Okul ve Aile
www
gov.tr
aep
Okul ve Aile
Bu kitap Babakanlk Aile ve Sosyal Aratrmalar Genel Mdrlnn hazrlad Aile Eitim Program kapsamnda Eitim Danmanl ve Aratrmalar Merkezince hazrlanmtr. Eser Ad Okul ve Aile Yazar Ad Aye Esra men Gaziolu Proje Ekibi Proje Ynetmeni Alpaslan Durmu, Proje Koordinatr Murat entrk, Editr Hatice Ilak, Editr Yardmcs Aynur Erdoan, Danman Halil Eki, Mustafa Otrar, Aratrma Asistan Merve Akku, Muaz Yanlmaz, Grsel Ynetmen Nevzat Onaran, Grafik Uygulama Ahmet Karata, Nevzat Onaran, Fotoraf Fotolia, Halit mer Camc, Getty Images, izgi Hasan Aycn, Yahya Alakay, Getty Images, Fotolia, Redaksiyon ve Dzelti Esin nan, lk Dilad Sunar Proje zleme ve Deerlendirme Grubu Fatma zdoan, Fethullah Haksyler, Mustafa Turut, Rahime Beder en, Semra Demirkan Genel Yayn No 151 Eitim Seri No 31-11 Alan Ad Aile Eitimi ve letiimi ISBN 978-975-19-5036-9 letiim Tunus Cad. No:24, 06680, Kavakldere - Ankara Tel: +90-312-416 80 56 Fax:+90-312-419 29 80 e-posta: aile@aile.gov.tr www.aile.gov.tr 2011 Bu kitabn tm yayn haklar sakldr. Aile Sosyal Aratrmalar Genel Mdrlnn izni olmakszn tamam veya herhangi bir blm herhangi bir biimde veya yntemde, elektronik, mekanik, fotokopi, kayt olarak oaltlamaz.
k i le r i n de i
Dikkat! Bu blmde konu ile ilgili zellikle dikkat edilmesi gereken hususlar vurgulanmaktadr. Atalarmz Ne Demi? Bu blmde metni destekleyen ve konunun daha iyi anlalmasn salayan ataszleri ve zl szler yer almaktadr.
4 14 24 36 50
Okul Aile likileri Evde renme Evde Kitap ve Okuma Okul Problemleri Gnlk Aktivitelerle renme
Git, Aratr! Git, Bavur! Bu blmde ana metinde anlatlan konunun farkl bir ynnn ele alnd ya da daha ayrntl bilgilerin edinilebilecei AEP kitaplarna ve farkl kaynaklara iaret edilmekte; ayrca konu ile ilgili bavurulabilecek baz kurum ve kurulular tantlmaktadr.
Biliyor muydunuz? Bu blmde ana metin ile balantl ilgi ekici bilgiler ve ayrntlar sunulmaktadr.
Szlk Bu blmde metin iinde geen ve anlalmasnda zorluk ekilebilecek baz kelime ve ifadelerin anlamlar verilmektedir.
nite 1: Anne Baba Olmak ve Geliimde Temel Kavramlar Ayegl Klaslan elikkol tarafndan kaleme alnmtr.
Okul ve Aile
A L E
E T M
V E
L E T M
nite
1
Okul ve Aile likileri
Okul ve retmen seimi ocuun eitiminde kilit noktasdr. Sonraki srete okul-aile i birlii ocuun okula daha fazla uyum gstermesinde ve daha baarl olmasnda nemli katklar salar. Bu blmde; okul ve retmen seimi, ocuun okula balamas ve uyum salamas, okul-aile i birlii srelerinde anne babann dikkat etmesi gereken hususlar ele alnmaktadr.
Okul ve Aile
ocuun zel renme ihtiyalar (stn zek, renme gl vb.) var m? ocuk grupla renme deneyimlerine ak m? ocuk tek bana alabiliyor mu? Ailenin okul ve eitim ile ilgili genel beklenti ve deerleri nelerdir? Aile btesinin ne kadarlk bir ksm okul iin ayrlabilir? Aile btesinin ne kadarlk bir ksm ocuun okul d faaliyetleri iin ayrlabilir? (Spor, sanat faaliyetleri vb.) 2. Okul hakknda bilgi toplamak: ocuu hangi okula gndereceini belirlemek bir karar verme srecidir. Salkl karar vermenin en temel koullarndan biri seenekler hakknda doru bilgilere sahip olmaktr. lkretime balayacak ocuk iin ilk yaplmas gereken Mill Eitim Bakanlnn corafi konuma gre tayin ettii okul listesinde ocuk iin belirlenen okulun hangisi olduunu renmektir. Bundan sonra okulla ilgili bilgi toplanmaldr. Okulun eve uzakl aile iin kabul edilebilir dzeyde midir? Okulun eitim kadrosu nasl? retmenlerin ocuklara ynelik yaklam biimleri neler? Yksek beklentileri var m? Okuldaki retmenler ve renciler mutlu grnyor mu? renciler ile retmenler arasnda yakn bir iliki var m? ocuklar nasl renileceini reniyorlar m? Okulun fiziksel koullar ne durumdadr? Oyun sahas var m? Tuvaletleri salk koullarna uygun mu? Ktphane geni mi? Okulda ne tr sosyal faaliyetler yaplyor? Okulda spor ve sanat faaliyetleri var m? Okulda ktphane grevlisi, mzik ya da bilgisayar retmeni gibi zel grevleri olan kiiler var m? Snflarn fiziksel bykl ne kadardr ve snflarda kaar renci var? Snflar ocuklarn iinde bulunmaktan holanabilecekleri yerler mi?
Okul ve Aile
Okula balama ve okula uyum salama hakknda daha fazla bilgi iin bk. AEP Hayatn lk eyrei (0-18 Ya Geliimi) kitab, Bebeklikten ocuklua Doru: 2-6 Ya ve Son ocukluk a: 6-11 Ya blmleri.
ocuklar snfta hangi amalara gre gruplara ayrlyorlar? Okul, rencilerin bireysel farkllklarna ynelik imknlar salyor mu? Anne baba ile okulun i birlii iin belirlenmi bir plan var m? Okul, aileyle nasl temas kuruyor? Okulun ailelerden beklentileri nelerdir? (Maddi beklentiler, evde sunulacak renme ortamlar, ev devine yaplacak katklar vb.) Okulda psikolojik danman var m? Okulun disiplin anlay ailenin disiplin anlayyla tutarl m? Okulda yaygn disiplin problemleri var m? Varsa neler? Dier rencilerin genel eitim dzeyleri nasl? Ailesel zellikleri neler? Okul gvenli bir yerde mi? Servis kullanlacaksa servis creti ne kadar? demeler nasl yaplyor? Bu sorular iin alnan cevaplar tatmin edici ise sre devam edebilir. Ancak aile ald cevaplardan memnun deilse ve ekonomik koullar yeterli ise zel okullar da kapsayan daha geni bir yelpaze iinde bu sorulara cevap arayp seim yapabilir. Ekonomik koullar yeterli olmadnda baz burs imknlar iin zel okullarla temas kurulup bursluluk snavlaryla ilgili bilgi toplanabilir. 3. Okullar ziyaret ve gzlem: ocuk okula balamadan bir yl nce ve mmknse eitim retim hizmetleri srerken okula dzenlenecek bir ziyaret olduka fazla bilgi verebilir. Eer mmknse mdrden alnabilecek bir randevu okulla ilgili olarak anne babay neyin bekledii konusunda detayl bilgi sunabilir.
ocuu okul se4. Okula bavurmak: nceki admlardan geilip me srecine dhil etmek okul konusunda karar verdikten sonra aadanemlidir. ocuun okulla ilgili duygularn ifade etmesine ki sorularn cevaplar renilip kayt ilemleriimkn salanmaldr. Bylece ne geilebilir. hem anne baba hem de ocuk Bavuru tarihleri nelerdir? iin olumlu bir balang Bavuru sreci nasl ilemektedir? yaplm olur.
10
Okul ve Aile
Anne babalar ocuun hayatnda nelerin olup bittiini ve ocuun bunlar hakknda ne hissettiini bilmelidirler.
11
12
Okul ve Aile
13
E T K i N L i K L E R
Okulu nceleyelim
ocuunuzu gndermeyi dndnz aday okula aadaki maddelerin her biri iin 10 zerinden puan verin. Farkl okular iin verdiiniz toplam puanlar karlatrarak hangi okulun uygun olduunu deerlendirin
Puan Deerlendirme Konusu Anne Bireysel eitim: zel ihtiyalar olan ocuklara uygun bir destek salanyor mu? Disiplin anlay: Okulun disiplin anlay ailenin disiplin anlayyla tutarl m? Snf yaps ve bykl: Snf yaps ve bykl eitim retim iin elverili mi? renci profili: Dier rencilerin genel eitim dzeyleri ve ailesel zellikleri ocuunki ile uyumlu mu? Okulun fiziksel zellikleri: Oyun sahas var m? Tuvaletleri salk koullarna uygun mu? Ktphane geni mi? vb. retmen yaklamlar: retmenlerin ocuklara ynelik yaklam biimleri salkl m? Mfredat d faaliyetler: Okulda yaplan sosyal faaliyetler yeterli ve ocuun ilgileriyle uyumlu mu? devler: Okulun ev devleri ile ilgili beklentileri neler? Okul-aile i birlii: Anne baba ile okulun i birlii iin belirlenmi bir plan var m? Okul, aileyle nasl temas kuruyor? cret: Servis kullanlacaksa servis creti ne kadar? demeler nasl yaplyor? zel okul ise okulun creti ne kadar? demeler nasl yaplyor? Toplam Puan Baba ocuk
14
Okul ve Aile
A L E
E T M
V E
L E T M
Evde renme
15
nite
2
Evde renme
Gnn yorgunluu zerine, anne babalar ocuklaryla aralarnda ekimeye dnebilecek olan dev yapma konusu ile ilgilenmek istemezler. Bu blmde; anne babalarn ocuklarnn devlerini onlarn yerine yapmadan onlara nasl yol gsterebilecekleri, ocuun derslerine kar duyarsz olmakla, srekli ocukla birlikte ders almak gibi u noktalar arasnda yer alan ve hem anne babalar hem de ocuklar iin verimli olabilecek yaklamlar ele alnmaktadr.
16
Okul ve Aile
Evde renme
Evde renme
17
ocua alabilecei bir mekn hazrlamak Televizyon izleme ve bilgisayarla oynama saatlerine snr getirmek Etkin bir zaman planlamas ve ynetimi konusunda ocua yardmc olmak (rnein ocukla birlikte gnlk ve haftalk alma planlar yapp plann uygulanp uygulanmad izlenebilir. Ancak plann gereki olmasna ve ocuu kapasitesinin zerinde zorlamamasna dikkat edilmelidir.) Ev devlerinin hazrlanmasnda rehberlik yapmak (Ev devleri sayesinde renciler hem renme srecinin aktif katlmcs olur hem de rendiklerini pekitirme imkn elde ederler. Aile bu konuda ocuuna, devlerini tam ve doru olarak yapp yapmadn kontrol etmek, ihtiya duyduu ara gereleri ve ortam salamak, aratrma yapmasn tevik etmek vb. yollarla katkda bulunabilir.) Okul etkinlikleri ile ilgili olarak ocuklaryla konumak, tartmak (Ksaca evet ya da hayr cevaplaryla geitirilemeyecek sorularla o gn okulda ne rendii konusunda ocukla konuulmaldr. Ailenin okulda yaananlarla ilgili olarak ocukla iletiim iinde olmas, yaplanlar tartma olana salamas, ocuun renmesine ilgi gsterdiini ortaya koymasnn en etkili yollarndandr.) Birlikte yksek sesle okumak Sorumluluk alma, sosyal beceriler ve kendini kontrol etme ile ilgili deneyim ve renme frsatlar salamak ocua renme ve alma konusunda rnek olmak (renmenin nemli olduu ve yetikin yaamnn da bir paras olduu ocua gsterilmelidir. ocuk anne babay okurken, hesap yaparken, nternette aratrma yaparken grmelidir. ocuun merakn gidermesi iin aratrma yapmas cesaretlendirilmelidir.) ocuk yardm istediinde cevab sylemek yerine ona cavab bulmasna yardmc olacak sorular eliinde rehberlik etmek
18
Okul ve Aile
Evde renme
19
Ev devleri konusunda olumlu olunmaldr. ocuun, baarszlk ya da hayal krkl yaad durumlarda ksa bir ara vermesi salanabilir.
20
Okul ve Aile
Anne babann yapmas gereken, ocuun devler konusunda organize olmasna, devlerin yaplaca bir saat belirlemesine yardmc olmaktr. Anne baba, balangta ocuk dev yaparken onun yannda yer alabilir. ocuk dersini alrken dergi, kitap vb. okuyabilir ya da ocuun dikkatini datmayacak baka bir ile megul olabilir. Zaman iinde ocuk dev saatinde baka bir eyle uraamayacan anladnda ksa sreliine odadan uzaklaabilir. Daha sonra ocuk bu konuda alkanlk kazandnda onu dersleriyle ba baa brakmak gerekir. Ev devleri konusunda ocuun, yararna olacak ekilde retmenle i birlii kurulmaldr. Okulun dev politikas hakknda hem okuldan hem renciden bilgi alnmaldr. ocukla devler hakknda konuulabilir. rnein Bu devi daha rahat alabilecein kk paralara nasl blebilirsin?, Ne yapman gerektiini iyice anladn m?, devi yapmak iin gerekli n bilgilere sahip misin?, devi yapabilmen iin hangi malzemelere ihtiyacn var?, Harika i kardn! Bak, ilk sayfa bitti bile. Eer ocuk ev devini yapmadysa retmen bilgilendirilip teneffste ya da okul knda eksik devini yapmas iin zaman tanmas istenebilir. Bylece ocuk devin her koulda yaplmas gereken bir ey olduunu anlayacaktr.
Evde renme
21
devler ok kolay ya da ok zor geliyorsa devler dengesiz bir dalm iinde veriliyorsa (rnein baz gn hi dev yokken baz gn drt dev birden veriliyorsa) ocuk okula devam sorunu yaamsa
22
Okul ve Aile
Her konu iin zaman izelgesi hazrlanabilir. Uzun konular ksa alt blmlere ayrlabilir. ocuun gerek duyduu tm malzemenin elinin altnda olduundan emin olunmaldr. Tekrarlar daha ilgin hle getirecek krtasiye malzemeleri alnabilir (fosforlu kalemler vb.). ocuun rendiklerini yeniden gzden geirdii zamanlarda veya snav ncesinde onu desteklemenin en iyi yolu ev yaamn sakin ve huzur verici klmaktr. Ev halkna ocuun bask altnda olduu anlatlmaldr. dl almak ya da anne babay mutlu etmek iin deil kendisi asndan en iyi olan yapmak iin gayret etmesi gerektii vurgulanmaldr. Ev devleri ve alma iin dzenli bir saat dilimi oluturmasnda ocua yardmc olunmaldr. Snavlar nedeniyle ocuk gerilmemelidir. Marazi endie snavlarda baarnn dmesine neden olabilir. ocuk deneme snavlarnda baz baarszlklara urarsa nerede ve nasl hata yapt anlalmaya ve bu hatalar giderecek yollar bulunmaya allmaldr.
Evde renme
23
E T K i N L i K L E R
24
Okul ve Aile
A L E
E T M
V E
L E T M
25
nite
3
Evde Kitap ve Okuma
Anne baba ocuun ilk retmenleridirler. Okumak ve bundan zevk almak ocuun yaam boyunca yarar salayaca bir kazanmdr. Bu adan bakldnda ocuun yaamnn erken dnemlerinden itibaren onunla birlikte okumak ve ocukta bir okuma kltr oluturmak ona verilebilecek en deerli hediyelerden biridir. Bu blmde; okumann nemi, evde okuryazarlk aktiviteleri dzenleme, ocuklara okumay sevdirecek stratejiler ve farkl yalardaki ocuklara uygun kitap seiminde dikkat edilecek hususlar ele alnmaktadr.
26
Okul ve Aile
27
28
Okul ve Aile
511 ya Kitaplar okumas kolay, ak metinlerden olumaldr. Renkli ve ekici resimler, fotoraflar hem metne canllk kazandrr hem de bilinmeyen kelimeler hakknda akl yrtebilmeye imkn salar. Bu yata ocuun okumaktan zevk ald yazarlarn, izgilerinden holand izerlerin kitaplar ile sevdii kahramanlarn hikyelerinin anlatld kitaplar temin edilebilir. ocuun eskiden kendisine okunduunda byk keyif ald kitaplar kendi kendine okumaya almas okumaya balang iin iyi bir adm olabilir.
12 ya ve sonras ocuu ilgilendiren konular olan kitaplar seilmelidir. Romanlar ocuklarn kendileriyle benzer deneyimler geiren kiilerin neyi nasl yaadklarn anlamalar iin uygun frsatlar sunabilir. ocua yeni deneyim ve frsatlar sunan kitaplar seilip deneyimleri zenginletirilebilir. Seyahat kitaplar, yllklar, rekorlar kitab gibi seenekler sunulabilir. Biyografiler, klasik eserler, halk hikyeleri, tarih ve mitoloji, bu ya dneminde keyifle okunabilir. ocuun kendi kitap seimini yapmas tevik edilmelidir.
29
30
Okul ve Aile
ocuun sevdii hikyeler ona tekrar tekrar okunabilir. ocua kitap okurken tekdzelikten kanlmal, hikyenin zndeki duygu okumaya yanstlmal, jest ve mimiklerle anlatm zenginletirilmelidir. Farkl karakterler iin farkl ses tonlar kullanlabilir. Eer hikyenin iinde tekrar eden ksmlar ya da ritimli blmler varsa ve ocuk bunlar renmise balang yaplp sonunun ocuk tarafndan getirilmesi salanabilir.
Oku-Okut! ocua okumak onun anlad kelime miktarn arttrr. Bu nemli ve gereklidir ancak yeterli deildir. ocuun kendini ifade ederken kulland kelime miktarn da arttrmas iin hikye kitabndaki resimlere bakp nce o resimlerde olan objeleri saymas ve parmakla gstermesi istenir. ocuk bu konuda beceri kazandktan sonra (3 ya civarnda iken) artk resimlerde ne olduu hakknda ocukla konuulabilir. Sence bu hikyedeki ocuk neden alam olabilir?, ocuk ne aryor? gibi sorular sorulabilir. Rutin olarak hikye okunurken sayfa evrilip ocuun yeni sayfadaki resme bakarak neler olduunu tahmin etmesi, resmi ok basite hikyeletirmesi istenebilir. Bu yaplrken ocuun zellikleri dikkate alnmaldr. Daha ie dnk ocuklar bu tr bir faaliyette kendilerini huzursuz hissedebilirler. Bu nedenle her bir admda ocuun neleri baarabildiine ve yaplanlardan zevk alp almadna dikkat edilmelidir.
31
ocuun yana ve geliim dzeyine uygun kitaplar seilmelidir. Darda gezerken trafik iaretleri, markette kutularn st vb. eyler ocua okunabilir. Birlikte ark sylenip ocuun ezberlemesi salanabilir. izim kabiliyetini ve el becerisini gelitirmesi iin oyun hamurlar, zararsz makaslar, kalem, kt, boyalar vb. ile oynamas salanabilir. Okul a ocuklaryla Okurken ocuk okurken sakince dinlenmelidir. Uygun frsatlarda ocua okuduu metin hakknda sorular sorulabilir. Bir hikye ya da haber ocukla yan yana oturularak birlikte okunabilir. Daha sonra okunanlar hakknda konuulabilir. Tandk olmayan bir kelime ile karlaldnda durup zerinde konuulabilir, gerekirse ocukla birlikte o kelime hakknda kk bir aratrma yaplabilir. Szlk kullanlmal ve ocuun da kullanmas tevik edilmelidir. Kitap almak iin mmknse nceden aratrma yaplmal, daha sonra birlikte gidip kitaplar temin edilmelidir. ocuk yeni bir kitapla karlatnda okumas iin zorlanmamaldr. Birlikte sessiz bir yere oturup kapana baklarak kitabn ne ile ilgili olduu tahmin edilmeye allabilir. Daha sonra resimlere baklp tahmin hakknda konumaya devam edilebilir. ocuun ilgi alanlar hakknda konuulmal ve bunlara uygun kitaplar semesi tevik edilmelidir. Bu noktada ocuun ilgileri konusunda dikkatli olunmaldr. Bylece ocuun ilgisinin srmesini salayacak ve okumaktan zevk duymasna vesile olacak mdahaleler yaplabilir. rnein baz ocuklar bir hayvana ya da belli bir tre, baz ocuklar uzaya, baz ocuklar aalara vb. ilgi duyarlar. Bu ilgi balang aamasnda fark edilip ilgi alan hakknda bilgisini arttrmasn salayacak kitap, dergi vb. alnrsa ocuk okumann gerek anlamn daha rahat kavrayabilecektir.
32
Okul ve Aile
ocuun ilgi duyduu alanlara ynelik dergilere abone olmas salanabilir. Bu sayede ilgi alan hakkndaki bilgileri artaca gibi adresine kendi adna gelen bir yazl dokmana sahip kmay da renecektir. ocuun ya ilerleyince byle bir abonelii kendi harlklaryla yapmas da salanabilir. ocukla birlikte okulun ya da blgenin ktphanesine gitmek, ktphaneden nasl faydalanacan anlatmak, ona bir ktphane kart kartmak hem okumaya hem de renmeye ynelik ilgisini pekitirecektir. Anne babalar ocuklaryla birlikte ktphaneye gittiklerinde hem kendileri hem de ocuklar iin bir eyler yapma frsatn bir arada yakalayabileceklerdir.
33
34
Okul ve Aile
E T K i N L i K L E R
Bizim Kitabmz
ocuunuzla birlikte bir kitap yazmaya ne dersiniz? nce izgisiz ince bir defter aln. ocuunuz her sayfaya resimler izerek hikyesini anlatsn. Sonra siz de ocuunuzun her resim iin yapt aklamay resmin altna yazn. Kapak sayfasna yazar ve izer adlarn yazmay unutmayn. Kitabnzn arka kapana ise ocuunuzun bir fotorafn yaptrn.
YD
35
2 ocuum bu meknda iken mutlu mu? 3 ocuuma kitapta yer alan resimleri gsteriyor muyum? 4 Hikyenin akna ve metindeki duygulara gre ses tonumu deitiriyor muyum?
5 Okurken ocuumun nelerden holanp nelerden holanmadna dikkat ediyor muyum? yum?
6 Yorulduunu ve durmam gerektiini anlayabiliyor mu7 ocuum okuduumuz kitaptan holanyor mu? 8 ocuumun sanki okuyormu gibi yapmasn tevik
ediyor muyum?
10 Kitaptaki fikirleri ocuuma tandk gelen eylerle 11 Onun fikirlerini ne kadar beendiimi ocuuma 12 ocuumun farkl seslere duyarln arttrdm m? 13 ocuumun sevdii baz hikyeleri anlatmasna izin
veriyor muyum? lk 6 soruyu 6 hafta ve zerindeki bebek ve ocuklar iin, 711. sorular 1 ya ve stndeki ocuklar iin, 1213. sorular 3 ya ve stndeki ocuklar iin sorabilirsiniz. Not: Hayr cevab verdiiniz maddeler size gelitirmeniz gereken ynleri gstermektedir.
36
Okul ve Aile
A L E
E T M
V E
L E T M
Okul Problemleri
37
nite
4
Okul Problemleri
Okul, ocuun toplumsallamasnda en az aile kadar nemli bir kurumdur. Bu kurum ile ilgili olarak yaanacak uyum ya da renme problemleri ocuun hem kiisel hem de toplumsal geliimini olumsuz ynde etkileyebilir. Bu blmde okul hayatnda karlalan; renme problemleri ve davran problemleri konularnda anne babann yapabilecekleri ele alnmaktadr.
38
Okul ve Aile
Okul Problemleri
Okul Problemleri
39
renme Gl Nedir?
renme gl, alglama konusunda sorun aamad hlde bir ya da daha fazla alanda renme ile ilgili problem yaamak demektir. Normal kapasiteye sahip bir ocuk, okulda baarsz oluyorsa renme glnden sz edilebilir. renme gl olan kiiler farkl renir. nk beyin yap ya da ilevlerinde farkllklar vardr. Eer bir kii grsel, iitsel ya da fiziksel kusurlar, zek gerilii, duygusal problemler, evresel, kltrel ya da ekonomik adan elverisiz koullar gibi nedenlerle farkl reniyorsa bu durumlar renme gl olarak deerlendirilmez. renme gl ne kadar erken fark edilirse o kadar iyidir. nk renme glne mdahale edilmezse ocuk her gn biraz daha fazla geri kalr, giderek daha fazla d krkl yaar ve kendini baarsz hisseder. Bu durum benlik saygsnn dmesine, den benlik saygs ise davran problemlerine yol aar.
40
Okul ve Aile
Okul Problemleri
41
renme gl ile ilgili mmkn olduu kadar ok ey renmek problemle daha kolay baa klmasn salayabilir. ocuun zel becerileri, yetenek ve ilgileri kefedilmeye allmaldr. Bylece ocuun en iyi nasl rendii anlalm, ocuu motive etmek iin nemli kaynaklar ortaya karlm olur. renme gl olan ocuklarn iyi olduklar bir alann bulunmas kendilerini baarl hissetmelerine vesile olur. Bu nedenle ocuk yetenekli olduu alanlarda almas iin yreklendirilmelidir. ocua koulsuz sevgi verilmeli, kabul gsterilmelidir. ocuun renme gl hakknda bilgilenmesini, bu konu hakknda konuabilmesini salamak ve baa kma becerileri zerine odaklanmak ileri kolaylatracaktr. Dengeli beslenmek, yeterli uyumak, egzersiz yapmak, oyun oynamak, aile ile birlikte zaman geirmek vb. etkinlikler ocuun gl bir beden ve ruha sahip olmasn kolaylatrr. renme gl olan ocuklar salkl yaam alkanlklarna sahip olduklarnda daha ok odaklanp daha ok younlaabilmekte ve daha fazla alabilmektedirler. ocua duygularn ifade etme ve duygularn dzenleme imkn verilmelidir. renme gl problemine sahip ocuu olan baka ebeveynlerle bir araya gelmek anne baba asndan olduka faydaldr. Hem yalnz olmadklarn hissederler hem de nemli birok bilgiye ulamalar daha kolay olur. Baa kmakta zorluk yaandnda bir psikolojik danmana bavurulmal ve yardm alnmaldr. Gerekirse evde bir zel retmen ya da terapist desteine de bavurulmaldr.
42
Okul ve Aile
Okul Problemleri
43
Okulla temas kurarken iyi bir dinleyici olunmaldr. Okul personelinin aklamalar dinlenmelidir. Ak olmayan konular varsa sorulmaldr. Okulun neler yapabilecei hakkndaki kiisel grler paylalmal, yeni zm nerileri varsa sunulmaldr. Odaklanlan konu zerinde kalnmaldr. Okul birok ocukla ilgilenirken anne baba sadece kendi ocuu hakknda endielenir. Genelletirmelerden uzak durmak ve ocuk odakl kalmak nemlidir. Herkesin yardm etmek zere grmede bulunduunun farknda olunmal, grme sresince sakin, organize ve olumlu davranlmaldr. Piman olunacak bir ey sylendiinde basite zr dilenmeli ve tekrar konuya dnlmelidir. Kolayca pes edilmemelidir. Okulun yaklam yeterli bulunmuyorsa tekrar denenmelidir.
44
Okul ve Aile
nn somut (para, eker vb.) ya da sosyal (Aferin! demek, istedii bir eyi yapmasna izin vermek vb.) bir dlle karlanmas ocuu daha olumlu davranmaya sevk eder. Olumsuz sonular fark etmesi ve davranlarnn bedellerini stlenmesi salanmaldr. ocuk istenmeyen davran sergilediinde anne baba, ocua neyi yanl yaptn ve bunun neden problem olduunu aklamal, onu ikaz etmeli ya da imtiyazlarndan mahrum etmelidir. ocuk holand bir ey yaparken yaklak 5 dakika yapt eyden uzaklatrmak, ayr bir yerde sessizce oturmasn salamak gibi bir yol tutulabilir. Ancak ne olursa olsun ocuk nihayetinde kendi davranlarnn bedeli olduunu anlamaldr. letiim ve problem zme gibi temel beceriler kazandrlmaldr. ocua kiiler aras problemleri iddet iermeyen biimde ve karsndaki kiiyle i birlii kurarak zmesi retilmelidir. Ayrca ocuun problemin gerekte ne olduunu anlamasna, olumsuz dnmekten vazgemesine, drtsel davranmasna engel olacak, farkl zm yollar dnmesine yol aacak ve bulduu zmlerin sonularn grmesine yardmc olacak zihinsel beceriler kazandrmak gereklidir. ocuun serbestlii snrsz olmamal, belirli denetimler kurulmaldr. ocuun nerede kimlerle olduunu bilmek nemlidir. Bu sayede arkadalk ilikileri ve sosyal evresinin ona verdii mesajlar hakknda bilgi toplanabilir. nternette katld mail gruplar, forumlar, sohbet ortamlar vb. hakknda kendisinden bilgi alnmal, gerektiinde bu ortamlardaki yazmalarnn denetlenmesi konusunda anlalmaldr. stenmeyen davranlar kolaylatran ya da tetikleyen ortamlarn olumasna izin verilmemelidir. Bunun iin okulda ve evde atma zerken ocuun kullanabilecei ve asla kullanmamas gereken yaklam biimleri net bir biimde belirlenmelidir. Ayrca ocuk okulda bir baarszlk yaamsa ya da yorucu bir gn geirmise bu durum problemli davranmas-
Okul Problemleri
45
n kolaylatrabilir. Byle zamanlarda rahatlamas ve dinlenebilmesi iin uygun koullar hazrlanmaldr. evresel stresler azaltlmaya allmaldr. Bir yandan anne, baba ve dier aile fertleri ile ilgili tedbirler alnrken (alkol ve madde kullanmndan uzak durmak, evde iddete yer vermemek, tutarl ocuk yetitirme becerisi edinmek vb.) dier yandan da ocua evresini kontrol edebilecei frsatlar (ders seimi yaptrmak, hobi edinmesini salamak, spor faaliyetleri vb.) verilmelidir. ocuun okulla ilgili problemi olduunda onunla ve retmeniyle konuulmaldr. retmenle grmeden nce konu ile ilgili baz notlar alnabilir, sorular nceden planlanp sorulabilir. retmenle nasl yardmc olabilecei hakknda konuulabilir. Anne baba olarak bu konuda neler yaplabilecei ile ilgili retmenin grleri alnabilir. ocuun retmeni ile olan ilikisi gzden geirilmelidir. Zira okulda davran problemi gsteren birok ocuk retmeninin kendisini sevmediini dnr. retmenle birlikte allmal ve strateji oluturulmaldr. Problem davran ortaya kmadan nceki belirtileri retmenle paylaarak nleyici bir alma planlanabilir. rnein ocuk tekdze ilerle 10 dakika uratktan sonra sklp ayaa kalkyor ve arkadalarndan birini itiyorsa retmene ocuunuz ayaa kalktnda ona zel bir grev vermesini nerebilirsiniz. retmenle grtkten sonra ocua durumun imdikinden daha iyi hle gelmesi iin neler yapabilecei ile ilgili bilgi verilmeli, dier mdahaleler yapldktan ksa bir sre sonra retmenle tekrar temasa geip problemin seyri hakknda bilgi alnmaldr.
46
Okul ve Aile
zm in Bu Sorular Sorun!
Anne Babaya Yardmc Olabilecek Sorular Okuldaki aile eitimlerine katldnz m? Okula ziyaret yapmak iin en uygun zaman hangisi? retmen ya da mdrle irtibat kurmann en iyi yolu nedir? Dier velilerle ilikileriniz ne dzeydedir? ocuunuzun arkadalar ve evresi hakknda neler biliyorsunuz? Sosyal erikli Problemlerin zmne Yardmc Olabilecek Sorular ocukla ilgili yanl giden ne var? ocuk snf dzenini bozuyor mu? Olup bitenler ocuk iin problem oluturuyor mu? ocuk problemin farknda m? Problemin varln kabul ediyor mu? retmen problem ya da durumdan haberdar m? retmen ocuun ihtiyalarndan haberdar m? ocuk okula gitmekten ekiniyor ya da korkuyor mu? ocua okulda adil davranlyor mu? ocuun snfta oturduu yeri deitirmeye ihtiyac var m? Derslerle lgili Problemlerin zmne Yardmc Olabilecek Sorular ocuk ev devlerini yapyor mu? ocuun fazladan yardma ihtiyac var m? retmenin ne yapmasn bekliyorsunuz? ocukta herhangi bir rahatszlk, engel, zr ya da eksiklik olduunu dnyor musunuz? Eer dnyorsanz bu konuda ocukla ilgili herhangi bir deerlendirme yapld m?
Okul Problemleri
47
E T K i N L i K L E R
3 renme gl tembellik nedeniyle olur. 4 retmenle grmeye gidildiinde susup sadece onu
dinlemek gerekir.
6 renme gl ne kadar erken fark edilirse o kadar 7 ocuun olumlu davranlarn pekitirmek, davran
problemleriyle ba etmeye yardmc olur. ile ilgili tm ihtiyalarn karlayabilir. n problemlerini tetikleyebilir. edebilirler.
8 Okul ortam renme gl olan ocuklarn renme 9 ocuun yaad ortamlarda youn stres olmas, davra10 Anne babalar bir ocuun renme problemini tedavi 11 ocuun retmeniyle ilikisinde sorun varsa davran
problemleri ortaya kabilir.
48
Okul ve Aile
A L E
E T M
V E
L E T M
49
nite
5
Gnlk Aktivitelerle renme
Anne baba olmak yaama ok farkl sorumluluklar ekler. Birok ebeveyn yaplmasn gerekli grdkleri ya da zevk aldklar eyleri zamanszlk nedeniyle yapamazlar. Oysa hayatn gnlk aknda ocuun eitimi iin deerlendirilebilecek birok frsat vardr. Bu blmde; ev ortamndaki ve ev dndaki gnlk faaliyetleri ocuk iin elendirici-eitici faaliyetlere dntrmek iin neler yaplabilecei ele alnmaktadr.
50
Okul ve Aile
51
Vcut azalar hakknda konuulabilir. Hadi atletini bandan geirelim. imdi bir kolun, imdi ikinci kolun... Mevsimlere dair aklamalar yaplabilir. rnein Yazn ksa kollu, kn uzun kollu giyeriz. ocuktan kark oraplar iinden bir orabn eini bulmas istenebilir. ocuun talimatlar takip etmesini salamak iin giysilerinden biri saklanp eitli ipular verilerek bulmas salanabilir. Beslenirken Yaplabilecek Faaliyetler Besin gruplar (sebze, meyve vb.) hakknda konuulabilir. Yiyeceklerin nereden geldii hakknda konuulabilir. rnein Ceviz aatan toplanr. Yiyeceklerin renk ve byklkleri hakknda konuulabilir. Kesici ya da krlabilecek eyler tezghtan uzaklatrldktan sonra ocua sebzeleri ykamak, hamur yourmak vb. iler yaptrlabilir. Bu etkinlik srasnda ocuk ok sayda sebze tanyacak, dokular hakknda fikir sahibi olacak, parmak becerilerini gelitirmek iin frsat kazanacaktr. Ayrca pimesine katkda bulunduu yiyecekleri daha keyifli ve istekli yiyecektir. ki yiyecek birbirleriyle kyaslanarak benzerlik ve farkllk almas yaplabilir. rnein Fndk ve ceviz ne bakmdan farkldr? Ne bakmdan benzerler? Eer beslenme antas hazrlanyorsa ocuun bu hazrla yardm etmesi salanabilir. Daha byk ocuklar iin yiyecekler eit paralara ayrlrken kesirler hakknda konuulabilir. rnein eyrek elma daha yer misin? Daha byk ocuklar iin ocukla birlikte haftalk men hazrlanp bu mende hangi besin gruplarnn yer ald tartlabilir.
52
Okul ve Aile
53
Market Alveriinde Yaplabilecek Faaliyetler Kk ocuklarda alveri mantn oturtmak iin market arabasnn kasa nnde boaltlmasna yardm etmesi, denecek miktar belli olduktan sonra paray kasiyere vermesi istenebilir. ecei meyve suyu ya da stleri kendi semesi iin frsat verilip karar verme becerisinin gelimesine yardmc olunabilir. Okumay yeni yeni sken ocua iri yazlm ve basit yazlar okutulabilir. ocuun yemek istediklerini sylemesi istenip bir men oluturulabilir. ocukla birlikte markete gidilerek listedekilerin pimesi iin gerekli malzemeler temin edilebilir. Market listesi dolabn zerine aslarak okul andaki ocuklarn isterlerse listeye ek yapmas salanabilir. Alveri listesi ocua verilerek markette listedeki rnleri bulmas istenebilir. Basit aritmetik hesaplamalar yapmas salanabilir. rnein Bunun iinde ka biskvi var? Biz ailede ka kiiyiz? Bu durumda her birimize kaar biskvi dyor?
54
Okul ve Aile
E T K i N L i K L E R
55
56
Okul ve Aile
D A H A
FA Z L A
B L G
N . . .
le gov.tr
ai
www
Ankar a 2010
Telefon Bulduk ar Faks: : +90 216 stanbul / Sk. No:1 +90 216 481 30 Trkiy Web: e 23 481 E-mail www.edam. 31 36 : adurm com.t r us@ed am.co m.tr
eitim
mi
Nilgn Azize
CANEL
Nilgn
Ankara 2010
CANEL
e gov.tr
Aile m Bec Yaa erileri
ail
www
ocuk
ocuk ve Ergen
ORU
/ Murat ZTRKLER
Ferah Mh. ratrmala Ferah r merkezi 34692 skdar Cad. Bulduk Sk. No:1 - stanbul Telefon: +90 216 / Faks: +90 481 30 Trkiye 23 216 481 Web: www.eda 31 36 m.com.tr E-mail: adurmus@ edam.com .tr
eitim danmanl
Nilg Azize
EL n CAN
trmalar
merkezi
Kaynaka
57
Kaynaka
Aycn, H. (2007). Gzg. stanbul: z Yaynclk. Aycn, H. (2008). Ahzan. stanbul: z Yaynclk. Aycn, H. (2009). Nun. stanbul: z Yaynclk. Bartz, A. (2010). What to do if your child is having behavior problems at school. http://www.babycenter.com/0_what-to-do-ifyour-child-is-having-behavior-problems-at-scho_63870.bc adresinden 01 Temmuz 2010 tarihinde edinilmitir. Bielenberg, K. (2008). Surviving exams: A parents guide. http://www. independent.ie/education/features/surviving-exams--a-parentsguide-1349027.html adresinden 05 Ekim 2010 tarihinde edinilmitir. Cullinan, B. E. (1992). Read to me: Raising kids who love to read. New York: Scholastic Inc. Ccelolu, D. (2008). Baarya gtren aile: Snav dneminde anne babalk. stanbul: Remzi Kitabevi. Dietel, R. (2010). Helping your child perform well on tests. http:// www.cse.ucla.edu/products/parents/cresst_HelpYourChildonTests_010804.doc adresinden 12 Ekim 2010 tarihinde edinilmitir. Dilidzgn, S. (1996). ada ocuk yazn. stanbul: Yap Kredi Yaynlar. Gken, F. . (2004). lkretime hazrlk: ocuum okula balyor. stanbul: Morpa Kltr Yaynlar. Gmeli, A. . (2004). Ailenin katlm ve desteinin renci baarsna etkisi. zel Okullar Birlii Blteni, 2(6), 14-17. Gnayer, H. . (2007). Eyvah! ocuum okula balyor. stanbul: zgr Yaynlar. Gner, O. (2006). Hani okulu sevecektim. stanbul: Morpa Kltr Yaynlar. Kuzgun, Y. ve Hamamc, Z. (2007). Ana-baba eitim programlar. Ankara: Maya Akademi. McFadden, S. W. (2003). Consulting with parents of elementary school children. Counseling and Human Development, 36(3), 1-15. Sever, S. (2003). ocuk ve edebiyat. Ankara: Kk Yaynclk. Trk Dil Kurumu (2005). Yazm klavuzu. Ankara: Trk Dil Kurumu. Trk Dil Kurumu (2009). Trke szlk. Ankara: Trk Dil Kurumu. U.S. Department of Education Office of Communications and Outreach (2005). Helping your child become a reader. Washington: U.S. Department of Education. Ulu, F. (2001). Okulda baar, etkili renme ve ders alma yntemleri. stanbul: Remzi Kitabevi.
58
Okul ve Aile
Wyse, D. (2009) Eyvah! Okul balad. stanbul: Boyut Yayn Grubu. Yavuzer, H. (2000). Eitim ve geliim zellikleriyle okul a ocuu. stanbul: Remzi Kitabevi. Yavuzer, H. (Ed.). (1999). Ana-baba okulu. stanbul: Remzi Kitabevi. Yldrm, A., Doanay, A. ve Trkolu, A. (2000). Okulda baar iin ders alma ve renme yntemleri. Ankara: Sekin Yaynclk. -. (1999). Starting out right: A guide to promoting childrens reading success. Washington: National Academy Press. -. (2010). Connect with kids by volunteering at school/daycare. http://childcare.about.com/od/volunteerism/ht/parentvolunteer. htm adresinden 15 Haziran 2010 tarihinde edinilmitir. -. (2010). Curtin University. http://www.curtin.edu.au/curtin/ dept/smec/iae adresinden 25 Haziran 2010 tarihinde edinilmitir. -. (2010). Families as educators. http://www.ace-leon.org/pdf/ Family%20Literacy.pdf adresinden 23 Temmuz 2010 tarihinde edinilmitir. -. (2010). Find schools & after-care: Choosing a school for your child. http://www.ed.gov/parents/schools/find/choose adresinden 03 Haziran 2010 tarihinde edinilmitir. -. (2010). Helping your child through exams. http://www.bbc.co.uk/ schools/parents/helping_with_exams/ adresinden 28 Austos 2010 tarihinde edinilmitir. -. (2010). Is your child having problems learning at school? http:// www.roundtreeresources.com/school adresinden 01 Temmuz 2010 tarihinde edinilmitir. -. (2010). Learning disabilities. http://www.med.umich.edu/ yourchild/topics/ld.htm adresinden 15 Temmuz 2010 tarihinde edinilmitir. -. (2010). My childs academic success: Taking a closer look. http:// www2.ed.gov/parents/academic/involve/schoolbox/booklet2/ look_pg3.html adresinden 15 Haziran 2010 tarihinde edinilmitir. -. (2010). Parenting children with learning disabilities: Tips for helping your child. http://www.helpguide.org/mental/ learning_disabilities_treatment_help_coping.htm adresinden 8 Temmuz 2010 tarihinde edinilmitir. -. (2010). RIFs guide to choosing good books for children of all ages. http://www.readingisfundamental.org/documents/us/choosing_ books.pdf adresinden 10 Austos 2010 tarihinde edinilmitir.
59
zinler
fotolia.com.tr: 6 Sandra Gligorijevic, 9 elisabetta figus, 17 Jacek Chabraszewski, 12 Elonore H, 16 Jasmin Merdan, 19 Jose Manuel Gelpi, 20 nosha, 22 Jozsef Szocs, 23 Yuri Arcurs, 26 Julin Rovagnati, 27 onnickx, 28 Hanik, 29 Andrey Stratilatov, 31 pressmaster, 32 WavebreakMediaMicro, 38 pressmaster, 39 Stuart Miles, 41 Pavel Losevsky, 44 David Davis, 45 Leah-Anne Thompson, 46 Tomasz Trojanowski, 50 diego cervo, 51 Andres Rodriguez, 52 Vladislav Gajic, 53 Lorelyn Medina, 54 Pavel Losevsky, 55 Jasmin Merdan Getty Images: 11 JFB Hasan Aycn: 4, 22, 36, 56 84