ubat 2008

Trk Ceza Kanunu 301.madde ve AB Uygulamalar

Bu almada Trk Ceza Kanununun 301. maddesi hakknda bilgi verilmekte ayn zamanda AB yesi lkelerdeki benzer dzenlemeler incelenmektedir.

Nezahat Yuca Hukuk Blm nyuca@tbmm.gov.tr Tel: 420 66 69

TCK 301.madde ve AB Uygulamalar

ubat 2008

NDEKLER GR TRK CEZA KANUNU 301. MADDE VE AVRUPA BRLNDEK UYGULAMALARI 1. MADDE 301. 2. AB LKELERNDE TCK 301.MADDE BENZER MADDELER 2.1 ALMANYA 2.2. AVUSTURYA 2.3. DANMARKA 2.4. FRANSA 2.5. TALYA 2.6. SPANYA 2.7. POLONYA 2.8. PORTEKZ 2.9. HOLLANDA 3. 301. MADDE BENZERLER DOLAYISIYLA AVRUPA LKELERNDE VERLEN MAHKUMYET KARARLARI 3.1. ALMANYADA 72 K MAHKUM OLDU 3.2. AVUSTURYADA BR K 3.3. TALYA'DA 107 MAHKUMYET 3.4. HOLLANDADA 419 MAHKUMYET SONU 9 9 10 10 10 11 2 2 2 3 3 4 4 4 6 7 7 8 8

TBMM, Aratrma Merkezi Mdrl

TCK 301.madde ve AB Uygulamalar

ubat 2008

GR 1999 Helsinki Zirvesi ile Avrupa Birliine tam yelik yolunda kendisine adaylk stats verilen Trkiye, Ekim 2005te mzakerelere balamtr. Birlie aday lke olarak bata ekonomik ve siyasi kriterler olmak zere pek ok alanda uyumlatrma faaliyeti ierisinde bulunan Trkiye, ifade zgrl kapsamnda da bu abay gstermektedir. Bu almada, ifade zgrl ile ilgili olarak gndeme gelen Trk Ceza Kanununun 301. maddesi hakknda bilgi verilmekte ve baz Avrupa Birlii lkelerindeki benzer maddeler incelenmektedir. TRK CEZA KANUNU 301. MADDE VE AVRUPA BRLNDEK UYGULAMALARI AB srecinde ok fazla tartlan konularn banda ifade zgrln kstlad belirtilen Ceza Kanununun 301. maddesi hkm gelmektedir. Gerekten de 2005 ylnda yrrle giren yeni Ceza Kanunu ile birlikte 301. madde erevesinde alan davalarn saysnda bir art olduu gzlemlenmektedir. AB lkelerinin mevzuatlarnda yaplan bir alma ile Ceza Kanununun 301. maddesine benzer hkmlerin bir takm farkllklar ile birok AB lkesinde de yer ald grlmektedir. Farkllk temelde Trklk ifadesinde yatmaktadr. Ayrca uygulamada ok fazla sayda dava alm olmas son dnemde 301. maddeyi AB-Trkiye ilikilerinin nemli bir halkas haline getirmitir. almada AB lkelerinin benzer maddeleri ele alndktan sonra pratik olarak ne yaplmas gerekir sorusuna da ksa bir yant verilecektir. 1926 tarihli Trk ceza yasasnn 159. maddesi, 1889 tarihli talyan Ceza Yasasndan deitirilerek alnm, birebir bir eviri yaplmamtr. Bugne kadar da alt kez deitirilen ve 2004teki deiikliklerle TCKnn 301. maddesi olarak yeniden ve ayn biimde korunan madde unu sylemektedir: 1. MADDE 301. (1) Trkl, Cumhuriyeti veya Trkiye Byk Millet Meclisini alenen aalayan kii, alt aydan yla kadar hapis cezas ile cezalandrlr. (2) Trkiye Cumhuriyeti Hkmetini, Devletin yarg organlarn, askeri veya emniyet tekilatn alenen aalayan kii, alt aydan iki yla kadar hapis cezas ile cezalandrlr. (3) Trkl aalamann yabanc bir lkede bir Trk vatanda tarafndan ilenmesi halinde, verilecek ceza te bir orannda artrlr. (4) Eletiri amacyla yaplan dnce aklamalar su oluturmaz.
TBMM, Aratrma Merkezi Mdrl

TCK 301.madde ve AB Uygulamalar

ubat 2008

Bir ok lkenin ceza yasalarnda da devlet kurumlarnn, anayasal dzenin, devlet alanlarnn, kamu dzeninin korunmasna ilikin ceza ve yaptrmlar bulunmaktadr. Su Tr: Alenen Aalama Suun yneltilecei kii ve kurumlar; Trkl, Cumhuriyeti veya Trkiye Byk Millet Meclisi Ceza Miktar: Alt aydan yla kadar hapis cezas Suun yneltilecei kii ve kurumlar; Trkiye Cumhuriyeti Hkmetini, Devletin yarg organlarn, askeri veya emniyet tekilat Ceza Miktar: Alt aydan iki yla kadar hapis cezas Arlatrc Neden: Trkl aalama yabanc bir lkede bir Trk vatanda tarafndan ilenmesi durumunda ceza te biri orannda artrlr. Bu durumda verilecek ceza miktar 8 ay ile 4 yl arasnda olacaktr. 2. AB LKELERNDE TCK 301.MADDE BENZER MADDELER 2.1 ALMANYA Alman Ceza Yasas 90. maddesine gre: Her kim Federal Almanya Cumhuriyetini, eyaletlerinden birini alenen aalarsa; ya da anayasal dzenine, bayrana, milli marna, amblemine sverse 1 yldan 3 yla kadar hapis cezas ile cezalandrlr. Su Tr: Alenen Aalama Suun yneltilecei kii ve kurumlar; Federal Alman Cumhuriyeti ya da Eyelatleri, Svme Suunun Yneltilecei kurumlar, Anayasal Dzen, Bayrak, Milli Mar, Amblem Ceza Miktar: 1-3 yl hapis cezas

TBMM, Aratrma Merkezi Mdrl

TCK 301.madde ve AB Uygulamalar

ubat 2008

2.2. AVUSTURYA Avustrurya Ceza Yasas 248. maddesi 1. paragrafnda devlet ve alametlerinin aalanmas ele alnmaktadr ve yle devam eder her kim, anlan davranlar alenen ve taammden sergiler; Avusturya Cumhuriyetine ve eyaletlerine hakaret eder ve aalar ise; 1 yla kadar hapis cezas ile cezalandrlr. her kim 1. paragrafta anlan davranlar alenen ve taammden sergiler, resmi amal bayran ya da Avusturya Cumhuriyetinin ve eyaletlerinin milli marn aalar ise 6 aya kadar hapis ya da sabit gnlk deerin 360 katna kadar para cezas ile cezalandrlr. Su Tr: Alenen ve Taammden Hakaret ve Aalama Suun yneltilecei kii ve kurumlar; Avusturya Cumhuriyeti ya da Eyelatleri, Ceza Miktar: 1 yla kadar hapis cezas Su aadakilere yneltilirse; Avusturya Cumhuriyeti ve Eyaletlerinin milli mar, Bayrak, Ceza Miktar: 6 aya kadar hapis ya da sabit gnlk deerin 360 katna kadar para cezas 2.3. DANMARKA Danimarka Ceza Kanunu 110. maddesi e bendine gre: Her kim alenen Avrupa lkelerini ya da Avrupa Milletlerini veya Avrupa Parlamentosunu alenen aalarsa, azami 2 yl hapis cezas ile cezalandrlr. Su Tr: Alenen Aalama Suun yneltilecei kii ve kurumlar; Avrupa lkeleri, Avrupa Milletleri veya Avrupa Parlamentosu Ceza Miktar: Azami iki yl hapis cezas 2.4. FRANSA Fransz Ceza Yasasnda bu konu daha geni ekilde ele alnr. Fransz Ceza Yasasnn drdnc kitabnda ulusa, devlete ve kamu barna kar sular ve kabahatler ( Felonies and misdemeanours against the nation, the state and the public peace) baln
TBMM, Aratrma Merkezi Mdrl

TCK 301.madde ve AB Uygulamalar

ubat 2008

tamaktadr. Drdnc kitapta birinci balk, ulusun temel karlarna saldr, ihanet, casusluk, sabotaj (treason and the espionage) gibi konular ierir ve bununla beraber toprak btnl ve cumhuriyetin kurumlarna kar saldr konularn dzenler (other offences against the institutions of the republic or the integrity of the national territoirty) kinci blm, terrizm sularn dzenlerken (of terrorism), nc blm ise kamu barna saldr, birey haklarnn kullanmna engel olma ve yasad gsteri yapma sularn konu edinir ( violation of the authority of the State and other breaches of the public peace). Bununla beraber kamu idaresine hakaret konusu da hakaret ve aalamay kapsar (offences against the public administration committed by private persons). 433. madde gre kamu grevi yapan bireylere kar direnme ya da saldry su sayar. Buna gre, Fransa'da Cumhuriyet yetkilerini kullanan kamu grevlilerine (polis, itfaiyeci, retmen, otobs ofr gibi) kar direnme ya da saldr bir su tekil etmekte, kamu barn tehdit eden davranlar ve daha dorusu kamu hizmetinin verilmesine engel olacak davranlar su kapsamna alnmaktadr. 2003 ylnda i gvenliin (internal security) bir paras olarak geen dzenleme, ulusal bayrak ya da ulusal mar hakaretine kar maksimum 9000 euroluk para cezas ya da 6 aya kadar hapis cezas ngrmektedir. Kstlamalar bir taraftan cumhuriyet haysiyetini ypratc hareketleri kapsarken, dier taraftan kamu hizmetinde bulunan kiilere ( zellikle yksek rtbeli memurlar olmak zere, hkim, savc, polis, hatta otobs ofrlerini dahi kapsamaktadr) kar hakaretleri de iermektedir. Yasamaya getirilen bu yenilikler iki olayn ardndan gerekleen tartmalar yanstmaktadr: -2001 Fransa-Cezayir futbol ma esnasnda Fransz milli marna La Marseillaise kar yaplan tezahratlar. 6 Ekim 2001 Cezayir-Fransa ma, Cezayir ve Fransa ilikilerinin souk, Sarkozynin iileri bakan olduu ve gmen sorunlarnn younluk kazand bir dnemde gereklemitir. Yaplan futbol msabakas srasnda bir grup Cezayirli tarafndan Fransz milli marnn La Marseillaise yuhalanmas ki bu milli deerlere kar saygszlk olarak grlmtr- reaksiyonun ciddi ekilde trmanmasna neden olmutur. -Bununla beraber ayn trden bir olayn 2002 tarihinde Jacques Chiracn cumhurbakan olduu dnemde Fransz kupa manda Korsikal taraftarlar tarafndan tekrarlanm olmas olaylarn tansiyonunu arttrmtr ve milli sembollere hakaret yasasnn kmasna nayak olmutur. te bu olaylardan sonradr ki, Fransz bayrana ve Fransz milli marna ynelik yaplan hakaretleri kapsayacak ynde dzenleme getirilmitir. Parlemento tarafndan bu

TBMM, Aratrma Merkezi Mdrl

TCK 301.madde ve AB Uygulamalar

ubat 2008

dzenlemeler i gvenlik salayc yasa, dier bir adyla o zaman da iileri bakan olan Sarkozy yasas ad altnda kabul edilmitir. Su Tr: Hakaret Suun yneltilecei kii ve kurumlar; Milli mar ve milli bayrak Ceza Miktar: 6 ay hapis cezas ya da maksimum 9000 Euro para cezas 2.5. TALYA talyan Ceza yasas 290 ve 291. maddelerine gre; Cumhuriyeti, parlamentoyu ya da her ikisini birden veya hkmeti, anayasa mahkemesini yahut yarg otoritelerini alenen aalayan kii, alt aydan yla kadar hapis cezas ile cezalandrlr. talyan Ceza Yasasnn 292. maddesine gre; talyan milli bayrana ve milli marna alenen hakaret eden veya aalayan kii en ok drt yla kadar hapis cezas ile cezalandrlr. Bu ayrca milli bayraktan bamsz olarak ulusal renklere hakaret eden veya aalayan kiileri de kapsamaktadr. talyan kanunu ceza miktarlar ayn olmak zere iki ayr su tr dzenlemektedir; Su Tr: Alenen Aalama Suun yneltilecei kii ve kurumlar; Cumhuriyet, Parlamento, Hkmet, Anayasa Mahkemesi ya da yarg otoriteleri Ceza Miktar: 6 aydan 3 yla kadar hapis cezas Su Tr: Alenen Hakaret veya Aalama Su aadakilere yneltilirse; talyan milli mar, talyan Bayra, talyan Bayrandan bamsz bir ekilde Ulusal renklere, Ceza Miktar: Drt yla kadar hapis cezas

TBMM, Aratrma Merkezi Mdrl

TCK 301.madde ve AB Uygulamalar

ubat 2008

2.6. SPANYA spanya Ceza Kanunu 543. Maddesi: spanyay, zerk blgesini, alamet ya da amblemlerini yazyla veya eylemle alenen aalayan kii en fazla 2 ay hapis cezas ile cezalandrlr. spanya Veliaht Prensi Felipe ve Prenses Letizay cinsel iliki halinde gsteren karikatr izenlere verilen para cezas. El Jueves adl haftalk siyasi mizah dergisinde yaymlanan karikatrle ilgili davada Ulusal Mahkeme biri yazar, biri karikatrist iki dergi alanna, Kraliyet ailesini aalayc hareket bulunduklar gerekesiyle 3er bin avro para cezas verilmitir. Su Tr: Yazyla ya da Eylemle Alenen Aalama Suun yneltilecei kii ve kurumlar; spanya, zerk blge, alamet ya da amblemler Ceza Miktar: 2 ay kadar hapis cezas 2.7. POLONYA Polonya Ceza Kanununun 133. maddesine gre: Polonya Cumhuriyetini, Polonya halkn, alenen aalayan kii, bir yldan yla kadar hapis cezas ile cezalandrlr. 2005den itibaren, dini inanlara veya Polonya topraklarnda henz baa gememi fakat yakn zamanda baa geecek devlet adamlarna yaplan hakaret durumlarnda baz zamanlar kiiler aleyhine bir gnlk mahkumiyet karar alnabilmektedir. Yakn zamanda, iddiaya gre Vladimir Putin aleyhine yaplan hakaretlerden dolay 30a yakn insan haklar eylemcisi geici olarak hapsedilmi, 30 saatin sonunda da serbest braklmlardr. Sadece bir tanesi yabanc bir devlet adamna hakaretten dolay sulu bulunmutur. Su Tr: Alenen Aalama Suun yneltilecei kii ve kurumlar; Polonya Cumhuriyeti, Polonya halk Ceza Miktar: 1 yldan 3 yla kadar hapis cezas

TBMM, Aratrma Merkezi Mdrl

TCK 301.madde ve AB Uygulamalar

ubat 2008

2.8. PORTEKZ 1999 tarihli Portekiz Ceza Kanununun 332. maddesi unu der: Her kim yaz veya dier trl kamu iletiim aralaryla cumhuriyete ya da Portekiz egemenliinin simgesi olan sembol ya da amblemlere hakaret ederse veya her hengi bir ekilde onlarn saygnln zayflatrsa 2 yla kadar hapis cezas ile cezalandrlr ya da 240 gn ceza hapsine karlk gelecek para cezasna arptrlr. Su Tr: Yaz ya da dier trl kamu iletiim aralar ile hakaret veya herhangi bir ekilde saygnl zayflatma Suun yneltilecei kii ve kurumlar; Portekiz Cumhuriyeti, Polonya egemenliinin simgesi olan sembol ya da amblemler Ceza Miktar: 2 yla kadar hapis cezas ya da 240 gn ceza hapsine karlk gelecek para cezas 2.9. HOLLANDA Ceza Kanunu madde 112: Kraln eine, kraln muhtemel veliahtna ve onun eine, veya kraln vekili ve onun eine ynelik kastl aalama en yksek drt sene hapis veya drdnc dereceden para cezas ile cezalandrlr. Ceza Kanunu madde 113: 1. Krala, kraln eine, kraln muhtemel veliahtna ve onun einine, veya kraln vekili ve onun eine hakaret ieren yazl veya resimli yaynlar yayan, aka sergileyen veya ven kii; veya bu yaynlar yaymak, aka sergilemek veya vmek iin katkda bulunan kii, bu yazl veya resimli yaynlarn bahsedilen trde bir aalamaya neden olacan bilmesi veya bilmesi konusunda esasl gerekelere sahip olmas durumunda en fazla bir yl ar para cezas veya nc dereceden para cezas ile cezalandrlr. 2. Benzer bilgiye veya bilmesi konusunda benzer gerekelere sahip kii de bu ierie sahip yaynlar topluma ulatrd takdirde ayn ekilde cezalandrlr. 3. Bahsedilen ar ceza ilerini ileyen sank, bu suu mesleini icra ederken ilemi ve bu suu iledii ann iki sene ncesine kadar bahsedilen sulardan tr geri dnlmez bir ceza srecine girmemi ise bu durum maddenin uygulanmasnda hafifletici etken olarak gz nne alnr. Hollanda Ceza Kanunu iki ayr su tipi ngrmektedir. 1. Su Tr: Hakaret ieren yazl veya resimli yaynlar yaymak, aka sergilemek veya vmek; veya bu yaynlar yaymak, aka sergilemek veya vmek iin katkda bulunmak,
TBMM, Aratrma Merkezi Mdrl

TCK 301.madde ve AB Uygulamalar

ubat 2008

Suun yneltilecei kii ve kurumlar; Kraliyet Ailesi (Kral, Kraln ei, kraln muhtemel veliaht ve onun ei, veya kraln vekili ve onun ei) Ceza Miktar: 4 yla kadar hapis cezas ve drdnc dereceden para cezas 2. Su Tr: Kastl Aalama Suun yneltilecei kii ve kurumlar; Kraliyet Ailesi (Kral, Kraln ei, kraln muhtemel veliaht ve onun ei, veya kraln vekili ve onun ei) Ceza Miktar: 1 yla kadar hapis cezas ve nc dereceden para cezas 1 3. 301. MADDE BENZERLER DOLAYISIYLA AVRUPA LKELERNDE VERLEN MAHKUMYET KARARLARI Adalet Bakanl, tartma konusu olan ifade zgrlyle ilgili 301inci maddenin benzerlerinin Avrupa lkelerinde nasl uygulandn aratrd. Bakanln raporuna gre Almanyada 72, Avusturyada 1, talyada 107, Hollandada 419 mahkumiyet karar kt. Yurtiinde ve yurtdnda youn eletiri alan TCKnn 301inci maddesinin Avrupadaki uygulamalar konusunda rapor hazrland. Rapora gre, Almanyada ayn maddeden 72, Avusturyada 1, talyada 107, Hollandada 419 mahkumiyet karar verildi. Adalet Bakanlnn hazrlad rapora gre, TCKnn 301inci maddesi deiiklik ekillerde pek ok Avrupa lkesinin de yasal dzenlemeleri arasnda bulunuyor. Bu lkelerde yasa maddesine aykr davrand gerekesiyle pek ok kiiye de mahkumiyet karar uygulanm. Rapor yle: 3.1. ALMANYADA 72 K MAHKUM OLDU Alman Ceza Kanununun 90.madde Devlet bakanna hakaret, 90-a maddesinde Devlete ve sembollere hakaret, 90-b maddesinde anayasal organlara hakaret sular dzenlenmitir. Alman Ceza Kanununun 90-b maddesi Anayasal organlara hakaret kenar baln tamaktadr. Maddenin birinci fkrasnda, Her kim aleni bir toplantda veya basn yayn yoluyla bir yasama organna, hkmete veya Federal Anayasa Mahkemesine veya onun yelerinden birine, bu sfatndan dolay ve devletin itibarn zedeleyecek ekilde hakaret
Bu yaz Do. Dr. Mehmet zcann USAK AB Aratrmalar Merkezinin internet sayfasndaki yazsndan alnmtr. http://www.usakgundem.com/haber.php?id=16465, ( Eriim Tarihi: 27.02.2008) TBMM, Aratrma Merkezi Mdrl
1

TCK 301.madde ve AB Uygulamalar

ubat 2008

ederse bu eklide Federal Almanyann varln ve anayasal dzenine ynelirse, 3 aydan 5 yla kadar hapis cezas ile cezalandrlr deniliyor. Alman Federal statistik Kurumunun 12 Nisan 2006 tarihinde yaymlanan cezai takibatlara ilikin yllk raporunda, 2004 ylnda Alman Ceza Kanununun 90, 90-a, 90-b maddelerinin de yer ald devlet aleyhine ilenen dier sulara ilikin olarak 72 mahkumiyetin bulunduu bildirilmitir. 3.2. AVUSTURYADA BR K Avusturya Ceza Kanununun 248.maddesi devlet ve onun sembollerini aalama kenar baln tamaktadr. Avusturya Ceza Kanununun 248.maddesinde Avusturya Cumhuriyeti ve onu oluturan eyaletlerin birisine kt niyetle ve toplumun geni bir kesimi tarafndan idrak edilmesi kouluyla hakaret edilmesi cezalandrlm, bundan baka Avusturya Cumhuriyetinin bayrana, amblemlerine ve milli marna hakaret, kk drme ya da ktleme eylemleri su olarak dzenlenmitir. Avusturya statistik Kurumunun 2006 ylna ilikin raporunda Avusturya Ceza Kanununun 248.maddesinin yerald vatana ihanet ve devlet aleyhine ilenen sulara ilikin olarak 2003de 1 mahkumiyet bulunmaktadr. 3.3. TALYA'DA 107 MAHKUMYET talyan Ceza Kanununun 290.maddesi Cumhuriyete, anayasal kurumlara ve askeri kuvvetlere kar hakaret, hor grme, svme, baln tamaktadr. Anlan maddeyle aka cumhuriyete, yasama meclislerine, hkmete veya anayasa mahkemesine veya adli dzene hakaret cezalandrlmtr. Yine talyan Ceza Kanununun 291inciddase talyan milletine hakaret, aalayc sz, svme kenar baln tamaktadr. Anlan maddede talyan milletine hakaret 1 yldan yla kadar hapis cezasyla cezalandrlmaktadr. talyada devletin kiiliine kar sular olarak 2000de 21, 2001de 31, 2002de 22, 2003de 5, 2004de 28 mahkumiyet bulunmaktadr. 3.4. HOLLANDADA 419 MAHKUMYET Hollanda Ceza Kanununun 92 ve devam maddelerinde devletin gvenliine kar sular dzenlenmi, yine 111 ve devam maddelerinde kraliyete kar sular, 131 ve devam maddelerinde ise kamu dzenine kar sular dzenlenmitir. Bu erevede 111.maddede krala hakaret etmek, 113 maddede aalayc yazlar datmak, 131.madde su ilemeye tahrik, 132.maddede tahrik edici yazlar datmak 137inci maddede, bir grup insan aalamak, 137inci maddesinde nefrete tevik etmek sular dzenlenmitir. 10

TBMM, Aratrma Merkezi Mdrl

TCK 301.madde ve AB Uygulamalar

ubat 2008

Hollandada anlan sulardan dolay 2004te 240, 2005te 274, 2006da Ekim ayna kadar 287 dava alm bulunmaktadr. Bunlardan 2004te 134, 2005te 146, 2006da 139 tanesi cezai yaptrmla sonulanmtr. 2 SONU Trk Ceza Kanununun 301. maddesi Trkl, Cumhuriyeti ve Trkiye Byk Millet Meclisini alenen aalamay su olarak dzenlemekte, bu suun, bir Trk vatanda tarafndan yurtdnda ilenmesini arlatrc neden olarak kabul etmektedir. Bu madde ile benzer dzenlemeler, Avrupa Birlii yesi lkelerde de mevcuttur. Bata Almanya, talya ve Avusturya olmak zere AB yesi lkelerde de anayasal dzen, cumhuriyet, bayrak, milli mar gibi bir devletin temel kurumlar niteliindeki deerler TCK 301. madde benzeri maddeler ile korunmaktadr.

Sayg ztrk, 1ubat 2007 tarihli Hrriyet gazetesi http://www.kenthaber.com/Arsiv/Haberler/2007/Subat/01/Haber_204949.aspx, (Eriim tarihi:26.02.2008)

TBMM, Aratrma Merkezi Mdrl

11