ARHTEKTURA SREDNJEG

VJEKA
UVOD
Proucavanje istorijskog razvitka arhitekture kompleks kom se jednovremeno mora
prici sa vise strana.
U razlicitim epohama, na razlicitim mjestima i pod razlicitim faktorima, formiraju se
razlicite stilske i arhitektonske cjeline.
Razliciti stilovi (i razne skole u njihovom okviru) odredjeni su:
Cjelokupnim sklopom pojedinih gradjevina, namjenom objekta, prostornim rjesenjem,
osnovama, izgledom fasada i njihovim dekorativnim elementima.
Konformacija fasada zavisi od upotrebne namjene, zatim gradjevinsih materijala i
ukusa sredine u kojoj se javlja.
UVOD
Upotrebna namjena stambeni, administrativni, reprezentativni, privredni, vojni i
vjerski karakter. (klasno drustvo zavisna od odredjenog klasnog sloja);
Samo klasno drustvo zavisno proizvodne snage, tj. ekonomska podloga;
Konstruktivni sklop nacin na koji je gradjevina izgradjena;
Dva tipa:
1) Gredni arhitravni tip (drvo i k. blokovi);
2) Svodni tip (manji k. blokovi i opeka).
Koji od ova dva tipa gradnje ce biti upotrebljen zavisi od:
materijala koji se nalaze na toj teritoriji, postojanja mogucnosti donosenja
materijala sa drugog podrucja, izbora kome ce objekat biti namjenjen i stupnja
proizvodne tehnike tj. kako ce materijal biti obradjen.
sti je slucaj kada je u pitanju dekoracija.
UVOD
Dekoracija uvijek ima za cilj da nesto kaze, prema tome ona je odraz opsteg
drustvenog ukusa.
Pored ekonomske baze, niz drugih faktora utice na formiranje odredjenog
arhitektonskog stila: podneblje, g. polozaj, privredne, politicke, kulturne, vojne i
vjerske veze sa drugim podnebljima i kulturno tj. arhitektonsko nasledje.
Jedan stil nastaje u trenutku kada je kvantitativno nagomilavanje njegovih
karakteristicnih elemenata potpuno zavrseno i kada on dobija svoje, potpuno nove
kvalitativne vrijednosti.
A zavrsava se kada njegovi elementi (zastarjeli) dodju u sukob sa novim shvatanjima.
Cijeli proces zavisi od snaga koji ga nose.
Desava se da stil nestaje ili da traje i nakon ekonomskih i dr. preobrazaja.
Otuda imamo tranzitorne ili prelazne epohe izmedju stilova.
SREDNJ VJEK
Srednji vijek radjanje, sazrijevanje i izumiranje feudalnih odnosa u zemljama
Evrope i Sredozemlja;
Nastajanje (Prelaz iz antickog u srednjovijekovno doba, V i V v.):
- Milanski edikt 313.g
- osnivanje Carigrada 326.g
- podjela Rimskog na Zapadno i stocno carstvo 395.g
- propast Zapadnog Rimsko carstva 496.g
Rim robovlasnicki poredak (bogati, seljastvo i obespravljeni robovi);
Takav sistem bio je osudjen na propast (dolazak ideologije koja ce da spoji narodne
mase rano hriscanstvo);
PRMTVNA HRSCANSKA
ZAJEDNCA
Prvobitno hriscanstvo brzo sirenje i zahvatanje svih dijelova Rimske imperije;
Formulisanje teznje obespravljenih radnih masa tog doba;
zrazavanje otpora prema imperijalizmu Rima i njegovoj kolonijalnoj eksploataciji
porobljenih naroda;
Osnove hriscanskog ucenja pridobijaju siromasne mase;
Obecava se klasna jednakost (istina u siromastvu, sto je uslovljeno slabim stupnjem
proizvodne snage);
Formiraju se crkve drustvene zajednice u kojima se zivi zajednickim zivotom;
Nedostatak ranohriscanske ideologije neborbenost;
313.g. Milanski edikt, hriscanstvo drzavna religija, a crkva dobija privilegije i povezuje
se s vlascu;
Vise svestenstvo borbe za ekonomsku i politicku prevlast sa vladarima;
Nize svestenstvo odrzava veze s narodnim masama;
PRMTVNA HRSCANSKA
ZAJEDNCA
Crkva vlasnik zemlje
Potreba za organizacijom proizvodnje na masovnoj bazi;
Formiranje manastira;
Kasnije kaludjersku poziciju zauzimaju kmetovi, a kaludjeri preuzimaju funkciju
organizatora proizvodnje;
Time se hriscanstvo udaljilo od svojih prvobitnih ideja;
Postaje nosioc feudalne ideologije;
ZAPADNJACK FEUDALZAM
Promjene u drustvenom sistemu Z. Rimskog carsta uticaj germanskih i slovenskih
varvarskih plemena;
Rimska vojska pruza veoma slab otpor ubrzo srusen;
Germanska plemena naseljavaju te prostore;
Plemenske starjesine i vodje vojnih druzina dobijaju velike teritorije;
Duzni su:
- obradjivati tu zemlju;
- visak prihoda davati nadredjenom;
- odazvati se na vojne pozive.
Feudalizam;
Varvari primaju hriscanstvo, da bi lakse drzali u ruci pokorene narode;
Dolazi do ukrstanja naroda, sto dovodi (kroz vrijeme) nove feudalne odnose;
STOCNJACKE DESPOTJE
stocno Rimsko carstvo varvarska plemena ne uspijevaju da sruse;
Ropstvo uslijed ekonomskih promjena i uticaja hriscanstva nestaje;
Uredjenje centralisticko-birokratsko;
Uticaj na promjene Grcko stanovnistvo na jugu Balkana;
Nakon pada Zapadnog, Grci dolaze do izrazaja i (V V v.) nastaje Vizantija;
Grci uglavnom u gradovima u kojima drze administraciju i trgovinu;
Ostale teritorije domorodacko stanovnistvo, sa sopstvenom kulturom i tradicijom
(eksploatisano od strane grka);
Provincije na celu guverneri (vojna i civilna vlast), koje funkcionisu kao samostalne
despotije, administrativno povezane sa Carigradom;
Objedinjavanje omoguceno i crkvenom povezanoscu;
Sazrijevanje feudalizma tece polako;
Zreli oblici X i XV v.
KRAJ SREDNJEG VJEKA
Zapadna Evropa XV
Rusija kraj XV i pocetak XV V
Srbija XX v
Konacan prelazak u kapitalizam Zapadna Evropa XV i XV vjek
Tragovi feudalizma u nekim zemljama do kraja Drugog svjetskog rata;
PROUCAVANJE SREDNJOVJEKOVNE
ARHTEKTURE
Veliki broj gradjevina ocuvana i danas;
Mnoge su tokom vijekova prepravljane, a neke su us rusevinama;
Za mnoge se zna samo iz pisanih izvora;
Najbolje ocuvane one od cvrstih materijala, koje nisu pretrpile ratna razaranja;
Stambena arhitektura najmanje ocuvana (trosni materijali);
Mnogo vise ostataka palata vladara;
Vojne gradjevine sacuvane, ali ruinirane u ratovima i vremenom (napustene);
Najbolje ocuvane crkve (njegovane);
Crkva najbitnija i najmocnija organizacija srednjeg vjeka;
Arhitektonska rjesenja hramova (rijesavanje velikog jedinstvenog prostora)- najbitnija;
PODJELA SREDNJOVJEKOVNE
ARHTEKTURE PO EPOHAMA SKOLAMA
Osnovna podjela: stok i Zapad sa prelaznom srednjom Balkanskom teritorijom
Teritorijalna podjela se poklapa sa razlicitoscu dva drustvena sistema i njihovim
kulturnim i arhitektonskim izrazavanjem;
Ove oblasti bile su uvijek povezane, vrseci uzajamni uticaj
Unutar ovih teritorija manje jedinice, koje imaju svoje sopstvene odlike
pa na taj nacin imamo nastanak razlicitih kulturnih i arhitektonskih skola