‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ‬

‫ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺑﺨﺶ ﺍﻭﻝ – ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﯼ‬

‫ﻓﺪﺍﻳﻲ ﺧﻠﻖ ﺑﻴﮋﻥ ﺟﺰﻧﯽ‬

‫ﺑﻬﻤﻦ ﻣﺎﻩ ‪۱۳۸۱‬‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩ ﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫‪١‬‬
 ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ ‪:‬‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ‪:‬‬
‫ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﯼ ﻭ ﺗﺎﮐﺘﻴﮏ‬
‫ﻣﻌﻴﺎﺭﻫﺎ ﻭ ﻋﻮﺍﻣﻞ ﺍﻧﺘﺨﺂﺏ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﯼ ﻭ ﺗﺎﮐﺘﻴﮏ ﭼﻴﺴﺖ ؟‬
‫ﺍﻟﻒ – ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﯼ ﻭ ﺗﺎﮐﺘﻴﮏ‬
‫ﺏ‪ -‬ﻣﻌﻴﺎﺭﻫﺎﯼ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻱ ﮐﺪﺍﻣﻨﺪ؟‬
‫ﻣﻌﻴﺎﺭﻫﺎﯼ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺗﺎﮐﺘﻴﮏ‬

‫ﺑﺨﺶ ﺍﻭﻝ‬
‫ﻧﻈﺎﻡ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽ – ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﯼ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﻭﻳﮋﮔﯽ ﻫﺎﯼ ﺍﻥ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺍﻭﻝ‬
‫ﻓﺌﻮﺩﺍﻟﻴﺴﻢ ‪ ،‬ﺍﺻﻼﺣﺎﺕ ﺍﺭﺿﯽ ﻭ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺭﻭﺳﺘﺎﻳﻲ ﻭ ﮐﺸﺎﻭﺭﺯﯼ‬
‫ﺧﺼﻮﺻﻴﺎﺕ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﻫﺎﯼ ﺗﻌﺎﻭﻧﯽ ﺭﻭﺳﺘﺎﻳﻲ‬

‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬
‫ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﯼ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻃﺒﻘﻪ ﺣﺎﮐﻢ‬
‫ﻧﺌﻮﮐﻠﻨﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﻭ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻧﺎﺷﯽ ﺍﺯ ﺍﻥ‬
‫ﺧﺼﻮﺻﻴﺎﺕ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﯼ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫ﻗﺸﺮﻫﺎ ﻭ ﺑﺨﺶ ﻫﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﯼ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫ﺧﺼﻮﺻﻴﺎﺕ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﯼ ﺑﻮﺭﻭﮐﺮﺍﺕ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﯼ ﺗﺠﺎﺭﯼ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ‬
‫ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﯼ ﺻﻨﻌﺘﯽ ﻳﺎ ﺗﻮﻟﻴﺪﯼ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ‬
‫ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﯼ ﻣﺎﻟﯽ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ‬
‫ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﯼ ﮐﺸﺎﻭﺭﺯﯼ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ‬

‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮﻡ‬
‫ﻧﻘﺶ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﯼ ﺩﻭﻟﺖ ﻭ ﻧﻘﺶ ﻧﻔﺖ ﻭ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺍﻥ ﺩﺭ ﻧﻈﺎﻡ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺩﺍﺭﯼ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫‪ (١‬ﻣﺎﻫﻴﺖ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺩﻭﻟﺘﯽ ﻭ ﻧﻘﺶ ﺁﻥ ﺩﺭ ﻧﻈﺎﻡ ﻣﻮﺟﻮﺩ‬
‫ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﮐﻨﺴﺮﺳﻴﻮﻡ‬

‫‪٢‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
 ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‪:‬‬
‫ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﯼ ﻭ ﺗﺎﮐﺘﻴﮏ‬
‫ﻣﻌﻴﺎﺭﻫﺎ ﻭ ﻋﻮﺍﻣﻞ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﯼ ﻭ ﺗﺎﮐﺘﻴﮏ ﭼﻴﺴﺖ ؟‬

‫ﺍﻟﻒ – ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﯼ ﻭ ﺗﺎﮐﺘﻴﮏ‬

‫ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﯼ ﻭ ﺗﺎﮐﺘﻴﮏ ﺩﻭ ﻣﻔﻬﻮﻡ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﻳﮏ ﺩﻳﮕﺮﯼ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺫﻫﻦ ﺯﻧﺪﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﯼ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ‬
‫ﺣﺮﮐﺖ ﻋﻤﺪﻩ ﻭ ﺗﺎﮐﺘﻴﮏ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺣﺮﮐﺎﺕ ﺟﺰﺋﯽ ﻭ ﻣﺤﺪﻭﺩ ﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﯼ ﻭ ﺗﺎﮐﺘﻴﮏ ﭘﺮﻭﺳﻪ ﺍﯼ ﻭﺍﺣﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻫﻢ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﺍﯼ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻋﻠﻤﯽ ﺁﻥ ﺑﻪ ﺩﻭ ﻣﻘﻮﻟﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﯽ‬
‫ﺷﻮﺩ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﺍﺻﻄﻼﺡ ﺩﺭ ﻣﺸﯽ ﺳﭙﺎﻫﻲ ﮔﺮﯼ ﺩﺍﺭﺍﯼ ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ ﻧﺴﺒﯽ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﺭﺗﺶ ﻫﺎ ‪ ،‬ﻟﺸﮑﺮﻫﺎ ‪ ،‬ﻫﻨﮓ ﻫﺎ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ‬
‫ﻭﺍﺣﺪﻫﺎ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﺩﺍﺭﺍﯼ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﯼ ﻭ ﺗﺎﮐﺘﻴﮏ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﯼ ﻭ ﻫﺪﻑ ﻫﺎﯼ ﻳﮏ ﻭﺍﺣﺪ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﮐﻮﭼﮏ ﺗﺮ ﮐﻪ‬
‫ﻧﺎﺑﻮﺩﯼ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻧﻴﺮﻭﻫﺎ ﻭ ﺍﻣﮑﺎﻧﺎﺕ ﺩﺷﻤﻦ ﺭﺍ ﺩﺭﺑﺮﺩﺍﺭﺩ ) ﻭ ﻧﻪ ﺁﺳﻴﺐ ﺭﺳﺎﻧﺪﻥ ﻣﺤﺪﻭﺩ ﻭ ﺟﺰﺋﯽ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺭﺍ ( ﺣﺮﮐﺎﺕ‬
‫ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﯼ ﻧﺎﻣﻴﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺩﺭ ﺣﻴﻄﻪ ﺩﺍﻧﺶ ﻣﺒﺎﺭﺯﻩ ﻭ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺩﻫﯽ ﻧﻴﺮﻭﻫﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ ‪ ،‬ﺗﻔﮑﻴﮏ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﯼ ﺍﺯ ﺗﺎﮐﺘﻴﮏ ﻣﻌﻴﺎﺭ ﻋﻴﻨﯽ ﺩﺍﺭﺩ‪ .‬ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﯼ‬
‫ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ‪ ،‬ﺣﺮﮐﺖ ﻋﻤﺪﻩ ﺍﯼ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻴﺮﻭﻫﺎﯼ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ‪ ،‬ﺩﺭ ﺟﻬﺖ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻭ ﮔﺬﺭﺍﻧﺪﻥ ﻳﮏ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﺎﺭﻳﺨﯽ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺗﺮ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﺁﻭﺭﻧﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺍﺳﺖ ﺑﺮ ﺣﺮﮐﺖ ﻋﻴﻨﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﺣﺮﮐﺘﯽ ﮐﻪ ﻳﮏ‬
‫ﻧﻈﺎﻡ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽ – ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﯼ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻧﻈﺎﻡ ﺑﻌﺪﯼ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺑﻪ ﺷﺮﻁ ﺁﻥ ﮐﻪ ﻋﻨﺼﺮ ﺁﮔﺎﻩ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺭﻫﺒﺮﯼ‬
‫ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎﺯﮔﻮﮐﻨﻨﺪﻩ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎﺕ ﻋﺎﻡ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﯼ ﺟﻨﺒﺶ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ‪ ،‬ﻣﺎﺩﺍﻣﯽ ﮐﻪ ﺷﺮﺍﻳﻂ‬
‫ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽ – ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﯼ ﺩﺭ ﻳﮏ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺩﮔﺮﮔﻮﻥ ﻧﺸﺪﻩ ‪ ،‬ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﯼ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﯼ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺩﺍﺭﺍﯼ ﻣﺮﺍﺣﻠﯽ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﺎﻥ ﻃﻮﺭ ﮐﻪ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﯼ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺣﺮﮐﺖ ﻋﻤﺪﻩ ﻭ ﻫﺪﻑ ﺍﻳﻦ‬
‫ﺣﺮﮐﺖ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﻫﺮ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﯼ ﺑﺎﻳﺴﺖ ﺣﺮﮐﺖ ﻭ ﻫﺪﻑ ﺩﺭ ﺍﻥ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ‬
‫‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻌﺪﯼ ﺧﻮﺩ ﺗﻘﺪﻡ ﺩﺍﺭﺩ‪.‬‬
‫ﺗﺎﮐﺘﻴﮏ ﺣﺮﮐﺘﯽ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﺍﯼ ﺗﺤﻘﻖ ﺑﺨﺸﻴﺪﻥ ﺑﻪ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﯼ ﺩﺭ ﻣﺠﻤﻮﻉ ﻭ ﺑﺨﺼﻮﺹ ﺑﺮﺍﯼ ﺗﺤﻘﻖ ﺑﺨﺸﻴﺪﻥ ﺑﻪ ﻫﺮ‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺑﻪ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﺟﺮﺍ ﮔﺬﺍﺷﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﺑﻪ ﮐﺎﺭﺑﺮﺩﻥ ﺍﺻﻄﻼﺡ ﺗﺎﮐﺘﻴﮏ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﻣﻔﺮﺩ ﺩﺭﺳﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺯﻳﺮﺍ ﺩﺭ ﻫﺮ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻳﮏ ﺭﺷﺘﻪ ﺗﺎﮐﺘﻴﮏ ﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮﺍﯼ ﺭﺳﻴﺪﻥ ﺑﻪ ﻫﺪﻑ ﻫﺎﯼ ﺁﻥ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺩﺭ ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﺩﺭ ﻫﺮ‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﻣﺮﺍﺣﻞ ﺗﺎﮐﺘﻴﮑﯽ ﻧﻴﺰ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﺩﺭ ﻫﺮ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﺎﮐﺘﻴﮑﯽ ﻳﮏ ﺭﺷﺘﻪ ﺗﺎﮐﺘﻴﮏ ﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮﺍﯼ‬
‫ﺗﺤﻘﻖ ﺟﺰ ﻻﺯﻣﯽ ﺍﺯ ﻧﻴﺎﺯﻫﺎﯼ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪﯼ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﻣﺜﻼ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺍﻭﻝ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﯼ ﺟﻨﺒﺶ‬
‫ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺣﺎﺿﺮ ‪ ،‬ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻣﺒﺎﺭﺯﻩ ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ ﺩﺭ ﺳﻄﺢ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﺳﺖ ‪ ،‬ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﻫﺎ ﻭ ﮔﺮﻭﻩ ﻫﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ – ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﺮﺍﯼ‬
‫ﺗﺤﻘﻖ ﺍﻳﻦ ﻫﺪﻑ ‪ ،‬ﺩﻭ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﺎﮐﺘﻴﮑﯽ ﺭﺍ ﻣﯽ ﮔﺬﺭﺍﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺍﻭﻝ ‪ ،‬ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﺪﺍﺭﮎ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺎﮐﺘﻴﮏ ﻫﺎﯼ‬

‫‪٣‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫ﻣﺨﺼﻮﺻﯽ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺩﻭﻡ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺩﺭﮔﻴﺮﯼ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺴﻴﺎﺭﯼ ﺍﺯ ﺗﺎﮐﺘﻴﮏ ﻫﺎﯼ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺍﻭﻝ ﻃﯽ ﺁﻥ ﺩﮔﺮﮔﻮﻥ ﻣﯽ‬
‫ﺷﻮﺩ‪.‬‬
‫ﺗﺎﮐﺘﻴﮏ ﻫﺎ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﯼ ﻧﺎﺷﯽ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺭﺳﻴﺪﻥ ﺑﻪ ﻫﺪﻑ ﻫﺎﯼ ﺁﻥ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ‪ ،‬ﺗﺎﺑﻊ‬
‫ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺣﺎﺿﺮ ﻭ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺧﺎﺹ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺑﺎ ﺩﮔﺮﮔﻮﻥ ﺷﺪﻥ ﺍﻳﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ‪ ،‬ﺩﮔﺮﮔﻮﻥ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﯽ ﺑﺮﺧﻼﻑ‬
‫ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﯼ ‪ ،‬ﺗﺎﮐﺘﻴﮏ ﻫﺎ ﺩﺍﺋﻤﺎ ﺩﺭﺣﺎﻝ ﺗﻮﻟﺪ ‪ ،‬ﺭﺷﺪ ﻭ ﻣﺮﮒ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﭘﺮﻭﺳﻪ ﺍﯼ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺗﺎﮐﺘﻴﮏ ﻫﺎ ﺭﺍ‬
‫ﺩﺭﺑﺮﺩﺍﺭﺩ‪.‬‬

‫ﺏ ﻣﻌﻴﺎﺭﻫﺎﻱ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻱ ﮐﺪﺍﻣﻨﺪ؟‬

‫ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲﺗﺮﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻱ ﺟﻨﺒﺶ‪ ،‬ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ـ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻳﻌﻨﻲ ﻧﻈﺎﻡ ﺣﺎﮐﻢ‬
‫ﺍﺳﺖ ﺩﺭﻧﻈﺮ ﺩﺍﺷﺘﻦ ﺗﺌﻮﺭﻱ ﻋﺎﻡ ﻋﻠﻤﻲ ﻭ ﺗﺠﺎﺭﺏ ﻋﺎﻡ ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮊﻳﮏ ﺍﻟﺰﺍﻣﺎ ﺑﻪ ﻳﮏ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻱ ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺎ ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ‬
‫ﻧﻤﻲﺍﻧﺠﺎﻣﺪ‪] .‬ﻣﺎﺭﮐﺴﻴﺴﻢ ـ ﻟﻨﻴﻨﻴﺴﻢ ﺧﻼﻕ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﮐﺎﺭﺑﺮﺩ ﺍﺻﻮﻝ ﻭ ﺗﺠﺎﺭﺏ ﻋﺎﻡ ﺩﺭ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻭ‬
‫ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺣﺎﺿﺮ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﺍﻧﻄﺒﺎﻕ ﺩﺍﺩﻥ ﺍﺻﻮﻝ ﻭ ﺗﺠﺎﺭﺏ ﻋﺎﻡ ﺑﺎ ﻭﻳﮋﮔﻲﻫﺎﻱ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ـ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻭ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻭ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ [.‬ﺍﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﺑﺪﻭﻥ ﺩﺭﮎ ﺩﻗﻴﻖ ﻭ ﻋﻠﻤﻲ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﺑﺪﻭﻥ ﺩﺍﺷﺘﻦ ﺯﻣﻴﻨﻪﻫﺎﻱ ﻋﻤﻠﻲ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﮐﻪ ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﺭﺍ ﻣﻴﺴﺮ ﮔﺮﺩﺍﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺍﮐﺘﻔﺎ ﮐﺮﺩﻥ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺗﺌﻮﺭﻱﻫﺎﻱ ﻋﺎﻡ ﻣﺎﺭﮐﺴﻴﺴﻢ ـ ﻟﻨﻴﻨﻴﺴﻢ ﻭ‬
‫ﻧﺪﺍﺷﺘﻦ ﺯﻣﻴﻨﻪﻫﺎﻱ ﺟﺪﻱ ﻣﺒﺎﺭﺯﺍﺗﻲ ]ﭘﺮﺍﺗﻴﮏ[ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﮐﻪ «ﺫﻫﻦﮔﺮﺍﻳﻲ« ﺑﺮ ﻣﺎ ﻏﻠﺒﻪ ﮐﺮﺩﻩ ﺩﺭ ﺻﺪﺩ ﭘﻴﺎﺩﻩ ﮐﺮﺩﻥ‬
‫ﻗﺎﻟﺒﻲ ﻭ ﮐﻠﻴﺸﻪﺍﻱ ﺗﺜﻮﺭﻱﻫﺎﻱ ﻋﺎﻡ ﺑﺮﺍﺋﻴﻢ ﻭ ﺍﺯ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻣﺸﻲ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺩﺭ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﻣﻌﻴﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺧﻮﺩ ﺩﻭﺭ ﺑﻤﺎﻧﻴﻢ‪ ،‬ﺍﻳﻦ‬
‫ﺑﻴﻤﺎﺭﻱ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻘﺐﻣﺎﻧﺪﮔﻲ ﺩﺍﺋﻤﻲ ﻣﺎ ﺍﺯ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻣﻨﺠﺮ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻫﻤﻮﺍﺭﻩ ﺩﺭﺻﺪﺩ «ﺍﻟﮕﻮﺑﺮﺩﺍﺭﻱ«‬
‫ﺍﺯ ﺗﺠﺎﺭﺏ ﻗﺒﻞ ﺑﺮﺍﺋﻴﻢ‪ ،‬ﺣﺎﻝ ﺍﻧﮑﻪ ﭘﻴﺮﻭﺯﻱ ﻣﺎ ﺩﺭ ﮔﺮﻭ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺧﺎﺹ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺍﻧﻄﺒﺎﻕ ﺍﺻﻮﻝ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻡ ـ ﻝ ﻭ‬
‫ﺗﺠﺎﺭﺏ ﺟﻨﺒﺶﻫﺎ ﻭ ﺍﻧﻘﻼﺏﻫﺎﻱ ﺩﻳﮕﺮﺧﻠﻖﻫﺎ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺧﺎﺹ‪ ،‬ﺷﺮﻁ ﺿﺮﻭﺭﻱ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﻣﺎﺳﺖ‪ .‬ﺷﻨﺎﺧﺖ‬
‫ﺟﻨﺒﺶﻫﺎﻱ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺧﻠﻖ ﻣﺎ ﻭ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺍﻳﻦ ﻣﺒﺎﺭﺯﺍﺕ ﺍﺯ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﻭ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺎ ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﺣﺎﺿﺮ‬
‫ﺟﺪﺍﺋﻲﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑﺪﻭﻥ ﺍﻳﻦ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻣﺎ ﺍﺯ ﺩﺭﮎ ﭘﺮﻭﺳﻪﻫﺎﺋﻲ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻣﺪﻩ ﻭ ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﺣﺎﺿﺮ ﭘﻨﻬﺎﻥ ﻭ ﻳﺎ‬
‫ﺍﺷﮑﺎﺭ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪﻱ ﻣﺎ ﺟﺮﻳﺎﻥ ﺩﺍﺭﺩ ﻋﺎﺟﺰ ﺧﻮﺍﻫﻴﻢ ﺑﻮﺩ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻭﻳﮋﮔﻲﻫﺎﻱ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺗﻀﺎﺩﻫﺎﻱ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺩﺳﺖ ﻣﻲﻳﺎﺑﻴﻢ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺗﻀﺎﺩﻫﺎ‪ ،‬ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﻋﻠﻤﻲ ﺩﺍﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻀﺎﺩﻫﺎﻱ ﺍﺻﻠﻲ ﻭ ﻓﺮﻋﻲ ﺭﺍ ﺑﺸﻨﺎﺳﻴﻢ ﻭ ﺗﻀﺎﺩ ﻋﻤﺪﻩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻫﺮ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬ﺗﻀﺎﺩﻫﺎﻱ ﺍﺻﻠﻲ‪،‬‬
‫ﺗﻀﺎﺩﻫﺎﺋﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪﮐﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎ ﺍﺯ ﻧﻈﺎﻡ ﺗﻮﻟﻴﺪﻱ ﺣﺎﮐﻢ ﻧﺎﺷﻲ ﺷﺪﻩ ﺑﺎ ﺁﻥ ﺭﺷﺪ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﺣﻞ ﺁﻥ ﻫﺎ ﺩﺭ ﮔﺮﻭ ﺗﺤﻮﻝ ﺑﻨﻴﺎﺩﻱ‬
‫ﻧﻈﺎﻡ ﺗﻮﻟﻴﺪﻱ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺗﻀﺎﺩﻫﺎ ﺩﺭ ﻃﻮﻝ ﻳﮏ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ ﻭ ﺗﺤﺖ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﻣﻌﻴﻦ ﺍﺯ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺴﺎﻟﻤﺖ‬
‫ﻭ ﻫﻤﮕﻮﻧﻲ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌﺎﺭﺽ ﺩﺭ ﻣﻲﺁﻳﻨﺪ‪ .‬ﺗﻀﺎﺩﻫﺎﻱ ﻓﺮﻋﻲ ﺗﻀﺎﺩﻫﺎﺋﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻳﺎ ﺍﺯ ﻧﻈﺎﻡﻫﺎﻱ ﻗﺒﻞ ﺑﻪ ﺟﺎ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﻭ ﻳﺎ‬
‫ﺩﺭ ﻧﻈﺎﻡ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺁﻏﺎﺯ ﺑﻪ ﻇﻬﻮﺭ ﻣﻲﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻭﻟﻲ ﺣﻞ ﺁﻥ ﻫﺎ ﻓﻘﻂ ﺩﺭ ﭘﺮﺗﻮ ﺣﻞ ﺗﻀﺎﺩﻫﺎﻱ ﺍﺻﻠﻲ ﻣﻴﺴﺮ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﻳﺎ ﺩﺭ‬
‫ﻣﺮﺍﺣﻞ ﺑﻌﺪﻱ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺣﻞ ﺧﻮ ﺍﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪٤‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫ﻣﺜﻼ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺎ‪ ،‬ﺗﻀﺎﺩ ﮐﺎﺭ ﺑﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺍﺯ ﺗﻀﺎﺩﻫﺎﻱ ﺍﺻﻠﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪﻱ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﻭﻟﻲ ﺗﻀﺎﺩ ﺷﻬﺮ ﻭ‬
‫ﺭﻭﺳﺘﺎ ﻳﺎ ﺗﻀﺎﺩ ﺯﻥ ﻭ ﻣﺮﺩ ﺍﺯ ﺗﻀﺎﺩﻫﺎﻱ ﻓﺮﻋﻲ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺗﻀﺎﺩ ﻋﻤﺪﻩ ﺗﻀﺎﺩﻱ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺧﺎﺹ‪ ،‬ﺩﻳﮕﺮ ﺗﻀﺎﺩﻫﺎ‬
‫ﺭﺍ ﺗﺤﺖﺍﻟﺸﻌﺎﻉ ﺧﻮﺩ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻲﺩﻫﺪ‪ ،‬ﺩﺭ ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺮﺍﻳﻄﻲ ﺩﻳﮕﺮ ﺗﻀﺎﺩﻫﺎ ﺍﺯ ﮐﺎﻧﺎﻝ ﺗﻀﺎﺩ ﻋﻤﺪﻩ ﻋﻤﻞ ﻣﻲﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﻤﮑﻦ‬
‫ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﺷﺮﺍﻳﻄﻲ‪ ،‬ﺗﻀﺎﺩ ﻋﻤﺪﻩ‪ ،‬ﻋﻴﻨﺎ ﺗﻀﺎﺩ ﺍﺻﻠﻲ ﻳﺎ ﺭﻳﺸﻪﺍﻱ ﻧﻈﺎﻡ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﻭﻟﻲ ﺑﻲ ﺷﮏ ﺗﻀﺎﺩ ﻳﺎ ﺗﻀﺎﺩﻫﺎﻱ‬
‫ﺍﺻﻠﻲ ﴿ﻭ ﺑﻪ ﺳﻬﻢ ﺧﻮﺩ ﺗﻀﺎﺩﻫﺎﻱ ﻓﺮﻋﻲ ﻧﻴﺰ﴾ ﺭﻭﻱ ﺁﻥ ﺍﺛﺮ ﮔﺬﺍﺷﺘﻪ ﻭ ﺑﻪ ﺁﻥ ﻧﻴﺮﻭ ﻭ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﻲﺩﻫﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪﻱ‬
‫ﻣﺎ‪ ،‬ﺗﻀﺎﺩ ﺧﻠﻖ ﺑﺎ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ ﻭ ﻣﺘﺤﺪ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺁﻥ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ‪﴿ ،‬ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ﴾ ﺑﻪ ﺧﺼﻮﺹ ﺟﻨﺎﺡ ﻭ ﻗﺸﺮ‬
‫ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺍﺩﺍﺭﻱ ﻭ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺣﺎﮐﻢ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻲﺷﻮﺩ‪ ،‬ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﺣﺎﺿﺮ ﺗﻀﺎﺩ ﻋﻤﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺍﺣﺘﻤﺎﻝ ﺩﺍﺭﺩ ﮐﻪ ﻳﮏ ﺗﻀﺎﺩ ﻓﺮﻋﻲ ﺩﺭ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﻣﻌﻴﻨﻲ ﺭﺷﺪ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺪﺗﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﺗﻀﺎﺩ ﻋﻤﺪﻩ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﻣﺜﻼ ﺩﺭ‬
‫ﻋﺮﺍﻕ ﺗﻀﺎﺩ ﺧﻠﻖ ﮐﺮﺩ ﺑﺎ ﺭﮊﻳﻢ ﻋﺮﺍﻕ ﺗﻀﺎﺩﻱ ﺍﺳﺖ ﺩﺭﻭﻥ ﺧﻠﻘﻲ ﻭ ﻓﺮﻋﻲ‪ ،‬ﻭﻟﻲ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﻭ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻣﻌﻴﻨﻲ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪﻩ‬
‫ﺗﺎ ﺍﻳﻦ ﺗﻀﺎﺩ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻋﺮﺍﻕ ﺩﻳﮕﺮ ﺗﻀﺎﺩﻫﺎ ﺭﺍ ﺗﺤﺖﺍﻟﺸﻌﺎﻉ ﺧﻮﺩﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩﻩ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﺗﻀﺎﺩﻫﺎ ﻭ ﺟﻨﺒﺶﻫﺎ ﻭ ﻧﻴﺮﻭﻫﺎﻱ‬
‫ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺁ ﺩﺭ ﭘﺸﺖ ﺍﻳﻦ ﺗﻀﺎﺩ ﻣﻮﺿﻊﮔﻴﺮﻱ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﻧﺎﻝ ﻋﻤﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﻳﻦ ﺩﺭ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺗﻀﺎﺩﻫﺎ ﻭ ﺩﺭﺟﻪﺑﻨﺪﻱ ﮐﺮﺩﻥ ﺁﻥﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺟﻬﺖ ﺗﻀﺎﺩ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﺩﺭﮎ ﮐﻨﻴﻢ ﻭ ﺑﺪﺍﻧﻴﻢ ﮐﺪﺍﻡ‬
‫ﻗﻄﺐ ﻳﺎ ﺟﻨﺒﻪﻱ ﺗﻀﺎﺩ ﺭﺷﺪﻳﺎﺑﻨﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﮐﺪﺍﻡ ﺯﻭﺍﻝﻳﺎﺑﻨﺪﻩ‪ .‬ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮﺍﻳﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻀﺎﺩ ﺭﺍ ﺩﺭﮎ ﮐﻨﻴﻢ ﻭ ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ‬
‫ﺗﻀﺎﺩ ﺩﺭ ﭼﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪﺍﻱ ﺍﺯ ﺭﺷﺪ ﺧﻮﺩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﺭ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﭼﻪ ﺣﺎﻟﺘﻲ ﺩﺍﺭﺩ‪ ،‬ﺁﻳﺎ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻋﻮﺍﻣﻞ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪﻩ ﮐﻪ ﺗﻀﺎﺩ ﺍﺯ‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﻫﻤﮕﻮﻧﻲ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌﺎﺭﺽ ﺩﺭﺁﻳﺪ ﻳﺎ ﻧﻪ‪.‬‬
‫ﭘﺮ ﺑﻬﺎ ﺩﺍﺩﻥ ﺑﻪ ﻳﮏ ﻃﺮﻑ ﺗﻀﺎﺩ ﻭ ﻧﺎﺩﻳﺪﻩ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻃﺮﻑ ﺩﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻧﺪﻳﺪﻥ ﺣﺮﮐﺎﺕ ﻭ ﺍﺳﺘﻌﺪﺍﺩﻫﺎﻱ ﻧﻬﻔﺘﻪ ﻭ ﭘﻨﻬﺎﻥ ﺩﺭ ﻳﮏ‬
‫ﻃﺮﻑ ﺗﻀﺎﺩ‪ ،‬ﻣﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﭘﻮﺭﺗﻮﻧﻴﺴﻢ ﺳﻮﻕ ﻣﻲﺩﻫﺪ‪ .‬ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﮐﻪ ﻳﮏ ﺟﺎﻧﺒﻪ ﺩﻳﺪﻥ ﻣﺎ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﮐﺪﺍﻡ ﻃﺮﻑ ﺗﻀﺎﺩ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺍﭘﻮﺭﺗﻮﻧﻴﺴﻢ ﺭﺍﺳﺖ ﻳﺎ ﭼﭗ ﮔﺮﺍﻳﺶ ﺧﻮﺍﻫﻴﻢ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻱ ﺑﺪﻭﻥ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻴﺮﻭﻫﺎﺋﻲ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﻳﻦ‬
‫ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻱ ﺭﺍ ﺗﺤﻘﻖ ﺑﺨﺸﻨﺪ ﻏﻴﺮﻣﻤﮑﻦ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺪﺍﻧﻴﻢ ﭘﺸﺖ ﻫﺮ ﻗﻄﺐ ﺗﻀﺎﺩ ﴿ﻳﺎ ﺗﻀﺎﺩﻫﺎ﴾ ﭼﻪ ﻧﻴﺮﻭﺋﯽ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻭ ﺑﺎ‬
‫ﺭﺷﺪ ﻭ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺗﻀﺎﺩﻫﺎ‪ ،‬ﮐﺪﺍﻡ ﻧﻴﺮﻭﺳﺖ ﮐﻪ ﺭﺷﺪ ﮐﺮﺩﻩ‪ ،‬ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﭘﻴﺪﺍ ﻣﻲﮐﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺍﺯ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺍﻳﻦ ﻧﻴﺮﻭﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ‪ ،‬ﺭﻭﺣﻴﻪ ﻭ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺁﻥ ﻫﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻔﻬﻤﻴﻢ ﺍﻳﻦ ﻧﻴﺮﻭﻫﺎ ﺗﺎ ﭼﻪ ﺣﺪﺁﻣﺎﺩﮔﻲ ﺩﺍﺭﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺩﻳﮕﺮ‬
‫ﺑﺪﺍﻧﻴﻢ ﺩﺭ ﻫﺮ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﮐﺪﺍﻡ ﻧﻴﺮﻭﻫﺎ ﻭ ﺑﻪ ﭼﻪ ﻣﻴﺰﺍﻧﻲ ﺑﺎﻟﻔﻌﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻳﺎ ﺑﺎﻟﻘﻮﻩﺍﻧﺪ‪ .‬ﻣﺮﺍﺣﻞ ﺗﺎﮐﺘﻴﮑﻲ‪ ،‬ﺑﺮ ﺍﻳﻦ‬
‫ﺍﺳﺎﺱ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻲﮔﻴﺮﺩ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻧﻴﺮﻭﻱ ﺑﺎﻟﻔﻌﻞ ﺑﻪ ﻧﻴﺮﻭﻱ ﺑﺎﻟﻘﻮﻩ ﺩﺳﺖ ﻣﻲﻳﺎﺑﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﺩﺭ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻱ ﮐﻞ ﺟﻨﺒﺶ ﻭ ﻣﺮﺍﺣﻞ ﺁﻥ‪ ،‬ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﺷﺎﻣﻞ‬
‫ﺩﻭ ﺟﻨﺒﻪ ﺍﺳﺖ‪ :‬ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﻭ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺟﻬﺎﻧﻲ‪ .‬ﻋﻮﺍﻣﻞ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻳﺎ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺩﺭ ﻋﻮﺍﻣﻞ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﻣﺆﺛﺮ ﺍﺳﺖ ﻭ‬
‫ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﻫﻤﺎﻥ ﻋﻮﺍﻣﻞ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﺩﺭ ﻣﺴﻴﺮ ﺣﺮﮐﺎﺕ ﻣﺎ ﺍﺛﺮ ﻣﻲﮔﺬﺍﺭﺩ ﻭ ﺣﺘﻲ ﺩﺭ ﻣﻮﺍﺭﺩﻱ ﮐﻪ ﻳﮏ ﻋﺎﻣﻞ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎ‬
‫ﺩﺭ ﺩﺭﻭﻥ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﻲﮐﻨﺪ ﺍﺛﺮﻱ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﺴﻴﺮ ﺭﺷﺪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻲﮔﺬﺍﺭﺩ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺩﺭ ﻋﻮﺍﻣﻞ ﺩﺭﻭﻧﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
‫ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺧﻮﺍﻩ ﺍﻳﻦ ﻋﻮﺍﻣﻞ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ .‬ﻣﺜﻼ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ ﺍﺭﺗﺶ ﺳﺮﺥ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ‪ ۱۳۲۰‬ﻭﺍﺭﺩ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﻲﺷﻮﺩ‪،‬‬
‫ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻝ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ ﻧﻬﺎﻳﺘﺎ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﻧﻴﺮﻭﻫﺎﻱ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﻣﺜﻞ ﺣﺰﺏ ﺗﻮﺩﻩ‪ ،‬ﻓﺮﻗﻪ ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺕ ﺍﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﻭ ﻓﺮﻗﻪﻱ‬

‫‪٥‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺕ ﮐﺮﺩﺳﺘﺎﻥ ﻭ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﻋﻮﺍﻣﻞ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﻣﺜﻞ ﻣﺸﮑﻼﺕ ﻧﺎﺷﻲ ﺍﺯ ﺟﻨﮓ ﻭ ﺍﺷﻐﺎﻝ ﻭ ﻳﺎ ﻋﻮﺍﻣﻞ ﺳﻴﺎﺳﻲ‬
‫ﻣﺜﻞ ﺗﻀﻌﻴﻒ ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﺭﮊﻳﻢ ﻭ ﺑﺮﻫﻢ ﺯﺩﻥ ﺩﻳﮑﺘﺎﺗﻮﺭﻱ ﺭﺿﺎﺧﺎﻧﻲ ﺩﺭ ﻣﺴﻴﺮ ﺟﻨﺒﺶ ﻣﺎ ﺍﺛﺮ ﻣﻲﮔﺬﺍﺭﺩ‪.‬‬
‫ﻣﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺗﻨﺎﺳﺐ ﻗﻮﺍ ﻭ ﺍﻣﮑﺎﻧﺎﺕ ﻧﻴﺮﻭﻫﺎ ﻭ ﻋﻮﺍﻣﻞ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﻭ ﺑﻪ ﺗﻮﺍﺯﻥ ﻗﻮﺍ ﻭ ﺍﻣﮑﺎﻧﺎﺕ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻭ ﻣﻨﻄﻘﻪﺍﻱ ﺁﮔﺎﻩ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ﺭﺷﺪ ﺗﻀﺎﺩﻫﺎ ﻭ ﺣﺎﻟﺖ ﺁﻥ ﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻲﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﻭ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺍﻳﻦ ﺗﻀﺎﺩﻫﺎ‬
‫ﻭ ﻧﻴﺮﻭﻫﺎﻱ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﺁﻥﻫﺎ ﺑﺪﻭﻥ ﺩﺭﮎ ﺍﻳﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ‪ ،‬ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺁﻣﻴﺰ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﺩﺭﻭﻥ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺎ‬
‫ﺷﺎﻣﻞ‪ :‬ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺣﺎﮐﻤﻪ‪ ،‬ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺍﻥ ﺑﺎ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺖﻫﺎ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﻋﻮﺍﻣﻞ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻭ ﻣﻨﻄﻘﻪﺍﻱ‪ ،‬ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺗﻮﺩﻩﻫﺎ‪،‬‬
‫ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﭘﻴﺶ ﺁﻫﻨﮓ ﺗﻮﺩﻩﻫﺎ‪ ،‬ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺖﻫﺎ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻭ ﺍﻧﻌﮑﺎﺱ ﺗﻀﺎﺩﻫﺎﻱ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺎ ﻣﻲﮔﺮﺩﺩ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺷﺎﻣﻞ‪ :‬ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺟﻨﺒﺶ ﺭﻫﺎﺋﻲﺑﺨﺶ ﺩﺭ ﺟﻬﺎﻥ ﻭ ﺑﻪﺧﺼﻮﺹ ﺩﺭ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺎ‪ ،‬ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺍﺭﺩﻭﮔﺎﻩ‬
‫ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﻭ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺍﺭﺩﻭﮔﺎﻩ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﻳﺎ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻣﻲﮔﺮﺩﺩ‪ .‬ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺧﻼﻕ ﺍﻳﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖﻫﺎ ﻭ‬
‫ﺭﺳﻴﺪﻥ ﺑﻪ ﻭﺣﺪﺕ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺍﺯ ﻭﻇﺎﻳﻒ ﻣﺒﺮﻡ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻌﻴﺎﺭﻫﺎﻱ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺗﺎﮐﺘﻴﮏ‬
‫ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻭﻳﮋﮔﻲ ﺗﺎﮐﺘﻴﮏ‪ ،‬ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺁﻥ ﺑﺮﺍﻱ ﭘﻴﺎﺩﻩ ﺷﺪﻥ ﺩﺭ ﻣﺤﻴﻂ ﻭ ﻋﻤﻠﻲ ﺑﻮﺩﻥ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻲ ﮐﻪ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻱ‬
‫ﺭﻭﻱ ﮐﻠﻴﻪ ﻋﻮﺍﻣﻞ‪ ،‬ﺧﻮﺍﻩ ﻋﻮﺍﻣﻞ ﺑﺎﻟﻘﻮﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﺑﺎﻟﻔﻌﻞ ﺗﮑﻴﻪ ﻣﻲﮐﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎﮐﺘﻴﮏ ﺭﻭﻱ ﺍﻣﮑﺎﻧﺎﺕ ﺑﺎﻟﻔﻌﻞ ﺗﮑﻴﻪ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻨﻈﻮﺭ ﺑﺎﻟﻔﻌﻞ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺍﻣﮑﺎﻧﺎﺕ ﺑﺎﻟﻘﻮﻩ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﺑﺮﺩﻩ ﻣﻲﺷﻮﺩ‪ .‬ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻱ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺭﻭﻱ ﺗﻀﺎﺩ ﻋﻤﺪﻩ ﺗﺎﮐﻴﺪ ﻭ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ‬
‫ﻧﻤﻲﮐﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺗﻀﺎﺩﻫﺎﻱ ﺍﺻﻠﻲ ﻭ ﺭﻳﺸﻪﺍﻱ ﻧﻈﺎﻡ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﺘﮑﻲ ﻣﻲﺷﻮﺩ‪ ،‬ﺣﺎﻝ ﺁﻥ ﮐﻪ ﺗﺎﮐﺘﻴﮏ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺗﻀﺎﺩ ﻋﻤﺪﻩ‬
‫ﺳﺮﻭﮐﺎﺭ ﺩﺍﺭﺩ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺗﺎﮐﺘﻴﮏﻫﺎ ﻧﻤﻲﺗﻮﺍﻧﻴﻢ ﺍﺯ ﺗﻀﺎﺩﻫﺎﺋﻲ ﮐﻪ ﻓﻌﺎﻟﻨﺪ ﺻﺮﻑﻧﻈﺮ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﺣﺮﮐﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺮ‬
‫ﺗﻀﺎﺩﻫﺎﺋﻲ ﮐﻪ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺑﻪ ﺣﺎﻝ ﻫﻤﮕﻮﻧﻲ ﻧﺴﺒﻲ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺩﺭ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ‬
‫ﺗﺎﮐﺘﻴﮏ ﺭﻭﻱ ﻋﻮﺍﻣﻞ ﺯﻳﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﻴﻢ‪ :‬ﺑﺎﻳﺪ ﺭﻭﻱ ﻧﻴﺮﻭﻱ ﺑﺎﻟﻔﻌﻞ ﺣﺴﺎﺏ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﺣﺮﮐﺘﻲ ﺭﺍ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﮐﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﺍﻭﻻ‬
‫ﻧﻴﺮﻭﻱ ﺑﺎﻟﻔﻌﻞ ﺭﺍ ﻣﺘﺸﮑﻞ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻭﺍ ﺩﺍﺭﺩ‪ ،‬ﺛﺎﻧﻴﺎ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺑﺴﻴﺞ ﻧﻴﺮﻭﻫﺎﻱ ﺑﺎﻟﻘﻮﻩ ﺭﺍ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﺳﺎﺯﺩ‪ .‬ﻧﻴﺮﻭﻫﺎﻱ‬
‫ﺑﺎﻟﻔﻌﻞ ﺍﻟﺰﺍﻣﺎ ﺍﺳﺎﺳﻲﺗﺮﻳﻦ ﻧﻴﺮﻭﻫﺎﻱ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﻳﺎ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻱ ﮐﻞ ﺟﻨﺒﺶ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻱ ﻋﻮﺍﻣﻞ ﻭ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﻋﻴﻨﻲ ﻭ‬
‫ﺫﻫﻨﻲ ﺑﻪ ﻗﺸﺮﻫﺎ ﻭ ﻃﺒﻘﺎﺕ ﺍﻣﮑﺎﻥ ﻣﻲﺩﻫﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻬﺎﺟﻢ ﻭ ﻣﺒﺎﺭﺯﻩ ﺩﺭﺁﻳﻨﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺍﻳﻦ ﻧﻴﺮﻭﻫﺎ ﺁﻣﺎﺩﮔﻲ‬
‫ﺷﺮﮐﺖ ﺩﺭ ﻣﺒﺎﺭﺯﻩ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﻧﺪ‪ .‬ﻧﻴﺮﻭﻫﺎﺋﻲ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻳﮏ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﻧﻘﺶ ﻋﻤﺪﻩ ﺭﺍ ﺍﻳﻔﺎ ﻣﻲﮐﻨﻨﺪ ﻣﻤﮑﻦ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﻧﻘﺶ ﻓﺮﻋﻲ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼ ﺩﺭ ﻣﺮﺣﻠﻪﻱ ﻓﻌﻠﻲ «ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ« ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻱ ﺷﺮﺍﻳﻂ‬
‫ﻋﻴﻨﻲ ﻭ ﺫﻫﻨﻲ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪﻩ ﮐﻪ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﺍﻣﮑﺎﻥ ﻭ ﺁﻣﺎﺩﮔﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮﻱ ﺍﺯ ﺩﻳﮕﺮ ﻧﻴﺮﻭﻫﺎ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻭ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﭘﻴﺸﺮﻭ‬
‫ﺍﻳﻦ ﻗﺸﺮ ﺑﺎﻟﻔﻌﻞﺗﺮﻳﻦ ﻧﻴﺮﻭﻱ ﺟﻨﺒﺶ ﻣﺤﺴﻮﺏ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺎﻝ ﺁﻥ ﮐﻪ ﮐﺎﺭﮔﺮﺍﻥ ﻭ ﺩﻫﻘﺎﻧﺎﻥ ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻧﻴﺮﻭﻱ ﺍﻧﻘﻼﺏ‬
‫ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺗﻴﮏ ﺑﻪ ﺷﻤﺎﺭ ﻣﻲﺭﻭﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻬﻲ ﺍﺳﺖ ﺍﻳﻦ ﻧﻴﺮﻭﻱ ﻋﻤﺪﻩ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻱ ﮐﻞ ﺭﺍ ﺗﺤﻘﻖ ﺑﺨﺸﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺩﺭ ﻣﺮﺍﺣﻞ‬
‫ﺑﻌﺪﻱ ﻓﻌﺎﻝ ﺷﺪﻩ ﻭ ﻭﻇﺎﻳﻒ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ ﺑﮕﻴﺮﺩ‪.‬‬
‫ﺩﺭ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺗﺎﮐﺘﻴﮏ ﺑﺎﻳﺪ ﺭﻭﻱ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺣﺎﺿﺮ ﺩﻗﻴﻘﺎ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﺮﺩ‪ ،‬ﺍﻳﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺩﺷﻤﻦ ﻭ ﺍﻣﮑﺎﻧﺎﺕ‬
‫ﺍﻥ‪ ،‬ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﭘﻴﺶ ﺁﻫﻨﮓ ﺗﻮﺩﻩﻫﺎ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥﻫﺎﻱ ﻣﺒﺎﺭﺯ ﻣﻮﺟﻮﺩ‪ ،‬ﻭ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻋﻮﺍﻣﻞ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﴿ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻭ ﻣﻨﻄﻘﻪﺍﻱ﴾‬

‫‪٦‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫ﻣﻲﮔﺮﺩﺩ‪ .‬ﻓﺮﻡ ﻭ ﻣﺤﺘﻮﺍﻱ ﻣﺒﺎﺭﺯﻩ ﻣﺎ ﺩﺭ ﻫﺮ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﺎﮐﺘﻴﮑﻲ‪ ،‬ﺧﻮﺩ ﺗﺎﮐﺘﻴﮏ ﻣﺤﺴﻮﺏ ﻣﻲﺷﻮﺩ‪ .‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺍﻳﻦ ﻓﺮﻡ ﻣﺜﻼ ﻧﻮﻉ‬
‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﻳﺎ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎﺕ ﺗﺸﮑﻞ ﻣﺎ ﺑﺪﻭﻥ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﻤﻲﺗﻮﺍﻧﺪ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﭘﺬﻳﺮﺩ‪.‬‬
‫ﻣﺜﻼ ﺩﺭ ﺷﺮﺍﻳﻄﻲ ﮐﻪ ﺍﻣﮑﺎﻥ ﻫﻴﭽﮕﻮﻧﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻭ ﺣﺘﻲ ﻧﻴﻤﻪ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻭﺟﻮﺩ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﻭ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﭘﻠﻴﺴﻲ ﻭ ﺍﺧﺘﻨﺎﻕ‬
‫ﺷﺪﻳﺪ ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺣﺎﮐﻢ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻣﺤﻔﻞﻫﺎ‪ ،‬ﻫﺴﺘﻪﻫﺎ ﻭ ﮔﺮﻭﻩﻫﺎﻱ ﻣﺨﻔﻲ ﺩﺍﺋﻤﺎ ﻣﻮﺭﺩ ﺗﻬﺎﺟﻢ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎ ﻧﻤﻲﺗﻮﺍﻧﻴﻢ‬
‫ﺑﺪﻭﻥ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻭﺍﻗﻌﻴﺎﺕ ﺩﺭ ﺻﺪﺩ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻳﮏ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻋﻠﻨﻲ ﻳﺎ ﻧﻴﻤﻪ ﻋﻠﻨﻲ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺑﺮﺍﻱ ﺍﺗﺨﺎﺫ ﺗﺎﮐﺘﻴﮏ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺭﻭﺣﻴﻪﻱ ﺗﻮﺩﻩﻫﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺪﺍﻧﻴﻢ ﮐﻪ ﺗﻮﺩﻩﻫﺎ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌﺮﺽ‪ ،‬ﻣﺒﺎﺭﺯﻩ ﻭ‬
‫ﺗﻬﺎﺟﻤﻨﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﺖ ﺭﮐﻮﺩ‪ ،‬ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻭ ﻧﻮﻣﻴﺪﻱ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺯﻧﺪﻩﺍﻱ ﺍﺯ ﻋﺎﺩﺍﺕ‪ ،‬ﺭﺳﻮﻡ ﻭ ﻓﺮﻫﻨﮓ‬
‫ﻃﺒﻘﺎﺕ ﻭ ﻗﺸﺮﻫﺎﻱ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﺻﺮﻑ ﺍﻳﻦ ﮐﻪ ﭘﺎﺭﻩﺍﻱ ﻭ ﻳﺎ ﺗﻤﺎﻡ ﺍﻳﻦ ﺁﺩﺍﺏ ﻭ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﻐﺎﻳﺮ ﺗﻔﮑﺮ‬
‫ﻣﺘﺮﻗﻲ ﻭ ﻋﻠﻤﻲ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻤﻲﺗﻮﺍﻥ ﺁﻥ ﻫﺎ ﺭﺍ ﻧﺎﺩﻳﺪﻩ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺩﻧﺒﺎﻟﻪﺭﻭﻱ ﺍﺯ ﻋﺎﺩﺍﺕ ﻭ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺗﻮﺩﻩﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺎ ﺍﻧﺠﺎﻡ‬
‫ﺭﺳﺎﻟﺖ ﭘﻴﺶ ﺁﻫﻨﮓ ﻣﻐﺎﻳﺮﺕ ﺩﺍﺭﺩ‪ .‬ﭘﻴﺶ ﺁﻫﻨﮓ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﻧﻪ ﺍﺯ ﺭﻭﺣﻴﻪ ﻧﻮﻣﻴﺪﻱ ﻭ ﭘﺎﺳﻴﻮ ﴿ﻣﻨﻔﻌﻞ﴾ ﺗﻮﺩﻩ ﺩﻧﺒﺎﻟﻪﺭﻭﻱ‬
‫ﻣﻲﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻭ ﻧﻪ ﺑﻪ ﻋﺎﺩﺍﺕ ﻭ ﺭﺳﻮﻡ ﻣﻨﻔﻲ ﺗﻮﺩﻩﻫﺎ ﻭ ﻳﺎ ﻗﺸﺮﻫﺎﺋﻲ ﺍﺯ ﺗﻮﺩﻩﻫﺎ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺣﺎﻝ ﺧﻮﺩ ﻣﻲﮔﺬﺍﺭﺩ‪.‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺩﻳﮕﺮ ﺩﺭ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﺑﺴﺘﻦ ﺗﺎﮐﺘﻴﮏﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻮﺟﻪ ﺩﻗﻴﻖ ﺑﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻋﻤﻠﻲ ﺁﻥ ﻫﺎﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﺗﻤﺎﻡ ﺗﺠﺎﺭﺏ ﺗﺌﻮﺭﻳﮏ‬
‫ﻭ ﭘﺮﺍﺗﻴﮏ ﺧﻮﺩ‪ ،‬ﺍﺛﺮ ﺣﺮﮐﺎﺕ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺮﺭﺳﻲ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﺩﺭﺻﺪﺩ ﺍﺻﻼﺡ ﻭ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺗﺎﮐﺘﻴﮏﻫﺎﻱ ﺧﻮﺩ ﺑﺮﺁﺋﻴﻢ‪ .‬ﺍﻳﻦ‬
‫ﻣﻄﻠﺐ ﺑﺪﺍﻥ ﻣﻌﻨﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺷﺘﺎﺏﺯﺩﻩ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺑﺎﺷﻴﻢ ﻫﺮ ﺗﺎﮐﺘﻴﮏ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﻌﺠﺰﻩ ﺁﺳﺎﺋﻲ ﺍﺯ ﺧﻮﺩ ﻧﺸﺎﻥ ﺑﺪﻫﺪ‪.‬‬
‫ﭘﻲﮔﻴﺮﻱ ﻭ ﭘﺎﻳﺪﺍﺭﻱ ﺩﺭ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺗﺎﮐﺘﻴﮏﻫﺎ ﻣﺘﺮﺍﺩﻑ ﺷﮑﻴﺒﺎﺋﻲ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﻋﻴﻦ ﺣﺎﻝ ﻫﻮﺷﻴﺎﺭﻱ ﻣﺎ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﺪ‬
‫ﻣﻮﺟﺐ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﺑﺎﺯﺗﺎﺏ ﺣﺮﮐﺎﺕ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺩﺭﻳﺎﻓﺘﻪ ﻭ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻫﺮ ﺗﺎﮐﺘﻴﮏ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﺴﻴﺮ ﺭﺷﺪ ﺟﻨﺒﺶ ﺑﺮﺁﻭﺭﺩ‬
‫ﮐﺮﺩﻩ‪ ،‬ﺍﻭﻟﻴﻦ ﺗﺼﺤﻴﺢ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﻭ ﻣﻨﻘﺪ ﺗﺎﮐﺘﻴﮏﻫﺎﻱ ﺧﻮﺩﻣﺎﻥ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ .‬ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﺗﺎﮐﺘﻴﮑﻲ ﮐﻪ ﺩﻳﺮﻭﺯ ﺻﺤﻴﺢ ﺑﻮﺩ‪ ،‬ﺍﻣﺮﻭﺯ‬
‫ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻭ ﮐﺎﺭﺍﺋﻲ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﺗﺨﺎﺫ ﻳﮏ ﺗﺎﮐﺘﻴﮏ ﻋﻮﺍﻣﻞ ﻭﺍﻗﻌﻲ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺣﺴﺎﺏ‬
‫ﻧﻴﺂﻭﺭﺩﻩ ﺑﺎﺷﻴﻢ ﻭ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺑﻪ ﺍﺻﻼﺡ ﺣﺮﮐﺖ ﺧﻮﺩ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ .‬ﺗﺤﺠﺮ ﺩﺭ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﺑﺮﺩﻥ ﺗﺎﮐﺘﻴﮏ ﺍﺯ ﺧﺼﺎﻳﺺ ﭼﭗ ﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻭﺣﺸﺖ ﺩﺍﺷﺘﻦ ﺍﺯ ﻋﻤﻞ ﻭ ﭘﺮﻫﻴﺰ ﺍﺯ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﺗﺎﮐﺘﻴﮏﻫﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻫﺮﺍﺱ ﺍﺯ ﺷﮑﺴﺖ ﻭ ﻧﻮﺳﺎﻥ ﮐﺮﺩﻥ ﺩﺍﺋﻤﻲ ﺑﻴﻦ‬
‫ﺗﺎﮐﺘﻴﮏﻫﺎﻱ ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﺭﻫﺎ ﮐﺮﺩﻥ ﻳﮏ ﺭﺷﺘﻪ ﺗﺎﮐﺘﻴﮏﻫﺎ‪ ،‬ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺍﻥ ﮐﻪ ﺍﺛﺮﺁﻥ ﻫﺎ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺍﺯ‬
‫ﻭﻳﮋﮔﻲﻫﺎﻱ ﺍﭘﻮﺭﺗﻮﻧﻴﺴﻢ ﺭﺍﺳﺖ ﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﺭﺳﻴﺪﻥ ﺑﻪ ﻳﮏ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻱ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺎ ﺿﺮﻭﺭﺕ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ‪ ،‬ﻭ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﺗﺨﺎﺫ‬
‫ﺗﺎﮐﺘﻴﮏﻫﺎﻱ ﻣﻮﺛﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺮﻭﺳﻪﻫﺎﻱ ﻣﺘﻌﺪﺩﻱ ﻣﻮﺭﺩ ﺑﺮﺭﺳﻲ ﻭ ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮﺍﺭ ﺑﮕﻴﺮﺩ‪ .‬ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻭﻳﮋﮔﻲﻫﺎﻱ ﻧﻈﺎﻡ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪-‬‬
‫ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ‪ ،‬ﺟﻤﻊﺑﻨﺪﻱ ﺟﺮﻳﺎﻥﻫﺎﻱ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻭ ﻣﺒﺎﺭﺯﺍﺕ ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻃﺒﻘﺎﺕ ﻭ ﻧﻴﺮﻭﻫﺎﻱ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﻭ ﺗﺸﺮﻳﺢ‬
‫ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ -‬ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﮐﺸﻮﺭ ﻣﺎ‪ ،‬ﺍﺯ ﺩﻳﺪﮔﺎﻩ ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮊﻱ ﻃﺒﻘﻪ ﮐﺎﺭﮔﺮ ﻳﻌﻨﻲ ﻡ‪ -‬ﻝ‪ ،‬ﻣﻘﺪﻣﺎﺕ ﺿﺮﻭﺭﻱ ﺩﺭﮎ‬
‫ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺣﺎﺿﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺍﺯ ﺍﻥ ﺟﺎ ﮐﻪ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻱ ﺟﻨﺒﺶ ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺟﺎﻧﺐ ﴿ﭺ‪ -‬ﻑ‪ -‬ﺥ﴾ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻭ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺍﺯ ﻓﺸﺮﺩﮔﻲ‬
‫ﺍﺟﺘﻨﺎﺏﻧﺎﭘﺬﻳﺮﻱ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﺍﺭ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺖﻫﺎﺋﻲ ﺩﺭ ﺯﻣﻴﻨﻪﻱ ﻣﻘﺪﻣﺎﺕ ﻳﺎﺩ ﺷﺪﻩ ﺩﺭ ﺑﺎﻻ ﺯﻳﺮ ﻋﻨﻮﺍﻥ «ﻃﺮﺡ‬

‫‪٧‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻱ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ« ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺷﺪﻩ ﮐﻪ ﺍﻳﻨﮏ ﺩﺭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﺷﻤﺎ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺖ‪ ،‬ﺩﺭ‬
‫ﺣﺎﻝ ﺣﺎﺿﺮ ﺟﻨﺒﻪ «ﻃﺮﺡ« ﺭﺍ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﻭ ﺑﺮﺍﻱ ﻗﻄﻌﻴﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﻴﺎﺯﻣﻨﺪ ﺑﺮﺭﺳﻲﻫﺎﻱ ﻭﺳﻴﻊﺗﺮ ﻭ ﺩﻗﻴﻖﺗﺮﻱ ﺍﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺍﻭﻝ‬
‫ﻧﻈﺎﻡ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ – ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﻭﻳﮋﮔﻲﻫﺎﻱ ﺍﻥ‬

‫ﻧﻈﺎﻡ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ – ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻧﻈﺎﻡ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﮐﻪ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻧﺎﮐﺎﻣﻲ ﺍﻧﻘﻼﺏ‬
‫ﻣﺸﺮﻭﻃﻴﺖ ﺑﻪ ﺗﺪﺭﻳﺞ ﺍﺯ ﻗﺸﺮ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻣﻠﻲ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ‪ ،‬ﺩﺭ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺭﺿﺎﺧﺎﻥ ﺩﺭ ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺳﻬﻴﻢ‬
‫ﺷﺪﻩ ﻭ ﺑﺎ ﺭﺷﺪ ﻣﺪﺍﻭﻡ ﺧﻮﺩ ﻭ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺑﺎ ﺭﻭﻳﺪﺍﺩﻫﺎﻱ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺳﻬﻢ ﺑﻴﺸﺘﺮﻱ ﺩﺭ ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﭘﻴﺪﺍ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﻃﻲ‬
‫ﺩﻫﻪﻱ ﺍﺧﻴﺮ‪ ،‬ﺷﺮﻳﮏ ﮐﻬﻦ ﺧﻮﺩ ﻓﺌﻮﺩﺍﻟﻴﺴﻢ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺭﻓﺮﻡ ﺍﺯ ﻣﻴﺪﺍﻥ ﻭ ﺍﺭﻳﮑﻪ ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﺧﺎﺭﺝ ﮐﺮﺩ‪ ،‬ﻭ ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﺣﺎﺿﺮ‬
‫ﻋﻤﺪﻩﺗﺮﻳﻦ ﻃﺒﻘﻪ ﺣﺎﮐﻢ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻣﻠﻲ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻓﺎﺻﻠﻪﻱ ‪ ۲۰ - ۳۲‬ﺑﻪ ﺯﻳﺎﻥ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺭﺷﺪ ﭼﺸﻢﮔﻴﺮﻱ ﮐﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ‪ ،‬ﺑﻪ ﺩﻧﺒﺎﻝ‬
‫ﮐﻮﺩﺗﺎﻱ ‪ ۲۸‬ﻣﺮﺩﺍﺩ ﺍﺯ ﺭﺷﺪ ﺑﺎﺯﻣﺎﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺯﻣﻴﻨﻪﻫﺎﺋﻲ ﮐﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﺭﺷﺪ ﺳﺮﻳﻊ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﺑﻪ‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ﺩﺭ ﺟﻬﺖ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎﺕ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭﻱ ﮐﺎﻧﺎﻟﻴﺰﻩ ﺷﺪ ﻭ ﺍﮐﻨﻮﻥ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻳﮏ ﻧﻴﺮﻭ ﻭ ﻗﺸﺮ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ –‬
‫ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻧﻤﻲﺷﻮﺩ‪ .‬ﺑﻘﺎﻳﺎﻱ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻣﻠﻲ ﺩﺭ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻮﭼﮏ ﻭ ﻋﻘﺐﻣﺎﻧﺪﻩ ﺗﻮﻟﻴﺪﻱ ﻭ ﺩﺭ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻫﺎﻱ‬
‫ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ ﺗﺠﺎﺭﻱ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﻭ ﺗﻮﺯﻳﻊ ﺳﺮﻭﮐﺎﺭ ﺩﺍﺭﺩ ﺑﻪ ﺣﻴﺎﺕ ﺧﻮﺩ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﻣﻲﺩﻫﺪ‪.‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﺍﻭﻝ‬

‫ﻓﺌﻮﺩﺍﻟﻴﺴﻢ‪ ،‬ﺍﺻﻼﺣﺎﺕ ﺍﺭﺿﻲ ﻭ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺭﻭﺳﺘﺎﺋﻲ ﻭ ﮐﺸﺎﻭﺭﺯﻱ‬

‫ﻓﺌﻮﺩﺍﻟﻴﺴﻢ ﮐﻪ ﻃﻲ ﻧﻴﻢ ﻗﺮﻥ ﺍﺧﻴﺮ ﺩﺭ ﺳﻴﻤﺎﻱ ﺁﻥ ﺩﮔﺮﮔﻮﻧﻲﻫﺎﺋﻲ ﺩﺭ ﺟﻬﺖ ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ ﻭ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﴿ﺑﻪ‬
‫ﺧﺼﻮﺹ ﻗﺸﺮ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺁﻥ﴾ ﭘﻴﺪﺍ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﺑﺪﻭﻥ ﺍﻳﻦ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻧﻴﺮﻭﻱ ﺩﺭﻫﻢﮐﻮﺑﻨﺪﻩ ﺟﻨﺒﺶﻫﺎﻱ ﺩﻫﻘﺎﻧﻲ ﻭ‬
‫ﺩﻳﮕﺮ ﻧﻴﺮﻭﻫﺎﻱ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺭﻭﺑﺮﻭ ﺷﻮﺩ‪ ،‬ﺑﺮ ﺍﺛﺮ ﺭﺷﺪ ﻳﮏ ﺗﻀﺎﺩ ﺩﺭﻭﻧﻲ ﻃﺒﻘﺎﺕ ﺣﺎﮐﻤﻪ ﴿ﺑﻪ ﺟﺎﻱ ﺗﻀﺎﺩ ﺭﻳﺸﻪﺍﻱ ﺩﻫﻘﺎﻧﺎﻥ‪،‬‬
‫ﮐﺎﺭﮔﺮﺍﻥ ﻭ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻣﻠﻲ ﺑﺎ ﻓﺌﻮﺩﺍﻟﻴﺴﻢ﴾ ﻭ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻣﺪﺕﻫﺎ ﺗﺎﺧﻴﺮ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﺮﻳﻖ ﻣﺴﺎﻟﻤﺖ ﺁﻣﻴﺰ‬
‫ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻳﮏ ﻧﻈﺎﻡ ﺗﻮﻟﻴﺪﻱ ﻭ ﻳﮏ ﻃﺒﻘﻪ ﺣﺎﮐﻤﻪ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻘﺎﻳﺎﻱ ﻓﺌﻮﺩﺍﻟﻴﺴﻢ ﮐﻪ ﻫﻨﻮﺯ ﺩﺭ ﺑﻌﻀﻲ ﺍﺯ ﻧﻮﺍﺣﻲ ﻭ ﺑﺮﺧﻲ ﺭﺷﺘﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﻲﺧﻮﺭﺩ‪ ،‬ﻧﻤﻲﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪﻱ ﺍﺩﺍﻣﻪﻱ‬
‫ﻧﻈﺎﻡ ﻓﺌﻮﺩﺍﻟﻲ ﺗﻠﻘﻲ ﮔﺮﺩﺩ‪ .‬ﺁﻥ ﭼﻪ ﺣﻞ ﺍﻳﻦ ﺗﻀﺎﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﻣﺴﺎﻟﻤﺖ ﺁﻣﻴﺰ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﺳﺎﺧﺖ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ‪:‬‬
‫‪ ﴾۱‬ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺍﺯ ﭼﻨﺪ ﺩﻫﻪﻱ ﭘﻴﺶ ﺩﺭ ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺳﻬﻴﻢ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺳﻬﻢ ﻃﻲ ﭼﻨﺪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺗﺤﻮﻻﺕ ﺩﻭﺭﻩﻱ ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎﻟﻪ ﺭﺿﺎﺧﺎﻥ ﻭ ﺗﻐﻴﻴﺮﺍﺕ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻭ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺩﻫﻪﻱ ﺍﻭﻝ ﭘﺲ ﺍﺯ ﮐﻮﺩﺗﺎﻱ ﺷﺎﻩ‬
‫﴿ﺧﺎﺋﻦ﴾‪ ،‬ﻣﺮﺍﺣﻞ ﻣﻬﻤﻲ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﭘﺮﻭﺳﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎﺭ ﻣﻲﺭﻭﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﻳﻦ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺑﺮﺍﻱ ﺭﺳﻴﺪﻥ ﺑﻪ ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ ﴿ﮐﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﺩﺳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻫﺪﻑﻫﺎﻱ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻭ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺧﻮﺩ ﻳﻌﻨﻲ ﻣﺤﻮ ﻓﺌﻮﺩﺍﻟﻴﺴﻢ ﺑﺪﺍﻥ ﻧﻴﺎﺯ ﺩﺍﺷﺖ﴾‬

‫‪٨‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫ﺍﺣﺘﻴﺎﺝ ﺑﻪ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﺯﻭﺭ ﻭ ﻗﻬﺮ ﻧﺪﺍﺷﺖ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮﺭ ﮐﻪ ﻃﺒﻘﻪ ﮐﺎﺭﮔﺮ ﺩﺭ ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺳﻲ ﺧﻠﻖ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻣﺤﺎﺀ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ‬
‫ﻭ ﺭﺳﻴﺪﻥ ﺑﻪ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﻧﻴﺎﺯ ﺑﻪ ﺣﻞ ﻗﻬﺮﺁﻣﻴﺰ ﺗﻀﺎﺩﻫﺎﻱ ﺧﻮﺩ ﺑﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﻧﺪﺍﺭﺩ‪.‬‬
‫‪ ﴾۲‬ﺳﻠﻄﻪﻱ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻳﮏ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ ﺳﻴﺎﺳﻲ – ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﺁﻥ ﺑﺎ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ‬
‫ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﻭ ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ ﺑﻪ ﺧﺼﻮﺹ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎ ﺩﺭ ﺣﻞ ﻣﺴﺎﻟﻤﺖ ﺁﻣﻴﺰ ﺍﻳﻦ ﺗﻀﺎﺩ‪ ،‬ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ ﺩﺍﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﻧﺴﺒﻲ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﻭ ﺗﺴﻠﻂ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ ﻧﻴﺎﺯ ﺑﻪ ﺗﺼﺎﺣﺐ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺍﺩﺍﺭﻱ ﻭ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻃﺒﻘﻪ ﺣﺎﮐﻤﻪ ﺭﺍ ﺍﺯ‬
‫ﻃﺮﻳﻖ ﻗﻬﺮ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺑﺮﺩ ﻭ ﻓﺌﻮﺩﺍﻟﻴﺴﻢ ﻣﺤﺘﻀﺮ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻋﮑﺲﺍﻟﻌﻤﻞ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑﺎﺯ ﺩﺍﺷﺖ‪.‬‬
‫‪ ﴾۳‬ﭘﺮﺍﮐﻨﺪﮔﻲ ﻧﻴﺮﻭﻫﺎﻱ ﻣﺘﺮﻗﻲ ﻭ ﺿﻌﻒ ﻭ ﻧﺎﺗﻮﺍﻧﻲ ﺟﻨﺒﺶ ﺗﺮﻗﻲﺧﻮﺍﻫﺎﻧﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻃﺮﻑ ﻏﻠﺒﻪﻳﺎﺑﻨﺪﻩﻱ ﺗﻀﺎﺩ‬
‫ﻫﺮﺍﺳﻲ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻧﻴﺮﻭﻫﺎ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻭ ﺩﺭ ﺟﺮﻳﺎﻥ ﺍﻳﻦ ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ ﻃﺒﻘﺎﺕ ﺣﺎﮐﻤﻪ ﻳﻌﻨﻲ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭﻫﺎ ﻭ ﻓﺌﻮﺩﺍﻝﻫﺎ ﺑﺎ ﺧﻄﺮ‬
‫ﺳﻘﻮﻁ ﺍﺯ ﺟﺎﻧﺐ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺭﻭﺑﺮﻭ ﻧﺸﻮﻧﺪ‪ .‬ﻃﻲ ﺳﺎﻝﻫﺎﻱ ‪ ۳۹‬ﺗﺎ ‪ ۴۴‬ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ‪،‬ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ ﺣﺮﮐﺎﺕ‬
‫ﮐﻮﭼﮏ ﻭ ﭘﺮﺍﮐﻨﺪﻩﻱ ﻧﻴﺮﻭﻫﺎﻱ ﻣﺘﺮﻗﻲ‪ ،‬ﺩﺭ ﻫﻴﭽﻴﮏ ﺍﺯ ﺩﻭ ﺟﻨﺎﺡ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻣﻠﻲ ﻭ ﻃﺒﻘﻪﻱ ﮐﺎﺭﮔﺮ ﻳﮏ ﻧﻴﺮﻭﻱ‬
‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥﻳﺎﻓﺘﻪ ﻭ ﺑﺎﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﻪ ﻗﺎﺩﺭ ﺑﺎﺷﺪ ﺟﻨﺒﺶﻫﺎﻱ ﺧﻮﺩﺍﻧﮕﻴﺨﺘﻪﻱ ﺗﻮﺩﻩ ﺭﺍ ﺭﻫﺒﺮﻱ ﮐﻨﺪ ﻭﺟﻮﺩ ﻧﺪﺍﺷﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﻳﻦ‬
‫ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﻭ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ ﺑﺎ ﺧﻴﺎﻝ ﻧﺴﺒﺘﺎ ﺁﺳﻮﺩﻩ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻱ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﺟﺮﺍﺀ ﮔﺬﺍﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ﴾۴‬ﻓﺌﻮﺩﺍﻟﻴﺴﻢ ﮐﻪ ﻋﻤﺮﺵ ﭼﻨﺪ ﺩﻫﻪ ﭘﻴﺶ ﺳﺮﺁﻣﺪﻩ ﻭ ﺑﻪ ﺍﺗﮑﺎﻱ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ ﻭ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺑﻪ ﺣﻴﺎﺕ ﺧﻮﺩ ﺍﺩﺍﻣﻪ‬
‫ﻣﻲﺩﺍﺩ‪ ،‬ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻭ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﻴﺰﺍﻥ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﺯ ﻧﻔﻮﺫ ﺍﺩﺍﺭﻱ ﻭ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻣﺆﺛﺮﻱ‬
‫ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﺍﺭ ﻧﺒﻮﺩ‪ ،‬ﻭ ﻧﻤﻲﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺷﺮﮐﺎﻱ ﺳﺎﺑﻖ ﺧﻮﺩ ﺣﺮﮐﺘﻲ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻭ ﻣﺆﺛﺮ ﻧﺸﺎﻥ ﺑﺪﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ ﴾۵‬ﭼﻨﺪ ﻣﺮﺣﻠﻪﺍﻱ ﺑﻮﺩﻥ ﺭﻓﺮﻡ ﻭ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺍﻣﮑﺎﻥ ﺑﺮﺍﻱ ﮐﺎﻧﺎﻟﻴﺰﻩ ﺷﺪﻥ ﻓﺌﻮﺩﺍﻟﻴﺴﻢ ﺑﺮ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭﻳﺴﻢ ﺍﺯ ﻋﻮﺍﻣﻞ‬
‫ﻣﺆﺛﺮﻱ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺍﻣﮑﺎﻥ ﺣﻞ ﻣﺴﺎﻟﻤﺖ ﺁﻣﻴﺰ ﺗﻀﺎﺩ ﺭﺍ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫ﺧﺼﻮﺻﻴﺎﺕ ﻋﻤﺪﻩﻱ ﺭﻓﺮﻡ ﺑﻪ ﺷﺮﺡ ﺯﻳﺮ ﺑﻮﺩ‪:‬‬
‫ﺍﻟﻒ( ﺍﻣﺤﺎﺀ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎﺕ ﻓﺌﻮﺩﺍﻟﻲ ﻃﻲ ﺳﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﴿‪ ﴾۱‬ﻭ ﻳﺎ ﺑﻬﺘﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮﺩ‪ ،‬ﻃﻲ ﭼﻬﺎﺭ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺳﺎﻝ ‪ ۴۰‬ﺁﻏﺎﺯ ﺷﺪﻩ ﻭ‬
‫ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪﻱ ﺍﻥ ﺣﻞ ﻣﺴﺎﻟﻪﻱ ﺑﺎﻍﻫﺎ ﻭ ﺍﺷﺠﺎﺭ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ‪ ۵۱‬ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﺭﮊﻳﻢ ﺩﺭ ﺍﻟﻐﺎﺀ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﻓﺌﻮﺩﺍﻟﻲ‪ ،‬ﺍﻧﻌﻄﺎﻑ‬
‫ﺯﻳﺎﺩﻱ ﺍﺯ ﺧﻮﺩ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﺍﺩ‪ ،‬ﻭ ﺩﺭ ﻣﻮﻗﻊ ﺍﺣﺴﺎﺱ ﺧﻄﺮ ﺩﺳﺖ ﺑﻪ ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻲ ﻣﻮﻗﺘﻲ ﺯﺩ‪﴿ .‬ﺗﺠﺪﻳﺪﻧﻈﺮﻫﺎﻱ ﺧﺮﺩﺍﺩ ﻭ‬
‫ﺷﻬﺮﻳﻮﺭ ﺳﺎﻝ ‪ ۴۲‬ﻭ ﺍﻋﻄﺎﻱ ﺣﻖ ﻧﮕﻬﺪﺍﺭﻱ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺩﻩ ﺷﺶﺩﺍﻧﮓ ﺑﻪ ﻣﺎﻟﮑﻴﻦ‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧﻪﻱ ﺍﻳﻦ ﺍﻧﻌﻄﺎﻑ ﻭ ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻲ‬
‫ﺍﺳﺖ‪ ﴾.‬ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻓﺌﻮﺩﺍﻝﻫﺎ ﺩﺭ ﻣﺮﺍﺣﻞ ﺍﻭﻝ‪ ،‬ﺍﺣﺴﺎﺱ ﺧﻄﺮ ﺟﺪﻱ ﻧﮑﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﺎ ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻲ ﺭﮊﻳﻢ ﺍﻣﻴﺪﻭﺍﺭ ﺷﺪﻧﺪ‬
‫ﮐﻪ ﻃﺮﺡ ﺍﺻﻼﺣﺎﺕ ﺍﺭﺿﻲ ﻣﻨﺘﻔﻲ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﻭ ﻳﺎ ﺍﺛﺮ ﺟﺪﻱ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺏ﴾ ﺑﺎﺯﺧﺮﻳﺪ ﺍﺭﺍﺿﻲ ﺑﻪ ﺟﺎﻱ ﻣﺼﺎﺩﺭﻩ ﺁﻥﻫﺎ ﺑﻪ ﻓﺌﻮﺩﺍﻝﻫﺎ ﺍﺟﺎﺯﻩ ﺩﺍﺩ ﺛﺮﻭﺕ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﺩﺭ ﺟﻬﺖ‬
‫ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﻫﺪﺍﻳﺖ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﭘﻴﺸﻨﻬﺎﺩ ﻓﺮﻭﺵ ﺳﻬﺎﻡ ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪﻫﺎﻱ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﮐﻮﺷﺸﻲ ﺩﺭ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻬﺖ ﺑﻮﺩ‪.‬‬
‫ﺝ﴾ ﻣﻌﺎﻑ ﮐﺮﺩﻥ ﺍﺭﺍﺿﻲ ﻣﺮﻏﻮﺏ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺍﺭﺍﺿﻲ ﻭ ﻣﺰﺍﺭﻉ ﻣﮑﺎﻧﻴﺰﻩ ﻭ ﺩﺍﺩﻥ ﻓﺮﺻﺖ ﮐﺎﻓﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺣﻖ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺎﻟﮑﻴﻦ ﴿ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﺍﻭﻟﻴﻦ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺻﻼﺣﺎﺕ ﺍﺭﺿﻲ ﺗﺎ ﺍﺻﻼﺡ ﻭ ﺗﺠﺪﻳﺪﻧﻈﺮ ﺍﻥ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ‪ ۴۰‬ﻭ ﺑﻪ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﺟﺮﺍﺀ‬
‫ﮔﺬﺍﺷﺘﻦ ﺁﻥ﴾ ﮐﻪ ﺑﺎﺯ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪﻱ ﺳﻮﻕ ﺩﺍﺩﻥ ﻓﺌﻮﺩﺍﻟﻴﺴﻢ ﺑﻪ ﭘﺬﻳﺮﺵ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﺩﺭ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﺸﺎﻭﺭﺯﻱ ﺑﻮﺩ‪.‬‬

‫‪٩‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫ﺩ﴾ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﮐﺮﺩﻥ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺍﺻﻼﺣﺎﺕ ﺍﺭﺿﻲ ﺑﺎ ﻃﺮﺡﻫﺎﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﻲ ﺍﺯ ﺍﻧﻬﺎ ﺟﻨﺒﻪﻱ ﺿﺪﺍﻧﮕﻴﺰﻩﺍﻱ ﺩﺍﺷﺖ‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﺳﻬﻴﻢ‬
‫ﮐﺮﺩﻥ ﮐﺎﺭﮔﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺳﻮﺩ ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻲ ﺟﻨﺒﻪﻱ ﺑﺎﺯﺩﺍﺭﻧﺪﻩ ﺑﺮﺍﻱ ﻓﺌﻮﺩﺍﻝﻫﺎ ﻭ ﻋﻮﺍﻣﻞ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺍﻥﻫﺎ ﺭﺍ ﺩﺍﺷﺖ‪ ،‬ﻣﺜﻞ‬
‫ﺍﻧﺤﻼﻝ ﺩﺭ ﻣﺠﻠﺲ ﻭ ﻣﺤﺎﮐﻤﺎﺕ ﺭﺟﺎﻝ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻭ ﺑﺮﺧﻲ ﺩﺭ ﺟﻬﺖ ﺗﮑﻤﻴﻞ ﺍﺻﻼﺣﺎﺕ ﺍﺭﺿﻲ ﻭ ﻣﺒﺎﺭﺯﻩ ﺑﺎ ﻓﺌﻮﺩﺍﻟﻴﺴﻢ‬
‫ﺑﻮﺩ‪ .‬ﻣﺜﻞ ﻃﺮﺡ ﺳﭙﺎﻩ ﺩﺍﻧﺶ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﺳﭙﺎﻩﻫﺎ ﻭ ﭘﻴﮑﺎﺭ ﺑﺎ ﺑﻲﺳﻮﺍﺩﻱ ﻭ ﺗﺎﺣﺪﻱ‪ ،‬ﺩﺍﺩﻥ ﺣﻖ ﺭﺍﻱ ﺑﻪ ﺯﻧﺎﻥ ﴿ﮐﻪ ﺟﻨﺒﻪﻱ‬
‫ﺿﺪﺍﻧﮕﻴﺰﻩﺍﻱ ﻭ ﺗﮑﻤﻴﻠﻲ ﻫﺮ ﺩﻭ ﺭﺍ ﺩﺍﺷﺖ﴾‪.‬‬
‫ﻫﺪﻑﻫﺎﻱ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺍﺻﻼﺣﺎﺕ ﺍﺭﺿﻲ ﺑﻪ ﺷﺮﺡ ﺯﻳﺮ ﺑﻮﺩ‪:‬‬
‫‪ ﴾۱‬ﺍﻟﻐﺎﺀ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎﺕ ﻓﺌﻮﺩﺍﻟﻲ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻊ ﺭﺷﺪ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﻭ ﮔﺴﺘﺮﺵ ﺍﺳﺘﺜﻤﺎﺭ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﺍﺕ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ‬
‫ﺑﺎ ﻣﺤﺪﻭﺩﻳﺖﻫﺎﺋﻲ ﺭﻭﺑﺮﻭ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺑﺤﺮﺍﻥ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺳﺎﻝﻫﺎﻱ ‪ ۳۸‬ﻭ ‪ ۳۹‬ﻧﺸﺎﻧﻪﻱ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩ ﭘﺮﻭﺳﻪﻱ ﺭﺷﺪ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ‬
‫ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺑﻪ ﻗﺎﻟﺐﻫﺎﻱ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻓﺌﻮﺩﺍﻟﻲ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺧﻮﺍﺳﺘﺎﺭ ﺭﺷﺪ ﺩﺭ ﺯﻣﻴﻨﻪﻫﺎﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻭ ﻣﺎﻟﻲ ﺑﻮﺩ ﻭ‬
‫ﻧﻤﻲﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻣﺤﺪﻭﺩﻳﺖﻫﺎﻱ ﺟﻨﺒﻪﻱ ﺗﺠﺎﺭﻱ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺗﺤﻤﻞ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ ﻧﻴﺰ ﻫﻢ ﺁﻫﻨﮓ ﺑﺎ ﻣﺼﺎﻟﺢ‬
‫ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﺧﻮﺍﺳﺘﺎﺭ ﮔﺴﺘﺮﺵ ﻫﻤﻪﺟﺎﻧﺒﻪ ﺍﺑﻌﺎﺩ ﺍﺳﺘﺜﻤﺎﺭ ﺧﻮﺩ ﺍﺯ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻭ ﻧﻴﺮﻭﻱ ﮐﺎﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪﻱ‬
‫ﺁﻣﺎﺭ ﺻﺪﻭﺭ ﻧﻔﺖ‪ ،‬ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺍﺭﺯﻱ ﻭﺍﺭﺩﺍﺕ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﺍﺕ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻭ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ‬
‫ﺍﺻﻼﺣﺎﺕ ﺍﺭﺿﻲ ﻭ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺍﻥ‪ ،‬ﻣﺆﻳﺪ ﺍﻳﻦ ﻧﻴﺎﺯﻫﺎﻱ ﺟﺪﻱ ﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ﴾۲‬ﻣﻨﺎﺳﺒﺎﺕ ﻓﺌﻮﺩﺍﻟﻲ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺣﺎﮐﻤﻪ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺗﻀﺎﺩﻫﺎﻱ ﺩﺭﻭﻧﻲ ﮔﺮﻓﺘﺎﺭ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻭ ﺍﻧﺤﻄﺎﻁ ﻓﺌﻮﺩﺍﻟﻴﺴﻢ ﺑﺎﻋﺚ ﺿﻌﻒ ﻭ‬
‫ﻧﺎﺗﻮﺍﻧﻲ ﺭﮊﻳﻢ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻃﺒﻘﺎﺕ ﺣﺎﮐﻤﻪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺧﻄﺮ ﺍﻧﺪﺍﺧﺘﻪ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺗﺠﺎﺭﺏ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺖﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺤﻮﻻﺕ ﺳﻴﺎﺳﻲ‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻭ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺭﮊﻳﻢﻫﺎﻱ ﺍﺭﺗﺠﺎﻋﻲ ﻫﻤﺴﺎﻳﻪﻱ ﴿ﻋﺮﺍﻕ ﻭ ﺗﺮﮐﻴﻪ﴾ ﻟﺰﻭﻡ ﺭﻳﺸﻪﮐﻦ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺍﻳﻦ ﻋﻠﻞ ﺿﻌﻒ ﻭ ﻧﺎﺭﺳﺎﺋﻲ‬
‫ﺭﺍ ﺿﺮﻭﺭﻱ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮﺩ‪.‬‬
‫‪ ﴾۳‬ﺍﺩﺍﻣﻪﻱ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎﺕ ﻓﺌﻮﺩﺍﻟﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪﻱ ﺍﺩﺍﻣﻪﻱ ﺗﻀﺎﺩ ﺭﻳﺸﻪﺍﻱ ﺧﻄﺮﻧﺎﮐﻲ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻮﺩ ﴿ﻳﻌﻨﻲ ﺗﻀﺎﺩ ﺩﻫﻘﺎﻧﺎﻥ‬
‫ﺑﺎ ﻓﺌﻮﺩﺍﻟﻴﺴﻢ﴾‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺗﻀﺎﺩ ﺩﺭ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖﻫﺎﻱ ﺧﻄﻴﺮ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌﺎﺭﺽ ﺩﺭﺁﻳﺪ ﻭ ﺗﺤﺖ ﺭﻫﺒﺮﻱ ﭘﻴﺶ ﺁﻫﻨﮕﻲ‬
‫ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺗﻤﺎﻡ ﻧﻈﺎﻡ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺁﻥ ﺯﻣﺎﻥ ﻳﻌﻨﻲ ﻧﻈﺎﻡ ﻓﺌﻮﺩﺍﻝ ـ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭﻱ ﺭﺍ ﻧﺎﺑﻮﺩ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻪ ﻭﺍﺑﺴﺘﮕﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﴿ﻧﻴﻤﻪ‬
‫ﻣﺴﺘﻌﻤﺮﮔﻲ﴾ ﺑﻪ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺖﻫﺎ ﺧﺎﺗﻤﻪ ﺩﻫﺪ‪ .‬ﺍﻟﻐﺎﺀ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﺭﮊﻳﻢ ﻗﺪﺭﺕ ﻭ ﺗﻤﺮﮐﺰ ﺗﺎﺯﻩﺍﻱ‬
‫ﻣﻲﺑﺨﺸﺪ‪ ،‬ﻗﺪﺭﺕ ﺍﻧﻔﺠﺎﺭﻱ ﻧﻬﺎﻥ ﺩﺭ ﺗﻀﺎﺩ ﺩﻫﻘﺎﻥ ﺑﺎ ﻓﺌﻮﺩﺍﻝ ﺭﺍ ﺧﻨﺜﻲ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﺑﺎ ﻧﻮ ﮐﺮﺩﻥ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﻮﻟﻴﺪﻱ‪ ،‬ﻃﺒﻘﻪ‬
‫ﮐﺎﺭﮔﺮ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﺯﺣﻤﺘﮑﺸﺎﻥ ﻭ ﺗﻮﺩﻩﻫﺎﻱ ﺷﻬﺮﻱ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺪﺗﻲ ﺍﺯ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌﺮﺽ ﻭ ﺗﻬﺎﺟﻢ ﺧﺎﺭﺝ ﻣﻲﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ‬
‫ﮔﺴﺘﺮﺵ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﭘﻠﻴﺴﻲ ﺭﮊﻳﻢ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺭﻭﺳﺘﺎﻫﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﮔﺮﺩﺍﻧﻴﺪﻩ‪ .‬ﺑﺨﺶ ﻣﻬﻤﻲ ﺍﺯ ﻧﻴﺮﻭﻱ ﺧﻠﻖ ﺭﺍ ﺯﻳﺮ ﮐﻨﺘﺮﻝ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻭ‬
‫ﭘﻠﻴﺴﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮﻱ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻲﺩﺍﺩ‪.‬‬
‫‪ ﴾۴‬ﺑﺎ ﺍﻟﻐﺎﺀ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﻓﺌﻮﺩﺍﻟﻲ‪ ،‬ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﺩﺭﺭﺷﺘﻪﻫﺎﻱ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﺸﺎﻭﺭﺯﻱ ﮔﺴﺘﺮﺵ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻭ ﻣﻴﺪﺍﻥ ﻭﺳﻴﻌﻲ ﺑﺮﺍﻱ‬
‫ﺭﺷﺪ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﭘﻴﺪﺍ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺑﺨﺶ ﻣﻬﻤﻲ ﺍﺯ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻭ ﻧﻴﺮﻭﻱ ﮐﺎﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺯﻳﺮ ﻧﻔﻮﺫ ﻭ ﺍﺳﺘﺜﻤﺎﺭ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻗﺮﺍﺭ‬
‫ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺍﺳﺖ ﺑﺎ ﺍﻟﻐﺎﺀ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎﺕ ﻓﺌﻮﺩﺍﻟﻲ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺍﺭﺿﻲ ﻭ ﺭﻭﺳﺘﺎﺋﻲ ﺣﻞ ﻧﺸﺪ ﻃﻲ ﺳﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪﻱ ﺍﺻﻼﺣﺎﺕ‬
‫ﺍﺭﺿﻲ ﺩﻫﻘﺎﻧﺎﻥ ﺻﺎﺣﺐ ﻧﺴﻖ‪ ،‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﺧﺮﺩﻩﻣﺎﻟﮏ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺷﻴﻮﻩﻱ ﻋﻘﺐﻣﺎﻧﺪﻩ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﺸﺎﻭﺭﺯﻱ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﻳﺎﻓﺖ ﻭ‬

‫‪١٠‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫ﺧﻮﺵﻧﺸﻴﻦﻫﺎ ﮐﻪ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ‪ ۲۵‬ﺩﺭﺻﺪ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺭﻭﺳﺘﺎﺋﻲ ﺭﺍ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﻲﺩﺍﺩﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎﻥ ﺑﺪﻭﻥ ﺯﻣﻴﻦ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮﺍﻱ ﺣﻞ‬
‫ﻣﺸﮑﻼﺕ ﺍﺭﺿﻲ ﺭﮊﻳﻢ ﺩﻭ ﻃﺮﻳﻖ ﮐﻠﻲ ﺯﻳﺮ ﺭﺍ ﺩﺭ ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺖ‪:‬‬
‫‪ ﴾۱‬ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎﺕ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﺩﺭ ﺯﻣﻴﻨﻪﻫﺎﻱ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﺸﺎﻭﺭﺯﻱ‪.‬‬
‫‪ ﴾۲‬ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺭﺍﻩﻫﺎﻱ ﺑﻴﻨﺎﺑﻴﻨﻲ ﻭ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥﻫﺎﻱ ﺗﻌﺎﻭﻧﻲ ﴿ﮐﺌﻮﭘﺮﺍﺗﻴﻮ﴾‪.‬‬
‫ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺍﺻﻼﺣﺎﺕ ﺍﺭﺿﻲ ﺩﺭ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺴﺎﻋﺪ ﻭ ﺑﺎﺭﻭﺭ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻫﺎ ﺑﺎ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﻣﺎﺷﻴﻦﻫﺎﻱ ﮐﺸﺎﻭﺭﺯﻱ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ‪،‬‬
‫ﺧﺼﻮﺻﻴﺎﺕ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﺎﻻﺋﻲ ﺭﺍ ﭘﻴﺪﺍ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﮐﺸﺖ ﻭ ﺁﺑﻴﺎﺭﻱ ﻣﺪﺭﻥ ﺁﻥ ﻫﺎ ﭘﻴﺎﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ‪ ،‬ﻣﺆﺳﺴﺎﺕ ﮐﺸﺎﻭﺭﺯﻱ‬
‫ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎﺕ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺍﻳﻦ ﭘﺮﻭﺳﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺩﺷﺖ ﮔﺮﮔﺎﻥ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﺎﻥﻃﻮﺭ ﮐﻪ ﺫﮐﺮ‬
‫ﺷﺪ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺻﻼﺣﺎﺕ ﺍﺭﺿﻲ ﺍﺯ ﻧﺨﺴﺖ‪ ،‬ﺍﺭﺍﺿﻲ ﻣﮑﺎﻧﻴﺰﻩ ﻳﻌﻨﻲ ﻗﻠﻤﺮﻭ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎﺕ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﺴﺘﺜﻨﻲ‬
‫ﮐﺮﺩﻩ﴿‪ ﴾۲‬ﻭ ﻣﺎﻟﮑﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺑﺮﻗﺮﺍﺭﻱ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎﺕ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﺭﻫﻨﻤﻮﻥ ﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮﺩ‪.‬‬
‫ﺩﺭ ﺳﺎﻝﻫﺎﻱ ﺁﺧﺮ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺍﺻﻼﺣﺎﺕ ﺍﺭﺿﻲ ﺍﻏﻠﺐ ﻓﺌﻮﺩﺍﻝﻫﺎﻱ ﺑﺰﺭﮒ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﭘﻴﻮﺳﺘﮕﻲ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺍﻳﻦ‬
‫ﺿﺮﻭﺭﺕ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﺭﺍ ﺣﺲ ﮐﺮﺩﻩ‪ ،‬ﻣﺮﻏﻮﺏﺗﺮﻳﻦ ﺍﺭﺍﺿﻲ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﻣﮑﺎﻧﻴﺰﻩ ﺩﺭﺁﻭﺭﺩﻩ ﻭ ﺩﺭ ﻣﻮﺍﺭﺩﻱ ﻧﻴﺰ ﺁﻥ ﺭﺍ‬
‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ‪﴿ .‬ﺷﺎﻩ ﺍﺭﺍﺿﻲ ﻭﺳﻴﻊ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻋﻴﻨﺎ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﻃﺮﻳﻖ ﻗﺒﻼ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮐﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺍﺯ ﻳﮏ ﺳﻮ ﻣﺰﺍﺭﻉ‬
‫ﻭﺳﻴﻊ ﻣﮑﺎﻧﻴﺰﻩ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﻭ ﺍﺯ ﺳﻮﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﺯﻣﻴﻦﻫﺎ ﺭﺍ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺮﺩﻩ ﺑﻪ ﺩﻫﻘﺎﻧﺎﻥ ﻓﺮﻭﺧﺘﻪ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺩﺭﺑﺎﺭﻳﺎﻥ ﻭ ﻋﻠﻢ ﻧﻴﺰ‬
‫ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﻋﻤﻞ ﮐﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ﴾‪ .‬ﺭﮊﻳﻢ ﻧﻴﺰ ﺗﺎ ﺁﻧﺠﺎﺋﻲ ﮐﻪ ﺍﻣﮑﺎﻥ ﺩﺍﺷﺖ‪ ،‬ﻣﻲﺧﻮﺍﺳﺖ ﺍﺻﻼﺣﺎﺕ ﺍﺭﺿﻲ ﺭﺍ ﺑﺪﻭﻥ‬
‫ﺑﺮﺧﻮﺭﺩ ﺷﺪﻳﺪ ﻭ ﻓﺸﺎﺭ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻪﻱ ﻋﻤﻞ ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺩﻟﻴﻞ ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﻴﻦ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻻﻳﺤﻪﻱ ﺍﺻﻼﺣﺎﺕ ﺍﺭﺿﻲ ﺩﺭ‬
‫ﺍﺭﺩﻳﺒﻬﺸﺖ ‪ ۳۹‬ﺗﺎ ﺍﺟﺮﺍﻱ ﺁﻥ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺗﺠﺪﻳﺪﻧﻈﺮﻫﺎﺋﻲ ﺩﺭ ﺍﻭﺁﺧﺮ ﺳﺎﻝ ‪ ۴۰‬ﻳﮏ ﻓﺮﺻﺖ ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺑﻪ ﻣﺎﻟﮑﻴﻦ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻠﮑﻪ ﺩﺭ ﻫﻴﭻ ﻣﻮﺭﺩﻱ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﻓﺮﺻﺖ ﻭ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﻻﺯﻡ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎﺕ ﺗﻮﻟﻴﺪﻱ ﺍﺯ ﻣﺎﻟﮑﻴﻦ ﺳﻠﺐ ﻧﺸﺪ ﻭ ﮐﻠﻴﻪﻱ‬
‫ﺗﺠﺎﻭﺯﺍﺕ ﻭ ﻧﻴﺮﻧﮓﻫﺎﻱ ﻣﺎﻟﮑﻴﻦ ﮐﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪﻱ ﺁﻥ ﺳﻠﺐ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺍﺯ ﺩﻫﻘﺎﻧﺎﻥ ﻭ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺍﺭﺍﺿﻲ ﺑﻪ «ﺍﺭﺍﺿﻲ ﻣﮑﺎﻧﻴﺰﻩ« ﻭ‬
‫ﻧﺘﻴﺠﺘﺎ ﺍﺳﺘﻘﺮﺍﺭ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﺩﺭ ﺭﻭﺳﺘﺎﻫﺎ ﺑﻮﺩ‪ ،‬ﻧﺎﺩﻳﺪﻩ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﺻﺪﻫﺎ ﻭ ﻫﺰﺍﺭﺍﻥ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮐﻮﭼﮏ ﻭ ﺑﺰﺭﮒ‬
‫ﻣﻲﺗﻮﺍﻥ ﺍﺭﺍﺋﻪ ﺩﺍﺩ‪.‬‬
‫ﻃﻲ ﺩﻭﺭﻩ ﺍﺻﻼﺣﺎﺕ ﺍﺭﺿﻲ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻗﺒﻠﻲ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺳﺒﺎﺕ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﺩﺭ ﺍﺭﺍﺿﻲ ﻭﺳﻴﻊ ﻭ ﻣﺴﺎﻋﺪ ﴿ﻣﺜﻞ‬
‫ﺍﺭﺍﺿﻲ ﺯﻳﺮ ﺳﺪﻫﺎ ﻭ ﻳﺎ ﻣﻨﺎﻃﻘﻲ ﮐﻪ ﺯﻣﻴﻦ ﻣﺴﻄﺢ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺁﺏ ﮐﺎﻓﻲ ﺩﺭ ﺩﺳﺘﺮﺱ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ﴾ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﻣﺰﺍﺭﻉ ﻣﮑﺎﻧﻴﺰﻩ‬
‫ﻭ ﻭﺍﺣﺪﻫﺎﻱ ﺑﺰﺭﮒ ﮐﺸﺖ ﻭ ﺻﻨﻌﺖ ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺭﻭ ﺑﻪ ﺭﺷﺪ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺿﻌﻒ ﻭ ﻧﺎﺭﺳﺎﺋﻲ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎﻱ ﺗﻌﺎﻭﻧﻲ ﴿ﮐﺌﻮﭘﺮﺍﺗﻴﻮ﴾ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺣﺎﮐﻤﻪ ﺭﺷﺪ ﻭ ﮔﺴﺘﺮﺵ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎﺕ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﺩﺭ ﺑﺨﺶ ﮐﺸﺎﻭﺭﺯﻱ‬
‫ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﺭﺍﻩﺣﻞ ﻧﻬﺎﺋﻲ ﻭ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻱ ﺧﻮﺩ ﺩﺭ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﺍﺭﺿﻲ ﺑﺮﮔﺰﻳﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﻭ ﺗﻤﺎﻡ ﺍﻣﮑﺎﻧﺎﺕ ﻭ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﮐﺸﻮﺭ‬
‫ﺭﺍ‪ ،‬ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﺩﺭ ﺳﺪﻫﺎ ﻭ ﻃﺮﺡﻫﺎﻱ ﺁﺑﻴﺎﺭﻱ‪ ،‬ﺩﺍﺩﻥ ﻭﺍﻡﻫﺎﻱ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺍﺯ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﺑﻪ ﺑﺨﺶ‬
‫ﺧﺼﻮﺻﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﺤﻘﻖ ﺑﺨﺸﻴﺪﻥ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻱ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻭ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺩﻳﮕﺮ ﺭﺷﺘﻪﻫﺎﻱ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ‬
‫ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﺭﺷﺪ ﻭ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﮔﺴﺘﺮﺵ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎﺕ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﻭ ﺍﺳﺘﻘﺮﺍﺭ ﺷﻴﻮﻩﻱ ﺗﻮﻟﻴﺪﻱ‬
‫ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ﮐﺸﺎﻭﺭﺯﻱ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﻣﺸﮑﻼﺕ ﻧﺎﺷﻲ ﺍﺯ ﻧﻈﺎﻡ ﺧﺮﺩﻩﻣﺎﻟﮑﻲ ﻭ ﻧﺎﺭﺳﺎﺋﻲﻫﺎﻱ ﺷﻴﻮﻩﻫﺎﻱ ﺗﻌﺎﻭﻧﻲ ﻧﺎﻗﺺ ﺭﺍ ﺣﻞ‬
‫ﮐﺮﺩﻩ‪ ،‬ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺭﻭﺳﺘﺎﺋﻲ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺩﻫﻘﺎﻧﺎﻥ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﻋﺎﻡ ﮐﻠﻤﻪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﻭ ﻗﻄﺐ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺍﮐﺜﺮﻳﺖ ﻗﺎﻃﻊ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ‬

‫‪١١‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫ﮐﺎﺭﮔﺮ ﮐﺸﺎﻭﺭﺯﻱ ﻭ ﮐﺎﺭﮔﺮ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺟﺬﺏ ﺷﻮﻧﺪ ﻭ ﺍﻗﻠﻴﺖ ﮐﻮﭼﮑﻲ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﮐﺸﺎﻭﺭﺯ ﺻﺎﺣﺐ ﺯﻣﻴﻦ ﻭ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ‬
‫ﺩﺭﺍﻳﻨﺪ‪ .‬ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺷﺪﻥ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﺩﺭ ﺗﻤﺎﻡ ﺭﻭﺳﺘﺎﻫﺎ‪﴿ ،‬ﺑﻪ ﺧﺼﻮﺹ ﺩﺭ ﺭﻭﺳﺘﺎﻫﺎﻱ ﮐﻢﺩﺭﺁﻣﺪ ﮐﻪ ﺯﻣﻴﻦ‬
‫ﻣﺮﻏﻮﺏ ﻭ ﺁﺏ ﮐﺎﻓﻲ ﺩﺭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ﴾ ﻧﻴﺎﺯ ﺑﻪ ﺯﻣﺎﻧﻲ ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺩﺍﺭﺩ‪ .‬ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺣﺎﮐﻢ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﺪﺕ ﺩﺭﺍﺯ ﮐﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻴﺶ‬
‫ﺍﺯ ﻳﮏ ﻧﺴﻞ ﺑﻪ ﻃﻮﻝ ﺍﻧﺠﺎﻣﺪ‪ ،‬ﺑﺮﺍﻱ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥﻫﺎ ﺩﻫﻘﺎﻥ ﮐﻪ ﺍﮐﺜﺮﻳﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺭﺍ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﻲﺩﻫﻨﺪ ﭼﻪ ﻣﻲﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﮑﻨﺪ؟‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺧﻼﺀ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻭ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﴿ﻳﺎ ﺍﻋﺘﺒﺎﺭ ﻣﺎﻟﻲ﴾ ﻓﺌﻮﺩﺍﻝ ﺭﺍ ﭘﺮ ﮐﻨﺪ؟‬
‫ﺍﺯ ﺳﻮﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﺪ ﺭﻭﺳﺘﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﻴﺪﺍﻥ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮐﻨﺪ؟ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ‪ ،‬ﺩﺭ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎﻱ ﺍﺩﺍﺭﻱ‪،‬‬
‫ﺗﺠﺎﺭﻱ‪ ،‬ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻭ ﻣﺎﻟﻲ ﺧﻮﺍﺳﺘﺎﺭ ﺑﻬﺮﻩﮐﺸﻲ ﺍﺯ ﺭﻭﺳﺘﺎ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﭘﻠﻴﺴﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ ﺩﺭ ﺭﻭﺳﺘﺎﻫﺎ ﻣﺴﺘﻘﺮ ﮔﺮﺩﺩ‪.‬‬
‫ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﺗﻌﺎﻭﻧﻲ ﻣﺼﺮﻑ‪ ،‬ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﺳﻬﺎﻣﻲ ﺯﺭﺍﻋﻲ ﻭ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎﻱ ﻋﻤﺮﺍﻥ ﮐﺸﺎﻭﺭﺯﻱ ﻣﻨﻄﻘﻪﺍﻱ ﺍﺷﮑﺎﻝ ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫ﮐﺌﻮﭘﺮﺍﺗﻴﻮ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﺣﻞ ﻣﺸﮑﻼﺕ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻭ ﺍﺩﺍﺭﻱ ﺭﻭﺳﺘﺎﻫﺎﻱ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪﻩ ﺩﺭ ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﮔﺴﺘﺮﺵ ﺷﺒﮑﻪ‬
‫ﺑﺎﻧﮑﻲ ﺑﻪ ﺭﻭﺳﺘﺎﻫﺎ ﺩﺭ ﮐﻨﺎﺭ ﺍﻳﻦ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥﻫﺎ ﻭ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺗﺠﺎﺭﻱ ﺑﺎ ﺭﻭﺳﺘﺎﻫﺎ‪﴿ ،‬ﺍﺯ ﻳﮏ ﺳﻮ ﺗﻮﺳﻂ‬
‫ﺳﻠﻒﺧﺮﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻴﺪﺍﻥﺩﺍﺭﻫﺎ ﻭ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﺑﺰﺭﮒ ﺗﺠﺎﺭﻱ ﻭ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﺗﻌﺎﻭﻧﻲ ﻣﺼﺮﻑ‪ ،‬ﺳﺎﺯﻣﺎﻥﻫﺎﻱ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﻭ ﺍﺯ‬
‫ﺳﻮﻱ ﺩﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﺗﻌﺎﻭﻧﻲ ﻣﺼﺮﻑ ﻭ ﺭﻭﺳﺘﺎﺋﻲ﴾ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺭﻭﺳﺘﺎ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﺑﻬﺮﻩﮐﺸﻲ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ‬
‫ﻣﻲﮔﺸﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺘﻲ ﺍﮔﺮ ﺍﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎﻱ ﺗﻌﺎﻭﻧﻲ ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﮐﺎﻣﻞ ﭘﻴﺎﺩﻩ ﺷﻮﻧﺪ ﺗﻠﻔﻴﻘﻲ ﺍﺯ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎﺕ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﺑﺎ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﻌﺎﻭﻧﻲ ﺑﻪ‬
‫ﻭﺟﻮﺩ ﻣﻲﺁﻳﺪ ﮐﻪ ﻧﻬﺎﻳﺘﺎ ﻣﺤﮑﻮﻡ ﺑﻪ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻭ ﺷﮑﺴﺖ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻗﺎﺩﺭ ﺑﻪ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻧﻴﺎﺯﻫﺎﻱ ﺩﻫﻘﺎﻧﺎﻥ ﻭ ﺑﺎﻻ ﺑﺮﺩﻥ ﺳﻄﺢ‬
‫ﺯﻧﺪﮔﻲ ﺁﻥ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻴﺰﺍﻥ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺷﺪﻩﻱ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎﻱ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺍﻧﺠﻤﻦﻫﺎﻱ ﺩﻩ‪ ،‬ﺷﻮﺭﺍﻫﺎﻱ ﺍﺻﻨﺎﻑ ﴿ﺧﺎﻧﻪ ﺍﺻﻨﺎﻑ﴾‪ ،‬ﺍﻋﺰﺍﻡ ﺳﭙﺎﻫﻴﺎﻥ ﺩﺍﻧﺶ ﻭ ﺗﺮﻭﻳﺞ‪ ،‬ﺗﺎﺳﻴﺲ ﺷﺒﮑﻪ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ‬
‫ﺍﻣﻨﻴﺖ ﻭ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﺳﻠﻄﻪﻱ ﺁﻥ ﺑﺮ ﮐﺎﺩﺭ ﺍﺩﺍﺭﻱ ﻭ ﻣﺎﻟﻲ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﻳﺎﺩﺷﺪﻩ ﺩﺭ ﺑﺎﻻ ﻫﻤﻪ ﻭﺳﺎﺋﻠﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﭘﻠﻴﺴﻲ‬
‫ﻭ ﺳﻴﻄﺮﻩﻱ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺭﻭﺳﺘﺎﻫﺎ ﻣﺴﺘﻘﺮ ﻣﻲﺳﺎﺯﺩ‪.‬‬
‫ﺧﺼﻮﺻﻴﺎﺕ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥﻫﺎﻱ ﺗﻌﺎﻭﻧﻲ ﺭﻭﺳﺘﺎﺋﻲ‬
‫ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﺗﻌﺎﻭﻧﻲ ﮐﻪ ﻣﻘﺎﺭﻥ ﻣﺮﺣﻠﻪﻱ ﺍﻭﻝ ﺍﺻﻼﺣﺎﺕ ﺍﺭﺿﻲ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺷﺪ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺻﻨﺪﻭﻕﻫﺎﻱ ﺗﻌﺎﻭﻧﻴﻲ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ‬
‫ﻫﺪﻓﻲ ﺟﺰ ﭘﺮ ﮐﺮﺩﻥ ﺧﻼﺀ ﻣﺎﻟﻲ ﺍﺭﺑﺎﺏ ﻭ ﮔﺸﻮﺩﻥ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺼﺮﻑ ﺩﺭ ﺭﻭﺳﺘﺎﻫﺎ ﻧﺪﺍﺷﺖ‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠﻪﻱ ﻋﻤﻠﻲ ﺍﻳﻦ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎ‬
‫ﺩﺍﺩﻥ ﻭﺍﻡﻫﺎﻱ ﻏﻴﺮﺗﻮﻟﻴﺪﻱ ﮐﻮﭼﮏ ﻭ ﻓﺮﻭﺵ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺩﺭ ﺭﻭﺳﺘﺎ ﺑﻮﺩ ﻭﻟﻲ ﻫﺪﻑ ﺍﺯ ﺍﺟﺮﺍﻱ ﻃﺮﺡﻫﺎﻱ ﺗﻌﺎﻭﻧﻲ‬
‫ﻣﺜﻞ ﻃﺮﺡ ﻋﻤﺮﺍﻥ ﺩﺷﺖ ﻗﺰﻭﻳﻦ ﻭ ﻃﺮﺡ ﺁﺑﻴﺎﺭﻱ ﮐﻮﭼﮏ ﻭ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﺳﻬﺎﻣﻲ ﺯﺭﺍﻋﻲ‪ ،‬ﺣﻞ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺭﻭﺳﺘﺎ ﺗﺎ‬
‫ﺍﺳﺘﻘﺮﺍﺭ ﮐﺎﻣﻞ ﻧﻈﺎﻡ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺭﺷﺘﻪﻫﺎ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻃﺮﺡﻫﺎ ﻭ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﺯﺭﺍﻋﻲ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻭ ﻣﺼﺮﻑ‬
‫ﺭﺍ ﺟﻤﻌﻲ ﮐﺮﺩﻩ ﺳﻄﺢ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﺩﻫﻘﺎﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﺩﺍﺩﻩ ﺯﻣﻴﻨﻪﻱ ﺍﺳﺘﻘﺮﺍﺭ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎﺕ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﺭﺍ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﻭﻟﻲ‬
‫ﺗﺎ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻧﺎﺭﺳﺎﺋﻲﻫﺎﻱ ﺯﻳﺮ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻃﺮﺡﻫﺎ ﺍﺷﮑﺎﺭ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ ﴾۱‬ﺩﺭ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻥ ﺩﺭﻭﻧﻲ ﺍﻳﻦ ﻭﺍﺣﺪﻫﺎ ﻳﻌﻨﻲ ﺍﺯ ﺑﺪﻭ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺁﻥ ﻫﺎ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎﺕ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﺍﺳﺎﺱ ﮐﺎﺭ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻣﻴﺰﺍﻥ‬
‫ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺍﺭﺍﺿﻲ ﴿ﮐﻪ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻧﺴﻖ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ﴾ ﻧﺴﺒﺖ ﺳﻬﺎﻡ ﺭﺍ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮐﺮﺩ ﻧﻪ ﻣﻴﺰﺍﻥ ﮐﺎﺭ ﺍﻋﻀﺎﻱ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﺍﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺍﺯ ﻫﻤﺎﻥ ﻧﺨﺴﺖ ﺩﻫﻘﺎﻧﺎﻥ ﺑﻲﺯﻣﻴﻦ ﺍﺯ ﻋﻀﻮﻳﺖ ﺍﻳﻦ ﻭﺍﺣﺪﻫﺎ ﻣﺤﺮﻭﻡ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻭﺍﺣﺪﻫﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺗﺎ ﺩﻩ‬

‫‪١٢‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻭ ﺍﺳﺘﺜﻨﺎﺋﺎ ‪ ۳۰‬ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺍﺧﺘﻼﻑ ﺩﺭ ﺳﻬﻢ ﺩﻳﺪﻩ ﻣﻲﺷﻮﺩ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥﻫﺎ ﺩﻫﻘﺎﻧﺎﻥ ﺑﻲﺯﻣﻴﻦ ﻭ ﮐﻢﺯﻣﻴﻦ ﺑﻪ ﺳﻮﺩ ﺍﻗﻠﻴﺖ‬
‫ﺯﻣﻴﻦﺩﺍﺭ ﺍﺳﺘﺜﻤﺎﺭ ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥﻫﺎ ﺩﻫﻘﺎﻧﺎﻥ ﺑﻲﺯﻣﻴﻦ ﻭ ﮐﻢﺯﻣﻴﻦ ﺩﺭ ﺍﺯﺍﺀ ﮐﺎﺭ ﺭﻭﺯﺍﻧﻪﻱ ﺧﻮﺩ ﻣﺰﺩ ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‬
‫ﻭ ﺩﻫﻘﺎﻧﺎﻥ ﻣﺮﻓﻪ ﺯﻣﻴﻦﺩﺍﺭ‪ ،‬ﺑﻪ ﺍﺗﮑﺎﺀ ﺳﻬﺎﻡ ﺧﻮﺩ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﻨﺪ ﺑﺪﻭﻥ ﮐﺎﺭ ﮐﺮﺩﻥ‪ ،‬ﺣﺎﺻﻞ ﮐﺎﺭ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺑﺒﺮﻧﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ‬
‫ﻧﺎﺑﺮﺍﺑﺮﯼ‪ ،‬ﺁﺛﺎﺭ ﻣﺘﻌﺪﺩﻱ ﺩﺭ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺗﻮﻟﻴﺪﻱ ﻭ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎﺕ ﺩﻫﻘﺎﻧﺎﻥ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﻣﯽ ﺁﻭﺭﺩ ﮐﻪ ﺍﺳﺎﺳﺎ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺑﻲﻋﻼﻗﮕﻲ‬
‫ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺭﺍﻧﺪﻣﺎﻥ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺭﺍ ﺗﻘﻠﻴﻞ ﺩﺍﺩﻩ ﻭ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﺳﻄﺢ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﺩﻫﻘﺎﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﺎ ﻣﺎﻧﻊ ﺭﻭﺑﺮﻭ ﻣﻲﺳﺎﺯﺩ‪ ،‬ﺩﺭ‬
‫ﻭﺍﺣﺪﻫﺎﺋﻲ ﮐﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻋﻘﺐﻣﺎﻧﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﴿ﻳﻌﻨﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺍﺳﺎﺳﺎ ﺩﺳﺘﻲ ﻭ ﻓﺮﺩﻱ ﺍﺳﺖ﴾ ﺩﻟﺴﺮﺩﻱ ﻭ ﺍﺣﻴﺎﻧﺎ ﮐﺎﺭﺷﮑﻨﻲ‬
‫ﺩﻫﻘﺎﻧﺎﻥ‪ ،‬ﺍﺛﺮ ﻗﺎﻃﻌﻲ ﺩﺭ ﻣﻴﺰﺍﻥ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺩﺍﺭﺩ‪.‬‬
‫‪ ﴾۲‬ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﮐﺸﺎﻭﺭﺯﻱ ﴿ﺩﺭ ﻗﺴﻤﺘﻲ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ﴾ ﺑﺪﻭﻥ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻴﺮﻭﻱ ﻓﺮﺍﻭﺍﻥ ﮐﺎﺭ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻭ ﺑﻲ‬
‫ﺁﻥﮐﻪ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﺷﺪﻥ ﺍﻳﻦ ﻣﺎﺷﻲ ﺁﻻﺕ ﺿﺮﻭﺭﺕ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﻭ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﴿ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺁﺏ ﻭ ﺯﻣﻴﻦ﴾ ﻭ ﺁﻣﻮﺯﺵ‬
‫ﻓﻨﻲ ﻭ ﺣﺮﻓﻪﺍﻱ ﺁﻣﺎﺩﻩﻱ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺍﻥ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺸﮑﻼﺕ ﻣﺘﻌﺪﺩﻱ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﻣﯽ ﺁﻭﺭﺩ‪ .‬ﺍﺯ ﻳﮏ ﺳﻮ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻬﺎﻱ ﺍﻳﻦ‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦﺍﻻﺕ ﻭ ﻟﻮﺍﺯﻡ ﻳﺪﮐﻲ ﺁﻥ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻧﻴﺮﻭﻱ ﮐﺎﺭ ﺩﻫﻘﺎﻧﺎﻥ ﺗﺤﻤﻴﻞ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺍﺯ ﺳﻮﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻮﺟﺐ ﺑﻴﮑﺎﺭﻱ ﺭﻭﺯﺍﻓﺰﻭﻥ‬
‫ﺩﻫﻘﺎﻧﺎﻥ ﺷﺪﻩ ﺁﻥ ﻫﺎ ﺭﺍ ﺭﻭﺍﻧﻪﻱ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﻣﻲﺳﺎﺯﺩ ﮐﻪ ﻗﺎﺩﺭ ﺑﻪ ﺟﺬﺏ ﺍﻳﻦ ﻧﻴﺮﻭﻫﺎﻱ ﺍﺿﺎﻓﻲ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﺩﺭ ﺷﻬﺮﻫﺎ‬
‫ﺍﺷﮑﺎﻻﺕ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻭ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﻪ ﺑﺎﺭ ﻣﯽ ﺁﻭﺭﺩ‪.‬‬
‫‪ ﴾۳‬ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺑﻮﺩﻥ ﺩﻫﻘﺎﻧﺎﻥ ﺑﺎ ﺷﻴﻮﻩﻱ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺟﻤﻌﻲ ﻭ ﺑﻪ ﺍﺻﻄﻼﺡ ﮐﻨﺪﻩ ﺷﺪﻥ ﺩﻫﻘﺎﻧﺎﻥ ﺍﺯ ﺯﻣﻴﻦ ﻓﺮﺩﻳﺶ ﺩﺭ ﺭﺍﻧﺪﻣﺎﻥ ﺗﻮﻟﻴﺪ‬
‫ﺍﺛﺮ ﻣﻲﮔﺬﺍﺭﺩ‪ .‬ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﻧﮑﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﺩﻫﻘﺎﻧﺎﻥ ﺣﺘﻲ ﺩﺭ ﻗﻠﻤﺮﻭ ﻓﺌﻮﺩﺍﻝﻫﺎﻱ ﺑﺰﺭﮒ ﺑﺎ ﻧﻈﺎﻡ ﮔﺎﻭﺑﻨﺪﻱ ﻭ ﺣﻖ ﻧﺴﻖ ﮐﺎﺭ‬
‫ﻣﻲﮐﺮﺩ ﮐﻪ ﺗﮑﻪ ﺯﻣﻴﻨﻲ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﺍﻭ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻲﺩﺍﺩ ﻭ ﺑﺎ ﺣﺎﺻﻞ ﮐﺎﺭ ﺧﻮﺩ ﻭ ﻳﺎ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩﻱ ﺧﻮﺩ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺩﺍﺷﺖ‪ .‬ﻳﮑﭙﺎﺭﭼﻪ ﮐﺮﺩﻥ ﺯﻣﻴﻦﻫﺎ ﻭ ﮐﺎﺭ ﺟﻤﻌﻲ ﮐﺮﺩﻥ ﺭﻭﻱ ﺍﻥ ﺍﻳﻦ ﺍﺣﺴﺎﺱ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﻫﻘﺎﻥ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺯﻣﻴﻦ‬
‫ﺭﺍ ﺍﺻﻼﺣﺎﺕ ﺍﺭﺿﻲ ﺑﻪ ﺍﻧﻬﺎ ﺩﺍﺩﻩ ﻭ «ﺩﻭﻟﺖ« ﻳﻌﻨﻲ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﺳﻬﺎﻣﻲ ﺯﺭﺍﻋﻲ‪ ،‬ﻃﺮﺡﻫﺎﻱ ﻋﻤﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻫﺎ ﭘﺲ ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻴﺎﻥ ﺩﻫﻘﺎﻥ ﺍﺯ ﺧﻮﺩ ﻣﻲﭘﺮﺳﺪ ﮐﻪ ﭼﺮﺍ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﻗﺴﺎﻁ ﺍﻳﻦ ﺍﺭﺍﺿﻲ ﺭﺍ ﺍﻭ ﺑﭙﺮﺩﺍﺯﺩ‪.‬‬
‫‪ ﴾۴‬ﺑﻬﺮﻩﮐﺸﻲ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﴿ﺻﻨﻌﺘﻲ‪ ،‬ﺗﺠﺎﺭﻱ‪ ،‬ﻣﺎﻟﻲ﴾ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﮔﺴﺘﺮﺵ ﻧﻈﺎﻡ ﻣﺼﺮﻑ‪ ،‬ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺩﺭ ﺭﻭﺳﺘﺎ‪،‬‬
‫ﺍﺳﺘﻘﺮﺍﺭ ﻭ ﺭﺷﺪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻭﺍﻡ ﻭ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺎﻧﮑﻲ ﻭ ﺻﺮﺍﻑﻫﺎ ﻭ ﺷﻴﻮﻩﻱ ﺳﻠﻒﺧﺮﻱ ﻭ ﻣﻴﺪﺍﻥﺩﺍﺭﻱ ﻋﻤﻞ ﻣﻲﮐﻨﺪ ﻭ ﺍﺯ ﻳﮏﺳﻮ‬
‫ﻣﺎﻧﻊ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﺳﻄﺢ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﻭ ﺍﺯ ﺳﻮﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﺎﻧﻊ ﺗﺮﺍﮐﻢ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪﻱ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻭﺍﺣﺪﻫﺎ ﺷﺪﻩ ﺭﺷﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ‬
‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥﻫﺎ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻣﻲﺳﺎﺯﺩ‪ .‬ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺍﻳﻦ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎ ﻧﻤﻲﺗﻮﺍﻧﻨﺪ ﻫﺮ ﺳﺎﻝ ﺑﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪﻱ ﺧﻮﺩ ﺍﻓﺰﻭﺩﻩ؛ ﺩﺭﺁﻣﺪ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮﻱ ﺑﺪﺳﺖ ﺁﻭﺭﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ ﴾۵‬ﺑﻬﺮﻩﮐﺸﻲ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺍﺩﺍﺭﻱ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﺍﻳﻦ ﻭﺍﺣﺪﻫﺎ ﴿ﺍﻏﻠﺐ ﺗﻮﺳﻂ ﺍﻓﺴﺮﺍﻥ ﺍﺭﺷﺪ ﺑﺎﺯﻧﺸﺴﺘﻪ﴾ ﺗﺎﻣﻴﻦ‬
‫ﻣﻲﺷﻮﺩ‪ .‬ﺩﻫﻘﺎﻧﺎﻥ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﺑﻪﺟﺎﻱ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩﻱ ﺍﺭﺑﺎﺏ‪ ،‬ﺣﺎﻻ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ ﻭ ﺑﺴﺘﮕﺎﻥ ﺍﺭﺑﺎﺏﻫﺎﻱ ﻣﺘﻌﺪﺩﻱ ﺭﻭﻱ ﺩﻭﺵ ﺁﻧﺎﻥ‬
‫ﻓﺸﺎﺭ ﻣﻲ ﺁﻭﺭﻧﺪ‪ .‬ﻣﺪﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﻣﺘﺨﺼﺼﺎﻥ ﻓﻨﻲ ﻭ ﺍﺩﺍﺭﻱ ﻭ ﻣﺎﻟﻲ ﻫﻴﭻﮔﺎﻩ ﺑﻪ ﺩﺭﺁﻣﺪﻫﺎﻱ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺧﻮﺩ ﺍﮐﺘﻔﺎ ﻧﮑﺮﺩﻩ ﻭ ﺑﻪ‬
‫ﺍﻧﻮﺍﻉ ﺣﻴﻠﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﮐﺎﺭ ﺩﻫﻘﺎﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﻣﻲﺭﺑﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺴﺎﺩ ﻭ ﺳﻮﺀﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺍﺩﺍﺭﻱ ﺩﺭ ﺗﻤﺎﻡ ﺯﻣﻴﻨﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﻲﺧﻮﺭﺩ‪،‬‬
‫ﺍﻳﻦ ﺳﻮﺀﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺩﺭ ﺍﺩﺍﺭﻩ ﻭ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥﺩﻫﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻭﺵ ﻣﺤﺼﻮﻻﺕ ﻭ ﺧﺮﻳﺪ ﻧﻴﺎﺯﻫﺎﻱ ﻣﺼﺮﻓﻲ ﺭﻭﺳﺘﺎ ﮔﺴﺘﺮﺵ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬
‫ﺩﻫﻘﺎﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﻧﻮﻣﻴﺪ ﻭ ﺩﺭﻣﺎﻧﺪﻩ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺍﺳﺖ‪.‬‬

‫‪١٣‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
 ‫ﺳﻮﺀﺭﻓﺘﺎﺭ ﻣﺎﻣﻮﺭﺍﻥ ﺩﻭﻟﺘﻲ‪ ،‬ﺳﭙﺎﻫﻴﺎﻥ «ﺍﻧﻘﻼﺏ« ﻭ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥﻫﺎﻱ ﭘﻠﻴﺴﻲ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻴﺎﻥ ﻗﻮﺯﺑﺎﻻﻗﻮﺯ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﺍﻳﻦ ﻧﺎﺭﺳﺎﺋﻲﻫﺎ ﻭ ﻣﺸﮑﻼﺕ ﻧﻤﻲﺗﻮﺍﻥ ﺍﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥﻫﺎ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺳﻄﺢ ﮐﺸﻮﺭ ﭘﻴﺎﺩﻩ ﮐﺮﺩ‪ .‬ﻋﻤﻼ ﺑﺨﺶ ﺍﻋﻈﻢ‬
‫ﺭﻭﺳﺘﺎﻫﺎﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺧﺎﺭﺝ ﺍﺯ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻋﻤﻞ ﺍﻳﻦ ﻭﺍﺣﺪﻫﺎ ﻣﻲﻣﺎﻧﻨﺪ‪ .‬ﻧﺎﻣﺴﺎﻋﺪ ﺑﻮﺩﻥ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺍﺭﺍﺿﻲ ﴿ﻣﺜﻞ ﻧﺎﺻﺎﻓﻲ ﻳﺎ ﺿﻌﻒ‬
‫ﺧﺎﮎ﴾ ﮐﻢﺁﺑﻲ ﺩﺭ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﴿ﺑﻪ ﺧﺼﻮﺹ ﺩﺭ ﺣﺎﺷﻴﻪ ﮐﻮﻳﺮ﴾ ﻭ ﭘﺮﺍﮐﻨﺪﮔﻲ ﺭﻭﺳﺘﺎﻫﺎ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ‬
‫ﻃﺮﺡﻫﺎ ﺩﺭ ﺍﮐﺜﺮﻳﺖ ﺑﺰﺭﮒ ﻗﻠﻤﺮﻭ ﺍﺻﻼﺣﺎﺕ ﺍﺭﺿﻲ ﻭ ﺭﻭﺳﺘﺎﻫﺎﻱ ﺧﺮﺩﻩ ﻣﺎﻟﮑﻲ ﻗﺒﻠﻲ ﭘﻴﺎﺩﻩ ﻧﺸﻮﺩ‪ .‬ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﺍﺭﺍﺿﻲ‬
‫ﻣﺮﻏﻮﺏ ﺩﺭ ﺳﺎﻝﻫﺎﻱ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺍﺻﻼﺣﺎﺕ ﻭ ﺩﺭ ﻓﺎﺻﻠﻪﻱ ﺳﺎﻝﻫﺎﻱ ‪﴿ ۴۳ – ۳۹‬ﺍﺯ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻻﻳﺤﻪ ﺗﺎ ﺷﺮﻭﻉ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺩﻭﻡ﴾‬
‫ﺑﻪ ﻃﺮﻕ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻳﺎ ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ‪ ،‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻣﺰﺍﺭﻉ ﺟﺪﻳﺪ ﻣﮑﺎﻧﻴﺰﻩ ﻳﺎ ﻧﻴﻤﻪ ﻣﮑﺎﻧﻴﺰﻩ ﺷﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺭﻭﺳﺘﺎﻫﺎﻱ ﻓﻘﻴﺮ ﮐﻪ ﺯﻣﻴﻦ‬
‫ﻧﺎﻣﺮﻏﻮﺏ ﻭ ﺁﺏ ﺍﻧﺪﮐﻲ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﺑﻪ ﺣﺎﻝ ﺧﻮﺩ ﺭﻫﺎ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻧﻮﺍﺣﻲ ﻭﺳﻴﻊ ﺯﻣﻴﻦ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺩﻫﻘﺎﻥ ﻣﺎﻟﮏ ﺯﻣﻴﻦ‬
‫ﺧﻮﺩ ﺷﺪ ﻭﻟﻲ ﺍﺯ ﻫﻤﺎﻥ ﻧﺨﺴﺖ ﻣﺸﮑﻼﺕ ﺍﻭ ﺷﺮﻭﻉ ﺷﺪ ﻭ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﺗﻌﺎﻭﻧﻲ ﻧﺘﻮﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪﻱ ﺩﺭﺍﺧﺘﻴﺎﺭ‬
‫ﺩﻫﻘﺎﻧﻲ ﺩﺍﺭﺍﻱ ﭼﻨﺪ ﻫﮑﺘﺎﺭ ﺯﻣﻴﻦ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﺑﮕﺬﺍﺭﻧﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺩﻫﻘﺎﻥ ﻗﺎﺩﺭ ﻧﺒﻮﺩ ﺑﺎ ﺧﺸﮑﺴﺎﻟﻲ‪ ،‬ﺍﻓﺖ ﻭ ﺑﺤﺮﺍﻥﻫﺎﻱ ﺗﻮﻟﻴﺪﻱ‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺳﻠﻒﺧﺮﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻴﺪﺍﻥﺩﺍﺭﻫﺎ‪ ،‬ﮐﺴﺒﻪ ﺷﻬﺮﻱ ﻭ ﺻﺎﺣﺒﺎﻥ ﻭﺳﺎﻳﻞ ﻧﻘﻠﻴﻪ ﺍﺯ ﻫﻤﺎﻥ ﻧﺨﺴﺖ ﺍﺳﺘﺜﻤﺎﺭ ﻭﺣﺸﻴﺎﻧﻪ ﺍﻳﻦ‬
‫ﺩﻫﻘﺎﻧﺎﻥ «ﺧﺮﺩﻩﻣﺎﻟﮏ« ﺭﺍ ﺷﺮﻭﻉ ﮐﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺁﻥ ﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺎﻧﮏﻫﺎ ﺍﻳﻦ ﺯﺍﻟﻮﻫﺎﻱ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﺧﺮﻃﻮﻡﻫﺎﻱ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ‬
‫ﺩﺭ ﻗﺼﺒﺎﺕ ﻭ ﺭﻭﺳﺘﺎﻫﺎ ﻓﺮﻭ ﺑﺮﺩﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺍﻗﺴﺎﻁ ﺯﻣﻴﻦ‪ ،‬ﺁﺏ ﺑﻬﺎ‪ ،‬ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺩﻥ ﺩﺭﺁﻣﺪﻫﺎﻱ ﻓﺮﻋﻲ ﻣﺜﻞ ﺩﺍﻡﺩﺍﺭﻱ‪ ،‬ﺻﻴﺪ ﻭ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺩﺳﺘﻲ ﻭ ﺧﺎﻧﮕﻲ ﺭﻭﺳﺘﺎﺋﻲ ﻭ‬
‫ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﺑﻬﺎﻱ ﮔﺰﺍﻑ ﻣﺼﻨﻮﻋﺎﺕ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻭ ﮔﺴﺘﺮﺵ ﻣﺼﺮﻑ ﺩﺭ ﻫﻤﻪﻱ ﺯﻣﻴﻨﻪﻫﺎ ﺣﺎﺻﻞ ﺭﻧﺞ ﺩﻫﻘﺎﻧﺎﻥ ﺻﺎﺣﺐ ﺯﻣﻴﻦ‬
‫ﺷﺪﻩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺍﻭ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﻣﯽ ﺁﻭﺭﺩ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺩﻫﻘﺎﻥ ﺑﻪ ﺭﺍﺣﺘﻲ ﺁﻣﺎﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﺑﺮﺍﻱ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﺩﺍﺩﻥ ﺑﻪ ﻫﻤﻪﻱ ﺍﻳﻦ ﻣﺸﮑﻼﺕ‪،‬‬
‫ﺯﻣﻴﻦ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻭﺍﮔﺬﺍﺭ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻫﻢﺍﮐﻨﻮﻥ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﺩﻫﻘﺎﻧﺎﻥ ﺍﻳﻦ ﺭﺍﻩﺣﻞ ﺭﺍ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪﺍﻧﺪ ﻭ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻭ ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺯﻣﻴﻦ ﺧﻮﺩ‬
‫ﺭﺍ ﻭﺍﮔﺬﺍﺭ ﮐﺮﺩﻩ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺩﻫﻘﺎﻥ ﺧﻮﺵﻧﺸﻴﻦ ﻭ ﻳﺎ ﺧﻴﻞ ﻋﻈﻴﻢ ﻣﻬﺎﺟﺮﺍﻥ ﺭﻭﺳﺘﺎ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﺩﺭﺁﻣﺪﻩﺍﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‬
‫ﺍﻣﻴﺪﻫﺎﺋﻲ ﮐﻪ ﺍﺻﻼﺣﺎﺕ ﺍﺭﺿﻲ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﺮﺍﻧﮕﻴﺨﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﺟﺎﻱ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻧﻮﻣﻴﺪﻱ ﻭ ﺑﺪﺑﻴﻨﻲ ﺩﺍﺩ ﺑﻲ ﺁﻥ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺑﺎﺭ‬
‫ﻣﺮﺟﻊ ﻣﻌﻴﻦ ﻭ ﺁﺷﮑﺎﺭﻱ ﻣﺴﺒﺐ ﺍﻳﻦ ﻣﺸﮑﻼﺕ ﻭ ﻣﺤﺮﻭﻣﻴﺖﻫﺎ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﺑﺮﺧﻼﻑ ﺭﺍﺑﻄﻪﻱ ﻓﺌﻮﺩﺍﻟﻲ ﮐﻪ ﺍﺳﺘﺜﻤﺎﺭﮔﺮ‬
‫ﺭﺍ ﺭﻭﺩﺭﺭﻭﻱ ﺍﺳﺘﺜﻤﺎﺭ ﺷﻮﻧﺪﻩ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻲﺩﺍﺩ‪ ،‬ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻭ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺍﺩﺍﺭﻱ ﺍﺳﺘﺜﻤﺎﺭ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺯﻳﺮ ﭘﻮﺷﺸﻲ ﺍﺯ ﺭﻭﺍﺑﻂ‬
‫«ﺍﺯﺍﺩﺍﻧﻪ« ﻭ ﺩﺍﻭﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﻣﻲﭘﻮﺷﺎﻧﺪ‪ .‬ﺩﻫﻘﺎﻥ ﻋﺎﻣﻞ ﻓﻘﺮ ﻭ ﺑﺪﺑﺨﺘﻲ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻧﻤﻲﺷﻨﺎﺳﺪ‪ ،‬ﺁﮔﺎﻩ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﺩﻫﻘﺎﻧﻲ ﻭ ﺳﻮﻕ‬
‫ﺩﺍﺩﻥ ﺍﻭ ﺑﻪ ﺳﻮﻱ ﻧﺎﺑﻮﺩﻱ ﺩﺷﻤﻦ ﺧﻠﻖ ﺍﺳﺎﻥ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺍﻳﻨﮏ ﺁﺯﺍﺩﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ ﺩﺭ ﮔﺮﻭ ﻧﺎﺑﻮﺩﻱ ﺭﮊﻳﻢ ﻭ ﻭﺍﮊﮔﻮﻧﻲ ﻧﻈﺎﻡ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﻭ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﺩﺭ ﻣﺮﺍﺣﻞ ﻧﻬﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺍﻣﺤﺎﺀ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺷﻴﻮﻩﻱ ﺍﺳﺘﺜﻤﺎﺭ ﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﺣﺎﺿﺮ ﺍﻳﻦ ﻃﺒﻘﻪ ﻭ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻭ ﻣﺸﮑﻼﺕ ﺁﻥ ﺭﻭﻱ ﺩﺳﺖ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺣﺎﮐﻢ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﺍﮐﺜﺮﻳﺖ ﺑﺰﺭﮒ ﺍﻳﻦ ﻃﺒﻘﻪ ﺩﺭ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺑﻪ ﺧﻴﻞ ﺧﻮﺵﻧﺸﻴﻨﺎﻥ ﻭ ﮐﺎﺭﮔﺮﺍﻥ ﮐﺸﺎﻭﺭﺯﻱ ﻭ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺑﭙﻴﻮﻧﺪﺩ ﻭ ﺍﻗﻠﻴﺘﻲ ﮐﻮﭼﮏ‬
‫ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﮐﺸﺎﻭﺭﺯﺍﻥ ﻣﺮﻓﻪ ﺩﺭﺁﻣﺪﻩ ﭘﺎﻳﮕﺎﻩ ﺭﮊﻳﻢ ﺩﺭ ﺭﻭﺳﺘﺎ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺍﺯ ﻫﻢ ﺍﮐﻨﻮﻥ ﺩﻫﻘﺎﻧﺎﻥ ﻣﺮﻓﻪ ﻳﻌﻨﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪﮐﻨﻨﺪﮔﺎﻥ‬
‫ﮐﻮﭼﮏ ﻣﺤﺼﻮﻻﺕ ﮐﺸﺎﻭﺭﺯﻱ ﺑﺎ ﺭﻗﺎﺑﺖ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﺸﺎﻭﺭﺯﻱ ﻳﻌﻨﻲ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥﻫﺎﻱ ﮐﺸﺎﻭﺭﺯﻱ ﻭ‬
‫ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﮐﺸﺖ ﻭ ﺻﻨﻌﺖ ﺭﻭﺑﺮﻭ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺗﻀﺎﺩ ﮐﺸﺎﻭﺭﺯﺍﻥ ﮐﻮﭼﮏ‪ ،‬ﮐﻪ ﺩﺭ ﻧﻘﺶ ﭘﻴﺸﻪﻭﺭﺍﻥ ﺷﻬﺮﻱ‬

‫‪١٤‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫ﻋﻤﻞ ﻣﻲﮐﻨﻨﺪ ﺑﺎ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﺑﺰﺭﮒ ﮐﺸﺎﻭﺭﺯﻱ ﺩﺭ ﻧﻘﺶ ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪﻫﺎﻱ ﺑﺰﺭﮒ‪ ،‬ﺗﺸﺪﻳﺪ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻪ ﺳﻮﺩ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ‬
‫ﺑﺰﺭﮒ ﺁﻥ ﻫﺎ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﺮﺩ‪ .‬ﻭﻟﻲ ﺍﻳﻦ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺩﺭ ﺁﻳﻨﺪﻩﺍﻱ ﺩﻭﺭ ﺗﺤﻘﻖ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﺍﻭﻻ؛ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺍﺭﺿﻲ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺯﻭﺩﻱﻫﺎ ﺣﻞ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﮔﺬﺍﺭ ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺧﻮﺍﻫﺪ‬
‫ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺛﺎﻧﻴﺎ؛ ﻋﻠﻲﺭﻏﻢ ﻧﺎﺑﻮﺩﻱ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻓﺌﻮﺩﺍﻟﻲ‪ ،‬ﺩﻫﻘﺎﻥ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪﻱ ﻃﺒﻘﻪﺍﻱ ﻣﺤﺮﻭﻡ ﻭ ﺩﺍﺭﺍﻱ ﻗﺸﺮﻫﺎﻱ ﻣﺘﻌﺪﺩ ﴿ﻣﺜﻞ‬
‫ﺧﻮﺵﻧﺸﻴﻦ‪ ،‬ﮐﻢﺯﻣﻴﻦ ﻭ ﻣﺮﻓﻪ ﻳﺎ ﺧﺮﺩﻩﻣﺎﻟﮏ﴾ ﺑﻪ ﺣﻴﺎﺕ ﺧﻮﺩ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺩﺍﺩ‪ .‬ﺛﺎﻟﺜﺎ ﺭﮊﻳﻢ ﺑﺮﺍﻱ ﮐﻨﺘﺮﻝ ﺍﻳﻦ ﻣﺸﮑﻼﺕ‬
‫ﺭﺍﻩﺣﻞﻫﺎﻱ ﻣﻮﻗﺘﻲ ﻭ ﻳﺎ ﮐﻮﺗﺎﻩﻣﺪﺕ ﺩﺭ ﭘﻴﺶ ﺧﻮﺍﻫﺪﮔﺮﻓﺖ ﺗﺎ ﻓﺮﺻﺖ ﻗﻄﺒﻲ ﺷﺪﻥ ﺭﻭﺳﺘﺎﻫﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﺭﻭ ﺑﻪ‬
‫ﺭﺷﺪ ﺑﺪﻫﺪ‪.‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬
‫ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻃﺒﻘﻪ ﺣﺎﮐﻢ‬

‫ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺩﺭ ﺳﺎﻳﻪﻱ ﺳﻠﻄﻪﻱ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪﻩ ﻫﻢ ﺁﻫﻨﮓ ﺑﺎ ﺭﺷﺪ ﻭ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻧﻈﺎﻡ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﺩﺭ ﺟﻮﺍﻣﻊ ﻣﺘﺮﻭﭘﻞ ﺭﺷﺪ ﻭ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺑﺎ ﺩﻭ ﭼﻬﺮﻩﻱ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﻲ ﴿ﺗﺠﺎﺭﻱ﴾ ﻭ‬
‫ﺍﺩﺍﺭﻱ ﺳﺎﻝﻫﺎ ﺑﺎ ﻓﺌﻮﺩﺍﻟﻴﺴﻢ ﺩﺭ ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﺷﺮﻳﮏ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺯﻭﺍﻝ ﻧﻈﺎﻡ ﻓﺌﻮﺩﺍﻟﻲ ﻭ ﺭﺷﺪ ﻧﻈﺎﻡ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﺩﺭ ﺩﺭﻭﻥ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪﻱ ﻣﺎ ﺍﻳﻦ ﭘﺮﻭﺳﻪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪﻱ ﺣﻞ ﺗﻀﺎﺩ ﺑﻴﻦ ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﻮﻟﻴﺪﻱ ﺭﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺻﻔﺤﺎﺕ ﻗﺒﻞ ﻧﺤﻮﻩﻱ ﺣﻞ ﺍﻳﻦ‬
‫ﺗﻀﺎﺩ ﺭﺍ ﺑﺮﺭﺳﻲ ﮐﺮﺩﻳﻢ‪ .‬ﺍﻳﻨﮏ ﻧﺘﻴﺠﻪﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﻳﻦ ﺗﺤﻮﻝ ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺗﺎﺯﻩﻱ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺭﺍ ﻣﻮﺭﺩ ﺑﺮﺭﺳﻲ‬
‫ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻲﺩﻫﻴﻢ‪.‬‬

‫ﮐﻠﹸﻨﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﻭ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻧﺎﺷﻲ ﺍﺯ ﺍﻥ‬

‫ﻧﺌﻮ ﹸ‬

‫ﻧﺌﻮ ﹸﮐﻠﹸﻨﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﴿ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭ ﻧﻮﻳﻦ﴾ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺷﮑﻞ ﺗﺎﺯﻩﺍﻱ ﺍﺯ ﻭﺍﺑﺴﺘﮕﯽ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻭ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﻴﻦ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﮔﺮ ﻭ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭ ﺯﺩﻩ‬
‫ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﺷﮑﻞ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻳﺎﻓﺘﻪﻱ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻭ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖﻫﺎﻱ ﺗﺎﺯﻩﺍﻱ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﺧﺼﻮﺻﻴﺖ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻭﺍﺑﺴﺘﮕﯽ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﺯﺩﻩ ﺑﺎ‬
‫ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﮔﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎﻱ ﻭﺍﺑﺴﺘﮕﯽ ﺭﺳﻤﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻭ ﺣﻔﻆ ﺳﻠﻄﻪﻱ ﻋﻠﻨﻲ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﮔﺮ ﺑﺮ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﺯﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻭﺍﺑﺴﺘﮕﯽ‬
‫ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺯﻣﻴﻨﻪﻱ ﺍﺳﺘﻮﺍﺭﻱ ﺍﺳﺖ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﺩﺍﻣﻪﻱ ﻭﺍﺑﺴﺘﮕﯽ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻭ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﮔﺮ ﴿ﺳﻠﻄﻪﻱ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﮔﺮ ﺑﺮ‬
‫ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﺯﺩﻩ ﺍﻟﺰﺍﻣﺎ ﺻﻮﺭﺕ ﻣﺴﺘﻌﻤﺮﻩ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﺯﺩﻩ ﺭﺍ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﻭ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﻴﻤﻪﻣﺴﺘﻌﻤﺮﮔﻲ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻲﮔﺮﺩﺩ‪﴾.‬‬
‫ﺍﮔﺮﭼﻪ ﻧﺌﻮ ﹸﮐﻠﹸﻨﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﺍﺯ ﺍﻭﺍﻳﻞ ﻗﺮﻥ ﺣﺎﺿﺮ ﺩﺭ ﺑﺮﺧﻲ ﺳﺮﺯﻣﻴﻦﻫﺎ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﺷﺪﻩ ﴿ﻣﺜﻞ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎﻱ ﻻﺗﻴﻦ ﻭ ﺑﻪ ﻧﺤﻮ‬
‫ﺿﻌﻴﻒﺗﺮﻱ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺍﻭﻝ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ﴾ ﻭﻟﻲ ﺍﺳﺎﺳﺎ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺩﻭﻡ ﻭ ﺑﻪ ﺧﺼﻮﺹ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺩﻫﻪﻱ‬
‫ﭘﻨﺠﺎﻩ ﻗﺮﻥ ﺣﺎﺿﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺭﺷﺪ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻋﻮﺍﻣﻠﻲ ﮐﻪ ﺭﺷﺪ ﻭ ﮔﺴﺘﺮﺵ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎﺕ ﻧﺌﻮ ﹸﮐﻠﹸﻨﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﺭﺍ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﺳﺎﺧﺘﻪ‬
‫ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﻋﺒﺎﺭﺗﺴﺖ ﺍﺯ‪:‬‬
‫ﺍﻟﻒ﴾ ﺭﺷﺪ ﻏﻮﻝ ﺁﺳﺎﻱ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﺟﻬﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺼﻮﺹ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎﻳﻲ ﺍﺯ ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺩﻭﻡ‪ .‬ﺑﺮﺍﻱ ﻧﻤﻮﻧﻪ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ ﻣﻠﻲ ﺩﺭ ﺍﻳﺎﻻﺕ ﻣﺘﺤﺪﻩ ﺍﺯ ‪ ۹۱‬ﻣﻴﻠﻴﺎﺭﺩ ﺩﻻﺭ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ‪ ۱۹۳۹‬ﺑﻪ ‪ ۲۸۵‬ﻣﻴﻠﻴﺎﺭﺩ ﺩﻻﺭ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ‪ ۱۹۵۰‬ﺭﺳﻴﺪ‪.‬‬
‫‪١٥‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫ﻃﻲ ﺳﻪ ﺩﻫﻪﻱ ﺍﺧﻴﺮ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﻏﻮﻝﭘﻴﮑﺮ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﺟﻨﺮﺍﻝ ﻣﻮﺗﻮﺭﺯ ﻭ ﺍﻱ ـ ﺑﻲ ـ ﺍﻡ ﺭﺷﺪ ﻋﻈﻴﻤﻲ ﮐﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ﺑﻪ‬
‫ﻃﻮﺭﻱﮐﻪ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺧﺎﻟﺺ ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪﻱ ﺑﺮﺧﻲ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎ ﺳﺮ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﻣﻴﻠﻴﺎﺭﺩ ﺩﻻﺭ ﻣﻲﺯﻧﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺭﺷﺪ ﻋﻈﻴﻢ ﻧﻴﺎﺯﻣﻨﺪ‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻭ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﺯﺩﻩ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﭘﺲ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﺯﺩﻩ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺟﺬﺏ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ‬
‫ﻭ ﻣﺼﺮﻑ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻭ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻮﺍﺩ ﺍﻭﻟﻴﻪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﻘﻴﺎﺱ ﺑﻲﺳﺎﺑﻘﻪﺍﻱ ﭘﻴﺪﺍ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺏ﴾ ﺍﺩﺍﻣﻪﻱ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻭﺳﺎﻳﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺩﺭ ﺟﻮﺍﻣﻊ ﻣﺘﺮﻭﭘﻞ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺍﺗﻮﻣﺎﺳﻴﻮﻥ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺎ ﺍﺑﻌﺎﺩ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺑﺰﺭﮒ ﻭ ﺗﻮﻟﻴﺪ‬
‫ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ﻭ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ﴿ﺑﻪ ﺟﺎﻱ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺳﺎﺩﻩ ﻭ ﭘﺮﺣﺠﻢ﴾ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪ‪ .‬ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎﺭ ﺗﺎﺯﻩﺍﻱ ﺭﺍ‬
‫ﺑﻴﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪﻱ ﻣﺘﺮﻭﭘﻞ ﻭ ﺟﺎﻣﻌﻪﻱ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﺯﺩﻩ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﻣﻲﮐﻨﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﺍﺕ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻲ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﮐﻤﮏ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺑﻮﻣﻲ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﺯﺩﻩ ﺩﺭ ﺭﺷﺘﻪﻫﺎﻱ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻮﺍﺩ ﻭ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺍﻭﻟﻴﻪ ﻭ ﻭﺍﺳﻄﻪ ﴿ﻣﺜﻞ‪ :‬ﻧﻔﺖ‪،‬‬
‫ﺁﻫﻦ‪ ،‬ﻣﺲ‪ ،‬ﭘﺘﺮﻭﺷﻴﻤﻲ‪ ،‬ﻣﻮﺍﺩﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪ ﴾...‬ﻭ ﻣﺤﺼﻮﻻﺕ ﮐﺸﺎﻭﺭﺯﻱ‪ ،‬ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻭ ﺧﻮﺭﺍﮐﻲ ﴿ﻣﺜﻞ‪ :‬ﭘﻨﺒﻪ‪ ،‬ﺷﮑﺮ‪ ،‬ﻣﻮﺯ ﻭ‬
‫ﻗﻬﻮﻩ﴾ ﻭ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺳﺎﺩﻩ‪ ،‬ﻭ ﺳﺒﮏ ﻣﺼﺮﻓﻲ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﻣﻮﻧﺘﺎﮊ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﺩﺭ ﺧﻮﺩ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﺯﺩﻩ‬
‫ﺩﻭ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺍﺯ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﻣﺼﺮﻓﻲ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺭﺳﺎﻧﻨﺪ‪﴿ .‬ﺩﻭ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻋﺒﺎﺭﺗﺴﺖ ﺍﺯ‪ :‬ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺍﻭﻝ ﻳﻌﻨﻲ ﺗﻬﻴﻪ‬
‫ﻣﻮﺍﺩ ﺧﺎﻡ ﻭ ﻭﺍﺳﻄﻪ ﻭ ﻣﺮﺣﻠﻪﻱ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻮﻧﺘﺎﮊ‪ ﴾.‬ﺩﺭ ﻋﻮﺽ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﻭ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
‫ﻣﺘﺮﻭﭘﻞ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻣﻲﮔﻴﺮﺩ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﮐﺎﻻﻫﺎ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺍﻱ ﻣﺜﻞ ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﻭ ﺍﺑﺰﺍﺭ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻭ ﺗﺴﻠﻴﺤﺎﺕ‬
‫ﻭﻣﻮﺍﺩ ﺟﻨﮕﻲ ﻭ ﮐﺎﻻﻫﺎﺋﻲ ﻣﺜﻞ ﻫﻮﺍﭘﻴﻤﺎ‪ ،‬ﮐﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ‪ ،‬ﺍﺑﺰﺍﺭ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺕ ﻭ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺁﻥ ﻫﺎ‪ .‬ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻣﺮﺣﻠﻪﻱ ﻣﻴﺎﻧﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ‬
‫ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﻣﺼﺮﻓﻲ‪ ،‬ﺭﺍﺑﻄﻪﻱ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﻱ ﮐﻬﻨﻪ ﴿ﻳﻌﻨﻲ ﺻﺪﻭﺭ ﮐﺎﻻ﴾ ﺭﺍ ﻫﻢﭼﻨﺎﻥ ﺣﻔﻆ ﻣﻲﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺝ﴾ ﺿﺮﻭﺭﺕ ﺩﮔﺮﮔﻮﻧﻲ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎﺕ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﮔﺮﺍﻥ ﻗﺪﻳﻤﻲ ﴿ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺖﻫﺎﻱ ﺍﺭﻭﭘﺎﻳﻲ﴾ ﺑﺎ ﺟﻬﺎﻥ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﺯﺩﻩ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺑﺎ‬
‫ﺗﺠﺪﻳﺪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻥ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺖﻫﺎ ﺩﺭ ﮐﻨﺎﺭ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺿﺮﻭﺭﺕ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺍﻋﻄﺎﻱ ﺍﺳﺘﻘﻼﻝ ﻇﺎﻫﺮﻱ ﻭ‬
‫ﺑﻪ ﺍﺻﻄﻼﺡ ﺣﻖ ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﻣﻠﻲ ﺑﻪ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﻣﺴﺘﻌﻤﺮﻩ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺩ﴾ ﮔﺴﺘﺮﺵ ﺟﻨﺒﺶ ﺭﻫﺎﺋﻲﺑﺨﺶ ﻣﻠﻲ ﮐﻪ ﺍﻣﻮﺍﺟﻲ ﺍﺯ ﻣﺒﺎﺭﺯﺍﺕ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻭ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺭﺍﻩ ﮐﺴﺐ ﺍﺳﺘﻘﻼﻝ ﻭ ﻳﺎ ﻗﻄﻊ‬
‫ﻧﻔﻮﺫ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ‪ ،‬ﺩﺭ ﺟﻮﺍﻣﻊ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﺯﺩﻩ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻭﺭﺩ‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺟﻨﺒﺶ ﻳﮏ ﺭﺷﺘﻪ ﺟﻨﮓﻫﺎﻱ ﺁﺯﺍﺩﯼﺑﺨﺶ ﺭﺍ‬
‫ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻭﺭﺩ ﻭ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺖﻫﺎ ﺭﺍ ﻭﺍﺩﺍﺭ ﺑﻪ ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻲ ﺳﺮﺍﺳﺮﻱ ﺩﺭ ﺟﻬﺎﻥ ﮐﺮﺩ‪ ،‬ﻭ ﺩﺭ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎ‬
‫ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺁﻥ ﮐﻪ ﺟﻨﺒﺶ ﺭﻫﺎﺋﻲﺑﺨﺶ ﺑﻪ ﺳﻴﻄﺮﻩ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭ ﺧﺎﺗﻤﻪ ﺩﻫﺪ ﭘﻴﺸﺎﭘﻴﺶ ﺑﻪ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﻧﻮﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﻱ ﻣﺘﻮﺳﻞ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻩ﴾ ﻭﻳﮋﮔﻲ ﺗﻀﺎﺩﻫﺎﻱ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﻩﻱ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﻭ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻭ ﺑﺎﺯﺍﺭﻫﺎﻱ ﻣﺴﺘﻌﻤﺮﺍﺗﻲ ﻭ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺑﺎ ﻓﺮﻣﻮﻝﻫﺎﻱ‬
‫ﺗﺎﺯﻩ ـ ﺍﻳﻦ ﺗﺤﻮﻻﺕ ﺍﺯ ﻳﮏﺳﻮ ﺍﻣﮑﺎﻥ ﺑﺮﻭﺯ ﺟﻨﮓﻫﺎﻱ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﴿ﻣﺜﻞ ﺟﻨﮓ ﺍﻭﻝ ﻭ ﺩﻭﻡ ﺟﻬﺎﻧﻲ﴾ ﺭﺍ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ‬
‫ﻏﻴﺮﻣﻤﮑﻦ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻭ ﺍﺯ ﺳﻮﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﺟﺎﻱ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺟﻐﺮﺍﻓﻴﺎﻳﻲ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻭ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﴿ﻣﺜﻞ ﻗﺮﻥ ﻧﻮﺯﺩﻩ ﻭ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ‬
‫ﺩﻭﻡ ﮐﻪ ﻣﺴﺘﻌﻤﺮﺍﺕ ﻭ ﻧﻴﻤﻪﻣﺴﺘﻌﻤﺮﺍﺕ ﺑﻪ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺖﻫﺎﻱ ﻣﻌﻴﻨﻲ ﺗﻌﻠﻖ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻼ ﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺼﺮ ﻭ ﻋﺮﺍﻕ ﺑﻪ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ‪،‬‬
‫ﺍﻟﺠﺰﺍﻳﺮ‪ ،‬ﺳﻮﺭﻳﻪ‪ ،‬ﻣﺮﺍﮐﺶ ﻭ ﺗﻮﻧﺲ ﺑﻪ ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ‪ ،‬ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﺭﻭﺱ ﻭ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﻭ ﺳﭙﺲ ﺩﺭﺑﺴﺖ ﺑﻪ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﻭ ﭼﻴﻦ ﺑﻪ ﮊﺍﭘﻦ‪،‬‬
‫ﺍﻟﻤﺎﻥ‪ ،‬ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ‪ ،‬ﺍﻣﺮﻳﮑﺎ ﻭ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎﻱ ﻻﺗﻴﻦ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﻩﻱ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭ ﺑﻪ ﺍﺳﭙﺎﻧﻴﺎ ﻭ ﭘﺮﺗﻘﺎﻝ ﻭ ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ‪ ،‬ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﻭ‬
‫ﺍﻣﺮﻳﮑﺎ ﻭ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﻋﻤﺪﺗﺎ ﺑﻪ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎ ﺗﻌﻠﻖ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺗﺮﺍﺳﺖﻫﺎﻱ ﺑﻴﻦﺍﻟﻤﻠﻠﻲ ﻭ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱﻫﺎﻱ‬
‫ﻣﺸﺘﺮﮎ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﺩﺭ ﺍﺭﻭﭘﺎ‪ ،‬ﮊﺍﭘﻦ ﻭ ﺩﺭ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺳﻬﻢ ﻫﺮ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺖ ﺑﻪ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺩﻳﮕﺮ ﺳﻬﻢ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﺍﺕ‬

‫‪١٦‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﺩﺭ ﻫﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻳﺎ ﮐﺸﻮﺭ‪ ،‬ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﺷﻮﺩ‪ .‬ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺍﺭﺩﻭﮔﺎﻩ‬
‫ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻧﺤﻮﻩﻱ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻧﻴﺮﻭﻱ ﮐﺎﺭ ﻭ ﺑﺎﺯﺍﺭﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻀﺎﺩﻫﺎﻱ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﺭﺍ ﺩﺭ ﮐﺎﻧﺎﻝﻫﺎﻱ ﺗﺎﺯﻩﺍﻱ ﺳﻮﻕ‬
‫ﺩﺍﺩﻩ ﻭ ﻧﺤﻮﻩ ﻇﻬﻮﺭ ﺍﻧﻬﺎ ﺍﺷﮑﺎﻝ ﺗﺎﺯﻩﺍﻱ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﻣﯽ ﺁﻭﺭﺩ‪.‬‬
‫ﻭ﴾ ﺭﺷﺪ ﻭ ﮔﺴﺘﺮﺵ ﺍﺭﺩﻭﮔﺎﻩ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﴿ﻋﻠﻲﺭﻏﻢ ﺗﻀﺎﺩﻫﺎﻱ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﺍﻥ﴾ ﻗﺪﺭﺕ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻭ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺍﻳﻦ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎ ﺍﺯ‬
‫ﻳﮏﺳﻮ ﺿﺮﻭﺭﺕ ﺍﺟﺘﻨﺎﺏ ﺍﺯ ﻳﮏ ﺟﻨﮓ ﻫﺴﺘﻪﺍﻱ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﻭ ﺩﺭ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﺎﻧﻊ ﺗﺸﺪﻳﺪ ﺗﻀﺎﺩﻫﺎ ﺗﺎ ﻣﺮﺣﻠﻪ‬
‫ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻣﻲﺷﻮﺩ‪ .‬ﻫﻤﺰﻳﺴﺘﻲ ﻣﺴﺎﻟﻤﺖ ﺁﻣﻴﺰ ﮐﻪ ﺍﻧﻌﮑﺎﺳﻲ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺿﺮﻭﺭﺕﻫﺎ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺧﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻊ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﻫﺎﻱ‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪﺍﻱ ﺩﻭ ﺍﺭﺩﻭﮔﺎﻩ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺩﺭ ﺟﻨﺒﺶ ﺭﻫﺎﺋﻲﺑﺨﺶ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺭﻗﺎﺑﺖﻫﺎﻱ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﻈﺎﻣﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻭ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ‬
‫ﺟﻠﻮﻩﮔﺮ ﻣﻲﺷﻮﺩ‪ .‬ﺍﺯ ﺳﻮﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﴿ﻫﻤﺰﻳﺴﺘﻲ ﻣﺴﺎﻟﻤﺖ ﺁﻣﻴﺰ ﺩﻭ ﺍﺭﺩﻭﮔﺎﻩ﴾ ﻓﺮﺻﺖ ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺷﺪﻥ ﺣﻴﺎﺕ ﺭﺍ‬
‫ﺑﻪ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺩﺍﺩﻩ‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﻭﺍﺑﺴﺘﮕﯽ ﺟﻮﺍﻣﻊ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﺯﺩﻩ ﻭ ﻇﻬﻮﺭ ﺍﺷﮑﺎﻝ ﺗﺎﺯﻩﺍﻱ ﺍﺯ ﻭﺍﺑﺴﺘﮕﯽ ﻣﻲﺷﻮﺩ‪.‬‬
‫ﺍﻳﻦﻫﺎ ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻋﻠﻠﻲ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺌﻮ ﹸﮐﻠﹸﻨﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﻋﻤﺪﻩﺗﺮﻳﻦ ﺷﻴﻮﻩﻱ ﺑﻬﺮﻩﮐﺸﻲ ﺍﺯ ﺟﻮﺍﻣﻊ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﺯﺩﻩ ﺩﺭ‬
‫ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪.‬‬

‫ﮐﻠﹸﻨﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪﻱ ﻣﺎ ﺁﺛﺎﺭ ﺯﻳﺮ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪:‬‬

‫ﻧﺌﻮ ﹸ‬
‫ﻧﺌﻮ ﹸﮐﻠﹸﻨﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪﺗﺮﻳﻦ ﺷﮑﻞ ﻭﺍﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﺎ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ‪ ،‬ﺩﺭ ﺩﻭ ﺩﻫﻪﻱ ﺍﺧﻴﺮ ﺁﺛﺎﺭ ﺯﻳﺮ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻭﺭﺩﻩ‬
‫ﺍﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ ﴾۱‬ﻓﺌﻮﺩﺍﻟﻴﺴﻢ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻳﮏ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﻮﻟﻴﺪﻱ ﮐﻪ ﺭﺍﻩ ﮔﺴﺘﺮﺵ ﺍﺳﺘﺜﻤﺎﺭ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻭ ﻧﻴﺮﻭﻱ ﮐﺎﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺳﺪ ﮐﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ‬
‫ﺧﻄﺮ ﺩﺍﺋﻤﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﺭﺗﺠﺎﻉ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﻭ ﻧﻔﻮﺫ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﮐﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﺍﺯ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺭﺧﺖ ﺑﺮ ﺑﺴﺘﻪ ﻭ ﺑﻘﺎﻳﺎﻱ ﺁﻥ ﺩﺭ ﺣﺎﻝ‬
‫ﻧﺎﺑﻮﺩﻱ ﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ﴾۲‬ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺯﻳﺮﺯﻣﻴﻨﻲ ﻣﺜﻞ ﻧﻔﺖ‪ ،‬ﮔﺎﺯ‪ ،‬ﻭ ﺳﻨﮓﻫﺎﻱ ﻓﻠﺰﺩﺍﺭ ﺑﺎ ﺍﺑﻌﺎﺩﻱ ﺑﻲﺳﺎﺑﻘﻪ ﻣﻮﺭﺩ ﻏﺎﺭﺕ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻭ ﻣﻨﺎﺑﻌﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﻣﺲ ﻭ ﺁﻫﻦ ﻭ ﮔﺎﺯ ﮐﻪ ﺗﺎﮐﻨﻮﻥ ﻣﻮﺭﺩ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻴﻮﺩ‪ ،‬ﺗﻮﺟﻪ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﺍﺕ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺭﺍ ﺟﻠﺐ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ﴾۳‬ﻳﮏ ﺭﺷﺘﻪ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻣﺼﺮﻓﻲ ﻣﻮﻧﺘﺎﮊ ﺑﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻣﺸﺘﺮﮎ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﴿ﻭ ﻳﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻫﺎﻱ ﺩﺍﺧﻠﻲ﴾ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﻭﺭﻭﺩ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ‬
‫ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻣﺼﺮﻓﻲ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ﴾۴‬ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺳﺎﺩﻩ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻴﻤﺎﻥ‪ ،‬ﺁﻫﻦ ﻭ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺁﻥ ﻫﺎ ﮐﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺍﻧﻬﺎ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﺍﺕ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪﻱ‬
‫ﻣﺘﺮﻭﭘﻞ ﻣﻘﺮﻭﻥ ﺑﻪ ﺻﺮﻓﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺩﺭ ﺩﺍﺧﻞ ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲﺷﻮﺩ‪.‬‬
‫‪ ﴾۵‬ﺑﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻫﺎﻱ ﻣﺸﺘﺮﮎ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﻭ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺑﺨﺸﻲ ﺍﺯ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻭ ﻧﻴﺮﻭﻱ ﮐﺎﺭ ﺍﺭﺯﺍﻥ ﻣﻮﺭﺩ‬
‫ﺑﻬﺮﻩﮐﺸﻲ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻲﮔﻴﺮﺩ‪ .‬ﺻﻨﺎﻳﻊ ﭘﺘﺮﻭﺷﻴﻤﻲ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺁﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻣﺲ ﻭ ﻏﻴﺮﻩ ﻭ ﻣﻮﻧﺘﺎﮊ ﭘﺎﺭﻩﺍﻱ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﻣﺼﺮﻓﻲ ﺑﺮﺍﻱ‬
‫ﺻﺪﻭﺭ ﺑﻪ ﺩﻳﮕﺮ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎ ﺩﺭ ﺯﻣﺮﻩﻱ ﺍﻳﻦ ﭘﺮﻭﺳﻪ ﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ﴾۶‬ﺑﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻭ ﻣﺸﺘﺮﮎ ﺩﺭ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﮐﺸﺖ ﻭ ﺻﻨﻌﺖ ﻭ ﺩﺍﻣﭙﺮﻭﺭﻱﻫﺎﻱ ﻣﺪﺭﻥ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺍﺭﺿﻲ ﻭ‬
‫ﻧﻴﺮﻭﻱ ﮐﺎﺭ‪ ،‬ﻣﻮﺭﺩ ﺑﻬﺮﻩﮐﺸﻲ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻲﮔﻴﺮﺩ‪.‬‬

‫‪١٧‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫‪ ﴾۷‬ﺑﺎ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﺻﺎﺩﺭﺍﺕ ﻣﻮﺍﺩ ﺧﺎﻡ ﻭﻣﻮﺍﺩ ﻧﻴﻤﻪﭘﺮﻭﺭﺩﻩ ﴿ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﻭﺍﺳﻄﻪ﴾ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺍﺭﺯﻱ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺍﻣﮑﺎﻥ‬
‫ﻣﺼﺮﻑ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺘﺮﻭﭘﻞ ﺭﺍ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﻣﯽ ﺁﻭﺭﺩ‪ .‬ﺧﺮﻳﺪ ﺗﺴﻠﻴﺤﺎﺕ ﺑﺎ ﺍﺭﻗﺎﻡ ﺑﺰﺭﮒ ﻭ ﻏﻴﺮﻣﻌﻘﻮﻝ‪،‬‬
‫ﺟﺎﻩﻃﻠﺒﻲﻫﺎﻱ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻭ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺧﺮﻳﺪ ﻫﻮﺍﭘﻴﻤﺎﻫﺎﻱ ﻣﺴﺎﻓﺮﺑﺮ‪ ،‬ﮐﺸﺘﻲﻫﺎﻱ ﺟﻨﮕﻲ ﻭ ﺗﺠﺎﺭﻱ ﻭ ﻧﻔﺖﮐﺶﻫﺎ ﻭ‬
‫ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﻭ ﺍﺑﺰﺍﺭ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻟﻮﮐﺲ ﺳﺎﺧﺖ ﺧﺎﺭﺝ‪ ،‬ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺯﻣﺮﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﻋﻴﻦﺣﺎﻝ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ‬
‫ﺩﺭﺁﻣﺪ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻭ ﺭﺷﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﺸﺮﻫﺎﻱ ﻣﻌﻴﻨﻲ ﻗﺪﺭﺕ ﺧﺮﻳﺪ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﻣﻮﻧﺘﺎﮊ ﺷﺪﻩ ﺭﺍ ﻣﻲﺩﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ ﴾۸‬ﺩﺭ ﺗﻤﺎﻡ ﺍﻳﻦ ﭘﺮﻭﺳﻪﻫﺎ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺑﻮﻣﻲ ﺷﺮﻳﮏ ﻭ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﺍﺕ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻗﺸﺮﻫﺎﻱ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺁﻥ ﺑﻪ‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ﺭﺷﺪ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﻣﻲﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺭﺷﺪ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ‪ ،‬ﻃﺒﻘﻪﻱ ﺣﺎﮐﻢ ﻧﻈﺎﻡ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻭﺭﺩﻩ‬
‫ﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ﴾۹‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻱ ﺍﻳﻦ ﭘﺮﻭﺳﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ ﻇﻬﻮﺭ ﻳﮏ «ﺟﺎﻣﻌﻪ« ﻣﺼﺮﻑﮐﻨﻨﺪﻩ ﺩﺭ ﺷﮑﻢ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﺯﺩﻩ ﻣﺎ ﻣﻲﮔﺮﺩﺩ‪.‬‬
‫ﻗﺸﺮ ﻣﺮﻓﻪ ﺧﺮﺩﻩﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻭ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻮﭼﮏ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﻗﺸﺮﻫﺎﻱ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﻭ ﺑﻘﺎﻳﺎﻱ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻣﻠﻲ‬
‫ﺗﺸﮑﻴﻞﺩﻫﻨﺪﻩﻱ ﺍﻳﻦ «ﺟﺎﻣﻌﻪ« ﻣﺼﺮﻑﮐﻨﻨﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻧﻘﺶ ﺍﺻﻠﻲ ﺍﻳﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪﻱ ﻣﺼﺮﻑﮐﻨﻨﺪﻩ ﺗﮑﻤﻴﻞ ﺳﻴﮑﻞ ﺻﺪﻭﺭ‬
‫ﻣﻮﺍﺩ ﺧﺎﻡ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻼﻭﻩ ﻧﻴﺮﻭﻱ ﮐﺎﺭ ﻭ ﻭﺭﻭﺩ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺧﻮﺍﻩ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺁﻣﺎﺩﻩ ﻳﺎ ﻣﻮﻧﺘﺎﮊ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
‫ﻣﺼﺮﻑﮐﻨﻨﺪﻩ ﺍﻗﻠﻴﺖ ﺑﺨﺶ ﻣﻬﻤﻲ ﺍﺯ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﻣﻠﻲ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﻣﺼﺮﻑ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﻳﺎﺩ ﺷﺪﻩ ﻣﻲﺑﻠﻌﺪ‪ ،‬ﺑﺨﺶ ﻣﻬﻤﻲ ﺍﺯ‬
‫ﺍﻳﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺩﺭﺁﻳﻨﺪﻩ‪ ،‬ﻧﻘﺶ ﭘﺎﻳﮕﺎﻩ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺭﮊﻳﻢ ﺣﺎﺿﺮ ﺭﺍ ﺍﻳﻔﺎ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﮐﺮﺩ‪.‬‬

‫ﺧﺼﻮﺻﻴﺎﺕ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻭﻗﺘﻲ ﺍﺯ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ ﻣﻨﻈﻮﺭﻣﺎﻥ ﺩﻳﮕﺮ ﻳﮏ ﻗﺸﺮ ﺍﺯ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﮔﺬﺷﺘﻪ‬
‫ﻣﻔﻬﻮﻡ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﻔﻬﻮﻡ ﻣﻠﻲ ﺑﻮﺩ‪.‬ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﻗﺸﺮ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺧﻮﺩ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺑﺮﺩﻩ ﻭ ﺑﺎ‬
‫ﺍﻟﻐﺎﺀ ﻓﺌﻮﺩﺍﻟﻴﺴﻢ‪ ،‬ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺍﻳﻦ ﻃﺒﻘﻪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺳﻮﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭﻳﺴﻢ ﮐﺎﻧﺎﻟﻴﺰﻩ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺗﺤﻮﻻﺕ ﺑﻪ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﻳﮏ ﻃﺒﻘﻪ‬
‫ﻧﺴﺒﺘﺎ ﻳﮏ ﭘﺎﺭﭼﻪ ﮐﻤﮏ ﮐﺮﺩ‪ .‬ﭘﺲ ﺍﺯ ﻣﺪﺕﻫﺎ ﺿﻌﻒ ﻭ ﺩﻭﮔﺎﻧﮕﻲ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻗﺪﺭﺕ ﻭ ﻭﺣﺪﺕ ﺭﺳﺎﻧﺪﻩ‬
‫ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺻﻔﺖ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ‪ ،‬ﺍﺳﺎﺳﺎ ﻳﺎﺩﺁﻭﺭ ﻭﺍﺑﺴﺘﮕﯽ ﺍﻳﻦ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻪ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﺍﺕ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ‬
‫ﺩﻟﻴﻞ ﻣﻲﺗﻮﺍﻥ ﺑﻪ ﺟﺎﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺍﺻﻄﻼﺡ «ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ« ﺭﺍ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﻣﺮﺍﺣﻞ ﺁﺑﺘﺪﺍﺋﻲ ﺭﺷﺪ ﺧﻮﺩ‪ ،‬ﻣﺘﮑﻲ ﺑﻪ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﻭﻟﻲ ﺑﺎ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺩﺍﻣﻨﻪ‬
‫ﻧﻔﻮﺫ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎ ﺑﻪ ﺧﺼﻮﺹ ﭘﺲ ﺍﺯ ﮐﻮﺩﺗﺎﻱ ﻣﺤﻤﺪﺭﺿﺎﺷﺎﻩ‪ ،‬ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺣﺎﻣﻲ ﻭ ﺍﺳﺘﻮﺍﺭﺗﺮﻳﻦ‬
‫ﻧﻘﻄﻪ ﺍﺗﮑﺎﻱ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﻣﻌﺬﺍﻟﮏ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻓﮑﺮ ﮐﺮﺩ ﮐﻪ ﻃﻲ ﺩﻭ ﺩﻫﻪ ﺍﺧﻴﺮ ﭘﺎﻳﮕﺎﻩ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ‬
‫ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﻓﻘﻂ ﻓﺌﻮﺩﺍﻟﻴﺴﻢ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺍﺩﺍﺭﻱ ﻭ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﴿ﮐﻪ‬
‫ﮐﻮﺩﺗﺎﻱ ﺭﺿﺎﺧﺎﻧﻲ ﻣﻈﻬﺮ ﻭ ﺳﺮﺁﻏﺎﺯ ﺟﺪﻱ ﺍﻥ ﺑﻮﺩ‪ ﴾.‬ﻣﻘﺎﺭﻥ ﺍﺻﻼﺣﺎﺕ ﺍﺭﺿﻲ‪ ،‬ﺗﺤﻮﻻﺕ ﻧﺎﺷﻲ ﺍﺯ ﺍﻥ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﺑﺨﺸﻲ ﺍﺯ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺗﺠﺎﺭﻱ‪ ،‬ﻃﻲ ﭼﻨﺪ ﺩﻫﻪ ﺑﺎ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺖﻫﺎﻱ ﺍﺭﻭﭘﺎﺋﻲ‬
‫ﻭﺍﺑﺴﺘﮕﯽ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﻫﺮﺣﺎﻝ ﻋﻠﻞ ﻋﻤﺪﻩ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎ ﺍﺯ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﻫﺎﻱ ﺁﻥ ﺑﺎ‬
‫ﻓﺌﻮﺩﺍﻟﻴﺴﻢ ﻭ ﻭﺍﺑﺴﺘﮕﯽ ﺍﻳﻦ ﻗﺸﺮ ﺑﺎ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎ ﺑﻪ ﺷﺮﺡ ﺯﻳﺮ ﺍﺳﺖ‪:‬‬

‫‪١٨‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫‪ ﴾۱‬ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎ ﺑﺮﺍﻱ ﻭﺭﻭﺩ ﺑﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺗﺎﺧﻴﺮ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﻧﻤﻲﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﺑﺎ ﻃﺒﻘﻪﻱ ﮐﻬﻦ ﻓﺌﻮﺩﺍﻝ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﺑﻴﺎﺑﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺮﻋﮑﺲ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﺑﺎ ﺗﻘﺪﻡ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﺧﻮﺩ ﺍﺯ ﻣﺪﺕﻫﺎ ﭘﻴﺶ ﴿ﺑﻪ ﺧﺼﻮﺹ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻧﺎﺑﻮﺩﻱ ﺗﺰﺍﺭﻳﺴﻢ﴾ ﺑﺎ ﻓﺌﻮﺩﺍﻝﻫﺎ ﭘﻴﻮﻧﺪ‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ‪.‬‬
‫‪ ﴾۲‬ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﺑﺮﺗﺮﻱﺟﻮﺋﻲ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﻃﺒﻘﻪﺍﻱ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻬﺎﺟﻤﻲ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﻇﺮﻓﻴﺖ‬
‫ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﻏﻠﺒﻪ ﺑﺮ ﻧﻴﺮﻭﻫﺎﻱ ﮐﻬﻨﻪ ﺭﺍ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻢﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺩﺭ ﺗﻀﺎﺩ ﺭﻭﺱ ﻭ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﺩﺭ ﺁﻏﺎﺯ ﻗﺮﻥ ﺣﺎﺿﺮ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ‬
‫ﺍﻳﻦ ﻧﻘﺶ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺗﺰﺍﺭﻳﺴﻢ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﻣﻲﺑﺮﺩ‪ ،‬ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺭﺍﻩ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎ ﺣﺘﻲ ﺍﺯ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻣﻠﻲ ﻧﻴﺰ‬
‫ﺭﻭﻳﮕﺮﺩﺍﻥ ﻧﺒﻮﺩ‪ ،‬ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﻏﻠﺒﻪ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎ ﺑﺮ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﺑﺎ ﻏﻠﺒﻪ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺑﺮ ﻓﺌﻮﺩﺍﻟﻴﺴﻢ ﻣﻘﺎﺭﻥ ﮔﺸﺖ‪.‬‬
‫‪ ﴾۳‬ﺧﺼﻮﺻﻴﺎﺕ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎ ﮐﻪ ﻗﺪﺭﺗﻤﻨﺪﺗﺮﻳﻦ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ ﺟﻬﺎﻥ ﺍﺯ ﺣﻴﺚ ﺭﺷﺪ ﻧﻈﺎﻡ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﺗﺮﺍﮐﻢ‬
‫ﺑﻲﺳﺎﺑﻘﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮐﻪ ﻧﻴﺎﺯ ﺑﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱﻫﺎﻱ ﻫﻨﮕﻔﺖ ﺩﺭ ﺳﺎﻳﺮ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺍﻳﺠﺂﺏ ﻣﻲﻧﻤﻮﺩ‪ .‬ﻧﻴﺎﺯ‬
‫ﺳﻴﺮﻱﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻧﻴﺮﻭﻱ ﮐﺎﺭ ﻭ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﮐﻪ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺑﺎ ﺍﻳﻔﺎﻱ ﻧﻘﺶ ﺭﻫﺒﺮﻱ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻭ ﺑﻪ‬
‫ﻋﻬﺪﻩ ﺩﺍﺷﺘﻦ ﻧﻘﺶ ﮊﺍﻧﺪﺍﺭﻡ ﺑﻴﻦﺍﻟﻤﻠﻠﻲ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺍﻭ ﺗﻮﺍﻧﺎﻳﻲ ﻻﺯﻡ ﺭﺍ ﻣﻲﺩﺍﺩ ﺗﺎ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺗﻘﻮﻳﺖ‬
‫ﮐﺮﺩﻩ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﺍﻥ ﺭﺍ ﺗﺪﺍﺭﮎ ﺑﺒﻴﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺩﻟﻴﻞ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎ ﺧﻮﺍﺳﺘﺎﺭ ﺍﺟﺮﺍﻱ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺍﺻﻼﺣﺎﺕ ﺍﺭﺿﻲ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎﻱ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﻮﺩ ﺗﺎ ﺭﺍﻩ ﺑﺮﺍﻱ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱﻫﺎﻱ ﻫﻤﻪﺟﺎﻧﺒﻪ ﺍﻭ ﻭ ﻏﺎﺭﺕ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺮﺍﻳﺶ ﻓﺮﺍﻫﻢ‬
‫ﺷﻮﺩ‪ .‬ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﺭﻓﺮﻡ ﺻﺤﻪ ﮔﺬﺍﺷﺖ ﮐﻪ ﺩﻳﮕﺮ ﭼﺎﺭﻩﺍﻱ ﺑﺮﺍﻳﺶ ﻧﻤﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮﺩ‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﺍﻳﻦﻫﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ‬
‫ﺍﺻﻼﺣﺎﺕ ﺍﺭﺿﻲ ﺟﺎﻣﻪ ﻋﻤﻞ ﭘﻮﺷﻴﺪ ﺍﺯ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺭﻓﺮﻡ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺖﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﻬﺮﻩﻣﻨﺪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺣﺎﮐﻤﻪ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﺣﺎﻓﻆ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﺍﺕ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻲ‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ ﺩﺭ ﺩﻫﻪﻱ‬
‫ﺍﺧﻴﺮ ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﺗﮑﻴﻪﮔﺎﻫﺶ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺰﻡ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎ ﺑﻮﺩﻩ‪ ،‬ﻫﻤﻮﺍﺭﻩ ﮐﻮﺷﺶ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺯ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﮐﻠﻴﻪ ﺟﻨﺎﺡﻫﺎﻱ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻲ‬
‫ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﺍﺭ ﮔﺮﺩﺩ‪ .‬ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺣﺎﮐﻤﻪ ﺩﺭ ﺭﺍﻩ ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻭ ﻣﻮﺍﺿﻊ ﺧﻮﺩ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﺴﺎﻳﮕﻲ ﺑﺎ ﺷﻮﺭﻭﻱ ﻭ ﺍﻭﺿﺎﻉ‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﮐﻮﺷﺶ ﮐﺮﺩﻩ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎﺕ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺷﻮﺭﻭﻱ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﺑﻬﺒﻮﺩ ﺑﺨﺸﻴﺪﻩ‪ ،‬ﺍﺯ ﻣﺰﺍﻳﺎﻱ‬
‫ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻭ ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻧﺎﺷﻲ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺣﺴﻦ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﺍﺭ ﮔﺮﺩﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﻭ ﮔﺴﺘﺮﺵ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺭﮊﻳﻢ ﻭ‬
‫ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ‪ ،‬ﻋﺎﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮﻱ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻱ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻭ ﻣﻨﻄﻘﻪﺍﻱ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺰﻡ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﻣﺼﺎﻟﺢ‬
‫ﺍﻧﻄﺒﺎﻕ ﺑﻴﺸﺘﺮﻱ ﺍﺯ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻣﻨﻄﻘﻪﺍﻱ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﮔﺮ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺗﮏ ﺍﺭﺑﺎﺑﻲ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺍﺭﺑﺎﺏ ﺍﻭ ﻧﻴﺰ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎ ﺑﻮﺩ ﭼﻪ‬
‫ﺑﺴﺎ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺳﻬﻮﻟﺖ ﻧﻤﻲﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺷﻮﺭﻭﻱ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﺗﺎ ﺑﺪﻳﻦ ﺣﺪ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺩﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺣﺎﮐﻤﻪ ﺩﺭ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﻓﻌﻠﻲ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎ ﺷﻮﺭﻭﻱ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ‪ ،‬ﻫﺪﻑﻫﺎﻱ ﺯﻳﺮ ﺭﺍ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﻣﻲﮐﻨﺪ‪:‬‬
‫‪ ﴾۱‬ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺣﺎﮐﻤﻪ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﺪ ﺁﺛﺎﺭ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﻲ ﻳﮏﺟﺎﻧﺒﻪ ﺑﺎ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﺍﺕ‬
‫ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﺭﺍ ﺗﺎ ﺣﺪﻱ ﺟﺒﺮﺍﻥ ﮐﻨﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺭﺍﻩ ﻣﻮﺟﺐ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﺛﺒﺎﺕ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻲﺷﻮﺩ‪.‬‬
‫‪ ﴾۲‬ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱﻫﺎﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﺟﻨﺒﻪ ﺑﻨﻴﺎﺩﻱ ﴿ﺻﻨﺎﻳﻊ ﮐﻠﻴﺪ ﻳﺎ ﻣﺎﺩﺭ﴾ ﺩﺍﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺟﺒﺮﺍﻥ ﺿﻌﻒ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱﻫﺎﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﺍﺕ ﺭﺍ ﮐﻪ ﻋﻤﺪﺗﺎ ﺟﻨﺒﻪﻱ ﻣﺼﺮﻓﻲ ﴿ﺳﺒﮏ﴾ ﻭ ﻳﺎ ﺍﺳﺘﺨﺮﺍﺝ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺯﻳﺮﺯﻣﻴﻨﻲ ﺑﺮﺍﻱ‬
‫ﺻﺪﻭﺭ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﺩ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱﻫﺎ ﺗﺎ ﺣﺪﻱ ﺣﻔﻆ ﺗﻮﺍﺯﻥ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎ ﻭ ﺷﻮﺭﻭﻱ ﺭﺍ ﮐﺮﺩﻩ‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ ﻣﺤﺪﻭﺩﻳﺖ‬
‫ﻧﺴﺒﻲ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱﻫﺎﻱ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺑﻪ ﺣﻔﻆ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﮐﻤﮏ ﻣﻲﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪١٩‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫‪ ﴾۳‬ﺻﺪﻭﺭ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﻣﺼﺮﻓﻲ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺩﺭ ﻏﺮﺏ ﺩﺭ ﺑﺎﺯﺍﺭﻫﺎﻱ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﺑﻪ ﺭﺷﺪ ﻭ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬
‫ﺍﻳﻦ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﮐﻤﮏ ﻣﻲﮐﻨﺪ ﻭ ﻋﻤﻼ ﻭﺳﻴﻠﻪﺍﻳﺴﺖ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺻﺪﻭﺭ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻏﺮﺏ ﺑﻪ ﺷﺮﻕ‪.‬‬
‫‪ ﴾۴‬ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺷﻮﺭﻭﻱ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭﺯﻧﻪﺍﻳﺴﺖ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮔﺮﺍﻳﺶ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﺳﻮﻱ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎ ﻭ ﺑﻠﻌﻴﺪﻩ ﺷﺪﻥ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ‬
‫ﻳﮏﺟﺎﻧﺒﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺗﻮﺍﺯﻥ ﺑﻪ ﺍﻧﮕﻠﺴﺘﺎﻥ ﮐﻪ ﻗﺎﺩﺭ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻭ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﺎ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎ ﻧﻴﺴﺖ ﻓﺮﺻﺖ‬
‫ﻣﻲﺩﻫﺪ ﺗﺎ ﻧﻘﺶ ﻣﺆﺛﺮﻱ ﺩﺭ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﺗﻮﺍﺯﻥ ﭘﻴﺪﺍ ﮐﺮﺩﻩ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺣﻔﻆ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﻣﺴﺎﻋﺪﺕﻫﺎﻱ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﺩﺭ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺷﺮﻕﮔﺮﺍﺋﻲ ﺭﮊﻳﻢ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ‪ ۳۹‬ﻭ ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻣﺴﺘﻤﺮ ﺍﺯ ﺳﺎﻝ ‪ ۴۱‬ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺍﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﺩﺧﺎﻟﺖ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ﴾۵‬ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻭ ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺷﻮﺭﻭﻱ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﻣﻮﺟﺐ ﻋﻼﻗﻤﻨﺪﻱ ﺑﻪ ﺣﻔﻆ ﺛﺒﺎﺕ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺷﺪﻩ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻳﮏ ﻋﺎﻣﻞ ﻓﺮﻋﻲ ﺩﺭ ﺭﺍﻩ ﺭﺷﺪ ﺟﻨﺒﺶ ﺭﻫﺎﺋﻲﺑﺨﺶ ﺍﺛﺮ ﻣﻨﻔﻲ ﻣﻲﮔﺬﺍﺭﺩ ﻭ ﺑﺎ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﺭﻭﺍﺑﻂ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﺎ ﭼﻴﻦ ﺗﻮﺩﻩﺍﺋﻲ ﺭﮊﻳﻢ ﻣﻲﮐﻮﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﺗﺎ ﺣﺪﻭﺩﻱ ﺍﺯ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﭼﻴﻦ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﻮﺭﻭﻱ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﺍﺭ ﺷﻮﺩ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ‬
‫ﺳﻌﻲ ﻣﻲﮐﻨﺪ ﺍﺯ ﺗﻀﺎﺩﻫﺎﻱ ﺩﺭﻭﻧﻲ ﺍﺭﺩﻭﮔﺎﻩ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺳﻮﺩ ﺧﻮﺩ ﺑﻬﺮﻩ ﺟﻮﻳﺪ ﻭ ﺍﺛﺮ ﻣﻨﻔﻲ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺟﻨﺒﺶ‬
‫ﺭﻫﺎﺋﻲﺑﺨﺶ ﺗﺸﺪﻳﺪ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻗﺸﺮﻫﺎ ﻭ ﺑﺨﺶﻫﺎﻱ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺎ «ﻃﺒﻘﻪ«ﺍﻳﺴﺖ ﮐﻪ ﻭﺳﺎﻳﻞ ﻋﻤﺪﻩ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺧﻮﺩ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻭ ﻧﻴﺮﻭﻱ ﮐﺎﺭ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺍﺳﺘﺜﻤﺎﺭ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﺍﺯ ﻗﺪﺭﺕ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻭ ﺍﺩﺍﺭﻱ ﺩﺭ ﺟﻬﺖ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻭ ﺣﻔﻆ ﻣﺰﺍﻳﺎﻱ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻭ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫ﺧﻮﺩ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻣﻲﮐﻨﺪ‪ .‬ﻭﻳﮋﮔﻲ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ ﻭ ﺣﻴﺎﺕ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺍﻳﻦ «ﻃﺒﻘﻪ« ﻭﺍﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﺍﺕ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﺩﺍﺭﺩ‬
‫ﻳﻌﻨﻲ ﺩﺭ ﺍﺯﺍﻱ ﺑﻬﺮﻩﮐﺸﻲ ﺩﺭ ﻫﺮ ﺭﺷﺘﻪ ﻭ ﺯﻣﻴﻨﻪﺍﻱ ﻧﺎﮔﺰﻳﺮ ﺑﻬﺮﻩﮐﺸﻲ ﻭ ﻏﺎﺭﺕ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﺍﺕ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻭ‬
‫ﻧﻴﺮﻭﻱ ﮐﺎﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺎ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﻣﻲﮐﻨﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻭﻳﮋﮔﻲ ﺧﺼﻠﺖ ﺫﺍﺗﻲ ﻭ ﺟﺪﺍﺋﻲﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻓﻌﻠﻲ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺣﻴﺎﺕ ﻭ ﺭﺷﺪ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺳﻠﻄﻪ ﻭ ﻧﻔﻮﺫ ﻧﻮﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﻱ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﺍﺕ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﮔﺮﻩ ﺧﻮﺭﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺩﺭ‬
‫ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻗﺸﺮﻫﺎ ﻭ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎﻱ ﺯﻳﺮ ﺭﺍ ﻣﻲﺗﻮﺍﻥ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺩﺍﺩ‪:‬‬
‫‪ ﴾۱‬ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺍﺩﺍﺭﻱ ﴿ﻳﺎ ﺑﻮﺭﻭﮐﺮﺍﺕ ﮐﻪ ﻣﻲﺗﻮﺍﻥ ﺍﻥ ﺭﺍ ﺍﺩﺍﺭﻱ ﻭ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻫﻢ ﻧﺎﻣﻴﺪ﴾‪.‬‬
‫‪ ﴾۲‬ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺗﺠﺎﺭﻱ‪.‬‬
‫‪ ﴾۳‬ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺗﻮﻟﻴﺪﻱ ﻳﺎ ﺻﻨﻌﺘﻲ‪.‬‬
‫‪ ﴾۴‬ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻣﺎﻟﻲ‪.‬‬
‫‪ ﴾۵‬ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﺸﺎﻭﺭﺯﻱ‪.‬‬
‫ﭼﻬﺎﺭﺟﻨﺒﻪ ﺍﺧﻴﺮ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻲ ﮐﻪ ﺩﺭ ﭘﺎﺭﻩﺍﻱ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺗﻀﺎﺩﻫﺎﺋﻲ ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﴿ﺍﻟﺰﺍﻣﺎ ﻫﻤﻪ ﺍﻧﻬﺎ ﺑﺎ‬
‫ﻫﻢ ﺗﻀﺎﺩ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ‪ ﴾.‬ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺍﺩﺍﺭﻱ ﺍﺯ ﻭﺣﺪﺕ ﻧﺴﺒﻲ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﺍﺭﻧﺪ‪ ،‬ﻭﻟﻲ ﺩﺭ ﻣﺠﻤﻮﻉ ﻫﺮ ‪ ۵‬ﺑﺨﺶ‬
‫ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺩﺭ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺍﺯ ﻭﺣﺪﺕ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﺍﺭﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺧﺼﻮﺻﻴﺎﺕ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺑﻮﺭﻭﮐﺮﺍﺕ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫‪٢٠‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫ﮔﺮﭼﻪ ﺧﺼﻠﺖ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭﻱ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﻫﺮ ﺟﺎ ﺩﺭ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺗﺠﺎﺭﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻇﻬﻮﺭ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺣﺘﻲ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺍﻳﻦﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺩﻭ ﻗﺸﺮ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﻭ ﻣﻠﻲ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﻮﺩ ﭼﻬﺮﻩ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻧﻤﺎﻳﺎﻥ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﻭﻟﻲ ﺧﺼﻠﺖ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭﻱ ﺑﻪﻃﻮﺭ ﺭﺳﻤﻲ ﺩﺭ‬
‫ﺩﻭﺭﻩ ﺭﺿﺎﺷﺎﻩ ﺩﺭ ﺳﻴﻤﺎﻱ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﻭ ﻣﺘﺠﺪﺩ ﺁﻥ ﺩﻭﺭﻩ ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺍﻧﻘﻼﺏ ﻣﺸﺮﻭﻃﻴﺖ ﺑﻪ ﻫﺪﻑﻫﺎﻱ ﺧﻮﺩ ﮐﻪ ﺍﻫﻢ ﺁﻥ ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺑﻮﺩ ﺩﺳﺖ ﻧﻴﺎﻓﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﺤﻮﻻﺗﻲ ﮐﻪ ﻃﻲ ﺩﻫﻪﻱ‬
‫ﺩﻭﻡ ﻗﺮﻥ ﺣﺎﺿﺮ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﻭﻱ ﺩﺍﺩ‪ ،‬ﺍﻳﻦ ﻫﺪﻑﻫﺎ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪﺍﻱ ﻣﺴﺦ ﺷﺪﻩ ﺩﺭ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺭﺿﺎﺧﺎﻥ ﺟﺎﻣﻪ ﻋﻤﻞ ﭘﻮﺷﻴﺪ‪ .‬ﺑﻪ‬
‫ﺍﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺁﻏﺎﺯ ﺑﻪ ﺟﺪﺍﺋﻲ ﺍﺯ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻣﻠﻲ ﮐﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﻩ ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎﻟﻪ‬
‫ﺩﺭ ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﺷﺮﻳﮏ ﻓﺌﻮﺩﺍﻟﻴﺴﻢ ﺷﺪ‪ .‬ﻧﻘﺸﻲ ﮐﻪ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺣﺎﮐﻢ ﻳﻌﻨﻲ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﻭ ﺩﻭﻟﺖ ﴿ﻭ ﺑﻪ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺩﻳﮕﺮ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ‬
‫ﺍﺩﺍﺭﻱ ﻭ ﻧﻈﺎﻣﻲ﴾ ﺩﺭ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﻭ ﺍﻣﻮﺭ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﻣﻲﮐﺮﺩ‪ ،‬ﺣﮑﺎﻳﺖ ﺍﺯ ﺧﺼﻮﺻﻴﺖ ﺗﺎﺯﻩ ﺩﺭ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺣﺎﮐﻢ‬
‫ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﻲﮐﻨﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺧﺼﻮﺻﻴﺖ ﺗﺎﺯﻩ ﭼﻴﺰﻱ ﻧﻴﺴﺖ ﺟﺰ ﻧﻘﺸﻲ ﮐﻪ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺑﻮﺭﻭﮐﺮﺍﺕ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍﻳﻔﺎ‬
‫ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪﺩﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﻴﻢ ﺑﮕﻮﺋﻴﻢ ﺑﺎ ﮐﻮﺩﺗﺎﻱ ﺷﻬﺮﻳﻮﺭ ‪ ۱۲۹۹‬ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﻓﺌﻮﺩﺍﻝ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﭘﻴﺪﺍ ﮐﺮﺩ‪.‬‬
‫ﻗﺸﺮﻫﺎﻱ ﺍﺩﺍﺭﻱ ﻭ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﭘﺲ ﺧﻮﺩ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﻓﺌﻮﺩﺍﻝ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭﻱ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﻭ ﺗﻨﻬﺎ ﺭﻳﺸﻪ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ‬
‫ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺑﻮﺭﻭﮐﺮﺍﺕ ﺩﺭ ﻫﻤﻴﻦ ﻭﻳﮋﮔﻲ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﻧﻬﻔﺘﻪ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺍﻳﻦ ﺭﮊﻳﻢ ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﺧﻮﺩ ﻗﺸﺮﻱ ﺑﻮﺩ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﻭ ﻓﺌﻮﺩﺍﻝ‬
‫﴿ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﻓﺌﻮﺩﺍﻟﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﭼﻬﺮﻩ ﺩﺍﺩﻩ ﻭ ﺑﺎ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎﺕ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭﻱ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﻭ ﻫﻤﺮﻧﮓ ﺷﺪﻩ﴾ ﺑﻠﮑﻪ ﺣﺎﻓﻆ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭ ﻭ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﻣﺼﺎﻟﺢ ﻓﺌﻮﺩﺍﻝﻫﺎ ﻭ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﻧﻴﺰ ﺑﻮﺩ‪.‬‬
‫ﻣﺎﻫﻴﺖ ﺭﮊﻳﻢ ﺭﺿﺎﺧﺎﻧﻲ ﺩﺭ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎﻱ ﺍﻥ ﺁﺷﮑﺎﺭ ﻣﻲﮔﺮﺩﺩ‪ ،‬ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﺍﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﮐﺪﺍﻡ ﺑﻮﺩ‪.‬‬
‫‪ ﴾۱‬ﺭﮊﻳﻢ ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻓﺌﻮﺩﺍﻟﻴﺴﻢ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺳﻮﺩ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺑﺮ ﻫﻢ ﺯﺩ ﻭ ﻧﻈﺎﻡ ﺧﺎﻥ ﺧﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ‬
‫ﺷﻴﻮﻩ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻓﺌﻮﺩﺍﻟﻴﺴﻢ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﺍﺭﺗﺶ ﺟﺪﻳﺪ ﻭ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﻳﮏﭘﺎﺭﭼﮕﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﮐﺸﻮﺭ ﺭﺍ ﺗﺎﻣﻴﻦ‬
‫ﮐﺮﺩ‪.‬‬
‫‪ ﴾۲‬ﻻﻳﻪ ﺟﺪﻳﺪﻱ ﺍﺯ ﻣﺎﻟﮑﺎﻥ ﺑﺰﺭﮒ ﺍﺭﺿﻲ ﮐﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﺳﺮﺩﻣﺪﺍﺭﺍﻥ ﺭﮊﻳﻢ ﴿ ﻭ ﺩﺭ ﺭﺍﺱ ﻫﻤﻪ ﺧﻮﺩ ﺷﺎﻩ﴾ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪ‪،‬‬
‫ﺍﺯ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﻓﺌﻮﺩﺍﻝﻫﺎ ﺳﻠﺐ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺷﺪ‪ ،‬ﻓﺌﻮﺩﺍﻟﻴﺴﻢ ﺭﺿﺎﺧﺎﻧﻲ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﻧﻈﻢ ﻭ ﺭﺍﺑﻄﻪﺍﻱ ﺗﺎﺯﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺑﻬﺮﻩ ﻣﺎﻟﮑﺎﻧﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮﺭﺕ ﺍﺟﺎﺭﻩ ﻭ ﻣﻘﻄﻮﻉ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﺷﺪ ﻭ ﻳﮏ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺩﺍﺭﻱ ﻣﻘﺘﺪﺭ ﺍﻣﻼﮎ ﺭﺍ ﺍﺩﺍﺭﻩ ﻣﻲﮐﺮﺩ ﻭ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﻭ‬
‫ﺍﺭﺗﺶ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻣﺒﺎﺷﺮ ﺍﻳﻦ ﻣﺎﻟﮑﺎﻥ ﺟﺪﻳﺪ ﻋﻤﻞ ﻣﻲﮐﺮﺩ ﻭ ﺩﻫﻘﺎﻧﺎﻥ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎ ﺑﺎ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺭﺍﺑﻄﻪﺍﻱ ﺍﺭﺑﺎﺏ ﻭ ﺭﻋﻴﺘﻲ‬
‫ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﺪﺳﺘﺎﻥ ﺷﺎﻩ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺍﻭ ﺩﺭ ﺗﺼﺎﺣﺐ ﺍﺭﺍﺿﻲ ﻭﺳﻴﻊ ﺷﺮﮐﺖ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﻭ ﺍﺯ ﻧﻴﺮﻭﻱ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻭ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ‬
‫ﺭﺍﻩ ﻋﻠﻨﺎ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻣﻲﮐﺮﺩﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮﺍﻱﺍﻳﻨﮑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮﻱ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺟﺪﻳﺪ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺍﺭﺿﻲ ﺑﺪﺳﺖ ﺍﻭﺭﻳﻢ ﻧﻈﺮﻱ ﺑﻪ ﺣﺪﻭﺩ‬
‫ﻭ ﻭﺳﻌﺖ ﺍﻣﻼﮎ ﺷﺎﻩ ﻣﻲﺍﻧﺪﺍﺯﻳﻢ‪ .‬ﺍﻣﻼﮎ ﺷﺨﺼﻲ ﺷﺎﻩ ﺣﺪﻭﺩ ‪ ۲‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﻭ ﭼﻬﺎﺭﺻﺪ ﻫﺰﺍﺭ ﻫﮑﺘﺎﺭ ﻭﺳﻌﺖ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ‬
‫ﺷﺎﻣﻞ ﻗﺮﻳﺐ ﺩﻭﻫﺰﺍﺭ ﻭ ﺳﻴﺼﺪ ﭘﺎﺭﭼﻪ ﺩﻩ ﴿‪ ﴾۲۳۰۰‬ﺑﺎ ﺣﺪﻭﺩ ﺳﻴﺼﺪ ﻫﺰﺍﺭ ﺭﻋﻴﺖ ﴿‪ ﴾۳۰۰/۰۰۰‬ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺧﺎﻟﺺ‬
‫ﺍﻳﻦ ﺍﻣﻼﮎ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ‪ ۱۳۲۸‬ﺣﺪﻭﺩ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﻭ ﭘﻨﺞ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺳﻬﻢ ﺩﻫﻘﺎﻧﺎﻥ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺳﺎﻝ ﺣﺪﻭﺩ ﴿‪﴾۱۶‬‬
‫ﺷﺎﻧﺰﺩﻩ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺷﺪﻩ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﺷﻨﺎ ﺷﺪﻥ ﺑﻪ ﺧﺼﻠﺖ ﻓﺌﻮﺩﺍﻟﻲ ﺭﮊﻳﻢ ﺭﺿﺎﺧﺎﻧﻲ ﮐﻔﺎﻳﺖ ﻣﻲﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪٢١‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫‪ ﴾۳‬ﺭﮊﻳﻢ ﺟﺪﻳﺪ ﺟﻨﺒﺶ ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺗﻴﮏ ﺭﺍ ﮐﻪ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﺿﺪﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﻭ ﺩﺭ ﺟﻬﺖ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍ‬
‫ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺗﻴﮏ ﮔﺎﻡ ﺑﺮﻣﻲﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﺩﺭ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺳﺎﻝﻫﺎﻱ ﺁﺧﺮ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﮐﻮﺩﺗﺎ ﺗﻤﺎﻳﻼﺕ ﺗﻮﺩﻩﺍﻱ ﭘﻴﺪﺍ ﮐﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺪﺕ‬
‫ﺳﺮﮐﻮﺏ ﮐﺮﺩ‪ .‬ﺳﺮﮐﻮﺑﻲ ﺟﻨﺒﺶ ﺟﻨﮕﻞ‪ ،‬ﮐﻠﻨﻞ ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﻲﺧﺎﻥ ﭘﺴﻴﺎﻥ‪ ،‬ﺷﻴﺦﻣﺤﻤﺪﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﴿ﮐﻪ ﺁﺧﺮﻱ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﮐﻮﺩﺗﺎ‬
‫ﺳﺮﮐﻮﺏ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ﴾ ﺩﺭ ﺯﻣﺮﻩﻱ ﺍﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺳﺮﮐﻮﺏ ﺍﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺁﻗﺎ﴿‪ ﴾۳‬ﻭ ﻫﺮﮎ ﻃﻐﻴﺎﻥ ﺧﻮﺍﻧﻴﻦ ﻭ ﻋﺸﺎﻳﺮ ﴿ﻟﺮﺳﺘﺎﻥ‪،‬‬
‫ﺧﻮﺍﻧﻴﻦ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﴿ﺩﻭﻟﺖ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ﴾ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﺩﺍﺩﻥ ﺑﻪ ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﻣﺤﻠﻲ ﺧﺰﻋﻞ ﻭ ﺍﻗﺪﺍﻣﺎﺕ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺁﻥ ﺩﺭ ﺟﻬﺖ ﭘﺎﻳﺎﻥ‬
‫ﺩﺍﺩﻥ ﺑﻪ ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻣﺤﻠﻲ ﻓﺌﻮﺩﺍﻝﻫﺎ ﴿ﻳﺎ ﺧﺎﻥﺧﺎﻧﻲ﴾ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺘﻔﺎﻭﺕ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺳﺮﮐﻮﺑﻲ ﺭﮊﻳﻢ ﻓﻘﻂ ﺷﺎﻣﻞ‬
‫ﺟﻨﺒﺶﻫﺎﻱ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﻧﺸﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺟﻨﺒﺶﻫﺎﻱ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍ ﻟﻴﺒﺮﺍﻝ ﺭﺍ ﮐﻪ ﻧﻤﺂﻳﻨﺪﻩ ﺗﻤﺎﻳﻼﺕ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻣﻠﻲ ﺑﻮﺩ ﺳﺮﮐﻮﺏ ﮐﺮﺩ‪.‬‬
‫ﺧﺎﺗﻤﻪ ﺩﺍﺩﻥ ﺑﻪ ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺍﭘﻮﺯﻳﺴﻴﻮﻥ‪ ،‬ﮐﺸﺘﻦ ﻣﺪﺭﺱ ﻭ ﺍﺯ ﻣﻴﺪﺍﻥ ﺧﺎﺭﺝ ﮐﺮﺩﻥ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﺭﺟﺎﻝ ﻣﻠﻲ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ‬
‫ﺍﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﻲﮔﻨﺠﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺳﺮﮐﻮﺑﻲﻫﺎ ﻣﺮﺯ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺍﺯ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻣﻠﻲ ﺟﺪﺍ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ﴾۴‬ﺩﺭ ﺗﻤﺎﻡ ﺍﻳﻦ ﺩﻭﺭﻩ ﻏﺎﺭﺕ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻧﻔﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺗﻮﺳﻂ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﺑﺎ ﺷﺮﮐﺖ ﻧﻔﺖ‬
‫ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﻧﻬﺎﻳﺘﺎ ﺩﺭ ﺟﻬﺖ ﺣﻔﻆ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺰﻡ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺩﺭﺁﻣﺪ ﻧﻔﺖ ﻋﻤﺪﺗﺎ ﺻﺮﻑ ﺗﺠﺪﻳﺪ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺭﺗﺶ ﻭ ﺗﻬﻴﻪ‬
‫ﺳﺎﺯ ﻭ ﺑﺮﮒ ﻭ ﻣﻬﻤﺎﺕ ﺷﺪﻩ ﻭ ﻗﺴﻤﺘﻲ ﻧﻴﺰ ﺻﺮﻑ ﺍﺟﺮﺍﻱ ﻃﺮﺡ ﺭﺍﻩ ﺁﻫﻦ ﮐﻪ ﺟﻨﺒﻪ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺩﺍﺷﺖ ﮔﺮﺩﻳﺪ‪.‬‬
‫‪ ﴾۵‬ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻏﺎﺭﺕ ﻧﻔﺖ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﻧﻤﻲﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻬﺮﻩﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﺍﺯ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﻣﺤﺪﻭﺩ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺍﻥ‬
‫ﺯﻣﺎﻥ ﻧﻴﺰ ﺑﺎﺯﮔﻮﮐﻨﻨﺪﻩ ﺗﻤﺎﻡ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺭﮊﻳﻢ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﺩﮊ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﺩﺭ ﻣﺮﺯﻫﺎﻱ‬
‫ﺍﻣﭙﺮﺍﻃﻮﺭﻱ ﺑﻪ ﺷﻤﺎﺭ ﻣﻲﺍﻣﺪ‪ .‬ﺩﻳﮑﺘﺎﺗﻮﺭﻱ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺭﺿﺎﺧﺎﻧﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺟﻠﻮ ﻧﻔﻮﺫ ﺍﻓﮑﺎﺭ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺭﻭﺳﻴﻪ ﺭﺍ ﺑﮕﻴﺮﺩ ﻭ ﺍﺭﺗﺶ ﻭ‬
‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺩﺍﺭﻱ ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎﻳﺪ ﺧﻴﺎﻝ ﺩﺳﺖﺍﻧﺪﺍﺯﻱ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺖﻫﺎﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻗﻠﻤﺮﻭ ﺍﻓﺴﺎﻧﻪﺍﻱ ﺍﺯ ﺍﺫﻫﺎﻥ‬
‫ﺧﺎﺭﺝ ﺳﺎﺯﺩ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﺍﻳﻦ ﻭﻇﺎﻳﻒ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﺧﺮﺝ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺟﺎﻣﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﻲﭘﻮﺷﻴﺪ‪ .‬ﻻﺯﻣﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﺛﺒﺎﺕ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ‬
‫ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻮﺩ‪.‬‬
‫‪ ﴾۶‬ﺗﺠﺪﻳﺪ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺩﺍﺭﻱ‪ ،‬ﮔﺴﺘﺮﺵ ﺁﻣﻮﺯﺵ ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬ﺭﻭﺍﺝ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺍﺭﻭﭘﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺍﺯ ﺑﻴﻦ ﺑﻮﺩﻥ ﺍﺳﺘﻘﻼﻝ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﻣﺬﻫﺒﻲ ﻭ‬
‫ﮐﺎﻫﺶ ﻧﻔﻮﺫ ﺭﻭﺣﺎﻧﻴﺖ‪ ،‬ﮐﺸﻒ ﺣﺠﺎﺏ ﻭ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻧﺎﺳﻴﻮﻧﺎﻟﻴﺴﻢ ﺳﻄﺤﻲ ﻭ ﺗﻮﺧﺎﻟﻲ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎﺋﻲ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ‬
‫ﺻﻮﺭﺕ ﭘﻴﺮﻭﺯﻱ ﻳﮏ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍ ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺗﻴﮏ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﺑﻪ ﻧﺤﻮﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﻭ ﺑﺎ ﺍﺻﺎﻟﺖ ﻭ ﻣﺤﺘﻮﻱ ﻣﺘﺮﻗﻲ ﺑﻪ ﻣﻮﺭﺩ‬
‫ﺍﺟﺮﺍ ﮔﺬﺍﺷﺘﻪ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺍﻳﻦ ﻫﺪﻑﻫﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﻧﻴﻢﺑﻨﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺧﻼﻑ ﺟﻬﺖ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺑﻪ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﺟﺮﺍ‬
‫ﮔﺬﺍﺷﺖ‪.‬‬
‫‪ ﴾۷‬ﺍﻳﺠﺎﺩ ﺭﺍﻩﻫﺎﻱ ﺷﻮﺳﻪ‪ ،‬ﺭﺍﻩ ﺁﻫﻦ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺑﻨﺎﻫﺎﻱ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﻭ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬ﻭﺳﻌﺖ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﻭ ﺷﻬﺮﺳﺎﺯﻱ‪ ،‬ﺧﻮﺩ‬
‫ﻣﺎﻫﻴﺖ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﻭ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻗﺪﺍﻣﺎﺕ ﺑﻌﺪﻱ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﻣﻮﺟﺐ ﺭﺷﺪ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺗﺠﺎﺭﻱ‬
‫ﺷﺪﻩ ﻭ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺗﻮﻟﻴﺪﻱ ﻭ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﻭﺭﺩ‪ ،‬ﺭﺷﺪ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺩﻭﺭﻩ ﺷﺎﻣﻞ ﻫﺮ ﺩﻭ ﺟﻨﺎﺡ ﻭ ﻗﺸﺮ ﺁﻥ‬
‫ﺷﺪ‪ ،‬ﺍﺷﺘﺒﺎﻩ ﺍﺳﺖ ﺍﮔﺮ ﺭﺷﺪ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻣﻠﻲ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺩﻭﺭﻩ ﺍﻧﮑﺎﺭ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺩﻭﺭﻩ ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﺭﺷﺪ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﻲ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻭ‬
‫ﺩﺍﺧﻠﻲ ﺟﻤﻌﺎ ‪ ۸‬ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪ ﻗﻨﺪ ﺑﺎ ﻇﺮﻓﻴﺖ ‪ ۶۹‬ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻦ‪ ،‬ﻳﮏ ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪ ﺳﻴﻤﺎﻥ ﺑﺎ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺭﻭﺯﺍﻧﻪ ‪ ۱۸۰‬ﺗﻦ‪ ۹۸ ،‬ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪ‬
‫ﭘﺎﺭﭼﻪﺑﺎﻓﻲ ﻭ ﺭﻳﺴﻨﺪﮔﻲ ﺑﺎ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ ‪ ۲۲‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﻣﺘﺮ‪ ،‬ﺗﻌﺪﺍﺩﻱ ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪ ﭼﺮﻡﺳﺎﺯﻱ‪ ،‬ﺑﻠﻮﺭﺳﺎﺯﻱ‪ ،‬ﺑﺮﻕ‪ ،‬ﮐﻨﺴﺮﻭ‪،‬‬
‫ﺳﻴﻠﻮ‪ ،‬ﺻﺎﺑﻮﻥﭘﺰﻱ ﻭ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺁﻥ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺨﺶ ﻣﻬﻤﻲ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪﻫﺎﻱ ﭘﻨﺒﻪﭘﺎﮎﮐﻨﻲ‪،‬‬

‫‪٢٢‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫ﺑﺮﻧﺞﮐﻮﺑﻲ‪ ،‬ﭼﺎﻱﺳﺎﺯﻱ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺷﺨﺺ ﺷﺎﻩ ﺑﻮﺩ ﺑﺨﺶ ﺩﻳﮕﺮ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪﻫﺎﻱ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﴿ﺍﺳﻠﺤﻪ ﻭ ﻣﻬﻤﺎﺕﺳﺎﺯﻱ﴾ ﻭ‬
‫ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪ ﺩﺧﺎﻧﻴﺎﺕ ﻭ ﺗﻌﻤﻴﺮﮔﺎﻩ ﺭﺍﻩ ﺁﻫﻦ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺩﻭﻟﺖ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺑﺨﺸﻲ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﺍﻥ‪ .‬ﺗﺮﺩﻳﺪﻱ ﻧﻴﺴﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪﻱ ﺭﺷﺪ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﻫﺮ ﺩﻭ ﻗﺸﺮ ﺍﻥ ﭘﻴﺪﺍﺳﺖ ﻭ ﻧﺸﺎﻥﺩﻫﻨﺪﻩ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭﻱ ﺭﮊﻳﻢ‬
‫ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺍﻳﺠﺎﺩ ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﻭ ﺍﺟﺮﺍﻱ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎﻱ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ ﭼﻪ ﺍﺯ ﺟﺎﻧﺐ ﺩﺭﺑﺎﺭ‪ ،‬ﻭ ﭼﻪ ﺍﺯ ﺳﻮﻱ ﺩﻭﻟﺖ ﺁﺷﮑﺎﺭﮐﻨﻨﺪﻩ ﻣﺎﻫﻴﺖ‬
‫ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭﻱ ﺭﮊﻳﻢ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺳﻴﻤﺎﻱ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺑﻮﺭﻭﮐﺮﺍﺕ ﴿ﺍﺩﺍﺭﻱ ﻭ ﻧﻈﺎﻣﻲ﴾ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺁﺷﻨﺎ ﻣﻲﺳﺎﺯﺩ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺍﻗﺪﺍﻣﺎﺕ‬
‫ﺭﺍ ﻭﺿﻊ ﻳﮏ ﺭﺷﺘﻪ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﻣﺜﻞ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺗﺠﺎﺭﺕ ﻭ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﻣﺆﺳﺴﺎﺕ ﻣﺜﻞ ﺍﻃﺎﻕ ﺗﺠﺎﺭﺕ ﻭ ﺍﺗﺤﺎﺩﻳﻪﻫﺎﻱ ﺻﻨﻔﻲ ﭘﻴﺸﻪﻭﺭﺍﻥ‬
‫ﻭ ﮐﺴﺒﻪ‪ ،‬ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﻲ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﴿ﻣﺼﻮﺑﻪﻱ ﺍﺳﻔﻨﺪ ‪ ﴾۱۳۰۹‬ﺗﮑﻤﻴﻞ ﻣﻲﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺩﻻﻳﻞ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺭﮊﻳﻢ‬
‫ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎﻟﻪ ﺭﺍ ﺭﮊﻳﻢ ﻓﺌﻮﺩﺍﻝ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﻭ ﺯﻋﻤﺎﻱ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻗﺸﺮ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺑﻮﺭﻭﮐﺮﺍﺕ ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﻴﻢ‪ .‬ﺭﺷﺪ‬
‫ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺩﻭﺭﻩ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎ ﻣﺼﺎﻟﺢ ﻭ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﺑﺮﺩﺍﺷﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺩﻭﺭﻩ ﺩﻩﻫﺎ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲ ﺧﺎﺭﺟﻲ‬
‫ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺗﺎﺳﻴﺲ ﺷﺪ‪ .‬ﻭ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻣﻴﺪﺍﻥ ﺑﺎﺯﻱ ﺑﺮﺍﻱ ﮔﺴﺘﺮﺵ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺧﻮﺩ ﭘﻴﺪﺍ ﮐﺮﺩﻧﺪ‪ .‬ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ‬
‫ﺗﺠﺎﺭﯼ ﻳﺎﺭﻱﮐﻨﻨﺪﻩ ﺍﻳﻦ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻓﺮﻭﺵ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺁﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ ﺩﺍﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺩﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﻏﺎﺭﺕ ﻧﻔﺖ‪،‬‬
‫ﻭﺭﻭﺩ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﻣﺼﺮﻓﻲ ﻭ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ‪ ،‬ﻭﺍﺑﺴﺘﮕﯽ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻭ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻭ ﺍﻳﻔﺎﻱ ﻧﻘﺶ ﮊﺍﻧﺪﺍﺭﻡ ﺩﺭ ﺩﺍﺧﻞ ﮐﺸﻮﺭ ﻭ‬
‫ﻧﻘﺶ ﺩﮊ ﻣﺤﺎﻓﻆ ﺩﺭ ﻣﺮﺯﻫﺎﻱ ﺍﻣﭙﺮﺍﻃﻮﺭﻱ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎﻱ ﻭﺍﺑﺴﺘﮕﯽ ﺍﻳﻦ ﻗﺸﺮ ﺍﺯ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﴿ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻮﺭﻭﮐﺮﺍﺕ﴾ ﺑﻪ‬
‫ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﺛﺒﺎﺕ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺧﺼﻠﺖ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺭﮊﻳﻢ ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎﻟﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﻣﻮﻓﻖ ﻧﺸﺪ ﻳﮏ ﺯﻳﺮﺑﻨﺎﻱ ﺳﺎﻟﻢ‬
‫ﻭ ﺍﺻﻮﻟﻲ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻣﺎﺩﺭ ﻳﺎ ﮐﻠﻴﺪ ﺑﺮﺍﻱ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﻭﺭﺩ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻧﻴﺰ ﺩﻟﻴﻞ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﺮ ﻭﺟﻮﺩ ﺧﺼﻠﺖ‬
‫ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭﻱ ﺩﺭ ﺭﮊﻳﻢ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺳﻮﺩ ﮐﻼﻧﻲ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺍﺳﺘﺜﻤﺎﺭ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻭ ﻧﻴﺮﻭﻱ ﮐﺎﺭ ﻣﺘﺮﺍﮐﻢ ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬ﺍﻣﮑﺎﻥ ﻧﺪﺍﺷﺖ ﺩﺭ‬
‫ﭘﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﻳﮏ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮﺩ‪ ،‬ﻭ ﻣﺜﻞ ﺗﻤﺎﻡ ﻣﻮﺍﺭﺩﻱ ﮐﻪ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
‫ﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﺳﻮﻱ ﻃﺮﺡﻫﺎﻱ ﺍﻧﺤﺮﺍﻓﻲ ﴿ﻣﺜﻞ ﻫﺘﻞﺳﺎﺯﻱ‪ ،‬ﮐﺎﺥﺳﺎﺯﻱ‪ ،‬ﺍﻳﺠﺎﺩ ﻣﺴﺘﻐﻼﺕ ﺷﻬﺮﻱ ﻭ ﺧﺮﻳﺪ ﺍﻣﻼﮎ ﺯﺭﺍﻋﻲ﴾‬
‫ﺳﻮﻕ ﺩﺍﺩﻩ ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﭘﺎﺭﻩﺍﻱ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻃﺮﺡﻫﺎ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﻓﺌﻮﺩﺍﻟﻴﺴﻢ ﻭ ﺩﺭ ﭘﺎﺭﻩﺍﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﺭﺿﺎﺀ ﮐﻨﻨﺪﻩﻱ ﺟﺎﻩﻃﻠﺒﻲ‬
‫ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﺯﺩﻩ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻭﻳﮋﮔﻲ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﺍﺯ ﺧﺼﻠﺖ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭﻱ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺑﻮﺭﻭﮐﺮﺍﺕ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻮﺩ‪.‬‬
‫ﻣﺎ ﺑﺎﺭ ﺩﻳﮕﺮ ﻭﻳﮋﮔﻲﻫﺎﻱ ﺭﮊﻳﻢ ﺭﺿﺎﺧﺎﻧﻲ ﺭﺍ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺧﻮﺍﻫﻴﻢ ﮐﺮﺩ ﻭ ﭘﺪﻳﺪﻩﻫﺎﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﻳﻦ ﺭﮊﻳﻢ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺟﺎﻱ ﺧﻮﺩ ﻣﻮﺭﺩ‬
‫ﺑﺤﺚ ﻗﺮﺍﺭ ﺧﻮﺍﻫﻴﻢ ﺩﺍﺩ‪ .‬ﺁﻥ ﭼﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺟﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮﺩ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺑﻮﺭﻭﮐﺮﺍﺕ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﮐﻪ‬
‫ﺍﺳﺎﺳﺎ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭﻱ ﺩﺍﺷﺖ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺩﻭﺭﻩ ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎﻟﻪ ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻗﺸﺮ ﻃﻲ‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪ ‪ ۱۲‬ﺳﺎﻟﻪ ‪ ۱۳۲۰‬ﺗﺎ ‪ ۳۲‬ﻣﻮﻗﻌﻴﺘﻲ ﻣﺘﺰﻟﺰﻝ ﺩﺍﺷﺖ‪ ،‬ﺩﻭﺭﻩ ﺍﻭﻝ ﻳﻌﻨﻲ ﺳﺎﻝﻫﺎﻱ ‪ ۲۰‬ﺗﺎ ‪ ۲۵‬ﺍﺳﺎﺳﺎ ﺍﺯ ﺟﺎﻧﺐ ﺟﻨﺒﺶ‬
‫ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺗﻴﮏ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﺷﺎﻩ ﺟﺪﻳﺪ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺷﺪ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺳﻘﻮﻁ ﺩﻳﮑﺘﺎﺗﻮﺭﻱ ﭘﺪﺭﺵ ﮐﻠﻴﻪ ﺍﻣﻼﮎ ﺯﺭﺍﻋﻲ‪،‬‬
‫ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﻭ ﻣﺆﺳﺴﺎﺕ ﺗﺠﺎﺭﺗﻲ ﺩﻳﮕﺮ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﻭﻟﺖ ﻭﺍﮔﺬﺍﺭ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﺍﺭﺍﺿﻲ ﺑﻪ ﻣﺎﻟﮑﺎﻥ ﻗﺒﻠﻲ ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ ﻭ‬
‫ﺍﺭﺍﺿﻲ ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﺑﻠﻌﻴﺪﻩ ﺷﺪﻥ ﺍﺯ ﺣﻠﻘﻮﻡ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﮐﺸﻴﺪﻩ ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻌﻬﺬﺍ ﺩﻭ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﻭ ﭼﻬﺎﺭﺻﺪ ﻫﺰﺍﺭ ﻫﮑﺘﺎﺭ ‪۲۴۰۰۰۰۰‬‬
‫ﻭ ‪ ۲۳۰۰‬ﭘﺎﺭﭼﻪ ﺁﺑﺎﺩﻱ ﺑﺎﺯﻣﺎﻧﺪﻩ ﺍﻳﻦ ﻏﺎﺭﺗﮕﺮﻱ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ‪ ۲۸‬ﻓﻘﻂ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭﺍﺕ ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺷﺎﻩ ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻧﺸﺪ‪.‬‬

‫‪٢٣‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫ﻣﺠﻠﺴﻴﻦ ﻭﻗﻴﺤﺎﻧﻪ ﺍﻣﻼﮎ ﻭ ﻣﺴﺘﻐﻼﺕ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺷﺎﻩ ﺑﺎﺯﮔﺮﺩﺍﻧﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻴﺎﻥ ﻓﻘﻂ ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﺩﺭ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺩﻭﻟﺖ ﻣﺎﻧﺪ ﺍﺯ‬
‫ﺟﻤﻠﻪ ﺳﻪ ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪ ﺷﺎﻫﻲ ﻭ ﻳﮏ ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪ ﺑﻬﺸﻬﺮ‪.‬‬
‫ﺍﮔﺮ ﺷﺎﻩ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ‪ ۲۰‬ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺷﺪ ﺍﻣﻼﮎ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﻭﻟﺖ ﻭﺍﮔﺬﺍﺭ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺪﺳﺘﺎﻥ ﺭﺿﺎﺧﺎﻥ ﻳﻌﻨﻲ ﻗﺸﺮ ﺗﺎﺯﻩ ﻓﺌﻮﺩﺍﻝﻫﺎ‬
‫ﻣﺠﺒﻮﺭ ﺑﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻋﻤﻠﻲ ﻧﺸﺪﻧﺪ‪،‬ﺁﻥ ﻫﺎ ﺍﻣﻼﮎ ﻭﺳﻴﻊ ﺭﺍ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﻋﻨﺎﻭﻳﻦ ﺍﺭﺗﺸﻲ ﺧﻮﺩ ﺣﻔﻆ ﮐﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺟﻨﺎﺡ ﻣﺮﺗﺠﻌﻲ ﺭﺍ‬
‫ﺩﺭ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺣﺎﮐﻤﻪ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺩﺍﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ ﺑﺎﺭ ﺩﻳﮕﺮ ﺟﻨﺒﺶ ﺿﺪﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﺭﺍ ﺳﺮﮐﻮﺏ‬
‫ﮐﺮﺩﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺳﺮﮐﻮﺑﻲ ﺟﻨﺒﺶ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﻭ ﮐﺮﺩﺳﺘﺎﻥ ﻭ ﺳﭙﺲ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺣﺰﺏ ﺗﻮﺩﻩ ﺭﮊﻳﻢ ﺗﺼﻮﺭ ﮐﺮﺩ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺗﻤﺎﻡ ﺷﺪﻩ ﻭ‬
‫ﺩﺭ ﺻﺪﺩ ﺍﺷﻐﺎﻝ ﻣﻮﺍﺿﻊ ﻗﺒﻠﻲ ﺧﻮﺩ ﺑﺮﺁﻣﺪ‪ .‬ﻣﺬﺍﮐﺮﺍﺕ ﻧﻔﺖ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺷﺪ‪ ،‬ﺍﻣﻼﮎ ﺗﺼﺎﺣﺐ ﺷﺪ‪ ،‬ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ‬
‫ﺑﻪ ﺳﻮﺩ ﺍﺭﺗﺠﺎﻉ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﻣﺜﻠﻪ ﮔﺸﺖ‪ .‬ﻭﻟﻲ ﻃﻲ ﺳﺎﻝﻫﺎﻱ ‪ ۲۹ – ۳۲‬ﻣﻮﺝ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺑﺎﺭ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻣﻠﻲ ﺩﺭ‬
‫ﺑﺮﺍﺑﺮ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﻭ ﻓﺌﻮﺩﺍﻟﻴﺰﻡ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺍﺳﺎﺳﺎ ﺟﻨﺒﻪﻱ ﺿﺪﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﻃﻲ ﺁﻥ ﺟﻨﺒﺶ ﮐﺎﺭﮔﺮﻱ‬
‫ﮐﻪ ﺳﺮﮐﻮﺏ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ‪ ،‬ﻣﺠﺪﺩﺍ ﻧﻀﺞ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺍﺭﺗﺠﺎﻉ ﻭ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺖﻫﺎ ﻓﻘﻂ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺳﺮﮐﻮﺑﻲ ﮐﺎﻣﻞ ﺍﻳﻦ ﺟﻨﺒﺶ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺗﻮﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﺧﻴﺎﻝ ﺭﺍﺣﺖ ﺣﺮﮐﺘﻲ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺩﺭ‬
‫ﺷﻬﺮﻳﻮﺭ ‪ ۲۰‬ﻗﻄﻊ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﺍﺯ ﺳﺮ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺟﻨﺒﻪ ﺑﻮﺭﻭﮐﺮﺍﺕ ﻭ ﺗﺠﺎﺭﻱ ﺑﺎ ﺧﻄﺮ ﻧﺎﺑﻮﺩﻱ‬
‫ﺭﻭﺑﺮﻭ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﭘﺲ ﺑﻪ ﺭﺷﺪ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺩﺍﺩ‪ .‬ﻃﻲ ﺳﺎﻝﻫﺎﻱ‪ ۳۲-۴۰‬ﻗﺸﺮﻫﺎﻱ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ‬
‫ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﻗﺸﺮ ﺑﻮﺭﻭﮐﺮﺍﺕ ﺍﻥ ﺭﺷﺪ ﮐﺮﺩ ﻭ ﻫﻤﺎﻥ ﻃﻮﺭ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻣﻠﻲ ﺭﺍ ﮐﺎﻧﺎﻟﻴﺰﻩ ﮐﺮﺩ ﻭ‬
‫ﻓﺌﻮﺩﺍﻟﻴﺴﻢ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﺒﺎﺭﺯﻩ ﻃﻠﺒﻴﺪ‪ .‬ﻃﻲ ﺩﻫﻪ ﺍﺧﻴﺮ ﻫﻤﻪ ﻗﺸﺮﻫﺎﻱ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﻗﺸﺮ ﺑﻮﺭﻭﮐﺮﺍﺕ ﺁﻥ ﺭﺷﺪ‬
‫ﺑﻲﺳﺎﺑﻘﻪﺍﻱ ﮐﺮﺩ‪ .‬ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﺣﺎﺿﺮ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎﺕ ﺍﻳﻦ ﻗﺸﺮ ﺩﺭ ﭘﺪﻳﺪﻩﻫﺎﻱ ﺯﻳﺮ ﻧﻬﻔﺘﻪ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪﻩﻫﺎ ﺑﺎ‬
‫ﺍﺑﻌﺎﺩ ﮐﻮﭼﮏ ﺗﺮ ﻭ ﺷﻴﻮﻩ ﮐﻬﻨﻪﺗﺮ ﻗﺒﻼ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﻩ ‪ ۲۰‬ﺳﺎﻟﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ‪.‬‬
‫ﺍﮐﻨﻮﻥ ﻧﻴﺰ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﻣﺸﺨﺺﺗﺮﻳﻦ ﭼﻬﺮﻩ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺑﻮﺭﻭﮐﺮﺍﺕ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﮐﺎﺳﺖ ﻋﺎﻟﻲ ﺍﺩﺍﺭﻱ ﻭ ﻧﻈﺎﻣﻲ‪ ،‬ﻗﺸﺮ‬
‫ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺑﻮﺭﻭﮐﺮﺍﺕ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﻣﯽ ﺁﻭﺭﺩ‪ .‬ﺳﻠﻄﻪﻱ ﺷﺎﻩ ﻭ ﺩﺭﺑﺎﺭﻳﺎﻥ ﺑﺮ ﺩﻭﻟﺖ‪ ،‬ﺭﮊﻳﻢ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺗﻤﺮﮐﺰ ﻭ ﻳﮏﭘﺎﺭﭼﮕﻲ‬
‫ﺑﻲﺳﺎﺑﻘﻪﺍﻱ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﺍﺭ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺳﻬﻢﺑﻨﺪﻱ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﻭ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﻧﻔﻮﺫ ﺍﻧﻬﺎ ﻋﻤﺪﺗﺎ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﺍﻧﺠﺎﻡ‬
‫ﻣﻲﭘﺬﻳﺮﺩ‪ .‬ﻫﻴﭻ ﻃﺮﺡ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻭ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ ﺑﺪﻭﻥ ﺟﻠﺐ ﻧﻈﺮ ﺷﺎﻩ ﺍﺟﺮﺍ ﻧﻤﻲﺷﻮﺩ‪ ،‬ﮐﻠﻴﻪ ﺍﻣﺘﻴﺎﺯﺍﺕ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﺷﺎﻩ‬
‫ﺍﻋﻄﺎﺀ ﻣﻲﺷﻮﺩ‪.‬‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻣﻠﮏ ﺷﺨﺼﻲ ﺷﺎﻩ ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﮔﺮﺩﺩ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﻲﺳﺎﺑﻘﻪ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺯﻳﺮ ﺭﺍ ﺑﻪ‬
‫ﻭﺟﻮﺩ ﻣﯽ ﺁﻭﺭﺩ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺑﻮﺭﻭﮐﺮﺍﺕ ﺩﺭ ﭘﺮﻭﺳﻪﻫﺎﻱ ﺯﻳﺮ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﻭ ﻧﻘﺶ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭﻱ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ‬
‫ﻧﺸﺎﻥ ﻣﻲﺩﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ ﴾۱‬ﻭﺍﮔﺬﺍﺭﻱ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻫﻨﮕﻔﺖ ﻧﻔﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﺗﺮﺍﺳﺖﻫﺎﻱ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﻭ ﺍﻓﺰﻭﺩﻥ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﮔﺎﺯ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺯﻳﺮﺯﻣﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﺍﻥ‬
‫ﮐﻪ ﺍﺑﻌﺎﺩ ﺍﺳﺘﺜﻤﺎﺭ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺭﺍ ﺑﻲﺍﻧﺪﺍﺯﻩ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﺩﺍﺩﻩ ﺭﻗﻢ ﺯﻳﺮ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺘﺜﻤﺎﺭ ﺑﻲﺳﺎﺑﻘﻪ ﺭﺍ ﺭﻭﺷﻦ ﻣﻲﮐﻨﺪ‪ .‬ﻃﻲ ﭼﻬﻞ ﺳﺎﻝ‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺷﺮﮐﺖ ﺑﺮﻳﺘﻴﺶ ﭘﺘﺮﻭﻟﻴﻮﻡ ﴿‪ ،﴾B.P‬ﮐﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﻔﺖ ‪ ۳۲۶‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺗﻦ ﺑﻮﺩ‪﴿ .‬ﺍﺯ ﺳﺎﻝ ‪ ۱۹۱۲‬ﺗﺎ ‪ ﴾۱۹۵۱‬ﺍﻳﻦ ﺭﻗﻢ ﺩﺭ‬
‫ﺣﺎﻝ ﺣﺎﺿﺮ ﺧﻮﺩ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﻔﺖ ﻳﮏ ﺳﺎﻝ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٢٤‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫‪ ﴾۲‬ﻓﺮﺍﻫﻢ ﮐﺮﺩﻥ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﺍﺗﻲ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﺩﺭ ﺩﻳﮕﺮ ﺭﺷﺘﻪﻫﺎﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ‪ ،‬ﻣﻌﺪﻧﻲ‪ ،‬ﮐﺸﺎﻭﺭﺯﻱ‪ ،‬ﻭ‬
‫ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﮐﻠﻴﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺍﻭﻟﻴﻪ ﻭ ﻧﻴﺮﻭﻱ ﮐﺎﺭ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﻌﺮﺽ ﻏﺎﺭﺕ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺖﻫﺎ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻲ ﺩﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ ﴾۳‬ﺍﻧﻮﺍﻉ ﺳﻮﺀﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺩﺭﺁﻣﺪﻫﺎﻱ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﴿ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﻧﻔﺖ﴾ ﻣﺜﻞ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺣﻘﻮﻕﻫﺎﻱ ﮔﺰﺍﻑ‪ ،‬ﺭﺷﻮﻩ ﺍﺯ‬
‫ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻭ ﺩﺍﺧﻠﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﺪﺭ ﺩﺍﺩﻥ ﺛﺮﻭﺕ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺩﺭ ﻃﺮﺡﻫﺎﻱ ﺟﺎﻩﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﻣﺜﻞ ﺗﺎﺝﮔﺬﺍﺭﻱ ﻭ ﺟﺸﻦﻫﺎﻱ‬
‫ﺩﻭ ﻫﺰﺍﺭ ﻭ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﺳﺎﻟﻪ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﻦ ﮐﺎﺥﻫﺎ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻥﻫﺎﻱ ﺧﺼﻮﺻﻲ‪ ،‬ﻳﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪﺍﻱ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺳﻮﺀﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻣﺎﺟﺮﺍﻱ ﻓﺮﻭﺵ‬
‫ﮐﺎﺥ ﺳﻌﺪﺁﺑﺎﺩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺍﺑﻌﺎﺩ ﺳﻮﺀﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺭﺍ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﻲﺩﻫﺪ‪ .‬ﺷﺎﻩ ﺑﻪ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﻋﻼﻡ ﮐﺮﺩ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺷﺎﻩ‬
‫ﻣﻤﻠﮑﺖ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺩﺭ ﺧﺎﻧﻪﻱ ﺷﺨﺼﻲ ﺧﻮﺩ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﺑﮑﻨﺪ‪ .‬ﺩﻭﻟﺖ ﺍﻳﻦ ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﺭﺍ ﮐﺎﻣﻼ ﻣﻌﻘﻮﻻﻧﻪ ﻳﺎﻓﺖ ﻭ ﺷﺮﻭﻉ ﺑﻪ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻥ ﮐﺎﺥ ﺻﺎﺣﺒﻘﺮﺍﻧﻴﻪ ﮐﺮﺩ‪ ،‬ﺍﻳﻦ ﮐﺎﺥ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ‪ ۱۰۰‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﺮﺩﺍﺷﺖ‪ ،‬ﺷﺎﻩ ﺑﻪ ﮐﺎﺥ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻳﮏ ﻣﺎﻟﮏ ﮐﺎﺥ ﺳﻌﺪﺁﺑﺎﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﻌﺮﺽ ﻓﺮﻭﺵ ﮔﺬﺍﺷﺖ‪ .‬ﺷﺮﮐﺖ ﻣﻠﻲ ﻧﻔﺖ ﮐﺎﺥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﺒﻠﻎ ﺩﻭﻳﺴﺖ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ‬
‫ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺧﺮﻳﺪ ﻭ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻣﺪﺗﻲ ﺑﻪ ﻭﺍﻻﺣﻀﺮﺕ ﻭﻟﻴﻌﻬﺪ ﺗﻘﺪﻳﻢ ﮐﺮﺩ! ﺍﻳﻦ ﺳﻮﺀﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩﻫﺎ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺷﺎﻩ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﻧﻤﻲﺷﻮﺩ‪ ،‬ﻫﺮ‬
‫ﺭﺟﻞ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻭ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﺑﻪ ﻓﺮﺍﺧﻮﺭ ﺣﺎﻝ ﺧﻮﺩ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺭﺍ ﻏﺎﺭﺕ ﻣﻲﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ﴾۴‬ﻗﺸﺮ ﺑﻮﺭﻭﮐﺮﺍﺕ ﴿ﻭ ﺩﺭ ﺭﺍﺱ ﺁﻥ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﻭ ﺷﺎﻩ﴾ ﻣﺮﻏﻮﺏﺗﺮﻳﻦ ﺍﺭﺍﺿﻲ ﮐﺸﺎﻭﺭﺯﻱ ﺭﺍ ﺗﺼﺎﺣﺐ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﻣﺰﺍﺭﻉ ﻭﺳﻴﻊ‬
‫ﻣﮑﺎﻧﻴﺰﻩ )ﻳﺎ ﻧﻴﻤﻪﻣﮑﺎﻧﻴﺰﻩ( ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ‪ .‬ﺩﺷﺖ ﮔﺮﮔﺎﻥ‪ ،‬ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻥ‪ ،‬ﺩﺷﺖﻣﻐﺎﻥ ﻭ‬
‫ﺍﺭﺍﺿﻲ ﺯﻳﺮ ﺳﺪﻫﺎ ﻋﻤﺪﺗﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﺍﻳﻦ ﻗﺸﺮ ﺗﺼﺎﺣﺐ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﺩﺍﺭﻩ ﺍﻳﻦ ﻣﺰﺍﺭﻉ ﺍﺯ ﺍﻣﮑﺎﻧﺎﺕ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﻭ ﮔﺎﻩ ﺍﺭﺗﺸﻲ‬
‫ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻣﻲﺷﻮﺩ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺳﻮﺀﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩﻫﺎ ﺩﺭ ﺍﺷﮑﺎﻝ ﺯﻳﺮ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﻲﺧﻮﺭﺩ‪.‬‬
‫ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﻣﺎﺷﻴﻦﺍﻻﺕ ﺩﻭﻟﺘﻲ‪ ،‬ﻣﺘﺨﺼﺼﻴﻦ ﻓﻨﻲ ﺧﺎﺭﺟﻲ‪ ،‬ﻧﻴﺮﻭﻱ ﮐﺎﺭ ﺩﻭﻟﺘﻲ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺍﺯ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥﻫﺎﻱ ﺩﻭﻟﺘﻲ‬
‫ﺩﺭ ﻧﺮﺥ ﮔﺬﺍﺭﻱ ﻣﺤﺼﻮﻻﺕ‪ ،‬ﮐﻨﺘﺮﻝ ﻭﺍﺭﺩﺍﺕ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻭ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺳﻬﻤﻴﻪ ﺻﺎﺩﺭﺍﺗﻲ‪ ،‬ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻣﺤﺼﻮﻻﺕ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ‬
‫ﺭﻭﺳﺘﺎﺋﻴﺎﻥ ﴿ﻣﺜﻼ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺑﺬﺭ ﺍﺻﻼﺡ ﺷﺪﻩ ﻭ ﻣﺮﻏﻮﺏ﴾ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻣﻲﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ﴾۵‬ﺳﻬﻴﻢ ﺷﺪﻥ ﺩﺭ ﺻﻨﺎﻳﻊ‪ ،‬ﺍﻏﻠﺐ ﺑﻮﺩﻥ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﺣﻖﺍﻟﺴﻬﻢ ﻻﺯﻡ ﻭ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻭ ﺑﻪ ﺟﺎﻱ ﺁﻥ ﺍﺯ ﻧﻔﻮﺫ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻭ ﺍﺩﺍﺭﻱ‬
‫ﺧﻮﺩ ﺑﺮﺍﻱ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺍﺯ ﺍﻥ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻣﻲﮐﻨﻨﺪ ﺩﺭ ﺍﻏﻠﺐ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻣﻮﻧﺘﺎﮊ ﭘﺮﺳﻮﺩ ﻣﺜﻞ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻧﺎﺳﻴﻮﻧﺎﻝ‪ ،‬ﺩﺭﺑﺎﺭ ﻭ ﺷﺨﺺ‬
‫ﺷﺎﻩ ﺍﺯ ﻫﻤﻴﻦ ﺭﺍﻩ ﺳﻬﻢ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ‪ .‬ﺍﻏﻠﺐ ﮔﺮﻭﻩﻫﺎﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺑﻪ ﻧﺤﻮﻱ ﺑﺎ ﮐﺎﺭﻣﻨﺪﺍﻥ ﻋﺎﻟﻲﺭﺗﺒﻪ‬
‫ﺩﻭﻟﺖ ﻭ ﮔﺎﻩ ﺍﺭﺗﺶ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺑﻪ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻭ ﻧﻔﻮﺫ ﺁﻥ ﻫﺎ ﺍﺣﺘﻴﺎﺝ ﺩﺍﺭﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ ﴾۶‬ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺍﻋﺘﺒﺎﺭﺍﺕ ﻭﺍﻡﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﺩﺭ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻭ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﻲ ﻭ ﮐﺸﺎﻭﺭﺯﻱ ﺑﻪ ﺳﻮﺩ ﺷﺨﺺ ﺧﻮﺩ‪ ،‬ﺍﺯ ﻭﺍﻡﻫﺎﻱ‬
‫ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﻳﺎ ﺑﺎﻧﮑﻲ ﻧﻴﺰ ﻋﻴﻨﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﺳﻮﺀﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩﻫﺎﺋﻲ ﻣﻲﺷﻮﺩ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮ ﺁﻧﻘﺪﺭ ﺩﺭ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺭﺷﺘﻪﻫﺎﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻭ‬
‫ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﻲ ﻣﺆﺛﺮ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻭﺍﺑﺴﺘﮕﯽ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺑﻪ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺑﻮﺭﻭﮐﺮﺍﺳﻲ‪ ،‬ﺍﻟﺰﺍﻡﺁﻭﺭ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ﴾۷‬ﺗﺼﻮﻳﺐ ﺍﺋﻴﻦﻧﺎﻣﻪ ﻭ ﻣﻘﺮﺭﺍﺕ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﻲ ﻭ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻭ ﻭﺿﻊ ﻣﻘﺮﺭﺍﺕ ﺑﻪ ﺳﻮﺩ ﺧﻮﺩ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺍﻳﻦ ﺳﻮﺀﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺩﺭ ﺗﻨﻈﻴﻢ‬
‫ﺳﻬﻤﻴﻪ ﻭﺍﺭﺩﺍﺗﻲ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﻲﺧﻮﺭﺩ‪ ،‬ﺩﺭ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮔﻤﺮﮎ ﻭ ﺳﻮﺩ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﻲ ﻧﻴﺰ ﻋﻴﻨﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﺳﻮﺀﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩﻫﺎﺋﻲ ﻣﻲﺷﻮﺩ‪ .‬ﺍﻳﻦ‬
‫ﻗﺒﻴﻞ ﺳﻮﺩﺟﻮﺋﻲﻫﺎ ﺑﻪ ﺣﺪﻱ ﺩﺭ ﺳﻮﺩ ﻭ ﺯﻳﺎﻥ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻭ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﻲ ﻣﺆﺛﺮ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻭﺍﺑﺴﺘﮕﯽ ﺍﻳﻦ ﺭﺷﺘﻪﻫﺎ ﺭﺍ‬
‫ﺑﺎ ﻣﻘﺎﻣﺎﺕ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﻭ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﺍﻟﺰﺍﻡﺍﻭﺭ ﻣﻲﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪٢٥‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫‪ ﴾۸‬ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺣﻖ ﺩﻻﻟﻲ ﻭ ﺭﺷﻮﻩ ﺩﺭ ﻣﻮﻗﻊ ﺍﻧﻌﻘﺎﺩ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻭ ﺩﺭ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻃﺮﺡﻫﺎﻱ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ ﻭ ﺻﻨﻌﺘﻲ‪،‬‬
‫ﻓﺮﻭﺧﺘﻦ ﭘﺴﺖﻫﺎﻱ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﻭ ﺍﻧﻮﺍﻉ ﺭﺷﻮﻩﻫﺎ‪ ،‬ﺣﻴﻒ ﻭ ﻣﻴﻞﻫﺎ‪.‬‬
‫‪ ﴾۹‬ﺳﻮﺀﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎ ﻭ ﺑﻨﮕﺎﻩﻫﺎﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻭ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﻲ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﮐﻪ ﺭﺷﺘﻪﻫﺎﻱ ﻣﻬﻤﻲ ﻣﺜﻞ ﺫﻭﺏ‬
‫ﺁﻫﻦ‪ ،‬ﻣﺎﺷﻴﻦﺳﺎﺯﻱ‪ ،‬ﺩﺧﺎﻧﻴﺎﺕ‪ ،‬ﺁﺏ ﻭ ﺑﺮﻕ ﻭ ﺗﻠﻔﻦ‪ ،‬ﺭﺍﻩ ﺁﻫﻦ‪ ،‬ﺷﺮﮐﺖ ﻭﺍﺣﺪ ﺍﺗﻮﺑﻮﺱﺭﺍﻧﻲ‪ ،‬ﺷﻴﻼﺕ ﻭ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺁﻥ ﻫﺎ‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﺩﺍﺭﻩ ﻣﻲﺷﻮﺩ‪ .‬ﻗﺸﺮ ﺑﻮﺭﻭﮐﺮﺍﺕ‪ ،‬ﺍﻣﮑﺎﻥ ﻭﺳﻴﻊ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﺳﺘﺜﻤﺎﺭ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻭ ﻧﻴﺮﻭﻱ ﮐﺎﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺩﺭ‬
‫ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﺩﺍﺭﺩ‪ .‬ﺳﻮﺀﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺁﺑﺮﻭﻣﻨﺪﺍﻧﻪ ﺑﺮ ﻏﺎﺭﺕ ﻭ ﺳﻮﺀﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺭﺷﺘﻪﻫﺎﻱ ﺗﻮﻟﻴﺪﻱ ﻭ‬
‫ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﻲ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺪﻳﺪﻩﻱ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺍﻳﻦ ﺑﻨﮕﺎﻩﻫﺎﺳﺖ‪ .‬ﻭ ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﻣﻘﺎﻣﺎﺕ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﻭ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﴿ﮐﻪ ﻧﻈﺎﻣﻲﻫﺎ ﮐﻠﻴﻪ ﺑﻨﮕﺎﻩﻫﺎﻱ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻭ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺍﺭﺗﺶ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﺩﺍﺭﻧﺪ﴾ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺑﻨﮕﺎﻩﻫﺎ ﻗﺎﻧﻮﻧﺎ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻭ ﺩﺭﺁﻣﺪﻫﺎﻱ ﻫﻨﮕﻔﺖ ﺩﺍﺭﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺩﺭ ﻋﻤﻞ‬
‫ﺍﻳﻦ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﭼﻨﺪ ﺩﺭﺻﺪ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺍﻧﻬﺎ ﻧﻤﻲﺷﻮﺩ ﺩﺭ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﺍﻳﻦ ﺑﺤﺚ ﻳﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺳﻮﺀﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﴿ﺑﻪ‬
‫ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺑﻮﺭﻭﮐﺮﺍﺕ ﺍﻳﺮﺍﻥ﴾ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺍﺭﺍﺿﻲ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲﺭﺳﺎﻧﻴﻢ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ ﺷﺎﻩ ﭘﺲ‬
‫ﺍﺯ ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ ﺍﻣﻼﮎ ﻏﺼﺒﻲ ﭘﺪﺭﺵ ﺑﻪ ﺍﻭ‪ ،‬ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﻪ ﻓﺮﻭﺵ ﻭ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺍﺭﺍﺿﻲ ﮔﺮﻓﺖ ﻣﻼﮎ ﻗﻴﻤﺖﮔﺬﺍﺭﻱ ﺭﺍ ﺑﻪ‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺯﻳﺮ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩ‪ ،‬ﻗﻴﻤﺖ ﻫﺮ ﺭﻭﺳﺘﺎ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺩﻩ ﺳﺎﻝ ﻋﺎﻳﺪﻱ ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ ﺍﻥ ‪ ٪۲۰‬ﺗﺨﻔﻴﻒ ﺑﺮﺍﻱ ﺭﻋﺎﻳﺎﻱ ﻫﺮ ﺭﻭﺳﺘﺎ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﻋﺎﻳﺪﻱ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺍﺯ ﺩﻓﺎﺗﺮ ﺍﺩﺍﺭﻩ ﺍﻣﻼﮎ ﺍﺳﺘﺨﺮﺍﺝ ﺷﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻗﻴﻤﺖﻫﺎ ﺭﺍ ﺩﻫﻘﺎﻧﺎﻥ ﺑﺎﻳﺪ ‪ ۲۵‬ﺳﺎﻟﻪ ﻣﻲﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎﻩ ﺑﺮﺍﻱ ﻧﻘﺪ ﮐﺮﺩﻥ ﻣﻄﺎﻟﺒﺎﺕ ﺧﻮﺩ ﺑﺎﻧﮏ ﻋﻤﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺩﺍﺩ‪ .‬ﺍﺳﻨﺎﺩ ﻣﻄﺎﻟﺒﺎﺕ ﺭﺍ ﻧﻘﺪ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﺑﻌﺪ ﺧﻮﺩ ﺍﺯ ﺭﻋﺎﻳﺎ ﺑﻪ‬
‫ﺍﻗﺴﺎﻁ ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻭﻟﻲ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ ﺍﺻﻼﺣﺎﺕ ﺍﺭﺿﻲ ﻣﻄﺮﺡ ﺷﺪ ﻗﻴﻤﺖ ﻫﺮ ﺭﻭﺳﺘﺎ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻣﺎﻟﻴﺎﺕ ﺩﻩ ﺳﺎﻝ ﻫﺮ ﺭﻭﺳﺘﺎ‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪ‪ ،‬ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻲﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﻣﻲﺩﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ﻣﺎﻟﮑﺎﻥ ﺍﺯ ﺯﻳﺮ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﻣﺎﻟﻴﺎﺕ ﻓﺮﺍﺭ ﻣﻲﮐﺮﺩﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻬﻲ ﺍﺳﺖ ﺍﮔﺮ ﭘﺎﻱ‬
‫ﺍﺭﺍﺿﻲ ﺷﺎﻩ ﻭ ﭼﻨﺪ ﺗﻦ ﺩﺭﺑﺎﺭﻱ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﺍﺭﺍﺿﻲ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻓﺮﻭﺧﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﴿ﻣﺜﻞ ﺍﻋﻠﻢ﴾ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺑﻮﺩ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﻼﮎ ﺑﺮﺍﻱ‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻗﻴﻤﺖ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻧﻤﻲﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻗﻴﻤﺖ ﻫﺮ ﺩﻩ ﺷﺨﺼﻲ ﺷﺎﻩ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﺩﻩ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻗﻴﻤﺖ ﺩﻫﺎﺕ ﺩﻳﮕﺮ‬
‫ﻣﺎﻟﮑﺎﻥ ﻓﺮﻭﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﻳﻦﻫﺎ ﻃﺮﻕ ﻭ ﻭﺳﺎﻳﻠﻲ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺸﺮ ﺑﻮﺭﻭﮐﺮﺍﺕ ﺑﻪ ﻭﺳﻴﻠﻪﻱ ﺁﻥ ﺗﻮﺩﻩ ﻭ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺭﺍ‬
‫ﺍﺳﺘﺜﻤﺎﺭ ﻣﻲﮐﻨﺪ‪ .‬ﺍﮔﺮ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺭﺍ ﻃﺒﻘﻪﺍﻱ ﺑﺪﺍﻧﻴﻢ ﮐﻪ‪ ،‬ﻭﺳﺎﺋﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﺧﻮﺩ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﻭ ﺑﺨﺶ‬
‫ﻣﻬﻤﻲ ﺍﺯ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﻣﺘﺮﺍﮐﻢ ﻣﻲﺳﺎﺯﺩ‪ ،‬ﺩﺭﺑﺎﺭ ﻭ ﻣﻘﺎﻣﺎﺕ ﻋﺎﻟﻲ ﺍﺩﺍﺭﻱ ﻭ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫ﻭﺍﺟﺪ ﺍﻳﻦ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎﺕ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺍﮔﺮ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ‪ ،‬ﺩﺭ ﻭﺍﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﺎ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﺍﺕ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﭘﺮ‬
‫ﮐﺮﺩﻥ ﺟﻴﺐ ﺧﻮﺩ‪ ،‬ﺧﺰﺍﻧﻪ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺖﻫﺎ ﺭﺍ ﺍﻧﺒﺎﺷﺘﻪ ﻣﻲﮐﻨﺪ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺑﻮﺭﻭﮐﺮﺍﺕ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭﺍﺟﺪ ﺍﻳﻦ ﻭﻳﮋﮔﻲ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎ‬
‫ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﺍﺩﻳﻢ ﮐﻪ ﻭﺳﺎﺋﻞ ﻭ ﺭﺍﻩﻫﺎﺋﻲ ﮐﻪ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺑﻮﺭﻭﮐﺮﺍﺕ ﺑﻪ ﻭﺳﻴﻠﻪﻱ ﺁﻥ ﻫﺎ ﺗﻮﺩﻩﻫﺎ ﻭ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺭﺍ‬
‫ﺍﺳﺘﺜﻤﺎﺭ ﻣﻲﮐﻨﺪ ﮐﺪﺍﻡ ﺍﺳﺖ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﺍﺩﻳﻢ ﮐﻪ ﺩﺭ ﮐﺠﺎ ﺍﻳﻦ ﻗﺸﺮ ﺑﺎ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺖﻫﺎ ﻭﺍﺑﺴﺘﮕﯽ ﺩﺍﺭﺩ‪ .‬ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺍﻳﻦ‬
‫ﻗﺸﺮ ﺑﺎ ﺩﻳﮕﺮ ﻗﺸﺮﻫﺎﻱ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﺁﻥ ﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺷﻤﺎﺭ ﻣﻲﺭﻭﺩ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﻣﻌﻴﻦ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ‬
‫ﻫﻤﻪ ﺍﻳﻦ ﻫﺎ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺍﻳﻦ ﺗﺼﻮﺭ ﺭﺍ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ ﮐﻪ ﻫﻴﭻ ﺗﻀﺎﺩﻱ ﺑﻴﻦ ﺍﻳﻦ ﻗﺸﺮ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎ ﺩﻳﮕﺮ ﻗﺸﺮﻫﺎ ﻭ ﻳﺎ‬
‫ﺑﺎ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺖﻫﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﻧﺪﺍﺭﺩ‪ .‬ﺍﺯ ﺁﻥ ﺟﺎﮐﻪ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺑﻮﺭﻭﮐﺮﺍﺕ ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﻣﺼﺎﻟﺢ ﻭ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻋﺎﻡ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ‬
‫ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺧﺎﺻﻲ ﻧﻴﺰ ﺩﺍﺭﺩ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻭﻳﮋﮔﻲ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪﻱ ﺁﻥ ﻳﻌﻨﻲ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺍﺩﺍﺭﻱ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﻭ ﺑﻨﮕﺎﻩﻫﺎ ﻭ ﻣﻨﺎﺑﻊ‬
‫ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﻣﻲﺷﻮﺩ‪ ،‬ﺍﻳﻦ ﻗﺸﺮ ﺩﺭ ﻣﻮﺍﺭﺩﻱ ﺑﺎ ﺩﻳﮕﺮ ﻗﺸﺮﻫﺎ ﺗﻀﺎﺩ ﭘﻴﺪﺍ ﻣﻲﮐﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻲﮐﻪ ﺍﺳﺎﺳﺎ ﻣﺘﮑﻲ ﻭ‬

‫‪٢٦‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺖﻫﺎ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺟﻠﺐ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻭ ﺗﺤﮑﻴﻢ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺧﻮﺩ ﺑﺎ ﺁﻥ ﻫﺎ ﭼﮏ ﻭ ﭼﺎﻧﻪ ﻣﻲﺯﻧﺪ ﻭ‬
‫ﺳﻌﻲ ﻣﻲﮐﻨﺪ ﺍﺯ ﺗﻀﺎﺩﻫﺎﻱ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﻭ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﮐﻠﻲﺗﺮ ﺍﺯ ﺗﻀﺎﺩﻫﺎﻱ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺩﺭ ﺭﺍﻩ ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺧﻮﺩ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ‬
‫ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﻀﺎﺩﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻀﺎﺩﻫﺎﻱ ﻓﺮﻋﻲ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﺭ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﻘﺶ ﻋﻤﺪﻩﺍﻱ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ ﻭ‬
‫ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺁﻥ ﻫﺎ ﭘﺮ ﺑﻬﺎ ﺩﺍﺩ ﻭ ﺟﻨﺒﺶ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺑﻴﺮﺍﻫﻪ ﮐﺸﺎﻧﻴﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺗﺠﺎﺭﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ‬

‫ﺍﻭﻟﻴﻦ ﺻﻮﺭﺕ ﭘﻴﺪﺍﻳﺶ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺟﺪﻳﺪ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ‪ ،‬ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺗﺠﺎﺭﻱ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻬﻦ ﮐﻪ ﻃﻲ ﻗﺮﻥﻫﺎ ﺩﺭ ﺑﻄﻦ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻓﺌﻮﺩﺍﻟﻲ ﺯﻳﺴﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﻧﻴﺰ ﺍﺳﺎﺳﺎ ﺟﻨﺒﻪ ﺗﺠﺎﺭﻱ ﺩﺍﺷﺖ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻣﺘﮑﻲ ﺑﻪ ﻧﻈﺎﻡ ﺻﻨﻔﻲ ﭘﻴﺸﻪﻭﺭﺍﻥ ﺑﻮﺩ‪،‬‬
‫ﮐﺎﻻﻫﺎﺋﻲ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻗﺪﻳﻤﻲ ﻏﻴﺮﻣﺎﺷﻴﻨﻲ ﺩﺭ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﺪ ﻭ ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﻲ ﮐﻪ ﺧﺼﻮﺻﻴﺖ ﮐﺎﻻﺋﻲ‬
‫ﮐﺴﺐ ﮐﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ ﺍﻳﻦ ﺻﻨﻒ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻥ ﺑﻪ ﺑﺎﺯﺍﺭﻫﺎﻱ ﻓﺮﻭﺵ ﺣﻤﻞ ﻣﻲﺷﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺷﻬﺮﻫﺎﻱ ﺑﺰﺭﮒ ﻋﻬﺪ ﻓﺌﻮﺩﺍﻟﻴﺴﻢ‬
‫ﺑﻪ ﻓﺮﻭﺵ ﻣﻲﺭﺳﻴﺪ‪ .‬ﻓﺌﻮﺩﺍﻝﻫﺎ‪ ،‬ﺍﻣﺮﺍﻱ ﻟﺸﮕﺮﻱ‪ ،‬ﺭﺟﺎﻝ ﺩﻳﻮﺍﻧﻲ ﻭ ﻗﺸﺮﻫﺎﻱ ﻣﺮﻓﻪ ﺷﻬﺮﻱ‪ ،‬ﺑﺎﺯﺍﺭ ﻣﺤﺪﻭﺩ ﺍﻳﻦ ﻗﺸﺮ‬
‫ﺗﺠﺎﺭﺕﭘﻴﺸﻪ ﺭﺍ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﻲﺩﺍﺩﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺍﺯ ﻗﺮﻭﻥ ﺟﺪﻳﺪ ﺩﺭ ﻋﻬﺪ ﺻﻔﻮﻳﺎﻥ‪ ،‬ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻬﻦ ﺑﻪ ﺭﺷﺪ ﺑﻲﺳﺎﺑﻘﻪﺍﻱ ﻧﺎﺋﻞ ﺍﻣﺪ‪ .‬ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﺻﻔﻮﻳﺎﻥ ﻭ‬
‫ﮐﺎﻫﺶ ﺟﻨﮓﻫﺎﻱ ﻗﺒﻴﻠﻪﺍﻱ ﺑﻪ ﮔﺴﺘﺮﺵ ﺷﻬﺮﻧﺸﻴﻨﻲ ﻭ ﺍﻣﺮ ﺗﺠﺎﺭﺕ ﮐﻤﮏ ﻣﺆﺛﺮ ﮐﺮﺩﻩ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﺎﺭﮔﺎﻫﻲ ﺭﺍ ﺭﺷﺪ ﺩﺍﺩ‪ .‬ﺩﺭ‬
‫ﺍﻳﻦ ﺩﻭﺭﻩ ﺑﺎﺯﺍﺭﻫﺎﻱ ﺑﺰﺭﮔﻲ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﺩﻩﻫﺎ ﻭ ﺻﺪﻫﺎ ﮐﺎﺭﻭﺍﻧﺴﺮﺍﻱ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻣﺪ‪ .‬ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﻋﻤﺪﻩ ﺍﻳﻦ ﺩﻭﺭﻩ‬
‫ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺑﻮﺩ ﺍﺯ‪ :‬ﺍﻧﻮﺍﻉ ﭘﺎﺭﭼﻪﻫﺎﻱ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﻭ ﻣﺠﻠﻞ ﻣﺜﻞ ﺷﺎﻝ ﻭ ﺗﺮﻣﻪ ﻭ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺁﻥ ﻫﺎ‪ ،‬ﻇﺮﻭﻑ ﻭ ﺍﺷﻴﺎﺀ ﻓﻠﺰﻱ‪،‬‬
‫ﺍﺩﻭﻳﻪﺟﺎﺕ‪ ...،‬ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺗﺰﻳﻴﻦ ﺩﺳﺘﻲ ﮐﻪ ﺟﻨﺒﻪ ﻫﻨﺮﻱ ﺩﺍﺷﺖ‪ ،‬ﺩﺍﺭﻭﻫﺎﻱ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻭ ﻣﺤﺼﻮﻻﺕ ﻏﺬﺍﺋﻲ ﮐﺸﺎﻭﺭﺯﻱ ﻣﺜﻞ‬
‫ﺧﺸﮑﺒﺎﺭ ﴿ﻣﻐﺰ ﺑﺎﺩﺍﻡ﴾ ﻭ ﺣﺒﻮﺑﺎﺕ ﻭ ﻏﻼﺕ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺩﻭﺭﻩ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﮐﺎﺭﮔﺎﻫﻲ ﻭ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺧﺎﻧﮕﻲ ﺭﺷﺪ ﮐﺮﺩﻩ ﻧﻴﺎﺯﻫﺎﻱ‬
‫ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍﮐﺜﺮ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺧﺎﻧﮕﻲ ﺭﻓﻊ ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺭﺷﺪ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻬﻦ ﻧﺘﻮﺍﻧﺴﺖ ﭘﻮﺳﺘﻪ‬
‫ﻓﺌﻮﺩﺍﻟﻴﺴﻢ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻫﻢ ﺷﮑﺴﺘﻪ ﻭ ﺑﻪ ﺩﺭﺟﺎﺕ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻳﺎﻓﺘﻪﺗﺮ ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻭﺁﺧﺮ ﺩﻭﺭﻩ ﺻﻔﻮﻳﺎﻥ ﻣﺠﺪﺩﺍ ﺟﻨﮓﻫﺎﻱ ﺩﺍﺧﻠﻲ‬
‫ﺁﻏﺎﺯ ﺷﺪ ﻗﻴﺎﻡ ﺍﻓﻐﺎﻥﻫﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻓﺘﺢ ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ ﻣﺠﻠﻞ ﺻﻔﻮﻳﺎﻥ ﺍﻧﺠﺎﻣﻴﺪ ﺁﻏﺎﺯ ﺩﻭﺭﻩﺍﻱ ﺗﺎﺯﻩ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﺭﺷﺪ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ‬
‫ﺍﺻﻼ ﻣﺴﺎﻋﺪ ﻧﺒﻮﺩ‪ .‬ﺩﺭ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺍﻧﺤﻄﺎﻁ ﺻﻔﻮﻳﺎﻥ ﻭ ﺗﺎ ﺁﻏﺎﺯ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﮐﻪ ﺷﻬﺮﻧﺸﻴﻨﻲ ﺩﺭ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺟﻨﺒﺶﻫﺎﻱ ﻋﺸﺎﻳﺮﻱ‬
‫ﻭ ﺟﺎﺑﺠﺎ ﺷﺪﻥ ﺍﻳﻼﺕ ﻭ ﻋﺸﺎﻳﺮ ﴿ﮐﻪ ﺍﺯ ﺍﺳﺎﺳﻲﺗﺮﻳﻦ ﻋﻠﻞ ﻋﻘﺐﻣﺎﻧﺪﮔﻲ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﺷﻤﺎﺭ ﻣﻲﺭﻭﺩ﴾ ﺩﭼﺎﺭ ﺿﺎﻳﻌﻪ‬
‫ﺷﺪﻩ ﻭ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻗﺪﻳﻤﻲ ﻧﻴﺰ ﺩﺳﺖ ﺑﻪ ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻲ ﺯﺩﻩ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﻳﮑﻲ ﺍﺯ ﺷﮑﻮﻓﺎﺗﺮﻳﻦ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺭﺷﺪ ﺧﻮﺩ‬
‫ﺭﺍ ﻣﻲﮔﺬﺭﺍﻧﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭ ﺍﺯ ﭼﻨﺪ ﺳﻮ ﻗﻠﻤﺮﻭ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻓﺌﻮﺩﺍﻟﻲ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺑﺮﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻫﻨﺪ ﺑﻪ ﺗﺼﺮﻑ‬
‫ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﻭ ﺭﻭﺳﻴﻪ ﺗﺰﺍﺭﻱ‪ ،‬ﺳﺮﺯﻣﻴﻦﻫﺎﻱ ﻣﺎﻭﺭﺍﺀ ﻗﻔﻘﺎﺯ ﻭ ﺁﺳﻴﺎﻱ ﻣﻴﺎﻧﻪ ﺭﺍ ﻓﺘﺢ ﮐﺮﺩﻩ‪ ،‬ﻃﻲ ﺩﻭ ﺩﻭﺭﻩ‬
‫ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﻣﺮﺯﻫﺎﻱ ﻓﻌﻠﻲ ﺷﻤﺎﻟﻲ ﻏﺮﺑﻲ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺗﺤﻤﻴﻞ ﮐﺮﺩ‪ .‬ﺍﻣﭙﺮﺍﻃﻮﺭﻱ ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺗﺪﺭﻳﺞ ﻗﺪﺭﺕ‬
‫ﻭﺍﻗﻌﻲ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﻣﻲﺩﺍﺩ ﻭ ﻣﻴﺪﺍﻥ ﺭﻗﺎﺑﺖﻫﺎﻱ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﻱ ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﭼﻨﻴﻦ ﺯﻣﻴﻨﻪﺍﻱ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻗﺪﻳﻤﻲ‬
‫ﻣﺠﺪﺩﺍ ﺣﺮﮐﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺁﻏﺎﺯ ﮐﺮﺩ‪ .‬ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺗﻔﺎﻭﺕ ﻋﻤﺪﻩ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻫﻤﺎﻥ ﻧﺨﺴﺖ ﺑﺎ ﺍﻭﻟﻴﻦ ﭘﺪﻳﺪﻩﻫﺎﻱ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭ ﺭﻭﺑﺮﻭ ﺷﺪ ﻭ‬
‫ﻣﺴﻴﺮ ﺗﺎﺯﻩﺍﻱ ﺩﺭ ﺗﮑﺎﻣﻠﺶ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﻣﺪ‪.‬‬

‫‪٢٧‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺟﺪﻳﺪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺑﻄﻦ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻗﺪﻳﻤﻲ ﻭ ﺍﺯ ﺑﻄﻦ ﻓﺌﻮﺩﺍﻟﻴﺴﻢ ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﻧﻴﻤﻪ ﺩﻭﻡ ﻗﺮﻥ‬
‫ﻧﻮﺯﺩﻫﻢ ﭘﺎ ﺑﻪ ﻋﺮﺻﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﮔﺬﺍﺷﺖ‪ .‬ﻭﺑﮋﮔﻲ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺳﺮﻭﮐﺎﺭ ﺩﺍﺷﺘﻦ ﺑﺎ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﺎﻥ ﺍﺭﻭﭘﺎﺋﻲ ﻭ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ‬
‫ﺍﺭﻭﭘﺎ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺟﺪﻳﺪ ﺍﺳﺎﺳﺎ ﺑﻪ ﺗﺠﺎﺭﺕ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻭ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﺍﺷﺘﻐﺎﻝ ﺩﺍﺷﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺑﺎ ﺭﻗﺎﺑﺖ‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﺎﻥ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺭﻭﺑﺮﻭ ﻣﻲﺷﺪ ﻭ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﺍﺯ ﺗﺠﺎﺭﺕ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﺤﺮﻭﻡ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻭﺭﻭﺩ‬
‫ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭ ﺑﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎﻋﺚ ﻧﺘﺎﻳﺠﻲ ﻇﺎﻫﺮﺍ ﻣﺘﻀﺎﺩ ﺷﺪ‪ .‬ﺍﺯ ﻳﮏ ﺳﻮ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﻱ ﮐﻪ ﻣﺘﮑﻲ ﺑﻪ ﺻﺪﻭﺭ ﮐﺎﻻ ﺑﻮﺩ‪،‬‬
‫ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺭﺍ ﺩﮔﺮﮔﻮﻥ ﺳﺎﺧﺖ ﻭ ﺍﻥ ﺭﺍ ﺭﺷﺪ ﻭ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺩﺍﺩ ﻭ ﺍﺯ ﺳﻮﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﺴﻴﺮ ﺭﺷﺪ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺩﮔﺮﮔﻮﻥ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻭ ﺟﻠﻮﻱ ﺭﺷﺪ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻭ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺗﺠﺎﺭﺕ ﺑﻪ ﺻﻨﻌﺖ ﺳﺪ ﮐﺮﺩ‪ .‬ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺟﺎ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺑﺮﻭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻃﻲ‬
‫ﻧﻴﻤﻪ ﺩﻭﻡ ﻗﺮﻥ ﻧﻮﺯﺩﻫﻢ ﺧﺼﻠﺖ ﺗﺠﺎﺭﻱ ﭘﻴﺪﺍ ﮐﺮﺩ‪ ،‬ﻭ ﺩﺭ ﺍﺳﺘﺎﻧﻪ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﻣﺸﺮﻭﻃﻴﺖ ﺍﺳﺎﺳﺎ ﺧﺼﻠﺖ ﺗﺠﺎﺭﻱ ﺩﺍﺷﺖ‪ ،‬ﻭﻟﻲ‬
‫ﻣﻄﻠﻘﺎ ﺗﺠﺎﺭﺕ ﭘﻴﺸﻪ ﻧﺒﻮﺩ‪ .‬ﻃﻲ ﺩﻫﻪ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﻲ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﻭ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺭﺷﺪ ﮐﺮﺩ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ‬
‫ﮐﺎﺭﮔﺎﻩﻫﺎ ﻭ ﺣﺘﻲ ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪﻫﺎﺋﻲ ﺩﺭ ﺷﻬﺮﻫﺎﻱ ﺑﺰﺭﮒ ﻣﺜﻞ ﺗﺒﺮﻳﺰ‪ ،‬ﺗﻬﺮﺍﻥ‪ ،‬ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﻭ ﻣﺸﻬﺪ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻣﺪ‪ .‬ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ‬
‫ﺗﺠﺎﺭﻱ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﺧﺮﻳﺪ ﻭ ﻓﺮﻭﺵ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﻭ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺳﻮﺩ ﻫﻨﮕﻔﺘﻲ ﺑﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ‪ ،‬ﺩﺍﺭﺍﻱ ﺍﻥ ﺑﻨﻴﻪﺍﺋﻲ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﺎﻱ ﺧﺮﻳﺪ ﺍﺭﺍﺿﻲ ﮐﺸﺎﻭﺭﺯﻱ ﻭ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪﻥ ﺑﻪ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﻣﻌﺎﺩﻥ ﺭﺍ ﺍﺳﺘﺨﺮﺍﺝ ﮐﻨﺪ ﻭ ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪﻫﺎﺋﻲ‬
‫ﺗﺎﺳﻴﺲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﭘﺪﻳﺪﻩﻫﺎﺋﻲ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻏﺎﺯ ﺭﺷﺪ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺩﺭ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﺩﻳﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﺍﻧﺪﮎ ﺍﻧﺪﮎ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫ﻣﻲﺭﻓﺖ ﮐﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﻫﻤﺎﻥﻃﻮﺭﻱ ﮐﻪ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺭﻳﺴﻨﺪﮔﻲ ﻭ ﺑﺎﻓﻨﺪﮔﻲ ﭘﺎﻳﻪ ﻭ ﺍﺳﺎﺱ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺻﻨﻌﺖ ﺩﺳﺘﻲ ﻗﺎﻟﻲﺑﺎﻓﻲ ﺍﺯ ﺭﺷﺪ ﺑﻲﺳﺎﺑﻘﻪﺍﻱ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﺍﺭ ﮔﺮﺩﻳﺪ‪ .‬ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﺎﻥ ﺗﺒﺮﻳﺰﻱ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺻﺪﻭﺭ ﻗﺎﻟﻲ ﻧﻘﺶ‬
‫ﻣﻬﻤﻲ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺩﺭ ﺷﻬﺮﻫﺎﻱ ﻣﺴﺘﻌﺪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲ ﺗﺠﺎﺭﻱ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﮐﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺻﺪﻫﺎ ﻭ ﻫﺰﺍﺭﺍﻥ ﮐﺎﺭﮔﺎﻩ ﻗﺎﻟﻲﺑﺎﻓﻲ ﺩﺍﻳﺮ ﮐﺮﺩﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺍﻓﻮﻝ ﺻﻨﻌﺖ ﺷﺎﻝﺑﺎﻓﻲ‪ ،‬ﺻﻨﻌﺖ ﻗﺎﻟﻲﺑﺎﻓﻲ ﺭﺷﺪ ﺯﻳﺎﺩﻱ ﮐﺮﺩ‪ .‬ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﮐﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻣﻲﮐﺮﺩﻧﺪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺭﺷﺘﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﮐﺮﺩﻩ ﻫﺰﺍﺭﺍﻥ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻗﺎﻟﻲﺑﺎﻓﻲ ﺭﺍ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎ ﻣﻮﺭﺩ ﺑﻬﺮﻩﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﻗﺮﺍﺭ‬
‫ﺩﺍﺩﻧﺪ﴿‪ ،﴾۱‬ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﮔﺮﺍﻥ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﺷﺎﻫﺮﮒ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﺜﻞ ﮔﻤﺮﮎﺧﺎﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺎﻧﮏﻫﺎ‪ ،‬ﺭﺍﻩﻫﺎ ﻭ ﺗﻠﮕﺮﺍﻑ ﺭﺍ ﺑﻪ‬
‫ﺍﻧﺤﺼﺎﺭ ﺧﻮﺩ ﺩﺭ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ‪ ،‬ﺩﺭﺻﺪﺩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﺭﺍ ﺩﺭﺑﺴﺖ ﺩﺭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﺧﻮﺩ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ «ﺭﮊﻱ«‬
‫ﻳﻌﻨﻲ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭ ﺗﻨﺒﺎﮐﻮ ﻭ ﺗﻮﺗﻮﻥ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺗﻮﺳﻂ ﻳﮏ ﺷﺮﮐﺖ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻲ‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﻪﻱ ﺍﻳﻦ ﺍﺷﺘﻬﺎﻱ ﺳﻴﺮﻱﻧﺎﭘﺬﻳﺮﻱ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺍﻳﻦ‬
‫ﺗﻮﺳﻌﻪﻃﻠﺒﻲ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎ ﺑﺎ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺗﺠﺎﺭﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩ ﻣﻲﮐﺮﺩ‪ .‬ﺍﺯ ﻳﮏ ﺳﻮ ﺍﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﻣﻲﺭﺍﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ‬
‫ﺳﻮﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﺟﻠﻮﻱ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺍﻥ ﺭﺍ ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺁﻏﺎﺯ ﺑﻪ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﮐﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ‬
‫ﺩﺭﺻﺪﺩ ﺑﻮﺩ ﺗﺎ ﭘﺎ ﺟﺎﻱ ﭘﺎﻱ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﺍﻥ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺑﮕﺬﺍﺭﺩ‪ .‬ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺍﻥ ﺷﺮﮐﺘﻲ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ‪﴿ ۱۹۰۶‬ﻩ‪.‬ﺝ ‪﴾۱۳۲۴‬‬
‫ﺑﺮﺍﻱ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺭﺍﻩ ﺁﻫﻦ‪ ،‬ﺟﺎﺩﻩﻫﺎﻱ ﺷﻮﺳﻪ ﺑﻴﻦ ﺗﻬﺮﺍﻥ ـ ﻣﺸﻬﺪ‪ ،‬ﻣﺸﻬﺪ ـ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ‪ ،‬ﺗﻬﺮﺍﻥ ـ ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎﻩ‪ ،‬ﺧﻮﺯﺳﺘﺎﻥ ـ‬
‫ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎﻩ ﴿ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﻧﻮﺍﺣﻲ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﺍﻣﺘﻴﺎﺯ ﺁﻥ ﺑﻪ ﺧﺎﺭﺟﻲﻫﺎ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ‪ ،‬ﻣﺜﻼ ﺍﺯ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﺑﻪ ﻣﺸﻬﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻥ﴾ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺷﺪ‪ .‬ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﺍﻥ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﺍﻳﻦ ﺷﺮﮐﺖ ﺣﺎﺟﻲ ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ‪ ،‬ﺣﺎﺟﻲ ﺍﻣﻴﻦﺍﻟﻀﺮﺏ‪ ،‬ﺣﺎﺟﻲ‬
‫ﺍﻣﻴﻦﺍﻟﺘﺠﺎﺭ ﻣﻌﺘﺒﺮﺗﺮﻳﻦ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﻫﺎﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﺍﺷﺮﺍﻑ ﻓﺌﻮﺩﺍﻟﻲ ﭼﻮﻥ ﻋﻴﻦﺍﻟﺪﻭﻟﻪ‪ ،‬ﺍﻣﻴﺮ ﺑﻬﺎﺩﺭﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺳﭙﻬﺪﺍﺭ ﻭ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ‬
‫ﺑﻮﺩﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺍﺳﺎﺳﺎ ﻧﻘﺶ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺍﺯ ﻃﺮﺡ ﻭ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺍﺟﺮﺍﻱ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪٢٨‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫ﺷﺮﮐﺎﻱ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﺣﻖ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﮑﻤﻴﻞ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺧﻮﺩ ﻭ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﮐﻤﮏ ﻓﻨﻲ ﺧﺎﺭﺟﻲﻫﺎ ﺗﺎ ‪ ۲۵٪‬ﺳﻬﺎﻡ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ‬
‫ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻭﺍﮔﺬﺍﺭ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﻇﺮﻑ ﻣﺪﺕ ‪ ۲‬ﺳﺎﻝ ﺣﺪﺍﻗﻞ ‪ ۱۰‬ﻗﻄﺎﺭ ﺭﺍﻩ ﺁﻫﻦ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ‬
‫ﺍﻧﺪﺍﺯﻧﺪ ﻭ ﻇﺮﻑ ﻣﺪﺕ ‪ ۷‬ﺳﺎﻝ ﺟﺎﺩﻩﻫﺎﻱ ﺍﺗﻮﻣﺒﻴﻞﺭﻭ ﺑﺴﺎﺯﻧﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺘﻴﺎﺯﻧﺎﻣﻪ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻃﺮﻑ ﻣﻈﻔﺮﺍﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ ﻳﮏ ﻣﺎﻩ ﻗﺒﻞ‬
‫ﺍﺯ ﺻﺪﻭﺭ ﻓﺮﻣﺎﻥ ﻣﺸﺮﻭﻃﻴﺖ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ‪ ،‬ﻫﻔﺘﺎﺩ ﻭ ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻝ ﻣﺪﺕ ﺩﺍﺷﺖ ﻧﻮﺯ ﺭﺋﻴﺲ ﮔﻤﺮﮐﺎﺕ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﮐﻪ ﺑﻠﮋﻳﮑﻲ‬
‫ﺑﻮﺩ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﺩﺍﺷﺖ ﺍﺯ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺑﻠﮋﻳﮑﻲ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻃﺮﺡ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻭﻟﻲ ﺍﺳﺎﺳﺎ ﺷﺮﮐﺖ ﭘﺎ ﻧﮕﺮﻓﺖ ﻭ «ﺳﺮﻭﺍﻥ ﮐﺮﺧﻦ«‬
‫ﺑﻠﮋﻳﮑﻲ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺭﻭﺱ ﻭ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻧﻴﺰ ﻫﻤﮑﺎﺭﻱ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻫﻢ ﺯﺩﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎﻝ ﺍﻳﻦ ﮐﻮﺷﺶﻫﺎ‬
‫ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺗﻤﺎﻳﻼﺕ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺁﻏﺎﺯ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﻣﺸﺮﻭﻃﻴﺖ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪﺩﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﮐﻪ‬
‫ﻋﻤﺪﺗﺎ ﺧﺼﻠﺖ ﺗﺠﺎﺭﻱ ﺩﺍﺭﺩ ﺩﺭ ﺍﻭﺍﻳﻞ ﻗﺮﻥ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺎ ﻓﺌﻮﺩﺍﻟﻴﺴﻢ ﻭ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭ ﺗﻀﺎﺩﻫﺎﻳﺶ ﺭﺷﺪ ﻣﻲﮐﻨﻨﺪ ﻭ ﻧﻘﺶ ﺭﻫﺒﺮﻱ‬
‫ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍ ﺩﻣﮑﺮﺍﺗﻴﮏ ﻣﺸﺮﻭﻃﻴﺖ ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ ﻣﻲﮔﻴﺮﺩ‪ .‬ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺗﺠﺎﺭﻱ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻓﻘﺪﺍﻥ ﺧﺼﻠﺖﻫﺎﻱ‬
‫ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻧﺎﺭﺳﺎﺋﻲ ﺯﻳﺎﺩﻱ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﻭﺭﺩ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺩﻳﮕﺮ ﺗﻀﺎﺩﻫﺎﻱ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺍﻧﻘﻼﺏ‬
‫ﻣﺸﺮﻭﻃﻴﺖ ﻋﻴﻨﺎ ﺗﻀﺎﺩﻫﺎﺋﻲ ﻧﺒﻮﺩ ﮐﻪ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﺩﺭ ﻣﺒﺎﺭﺯﻩ ﺑﺎ ﻓﺌﻮﺩﺍﻟﻴﺴﻢ ﺍﺯ ﺧﻮﺩ ﺍﺷﮑﺎﺭ ﮐﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ‪.‬‬
‫ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻭﻳﮋﮔﻲﻫﺎﻱ ﺍﻳﻦ ﺗﻀﺎﺩ ﺑﻪ ﺷﺮﺡ ﺯﻳﺮ ﺑﻮﺩ‪:‬‬
‫‪ ﴾۱‬ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺧﻮﺍﺳﺘﺎﺭ ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ ﺍﺯ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎﻱ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﺎﻥ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﺎﺳﻴﺲ‬
‫ﺗﺠﺎﺭﺕﺧﺎﻧﻪﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻭ ﺩﺍﺩﻥ ﺍﻣﺘﻴﺎﺯ ﺑﻪ ﺧﺎﺭﺟﻲﻫﺎ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﻮﺩ ﻭﻟﻲ ﺑﺎ ﻗﻄﻊ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎﺕ‬
‫ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﻲ ﻳﮏﺟﺎﻧﺒﻪ ﺑﺎ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﻱ ﻭ ﺣﺘﻲ ﻣﺤﺪﻭﺩ ﺷﺪﻥ ﺍﻳﻦ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎﺕ ﻣﻮﺍﻓﻖ ﻧﺒﻮﺩ ﺯﻳﺮﺍ ﺧﻮﺩ ﺍﺯ ﺭﺍﻩ ﺍﻳﻦ‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺒﺎﺕ ﺳﻮﺩ ﻫﻨﮕﻔﺘﻲ ﻣﻲﺑﺮﺩ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ ﮐﻪ ﺗﻔﺎﻭﺕ ﻗﻴﻤﺖ ﺧﺮﻳﺪ ﻭ ﻓﺮﻭﺵ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺑﺴﻴﺎﺭ‬
‫ﺯﻳﺎﺩ ﴿ﻭ ﮔﺎﻫﻲ ﭼﻨﺪ ﺑﺮﺍﺑﺮ﴾ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺣﺎﻝﺍﻧﮑﻪ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺘﻴﺎﺯ ﻭﺟﻮﺩ ﻧﺪﺍﺷﺖ‪ .‬ﺍﺯ ﻃﺮﻑ ﺩﻳﮕﺮ‬
‫ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺧﻮﺩ ﻗﺎﺩﺭ ﺑﻪ ﺍﺷﻐﺎﻝ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﻧﺒﻮﺩ ﺯﻳﺮﺍ ﻧﻘﺶ ﺗﻮﻟﻴﺪﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻧﺪﺍﺷﺖ‪.‬‬
‫‪ ﴾۲‬ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ‪ ،‬ﺧﻮﺍﺳﺘﺎﺭ ﮐﻮﺗﺎﻩ ﺷﺪﻥ ﺩﺳﺖ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺖﻫﺎ ﻭ ﻋﻮﺍﻣﻞ ﺳﺮﺳﭙﺮﺩﻩﻱ ﺁﻥ ﻫﺎ ﴿ﻣﺜﻞ ﻧﻮﺯ ﺑﻠﮋﻳﮑﻲ﴾ ﺍﺯ ﻣﺮﺍﮐﺰ‬
‫ﮐﻨﺘﺮﻝﮐﻨﻨﺪﻩﻱ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺗﺴﻠﻂ ﺧﺎﺭﺟﻴﺎﻥ ﺑﺮ ﮔﻤﺮﮐﺎﺕ‪ ،‬ﺑﺎﻧﮏﻫﺎ‪ ،‬ﺭﺍﻩﻫﺎ ﻭ ﺍﻣﻮﺭ ﻣﺎﻟﻲ ﺑﻪ ﺯﻳﺎﻥ ﺭﺷﺪ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ‬
‫ﺗﻤﺎﻡ ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﮐﻠﻴﻪﻱ ﮔﻤﺮﮎﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﻭ ﻋﺎﻳﺪﺍﺕ ﺍﻥﻫﺎ ﺩﺭ ﮔﺮﻭ ﺭﻭﺱ ﻭ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﺑﻮﺩ ﺑﺎﻧﮏ ﺵ ﺁﻫﻨﺸﺎﻫﻲ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ‪،‬‬
‫ﺑﺎﻧﮏ ﺍﺳﺘﻘﺮﺍﺿﻲ ﺭﻭﺱ ﻭ ﺑﺎﻧﮏ ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ ﴿ﮐﻪ ﺑﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻱ ﺍﻟﻤﺎﻧﻲ ﺍﺩﺍﺭﻩ ﻣﻲﺷﺪ﴾ ﮐﻠﻴﻪﻱ ﺍﻣﻮﺭ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﻲ ﻭ ﻣﺎﻟﻲ ﺭﺍ ﺯﻳﺮ‬
‫ﮐﻨﺘﺮﻝ ﺧﻮﺩ ﺩﺍﺷﺖ‪ .‬ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺧﻮﺍﺳﺘﺎﺭ ﺍﻟﻐﺎﻱ ﺍﻳﻦ ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺑﻮﺩ‪.‬‬
‫‪ ﴾۳‬ﺍﻣﺘﻴﺎﺯﺍﺕ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻭ ﻣﺎﻟﻲ‪ ،‬ﻧﻘﺸﻲ ﮐﻪ ﻗﺮﺿﻪﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺩﺭ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﺴﻴﺮ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺍﻳﻔﺎ ﻣﻲﮐﺮﺩ‪ ،‬ﻧﻘﺶ‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦﮐﻨﻨﺪﻩﻱ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﮔﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺗﻌﺮﻓﻪﻫﺎﻱ ﮔﻤﺮﮐﻲ ﻫﻤﻪ ﻭﻫﻤﻪ ﺭﺷﺪ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺭﺍ ﺩﺭ ﮔﺮﻭ ﻭﺍﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻫﺎﻱ‬
‫ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩﻩ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﮐﻮﺷﻴﺪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻭﺭﻃﻪ ﻧﺠﺎﺕ ﺩﻫﺪ ﴿ ﻭﻟﻲ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﺑﺎ ﻧﺎﮐﺎﻡ ﻣﺎﻧﺪﻥ‬
‫ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺍﺯ ﺭﺳﻴﺪﻥ ﺑﻪ ﻫﺪﻑﻫﺎﻱ ﺧﻮﺩ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺑﺰﺭﮒ ﺑﻪ ﺁﻏﻮﺵ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﭘﻨﺎﻩ ﺑﺮﺩ ﻭ ﻧﻘﺶ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭﻱ‬
‫ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ﴾‪.‬‬

‫‪٢٩‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫‪ ﴾۴‬ﺩﺭﺑﺎﺭ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻧﻤﺂﻳﻨﺪﻩﻱ ﻓﺌﻮﺩﺍﻝﻫﺎ ﻭ ﺧﻮﺍﻧﻴﻦ‪ ،‬ﺳﻠﻄﻪﻱ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭ ﺭﺍ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﻭﺳﻴﻠﻪﻱ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ‬
‫ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺖﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﴿ﺑﻪﺧﺼﻮﺹ ﺗﺰﺍﺭﻳﺴﻢ﴾ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺑﻮﺩ ﺩﺭ ﺭﺍﻩ ﺭﺳﻴﺪﻥ ﺑﻪ ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﻭﺍﻗﻌﻲ‬
‫ﻣﻠﻲ‪ ،‬ﮐﻪ ﻫﺪﻑ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻭ ﺿﺪﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺑﻮﺩ ﺍﺯ ﺳﺪ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﺑﮕﺬﺭﺩ‪.‬‬
‫‪ ﴾۵‬ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻗﺎﺟﺎﺭ‪ ،‬ﻧﻈﺎﻡ ﺧﺎﻥﺧﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻗﺪﺭﺕ ﻣﻄﻠﻘﻪ‪ ،‬ﺍﺷﺮﺍﻑ ﻭ ﺷﺎﻫﺰﺍﺩﮔﺎﻥ ﺑﺮﺍﻱ ﺛﺮﻭﺕ ﻭ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻱ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﻫﺎ ﺗﻬﺪﻳﺪ‬
‫ﺩﺍﺋﻤﻲ ﺑﻪ ﺣﺴﺎﺏ ﻣﻲﺍﻣﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺷﺮﺍﻳﻄﻲ ﮐﻪ ﺍﻣﻮﺍﻝ ﻭ ﺛﺮﻭﺕ ﺭﺟﺎﻝ ﺩﺭﺑﺎﺭﻱ ﺩﺭ ﻳﮏ ﭼﺸﻢﺑﺮﻫﻢ ﺯﺩﻥ ﺍﺯ ﺟﺎﻧﺐ ﺷﺎﻩ‬
‫ﻣﺼﺎﺩﺭﻩ ﻣﻲﺷﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮﺩ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻱ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﻫﺎ ﻣﺼﻮﻥ ﺍﺯ ﺗﺠﺎﻭﺯ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ .‬ﺷﺎﻫﺰﺍﺩﮔﺎﻥ ﻭ ﺍﻣﺮﺍﻱ ﻗﺎﺟﺎﺭ‪ ،‬ﻣﻘﺮﺭﺍﺕ‬
‫ﻭﺍﺣﺪﻱ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﻣﺮ ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ ﻋﻮﺍﺭﺽ ﻭ ﻣﺎﻟﻴﺎﺕ ﺍﺯ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﺎﻥ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﻧﻤﻲﺑﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﮔﺎﻩ ﺩﺭ ﻳﮏﺳﺎﻝ ﭼﻨﺪ ﺑﺎﺭ ﻣﺎﻟﻴﺎﺕ ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫ﻣﻲﺷﺪ ﻭ ﻳﺎ ﮐﺎﻻﻫﺎ ﻭ ﻧﻘﺪﻳﻨﻪﻱ ﺗﺠﺎﺭﺗﻲ ﺍﻧﻬﺎ ﺩﺭ ﺣﻴﻦ ﺣﻤﻞ ﻭ ﻧﻘﻞ ﺿﺒﻂ ﻣﻲﺷﺪ ﻭ ﺍﻋﺘﺮﺍﺿﺸﺎﻥ ﺑﻪ ﺷﺎﻩ ﻭ ﺻﺪﺭﺍﻋﻈﻢ ﻧﻴﺰ‬
‫ﺍﻏﻠﺐ ﺑﻪ ﺟﺎﻳﻲ ﻧﻤﻲﺭﺳﻴﺪ‪ .‬ﺟﺎﻟﺐ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﺠﺎﻭﺯﺍﺕ ﮔﺎﻫﻲ ﮔﺮﻳﺒﺎﻧﮕﻴﺮ ﺑﺎﻧﮏﻫﺎ ﻭ ﻳﺎ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻫﻢ‬
‫ﻣﻲﺷﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ ﻣﻮﺍﺭﺩ ﺷﺎﻫﺰﺍﺩﻩ ﻳﺎ ﺣﺎﮐﻢ ﻣﺘﻘﺒﻞ ﻣﻲﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺍﻗﺴﺎﻁ‪ ،‬ﺑﻬﺎﻱ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﻣﺼﺎﺩﺭﻩ ﺷﺪﻥ ﻭ ﻳﺎ ﻭﺟﻮﻩ‬
‫ﺿﺒﻂ ﺷﺪﻩ ﺭﺍ ﺑﭙﺮﺩﺍﺯﺩ‪ .‬ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺧﻮﺍﺳﺘﺎﺭ ﺑﺮﻗﺮﺍﺭﻱ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎﺕ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺑﻴﻦ ﺧﻮﺩ ﻭ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ‬
‫ﻋﺪﺍﻟﺘﺨﺎﻧﻪﺍﻱ ﺗﺎﺳﻴﺲ ﺷﻮﺩ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺩﻋﻮﺍﻱ ﺣﺎﮐﻢ ﻓﺌﻮﺩﺍﻝ ﻭ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﺎﻥ ﺭﻋﻴﺖ ﺭﺳﻴﺪﮔﻲ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺣﮑﺎﻡ ﺩﺭ ﻧﺮﺥﮔﺬﺍﺭﻱ‬
‫ﮐﺎﻻﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﺴﺘﺒﺪﺍﻧﻪ ﺩﺧﺎﻟﺖ ﻣﻲﮐﺮﺩﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻧﺎﻥ ﺳﻮﺩ ﻭ ﺯﻳﺎﻥ ﻣﻄﺮﺡ ﻧﺒﻮﺩ‪ ،‬ﻓﻠﮏ ﻭ ﺗﹶﺮﮐﻪ ﻭ ﻏﹸﻞ ﻭ ﺯﻧﺠﻴﺮ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺒﺎﺕ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﺭﺍ ﺗﺤﺖﺍﻟﺸﻌﺎﻉ ﺧﻮﺩ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﻫﺪ‪ ،‬ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﻤﻞ ﻧﺒﻮﺩ‪ .‬ﺍﮔﺮ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺭﺷﺪ ﮐﻨﺪ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﻣﻄﻠﻘﻪﻱ ﺍﺳﺘﺒﺪﺍﺩﻱ ﺧﺎﺗﻤﻪ ﺩﺍﺩﻩ ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﻣﺎﻟﻴﺎﺕﻫﺎ‪ ،‬ﺣﻘﻮﻕ ﮔﻤﺮﮐﻲ‪ ،‬ﻋﻮﺍﺭﺽ ﺭﺍﻩﺩﺍﺭﻱ ﻭ ﺣﺪﻭﺩ‬
‫ﻗﺪﺭﺕ ﻭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭﺍﺕ ﺣﮑﺎﻡ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺯ ﺟﺎﻧﺐ ﻳﮏ ﻣﺮﺟﻊ ﻣﻨﺘﺨﺐ ﻣﺮﺩﻡ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻪ ﻃﺒﻘﻪﻱ ﻓﻌﺎﻝ‪ ،‬ﻣﺘﺮﻗﻲ ﻭ‬
‫«ﺷﺮﻳﻒ ﻭ ﺯﺣﻤﺘﮑﺶ« ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﺪ ﺑﻪ ﺭﺍﺣﺘﻲ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﺣﺪﻭﺩ ﻭ ﺷﻤﻮﻝ «ﻣﺮﺩﻡ« ﺭﺍ ﺑﻪ ﺳﻮﺩ ﺧﻮﺩ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ﴾۶‬ﺍﻳﺠﺎﺩ ﻳﮏ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﻭ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﺩﺍﺩﻥ ﺑﻪ ﺧﺎﻥﺧﺎﻧﻲ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﺟﺮﺍﻱ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎﻱ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ ﻭ‬
‫ﺗﺠﺪﻳﺪ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﺍﻭﺭﺩ‪ .‬ﮔﺴﺘﺮﺵ ﺁﻣﻮﺯﺵ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ ،‬ﺗﺎﺳﻴﺲ ﻣﺪﺍﺭﺱ ﻭ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩﻫﺎ ﻭ ﻣﺪﺍﺭﺱ ﺣﺮﻓﻪﺍﻱ‬
‫ﻻﺯﻣﻪﻱ ﺭﺷﺪ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﻫﻤﻪﻱ ﺍﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮﺍﺕ ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺟﺎﻣﻪﻱ ﻋﻤﻞ ﻣﻲﭘﻮﺷﻴﺪ ﻣﺸﺮﻭﻃﻴﺖ‬
‫ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﺑﻲﺁﻥ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﻮﺩﻳﺖ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﻓﺌﻮﺩﺍﻟﻲ ﻭ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎﺕ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻓﺌﻮﺩﺍﻟﻴﺴﻢ ﺧﺎﺗﻤﻪ ﺩﻫﺪ‪ ،‬ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ‬
‫ﺭﺍ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺻﻮﺭﺕ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﺍﺯ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻠﻲ ﺩﺭ ﺭﺍﻩ ﺭﺷﺪ ﺧﻮﺩ ﺑﻬﺮﻩ ﮔﻴﺮﺩ‪ .‬ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‬
‫ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺑﻲﺍﻥ ﮐﻪ ﺧﻮﺍﺳﺘﺎﺭ ﺍﻟﻐﺎﻱ ﻧﻈﺎﻡ ﻓﺌﻮﺩﺍﻟﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﻮﺍﺳﺘﺎﺭ ﻣﺤﺪﻭﺩﻳﺖ ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﻓﺌﻮﺩﺍﻝﻫﺎ ﻭ ﺍﺳﺘﻘﺮﺍﺭ‬
‫ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﺧﻮﺩ ﺑﻮﺩ‪.‬‬
‫ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻏﺎﻟﺒﺎ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺩﻟﻴﻞ ﮐﻪ ﺧﺼﻠﺖ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻧﺪﺍﺷﺖ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻧﻴﺮﻭﻱ ﮐﺎﺭ ﴿ﺩﻫﻘﺎﻧﺎﻥ﴾‪ ،‬ﺍﺭﺍﺿﻲ ﻭﺳﻴﻌﻲ ﴿ﺑﺮﺍﻱ ﺗﺎﺳﻴﺲ‬
‫ﺻﻨﺎﻳﻊ﴾‪ ،‬ﺍﻟﻐﺎﻱ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺑﺰﺭﮒ ﺑﺮ ﺍﺭﺍﺿﻲ ﴿ﺑﺮﺍﻱ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺯﻳﺮﺯﻣﻴﻨﻲ ﻭ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﮐﺸﺎﻭﺭﺯﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ﴾ ﺑﺎ ﻓﺌﻮﺩﺍﻟﻴﺴﻢ‬
‫ﺗﻀﺎﺩ ﻧﺪﺍﺷﺖ‪ .‬ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺗﺤﺖ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﻱ ﺧﻮﺩ ﺩﺭ ﺟﻬﺖ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺑﺰﺭﮒ ﺍﺭﺍﺿﻲ ﺳﻮﻕ ﺩﺍﺩﻩ‬
‫ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻧﻴﺰ ﺧﻮﺩ ﻋﺎﻣﻠﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﮐﺎﻫﺶ ﺗﻀﺎﺩﻫﺎﻱ ﻋﻤﻘﻲ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺑﺎ ﻓﺌﻮﺩﺍﻟﻴﺴﻢ ﺑﻮﺩ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﻳﮏﺳﻮ ﺧﻮﺍﺳﺘﺎﺭ ﻗﻄﻊ ﻧﻔﻮﺫ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﮔﺮﺍﻥ ﻭ ﻣﺤﺪﻭﺩ ﺷﺪﻥ ﻗﺪﺭﺕ ﺁﻥ ﻫﺎ ﺩﺭ‬
‫ﺍﻣﻮﺭ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺍﺯ ﺳﻮﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﺧﻮﺍﺳﺘﺎﺭ ﺍﺩﺍﻣﻪﻱ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎﺕ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﻲ ﺑﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ‬

‫‪٣٠‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﻌﺮﺽ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭ ﺁﻥ ﻫﺎ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻲﺩﺍﺩ‪ .‬ﺍﺯ ﻳﮏﺳﻮ ﺧﻮﺍﺳﺘﺎﺭ ﻣﺤﺪﻭﺩﻳﺖ ﻗﺪﺭﺕ ﻓﺌﻮﺩﺍﻝﻫﺎ‬
‫ﻭ ﺧﻮﺍﻧﻴﻦ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﻭ ﺣﮑﺎﻡ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺍﺯ ﺳﻮﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﺎﻧﻊ ﺍﺩﺍﻣﻪﻱ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺗﻮﻟﻴﺪﻱ ﻓﺌﻮﺩﺍﻟﻲ ﻧﺒﻮﺩ‪ .‬ﺍﻳﻨﻬﺎﺳﺖ ﻋﻠﻞ‬
‫ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻧﺎﺭﺳﺎﻳﻲ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﻣﺸﺮﻭﻃﻴﺖ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻳﮏ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍ ﺩﻣﮑﺮﺍﺗﻴﮏ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺩﺭ ﻣﺮﺣﻠﻪﻱ ﻧﺨﺴﺖ ﺧﻮﺩ‬
‫ﺑﻮﺩ‪ ،‬ﻫﺪﻑ ﺁﻥ ﮐﺴﺐ ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﻣﻠﻲ ﻭﺍﻗﻌﻲ ﴿ﺯﻳﺮﺍ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻇﺎﻫﺮﺍ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﻮﺩ﴾ ﻭ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ‬
‫ﭘﺎﺭﻟﻤﺎﻥ ﻭ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻗﻀﺎﻳﻲ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺍﻳﻦ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﻫﺪﻑ ﺿﺪﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﻭ ﺩﻣﮑﺮﺍﺗﻴﮏ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﺍﺯ ﺍﻧﺠﺎ ﮐﻪ‬
‫ﺭﻫﺒﺮﻱ ﺍﻥ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺑﻮﺩ ﺩﺭ ﭼﻬﺎﺭﭼﻮﺏ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺍﻧﻘﻼﺏﻫﺎﻱ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍ ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺗﻴﮏ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻲﮔﻴﺮﺩ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ‬
‫ﺳﺒﺐ ﻟﻨﻴﻦ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﭼﻬﺎﺭﭼﻮﺏ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪﻱ ﻣﻲﮐﻨﺪ‪﴾۴﴿.‬‬
‫ﻧﺎﺭﺳﺎﺋﻲﻫﺎﻱ ﻧﻴﺮﻭﻫﺎﻱ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﻭ ﺿﻌﻒﻫﺎﻱ ﻋﻤﺪﻩﻱ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ‪ ،‬ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺑﺎ ﺩﺧﺎﻟﺖ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﮔﺮﺍﻥ‪ ،‬ﺍﻳﻦ ﺍﻧﻘﻼﺏ‬
‫ﺭﺍ ﻧﺎﮐﺎﻡ ﮔﺬﺍﺷﺖ‪ .‬ﭘﻴﺮﻭﺯﻱ ﺍﻭﻟﻴﻪ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﮐﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﺎ ﺟﻨﮓﻫﺎﻱ ﺧﻮﻧﻴﻦ ﺗﺜﺒﻴﺖ ﺷﺪ ﻇﺎﻫﺮﺍ ﺭﮊﻳﻢ ﺭﺍ ﺩﮔﺮﮔﻮﻥ ﮐﺮﺩ ﻭ‬
‫ﻣﺸﺮﻭﻃﻴﺖ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﺴﺘﻘﺮ ﮔﺮﺩﺍﻧﻴﺪ ﻭﻟﻲ ﺍﻳﻦ ﭘﻴﺮﻭﺯﻱﻫﺎ ﺑﺎ ﺩﺧﺎﻟﺖ ﻧﻴﺮﻭﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻭ ﺳﺎﺯﺵ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺑﺰﺭﮒ‬
‫ﺑﺎ ﻓﺌﻮﺩﺍﻟﻴﺴﻢ ﻭ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭ ﭘﺎﻳﻤﺎﻝ ﺷﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﻓﺎﺻﻠﻪﻱ ﺍﺳﺘﻘﺮﺍﺭ ﺭﮊﻳﻢ ﻣﺸﺮﻭﻃﻴﺖ ﴿‪ ﴾۱۹۰۹‬ﺗﺎ ﮐﻮﺩﺗﺎﻱ ‪ ۱۲۹۹‬ﻩ‪.‬ﺵ ﴿‪﴾۱۹۲۱‬‬
‫ﺧﺼﻠﺖ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭﻱ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﺩﺭ ﮐﻨﺎﺭ ﺧﺼﺎﻳﻞ ﻣﻠﻲ ﺩﺭ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﺷﺪ ﺍﻳﻦ ﻃﺒﻘﻪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﻭ ﻗﺸﺮ ﺗﻘﺴﻴﻢ‬
‫ﮐﺮﺩ‪ .‬ﺗﻤﺎﻳﻼﺕ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭﻱ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﻳﮏ ﻧﻴﺎﺯ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺗﺤﺖﺍﻟﺸﻌﺎﻉ ﺗﻤﺎﻳﻼﺕ ﻣﻠﻲ ﻭ ﺍﺭﺯﻭﻫﺎﻱ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ‬
‫ﺑﺮﺍﻱ ﺭﺳﻴﺪﻥ ﺑﻪ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺷﮑﻮﻓﺎﺋﻲ ﻭ ﻋﺼﺮ ﻃﻼﺋﻲ ﺑﻮﺩ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﭘﺲ ﺑﺮ ﻗﺸﺮﻱ ﺍﺯ ﺑﻮﺭﮊﺍﺯﻱ ﻣﺴﺘﻮﻟﻲ ﮔﺸﺘﻪ ﻭ ﺣﻴﺎﺕ‬
‫ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻭ ﺍﺩﺍﻣﻪﻱ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺍﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﮔﺮﻭ ﻭﺍﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩ‪ .‬ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ‬
‫ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺗﺠﺎﺭﻱ ﺑﻪ ﺭﺷﺪ ﺧﻮﺩ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺩﺍﺩ‪.‬‬
‫ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺗﺠﺎﺭﻱ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩﻱ ﻓﺮﻭﺵ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ‬
‫ﻣﺸﺎﺭﮐﺖ ﺑﺎ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﺎﻥ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻭ ﮐﺎﺭﮔﺰﺍﺭﻱ ﺑﺮﺍﻱ ﺁﻧﺎﻥ ﻭ ﻋﻤﺪﺗﺎ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﻭﺍﺭﺩﮐﻨﻨﺪﻩﻱ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺧﺎﺭﺟﻲ‬
‫ﺭﺷﺪ ﮐﺮﺩ‪ .‬ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻲﮐﻪ ﺩﺭ ﮐﻨﺎﺭ ﺁﻥ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻣﻠﻲ ﺗﺠﺎﺭﻱ ﻭ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺑﻪ ﺣﻴﺎﺕ ﺧﻮﺩ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﻣﻲﺩﺍﺩ‪ .‬ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻣﻠﻲ‬
‫ﺗﺠﺎﺭﻱ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﻭ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﺎﺭﮔﺎﻫﻲ ﺭﺍ ﮐﻨﺘﺮﻝ ﻣﻲﮐﺮﺩ‪ .‬ﻃﻲ ﺩﻭﺭﻩﻱ ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎﻟﻪ ﻫﺮ ﺩﻭ ﻗﺸﺮ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺭﺷﺪ ﮐﺮﺩ‪.‬‬
‫ﻭﺭﻭﺩ ﻣﺘﻔﻘﻴﻦ ﻭ ﻣﺴﺎﻳﻞ ﻧﺎﺷﻲ ﺍﺯ ﺟﻨﮓ ﻓﺮﺻﺖ ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﺭﺷﺪ ﺑﻲﺳﺎﺑﻘﻪﻱ ﻫﺮ ﺩﻭ ﻗﺸﺮ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﻭﺭﺩ‪.‬‬
‫ﺭﻓﻊ ﻧﻴﺎﺯﻫﺎﻱ ﺍﺭﺗﺶﻫﺎﻱ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺗﻮﺭﻡ‪ ،‬ﺍﺣﺘﮑﺎﺭ ﻭ ﻭﺭﻭﺩ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ‪ ،‬ﺯﻣﻴﻨﻪﻫﺎﻱ ﺭﺷﺪ ﺳﺮﻳﻊ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺭﺍ ﻓﺮﺍﻫﻢ‬
‫ﮐﺮﺩ‪ .‬ﺑﺤﺮﺍﻥ ﺑﺰﺭﮒ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺳﺎﻝ ‪ ۱۳۰۸‬ﺁﺛﺎﺭ ﺍﻥ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺗﺎﺯﻩﺍﻱ ﺑﺮﺍﻱ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻪ‬
‫ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻭﺭﺩ‪ .‬ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﴿ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻳﻲ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺻﻨﻌﺖ ﻓﺮﺵ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻣﻲﮐﺮﺩﻧﺪ﴾ ﺑﻪ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺑﺴﺎﻁ‬
‫ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺟﻤﻊ ﮐﺮﺩﻧﺪ‪ .‬ﺩﻭﻟﺖ ﻧﺎﮔﺰﻳﺮ ﺷﺪ ﺗﺠﺎﺭﺕ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺭﺍ ﺯﻳﺮ ﮐﻨﺘﺮﻝ ﺧﻮﺩ ﺑﮕﻴﺮﺩ ﻭ ﺑﺮﺍﻱ ﺟﺒﺮﺍﻥ ﺿﺎﻳﻌﺎﺕ ﻧﺎﺷﻲ ﺍﺯ‬
‫ﺑﺤﺮﺍﻥ‪ ،‬ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﻲ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺍﺗﺤﺎﺩ ﺷﻮﺭﻭﻱ ﮔﺴﺘﺮﺵ ﺩﻫﺪ‪﴿ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻤﺮﮐﺰ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﻲ ﺷﻮﺭﻭﻱ‪ ،‬ﺩﻭﻟﺖ‬
‫ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻧﻴﺰ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺷﺪ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻣﻌﺎﻣﻼﺕ ﭘﺎﻳﺎﭘﺎﻱ‪ ،‬ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﻲ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺭﺍ ﺗﺤﺖ ﺿﻮﺁﺑﻄﻲ ﺩﺭﺁﻭﺭﺩﻩ ﻭ ﺩﺭ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭ ﺧﻮﺩ‬
‫ﻗﺮﺍﺭ ﺩﻫﺪ﴾‪ .‬ﺿﺮﻭﺭﺕ ﺗﺜﺒﻴﺖ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻳﮏ ﺭﺷﺘﻪ ﺻﻨﻌﺖ ﻣﻠﻲ ﻃﻲ ﺳﺎﻝﻫﺎﻱ ‪ ۱۳۲۰‬ﺗﺎ ‪ ۱۳۳۰‬ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ‬
‫ﺍﻳﺪ ﻭ ﺍﺷﺘﻐﺎﻝ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﻭ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎ ﺩﺭ ﺍﻣﻮﺭ ﺟﻨﮕﻲ ﻭ ﺗﺴﻠﻴﺤﺎﺗﻲ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﻩﻱ ﺍﺷﻐﺎﻝ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻓﺮﺻﺖ ﺭﺷﺪ‬
‫ﺍﺯ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﺳﻠﺐ ﻧﮕﺮﺩﺩ‪ .‬ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻣﻠﻲ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻋﻮﺍﻣﻞ ﺑﺮﺍﻱ ﺭﺷﺪ ﺧﻮﺩ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﮐﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﺑﺎ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﺟﻨﮓ‬

‫‪٣١‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺑﺎ ﺭﻗﺎﺑﺖ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻫﺎ ﻭ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺭﻭﺑﺮﻭ ﺷﺪ ﻭ ﺑﺎﺭ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺒﺎﺭﺯﻩ ﺑﺎ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭ ﻭ ﭘﺎﻳﮕﺎﻩ ﺁﻥ ﻳﻌﻨﻲ‬
‫ﻓﺌﻮﺩﺍﻟﻴﺴﻢ ﻭ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺑﻪ ﻣﻴﺪﺍﻥ ﺍﻣﺪ‪ .‬ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﺼﺪﻕ ﺑﻪ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻣﻠﻲ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﺭﺷﺪ ﺩﺍﺩ‬
‫ﻭﻟﻲ ﮐﻮﺩﺗﺎﻱ ‪ ۲۸‬ﻣﺮﺩﺍﺩ ﻧﻘﻄﻪﻱ ﻋﻄﻔﻲ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺭﺷﺪ ﺑﻮﺭﮊﺍﺯﻱ ﻣﻠﻲ ﺭﺍ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻭ ﺯﻣﻴﻨﻪﻱ ﺭﺷﺪ ﺳﺮﻳﻊ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ‬
‫ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺧﺼﻠﺖ ﺗﺠﺎﺭﻱ ﺩﺍﺷﺖ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﺳﺎﺧﺖ ﺻﺮﻑﻧﻈﺮ ﺍﺯ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺑﻮﺭﻭﮐﺮﺍﺕ‪ ،‬ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ‬
‫ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺩﻭﺭﻩ ﺍﺳﺎﺳﺎ ﺧﺼﻠﺖ ﺗﺠﺎﺭﻱ ﺩﺍﺷﺖ ﻭﻟﻲ ﺑﺎ ﺭﺷﺪ ﺳﺮﻳﻌﻲ ﮐﻪ ﻃﻲ ﺳﺎﻝﻫﺎﻱ ‪ ۳۳‬ﺗﺎ ‪ ۴۰‬ﮐﺮﺩ‬
‫)ﺑﻪﺧﺼﻮﺹ ﺗﺎ ‪ (۳۸‬ﺑﻮﺭﮊﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﻣﺎﻟﻲ ﻭ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩﺁﻣﺪﻩ‪ ،‬ﺭﺷﺪ ﮐﺮﺩﻧﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻴﺎﻥ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻣﻠﻲ‬
‫ﻧﻴﺰ ﻧﺎﮔﺰﻳﺮ ﺑﻪ ﺭﺍﻩ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭﻱ ﮐﺎﻧﺎﻟﻴﺰﻩ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺎ ﺳﺎﻝ ‪ ۳۸‬ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺗﺠﺎﺭﻱ ﺑﻪ ﺣﺪ ﻧﻬﺎﺋﻲ ﺭﺷﺪ ﺧﻮﺩ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ‬
‫ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺟﻨﺒﻪ ﻣﻴﺴﺮ ﻧﺒﻮﺩ‪ .‬ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺖﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﭼﻬﺎﺭﭼﻮﺏ ﻧﻈﺎﻡ ﻓﺌﻮﺩﺍﻟﻲ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﺣﻞ ﺗﻀﺎﺩﻫﺎ‬
‫ﺍﺟﺘﻨﺎﺏﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻭ ﻣﺎﻟﻲ ﮐﻪ ﻋﻤﺪﺗﺎ ﺍﺯ ﺑﻄﻦ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺗﺠﺎﺭﻱ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮﺩ‬
‫ﺧﻮﺍﺳﺘﺎﺭ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﻣﺴﺎﻋﺪ ﺑﺮﺍﻱ ﺭﺷﺪ ﺧﻮﺩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺭﻓﺮﻡﻫﺎﻱ ﺁﻏﺎﺯ ﺩﻫﻪﻱ ﺍﺧﻴﺮ ﺍﻳﻦ ﻓﺮﺻﺖ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﻧﻬﺎ ﺩﺍﺩ‪ .‬ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‬
‫ﻭﺍﺭﺩﮐﻨﻨﺪﮔﺎﻥ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ‪ ،‬ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎﻥ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﻱ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻫﺎﻱ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﻭ ﻳﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻫﺎﻱ‬
‫ﻣﺸﺘﺮﮎ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﻭ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺷﺮﻭﻉ ﺑﻪ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻣﻮﻧﺘﺎﮊ ﻫﻤﺎﻥ ﮐﺎﻻﻫﺎ ﮐﺮﺩﻧﺪ‪ .‬ﻭﻟﻲ ﺑﺨﺶ ﻣﻬﻤﻲ ﺍﺯ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ‬
‫ﺗﺠﺎﺭﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺑﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﺭﻭﺍﻝ ﻗﺒﻠﻲ ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺧﻮﺩ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺩﺍﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﻳﮏ ﻗﺸﺮ ﺍﺯ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ‪،‬‬
‫ﺗﻀﺎﺩﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻗﺸﺮ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﭘﻴﺪﺍ ﮐﺮﺩ‪) .‬ﺍﮔﺮﭼﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﻀﺎﺩ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻓﺮﻋﻲ ﻭ ﻫﻨﻮﺯ ﻣﺒﻬﻢ ﺑﻮﺩ(‪ .‬ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ‬
‫ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺗﺠﺎﺭﻱ ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﺣﺎﺿﺮ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﻭﺍﺭﺩ ﮐﺮﺩﻥ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻭ ﻓﺮﻭﺵ ﻋﻤﺪﻩ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﻻﻫﺎ ﺩﺭ ﺑﺎﺯﺍﺭ‬
‫ﺩﺍﺧﻠﻲ ﻭ ﺻﺪﻭﺭ ﻣﻮﺍﺩ ﺍﻭﻟﻴﻪ ﺑﻪ ﺣﻴﺎﺕ ﺧﻮﺩ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﻣﻲﺩﻫﺪ‪ .‬ﺗﺎﺳﻴﺲ ﻓﺮﻭﺷﮕﺎﻩﻫﺎﻱ ﺑﺰﺭﮒ ﻭ ﺣﺬﻑ ﻭﺍﺳﻄﻪﻫﺎﻱ‬
‫ﮐﻮﭼﮏ ﻓﺮﻭﺵ‪ ،‬ﺭﺷﺘﻪﻱ ﺗﺎﺯﻩﺍﻱ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺍﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﮔﺴﺘﺮﺵ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺍﻳﻦ‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺗﺠﺎﺭﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ‪ ،‬ﺑﻘﺎﻳﺎﻱ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻣﻠﻲ ﺗﺠﺎﺭﻱ ﺭﺍ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﻧﺎﺑﻮﺩﻱ ﻣﻲﮐﻨﺪ‪ .‬ﺍﺯ ﺑﻴﻦ ﺑﺮﺩﻥ‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻗﺪﻳﻤﻲ ﻓﺮﻭﺵ ﻭ ﺗﻮﺯﻳﻊ )ﺭﻗﺎﺑﺖ ﺑﺎ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﻗﺪﻳﻤﻲ( ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎﺕ ﺗﺠﺎﺭﻱ ﻭ ﺍﺻﻮﻝ ﻣﺪﺭﻥ ﺑﺎﺯﺍﺭﻳﺂﺑﻲ‪،‬‬
‫ﺗﺎﺳﻴﺲ ﻓﺮﻭﺷﮕﺎﻩﻫﺎﻱ ﺑﺰﺭﮒ ﻭ ﺷﻌﺒﻪﻫﺎﻱ ﻣﺘﻌﺪﺩ ﺍﻧﻬﺎ ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺭﺷﺘﻪﻱ ﺟﺰﻳﻲ ﻓﺮﻭﺵ‪ ،‬ﺑﻘﺎﻳﺎﻱ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ‬
‫ﻣﻠﻲ ﻭ ﺧﺮﺩﻩﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﺎﺳﺐﮐﺎﺭ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﻴﺪﺍﻥ ﺑﻪ ﺩﺭ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﮐﺮﺩ‪ .‬ﻳﮑﻲ ﺍﺯ ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﺭﻳﺸﻪﻫﺎﻱ ﺗﻀﺎﺩ ﻗﺸﺮﻫﺎﻱ‬
‫ﮐﺎﺳﺐﮐﺎﺭ ﺧﺮﺩﻩﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺷﻬﺮﻱ ﻭ ﺑﻘﺎﻳﺎﻱ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺗﺠﺎﺭﻱ ﻣﻠﻲ ﺑﺎ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭﻱ ﺗﺠﺎﺭﻱ ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎ‬
‫ﻧﻬﻔﺘﻪ ﺍﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻳﺎ ﺗﻮﻟﻴﺪﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ‬

‫ﺍﻳﻦ ﻗﺸﺮ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻋﻤﺪﻩ ﻣﺤﺼﻮﻝ ﺗﺤﻮﻻﺕ ﺩﻭ ﺩﻫﻪﻱ ﺍﺧﻴﺮ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﺳﺎﺳﺎ ﺍﺯ ﺑﻄﻦ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺗﺠﺎﺭﻱ‬
‫ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺁﻣﺪﻩ‪ .‬ﺩﺭ ﻣﻮﺍﺭﺩﻱ ﻧﻴﺰ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻣﻠﻲ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺭﻗﺎﺑﺖﻫﺎ ﻭ ﻓﺸﺎﺭﻫﺎﻱ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ‬
‫ﺟﺎﻥ ﺑﺪﺭ ﺑﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺩﺭ ﻧﺤﻮﻩﻱ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺧﻮﺩ ﺩﮔﺮﮔﻮﻧﻲ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﮐﺮﺩ‪ .‬ﺧﺼﻮﺻﻴﺖ ﻣﻬﻤﻲ ﮐﻪ‬
‫ﻣﻮﺟﺐ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﺍﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﺍﺯ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺭﺍ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺑﺸﻨﺎﺳﻴﻢ ﺩﺭ ﻭﺍﺑﺴﺘﮕﯽ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺑﺎ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﺍﺕ‬

‫‪٣٢‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﻭ ﻭﺣﺪﺕ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺍﻥ ﺩﻭ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻲ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻭﺳﺎﻳﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻣﺜﻞ‬
‫ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﻭ ﻣﻌﺎﺩﻥ ﺳﺮﻭﮐﺎﺭ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﺑﺨﺸﻲ ﺍﺯ ﭘﺮﻭﺳﻪﻱ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺭﺍ ﺯﻳﺮ ﮐﻨﺘﺮﻝ ﺧﻮﺩ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻣﻲﺩﻫﺪ ﺩﺭ ﻋﻴﻦﺣﺎﻝ‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﺶ ﺩﺭ ﮔﺮﻭ ﻫﻤﮑﺎﺭﻱ‪ ،‬ﻣﺸﺎﺭﮐﺖ ﻭ ﺩﺭ ﻳﮏ ﮐﻼﻡ ﻭﺍﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﺎ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﺍﺕ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﺭ ﺍﺯﺍﻱ ﻫﺮ ﺳﻮﺩﻱ‬
‫ﮐﻪ ﻣﻲﺑﺮﺩ ﺳﻮﺩ ﺑﻴﺸﺘﺮﻱ ﺑﻪ ﺟﻴﺐ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﺍﺕ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﻣﻲﺭﻳﺰﺩ‪ .‬ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻧﺤﻮﻩﻱ ﻋﻤﻞ ﻭ ﻭﻳﮋﮔﻲﻫﺎﻱ ﺍﻳﻦ ﻗﺸﺮ‬
‫ﺍﺯ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺭﺍ ﺑﺮﺭﺳﻲ ﮐﻨﻴﻢ ﺑﻪ ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﻇﻬﻮﺭﺁﻥ ﻧﻈﺮﻱ ﻣﻲﺍﻧﺪﺍﺯﻳﻢ‪.‬‬
‫ﺍﺯ ﺳﺎﻝ ‪ ۳۳‬ﻭﺍﺭﺩﺍﺕ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻮﺍﺯﺍﺕ ﺍﻳﻦ ﺟﺮﻳﺎﻥ ﻫﺰﺍﺭﺍﻥ ﺷﺮﮐﺖ‬
‫ﻭﺍﺭﺩﺍﺗﻲ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻣﺪ ﻭ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻣﺪﺗﻲ ﺩﻩﻫﺎ ﺷﺮﮐﺖ ﻏﻮﻝﭘﻴﮑﺮ ﺯﻳﺮ ﻧﺎﻡ "ﻧﻤﺂﻳﻨﺪﻩﻱ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﻱ" ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻏﺮﺏ ﻇﻬﻮﺭ‬
‫ﮐﺮﺩ ﮐﻪ ﻫﺮ ﻳﮏ ﺑﺨﺶ ﻣﻬﻤﻲ ﺍﺯ ﺑﺎﺯﺍﺭﻫﺎﻱ ﮐﺸﻮﺭ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺍﻋﺘﺒﺎﺭﺍﺕ ﺑﺎﻧﮑﻲ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪ ﮐﻪ‬
‫ﻭﺍﺭﺩﺍﺕ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ‪ ،‬ﺗﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻱ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﺎﻥ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻫﺰﺍﺭﺍﻥ ﻧﻔﺮ ﮐﻪ ﺩﺍﺭﺍﻱ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺍﻱ ﺑﺮﺍﻱ ﻭﺍﺭﺩ ﮐﺮﺩﻥ ﻭ ﺗﻮﺯﻳﻊ ﮐﺎﻻ ﻧﺒﻮﺩﻧﺪ ﺻﺮﻓﺎ ﺑﺎ ﺍﻋﺘﺒﺎﺭﺍﺕ ﺑﺎﻧﮏﻫﺎ ﻭ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺎﻧﮏﻫﺎﻱ ﺗﺠﺎﺭﺗﻲ ﺧﺎﺭﺟﻲ‬
‫)ﻣﺜﻞ ﺑﺎﻧﮏ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ‪ ،‬ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﮊﺍﭘﻦ‪ ،‬ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﻫﻠﻨﺪ‪ ،‬ﺍﻋﺘﺒﺎﺭﺍﺕ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ‪ (...‬ﻧﻤﺂﻳﻨﺪﻩﻱ ﻓﺮﻭﺵ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﻱ‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻻﺕ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺟﺮﻳﺎﻥ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﺎﻥ ﻗﺪﻳﻤﻲ ﮐﻪ ﻣﺘﮑﻲ ﺑﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻱ ﺧﻮﺩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺑﺎ‬
‫ﺭﻗﺎﺑﺘﻲ ﺑﻲﺳﺎﺑﻘﻪ ﺭﻭﺑﺮﻭ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎﻥ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﻱ ﺳﻮﺩ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﺣﺠﻢ ﻓﺮﻭﺵ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﻣﯽ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ ﻭ‬
‫ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﻮﺩ ﺍﻧﺪﮎ ﺩﺭ ﻫﺮ ﻗﻠﻢ ﮐﺎﻻ ﺍﮐﺘﻔﺎ ﮐﻨﻨﺪ ﺯﻳﺮﺍ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺍﻱ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﻻ ﻧﺨﻮﺁﺑﻴﺪﻩ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺍﺯ ﺳﻮﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﻳﻦ‬
‫ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﺎﻥ ﺟﺪﻳﺪ ﺍﺯ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻭ ﻣﺸﺎﻭﺭﺕ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺩﺭ ﺍﻣﺮ ﺑﺎﺯﺍﺭﻳﺂﺑﻲ‪ ،‬ﺗﺒﻠﻴﻐﺎﺕ ﻭ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻣﻲﮐﺮﺩﻧﺪ ﻭ‬
‫ﺍﻣﮑﺎﻧﺎﺕ ﻭ ﻧﻔﻮﺫ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﺍﺕ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺍﺯ ﺍﻧﻬﺎ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﻲﮐﺮﺩ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺭﻗﺎﺑﺖ‪ ،‬ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﺎﻥ ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺭﺍ ﮐﻪ ﻧﺤﻮﻩﻱ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬
‫ﺍﻧﻬﺎ ﭘﺎﺭﻩﺍﻱ ﺍﺯ ﺧﺼﻠﺖﻫﺎﻱ ﻣﻠﻲ ﺭﺍ ﺣﻔﻆ ﮐﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﺍﺯ ﻣﻴﺪﺍﻥ ﺑﺪﺭ ﮐﺮﺩ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻧﻤﻮﺩﻱ ﺑﻮﺩ ﺍﺯ ﺭﻗﺎﺑﺖ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺗﺠﺎﺭﻱ‬
‫ﻣﻠﻲ ﺑﺎ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺗﺠﺎﺭﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ‪ .‬ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﺎﻥ ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺍﻏﻠﺐ ﺩﺭ ﻫﺮ ﺩﻭ ﺭﺷﺘﻪﻱ ﻭﺍﺭﺩﺍﺕ ﻭ ﺻﺎﺩﺭﺍﺕ‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﮐﺮﺩﻩ‪ ،‬ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﺧﺼﻴﺼﻪﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﺯ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺗﺠﺎﺭﻱ ﻣﻠﻲ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﻦ‬
‫ﺭﻗﺎﺑﺖ ﻋﺪﻩﺍﻱ ﺍﺯ ﺗﺠﺎﺭ ﻗﺪﻳﻤﻲ ﻭﺭﺷﮑﺴﺖ ﺷﺪﻧﺪ ﻭﻟﻲ ﻋﺪﻩﻱ ﺑﻴﺸﺘﺮﻱ ﺭﺍﻩ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭﻱ ﺭﺍ ﺑﺮﮔﺰﻳﺪﻧﺪ ﻭ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻱ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺣﻔﻆ ﮐﺮﺩﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺩﻩﻫﺎ ﺑﺎﺭ ﺑﺮ ﺁﻥ ﺍﻓﺰﻭﺩﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ‪ ۳۸‬ﮐﺸﻮﺭ ﺩﭼﺎﺭ ﺑﺤﺮﺍﻥ ﺗﻮﺭﻡ ﺍﻋﺘﺒﺎﺭﻱ ﺷﺪ‪ .‬ﺣﺠﻢ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﻭﺍﺭﺩﻩ ﺗﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑﺎ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﻓﺮﻭﺵ ﻧﺪﺍﺷﺖ ﻭ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻱ‬
‫ﻧﻘﺪﻱ ﺗﺠﺎﺭ ﻭ ﺣﺠﻢ ﭘﻮﻝ ﻧﻤﻲﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﻭﺍﺭﺩﺍﺕ ﺭﺍ ﮐﻨﺘﺮﻝ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺩﺭﺁﻣﺪﻫﺎﻱ ﺍﺭﺯﻱ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺮﺍﻱ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﺑﻬﺎﻱ‬
‫ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﻭﺍﺭﺩﺍﺗﻲ ﺫﻭﺏ ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﻧﻔﺖ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥﻫﺎ ﺩﻻﺭ ﻭﺍﻡ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺭﺍﻩ ﺑﻪ ﻫﺪﺭ ﺭﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﻭ‬
‫ﺩﻭﻟﺖ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﺍﺭﺯ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺩﺳﺖ ﺑﻪ ﺩﻫﺎﻥ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﮐﺮﺩ ﻭ ﻣﺠﺒﻮﺭ ﺑﻮﺩ ﻣﻘﺎﺩﻳﺮ ﺯﻳﺎﺩﻱ ﻣﺴﺎﻋﺪﻩ ﺍﺯ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﻧﻔﺘﻲ‬
‫ﺑﮕﻴﺮﺩ‪ .‬ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﻭﺍﻡﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻭ ﺑﻬﺮﻩﻱ ﺍﻧﻬﺎ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﻣﻤﮑﻦ ﻧﺒﻮﺩ ﻭ ﻣﻮﻗﺘﺎ ﺟﻠﻮﻱ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﺍﻋﺘﺒﺎﺭﺍﺕ ﻭﺍﺭﺩﺍﺗﻲ‬
‫ﺑﺎﻧﮏﻫﺎ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﺩﻩﻫﺎ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻥ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﻭﺭﺷﮑﺴﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺑﺎﺭ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭﻫﺎ ﺑﺎ ﭼﻬﺎﺭﭼﻮﺏ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ‬
‫ﻧﻴﻤﻪﻓﺌﻮﺩﺍﻝ ﻧﻴﻤﻪ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭﻱ ﺭﻭﺑﺮﻭ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺩﺭ ﻣﻌﺮﺽ ﺧﻔﮕﻲ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ‪ .‬ﺍﮔﺮ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ‬
‫ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺭﺷﺪ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺍﮔﺮ ﺑﻨﺎ ﺑﻮﺩ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻗﺎﺩﺭ ﺑﻪ ﺟﺬﺏ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺑﺎ ﺣﺠﻢ ﻋﻈﻴﻢﺗﺮﻱ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺮﺯﻫﺎﻱ‬
‫ﻭﺳﻴﻊﺗﺮﻱ ﺑﺮ ﺭﻭﻱ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻭ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﮔﺸﻮﺩﻩ ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﻃﻲ ﺳﺎﻝﻫﺎﻱ ‪ ۳۶‬ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﺗﺪﺭﻳﺞ‬

‫‪٣٣‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫ﻋﺪﻩﺍﻱ ﺍﺯ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﺎﻥ ﻭﺍﺭﺩﮐﻨﻨﺪﻩ‪ ،‬ﺷﺮﻭﻉ ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪﻫﺎﻱ ﻣﻮﻧﺘﺎﮊ ﻫﻤﺎﻥ ﮐﺎﻻﻫﺎ ﮐﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﻱ ﻓﺮﻭﺵ‬
‫ﺍﻥ ﺭﺍ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺎﺷﻴﻦﺍﻻﺕ ﺍﻧﺪﮐﻲ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﮐﻤﻲ ﮐﺎﺭﮔﺮ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﻋﻤﻞ ﻣﻮﻧﺘﺎﮊ ﺭﺍ ﺍﻧﺠﺎﻡ‬
‫ﻣﻲﺩﺍﺩﻧﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﻓﻘﻂ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪﻱ ﺗﻮﻟﻴﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻮﻧﺘﺎﮊ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻪ ﺟﺎﻱ ﺍﻳﻨﮑﻪ‬
‫ﮐﺎﻻ ﻣﺜﻼ ﺍﺗﻮﻣﺒﻴﻞ ﻣﻮﻧﺘﺎﮊ ﺷﺪﻩ ﺑﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻴﺎﻳﺪ ﺍﺟﺰﺍﺀ ﺁﻣﺎﺩﻩﻱ ﺍﻥ ﻭﺍﺭﺩ ﻣﻲﺷﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﺭﻭﻱ ﻫﻢ ﺳﻮﺍﺭ ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﺩﺭ‬
‫ﻋﻮﺽ ﮔﻤﺮﮎ ﻭ ﺳﻮﺩ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﻲ ﭼﻨﺪ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﺍﺗﻮﻣﺒﻴﻞ ﻓﻴﺎﺕ ﺍﻭﻟﻴﻦ ﮐﺎﻻﻱ ﺳﻨﮕﻴﻨﻲ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﻮﻧﺘﺎﮊ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺁﻏﺎﺯ ﺗﻮﺳﻌﻪﻱ ﺍﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﻭﺭﻭﺩ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺁﻣﺎﺩﻩﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﮐﻪ ﻃﻲ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻝ‬
‫ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﺭﺷﺪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺩ‪ .‬ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻲ ﮐﻪ ﻭﺍﺭﺩﺍﺕ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻃﻲ ﺩﻫﻪﻱ ﺍﺧﻴﺮ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ‬
‫ﺯﻳﺎﺩﻱ ﺭﺍ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﻲﺩﻫﺪ‪ .‬ﻧﺴﺒﺖ ﮐﺎﻻﻱ ﺁﻣﺎﺩﻩ ﺑﻪ ﮐﺎﻻﻱ ﻭﺍﺳﻄﻪ ﻳﺎ ﺍﺟﺰﺍ ﻭ ﻣﻮﺍﺩ ﻣﻮﻧﺘﺎﮊ ﻧﺸﺪﻩ ﺗﻘﻠﻴﻞ ﻣﻲﻳﺂﺑﺪ‪ .‬ﺑﺮﺍﻱ ﻧﻤﻮﻧﻪ‬
‫ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ‪ ۴۲‬ﻣﺠﻤﻮﻉ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﻭﺍﺳﻄﻪ ﻭﺍﺭﺩﺍﺗﻲ ‪ ۲۸۵‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﻻﺭ ﻭ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺁﻣﺎﺩﻩﻱ ﻣﺼﺮﻓﻲ ‪ ۱۲۴‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﻻﺭ ﺑﻮﺩﻩ‬
‫ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ‪ ۴۶‬ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﻭﺍﺳﻄﻪ ‪ ۷۱۱‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﻻﺭ ﻭ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﻣﺼﺮﻓﻲ‪ ۱۵۰ ،‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﻻﺭ ﺷﺪﻩ ﻳﻌﻨﻲ ﮐﺎﻻﻱ‬
‫ﻭﺍﺳﻄﻪ ‪ ۴۲۶‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﻻﺭ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﺪﺕ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺣﺎﻝ ﺁﻥ ﮐﻪ ﮐﺎﻻﻱ ﻣﺼﺮﻓﻲ ‪ ۲۶‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﻻﺭ ﺍﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺍﺯ‬
‫‪ ٪۲۳/۸‬ﺍﺯ ﮐﻞ ﻭﺍﺭﺩﺍﺕ ﺑﻪ ‪ ٪۱۲/۶‬ﮐﺎﻫﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻧﺸﺎﻧﻪﻱ ﺭﺷﺪ ﺳﺮﻳﻊ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻣﻮﻧﺘﺎﮊ ﻭ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪﻱ ﮐﻮﺗﺎﻩ‬
‫ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺭﺷﺪ ﺍﺯ ﺳﺎﻝ ‪ ۴۶‬ﺗﺎ ‪ ۵۱‬ﺑﺎ ﺷﺘﺎﺏ ﺑﻴﺸﺘﺮﻱ ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﺧﻮﺩ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻲ ﮐﻪ ﻃﻲ ﺩﻫﻪﻱ ﺍﺧﻴﺮ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺗﺠﺎﺭﻱ ﺭﺷﺪ ﺍﻧﺪﮐﻲ ﺩﺍﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ‬
‫ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺭﺷﺪ ﺳﺮﻳﻊ ﻭ ﺑﻲﺳﺎﺑﻘﻪ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮﺭ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻣﻨﺸﺎﺀ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺻﻨﻌﺘﻲ‪ ،‬ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻣﻠﻲ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻃﻲ ﺳﺎﻝﻫﺎﻱ ‪۳۲‬‬
‫ﺗﺎ ‪ ۴۰‬ﺍﮐﺜﺮ ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪﻫﺎﻱ ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺩﺭ ﻣﻌﺮﺽ ﻭﺭﺷﮑﺴﺘﮕﻲ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻭﺭﻭﺩ ﺑﻲﺣﺪ ﻭ ﺣﺼﺮ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ )ﻣﺜﻼ‬
‫ﻣﻨﺴﻮﺟﺎﺕ( ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪﻫﺎﻱ ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺭﺍ ﻭﺭﺷﮑﺴﺘﻪ ﮐﺮﺩ‪ .‬ﺑﺮﺍﻱ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪﻱ ﭘﺸﻢﺑﺎﻑ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ‪ ،‬ﻭﻃﻦ‪ ،‬ﮐﺎﺯﺭﻭﻧﻲ ﻭ‬
‫ﭼﺮﻡﺳﺎﺯﻱ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﻌﺮﺽ ﻭﺭﺷﮑﺴﺘﮕﻲ ﻭ ﺗﻌﻄﻴﻞ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺗﺤﺖ ﺍﺩﺍﺭﻩ ﺩﻭﻟﺖ ﻭ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻗﺮﺍﺭ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺩﮔﺮﮔﻮﻥ ﺷﺪﻥ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺼﺮﻑ ﻭ ﺭﻭﺍﺝ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺧﺎﺭﺟﻲ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﺍﺻﻨﺎﻑ ﭘﻴﺸﻪﻭﺭﻱ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺣﺎﻝ‬
‫ﺍﻧﺤﻼﻝ ﺩﺭﺍﻭﺭﺩ‪ .‬ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪﻫﺎﻱ ﮐﻮﭼﮏ ﻧﻴﺰ ﺗﺎﺏ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﻧﻴﺂﻭﺭﺩﻩ‪ ،‬ﻣﻴﺪﺍﻥ ﺭﺍ ﺧﺎﻟﻲ ﮐﺮﺩﻧﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻴﺎﻥ ﺻﻨﺎﻳﻌﻲ‬
‫ﺑﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺮ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﮐﺮﺩﻩ‪ ،‬ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺎ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭﻱ ﻭ ﻭﺍﺑﺴﺘﮕﯽ ﺍﻧﻄﺒﺎﻕ ﺩﺍﺩﻧﺪ ﻭ‬
‫ﺧﺼﻠﺖﻫﺎﻱ ﺗﻮﻟﻴﺪﻱ ﻣﻠﻲ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺩﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻭﻳﮋﮔﻲﻫﺎﻱ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﻭ ﻧﺤﻮﻩﻱ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻭ ﻋﻤﻞ ﺁﻥ ﭼﻨﻴﻦ ﺍﺳﺖ‬
‫‪ (۱‬ﺍﻳﺠﺎﺩ ﻭﺍﺣﺪﻫﺎﻱ ﺗﻮﻟﻴﺪﻱ ﻭ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻣﺼﺮﻓﻲ ﺑﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻱ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻳﺎ ﻣﺸﺘﺮﮎ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻭ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ‪ .‬ﻧﺤﻮﻩﻱ ﮐﺎﺭ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ‬
‫ﺻﻨﺎﻳﻊ ﭼﻨﻴﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﺟﺰﺍﻱ ﻧﻴﻤﻪﺳﺎﺧﺘﻪ ﻭ ﻳﺎ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩﻱ ﻳﮏ ﮐﺎﻻﻱ ﻣﺼﺮﻓﻲ ﺍﺯ ﺧﺎﺭﺝ ﻭﺍﺭﺩ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺩﺍﺧﻞ‬
‫ﺳﻮﺍﺭ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺗﮑﻤﻴﻞ ﻣﻲﮔﺮﺩﺩ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻮﺭﺩ ﺁﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪﺍﻱ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ ﮐﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺍﻳﻦ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺑﻪ ﺗﺪﺭﻳﺞ ﺑﺎﻳﺪ ﺳﻬﻢ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮﻱ ﺍﺯ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺮﺭﺍﺕ ﻫﻴﭽﮕﺎﻩ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﺭﺳﻤﻲ ﻧﻴﺰ ﻋﻤﻞ ﻧﻤﻲﺷﻮﺩ‪ ،‬ﻣﻌﺬﺍﻟﮏ ﺑﺮﺍﻱ‬
‫ﭘﻨﻬﺎﻥ ﮐﺮﺩﻥ ﺩﺭﺻﺪ ﻭﺍﺑﺴﺘﮕﯽ‪ ،‬ﺍﻳﻦ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺍﻏﻠﺐ ﺍﺯ ﮐﺎﻻﻫﺎ ﻭ ﻣﻮﺍﺩﻱ ﮐﻪ ﺧﻮﺩ ﺩﺭ ﺩﺍﺧﻞ‪ ،‬ﭘﺮﻭﺳﻪ ﻣﻮﻧﺘﺎﮊ ﻭ ﻭﺍﺑﺴﺘﮕﯽ ﺭﺍ‬

‫‪٣٤‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫ﺍﺯ ﺳﺮ ﮔﺬﺭﺍﻧﺪﻩ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻣﻲﺷﻮﺩ‪ .‬ﻣﺜﻼ ﺩﺭ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺍﺗﻮﻣﺒﻴﻞ ﺍﺯ ﻻﺳﺘﻴﮏ ﺑﻲ ـ ﺍﻑ ـ ﮔﻮﺩﺭﻳﭻ ﻳﺎ ﺟﻨﺮﺍﻝ ﮐﻪ ﺧﻮﺩ ﻳﮏ‬
‫ﮐﺎﻻﻱ ﻣﻮﻧﺘﺎﮊ ﺷﺪﻩ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺳﺖ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻣﻲﺷﻮﺩ‪.‬‬

‫ﻋﻮﺍﻣﻞ ﻭﺍﺑﺴﺘﮕﯽ ﺩﺭ ﺻﻨﺎﻳﻊﺍﻱ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻱ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﺷﺪﻩ ﻭ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻣﻲﮐﻨﺪ ﺑﻪ ﺷﺮﺡ ﺯﻳﺮ ﺍﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺍﻟﻒ( ﺍﺟﺰﺍﻱ ﻭﺍﺭﺩﺍﺗﻲ ﺍﺯ ﺧﺎﺭﺝ ﻣﺜﻼ ﺩﺭ ﺍﺗﻮﻣﺒﻴﻞ‪ ،‬ﺍﺟﺰﺍﻱ ﻣﻮﺗﻮﺭ ﻭ ﻳﺎ ﻣﻮﺗﻮﺭ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﮐﺎﻣﻞ‪ ،‬ﺷﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻟﻮﺍﺯﻡ ﺍﻟﮑﺘﺮﻳﮑﻲ ﻭ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺍﻧﻬﺎ‪.‬‬
‫ﺏ( ﻣﻮﺍﺩ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﻣﺜﻼ ﺩﺭ ﺍﺗﻮﻣﺒﻴﻞ‪ ،‬ﻭﺭﻗﻪ‪ ،‬ﻣﻴﻠﻪ‪ ،‬ﻣﻔﺘﻮﻝ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻮﺍﺩ ﻓﻠﺰﻱ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺍﻃﺎﻕ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﻗﺴﻤﺖﻫﺎ‬
‫ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻣﻮﺍﺩ ﭘﻼﺳﺘﻴﮑﻲ‪ ،‬ﮐﺎﺋﻮﭼﻮ ﻭ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺁﻥ ﻫﺎ‪ ،‬ﺭﻧﮓ ﻭ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺍﻥﻫﺎ‪.‬‬
‫ﺝ( ﮐﺎﻻﻫﺎ ﻭ ﻣﻮﺍﺩ ﻣﻮﻧﺘﺎﮊ ﺷﺪﻩ ﺩﺭ ﺩﺍﺧﻞ ﻣﺜﻞ ﻻﺳﺘﻴﮏ ﺍﺗﻮﻣﺒﻴﻞ‪ ،‬ﭘﺎﺭﻩﺍﻱ ﻣﻮﺍﺩ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪ ،‬ﮐﺎﻻﻫﺎ ﻭ ﻣﻮﺍﺩﻱ ﮐﻪ ﺑﺎ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻳﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻱ ﻣﺸﺘﺮﮎ ﺩﺭ ﺩﺍﺧﻞ ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻣﺜﻞ ﺍﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻮﻡ ﻭ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺍﻥﻫﺎ‪.‬‬
‫ﺩ( ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﻭﺍﻡﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺧﻮﺍﻩ ﺍﺯ ﺑﺎﻧﮏﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻣﻘﻴﻢ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﺧﻮﺍﻩ ﺍﺯ ﺑﺎﻧﮏﻫﺎﻱ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﮐﻪ ﻭﺍﺳﻄﻪﻱ‬
‫ﺗﻮﺯﻳﻊ ﻭﺍﻡﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼ ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ ﻭﺍﻡ ﺍﺯ ﺟﺎﻧﺐ ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻧﺎﺳﻴﻮﻧﺎﻝ )ﭘﻴﮑﺎﻥ( ﺍﺯ ﺑﺎﻧﮏ ﺗﻮﺳﻌﻪﻱ‬
‫ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪﻱ ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻭﺍﻡ ﺍﺯ ﺑﺎﻧﮏ ﺑﻴﻦﺍﻟﻤﻠﻠﻲ )ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎﻳﻲ( ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻭ ﺗﺮﻣﻴﻢ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ‬
‫ﺑﻬﺮﻩ ﺍﻳﻦ ﻭﺍﻡﻫﺎ ﮐﺎﻧﺎﻟﻲ ﺍﺳﺖ ﺑﺮﺍﻱ ﺭﻳﺨﺘﻦ ﺳﻮﺩ ﺑﻪ ﺟﻴﺐ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﺍﻥ ﺧﺎﺭﺟﻲ‪.‬‬
‫ﻩ( ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻭ ﺍﺑﺰﺍﺭ ﮐﺎﺭ ﮐﻪ ﺗﻤﺎﻣﺎ ﺍﺯ ﺧﺎﺭﺝ ﻭﺍﺭﺩ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺭﻗﻢ ﻣﻬﻤﻲ ﺍﺯ ﻭﺍﺭﺩﺍﺕ ﮐﺸﻮﺭ ﺭﺍ ﺩﺭ‬
‫ﺩﻫﻪﻱ ﺍﺧﻴﺮ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﻲﺩﻫﺪ‪ .‬ﺑﺮﺍﻱ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺍﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ ﻭﺍﺭﺩﺍﺕ‪ ،‬ﻃﻲ ﺳﺎﻝﻫﺎﻱ ‪ ۴۲‬ﺗﺎ ‪ ۴۶‬ﺍﺯ ‪ ۱۰۴‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﻻﺭ ﺑﻪ ‪۳۲۹‬‬
‫ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﻻﺭ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺗﺮﻣﻴﻢ ﻣﺎﺷﻴﻦﺍﻻﺕ ﻭ ﻟﻮﺍﺯﻡ ﻳﺪﮐﻲ ﺁﻥ ﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﺳﻮﺩ ﮔﺰﺍﻓﻲ ﺭﺍ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﻱ‬
‫ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻣﻲﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻭ( ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﻣﻬﻨﺪﺳﺎﻥ ﻭ ﻣﺘﺨﺼﺼﺎﻥ ﻓﻨﻲ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻧﻴﺰ ﻣﻨﺒﻊ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﺑﺮﺍﻱ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ‬
‫ﻫﻤﺎﻥﻃﻮﺭ ﮐﻪ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﻭﺍﺳﻄﻪ ﻭ ﻣﺼﺮﻓﻲ ﺍﺯ ﺧﺎﺭﺝ ﻭﺍﺭﺩ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﺧﺪﻣﺎﺕ ﻓﻨﻲ ﻧﻴﺰ ﺍﺯ ﺧﺎﺭﺝ ﺷﺪﻩ ﺍﺭﺯ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺭﺍ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﺍﺕ ﺑﺎﺯ ﻣﻲﮔﺮﺩﺍﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺍﮔﺮ ﺩﺭ ﺍﺻﻞ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﺍﻳﻦ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺷﺮﮐﺖ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺍﺯ ﺳﻮﺩ ﺧﺎﻟﺺ ﺍﻳﻦ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎ ﻭ‬
‫ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺳﻬﺎﻡ ﺑﻪ ﺧﺎﺭﺝ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ ﻭ ﻳﺎ ﺩﺭ ﺩﺍﺧﻞ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﺗﺎﺯﻩ ﻣﻲﺷﻮﺩ‪ .‬ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ‬
‫ﺭﺍﻩﻫﺎ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺩﺭ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﻓﺮﻭﺵ ﺭﻓﺘﻪ ﻭ ﺑﻪ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﺍﺕ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﺳﻮﺩ ﻣﻲﺭﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺍﺷﺘﺒﺎﻩ ﺍﺳﺖ ﺍﮔﺮ ﺧﻴﺎﻝ ﮐﻨﻴﻢ ﺍﻳﻦ ﻭﺍﺑﺴﺘﮕﯽ ﻓﻘﻂ ﺩﺭ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻭ ﻳﺎ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﻣﺼﺮﻓﻲ ﺑﺎﺩﻭﺍﻡ ﻣﺜﻞ ﺍﺗﻮﻣﺒﻴﻞ‪،‬‬
‫ﻳﺨﭽﺎﻝ‪ ،‬ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻥ‪ ،‬ﻻﺳﺘﻴﮏ ﺍﺗﻮﻣﺒﻴﻞ ﻭ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺍﻥ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ‪ .‬ﺍﺻﻞ ﻣﻮﻧﺘﺎﮊ ﺩﺭ ﺍﻧﻮﺍﻉ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﻣﺼﺮﻓﻲ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺭﻋﺎﻳﺖ‬
‫ﻣﻲﺷﻮﺩ‪ .‬ﺑﺮﺍﻱ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻲﺗﻮﺍﻥ ﺭﺷﺘﻪﻫﺎﻱ ﺯﻳﺮ ﺭﺍ ﻧﺎﻡ ﺑﺮﺩ‪:‬‬
‫ﺩﺭ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻏﺬﺍﻳﻲ ﻣﺜﻞ ﺭﻭﻏﻦﻧﺒﺎﺗﻲ‪ ،‬ﮐﻨﺴﺮﻭﺳﺎﺯﻱ‪ ،‬ﺑﻴﺴﮑﻮﻳﺖ‪ ،‬ﺷﮑﻼﺕﺳﺎﺯﻱ‪ ،‬ﺩﺭ ﻣﻮﺍﺩ ﻏﺬﺍﻳﻲ‪ ،‬ﺩﺍﺭﻭﻳﻲ ﻭ ﻟﻮﺍﺯﻡ‬
‫ﺍﺭﺍﻳﺶ‪ ،‬ﻟﻮﺍﺯﻡ ﺧﺎﻧﮕﻲ ﻣﺜﻞ ﭘﻨﮑﻪ‪ ،‬ﺭﺍﺩﻳﻮ‪ ،‬ﺑﺨﺎﺭﻱ‪ ،‬ﮐﻮﻟﺮ‪ ،‬ﻳﺨﭽﺎﻝ‪ ،‬ﺩﺭ ﺍﺗﻮﻣﺒﻴﻞﺳﺎﺯﻱ‪ ،‬ﺍﺗﻮﻣﺒﻴﻞﺳﻮﺍﺭﻱ‪ ،‬ﮐﺎﻣﻴﻮﻥ‪،‬‬

‫‪٣٥‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫ﺍﺗﻮﺑﻮﺱ‪ ،‬ﺩﺭ ﻣﺎﺷﻴﻦﺍﻻﺕ ﮐﺸﺎﻭﺭﺯﻱ‪ ،‬ﺩﺭ ﻭﺳﺎﻳﻞ ﺍﻟﮑﺘﺮﻳﮑﻲ‪ ،‬ﺩﺭ ﻣﻮﺗﻮﺭ ﭘﻤﭗ‪ ،‬ﺩﺭ ﮐﺎﻏﺬ‪ ،‬ﺭﻧﮓﺳﺎﺯﻱ‪ ،‬ﻓﻮﻻﺩﻧﻮﺭﺩﺷﺪﻩ‪،‬‬
‫ﮐﺎﺑﻞ ﻭ ﺩﺭ ﻣﻨﺴﻮﺟﺎﺕ ﭘﺸﻤﻲ ﻭ ﻧﺨﻲ‪.‬‬
‫ﺩﺭ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻣﻮﺍﺭﺩ ﻭﺍﺑﺴﺘﮕﯽ ﻣﺤﺮﺯ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻧﻴﺎﺯ ﺑﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﻭﻟﻲ ﻣﺎ ﺩﺭ ﺩﻭ ﻣﻮﺭﺩ ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺘﺎ ﻏﺮﻳﺐ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‬
‫ﺗﻮﺿﻴﺢ ﮐﻮﺗﺎﻫﻲ ﻣﻲﺩﻫﻴﻢ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﻣﻮﺭﺩ ﻳﮑﻲ ﺭﻭﻏﻦﻧﺒﺎﺗﻲ ﻭ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﻣﻨﺴﻮﺟﺎﺕ ﭘﺸﻤﻲ ﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺩﺭ ﺭﻭﻏﻦﻧﺒﺎﺗﻲ ﺍﺯ ﻋﻮﺍﻣﻞ ﻳﺎﺩ ﺷﺪﻩ ﻋﻮﺍﻣﻞ ﺯﻳﺮ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ :‬ﺭﻭﻏﻦ ﺧﺎﻡ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻣﺜﻞ ﺭﻭﻏﻦ ﺍﻓﺘﺎﺑﮕﺮﺩﺍﻥ‪،‬‬
‫ﺳﻮﻳﺎ‪ (۵) ۰‬ﻭ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺁﻥ؛ ﻓﻠﺰ ﻭ ﺭﻧﮓ ﺑﺮﺍﻱ ﻗﻮﻃﻲﺳﺎﺯﻱ‪ ،‬ﻣﻮﺍﺩﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﺁﻣﺎﺩﻩ ﮐﺮﺩﻥ ﺭﻭﻏﻦ‪ ،‬ﻭﺍﻡﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺩﺭ‬
‫ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﺁﻥ‪ ،‬ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﻣﺎﺷﻴﻦﺍﻻﺕ ﺧﺎﺭﺟﻲ‪ ،‬ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺭﺷﺘﻪ ﻗﺴﻤﺘﻲ ﺍﺯ ﻣﻮﺍﺩ ﺍﻭﻟﻴﻪ ﻭ ﻧﻴﺮﻭﻱ ﮐﺎﺭ ﻭ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻱ‬
‫ﺍﻭﻟﻴﻪﻱ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺩﺭ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﭘﺸﻢﺑﺎﻓﻲ ﻣﺜﻞ ﭘﺎﺭﭼﻪ ﻭ ﭘﺘﻮ‪ ،‬ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪ ﻭ ﻟﻮﺍﺯﻡ ﻳﺪﮐﻲ ﻭ ﻧﻈﺎﺭﺕ ﻓﻨﻲ ﻋﺎﻟﻲ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻧﺦ ﺗﻤﺎﻣﺎ ﻭ ﻳﺎ‬
‫ﻗﺴﻤﺘﻲ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺁﻣﺎﺩﻩ ﺑﺮﺍﻱ ﺑﺎﻓﺘﻪ ﺷﺪﻥ ﻭﺍﺭﺩ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻭ ﻣﺤﺼﻮﻝ ﺯﻳﺮ ﻧﺎﻡ "ﺳﺎﺧﺖ ﻳﺎ ﻣﺤﺼﻮﻝ‬
‫ﺍﻳﺮﺍﻥ" ﺑﻪ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﻋﺮﺿﻪ ﻣﻲﮔﺮﺩﺩ‪ .‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪﻱ ﺩﺭﺻﺪ ﻭﺍﺑﺴﺘﮕﯽ ﺍﻳﻦ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺍﻣﺮﻱ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﺯﻳﺮﺍ ﺑﺎﻳﺪ ﻋﻮﺍﻣﻞ ﻳﺎﺩ‬
‫ﺷﺪﻩﻱ ﻭﺍﺑﺴﺘﮕﯽ ﺩﻗﻴﻘﺎ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﺍﻭﺭﺍﺩﻭﻳﭻ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ‪ ۱۹۶۹‬ﮔﺰﺍﺭﺷﻲ ﺍﺯ ﺩﺭﺻﺪ ﻭﺍﺑﺴﺘﮕﯽ ﺍﻳﻦ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺗﻬﻴﻪ ﮐﺮﺩﻩ‬
‫ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺭﺳﻤﺎ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻋﻮﺍﻣﻞ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩﻱ ﻭﺍﺑﺴﺘﮕﯽ ﺩﻗﻴﻘﺎ ﺣﺴﺎﺏ ﻧﺸﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪) .‬ﻣﺜﻼ ﻭﺍﻡﻫﺎﻱ‬
‫ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‪ ،‬ﺍﺳﺘﻬﻼﮎ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻭ ﻳﺎ ﺧﺪﻣﺎﺕ ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﻭﺍﺳﻄﻪ ﮐﻪ ﺧﻮﺩ‬
‫ﭘﺮﻭﺳﻪﻱ ﻣﻮﻧﺘﺎﮊ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺳﺮ ﮔﺬﺭﺍﻧﺪﻩﺍﻧﺪ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﮐﺎﻣﻞ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪ (.‬ﻣﻌﺬﺍﻟﮏ ﺍﻳﻦ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﺪ‬
‫ﮔﻮﺷﻪﺍﻱ ﺍﺯ ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ ﺭﺍ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺍﻭﺭﺍﺩﻭﻳﭻ ﺩﺭﺻﺪ ﻭﺍﺑﺴﺘﮕﯽ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻣﻮﻧﺘﺎﮊ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺷﺮﺡ ﺯﻳﺮ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪ :‬ﮐﻔﺶ ‪ ،٪۲۰‬ﻣﻨﺴﻮﺟﺎﺕ ﭘﺸﻤﻲ ‪،٪۴۰‬‬
‫ﺭﻭﻏﻦﻧﺒﺎﺗﻲ ‪ ،٪۵۰‬ﻣﻮﺍﺩ ﺩﺍﺭﻭﻳﻲ ‪ ،٪۶۰‬ﺭﺍﺩﻳﻮ ‪ ،٪۵۰‬ﺑﺨﺎﺭﻱ ﻭ ﻳﺨﭽﺎﻝ ‪ ،٪۴۰‬ﮐﻮﻟﺮ ﻭ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻥ‪ ،٪۶۰‬ﮐﺎﻣﻴﻮﻥ‪ ،‬ﺍﺗﻮﺑﻮﺱ ﻭ‬
‫ﻻﺳﺘﻴﮏ ‪ ،٪۵۰‬ﺭﻧﮓ ‪ ،٪۴۵‬ﺍﻟﻴﺎﻑ ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ‪ ،٪۶۰‬ﻓﻮﻻﺩ ﻧﻮﺭﺩ ﺷﺪﻩ‪ ،٪۶۰‬ﮐﺂﺑﻞ ‪ ٪۶۵‬ﺗﺎ ‪. ٪۹۵‬‬
‫ﺍﻳﻦ ﻭﺍﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﻗﻴﻤﺖ ﻓﺮﻭﺵ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﻻﻫﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺰﺩ ﮐﺎﺭﮔﺮ‪ ،‬ﺳﻮﺩ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻭ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎﻱ ﺗﻮﺯﻳﻊ‪ ،‬ﻣﺎﻟﻴﺎﺕﻫﺎ ﻭ‬
‫ﻏﻴﺮﻩ ﻧﻴﺰ ﺭﻭﻱ ﺁﻥ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻋﺎﻣﻞ ﺩﻳﮕﺮ ﻭﺍﺑﺴﺘﮕﯽ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﺣﻖﺍﻻﻣﺘﻴﺎﺯ ﺑﻪ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻣﻮﻧﺘﺎﮊ ﺩﺭ ﻣﻮﺍﺭﺩﻱ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻓﺮﻣﻮﻝﻫﺎ‪،‬‬
‫ﻧﺎﻡﻫﺎﻱ ﺗﺠﺎﺭﻱ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻣﻲﮐﻨﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺒﻠﻐﻲ ﺍﺯ ﻗﻴﻤﺖ ﻓﺮﻭﺵ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺣﻖﺍﻻﻣﺘﻴﺎﺯ ﺑﻪ ﺻﻨﺎﻳﻊ‬
‫ﺍﺻﻠﻲ ﺩﺭ ﺧﺎﺭﺝ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺣﻖﺍﻻﻣﺘﻴﺎﺯ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﻴﻦ ﺩﻭﺍﺯﺩﻩ ﺗﺎ ﭘﺎﻧﺰﺩﻩ ﺩﺭﺻﺪ ﻓﺮﻭﺵ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺭﻗﻢ ﺑﺰﺭﮔﻲ ﺭﺍ‬
‫ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﻲﺩﻫﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪﻱ ﻭﺍﺑﺴﺘﮕﯽ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺭﺑﻄﻲ ﺑﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﻣﺸﺘﺮﮎ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﻭ‬
‫ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺩﺭ ﺁﻥﻫﺎ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﻭ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ )ﻳﻌﻨﻲ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻱ ﺍﻭﻟﻴﻪ( ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺭﻗﻢ ﻋﻤﺪﻩﻱ ﻓﺮﻭﺵ ﺭﺍ‬
‫ﺑﺂﺑﺖ ﻋﻮﺍﻣﻞ ﺫﮐﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻪ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﺍﺕ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺑﺎﺯﮔﺮﺩﺍﻧﻨﺪ‪ .‬ﻣﺴﺎﻟﻪﺍﻱ ﮐﻪ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﭘﻴﺶ ﻣﻲﺍﻳﺪ ﻗﻴﻤﺖ ﻭ ﻫﺰﻳﻨﻪﻱ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻭ‬
‫ﻓﺮﻭﺵ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﻻﻫﺎﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﻲﺩﺍﻧﻴﻢ ﺑﻬﺎﻱ ﻓﺮﻭﺵ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﻻﻫﺎ ﺍﻏﻠﺐ ﺍﺭﺯﺍﻧﺘﺮ ﺍﺯ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺍﻧﻬﺎ ﻧﻴﺴﺖ ﻭ ﺩﺭ‬
‫ﻣﻮﺍﺭﺩﻱ ﻧﻴﺰ ﮔﺮﺍﻥﺗﺮ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺎﻝ ﺁﻧﮏ ﻩ ﺩﺭ ﺣﻘﻮﻕ ﮔﻤﺮﮐﻲ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﻻﻫﺎ ﺑﺎ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺁﻥﻫﺎ ﮐﻪ ﻭﺍﺭﺩ ﻣﻲﺷﻮﺩ‬
‫ﺍﺧﺘﻼﻑ ﺑﺰﺭﮔﻲ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ‪ .‬ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻲ ﮐﻪ ﺣﻘﻮﻕ ﮔﻤﺮﮐﻲ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﻭﺍﺳﻄﻪ ﻭ ﻳﺎ ﺍﺟﺰﺍﻱ ﻣﻮﻧﺘﺎﮊ ﻧﺸﺪﻩ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﻴﻦ‬

‫‪٣٦‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫‪ ٪۱۵‬ﺗﺎ ‪ ٪۲۵‬ﻗﻴﻤﺖ ﺧﺮﻳﺪ ﺍﻥﻫﺎﺳﺖ‪ ،‬ﺣﻘﻮﻕ ﮔﻤﺮﮐﻲ ﻭ ﺳﻮﺩ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﻲ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺁﻣﺎﺩﻩﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﻴﻦ ‪ ٪۶۰‬ﺗﺎ‬
‫‪ ٪۱۰۰‬ﻗﻴﻤﺖ ﻭﺍﺭﺩﺍﺗﻲ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﮔﺎﻩ ﺑﻪ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺣﺪﻭﺩ ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺭﺳﺪ ﻳﻌﻨﻲ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻭﺭﻭﺩ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ‬
‫ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻣﺒﻠﻎ ﻋﻈﻴﻤﻲ ﻧﺼﻴﺐ ﺻﻨﺪﻭﻕ ﺩﻭﻟﺖ ﻣﻲﮔﺮﺩﺩ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺩﻟﻴﻞ ﻃﻲ ﺳﺎﻝﻫﺎﻱ ﺍﺧﻴﺮ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻲ ﮐﻪ ﻭﺍﺭﺩﺍﺕ ﺭﺷﺪ‬
‫ﺑﻲﺳﺎﺑﻘﻪﺍﻱ ﮐﺮﺩﻩ‪ ،‬ﺩﺭﺁﻣﺪ ﮔﻤﺮﮐﻲ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﻣﺘﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑﺎ ﺍﻥ ﭘﻴﺪﺍ ﻧﮑﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻣﻮﻧﺘﺎﮊ ﺍﺯ‬
‫ﺍﻣﺘﻴﺎﺯ ﺣﻘﻮﻕ ﮔﻤﺮﮐﻲ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻣﻲﮐﻨﺪ )ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪ ﺯﻳﺎﻥ ﺻﻨﺪﻭﻕ ﺩﻭﻟﺖ( ﻭ ﻇﺎﻫﺮﺍ ﺑﻪ ﺟﺎﻱ ﺍﻥ ﻣﺎﻟﻴﺎﺕ ﺑﺮﺩﺭﺁﻣﺪ‬
‫ﻣﻲﭘﺮﺩﺍﺯﻧﺪ )ﮐﻪ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﺎﻥ ﻭﺍﺭﺩﮐﻨﻨﺪﻩ ﻧﻴﺰ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻣﻲﭘﺮﺩﺍﺯﻧﺪ( ﭘﺲ ﻋﻠﺖ ﮔﺮﺍﻧﻲ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﻻﻫﺎ ﭼﻴﺴﺖ؟‬

‫ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻋﻮﺍﻣﻞ ﮔﺮﺍﻧﻲ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﻻﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﺮﺡ ﺯﻳﺮ ﺍﺳﺖ‪:‬‬

‫‪ (۱‬ﺗﻮﻟﻴﺪﮐﻨﻨﺪﮔﺎﻥ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻳﻌﻨﻲ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﺍﺕ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﺩﺭ ﻣﻮﻗﻊ ﻓﺮﻭﺵ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﻭﺍﺳﻄﻪ ﻭ ﻧﻴﻤﻪ ﺁﻣﺎﺩﻩ ﻳﺎ ﻣﻮﻧﺘﺎﮊ‬
‫ﻧﺸﺪﻩ ﺗﺨﻔﻴﻒ ﻋﻤﺪﻩﺍﻱ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻱ ﺗﻤﺎﻡ ﺷﺪﻩ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﻻﻫﺎ )ﮐﺎﻻﻱ ﺁﻣﺎﺩﻩ ﻣﺼﺮﻑ( ﻧﻤﻲﺩﻫﻨﺪ ﻭ ﺍﺧﺘﻼﻑ ﻗﻴﻤﺖ‬
‫ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﮑﻤﻴﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺎ ﻧﺮﺥ ﺩﺳﺘﻤﺰﺩ ﮐﺎﺭﮔﺮ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻏﺮﺏ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﺍﺕ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ‬
‫ﺳﻮﺩ ﻗﺒﻠﻲ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﻻﻫﺎ ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ (۲‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻱ ﻣﺎﺷﻴﻦﺍﻻﺕ ﻭ ﻟﻮﺍﺯﻡ ﻳﺪﮐﻲ‪ ،‬ﺣﻤﻞ ﻭ ﻧﻘﻞ ﺍﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻧﺼﺐ ﻭ ﻧﻈﺎﺭﺕ ﻓﻨﻲ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﮔﺮﺍﻥ ﺗﻤﺎﻡ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻭ ﺗﻔﺎﻭﺕ‬
‫ﻗﻴﻤﺖ ﮐﺎﻻﻱ ﺁﻣﺎﺩﻩ ﻭ ﻏﻴﺮﺁﻣﺎﺩﻩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﺟﺒﺮﺍﻥ ﻣﻲﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ (۳‬ﻭﺍﻡﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺭﻗﻢ ﭼﺸﻢﮔﻴﺮﻱ ﺭﺍ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﻲﺩﻫﺪ‪ .‬ﺑﺮﺍﻱ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪ ﭘﻴﮑﺎﻥ ﺭﻗﻢ ‪ ٪۱۵‬ﻗﻴﻤﺖ ﻓﺮﻭﺵ ﺭﺍ ﺑﻬﺮﻩ‬
‫ﺑﺎﻧﮑﻲ ﻭ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎﻱ ﻧﺎﺷﻲ ﺍﺯ ﺍﻥ ﺍﻋﻼﻡ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ (۴‬ﺩﺳﺘﻤﺰﺩ ﮐﺎﺭﮔﺮﺍﻥ ﻭ ﮐﺎﺭﻣﻨﺪﺍﻥ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﮑﻤﻴﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻭ ﺗﻮﺯﻳﻊ ﻭ ﺍﺩﺍﺭﻩ ﺍﺿﺎﻓﻪ ﻣﻲﺷﻮﺩ‪.‬‬
‫‪ (۵‬ﻣﺎﻟﻴﺎﺕﻫﺎﻱ ﺩﻭﻟﺘﻲ‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﺣﻖ ﺑﻴﻤﻪﻱ ﮐﺎﺭﮔﺮﺍﻥ )ﮐﻪ ﺩﺭ ﮐﻤﺎﻝ ﺗﻌﺠﺐ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﭼﻨﺪ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻣﺎﻟﻴﺎﺕ ﺑﺮﺩﺭﺁﻣﺪ ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪ‬
‫ﺍﺳﺖ ﺯﻳﺮﺍ ﺩﻭﻟﺖ ‪ ٪۱۸‬ﺍﺯ ﺩﺳﺘﻤﺰﺩ ﮐﺎﺭﮔﺮﺍﻥ ﻭ ﮐﺎﺭﻣﻨﺪﺍﻥ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺣﻖ ﺑﻴﻤﻪ ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﮐﻨﺪ ﻭﻟﻲ ﮐﻨﺘﺮﻝ ﺑﺮ‬
‫ﺩﺭﺁﻣﺪ ﻭﺍﻗﻌﻲ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎ ﻧﺪﺍﺭﺩ( ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﺍﻓﺰﻭﺩﻩ ﻣﻲﺷﻮﺩ‪.‬‬
‫‪ (۶‬ﺳﻮﺩ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺳﻮﺩ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﺎﻥ ﻭﺍﺭﺩﮐﻨﻨﺪﻩ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺩﺭ ﻣﻮﺍﺭﺩﻱ ﺳﻮﺩ ﺧﺎﻟﺺ ﺑﻪ ﺻﺪ ﺩﺭ‬
‫ﺻﺪ ﻗﻴﻤﺖ ﻓﺮﻭﺵ ﻣﻲﺭﺳﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺳﻮﺩ ﺧﺎﻟﺺ ﻭﺍﻗﻌﻲ ﺍﺯ ‪ ٪۲۵‬ﮐﻤﺘﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺍﻳﻦ ﻋﻮﺍﻣﻞ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﻧﺎﻣﺮﻏﻮﺏ ﻣﻮﻧﺘﺎﮊ ﺷﺪﻩ ﮐﻪ ﺩﻭﺍﻡ ﺁﻥ ﺑﻪ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﮐﻤﺘﺮ ﺍﺯ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺍﺳﺖ )ﻭ‬
‫ﺍﻳﻦ ﻧﻴﺰ ﻋﺎﻣﻞ ﺳﻮﺩﺁﻭﺭﻱ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﺍﺕ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺍﺳﺖ( ﺑﺎ ﻗﻴﻤﺘﻲ ﮔﺮﺍﻥﺗﺮ ﺍﺯ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺍﻥ ﺩﺭ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺑﻪ ﻓﺮﻭﺵ‬
‫ﺑﺮﺳﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮﺍﻱﺍﻳﻦ ﮐﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺭﻭﺷﻨﻲ ﺍﺯ ﺭﺷﺪ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻣﻮﻧﺘﺎﮊ ﻃﻲ ﺳﺎﻝﻫﺎﻱ ﺍﺧﻴﺮ ﭘﻴﺪﺍ ﮐﻨﻴﻢ ﺁﻣﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﭼﻨﺪ ﻗﻠﻢ ﮐﺎﻻ ﺭﺍ ﺩﺭ‬
‫ﺍﻳﻨﺠﺎ ﺫﮐﺮ ﻣﻲﮐﻨﻴﻢ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺁﻣﺎﺭ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪﺍﻱ ﺍﺳﺖ ﺑﻴﻦ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﺎﻝ ‪ ۳۵‬ﻭ ‪.۴۶‬‬
‫‪ (۱‬ﺭﻭﻏﻦﻧﺒﺎﺗﻲ ﺍﺯ ‪ ۶/۷‬ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻦ ﺑﻪ ‪ ۱۰۲‬ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻦ‪ ،‬ﺍﺗﻮﻣﺒﻴﻞ ﺳﻮﺍﺭﻱ ﺍﺯ ﺻﻔﺮ ﺑﻪ ﺩﻩﻫﺰﺍﺭ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ‪ ،‬ﻳﺨﭽﺎﻝ ﺍﺯ ﺻﻔﺮ ﺑﻪ ‪۱۲۰‬‬
‫ﻫﺰﺍﺭ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ‪ ،‬ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻧﺴﺎﺟﻲ ﺍﺯ ‪ ۶۶‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﻣﺘﺮ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ‪ ۳۶‬ﺑﻪ ‪ ۳۳۸‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﻣﺘﺮ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ‪ ۴۲‬ﺭﺳﻴﺪ‪ .‬ﺑﺨﺎﺭﻱ ﺍﺯ ‪۲۰۰۰‬‬
‫ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ‪ ۳۷‬ﺑﻪ ‪ ۱۹۴۰۰۰‬ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ‪ ۴۲‬ﺭﺳﻴﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻳﺨﭽﺎﻝ ﺩﺭ ﺳﺎﻝﻫﺎﻱ ‪ ۴۵‬ﻭ ‪ ۴۶‬ﻭ ‪ ۴۷‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ‪،۷۰‬‬

‫‪٣٧‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫‪ ۱۲۰‬ﻭ ‪ ۱۵۰‬ﻫﺰﺍﺭ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪﻩ‪ .‬ﺍﺭﻗﺎﻡ ﺯﻳﺮ ﺭﺷﺪ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺭﺍ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﻲﺩﻫﺪ‪ .‬ﻗﻨﺪ ﻭ ﺷﮑﺮ ﺍﺯ ﺻﺪ ﻭ ﺩﻭ ﻫﺰﺍﺭ‬
‫ﺗﻦ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ‪ ۳۰‬ﺑﻪ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﻭ ﭼﻬﻞ ﻭ ﺩﻭ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻦ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ‪ ۴۶‬ﻭ ﺑﺮﻕ ﺍﺯ ‪ ۱۶۳‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﮐﻴﻠﻮﻭﺍﺕ ﺑﻪ ‪ ۱۸۲۶‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ‬
‫ﮐﻴﻠﻮﻭﺍﺕ ﻭ ﺳﻴﻤﺎﻥ ﺍﺯ ‪ ۲۲۴‬ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻦ ﺑﻪ ‪ ۱۵۴۸‬ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻦ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ‪ ۱۳۴۶‬ﺣﺪﻭﺩ ‪ ۶۰۰‬ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪﻱ ﺑﺰﺭﮒ ﺩﺭ ﮐﺸﻮﺭ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﮐﺎﺭ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪ ۱۶) .‬ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎ ‪ ۱۸۰۰‬ﮐﺎﺭﮔﺮ ﺑﻪ‬
‫ﻃﻮﺭ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻭ ‪ ۵۷۰‬ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ‪ ۲۲۵‬ﮐﺎﺭﮔﺮ ﺩﺭ ﻫﺮ ﻭﺍﺣﺪ‪ (.‬ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﻣﺜﻞ ﺑﺮﻕ‪ ،‬ﻧﻔﺖ ﻭ‬
‫ﺭﺍﻩ ﺁﻫﻦ ﺟﻤﻌﺎ ﺣﺪﻭﺩ ‪ ۲۲۰‬ﻫﺰﺍﺭ ﮐﺎﺭﮔﺮ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﮐﺎﺭ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺩﺭ ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺎﻝ ﻧﺰﺩﻳﮏ ﺑﻪ ‪ ۴۰۰۰‬ﮐﺎﺭﮔﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘﻲ )ﻧﻪ ﮐﺎﺭﮔﺎﻩ ﺩﺳﺘﻲ( ﺑﺎ ﺣﺪﻭﺩ ‪ ۶۵‬ﻫﺰﺍﺭ ﮐﺎﺭﮔﺮ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮐﻪ ﺑﻴﻦ ‪ ۱۰‬ﺗﺎ ‪) ۵۰‬ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ‪ (۱۷‬ﻧﻔﺮ ﺩﺭ ﻫﺮ ﻭﺍﺣﺪ ﮐﺎﺭ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺍﺭﻗﺎﻡ ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﺣﺎﺿﺮ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ‪ ۱۳۵۱‬ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ‬
‫ﺯﻳﺎﺩﻱ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻭ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﺭﺷﺪ ﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ (۲‬ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﺩﺭ ﺍﺳﺘﺨﺮﺍﺝ ﻣﻌﺎﺩﻥ‪ ،‬ﺭﺷﺘﻪﻱ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﮐﻪ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺭﺷﺪ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺍﺳﺘﺨﺮﺍﺝ ﻣﻌﺎﺩﻥ ﺑﺎ ﻣﺸﺎﺭﮐﺖ ﻭ ﮐﻤﮏ ﻣﺎﻟﻲ ﻭ ﻓﻨﻲ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻭ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺍﺳﺖ؛ ﺍﻳﻦ ﺭﺷﺘﻪ ﻃﻲ ﺳﺎﻝﻫﺎﻱ ﺍﺧﻴﺮ‬
‫ﺭﺷﺪ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺩﺭﺧﺸﺎﻧﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﺍﻥ ﺩﺍﺭﺩ‪ .‬ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﻣﺸﺘﺮﮎ ﻣﻌﺪﻧﻲ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ‬
‫ﻣﻲﻳﺂﺑﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﻣﻮﺍﺭﺩﻱ ﺻﻨﺎﻳﻌﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻭ ﺁﻣﺎﺩﻩﺳﺎﺯﻱ ﺍﻳﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺯﻳﺮﺯﻣﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﻣﻲﺍﻳﺪ‪ .‬ﻋﻤﺪﻩﻱ ﺍﻳﻦ‬
‫ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺑﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﻭ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﺍﺕ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺟﺎﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻮﺭﺩ ﺑﺤﺚ ﻗﺮﺍﺭ ﺧﻮﺍﻫﺪ‬
‫ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﮐﺮﺩﻩ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﻣﻲﺩﻫﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﺣﺎﺿﺮ ‪ ۴‬ﺷﺮﮐﺖ ﺑﺰﺭﮒ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﻭ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺩﺭ ﻧﺎﺣﻴﻪ ﮐﺮﻣﺎﻥ ﺩﺭ ﺍﺳﺘﺨﺮﺍﺝ ﻣﺲ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﮐﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ﮐﻪ‬
‫ﻳﮑﻲ ﺍﺯ ﺍﻧﻬﺎ ﺷﺮﮐﺘﻲ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﻋﻠﻲ ﺭﺿﺎﺋﻲ ﺑﺎ ﺷﺮﮐﺖ ﺳﻠﮑﺸﻦ ﺗﺮﺍﺳﺖ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﺷﺪﻩ‪ .‬ﺍﻳﻦ‬
‫ﺷﺮﮐﺖ ‪ ۲۰۰‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺍﻭﻟﻴﻪ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﺳﻬﺎﻡ ﺁﻥ ‪ ۵۱‬ﺑﻪ ‪ ۴۹‬ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺷﺮﮐﺖ ﺑﺮﺍﻱ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺧﻮﺩ ‪ ۵۰‬ﺗﺎ ‪۶۰‬‬
‫ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﻻﺭ ﻭﺍﻡ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻣﻲﮔﻴﺮﺩ ﮐﻪ ﭼﻨﺪ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺍﻭﻟﻴﻪ ﻣﺤﺴﻮﺏ ﻣﻲﺷﻮﺩ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻳﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺍﺯ ﻧﻘﺶ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ‬
‫ﺻﻨﻌﺘﻲ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺩﺭ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻭ ﻣﻌﺎﺩﻥ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﻣﻮﺭ ﺻﺎﺩﺭﺍﺕ ﻭ ﺑﺎﺯﺍﺭﻳﺂﺑﻲ ﻣﺲ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪﻩ ﺑﺎ ﺷﺮﻳﮏ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﺍﺳﺖ ﻭ‬
‫ﺍﻗﺎﻱ ﺭﺿﺎﺋﻲ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﺧﻮﺩ ﻣﺒﻠﻐﻲ ﺍﺯ ﺳﻮﺩ ﺭﺍ ﻣﻲﮔﻴﺮﺩ ﺗﺎ ﺩﺭ ﺭﺷﺘﻪﻫﺎﻱ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﺗﺎﺯﻩﺍﻱ‬
‫ﺑﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﺍﺕ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻭ ﻧﻴﺮﻭﻱ ﮐﺎﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪﻱ ﻣﺎ ﺭﺍ‬
‫ﻣﻲﺭﺑﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫‪ (۳‬ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺩﺭ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻭ ﻣﻌﺎﺩﻥ ﻭ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﻲ ﺩﻭﻟﺖ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺑﻮﺭﻭﮐﺮﺍﺕ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ‬
‫ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻧﻘﺶ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻏﺎﺭﺕ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻭ ﻧﻴﺮﻭﻱ ﮐﺎﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﺳﻮﻱ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﺍﺕ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺩﺍﺭﺩ‪ .‬ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﺍﺕ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻫﺮ‬
‫ﺳﺎﻝ‪ ،‬ﻣﺒﻠﻎ ﺳﻨﮕﻴﻨﻲ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﻣﻲﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﮔﺎﻩ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻭ ﮔﺎﻩ ﮐﻨﺴﺮﺳﻴﻮﻡ ﺑﻴﻦﺍﻟﻤﻠﻠﻲ‬
‫ﺑﻪ ﺷﻤﺎﺭ ﻣﻲﺭﻭﺩ‪ .‬ﺍﻫﻤﻴﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻧﻔﺖ ﻭ ﮔﺎﺯ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺍﻥ ﻣﻲﺩﺍﺭﺩ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﻣﻬﻢ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺑﺤﺚ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﺑﺮﺭﺳﻲ ﮐﻨﻴﻢ‪،‬‬
‫ﺯﻳﺮﺍ ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﺣﺎﺿﺮ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﺍﻥ ﭘﺎﻳﻪ ﻭ ﺍﺳﺎﺱ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ‪ ،‬ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻭ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﻲ ﺍﻳﺮﺍ ﻥ ﺭﺍ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﻲﺩﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎﻱ ﺍﻳﻦ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻫﺎ ﺩﺭ ﺭﺷﺘﻪﻫﺎﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﻣﻲﮐﻨﻴﻢ‪ .‬ﺩﻭﻟﺖ ﻃﺮﺣﻲ ﺗﻬﻴﻪ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ‬

‫‪٣٨‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﺍﺕ ﮊﺍﭘﻨﻲ ﻭ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎﺋﻲ ﻳﮏ ﻭﺍﺣﺪ ﺫﻭﺏ ﺁﻫﻦ ﺑﺮﺍﻱ ﺻﺎﺩﺭﺍﺕ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﻻﻫﺎ ﺩﺭ ﺟﻨﻮﺏ )ﺍﺣﺘﻤﺎﻻ ﺩﺭ ﺑﻨﺪﺭﻋﺒﺎﺱ(‬
‫ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻭﺭﺩ‪ .‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺍﻳﻦ ﻣﺠﺘﻤﻊ ﺩﺭ ﺣﺪﻭﺩ ‪ ۵‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺗﻦ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻣﻲﺷﻮﺩ‪ .‬ﺩﺭ ﻧﺎﺣﻴﻪﻱ ﮐﺮﻣﺎﻥ ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﺣﺎﺿﺮ ﺳﻪ‬
‫ﺷﺮﮐﺖ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻭ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﺩﺍﺭﺩ‪ .‬ﺷﺮﮐﺖ ﺳﻬﺎﻣﻲ ﻭ ﻣﻌﺪﻧﻲ ﺳﺎﺯﻣﻪ ﮐﻪ ‪٪۴۹‬‬
‫ﺳﻬﺎﻡ ﺁﻥ ﺑﻪ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﮔﺴﺘﺮﺵ ﻭ ﻧﻮﺳﺎﺯﻱ ﺻﻨﺎﻳﻊ )ﺳﺎﮔﻨﻮﺹ( ﮐﻪ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﺍﺳﺖ ﺗﻌﻠﻖ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ‪ ٪۵۱‬ﺍﻥ ﺑﻪ ﺷﺮﮐﺖ ﺁﻟﻤﺎﻧﻲ‬
‫"ﺷﺎﻝ ﮔﺰﻧﻤﺖ"‪ .‬ﻫﻤﻴﻦ ﺷﺮﮐﺖ ﺍﻟﻤﺎﻧﻲ ﺩﺭ ﻳﮏ ﺷﺮﮐﺖ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﺎ ﻧﺴﺒﺖ ‪ ٪۴۰‬ﺑﺎ ﺳﺎﮔﻨﻮﺹ ﺩﺭ ﻫﻤﻴﻦ ﻧﺎﺣﻴﻪ ﻣﺸﺎﺭﮐﺖ‬
‫ﺩﺍﺭﺩ‪ .‬ﺷﺮﮐﺖ ﺳﻮﻡ ﺑﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ‪ ٪۶۰‬ﺳﺎﮔﻨﻮﺹ ﻭ ‪ ٪۴۰‬ﭼﻬﺎﺭ ﺷﺮﮐﺖ ﻟﻴﺪﺗﻴﺪ ﺍﻧﮕﻠﺴﺘﺎﻥ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺷﺪﻩ‪ .‬ﺩﺭ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﻧﺰﺩﻳﮏ‬
‫ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﺩﺭ ﻣﻌﺎﺩﻥ ﻣﺲ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺧﻮ ﺁﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﻗﺮﺍﺭ ﺍﺳﺖ ﺻﺎﺩﺭﺍﺕ ﻣﺲ ﺩﺭ ﺩﻫﻪﻱ‬
‫ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺑﻪ ‪ ۱‬ﻣﻴﻠﻴﺎﺭﺩ ﺩﻻﺭ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺑﺮﺳﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮﺍﻱ ﺍﺳﺘﺨﺮﺍﺝ ﮔﻮﮔﺮﺩ ﺩﺭ ﺍﻃﺮﺍﻑ ﺑﻨﺪﺭﻋﺒﺎﺱ‪ ،‬ﻟﻨﮕﻪ ﻭ ﻗﺸﻢ ﺷﺮﮐﺖ ﻧﻔﺘﻲ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎﺋﻲ ﺗﻨﮑﻮ ‪ ٪۴۵‬ﺑﺎ ﺳﺎﮔﻨﻮﺹ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﺮﮐﺖ ﺁﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻢ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎ ‪ ٪۲۵‬ﺳﻬﺎﻡ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎﺋﻲ ﻫﻢ ﺍﮐﻨﻮﻥ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺷﺮﻳﮏ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎﺋﻲ )ﺷﺮﮐﺖ ﺭﻳﻨﻮﻟﺪﺯ(‬
‫ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻇﺎﻫﺮﺍ ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﺍﻳﺮﺍﻥ ‪ ٪۷۰‬ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﮐﺮﺩﻩ )‪ ٪۵‬ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﭘﺎﮐﺴﺘﺎﻧﻲ ﺍﺳﺖ( ﻭﻟﻲ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪﺍﻱ ﺩﺭ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺍﻳﻦ‬
‫ﻭﺍﺣﺪ ﺣﻘﺎﻳﻖ ﺭﺍ ﺁﺷﮑﺎﺭ ﻣﻲﮐﻨﺪ‪ .‬ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪ ‪ ۴۵‬ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻦ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺁﻥ ‪ ۵۰‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﻻﺭ ﻭ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﻬﻴﻪﻱ‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦﺍﻻﺕ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ ﺍﺯ ﺍﻟﻤﺎﻥ ﻏﺮﺑﻲ ‪ ۱۴۰‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﻣﺎﺭﮎ ﻭﺍﻡ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺩﺭ ﺣﻘﻴﻘﺖ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻫﺎﻱ ﺁﻟﻤﺎﻧﻲ ﻧﻴﺰ ﺳﻬﻤﻲ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺩﻳﮕﺮ ﺷﺮﮐﺎﺀ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺭﺷﺘﻪ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﻭ ﺳﻮﺩ ﻫﻨﮕﻔﺘﻲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺮﮐﺖ "ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺟﺎﻧﺪﻳﺮ" ﺑﺎ ‪ ٪۷۰‬ﺳﻬﺎﻡ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﻭ ‪ ٪۳۰‬ﺳﺎﮔﻨﻮﺹ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﻣﻮﻧﺘﺎﮊ ﻣﺎﺷﻴﻦﻫﺎﻱ ﮐﺸﺎﻭﺭﺯﻱ ﺍﺳﺖ‪٪۷۰ .‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺑﻪ "ﺟﺎﻧﺪﻳﺰ" ﺍﻣﺮﻳﮑﺎ ﻭ ﭼﻨﺪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﺗﻌﻠﻖ ﺩﺍﺭﺩ‪.‬‬
‫ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﻣﻮﺍﺭﺩ ﻳﺎﺩ ﺷﺪﻩ ﺻﺪﻫﺎ ﺷﺮﮐﺖ ﻣﺸﺘﺮﮎ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﻭ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻣﺜﻞ ﺑﻲ ـ ﺍﻑ ـ ﮔﻮﺩﺭﻳﭻ‪ ،‬ﺟﻨﺮﺍﻝ ﺗﺎﻳﺮ‪ ،‬ﻟﺪﺭﻟﻲ ﻭ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺁﻥﻫﺎ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻃﻲ ﺳﺎﻝﻫﺎﻱ ‪ ۴۲‬ﺗﺎ ‪ ۴۸‬ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﺻﺪ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﻻﺭ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ ﺻﻨﺎﻳﻊ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﺪﺕ ﻣﺒﻠﻎ ﻣﻬﻤﻲ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺳﻮﺩ ﺧﺎﺭﺝ ﺷﺪﻩ‪ ٪۶۰ ،‬ﺍﻳﻦ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎﺋﻲ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻌﺬﺍﻟﮏ ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﺧﻄﺮ ﺍﻳﻦ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺍﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺳﻮﺩ ﺍﺯ ﮐﺸﻮﺭ ﺧﺎﺭﺝ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻭ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻭ ﻧﻴﺮﻭﻱ‬
‫ﮐﺎﺭ ﺭﺍ ﺍﺳﺘﺜﻤﺎﺭ ﻣﻲﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺍﻏﻠﺐ ﺳﻮﺩﻫﺎﻱ ﻫﻨﮕﻔﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺭﺷﺘﻪﻫﺎﻱ ﺗﺎﺯﻩ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ‬
‫ﻣﻲﮐﻨﻨﺪ ﻭ ﭘﻨﺠﻪﻱ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺭﻭﻱ ﺗﻤﺎﻡ ﺭﺷﺘﻪﻫﺎﻱ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﻲ ﻭ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻓﺮﻭ ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﺣﺎﺿﺮ ‪ ۱۶۰۰‬ﺷﺮﮐﺖ‬
‫ﺍﻣﺮﻳﮑﺎﺋﻲ ﺩﺭ ﺭﺷﺘﻪﻫﺎﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻭ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﻲ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻫﻨﻮﺯ ﺍﺑﺘﺪﺍﻱ ﮐﺎﺭ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ‬
‫ﮐﻪ ﻃﺒﻖ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﻧﻔﺖ‪ ،‬ﮔﺎﺯ‪ ،‬ﻣﺲ ﻭ ﺁﻫﻦ ﺑﻪ ﺩﻩﻫﺎ ﻣﻴﻠﻴﺎﺭﺩ ﺩﻻﺭ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ﺑﺮﺳﺪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﭘﺎﺭﮎ‬
‫ﺧﺼﻮﺻﻲ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ )ﺑﻪ ﺧﺼﻮﺹ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎﺋﻲ( ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺗﺠﺮﺑﻪﻱ ﺷﺮﮐﺖ ﺍﻣﺮﻳﮑﻦ ﺗﻠﮕﺮﺍﻑﺍﻧﺪ‬
‫ﺗﻠﻔﻦ "‪ " I.T.T‬ﺑﻪ ﻣﻘﻴﺎﺱ ﻭﺣﺸﺘﻨﺎﮎﺗﺮﻱ ﺍﺯ ﺷﻴﻠﻲ ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﺗﮑﺮﺍﺭ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺩﺭ ﺑﺎﺭﻩ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺪﺍﻧﻴﻢ ﺗﻤﺎﻡ ﺍﻣﮑﺎﻧﺎﺕ ﻣﺎﻟﻲ ﻭ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻣﻠﻲ ﺍﺯ ﺟﺎﻧﺐ‬
‫ﺩﻭﻟﺖ ﺩﺭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﺍﻳﻦ ﻗﺸﺮ ﮔﺬﺍﺷﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﺩ‪ .‬ﻣﺎﻫﻴﺖ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺑﺨﺶ ﺩﻭﻟﺘﻲ‪ ،‬ﻧﻘﺶ ﻭﺍﻡﻫﺎﻱ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﮐﻪ ﺍﻏﻠﺐ ﺑﺪﻭﻥ ﺑﻬﺮﻩ‬
‫ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﻃﺮﺡﻫﺎﻱ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎﻱ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺗﻤﺎﻣﺎ ﻧﺸﺎﻥﺩﻫﻨﺪﻩﻱ ﺍﻳﻦ ﺳﻮﺀﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻋﻈﻴﻢ ﺍﺯ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻭ ﻧﻴﺮﻭﻱ‬

‫‪٣٩‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫ﮐﺎﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ﺳﻮﺩ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺗﻤﺮﮐﺰ ﻭ ﻭﺣﺪﺕ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻭ ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺨﺶﻫﺎﻱ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻮﺭﻭﮊﺍﺯﻱ ﺑﻪ ﺧﺼﻮﺹ‬
‫ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻣﺎﻟﻲ ﻭ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺩﺭ ﺳﺎﻳﻪﻱ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺑﻮﺭﻭﮐﺮﺍﺕ ﮐﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻋﻈﻴﻢ ﻣﺎﻟﻲ ﻭ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﮐﺸﻮﺭ ﺭﺍ ﺩﺭ‬
‫ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﺩﺍﺭﺩ‪ .‬ﺑﻪ ﺗﺪﺭﻳﺞ ﺷﺒﻪ ﺍﻟﻴﮕﺎﺭﺷﻲ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﭘﺪﻳﺪ ﻣﯽ ﺁﻭﺭﺩ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺍﻟﻴﮕﺎﺭﺷﻲ ﻋﻤﻴﻘﺎ ﺑﺎ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﺍﺕ ﺟﻬﺎﻧﻲ‬
‫ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺯﺍﺋﺪﻩﺍﻱ ﺍﺯ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﺑﻪ ﺷﻤﺎﺭ ﻣﻲﺭﻭﺩ‪.‬‬

‫ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻣﺎﻟﻲ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ‬

‫ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻣﺎﻟﻲ‪ ،‬ﺑﺨﺶ ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺍﺯ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﻴﺪﺍﻳﺶ ﺁﻥ ﺑﻪ ﻋﻬﺪ ﻋﺘﻴﻖ ﺑﺎﺯ ﻣﻲﮔﺮﺩﺩ‪ .‬ﺭﺑﺎﺧﻮﺍﺭﻱ ﺍﺯ‬
‫ﭘﺪﻳﺪﻩﻫﺎﻳﻲ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﮐﻨﺎﺭ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻬﻦ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻣﺪ‪ ،‬ﻭ ﭘﺎ ﺑﻪ ﭘﺎﻱ ﺁﻥ ﺭﺷﺪ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺭﺷﺪ ﺍﻳﻦ ﺟﻨﺒﻪ‬
‫ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺩﺭ ﺍﻭﺍﻳﻞ ﻗﺮﻥ ﺣﺎﺿﺮ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻇﻬﻮﺭ ﺻﺮﺍﻑﻫﺎ ﻭ ﺭﺑﺎﺧﻮﺍﺭﺍﻥ ﺑﺰﺭﮔﻲ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺻﺮﺍﻑﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻬﺮﻩﮐﺎﺭﺍﻥ ﻭ ﻧﺰﻭﻝﺧﻮﺍﺭﻫﺎ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻴﺰﺍﻥ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺧﻮﺩ ﺩﺭ ﺭﺷﺘﻪﻫﺎ ﻭ ﻗﺸﺮﻫﺎﻱ ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬
‫ﺧﻮﺩ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻲﺩﻫﻨﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﺎﻥ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﮔﺮﻓﻪ ﺗﺎ ﮐﺴﺒﻪﻱ ﺟﺰﺀ ﻣﺤﺘﺎﺝ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻧﻘﺪﻱ ﺻﺮﺍﻑﻫﺎ ﻭ ﻧﺰﻭﻝﺧﻮﺍﺭﺍﻥ‬
‫ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ‪ .‬ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﺩﺍﺩﻥ ﻭﺍﻡ ﻭ ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻣﺎﻟﻲ ﺩﺭ ﺳﻮﺩ ﺩﻳﮕﺮ ﺭﺷﺘﻪﻫﺎﻱ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﻣﺸﺎﺭﮐﺖ ﻣﻲﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺍﻥ ﮐﻪ ﺑﺎﻧﮏﻫﺎﻱ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﻳﺪ‪ ،‬ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺎ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﻭﺍﻡ ﺑﻪ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭﻫﺎﻱ‬
‫ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻥ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺭﺍﻩ ﮔﺎﻡ ﺑﺮﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻱ ﺁﻥ ﻭﺳﻴﻠﻪﺍﻱ ﺑﺮﺍﻱ ﮔﺴﺘﺮﺵ ﺳﻮﺩﺟﻮﻳﻲ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ‬
‫)ﻭﺍﺭﺩﮐﻨﻨﺪﮔﺎﻥ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ( ﺷﺪ‪ .‬ﻣﻌﺬﺍﻟﮏ ﺗﺎﺳﻴﺲ ﺑﺎﻧﮏﻫﺎﻱ ﺧﺼﻮﺻﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻭﻳﮋﻩ ﺑﺎﻧﮏﻫﺎﻱ ﻣﺸﺘﺮﮎ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﻭ‬
‫ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺭﺍ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺒﺪﺍ ﭘﻴﺪﺍﻳﺶ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﻣﺎﻟﻲ ﺷﻨﺎﺧﺖ‪ .‬ﻫﻤﺎﻥﻃﻮﺭ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﻲ ﻭ‬
‫ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺩﻳﺪﻳﻢ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻱ ﺍﻳﻦ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎ ﺑﻴﺎﻥﮐﻨﻨﺪﻩﻱ ﻭﺍﺑﺴﺘﮕﯽ ﺁﻥ ﻫﺎ ﺑﻪ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﺍﺕ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﻭ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺁﻥﻫﺎ‬
‫ﻣﻼﮎ ﺍﻳﻦ ﻭﺍﺑﺴﺘﮕﯽ ﻭ ﻳﺎ ﻧﻘﺶ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭﻱ ﺁﻥﻫﺎﺳﺖ‪ .‬ﻗﺒﻼ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﮐﺮﺩﻳﻢ ﮐﻪ ﻃﻲ ﺳﺎﻝﻫﺎﻱ ‪ ۳۸‬ـ ‪ ۳۳‬ﺍﻳﺠﺎﺩ‬
‫ﺑﺎﻧﮏﻫﺎﻱ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﻭ ﻣﺸﺘﺮﮎ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﻌﺮﺽ ﺗﻬﺎﺟﻢ ﺑﻲﺳﺎﺑﻘﻪﻱ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻗﺮﺍﺭ‬
‫ﺩﺍﺩ‪ .‬ﻧﻘﺶ ﺑﺎﻧﮏﻫﺎ ﺩﺭ ﺭﺷﺪ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺗﺠﺎﺭﻱ ﻭ ﭘﻴﺪﺍﻳﺶ ﺑﺨﺶ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺁﻥ ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ ﺍﻧﮑﺎﺭ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﺍﺯ‬
‫ﺍﻳﻦ ﮐﻪ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ ﺍﻋﺘﺒﺎﺭﺍﺕ ﺗﺠﺎﺭﻱ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺗﻮﺭﻡ ﺍﻋﺘﺒﺎﺭﻱ ﺭﻭﺑﺮﻭ ﺳﺎﺧﺖ ﻭ ﺑﺤﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻭﺭﺩ ﻳﮏ‬
‫ﺩﻭﺭﻩﻱ ﺭﮐﻮﺩ ﻧﺴﺒﻲ ﺩﺭ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺑﺎﻧﮏﻫﺎ ﺩﻳﺪﻩ ﺷﺪ‪ ،‬ﻭﻟﻲ ﺑﺎ ﺗﺤﻮﻻﺕ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻣﻘﺎﺭﻥ ﺍﺻﻼﺣﺎﺕ ﺍﺭﺿﻲ ﺭﺍﻩ ﺑﺮﺍﻱ‬
‫ﮔﺴﺘﺮﺵ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺑﺎﻧﮏﻫﺎ ﮔﺸﻮﺩﻩ ﺷﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦﺑﺎﺭ ﺍﻋﺘﺒﺎﺭﺍﺕ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺟﺎﻱ ﺍﻋﺘﺒﺎﺭﺍﺕ ﺗﺠﺎﺭﺗﻲ ﺻﺮﻑ ﺭﺍ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺍﻋﺘﺒﺎﺭﺍﺕ‬
‫ﺩﻭﻟﺘﻲ ﻧﻴﺰ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﺑﺎﻧﮏﻫﺎﻱ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﻭ ﻳﺎ ﻧﻴﻤﻪﺩﻭﻟﺘﻲ ﻭ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﺩﺭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﻪ‬
‫ﺗﺪﺭﻳﺞ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺑﻴﻦ ﺑﺎﻧﮏﻫﺎ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪ‪ .‬ﻳﮏﺳﺮﻱ ﺑﺎﻧﮏﻫﺎ ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺧﻮﺩ ﻳﻌﻨﻲ ﺩﺍﺩﻥ ﺍﻋﺘﺒﺎﺭﺍﺕ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﻲ ﺍﺩﺍﻣﻪ‬
‫ﺩﺍﺩﻧﺪ ﻃﺮﻑ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪﻱ ﺍﻥﻫﺎ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺗﺠﺎﺭﻱ ﻭ ﺧﺮﺩﻩﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﺎﺳﺐﮐﺎﺭ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﭼﻨﺪ ﺑﺎﻧﮏ ﺩﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺗﺠﺎﺭ ﺩﺭﺟﻪ‬
‫ﺩﻭﻡ‪ ،‬ﮐﺴﺒﻪ‪ ،‬ﭘﻴﺸﻪﻭﺭﺍﻥ ﻭ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺧﺮﺩﻩﻣﺎﻟﮑﺎﻥ ﻭ ﺩﻫﻘﺎﻧﺎﻥ ﻭ ﺣﺘﻲ ﮐﺎﺭﻣﻨﺪﺍﻥ ﺩﻭﻟﺖ ﺭﺍ ﻃﺮﻑ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪﻱ ﺧﻮﺩ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻭ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﮔﺴﺘﺮﺵ ﺷﺒﮑﻪﻱ ﺑﺎﻧﮑﻲ ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻡ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﻭ ﻗﺼﺒﺎﺕ ﻭ ﻣﺤﻼﺕ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺎ ﺩﺍﺩﻥ ﻭﺍﻡﻫﺎﻱ ﮐﻮﭼﮏ ﻭ ﭘﺮﺳﻮﺩ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻫﻨﮕﻔﺘﻲ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﻭ ﺩﺭ ﺍﻣﻮﺭ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﻲ ﻭ ﮔﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﮐﺮﺩﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﺪ ﺑﺎﻧﮏ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﻳﺎ‬
‫ﻧﻴﻤﻪﺩﻭﻟﺘﻲ ﮐﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻱ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﻭ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻭﺍﺳﻄﻪﻱ ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ ﻭﺍﻡﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻭ ﺗﻮﺯﻳﻊ ﺍﻥ ﺩﺭ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫‪٤٠‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫ﺧﻮﺩ ﺍﻳﻦ ﺑﺎﻧﮏﻫﺎ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻴﺰﺍﻥ ﻗﺪﺭﺕ ﻣﺎﻟﻲ ﺧﻮﺩ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺭﺍ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﺑﻌﻀﻲ ﺑﻪ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺑﺰﺭﮒ ﻭ ﭘﺎﺭﻩﺍﻱ ﺑﻪ‬
‫ﺻﻨﺎﻳﻊ ﮐﻮﭼﮏ ﻭﺍﻡ ﺩﺍﺩﻩﺍﻧﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﻣﻮﺍﺭﺩﻱ ﻧﻴﺰ ﮐﻪ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺍﻥ ﮐﻢ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻧﮏﻫﺎ ﺑﻪ ﺟﺎﻱ ﺩﺍﺩﻥ ﻭﺍﻡ‪ ،‬ﺩﺭ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ‬
‫ﻣﺸﺎﺭﮐﺖ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﺑﺎ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻭ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺗﻤﺮﮐﺰ ﻭ ﻳﮏﭘﺎﺭﭼﮕﻲ ﺑﻲﺳﺎﺑﻘﻪﺍﻱ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻭﺭﺩﻩﺍﻧﺪ‪ .‬ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ‬
‫ﺍﻳﻦ ﺑﺎﻧﮏﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺎﻧﮏ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻭ ﻣﻌﺪﻧﻲ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺍﻳﻦ ﺑﺎﻧﮏ ﺑﺎﺯﮔﻮﮐﻨﻨﺪﻩﻱ ﺧﺼﻠﺖ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬
‫ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻣﺎﻟﻲ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺍﻳﻦ ﺑﺎﻧﮏ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ‪ ۳۸‬ﺑﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻱ ﭼﻬﻞ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺑﺎ ﻣﺸﺎﺭﮐﺖ ﺑﺎﻧﮏﻫﺎﻱ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎﺋﻲ "ﻻﺯﺍﺭﻓﺮﻭ" ﻭ‬
‫"ﭼﻴﺰﺭﺍﻧﺘﺮﻧﺎﺷﻨﺎﻝ" ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺷﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺁﻏﺎﺯ ﭼﻬﻞ ﺩﺭﺻﺪ ﺳﻬﺎﻡ ﺍﻥ ﺑﻪ ‪ ۱۶‬ﺑﺎﻧﮏ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺗﻌﻠﻖ ﺩﺍﺷﺖ ﮐﻪ ﻋﻤﺪﻩ ﺍﻥﻫﺎ‬
‫ﺍﻣﺮﻳﮑﺎﺋﻲ ﺑﻮﺩﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻱ ﺷﺮﮐﺎﻱ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﺭﺍ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﺩﺍﺩﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ‪ ٪۸۲‬ﺭﺳﻴﺪ‪ .‬ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺳﻬﺎﻡﺩﺍﺭﺍﻥ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ‪۲۴۰۰‬‬
‫ﺗﻦ ﺍﺳﺖ ﻭﻟﻲ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻣﺎ ﺭﺍ ﻓﺮﻳﺐ ﺩﻫﺪ‪ .‬ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻱ ﺑﺎﻧﮏ ﻭﺍﻗﻌﻴﺎﺕ ﺭﺍ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﻲﺩﻫﺪ؛ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺎﻧﮏ ﺍﻋﻢ‬
‫ﺍﺯ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻭ ﻭﺍﻡﻫﺎﻳﻲ ﮐﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻭ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺮﺩﻩ ﺑﻪ ﺷﺮﺡ ﺯﻳﺮ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ (۱‬ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻱ ﺳﻬﺎﻡﺩﺍﺭﺍﻥ‪ ،‬ﺍﻧﺪﻭﺧﺘﻪﻫﺎ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﺑﺎﻧﮏ ‪ ۱۴۵‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺗﻮﻣﺎﻥ‪.‬‬
‫‪ (۲‬ﻭﺍﻡ ﺑﺪﻭﻥ ﺑﻬﺮﻩ ﺍﺯ ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰﻱ ﺩﻭﻟﺘﻲ ‪ ۶۰‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺗﻮﻣﺎﻥ‪.‬‬
‫‪ (۳‬ﻭﺍﻡ ﺑﺎ ﺑﻬﺮﻩ ﺍﺯ ﺩﻭﻟﺖ ‪ ۲۵۰‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺗﻮﻣﺎﻥ‪.‬‬
‫‪ (۴‬ﻭﺍﻡ ﺍﺯ ﺑﺎﻧﮏ ﺑﻴﻦﺍﻟﻤﻠﻠﻲ )ﺍﻣﺮﻳﮑﺎﺋﻲ( ﺗﺮﻣﻴﻢ ﻭ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﺮﺍﺑﺮ ‪ ۷۹۸‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺗﻮﻣﺎﻥ‪.‬‬
‫‪ (۵‬ﻭﺍﻡ ﺍﺯ ﻫﻴﺌﺖ ﻋﻤﺮﺍﻥ ﺑﻴﻦﺍﻟﻤﻠﻞ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎ‪ ،‬ﺑﺮﺍﺑﺮ ‪ ۲۶‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺗﻮﻣﺎﻥ‪.‬‬
‫ﺟﻤﻊ ﮐﻞ ‪ ۱۲۷۰‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺗﻮﻣﺎﻥ‪.‬‬
‫ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﺍﻭﻻ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﺳﻴﺼﺪ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺍﺯ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﮐﺸﻮﺭ ﺑﺪﻭﻥ ﺑﻬﺮﻩ ﻳﺎ ﺑﺎ ﺑﻬﺮﻩﻱ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﮐﻢ ﺩﺭ‬
‫ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﺑﺎﻧﮏ ﮔﺬﺍﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺍﺯ ﻃﺮﻑ ﺩﻳﮕﺮ ﮐﻠﻴﻪﻱ ﻭﺍﻡﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺍﻳﻦ ﺑﺎﻧﮏ ﺗﻮﺳﻂ ﺩﻭﻟﺖ ﺑﺎ ﺗﮑﻴﻪ ﺑﺮ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺍﺭﺯﻱ‬
‫ﻧﻔﺖ ﺗﻀﻤﻴﻦ ﺷﺪﻩ ﻭﺍﻻ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺑﻪ ﺍﺳﺎﻧﻲ ﭘﻮﻝ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﺍﻳﻦ ﺑﺎﻧﮏ ﮐﻪ ﻇﺎﻫﺮﺍ ‪ ۸۲‬ﺩﺭﺻﺪ ﺳﻬﺎﻡ ﺍﻥ‬
‫ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﺍﺳﺖ ﻧﻤﻲﮔﺬﺍﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﻬﻢﺗﺮ ﺍﺯ ﻫﻤﻪ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻧﺰﺩﻳﮏ ﺑﻪ ﺩﻭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﮐﻠﻴﻪﻱ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻭ ﻭﺍﻡﻫﺎﻱ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﺍﻳﻦ ﺑﺎﻧﮏ ﺍﺯ‬
‫ﺑﺎﻧﮏﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻭﺍﻡ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻭ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﻭﺍﺳﻄﻪﻱ ﺑﻬﺮﻩﮐﺎﺭﻱ ﺍﻳﻦ ﺑﺎﻧﮏﻫﺎﻱ ﺑﺰﺭﮒ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎﻝ ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ‬
‫ﺍﻳﻦ ﺑﺎﻧﮏ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﻭﺟﻮﻩ ﭼﻪ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺍﺭﻗﺎﻡ ﺑﺰﺭﮒ "ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ‪ ۷/۵‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺗﻮﻣﺎﻥ" ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﺩﺭﺍﺯﻣﺪﺕ‬
‫ﺩﺭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻣﻮﻧﺘﺎﮊ ﻳﺎ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺗﻮﺯﻳﻊ ﻭﺍﻡﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﺮﺡ ﺯﻳﺮ ﺍﺳﺖ‪ :‬ﺩﺭ ﻭﺳﺎﺋﻂ ﻧﻘﻠﻴﻪ‬
‫‪ ۱۷‬ﻭﺍﻡ‪ ۱۱۶ ،‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺗﻮﻣﺎﻥ؛ ﺩﺭ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﻠﺰﻱ ﺍﺻﻠﻲ ‪ ۹‬ﻭﺍﻡ‪ ۹۷ ،‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺗﻮﻣﺎﻥ؛ ﺩﺭ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺳﺒﮏ ﻓﻠﺰﻱ ‪ ۲۶‬ﻭﺍﻡ‪۶۷ ،‬‬
‫ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺗﻮﻣﺎﻥ؛ ﺩﺭ ﻣﻮﺍﺩ ﻏﺬﺍﺋﻲ ‪ ۶۵‬ﻭﺍﻡ‪۲۲۲ ،‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺗﻮﻣﺎﻥ؛ ﺩﺭ ﻣﺎﺷﻴﻦﺍﻻﺕ ﻭ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺑﺮﻗﻲ ‪ ۲۹‬ﻭﺍﻡ‪ ۱۲۴ ،‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ‬
‫ﺗﻮﻣﺎﻥ؛ ﺩﺭ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻏﻴﺮﻓﻠﺰﻱ ‪ ۳۹‬ﻭﺍﻡ‪ ۲۱۹ ،‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺗﻮﻣﺎﻥ؛ ﺩﺭ ﻧﺴﺎﺟﻲ ‪ ۲۸‬ﻭﺍﻡ‪ ۱۷۰ ،‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺗﻮﻣﺎﻥ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻧﮏ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺩﺭ ﭼﻨﺪ ﺭﺷﺘﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺣﻴﺚ ﻳﮏ ﻣﺆﺳﺴﻪﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺷﻤﺎﺭ‬
‫ﻣﻲﺭﻭﺩ‪ .‬ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﺑﺎﻧﮏ‪ ،‬ﺑﺎﻧﮏﻫﺎﻱ ﺍﻋﺘﺒﺎﺭﺍﺕ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻭ ﻋﻤﺮﺍﻥ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﺩﺍﺩﻥ ﻭﺍﻡﻫﺎﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺷﺮﮐﺖ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻴﺰﻱ ﮐﻪ ﻫﺴﺖ ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﺑﺎﻧﮏ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻭ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻫﺎﻱ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ ﺭﺍ ﻃﺮﻑ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺧﻮﺩ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩﻩﺍﻧﺪ‪.‬‬

‫‪٤١‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫ﺍﺧﻴﺮﺍ ﺑﺎﻧﮏﻫﺎﻱ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎﺋﻲ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﺗﻮﺳﻂ ﭼﻨﺪ ﺑﺎﻧﮏ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﻣﺜﻞ ﺑﺎﻧﮏ ﺗﻬﺮﺍﻥ‪ ،‬ﭘﺎﺭﺱ ﻭ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺁﻥﻫﺎ ﻣﺒﺎﻟﻎ ﻗﺎﺑﻞ‬
‫ﺗﻮﺟﻬﻲ ﻭﺍﻡ ﺑﻴﻦ ﺭﺷﺘﻪﻫﺎﻱ ﮐﻮﭼﮏ ﺗﺮ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺩﺍﻣﻨﻪﻱ ﺍﻳﻦ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ ﺗﺎ ﻣﺸﺎﻏﻞ ﺁﺯﺍﺩ ﻣﺜﻞ ﭘﺰﺷﮑﺎﻥ‪ ،‬ﻣﻬﻨﺪﺳﺎﻥ‬
‫)ﺑﺮﺍﻱ ﺗﺎﺳﻴﺲ ﺩﺭﻣﺎﻧﮕﺎﻩﻫﺎ ﻭ ﺑﻴﻤﺎﺭﺳﺘﺎﻥﻫﺎ ﻭ ﻏﻴﺮﻩ( ﮔﺴﺘﺮﺩﻩ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺎﻧﮏﻫﺎﻱ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﻭﺍﺳﻄﻪﻱ‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺑﺎﻧﮏﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ‪ .‬ﺭﺷﺘﻪ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻣﺎﻟﻲ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎﻱ ﺑﻴﻤﻪ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﺑﻴﻤﻪ‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻲ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺎﻧﮏﻫﺎ ﺩﺍﺭﻧﺪ‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻱ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺗﺮﺍﮐﻢ ﺣﻖ ﺑﻴﻤﻪ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﺩﺍﺩﻩ ﻭ ﺩﺭ ﺍﻣﻮﺭ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻭ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﻲ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﻣﻲﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺍﻏﻠﺐ ﺧﻮﺩ ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺴﺘﻘﻠﻲ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﻳﺎ ﺩﺭ ﺑﺎﻧﮏﻫﺎ ﺻﺎﺣﺐ ﺳﻬﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺣﺎﻝ‬
‫ﺣﺎﺿﺮ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺷﺮﮐﺖ ﺑﻴﻤﻪ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲ ﻭ ﺷﻌﺒﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻣﻲﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﻳﮏ ﺷﺮﮐﺖ‬
‫ﺩﻭﻟﺘﻲ )ﺑﻴﻤﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ( ﻭ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺑﻴﻤﻪ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺭﺷﺘﻪ ﻣﻀﻌﻮﻝ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ ﻣﻬﻢ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺮﮐﺖ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﻭ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﺍﻭﻻ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﺑﻴﻤﻪ ﺍﺗﮑﺎﺋﻲ ﺑﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ‬
‫ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ‪ .‬ﺑﻴﻤﻪﻱ ﺍﺗﮑﺎﺋﻲ‪ :‬ﻭﺍﮔﺬﺍﺭﻱ ﺑﺨﺸﻲ ﺍﺯ ﺣﻖ ﺑﻴﻤﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﺑﺰﺭﮒ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻭ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﺴﺐ‬
‫ﺗﻀﻤﻴﻦ ﻭ ﺗﻌﻬﺪ ﺁﻥ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎ ﻭ ﺑﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﻧﺴﺒﺖ ﺩﺭ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﺧﺴﺎﺭﺍﺕ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﺯ ﺑﻴﻦ ﺑﺮﺩﻥ ﺧﻄﺮ‬
‫ﻭﺭﺷﮑﺴﺘﮕﻲ ﻭ ﺯﻳﺎﻥ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﻄﺮﺍﺕ ﺑﺰﺭﮒ ﺍﺯ ﺟﺎﻧﺐ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﺑﻴﻤﻪ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﻲﺍﻳﺪ‪ .‬ﺛﺎﻧﻴﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﺍﻳﻦ‬
‫ﺷﺮﮐﺖﻫﺎ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﺭﺷﺘﻪﻫﺎﺋﻲ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﺍﺕ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻭﺍﺑﺴﺘﮕﯽ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﻭ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻧﺤﻮﻱ ﻧﻘﺸﻲ ﺩﺭ ﺗﮑﻤﻴﻞ ﻧﻈﺎﻡ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪﻱ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺍﻳﻔﺎ ﻣﻲﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻫﺘﻞﺩﺍﺭﻱ‪ ،‬ﺍﺩﺍﺭﻩﻱ ﻣﺆﺳﺴﺎﺕ ﺟﻠﺐ ﺗﻮﺭﻳﺴﺖ ﻭ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﻣﺴﺘﻐﻼﺕ‬
‫ﺑﺰﺭﮒ ﺷﻬﺮﻱ ﺍﺯ ﺭﺷﺘﻪﻫﺎﻱ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﻲ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺑﺎﻧﮏﻫﺎ ﻭ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﺑﻴﻤﻪ ﺗﻤﺎﺱ ﺩﺍﺭﺩ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﮔﺴﺘﺮﺵ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ‪ ،‬ﺭﺷﺘﻪﻫﺎﻱ ﺗﺎﺯﻩﺍﻱ ﺩﺭ ﺑﺨﺶ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﻣﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻭﻳﮋﮔﻲ‬
‫ﺁﻥﻫﺎ ﻣﺤﺘﻮﺍﻱ ﺧﺪﻣﺎﺗﻲ ﺁﻥﻫﺎﺳﺖ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺭﺷﺘﻪﻫﺎ ﻗﻠﻤﺮﻭ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺗﺠﺎﺭﻱ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻫﻤﮑﺎﺭﻱ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻣﺎﻟﻲ‬
‫ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻲﻳﺂﺑﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻮﺭﺩ ﻣﻲﺗﻮﺍﻥ ﺍﺯ ﻣﺆﺳﺴﺎﺕ ﺣﻤﻞ ﻭ ﻧﻘﻞ‪ ،‬ﻫﺘﻞ ﻭ ﮐﺎﺯﻳﻨﻮ ﻭ ﭘﻼﮊﺩﺍﺭﻱ‪ ،‬ﺑﻴﻤﺎﺭﺳﺘﺎﻥ ﻭ‬
‫ﺩﺭﻣﺎﻧﮕﺎﻩﻫﺎﻱ ﺧﺼﻮﺻﻲ‪ ،‬ﻣﺪﺍﺭﺱ ﻭ ﻣﺆﺳﺴﺎﺕ ﺁﻣﻮﺯﺷﻲ ﻭ ﺗﺮﺑﻴﺘﻲ ﺍﺯ ﮐﻮﺩﮐﺴﺘﺎﻥ ﺗﺎ ﻋﺎﻟﻲ ﺭﺍ ﻧﺎﻡ ﺑﺮﺩ‪ .‬ﻣﺸﺎﺭﮐﺖ ﻭ‬
‫ﻫﻤﮑﺎﺭﻱ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻫﺎﻱ ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻫﺎﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻭ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﺗﺪﺭﻳﺞ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ‬
‫ﺩﺭﻣﯽ ﺁﻭﺭﺩ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻧﻴﺮﻭﻱ ﻣﺘﺤﺪ ﺍﺯ ﻳﮏ ﺳﻮ ﺑﺎ ﺩﻭﻟﺖ ﻭ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺑﻮﺭﻭﮐﺮﺍﺕ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻭ ﺍﺯ ﺍﻣﮑﺎﻧﺎﺕ ﻭﺳﻴﻊ ﻣﻠﻲ ـ ﺍﺯ‬
‫ﻧﻈﺮ ﺻﻨﺎﻳﻊ‪ ،‬ﻧﻴﺮﻭﻱ ﮐﺎﺭ‪ ،‬ﺑﺎﺯﺍﺭ ﻓﺮﻭﺵ ﻭ ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﺳﻴﺎﺳﻲ ـ ﺑﻬﺮﻩ ﻣﻲﺟﻮﻳﺪ‪ .‬ﻭ ﺍﺯ ﺳﻮﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﺎ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﺍﺕ‬
‫ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﻭﺍﺑﺴﺘﮕﯽ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺯ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻭ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺍﻥﻫﺎ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﺍﺭ ﻣﻲﮔﺮﺩﺩ‪ .‬ﺁﻳﻨﺪﻩ ﭼﻨﻴﻦ ﺍﺗﺤﺎﺩﻱ ﺑﺮﺍﻱ‬
‫ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺩﺭﺧﺸﺎﻥ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺗﻤﺮﮐﺰ ﻭ ﻗﺪﺭﺕ ﺭﮊﻳﻢ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺩﺭ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ‬
‫ﻳﮏ ﻧﻈﺎﻡ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺟﺎﻣﻊ ﺩﺭﺁﻣﺪﻩ‪ ،‬ﺗﻤﺎﻡ ﺣﻴﺎﺕ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺭﺍ ﺗﺤﺖ ﮐﻨﺘﺮﻝ ﺧﻮﺩ ﺩﺭ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺍﻭﺭﺩ‪.‬‬

‫ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﺸﺎﻭﺭﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ‬

‫ﺩﺭ ﺑﺮﺭﺳﻲ ﭘﺮﻭﺳﻪﻱ ﻧﺎﺑﻮﺩﻱ ﻓﺌﻮﺩﺍﻟﻴﺴﻢ ﻭ ﺣﻞ ﻣﺴﺌﻠﻪﻱ ﺍﺭﺿﻲ ﻭ ﮐﺸﺎﻭﺭﺯﻱ ﺩﻳﺪﻳﻢ ﮐﻪ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻱ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺣﺎﮐﻢ‬
‫ﺍﺳﺘﻘﺮﺍﺭ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﺩﺭ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﺸﺎﻭﺭﺯﻱ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﺳﺘﻘﺮﺍﺭ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺑﺎ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﻣﺰﺍﺭﻉ ﻣﮑﺎﻧﻴﺰﻩ ﺍﺯ ﺩﻭ ﺩﻫﻪﻱ ﻗﺒﻞ‬
‫ﺷﺮﻭﻉ ﺷﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﺟﺎ ﺯﻣﻴﻦ ﻭ ﺁﺏ ﻣﺴﺎﻋﺪ ﺑﻮﺩ ﻣﺎﻟﮑﺎﻥ ﻣﺰﺍﺭﻉ ﻭ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥﻫﺎﻱ ﮐﺸﺎﻭﺭﺯﻱ‪ ،‬ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﺑﻪ‬

‫‪٤٢‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﻃﻮﻝ ﻣﺮﺍﺣﻞ ﺍﺻﻼﺣﺎﺕ ﺍﺭﺿﻲ ﻧﻴﺰ ﺭﮊﻳﻢ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﺍﺯ ﺍﺳﺘﻘﺮﺍﺭ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ‬
‫ﺁﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﻃﻮﻝ ﻣﺮﺍﺣﻞ ﺍﺻﻼﺣﺎﺕ ﺍﺭﺿﻲ ﻧﻴﺰ ﺭﮊﻳﻢ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﺍﺯ ﺍﺳﺘﻘﺮﺍﺭ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺍﺳﺘﻘﺒﺎﻝ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﺭﻭﺳﺘﺎﻫﺎﻱ‬
‫ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺭﺍ ﺗﺤﺖ ﺍﻳﻦ ﻋﻨﺎﻭﻳﻦ )ﻳﻌﻨﻲ ﻣﺰﺍﺭﻉ ﻣﮑﺎﻧﻴﺰﻩ( ﺍﺯ ﺷﻤﻮﻝ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺻﻼﺣﺎﺕ ﺍﺭﺿﻲ ﻣﻌﺎﻑ ﮐﺮﺩ‪ .‬ﺗﺎ ﺍﻭﺁﺧﺮ ﺳﺎﻝ ‪۴۵‬‬
‫ﺟﻤﻌﺎ ‪ ۱۰۲۷۷‬ﺩِﻩ ﺷﺸﺪﺍﻧﮓ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺭﻭﺳﺘﺎﻫﺎ ﻭ ﻣﺰﺍﺭﻉ ﻣﮑﺎﻧﻴﺰﻩ ﺍﺯ ﻣﻘﺮﺭﺍﺕ ﺍﺻﻼﺣﺎﺕ ﺍﺭﺿﻲ ﺍﺳﺘﺜﻨﺎﺀ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﺩﻫﺎﺕ ﺷﺸﺪﺍﻧﮓ ﺩﺭ ﺍﮐﺜﺮ ﻣﻮﺍﺭﺩ ﻣﺰﺍﺭﻉ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ )ﺍﺯ ﺣﺪﻭﺩ ‪ ۱۰۰‬ﻫﮑﺘﺎﺭ ﺗﺎ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﻫﮑﺘﺎﺭ ﻭ ﮔﺎﻩ ﺣﺘﻲ‬
‫ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ( ﺍﺯ ﺯﻣﻴﻦﻫﺎﻱ ﻣﺮﻏﻮﺏ ﺭﻭﺳﺘﺎ ﺍﺯ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺍﺭﺍﺿﻲ ﻣﻌﺎﻑ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺎﻧﮏ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﻣﮑﺎﻧﻴﺰﻩ ﻳﺎ‬
‫ﻧﻴﻤﻪ ﻣﮑﺎﻧﻴﺰﻩ ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﮐﺎﺭ ﺭﻭﺯﻣﺰﺩﻱ ﮐﺸﺖ ﻣﻲﺷﻮﺩ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﭘﺮﻭﺳﻪ ﻳﮑﻲ ﺍﺯ ﻣﻨﺸﺎﺀﻫﺎﻱ ﺭﺷﺪ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﺸﺎﻭﺭﺯﻱ‬
‫ﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻍﺩﺍﺭﻱ ﺭﺷﺘﻪ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪﺧﺼﻮﺹ ﺩﺭ ﺩﻫﻪﻱ ﺍﺧﻴﺮ ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﺭﺷﺪ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﻍﻫﺎ‬
‫ﺩﺭ ﻃﻲ ﺳﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺍﺻﻼﺣﺎﺕ ﺍﺭﺿﻲ ﻣﺸﻤﻮﻝ ﺍﺻﻼﺣﺎﺕ ﻧﺸﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﻌﺬﺍﻟﮏ ﺑﺎﻍﺩﺍﺭﻱ ﻣﺪﺭﻥ ﺑﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ‬
‫ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻭ ﻳﺎ ﻣﺎﻟﮑﺎﻥ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍ ﺷﺪﻩ ﺟﺪﺍ ﺍﺯ ﺷﻴﻮﻩﻫﺎﻱ ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺍﺭﺑﺎﺏ ﻭ ﺭﻋﻴﺘﻲ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﻣﺪ‪ .‬ﻃﻲ ﺳﺎﻝﻫﺎﻱ ﺍﺧﻴﺮ‬
‫ﻣﺆﺳﺴﺎﺕ ﺑﺰﺭﮒ ﮐﺸﺎﻭﺭﺯﻱ ﺩﺭ ﺍﺭﺍﺿﻲ ﻭﺳﻴﻊ ﻭ ﻣﺴﺎﻋﺪ ﺩﺳﺖ ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺯﺩﻩ ﻭ ﺍﺑﻌﺎﺩ ﺑﻲﺳﺎﺑﻘﻪﺍﻱ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺭﺷﺘﻪ‬
‫ﮐﺸﺎﻭﺭﺯﻱ ﺑﺨﺸﻴﺪﻩﺍﻧﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺷﻤﺎﻝ )ﺳﻮﺍﺣﻞ ﺧﺰﺭ( ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺆﺳﺴﺎﺗﻲ ﭘﻴﺪﺍ ﺷﺪ ﻭﻟﻲ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﻱ ﻋﺎﻟﻲ ﺍﻥ ﺩﺭ ﺟﻨﻮﺏ‬
‫)ﮐﺮﻣﺎﻥ( ﺩﻳﺪﻩ ﻣﻲﺷﻮﺩ‪ .‬ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺎﻍﺩﺍﺭﻱ ﻧﻴﺰ ﺭﺷﺘﻪ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﺭﺷﺪ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﺸﺎﻭﺭﺯﻱ ﺭﺍ‬
‫ﻓﺮﺍﻫﻢ ﻣﻲﺳﺎﺯﺩ‪.‬‬
‫ﺩﺍﻣﭙﺮﻭﺭﻱ‪ ،‬ﻣﺮﻏﺪﺍﺭﻱ‪ ،‬ﭘﺮﻭﺭﺵ ﺯﻧﺒﻮﺭﻋﺴﻞ‪ ،‬ﺭﺷﺘﻪﻫﺎﻳﻲ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺟﻨﺐ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎﻱ ﮐﺸﺎﻭﺭﺯﻱ ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﺭﻭﺍﺑﻂ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﺭﺷﺪ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﺣﻴﻄﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﺸﺎﻭﺭﺯﻱ ﺑﻪ ﺷﻤﺎﺭ ﻣﻲﺭﻭﻧﺪ‪ .‬ﻣﻌﺬﺍﻟﮏ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺍﻳﻦ ﺭﺷﺘﻪﻫﺎ ﺩﺭ‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺍﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﺗﺎﺯﮔﻲ ﺁﻏﺎﺯ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻧﺎﭼﻴﺰ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﻋﻈﻴﻢ ﮐﺸﺖ ﻭ ﺻﻨﻌﺖ ﻣﺠﺘﻤﻊﻫﺎﻱ ﻋﻈﻴﻢ‬
‫ﮔﻮﺷﺖ ﻭ ﻟﺒﻨﻴﺎﺕ ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻋﻮﺍﻣﻠﻲ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺳﺖ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﺑﺰﺭﮒ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻭ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﺸﺎﻭﺭﺯﻱ‬
‫ﻣﻲﮔﺸﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﮐﺸﺖ ﻭ ﺻﻨﻌﺖ ﺩﺭ ﺍﺭﺍﺿﻲ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻣﺴﺎﻋﺪ ﻭﺳﻴﻊ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺮﺝ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﺯ ﺁﺏ ﻻﺯﻡ ﺑﺮﺧﻮﺩﺍﺭ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ ﺍﻳﺠﺎﺩ‬
‫ﻣﻲﺷﻮﺩ‪ .‬ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺍﻳﻦ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎ ﺷﺮﮐﺖ ﻫﺎﺷﻢ ﻧﺮﺍﻗﻲ ﻭ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎ ﺩﺭ ﺯﻳﺮ ﺳﺪ ﺩﺯ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺷﺮﮐﺖ ﺑﺎ ‪ ۲۰‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﻻﺭ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﻭ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎﺋﻲ ﺩﺭ ﺩﻩﻫﺎ ﻫﺰﺍﺭ ﻫﮑﺘﺎﺭ ﺍﺭﺍﺿﻲ ﺯﻳﺮ ﺳﺪ ﺩﺯ ﺷﺮﻭﻉ ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ‬
‫ﺭﻭﺳﺘﺎﻫﺎﺋﻲ ﮐﻪ ﺧﺮﺩﻩﻣﺎﻟﮑﻲ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﻳﺎ ﺑﺎ ﺍﺻﻼﺣﺎﺕ ﺍﺭﺿﻲ ﺧﺮﺩﻩ ﻣﺎﻟﮑﻲ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﺷﺮﺍﻳﻄﻲ ﺍﺯ ﺟﺎﻧﺐ ﺷﺮﮐﺖ‬
‫)ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﺩﻭﻟﺖ( ﺧﺮﻳﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﻭ ﻳﮏﭘﺎﺭﭼﮕﻲ ﺍﺭﺍﺿﻲ ﺩﺭ ﻣﻨﻄﻘﻪﺍﻱ ﻭﺳﻴﻊ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﮔﺸﺖ‪ .‬ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺭﻭﺳﺘﺎﺋﻲ ﺯﺍﺋﺪ ﺑﺮ‬
‫ﻧﻴﺮﻭﻱ ﮐﺎﺭ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺭﺍﻧﺪﻩ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺂﺑﺮ ﻃﺮﺡ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺳﻪ ﺷﻬﺮﮎ ﺑﺎ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺩﻭ ﻫﺰﺍﺭ ﺧﺎﻧﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ‬
‫ﻣﻲﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﻧﻴﺮﻭﻱ ﮐﺎﺭ ﮐﺸﺎﻭﺭﺯﻱ ﻭ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﺍﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺧﻮﺩ ﺟﺎﻱ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺩﺍﺩ‪.‬‬
‫ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺷﺮﮐﺖ‪ ،‬ﺩﻭﻟﺖ ﺍﺯ ﺧﺰﺍﻧﻪ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺻﺪﻫﺎ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﺳﺪ ﻭ‬
‫ﮐﺎﻧﺎﻝﻫﺎﻱ ﺁﺏﺭﺳﺎﻧﻲ ﺧﺮﺝ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺁﺏ ﻭ ﺑﺮﻕ ﺍﺭﺯﺍﻥ ﺩﺭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﺷﺮﮐﺖ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻲﮔﻴﺮﺩ ﻭ ﻋﺎﻳﺪﻱ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ‬
‫ﺭﺍﻩ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺑﻬﺮﻩ ﺍﻳﻦ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﻧﻴﺰ ﻧﻤﻲﮔﺮﺩﺩ‪.‬‬

‫‪٤٣‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫ﺍﻳﻦ ﻭﺍﺣﺪ ﺑﺰﺭﮒ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﮐﺎﻣﻼ ﻣﮑﺎﻧﻴﺰﻩ ﺍﺩﺍﺭﻩ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻭ ﻣﺎﺷﻴﻦﻫﺎﻱ ﮐﺸﺎﻭﺭﺯﻱ‪ ،‬ﮐﻮﺩ ﺷﻴﻤﻴﺎﺋﻲ‪ ،‬ﮐﺎﺭﺷﻨﺎﺳﺎﻥ‬
‫ﮐﺸﺎﻭﺭﺯﻱ ﻭ ﮐﺎﺭﮔﺮ ﮐﺸﺎﻭﺭﺯﻱ ﺭﺩ ﺍﻳﻦ ﻭﺍﺣﺪ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻣﺤﺼﻮﻻﺕ ﺍﻳﻦ ﻭﺍﺣﺪ ﺍﺳﺎﺳﺎ‬
‫ﺑﺮﺍﻱ ﺻﺎﺩﺭﺍﺕ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮﺩ‪ .‬ﻃﻲ ﺳﺎﻝ ﮔﺬﺷﺘﻪ )ﺳﺎﻝ ‪ (۵۰‬ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻣﺤﺼﻮﻝ ﺍﻳﻦ ﻭﺍﺣﺪ ﻣﺎﺭﭼﻮﺑﻪ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻳﮏﺳﺮ ﺍﺯ ﻓﺮﻭﺩﮔﺎﻩ ﺁﺑﺎﺩﺍﻥ ﺑﻪ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﺻﺎﺩﺭ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﻭ ﺩﻩﻫﺎ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺑﺮﺍﻱ ﺷﺮﮐﺖ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺍﻳﻦ ﺷﺮﮐﺖ ﺩﺭ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﻧﺰﺩﻳﮏ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﻧﻴﺰ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺭﻗﺎﺑﺖ ﺑﺎ ﺗﻮﻟﻴﺪﮐﻨﻨﺪﮔﺎﻥ ﮐﻮﭼﮏ‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻻﺕ ﮐﺸﺎﻭﺭﺯﻱ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭ ﺧﻮﺩ ﺩﺭ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺍﻭﺭﺩ‪ .‬ﻧﮑﺘﻪ ﺟﺎﻟﺐ ﺩﺭ ﺁﻏﺎﺯ ﮐﺎﺭ ﺍﻳﻦ ﺷﺮﮐﺖ ﻭﺍﮔﺬﺍﺭﻱ‬
‫ﮐﻠﻴﻪﻱ ﺗﺎﺳﻴﺴﺎﺕ‪ ،‬ﻣﺎﺷﻴﻦﺍﻻﺕ ﻭ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺕ ﻭ ﻃﺮﺡﻫﺎﻱ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ )ﺩﺯ ﮐﻮﭼﮏ( ﺍﺯ ﺟﺎﻧﺐ ﺩﻭﻟﺖ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ‬
‫ﻣﻴﻠﻴﻮﻥﻫﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺭﺍﻳﮕﺎﻥ ﺩﺭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﺍﻥ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﻭ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩ‪.‬‬
‫ﺍﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎ ﺩﺭ ﺩﻩﻫﺎ ﻧﻘﻄﻪ ﻣﺴﺎﻋﺪ ﮐﺸﻮﺭ ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ‪ ،‬ﺩﺷﺖ ﺧﻮﺯﺳﺘﺎﻥ‪ ،‬ﺩﺷﺖ‬
‫ﻗﺰﻭﻳﻦ‪ ،‬ﺩﺷﺖ ﻣﻐﺎﻥ ﻭ ﺍﺭﺍﺿﻲ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺭﺍ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﻣﺴﺎﻋﺪﻱ ﺑﺮﺍﻱ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺩﺍﺩﻩﺍﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﻭ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ‬
‫ﻋﻤﺪﻩ ﻧﻴﺎﺯﻫﺎﻱ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﺑﻪ ﻣﺤﺼﻮﻻﺕ ﮐﺸﺎﻭﺭﺯﻱ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﺭﻓﻊ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺩﺭ ﮐﻨﺎﺭ ﺍﻳﻦ ﻭﺍﺣﺪﻫﺎﻱ ﮐﺸﺎﻭﺭﺯﻱ ﻣﺪﺭﻥ‪ ،‬ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻣﻮﺍﺩﻏﺬﺍﻳﻲ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﺷﺪﻩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺼﺮﻑ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻬﺮﻱ ﺩﺭ‬
‫ﺟﻬﺖ ﻧﻈﺎﻡ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺩﮔﺮﮔﻮﻧﻲ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﮐﺮﺩ‪ .‬ﻣﻌﺬﺍﻟﮏ ﺑﺨﺶ ﻣﻬﻤﻲ ﺍﺯ ﻣﺤﺼﻮﻻﺕ ﺍﻳﻦ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎ‬
‫ﺑﻪ ﺧﺎﺭﺝ ﺻﺎﺩﺭ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺨﺶ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺩﺭ ﻃﺮﺡﻫﺎﻱ ﻣﺠﺘﻤﻊ ﮔﻮﺷﺖ ﻭ ﻟﺒﻨﻴﺎﺕ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺭﻓﺖ ﺍﻳﻦ‬
‫ﻭﺍﺣﺪﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺍﺑﻌﺎﺩﻱ ﻏﻮﻝﺍﺳﺎ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻣﺪﻩ ﻭ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺩﺭﺟﻪ ﺍﻭﻝ ﻫﺪﻑ ﻗﺮﺍﺭ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺩﺍﺩ‪.‬‬
‫ﺍﻳﻦ ﻭﺍﺣﺪﻫﺎ ﺑﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﻣﺸﺘﺮﮎ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﻭ ﺧﺎﺭﺟﻲ )ﻭ ﮐﻤﮏﻫﺎﻱ ﺑﺰﺭﮒ ﺩﻭﻟﺘﻲ( ﺍﻳﺠﺎﺩ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﮐﻠﻴﻪ‬
‫ﻭﺍﺣﺪﻫﺎﻱ ﮐﺸﺖ ﻭ ﺻﻨﻌﺖ ﻭ ﻣﺠﺘﻤﻊﻫﺎﻱ ﮔﻮﺷﺖ ﻭ ﺷﻴﺮ ﺍﺯ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﺎﻟﻲ ﺩﻭﻟﺖ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﺍﺭﻧﺪ‪ .‬ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ‬
‫ﺩﻭﻟﺘﻲ ﺩﺭ ﺳﺪﺳﺎﺯﻱ‪ ،‬ﺭﺍﻩﺳﺎﺯﻱ ﻭ ﺑﺮﻕ ﻭ ﺳﻮﺧﺖ ﺗﻮﺳﻂ ﺍﻳﻦ ﻭﺍﺣﺪﻫﺎ ﻣﻮﺭﺩ ﺑﻬﺮﻩﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺣﻤﺎﻳﺖ‬
‫ﺩﻭﻟﺖ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﻭﺿﻊ ﻣﻘﺮﺭﺍﺕ ﺍﺭﺿﻲ ﻭ ﮔﻤﺮﮐﻲ ﺑﻪ ﺍﻋﻄﺎﻱ ﻭﺍﻡﻫﺎﻱ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺑﺎ ﺑﻬﺮﻩ ﮐﻢ ﺍﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ‬
‫ﻧﻮﺧﺎﺳﺘﻪ ﺭﺍ ﮐﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺍﺭﺿﻲ ﻭ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻭ ﻧﻴﺮﻭﻱ ﮐﺎﺭ ﺭﺍ ﺩﻭﺷﺎﺩﻭﺵ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺍﺳﺘﺜﻤﺎﺭ ﻣﻲﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻘﻮﻳﺖ‬
‫ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫ﺩﺭ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺷﺎﻫﺪ ﻧﺎﺭﺿﺎﺋﻲﻫﺎﻱ ﺩﻫﻘﺎﻧﺎﻥ ﺳﻠﺐ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺷﺪﻩ ﺗﻮﺳﻂ ﺍﻳﻦ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎ ﺧﻮﺍﻫﻴﻢ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﺩﻫﻘﺎﻧﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺍﺛﺮ‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﻮﻟﻴﺪﻱ ﻣﮑﺎﻧﻴﺰﻩ ﺍﮐﺜﺮﻳﺖ ﺁﻥﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﺭﻭ ﺑﻴﺎﻭﺭﻧﺪ‪ .‬ﻭ ﺑﻪ ﮐﺎﺭﮔﺮﺍﻥ ﺷﻬﺮﻱ ﻭ ﻳﺎ ﻗﺸﺮﻫﺎﻱ ﻣﺎﺩﻭﻥ ﭘﺮﻭﻟﺘﺎﺭﻳﺎ‬
‫)ﻣﺜﻞ ﺯﺍﻏﻪﻧﺸﻴﻨﺎﻥ( ﺑﭙﻴﻮﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﺩﺭ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺑﺎﻳﺪ ﺷﺎﻫﺪ ﺭﻗﺎﺑﺖ ﻧﺎﺑﺮﺍﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﻭﺍﺣﺪﻫﺎﻱ ﻏﻮﻝﭘﻴﮑﺮ‪ ،‬ﺧﺮﺩﻩﻣﺎﻟﮑﺎﻥ‬
‫ﮐﺸﺎﻭﺭﺯ ﻭ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻫﺎﻱ ﮐﻮﭼﮏ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻣﻲﮐﻨﺪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ .‬ﺭﻗﺎﺑﺘﻲ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺩﻭ ﻗﻄﺒﻲ ﺷﺪﻥ ﺗﻮﻟﻴﺪ‬
‫ﮐﺸﺎﻭﺭﺯﻱ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺍﻧﺠﺎﻣﻴﺪ‪ .‬ﻭﻟﻲ ﺍﺷﺘﺒﺎﻩ ﺍﺳﺖ ﺍﮔﺮ ﺗﺼﻮﺭ ﮐﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﭘﺮﻭﺳﻪ ﺩﺭ ﻣﺪﺗﻲ ﮐﻮﺗﺎﻩ ﺗﺤﻘﻖ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺯﻣﺎﻧﻲ ﻃﻮﻻﻧﻲ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺩﻫﻘﺎﻧﺎﻥ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﻬﻢ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺎ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻃﺮﺡﻫﺎﻱ ﺍﺻﻼﺣﺎﺕ ﺍﺭﺿﻲ‬
‫ﻗﺮﻳﺐ ﺩﻭ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺧﺎﻧﻮﺍﺭ ﺭﻭﺳﺘﺎﻳﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﺯﻣﻴﻦ ﺷﺪﻩ ﻭ ﻳﺎ ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﭘﻮﻟﻲ ﺍﺟﺎﺭﻩﺩﺍﺭ ﺍﺭﺍﺿﻲ ﺧﻮﺩ ﺷﺪﻧﺪ )ﺗﺎ ﺳﺎﻝ‬

‫‪٤٤‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫‪ ۴۱‬ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺍﻭﻝ ﺍﺻﻼﺣﺎﺕ ﺍﺭﺿﻲ ﺩﺭ ‪ ۱۵۳۲۰‬ﻗﺮﻳﻪ ﺷﺸﺪﺍﻧﮓ ﻭ ﮐﻤﺘﺮ ﺍﺯ ﺷﺸﺪﺍﻧﮓ ﻭ ﺩﺭ ‪ ۷۹۸‬ﻣﺰﺭﻋﻪ ﺍﺟﺮﺍ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺍﺯ‬
‫ﺍﻳﻦ ﺭﺍﻩ ‪ ۶۴۵‬ﻫﺰﺍﺭ ﺧﺎﻧﻮﺍﺭ ﺯﺍﺭﻉ ﮐﻪ ﺟﻤﻌﺎ ﺳﻪ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﻭ ﭼﻬﺎﺭﺻﺪ ﻭ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﻭ ﻫﻔﺖ ﻫﺰﺍﺭ ﻧﻔﺮ ﺭﺍ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﺻﺎﺣﺐ‬
‫ﺯﻣﻴﻦ ﻭ ﺁﺏ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺗﺎ ﺷﻬﺮﻳﻮﺭ ‪ ۴۶‬ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺩﻭﻡ ﺍﺻﻼﺣﺎﺕ ﺍﺭﺿﻲ ﺩﺭ ‪ ۲۲۰‬ﻫﺰﺍﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺍﺟﺮﺍ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﻭ ﻳﮏ‬
‫ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﻭ ﻧﻮﺩ ﻫﺰﺍﺭ ﻭ ﻫﻔﺘﺎﺩ ﻭ ﭘﻨﺞ ﺧﺎﻧﻮﺍﺭ ﭘﻨﺞ ﺗﺎ ﺷﺶ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﻧﻔﺮ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺑﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ(‪ .‬ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺩﻫﻘﺎﻧﻲ ﺍﻳﺮﺍﻥ‪ ،‬ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺧﺎﻧﻮﺍﺭ ﮐﻪ ﺣﺪﻭﺩ ﺩﻩ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺭﻭﺳﺘﺎﻳﻲ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺑﺮ ﻣﻲﮔﻴﺮﺩ‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻘﻴﻪ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺑﺨﺸﻲ ﺧﺮﺩﻩﻣﺎﻟﮑﺎﻥ ﺳﺎﺑﻖ‪ ،‬ﺧﻮﺵﻧﺸﻴﻦﻫﺎ ﻭ ﻋﺸﺎﻳﺮ ﮐﻮﭺ ﻧﺸﻴﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻮﺵﻧﺸﻴﻦﻫﺎ ﮐﻪ ﻓﺎﻗﺪ ﺯﻣﻴﻦ ﻭ ﺁﺏ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﻣﺤﺮﻭﻡﺗﺮﻳﻦ ﻗﺸﺮ ﺩﻫﻘﺎﻧﻲ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﺤﺴﻮﺏ ﻣﻲﮔﺮﺩﻧﺪ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺍﺻﻼﺣﺎﺕ‬
‫ﺍﺭﺿﻲ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﺭﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺩﺭ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﻣﻮﺍﺭﺩ ﻭﺍﮔﺬﺍﺭﻱ ﺍﺭﺍﺿﻲ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪﻩ ﺑﻪ ﺧﺮﺩﻩ ﻣﺎﻟﮑﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺣﺎﻝ "ﭼﺎﻕ" ﺷﺪﻥ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺻﺮﻓﻪﺗﺮﻳﻦ‬
‫ﻋﻤﻞ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻣﺤﺴﻮﺏ ﻣﻲﺷﻮﺩ‪ .‬ﻫﻢﺍﮐﻨﻮﻥ ﻣﻮﺍﺭﺩ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ ﮐﻪ ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ ﻣﻨﻊ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ‪ ،‬ﺍﻳﻦ ﻭﺍﮔﺬﺍﺭﻱ ﺍﻧﺠﺎﻡ‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺩﻫﻘﺎﻧﺎﻥ ﺑﻪ ﺧﻴﻞ ﻋﻈﻴﻢ ﺧﻮﺵﻧﺸﻴﻨﺎﻥ ﻣﻲﭘﻴﻮﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻮﺵﻧﺸﻴﻦﻫﺎ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻲ ﮐﻪ ﻣﺤﺮﻭﻡﺗﺮﻳﻦ ﻗﺸﺮ ﺩﻫﻘﺎﻧﺎﻧﻨﺪ ﻭ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺍﻣﺮ )ﺧﻮﺵﻧﺸﻴﻨﻲ( ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺩﺭ ﻣﻌﺮﺽ ﺍﻣﻮﺍﺝ‬
‫ﮐﺎﺭﮔﺮﻱ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ ﺩﻫﻘﺎﻧﺎﻥ ﺻﺎﺣﺐ ﺯﻣﻴﻦ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺍﺟﺎﺭﻩﺩﺍﺭﺍﻥ ﻓﻮﻕﺍﻟﺬﮐﺮ ﻓﺸﺎﺭ ﻧﻈﺎﻡ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ‬
‫ﺩﻭﻟﺖ ﺭﺍ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎ ﺭﻭﻱ ﺩﻭﺵ ﺧﻮﺩ ﺣﺲ ﻣﻲﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﺑﻬﺎﻱ ﺍﺭﺍﺿﻲ ﻳﺎ ﺍﺟﺎﺭﻩ ﻧﻘﺪﻱ‪ ،‬ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﺁﺏﺑﻬﺎ ﺑﻪ ﺩﻭﻟﺖ‪ ،‬ﺑﻬﺮﻩﻱ ﺑﺎﻧﮏﻫﺎ ﮐﻪ ﺩﺭ ﭘﻬﻨﻪ ﺭﻭﺳﺘﺎﻫﺎ ﮔﺴﺘﺮﺩﻩ‬
‫ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ‪ .‬ﺍﺳﺘﺜﻤﺎﺭ ﺳﻠﻒﺧﺮﻫﺎ‪ ،‬ﻧﺰﻭﻝﺧﻮﺍﺭﺍﻥ ﻏﻴﺮﺭﺳﻤﻲ‪ ،‬ﻣﻴﺪﺍﻥﺩﺍﺭﻫﺎ‪ ،‬ﺻﺎﺣﺒﺎﻥ ﻭﺳﺎﻳﻞ ﺣﻤﻞ ﻭ ﻧﻘﻞ‪ ،‬ﺍﻓﺎﺕ ﻭ‬
‫ﺧﺸﮏﺳﺎﻟﻲ‪ ،‬ﺍﺟﺤﺎﻑ ﻓﺮﻭﺷﻨﺪﮔﺎﻥ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻭ ﻣﺼﺮﻓﻲ ﻭ ﺩﻩﻫﺎ ﻧﻮﻉ ﻋﻮﺍﺭﺽ‪ ،‬ﻣﺎﻟﻴﺎﺕ ﻭ ﻣﺸﮑﻼﺕ ﺍﻳﻦ ﻗﺸﺮ‬
‫ﻭﺳﻴﻊ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﺑﺎ ﺍﻥ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﻣﻲﮐﻨﺪ‪ .‬ﻧﻴﺎﺯﻫﺎﻱ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻭ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺍﻳﻦ‬
‫ﻃﺒﻘﻪ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺍﺻﻼﺣﺎﺕ ﺍﺭﺿﻲ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻭ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺍﻣﻴﺪﻫﺎ ﻭ ﺍﻧﺘﻈﺎﺭﻫﺎﺋﻲ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺩﻝ ﺍﻥﻫﺎ ﺭﺷﺪ ﮐﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺑﺎ‬
‫ﻭﺍﻗﻌﻴﺖﻫﺎﻱ ﺩﺭﺩﻧﺎﮐﻲ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩ ﻣﻲﮐﻨﺪ‪ .‬ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﻫﻴﺎﻫﻮ‪ ،‬ﺍﺻﻼﺣﺎﺕ ﺍﺭﺿﻲ ﺍﺯ ﺩﻳﺪﮔﺎﻩ ﺍﻳﻦ ﺩﻫﻘﺎﻧﺎﻥ‬
‫ﺳﺮﺁﺑﻲ ﺑﻴﺶ ﻧﺒﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻓﺌﻮﺩﺍﻟﻴﺰﻡ ﻣﻠﻐﻲ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺍﻣﺎ ﻓﻘﺮ ﻭ ﻣﺤﺮﻭﻣﻴﺖ ﺑﻪ ﺟﺎﻱ ﺧﻮﺩ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻴﺎﻥ ﻓﻘﻂ‬
‫ﺧﺮﺩﻩﻣﺎﻟﮑﻴﻦ ﮐﻪ ﺍﻣﮑﺎﻥ ﺭﺷﺪ ﭘﻴﺪﺍ ﻣﻲﮐﻨﻨﺪ )ﻭ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﮑﺎﻥ ﺭﺷﺪ ﺑﻪ ﺯﻳﺎﻥ ﺩﻫﻘﺎﻧﺎﻥ ﺻﺎﺣﺐ ﺯﻣﻴﻦ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻣﻲﮔﻴﺮﺩ( ﺗﺒﺪﻳﻞ‬
‫ﺑﻪ ﻗﺸﺮﻱ ﻣﻴﺎﻧﻲ ﻭ ﻣﺮﻓﻪ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﻧﻘﺶ ﺧﺮﺩﻩﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻣﺮﻓﻪ ﺷﻬﺮﻱ ﺭﺍ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺣﺎﮐﻤﻪ ﻭ ﺩﺭ ﻣﺠﻤﻮﻉ ﻧﻈﺎﻡ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺍﻳﻔﺎ ﺧﻮ ﺁﻫﻨﺪ ﮐﺮﺩ‪.‬‬
‫ﻋﺸﺎﻳﺮ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﮐﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﺗﺸﮑﻴﻼﺕ ﻭ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺍﻳﻠﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﭼﺸﻢﮔﻴﺮﻱ ﺭﺍ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﻲﺩﻫﻨﺪ‪ .‬ﻭﻟﻲ ﺍﮐﺜﺮ ﺍﻳﻦ ﻋﺸﺎﻳﺮ‬
‫ﺗﺨﺘﻪ ﻗﺎﭘﻮ ﺷﺪﻩ ﻭ ﮐﻮﭺﻧﺸﻴﻦ ﻣﺤﺴﻮﺏ ﻧﻤﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻗﺸﺮﻱ ﺍﺯ ﺩﻫﻘﺎﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﻣﯽ ﺁﻭﺭﺩ ﮐﻪ ﻭﻳﮋﮔﻲ‬
‫ﺍﻥﻫﺎ ﺩﺍﺷﺘﻦ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺍﻳﻠﻲ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻋﺸﺎﻳﺮ ﺗﺨﺘﻪ ﻗﺎﭘﻮ ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺧﻮﺩ ﻭ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺍﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﺯﻣﻴﻦ‪ ،‬ﺟﺰﻭ ﻗﺸﺮﻫﺎﻱ ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫ﺩﻫﻘﺎﻧﺎﻥ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪﻱ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻏﻠﺐ ﻣﻮﺍﺭﺩ ﺍﻳﻦ ﻗﺸﺮ ﻣﺸﻤﻮﻝ ﺍﺻﻼﺣﺎﺕ ﺍﺭﺿﻲ ﺷﺪﻩ ﻭﻟﻲ ﻫﻨﻮﺯ ﺩﺭ ﺑﺮﺧﻲ ﻧﻮﺍﺣﻲ‬
‫ﻣﺮﺯﻱ )ﺑﻪ ﺧﺼﻮﺹ ﮐﺮﺩﺳﺘﺎﻥ( ﺑﻪ ﻋﻠﻞ ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺍﺻﻼﺣﺎﺕ ﺍﺭﺿﻲ ﺑﻪ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﺟﺮﺍ ﮔﺬﺍﺷﺘﻪ ﻧﺸﺪ‪.‬‬

‫‪٤٥‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫ﻋﺸﺎﻳﺮﻱ ﮐﻪ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﺷﺒﺎﻧﻲ ﻳﺎ ﻧﻴﻤﻪﺷﺒﺎﻧﻲ ﻭ ﻧﻴﻤﻪﮐﺸﺎﻭﺭﺯﻱ ﺭﺍ ﻣﻲﮔﺬﺭﺍﻧﻨﺪ ﺍﻗﻠﻴﺘﻲ ﺍﺯ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻋﺸﺎﻳﺮﻱ ﺭﺍ ﺗﺸﮑﻴﻞ‬
‫ﻣﻲﺩﻫﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻗﺸﺮ ﺍﺯ ﻣﺤﺮﻭﻡﺗﺮﻳﻦ ﻗﺸﺮﻫﺎﻱ ﺭﻭﺳﺘﺎﺋﻲ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﻋﻮﺍﻣﻞ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻭ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩﺍﻱ ﺍﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﻮﺿﻊ‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﺭﮊﻳﻢ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻲﺩﻫﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﻣﺒﺤﺜﻲ ﮐﻪ ﻃﺒﻘﺎﺕ ﻭ ﻧﻴﺮﻭﻫﺎﻱ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺭﺍ ﻣﻮﺭﺩ ﺑﺤﺚ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻲﺩﻫﻴﻢ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ‬
‫ﺟﺎﻣﻊﺗﺮﻱ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﻋﺸﺎﻳﺮ ﻭ ﻧﻘﺶ ﺍﻧﺎﻥ ﺧﻮﺍﻫﻴﻢ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ‪.‬‬
‫ﻋﺸﺎﻳﺮ ﮐﻮﭺﻧﺸﻴﻦ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﺣﺎﺿﺮ ﻗﺮﻳﺐ ‪ ٪۲/۵‬ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻳﻌﻨﻲ ﺣﺪﻭﺩ ‪ ۷۰۰‬ﻫﺰﺍﺭ ﻧﻔﺮ ﺗﺨﻤﻴﻦ ﺯﺩﻩ ﻣﻲﺷﻮﺩ‪ .‬ﺩﺭ‬
‫ﺣﺎﻟﻲ ﮐﻪ ﻣﺠﻤﻮﻉ ﺟﻤﻌﻴﺘﻲ ﮐﻪ ﺯﻳﺮ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺍﻳﻠﻲ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ ﺩﺭ ﺣﺪﻭﺩ ‪ ۳‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﻧﻔﺮ ﺗﺨﻤﻴﻦ ﺯﺩﻩ ﻣﻲﺷﻮﺩ‪ .‬ﺑﺪﻳﻬﻲ‬
‫ﺍﺳﺖ ﺑﺨﺶ ﻣﻬﻤﻲ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻃﻲ ﻳﮏ ﺩﻭ ﻧﺴﻞ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﺗﺨﺘﻪ ﻗﺎﭘﻮﻳﻲ‪ ،‬ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲﻫﺎﻱ ﺍﻳﻼﺗﻲ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﻴﺰﺍﻥ‬
‫ﺯﻳﺎﺩﻱ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺑﺤﺚ ﺩﺭ ﺑﺎﺭﻩﻱ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎﺕ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪﻱ ﻃﺒﻘﻪ ﺣﺎﮐﻤﻪ ﻭ ﭘﺎﻳﮕﺎﻩ ﺍﺳﺎﺳﻲ‬
‫ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺰﻡ ﻋﻤﻞ ﻣﻲﮐﻨﺪ ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻣﻲﺩﻫﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺑﻘﺎﻳﺎﻱ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻣﻠﻲ ﺩﺭ ﭼﻪ ﺣﺎﻟﻲ ﺍﺳﺖ؟‬
‫ﺩﺭ ﺩﻭﺭﻩﺍﻱ ﮐﻪ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﺩﻭ ﻗﺸﺮ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﻭ ﻣﻠﻲ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ‪ ،‬ﺧﺼﻠﺖﻫﺎﻱ ﻣﻠﻲ ﺩﺭ ﭘﺮﻭﺳﻪﻫﺎﻱ ﺯﻳﺮ‬
‫ﺗﺤﻘﻖ ﻣﻲﻳﺎﻓﺖ‪:‬‬
‫‪ (۱‬ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺗﻮﻟﻴﺪﻱ ﺩﺭ ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﺍﺳﺎﺳﺎ ﺧﺼﻠﺖ ﻣﻠﻲ ﺩﺍﺷﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺩﻭﺭﻩ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺑﻪ‬
‫ﺟﺰ ﺩﺭ ﺭﺷﺘﻪﻱ ﻧﻔﺖ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻣﺤﺪﻭﺩ ﻭ ﻧﺎﺩﺭ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﻳﻦ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺑﺨﺶ ﻏﻴﺮﺩﻭﻟﺘﻲ ﻳﺎ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﺩﺭ ﺗﻀﺎﺩ ﭼﺸﻢﮔﻴﺮﻱ ﺑﺎ‬
‫ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﺍﺕ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺳﺎﺧﺖ ﺧﺎﺭﺝ‪ ،‬ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺩﺍﺧﻞ ﺭﺍ ﻣﻮﺭﺩ ﺗﻬﺎﺟﻢ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻲﺩﺍﺩﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﻲﺑﺮﺩ‪.‬‬
‫ﻭﻳﮋﮔﻲ ﻋﻤﺪﻩﻱ ﺍﻳﻦ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺍﺗﮑﺎﺀ ﺍﻥﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻭ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﺑﻮﺩ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺰ ﻭﺳﺎﻳﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ )ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻮﺭﺩ ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪ ﻭ‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦﻫﺎﻱ ﺍﻥ ﻣﺤﺴﻮﺏ ﻣﻲﺷﻮﺩ( ﺑﻘﻴﻪ ﻋﻮﺍﻣﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻮﺍﺩ ﺍﻭﻟﻴﻪ‪ ،‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ‪ ،‬ﻧﻴﺮﻭﻱ ﮐﺎﺭ ﺍﺯ ﺩﺍﺧﻞ ﺗﺎﻣﻴﻦ‬
‫ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﻭ ﻣﺤﺼﻮﻻﺕ ﻧﻴﺰ ﺻﺪﺩﺭﺻﺪ ﺩﺭ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﺑﻪ ﻓﺮﻭﺵ ﻣﻲﺭﺳﻴﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﻪ ﺟﺰ ﻣﺎﺷﻴﻦﺍﻻﺕ ﻭ ﻟﻮﺍﺯﻡ‬
‫ﻳﺪﮐﻲ ﺍﻥﻫﺎ ﻭ ﺍﺣﻴﺎﻧﺎ ﻧﻈﺎﺭﺕ ﻓﻨﻲ ﻣﺤﺪﻭﺩ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﻣﺎﺷﻴﻦﻫﺎ ﺑﻘﻴﻪ ﺍﻣﻮﺭ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﻭ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﺍﻧﺠﺎﻡ‬
‫ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﺑﻪ ﺍﻭ ﺗﻌﻠﻖ ﺩﺍﺷﺖ‪ .‬ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺍﻳﻦ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﺍﻥ ﺍﻳﺠﺂﺏ ﻣﻲﮐﺮﺩ ﮐﻪ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻭﺭﻭﺩ ﮐﺎﻻﻫﺎ ﻭ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻣﺴﺪﻭﺩ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺭﺷﺪ ﺍﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﺑﺎ ﺭﻗﺎﺑﺖ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺭﻭﺑﺮﻭ ﻧﺸﻮﺩ‪.‬‬
‫‪ (۲‬ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺗﺠﺎﺭﻱ ﻣﻠﻲ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﺍﻭﻝ ﺍﺯ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺗﺠﺎﺭﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺑﻪ ﺯﺣﻤﺖ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺩﺍﺩﻩ ﻣﻲﺷﺪ ﻭﻟﻲ ﺗﺤﻠﻴﻞ‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎﻱ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭﻱ ﺗﺠﺎﺭﻱ ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﻗﺸﺮ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻫﻢ ﺗﻔﮑﻴﮏ ﻣﻲﮐﺮﺩ‪.‬‬
‫‪ (۳‬ﻭﻳﮋﮔﻲﻫﺎﻱ ﻋﻤﺪﻩ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺗﺠﺎﺭﻱ ﻣﻠﻲ ﺩﺭ ﭘﺮﻭﺳﻪﻫﺎﻱ ﺯﻳﺮ ﺩﻳﺪﻩ ﻣﻲﺷﻮﺩ‪:‬‬
‫ﺍﻭﻻ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺗﺠﺎﺭﻱ ﻣﻠﻲ ﺑﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻱ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺧﻮﺩ ﺩﺭ ﺭﺷﺘﻪﻱ ﺻﺎﺩﺭﺍﺕ ﻭ ﻭﺍﺭﺩﺍﺕ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻣﻲﮐﺮﺩ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﻣﻌﻴﻨﻲ ﺍﺯ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﺍﺕ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻧﺒﻮﺩ‪ .‬ﺍﺳﺘﻘﻼﻝ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺍﻱ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﻲﺷﺪ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﮐﺎﻻ ﻭﺍﺭﺩ‬
‫ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺩﺭﺳﺖ ﺑﺮﺧﻼﻑ ﻗﺸﺮ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﮐﻪ ﻣﺘﮑﻲ ﺑﻪ ﺍﻋﺘﺒﺎﺭﺍﺕ ﻭﺍﺭﺩﺍﺗﻲ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺍﻏﻠﺐ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﻧﻤﺂﻳﻨﺪﻩ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﻱ‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻣﻲﮐﺮﺩ‪.‬‬

‫‪٤٦‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫ﺛﺎﻧﻴﺎ ﻋﻤﺪﻩﺗﺮﻳﻦ ﺭﺷﺘﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺍﻥ ﺩﺭ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﻣﻮﺿﻮﻉ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺍﻥ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻋﻤﺪﻩ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ‬
‫)ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪﺍﻱ( ﺩﺍﺧﻠﻲ‪ ،‬ﮐﺎ ﻻﻫﺎﻱ ﺩﺳﺘﻲ )ﮐﺎﺭﮔﺎﻩﻫﺎﻱ ﺳﻨﺘﻲ ﻭ ﻗﺪﻳﻤﻲ( ﺑﻮﺩ‪.‬‬
‫ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺑﺎ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎﺕ ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺍﻥ ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺗﺠﺎﺭﻱ ﻣﻠﻲ ﺑﻮﺩ ﻭ ﮐﺎﺭﮔﺎﻩﻫﺎﻱ ﺩﺳﺘﻲ ﻗﺪﻳﻤﻲ ﭘﻴﺮﺍﻣﻮﻥ ﺍﻳﻦ‬
‫ﻣﺮﮐﺰ ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻩ ﺑﺎ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺩﺍﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺛﺎﻟﺜﺎ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺗﺠﺎﺭﻱ ﻣﻠﻲ ﺩﺭ ﺻﺎﺩﺭﺍﺕ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻣﻬﻤﻲ ﺩﺍﺷﺖ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺑﺎ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﺸﺎﻭﺭﺯﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻭ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻣﻠﻲ‬
‫ﺳﻨﺘﻲ )ﻣﺜﻞ ﻗﺎﻟﻲﺑﺎﻓﻲ( ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﺩﺍﺳﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﺟﻨﺐ ﺧﺮﻳﺪ ﻭ ﻓﺮﻭﺵ ﻣﺤﺼﻮﻻﺕ ﮐﺸﺎﻭﺭﺯﻱ )ﺑﻪﺧﺼﻮﺹ ﻏﻼﺕ ﻭ‬
‫ﺣﺒﻮﺑﺎﺕ( ﻭ ﻣﺤﺼﻮﻻﺕ ﺩﺍﻣﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﻋﺮﺿﻪ ﺑﻪ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺩﺍﺧﻠﻲ‪ ،‬ﻣﺤﺼﻮﻻﺕ ﮐﺸﺎﻭﺭﺯﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ )ﻣﺜﻞ ﭘﻨﺒﻪ( ﻭ ﻣﺤﺼﻮﻻﺕ‬
‫ﺩﺍﻣﻲ )ﻣﺜﻞ ﭘﻮﺳﺖ‪ ،‬ﺭﻭﺩﻩ( ﻭ ﺧﺸﮑﺒﺎﺭ ﺑﺮﺍﻱ ﺻﺎﺩﺭﺍﺕ ﺟﻤﻊﺁﻭﺭﻱ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺑﻪ ﺧﺎﺭﺝ ﺻﺎﺩﺭ ﻣﻲﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺍﻳﻦ ﺧﺼﻠﺖ ﻣﻮﺟﺐ ﺭﻭﻧﻖ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎﻱ ﺗﻮﻟﻴﺪﻱ ﻣﻲﺷﺪ ﻭ ﻣﻮﺍﺯﻧﻪ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﻲ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺭﺍ ﺗﺎ ﺣﺪﻭﺩ ﺯﻳﺎﺩﻱ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻣﻲﮐﺮﺩ‪.‬‬
‫‪ (۳‬ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻣﺎﻟﻲ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﺖ ﻋﻘﺐﻣﺎﻧﺪﻩ )ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺻﺮﺍﻑﻫﺎ ﻭ ﺭﺑﺎﺧﻮﺍﺭﺍﻥ( ﺑﺎ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺗﺠﺎﺭﻱ ﻭ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻭ‬
‫ﭘﻴﺸﻪﻭﺭﺍﻥ ﺳﺮﻭﮐﺎﺭ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﺍﺯ ﺧﺼﻠﺖﻫﺎﻱ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺁﻥﻫﺎ ﺗﺒﻌﻴﺖ ﻣﻲﮐﺮﺩ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎﻥﻃﻮﺭ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﺩﺭ ﺳﺎﻝﻫﺎﻱ ‪ ۳۰‬ﺗﺎ ‪ ۳۳‬ﮐﻪ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺍﺭﺯﻱ ﻧﻔﺖ ﻗﻄﻊ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻣﻠﻲ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ‬
‫ﺭﺷﺪ ﮐﺮﺩ‪ .‬ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪﻫﺎﻱ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﺑﺎ ﺗﻤﺎﻡ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺧﻮﺩ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻣﻲﮐﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﻣﻤﻨﻮﻋﻴﺖﻫﺎﻱ ﺍﺭﺯﻱ ﻓﻘﻂ ﺑﺮﺍﻱ ﻭﺭﻭﺩ‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﺗﻮﻟﻴﺪﻱ ﻭ ﻟﻮﺍﺯﻡ ﻳﺪﮐﻲ ﻭ ﻧﻴﺎﺯﻫﺎﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺍﻥﻫﺎ ﺑﺮﻗﺮﺍﺭ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻧﺴﺎﺟﻲ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﺗﻤﺎﻡ ﺑﺎﺯﺍﺭ‬
‫ﺩﺍﺧﻠﻲ ﺭﺍ ﺩﺭﺑﺴﺖ ﺩﺭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﺩﺍﺷﺖ‪ .‬ﺷﻴﺸﻪﮔﺮﻱ ـ ﺻﺂﺑﻮﻥﭘﺰﻱ‪ ،‬ﭼﺮﻡﺳﺎﺯﻱ ﻭ ﺩﻩﻫﺎ ﺭﺷﺘﻪﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﺪﺕ ﺗﻮﺳﻌﻪ‬
‫ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﻭﻟﻲ ﺑﺎ ﮐﻮﺩﺗﺎﻱ ‪ ۲۸‬ﻣﺮﺩﺍﺩ ﻣﺴﻴﺮ ﺭﺷﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﮐﺮﺩ ﻭ ﻫﻤﺎﻥﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺍﺯ ﭘﺮﻭﺳﻪ ﺭﺷﺪ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺩﻳﺪﻳﻢ‪،‬‬
‫ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻣﻠﻲ ﺩﺭ ﺑﺨﺶﻫﺎﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ‪ ،‬ﺗﺠﺎﺭﻱ ﻭ ﻣﺎﻟﻲ ﺍﻥ ﺑﻪ ﺭﺍﻩ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭﻱ ﮐﺎﻧﺎﻟﻴﺰﻩ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﻌﺬﺍﻟﮏ ﺑﻘﺎﻳﺎﻱ‬
‫ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻣﻠﻲ ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﺣﻴﺎﺕ ﺧﻮﺩ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﻣﻲﺩﻫﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻗﺸﺮ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻲ ﮐﻪ ﺍﻋﺘﺒﺎﺭ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻭ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺧﻮﺩ‬
‫ﺭﺍ ﺗﺎ ﺣﺪﻭﺩ ﺯﻳﺎﺩﻱ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻫﺎﻱ ﻋﻈﻴﻢ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖﻫﺎﻱ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻣﻲﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺸﺮﻫﺎﻱ ﺑﺎﻻﺋﻲ ﺧﺮﺩﻩﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻣﺜﻞ ﮐﺴﺒﻪ‪ ،‬ﭘﻴﺸﻪﻭﺭﺍﻥ ﻫﻨﻮﺯ ﺩﺭ ﮐﻨﺎﺭ ﺍﻳﻦ ﻗﺸﺮ ﻣﻠﻲ ﺣﻠﻘﻪ ﺯﺩﻩ ﻭ ﺩﺭ ﺗﻀﺎﺩ ﺍﻥ ﺑﺎ‬
‫ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ‪ ،‬ﺑﺎ ﺍﻥ ﻫﻤﺪﺭﺩﻱ ﻭ ﻣﺸﺎﺭﮐﺖ ﺩﺍﺭﻧﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻘﺎﻳﺎﻱ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻣﻠﻲ ﺩﺭ ﭘﺮﻭﺳﻪﻫﺎﻱ ﺯﻳﺮ‬
‫ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﻲﺧﻮﺭﺩ‪:‬‬
‫‪ (۱‬ﺍﺯ ﺟﻨﺒﻪﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ‪ :‬ﺩﺭ ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪﻫﺎﻱ ﮐﻮﭼﮏ ﻗﺪﻳﻤﻲ ﮐﻪ ﺑﺎﺯﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺗﻮﻟﻴﺪﻱ ﻣﻠﻲﺍﻧﺪ‪ .‬ﻭﻳﮋﮔﻲ ﺍﻳﻦ ﺻﻨﺎﻳﻊ‪،‬‬
‫ﮐﻢ ﻭ ﺑﻴﺶ ﻫﻤﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻳﺎ ﺗﻮﻟﻴﺪﻱ ﻣﻠﻲ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﮐﺎﺭﮔﺎﻩﻫﺎﻱ ﻧﺴﺒﺘﺎ ﺑﺰﺭﮒ ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺭﺍ‬
‫ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺗﻮﺍﻥ ﺯﻳﺮ ﻫﻤﻴﻦ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪﻱ ﮐﺮﺩ‪ .‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺍﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﺩﺭ ﺯﻳﺮ ﻓﺸﺎﺭ ﺭﻭﺯﺍﻓﺰﻭﻥ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺗﻼﺵ‬
‫ﻣﻲﮐﻨﺪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻧﺎﺑﻮﺩﻱ ﻧﺠﺎﺕ ﺩﻫﺪ؛ ﻭﻟﻲ ﭘﺮﻭﺳﻪ ﺭﺷﺪ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺯﻳﺎﻥ ﺟﺪﻱ ﺍﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﻣﻲﻳﺂﺑﺪ‪.‬‬
‫ﺩﺭ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺭﺷﺘﻪﻫﺎﻱ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺍﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﻣﻲﺗﻮﺍﻥ ﺍﺯ ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪﻫﺎﻱ ﮐﺒﺮﻳﺖﺳﺎﺯﻱ‪ ،‬ﺻﺂﺑﻮﻥﭘﺰﻱ ﻗﺪﻳﻤﻲ‪ ،‬ﺷﻴﺸﻪﮔﺮﺧﺎﻧﻪ‬
‫ﻭ ﮐﺎﺭﮔﺎﻩﻫﺎﻱ ﺧﻴﺎﻃﻲ‪ ،‬ﮐﻔﺎﺷﻲ‪ ،‬ﻧﺠﺎﺭﻱ‪ ،‬ﻓﻠﺰﮐﺎﺭﻱ )ﻣﺜﻞ ﺩﺭ ﻭ ﭘﻨﺠﺮﻩﺳﺎﺯﻱ ﻭ ﺁﻫﻨﮕﺮﻱ( ﻭ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺍﻥﻫﺎ ﻧﺎﻡ ﺑﺮﺩ‪.‬‬
‫ﻭﻳﮋﮔﻲ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﺭﮔﺎﻩﻫﺎ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﻭﻻ‪ :‬ﻣﻘﺪﺍﺭﻱ ﺍﺯ ﻣﻮﺍﺩ ﺍﻭﻟﻴﻪ ﺍﻥﻫﺎ ﺩﺭ ﺩﺍﺧﻞ ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲﺷﻮﺩ‪ .‬ﺛﺎﻧﻴﺎ‪ :‬ﺳﻬﻢ ﮐﺎﺭ ﺩﺭ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮ ﻧﻘﺶ ﻣﻮﺍﺩ ﺍﻭﻟﻴﻪ ﻭ ﺍﺑﺰﺍﺭ ﮐﺎﺭ ﻭ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻲﭼﺮﺑﺪ‪.‬‬

‫‪٤٧‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫‪ (۲‬ﺍﺯ ﺟﻨﺒﻪﻱ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﻲ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻫﺎﻱ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ )ﺍﺯ ﺩﺭﺟﻪ ‪ ۲‬ﺑﻪ ﭘﺎﻳﻴﻦ( ﮐﻪ ﻋﻤﺪﻩ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺁﻥﻫﺎ ﺩﺭ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﻭ ﺗﻮﺯﻳﻊ‬
‫ﻭ ﻓﺮﻭﺵ ﺍﺳﺖ )ﺑﺎﺯﺍﺭ( ﻭ ﭘﻴﺸﻪﻭﺭﺍﻥ ﻭ ﮐﺴﺒﻪ ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺗﻮﺍﻧﺴﺘﻪﺍﻧﺪ ﺗﺎ ﺣﺪﻭﺩ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ ﺧﺼﻠﺖﻫﺎﻱ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺗﺠﺎﺭﻱ‬
‫ﻣﻠﻲ ﺭﺍ ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺍﻳﻦ ﺑﻘﺎﻳﺎﻱ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻣﻠﻲ ﺍﺯ ﻳﮏﺳﻮ ﺩﺭ ﺭﻗﺎﺑﺖ ﺑﺎ ﻭﺍﺭﺩﮐﻨﻨﺪﮔﺎﻥ ﻋﻤﺪﻩﻱ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺭﻧﺪ‪ ،‬ﻭ ﺍﺯ ﺳﻮﻱ‬
‫ﺩﻳﮕﺮ ﺑﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻫﺎﻱ ﺑﺰﺭﮔﻲ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﻣﺮ ﺗﻮﺯﻳﻊ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻭ ﻳﺎ ﻣﺤﺼﻮﻻﺕ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﺭﻗﺎﺑﺖ‬
‫ﻣﻲﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮﻭﺷﮕﺎﻩﻫﺎﻱ ﺑﺰﺭﮒ ﻣﻈﻬﺮ ﺍﻳﻦ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻫﺎﻱ ﺭﺷﺪﻳﺂﺑﻨﺪﻩﺍﻧﺪ‪ .‬ﺭﻗﺎﺑﺖ )ﺑﺎﺯﺍﺭ( ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺍﻳﻦ ﻓﺮﻭﺷﮕﺎﻩﻫﺎ ﺩﺭ‬
‫ﺣﺎﻟﻲ ﮐﻪ ﻫﻤﺪﺭﺩﻱ ﺧﺮﺩﻩﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺷﻬﺮﻱ ﺭﺍ )ﺑﻪ ﺧﺼﻮﺹ ﺩﺭ ﻗﺸﺮﻫﺎﻱ ﮐﺴﺒﻪ ﻭ ﭘﻴﺸﻪﻭﺭﺍﻥ( ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﺟﻠﺐ ﻣﻲﮐﻨﺪ ﺑﺎ‬
‫ﺭﺷﺪ ﻭ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻧﻈﺎﻡ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﻣﺤﮑﻮﻡ ﺑﻪ ﺷﮑﺴﺖ ﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ (۳‬ﻣﺴﺘﻐﻼﺕﺩﺍﺭﺍﻥ ﮐﻮﭼﮏ‪ ،‬ﺑﻨﮑﺪﺍﺭﻫﺎ‪ ،‬ﺻﺮﺍﻓﺎﻥ‪ ،‬ﻣﺴﺎﻓﺮﺧﺎﻧﻪﺩﺍﺭﺍﻥ‪ ،‬ﻭﺍﺑﺴﺘﮕﺎﻥ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺗﺠﺎﺭﻱ ﻣﻠﻲﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﻴﻨﺎ ﺩﺭ‬
‫ﻣﻌﺮﺽ ﺭﻗﺎﺑﺖ ﻭ ﻓﺸﺎﺭ ﺧﺮﺩﮐﻨﻨﺪﻩﻱ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺑﺰﺭﮒ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺭﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ (۴‬ﺻﺎﺣﺒﺎﻥ ﻣﺰﺍﺭﻉ ﮐﻮﭼﮏ ﻣﮑﺎﻧﻴﺰﻩ ﻳﺎ ﻧﻴﻤﻪﻣﮑﺎﻧﻴﺰﻩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﻘﻴﺎﺱﻫﺎﻱ ﮐﻮﭼﮏ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﺑﺎ ﺭﺷﺪ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥﻫﺎﻱ‬
‫ﮐﺸﺎﻭﺭﺯﻱ ﺑﺰﺭﮒ ﻭ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﮐﺸﺖ ﻭ ﺻﻨﻌﺖ ﻭ ﻣﺠﺘﻤﻊﻫﺎﻱ ﮔﻮﺷﺖ ﻭ ﻟﺒﻨﻴﺎﺕ ﺯﻳﺮ ﻓﺸﺎﺭ ﺷﺪﻳﺪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻫﺎﻱ‬
‫ﺑﺰﺭﮒ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺳﺮﻧﻮﺷﺘﻲ ﺑﻬﺘﺮ ﺍﺯ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﻘﺎﻳﺎﻱ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻣﻠﻲ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻈﺮﻱ ﮐﻠﻲ ﺑﻪ ﺑﻘﺎﻳﺎﻱ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻣﻠﻲ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﻲﺩﻫﺪ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺑﻘﺎﻳﺎ ﺍﻭﻻ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﮐﻤﺘﺮﻱ ﺩﺍﺭﺩ ﺛﺎﻧﻴﺎ ﺍﻳﻦ‬
‫ﺑﺨﺶ ﺍﺯ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻭ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺑﻪ ﻣﻴﺰﺍﻥ ﺯﻳﺎﺩ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺩﻩ ﻭ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻗﺸﺮﻱ ﺭﻭ‬
‫ﺑﻪ ﺯﻭﺍﻝ ﺑﻪ ﺣﺴﺎﺏ ﻣﻲﺍﻳﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎﻥﻃﻮﺭ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﺑﻘﺎﻳﺎﻱ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻣﻠﻲ ﺑﺎ ﻗﺸﺮﻫﺎﺋﻲ ﺍﺯ ﺧﺮﺩﻩﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ )ﻋﻤﺪﺗﺎ ﺩﺭ‬
‫ﺷﻬﺮ ﻭ ﻧﺪﺭﺗﺎ ﺩﺭ ﺭﻭﺳﺘﺎ( ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺩﺍﺭﺩ‪ .‬ﭘﻴﺸﻪﻭﺭﺍﻥ ﻭ ﮐﺴﺒﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎﻱ ﮐﻮﭼﮏ ﻣﺸﺨﺺﺗﺮﻳﻦ ﺍﻳﻦ ﻗﺸﺮﻫﺎ ﺭﺍ ﺗﺸﮑﻴﻞ‬
‫ﻣﻲﺩﻫﻨﺪ‪ .‬ﺑﺨﺸﻲ ﺍﺯ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﻭ ﺷﻬﺮﻫﺎﻱ ﺑﺰﺭﮒ ﻧﻴﺰ ﺟﻠﻮﻩﺋﻲ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺭﺍ ﻧﻤﻮﺩﺍﺭ ﻣﻲﺳﺎﺯﺩ‪ .‬ﺗﻀﺎﺩ ﺑﻘﺎﻳﺎﻱ‬
‫ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻣﻠﻲ ﻭ ﻗﺸﺮﻫﺎﻱ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺍﻥ ﺑﺎ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﻭ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ ﺣﺎﻣﻲ ﺍﻥ‪ ،‬ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺗﻀﺎﺩﻫﺎﺋﻲ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ‬
‫ﺣﺎﻝ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﻴﺮﻭﻫﺎﺋﻲ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﺟﻨﺒﺶ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﻣﯽ ﺁﻭﺭﺩ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻧﻴﺮﻭﻫﺎ ﺩﺭ ﮐﻨﺎﺭ ﻧﻴﺮﻭﻫﺎﻱ ﺧﺮﺩﻩﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺷﻬﺮﻱ )ﻣﺜﻞ‬
‫ﮐﺎﺭﻣﻨﺪﺍﻥ ﻭ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ( ﻳﮏ ﺟﺮﻳﺎﻥ ﻣﻠﻲ ﺿﺪﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﻣﯽ ﺁﻭﺭﺩ‪ .‬ﺩﺭ ﺑﺎﺭﻩ ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮊﻱ ﺍﻳﻦ ﺟﺮﻳﺎﻥ‬
‫ﻣﻠﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻧﮑﺎﺕ ﺯﻳﺮ ﺗﻮﺟﻪ ﺩﺍﺷﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻲ ﮐﻪ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻣﻠﻲ ﻃﻲ ﺩﻭ ﺩﻫﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺭﻓﺘﻪ ﻭ ﮐﺎﻧﺎﻟﻴﺰﻩ ﺷﺪﻩ‬
‫ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﻘﺎﻳﺎﻱ ﺍﻥ ﺍﺯ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻭ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﻬﻤﻲ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﺍﺭ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮊﻱ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻣﻠﻲ ﻃﻲ ﻗﺮﻳﺐ‬
‫ﻳﮏﺻﺪﺳﺎﻝ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺭﻳﺸﻪ ﺩﻭﺍﻧﻴﺪﻩ ﻭ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺗﻤﺎﻳﻼﺕ ﻭ ﺍﻓﮑﺎﺭ ﻧﺎﺳﻴﻮﻧﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﻣﺬﻫﺒﻲ ﺑﺎ ﻣﺤﺘﻮﺍﻱ ﺿﺪﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻲ‬
‫ﻭ ﺿﺪﺍﺳﺘﺒﺪﺍﺩﻱ ﺟﺮﻳﺎﻥﻫﺎﻱ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﺩﻭﺍﺭ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﮐﻢ ﺑﻬﺎ ﺩﺍﺩﻥ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮ‬
‫ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﺩﺭ ﻗﺸﺮﻫﺎﻱ ﺧﺮﺩﻩﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺧﻄﺎﻱ ﺟﺒﺮﺍﻥﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﻧﺤﻼﻝ ﻭ ﺿﻌﻒ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻣﻠﻲ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﺧﺎﺗﻤﻪ‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻦ ﻧﻘﺶ ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮊﻱ ﺍﻥ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻗﺸﺮﻫﺎﻱ ﺧﺮﺩﻩﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺑﺎ ﺍﺣﺴﺎﺳﻲ ﺁﮔﺎﻩ ﻳﺎ ﻧﺎﺁﮔﺎﻩ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﺭﺳﺎﻟﺖ‬
‫ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻣﻠﻲ‪ ،‬ﻋﻤﻼ ﻣﻴﺰﺑﺎﻧﻲ ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮊﻱ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎ ﺑﻬﺮﻩﮔﻴﺮﻱ ﺍﺯ ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮊﻱ ﻃﺒﻘﻪ ﮐﺎﺭﮔﺮ ﺍﻥ‬
‫ﺭﺍ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﻳﮏ ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮊﻱ ﺗﻠﻔﻴﻘﻲ ﺟﺎﻥﺩﺍﺭ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﻣﻲﮔﻴﺮﺩ‪ .‬ﻧﻴﺮﻭﻫﺎﻱ ﭘﻴﺸﺮﻭ ﺑﻘﺎﻳﺎﻱ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻣﻠﻲ ﻭ‬
‫ﺧﺮﺩﻩﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺩﺭﺣﺎﻟﻲ ﮐﻪ ﺍﺳﺎﺳﺎ ﻣﺘﮑﻲ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻧﻴﺮﻭﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺩﺭ ﺻﺪﺩ ﺟﻠﺐ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻭ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻃﺒﻘﺎﺕ‬

‫‪٤٨‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫ﺯﺣﻤﺘﮑﺶ ﺑﺮ ﻣﻲﺁﻳﻨﺪ‪ .‬ﺗﻔﺎﻭﺕ ﻋﻤﺪﻩ ﻭ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﻧﻴﺮﻭﻫﺎﻱ ﻃﺒﻘﻪ ﮐﺎﺭﮔﺮ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﺯﺣﻤﺘﮑﺸﺎﻥ ﺑﺎ ﻧﻴﺮﻭﻫﺎﻱ ﻳﺎﺩ ﺷﺪﻩ‬
‫ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻣﻠﻲ ﻭ ﺧﺮﺩﻩ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﺣﺎﺿﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﻧﻴﺮﻭﻫﺎ ﺑﺎ ﺭﺷﺪ ﻧﻈﺎﻡ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺭﺷﺪ‬
‫ﻣﻲﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺎﻝ ﺁﻥﮐﻪ ﻧﻴﺮﻭﻫﺎﻱ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻣﻠﻲ ﻭ ﻣﺘﺤﺪﺍﻥ ﺁﻥ ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﺯﻭﺍﻝﺍﻧﺪ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻲ ﮐﻪ ﻧﺒﺎﻳﺪ‬
‫ﻧﻴﺮﻭﻫﺎﻱ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻣﻠﻲ ﻭ ﻣﺘﺤﺪ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﺣﺎﺿﺮ ﮐﻢﺑﻬﺎ ﺩﻫﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻏﺎﻓﻞ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻱ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ‬
‫ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﺑﺴﻴﺞ ﻧﻴﺮﻭﻫﺎﻱ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺭﺷﺪﻳﺎﺑﻨﺪﻩ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﻫﺪ‪ .‬ﺍﺷﺘﺒﺎﻩ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺩﺭ ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻳﮏ ﻣﺸﻲ‬
‫ﻏﻴﺮﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﻭ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﺗﺎﮐﺘﻴﮏﻫﺎﻱ ﺑﺎﺯﺩﺍﺭﻧﺪﻩ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺗﺎﮐﺘﻴﮏﻫﺎﻱ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﻧﻤﻲﺗﻮﺍﻧﺪ ﻓﻘﻂ ﺑﺎﺯﮔﻮﮐﻨﻨﺪﻩ‬
‫ﻧﻔﺮﺕ ﻭ ﺧﺸﻢ ﻃﺒﻘﻪ ﻳﺎ ﻓﺸﺮﻫﺎﺋﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺍﺛﺮ ﺭﺷﺪ ﻧﻈﺎﻡ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺣﺎﻝ ﺯﻭﺍﻝ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪﺍﻧﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ‬
‫ﺗﺎﮐﺘﻴﮏﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻱ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ‪ ،‬ﻣﻌﻄﻮﻑ ﺑﻪ ﺑﺴﻴﺞ ﻧﻴﺮﻭﻫﺎﻱ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺭﺷﺪﻳﺎﺑﻨﺪﻩ ﺑﻮﺩﻩ‪ ،‬ﻧﻴﺮﻭﻫﺎﻱ‬
‫ﺧﺮﺩﻩﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻭ ﺑﻘﺎﻳﺎﻱ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻣﻠﻲ ﺭﺍ ﺩﺭ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺴﻴﺮﻱ ﮐﺎﻧﺎﻟﻴﺰﻩ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺍﻋﻤﺎﻝ ﺭﻫﺒﺮﻱ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﻃﺒﻘﻪ ﮐﺎﺭﮔﺮ ﺩﺭ‬
‫ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺣﺎﺿﺮ ﺟﺰ ﺍﻳﻦ ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ ﻧﺪﺍﺭﺩ‪.‬‬
‫ﺑﺨﺶ ﻣﻬﻤﻲ ﺍﺯ ﺧﺮﺩﻩﺑﻮﺭﮊﻭﺍﻱ ﺷﻬﺮﻱ ﮐﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻥﻫﺎ ﻧﺎﺷﻲ ﺍﺯ ﻧﻈﺎﻡ ﺣﺎﮐﻢ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼ ﺍﺻﻨﺎﻑ‪،‬‬
‫ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ‪ ،‬ﮐﺎﺭﻣﻨﺪﺍﻥ ﺑﺨﺶ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﻭ ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻭ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﻲ ﻭ ﺧﺪﻣﺎﺕ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺍﺯﺍﺕ ﺭﺷﺪ ﻧﻈﺎﻡ‬
‫ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺭﺷﺪ ﻣﻲﻳﺂﺑﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻴﺮﻭﻫﺎﺋﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺑﺎ ﻗﺸﺮﻫﺎﻱ ﻳﺎﺩ ﺷﺪﻩ ﺩﺭ ﮐﻨﺎﺭ ﺯﺣﻤﺘﮑﺸﺎﻥ ﺷﻬﺮ ﻭ ﺩﻩ ﻣﺒﺎﺭﺯﻩ ﮐﺮﺩﻩ‬
‫ﺩﺭ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺯﻳﺮ ﺭﻫﺒﺮﻱ ﻃﺒﻘﻪ ﮐﺎﺭﮔﺮ ﺷﺮﮐﺖ ﻣﻲﺟﻮﻳﻨﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﻓﺼﻞﻫﺎﻱ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻣﺸﺮﻭﺡ ﺑﻪ ﺑﺮﺭﺳﻲ‬
‫ﻧﻴﺮﻭﻫﺎﻱ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﻭ ﮐﻤﻴﺖ ﻭ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺍﻥﻫﺎ ﺧﻮﺍﻫﻴﻢ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ‪.‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮﻡ‬

‫ﻧﻘﺶ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺩﻭﻟﺖ ﻭ ﻧﻘﺶ ﻧﻔﺖ ﻭ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺩﺭ ﻧﻈﺎﻡ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺩﺭ ﺑﺮﺭﺳﻲﻫﺎﻱ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺩﻳﺪﻳﻢ ﮐﻪ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻲ ﮐﻪ ﻃﻲ ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎﻝ ﺍﺧﻴﺮ )ﻭ ﺑﻪ ﺧﺼﻮﺹ ﻃﻲ‬
‫ﺩﻫﻪ ﺍﺧﻴﺮ( ﺭﺷﺪ ﭼﺸﻢﮔﻴﺮﻱ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺯ ﺿﻌﻒ ﺟﺪﻱ ﻧﻴﺰ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﺍﺭ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺿﻌﻒ ﺩﺭ ﻭﺍﺑﺴﺘﮕﯽ ﺍﻥ ﺑﻪ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﺍﺕ‬
‫ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﺯﻳﺮﺍ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﻭﻳﮋﮔﻲ ﻋﻤﺪﻩ ﻭ ﺑﻪ ﺍﺻﻄﻼﺡ ﺧﺼﻠﺖ ﺫﺍﺗﻲ ﺍﻥ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺿﻌﻒ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﮐﻪ‬
‫ﻧﺎﺷﻲ ﺍﺯ ﻋﻘﺐﻣﺎﻧﺪﮔﻲ ﻧﻈﺎﻡ ﺗﻮﻟﻴﺪﻱ ﺟﺎﻣﻌﻪ )ﮐﻪ ﺍﺳﺎﺳﺎ ﺑﺮ ﺍﺛﺮ ﺳﻠﻄﻪﻱ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭ ﻭ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭ ﻧﻮ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻣﺪﻩ(‬
‫ﺍﺳﺖ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﺩﻭﻟﺖ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﻭ ﻣﺘﺤﺪ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺖﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺍﺯ ﻣﻨﺎﺑﻊ‬
‫ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻭ ﮐﻠﻴﻪ ﺍﻣﮑﺎﻧﺎﺕ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻭ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺧﻮﺩ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﻭ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﺻﺤﻴﺢﺗﺮ ﮔﻔﺘﻪ‬
‫ﺷﻮﺩ‪ ،‬ﺑﺮﺍﻱ ﺗﮑﻤﻴﻞ ﻧﻈﺎﻡ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻲﺩﺭﻳﻎ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺿﻌﻒ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﻤﻪﻱ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﺯﺩﻩ( ﻣﻮﺟﺐ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﻧﻘﺶ ﺩﻭﻟﺖ ﺩﺭ ﺍﻳﺠﺎﺩ‬
‫ﺍﺩﺍﺭﻩ ﻃﺮﺡﻫﺎﻱ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻭ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ ﻣﻲﮔﺮﺩﺩ‪ .‬ﺧﺼﻠﺖ ﻭﺍﺑﺴﺘﮕﯽ ﮐﻪ ﻧﻈﺎﻡ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ـ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻭ ﺭﮊﻳﻢ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺭﺍ ﺩﺭ‬
‫ﺑﺮ ﻣﻲﮔﻴﺮﺩ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﻧﻘﺶ ﺩﻭﻟﺖ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﭼﺎﺭﭼﻮﺏ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺍﻳﻦ ﻭﺍﺑﺴﺘﮕﯽ ﻋﻤﻞ ﮐﺮﺩﻩ ﺩﺭ ﻣﺠﻤﻮﻉ ﺍﺯ‬

‫‪٤٩‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫ﺁﻥ ﻓﺮﺍﺗﺮ ﻧﺮﻭﺩ‪ .‬ﻣﻌﺬﺍﻟﮏ ﺍﻳﻦ ﻧﻘﺶ ﻭﻳﮋﮔﻲﻫﺎﺋﻲ ﺩﺍﺭﺩ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺁﻥ ﻣﻲﺩﺍﺭﺩ ﺑﺮﺭﺳﻲ ﻣﺨﺘﺼﺮﻱ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ‬
‫ﺁﻭﺭﻳﻢ‪.‬‬
‫ﺩﺭ ﺻﻔﺤﺎﺕ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺩﻳﺪﻳﻢ ﮐﻪ ﺩﻭﻟﺖ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﺩﺭ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎﻱ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ ﻣﺜﻞ ﺳﺪﺳﺎﺯﻱ‪ ،‬ﺭﺍﻩﺳﺎﺯﻱ ﻭ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺁﺍﻥ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﺭﺷﺪ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺭﺍ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﻣﻲﺳﺎﺯﺩ‪ .‬ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﻳﻦ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ ﮐﻪ ﺑﻬﺮﻩﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﺍﺯ ﺁﻥﻫﺎ ﺗﻮﺳﻂ‬
‫ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ )ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﻲ( ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻣﻲﮔﻴﺮﺩ ﻗﺎﻋﺪﺗﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﮐﻨﺪ ﻭﻟﻲ ﺿﻌﻒ‬
‫ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺍﻣﮑﺎﻧﻲ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﻭ ﻧﻤﻲﺩﻫﺪ ﺩﺭ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﺮﺧﻼﻑ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﺩﻭﻟﺖ ﺑﺎﺭ‬
‫ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻃﺮﺡﻫﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ ﻣﻲﮔﻴﺮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻣﻲﺷﺘﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﻭﺍﻡﻫﺎﻱ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﻭ ﻭﺍﮔﺬﺍﺭﻱ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌﻲ )ﺍﺭﺿﻲ ﻭ ﺗﺤﺖﺍﻻﺭﺿﻲ( ﺑﻪ‬
‫ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺩﺭ ﺑﺤﺚﻫﺎﻱ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﺋﻲ ﺑﻴﺎﻥ ﺷﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﻃﺮﺡﻫﺎﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻭ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﻲ ﺩﻭﻟﺖ‬
‫ﻣﻮﺭﺩ ﺑﺮﺭﺳﻲ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻲﮔﻴﺮﺩ‪.‬‬

‫‪ (۱‬ﻣﺎﻫﻴﺖ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﻭ ﻧﻘﺶ ﺁﻥ ﺩﺭ ﻧﻈﺎﻡ ﻣﻮﺟﻮﺩ‬

‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺩﻭﻟﺖ )ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﻣﺸﺘﺮﮎ‪ :‬ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﺍﺕ ﺧﺎﺭﺟﻲ( ﺩﺭ ﺭﺷﺘﻪﻫﺎﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻭ‬
‫ﻣﻌﺪﻧﻲ ﻋﻤﻮﻣﺎ ﺍﻳﻦ ﻭﻳﮋﮔﻲ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﺩ ﮐﻪ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﻣﺼﺮﻓﻲ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺍﻱ ﻭ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ‬
‫ﻭﺍﺳﻄﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﮐﻨﺪ‪ .‬ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺍﻱ ﻋﻤﺪﺗﺎ ﻭﺳﺎﻳﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺍﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎﺷﻴﻦﺍﻻﺕ‪ ،‬ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﻭ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺍﻥ‪ ،‬ﻭ‬
‫ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﻭﺍﺳﻄﻪ ﮐﺎﻻﻫﺎﺋﻲ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﻣﺼﺮﻓﻲ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﻣﻲﺭﻭﺩ ﻣﺜﻞ ﻣﻮﺍﺩ ﺍﻭﻟﻴﻪ‪ ،‬ﻣﻮﺍﺩ ﺳﻮﺧﺖ ﻭ‬
‫ﺍﻧﺮﮊﻱ )ﻧﻔﺖ‪ ،‬ﮔﺎﺯ ﻭ ﺑﺮﻕ( ﻭ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺁﻥ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻭﻳﮋﮔﻲ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﮐﻨﺘﺮﻝ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺭﺍ ﺩﺭ‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﻮﺯﻳﻊ ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺍﻱ ﻭ ﻭﺍﺳﻄﻪ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ‬
‫ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻋﻤﺪﻩﺍﻱ ﻣﻲﺑﺮﺩ‪ .‬ﺭﺍﺑﻄﻪﻱ ﺑﺨﺶ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻭ ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﺑﻪ ﺳﻮﺩ ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺷﺪﻩ‬
‫ﺑﻪﻃﻮﺭﻱ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﻋﻈﻴﻢ ﺩﻭﻟﺖ ﺳﻮﺩ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ ﻧﻤﻲﺑﺮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺍﻏﻠﺐ ﻣﻮﺍﺭﺩ ﺯﻳﺎﻥ ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺩﻫﺪ‪ .‬ﺩﺭ‬
‫ﻋﻮﺽ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺑﻲ ﺁﻥ ﮐﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﻋﻈﻴﻤﻲ ﮐﺮﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ )ﻫﻤﺎﻥﻃﻮﺭ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﺿﻌﻒ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺍﻭ ﺭﺍ‬
‫ﻗﺎﺩﺭ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﻧﮑﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ( ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻳﺎ ﻣﻠﻲ ﺣﺪﺍﮐﺜﺮ ﺑﻬﺮﻩﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﺭﺍ ﻣﻲﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺍﺻﻞ ﻣﻮﺍﺭﺩ ﺍﺳﺘﺜﻨﺎﺋﻲ ﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﺷﻮﺩ‪ .‬ﻣﺜﻞ ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪ ﺩﺧﺎﻧﻴﺎﺕ ﮐﻪ ﮐﺎﻻﻱ ﻣﺼﺮﻓﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻭ ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ ﻣﺒﻠﻎ‬
‫ﮔﺰﺍﻓﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺳﻮﺩ ﺑﻪ ﺧﺰﺍﻧﻪ ﺩﻭﻟﺖ ﻣﻲﺭﻳﺰﺩ‪ .‬ﺣﺎﻝﺁﻥﮐﻪ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﻭﺍﻗﻌﻲ ﺍﻳﻦ "ﺳﻮﺩ" ﻣﺎﻟﻴﺎﺕ ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺿﻌﻒ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪﻩ ﮐﻪ ﺩﻭﻟﺖ ﭘﺎﺭﻩﺍﻱ ﺧﺪﻣﺎﺕ ﻭ ﻳﺎ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﺎﻻﺋﻲ ﮐﻪ ﻧﻘﺶ ﺧﺪﻣﺎﺕ‬
‫ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﺩ ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ ﺑﮕﻴﺮﺩ‪ .‬ﻣﺜﻼ ﺭﺍﻩ ﺁﻫﻦ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻳﺎ ﻣﻘﺪﺍﺭ ﻗﺎﺑﻞﺗﻮﺟﻬﻲ ﺍﺯ ﺑﺮﻕ ﺗﻮﻟﻴﺪﻱ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎ ﺗﻮﺳﻂ‬
‫ﺑﻨﮕﺎﻩ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﻣﺼﺮﻑ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﻣﻲﺭﺳﺪ‪) .‬ﻣﺜﻼ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺼﺎﺭﻑ ﺧﺎﻧﮕﻲ(؛ ﻧﻔﺖ ﻭ ﻣﺸﺘﻘﺎﺕ ﺁﻥ ﻧﻴﺰ ﺍﺳﺎﺳﺎ ﺗﻮﺳﻂ‬
‫ﺩﻭﻟﺖ ﺑﻪ ﻓﺮﻭﺵ ﻣﻲﺭﺳﺪ‪ .‬ﻣﻌﺬﺍﻟﮏ ﻃﻲ ﺳﺎﻝﻫﺎﻱ ﺍﺧﻴﺮ ﺩﻭﻟﺖ ﮐﻮﺷﺶ ﮐﺮﺩﻩ ﭘﺎﺭﻩﺍﻱ ﺍﺯ ﺧﺪﻣﺎﺕ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺑﺨﺶ‬
‫ﺧﺼﻮﺻﻲ ﻭﺍﮔﺬﺍﺭ ﮐﻨﺪ ﻣﺜﻞ ﺑﻴﻤﺎﺭﺳﺘﺎﻥﻫﺎ ﻭ ﺍﻣﻮﺭ ﺑﻬﺪﺍﺷﺘﻲ ﻭ ﻣﺪﺍﺭﺱ ﻭ ﺍﻣﻮﺭ ﺁﻣﻮﺯﺵ ﻭ ﭘﺮﻭﺭﺵ ﺭﺍ ﻃﺮﺡﻫﺎﺋﻲ ﻧﻴﺰ‬
‫ﺑﺮﺍﻱ ﻭﺍﮔﺬﺍﺭﻱ ﺭﺍﻩ ﺁﻫﻦ ﻭ ﺣﺘﻲ ﺭﺍﻩﺳﺎﺯﻱ ﺑﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺻﺮﻑﻧﻈﺮ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻣﻮﺍﺭﺩ ﻣﺸﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬

‫‪٥٠‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫ﺩﻭﻟﺖ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻭ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎﻱ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ ﻫﻤﺎﻥﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺭﺍﻩ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﻮﺭﺩ‬
‫ﺑﻬﺮﻩﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻫﺎﻱ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺑﻪ ﺭﺷﺪ ﺳﺮﻳﻊ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻓﻌﻠﻲ ﺍﻳﺮﺍﻥ )ﮐﻪ ﺍﺳﺎﺳﺎ ﺧﺼﻠﺖ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭﻱ‬
‫ﺩﺍﺭﺩ( ﮐﻤﮏ ﻣﻲﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﺋﻲ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﺸﻲ ﺭﺍ ﺍﺛﺒﺎﺕ ﻣﻲﮐﻨﺪ ﺯﻳﺎﺩ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺁﻥﻫﺎ ﻭﺍﮔﺬﺍﺭﻱ ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪﻫﺎﻱ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻣﺼﺮﻓﻲ ﺑﻪ‬
‫ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﻞ ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪ ﺭﻭﻏﻦﮐﺸﻲ ﻭﺭﺍﻣﻴﻦ ﻭ ﺭﻭﺩﺑﺎﺭ ﻭ ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪﻫﺎﻱ ﻗﻨﺪ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪ ﻗﻨﺪ ﮐﺮﺝ‪.‬‬

‫ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﺍﺳﺎﺳﺎ ﺑﻪ ﺳﻪ ﺩﺳﺘﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮﺩ‪:‬‬

‫ﺻﻨﺎﻳﻌﻲ ﮐﻪ ﺩﺭ ﭼﻨﺪ ﺩﻫﻪ ﻗﺒﻞ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﻣﺜﻞ ﺩﺧﺎﻧﻴﺎﺕ‪ ،‬ﺭﺍﻩ ﺁﻫﻦ‪ ،‬ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻭ ﺻﻨﺎﻳﻌﻲ ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ‬
‫ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﺑﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺻﺪﺩﺭﺻﺪ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﺷﺪﻩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﮐﺎﻣﻞ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﺫﻭﺏ ﺁﻫﻦ‬
‫ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﻳﺎ ﻣﺎﺷﻴﻦﺳﺎﺯﻱ ﺍﺭﺍﮎ ﻭ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﻭ ﺻﻨﺎﻳﻌﻲ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﻭ ﻣﺸﺎﺭﮐﺖ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ‬
‫ﺁﻣﺪﻩ ﻣﺜﻞ ﭘﺘﺮﻭﺷﻴﻤﻲ‪ ،‬ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪ ﺍﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻣﻌﺎﺩﻥ ﻣﺲ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ‪.‬‬

‫‪ (۱‬ﺩﺭ ﺑﺎﺭﻩ ﺩﺳﺘﻪ ﺍﻭﻝ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﻗﺒﻼ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺍﻳﻦ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﻣﺪ ﮐﻪ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭﺟﻮﺩ ﻧﺪﺍﺷﺖ ﻭ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺑﺨﺶ‬
‫ﺧﺼﻮﺻﻲ ﺍﺳﺎﺳﺎ ﺧﺼﻠﺖ ﻣﻠﻲ ﺩﺍﺷﺖ‪ .‬ﺩﻭﻟﺖ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺩﻭﺭﻩ ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪﻫﺎﺋﻲ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﻭﺭﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﻥ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺑﻪ ﺛﺒﺎﺕ‬
‫ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﮐﻤﮏ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺗﺎ ﺣﺪﻭﺩﻱ ﺍﺯ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﺑﺤﺮﺍﻧﻲ ﺟﻬﺎﻥ ﺟﺪﺍ ﻣﻲﮐﺮﺩ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺩﻭﺭﻩ ﺭﺿﺎﺷﺎﻩ ﺍﻳﻦ‬
‫ﺧﺼﻮﺻﻴﺖ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﺩ‪ .‬ﻃﻲ ﺳﺎﻝﻫﺎﻱ ‪ ۲۰‬ﺗﺎ ‪ ۳۲‬ﻧﻴﺰ ﺩﻭﻟﺖ ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﺿﻌﻴﻒﺗﺮﻱ ﺍﻳﻦ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺭﺍ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﮐﺮﺩ ﻭ ﭼﻨﺪ‬
‫ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪ ﮐﻪ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﻣﺼﺮﻓﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﮐﺮﺩﻧﺪ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻭﺭﺩ‪) ،‬ﻣﺜﻞ ﺭﻭﻏﻦﮐﺸﻲ ﻭﺭﺍﻣﻴﻦ ﻭ ﭼﻴﺖﺳﺎﺯﻱ ﺗﻬﺮﺍﻥ( ﻭﻟﻲ‬
‫ﺩﺭ ﺩﻫﻪ ﺍﺧﻴﺮ ﻭ ﺑﻪ ﻭﻳﮋﻩ ﺩﺭ ﺩﻫﻪ ‪ ۴۱‬ـ ‪ ۵۰‬ﺍﻳﻦ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﮐﺎﻣﻼ ﮐﻨﺎﺭ ﮔﺬﺍﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (۲‬ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﮐﺸﻮﻫﺎﻱ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﻣﻲﺷﻮﺩ‪.‬‬

‫ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎ ﺷﻮﺭﻭﻱ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﺩﺭ ﺧﻮﺭ ﺗﻮﺟﻪ ﻭ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻭ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺍﺑﻂ‬
‫ﻃﻲ ﺩﻫﻪ ﺍﺧﻴﺮ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﮔﺴﺘﺮﺵ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﺯ ﺍﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺭﺍﺑﻄﻪﻱ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﻲ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎ ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﭘﺎﻳﺎﭘﺎﻱ‬
‫)ﺗﻬﺎﺗﺮﻱ( ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﻳﻦ ﺑﻴﻦ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻭ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﻲ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﻭ ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺯﻳﺎﺩﻱ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ‪ ،‬ﻭ ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺟﻨﺒﻪ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺍﻳﻦ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ ﻭ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﻣﻮﺭﺩ ﺑﺤﺚ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻭ ﺟﻨﺒﻪ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﻲ ﺩﺭ ﻣﺒﺤﺚ ﺑﻌﺪ ﺑﺮﺭﺳﻲ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺟﻨﺒﻪﻫﺎﻱ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺍﻳﻦ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﺮﺡ ﺯﻳﺮ ﺍﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺍﻟﻒ( ﺍﺗﺤﺎﺩ ﺷﻮﺭﻭﻱ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﻭﺍﻡ ﺩﻭﻟﺘﻲ‪ ،‬ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻭ ﺧﺪﻣﺎﺕ ﻓﻨﻲ ﻻﺯﻡ ﺑﺮﺍﻱ‬
‫ﺍﻳﺠﺎﺩ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﻭ ﻃﺮﺡﻫﺎﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ ﺭﺍ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻣﻲﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﻬﺮﻩ ﺍﻳﻦ ﻭﺍﻡﻫﺎ ﺍﻧﺪﮎ ﻭ ﺩﺭ ﺣﺪﻭﺩ ‪٪۲/۵‬‬
‫ﺍﺳﺖ )ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻴﺎﻥ ﻭﺍﻣﻲ ﮐﻪ ﺷﻮﺭﻭﻱ ﺑﺮﺍﻱ ﻃﺮﺡ ﻟﻮﻟﻪ ﮔﺎﺯ ﺩﺭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﺣﺎﻟﺘﻲ ﺍﺳﺘﺜﻨﺎﺋﻲ ﺩﺍﺭﺩ( ﻭ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ‬
‫ﻧﻈﺮ ﮐﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻭ ﮐﺎﻻﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻣﺼﺮﻑ ﺷﺪﻩ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻃﺮﺡ ﺍﺯ ﻏﺮﺏ ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﺍﻳﻦ ﻭﺍﻡ ﺑﻪ ﻧﺮﺥﻫﺎﻱ‬
‫ﺑﻴﻦﺍﻟﻤﻠﻠﻲ ﻧﺰﺩﻳﮏ ﺍﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٥١‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺍﻳﻦ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺍﻱ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺫﻭﺏ ﺁﻫﻦ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ‪ ،‬ﻣﺎﺷﻴﻦﺳﺎﺯﻱ ﺍﺭﺍﮎ ﻭ‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦﺳﺎﺯﻱ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﭼﻨﻴﻦ ﺧﺼﻮﺻﻴﺘﻲ ﺩﺍﺭﻧﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻃﺮﺡﻫﺎ ﺍﻳﻦ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎ ﺍﻗﻼﻡ ﺑﺰﺭﮒ ﮐﺎﻻﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺳﻨﮕﻴﻨﻲ ﺑﻪ‬
‫ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺻﺎﺩﺭ ﻣﻲﮐﻨﻨﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺍﺯﺍﻱ ﺁﻥ ﻣﻮﺍﺩ ﺍﻭﻟﻴﻪ‪ ،‬ﺍﻧﺮﮊﻱ ﻣﺤﺼﻮﻻﺕ ﮐﺸﺎﻭﺭﺯﻱ ﻭ ﺩﺍﻣﻲ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻭ ﺧﻮﺭﺍﮐﻲ ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ‬
‫ﻣﻲﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺏ( ﺩﻭﻟﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱﻫﺎ ﺿﻌﻒ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻣﻮﻧﺘﺎﮊ ﺭﺍ ﮐﻪ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﺍﺕ ﻏﺮﺏ ﻭ ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﺭﺷﺘﻪ‬
‫ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺣﺎﺿﺮ ﺍﺳﺖ ﺗﺎ ﺣﺪﻭﺩﻱ ﺟﺒﺮﺍﻥ ﻣﻲﮐﻨﺪ‪ .‬ﺗﻮﻟﻴﺪﺍﺕ ﺍﻳﻦ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺭﺷﺪ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻗﺒﻞ ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﺣﺎﺿﺮ‬
‫ﺭﻗﻴﺒﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻥﻫﺎ ﺑﻪ ﺣﺴﺂﺏ ﻧﻤﻲﺁﻳﺪ ﻭ ﺑﺎ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﺍﺕ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﻐﺎﻳﺮﺕ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻥﻫﺎ‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﻤﻞ ﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺍﻳﻦ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱﻫﺎ ﺩﺭ ﺭﺷﺘﻪﻫﺎﻱ ﺯﻳﺮ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻣﻲﮔﻴﺮﺩ ‪ :‬ﺫﻭﺏ ﺁﻫﻦ‪ ،‬ﻣﺎﺷﻴﻦﺳﺎﺯﻱ‪ ،‬ﺳﺪﺳﺎﺯﻱ‪ ،‬ﺳﻴﻠﻮﺳﺎﺯﻱ‪ ،‬ﻭ ﺩﺭ‬
‫ﺁﻳﻨﺪﻩ ﮐﺎﻏﺬﺳﺎﺯﻱ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻪﺳﺎﺯﻱ )ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪ ﺧﺎﻧﻪﺳﺎﺯﻱ(‪ ،‬ﮐﺸﺖ ﻭ ﺻﻨﻌﺖ ﻭ ﻣﺠﺘﻤﻊ ﮔﻮﺷﺖ ﻭ ﺷﻴﺮ‪ ،‬ﺍﺳﺘﺨﺮﺍﺝ ﻣﻌﺎﺩﻥ ﻭ‬
‫ﮔﺎﺯ ﻃﺒﻴﻌﻲ‪ ،‬ﺷﻴﻼﺕ ﻭ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺍﻥﻫﺎ‪ .‬ﻣﺎ ﺩﺭ ﺯﻳﺮ ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﭘﺮﻭﮊﻩ ﺍﻳﻦ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺫﻭﺏ ﺁﻫﻦ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﻣﺨﺘﺼﺮﺍ‬
‫ﻣﻮﺭﺩ ﺑﺮﺭﺳﻲ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻲﺩﻫﻴﻢ‪.‬‬

‫ﺫﻭﺏ ﺁﻫﻦ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ‬

‫ﺍﺯ ﺍﻭﺍﺋﻞ ﻗﺮﻥ‪ ،‬ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﺫﻭﺏ ﺁﻫﻦ ﺷﺪ‪ .‬ﻭﻟﻲ ﺍﻭﻟﻴﻦ ﺑﺎﺭ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺭﺿﺎﺧﺎﻥ‪ ،‬ﻃﺮﺡ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﺫﻭﺏ‬
‫ﺁﻫﻦ ﺑﻪ ﻣﻴﺎﻥ ﺁﻣﺪ ﻭ ﺑﺎ ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪﻫﺎﻱ ﺍﻟﻤﺎﻥ )ﮐﺮﻭﭖ( ﻣﺬﺍﮐﺮﺍﺗﻲ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﺁﻏﺎﺯ ﺷﺪ ﻭ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﺍﻳﻦ ﻃﺮﺡ ﺩﺭ ﮐﺮﺝ‬
‫ﭘﻴﺎﺩﻩ ﺷﺪ ﻭ ﻋﻤﻠﻴﺎﺕ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻥ ﺁﻏﺎﺯ ﮔﺮﺩﻳﺪ‪ .‬ﺁﻟﻤﺎﻧﻲﻫﺎ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺍﻧﮕﻠﺴﺘﺎﻥ ﺩﺭ ﺭﻗﺎﺑﺖ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻇﺎﻫﺮﺍ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺁﻣﺎﺩﻩ‬
‫ﺍﻳﺠﺎﺩ ﺫﻭﺏ ﺁﻫﻦ ﮐﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ‪ ،‬ﻭﻟﻲ ﻭﺍﻗﻌﺎ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻮﺭﺩ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺕ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻭ ﺑﺮﺭﺳﻲ ﮐﺎﻓﻲ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺑﺎ ﺩﻣﻴﺪﻥ‬
‫ﻃﻠﻴﻌﻪﻱ ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺩﻭﻡ ﺍﺟﺮﺍﻱ ﺍﻳﻦ ﻃﺮﺡ ﻣﻌﻮﻕ ﻣﺎﻧﺪ‪) .‬ﺩﺭ ﺑﻴﻦ ﻣﺮﺩﻡ ﺷﺎﻳﻊ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺍﻧﮕﻠﺴﺘﺎﻥ ﻣﺎﻧﻊ ﺭﺳﻴﺪﻥ‬
‫ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪ ﺫﻭﺏ ﺁﻫﻦ ﺍﺯ ﺁﻟﻤﺎﻥ ﺑﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ(‪ .‬ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ﭼﻬﻞ ﻣﺠﺪﺩﺍ ﮔﻔﺘﮕﻮﻱ ﺫﻭﺏ ﺁﻫﻦ ﺑﻪ ﻣﻴﺎﻥ ﺁﻣﺪ‪ .‬ﺻﻨﻌﺘﻲ‬
‫ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﻭﺍﺋﻞ ﻗﺮﻥ ﺩﺭ ﭘﺮﻭﺳﻪ ﺭﺷﺪ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﻧﻘﺶ ﻭﺍﻗﻌﻲ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺍﻳﻨﮏ ﺑﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ‬
‫ﻋﻈﻴﻤﻲ ﮐﻪ ﺑﻴﻦ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ﻏﺮﺏ ﻭ ﺷﺮﻕ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﺯﺩﻩ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻓﺎﻗﺪ ﺁﻥ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﻭﻟﻲ‬
‫ﺗﻮﺩﻩﻫﺎ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺩﮔﺮﮔﻮﻧﻲ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺁﮔﺎﻫﻲ ﻧﺪﺍﺷﺘﻨﺪ ﻭ ﺫﻭﺏ ﺁﻫﻦ ﻫﻢﭼﻨﺎﻥ ﻳﮏ ﺍﺭﺯﻭﻱ ﻣﻠﻲ ﻣﺤﺴﻮﺏ ﻣﻲﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻌﺬﺍﻟﮏ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻏﺮﺏ ﻫﻨﻮﺯ ﺗﺮﺟﻴﺢ ﻣﻲﺩﺍﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻭﻗﺖﮔﺬﺭﺍﻧﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻲ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻫﻨﺪ ﺫﻭﺏ‬
‫ﺁﻫﻦﻫﺎﻱ ﻣﺘﻌﺪﺩﻱ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﺗﺮﺟﻴﺢ ﻣﻲﺩﺍﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺑﮕﺬﺭﺍﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻔﺎﻭﺕ ﺍﺻﻠﻲ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺫﻭﺏ ﺁﻫﻦ ﻃﻲ ﻧﻴﻢ ﻗﺮﻥ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻗﺮﺍﺭ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺩﻳﮕﺮ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﺎﻻﻱ ﻭﺍﺳﻄﻪﺍﻱ ﭼﻮﻥ ﺁﻫﻦ ﻭ‬
‫ﻓﻮﻻﺩ ﺑﺮﺍﻱ ﺻﺪﻭﺭ ﺍﻥ ﺑﻪ ﺑﺎﺯﺍﺭﻫﺎﻱ ﺷﺮﻕ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺳﻮﺩﻣﻨﺪﻱ ﻣﺤﺴﻮﺏ ﻧﻤﻲﺷﺪ‪ .‬ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺍﻭﻟﻴﻪ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﻻ ﺩﺭ ﻏﺮﺏ‬
‫ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﺑﺮﺍﻱ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺣﻔﻆ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﻭﺭﻭﺩ ﺍﻳﻦ ﻣﻮﺍﺩ ﺍﻭﻟﻴﻪ )ﺳﻨﮓ ﺁﻫﻦ ﻭ ﺯﻏﺎﻝﺳﻨﮓ( ﺍﺯ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﺯﺩﻩ ﻭ‬
‫ﺑﺎﺯﮔﺮﺩﺍﻧﺪﻥ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﻭ ﺍﺭﺯﺍﻥ ﻗﻴﻤﺘﻲ ﭼﻮﻥ ﺁﻫﻦ ﻭ ﻓﻮﻻﺩ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎ ﺳﻮﺩ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ ﻧﺪﺍﺷﺖ‬
‫ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﭼﻴﺎﻥ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺩﻭﻡ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻱ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﺩﺭ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ‬

‫‪٥٢‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﺯﺩﻩ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻭ ﺻﺪﻭﺭ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ﺳﺒﮏ ﻭ ﮔﺮﺍﻥﻗﻴﻤﺖ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻃﻲ ﺩﻫﻪ ﺍﺧﻴﺮ ﺩﺭ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﺷﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻲ ﮐﻪ ﻏﺮﺏ ﺍﺯ ﺻﺪﻭﺭ ﺁﻫﻦ )ﺑﻪ ﺍﻧﻮﺍﻉ ﻣﺨﺘﻠﻒ(‬
‫ﺣﺪﺍﮐﺜﺮ ﺑﻪ ﻣﻴﺰﺍﻥ ‪ ۵۰۰‬ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻦ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﻣﺒﻠﻐﻲ ﺩﺭ ﺣﺪﻭﺩ ‪ ۶۰‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﻻﺭ ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺎ ﺻﺪﻭﺭ‬
‫ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩﺋﻲ ﻣﺜﻞ ﻣﺎﺷﻴﻦﺍﻻﺕ ﻫﻮﺍﭘﻴﻤﺎﻱ ﻣﺴﺎﻓﺮﻱ ﻭ ﺟﻨﮕﻲ‪ ،‬ﻣﻮﺗﻮﺭ ﻭ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺍﻥ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﺪ ﻣﺒﻠﻎ ﻫﻨﮕﻔﺘﻲ‬
‫ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼ ﺑﻬﺎﻱ ﻳﮏ ﻫﻮﺍﭘﻴﻤﺎﻱ ﺳﻮﭘﺮﻧﻴﮏ ﮐﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻗﺼﺪ ﺧﺮﻳﺪ ﭼﻨﺪﺗﺎﻱ ﺍﻥ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﺩ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﺋﻲ ﺣﺪﻭﺩ ﺷﺼﺖ‬
‫ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﻻﺭ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻏﺮﺏ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺖ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﻬﺎﻱ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻦ ﺁﻫﻦ ﻭ ﻓﻮﻻﺩ ﺭﺍ )ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﮐﺎﻻﻱ ﻭﺍﺳﻄﻪ( ﺩﺭ‬
‫ﻳﮏ ﻗﻠﻢ ﻫﻮﺍﭘﻴﻤﺎﻱ ﻣﺴﺎﻓﺮﻱ ﺍﺯ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻧﻴﺮﻭﻱ ﮐﺎﺭ ﻭ ﮐﺎﺭﮔﺮﺍﻥ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﻣﺘﺮﻭﭘﻞ ﺑﻪ‬
‫ﮔﺮﺍﻥﺗﺮﻳﻦ ﻗﻴﻤﺖ ﻣﻤﮑﻦ ﺩﺭ ﺷﺮﻕ ﻓﺮﻭﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﺩ‪.‬ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﻪ ﺻﺮﻓﻪ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﻭﺍﺳﻄﻪ ﺩﺭ‬
‫ﺧﻮﺩ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﺯﺩﻩ ﺑﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻣﺸﺘﺮﮎ ﻳﺎ ﺧﺎﻟﺺ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻓﺮﺍﻭﺍﻥ ﺍﺳﺖ )ﻭ ﺍﮔﺮ‬
‫ﻫﻢ ﻓﺮﺍﻭﺍﻥ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺯﻳﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺖﻫﺎ ﻧﻤﻲﺭﺳﺪ‪ ،‬ﺯﻳﺮﺍ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺍﻳﻦ ﻣﻠﺖﻫﺎ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺘﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻧﺎﻥ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﻧﻤﻲﮐﻨﺪ( ﻭ‬
‫ﮐﺎﺭﮔﺮ ﺍﺭﺯﺍﻥ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻧﻤﻲﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻭ ﻧﻴﺮﻭﻱ ﮐﺎﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﻴﺮﺩ ﻭﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﺭﺍ‬
‫ﺍﺷﺒﺎﻉ ﮐﻨﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﺍﺕ ﺑﻪ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﺎﺯﺍﺭﻫﺎ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺧﻮﺩ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﻣﺘﺮﻭﭘﻞ ﺻﺎﺩﺭ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻧﺤﻮﻩﻱ ﻋﻤﻞ‬
‫ﻗﺒﻼ ﺩﺭ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎﻱ ﻻﺗﻴﻦ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺩﺭﺧﺸﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﺑﺎﺭ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﻭﻧﺰﻭﺋﻼ ﻭ ﮐﻠﻤﺒﻴﺎ ﻫﺮ ﺩﻭ ﺗﻮﻟﻴﺪﮐﻨﻨﺪﮔﺎﻥ ﺑﺰﺭﮒ ﻓﻮﻻﺩ‬
‫ﺑﻮﺩﻧﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺳﺎﻝﻫﺎﻱ ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺩﻭﻡ ﻭﻧﺰﻭﺋﻼ ﺗﺎ ﺣﺪﻭﺩ ﺩﻩ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺗﻦ ﻓﻮﻻﺩ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﺮﺩ )ﻭ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ‬
‫ﺑﺤﺮﺍﻥ ﻋﻈﻴﻤﻲ ﺭﻭﺑﺮﻭ ﺷﺪ( ﺍﻳﻦ ﭘﺮﻭﺳﻪ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﺍﺕ ﻏﺮﺑﻲ ﺑﺮﺭﺳﻲ ﺧﻮﺍﻫﻴﻢ ﮐﺮﺩ‪.‬‬
‫ﺩﺭ ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺮﺍﻳﻄﻲ ﺩﺭ ﭘﺮﺗﻮ ﺣﺴﻦ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺷﻮﺭﻭﻱ‪ ،‬ﺩﻭﻟﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ‪ ۴۴‬ﻣﺬﺍﮐﺮﺍﺕ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺭﺳﺎﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻲ‬
‫ﮐﻪ‪ ،‬ﻗﺒﻼ ﺻﺤﺒﺖ ﺍﺯ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﺫﻭﺏ ﺁﻫﻦ ﺑﺎ ﻣﺸﺎﺭﮐﺖ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﻏﺮﺑﻲ ﻭ ﻳﺎ ﻫﻤﮑﺎﺭﻱ ﻓﻨﻲ ﻭ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺁﻥﻫﺎ ﺑﻮﺩ‪ ،‬ﻗﺮﺍﺭ‬
‫ﺷﺪ ﺷﻮﺭﻭﻱ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﺍﻳﻦ ﺻﻨﻌﺖ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ ﺑﮕﻴﺮﺩ‪ .‬ﻃﺮﺡ ﺍﻭﻟﻴﻪﻱ ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺍﻥ ﺭﺍ ﺣﺪﻭﺩ ﺷﺸﺼﺪ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻦ ﺗﻌﻴﻴﻦ‬
‫ﮐﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﺷﻮﺭﻭﻱ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﻭﺍﻡ ﺣﺪﻭﺩ ﺳﻴﺼﺪ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﻻﺭ ﻣﻲﺷﺪ ﮐﻪ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺷﺮﻭﻉ ﺑﻬﺮﻩﺑﺮﺩﺍﺭﻱ‬
‫ﻃﻲ ‪ ۱۵‬ﺳﺎﻝ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﻣﻮﺭﺩﻧﻴﺎﺯ ﺷﻮﺭﻭﻱ ﺑﻪ ﺧﺼﻮﺹ ﮔﺎﺯ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﺎﺯﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﻣﻲﮔﺮﺩﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻥ ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪ ﺍﺯ ﺳﺎﻝ ‪ ۱۳۴۶‬ﺁﻏﺎﺯ ﺷﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ‪ ۱۳۵۰‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺁﻫﻦ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻭﺍﺣﺪ ﺷﺮﻭﻉ ﺷﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﻣﺬﺍﮐﺮﺍﺕ‬
‫ﺑﻌﺪﻱ ﻃﻲ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪ ﻗﺮﺍﺭ ﺷﺪ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺁﻥ ﺑﻪ ‪ ۱/۹‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺗﻦ ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﻳﻦ ﻃﺮﺡ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﮐﻠﻴﻪ ﺁﻫﻦ ﻭ‬
‫ﻓﻮﻻﺩ ﻣﻮﺭﺩ ﻣﺼﺮﻑ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻭﺍﺣﺪ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻣﻲﺷﺪﻩ ﻭ ﺗﺎ ﺳﺎﻝ ‪ ۱۳۵۶‬ﺍﺣﺘﻴﺎﺟﺎﺕ ﻭﺭﻕ ﺁﻫﻦ ﻣﺼﺮﻓﻲ ﺩﺭ ﺻﻨﺎﻳﻊ‬
‫ﮐﻪ ﺣﺪﻭﺩ ‪ ٪۴۵‬ﺩﺭﺻﺪ ﮐﻞ ﻣﺼﺮﻑ ﺭﺍ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﻲﺩﻫﺪ ﻣﺜﻞ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺍﺯ ﺧﺎﺭﺝ ﻭﺍﺭﺩ ﺷﻮﺩ‪.‬‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎﻱ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺁﺏﺭﺳﺎﻧﻲ ﻭ ﺭﺍﻩﺳﺎﺯﻱ ﻭ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺁﻥ ﺗﻮﺳﻂ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺧﺪﻣﺎﺕ ﻓﻨﻲ ﺍﺳﺎﺳﻲ‬
‫ﺩﺭ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻥ ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪ ﻭ ﺍﺳﺘﺨﺮﺍﺝ ﻣﻌﺎﺩﻥ ﺗﻮﺳﻂ ﺷﻮﺭﻭﻱ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﮔﺮﺩﻳﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻣﺬﺍﮐﺮﺍﺕ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﺷﻮﺭﻭﻱ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻧﻬﺎﺋﻲ ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ‪ ۴‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺗﻦ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ‬
‫ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ‪ ،‬ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﻭﺭﻭﺩ ﺁﻫﻦ ﺍﺯ ﺧﺎﺭﺝ ﮐﺎﻣﻼ ﺑﻲﻧﻴﺎﺯ ﮔﺮﺩﺩ‪ .‬ﺩﺭ ﺟﻨﺐ ﺫﻭﺏ ﺁﻫﻦ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﺷﻮﺩ ﺑﺮﺍﻱ ﮔﺴﺘﺮﺵ ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺷﻮﺭﻭﻱ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ‪ ۱۵‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﻻﺭ ﻭﺍﻡ ﺗﺎﺯﻩ ﺩﺭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫ﻗﺮﺍﺭ ﺩﻫﺪ‪.‬‬

‫‪٥٣‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻡ ﺍﻣﻀﺎﻱ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﺫﻭﺏ ﺁﻫﻦ‪ ،‬ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﻓﺮﻭﺵ ﮔﺎﺯ ﺑﻪ ﺷﻮﺭﻭﻱ ﻧﻴﺰ ﻣﻨﻌﻘﺪ ﺷﺪ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺍﻳﻦ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﮔﺎﺯ ﻃﺒﻴﻌﻲ‬
‫ﺟﻨﻮﺏ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﺷﺎﻩ ﻟﻮﻟﻪﻱ ﺳﺮﺍﺳﺮﻱ ﺑﻪ ﺁﺳﺘﺎﺭﺍ ﺭﺳﻴﺪﻩ‪ ،‬ﺗﺤﻮﻳﻞ ﺷﻮﺭﻭﻱ ﻣﻲﮔﺮﺩﺩ‪ .‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﻟﻮﻟﻪ ‪۷۵۰‬‬
‫ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﻻﺭ ﺑﺮﺁﻭﺭﺩ ﺷﺪﻩ ﮐﻪ ﻗﺴﻤﺘﻲ ﺍﺯ ﺍﻥ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﻭﺍﻡ ﺍﺯ ﺷﻮﺭﻭﻱ ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﮔﺮﺩﺩ‪ .‬ﺗﺠﻬﻴﺰﺍﺕ ﻭ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ‬
‫ﻣﻮﺭﺩﻧﻴﺎﺯ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻳﻦ ﻃﺮﺡ ﺍﺯ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﻭﺍﺭﺩ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺯﻳﺮ ﻧﻈﺮ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﻓﻨﻲ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺍﺟﺮﺍ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮔﺎﺯﺭﺳﺎﻧﻲ‬
‫ﻭ ﺩﺭ ﻭﻫﻠﻪﻱ ﺍﻭﻝ‪ ،‬ﻫﺰﺍﺭ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﻓﻮﺕ ﻣﮑﻌﺐ ﺩﺭ ﺭﻭﺯ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﺭ ﻭﻫﻠﻪﻱ ﺩﻭﻡ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺍﻥ ‪ ۱۶۵۰‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﻓﻮﺕ ﻣﮑﻌﺐ‬
‫ﺩﺭ ﺭﻭﺯ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺭﺳﻴﺪ‪ .‬ﻃﻲ ﺳﺎﻝ ‪ ۵۰) ۱۹۷۱‬ـ ‪ (۴۹‬ﺟﻤﻌﺎ ‪ ۵۶۲۳‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﻣﺘﺮ ﻣﮑﻌﺐ ﮔﺎﺯ ﺑﻪ ﺷﻮﺭﻭﻱ ﺻﺎﺩﺭ ﺷﺪ ﺑﻪ ﻣﺒﻠﻎ‬
‫ﺣﺪﻭﺩ ‪ ۴۰‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﻻﺭ‪.‬‬
‫ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ‪ ۱۹۷۲‬ﺻﺎﺩﺭﺍﺕ ﮔﺎﺯ ﺑﻪ ﺷﻮﺭﻭﻱ ﺑﺎﻟﻎ ﺑﺮ ‪ ۶۰‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﻻﺭ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺳﺎﻝﻫﺎﻱ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ‬
‫ﺧﻮﺍﻫﺪ ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻧﺮﺥ ﻓﺮﻭﺵ ﮔﺎﺯ ﺑﺮﺍﻱ ﻫﺮ ﻫﺰﺍﺭ ﻣﺘﺮ ﻣﮑﻌﺐ ‪ ۶/۶۰‬ﺩﻻﺭ ﺑﺮﺍﻭﺭﺩ ﺷﺪﻩ ﻭ ﻧﻮﺳﺎﻥ ﻗﻴﻤﺖ ﺗﺎ ﮐﻤﺘﺮ ﺍﺯ ‪ ۳۰‬ﺩﺭﺻﺪ ﺩﺭ ﺑﺎﺯﺍﺭ‬
‫ﺑﻴﻦﺍﻟﻤﻠﻠﻲ ﺭﻭﻱ ﺍﻳﻦ ﻗﻴﻤﺖ ﺍﺛﺮ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﮔﺬﺍﺷﺖ‪ .‬ﺍﺯ ‪ ٪۳۰‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎ ﻣﺬﺍﮐﺮﻩ ﻃﺮﻓﻴﻦ ﺗﻮﺍﻓﻖ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻗﻴﻤﺖ ﺍﺯ‬
‫ﻗﻴﻤﺖ ﻓﺮﻭﺵ ﮔﺎﺯ ﺍﺭﺯﺍﻥﺗﺮ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﻬﺎﻱ ﻣﺎﺷﻴﻦﺍﻻﺕ ﺷﻮﺭﻭﻱ ﺩﺭ ﺫﻭﺏ ﺁﻫﻦ ﻧﻴﺰ ﻣﺒﻠﻎ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ ﺑﺮ ﻗﻴﻤﺖ‬
‫ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻏﺮﺏ ﺍﻣﺘﻴﺎﺯ ﺩﺍﺭﺩ‪) .‬ﺍﺧﻴﺮﺍ ﺷﻮﺭﻭﻱ ﻭ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﺑﺎ ﮐﺎﻫﺶ ﻗﻴﻤﺖ ﻣﺎﺷﻴﻦﺍﻻﺕ ﺑﺎ ﻏﺮﺏ ﺭﻗﺎﺑﺖ‬
‫ﻣﻲﮐﻨﻨﺪ ﻭ ﻣﻬﻢﺗﺮ ﺍﺯ ﻗﻴﻤﺖ ﻣﺎﺷﻴﻦﺍﻻﺕ‪ ،‬ﺩﺳﺘﻤﺰﺩ ﮐﺎﺭﺷﻨﺎﺳﺎﻥ ﻓﻨﻲ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﻋﺎﻣﻞ ﻃﺮﺡﻫﺎﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻧﺤﻮ‬
‫ﻣﺆﺛﺮﻱ ﺍﺭﺯﺍﻥﺗﺮ ﺍﺯ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻏﺮﺏ ﻣﻲﺳﺎﺯﺩ(‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﺻﺪﻭﺭ ﮔﺎﺯ ﻭﺍﻡ ﺷﻮﺭﻭﻱ ﺭﺍ ﻣﺴﺘﻬﻠﮏ ﻣﻲﺳﺎﺯﺩ‪ .‬ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺻﺪﻭﺭ ﮔﺎﺯ ﺗﺎ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻝ‬
‫ﺻﺮﻑ ﺑﺎﺯﮔﺮﺩﺍﻧﺪﻥ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺩﻭﻟﺖ ﺩﺭ ﺧﻂ ﻟﻮﻟﻪﻱ ﮔﺎﺯ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﺋﻲ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﻫﺰﻳﻨﻪﻱ ﺫﻭﺏ ﺁﻫﻦ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺷﺎﻩ ﻟﻮﻟﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﮔﺎﺯﺭﺳﺎﻧﻲ ﺩﺭ ﺩﺍﺧﻞ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻭ ﺷﺒﮑﻪ ﮔﺎﺯ ﺩﺭ ﺷﻬﺮﻫﺎﻱ ﺳﺮ ﺭﺍﻩ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﻣﻲﮔﺮﺩﺩ‪ .‬ﺩﺭ‬
‫ﺳﺎﻝ ‪ ۱۹۷۲‬ﺣﺪﻭﺩ ﻫﺰﺍﺭ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﻣﺘﺮ ﻣﮑﻌﺐ ﮔﺎﺯ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺩﺭ ﺩﺍﺧﻞ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ ﺍﻳﻦ ﺧﻂ ﺗﻮﺯﻳﻊ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺩﺭ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺪﺕ‬
‫ﺣﺪﻭﺩ ﻫﺸﺖ ﻫﺰﺍﺭ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﻣﺘﺮ ﻣﮑﻌﺐ ﮔﺎﺯ ﺑﻪ ﺷﻮﺭﻭﻱ ﺻﺎﺩﺭ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺣﺎﻝ ﺑﺎﻳﺪ ﺩﻳﺪ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﭼﻪ ﻣﻐﺎﻳﺮﺗﻲ ﺑﺎ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺍﺭﺩ‪.‬‬
‫ﺍﻭﻻ ـ ﺗﻮﻟﻴﺪﺍﺕ ﺫﻭﺏ ﺁﻫﻦ ﺩﺭ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺣﺎﺿﺮ ﻭ ﺗﺎ ﺩﻫﻪ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﻧﻘﺶ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺩﺭ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎﺯﻱ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ‬
‫ﮐﺮﺩ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺗﻮﻟﻴﺪﺍﺕ ﻭﺭﻭﺩ ﻓﻮﻻﺩ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺭﺍ ﻣﺤﺪﻭﺩ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻮﺿﻴﺤﺎﺗﻲ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪ‬
‫ﻣﻐﺎﻳﺮﺗﻲ ﺑﺎ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺖﻫﺎ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻧﺪﺍﺭﺩ‪.‬‬
‫ﺛﺎﻧﻴﺎ ـ ﺻﺪﻭﺭ ﮔﺎﺯ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺑﺎﺯﺍﺭﻱ ﻣﺼﺮﻑ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﮐﺎﺭﺗﻞﻫﺎﻱ ﻏﺮﺑﻲ ﺑﻪ ﺣﺴﺎﺏ ﻧﻤﻲﺁﻳﺪ‪ .‬ﺻﺪﻭﺭ ﮔﺎﺯ ﻭ‬
‫ﻧﻔﺖ ﺷﻮﺭﻭﻱ ﺑﻪ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﺩﺭ ﺳﺎﻝﻫﺎﻱ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﮐﺎﻫﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻭ ﺑﻪ ﺻﻔﺮ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺭﺳﻴﺪ‪) .‬ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﺣﺎﺿﺮ ﺷﻮﺭﻭﻱ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﺖ‬
‫ﺧﻮﺩ ﻓﺮﻭﺷﻨﺪﻩﻱ ﮔﺎﺯ ﺑﻪ ﺍﺭﻭﭘﺎﻱ ﺷﺮﻗﻲ ﻭ ﺣﺘﻲ ﺑﻪ ﺍﺭﻭﭘﺎﻱ ﻏﺮﺑﻲ ﺍﺳﺖ ﻭﻟﻲ ﺩﺭ ﺩﻫﻪﻱ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﻧﻴﺎﺯﻫﺎﻱ ﺧﻮﺩ ﺷﻮﺭﻭﻱ ﻭ‬
‫ﺣﻔﻆ ﺁﻳﻨﺪﻩﻱ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺍﻥ ﺍﻣﮑﺎﻥ ﺻﺪﻭﺭ ﮔﺎﺯ ﻭ ﻧﻔﺖ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺧﺎﺭﺝ ﺍﺯ ﺷﻮﺭﻭﻱ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻣﺤﺪﻭﺩ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﮐﺮﺩ(‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﻳﻦ‬
‫ﺻﺪﻭﺭ ﮔﺎﺯ ﺑﻪ ﺷﻮﺭﻭﻱ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻏﺮﺏ ﺩﺭ ﺑﺎﺯﺍﺭﻫﺎﻱ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺁﺳﻴﺐ ﻧﻤﻲﺭﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫‪٥٤‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫ﺛﺎﻟﺜﺎ ـ ﺗﻮﻟﻴﺪﺍﺕ ﺫﻭﺏ ﺁﻫﻦ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺁﻥ ﻣﻮﺭﺩ ﻣﺼﺮﻑ ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺗﻮﺳﻂ‬
‫ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﮐﺎﻻﻱ ﻣﺼﺮﻓﻲ ﺩﺭ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺁﻣﺪ‪) ،‬ﭼﻪ ﺩﺭ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻥ ﻭ ﭼﻪ ﺩﺭ ﺻﻨﺎﻳﻊ( ﻭ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺣﻴﺚ‬
‫ﺩﻭﻟﺖ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﻧﻤﻲﺷﻮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﻧﻈﺎﻡ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺁﺳﻴﺒﻲ ﻧﻤﻲﺭﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺍﻳﻦ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﻋﻈﻴﻢ ﺍﺯ ﺧﺰﺍﻧﻪ ﻣﻠﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻮﺍﺭﺩ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺁﻥ ﻣﻮﺭﺩ ﺑﻬﺮﻩﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻲﮔﻴﺮﺩ ﻭ ﻣﻮﺟﺐ‬
‫ﺭﺷﺪ ﻭ ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺁﻥ ﻣﻲﮔﺮﺩﺩ‪.‬‬
‫ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺑﻪ ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦﺳﺎﺯﻱ ﺍﺭﺍﮎ ﻭ ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦﺳﺎﺯﻱ ﻭ ﺗﺮﺍﮐﺘﻮﺭﺳﺎﺯﻱ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺍﺷﺎﺭﻩ‬
‫ﻣﻲﮐﻨﻴﻢ‪.‬‬

‫ﻣﺎﺷﻴﻦﺳﺎﺯﻱ ﺍﺭﺍﮎ‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦﺳﺎﺯﻱ ﺍﺭﺍﮎ ﺑﺎ ﻭﺍﻡ ﻭ ﮐﻤﮏ ﻓﻨﻲ ﺷﻮﺭﻭﻱ ﺑﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺣﺪﻭﺩ ‪ ۵/۹‬ﻣﻴﻠﻴﺎﺭﺩ ﺭﻳﺎﻝ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ ﺳﻲ ﻫﺰﺍﺭ‬
‫ﺗﻦ ﻣﺎﺷﻴﻦﺍﻻﺕ ﻣﺜﻞ ﺩﻳﮓ ﺑﺨﺎﺭ‪ ،‬ﺟﺮﺍﺛﻘﺎﻝ ﺗﺴﻤﻪ ﻧﻘﺎﻟﻪ ﻭ ﻣﺎﺷﻴﻦﻫﺎﻱ ﮐﺸﺎﻭﺭﺯﻱ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺎﺷﻴﻦﺳﺎﺯﻱ ﺗﺒﺮﻳﺰ‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦﺳﺎﺯﻱ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺑﺎ ﻭﺍﻡ ﻭ ﮐﻤﮏ ﻓﻨﻲ ﭼﮑﺴﻠﻮﺍﮐﻲ )ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪ ﺍﺷﮑﻮﺩﺍ( ﺑﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺍﻱ ﺣﺪﻭﺩ ‪ ۷۵‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﻻﺭ )‪۵/۶‬‬
‫ﻣﻴﻠﻴﺎﺭﺩ ﺭﻳﺎﻝ( ﺍﻳﺠﺎﺩ ﺷﺪﻩ ﻭ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻣﺘﻪ ﻭ ﺳﻨﮓﺯﻧﻲ‪ ،‬ﻣﺎﺷﻴﻦﺗﺮﺍﺵ‪ ،‬ﺩﻳﺰﻝ ﮐﻮﭼﮏ‪ ،‬ﺍﻟﮑﺘﺮﻭﻣﻮﺗﻮﺭ‪ ،‬ﮐﻤﭙﺮﺳﻮﺭ ﻭ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﺍﻥ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﮐﺮﺩ‪.‬‬
‫ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﺣﺎﺿﺮ ﻗﺴﻤﺖﻫﺎﻱ ﺣﺴﺎﺱ ﻭ ﺩﻗﻴﻖ ﺍﻳﻦ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﺍﺯ ﺧﺎﺭﺝ ﻭﺍﺭﺩ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻭﻟﻲ ﺑﻪ ﺗﺪﺭﻳﺞ ﺑﺎﻳﺪ ﺩﺭ ﺧﻮﺩ‬
‫ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪ ﺗﻬﻴﻪ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﻣﺸﮑﻞ ﺍﺻﻠﻲ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎﻻ ﺑﺮﺩﻥ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﻪ ﺳﻄﺤﻲ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ ﺑﺎ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺧﺎﺭﺟﻲ‬
‫ﺁﻥ ﺭﻗﺎﺑﺖ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪ ﺗﺮﺍﮐﺘﻮﺭﺳﺎﺯﻱ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻭﺍﻡ ﻭ ﮐﻤﮏ ﻓﻨﻲ ﺭﻭﻣﺎﻧﻲ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﺷﺪﻩ ﻭﺿﻊ ﻣﺘﻔﺎﻭﺗﻲ ﺩﺍﺭﺩ‪ .‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮔﺴﺘﺮﺵ ﺍﻳﻦ‬
‫ﻣﺆﺳﺴﻪ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺍﺯ ﻣﻮﻧﺘﺎﮊ ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ ﭘﻨﺞ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﺮﺍﮐﺘﻮﺭ ﺳﺎﺧﺖ ﺭﻭﻣﺎﻧﻲ ﺷﺮﻭﻉ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻭ ﺗﺎ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ ﺩﻩ ﻫﺰﺍﺭ‬
‫ﺗﺮﺍﮐﺘﻮﺭ ﭘﻴﺶ ﻣﻲﺭﻭﺩ‪ .‬ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﺣﺎﺿﺮ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺍﻣﺮ ﻣﻮﻧﺘﺎﮊ ﺍﺷﺘﻐﺎﻝ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻧﻈﺮ ﺑﺎ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﺷﺪﻩ ﺗﻔﺎﻭﺕ ﮐﻴﻔﻲ ﺩﺍﺭﺩ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺫﻭﺏ ﺁﻫﻦ ﺍﻳﺮﺍﻥ‪ ،‬ﺍﻳﻦ ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻼ ﺑﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺗﺮﺍﮐﺘﻮﺭ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﺎﺷﻴﻦﻫﺎﻱ ﮐﺸﺎﻭﺭﺯﻱ ﻣﺒﺎﺩﺭﺕ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﺣﺎﺿﺮ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺍﻱ )ﻣﺎﺷﻴﻦﺍﻻﺕ( ﻭ ﺧﺪﻣﺎﺕ ﻓﻨﻲ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﺍﻥﻫﺎ ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﺍﻗﻼﻡ ﻭﺍﺭﺩﺍﺕ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ‬
‫ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﺑﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﻲﺩﻫﺪ‪ .‬ﻭﺍﻡﻫﺎﺋﻲ ﮐﻪ ﺩﺭ ﭘﺮﻭﮊﻩﻫﺎﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﺜﻞ ﺳﺪﺳﺎﺯﻱ‪ ،‬ﺳﻴﻠﻮﺳﺎﺯﻱ )ﻭ ﺩﺭ ﺁﻳﻨﺪﻩ‬
‫ﺩﺭ ﭘﺮﻭﮊﻩﻫﺎﻱ ﻣﻬﻢﺗﺮﻱ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﻳﺎﺩ ﺷﺪ(‪ .‬ﻭ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺁﻥ ﺩﺭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﺩﻭﻟﺖ ﮔﺬﺍﺷﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﺻﺎﺩﺭﺍﺕ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻪ‬
‫ﺍﻳﻦ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎ ﺟﺒﺮﺍﻥ ﮔﺮﺩﺩ‪ .‬ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺎﺩﻳﺮﻱ ﮐﺎﻻﻱ ﻭﺍﺳﻄﻪ ﻣﺼﺮﻓﻲ ﻣﺜﻞ ﺁﻫﻦ‪ ،‬ﺳﻴﻤﺎﻥ‪ ،‬ﻣﻮﺍﺩﺷﻴﻤﻴﺎﺋﻲ‪ ،‬ﻗﻨﺪ ﻭ‬
‫ﺷﮑﺮ ﻭ ﮐﺎﻏﺬ ﻭ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺁﻥ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎ ﻭﺍﺭﺩ ﻣﻲﺷﻮﺩ‪ .‬ﺗﺎﮐﻨﻮﻥ ﻳﮏ ﻗﻠﻢ ﺑﺰﺭﮒ ‪ ۱۱۰‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﻻﺭﻱ ﻣﺎﺷﻴﻦﻫﺎﻱ‬
‫ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻭ ﺍﺳﻠﺤﻪ ﻭ ﻣﻬﻤﺎﺕ ﺍﺯ ﺷﻮﺭﻭﻱ ﺧﺮﻳﺪﺍﺭﻱ ﺷﺪﻩ ﮐﻪ ﻃﻲ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻝ ﺑﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺗﺤﻮﻳﻞ ﺩﺍﺩﻩ ﻣﻲﺷﻮﺩ‪ .‬ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻫﻤﻪ‬
‫ﺍﻳﻦﻫﺎ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎﻳﺪ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺳﻨﺘﻲ ﻣﺜﻞ ﭘﻨﺒﻪ‪ ،‬ﺧﺸﮑﺒﺎﺭ‪ ،‬ﭘﻮﺳﺖ‪ ،‬ﺭﻭﺩﻩ ﻭ ﻣﻮﺍﺩ ﻣﻌﺪﻧﻲ ﻣﺜﻞ ﺳﻨﮓﻫﺎﻱ ﻓﻠﺰﺍﺕ‪ ،‬ﮔﺎﺯ ﻭ ﻧﻔﺖ‬

‫‪٥٥‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫ﻭ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﻣﺼﺮﻓﻲ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻣﺜﻞ ﮐﻔﺶ‪ ،‬ﮐﺸﺒﺎﻑ ﻭ ﺗﺮﻳﮑﻮ ﺍﺗﻮﺑﻮﺱ ﻭ ﻳﺨﭽﺎﻝ ﻭ ﻏﻴﺮﻩ ﺑﻪ ﺷﻮﺭﻭﻱ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎ‬
‫ﺻﺎﺩﺭ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮ ﺍﺛﺮ ﻭﺭﻭﺩ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﻃﻲ ﺳﺎﻝﻫﺎﻱ ﺍﺧﻴﺮ ﻭ ﺍﺧﺘﻼﻑ ﻓﺎﺣﺶ ﺩﺭ ﻣﻮﺍﺯﻧﻪ ﻻﺯﻡ ﺍﺳﺖ ﻃﻲ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻝ‬
‫ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ‪ ۲۸۰‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﻻﺭ ﮐﺎﻻﻱ ﻭﺍﺭﺩﺍﺗﻲ ﺍﺯ ﺷﻮﺭﻭﻱ‪ ،‬ﺍﻳﺮﺍﻥ ‪ ۷۲۰‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﻻﺭ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﮐﺸﻮﺭ ﮐﺎﻻ ﺻﺎﺩﺭ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎ ﺷﻮﺭﻭﻱ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺯﻳﺮ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﻣﻲﺩﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ (۱‬ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺑﺎ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﻓﻌﻠﻲ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﻳﺂﺑﺪ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﺪ ﺩﺭ ﺯﻳﺮﺳﺎﺯﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻧﻮﻉ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﺩﺭ ﻳﮏ ﮐﺸﻮﺭ ﺁﺯﺍﺩ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﺪ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﺳﺘﻘﺒﺎﻝ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﻴﺮﺩ‪ .‬ﻭﻟﻲ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ‬
‫ﮔﺴﺘﺮﺵ ﻭ ﺭﺷﺪ ﻏﻮﻝﺁﺳﺎﻱ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱﻫﺎﻱ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﮐﻪ ﻫﺮ ﺭﻭﺯ ﻭﺍﺑﺴﺘﮕﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﻣﻲﺩﻫﺪ‬
‫ﻧﻤﻲﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﻪ ﺍﺳﺘﻘﻼﻝ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﻨﺠﺮ ﮔﺮﺩﺩ‪.‬‬
‫‪ (۲‬ﺍﻳﻦ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱﻫﺎ ﻧﻤﻲﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﻪ ﺭﺷﺪ ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﮐﻤﮏ ﻣﺆﺛﺮ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﻣﺴﻴﺮ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ‬
‫ﺯﻳﺎﻥ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺩﮔﺮﮔﻮﻥ ﺳﺎﺯﺩ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﻳﻦ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱﻫﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺩﻳﮕﺮ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱﻫﺎﻱ‬
‫ﺩﻭﻟﺘﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﺑﻬﺮﻩﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺑﻪ ﺭﺷﺪ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﮐﻤﮏ ﻣﻲﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ (۳‬ﺑﺎ ﺻﺪﻭﺭ ﻣﻮﺍﺩ ﺍﻭﻟﻴﻪ ﻭ ﺍﻧﺮﮊﻱ ﺍﺯ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻧﻴﺎﺯﻫﺎﻱ ﺭﻭﺯﺍﻓﺰﻭﻥ ﺷﻮﺭﻭﻱ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﺑﺮﻃﺮﻑ‬
‫ﻣﻲﺷﻮﺩ‪ .‬ﺻﺪﻭﺭ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻣﺼﺮﻓﻲ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎ ﺑﻪ ﺭﺷﺪ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﮐﻤﮏ ﮐﺮﺩ ﺩﺭ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺭﺍﻩ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻏﺮﺏ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺗﺎﺯﻩﺍﻱ ﺩﺭ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﭘﻴﺪﺍ ﻣﻲﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻴﺎﻥ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ‬
‫ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺳﻬﻢ ﺩﻻﻟﻲ ﻭ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻣﻲﺑﺮﺩ‪ .‬ﺑﺮﺭﺳﻲ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﻲﺩﻫﺪ ﮐﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎﺕ ﺯﻳﺮ ﺩﺭ‬
‫ﺁﻥ ﻋﻤﻞ ﻣﻲﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺍﻟﻒ( ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﻏﺮﺏ ﻧﻔﺖ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻮﺍﺩ ﺍﻭﻟﻴﻪ ﻭ ﻧﻴﻤﻪﭘﺮﻭﺭﺩﻩ ﺭﺍ ﻣﻲﺩﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺏ( ﻏﺮﺏ ﺑﻪ ﺷﻮﺭﻭﻱ ﻭ ﺑﻠﻮﮎ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﻣﺼﺮﻓﻲ ﻣﻲﺩﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺝ( ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﺑﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻣﻲﺩﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺩ( ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﺒﻠﻎ ﻣﻬﻤﻲ ﺳﻮﺩ ﻣﻲﺑﺮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺧﻮﺩ ﻣﻲﺍﻓﺰﺍﻳﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺍﻳﻦ ﺳﻮﺩ ﺍﺯ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺩﺍﺧﻠﻲ‬
‫ﻭ ﺻﺪﻭﺭ ﺁﻥ ﺑﻪ ﻏﺮﺏ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲﮔﺮﺩﺩ‪.‬‬
‫‪ (۴‬ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﺻﺪﻭﺭ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺳﻨﺘﻲ ﺻﺎﺩﺭﺍﺗﻲ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﮐﻮﭼﮏ ﻭ ﺑﺨﺸﻲ ﺍﺯ ﺧﺮﺩﻩﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺣﻖ‬
‫ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺣﻴﺎﺕ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﻓﺸﺎﺭﻱ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺟﺎﻧﺐ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﺧﺎﺭﺝ ﻭ ﺭﺷﺪ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺑﻘﺎﻳﺎﻱ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻣﻠﻲ‬
‫ﻭ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮐﻮﭼﮏ ﻭ ﺧﺮﺩﻩﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻭﺍﺭﺩ ﻣﻲﺁﻳﺪ‪ ،‬ﺍﻳﻦ ﻗﺸﺮﻫﺎ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺧﻄﺮ ﻭﺭﺷﮑﺴﺘﮕﻲ ﻭ ﻧﺎﺑﻮﺩﻱ ﺭﻭﺑﺮﻭ ﻣﻲﺳﺎﺯﺩ ﺩﺭ‬
‫ﺣﺎﻝ ﺣﺎﺿﺮ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺁﻥﮐﻪ ﻭﺭﺷﮑﺴﺘﮕﻲ ﻗﺸﺮﻫﺎ ﺑﺮﺍﻱ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺣﺎﮐﻤﻪ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﮐﻨﺪ ﻣﺸﮑﻼﺕ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫ﺍﻳﺠﺎﺩ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﮐﺮﺩ‪ .‬ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺧﺮﻳﺪﺍﺭ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺳﻨﺘﻲ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺣﻴﺎﺕ ﻗﺸﺮﻫﺎﻳﻲ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﻻﻫﺎ ﺍﺷﺘﻐﺎﻝ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻧﻘﺶ ﻣﺆﺛﺮﻱ ﺩﺍﺭﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﻲ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﻏﺮﺏ ﺑﺎﺯﺍﺭ‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﺻﺎﺩﺭﺍﺕ ﻏﻴﺮﻧﻔﺘﻲ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﻧﻤﯽ ﺁﻭﺭﺩ ﻭ ﺑﺮﺍﻱ ﺟﺒﺮﺍﻥ ﻋﺪﻡ ﺗﻮﺍﺯﻥ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﻲ ﭘﺎﻳﺎﭘﺎﻱ ﺑﺎ ﺷﺮﻕ‬
‫ﺿﺮﻭﺭﻱ ﺍﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٥٦‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫‪ (۵‬ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﺧﺮﻳﺪ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻣﺼﺮﻓﻲ ﺍﺯ ﻏﺮﺏ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺭﺯ ﺑﭙﺮﺩﺍﺯﻧﺪ‪ .‬ﻏﺮﺏ ﺧﺮﻳﺪﺍﺭ ﺧﻮﺑﻲ‬
‫ﺑﺮﺍﻱ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺷﻮﺭﻭﻱ ﻧﻴﺴﺖ ﻭ ﺑﻪ ﺧﺼﻮﺹ ﺑﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦﺍﻻﺕ ﺍﻥﻫﺎ ﻧﻴﺎﺯﻱ ﻧﺪﺍﺭﺩ‪ .‬ﺑﺮﺍﻱ ﺷﻮﺭﻭﻱ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ‬
‫ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﮐﺎﻣﻼ ﺻﺮﻑ ﻣﻲﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﻮﻉ ﻧﺎﻣﺮﻏﻮﺏﺗﺮ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﻻﻫﺎ ﺭﺍ )ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻣﻮﻧﺘﺎﮊ ﻭ ﻋﻘﺐﻣﺎﻧﺪﮔﻲ‬
‫ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻭ ﻓﻨﻲ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﻻﻫﺎ ﺍﺯ ﻧﻮﻉ ﺍﺻﻠﻲ ﺧﻮﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﻣﺘﺮﻭﭘﻞ ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺎﻣﺮﻏﻮﺏﺗﺮﻧﺪ( ﺩﺭ ﺍﺯﺍﻱ‬
‫ﺻﺪﻭﺭ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﺁﻭﺭﺩ‪.‬‬
‫‪ (۶‬ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺻﺪﻭﺭ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺑﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ‪ ،‬ﻣﻘﺪﺍﺭ ﺯﻳﺎﺩﻱ ﻣﻮﺍﺩ ﺍﻭﻟﻴﻪ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻭ ﺍﻧﺮﮊﻱ‬
‫)ﮔﺎﺯ ﻭ ﻧﻔﺖ( ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﮐﻨﺪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﺎﺑﺮﺍﺑﺮﯼ ﺩﺭ ﻗﻴﻤﺖﮔﺬﺍﺭﻱ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﻻﻫﺎ ﺩﺭ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﺯﻳﺎﻥ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ‬
‫ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ‪ ،‬ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺳﻮﺩ ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ ﺍﻣﺘﻴﺎﺯ ﻗﻴﻤﺖ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻭ ﻭﺍﻡﻫﺎﻱ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ‬
‫ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﻤﻲﺗﻮﺍﻧﺪ ﺍﻳﻦ ﻧﺎﺑﺮﺍﺑﺮﯼ ﺭﺍ ﺗﻤﺎﻣﺎ ﺟﺒﺮﺍﻥ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ (۷‬ﮔﺴﺘﺮﺵ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﻋﻤﻼ ﺑﻪ ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺭﮊﻳﻢ ﮐﻤﮏ ﻣﻲﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﺍﻳﻦ‬
‫ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺑﻪ ﺛﺒﺎﺕ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺭﮊﻳﻢ ﮐﻤﮏ ﻣﻲﮐﻨﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎﻱ ﺗﺎﻳﻴﺪ ﺿﻤﻨﻲ ﺭﮊﻳﻢ ﻭ ﮔﺎﻩ ﺗﺎﻳﻴﺪ ﺳﺮﻳﻊ ﻭ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎ ﺭﮊﻳﻢ‬
‫ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﺷﻮﺩ‪ .‬ﺭﮊﻳﻢ ﺗﺮﺟﻴﺢ ﻣﻲﺩﻫﺪ ﺑﻪ ﺟﺎﻱ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﻫﺎﻱ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎﺗﻲ ﻭ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﺎ ﺷﻮﺭﻭﻱ ﺍﺯ ﻣﺰﺍﻳﺎﻱ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﻭ‬
‫ﻫﻤﮑﺎﺭﻱ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻭ ﻓﻨﻲ ﺑﻬﺮﻩﻣﻨﺪ ﮔﺮﺩﺩ‪.‬‬
‫‪ (۸‬ﮔﺴﺘﺮﺵ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ )ﮐﻪ ﺍﺧﻴﺮﺍ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﭼﻴﻦ ﺗﻮﺩﻩﺍﻱ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ‬
‫ﺩﻭﻟﺖ ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﻳﺎﺑﺪ( ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻋﻮﺍﻣﻠﻲ ﮐﻪ ﻭﺍﺑﺴﺘﮕﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﺍﺕ ﺟﻬﺎﻧﻲ‬
‫ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﺭﺍ ﺗﻀﻤﻴﻦ ﻣﻲﮐﻨﺪ ﻫﻤﻮﺍﺭﻩ ﻧﺴﺒﺖ ﺛﺎﺑﺘﻲ ﺭﺍ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺩﺍﺷﺖ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﻧﻤﻲﺗﻮﺍﻧﺪ ﺍﺯ‬
‫ﻣﺮﺯﻫﺎﻱ ﻣﺸﺨﺺ ﺑﮕﺬﺭﺩ ﻭ ﺑﻪ ﻭﺍﺑﺴﺘﮕﯽ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ )ﻭ ﺩﺭ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻭ ﻧﻈﺎﻣﻲ( ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻲ‬
‫ﻏﻠﺒﻪ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ (۳‬ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﺑﺎ ﻣﺸﺎﺭﮐﺖ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﺍﺕ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻲ‬

‫ﺑﺨﺶ ﺩﻳﮕﺮ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺩﻭﻟﺘﻲ‪ ،‬ﺻﻨﺎﻳﻌﻲ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺸﺎﺭﮐﺖ ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺭﺷﺘﻪﻫﺎﻱ ﻣﺤﺪﻭﺩﻱ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻳﻦ‬
‫ﺑﺨﺶ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ ﺻﺮﻑﻧﻈﺮ ﺍﺯ ﻧﻔﺖ ﺍﻳﻦ ﺭﺷﺘﻪ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺍﺯ ﺍﺳﺘﺨﺮﺍﺝ ﻭ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﻠﺰﺍﺕ ﻣﺜﻞ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻣﺲ ﮐﺮﻣﺎﻥ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ‬
‫ﻣﻮﺭﺩ ﺑﺤﺚ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪ ﺁﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻢ ﻭ ﭼﻨﺪ ﻃﺮﺡ ﮐﻢﺍﻫﻤﻴﺖﺗﺮ ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﺭﺷﺘﻪﺍﻱ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺟﺪﺍ ﺍﺯ ﻧﻔﺖ ﻭ‬
‫ﻣﺸﺘﻘﺎﺕ ﺍﻥ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﻣﺸﺎﺭﮐﺖ ﺩﻭﻟﺖ ﺑﺎ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﻏﺮﺑﻲ ﮔﺴﺘﺮﺵ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﻳﺎﻓﺖ ﺍﺳﺘﺨﺮﺍﺝ ﻣﺲ ﻭ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻓﻮﻻﺩ‬
‫ﺍﺳﺖ ﻗﺒﻼ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﮐﻪ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﻃﺮﺡﻫﺎﻱ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺩﺭ ﺩﻫﻪ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺻﺪﻭﺭ ﻣﺲ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺑﻪ ﻫﺰﺍﺭﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﻻﺭ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺭﺳﻴﺪ‪ .‬ﺑﺎ‬
‫ﺍﻳﺠﺎﺩ ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪ ﺫﻭﺏ ﺁﻫﻦ ﮔﺎﺯﻱ ﮐﻪ ﺣﺪﻭﺩ ‪ ۴۰۰‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﻻﺭ ﺩﺭ ﺍﻥ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ ﺗﺎ ‪ ۷/۵‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺗﻦ‬
‫ﻓﻮﻻﺩ ﺑﺮﺍﻱ ﺻﺎﺩﺭﺍﺕ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﮐﺮﺩ‪) .‬ﺩﺭ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺍﻭﻝ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪ ﺣﺪﻭﺩ ﻳﮏ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺗﻦ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻃﻲ‬
‫ﺩﻩ ﺳﺎﻝ ﺑﻪ ‪ ۷/۵‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺗﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮﺳﺪ‪ (.‬ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﺍﺕ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫ﮐﻴﺴﻪﻫﺎﻱ ﺑﺰﺭﮔﻲ ﺩﻭﺧﺘﻪﺍﻧﺪ ﻭ ﻫﺪﻑ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﺍﻭﺭﺩﻥ ﺩﻩ ﻫﺰﺍﺭ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﻻﺭ ﺍﺭﺯ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺩﺭ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﺩﻫﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﺍﺯ ﭼﻪ‬
‫ﺭﺍﻩﻫﺎﻳﻲ ﺗﺤﻘﻖ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﻳﺎﻓﺖ؟ ﺑﺮﺍﻱﺍﻳﻦﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﻮﻟﻴﺪﺍﺕ ﻋﻈﻴﻢ ﺍﺯ ﻗﺒﻞ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﻓﺮﻭﺵ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﺍﺕ‬

‫‪٥٧‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﮐﺮﺩﻩ ﺑﺮ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻭ ﺻﺪﻭﺭ ﮐﻨﺘﺮﻝ ﮐﺎﻣﻞ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎﻥﻃﻮﺭ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﺫﮐﺮ ﺷﺪ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﺍﻥ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻭ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎﻱ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻭ ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ )ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﻭﺍﻡ( ﺷﺮﮐﺖ ﻣﻲﮐﻨﻨﺪ‬
‫ﻃﺮﺡ ﻋﻤﺮﺍﻥ ﺩﺷﺖ ﻗﺰﻭﻳﻦ ﮐﻪ ﺍﻋﺘﺒﺎﺭ ﺁﻥ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﺑﺎﻧﮏﻫﺎﻱ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎﺋﻲ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﺷﺪ ﻧﻤﻮﻧﻪﺍﻱ ﺍﺯ ﻫﻤﮑﺎﺭﻱ ﺩﻭﻟﺖ ﻭ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﺍﻥ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻃﺮﺡﻫﺎﺳﺖ‪ .‬ﻧﮑﺘﻪ ﺟﺎﻟﺐ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻃﺮﺡ ﺗﺎﮐﻴﺪ ﺑﺮ ﻧﻈﺎﺭﺕ ﻣﺴﺘﺸﺎﺭﺍﻥ ﺍﺳﺮﺍﺋﻴﻠﻲ ﺑﺮ ﺍﺟﺮﺍﻱ‬
‫ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺑﻪ ﺷﺮﻁ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﻭﺍﻡ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﻳﻦ ﺗﻮﺍﻓﻖ ﺍﺳﺮﺍﺋﻴﻞ ﻭ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎ ﮐﻤﮏﻫﺎ ﻭ ﻭﺍﻡﻫﺎﻱ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎ‬
‫ﺩﺭ ﺯﻣﻴﻨﻪﻱ ﺍﻣﻮﺭ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ ﻭ ﺑﻪ ﺧﺼﻮﺹ ﮐﺸﺎﻭﺭﺯﻱ ﺗﻮﺳﻂ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﺳﺮﺍﺋﻴﻞ ﻭ ﻳﺎ ﺯﻳﺮ ﻧﻈﺎﺭﺕ ﺍﻳﻦ ﺩﻭﻟﺖ ﺩﺭ ﺍﻓﺮﻳﻘﺎ ﻭ‬
‫ﺧﺎﻭﺭﻣﻴﺎﻧﻪ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﻭ ﺧﺮﺝ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ﻭﺍﻡﻫﺎﻱ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺍﺳﺎﺳﺎ ﺯﻳﺮ ﻧﻈﺮ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻣﺼﺮﻑ ﺷﺪﻩ‬
‫ﻭ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻧﻈﺮ ﻣﺒﻠﻎ ﻣﻬﻤﻲ ﺍﺯ ﺍﻥ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﺑﻬﺎﻱ ﺧﺪﻣﺎﺕ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﮔﺰﺍﻑ ﮐﺎﺭﺷﻨﺎﺳﺎﻥ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻭ ﺑﺪﺗﺮ ﺍﺯ ﺍﻥ ﺍﺯ‬
‫ﻃﺮﻳﻖ ﺣﻴﻒ ﻭ ﻣﻴﻞﻫﺎ ﻭ ﺳﻮﺀﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩﻫﺎﻱ ﻫﻨﮕﻔﺖ ﺍﻳﻦ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﺮﮐﺖ ﺟﺎﻥ ﻣﻮﻟﻢ( ﺑﻪ ﻣﻨﺒﻊ ﺍﺻﻠﻲ ﺑﺎﺯ‬
‫ﻣﻲﮔﺮﺩﺩ ﻭ ﺍﺻﻞ ﻭ ﻓﺮﻉ ﻭﺍﻡ ﺍﺯ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﮐﺸﻮﺭ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﻣﻲﺷﻮﺩ‪ .‬ﺍﻏﻠﺐ ﺍﻳﻦ ﻃﺮﺡﻫﺎ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎ ﺩﺭ ﺟﻬﺖ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻭ‬
‫ﮔﺴﺘﺮﺵ ﻧﻔﻮﺫ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﺍﺕ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻭ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻫﺎﻱ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺍﻥﻫﺎ ﺍﺟﺮﺍ ﻣﻲﮔﺮﺩﺩ‪ .‬ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺑﺤﺚ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻲﮔﻴﺮﻳﻢ ﮐﻪ ﻣﺸﺎﺭﮐﺖ ﺩﻭﻟﺖ ﺑﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﺍﻥ ﻏﺮﺑﻲ )ﮐﻪ ﺍﻏﻠﺐ ﺳﺎﮔﻨﻮﺹ ﻧﻤﺂﻳﻨﺪﻩ ﺩﻭﻟﺖ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ‬
‫ﻃﺮﺡﻫﺎﺳﺖ( ﺩﺍﺭﺍﻱ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎﺕ ﺯﻳﺮ ﺍﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ (۱‬ﺑﺮﺧﻼﻑ ﻃﺮﺡﻫﺎﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺷﺮﻕ‪ ،‬ﺩﻭﻟﺖ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻮﺍﺭﺩ ﻣﺎﻟﮏ ﺍﻳﻦ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻧﻴﺴﺖ ﻭ ﺷﺮﻳﮏ ﺁﻥﻫﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ (۲‬ﻫﺪﻑ ﻋﻤﺪﻩ ﻣﺸﺎﺭﮐﺖ ﺍﺳﺘﺨﺮﺍﺝ ﻣﻮﺍﺩﺧﺎﻡ ﻭ ﻳﺎ ﻧﻴﻤﻪﺁﻣﺎﺩﻩ ﮐﺮﺩﻥ ﺁﻥﻫﺎ ﺑﺮﺍﻱ ﺻﺪﻭﺭ ﺍﺳﺖ ﻧﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺼﺮﻑ ﺩﺭ‬
‫ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺩﺍﺧﻠﻲ‪ ،‬ﻫﺪﻑ ﻓﺮﻋﻲ ﺍﺷﻐﺎﻝ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺩﺍﺧﻞ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺸﺎﺭﮐﺖ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺩﺭ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ‪ ،‬ﻧﻴﺮﻭﻱ‬
‫ﮐﺎﺭ ﻭ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺩﺭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﺁﻥﻫﺎ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻲﮔﻴﺮﺩ‪.‬‬
‫‪ (۳‬ﺍﻳﻦ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱﻫﺎ ﺑﺮﺍﻱ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻭﺍﺑﺴﺘﮕﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﺍﺕ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺗﻀﻤﻴﻦ ﻣﻲﮐﻨﺪ‪ .‬ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺮﺍﻱ ﺻﺪﻭﺭ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪﺍﺕ ﺍﻳﻦ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻣﺤﺘﺎﺝ ﺑﺎﺯﺍﺭﻫﺎﻱ ﺗﺤﺖ ﮐﻨﺘﺮﻝ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﺍﺕ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺧﺼﻮﺻﻴﺎﺕ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺍﻳﻦ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱﻫﺎ ﺩﺭ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺍﺳﺘﺨﺮﺍﺝ ﻧﻔﺖ‪ ،‬ﮔﺎﺯ ﻭ ﭘﺘﺮﻭﺷﻴﻤﻲ ﻭ ﺻﺪﻭﺭ ﺁﻥﻫﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﺷﻮﺩ‪.‬‬

‫ﺍﻫﻤﻴﺖ ﻧﻔﺖ‪ ،‬ﮔﺎﺯ ﻭ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﺍﻥ ﺩﺭ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﺩﺭ ﺗﮑﻮﻳﻦ ﻭ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻧﻈﺎﻡ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ‬

‫ﺗﺎﺭﻳﺨﭽﻪ ﻧﻔﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ‪ ۱۲۸۹‬ﻩ‪.‬ﻕ ـ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻭﻟﻴﻦ ﺑﺎﺭ ﺑﺎﺭﻭﻥ ﮊﻭﻟﻴﻮﺱ ﺭﻭﻳﺘﺮ ﺍﻣﺘﻴﺎﺯ ﺍﺳﺘﺨﺮﺍﺝ ﻭ ﺻﺪﻭﺭ ﻧﻔﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﺁﻭﺭﺩ‪ .‬ﺩﺭ‬
‫ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺘﻴﺎﺯﻧﺎﻣﻪ ﮐﻪ ﺍﻋﺘﺒﺎﺭ ﺁﻥ ﻫﻔﺘﺎﺩ ﺳﺎﻝ ﺑﻮﺩ ﺗﺎﮐﻴﺪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﺍﻣﺘﻴﺎﺯ ﺣﻖ ﺩﺍﺭﺩ ﺍﺯ ﻫﻤﻪ ﻣﻌﺎﺩﻥ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﺟﺰ‬
‫ﻃﻼ ﻭ ﻧﻘﺮﻩ ﻭ ﺳﻨﮓﻫﺎﻱ ﻗﻴﻤﺘﻲ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎﻥﻃﻮﺭ ﮐﻪ ﻣﻲﺩﺍﻧﻴﻢ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺘﻴﺎﺯﻧﺎﻣﻪ ﺍﺟﺮﺍ ﻧﺸﺪ ﻭ ﺳﭙﺲ ﻣﻠﻐﻲ ﮔﺸﺖ‪.‬‬
‫ﺳﻲ ﺳﺎﻝ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ‪ ۱۳۱۹‬ﻩ‪.‬ﻕ‪) .‬ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺑﺎ ﺳﺎﻝ ‪ ۱۹۰۱‬ﻣﻴﻼﺩﻱ( ﺍﻣﺘﻴﺎﺯ ﺑﻬﺮﻩﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﺍﺯﻣﻨﺎﺑﻊ ﻧﻔﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻪ‬
‫ﺩﺍﺭﺳﻲ ﻭﺍﮔﺬﺍﺭ ﺷﺪ‪ .‬ﺍﮐﺘﺸﺎﻑ ﻭ ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻘﺪﻣﺎﺕ ﺍﺳﺘﺨﺮﺍﺝ ﻭ ﺻﺪﻭﺭ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻝ ﻭﻗﺖ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻭ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ‪۱۹۱۲‬‬
‫ﺍﻭﻟﻴﻦ ﻣﺤﻤﻮﻟﻪﻫﺎﻱ ﻧﻔﺖ ﺍﺯ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺻﺎﺩﺭ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﮐﻪ ﺗﺎ ﺍﻭﺁﺧﺮ ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺍﻭﻝ ﻋﺮﺍﻕ ﺑﺨﺸﻲ ﺍﺯ‬

‫‪٥٨‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫ﺍﻣﭙﺮﺍﻃﻮﺭﻱ ﻣﺤﺴﻮﺏ ﻣﻲﺷﺪ ﻭ ﺗﺎ ﺳﺎﻝ ‪ ۱۹۰۹‬ﮐﺎﺭ ﺍﮐﺘﺸﺎﻑ ﻭ ﺍﺳﺘﺨﺮﺍﺝ ﻧﻔﺖ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻲ ﻧﮑﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ‪ ،‬ﺩﺭ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ‪۱۹۰۷‬‬
‫ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﻭ ﺭﻭﺳﻴﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻧﻔﺖﺧﻴﺰ ﺟﺰﺀ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑﻲﻃﺮﻑ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻭﻟﻲ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺍﺳﺘﻘﺮﺍﺭ ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﺩﺭ‬
‫ﻋﺮﺍﻕ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﺳﻮﺍﺣﻞ ﻋﺮﺑﻲ ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎﺭﺱ‪ ،‬ﺧﻮﺯﺳﺘﺎﻥ ﺑﻪ ﻳﮏ ﻗﻠﻤﺮﻭ ﺗﺤﺖ ﺳﻠﻄﻪ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﻭ ﺷﺒﻴﻪ ﺑﻪ ﺩﻳﮕﺮ‬
‫ﺷﻴﺦﻧﺸﻴﻦﻫﺎﻱ ﺧﻠﻴﺞ ﺷﺪ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺗﺎ ﻣﺪﺗﻲ ﭘﺲ ﺍﺯ ﮐﻮﺩﺗﺎﻱ ‪ ۱۲۹۹‬ﺍﺩﺍﻣﻪ ﻳﺎﻓﺖ ﻭ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﺑﺎ ﺣﺬﻑ ﺧﺰﻋﻞ ﻭ‬
‫ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩﺍﺵ ﺍﺯ ﺧﻮﺯﺳﺘﺎﻥ ﺑﻪ ﺳﻮﺩ ﺭﺿﺎﺧﺎﻥ ﻭ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﺮﮐﺰﻱ‪ ،‬ﺧﻮﺯﺳﺘﺎﻥ ﺍﺯ ﺣﺎﻟﺖ ﻳﮏ ﺷﻴﺦﻧﺸﻴﻦ ﺗﺤﺖ ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ‬
‫ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﺧﺎﺭﺝ ﺷﺪ ﻭ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺗﺤﺖ ﻧﻔﻮﺫ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﻗﺮﺍﺭﮔﺮﻓﺖ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺗﻔﺎﻭﺕ ﮐﻪ ﺷﺮﮐﺖ ﻧﻔﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ‬
‫ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﺧﻮﺯﺳﺘﺎﻥ ﺭﺍ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺯﻳﺮ ﺍﺩﺍﺭﻩ ﺧﻮﺩ ﻣﻲﺷﻨﺎﺧﺖ ﻭ ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﻋﻠﻨﻲ ﺩﺍﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺍﺯ ﺳﺎﻝ ‪ ۱۹۱۲‬ﺗﺎ ‪ ۱۹۲۰‬ﺩﺭ ﺍﺯﺍﻱ ﺻﺪﻭﺭ ﻧﻔﺖ ﺟﻤﻌﺎ ‪ ۱/۳۲۵/۵۵۲‬ﻟﻴﺮﻩ ﺑﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺍﺯ ﺳﺎﻝ ‪ ۱۹۲۱‬ﻳﻌﻨﻲ‬
‫ﺁﻏﺎﺯ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺭﺿﺎﺧﺎﻥ ﺗﺎ ﺳﺎﻝ ‪) ۱۹۳۱‬ﻳﻌﻨﻲ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺍﻟﻐﺎﻱ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﺩﺍﺭﺳﻲ( ﺟﻤﻌﺎ ‪ ۸۰/۵۶۱/۰۵۲‬ﻟﻴﺮﻩ ﺑﻪ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﺷﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ‪ ۱۹۳۰‬ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﻧﻔﺖ ﺑﺮﺍﺑﺮ ‪ ۱/۲۸۸/۰۰۰‬ﻟﻴﺮﻩ ﺑﻮﺩ‪ ،‬ﻭﻟﻲ ﺑﺎ ﺑﺤﺮﺍﻥ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ‪۱۹۳۱‬‬
‫ﺍﻳﻦ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﻧﺎﮔﻬﺎﻥ ﺑﻪ ‪ ۳۰۷‬ﻫﺰﺍﺭ ﻟﻴﺮﻩ ﺗﻨﺰﻝ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎﻱ ﺭﺿﺎﺷﺎﻩ ﺭﺍ ﺑﺮ ﻫﻢ ﺯﺩﻩ ﻣﻮﺟﺐ ﺍﺧﺘﻼﻑ ﺷﺎﻩ ﻭ ﺷﺮﮐﺖ‬
‫ﻧﻔﺖ ﺷﺪ‪ .‬ﺷﺎﻩ ﻣﺴﺘﺒﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﮐﺸﻮﺭ ﻫﻤﭽﻮﻥ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺍﻣﻼﮎ ﺷﺨﺼﻲ ﺧﻮﺩ ﻣﻲﻧﮕﺮﻳﺴﺖ ﻭ ﻋﺎﺩﺕ ﺑﻪ ﻗﻠﺪﺭﻧﻤﺎﻳﻲ‬
‫ﻭ ﺯﻭﺭﮔﻮﺋﻲ ﮐﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ‪ ،‬ﻇﺎﻫﺮﺍ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺷﺨﺼﻲ ﺧﻮﺩ ﻭ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺭﮊﻳﻢ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺍﻧﮕﻠﺴﺘﺎﻥ ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﺑﺎ ﮊﺳﺖ‬
‫ﺍﺣﻤﻘﺎﻧﻪ ﻭ ﻗﻠﺪﺭﻣﺂﺑﺎﻧﻪﺍﻱ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﺭﺍ ﻟﻐﻮ ﺷﺪﻩ ﺍﻋﻼﻡ ﮐﺮﺩ‪ .‬ﻭﻟﻲ ﺑﺎ ﻳﮏ ﻣﺎﻧﻮﺭ ﺳﺎﺩﻩ ﻟﺮﺩ ﮐﺪﻣﻦ ﻣﺪﻳﺮ ﻋﺎﻣﻞ ﺷﺮﮐﺖ ﻭﻗﺖ‬
‫ﺩﺭ ﺍﻥ ﺯﻣﺎﻥ‪ ،‬ﺁﻥ ﭼﻨﺎﻥ ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻲ ﮐﺮﺩ ﮐﻪ ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺭﺍ ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ ﻭ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻲ ﮐﻪ ﺷﺮﮐﺖ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﻗﺒﻮﻝ‬
‫ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ‪ ۲۰‬ﺩﺭﺻﺪ ﺍﺯ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺑﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻮﺩ‪ ،‬ﻧﺮﺥ ﻫﺮ ﺗﻦ ‪ ۴‬ﺷﻴﻠﻴﻨﮓ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﺟﺪﻳﺪ ﮐﻪ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺑﻪ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ‪۱۹۳۳‬‬
‫ﺷﺪ ﮔﻨﺠﺎﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﺍﺯ ﺍﻧﻌﻘﺎﺩ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﺟﺪﻳﺪ ﮐﻪ ﻣﻘﺎﺭﻥ ﺑﺎ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﺑﺤﺮﺍﻥ ﺑﺰﺭﮒ ﺟﻬﺎﻥ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﺑﻮﺩ‪ ،‬ﺍﺳﺘﺨﺮﺍﺝ ﻭ ﺻﺪﻭﺭ ﻧﻔﺖ ﺑﻪ‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺳﺎﻝﻫﺎﻱ ‪ ۳۴‬ﺗﺎ ‪ ۴۱‬ﻳﻌﻨﻲ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﺳﻘﻮﻁ ﺭﺿﺎﺷﺎﻩ ﺟﻤﻊ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﺯ ﻧﻔﺖ ‪۲۴‬‬
‫ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﻟﻴﺮﻩ ﺷﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺟﻤﻌﺎ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﻩ ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎﻟﻪ ﺭﺿﺎﺷﺎﻩ ﺣﺪﻭﺩ ﺳﻲ ﻭ ﺳﻪ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﻟﻴﺮﻩ ﻣﻲﮔﺮﺩﺩ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ‬
‫ﻋﻤﺪﻩ ﺻﺮﻑ ﻣﺨﺎﺭﺝ ﺯﻳﺮ ﺷﺪ‪ :‬ﺧﺮﻳﺪ ﺍﺳﻠﺤﻪ ﻭ ﻣﻬﻤﺎﺕ ﻭ ﺗﺠﺪﻳﺪ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺭﺗﺶ ﻭ ﺩﺭ ﺩﺭﺟﻪ ﺑﻌﺪ ﺻﺮﻑ ﻗﺴﻤﺘﻲ ﺍﺯ‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺭﺍﻩﺳﺎﺯﻱ ﻭ ﻭﺭﻭﺩ ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪﻫﺎﻱ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﻭ ﺧﺼﻮﺻﻲ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﮐﻠﻲ ﻧﻔﺖ ﻭ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺍﻥ ﺩﺭ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﻣﻠﻲ ﻧﻘﺶ‬
‫ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻧﺪﺍﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ‪ ۱۹۳۳‬ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﺩﺍﺭﺳﻲ ﻇﺎﻟﻤﺎﻧﻪ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺩﻭﻟﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻫﻴﭻ ﺍﻣﮑﺎﻧﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﮐﻨﺘﺮﻝ ﻣﻴﺰﺍﻥ ﺻﺪﻭﺭ ﻧﻔﺖ‬
‫ﻧﺪﺍﺷﺖ ﻭ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺷﺮﮐﺖ ﺑﺮﻳﺘﻴﺶ ﭘﺘﺮﻭﻟﻴﻮﻡ )‪ (BP‬ﺍﻋﻤﺎﻝ ﻗﺪﺭﺕ ﻣﻲﮐﺮﺩ‪ .‬ﺳﻬﺎﻡ ﻋﻤﺪﻩﺍﻱ ﺷﺮﮐﺖ ﺍﺯ‬
‫ﺟﺎﻧﺐ ﻭﺯﺍﺭﺕ ﺩﺭﻳﺎﺩﺍﺭﻱ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﺧﺮﻳﺪﺍﺭﻱ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺷﺮﮐﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﺑﻮﺩ ﺗﺎ ﺧﺼﻮﺻﻲ‪ .‬ﺍﺯ ﺳﻮﻱ ﺩﻳﮕﺮ‬
‫ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﺩﺍﺭﺳﻲ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ‪ ۱۹۶۱‬ﭘﺎﻳﺎﻥ ﻳﺂﺑﺪ ﻭﻟﻲ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ‪ ۱۹۳۳‬ﻣﺪﺕ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺗﻤﺪﻳﺪ ﮐﺮﺩ‪.‬‬
‫ﺩﺭ ﺳﺎﻝﻫﺎﻱ ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺩﻭﻡ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﻔﺖ ﺍﺯ ﺣﺪﻭﺩ ‪ ۸‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺗﻦ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ﺑﻪ ‪ ۱۷‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺗﻦ ﺭﺳﻴﺪ‪ .‬ﻃﻲ ﺟﻨﮓ ﻭ ﺑﻪ‬
‫ﺧﺼﻮﺹ ﺩﺭ ﺳﺎﻝﻫﺎﻱ ﺁﺧﺮ ﺁﻥ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎ ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻣﻊ ﺧﻮﺩ ﻭﺍﺭﺩ ﺧﺎﻭﺭﻣﻴﺎﻧﻪ ﺷﺪ ﻭ ﺍﻭﻟﻴﻦ ﺗﻬﺎﺟﻢ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ‬
‫ﺳﺮﺯﻣﻴﻦ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎﻥ ﺁﻏﺎﺯ ﮐﺮﺩ‪ .‬ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎﺋﻲ ﺣﺘﻲ ﺗﻮﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ﺍﻣﺘﻴﺎﺯ ﻧﻔﺖ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﺁﻭﺭﻧﺪ‪ .‬ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﺑﺎ‬

‫‪٥٩‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫ﻋﺮﺑﺴﺘﺎﻥ ﮐﻪ ﻃﺮﻑ ﺁﻥ ﺷﺮﮐﺖ ﺁﺭﺍﻣﮑﻮ ﺑﻮﺩ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎﻱ ‪ ۵۰/۵۰‬ﺍﻣﻀﺎﺀ ﺷﺪ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻓﺮﻣﻮﻝ ﺑﻲﺳﺎﺑﻘﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻧﮕﻠﺴﺘﺎﻥ‬
‫ﻣﺸﮑﻼﺕ ﺯﻳﺎﺩﻱ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺑﻮﺩ‪.‬‬
‫ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ‪ (۱۳۲۳) ۱۹۴۴‬ﺷﺮﮐﺖ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎﺋﻲ ﺍﺳﺘﺎﻧﺪﺍﺭﺩ ﺍﻭﻳﻞ ﮐﻤﭙﺎﻧﻲ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎﺩﻱ ﺑﺮﺍﻱ ﮐﺴﺐ ﺍﻣﺘﻴﺎﺯ ﻧﻔﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺍﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ‬
‫ﻫﻤﺎﻥ ﻣﻮﻗﻊ ﺑﺎ ﺭﻗﺎﺑﺖ ﺷﻮﺭﻭﻱ ﺭﻭﺑﺮﻭ ﺷﺪ ﻭ ﺗﻘﺎﺿﺎﻱ ﺍﻣﺘﻴﺎﺯ ﻧﻔﺖ ﺷﻤﺎﻝ ﺭﺍ ﻧﻤﻮﺩ‪ .‬ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ‪ ۱۳۲۳‬ﺩﺭ ﻣﺠﻠﺲ ﭼﻬﺎﺭﺩﻫﻢ‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺍﻣﺘﻴﺎﺯﻫﺎﻱ ﻧﻔﺖ ﺑﻪ ﻣﻴﺎﻥ ﺁﻣﺪ ﻭ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﺼﺪﻕ ﺑﻪ ﺍﻣﺘﻴﺎﺯﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻭ ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ‪ ۱۹۳۳‬ﺩﺭ ﻣﺠﻠﺲ‪،‬‬
‫ﺣﻖ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻣﺬﺍﮐﺮﻩ ﺑﺎ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎ ﻭ ﺩﻭﻟﺖﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺩﺭ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﺍﻣﺘﻴﺎﺯ ﻧﻔﺖ ﺍﺯ ﺩﻭﻟﺖ ﻭ ﻣﻘﺎﻣﺎﺕ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﺳﻠﺐ‬
‫ﺷﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻣﺠﻠﺲ ﻭﺍﮔﺬﺍﺭ ﮔﺮﺩﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ‪ ۱۳۲۸‬ﭘﺲ ﺍﺯ ﺳﺮﮐﻮﺑﻲ ﺟﻨﺎﺡ ﭼﭗ‪ ،‬ﻣﺬﺍﮐﺮﺍﺗﻲ ﺑﻴﻦ "ﮔﺲ" ﻭ "ﮔﻠﺸﺎﻳﻴﺎﻥ" ﻭﺯﻳﺮ ﺩﺍﺭﺍﺋﻲ ﻭﻗﺖ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﺠﺪﻳﺪﻧﻈﺮ‬
‫ﺩﺭ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ‪ ۱۹۳۳‬ﺁﻏﺎﺯ ﺷﺪ ﻭ ﺿﻤﻴﻤﻪﺍﻱ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﺍﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺟﺎﻧﺐ ﻣﺠﻠﺲ ﭘﺎﻧﺰﺩﻩ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﻧﺸﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﻦ‬
‫ﻣﻮﻗﻊ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎ ﺧﻮﺍﺳﺘﺎﺭ ﻣﺸﺎﺭﮐﺖ ﺩﺭ ﻧﻔﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺍﺯ ﻣﺒﺎﺭﺯﻩ ﺑﺮ ﺿﺪ ﺷﺮﮐﺖ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﻲﮐﺮﺩ‪ .‬ﺍﻧﮕﻠﺴﺘﺎﻥ‬
‫ﮐﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻭﺧﺎﻣﺖ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﻗﺒﻮﻝ ﺷﺮﺍﻳﻂ ‪ ۵۰‬ـ ‪ ۵۰‬ﺷﺪ ﻭﻟﻲ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ ﺯﻳﺎﻥ ﺍﻭ ﺩﺭ ﺗﻐﻴﻴﺮ‬
‫ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﺳﻔﻨﺪ ﺳﺎﻝ ‪ ۲۹‬ﮐﻤﻴﺴﻴﻮﻥ ﻧﻔﺖ ﻣﺠﻠﺲ ﭘﺎﻧﺰﺩﻫﻢ‪ ،‬ﻃﺮﺡ ﻣﻠﻲ ﺷﺪﻥ ﻧﻔﺖ ﺭﺍ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺠﻠﺲ‬
‫ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩ‪ .‬ﺩﺭ ‪ ۲۶‬ﺍﺳﻔﻨﺪ ﺳﺎﻝ ‪ ۱۳۲۹‬ﻗﺎﻧﻮﻥ ﻣﻠﻲ ﺷﺪﻥ ﻧﻔﺖ ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻣﺠﻠﺲ ﺭﺳﻴﺪ ﻭ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺭﻭﻱ ﮐﺎﺭ ﺍﻣﺪﻥ ﻣﺼﺪﻕ‬
‫ﺩﺭ ‪ ۲۹‬ﺧﺮﺩﺍﺩ ﺳﺎﻝ ‪ ۳۰‬ﺍﺯ ﺷﺮﮐﺖ ﻧﻔﺖ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﺧﻠﻊ ﻳﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ ﺑﻴﻼﻥ ﺷﺮﮐﺖ ﻧﻔﺖ ‪ BP‬ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ‪ (۱۳۲۹) ۱۹۵۰‬ﺩﺭ ﺗﺤﺮﻳﮏ ﺍﺣﺴﺎﺳﺎﺕ ﻣﻠﻲ ﺑﺮ ﺿﺪ ﺍﻧﮕﻠﺴﺘﺎﻥ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺩﺭ‬
‫ﺍﻳﻦ ﺗﺮﺍﺯﻧﺎﻣﻪ ﻣﺠﻤﻮﻉ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺷﺮﮐﺖ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ‪ ۱۵۱‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﻟﻴﺮﻩ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻣﺒﻠﻎ ‪ ۱۶‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﻟﻴﺮﻩ ﺑﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪ ﻭ ‪ ۱۶‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﻟﻴﺮﻩ ﻧﻴﺰ ﺑﺮﺍﻱ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﺍﺣﺘﻤﺎﻟﻲ ﺩﺭ ﺻﻮﺭﺕ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﺍﻟﺤﺎﻗﻲ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ‪.‬‬
‫ﺣﺎﻝﺍﻧﮑﻪ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ‪ ۵۰‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﻟﻴﺮﻩ ﺍﺯ ‪ B.P‬ﻣﺎﻟﻴﺎﺕ ﺑﺮ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ ﮐﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﺠﻤﻮﻉ ﺩﺭﺁﻣﺪ‬
‫ﺩﻭﻟﺖ ﻭ ﺳﻬﺎﻡﺩﺍﺭﺍﻥ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﭼﻨﺪ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻗﻠﻤﺪﺍﺩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺷﺮﮐﺖ ‪ BP‬ﺍﻋﻼﻡ ﺩﺍﺷﺖ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ‬
‫ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﺍﺯ ﻧﻔﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻧﺒﻮﺩﻩ ﻭﻟﻲ ﺑﻌﺪﺍ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺷﺪ ﮐﻪ ‪ ۸۲‬ﺩﺭﺻﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺮﮐﺖ ﺍﺯ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺭﺳﻴﺪﮔﻲ‬
‫ﺑﻪ ﺗﺮﺍﺯﻧﺎﻣﻪ ﮐﻞ ﺷﺮﮐﺖ ﻃﻲ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺁﻥ ﺍﺭﻗﺎﻡ ﻋﺠﻴﺐﺗﺮﻱ ﺍﺳﺘﺜﻤﺎﺭ ﻭﺣﺸﻴﺎﻧﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺍﺷﮑﺎﺭ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﺟﻤﻊ ﻧﻔﺖ‬
‫ﺍﺳﺘﺨﺮﺍﺟﻲ ﺷﺮﮐﺖ ﺩﺭ ﻃﻮﻝ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺍﻥ ‪ ۲۳۳‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺗﻦ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﺪﺕ ﻣﺠﻤﻮﻉ ﺳﻮﺩﻱ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﺎﺣﺒﺎﻥ ﺳﻬﺎﻡ‬
‫ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ‪ ۱۱۵‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﻟﻴﺮﻩ‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮﻉ ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﻲ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ‪ ۱۷۵‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﻟﻴﺮﻩ‪،‬‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻉ ﻭﺟﻮﻫﻲ ﮐﻪ ﺻﺮﻑ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻭ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﺷﺮﮐﺖ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ‪ ۵۰۰‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺷﺪﻩ ﻭ ﻣﺠﻤﻮﻉ ﺣﻖﺍﻻﻣﺘﻴﺎﺯﻱ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ‪ ۱۰۵‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﻟﻴﺮﻩ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﺷﺮﮐﺖ ﺑﺮﺍﻱ ﻫﺮ ﺗﻦ ‪ ۲۵‬ﻟﻴﺮﻩ‪ ،‬ﻋﺎﻳﺪﻱ ﺧﺎﻟﺺ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﻭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻳﻌﻨﻲ‬
‫ﺻﺎﺣﺐ ﻧﻔﺖ ﻧﺰﺩﻳﮏ ﺑﻪ ‪ ۶‬ﺷﻴﻠﻴﻨﮓ‪ ،‬ﺷﺮﮐﺖ ‪ BP‬ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺳﻮﺩ ﺑﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ‪.‬‬
‫ﺍﺯ ﺳﻬﺎﻡ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻳﻌﻨﻲ ‪ ۳۳۳‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺗﻦ ﻓﻘﻂ ‪ ۹‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺗﻦ ﻃﻲ ﺣﺪﻭﺩ ﭼﻬﻞ ﺳﺎﻝ‪ ،‬ﻧﻔﺖ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﺼﺮﻑ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺑﻘﻴﻪ‬
‫‪ ۳۲۴‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺗﻦ ﺻﺎﺩﺭ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺷﺮﮐﺖ ﻧﻔﺖ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﻭ ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎﻩ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﮐﺮﺩ‪ .‬ﻳﮑﻲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺩﻭ‪ ،‬ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎﻩ ﺁﺑﺎﺩﺍﻥ‬
‫ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﺧﻠﻊ ﻳﺪ ‪ ۲۵‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺗﻦ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﺑﺰﺭﮔﺘﺮﻳﻦ ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎﻩ ﺟﻬﺎﻥ ﻧﺎﻡ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ‪ ،‬ﻭﺿﻊ ﮐﺎﺭﮔﺮﺍﻥ‬
‫ﺷﺮﮐﺖ ﻧﻔﺖ ﻧﻴﺰ ﺍﺳﻔﻨﺎﮎ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺷﺮﮐﺖ ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﮐﺎﺭﮔﺮﺍﻥ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ‪ ،‬ﺍﺯ ﮐﺎﺭﮔﺮﺍﻥ ﻳﻬﻮﺩﻱ ﻭ ﻋﺮﺏ ﻧﻴﺰ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻣﻲﮐﺮﺩ‪.‬‬

‫‪٦٠‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ‪ ۱۹۲۰‬ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻭﻟﻴﻦ ﺑﺎﺭ ﮐﺎﺭﮔﺮﺍﻥ ﻫﻨﺪﻱ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﺩﺳﺘﻤﺰﺩ ﺍﻋﺘﺼﺎﺏ ﮐﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺳﭙﺎﻫﻴﺎﻥ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﺁﻥﻫﺎ ﺭﺍ‬
‫ﺳﺮﮐﻮﺏ ﮐﺮﺩﻧﺪ‪ .‬ﺳﺎﻝ ‪ ۱۹۲۵‬ﺷﺮﮐﺖ ﻧﻔﺖ ﭘﻮﻝ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﻗﺒﻮﻝ ﻧﺪﺍﺷﺖ ﻭ ﺩﺳﺘﻤﺰﺩ ﮐﺎﺭﮔﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺭﻭﭘﻴﻪ ﻫﻨﺪﻱ‬
‫ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ‪ ۱۳۰۸‬ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻭﻟﻴﻦ ﺑﺎﺭ ﮐﺎﺭﮔﺮﺍﻥ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﺍﻋﺘﺼﺎﺏ ﮐﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺣﺪﺍﻗﻞ ﺩﺳﺘﻤﺰﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ‪ ۵‬ﺭﻳﺎﻝ ﺭﻭﺯﺍﻧﻪ‬
‫ﺭﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺍﺯ ﺳﺎﻝ ‪ ۱۳۰۸‬ﺗﺎ ‪ ۱۳۲۰‬ﺷﺎﺧﺺ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﺩﻭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ‪ ۱۳۲۳‬ﺷﺎﺧﺺ ﺑﻪ ﺩﻩ ﺑﺮﺍﺑﺮ‬
‫ﺳﺎﻝ ‪ ۱۳۲۰‬ﺭﺳﻴﺪ ﻗﺤﻄﻲ ﻭ ﺳﺨﺘﻲ ﻣﻌﻴﺸﺖ ﺩﺭ ﺍﻳﺎﻡ ﺟﻨﮓ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺷﺮﮐﺖ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ‪ ۱۹۴۲‬ﺟﻴﺮﻩ ﻧﺎﻥ ﻭ ﻗﻨﺪ ﻭ‬
‫ﺷﮑﺮ ﺑﻪ ﮐﺎﺭﮔﺮﺍﻥ ﺩﺍﺩﻩ ﻭ ﺩﺳﺘﻤﺰﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺣﺪﺍﻗﻞ ‪ ۱۴‬ﺭﻳﺎﻝ ﺭﻭﺯﺍﻧﻪ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﺩﻫﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﺭﺩﻳﺒﻬﺸﺖ ﺳﺎﻝ ‪ ۱۳۲۳‬ﺍﻋﺘﺼﺎﺏ‬
‫ﺑﺮﺍﻱ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﮐﺎﺭ ﺩﺭ ﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﺑﻪ ﭘﻴﺮﻭﺯﻱ ﮐﺎﺭﮔﺮﺍﻥ ﺍﻧﺠﺎﻣﻴﺪ‪ .‬ﺷﺮﮐﺖ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﻩ ﺟﻨﮓ ﺧﻄﺮ ﺗﻌﻄﻴﻞ‬
‫ﻣﻮﻗﺘﻲ ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎﻩ ﻭ ﺻﺪﻭﺭ ﻧﻔﺖ ﺭﺍ ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻣﻲﮐﺮﺩ‪ .‬ﺩﻭﻟﺖ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ ﻣﻬﻢ ﺣﺰﺏ ﺗﻮﺩﻩ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻻﺯﻡ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﺑﺮ ﭘﺎ‬
‫ﮐﺮﺩﻥ ﻣﺒﺎﺭﺯﻩ ﺿﺪﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﻭ ﺭﺷﺪ ﺟﻨﺒﺶ ﮐﺎﺭﮔﺮﻱ ﻧﮑﺮﺩ‪ .‬ﺩﺭ ﺧﺮﺩﺍﺩ ﺳﺎﻝ ‪ ۱۳۲۵‬ﺍﻭﻟﻴﻦ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﮐﺎﺭ ﺩﺭ ﻗﻠﻤﺮﻭ‬
‫ﺷﺮﮐﺖ ﻧﻔﺖ ﺑﻪ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﺟﺮﺍ ﮔﺬﺍﺷﺘﻪ ﺷﺪ ﻭ ﺩﺭ ‪ ۲۳‬ﺗﻴﺮ ‪ ۱۳۲۵‬ﺍﻋﺘﺼﺎﺏ ﺑﺎ ﺧﻮﺍﺳﺖﻫﺎﻱ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻭ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﺮ ﭘﺎ ﺷﺪ‬
‫ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ‪ ۲۷‬ﻧﻔﺮ ﻭ ﺯﺧﻤﻲ ﺷﺪﻥ ‪ ۱۷۳‬ﻧﻔﺮ ﮔﺮﺩﻳﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ‪ ۱۹۳۵‬ﺟﻤﻊ ﮐﺎﺭﮔﺮﺍﻥ ﻭ ﮐﺎﺭﻣﻨﺪﺍﻥ ﺷﺮﮐﺖ ﺣﺪﻭﺩ‬
‫‪ ۱۷۰۰۰‬ﻧﻔﺮ ﺑﻮﺩ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ‪ ۱۹۳۹‬ﺍﻳﻦ ﻋﺪﻩ ﺑﻪ ﺣﺪﻭﺩ ‪ ۳۲۰۰۰‬ﻧﻔﺮ ﻭ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ‪) ۴۶‬ﺳﺎﻝ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺟﻨﮓ( ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ‪ ۴۶۰۰۰‬ﻧﻔﺮ‬
‫ﺭﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮﺩ‪ ،‬ﺩﺭ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﺧﻠﻊ ﻳﺪ ﻳﻌﻨﻲ ﺳﺎﻝ ‪ ۵۱‬ﺟﻤﻊ ﻋﺪﻩ ﮐﺎﺭﮔﺮﺍﻥ ‪ ۶۱۵۴۵‬ﻧﻔﺮ ‪ ۶۱۳۰۳‬ﻧﻔﺮ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ‬
‫ﻣﻘﺎﻃﻌﻪﮐﺎﺭ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺷﺮﮐﺖ ﻧﻔﺖ ﮐﺎﺭ ﻣﻲﮐﺮﺩﻧﺪ‪ .‬ﺟﻤﻌﺎ ‪ ۷۵۰۰۰‬ﻧﻔﺮ ﮐﺎﺭﮔﺮ ﻭ ﮐﺎﺭﻣﻨﺪ ﺩﺭ ﺻﻨﻌﺖ ﻧﻔﺖ ﮐﺎﺭ‬
‫ﻣﻲﮐﺮﺩﻧﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﻣﻮﻗﻊ ﺧﻠﻊ ﻳﺪ ﺟﻤﻌﺎ ‪ ۴۵۲۰‬ﻧﻔﺮ ﮐﺎﺭﮔﺮ ﻭ ﮐﺎﺭﻣﻨﺪ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺩﺭ ﺻﻨﻌﺖ ﻧﻔﺖ ﮐﺎﺭ ﻣﻲﮐﺮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ‬
‫ﻋﺪﻩ ‪ ۱۲۰۰‬ﻧﻔﺮ ﻫﻨﺪﻱ ﻭ ﭘﺎﮐﺴﺘﺎﻧﻲ )ﮐﻪ ‪ ۳۰۰‬ﻧﻔﺮﺷﺎﻥ ﮐﺎﺭﻣﻨﺪ ﺑﻮﺩﻧﺪ( ﻭ ﺑﻘﻴﻪ ﻳﻌﻨﻲ ‪ ۳۳۰۰‬ﻧﻔﺮ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﺑﻮﺩﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ ﺍﺯ‬
‫ﺧﻠﻊ ﻳﺪ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﺑﻪ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻭ ﮐﺎﺭﺷﮑﻨﻲ ﻭ ﺩﺧﺎﻟﺖ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺳﺖ ﺯﺩ‪ .‬ﺩﻭﻟﺖ ﻣﺼﺪﻕ‬
‫ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ ﺗﻮﻗﻊ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎﺩ "ﻫﺮﻳﻤﻦ" ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻩ ﺗﺮﻭﻣﻦ ﺭﺍ ﺭﺩ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﻗﺒﻮﻝ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎﺩﻱ ﮐﻪ ﮐﻢ ﻭ ﺑﻴﺶ ﺷﺒﻴﻪ‬
‫ﭘﻴﺸﻨﻬﺎﺩ ﮐﻨﺴﺮﺳﻴﻮﻡ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ‪ ۳۳‬ﺑﻮﺩ‪ ،‬ﻧﺸﺪ‪ .‬ﻧﻔﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺪﻭﻥ ﻣﺸﺘﺮﻱ ﻣﺎﻧﺪ ﻭ ﮐﺎﺭﺗﻞ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻧﻔﺖ ﻣﺎﻧﻊ ﻓﺮﻭﺵ ﻧﻔﺖ‬
‫ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺍﻫﻤﻴﺘﻲ ﮐﻪ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﻧﻔﺖ ﻭ ﮔﺴﺘﺮﺵ ﺍﻳﻦ ﺻﻨﻌﺖ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺳﺎﻝ ‪ ۱۳۲۰‬ﭘﻴﺪﺍ ﮐﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ‪.‬‬
‫ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺑﺪﻭﻥ ﻧﻔﺖ ﻣﺸﮑﻼﺕ ﻋﻈﻴﻤﻲ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻭﺭﺩ‪ ۸۰ .‬ﻫﺰﺍﺭ ﻧﻔﺮ ﺣﻘﻮﻕﺑﮕﻴﺮ ﺑﻲﮐﺎﺭ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺧﺰﺍﻧﻪ‬
‫ﺩﻭﻟﺖ ﻧﻴﺰ ﺧﺎﻟﻲ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮﺩ‪.‬‬

‫ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﮐﻨﺴﺮﺳﻴﻮﻡ‬
‫ﭘﺲ ﺍﺯ ﮐﻮﺩﺗﺎﻱ ‪ ۲۸‬ﻣﺮﺩﺍﺩ‪ ،‬ﺟﻨﺒﺶ ﻣﻠﻲ ﻭ ﮐﺎﺭﮔﺮﻱ ﺳﺮﮐﻮﺏ ﺷﺪ ﻭ ﺭﺍﻩ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﻧﻔﺘﻲ ﺑﺎﺯ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺩﺭ ﺷﻬﺮﻳﻮﺭ ﺳﺎﻝ ‪ ۱۹۳۳‬ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺑﺎ ﺍﻭﺕ ‪ ۱۹۵۴‬ﻣﺬﺍﮐﺮﺍﺕ ﻧﻔﺖ ﺑﻪ ﺍﻧﻌﻘﺎﺩ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﺗﺎﺯﻩﺍﻱ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﺍﺳﺎﻣﯽ ﻃﺮﻓﻴﻦ ﺍﻳﻦ‬
‫ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﺑﻪ ﺷﺮﺡ ﺯﻳﺮ ﺑﻮﺩ‪:‬‬
‫ﺍﺯ ﺁﻥ ﺟﺎ ﮐﻪ ﻧﻔﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﻠﻲ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﺻﺤﺒﺘﻲ ﺍﺯ ﺍﻣﺘﻴﺎﺯ ﺑﻪ ﻣﻴﺎﻥ ﻧﻴﺎﻣﺪ ﻭ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ‬
‫ﻋﺎﻣﻞ ﺑﺎ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﻣﻨﻌﻘﺪ ﮐﺮﺩﻧﺪ‪ .‬ﻧﺴﺒﺖ ﺳﻬﺎﻡ ﺍﻳﻦ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﻨﺴﺮﺳﻴﻮﻡ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺷﺪﻧﺪ ﺑﻪ ﺷﺮﺡ ﺯﻳﺮ ﺑﻮﺩ‪.‬‬
‫ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎﺋﻲ )ﮐﻪ ﺍﻭﻝ ﻫﺸﺖ ﺷﺮﮐﺖ ﺑﻮﺩﻧﺪ‪ ٪۴۰ ،‬ﺷﺮﮐﺖ ﻧﻔﺖ ﺳﺎﺑﻖ ﻳﻌﻨﻲ ‪ ٪۴۰ B.P‬ﺷﺮﮐﺖ ﺷﻞ ‪٪۱۴‬‬

‫‪٦١‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫ﺷﺮﮐﺖ ﻧﻔﺖ ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ ‪ ،٪۶‬ﺍﺯ ﺍﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺳﻬﺎﻡ ﺷﻞ ﻫﻠﻨﺪﻱ ‪ ٪۴۰‬ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺷﺮﮐﺖ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﺍﺳﺖ ﺟﻤﻊ ﺳﻬﺎﻡ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻲ‬
‫ﺍﺯ ﮐﻨﺴﺮﺳﻴﻮﻡ ‪ ۴۵/۶‬ﻣﻲﺷﻮﺩ‪ .‬ﻗﺮﺍﺭ ﺷﺪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ‪ ۷۵‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﻟﻴﺮﻩ ﺑﻪ ﺷﺮﮐﺖ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﻏﺮﺍﻣﺖ ﺑﭙﺮﺩﺍﺯﺩ‪ .‬ﻭﻟﻲ ﺩﺭ ﺣﻘﻴﻘﺖ‬
‫ﻏﺮﺍﻣﺖ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻲ ﺑﻪ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻣﺒﻠﻎ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺷﺮﮐﺖ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﺍﺯ ﮐﻨﺴﺮﺳﻴﻮﻡ ﺩﺭ ﺣﺪﻭﺩ ﻳﮏ ﻫﺰﺍﺭ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﻻﺭ‬
‫ﺣﺘﻲ ﺳﺮﻗﻔﻠﻲ ﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﺩﺭ ﺣﻘﻴﻘﺖ ‪ B.P‬ﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ‪ ۶۰۰‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﻻﺭ ﺍﺯ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﺳﺮﻗﻔﻠﻲ ﺑﮕﻴﺮﺩ‪ .‬ﺍﺯ ﺍﻳﻦ‬
‫ﻣﺒﻠﻎ ‪ ۹۰‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﻻﺭ ﻧﻘﺪﺍ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﺷﺪ ﻭ ﻗﺮﺍﺭ ﺷﺪ ﺍﺯ ﻫﺮ ﭼﻠﻴﮏ ﻧﻔﺖ ﺻﺎﺩﺭﺍﺗﻲ ﺍﺯ ﺍﻳﺮﺍﻥ ‪ ۱۰‬ﺳﻨﺖ ﺑﻪ "ﺑﺮﻳﺘﻴﺶ‬
‫ﭘﺘﺮﻭﻟﻴﻮﻡ" ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﺷﻮﺩ ﺗﺎ ‪ ۵۱۰‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﻻﺭ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﺍﺳﺎﺱ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ‪ ۵۰‬ـ ‪ ۵۰‬ﺑﻮﺩ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﮐﻪ ﺷﺮﮐﺖ ﻣﻠﻲ‬
‫ﻧﻔﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻣﻲﮔﺬﺍﺭﺩ ﻭ ﺁﻥﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻋﺎﻣﻞ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﻬﺮﻩﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﮐﺮﺩﻩ‪،‬‬
‫ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ‪ ۵۰‬ـ ‪ ۵۰‬ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﮐﻨﺴﺮﺳﻴﻮﻡ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺯﻳﺮ ﺍﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ (۱‬ﻧﻔﺖ ﺍﺳﺘﺨﺮﺍﺟﻲ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎﻱ ﻗﻴﻤﺖ ﺍﻋﻼﻥ ﺷﺪﻩ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻭ ﻗﻴﻤﺖ ﺍﻋﻼﻥ ﺷﺪﻩ ﻳﮏ ﻗﻴﻤﺖ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩﻱ ﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻗﻴﻤﺖ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺑﻴﻦﺍﻟﻤﻠﻠﻲ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻗﻴﻤﺘﻲ ﮐﻪ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﻧﻔﺘﻲ ﻣﺤﺼﻮﻝ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻓﺮﻭﺵ ﻣﻲﺭﺳﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻗﻴﻤﺖ ﻧﻔﺖ ﺧﺎﻡ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺟﺎﻧﺐ ﮐﺎﺭﺗﻞ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﺷﺪﺕ ﮐﻨﺘﺮﻝ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﺗﺎﮐﻨﻮﻥ ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮ ﺍﺯ ﻗﻴﻤﺖ ﺍﻋﻼﻥ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩﻩ‬
‫ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﺣﺎﺿﺮ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻫﻤﻪ ﺗﺮﻣﻴﻢﻫﺎ ﻗﻴﻤﺖ ﺍﻋﻼﻥ ﺷﺪﻩ ﺩﺭ ﺣﺪﻭﺩ ‪ ۲/۵‬ﺩﻻﺭ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻗﻴﻤﺖ ﻓﺮﻭﺵ ﺩﺭ ﺑﺎﺯﺍﺭ‬
‫ﺁﺯﺍﺩ ﺣﺪﻭﺩ ‪ ۱/۷۰‬ﺩﻻﺭ‪ ،‬ﻗﻴﻤﺖ ﻭﺍﻗﻌﻲ ﻓﺮﻭﺵ ﻧﻔﺖ ﺣﺪﻭﺩ ‪ ۱۴‬ﺩﻻﺭ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻣﺒﻠﻎ ﺣﺪﻭﺩ ‪ ۴‬ﺗﺎ ‪ ۵‬ﺩﻻﺭ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ‬
‫ﻣﺎﻟﻴﺎﺕ ﻧﺼﻴﺐ ﺩﻭﻟﺖﻫﺎﻱ ﻭﺍﺭﺩﮐﻨﻨﺪﻩ ﻣﻲﺷﻮﺩ‪ .‬ﻣﺒﻠﻐﻲ ﺻﺮﻑ ﺣﻤﻞ ﻭ ﻧﻘﻞ )ﮐﻪ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﺣﻤﻞ ﻭ ﻧﻘﻞ ﻧﻴﺰ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ‬
‫ﮐﺎﺭﺗﻞ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ( ﻭ ﺑﻘﻴﻪ ﺑﻪ ﺳﻮﺩ ﺧﺎﻟﺺ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﻧﻔﺘﻲ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮﺍﺕ ﻭ ﭼﺎﻧﻪ ﺯﺩﻥﻫﺎ‪ ،‬ﺳﻬﻢ‬
‫ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ‪ ۵۶/۵‬ﺩﺭﺻﺪ ﺳﻮﺩ ﺧﺎﻟﺺ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﺩﺭ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﻧﺰﺩﻳﮏ‬
‫ﺑﻪ ﺣﺪﻭﺩ ‪ ٪۶۱‬ﻣﻲﺭﺳﻴﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺣﺪﻭﺩﺍ ﺍﺯ ﻫﺮ ﺷﺒﮑﻪ ﻧﻔﺖ ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﺣﺎﺿﺮ ﺣﺪﻭﺩ ‪ ۱۹۵‬ﺩﻻﺭ ﻧﺼﻴﺐ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺷﺪﻩ‬
‫ﻭ ﺑﻘﻴﻪ )‪ ۱۴۵‬ﺩﻻﺭ( ﻧﺼﻴﺐ ﺩﻭﻟﺖ ﻭ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﻧﻔﺘﻲ ﻭ ﺣﻤﻞ ﻭ ﻧﻘﻞ ﻭ ﻏﻴﺮﻩ‪ .‬ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﻫﺮ ﺑﺸﮑﻪ ﻧﻔﺖ ﺻﺎﺩﺭﻩ‬
‫ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ‪:‬‬
‫‪ (۱‬ﺑﻬﺮﻩ ﻣﺎﻟﮑﺎﻧﻪ )ﮐﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﻪ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﺟﺪﻳﺪ ﺍﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪ( ﺑﺮﺍﺑﺮ ‪ ۱/۸‬ﻗﻴﻤﺖ ﻣﺎﻟﻴﺎﺕ ﺍﻋﻼﻡ ﺷﺪﻩ‪.‬‬
‫‪ (۲‬ﻣﺎﻟﻴﺎﺕ ﻳﺎ ﺳﻬﻢ ﺍﺯ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﻋﺎﻣﻞ‪.‬‬
‫‪ (۳‬ﻣﺎﻟﻴﺎﺕ ﺍﺯ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﻲ ﺩﺭ ﺟﻨﺐ ﮐﻨﺴﺮﺳﻴﻮﻡ‪ .‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮐﻠﻲ ﻫﻤﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻘﻞ ﺷﺪ‪ ،‬ﺩﺭ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ‬
‫ﮐﻨﺴﺮﺳﻴﻮﻡ ﮔﻨﺠﺎﻧﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﻟﻴﺮﻩ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺫﺧﻴﺮﻩ ﺁﻥ ﺑﺎﻧﮏﻫﺎﻱ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ‬
‫ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮ ﺑﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎ ﺭﻭﺑﺮﻭ ﺷﺪ ﻭ ﻗﺮﺍﺭ ﺷﺪ ﺑﺮﺍﻱ ﺭﻓﻊ ﻧﻴﺎﺯﻫﺎﻱ ﺍﺭﺯﻱ ﻣﻘﺪﺍﺭﻱ ﺍﺯ ﻟﻴﺮﻩ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﺩﻻﺭ‬
‫ﺷﻮﺩ‪ ،‬ﻭﻟﻲ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﻟﻴﺮﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﻌﻨﻲ ﺩﻻﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﻧﻴﺎﺯ ﺍﻭﻝ ﺑﻪ ﻧﺮﺥ ﻟﻴﺮﻩ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ‬
‫ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻭ ﻧﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﻪ ﻧﺮﺥ ﺭﻳﺎﻝ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺭﺍﻩ ‪ ٪۴‬ﺍﺯ ﮐﻞ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺑﻪ ﺯﻳﺎﻥ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﺑﻪ ﺳﻮﺩ ﺑﺎﻧﮏﻫﺎﻱ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﺗﻤﺎﻡ‬
‫ﻣﻲﺷﻮﺩ‪.‬‬
‫ﻣﺪﺕ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﮐﻨﺴﺮﺳﻴﻮﻡ ‪ ۲۵‬ﺳﺎﻝ )ﺗﺎ ﺳﺎﻝ ‪ ( ۱۹۷۹‬ﻭ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺷﺪﻩ ﺑﻪ ‪ ۳‬ﺩﻭﺭﻩ ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻟﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺍﻧﻌﻘﺎﺩ‬
‫ﺍﻳﻦ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ‪ ،‬ﺯﻳﺮ ﻧﺎﻡ ﺷﺮﮐﺖ ﻣﻠﻲ ﻧﻔﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎﻱ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻭ ﺻﺪﻭﺭ ﻧﻔﺖ ﺍﺯ ﻋﻬﺪﻩ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ‬
‫ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺑﺮﺩﺍﺷﺘﻪ ﻭ ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﮔﺬﺍﺷﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮﺍﻱ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺍﺳﮑﻠﻪﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﮎ ﻭ ﻟﻮﻟﻪﮐﺸﻲ ﺍﺯ ﺯﻳﺮ ﺩﺭﻳﺎ ﻭ‬

‫‪٦٢‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫ﺍﺧﻴﺮﺍ ﺍﺳﮑﻠﻪﻫﺎﻱ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻣﺪﺭﻥ ﺑﺎ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻓﻮﻕﺍﻟﻌﺎﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻤﻌﺎ ﺣﺪﻭﺩ ﺷﺸﺼﺪ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﻻﺭ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻫﺰﻳﻨﻪ‬
‫ﺑﺮﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺍﻳﻦ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ ﺷﺮﮐﺖ ‪ BP‬ﺑﻮﺩ‪ .‬ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻴﺰﺍﻥ ﺻﺪﻭﺭ ﻧﻔﺖ ﺧﺎﻡ ﻭ‬
‫ﮐﺎﻫﺶ ﻧﻔﺖ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﮐﺎﻫﺶ ﺟﺪﻱ ﻭ ﺍﺗﻮﻣﺎﺳﻴﻮﻥ ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎﻩ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻴﺰﺍﻥ‬
‫ﺯﻳﺎﺩﻱ ﺍﺯ ﻧﻴﺮﻭﻱ ﮐﺎﺭ )ﻭ ﺩﺭ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺩﺳﺘﻤﺰﺩ ﺁﻥ( ﮐﺎﺳﺘﻪ ﻭ ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﺣﺎﺿﺮ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﮐﺎﺭﮔﺮﺍﻥ ﻭ ﮐﺎﺭﻣﻨﺪﺍﻥ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ‬
‫ﻧﻔﺘﻲ ﻧﺼﻒ ﺍﻳﻦ ﻋﺪﻩ ﺩﺭ ﻣﻮﻗﻊ ﺧﻠﻊ ﻳﺪ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﺯ ﺳﻮﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﻧﺎﻡ ﺷﺮﮐﺖ ﻣﻠﻲ ﻧﻔﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪﻩ ﮐﻪ ﻧﻔﻮﺫ ﻭ‬
‫ﺍﺳﺘﺜﻤﺎﺭ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﻧﻔﺘﻲ‪ ،‬ﻇﺎﻫﺮ ﺯﻧﻨﺪﻩ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺑﺪﻫﻨﺪ‪ .‬ﻇﺎﻫﺮﺍ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻳﮏ ﺩﻭﻟﺖ ﺁﺯﺍﺩ ﮐﻪ‬
‫ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﻧﻔﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺭﺩ ﺑﺎ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﻧﻔﺘﻲ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﻣﻲﮐﻨﺪ ﻭ ﭼﻬﺮﻩ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭ ﺩﺭ ﭘﺸﺖ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﻭﺍﺑﺴﺘﮕﯽ‬
‫ﭘﻨﻬﺎﻥ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﭘﺮﺗﻮ ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﻧﻈﺎﻡ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺍﺳﺘﺨﺮﺍﺝ ﻧﻔﺖ ﻭ ﺻﺪﻭﺭ ﺍﻥ ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﻏﻮﻝﺁﺳﺎﻳﻲ ﺭﺷﺪ‬
‫ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻲ ﮐﻪ ﻃﻲ ﭼﻬﻞ ﺳﺎﻝ ﺍﺯ ‪ ۱۹۱۲‬ﺗﺎ ‪ ۱۹۵۱‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﻔﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ‪ ۳۳۳‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺗﻦ ﺑﻮﺩ ﻓﻘﻂ ﺩﺭ‬
‫‪ ۱۹۷۱‬ﺍﺯ ﺍﻳﺮﺍﻥ ‪ ۲۲۷‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺗﻦ ﻧﻔﺖ ﺍﺳﺘﺨﺮﺍﺝ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺭﻗﻢ ﺧﺪﻭﺩ ‪ ٪۱۰‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﻞ ﻧﻔﺖ ﺟﻬﺎﻥ ﻭ ﻧﺰﺭﻳﮏ ‪٪۲۰‬‬
‫ﺍﺯ ﮐﻞ ﻧﻔﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪﻱ ﺍﻭﭘﮏ )ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﺻﺎﺩﺭﮐﻨﻨﺪﻩ ﻧﻔﺖ( ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺍﺭﺯﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﻧﻔﺖ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ‪۱۹۷۲‬‬
‫ﺑﺎﻟﻎ ﺑﺮ ‪ ۲۴۰۰‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﻻﺭ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺸﺎﻥﺩﻫﻨﺪﻩ ﻧﻘﺶ ﻋﻈﻴﻢ ﻧﻔﺖ ﺩﺭ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﻳﻨﮏ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺣﺪﻱ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺭﮊﻳﻢ ﻧﻴﺰ ﻧﻤﻲﺗﻮﺍﻧﺪ ﺍﺯ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺟﺪﻱ ﺭﻭﻱ ﺍﻳﻦ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺍﺭﺯﻱ ﺧﻮﺩﺩﺍﺭﻱ ﮐﻨﺪ ﻭ ﺑﺎ ﻧﻮﺳﺎﻧﺎﺕ‬
‫ﺍﺭﺯﻫﺎﻱ ﺑﻴﻦﺍﻟﻤﻠﻠﻲ )ﻣﺜﻞ ﻟﻴﺮﻩ ﻭ ﺑﻪ ﺧﺼﻮﺹ ﺩﻻﺭ( ﭼﺎﻧﻪﺯﺩﻥﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﺁﻭﺭﺩ‪ .‬ﻃﻲ‬
‫ﺳﺎﻝﻫﺎﻱ ﺍﺧﻴﺮ ﻗﻴﻤﺖ ﺍﻋﻼﻡ ﺷﺪﻩ ﻫﺮ ﺭﻭﺯ ﮐﺎﻫﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻭ ﻧﺎﻳﻦ ﺍﻣﺮ ﻧﻴﺰ ﻣﻮﺟﺐ ﻳﮏ ﺭﺷﺘﻪ ﻣﺬﺍﮐﺮﻩ ﻭ ﭼﺎﻧﻪ ﺯﺩﻥ ﺷﺪﻩ‬
‫ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺭﮊﻳﻤﻲ ﮐﻪ ﺍﺳﺎﺳﺎ ﻣﺘﮑﻲ ﺑﻪ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﻧﻔﺖ ﺍﺳﺖ ﻧﻤﻲﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮ ﺑﻲﺗﻮﺟﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﮐﺎﻫﺶ ﻗﻴﻤﺖ ﺩﻻﺭ ﺣﺪﻭﺩ‬
‫ﺳﻴﺼﺪ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﻻﺭ ﺑﻪ ﺩﺭﻳﺎﻓﺖﻫﺎﻱ ﻭﺍﻗﻌﻲ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺯﻳﺎﻥ ﻣﻲﺭﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﺗﻮﺭﻡ ﻭ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﺑﻬﺎﻱ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻏﺮﺏ ﻭ‬
‫ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺣﻤﻞ ﻭ ﻧﻘﻞ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﻻﻫﺎ ﺍﺯ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﻲﮐﺎﻫﺪ‪ .‬ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﻧﻔﺘﻲ ﺍﻳﻦ ﮐﻤﺒﻮﺩ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺟﺒﺮﺍﻥ ﻣﻲﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺍﻳﻨﮏ ﮐﻨﺘﺮﻝ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﻧﻔﺘﻲ ﺑﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺧﺼﻮﺹ ﺑﺮ ﺑﺎﺯﺍﺭﻫﺎﻱ ﻓﺮﻭﺵ ﺑﻪ ﺟﺎﺋﻲ‬
‫ﺭﺳﻴﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻧﻤﻲﺗﻮﺍﻧﺪ ﺟﺰ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎ ﺑﺎ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎﺯﺍﺭ ﻧﻔﺖ ﺷﺮﻕ ﺩﺭ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ‬
‫ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﻫﻨﻮﺯ ﺩﻭﺭ ﺍﺯ ﺩﺳﺘﺮﺱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻳﮑﻲ ﺍﺯ ﻣﻮﺍﺭﺩ ﮐﺸﻤﮑﺶ ﺑﻴﻦ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﮐﻨﺴﺮﺳﻴﻮﻡ ﺑﺮ ﺳﺮ‬
‫ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ ﻣﻘﺪﺍﺭ ﺑﻴﺸﺘﺮﻱ ﻧﻔﺖ ﺑﺮﺍﻱ ﺻﺪﻭﺭ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﻪ ﺍﺭﻭﭘﺎﻱ ﺷﺮﻗﻲ ﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻣﺬﺍﮐﺮﺍﺕ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﮐﻨﺴﺮﺳﻴﻮﻡ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﮐﻨﺴﺮﺳﻴﻮﻡ ﺑﻪ ﻧﺤﻮﻱ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﺩﺍﺩﻩ ﻭ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎﺕ‬
‫ﺗﺎﺯﻩﺍﻱ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻭﺭﺩ‪ .‬ﺍﺳﺎﺱ ﻣﺬﺍﮐﺮﺍﺕ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﺍﺻﻮﻝ ﮔﺬﺍﺭﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺪﺕ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ‪ ۱۹۷۹‬ﺑﻪ‬
‫ﺍﺗﻤﺎﻡ ﻣﻲﺭﺳﺪ ﺗﻤﺪﻳﺪ ﺷﻮﺩ ﺗﺎ ﺧﻴﺎﻝ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎ ﺁﺳﻮﺩﻩ ﮔﺮﺩﺩ‪ .‬ﻇﺎﻫﺮﺍ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎﺕ ﮐﻪ ﻫﻤﭽﻨﺎﻥ ﻧﺸﺎﻥﺩﻫﻨﺪﻩ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎﺕ‬
‫ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﻱ ﺍﺳﺖ ﻭ ﮐﻨﺴﺮﺳﻴﻮﻡ ﺭﺍ ﺷﺮﮐﺘﻲ ﻏﺎﺭﺗﮕﺮ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲﮐﻨﺪ ﻋﻮﺽ ﺷﺪﻩ ﻭ ﻇﺎﻫﺮﺍ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﻓﺮﻭﺷﻨﺪﻩ ﻭ ﺧﺮﻳﺪﺍﺭ ﺑﻴﻦ‬
‫ﺁﻥ ﻫﺎ ﻭ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺮﻗﺮﺍﺭ ﻣﻲﮔﺮﺩﺩ‪ .‬ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻧﻔﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻳﻌﻨﻲ ﺣﺪﻭﺩ‬
‫‪ ۱/۷۰‬ﺑﻪ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﻧﻔﺘﻲ ﻃﺮﻑ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﮐﻨﺴﺮﺳﻴﻮﻡ ﻣﻲﻓﺮﻭﺷﺪ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﺎﻟﻴﺎﺕ ﻭ ﺑﻬﺮﻩ ﻣﺎﻟﮑﺎﻧﻪ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ‬
‫ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻗﻴﻤﺖ ﻣﺒﻠﻐﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ "ﻣﺸﺘﺮﻱ ﺧﻮﺏ" ﻭ ﺣﻖ ﺗﻔﺪﻡ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎ ﺗﺨﻔﻴﻒ ﺗﻌﻬﺪ ﺧﺮﻳﺪ‬
‫ﻣﻲﺩﻫﺪ ﻭ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﻔﺖ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺯﻳﺎﺩﻱ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﺩﻭﻟﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﻣﮑﺎﻥ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﻧﻔﺖ ﻣﻮﺭﺩ ﻧﻴﺎﺯ‬

‫‪٦٣‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫ﮐﻨﺴﺮﺳﻴﻮﻡ‪ ،‬ﺩﺭ ﺑﺎﺯﺍﺭﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺝ ﺍﺯ ﮐﺎﺭﺗﻞ )ﺍﺭﻭﭘﺎﻱ ﺷﺮﻗﻲ ﻭ ﭼﻴﻦ ﺗﻮﺩﻩﺍﻱ( ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎ ﺑﻔﺮﻭﺷﺪ‪ .‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻧﻬﺎﺋﻲ ﺍﻳﻦ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮﺍﺕ ﺍﻳﻦ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺮ ﺧﻼﻑ ﺩﻳﮕﺮ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﻧﻔﺖﺧﻴﺰ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺩﺭ ﺳﻬﺎﻡ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﻧﻔﺖ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﻭ ﻣﺸﺎﺭﮐﺖ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﮐﺮﺩ‪) .‬ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩﻫﺎﻱ ﺍﺧﻴﺮ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﺻﺎﺣﺐ ﻧﻔﺖ ﺗﺎ ‪ ٪۵۰‬ﺩﺭ ﺳﻬﺎﻡ‬
‫ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﻃﺮﻑ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺧﻮﺩ ﺷﺮﻳﮏ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻭ ﻣﺎﺯ ﺍﻳﻦ ﺭﺍﻩ ﺟﻤﻌﺎ ‪ ٪۲۵‬ﺑﻪ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﻧﻔﺘﻲ ﺧﻮﺩ ﺧﻮ ﺁﻫﻨﺪ ﺍﻓﺰﻭﺩ‪.‬‬
‫ﺍﺻﻞ ﻣﻬﻤﻲ ﮐﻪ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﺍﻳﻦ ﻣﺬﺍﮐﺮﺍﺕ ﻭ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﺗﺎﺯﻩ ﺭﺍ ﺑﺮﻣﻼ ﻣﻲﺳﺎﺯﺩ‪ ،‬ﺗﺎﮐﻴﺪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭﺁﻣﺪ‬
‫ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﺟﺪﻳﺪ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺩﺭ ﻫﺮ ﺑﺸﮑﻪ ﺍﺯ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﮐﻤﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻌﻨﻲ ﺍﻳﻦ ﺗﺎﮐﻴﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﺍﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﮐﺸﻮﺭﻱ ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﻧﻔﺖ ﺧﻮﺩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻧﻔﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯﺍﺩﺍﻧﻪ ﺑﻪ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﻣﻲﻓﺮﻭﺷﺪ ﻣﻤﮑﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﺯ‬
‫ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻳﻲ ﮐﻪ ﻧﻔﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻭﺍﮔﺬﺍﺭ ﮐﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﺎ ﺁﻥ ﻫﺎ ﺩﺭ ﺍﺻﻞ ﻋﻤﻠﻴﺎﺕ ﻭ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺷﺮﻳﮏ‬
‫ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ ﺳﻬﺎﻡ ﮐﻤﺘﺮﻱ ﺍﺯ ﺳﻮﺩ ﻧﻔﺖ ﺭﺍ ﺑﺒﺮﺩ‪ .‬ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﮐﻨﺴﺮﺳﻴﻮﻡ ﮐﻪ ‪ ٪۹۵‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﻞ ﻧﻔﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺭﺩ‬
‫ﭼﻬﺎﺭ ﺷﺮﮐﺖ ﻧﻔﺖ ﺩﻳﮕﺮ ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﺣﺎﺿﺮ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺩﺍﺭﻧﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ‪ ۷۰‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺍﻳﻦ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﺮﺡ ﺯﻳﺮ ﺑﻮﺩﻩ‬
‫ﺍﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻳﮏ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺗﻦ‪ .‬ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ‬ ‫"ﻻﭘﮑﺴﻮ" ‪ ۶‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺗﻦ‪" ،‬ﺍﻳﺒﺎﮎ" ‪ ۵‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺗﻦ‪" ،‬ﺳﺒﺮﻳﭗ" ‪ ۱/۵‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺗﻦ‪،‬‬
‫ﺷﺮﮐﺖﻫﺎ ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﻣﺸﺎﺭﮐﺖ ﺍﺳﺖ )ﻳﻌﻨﻲ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻧﻴﺰ ‪ ٪۵۰‬ﺳﻬﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮﺩ( ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻮﺩ ﺑﻪ ‪ ۷۵‬ـ ‪۲۵‬‬
‫ﻣﻲﺭﺳﺪ‪ .‬ﻣﺜﻞ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ "ﺳﺮﻳﭗ" ﮐﻪ ﺍﺯ ﺷﺮﮐﺖ ﻧﻔﺖ "ﺍﻧﻲ" ﺍﻳﺘﺎﻟﻴﺎﺳﺖ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ‪ ۱۳۳۶‬ﻣﻨﻌﻘﺪ ﺷﺪ ﻭ‬
‫ﺍﻣﺘﻴﺎﺯﺍﺕ ﻣﻬﻤﻲ ﺑﺮ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﮐﻨﺴﺮﺳﻴﻮﻡ ﺩﺍﺷﺖ‪ .‬ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺘﻴﺎﺯﻫﺎ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺑﻮﺩ ﺍﺯ‪:‬‬
‫‪ (۱‬ﺍﺻﻞ ﻣﺸﺎﺭﮐﺖ ﻳﻌﻨﻲ ﺍﺻﻞ ‪ ۲۵‬ـ ‪.۷۵‬‬
‫‪ (۲‬ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﻫﺮ ﻧﻮﻉ ﺍﺭﺯﻱ ﮐﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺨﻮﺍﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ (۳‬ﭘﺲ ﺍﺯ ﺩﻩ ﺳﺎﻝ ﺣﺪﺍﻗﻞ ﻧﺼﻒ ﺍﺭﺍﺿﻲ ﺗﺤﺖ ﺍﮐﺘﺸﺎﻑ ﺑﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭﺍﮔﺬﺍﺭ ﻣﻲﮔﺮﺩﺩ‪.‬‬
‫‪ (۴‬ﺍﺻﻞ ﭘﺬﻳﺮﻩ ﮐﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﺷﺮﻭﻉ ﻋﻤﻠﻴﺎﺕ ﺑﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﻣﻲﺷﻮﺩ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﺩﺭ ﺳﺎﻳﻪ ﺭﻗﺎﺑﺖ ﺷﺪﻳﺪ ﺷﺮﮐﺖ "ﺍﻧﻲ"‬
‫ﺍﻳﺘﺎﻟﻴﺎﺋﻲ ﺑﺎ ﮐﺎﺭﺗﻞ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻣﻨﻌﻘﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﮐﺎﺭﺗﻞ ﺩﺭ ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪﻱ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺳﻬﻢ ﻻﺯﻡ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺷﺮﮐﺖ ﻧﺪﺍﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻗﺼﺪ‬
‫ﻧﺎﺑﻮﺩﻱ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺩﺍﺷﺖ‪ .‬ﻧﻮﻉ ﺩﻳﮕﺮ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﭘﻴﻤﺎﻥﮐﺎﺭﻱ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺮﮐﺖ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺧﺪﻣﺎﺕ ﻓﻨﻲ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ‬
‫ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﻲﮔﺬﺍﺭﺩ ﻭ ‪ ٪۱۰‬ﺍﺯ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺭﺍ ﻣﻲﮔﻴﺮﺩ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﺑﺎ ﺷﺮﮐﺖ "ﺍﺭﺁﺏ" ﻣﻨﻌﻘﺪ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﺍﻳﻦ ﺑﺤﺚ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮕﻮﺋﻴﻢ ﮐﻪ ﻣﺬﺍﮐﺮﺍﺕ ﺍﺧﻴﺮ ﻧﻔﺖ ﻭ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎﺩ ﻓﺮﻭﺵ ﺑﻪ ﺍﺻﻄﻼﺡ ﺁﺯﺍﺩ ﻧﻔﺖ ﻧﻤﻲﺗﻮﺍﻧﺪ ﺍﺳﺎﺱ ﺍﺳﺘﺜﻤﺎﺭ ﻭﺣﺸﻴﺎﻧﻪ ﺭﺍ ﺑﺮ‬
‫ﻫﻢ ﺑﺰﻧﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﺣﺎﺿﺮ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﻧﻔﺖ )‪ ۱/۵‬ﺩﻻﺭ ﺍﺯ ‪ ۱۴‬ﺩﻻﺭ( ﭘﺲ ﺍﺯ ﮐﺴﺮ ﮐﻠﻴﻪ ﻣﺨﺎﺭﺝ ﺑﺮﺍﻱ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ‬
‫ﻧﻔﺘﻲ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﻳﮏ ﻫﻔﺘﻢ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺍﻧﭽﻪ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻣﻲﺧﻮ ﺁﻫﻨﺪ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎﺕ ﻭ ﺗﻀﻤﻴﻦ ﺁﻥ ﺑﺮﺍﻱ ﮐﺴﺐ‬
‫ﻣﺪﺕ ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺍﺳﺖ‪ :‬ﺍﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﺟﺪﻳﺪ ﻣﻲﺗﻮﺍﻥ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﮐﺮﺩ‪ .‬ﺗﺤﻮﻻﺕ ﺩﻫﻪ ﺍﺧﻴﺮ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﺣﺪﺍﮐﺜﺮ‬
‫ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻧﻔﺘﻲ ﺭﺍ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﻳﻨﮏ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﺍﺕ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻭ ﺭﮊﻳﻢ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺳﺖﺍﻧﺪﺭﮐﺎﺭ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎﺕ‬
‫ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺗﺎﺯﻩﺍﻱ ﺩﺭ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﻣﺸﺘﺮﮎ ﺩﺭ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﭘﺘﺮﻭﺷﻴﻤﻲ ﻭ ﮔﺎﺯ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ ﻧﺤﻮﻩ ﺑﻬﺮﻩﺑﺮﺩﺍﺭﻱ‬
‫ﺗﺎﺯﻩﺍﻱ ﺍﺯ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺍﻧﺮﮊﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺁﺷﮑﺎﺭ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺍﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٦٤‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
 ‫ﭘﺘﺮﻭﺷﻴﻤﻲ ﻭ ﮔﺎﺯ‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻋﻈﻴﻢ ﻧﻔﺖ ﻭ ﮔﺎﺯ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺩﻫﻪ ﺍﺧﻴﺮ ﺗﻮﺟﻪ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﺍﺕ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻧﮕﻴﺨﺖ ﻭ ﺗﺤﻮﻻﺕ ﻭ ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﻧﻈﺎﻡ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ‪ ،‬ﺯﻣﻴﻨﻪ ﺗﻬﺎﺟﻢ ﺑﻲﺳﺎﺑﻘﻪ ﺁﻥﻫﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﮐﻨﺴﺮﺳﻴﻮﻡ ﻧﻔﺖ ﺩﺭ ﺩﻫﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﺒﺎﺩﺭﺕ‬
‫ﺑﻪ ﺻﺪﻭﺭ ﮔﺎﺯ ﻣﺎﻳﻊ ﮐﺮﺩ‪ ،‬ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺻﺪﻭﺭ ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﺣﺎﺿﺮ ﺣﺪﻭﺩ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﻫﺰﺍﺭ ﺑﺸﮑﻪ ﺩﺭ ﺭﻭﺯ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﺭ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﻧﺰﺩﻳﮏ‬
‫ﺑﻪ ﺩﻭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺭﺳﻴﺪ‪ .‬ﻭﻟﻲ ﺍﻳﻦ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ ﻣﺤﺪﻭﺩ ﺑﻪ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﻋﺎﻣﻞ ﻧﺸﺪﻩ ﻭ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫ﺭﻭﻱ ﺁﻭﺭﺩﻩﺍﻧﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻴﺎﻥ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﮊﺍﭘﻨﻲ ﻧﻘﺶ ﭼﺸﻢﮔﻴﺮﻱ ﺩﺍﺭﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺍﻳﻦ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﮊﺍﭘﻨﻲ‬
‫ﺑﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻫﺎﻱ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎﺋﻲ ﺩﻻﻳﻞ ﻫﺠﻮﻡ ﻭ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﮊﺍﭘﻨﻲ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺁﺷﮑﺎﺭ ﻣﻲﺷﻮﺩ‪ .‬ﺍﺳﺎﺱ ﺻﻨﻌﺖ‬
‫ﭘﺘﺮﻭﺷﻴﻤﻲ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺮ ﻣﺸﺎﺭﮐﺖ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﮔﺬﺍﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎ‬
‫ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﮐﺮﺩﻩ ﻣﻮﺍﺩ ﺍﻭﻟﻴﻪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺘﻲ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻧﺎﺯﻝ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻲﺩﻫﻨﺪ‪ .‬ﺍﻣﻮﺭ ﺣﻤﻞ ﻭ ﻧﻘﻞ ﻭ‬
‫ﻓﺮﻭﺵ ﺗﻮﻟﻴﺪﺍﺕ ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ ﺍﻳﻦ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﺭ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺻﻨﻌﺖ ﻧﻔﺖ ﻓﻘﻂ‬
‫ﻣﺒﻠﻎ ﮐﻮﭼﮑﻲ ﺍﺯ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺭﺍ ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﮐﻨﺪ‪ .‬ﺍﺯ ﺁﻥ ﺟﺎ ﮐﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪﺍﺕ ﺍﻳﻦ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﻭﺍﺳﻄﻪ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺍﺯ ﻓﺮﻭﺵ ﺍﻳﻦ‬
‫ﮐﺎﻻﻫﺎ ﻧﻤﻲﺗﻮﺍﻥ ﺳﻮﺩ ﻭﺍﻗﻌﻲ ﺭﺍ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﺮﺩ‪ .‬ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﺗﺮﺍﺳﺖﻫﺎﻱ ﺑﺰﺭﮒ‬
‫ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﻋﻈﻴﻤﻲ ﺩﺭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﺩﺍﺭﻧﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺧﺮﻳﺪﺍﺭ ﻣﺤﺼﻮﻻﺕ ﭘﺘﺮﻭﺷﻴﻤﻲ ﺩﺭ ﮊﺍﭘﻦ‪ ،‬ﻣﺜﻼ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎ‬
‫ﺍﺯ ﺑﻴﻦ ﺑﺮﺍﺩﺭﺍﻥ ﻭﺍﻗﻌﻲ ﺧﻮﺩ ﺍﻳﻦ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﻫﻤﻪ ﺍﺟﺰﺍﺀ ﻳﮏ ﺗﺮﺍﺳﺖ ﺑﺰﺭﮒ ﺑﻪ ﺣﺴﺎﺏ ﻣﻲﺁﻳﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‬
‫ﺷﺮﮐﺖ ﻃﺮﻑ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﺪ ﮐﺎﻻ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻧﺮﺥ ﺍﺭﺯﺍﻥ ﺑﻪ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻣﺼﺮﻓﻲ ﮐﺸﻮﺭ ﺑﺮﺯﻳﻞ ﻳﺎ ﮐﺸﻮﺭ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ‬
‫ﺩﻳﮕﺮﻱ ﺑﻔﺮﻭﺷﺪ ﻭ ﺳﻮﺩ ﻭﺍﻗﻌﻲ ﺩﺭ ﭘﺮﻭﺳﻪ ﺑﻌﺪﻱ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮ ﺍﺭﺯﺵ ﮐﺎﺭ ﺍﺿﺎﻓﻪ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻧﺤﻮﻩ ﮐﻨﺘﺮﻝ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﻣﻮﺟﺐ‬
‫ﻣﻲﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﻣﻮﺍﺩ ﺍﻭﻟﻴﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﻧﻴﺮﻭﻱ ﮐﺎﺭﮔﺮ ﺍﻥ ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻧﺎﺯﻟﻲ ﻓﺮﻭﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺭﺍﻩ‬
‫ﺳﻮﺩ ﻋﻈﻴﻤﻲ ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ‪ .‬ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﺻﺎﺩﺭ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﮔﺎﺯ ﻧﻴﺰ ﻭﺿﻊ ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ ﺩﺍﺭﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﺍﮐﻨﻮﻥ ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱﻫﺎ‬
‫ﺩﺭ ﺭﺷﺘﻪ ﭘﺘﺮﻭﺷﻴﻤﻲ ﻭ ﮔﺎﺯ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﻣﻲﮐﻨﻴﻢ ﺗﺎ ﺗﺼﻮﺭ ﺭﻭﺷﻨﻲ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﺩﻫﻴﻢ‪ .‬ﺩﻭﻟﺖ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺸﺎﺭﮐﺖ ﺑﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﺍﻥ‬
‫ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ‪" ۱۳۴۳‬ﺷﺮﮐﺖ ﻣﻠﻲ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﭘﺘﺮﻭﺷﻴﻤﻲ" ﻭ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ‪" ،۱۳۴۴‬ﺷﺮﮐﺖ ﻣﻠﻲ ﮔﺎﺯ" ﺭﺍ ﺗﺎﺳﻴﺲ ﮐﺮﺩ‪ .‬ﺍﺯ‬
‫ﺳﺎﻝ ‪ ۴۳‬ﺗﺎ ‪ ۴۶‬ﺩﺭ ﺳﻪ ﺷﺮﮐﺖ ﭘﺘﺮﻭﺷﻴﻤﻲ ﺟﻤﻌﺎ ‪ ۲۳۸‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﻻﺭ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﮐﺮﺩﻩﺍﻧﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ‬
‫ﺷﺮﮐﺖﻫﺎ ﻋﺒﺎﺭﺗﻨﺪ ﺍﺯ‪:‬‬
‫‪ (۱‬ﺍﻻﺭﻳﻪ ﮐﻤﻴﮑﺎﻝ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎﺋﻲ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺷﺮﮐﺖ ﺳﻬﺎﻣﻲ ﺷﻴﻤﻴﺎﺋﻲ ﺷﺎﻫﭙﻮﺭ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﺍﺯ ﺳﺎﻝ ‪ ۴۸‬ﺑﻬﺮﻩﺑﺮﺩﺍﺭﻱ‬
‫ﺍﺯ ﺁﻥ ﺁﻏﺎﺯ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺷﺮﮐﺖ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ‪ ۵۰‬ـ‪ ۵۰‬ﺗﺎﺳﻴﺲ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ‪ ۱۷۰‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﻻﺭ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺩﺍﺭﺩ‪ .‬ﺗﻮﻟﻴﺪ‬
‫ﺍﻳﻦ ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪ ﻋﺒﺎﺭﺕﺳﺖ ﺍﺯ ﺭﻭﺯﺍﻧﻪ ‪ ۱۵۰۰‬ﺗﻦ ﮔﻮﮔﺮﺩ‪ ۱۰۰۰ ،‬ﺗﻦ ﺁﻣﻮﻧﻴﺎﮎ‪ ۵۰۰ ،‬ﺗﻦ ﺍﻭﺭﻩ‪ ۱۳۳۰ ،‬ﺗﻦ ﺍﺳﻴﺪ‬
‫ﺳﻮﻟﻔﻮﺭﻳﮏ ﻭ ‪ ۴۴۵‬ﺗﻦ ﺍﺳﻴﺪ ﻓﺴﻔﺮﻳﮏ‪ ۳۰۰۰ ،‬ﺗﻦ ﺍﻣﻮﻧﻴﻢ ﻓﺴﻔﺎﺕ‪.‬‬
‫‪ (۲‬ﺷﺮﮐﺖ ﺑﻲ ـ ﺍﻑ ـ ﮔﻮﺩﺭﻳﭻ ﺩﺭ ﭘﺘﺮﻭﺷﻴﻤﻲ ﺁﺑﺎﺩﺍﻥ ‪ ۲۸‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﻻﺭ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺳﻬﺎﻡ ﺁﻥ ‪۷۴‬‬
‫ﺩﺭﺻﺪ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﻭ ‪ ۳۶‬ﺩﺭﺻﺪ ﺑﻪ ﺑﻲ ـ ﺍﻑ ـ ﮔﻮﺩﺭﻳﭻ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮﻟﻴﺪﺍﺕ ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪ ‪ ۲۰۰۰۰‬ﺗﻦ "ﭘﻲ ﻭﻱ ﺳﻲ"‪) ،‬‬
‫‪ ،(P.V.C‬ﺩﻩ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻦ ﻭ ﺑﻴﺴﺖ ﻭ ﭼﻬﺎﺭ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻦ ﺳﻮﺩ ﺳﻮﺯﺁﻭﺭ ﺍﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٦٥‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫‪ (۳‬ﺷﺮﮐﺖ "ﺍﻣﻮﮐﻮ" ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮﺭ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮔﻮﮔﺮﺩ ﻭ ﮔﺎﺯ ﻣﺎﻳﻊ ﺩﺭ ﺧﺎﺭﮎ ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ‪ ۵۰‬ـ ‪ ۵۰‬ﺣﺪﻭﺩ ‪ ۴۰‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﻻﺭ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ‪ ۱۳۵۰‬ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩﻱ ﺑﻴﻦ ﺷﺮﮐﺖ ﻣﻠﻲ ﭘﺘﺮﻭﺷﻴﻤﻲ ﻭ ﺷﺮﮐﺖ ﮊﺍﭘﻨﻲ "ﻣﻴﺘﺴﻮﺋﻲ" ﻣﻨﻌﻘﺪ‬
‫ﺷﺪﻩ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻭﺍﺣﺪ ﺟﻤﻌﺎ ‪ ۳۵۰‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﻻﺭ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪ ﻳﮏ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﻭ ﭼﻬﺎﺭﺻﺪ‬
‫ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻦ ﻣﻮﺍﺩ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭘﺘﺮﻭﺷﻴﻤﻲ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻭﺍﺣﺪ ﺩﺭ ﺟﻮﺍﺭ ﻣﺠﺘﻤﻊ ﺷﺎﻫﭙﻮﺭ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﻣﻲﮔﺮﺩﺩ‪ .‬ﻋﻤﺪﻩ ﺗﻮﻟﻴﺪﺍﺕ‬
‫ﺍﻳﻦ ﻣﺠﺘﻤﻊﻫﺎﻱ ﻏﻮﻝﭘﻴﮑﺮ ﺑﻪ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﺻﺎﺩﺭ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺍﻣﻮﺭ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﻲ ﻭ ﺣﻤﻞ ﻭ ﻧﻘﻞ ﮐﺎﻣﻼ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ‬
‫ﺷﺮﮐﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪ ﮐﻮﺩ ﺷﻴﻤﻴﺎﺋﻲ ﺷﻴﺮﺍﺯ ﺑﺎ ﻣﺤﺼﻮﻝ ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ ‪ ۵۲‬ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻦ ﺍﻭﺭﻩ ﻭ ‪ ۳۷‬ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻦ ﻧﻴﺘﺮﺍﺕ ﺍﻣﻮﻧﻴﻢ ﻭﺍﺣﺪ ﮐﻮﭼﮏ‬
‫ﭘﺘﺮﻭﺷﻴﻤﻲ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﺷﺒﺎﻉ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﺎﺭﺑﻦ ﺑﻼﮎ ﺑﺎ ﻣﺸﺎﺭﮐﺖ‬
‫ﺷﺮﮐﺖ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎﺋﻲ ﮐﺎﺑﺮﺕ ﻭ ﺑﺎﻧﮏ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺑﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺍﻭﻟﻴﻪ ﺩﻩ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﻻﺭ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﺷﺪﻩ‪ .‬ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪ ﺗﺎ ‪ ۳۰‬ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻦ‬
‫ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺩﺭ ﺍﻣﻮﺭ ﺍﺳﺘﺨﺮﺍﺝ ﻭ ﺻﺪﻭﺭ ﮔﺎﺯ ﻃﺒﻴﻌﻲ‪ ،‬ﺩﺭﺻﺪﺩ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﻋﻈﻴﻤﻲ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﺍﺕ‬
‫ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﮔﺎﺯ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﻳﺨﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﻧﺸﺎﻥﺩﻫﻨﺪﻩ ﺍﻃﻤﻴﻨﺎﻧﻲ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺖﻫﺎ ﺑﻪ ﺭﮊﻳﻢ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﻭﺍﺑﺴﺘﮕﯽ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ‬
‫ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﻏﺮﺏ ﺩﺍﺭﻧﺪ‪ .‬ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﺩﺭ ﮔﺎﺯ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﺍﻥ ﮊﺍﭘﻨﻲ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ‬
‫ﻣﻲﺁﻳﺪ‪ .‬ﺣﺘﻲ ﺳﺎﻝﻫﺎﻱ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺻﺪﻭﺭ ﮔﺎﺯ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﮊﺍﭘﻦ ﺑﻪ ‪ ۱۵۰‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﻻﺭ ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺭﺳﻴﺪ‪ .‬ﻭﻟﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬
‫ﻃﻮﻻﻧﻲﺗﺮ ﻧﺸﺎﻥﺩﻫﻨﺪﻩ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﺭﻭﺯﺍﻓﺰﻭﻥ ﮔﺎﺯ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﺷﺮﮐﺖ ﻣﺎﮐﺎﻣﻴﮑﺎﺭ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮊﺍﭘﻦ ـ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﺷﺪﻩ‬
‫ﺣﺪﻭﺩ ‪ ۱۷۵۰‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﻻﺭ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺻﺪﻭﺭ ﮔﺎﺯ ﺗﻮﺳﻂ ﺍﻳﻦ ﺷﺮﮐﺖ ﺩﺭ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺍﻭﻝ ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ ﺩﺭ‬
‫ﺣﺪﻭﺩ ﺳﻴﺼﺪ ﻭ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﻻﺭ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺳﺎﻝ ‪ ۷۵‬ﺷﺮﻭﻉ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺮﮐﺖ ﮊﺍﭘﻨﻲ "ﻣﻞ ﺍﻳﺘﻮ" ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩﻱ ﺑﺮﺍﻱ ﺧﺮﻳﺪ ﮔﺎﺯ ﺑﺎ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﻨﻌﻘﺪ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺁﻥ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﭼﻨﺪ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ‬
‫ﺩﻻﺭ ﮔﺎﺯ ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﮐﺮﺩ‪ .‬ﺷﺮﮐﺖ ﻧﻔﺖ ﻓﻮﺟﻲ ﻃﻲ ﻳﮏ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ‪ ۲۰‬ﺳﺎﻟﻪ ﺗﺎ ‪ ۱۰‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺗﻦ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ﺍﺯ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫ﮔﺎﺯ ﺗﺤﻮﻳﻞ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻓﻮﺟﻲ ﺩﺭ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﺗﺎﺳﻴﺴﺎﺕ ﻋﻈﻴﻢ ﻭ ﺗﺎﻧﮑﺮ‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﻣﻲﮐﻨﺪ ﻭ ﻃﻲ ﺩﻩ ﺳﺎﻝ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ‬
‫ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭﺻﻮﻝ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﮐﺮﺩ‪.‬‬
‫ﺷﺮﮐﺖ ﻓﺮﺍﻧﺴﻮﻱ ﻣﺎﺯﻭﺏ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻧﻤﺪ ﮐﻼﻫﻲ ﻣﻲﺩﻭﺯﺩ ﻭ ﻣﻘﺎﻭﻟﻪﻧﺎﻣﻪ ﻓﺮﻭﺵ ﮔﺎﺯ ﺑﺎ ﺁﻥ ﺍﻣﻀﺎﺀ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺟﺰﺀ ﻣﺸﺘﺮﻳﺎﻥ‬
‫ﮔﺎﺯ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ‪.‬‬
‫ﺩﺭ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﻧﻴﺰ ﻣﺼﺮﻑ ﮔﺎﺯ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﻃﻲ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻝ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﻣﺼﺮﻑ ﮔﺎﺯ ﺑﻪ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ‪۵۰‬‬
‫ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺑﺎﻝ ﻣﮑﻌﺐ ﺩﺭ ﺭﻭﺯ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺭﺳﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻃﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻟﻪ ﭘﻨﺠﻢ )‪ (۱۳۵۶‬ﺩﺭ ﺻﻨﻌﺖ ﮔﺘﺎﺯ ﺣﺪﻭﺩ ﺩﻭ ﻫﺰﺍﺭ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﻻﺭ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﺍﮐﺜﺮ ﺁﻥ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺻﺪﻭﺭ ﮔﺎﺯ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ‪ ۱۳۵۷‬ﺑﻪ ﺣﺪﻭﺩ ﺑﻴﺴﺖ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺗﻦ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺭﺳﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﺣﺎﺿﺮ ﻣﺼﺮﻑ ﮔﺎﺯ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺳﺎﻻﻧﻪ ‪ ۳‬ﻣﻴﻠﻴﺎﺭﺩ ﻣﺘﺮ ﻣﮑﻌﺐ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ‪ ۹‬ﻣﻴﻠﻴﺎﺭﺩ ﻣﺘﺮ ﻣﮑﻌﺐ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ‬
‫‪ ۱۳۵۶‬ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬ﻣﺼﺮﻑ ﮔﺎﺯ ﺩﺭ ﻃﻲ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻝ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﻗﺮﺍﺭ ﺯﻳﺮ ﺍﺳﺖ‪ :‬ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ‪ ۱۳۴۰‬ﺣﺪﻭﺩ ‪ ۲۵۰۰‬ﻣﺘﺮ ﻣﮑﻌﺐ‪ ،‬ﺩﺭ‬
‫ﺳﺎﻝ ‪ ۴۵‬ﺣﺪﻭﺩ ‪ ۳۴‬ﻫﺰﺍﺭ ﻣﺘﺮ ﻣﮑﻌﺐ‪ ،‬ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ‪ ۵۰‬ﺣﺪﻭﺩ ‪ ۱۴۳‬ﻫﺰﺍﺭ ﻣﺘﺮ ﻣﮑﻌﺐ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺭﺷﺪ ﺳﺮﻳﻊ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺭﺷﺪ ﻧﻈﺎﻡ‬

‫‪٦٦‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﺭﻗﺎﻡ ﮔﺮﭼﻪ ﺧﺴﺘﻪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲﺭﺳﺪ‪ ،‬ﻟﻴﮑﻦ ﺑﺮﺍﻱ ﺩﺭﮎ ﭘﺮﻭﺳﻪﺍﻱ‬
‫ﮐﻪ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺎ ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﺭﺷﺪ ﺍﺳﺖ ﺿﺮﻭﺭﻱ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥﻫﺎ ﺩﻻﺭﻱ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺭﺷﺘﻪﻫﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﻣﻲﺷﻮﺩ‪،‬‬
‫ﺭﺷﺘﻪ ﺗﺎﺯﻩﺍﻱ ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻭﺍﺑﺴﺘﮕﯽ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﺍﺕ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺖﻫﺎ ﺍﻓﺰﻭﺩﻩ ﻣﻲﺷﻮﺩ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ ﻣﻲﮔﻮﺋﻴﻢ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﺍﺕ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻧﺎﭼﻴﺰ ﺍﺳﺖ‬
‫ﻭ ﻗﺎﺩﺭ ﺑﻪ ﺩﮔﺮﮔﻮﻧﻲ ﮐﺮﺩﻥ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﺍﺕ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﭘﺮﻭﺳﻪ ﺑﺰﺭﮒ ﺗﻮﺟﻪ ﺩﺍﺭﻳﻢ‪.‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ ﺭﮊﻳﻢ ﻣﺪﻋﻲ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻃﻲ ﺩﻩ ﺳﺎﻝ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺣﺪﻭﺩ ‪ ۱۵۰۰‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﻻﺭ ﺑﻪ ﺩﻩ ﻫﺰﺍﺭ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﻻﺭ‬
‫ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺭﺳﺎﻧﺪ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﻋﻈﻴﻢ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺗﻮﺟﻪ ﺩﺍﺭﺩ‪.‬‬
‫ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﺻﻨﺎﻳﻌﻲ ﮐﻪ ﺩﺭ ﭘﺮﺗﻮ ﺍﻳﻦ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﻋﻈﻴﻢ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﻣﻲﺁﻳﺪ )ﺩﺭ ﻧﻔﺖ‪ ،‬ﭘﺘﺮﻭﺷﻴﻤﻲ‪ ،‬ﮔﺎﺯ‪ ،‬ﻣﺲ ﻭ ﻏﻴﺮﻩ( ﺩﺭ‬
‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻧﻈﺎﻡ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﻧﻘﺶ ﺩﺍﺭﺩ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺼﺮﻑ ﺍﻳﻦ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺍﺭﺯﻱ ﺩﺭ ﺗﺤﻮﻻﺕ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻭ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺎ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻋﻤﺪﻩ ﻣﻲﮔﺬﺍﺭﺩ‪ .‬ﻣﺎ ﺩﺭ ﺑﺤﺚ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺩﮔﺮﮔﻮﻧﻲ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻭ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺍﺯ ﺟﻨﺒﻪ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﺧﻮﺍﻫﻴﻢ‬
‫ﻧﮕﺮﻳﺴﺖ‪ .‬ﺍﻳﻨﮏ ﺩﺭ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﺍﻳﻦ ﺑﺤﺚ ﺑﻪ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﻲ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻫﻤﺎﻥﻃﻮﺭﻱ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻗﺒﻞ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﻲﭘﺮﺩﺍﺯﻳﻢ‬
‫ﻣﺪﺕﻫﺎ ﻭﺭﻭﺩ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﻣﺼﺮﻓﻲ ﻏﺮﺏ ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻭﺍﺭﺩﺍﺕ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﻲﺩﺍﺩ‪ .‬ﺑﺎ ﺭﺷﺪ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﻭ‬
‫ﭘﻴﺪﺍﻳﺶ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺻﻨﻌﺘﻲ‪ ،‬ﻭﺭﻭﺩ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺁﻣﺪﻩ ﺟﺎﻱ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻭﺭﻭﺩ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻭ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ‬
‫ﻭﺍﺳﻄﻪ ﻭ ﻣﻮﻧﺘﺎﮊ ﺷﺪﻩ ﺩﺍﺩ‪ .‬ﻗﺒﻼ ﺩﺭ ﺗﺸﺮﻳﺢ ﭘﺮﻭﺳﻪ ﺭﺷﺪ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺁﻣﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﺛﺒﺖ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﻭﺍﺭﺩﺍﺗﻲ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺍﻳﻨﮏ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﮐﻪ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺍﺻﻠﻲ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﻧﻔﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﻭﺭﻭﺩ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ )ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ـ‬
‫ﻭﺍﺳﻄﻪ ﻭ ﻣﺼﺮﻓﻲ( ﻫﻢﭼﻨﺎﻥ ﺣﻔﻆ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ‪ ۴۴‬ﺟﻤﻊ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﻧﻔﺘﻲ ﺍﻳﺮﺍﻥ ‪ ۶۱۲‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﻻﺭ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺟﻤﻊ‬
‫ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﻭﺍﺭﺩﺍﺗﻲ ‪ ۷۱۹‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﻻﺭ‪ ،‬ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺻﺎﺩﺭﺍﺗﻲ ﻏﻴﺮﻧﻔﺘﻲ ‪ ۱۳۲‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﻻﺭ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ‪ ،۴۹‬ﺩﺭﺁﻣﺪ‬
‫ﻧﻔﺘﻲ ﺍﻳﺮﺍﻥ ‪ ۱۲۶۸‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﻻﺭ )ﻏﻴﺮﻧﻔﺘﻲ ‪ ۲۵۸‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﻻﺭ( ﻭ ﻭﺍﺭﺩﺍﺕ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺣﺪﻭﺩ ‪ ۱۴۵۶‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﻻﺭ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﺯﺍﻱ ﻧﻔﺖ ﺻﺎﺩﺭﻩ ﺍﺯ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻏﺮﺏ ﻭﺍﺭﺩ ﻣﻲﺷﻮﺩ‪ ،‬ﺩﺭ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻭﻗﺘﻲ ﺷﺎﻩ ﺩﺭ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ‬
‫"ﻫﺎﺭﻭﺍﺭﺩ" ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﺻﺪﻭﺭ ﻧﻔﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﺩﻫﻴﺪ‪ ،‬ﻗﻮﻝ ﻣﻲﺩﻫﻴﻢ ﺗﺎ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺳﻨﺖ ﺍﻥ ﺭﺍ ﮐﺎﻻ ﺑﺨﺮﻳﻢ "ﺗﺎﻳﻴﺪ ﻭ‬
‫ﺗﻀﻤﻴﻦ ﺍﻳﻦ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﻧﺎﺳﺎﻟﻢ ﺍﺳﺖ"‪ .‬ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻏﺮﺏ ﺧﻮﺍﺳﺘﺎﺭ ﻣﻮﺍﺩ ﻧﻔﺘﻲ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻮﺍﺩ ﺳﻮﺧﺖ ﻭ ﺍﻧﺮﮊﻱ ﻭ ﻣﻮﺍﺩ‬
‫ﺍﻭﻟﻴﻪﺍﻧﺪ‪ .‬ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺣﺘﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﻓﺮﻭﺵ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺳﻨﺘﻲ ﺧﻮﺩ ﺩﺭ ﻏﺮﺏ ﺑﺎﺯﺍﺭﻱ ﭘﻴﺪﺍ ﻧﻤﻲﮐﻨﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ‪۱۹۰۰‬‬
‫ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﻻﺭ ﺻﺎﺩﺭﺍﺕ ﻧﻔﺘﻲ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻓﻘﻂ ‪ ۳۶۰‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﻻﺭ ﺻﺎﺩﺭﺍﺕ ﻏﻴﺮﻧﻔﺘﻲ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ‪ ۳۶۰‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﻻﺭ ﺭﻗﻢ‬
‫ﮐﻮﭼﮑﻲ ﺑﻪ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ‪ ،‬ﻭ ﻗﺴﻤﺖ ﻋﻤﺪﻩ ﺑﻪ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺳﻨﺘﻲ ﺍﺧﺘﺼﺎﺹ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻭﻟﻲ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﻲ‬
‫ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﺭﻭﺷﻦ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﺑﺪﺍﻧﻴﻢ‪ ،‬ﺻﺎﺩﺭﺍﺕ ﻏﻴﺮﻧﻔﺘﻲ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻋﻤﺪﺗﺎ ﺑﻪ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﻏﻴﺮﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ‬
‫ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻃﻲ ﺳﺎﻝﻫﺎﻱ ‪ ۴۶‬ـ ‪ ۴۲‬ﮐﺴﺮﻱ ﻣﻮﺍﺯﻧﻪ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﻲ ﺧﺎﺭﺟﻲ ‪ ۲/۵‬ﻣﻴﻠﻴﺎﺭﺩ ﺭﻳﺎﻝ ﺑﻪ ﺯﻳﺎﻥ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻮﺩﻩ ﮐﻪ ﺣﺪﻭﺩ‬
‫‪ ٪۳۹‬ﺁﻥ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﻣﺸﺘﺮﮎ ﻭ ‪ ٪۳۳‬ﺁﻥ ﺑﻪ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎ ﻭ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮﺍﻱ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ‪ ۴۸‬ﺻﺎﺩﺭﺍﺕ ﻭ ﻭﺍﺭﺩﺍﺕ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﺷﺮﺡ ﺯﻳﺮ ﺑﻮﺩﻩ‪ :‬ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﻣﺸﺘﺮﮎ ‪ ۴۰‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﻻﺭ‬
‫ﺻﺎﺩﺭﺍﺕ‪ ،‬ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ‪ ۴۷۵‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﻻﺭ ﻭﺍﺭﺩﺍﺕ ﺑﻪ ﺍﻳﺎﻻﺕ ﻣﺘﺤﺪﻩ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎ‪ ۲۰ ،‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﻻﺭ ﺻﺎﺩﺭﺍﺕ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ‪۲۱۲‬‬
‫ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﻻﺭ ﻭﺍﺭﺩﺍﺕ‪ .‬ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ‪ ۹/۷ :‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﻻﺭ ﺻﺎﺩﺭﺍﺕ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ‪ ۱۳۹‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﻻﺭ ﻭﺍﺭﺩﺍﺕ‪ ،‬ﮊﺍﭘﻦ ‪ ۳/۶۰‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ‬

‫‪٦٧‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫ﺩﻻﺭ ﺻﺎﺩﺭﺍﺕ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ‪ ۹۱/۷‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﻻﺭ ﻭﺍﺭﺩﺍﺕ ﺟﻤﻊ ‪ ۷۳/۳‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﻻﺭ ﺻﺎﺩﺭﺍﺕ‪ ،‬ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ‪ ۱۰۱۷/۷‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ‬
‫ﺩﻻﺭ ﻭﺍﺭﺩﺍﺕ‪ .‬ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺻﺎﺩﺭﺍﺕ ﻭ ﻭﺍﺭﺩﺍﺕ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎ ﻳﮏ ﺑﻪ ﺳﻴﺰﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺗﺠﺎﺭﺕ ﭘﺎﻳﺎﭘﺎﻱ ﺑﺎ‬
‫ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﻣﻴﺰﺍﻥ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ ﺑﻪ ﺻﺎﺩﺭﺍﺕ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﮐﻤﮏ ﻣﻲﮐﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎﻥﻃﻮﺭ ﮐﻪ ﺷﺮﺡ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪ ﺑﺎﺯﺍﺭ‬
‫ﻓﺮﻭﺵ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﺮﺍﻱ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺳﻨﺘﻲ ﻭ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺟﺪﻳﺪ ﻭ ﮔﺎﺯ ﻭ ﻧﻔﺖ ﻭ ﺳﻨﮓﻫﺎﻱ ﻣﻌﺪﻧﻲ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﻣﯽ ﺁﻭﺭﺩ‪.‬‬
‫ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﭼﻬﻞ ﺩﺭﺻﺪ ﺻﺎﺩﺭﺍﺕ ﻏﻴﺮﻧﻔﺘﻲ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﻣﻲﺭﻭﺩ‪ .‬ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻲ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ‬
‫ﮐﺸﻮﺭﻫﺎ ﺣﺪﻭﺩ ‪ ٪۹‬ﺍﺯ ﻭﺍﺭﺩﺍﺕ ﺑﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺭﻧﺪ‪ .‬ﺑﺨﺶ ﻣﻬﻤﻲ ﺍﺯ ﻭﺍﺭﺩﺍﺕ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻲ‬
‫ﺭﺍ ﺳﻼﺡﻫﺎﻱ ﺟﻨﮕﻲ ﻭ ﺗﺴﻠﻴﺤﺎﺕ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﻲﺩﻫﺪ‪ .‬ﻧﻘﺸﻲ ﮐﻪ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺖﻫﺎ )ﺑﻪ ﺧﺼﻮﺹ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎ( ﺩﺭ‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﮔﺬﺍﺭﺩﻩﺍﻧﺪ‪ ،‬ﮔﺴﺘﺮﺵ ﻧﻴﺮﻭﻫﺎﻱ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﺧﺼﻮﺹ ﻧﻴﺮﻭﻫﺎﻱ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻭ ﺩﺭﻳﺎﺋﻲ ﺭﺍ ﺍﻟﺰﺍﻡﺍﻭﺭ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﮔﺴﺘﺮﺵ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺟﺎﻩﻃﻠﺒﻲﻫﺎﻱ ﺭﮊﻳﻢ ﺩﻳﮑﺘﺎﺗﻮﺭﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﻣﻲﮐﻨﺪ ﺑﻪ ﮔﺴﺘﺮﺵ ﻏﻴﺮﻣﻨﻄﻘﻲ‬
‫ﻧﻴﺮﻭﻱ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﺑﻪ ﮔﺴﺘﺮﺵ ﺭﻗﺎﺑﺖ ﺗﺴﻠﻴﺤﺎﺗﻲ ﺩﺭ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺭﺍﻩ ﺳﻮﺩ ﮐﻼﻧﻲ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺻﻨﺎﻳﻊ‬
‫ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻏﺮﺏ ﻣﻲﮔﺮﺩﺩ ﻭ ﺷﺮﻕ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻭﺭﻭﺩ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺭﺷﺘﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻭ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﻲ ﻣﻲﮐﺸﺎﻧﺪ‪ .‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎﻱ ﻫﻨﮕﻔﺖ ﺗﻮﺳﻌﻪ‬
‫ﻧﻴﺮﻭﻱ ﺩﺭﻳﺎﺋﻲ )ﮐﻪ ﮔﻮﻳﺎ ﺩﺭ ﺍﻗﻴﺎﻧﻮﺱ ﻫﻨﺪ ﺧﻼﺀ ﻧﻴﺮﻭﻱ ﺩﺭﻳﺎﻳﻲ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﺭﺍ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺮ ﮐﻨﺪ( ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻧﻴﺮﻭﻱ ﻫﻮﺍﺋﻲ ﻭ‬
‫ﺗﺠﺪﻳﺪ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﻧﻴﺮﻭﻱ ﺯﻣﻴﻨﻲ ﻫﺰﺍﺭﺍﻥ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﻻﺭ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﺮﻣﻲﺩﺍﺭﺩ‪ .‬ﺭﮊﻳﻢ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺧﻮﺍﺳﺘﺎﺭ ﺁﺧﺮﻳﻦ‬
‫ﺳﻼﺡﻫﺎﻱ ﺟﻨﮕﻲ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﺎﻥﻃﻮﺭ ﮐﻪ ﻣﻲﺧﻮﺍﻫﺪ ﺍﻭﻟﻴﻦ ﺧﺮﻳﺪﺍﺭ ﻫﻮﺍﭘﻴﻤﺎﻱ ﮐﻨﮑﻮﺭﺩ ﻣﺴﺎﻓﺮﻱ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺧﻮﺍﻫﺪ‬
‫ﻣﺪﺭﻥﺗﺮﻳﻦ ﺍﺭﺗﺶ ﺍﻳﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺗﻤﺎﻳﻼﺕ‪ ،‬ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺳﻴﺮﻱﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺑﺮﺍﻱ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺳﻨﮕﻴﻦ‬
‫ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻏﺮﺏ ﻧﻬﻔﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺪﻭﻥ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺤﻮﻻﺕ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻭ ﺭﺷﺪ ﻣﺼﺮﻑ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺗﻮﻟﻴﺪﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
‫)ﮐﻪ ﻧﻴﺎﺯﻣﻨﺪ ﻣﺪﺕ ﺯﻣﺎﻥ ﻃﻮﻻﻧﻲﺗﺮﻱ ﺍﺳﺖ( ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﺪ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻱ ﻧﻴﺎﺯﻫﺎﻱ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻏﺮﺏ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻻﺯﻡ ﻧﻴﺴﺖ ﺩﺭﺁﻣﺪ‬
‫ﻧﻔﺖ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﻣﺼﺮﻑﮐﻨﻨﺪﻩ ﻋﺎﺩﻱ ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻭﺳﺎﻳﻞ ﺧﺎﻧﮕﻲ ﻭ ﺍﺗﻮﻣﺒﻴﻞ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﺍﻳﻨﺠﺎ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﺪ ﺻﺪﻫﺎ‬
‫ﻫﻮﺍﭘﻴﻤﺎﻱ ﻣﺎﻓﻮﻕ ﻣﺪﺭﻥ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎﺋﻲ ﻭ ﺩﻩﻫﺎ ﻧﺎﻭ ﻭ ﻧﺎﻭﺷﮑﻦ ﻭ ﻫﺰﺍﺭﺍﻥ ﻣﻮﺷﮏ ﺭﺍ ﺍﻧﺒﺎﺷﺘﻪ ﮐﺮﺩ‪ ،‬ﺑﺪﻭﻥ ﺁﻥ ﮐﻪ ﮐﺎﺭﺍﻳﻲ‬
‫ﻧﻈﺎﻣﻲ ﮐﺎﺩﺭﻫﺎﻱ ﺍﺭﺗﺶ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺳﻼﺡﻫﺎﻱ ﻣﺪﺭﻥ ﻭﺍﺭﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻮﺍﺯﻧﻪ ﺟﻬﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻭﺍﻗﻌﻲ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩ‬
‫ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻋﻬﺪﻩﻱ ﺭﮊﻳﻢ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺧﺎﺭﺝ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺭﮊﻳﻢ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺟﻨﮓ ﻭﺍﻗﻌﻲ ﺑﻪ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺩﺍﺋﻤﻲ ﻫﻤﺴﺎﻳﮕﺎﻥ‬
‫ﺧﻮﺩ ﻭ ﺍﻳﻔﺎﻱ ﻧﻘﺶ ﮊﺍﻧﺪﺍﺭﻣﻲ ﺩﺭ ﺟﻨﺒﺶﻫﺎﻱ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺜﻞ ﺟﻨﺒﺶ ﻇﻔﺎﺭ ﻭ ﺑﺤﺮﺍﻥﻫﺎﻱ ﺍﻣﺎﺭﺍﺕ ﻣﺘﺤﺪﻩ ﻣﻲﺍﻧﺪﻳﺸﺪ‪.‬‬
‫ﮔﺴﺘﺮﺵ ﻧﻴﺮﻭﻫﺎﻱ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺣﺪ ﺑﻪ ﺩﺭﺟﻪﺍﻱ ﻗﻮﺍ ﺭﺍ ﻣﻴﻠﻴﺘﺎﺭﻳﺰﻩ ﻣﻲﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﺭﺗﺒﺎﻃﻲ ﺑﺎ ﺳﺮﮐﻮﺑﻲ ﺟﻨﺒﺶ‬
‫ﺩﺍﺧﻠﻲ ﻧﺪﺍﺭﺩ‪ .‬ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﺮ ﻧﻘﺶ ﻣﻨﻄﻘﻪﺍﻱ ﺭﮊﻳﻢ ﺍﺳﺖ ﻧﻪ ﻧﻘﺶ ﺳﺮﮐﻮﺏﮐﻨﻨﺪﻩ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﺁﻥ‪ .‬ﺍﻳﻔﺎﻱ ﺍﻳﻦ ﻧﻘﺶ ﺑﺎ‬
‫ﺟﺎﻩﻃﻠﺒﻲﻫﺎﻱ ﻣﺠﻨﻮﻧﺎﻧﻪ ﺷﺎﻩ ﻭ ﺭﮊﻳﻢ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﻣﻲﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻼﻑ ﺍﻧﺘﻈﺎﺭ ﺍﻭ ﻣﺸﮑﻼﺕ ﺟﺪﻱ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻭ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻭ‬
‫ﺑﻪ ﺑﺎﺭ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺁﻭﺭﺩ‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ ﺭﺷﺪ ﺟﻨﺒﺶ ﺭﻫﺎﺋﻲﺑﺨﺶ ﺩﺭ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻭ ﺗﻀﺎﺩﻫﺎﻱ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻭ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺷﺮﻕ ﻭ ﻏﺮﺏ‬
‫ﻣﻲﮔﺮﺩﺩ‪ ،‬ﭘﺎﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﮊﺍﻧﺪﺍﺭﻡ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺰﻡ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎ ﺑﻪ ﻣﻌﺮﮐﻪﻫﺎﺋﻲ ﻣﻲﮐﺸﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﮐﻞ ﺭﮊﻳﻢ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺧﻄﺮ‬
‫ﻣﻲﺍﻧﺪﺍﺯﺩ‪ .‬ﻣﺴﺎﻳﻞ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻭ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻧﺎﺷﻲ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺯﻣﻴﻨﻪﻫﺎﻱ ﺭﺷﺪ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺩﺍﺧﻞ ﺑﻴﺶ‬
‫ﺍﺯ ﭘﻴﺶ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﻣﻲﺳﺎﺯﺩ‪ .‬ﺩﺭﮔﻴﺮﻱﻫﺎﻱ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻭ ﺍﺣﺘﻤﺎﻻ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪﺍﻱ ﺿﺮﺑﺎﺕ ﻣﻬﻠﮑﻲ ﺑﺮ ﭘﻴﮑﺮ ﺭﮊﻳﻢ ﻓﺮﻭﺩ ﺧﻮﺍﻫﺪ‬
‫ﺍﻭﺭﺩ‪ .‬ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺩﺭ ﻣﺸﻲ ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺧﻮﺩ ﺑﺮ ﺭﻭﻱ ﺍﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﻧﻴﺰ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﮐﻨﺪ‪ .‬ﺩﻭﻗﻄﺒﻲ ﺷﺪﻥ ﻃﺒﻘﺎﺕ ﻭ ﻗﺸﺮﻫﺎﻱ‬

‫‪٦٨‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻧﻈﺎﻡ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﻭ ﺭﺷﺪ ﺭﻭﺯﺍﻓﺰﻭﻥ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭ ﮐﻬﻦ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﺯﺩﻩ ﻳﮏ‬
‫ﺍﻗﻠﻴﺖ ﻧﮋﺍﺩﻱ ﻭ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﻣﯽ ﺁﻭﺭﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﺨﺸﻲ ﺍﺯ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺘﺮﻭﭘﻞ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺯﻳﺮ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭ‬
‫ﻣﺤﺴﻮﺏ ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺍﻗﻠﻴﺖ ﺩﺭ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﻣﺴﺘﻌﻤﺮﻩ )ﻭﻧﻴﻤﻪ ﻣﺴﺘﻌﻤﺮﻩ( ﺟﺎﻣﻌﻪﺍﻱ ﺟﺪﺍ ﺍﺯ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻮﻣﻲ ﺭﺍ ﺗﺸﮑﻴﻞ‬
‫ﻣﻲﺩﻫﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮﺗﺮﻱ ﻧﮋﺍﺩﻱ ﻭ ﺍﺧﺘﻼﻑﻫﺎﻱ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻭ ﻭﺍﺑﺴﺘﮕﯽﻫﺎﻱ ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍﺳﺘﺜﻤﺎﺭﮔﺮ‪ ،‬ﺧﺼﻴﺼﻪ ﺭﺳﻤﻲ ﺍﻳﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
‫ﺑﻮﺩ‪ .‬ﻧﻘﺶ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﮔﺮﺍﻧﻪ ﻭ ﺑﻬﺮﻩﻣﻨﺪ ﺷﺪﻥ ﺍﺯ ﮐﻠﻴﻪ ﺍﻣﺘﻴﺎﺯﺍﺕ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﻭﺍﻗﻌﻲ ﻭ ﺑﻨﻴﺎﺩﻱ ﺍﻳﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺭﺍ ﺗﺸﮑﻴﻞ‬
‫ﻣﻲﺩﺍﺩ‪ .‬ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﮔﺮ ﺑﺪﻭﻥ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﭼﻨﻴﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪﺍﻱ ﻧﻤﻲﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﺯﺩﻩ ﺭﺍ ﻏﺎﺭﺕ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺗﻤﺎﻡ‬
‫ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﻣﺴﺘﻌﻤﺮﻩ ﺍﻓﺮﻳﻘﺎﻱ ﺳﻴﺎﻩ ـ ﺷﻤﺎﻝ ﺍﻓﺮﻳﻘﺎ ﻭ ﺑﺮﺧﻲ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﺍﺳﻴﺎﺋﻲ ﻣﺜﻞ ﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺍﻧﺪﻭﻧﺰﻱ ﻭ ﺗﺎ ﺣﺪﻭﺩﻱ ﺩﺭ‬
‫ﭼﻴﻦ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻣﻲﮐﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺩﺭ ﮐﺸﻮﺭ ﻣﺎ ﻫﺮﮔﺰ ﺩﺭ ﻳﮏ ﺳﻄﺢ ﻭﺳﻴﻊ ﭼﻨﻴﻦ ﭘﺪﻳﺪﻩﺍﻱ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﻧﻴﺎﻣﺪ )ﺩﺭ ﺧﻮﺯﺳﺘﺎﻥ ﮐﻢ ﻭ‬
‫ﺑﻴﺶ ﺍﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ( ﻣﺎﻫﻴﺖ ﻧﻴﻤﻪﻣﺴﺘﻌﻤﺮﻩ ﺑﻮﺩﻥ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﺎﻧﻊ ﺭﺷﺪ ﺍﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﮔﺸﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ‬
‫ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺍﻗﻠﻴﺘﻲ ﮐﻮﭼﮏ ﺍﺯ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻧﻘﺶ ﺩﻻﻟﻲ ﺍﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ ﺩﺍﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺑﺎ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﺍﺕ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻭ ﺭﺷﺪ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺗﺠﺎﺭﻱ ﺧﺮﺩﻩﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺷﻬﺮﻱ ﺑﻪ‬
‫ﺗﺪﺭﻳﺞ ﺑﻪ ﻣﺼﺮﻑ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻭﺍﺭﺩﺍﺗﻲ ﻋﺎﺩﺕ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﺑﺎﺯﺍﺭﻱ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ ﮐﺎﻻﻫﺎ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﻣﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﺍﺯ ﮐﻮﺩﺗﺎﻱ ‪ ۲۸‬ﻣﺮﺩﺍﺩ ﻭ ﺭﺷﺪ ﺳﺮﻳﻊ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ‪ ،‬ﻣﺼﺮﻑ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺭﻭﺍﺝ ﻳﺎﻓﺖ ﺑﻪ‬
‫ﺗﺪﺭﻳﺞ ﻗﺴﻤﺖﻫﺎﺋﻲ ﺍﺯ ﻗﺸﺮ ﺧﺮﺩﻩﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺭﻓﺎﻩ ﺑﻴﺸﺘﺮﻱ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﺍﺭ ﺑﻮﺩﻧﺪ‪ .‬ﻣﺼﺮﻑﮐﻨﻨﺪﻩ ﺩﺍﺋﻤﻲ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﻻﻫﺎ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻭﻟﻲ ﻃﻲ ﺩﻫﻪ ﺍﺧﻴﺮ ﺗﺤﻮﻻﺕ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻭ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﺍﻳﻦ ﭘﺮﻭﺳﻪ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﮐﻴﻔﻲ ﻭ ﮐﻤﻲ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺑﺨﺸﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺍﺭﺯﻱ‪ ،‬ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﻭﺭﻭﺩ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻭ ﺑﻪ ﺧﺼﻮﺹ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻣﻮﻧﺘﺎﮊ‪ ،‬ﻧﻴﺎﺯ ﺑﻪ ﻳﮏ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺩﺍﺋﻤﻲ‬
‫ﺭﻭ ﺑﻪ ﺭﺷﺪ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺣﻴﺎﺕ ﻭ ﺗﮑﻤﻴﻞ ﭘﺮﻭﺳﻪﻫﺎﻱ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻧﻈﺎﻡ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺿﺮﻭﺭﻱ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﻣﻠﻲ‬
‫ﻭ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﻧﻔﺖ ﺑﻪ ﻧﺤﻮﻱ ﻋﻈﻴﻢ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﻗﺪﺭﺕ ﺧﺮﻳﺪ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﻻﻫﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻭﺭﺩ ﻭ ﺑﺎ ﺭﺷﺪ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺍﺭﺯﻱ‬
‫ﻳﻌﻨﻲ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﺳﺮﻳﻊ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻭ ﻧﻴﺮﻭﻱ ﮐﺎﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ‪ ،‬ﺍﻳﻦ ﻗﺪﺭﺕ ﺧﺮﻳﺪ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻣﻬﻤﻲ ﻧﻬﻔﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺣﺎﮐﻢ ﻭ ﺁﻣﺎﺭﮔﺮﺍﻥ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺁﻥ ﻣﺎﻳﻞ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻭﺿﻮﺡ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﺁﻥﻫﺎ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺍﺯ ﺭﺷﺪ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﻣﻠﻲ ﻭ‬
‫ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﺗﻮﻟﻴﺪﺍﺕ ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﻣﻴﺎﻥ ﻣﻲﺁﻭﺭﻧﺪ‪ ،‬ﻭﻟﻲ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮﻩ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺍﻳﻦ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺍﺷﺎﺭﻩﺍﻱ ﺑﺸﻮﺩ‪ .‬ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ‬
‫ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺳﺮﺍﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻮﺩﻥ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻭﺍﻗﻌﻲ‪ ،‬ﺁﻥ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﺍﺕ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻭ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﻣﻲﺧﻮﺭﺩ ﻭ‬
‫ﺑﺲ‪ .‬ﺑﺮﺍﻱ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﻣﻠﻲ ﺑﻪ ﭼﻪ ﻧﺤﻮﻩ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﺑﻨﺎﺑﺮ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺁﻣﺎﺭﻫﺎ‬
‫ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺳﺮﺍﻧﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ‪ ،‬ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ‪ ۵۰‬ﺣﺪﻭﺩ ‪) ۴۵۰‬ﭼﻬﺎﺭﺻﺪ ﻭ ﭘﻨﺠﺎﻩ( ﺩﻻﺭ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﺍﻳﻦ ﺭﻗﻢ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺳﺮﺍﻧﻪ‬
‫ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﺁﺯﺍﺩ ﺷﺪﻩ ﭼﺸﻢﮔﻴﺮ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻣﺜﻼ ﺑﻪ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﺯ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺳﺮﺍﻧﻪ ﺩﺭ ﭼﻴﻦ ﺍﺳﺖ )ﮔﺮﭼﻪ ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﻧﺤﻮﻩﻫﺎﻱ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺳﺮﺍﻧﻪ ﺭﺍ ﻣﻮﺭﺩ ﺑﺮﺭﺳﻲ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩ ﻭ ﺭﻭﺵﻫﺎﺋﻲ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﺍﻥ ﻏﺮﺏ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﻣﻲﺑﻨﺪﻧﺪ ﺑﻪ‬
‫ﻋﻠﺖ ﻧﻘﺶ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺁﻥ ﻣﺮﺩﻭﺩ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻋﻮﺍﻣﻠﻲ ﺭﺍ ﮐﻪ ﻏﺮﺏ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺳﺮﺍﻧﻪ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﻣﻲﺑﻨﺪﺩ‪،‬‬
‫ﺑﺎ ﻋﻮﺍﻣﻞ ﻭﺍﻗﻌﻲ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﻭ ﻣﻴﺰﺍﻥ ﺭﻓﺎﻩ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﺁﺯﺍﺩ ﺷﺪﻩ ﻣﺜﻞ ﭼﻴﻦ ﺗﻮﺩﻩﺍﻱ ﻣﻐﺎﻳﺮﺕ ﺩﺍﺭﺩ( ﻭﻟﻲ ﻧﺤﻮﻩ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺍﻳﻦ‬
‫ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﭼﻴﻦ ﺍﺯ ﺭﻓﺎﻩ ﻭ ﺁﺳﺎﻳﺶ ﻭ ﻣﺰﺍﻳﺎﻱ ﻭﺍﻗﻌﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮﻱ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﺍﺭ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪٦٩‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫ﺍﺳﺎﺱ ﭘﻴﺪﺍﻳﺶ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺼﺮﻑﮐﻨﻨﺪﻩ ﺩﺭ ﮐﺸﻮﺭ ﻣﺎ ﻫﻤﻴﻦ ﻧﺤﻮﻩ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﻳﮏ ﺍﻗﻠﻴﺖ ﮐﻮﭼﮏ ﺩﺭ‬
‫ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﺑﺎ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭﻱ‪ ،‬ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﺍﺯ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﭼﺸﻢﮔﻴﺮﻱ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﺍﺭ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻭ ﻗﺪﺭﺕ ﺧﺮﻳﺪ‬
‫ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﻣﻮﺭﺩ ﺑﺤﺚ ﺭﺍ ﭘﻴﺪﺍ ﻣﻲﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺪﻭﻥ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﻳﻦ ﺍﻗﻠﻴﺖ ﮐﻮﭼﮏ ﻣﺮﻓﻪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻣﺼﺮﻑ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ‬
‫ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺩﻫﻨﺪ ﻭ ﻧﻪ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ﻭ ﺳﺎﺧﺖ ﺧﺎﺭﺝ ﻣﺼﺮﻑ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ ﻭ ﻧﻪ ﻃﺮﺡﻫﺎﻱ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ ﻭ ﺷﻬﺮﺳﺎﺯﻱ ﻭ ﻏﻴﺮﻩ ﺑﻪ‬
‫ﮐﺎﺭ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺁﻣﺪ‪ .‬ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ ﻣﺼﺮﻑﮐﻨﻨﺪﮔﺎﻥ ﻳﺨﭽﺎﻝ‪ ،‬ﺍﺗﻮﻣﺒﻴﻞ‪ ،‬ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻥ ﻭ ﻟﺒﺎﺱﺷﻮﺋﻲ ﺑﺮﻗﻲ‪ ،‬ﻟﻮﺍﺯﻡ ﺍﺭﺍﻳﺶ ﺯﻧﺎﻧﻪ ﻭ‬
‫ﻣﺮﺩﺍﻧﻪ ﮔﺮﺍﻥﻗﻴﻤﺖ‪ ،‬ﭘﺎﺭﭼﻪﻫﺎﻱ ﻟﻮﮐﺲ‪ ،‬ﺩﺍﺭﻭﻫﺎ ﻭ ﺧﺪﻣﺎﺕ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﺑﻴﻤﺎﺭﺳﺘﺎﻥﻫﺎﻱ ﻣﺠﻠﻞ ﺧﺼﻮﺻﻲ‪ ،‬ﺍﺗﻮﺑﺎﻥﻫﺎ‪،‬‬
‫ﻓﺮﻭﺩﮔﺎﻩﻫﺎ ﻭ ﻫﻮﺍﭘﻴﻤﺎﻫﺎﻱ ﺑﻮﺋﻴﻨﮓ ﻭ ﺩﺭ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﮐﻨﮑﻮﺭﺩ ﻭ ﻫﺘﻞﻫﺎ ﻭ ﮐﺎﺯﻳﻨﻮﻫﺎ‪ ،‬ﭘﻼﮊﻫﺎﻱ ﻣﺪﺭﻥ‪ ،‬ﻣﺪﺍﺭﺱ ﻋﺎﻟﻲ ﭘﻮﻟﻲ‪،‬‬
‫ﺗﻮﺭﻫﺎﻱ ﺟﻬﺎﻧﮕﺮﺩﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﻭ ﻭﻳﻼﻫﺎﻱ ﮔﺮﺍﻥﻗﻴﻤﺖ ﻭ ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﻲﺍﻧﺪ؟ ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ ﺍﮔﺮ ﻓﺮﺩﺍ ﻗﺪﺭﺕ ﺧﺮﻳﺪ ﺍﻳﻦ‬
‫ﻣﺼﺮﻑﮐﻨﻨﺪﮔﺎﻥ ﺩﺭ ﺳﻄﺢ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍﮐﺜﺮﻳﺖ ﺫﻭﺏ ﺷﻮﺩ‪ ،‬ﺑﺮ ﺳﺮ ﺗﻤﺎﻡ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻃﺮﺡﻫﺎ ﻭ ﻣﺆﺳﺴﺎﺕ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﻲ ﻭ ﻣﺎﻟﻲ ﭼﻪ‬
‫ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺁﻣﺪ‪ .‬ﭼﻪ ﺍﮔﺮ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺳﺮﺍﻧﻪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ‪ ۴۹‬ﺩﻻﺭ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻣﺘﻌﺎﺩﻝ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﻮﺩ ﭘﺲ ﺍﺯ ﮐﺴﺮﻱ ﻣﺨﺎﺭﺝ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻳﻌﻨﻲ‬
‫ﺣﺪﻭﺩ ‪ ٪۴۰‬ﮐﻪ ﺧﺮﺝ ﺗﺴﻠﻴﺤﺎﺕ ﻃﺮﺡﻫﺎ ﻭ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺩﺭ ﺑﺨﺶ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﻭ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﻣﻲﮔﺮﺩﺩ ﺑﻪ ﻫﺮ‬
‫ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ ﭼﻘﺪﺭ ﻣﻲﺭﺳﺪ ﺍﮔﺮ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺭﺍ ‪ ۵‬ﻧﻔﺮ ﺣﺴﺂﺏ ﺍﻭﺭﻳﻢ ﻣﺎﻫﻴﺎﻧﻪ ﻫﺮ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ ‪ ۷۵۵‬ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺧﻮﺍﻫﺪ‬
‫ﺩﺍﺷﺖ‪ .‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎﻱ ﺗﻐﺬﻳﻪ‪ ،‬ﭘﻮﺷﺎﮎ‪ ،‬ﻣﺴﮑﻦ‪ ،‬ﺑﻬﺪﺍﺷﺖ ﻭ ﺍﻳﺎﺏ ﻭ ﺫﻫﺎﺏ ﺁﻣﻮﺯﺵ ﻭ ﻏﻴﺮﻩ ﺭﺍ ﺑﺮﻃﺮﻑ ﻣﻲﺳﺎﺯﺩ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﻦ‬
‫ﺻﻮﺭﺕ ﺑﺪﻳﻬﻲ ﺍﺳﺖ ﺍﻳﻦ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﺩﺭ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺨﺎﺭﺝ ﺿﺮﻭﺭﻱ ﻧﻴﺰ ﮐﻔﺎﻳﺖ‬
‫ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﮐﺮﺩ ﭼﻪ ﺭﺳﺪ ﺑﻪ ﻣﺼﺮﻑ ﮐﺎﻻﻫﺎ ﻭ ﺧﺪﻣﺎﺗﻲ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺑﺎﻻ ﺷﺮﺡ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪ‪ .‬ﻭﻟﻲ ﻧﺤﻮﻩ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺩﺭ ﺷﺮﺍﻳﻂ‬
‫ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﻧﻈﺎﻡ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺧﻄﺮﻱ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎﺕ ﻓﻌﻠﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻭ ﻣﺼﺮﻑ ﺩﻭﺭ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﺯ‬
‫ﺟﻤﻌﻴﺖ ‪ ۳۰‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻧﻲ ﺍﻳﺮﺍﻥ‪ ،‬ﻳﮏ ﺍﮐﺜﺮﻳﺖ ‪ ۲۰‬ﺗﺎ ‪ ۲۳‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻧﻲ‪ ،‬ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺳﺮﺍﻧﻪﺍﻱ ﮐﻤﺘﺮ ﺍﺯ ﻫﻔﺘﺎﺩ ﺩﻻﺭ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ﺩﺍﺭﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺳﺮﺍﻧﻪ ﺧﻮﺵﻧﺸﻴﻦﻫﺎ ﻳﺎ ﻋﺸﺎﻳﺮ ﮐﻮﭺﻧﺸﻴﻦ ﻭ ﺩﻫﻘﺎﻧﺎﻥ ﮐﻢﺯﻣﻴﻦ ﺯﻳﺮ ﺷﺼﺖ ﺩﻻﺭ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺳﺮﺍﻧﻪ ﮐﺎﺭﮔﺮﺍﻥ‬
‫ﺷﻬﺮﻱ ﻭ ﻗﺸﺮﻫﺎﻱ ﭘﻴﺮﺍﻣﻮﻥ ﺁﻥﻫﺎ ﮐﻤﺘﺮ ﺍﺯ ﺻﺪ ﺩﻻﺭ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻳﮏ ﻗﺸﺮ ﻣﻴﺎﻧﻪ ﺧﺮﺩﻩﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺷﻬﺮ ﻭ ﺩﻫﻘﺎﻧﺎﻥ ﻣﺮﻓﻪ ﻭ ﻳﺎ‬
‫ﻧﺴﺒﺘﺎ ﻣﺮﻓﻪ ﺑﺎ ﺟﻤﻌﻴﺘﻲ ﺣﺪﻭﺩ ‪ ۵‬ﺗﺎ ‪ ۶‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﻧﻔﺮ ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﮐﺎﺭﻣﻨﺪﺍﻥ ﺩﻭﻟﺖ )ﺣﺪﻭﺩ ‪ ۶۵۰‬ﻫﺰﺍﺭ ﮐﺎﺭﻣﻨﺪ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﮐﻪ ﺑﺎ‬
‫ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩﺷﺎﻥ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ‪ ۲/۵‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺭﺍ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﻲﺩﻫﻨﺪ( ﮐﺴﺒﻪ ﻭ ﭘﻴﺸﻪﻭﺭﺍﻥ )ﺗﺎ ﺣﺪﻭﺩ ﭼﻬﺎﺭﺻﺪ ﻫﺰﺍﺭ ﻧﻴﺮﻭﻱ‬
‫ﮐﺎﺭ ﻭ ﺣﺪﻭﺩ ﺩﻭ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺟﻤﻌﻴﺖ( ﻭ ﮐﺎﺭﻣﻨﺪﺍﻥ ﺑﻨﮕﺎﻩﻫﺎﻱ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﻣﻲﺷﻮﺩ‪ ،‬ﺍﻗﻠﻴﺖ ﮐﻮﭼﮑﻲ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺑﺴﻴﺎﺭ‬
‫ﻣﺮﻓﻪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﺭ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪﻱ ﺑﺎﻻﺗﺮﻱ ﺟﺎﻱ ﻣﻲﮔﻴﺮﺩ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎﻝ ﺍﻳﻦ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻣﻴﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﺗﻘﺮﻳﺐ ﺍﺯ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺳﺮﺍﻧﻪ ﻣﺘﻮﺳﻂ‬
‫ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﺍﺭ ﻣﻲﺷﻮﺩ‪ .‬ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻫﺮ ﺻﻨﻒ ﺩﺭﺟﺎﺕ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻭ ﺍﺧﺘﻼﻑﻫﺎﻱ ﭼﺸﻢﮔﻴﺮﻱ ﺩﺭ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺩﺭﺁﻣﺪ‬
‫ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ‪ .‬ﻗﺴﻤﺖﻫﺎﻱ ﺑﺎﻻﻱ ﺍﻳﻦ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺩﺭﺁﻣﺪﻱ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﻫﻔﺘﺼﺪ ﺩﻻﺭ ﺳﺎﻻﻧﻪ )ﻫﺮ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ ﭼﻬﺎﺭﻧﻔﺮﻱ ﺩﺭ ﻣﺎﻩ‬
‫ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﻫﺰﺍﺭ ﻭ ﺷﺸﺼﺪ ﺗﻮﻣﺎﻥ( ﺩﺍﺭﺩ‪ .‬ﻭ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﺨﺶ ﻣﻬﻤﻲ ﺍﺯ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺼﺮﻑﮐﻨﻨﺪﻩ ﺭﺍ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺩﻫﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻗﺸﺮ‬
‫ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﺪ ﻣﺼﺮﻑﮐﻨﻨﺪﻩ ﺍﻗﻼﻡ ﻣﻌﺪﻭﺩﻱ ﺍﺯ ﮐﺎﻻﻫﺎ ﻣﺜﻞ ﻣﻨﺴﻮﺟﺎﺕ‪ ،‬ﻣﻮﺍﺩ ﻏﺬﺍﺋﻲ‪ ،‬ﺳﺮﻭﻳﺲﻫﺎﻱ ﺣﻤﻞ ﻭ ﻧﻘﻞ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﻭ‬
‫ﻟﻮﺍﺯﻡ ﺧﺎﻧﮕﻲ ﺍﺭﺯﺍﻥ ﻣﺜﻞ ﺭﺍﺩﻳﻮ‪ ،‬ﻳﺨﭽﺎﻝ ﻭ ﻣﻨﺴﻮﺟﺎﺕ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻥ ﻭ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺁﻥ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺼﺮﻑﮐﻨﻨﺪﻩ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﻗﺸﺮ ﻣﺮﻓﻪ ﺧﺮﺩﻩﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﻗﺸﺮﻫﺎﻱ ﺫﮐﺮ ﺷﺪﻩ ﺩﺭ ﻓﻮﻕ‬
‫ﺷﺎﻣﻞ‪ :‬ﮐﺎﺭﻣﻨﺪﺍﻥ ﺑﺎﻻﺋﻲ ﻣﺆﺳﺴﺎﺕ ﺩﻭﻟﺘﻲ‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﻲ‪ ،‬ﮐﺎﺩﺭﻫﺎﻱ ﺑﺎﻻﻱ ﺍﺭﺗﺶ )ﻣﺜﻞ ﺍﻓﺴﺮﺍﻥ ﺍﺭﺗﺶ ﻭ ﺍﻣﺮﺍﺀ(‪ ،‬ﮐﺴﺒﻪ ﻭ‬

‫‪٧٠‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫ﭘﻴﺸﻪﻭﺭﺍﻥ ﺻﺎﺣﺐ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ )ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﻳﮏﺻﺪ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ( ﺻﺎﺣﺒﺎﻥ ﻣﺸﺎﻏﻞ ﺁﺯﺍﺩ ﻣﺜﻞ ﭘﺰﺷﮑﺎﻥ‪ ،‬ﻣﻬﻨﺪﺳﻴﻦ‪،‬‬
‫ﻭﮐﻼﻱ ﺩﺍﺩﮔﺴﺘﺮﻱ‪ ،‬ﻫﻨﺮﻣﻨﺪﺍﻥ‪ ،‬ﺩﻻﻻﻥ‪ ،‬ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﺎﻥ ﻭ ﺻﺎﺣﺒﺎﻥ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮐﻮﭼﮏ ﻣﺜﻞ ﻣﺴﺘﻐﻼﺕﺩﺍﺭﺍﻥ‪،‬‬
‫ﻣﺴﺎﻓﺮﺧﺎﻧﻪﭼﻲﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻴﺪﺍﻧﻲﻫﺎ‪ ،‬ﺳﻠﻒﺧﺮ ﻭ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺁﻥﻫﺎ ﻣﻲﺷﻮﺩ‪ .‬ﻣﺎﻟﮑﺎﻥ ﮐﻮﭼﮏ ﺻﺎﺣﺐ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻧﻴﺰ ﺟﺰﺀ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺣﺴﺎﺏ ﻣﻲﺁﻳﻨﺪ‪ .‬ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺍﻳﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺭﺍ ﻣﻲﺗﻮﺍﻥ ﺩﺭ ﺣﺪﻭﺩ ﻳﮏ ﺗﺎ ﻳﮏ ﻭ ﻧﻴﻢ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﻧﻔﺮ ﺗﺨﻤﻴﻦ ﺯﺩ‪ .‬ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺳﺮﺍﻧﻪ‬
‫ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻗﺸﺮ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ‪ ۲۵۰۰‬ﺩﻻﺭ ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﺑﺎﻻﻱ ﻫﺮﻡ ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﺑﺎ ﺟﻤﻌﻴﺘﻲ ﺣﺪﻭﺩ‬
‫‪ ۱۵۰ ٪۵‬ﻫﺰﺍﺭ ﻧﻔﺮ ﻳﺎ ﺣﺪﻭﺩ ‪ ۳۵‬ﻫﺰﺍﺭ ﺧﺎﻧﻮﺍﺭ ‪ ۴‬ﻧﻔﺮﻱ ﮐﻠﻴﻪ ﺻﺎﺣﺒﺎﻥ ﻣﺰﺍﺭﻉ ﻣﮑﺎﻧﻴﺰﻩ‪ ،‬ﻓﺮﻭﺷﮕﺎﻩﻫﺎﻱ ﻣﻌﺘﺒﺮ‪،‬‬
‫ﺗﺠﺎﺭﺕﺧﺎﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎﻥ ﻋﺎﻟﻲﺭﺗﺒﻪ ﺍﺭﺗﺶ‪ ،‬ﻣﺪﻳﺮﺍﻥ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩﻫﺎﻱ ﺍﺩﺍﺭﻱ ﻭ ﺍﺟﺮﺍﺋﻲ ﺩﻭﻟﺖ ﻭ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺍﻳﻦﻫﺎ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﮐﻮﭼﮏ ﺛﺮﻭﺗﻤﻨﺪ ﻭ ﮐﺎﻣﻼ ﻣﺮﻓﻪ ﺟﺎﻱ ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﮐﻮﭼﮏ ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﻫﻤﻪ ﻣﺼﺮﻑ ﻣﻲﮐﻨﺪ‬
‫ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪﻩﺍﻱ ﺍﺯ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﻣﻠﻲ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻣﺘﺮﺍﮐﻢ ﻣﻲﺳﺎﺯﺩ‪.‬‬
‫ﺩﺭ ﺭﺍﺱ ﺍﻳﻦ ﺍﻗﻠﻴﺖ ﻧﻴﺰ ﮐﻤﺘﺮ ﺍﺯ ﻫﺰﺍﺭ ﺧﺎﻧﻮﺍﺭ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﻱ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺑﺰﺭﮒ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﻲﺩﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺍﻳﻦ ﻧﺤﻮﻩ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺍﺟﺎﺯﻩ ﻣﻲﺩﻫﺪ ﮐﻪ ﻳﮏ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﮐﻮﭼﮏ ﺍﻗﻠﻴﺖ‪ ،‬ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻭ ﻗﺪﺭﺕ ﺧﺮﻳﺪ ﻓﻮﻕﺍﻟﻌﺎﺩﻩﺍﻱ ﭘﻴﺪﺍ‬
‫ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻱ ﻧﻴﺎﺯﻫﺎﻱ ﺗﻮﻟﻴﺪﻱ ﻧﻈﺎﻡ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﮔﺮﺩﺩ‪ .‬ﺍﻣﺎ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺘﻴﺎﺯ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻣﻮﺟﺐ ﺍﻣﺘﻴﺎﺯﺍﺕ ﻣﻬﻢ‬
‫ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻭ ﻣﺴﺎﻳﻞ ﻣﺘﻌﺪﺩﻱ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﻣﯽ ﺁﻭﺭﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺧﻮﺭ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﻓﻘﺮ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﻣﺤﺮﻭﻣﻴﺖ ﺍﮐﺜﺮﻳﺖ ﺑﺰﺭﮒ ﻣﺮﺩﻡ ﮐﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪﮐﻨﻨﺪﮔﺎﻥ‬
‫ﻭﺍﻗﻌﻲ ﺩﺭﺁﻣﺪﻧﺪ ﻭ ﻣﺸﻤﻮﻝ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺑﺰﺭﮒ ﻭ ﭘﺮﻗﺪﺭﺕ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻳﮏ ﺍﻗﻠﻴﺖ ﮐﻮﭼﮏ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﻣﺮﻓﻬﻲ ﺭﺍ ﺩﺭ‬
‫ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﮐﻪ ﺍﺻﻄﻼﺣﺎ "ﺯﻧﺪﮔﻲ ﻣﺼﺮﻓﻲ" ﻧﺎﻣﻴﺪﻩ ﻣﻲﺷﻮﺩ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺍﺧﺘﻼﻑ ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ ﻭ ﻧﺎﺑﺮﺍﺑﺮﯼ ﻋﻤﺪﻩ ﺩﺭ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ‬
‫ﺩﺭﺁﻣﺪﻫﺎﻱ ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ ﺍﺧﺘﻼﻑ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻭ ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺷﺪﻩ ﺑﻪ ﺍﺧﺘﻼﻑ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺍﻧﺠﺎﻣﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺼﻮﺹ ﮐﻪ ﻋﺎﻣﻠﻲ‬
‫ﭼﻮﻥ ﻧﺌﻮ ﹸﮐﻠﹸﻨﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﻭ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺧﺎﺹ ﺁﻥ ﺭﻭﺑﻨﺎﻱ ﺍﻳﻦ ﺯﻳﺮﺑﻨﺎﻱ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺭﺍ ﺷﮑﻞ ﺩﺍﺩﻩ ﻭ ﺁﻥ ﺭﺍ ﮐﺎﻣﻞ ﻣﻲﺳﺎﺯﺩ‪.‬‬
‫ﺧﺼﻮﺻﻴﺎﺕ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍﻗﻠﻴﺖ ﻣﺮﻓﻪ ﻣﺼﺮﻑﮐﻨﻨﺪﻩ‪ :‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺼﺮﻑﮐﻨﻨﺪﻩ ﺑﻪ ﺗﺪﺭﻳﺞ ﺧﺼﻮﺻﻴﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺼﺮﻑﮐﻨﻨﺪﻩ‬
‫ﮐﻠﻨﻲﻧﺸﻴﻦ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺭﺍ ﺩﺭ ﮐﺸﻮﺭ ﻣﺎ ﭘﻴﺪﺍ ﻣﻲﮐﻨﺪ‪ .‬ﺍﻗﻠﻴﺖ ﻣﺼﺮﻑﮐﻨﻨﺪﻩ ﺑﻪ ﺗﺪﺭﻳﺞ ﭘﺎﻳﮕﺎﻩ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺭﮊﻳﻢ ﺣﺎﮐﻢ‬
‫ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻭ ﻣﺰﺍﻳﺎﻱ ﺁﻥ ﻋﻼﻗﻪ ﺑﻪ ﺣﻔﻆ ﻭﺿﻊ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺭﺷﺪ ﺩﺍﺩﻩ ﻭ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﻣﺤﺎﻓﻈﻪﮐﺎﺭﻱ ﺷﺪﻳﺪ ﺁﻥ‬
‫ﺭﺍ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻲﺩﻫﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺮﻓﻪ ﺑﻪ ﺗﺪﺭﻳﺞ ﺩﺭ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ ﮐﻪ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺗﻮﺩﻩﺍﻱ ﻣﺰﺍﻳﺎﻱ ﻣﺎﺩﻱ‬
‫ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺳﻮﺩ ﺯﺣﻤﺘﮑﺸﺎﻥ ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﮐﺮﺩ‪ .‬ﺍﺯ ﺳﻮﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﻳﻦ ﻧﺤﻮﻩ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﻓﺮﻫﻨﮓ‬
‫ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺭﺷﺪ ﻣﻲﺩﻫﺪ‪ .‬ﻧﻔﻮﺫ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﮔﺮ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻣﺴﺎﻋﺪﻱ‬
‫ﺑﺮﺍﻱ ﺭﺷﺪ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﺎﻥﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﻣﻮﻧﺘﺎﮊ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻭ ﺍﺻﺎﻟﺖ ﺧﻮﺩ ﺗﺎ ﺣﺪﻭﺩﻱ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ‬
‫ﻣﻲﺩﻫﻨﺪ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﮐﺸﻮﺭ ﻣﺘﺮﻭﭘﻞ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﻣﺴﺦﺷﺪﻩﺍﻱ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺼﺮﻑﮐﻨﻨﺪﻩ ﺭﺳﻮﺥ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻲ ﮐﻪ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻣﻠﻲ ﺍﺭﺯﺵﻫﺎﻱ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺧﺮﺩﻩﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺭﻭﺍﺝ ﻣﻲﺩﺍﺩ ﻭ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﮐﻪ‬
‫ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﻧﺎﺳﻴﻮﻧﺎﻟﻴﺴﻢ ﺿﺪﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﻭ ﺍﺳﻼﻡ ﻣﺘﺠﺪﺩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻣﻲﺧﻮﺍﺳﺖ ﺑﺮ ﺳﺮﺍﺳﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺣﺎﮐﻢ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ‬
‫ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﻭﺍﺭﺩﮐﻨﻨﺪﻩ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﮔﺮ ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٧١‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻣﻠﻲ ﺍﺯ ﻳﮏ ﻧﻮﻉ ﺍﺻﺎﻟﺖ ﺑﻮﻣﻲ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﺍﺭ ﺑﻮﺩ‪ ،‬ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺍﺭﺯﺵﻫﺎ ﻭ ﻣﻌﻴﺎﺭﻫﺎﻱ ﻏﺮﺑﻲ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ‬
‫ﻣﻲﮐﺮﺩ ﻭ ﺗﻠﻔﻴﻘﻲ ﺍﺯ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﻠﻲ ﻭ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻏﺮﺑﻲ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻭﺭﺩ‪ ،‬ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺘﺮﻭﭘﻞ ﺭﺍ‬
‫ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﺑﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﺻﻮﺭﺕ ﺩﺳﺖ ﻧﺨﻮﺭﺩﻩ ﻣﻲﭘﺬﻳﺮﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺍﺟﺒﺎﺭ ﺍﻳﻦ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻣﺴﺨﺮﻩﺍﻱ ﺑﺎ ﻇﻮﺍﻫﺮ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﻠﻲ‬
‫ﺁﻏﺸﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﺩ‪ .‬ﻧﺎﺳﻴﻮﻧﺎﻟﻴﺴﻢ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺟﺰ ﻓﺮﻳﺐ ﻭ ﻇﺎﻫﺮﺳﺎﺯﻱ ﻣﺤﺘﻮﺍﻳﻲ ﻧﺪﺍﺭﺩ‪ .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﻠﻲ ﻧﻴﺰ ﺗﻮﺳﻂ‬
‫ﺍﻳﻦ ﻃﺒﻘﻪ ﺟﺰ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻭ ﻇﺎﻫﺮﺳﺎﺯﻱ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻧﻤﻲﺷﻮﺩ ﺍﻣﺎ ﺍﺻﻮﻻ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﻠﻲ ﻣﺎ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻓﺮﻫﻨﮓ‬
‫ﻣﻠﻲ ﻣﺎ ﺩﺭ ﻳﮏ ﺩﻭﺭﻩ ﻃﻮﻻﻧﻲ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻓﺌﻮﺩﺍﻟﻲ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺩﺭ ﻳﮏ ﻗﺮﻥ ﺍﺧﻴﺮ ﻣﻴﺮﺍﺙ ﺍﻳﻦ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﺎ ﺗﺠﺪﻳﺪﻧﻈﺮﻫﺎﺋﻲ ﺩﺭ‬
‫ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺗﻮﺩﻩﻫﺎ ﺿﻤﻦ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻫﻤﻮﺍﺭﻩ ﺩﺭ ﻣﻌﺮﺽ ﺗﻬﺎﺟﻢ ﻓﺮﻫﻨﮓ‬
‫ﻃﺒﻘﺎﺕ ﺣﺎﮐﻤﻪ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﻭ ﺩﺍﺭﺩ‪ .‬ﺭﻳﺸﻪﻫﺎ ﻭ ﺯﻣﻴﻨﻪﻫﺎﻱ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺍﺯ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻃﺒﻘﻪ ﻳﺎ ﻃﺒﻘﺎﺕ ﺣﺎﮐﻢ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺩﺭ ﺣﺎﻝ‬
‫ﺣﺎﺿﺮ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺼﺮﻑﮐﻨﻨﺪﻩﺍﻱ ﺭﺍ ﺗﺼﺮﻑ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺭﻳﺸﻪ‬
‫ﺩﻭﺍﻧﻴﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻃﺒﻘﻪ ﺣﺎﮐﻢ ﻣﺜﻞ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻃﺒﻘﺎﺕ ﺯﺣﻤﺘﮑﺶ ﺭﺍ ﻣﻮﺭﺩ ﺗﻬﺎﺟﻢ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﮐﻠﻴﻪ ﻭﺳﺎﻳﻞ‬
‫ﻭ ﻋﻮﺍﻣﻞ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﺟﻤﻌﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﮔﺴﺘﺮﺵ ﺭﺳﻮﺥ ﺍﻳﻦ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻭﻟﻲ ﻧﻔﻮﺫ ﺍﻳﻦ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻭﺍﺭﺩﺍﺗﻲ‬
‫ﺩﺭ ﺗﻮﺩﻩﻫﺎ ﺑﺎ ﺍﺷﮑﺎﻝ ﺟﺪﻱ ﺭﻭﺑﺮﻭ ﻣﻲﺷﻮﺩ‪ .‬ﺯﻳﺮﺍ ﺑﺮﺧﻼﻑ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻓﺌﻮﺩﺍﻟﻲ ﻭ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻣﻠﻲ ﮐﺸﻮﺭ ﺑﺎ ﺁﻥ ﮐﺎﻣﻼ‬
‫ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺼﺮﻑﮐﻨﻨﺪﻩ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻭﺍﺭﺩﺍﺗﻲ ﺭﺍ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﻣﺼﺮﻓﻲ ﻭ ﺧﺪﻣﺎﺕ ﻭﺍﺭﺩﺍﺗﻲ ﻏﺮﺑﻲ ﻣﻲﭘﺬﻳﺮﺩ‪.‬‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍﮐﺜﺮﻳﺖ ﺳﺘﻢﮐﺶ ﻭ ﺍﺳﺘﺜﻤﺎﺭﺷﻮﻧﺪﻩ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﺍﻳﻦ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺩﻭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺭﺍ ﺑﺪﻭﻥ ﺯﻣﻴﻨﻪﻫﺎﻱ ﻣﺎﺩﻱ ﺁﻥ ﺑﭙﺬﻳﺮﺩ ﻭ‬
‫ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮ ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻼﺕ ﺟﺪﻱ ﺭﻭﺑﺮﻭ ﻣﻲﺷﻮﺩ‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺼﻮﺹ ﮐﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺗﻮﺩﻩﻱ ﺯﺣﻤﺘﮑﺶ ﻭ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﻣﻠﻲ‬
‫ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻗﺸﺮﻫﺎﻱ ﺧﺮﺩﻩﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﭘﺎﺳﺪﺍﺭﻱ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺍﻳﻦ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﻣﻲﮐﻨﺪ‪ .‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺍﻳﻦ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩ‬
‫ﺟﺪﺍﻳﻲ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺩﻭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍﺯ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻲ ﮐﻪ ﻫﺮ ﺩﻭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ﻳﮏ ﻧﮋﺍﺩ ﻭ ﻗﻮﻡ ﺗﻌﻠﻖ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻳﮏ‬
‫ﺯﺑﺎﻥ ﺗﮑﻠﻢ ﻣﻲﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺍﺭﺯﺵﻫﺎ ﻭ ﻣﻌﻴﺎﺭﻫﺎﻱ ﺁﻥﻫﺎ ﮐﺎﻣﻼ ﻣﺘﻔﺎﻭﺕ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺼﺮﻑﮐﻨﻨﺪﻩ ﺑﻪ ﺯﻭﺩﻱ ﻣﺮﺩﻡ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ‬
‫ﺩﻳﮕﺮ ﻧﻤﻲﺷﻨﺎﺳﺪ ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍﮐﺜﺮﻳﺖ ﺍﺯ ﺑﺎﻻ ﻧﮕﺮﻳﺴﺘﻪ ﺩﭼﺎﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﺗﺤﻮﻻﺗﻲ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻧﮋﺍﺩﻱ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﮔﺮ ﺩﺭ‬
‫ﮐﺸﻮﺭ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﺷﺪﻩ ﺑﺪﺍﻥ ﺩﭼﺎﺭ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﮔﺮ ﻧﺤﻮﻩ ﺯﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﻭﺳﺎﻳﻞ ﺧﺎﻧﮕﻲ‪ ،‬ﻧﻮﻉ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻥ‪ ،‬ﻋﺎﺩﺍﺕ‪ ،‬ﺗﻐﺬﻳﻪ‪ ،‬ﺗﻔﺮﻳﺤﺎﺕ ‪،‬‬
‫ﻟﺒﺎﺱ ﭘﻮﺷﻴﺪﻥ‪ ،‬ﺁﺭﺍﺳﺘﻦ‪ ،‬ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺟﻨﺴﻲ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺳﺒﺎﺕ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﮔﻲ ﻭ ﺍﺭﺯﺵﻫﺎﻱ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺭﺍ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﮐﻨﻴﻢ ﺑﻪ‬
‫ﺗﻔﺎﻭﺕ ﺷﮕﺮﻑ ﺁﻥ ﺩﻭ ﭘﻲ ﻣﻲﺑﺮﻳﻢ‪ .‬ﻫﻤﺎﻥﻃﻮﺭ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﺍﻳﻦ ﺟﺪﺍﺋﻲ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎﺕ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺍﻳﻦ ﺩﻭ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺟﺎﻣﻌﻪﺍﻱ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﻘﺶ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ‪ ،‬ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ‪ ،‬ﺩﻻﻟﻲ ﻭ ﺍﻧﮕﻞ ﺑﻮﺩﻥ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﺩﺭ ﻋﻴﻦ ﺣﺎﻝ‬
‫ﺑﺨﺶ ﻣﻬﻤﻲ ﺍﺯ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﺍﺧﺘﺼﺎﺹ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﻭ ﺟﺎﻣﻌﻪﺍﻱ ﮐﻪ ﻧﻴﺮﻭﻱ ﮐﺎﺭﺵ ﺍﺭﺯﺵ ﻣﺎﺩﻱ ﻣﻲﺍﻓﺮﻳﻨﺪ ﻭ ﺳﺘﻢ‬
‫ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﮔﺮﺍﻥ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﻭ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺩﻭﺵ ﺧﻮﺩ ﺣﺲ ﻣﻲﮐﻨﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺣﺪﺍﻗﻞ ﻧﻴﺎﺯﻫﺎﻱ ﺧﻮﺩ ﻣﺤﺮﻭﻡ ﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻴﺎﻥ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﮐﻪ ﻗﺸﺮ ﻣﺮﻓﻪ ﺁﻥﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﺨﺸﻲ ﺍﺯ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺼﺮﻑﮐﻨﻨﺪﻩ ﺟﺬﺏ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﺑﺮ ﺍﺛﺮ ﻋﺎﻣﻞ ﺁﮔﺎﻫﻲ‬
‫ﻣﻮﻗﻌﻴﺘﻲ ﻭﻳﮋﻩ ﺩﺍﺭﻧﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻗﺸﺮ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﺪ ﺳﺘﻢ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﮔﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺣﺲ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺯﻧﺪﺍﻥ ـ ﺯﻣﺴﺘﺎﻥ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﻭ ﻳﮏ‬

‫‪٧٢‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬
 ‫ﺯﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪:‬‬
‫‪ (١‬ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺩﻭﻡ ﺩﺭ ﺍﺳﻔﻨﺪ ‪ ۴۳‬ﻭ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺳﻮﻡ ) ﻭﺍﮔﺬﺍﺭﯼ ﺍﺭﺍﺿﯽ ﺍﺟﺎﺭﻩ ﺍﯼ ( ﺩﺭ ﺁﺑﺎﻥ ‪ ۴۷‬ﺁﻏﺎﺯ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ (٢‬ﺗﺎ ﺁﺧﺮ ﺳﺎﻝ ‪ ، ۴۵‬ﺟﻤﻌﺎ ‪ ۱۲۷۷‬ﺩﻩ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻣﮑﺎﻧﻴﺰﻩ ﺑﻮﺩﻥ ﺍﺯ ﺍﺻﻼﺣﺎﺕ ﺍﺭﺿﯽ ﻣﻌﺎﻑ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ‪.‬‬
‫‪ (٣‬ﻃﻐﻴﺎﻥ ﺍﺳﻤﻌﻴﻞ ﺁﻗﺎ ‪ ،‬ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﮔﺮﺩﻥ ﮐﺸﯽ ﻓﺌﻮﺩﺍﻟﯽ ﺍﺯ ﻣﺤﺘﻮﺍﯼ ﺁﺭﻣﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﮐﺮﺩ ﺧﺎﻟﯽ ﻧﺒﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ (٤‬ﺍﻳﻮﺍﻧﻒ ﺩﺭ ﺍﺛﺮ ﺧﻮﺩ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﻣﺸﺮﻭﻃﻴﺖ ‪ ،‬ﺁﻥ ﺭﺍ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺗﻴﮏ ﻣﯽ ﻧﺎﻣﺪ‪.‬‬
‫‪ (٥‬ﺩﺍﻧﻪ ﮔﻴﺎﻫﯽ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺭﻭﻏﻦ ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪٧٣‬‬ ‫ﻃﺮﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻓﺪﺍﻳﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬