Anda di halaman 1dari 11

A.

WANGUN KRUNA BASA BALI


Wangun kruna (bentuk kata) sane kabaosang iriki wantah napi sane kabaos bentuk kata-kata sajeroning bahasa Indonesia. Manut wangunnyane, kruna-kruna basa Baline kapalih dados : 1) Kruna Lingga 2) Kruna Tiron 3) Kruna Polah 4) Kruna Dwilingga 5) Kruna Satma

1. KRUNA LINGGA
Sajeroning bahasa Indonesia, kruna lingga puniki kabaos kata dasar, inggih punika krunakruna basa Baline sane durung polih wewehan napi-napi. Kruna lingga puniki kapalih dados limang soroh. 1) Kruna Lingga akecap, upami : tas, jam, bon, ban, yeh, 2) Kruna Lingga kalih wanda, upami : jani, jalan, sirep, tusing, bawak, selem, bani, cenik, lantang, durung.

3) Kruna Lingga tigang kecap, upami : sesapi, sepeda, sesari, sepatu, sajaba, Bhatara, acara, semeton, lengkara, wacana.
4) Kruna Lingga petang wanda, upami : liligundi, pujawali, piodalan, nasional, sajeroning, upakara, 5) Kruna Lingga limang wanda, upami : tambulilingan, katiwawalan, kalisusuan

2. KRUNA TIRON
Kruna tiron inggih punika kruna-kruna basa Baline sane sampun polih wewehan inggian marupa pangater, pangiring, seselan, miwah angkep-angkepannyane. Ring bahasa Indonesia mawasta kata jadian, kata berafiks, utawi kata berimbuhan. 1) Kruna tiron mapangater, upami : majalan, kakawin. Prasida, swabhawa, pakayun, sakadi, susila, kauber, malajah, magending. 2) Kruna tiron mapangiring, upami : ajaka, adine, biune, jemakang, ajakin, dajanan, bajunin, rauhin, dauhan, danginan. 3) Kruna tiron maseselan, upami : telapak, sumaur, sinurat, gerigi, umatur, sinareng, 4) Kruna tiron jangkep, upami : kabudayaan, pakayunan, sinarengan, panyumpenan, kanampekin, malajahang, pajalanan, kasarengin, kasorohang, kalemuhan.

3. KRUNA POLAH
Kruna polah inggih punika kruna-kruna sane kapolahang utawi kruna tetiron sane polih pangater anusuara (nasal => N- : ny, m-, n-, ng,-) 1) Kruna Polah Talawia (sane naganggen ny-) Sane mapangawit c, j, s => nyUpami : cegut => nyegut jemak => nyemak sikut => nyikut sampat => nyampat jaring => nyaring 2) Kruna Polah Ostia (sane nganggen m-) Sane mapangawit p,b => mUpami : pakpak => makpak baang => maang batek => matek papag => mapag pancing => mancing

cacad => nyacad

3) Kruna Polah Dantia (sane nganggen n-) Sane mapangawit d, t => nUpami : dingeh => ningeh tulis => nulis dandan => nandan tegul => negul delik => nelik

delok => nelok

4) Kruna Polah Kantia (sane polih ng-) Sane mapangawit g,k => ngSane mapangawit Suara (a, i, u, e, o) => ngSane mapangawit Ardasuara (y, r, l, w) => ngUpami : gasgas, kedeng => ngasgas, ngedeng abut, ilut, uwek => ngabut, ngilut, nguwek egol, ogah, entut => ngegol, ngogah, ngentut yasain, lawar => ngyasain, nglawar wayang, rereh => ngwayang, ngrereh gambar, alih => ngambar, ngalih ejuk, olah, ubuh => ngejuk, ngolah, ngubuh ebet, ibing => ngebet, ngibing

4. Kruna Duilingga
Kruna Duilingga inggih punika kruna-kruna sane linggannyane kapingkalihan. Kruna Duilingga kapalih dados limang soroh inggih punika : 1. Kruna Duisama Lingga

2. Kruna Duimaya Lingga


3. Kruna Duisamatra Lingga 4. Kruna Duipurwa 5. Kruna Duiwesana

1. KRUNA DUISAMA LINGGA


Kruna Duisama Lingga inggih punika kruna-kruna basa Baline sane linggannyane kaping kalihang,sajeroning bahasa Indonesia mawasta kata ulang murni. Umpami : gede-gede, liu-liu, cenik-cenik, bajang-bajang, putih-putih, lantang-lantang,dueg-dueg, bunga-bunga, milu-milu, alep-alep, ayu-ayu.

2. KRUNA DUIMAYA LINGGA


Kruna Duimaya Lingga inggih punika kruna sane masaih ring kruna duisama lingga, nanging yening pun kabaos apisan nenten maderbe arti.

Umpami : kunang-kunang, kupu-kupu, katang-katang, awigawig, pici-pici, omang-omang, becing-becing, toro-toro, biyah-biyah, dawang-dawang.

3. KRUNA DUISAMATRA LINGGA

Kruna Duisamatra Lingga inggih punika kruna-kruna sane kaping kalihang tur polih pauahan suara. Ring bahasa Indonesia kawastanin kata ulang berubah bunyi.
Umpami : kecah-kecuh, kecag-kecog, kipak-kipek, kitakkituk, colak-colek, sledat-sledet, dengak-dengok, briak-briuk, kasa-kisi, rerad-rerod, krasak-krosok.

4. KRUNA DUIPURWA

Kruna Duipurwa inggih punika kruna-kruna sane kecape ring arep kaping kalihang saha masuara e pepet.

Umpami : sestae, sesari, lelima, tetujon, sesai, gegaen, sesantun, dedalu, dedari, tetajen, kekawa, pepindan.

5. KRUNA DUIWESANA

Kruna Duiwesana inggih punika kruna-kruna sane kecape ring ungkur kaping kalihang saha maweweh pangater pa-. Umpami : pacebur-bur, pakeber-ber, pakecret-cret, paketel-tel, pakecog-cog, pakebyar-byar, pakebyahbyah, pakecor-cor, pakenyit-nyit,pakecos-cos.

Anda mungkin juga menyukai