pr investitort e huaj (Qendra Helene e Investimit ose ELKE) e cila i ndihmon investitort pr t prmbushur detyrimet e celjes s nj biznesi t ri dhe mbshtet ata q duan t ngren filiale pr investime t reja. N Itali p.sh. q nga 1999 funksionon Sviluppo Italia, nj agjensi q bashkoi n nj njsi t vetme t gjitha agjensit paraardhse q mbulonin fusha t ndryshme si: nxitjen e prodhimit, punsimit, siprmarrjeve t reja, investimeve, novacioneve dhe zhvillimit lokal.
Vendi Struktura Funksioni per bizneset Centre de Formalits Qender e vetme e mbledhjes se kerkesave ne lidhje des Entreprises me krijimin, modifikimin dhe pushimin e aktivitetit te ndermarrjes. Agencie pour la Agjensia per grumbullimin dhe shperndarjen e cration d'entreprise informacionit ne lidhje me krijimin e nje biznesi; ofron konsulence teknike. Gewerbeamter Zyre prane administrates se komunes per permbushjen e detyrimeve administrative ne lidhje me aktivtetet prodhuese. Enterprise Ireland Agjensi ne mbeshtetje te zhvillimit te industrise lokale nepermjet aktiviteteve te konsulences City and Country Zyr lokale pr ofrimin e sherbimeve te asistences Enterprise Board teknike dhe financiare. One-stop Shop Sportel unik per asistence ne permbushjen e proedurave burokratike te ndermarrjeve. Small Business Service Organizate qe mbeshtet SME-t ne permbushjen e detyrimeve burokratike te tipit rregullator. Ventanilla Unica Qender e vetme per informimin dhe proedimin administrativ ne kompetence te Comunidades Autonmas. Oficinas de Gestin Organizem publik me qender ne Katalonje ne Unificada mbeshtetje te zhvillimit te proedurave administrative.

France

Gjermani

Irlande

Mbreteria e bashkur

Spanje

Tab. 4.1

One Stop Shop n disa vende europiane

Burimi:Asset, FORMEZ

Pikat e shrbimit pr bizneset jan zyra ku siprmarrsit mund t prfitojn nj gam m t gjer shrbimesh nga autoritete t ndryshme publike. N nj situate ideale, bizneset do t 5

kishin vetm nj vend kontakti ku mund t prfitonin t gjitha shrbimet pr t cilat mund t ken nevoj. N Spanj p.sh. q nga 1999 funksionon nj pik kontakti e vetme pr proedurat e celjes s bizneseve q merret me: kshillimin e siprmarrsve t ardhshm, grumbullon t gjith dokumentacionin e nevojshm dhe e shprndan at tek t gjitha agjensit qeveritare t prfshira n proedurat e regjistrimit t nj biznesi t ri. N shum raste kto qendra funksionojn n bashkpunim t ngusht me njsit qeveritare, pushtetin lokal dhe organizatat q prfaqsojn bizneset si p.sh. dhomat e tregtis dhe industris, punonjsit, profesionistt dhe shoqatat e sektorve.

4.2

Thjeshtimi i proedurave t liensimit

Liensimi sht aktiviteti i krkimit t nj aprovimi paraprak nga ana e autoriteteve qeverisse, pr krijimin dhe drejtimin e nj biznesi apo aktiviteti tjetr. T gjitha qeverit i prdorin liensat, ndonse n nivele t ndryshme (disa vende administrojn disa qindra lloje liensash dhe t tjera - disa mijra) dhe me objektiva t ndryshme: t mbrojn mjedisin, t sigurojn nj shprndarje t caktuar t tregut apo pr t mbrojtur konsumatoret. Liensimi i biznesit mund ta dmtoj seriozisht ekonomin, sepse ngre barriera reale dhe t perceptuara pr hyrsit e rinj, pengon risit dhe favorizon sjelljet antikonkurruese, meqense firmat ekzistuese jan t prirura pr t br lobbing me rregullatort, pr ti prdorur proedurat e liensimit si nj mjet pr t mbrojtur veten nga hyrsit e rinj. Pr disa vende, ashtu si Shqipria, n analiz duhet t prfshihen edhe efektet e korrupsionit, meqense liensimi prfshin ushtrimin e nj pushteti diskret, subjekt i gjykimit personal nga ana e administratorve dhe nj situat q v n kontakt t drejtprdrejte punonjsit e rangut t ult t shrbimit civil dhe bizneset e paduruara pr t filluar aktivitetin. Programet e thjeshtimit t lejeve dhe liensave kan pasur efekte t ndryshme. N disa raste liensat jan shfuqizuar, thjeshtuar ose shkrir me liensa t ngjashme. Bazuar n Ligjin pr Bizneset Polonia n 1999 nisi nj fushat pr rishikimin e sistemit t lejeve dhe liensave q i kufizoi fushat dhe aktivitetet ekonomike nga 30 n 8. Ndrsa Franca n vitin 2000 gjeti nj mnyr t thjesht t lehtsimit t proedurave t aplikimit pr leje, liensa dhe dokumenta duke zgjatur periudhn e vlefshmris s tyre. Vetm nga zgjatja e vefshmris s pasaportave nga 5 ne 10 vjet, u shmangn 1.2 milion aplikime, 3.6 milion or pune dhe 73.2 milion EUR kosto. M posht paraqiten disa nga strategjit kryesore t prdorura n vende antare t OECD pr thjeshtimin e proedurave t liensimit:

Programe t rishikimit dhe reduktimit te numrit t liensave dhe lejeve t krkuara nga qeveria Programe t koordinimit, rishikimit dhe reformave pr liensat dhe lejet n nivele te qeverisjes lokale OSS pr pranimin e njoftimeve dhe leshimit t liensave OSS pr t marr informacion mbi liensat 0 5 10 15 11

16

15

21 20 25

Fig. 4.1 Strategjit e thjeshtimit t proedurave t liensimit n 28 vende t OECD

Burimi: OECD

sht nj fakt shum domethns q nga 28 vende t OECD, 21 prej tyre kan zgjedhur si instrument t preferuar pr thjeshtimin e proedurave, kryesisht t liensimit, krijimin e nj pike t vetme kontakti, ose OSS. Gjithsesi, eksperienca e vendeve t tjera na tregon se suksesi i ktyre programeve lidhur me liensimin qndron m tepr n frenimin e rritjes s barrierave administrative, sesa n reduktimin e tyre. 4.3 Asistenca pr SME-t n prmbushjen e detyrimeve proedurale.

Studime t shumta (prfshir ktu ato t realizuara nga OECD) kan treguar se barra e proedurave administrative bie n mnyr jo proporcionale mbi SME-t. Kjo sht e pashmangshme pr sa koh q kto proedura kan nj prqindje t konsiderueshme kostosh fikse, kshtu q n.q.se flasim n terma t konkurrencs, bizneset e vogla kan m pak kapacitete pr t absorbuar kto kosto joproduktive. Vlersohet se kostoja e detyrimeve administrative e llogaritur pr punonjs, sht mbi 5 her m e lart pr SME-t sesa pr bizneset mdha. (Burimi: PUMA/OECD Responses to the survey on regulatory capacities in OECD countries) Pr pasoj, qeverit kan nisur nj sr programesh q kan patur pr qllim sektorin e SME-ve, duke dashur ta mbshtesin n prmbushjen e detyrimeve administrative. Shembuj t ktyre praktikave prfshijn llogaritjen e impaktit mbi biznesin e vogl, asistencn n prmbushjen e detyrimeve, prjashtimin nga gjobat, kshillim nga ekspertt, klauzolat shfuqizuese, vzhgime mbi kostot e plotsimit t detyrimeve administrative, etj. N UK Shrbimi pr Biznesin e Vogl q prej vitit 2002 ka pr detyr t prfaqsoj zrin e tyre brenda qeverisjes dhe t lehtsoj e prmirsoj mbshtetjen pr bizneset e vogla. Si instrumenta m specifike pr prmbushjen e ktyre synimeve mund prmendim: a. OSS t posacme, Portale Web dhe kshilltar e-ligjor. b. Udhzues pr ndjekjen e proedurave c. Vlersimi i impaktit pr bizneset e vogla d. Hyrja graduale n fuqi e rregullave Vullneti politik pr t vazhduar dhe rritur programe t tilla sht i fort, megjithat duhet patur kujdes q ky lloj diskriminimi pozitiv i SME-ve t mos bhet penges pr rritjen e tyre. N disa raste, programe t tilla mbshtetjeje mund ti stimulonin SME-t q t mos 7

rriten prtej atij pragu q i siguron mbshtetje, apo t shprbhen n mnyr strategjike sapo kaprcehet pragu. 4.4 Vendosja e kufijve kohor pr marrjen e vendimeve Nj faktor i rndsishm q prcakton shkalln e prmbushjes s detyrimeve administrative, sht koha gjat s cils merren vendimet pas aplikimit. Barrierat administrative lidhen vetm pjesrisht me plotsimin t formularve dhe ndrveprimin me punonjsit e administrats. Prve ktyre, subjekteve i imponohen kosto t tjera q kan t bjn me vonesat dhe pasigurin, qoft n marrjen e informacionit, qoft n marrjen e prgjigjeve pr aplikimet. Vendosja e kufijve kohor mund t oj jo vetm n reduktimin e kostove administrative, por, n shum raste, rrit besueshmrin sepse i detyron autoritetet publike tju prgjigjen qytetarve dhe bizneseve brenda nj kufiri t prcaktuar dhe detyrues kohor. Vendosja e rregullave t tilla si heshtja sht pranim ose mohim, e garanton m mir aplikantin q do t marr n koh prgjigje pr krkesn e vet. Ai e v detyrimin pr t vepruar, mbi punonjsin e administrats. N Itali, Ligji pr Proedurat Administrative prezumon prdorimin e rregullit heshtja sht pohim n t gjitha ato raste kur nuk sht cilsuar e kundrta. N prgjithsi, mekanizmat q garantojn besueshmrin e administrats publike jan shum t rndsishm, sidomos n vendet ku nuk ekziston ndonj kultur e zhvilluar e prgjegjshmrise s administrats ndaj qytetarve, prandaj duhet t merren n konsiderat edhe mekanizma t tjera si p.sh. monitorimi dhe raportimi i performancs s npunsve publik dhe vendosja e sanksioneve pr performancn e ult. Sipas Legjislacionit Shqiptar, Neni 76 i Kodit t Proedurs Civile, lejon aprovimin e nnkuptuar n rastet kur nuk sht marr asnj mas konkrete nga njsia pergjegjse. Kodi prjashton n kt rast proedurat e marrjes se lienss s ndrtimit, lejet per pun pr t huajt, dhe lejet pr investimet e huaja, lejet e puns 24 orshe etj Sidoqoft, megjithse ka baz ligjore, n praktik nga eksperiencat e institucioneve, nuk sht praktikuar ndonjher ky parim sepse sht e vshtir t parashikohen pasojat konkrete t ktij parimi ne realitet.

Veori t prdorimit t instrumentave t thjeshtimit administrativ n kushtet e Shqipris. N thuajse t gjitha modelet e trajtuara m sipr, qofshin ato modele q synojn rritjen e aksesit ndaj informacionit, thjeshtimin e proedurave t liensimit, apo asistencn pr SMEt, OSS sht emrues i prbashkt, pra sht nj instrument q mundson prmbushjen e nj numri dhe game m t gjer objektivash n t njjtn koh. Pr kt arsye krijimi i OSS ose ndryshe Zyrave pr informim t biznesit sht br pjes integrale e matrics pr sektorin privat n kuadrin e SKZHES. Hapja e ktyre zyrave, n zbatim t reformave t Qeveris pr heqjen e pengesave administrative t investimeve, do t rrit transparencn pr shrbimet e ofruara nga institucionet shtetrore, do t lehtsoj proesin informues dhe bashkpunues me komunitetin e biznesit, si dhe do te plotsoj nj domosdoshmri t biznesit pr tu informuar. Dy jan variantet kryesore t mundshme pr tu aplikuar : Hapja e zyrave t informimit t biznesit n do institucion qendror dhe hapja e nj zyre t vetme n Ministrin e Ekonomis, 8

me objektiv transferimin e aktivitetit tek njra nga agjencit. Cilat do t ishin avantazhet dhe disavantazhet e hapjes s nj zyre t vetme n krahasim me variantin e par? Avantazhet : 1 2 3 4 Mundson informimin e biznesit n mnyr t prqendruar duke minimizuar kohn dhe kostot pr marrjen e informacionit n secilin institucion; Krijon lehtsi n grumbullimin e informacionit t nevojshm nga biznesi; Ka kosto m t lir se sa hapja e tyre n secilin institucion; sht shum pran filozofis pr t ciln sht ndrmarr nj proes i till duke vepruar si nj dritare e vetme informimi pr biznesin; Kjo praktik njihet sot si sportel unik dhe propozohet nga UNECE dhe institucione t tjera ndrkombtare

Disavantazhet : 1 2 Ekziston risku i vonesave kohore n rinovimin e informacionit; Do t shkaktonte fluks m t madh n nj institucion t vetm;

Puna e br deri tani shkon n t njtin drejtim edhe me rekomandimet e shum organizmave ndrkombtare t cilt sugjerojn krijimin e OSS pr t lehtsuar lvizjen e informacionit nga institucionet shtetrore tek biznesi, si dhe pr t mundsuar thjeshtim t mtejshm t proedurave pr biznesin. Duke vlersuar informimin e biznesit si element shum t rndsishm pr t prmirsuar kanalet e informimit, Qeveria Shqiptare ka propozuar projektin pr krijimin e nj Qendre Kombtare Biznesi sipas modelit t sportelit unik. Pr kt do t kryhet studimi i modeleve t qendrave t tilla npr bot (si p.sh. Irland, Malajzi, Turqi, Poloni, Itali). Modeli sporteli unik sht aplikuar deri tani n vendin ton n dy institucione qendrore: Ministria e Ekonomis Tregtis dhe Energjetiks dhe Ministria e Transporteve, por synohet q ky model t pilotohet n disa sektor dhe institucione t tjera. N t njjtn koh, me mbshtetjen e Banks Botrore, sht themeluar zyra e informacionit n Bashkin Tirans q ofron informacion direkt pr qytetart dhe bizneset. Sidoqofte duhet t theksohet se ky sht nj proes q vazhdon. N bashkepunim me USAID po merret n konsiderat mundsia e OSS pr regjistrimin e biznesit, ndrsa METE ka themeluar nj grup pune pr t studiuar dhe propozuar nj model OSS pr t reduktuar barrierat administrative dhe lehtsuar e proedurat e eljes s biznesit. N kt proes METE mbshtetet nga Instituti Italian FORMEZ pr mbshtetjen dhe trajnimin e administrats publike duke konsideruar eksperiencn Italiane n kt drejtim. .

6.

Prfundime

Megjith progresin e br vitet e fundit Shqipria mbetet nj ndr prfituesit m t ult t investimeve t huaja direkte n Europ, n kushtet e nj tranzicioni ekonomik q do ende koh t prfundoj, me shum ligje dhe proedura n fuqi q ende nuk po zbatohen me efektivitet dhe me nj sistem ligjor t dobt q nuk po lejon q ndrmarrjet informale t hyjn n sektorin 9

formal. Nuk sht e vshtire t arrihet n prfundimin se nj mjedis i till e dekurajon hyrjen e investitorve strategjik dhe pr afate t gjata kohe dhe kufizon mundsin e publikut t gjer pr t prfituar nga rritja ekonomike. Pr kt qllim gjithnj e m shum ka dal n pah nevoja pr prmirsimin e klims s biznesit ne vend dhe n kt kuadr nj rol t rndsishm luan rritja e prpjekjeve pr eliminimin e barrierave administrative pr hyrjen e bizneseve t reja dhe automatizimin e proedurave administrative pr investimet. Eliminimi i ktyre barrierave shrben gjithashtu pr t rritur efiencn dhe efektivitetin e qeverisjes dhe shprndarjes s shrbimeve dhe, njkohsisht drgon sinjale pozitive pr investitort duke kontribuar ndjeshm n proeset e reforms s prgjithshme ekonomike dhe ngushton hapsirat pr korrupsion. Nj sistem proedural m i thjesht, m transparent dhe m afr prdoruesit, do ti inkurajonte investimet e sektorit privat dhe do t rriste efektivitetin dhe besueshmrin e ligjeve dhe proedurave t krijuara pr t ruajtur interesin publik. N kt kontekst, duhet t vazhdojn prpjekjet pr prmirsimin e kapaciteteve institucionale, aktivizimin e dialogut ndrmjet sektorit publik dhe atij privat nprmjet prfshirjes s ktij t fundit n proesin e reforms dhe pr prmirsimin e kuadrit rregullator. N kuadrin e ktyre prpjekjeve duhet t mbshteten nismat konkrete si ajo e krijimit t OSS q rritin transparencn pr shrbimet e ofruara nga institucionet shtetrore, lehtsojn proesin informues dhe bashkpunues me komunitetin e biznesit dhe plotsojn nj domosdoshmri t biznesit pr tu informuar. Eliminimi i barrierave administrative nuk sht instrumenti i vetm n prpjekjet pr prmirsimin e klims s biznesit n vend dhe nuk arrin ti kaprcej t gjitha pengesat q frenojn investimin privat, megjithat prpjekjet pr t thjeshtuar dhe automatizuar proedurat operacionale administrative jan t nevojshme pr t mbshtetur dhe ndihmuar reformat e gjera politike e ligjore. LITERATURA 1. From Red Tape to Smart Tape, Administrative Simplification in OECD countries, 2003. 2. Small and Medium Enterprise Outlook, OECD, Paris 2000. 3. Businesses views on Red Tape Administrative and Regulatory Burdens on Small and Medium-sized Enterprises, OECD, Paris 2001. 4. Regulatory Policies in OECD Countries from Interventionism to Regulatory Governance, OECD, Paris 2002. 5. Responses to the survey on regulatory capacities in OECD countries, Paris 2001 PUMA/OECD 6. The Egovernment Imperative, OECD 2003 7. Albania, Removing Administrative Barriers to Investment: a Critical Component of the National Development Strategy, FIAS 2003 8. Shqiperia, Anketim mbi Kostot e Kuadrit Ligjor dhe ato t Sistemit Administrativ, HDPC, FIAS. 9. Raporti Vjetor i Ministris s Ekonomis, 2005 10. Heqja e pengesave administrative, proes i vazhdueshem per permiresimin e klimes se biznesit, studim i Ministrise se Ekonomise, Tregtise dhe Energjitikes, 2005. 11. Lo sportello unico per le attivita produttive, Carlo Apponi, Franco Peta, Tirana, 2006 10