SOCIOLOGJI

KATALOGU I PROVIMIT PR PROVIM T MATURS N GJIMNAZ T PRGJITHSHM VITI SHKOLLOR 2009/2010

Katalogun e provimit e prgatitn:

Mira Shpadijer, Gjimnazi Sllobodan Shkeroviq Podgoric Momir Dragiqeviq, SHMP Ivan Goran Kovaiq Herceg Novi Dragoje Gjokiq,kshilltar pr grupin shoqror t lndve, Qendra e provimeve Recensente: Dr. Natasha Krivokapiq, Fakulteti Filozofik, Nikshiq Prktheu Luigj Berisha

PRMBAJTJA 1. Hyrje........................................................................................................................4 2. Rregullat e provimit ...............................................................................................5 3. Qllimet e prgjithshme t provimit.....................................................................6 4. Struktura e provimit.................................................................................................7 5. Programi i provimit...................................................................................................8 6. Format e pyetjeve n test......................................................................................15 7. Shembulli i testit me skem pr vlersim..............................................................16 8. Shembulli i flets pr prgjigje t pyetjeve me zgjedhje t shumfishta..........31 9. Literatura....................................................................................................................32

1. HYRJE Matura Shtetrore n sistemin arsimor t Malit t Zi futet n vitin shkollor 2009/2010 dhe paraqet kontrollimin ekstern t standardizuar t arriturave shkollore t nxnsve n fund t arsimit katrvjear n gjimnaz. N baz t Ligjit pr gjimnazin,provimi i maturs jepet n mnyr eksterne(neni 38),kurse pr prgatitjen e materialit t provimit dhe zbatimit t procedurs s Maturs Shtetrore sht e ngarkuar Qendra e Provimeve. N Maturn Shtetrore sociologjia sht lnd zgjedhse. N kt provim verifikohen dijet, aftsit dhe shkathtsit t cilat bazohen n pjest kryesore t programit t lnds t cilat duhet ti ken nxnsit n fund t vitit t arsimimit katrvjear n gjimnaz t prgjithshm. Katalogu i provimit hollsisht e prshkruan provimin nga sociologjia dhe i kushtohet nxnsve dhe msimdhnsve. N katalogun e provimit jan cekur qllimet e prgjithshme t provimit, sht prshkruar struktura e provimit,kurse me formn e qllimeve t provimit saktsisht sht thn prmbajtja e lnds e cila do t pyetet. sht ofruar shembulli i testit me skemn e detajuar pr vlersim.

2. RREGULLAT T gjith nxnsit t cilt kan zgjedhur sociologjin si lnd zgjedhse n Matur,do ta japin provimin t njjtn dit dhe n t njjtn koh. sht parapar q nxnsi t ulet vetm n bank dhe q rendi i bankave n dhoma t msimit t jet i till q m s shumti n nj klas t vendosen 15 nxns. Materiali i provimit do t paketohet n qese t veanta dhe t sigurta,t cilat do t hapen para nxnsve menjher para fillimit t provimit. N provim nuk lejohet: ...prezantimi i rrejshm ...hapja e detyrave t provimit para kohs s lejuar ...pengimi i nxnsve tjer ...shfrytzimi i mjeteve t palejuara futja e ushqimit n provim(lejohet vetm uji) ...dmtimi i shifrs n librezn e testimit ...mosrespektimi i shenjs pr prfundimin e provimit Mjetet e lejuara: lapsi i thjesht, goma dhe lapsi kimik/stilolapsi. Punimi i nxnsit duhet t jet i shkruar me laps kimik/stilolaps. Pas provimit,testet do t kthehen n QP ku do t bhet vlersimi i tyre.

3. QLLIMET E PRGJITHSHME T PROVIMIT

Qllimi i provimit t Maturs nga Sociologjia sht q: t kontrolloj se sa e ekupton nxnsi kompleksitetin e realitetit shoqror dhe specificitetin e determinizmit shoqror; t kontrolloj njohurin pr kuptimet themelore sociologjike dhe t kuptuarit e tyre; t kontrolloj njohurin dhe kuptimin e teorive themelore sociologjike dhe kuptimin e rndsive t tyre pr kuptimin e shoqris n trsi; t kontrolloj njohurin dhe kuptimin e metodave t ndryshme t hulumtimeve sociologjike t dukurive t shoqris si mnyr pr njohje dhe kuptimin e funksionimit t realitetit shoqror; t kontrolloj njohurin pr sistemin shoqror t bazuar n ndarjen e fuqis shoqrore dhe n pabarazi shoqrore; t kontrolloj njohurit dhe kuptimin e puns dhe aktiviteteve t grupeve shoqrore, institucioneve dhe organizatave n t cilat zhvillohet jeta shoqrore; t kontrolloj dijen, kuptimin dhe zhvillimin e ndryshimeve bashkkohore t shoqris dhe pasojat e tyre n mikro dhe makro nivel; t kontrolloj aftsit e dallimeve t shpjegimeve t mendjes s shndosh nga sqarimet sociologjike t dukurive dhe proceseve n shoqri ; t kontrolloj kuptimin e mundsive t prdorimit praktik t njohurive sociologjike n zgjidhjen e problemeve shoqrore; t kontrolloj aftsit e bashkimit t dijes nga sociologjia me lmit e shkencave t prafrta; t kontrolloj aftsit e lidhjes s njohurive nga sociologjia me jetn e prditshme; t vrtetoj nse nxnsi e kupton kompleksitetin e realitetit shoqror,vendin dhe rolin e kulturs n t; t vrtetoj nse nxnsi ka njohuri pr formimin e kulturs, pr kuptimet themelore t kulturs dhe elementeve strukturore t saj; t vrtetoj nse nxnsi i njeh elementet themelore t kulturs dhe dinamikn e tyre; t vrtetoj nse nxnsi i njeh dhe i kupton ndryshimet bashkkohore t shoqris dhe ndikimin e tyre n ndryshime n kultur; t vrtetoj nse nxnsi njeh,kupton dhe ka qndrim kritik ndaj ndryshimeve bashkkohore n kultur dhe ndikimin e tyre n sfern e jets s prditshme; t vrtetoj nse nxnsi e kupton rolin dhe rndsin e kulturs n arsimim t personalitetit t njeriut; t vrtetoj nse nxnsi e kupton rndsin e gjenerats s re n ruajtjen, kultivimin dhe zhvillimin e kulturs.

4. STRUKTURA E PROVIMIT Provimi zgjat 90 minuta. Provimi prmban dy lloj detyrash: a) detyrat me zgjedhje t shumfisht Nxnsi nga disa prgjigje t ofruara zgjedh nj t sakt. b)detyrat e tipit t hapur Te kto detyra zgjidhja mund t jet: 1. prgjigjja e shkurtr-zgjidhja sht fjala,fjalia e thjesht apo numri deri te i cili mund t arrihet pas disa hapave t bashkuar; 2. prgjigjja m e gjat-zgjidhja sht m e gjer dhe prbhet nga m shum hapa. Numri maksimal i pikve sht 100. Detyrat i vlersojm ashtu q do njra merr prej 1 deri n 5 pik varsisht nse ka apo nuk ka vlersim t pjesshm. Detyra q nuk sht zgjidhur sakt apo ajo q nuk sht kryer nuk sjell pik negative. N detyrat me zgjedhje t shumfishta,kapitulli i zgjidhur sakt n detyr sjell m s shpeshti 1 pik. Nse sht krkesa m e thjesht ,dy kapituj do t vlersohen me 1 pik. N detyrat e tipit t hapur vlersohet do hap i definuar. Detyrat e ktij tipi i vlersojm ashtu q secili merr prej 1 deri n 4 pik.

Tipat e detyrave Detyrat e tipit t hapur Detyrat e tipit t mbyllur

Numri I detyrave 15 - 20 20 - 25

Numri I pikve 1- 4 1- 6

Lnda msimore nga Sociologjia pr gjimnaz sht e ndar n 5 lmi(fusha) dhe msohet n vitin e katrt. Pr plotsimin e standardit t Maturs nga Sociologjia nxnsit duhet t zgjedhin lndn e prgjithshme zgjedhse Sociologjia e kulturs,t ciln mund t a msojn n vitin e tret ose t katrt. Me tabel sht dhn prfaqsimi i prmbajtjes n struktur t provimit. Numri rendor I 1. 2. 3. 4. 5. II Fusha Sociologjia Hyrje n sociologji Njeriu, shoqria, kultura Stratifikimi i pabarazis shoqrore Puna, grupet shoqrore dhe institucionet Ndryshimi dhe zhvillimi n shoqri Sociologjia e kulturs Prfaqsimi i prmbajtjes % 70% 10% 30% 10% 15% 5% 30%

5. PROGRAMI I PROVIMIT
1. Sociologjia
1.1. Hyrje n sociologji

Qllimet e provimit Nxnsi tregon se di: 1.1.1. t prkufizoj sociologjin si shkenc dhe t caktoj elementet themelore t saj; 1.1.2. t kuptoj specificitetet e sociologjis dhe t caktoj qllimin dhe detyrn e saj; 1.1.3. t prmend paraardhset e sociologjis; 1.1.4. t bj dallimin n mes t parahistoris dhe historis s sociologjis; 1.1.5. t numroj elementet e metodave sociologjike; 1.1.6. t shpjegoj bazn teknike t dy procedurave metodike; 1.1.7. t prkufizoj nocionin e teoris sociologjike; 1.1.8. t shpjegoj dallimin n mes t teorive t vjetra dhe teorive bashkkohore sociologjike. 1.2. Njeriu, shoqria, kultura

Qllimet e provimit Nxnsi tregon se di: 1.2.1. t cek nj prcaktim thelbsor t njeriut dhe ta sqaroj at; 1.2.2. t prkufizoj nocionin e shoqris; 1.2.3. t analizoj prcaktimin dhe elementet e dukurive shoqrore; 1.2.4. t kuptoj thelbin e nocionit dhe thelbin e nocionit t determinizmit dhe format e determinizmit; 1.2.5. t caktoj nocionin e prons dhe ti numroj format e saj; 1.2.6. t shpjegoj nocionin e strukturs shoqrore; 1.2.7. t shpjegoj dallimin n mes t rolit shoqror dhe pozits shoqrore; 1.2.8. t caktoj nocionin, elementet dhe llojet e grupit shoqror; 1.2.9. t shpjegoj dallimin n mes t institucionit shoqror dhe organizats; 1.2.10. t shpjegoj nocionin e simbolit; 1.2.11. t shpjegoj dallimin n mes t tradits dhe civilizimit; 1.2.12. t shpjegoj dallimin n mes t nocioneve t kulturs dhe civilizimeve; 1.2.13. t kuptoj kushtet shoqrore pr krijimin e kulturs masive dhe ti numroj karakteristikat e saja; 1.2.14. t prkufizoj fenomenin e kiit dhe shundit dhe t shpjegoj nocionin e subkulturs; 1.2.15. t prkufizoj nocionin e fes; 1.2.16. t analizoj tipat e besimeve t bashksive primitive; 1.2.17. t identifikoj tipat e fes monoteiste; 1.2.18. t shpjegoj dallimin n mes t magjis dhe fes; 1.2.19. t shpjegoj dallimin n mes t besimit dhe fes; 1.2.20. t shpjegoj nocionin e socializimit dhe t numroj subjektet e saj;

1.2.21. t shpjegoj nocionin e devijimit dhe t numroj format e tij; 1.2.22. t kuptoj ndikimin e sanksioneve n eliminim( kaprcimin shoqror) t sjelljes s devijueshme. 1.3. Stratifikimi dhe pabarazit shoqrore Qllimet e provimit Nxnsi tregon se di: 1.3.1. t shpjegoj nocionin dhe shkaqet e pabarazis shoqrore dhe ti numroj llojet; 1.3.2. t shpjegoj paralelen pabarazia shoqrore barazia shoqrore; 1.3.3. t kuptoj relacionin ndarja shoqrore e puns pabarazia; 1.3.4. t shpjegoj nocionin e strukturs vertikale t shoqris; 1.3.5. t analizoj shkaqet e dallimeve sociale; 1.3.6. t shpjegoj nocionin e lvizjes shoqrore; 1.3.7. t dalloj format e shtresave shoqrore( kasta, shtresa, klasa....,); 1.3.8. t shpjegoj nocionin e shoqris s hapur dhe t mbyllur; 1.3.9. t prkufizoj nocionin e forcs shoqrore dhe t numroj burimet e forcs shoqrore; 1.3.10. t vlersoj n mnyr kritike lidhjen n mes t forcs shoqrore, grupit politik dhe vendosjes. 1.4. Puna, grupet shoqrore dhe institucionet

Qllimet e provimit Nxnsi tregon se di: 1.4.1. t prkufizoj punn dhe t numroj kategorit e puns; 1.4.2. t shpjegoj disa nga teorit t caktimit t puns; 1.4.3. t shpjegoj dallimin n mes t puns, veprimit shoqror, mjeshtris dhe profesionit; 1.4.4. t numroj vetit themelore t ndarjes shoqrore t puns dhe ti sqaroj ato; 1.4.5. t kuptoj shkaqet e pabarazis n lmin e puns; 1.4.6. t numroj grupet shoqrore q lidhen me sfern e puns,profesionit, detyrs q ushtron,t drejtat ekonomike dhe sociale; 1.4.7. t shpjegoj nocionin teknik dhe teknologji; 1.4.8. t prmend dallimin n mes t niveleve teknologjike; 1.4.9. t shpjegoj ndikimin e determinizmit teknik; 1.4.10. t sugjeroj n disa pasoja t prdorimit t teknologjive t ndrashme; 1.4.11. t numroj llojet e grupeve n hapsir; 1.4.12. t prkufizoj nocionin e vendbanimit; 1.4.13. t prkufizoj nocionin e urbanizimit dhe deagrarizimit; 1.4.14. t prkufizoj nocionin e familjes dhe t numroj funksionet e saj dhe tipat; 1.4.15. t dalloj familjen harmonike dhe disharmonike;

1.4.16. t dalloj nocionin e bashkshortis dhe nocionin e familjes dhe t cek format e bashkshortis dhe farefisit; 1.4.17. t shpjegoj nocionin e grupit etnik dhe t prmend karakteristikat e tij; 1.4.18. t numroj karakteristikat e kombit dhe t shpjegoj nj prcaktim t nocionit t kombit; 1.4.19. t prkufizoj nocionin e asimilimit dhe identifikimit nacional; 1.4.20. t shpjegoj dallimin n mes t popullit dhe kombit; 1.4.21. t numroj disa nga vetit e kombit malazez; 1.4.22. t prkufizoj dhe t numroj elementet e shtetit; 1.4.23. t prmend format e pushtetit shtetror; 1.4.24. t shpjegoj disa nga teorit e shtetit; 1.4.25. t prkufizoj nocionin qytetari, partia politike, lvizja dhe t shpjegoj nocionin e sovranitetit. 1.5. Ndryshimi shoqror dhe zhvillimi Qllimet e provimit Nxnsi tregon se di: 1.5.1. t gjej paralelen n mes t shoqris tradicionele dhe shoqris moderne; 1.5.2. t identifikoj karakteristikat e shoqris postmoderne; 1.5.3. t prkufizoj nocionet ndryshimet shoqrore,tranzicionet,demokratizimet dhe liberalizimet; 1.5.4. t shpjegoj disa nga teorit e ndryshimeve shoqrore; 1.5.5. t prkufizoj nocionin e ekologjis dhe t shpjegoj shkaqet edh format e problemeve ekologjike dhe mnyrn e kaprcimit t tyre; 1.5.6. t shpjegoj esencn e nocionit shteti ekologjik.

2. SOCIOLOGJIA E KULTURS
1.1.Hyrje n sociologjin e kulturs Qllimet e provimit Nxnsi tregon se di: 1.1.1. t prkufizoj lndn e sociologjis s kulturs dhe t theksoj kategorit themelore, prmbajtjet, interesimet dhe elementet themelore t sociologjis s kulturs; 1.1.2. t kuptoj teorit themelore t afrimit n kuadr t sociologjis s kulturs.

2.1. Nocioni definicioni i kulturs

Qllimet e provimit Nxnsi tregon se di: 2.1.1. t prkufizoj nocionin e kulturs dhe t kuptoj problemet dhe njanshmrit e prcaktimit t kulturs; 2.1.2. t definoj nocionin e civilizimit dhe t analizoj kuptimet e ndryshme t ktij nocioni; 2.1.3. t shpjegoj dhe ti dalloj nocionet normat themelore dhe vlerat shoqrore; 2.1.4. t analizoj qllimet themelore t kulturs 2. 2.5. t nxjerr prfundime pr lidhjen e tradits dhe progresit; 2.1.6. t theksoj tipat kryesor t kulturs dhe t analizoj karakteristikat e tyre themelore; 2.1.7. t analizoj format e nevojave kulturore dhe t nxjerr prfundime pr vrtetsin dhe pseudo nevojat.

3.1. Antropologjia kulturore

Qllimet e provimit Nxnsi tregon se di: 3.1.1. t prkufizoj lndn e antropologjis kulturore; 3.1.2. t shpjegoj nocionin e dashamirsis dhe t di strukturn themelore t qenies shoqrore t njeriut; 3.1.3. t analizoj periodn dhe funksionin e mitit; 3.1.4. t shpjegoj nocionet,elementet dhe format e simboleve; 3.1.5. t kuptoj karakteristikat themelore dhe funksionet e fes,ritit dhe kultit; 3.1.6. t kuptoj rndsin e puns dhe kulturs s puns.

4.1.Funksionet e kulturs

Qllimet e provimit Nxnsi tregon se di: 4.1.1. t kuptoj funksionet themelore t kulturs 4.1.2. t shpjegoj nocionet e komunikimit dhe funksionit t kulturs si mjete komunikuese; 4.1.3. t shpjegoj funksionin nornmativ dhe funksionin mbrojts t kulturs; 4.1.4. t prshkrauj format e prgjithshme dhe karakteristikat e formave themelore t kulturs; 4.1.5. t kuptoj rndsin e institucioneve kulturore dhe organizatave.

5.1. Loja

Qllimet e provimit Nxnsi tregon se di: 5.1.1. t kuptoj nocionin dhe funksionet e lojs n kulturn njerzore; 5.1.2. t dalloj format themelore t lojs dhe t shpjegoj karakteristikat e tyre; 5.1.3. t kuptoj partikularizmin dhe prgjithsin e lojrave garuese, lojrave t fatit, maskimit dhe entuziazmit . 5.1.4. t analizoj karakteristikat themelore t sportit dhe sportit modern; 5.1.5. t vrej dhe analizoj devijimet themelore, normativizmin,institucionalizmin dhe komercializmin n lojra t shoqris bashkkohore.

6.1. Kultura masive

Qllimet e provimit Nxnsi tregon se di: 6.1.1. t analizoj shkaqet themelore t formimit t kulturs masive dhe karakteristikat e saj; 6.1.2. t analizoj format e kohs s lir dhe industris s argtimit 6.1.3. t kuptoj rndsin e mediave elektronike dhe globalizimin n fushn e komunikimeve; 6.1.4. t prshkruaj karakteristikat e kiit dhe shundit; 6.1.5. t prshkruaj karakteristikat themelore kulturs popullore

7.1.Kultura e personalitetit

Qllimet e provimit Nxnsi tregon se di: 7.1.1. t shpjegoj nocionin e personalitetit dhe fazat e zhvillimit t tij; 7.1.2. t analizoj dukurit e konformizmit,angazhimit dhe vrtetsis n kultur 7.1.3. t shpjegoj socializimin dhe prfaqsuesit e tij

8.1. Kultura e t rinjve Qllimet e provimit Nxnsi tregon se di: 8.1.1. t shpjegoj karakteristikat e moshs s pleqris dhe zhvillimin e jets psikike t njeriut; 8.1.2. t analizoj stilet e ndryshme t jets;

8.1.3. t analizoj lvizjet e ndryshme t t rinjve dhe subkulturn e lvizjes; 8.1.4. t shpjegoj format e rregulluara t sjelljes s t rinjve dhe format kundrkulturore t tyre.

9.1.Sociologjia e artit Qllimet e provimit Nxnsi tregon se di: 9.1.1. t prkufizoj nocionin dhe fushat m t rndsishme t t artit; 9.1.2. t shpjegoj funksionet e artit; 9.1.3. t dalloj dhe t shpjegoj stilet e krijimtaris artistike; 9.1.4. t numroj karakteristikat themelore t artit klasik dhe bashkohor; 9.1.5. t shpjegoj karakteristikat kryesore t artit avangard; 9.1.6. t analizoj nocionin e mods dhe ndarjen e saj; 9.1.7. t shpjegoj nocionet e: t folurit, gjuhs, kushtzimin kulturor t gjuhs dhe letrsis; 9.1.8. t kuptoj kushtzimin shoqror t filmit

6. FORMAT E PYETJEVE N TEST Testi prmban llojet e detyrave si vijojn: a) detyrat me zgjedhje t shumfisht Nxnsi nga disa pyetje t ofruara zgjedh nj t sakt dhe e rrethon shkronjn apo numrin para asaj prgjigje. Ktu jan edhe pyetjet q bashkohen, n t cilat sht pr detyr q t lidhen kuptimet nga dy kolonat paralele. N disa detyra shkruhen numrat n linja para kuptimit prkats, kurse n disa kuptimet bashkohen me shigjeta. Pran do pyetje sht dhn udhzimi pr mnyrn e zgjidhjes. Pyetjet n testin nga Sociologjia jan t renditura sipas llojeve, gjegjsisht sipas formave t pyetjeve. N test s pari jan pyetjet e tipit t mbyllur, nga t gjitha fushat, pastaj pyetjet e tipit t hapur dhe n fund pyetjet q jan t lidhura me ndonj tekst t caktuar, t cilat mund t jen t tipit t hapur dhe t tipit t mbyllur. Prgjigjet n pyetjet me zgjedhje t shumfisht n t cilat krkohet t qarkosh (t rrethosh), kalohen n listn pr prgjigje, e cila ndodhet n faqen 31. b) detyrat e tipit t hapur Te kto detyra zgjidhja mund t jet: 1. prgjigjja e shkurtr-zgjidhja sht nj fjal, fjali e thjesht apo viti; 2. prgjigjja m e gjat-zgjidhja sht m e gjat dhe prbhet nga m shum fjali.

7. SHEMBULLI I TESTIT ME SKEM PR PIKZIM

Me kujdes lexoni pohimet dhe caktoni nse jan t sakta S apo t pasakta P. N flet pr prgjigje duhet shnuar me shenjn x nj prgjigje t sakt nga dy prgjigje t ofruara. 1. Shprehja status ka t bj , me teorin e Veberit, me dallimet n mes t grupeve shoqrore n aspekt t moralit apo prestigjit t cilat ua caktojn t tjert. 1. S 2. P 2. Grupet shoqrore t cilat dallohen n mes veti posarisht n karakteristikat kulturore(gjuh, fe, histori) quhen grupe etnike. 1. S 2. P 3. Emil Dirkem pohon se me ndarjen e puns rritet solidariteti dhe ndrmvartsia n shoqri. 1. S 2. P 4. N shtetin juridik,t gjith organet e pushtetit dhe individt sjellen t lir, sipas bindjes s tyre. 1. S 2. P 5. Simboli t udhzon n shum domethnie q nuk vrehen. 1. S 2. P 6. Simboli paraqet dika q dgjohet dhe preket. 1. S 2. P N detyrat n vijim nj prgjigje sht e sakt. N flet pr prgjigje shno me shenjn X nj prgjigje t sakt nga tri prgjigje q t jan ofruar. 7. Konti n fillim ka shfrytzuar shprehjen: 1. Fiziologjia shoqrore 2. Gjeometria shoqrore 3. Fizika shoqrore 8. Sipas pohimit t Lasllo Vajtit, fjalt pr njeriun jan: 1. shenja 2. simbole

3. shenja dhe simbole 9. Partit politike n parim jan: 1. organizata t bashkmendimtarve me ide t njjta 2. grupacione politike rreptsisht t mbyllura 3. institucione vullnetare politike N detyrat n vijim nj prgjigje sht e sakt. N flet pr prgjigje shno me shenjn X nj prgjigje t sakt nga katr prgjigje q t jan ofruar. 10. Kush e ka komentuar i pari n mnyr sitematike prparimin e organizatave moderne: 1. Emil Dirkem 2. Talkot Parsons 3. Maks Veber 4. Mishel Fuko 11. Metoda me t ciln studiohet prmbajtja e nj materiali simbolik(letrave, emisioneve televizive e kshtu m radh) me qllim t zbulimit t strukturs s rndsishme, prkatsisht ideologjis s autorit t prmbajtjeve t tilla quhet: 1. analiza e prmbajtjes 2. metoda e ankets 3. metodologjia 4. metoda e eksperimentit 12. ka nga ajo q sht dhn m posht nuk paraqet institucion shtetror politik? 1. Kuvendi 2. Votimi n zgjedhje 3. Ligjet pr zgjedhjet 4. Partia politike 13. Rregullimi politik n t cilin shteti mbikqyr t gjitha sferat e jets shoqrore me ndihm t kultit t personalitetit dhe ideologjis s bashkuar t pushtetit quhet: 1. prfaqsia demokratike 2. demokraci e drejtprdrejt 3. totalitarizm 4. autoritarizm 14. Konformizmi sht: 1. form e sjelljes s rregulluar 2. karakteristik e tipit t caktuar t shoqris

3. prshtatja me normat dhe qndrimet shoqrore 4. lmnyra komode e jets 15. Pjes prbrse me rndsi e kulturs, karakteristikat e t cils jan pranimi dhe prcjellja e fryteve t krijuara dhe t arriturave t saj, sht: 1. Akulturimi 2. Progresi 3. Evolucionia 4. Tradita 16. Prcaktimi antropologjik i puns sht: 1. puna sht prshtatje e vetdijshme natyrore nevojave t njeriut 2. me pun njeriu prodhon veten si qenje kulturore dhe historike 3. puna sht mbretri e nevojs 4. puna sht prodhim i t mirave materiale 17. Autori i veprs Loja dhe njerzit sht: 1. Ratko Bozhoviq 2. Zhan Munie 3. Lesli Vajt 4. Rozhe Kajoa 18. Shprehja civilizim sht futur n literatur n shekullin e: 1. 16 2. 18 3. 19 4. 20 19. Forca shoqrore e individit pasqyrohet n: 1. pozitn q ka n shoqri 2. mundsin e imponimit t vullnetit t tij t tjerve 3. respektitn vullnetar dhe me qejf q i jepet 4. shkalln e arsimit q ka 20. Bashkshortsia e nj burri me m shum femra quhet: 1. poliandri 2. endogami 3. poligami 4. egzogami

N detyrat n vijim n mes t katr prgjigjeve t ofruara zgjedhi tri t cilat mendon se jan t sakta. N flet pr prgjigje shno me shenjn X vetm nj t sakt nga katr prgjigje q t jan ofruar. 21. Familja sht bashksi: A. n mes t burrit, gruas dhe fmijve t tyre B. e cila bazohet n marrdhnie t gjakut dhe fisit C. funksioni i t cils sht lindja dhe edukimi i fmijve D. e cila mund t ket numr m t vogl t antarve sesa ka n bashkshortsi Kombinimet e ofruara: 1. ABC 2. ABD 3. ACD 4. BCD 22. Shteti juridik krijon sistemin politik q n qendr t vmndjes vendos: A. njeriun qytetar B. t drejtat dhe lirit e njeriut C. monopolet dhe kierarkit e hasura D. detyrat dhe obligimet njerzore Kombinimet e ofruara: 1. ABC 2. ABD 3. ACD 4. BCD 23. Lvizja vertikale e shoqris realizohet: A. me ndryshimin e e rolit shoqror B. me ndryshimin e pozits shoqrore C. me rritjen e pasuris D. me rritjen e shkalls s arsimimit Kombinimet e ofruara: 1. 2. 3. 4. ABC ABD ACD BCD

24. Shteti sht: A. form specifike e organizimit t shoqris klasore B. forc e cila qendron mbi shoqri C. kategori natyrore dhe artificiale D. kategori historike dhe shoqrore Kombinimet e ofruara: 1. ABC 2. ABD

3. ACD 4. BCD N detyrat n vijim n mes t pes prgjigjeve t ofruara zgjedhi tri t cilat mendon se jan t sakta. N flet pr prgjigje shno me shenjn X vetm nj t sakt nga tet prgjigje q t jan ofruar. 25. Lvizjet e t rinjve jan: A. Lvizja pacifiste B. Lvizja hipi C. Lvizja ekologjike D. Lvizja pank E. Lvizja gotike Kombinimet e ofruara: 1. ABC 2. ABD 3. ABE 4. ACD 5. ADE 6. BCD 7. BDE 8. CDE 26. Format themelore t kulturs jan: A. kultura elite B. kultura popullore C. kultura masive D. kultura televizive E. kultura e t rinjve Kombinimet e ofruara: 1. ABC 2. ABD 3. ABE 4. ACD 5. ADE 6. BCD 7. BDE 8. CDE 27. Kultura postmoderne veohet: A. me origjinalitet dhe vrtetsi B. me homogjenizimin e kulturs C. me tjetrsimin e konsumatorve nga kultura D. me przierjen e llojeve dhe zhanreve E. me figurat q kan prparsi para fjalve

Kombinimet e ofruara: 1. ABC 2. ABD 3. ABE 4. ACD 5. ADE 6. BCD 7. BDE 8. CDE 28. Globalizimi i kulturs nnkupton: A. Perceptimin e drits B. Imitimin dhe kopjimin e kulturave t vjetra C. Idealet dhe aspirimet D. Krijimin e rregullit t norms n kultur E. Pretendimin pr t drejtn sociale Kombinimet e ofruara: 1. ABC 2. ABD 3. ABE 4. ACD 5. ADE 6. BCD 7. BDE 8. CDE

N detyrat n vijim secilit kuptim n shtylln e majt mund tia bashkoni vetm nj nocion nga shtylla e djatht. N fletn pr prgjigje duhet q pran numrit q tregon kuptimin n shtylln e majt ta shnoni me shenjn X shkronjn e prgjigjes s sakt nga shtylla e djatht. Kujdes n detyrn e par n kolonn e majt nj kuptim sht i teprt kurse n detyrat tjera t ktij tipi dy kuptime jan t teprta. 29. Teoricient e shoqris bashkoni me drejtimet gjegjse: 1. Talkot Parsons 2. Xhorxh Mid 3. Klod Levi-Stros A) Interaksionizmi simbolik B) Strukturalizmi C) Funksinalizmi D) Marksizmi

30. Themeluesve t sociologjis bashkangjituni tiparet e msimit t tyre. 1. Spenser A. Materjalizmi historik 2. Marks B. Tipi ideal 3. Weber C. Evolucioni

4. Dirkem

D. Grupet primare E. Solidariteti mekanik dhe organik F. Fizika sociale

31. Gabimeve n prkufizimin e kulturs i bashkangjitni emrat e prfaqsuesve t tyre. 1. pozitiviste 2. kulturaliste 3. natyraliste 4. metafizike 5. normative A. Moric Schlick B. Max Scheler C. Ralf Linton D. Talkot Parsons E. Rut Benedikt F. Lesli White G. Osvald Spengler

32. Bashkoni autort dhe veprat e tyre. 1. Edgar Moreno A. Sociologjia forever 2. Ernest Kasirer B. Modelet e kulturs 3. Roberto Pagjoli C. Teoria e artit avangard 4. Rut Benedikt D. Shpirti i kohs E. Prova e kohs s lir F. Gjuha dhe miti N detyrn n vijim n mnyr kronologjike radhiti tri forma t shoqris t cilat sipas strukturs dallojn n mes veti. 33. Cakto radhitjen e sakt t formave gjegjsisht t tipave t strukturs shoqrore. A. Bashksia e personalitetit B. Bashksia vitale C. Shoqria n kuptim t ngusht t fjals Radhitja sht si n vijim: 1. __________________________ 2. __________________________ 3. __________________________ Detyrat e plotsimit dhe prgjigjeve t shkurtra 34. Ideologjia e cila para s gjithash angazhohet pr t drejtat dhe lirit e individit quhet___________________________.

35. Organizata shoqrore veprimtaria e t cils sht e orjentuar n marrje t ligjshme t pushtetit shtetror n zgjedhje quhet _____________________. 36. Ndryshimet demografike n ndonj shoqri varen nga lvizja natyrore e popullats dhe ____________________. 37. Krcnimet globale ndaj mjedisit jetsor paraqiten n dy forma themelore: 1. _______________________________________________________________________. 2. _______________________________________________________________________. 38. Sipas teorive psikologjike prmendi tri karakteristika t rregullimit: 1. ____________________ 2. ____________________ 3. ____________________ 39. Autori i njrs nga veprat m t rndsishme nga lmi i Sociologjis s kulturs q mban titullin Shkatrrimi i Perndimit quhej ___________________. 40. Sipas Osvald Spenglerit tre tipat themelor t kulturs jan: 1. _________________________ 2. _________________________ 3. _________________________ 41. Krahas nocionit t prgjithshm t kulturs pra kulturs universale t njeriut, ekzistojn edhe forma dhe manifestime tjera t cilat jan karakteristike pr disa grupe shoqrore dhe quhen ____________ ose _____________. 42. Procesi i shtrirjes s formave qytetare t mendimit,veprimit dhe sjelljes,pra mnyrs s jets qytetare n fshat quhet________________________. 43. Grupet shoqrore t prbra dhe ato shumfunksionale t cilat krijohen me lidhjen relativisht t prhershme t individit apo grupit me ndonj territor t caktuar dhe ndrlidhjen e tyre shoqrore me bashksin vendore t shoqris i quajm__________________.

Detyrat me prgjigje m t gjat 44. Numro karakteristikat e tipit ideal t burokracis sipas Veberit: ______________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________ ___________.

45. Numro burimet e forcs shoqrore: ______________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________ ______________________________________. 46. Cili sht dallimi n mes t puns dhe veprimit shoqror? ______________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________ _____________________. 47. Duke marr parasysh numrin e gjeneratave t cilat jan t pranishme n nj familje,ajo mund t jet: ______________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________ _________________________.

Puna n tekst N fazn e ult t egrsis nuk ka pas arm m t mir pr sulme dhe mbrojtje sesa t rrahurit dhe shkopit. Mirpo edhe t rrahurit dhe guri, m von kan prjetua prsosje,njerzit u kan rritur peshn dhe u kan dhn formn n mnyr q tua ngrisin vdekjeprursin dhe efikasitetin. Pastaj,ajo arm sht zhvilluar n topuz, sepse i sht rritur shtrirja me rastin e helljes, pastaj n shtiz, t cils forma i ka mundsuar nj hellje m t largt, kurse maja e mpreht dhe prdorimi i materialeve helmuese, ia kan ngritur efikasitetin. Mirpo, t gjitha ato arm i ka prodhuar njeriu dhe veprimi i tyre ka qen mjaft i kufizuar. Kjo gjendje do t ndryshoj me zbatimin e mjeteve mekanike pr prodhim t armve. Fillimisht ktu kemi harkun dhe shigjetn, e pastaj edhe katapultin. N fazn m t avancuar paraqiten armt me zjarr: revolja, pushka dhe mitrolozi.(teksti sht marr nga faqja 21 e libri Sociologjia e kulturs e autorit Millosh Iliq) Me vmndje lexo tekstin dhe prgjigju shkurt dhe qart, duke u orjentuar n at q sht me rnsi pr vet detyrn. N fletn pr prgjigje pran numrit rendor t detyrs shkruaj prgjigjen n vendin e parapar pr t. Wilson Wallis konsideron se fazat e kulturs n disa situata prshkruajn evolucionin , kurse n disa t tjera konstituojn progresin. N detyrat n vijim nj prgjigje sht e pasakt. N flet pr prgjigje shnoje me shenjn X nj prgjigje t sakt nga dy sa jan ofruar. 48. Fragmenti i msiprm prshkruan progres apo evolucion? 1.Progres 2. Evolucion 49. A mundet evolucioni t paraqes progres? 1. po 2. jo

50. far jan dallimet n mes t evolucionit dhe progresit?

________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ _________________.

Puna n tekst Qytetet e mdha gjithmon kan qen seli e ekonomis s parave pr arsye se llojllojshmria dhe grumbullimi i ekonomis s shkmbimit i siguron mjetit shkmbyes rndsin te e cila n munges t qarkullimit jasht qendre nuk do t mund t vinte. Kurse ekonomia e t hollave dhe sundimi i arsyes jan t lidhura ngusht. T prbashkt kan racionalitetin e pastr t lnds drejt njerzve dhe sendeve ku e drejta formale shpesh bashkohet me ashprsin e pamshirshme. Njeriu i vetdijes s pastr sht indiferent ndaj do gjje individuale sepse nga ai pasojn marrdhniet dhe reaksionet t cilat mund t thithen me arsye logjike mu ashtu si n parimin e t hollave nuk hyn dukuria e individualitetit. Sepse paraja pyet vetm pr at q sht e prbashkt pr t gjith, pr vlern shkmbyese e cila t gjith cilsin dhe veorit i nivelizon n pyetjen sa.( teksti sht marr nga libri Qytetet e mdha dhe jeta shpirtrore- G. Simel t botuar nga Janeski dhe Turi, Zagreb,2001) N detyrn n vijim plotso fjalin: 51. Ekonomia e parave, mnyra e jets n qytete t mdha dhe nacionaliteti jan forma t dhna t jets shoqrore n t cilat individi nuk mund t ndikoj. Durkheim i quan ______________________ shoqrore. N detyrn n vijim nj prgjigje sht e sakt. N flet pr prgjigje shno me shenjn X nj prgjigje t sakt nga katr sa jan ofruar. 52. Simmel me ekonomi t paravennkupton: 1. formn e planifikuar t shkmbimit 2. formn e shkmbimit t tregut 3. formn tradicionale t shkmbimit 4. formn e dhunshme t shkmbimit

PRGJIGJET ME SKEM PR PIKZIM

1. Prgjigjja sht nn 1. S................................................................................ 1 pik 2.Prgjigjja sht nn 1. S................................................................................1 pik 3. Prgjigjja sht nn 1. S............................................................................... 1 pik 4. Prgjigjja sht nn 2 . P............................................................................. 1 pik 5. Prgjigjja sht nn 1. S............................................................................... 1 pik 6. Prgjigjja sht nn 2. P.............................................................................. 1 pik 7. Prgjigjja sht nn 3. Fizika shoqrore .................................................... 1 pik 8. Prgjigjja sht nn 3. shenjat dhe simbolet........................................... 1 pik 9. Prgjigjja sht nn 1. organizata e bashkmendimtarve ................ 1 pik 10. Prgjigjja sht nn 3. Maks Veber....................................................... 1 pik 11. Prgjigjja sht nn 1. analiza e prmbajtjes....................................... 1 pik 12. Prgjigjja sht nn 4. Partia politike..................................................... 1 pik 13. Prgjigjja sht nn 3. totalitarizami....................................................... 1 pik 14. Prgjigjja sht nn 3. prshtatja e normave dhe qendrimeve shoqrore ........................................................................................................................... 1 pik 15. Prgjigjja sht nn 4. Tradita................................................................. 1pik 16. Prgjigjja sht nn 2. me pun njeriu prodhon veten si qenie kulturore dhe historike.............................................................................................................. 1 pik 17. Prgjigjja sht nn 4. Rozhee Kajoa...................................................... 1 pik 18. Prgjigjja sht nn 2. shekulli i 18.......................................................... 1 pik 19. Prgjigjja sht nn 2. mundsia e imponimit t vullnetit t tij t tjerve ...... ............................................................................................................................1 pik 20. Prgjigjja sht nn 3. poligamia............................................................. 1 pik

21. Prgjigjja sht nn 1. ABC pranohet vetm prgjigjja e plot dhe e sakt e cila sjell .............................................................................................................. 2 pik 22. Prgjigjja sht nn 2. ABD pranohet vetm prgjigjja e plot dhe e sakt e cila sjell .............................................................................................................. 2 pik 23. Prgjigjja sht nn 4. BCD pranohet vetm prgjigjja e plot dhe e sakt e cila sjell .............................................................................................................. 2 pik 24. Prgjigjja sht nn 2. ABD pranohet vetm prgjigjja e plot dhe e sakt e cila sjell .............................................................................................................. 2 pik 25. Prgjigjja sht nn 7. BDE pranohet vetm prgjigjja e plot dhe e sakt e cila sjell .............................................................................................................. 3 pik 26. Prgjigjja sht nn 1. ABC pranohet vetm prgjigjja e plot dhe e sakt e cila sjell .............................................................................................................. 3 pik 27. Prgjigjja sht nn 6. BCD pranohet vetm prgjigjja e plot dhe e sakt e cila sjell .............................................................................................................. 3 pik 28. Prgjigjja sht nn 4. ACD pranohet vetm prgjigjja e plot dhe e sakt e cila sjell .............................................................................................................. 3 pik 29. Prgjigjet: 1. C ; 1 pik 2. A ; 1 pik 3. B 1 pik Pr do prgjigje t sakt nga 1 pik, gjithsej ............................................ 3 pik 30. Prgjigjet: 1C 1 pik 2A 1 pik 3B 1 pik 4E 1 pik Pr do prgjigje t sakt nga 1 pik, gjithsej 4 pik 31. Prgjigjet jan:1. C ; 1 pik 2. F; 1 pik 3. E ; 1 pik 4. B ; 1 pik 5. A 1 pik Pr do prgjigje t sakt nga 1 pik, gjithsej 5 pik 32. Prgjigjet: 1. D ; 1 pik 2. F ; 1 pik 3. C ; 1 pik 4. B 1 pik Pr do prgjigje t sakt nga 1 pik, gjithsej 4 pik

33. Prgjigjet : 1. B ( Bashksia vitale) ; 2. C ( Shoqria n kuptim t ngusht t fjals) 3. A ( Bashksia dhe personaliteti). Pr nj prgjigje t sakt 1 pik ; Pr dy prgjigje t sakta q nnkupton se edhe e treta do t jet e sakt .....................................................................................2 pik 34. Prgjigjja sht: liberalizmi.......1 pik 35. Prgjigjja sht: subjekti politik, partia, partia politike ........................ 1 pik 36. Prgjigjja sht: migracionet ................................................................... 1 pik 37. Prgjigjet: 1. Ndotja apo krijimi i mbetjeve t cilat n nj koh t shkurtr mund t strehohen n nj vend ose t prdoren prsri (t reciklohen)..1 pik 2. Thithjet e resurseve natyrore sht e pamundur t'i kompensojm................................................................................................1 pik Gjithsej............................................................................................................ 2 pik 38. Prgjigjet: 1. frustrimi ; 1 pik 2. gjendja e nder(e tensionuar); 1 pik 3. agresiviteti 1 pik Pr do prgjigje t sakt nga 1 pik, gjithsej........................................... 3 pik 39. Prgjigjja sht: Osvald Spengler.......................................................... 1 pik 40. Prgjigjet: 1. tipi antik apo tipi i apolonis 1 pik 2. tipi arabik apo magjik 1 pik 3. tipi europerendimor apo i faustit 1 pik Pr do prgjigje t sakt nga 1 pik, gjithsej ...............................................3 pik 41. Prgjigjet: subkultura ( 1 pik) ose nnkultura ( pik)............................... 2 pik 42. Prgjigjja sht: urbanizimi........................................................................... 1 pik 43. Prgjigjja: vendbanim ...................................................................................1 pik 44. Prgjigje e dshirueshme:- Ekzistimi i kierarkis s qart t autorizuar ;( 1 pik) Me rregulla t shkruara caktohet sjellja e zyrtarve n t gjitha nivelet organizative; ( 1 pik)- Zyrtart punojn kohn e plot t puns dhe kan rrogn;( 1 pik)- Ekziston ndarja n mes t detyrs s zyrtarit n pun dhe jets s tij jasht puns ( 1 pik) Pjestart e organizats nuk jan pronar t mjeteve materjale me t cilat punojn.( 1 pik)

Gjithsej........................................................................................................... 5 pik 45. Prgjigje e dshirueshme: - Fuqia ekonomike- buron prej prons( 1 pik) fuqia funksionale bazohet n rndsin e rolit shoqror q ushtron ndonj individ apo grup( 1 pik) fuqia e statusit- bazohet n vlersimin e rndsis s vendit q trashgon apo fiton gjat jets individi ose grupi( 1 pik) fuqia manipuluese- t ushtruarit e pushtetit me ndihm t mjeteve t komunikimit masiv ( 1 pik) forca fizike- fuqia m e vjetr e forcs q dominon n shoqrit primitive( 1 pik) dija dhe informacionet- n shoqrit moderne ndodhen n planin e par t burimit t pabarazis ( 1 pik) Gjithsej........................................................................................................... 6 pik 46. Prgjigje e dshirueshme: Veprimtaria shoqrore sht nj nocion m i gjer sesa puna ( 1 pik ). do pun sht veprimtari shoqrore por jo edhe e kundrta, p.sh.. Disa lojra shoqrore, simpatizimet n ndeshje t futbollit jan veprimtari shoqrore por nuk mund t konsiderohen ndonj pun( 1 pik). Puna sht veprimtari e domosdoshme e njeriut me t ciln ai prodhon t mira materiale dhe i prmbush nevojat e tija dhe t shoqris( 1 pik). Gjithsej............................................................................................................... 3 pik 47. Duke marr parasysh at ajoo mund t jet: brthamore( bashkshorti, bashkshortja dhe fmijt e tyre) ( 1 pik) ; e zgjeruar( praprind, prind dhe fmijt e tyre) ( 1 pik) ; bashksia familjare( n te jetojn m shum gjenerata: bashksia e farefisit, vllazrit) ( 1 pik) Gjithsej................................................................................................................ 3 pik 48.Prgjigjja sht nn 2. evolucioni.......................................................... 1 pik 49. Prgjigjja sht nn 1 Po.............................................................................1 pik 50. Prgjigje e dshirueshme: Progresi ka pr qllim q t rris efikasitettin dhe cilsin e asaj q sht e dshirueshme ( 1 pik) dhe siguron ekzistimin e vlerave m t larta n krahasim me ato q kan ekzistuar m par ( 1 pik) . Pr progres nuk sht me rndsi perspektiva e kohs( 1 pik), ka don t thot se ajo q sht m e re prnga koha, nuk sht njheri edhe m progresive( 1 pik) . Evolucioni paraqet prparimin n pajtim me perspektivn e kohs, gjegjsisht ndryshimeve n raport me gjendjen e mparshme( 1 pik) Gjithsej............................................................................................................. 5 pik

51. Prgjigjja sht: me fakte...... 1 pik

52. Prgjigjja sht nn 4. n form t dhunshme t shkmbimit......... 1 pik

Fleta pr prgjigje

7. LITERATURA
Teksti ekzistues i sociologjis nuk i prgjigjet krkesave t programit t propozuar, apo t paktn nuk i prgjigjet n trsi, dhe komisioni i lnds ka propozuar q deri sa t hartohet teksti i ri si zgjidhje t mundshme t shfrytzohet teksti i Sociologjis nga Entoni Gidens,botuar nga CID, Podgoric; 1998. Gjithashtu pr sociologji t kulturs komisioni i lnds deri n hartimin e tekstit t ri, si zgjidhje t mundshme, propozon q n proces t msimit t shfrytzohet literatura e mposhtme: Modelet e kulturs nga Benedikt R., Prosveta , Beograd, 1976; Religjioni i ri nga Benc E., igoja, Beograd, 2005; Leksikoni i kulturologjisnga Bozhoviq R., Beograd 2006; Kultura nevoj nga Bozhoviq R.R., Narodna kniga, Beograd,1989; Kultura individuale dhe kultura masive nga Dolo L., CLIO, Beograd, 2000; Sociologjia forever nga Gjorgjeviq D., Nish, 1996; Njeriu i Malit t Zi nga Gezeman G., CID, Podgoric, 2003; Sociologjia e kulturs dhe artit nga Iliq M., Narodna kniga, Beograd,1991; Lojrat dhe njerzit nga Kajoa R., Nolit, Beograd,1965; Multikulturalizmi nga Kimlika V., CID, Podgoric, 2004; Sociologjia e kulturs nga Kloskovska A., Shtypi igoja , Beograd,2001; Sociologjia e religjionit nga Paviqeviq V., BIGZ, Beograd,1979; Aspektet sociologjike t progresit dhe kulturs nga Vukiqeviq, S. Bozhoviq R.R.:, Jasen, Nikshiq, 2001.