TEKNOLOJ

Hazrlayan: Dr. Atilla YARDIMCI (TOBB Bilgi Hizmetleri Daire Bakan)

>>

Trkiyede Ar-Ge faaliyetleri iin yaratlan toplam finans kaynann % 41lik ksmn tek bana zel sektr salarken, kamunun pay % 34te, yksekretim kurumlarnn pay ise % 20de kald.

ZEL SEKTR

ARATIRAN GELTREN

retim zincirinde yer alan aratrma, gelitirme, test etme, retme ve iyiletirme admlarnn zamannda gerektii biimde planlanmas ve uygulanmas, beraberinde toplumsal kalknmay da getiriyor. retim yaparken, yaratclk ve icat karma yeteneini de kullanmay baarabilen toplumlarn, zellikle endstriyel standartlarn belirlenmesinde sz sahibi olduklar grlyor. Gnmzde lkeler sadece rettikleri ya da ticari faaliyetleri ile deil, sahip olduklar entelektel birikim, yetimi ve retime katk veren beyinleri ile mukayese ediliyor. Gen bir nfus yapsna sahip olan Trkiyenin, bu konuda avantajl olduu, yaplacak aklc dzenlemeler sayesinde lkeleraras rekabette ne geebilecei grlyor. Bu amala lkemizdeki Ar-Ge faaliyetlerine son yllarda zel nem verilmeye baland. Bilindii gibi Ar-Ge ve yeniliki faaliyetler, eitli riskleri iinde barndran ve uzun zaman gerektiren bilimsel ve teknolojik gelimelerin ezamanl olarak planlanmasn gerektiriyor.

ZEL SEKTRN AR-GE HARCAMALARI ARTI GSTERYOR

Trkiyenin son yllardaki dzenlemeler ve yaplan bilinlendirme faaliyetleri sonucunda, Ar-Ge ve yenilikilik konularnda nemli mesafe aldn syleyebiliriz. Bu duru-

mu birka arpc rnek ile aklamak mmkn. 3 Ekim 2005 tarihinde Trkiye ile Avrupa Birlii (AB) arasnda balanan tam yelik mzakerelerinde, Bilim ve Aratrma fasl geici olarak kapatlan tek fasl oldu. AB Komisyonu tarafndan hazrlanan novasyon Birlii 2011 Rekabet Raporunda, Trkiyenin gerekletirdii Ar-Ge harcamalarn 2009 ylnda, 2000 ylna gre % 10dan fazla artrdna dikkat ekilerek, bu konuda Avrupada en hzl byme orann yakalayan drdnc lke olduu vurguland. Buna bal olarak AB Komisyonu, 2011-2016 dnemi iin TBTAK koordinasyonunda hazrlanan Ulusal Bilim, Teknoloji ve Yenilik Stratejisi sayesinde Trkiyenin nemli bir atlm yapacan ifade ediyor. Bu aamada Haziran aynda TBTAK tarafndan yaymlanan Trkiye Bilim, Teknoloji ve Yenilik Sistemi ve Performans Gstergelerine bakmakta yarar var. Genel olarak yaynlanan gstergeleri incelendiimizde Trkiyenin, son yllarda zellikle Ar-Ge konusunda bir atlm iinde olduu, ortaya kyor. Ya-

2009 Yl Bilim, Teknoloji ve Yenilik Performanslar

T R K Y E Gsterge Ar-Ge Harcamasnn GSYHye oran (1998 Bazl Seri) Kii bana Ar-Ge Harcamas (SAGP $) zel Sektr Ar-Ge Harcamas (Ar-Ge Harcamalarna Oran) Kamu Sektr Ar-Ge Harcamas (Ar-Ge Harcamalarna Oran) Yksekretim Sektr Ar-Ge Harcamas (Ar-Ge Harcamalarna oran) 1998 0,37 32 31,6 7,3 61,1 1999 0,47 39 38 6,7 55,3 2000 0,48 44 33,4 6,2 60,4 2001 0,54 46 33,7 7,4 58,9 2002 0,53 46 28,7 7 64,3 2003 0,48 42 23,2 10,4 66,3 2004 0,52 53 24,2 8 67,9 2005 0,59 67 33,8 11,6 54,6 2006 0,6 78 35,6 11,2 53,2 2007 0,72 98 41,3 10,6 48,2 2008 0,73 106 44,2 12 43,8 2009 0,85 122 40 12,6 47,4 2013 Hedefi 2 124 60 14 26 AB 27 TOPLAMI (2009) 1,91 598,6 61,6 13,5 23,7 OECD TOPLAMI (2008) 2,34 803,2 69,6 10,9 17

28 EKONOMK FORUM l Eyll 2011

Kaynak: TK, OECD-MSTI 2010/2, Thomson's ISI Web of Science

TEKNOLOJ

2009 ylnda sektre ve finans kaynana gre Gayrisafi yurt ii Ar-Ge harcamas ve dalm
Harcama Yapan zel Sektr Kamu Yksekretim Toplam Tutar (TL) 3,235,272,345 1,016,522,342 3,835,657,913 8,087,452,600 zel Sektr 2,665,833,177 34,063,984 613,318,582 3,313,215,743 Finans Kayna Kamu 490,509,928 977,644,622 1,277,986,801 2,746,141,351 Yksekretim 285,438 100,161 1,640,922,841 1,641,308,440 Dier 78,643,802 4,713,575 303,439,689 386,787,066

Kaynak: TK

ymlanan gstergelerin yllara gre deiimlerini zet biimde Tablo-1de grebilirsiniz. Bu gstergelerden belki de en arpc olan, zel sektr tarafndan yaplan Ar-Ge harcamalarnn toplam iindeki paynn, yllar itibaryla art gstermesi. zellikle 2008 ylnda ilk defa yksekretim kurumlarndan daha yksek orana ulalmas, zel sektrmzn rekabet edebilmek iin yeniliki dncenin kullanlmas ge-

Ar-Ge finans kaynann dalm

Finans kaynann harcama yapanlara gre dalm

rektiini grmesi yannda, salanan destek ve teviklerin de etkisinin bir sonucu olarak yorumlanabilir. Ancak istatistikleri farkl biimde de yorumlamak mmkn. Tablo-2de sektrel ArGe harcama tutarlar ve bunlarn finans kaynaklar bir arada zetlenmitir. Grld gibi zel sektr Trkiyedeki toplam Ar-Ge finans kaynann % 41lik ksmn tek bana salarken, kamu % 34, yksekretim kurumlar ise % 20lik bir ksmn salyor. Ayrca, zel sektr tarafndan ayrlan bu kaynan % 82,4lk ksmnn yine zel sektr tarafndan yrtlen Ar-Ge projelerinde kullanldn da vurgulayalm. Bunun yannda yksekretim kurumlarnn yapt Ar-Ge harcamalarnn % 16s, kamu kurumlarnn ise % 3,4lk ksm zel sektr tarafndan finanse ediliyor. Yksekretim kurumlarnn Ar-Ge harcamalarnn sadece % 42,8lk bir ksm kendileri tarafndan karlanyor. Bu durumda istatistiklerde zel sektrn genel harcama miktar iindeki oranna bakmak yerine, ayrd finansman kaynann byklne bakmak daha uygun olacak. zel sektrn son yllarda Ar-Ge konusunda kamu tarafndan finansal olarak desteklenmesi sevindiricidir. Ancak yaplan destein zel sektrn Ar-Ge harcamasnn sadece % 15,2lik bir ksmna karlk geldiini de belirtmekte yarar var. Buna karn, kamu ve zel sektr tarafndan, harcamasnn yaklak yars finanse edilen yksekretim kurumlarmzn daha retken olmalarn beklemek sanrm yanl olmaz. Bilimsel faaliyetler sonucunda ortaya kan temel keiflerin, zamanla yeni endstrilerin olumasna katkda bulunduu grlyor. Bu nedenle yeni endstrileri ilk oluturan lkeler ticari anlamda byk kazanlar elde ederek, ekonomik gelimelerine ivme kazandryor. 2008 ylnda dnyada yaanan krizlere ramen Trk zel sektrnn bir sonraki yl Ar-Ge faaliyetlerine ayrd finansal kaynan bu adan deerlendirilmesi ve deerinin iyi bilinmesi gerekiyor.
Eyll 2011 k EKONOMK FORUM 29