BAB 2 : ELEKTRONIK

KOMPONEN ELEKTRONIK
BIL NAMA SIMBOL CIRI / FUNGSI

Diod Pemancar Cahaya (LED)

Ciri - dibuat daripada bahan __________________ seperti germanium dan _____________ - terdapat dalam pelbagai warna seperti merah, hijau dan kuning - tidak berfilamen dan mempunyai 2 kaki iaitu ________(+) dan __________(-) - arus mengalir dalam satu hala sahaja iaitu dari _________ ke ___________ - ia tidak berfilamen Fungsi - menukarkan arus _____________ kepada ____________ - pemberi isyarat sama ada sesuatu litar itu _________ atau tutup - penghias alat elektronik seperi radio, lampu disko dengan pelbagai warna menarik Kebaikan - isyarat cahayanya terang dan jelas - menggunakan arus elektrik yang rendah - tahan lebih lama berbanding lampu mentol Penyambungan Kekutuban L.E.D - hanya menyala jika kekutubannya disambung ke punca sel yang betul - menggunakan voltan yang rendah (1.7V 3V) dan arus yang rendah (10 miliampere) - perintang mesti disambung pada litar untuk hadkan arus yang mengalir ke L.E.D

Katod Kaki yang _______ Cas negatif (-) Berhampiran dengan permukaan rata Bersambung dengan bahagian yang berbentuk _________

Anod Kaki yang _______ Cas positif (+) Berhampiran dengan permukaan tidak rata Bersambung dengan bahagian yang berbentuk __________

Penyambungan Kekutuban L.E.D 1

BAB 2 : ELEKTRONIK
BIL NAMA SIMBOL CIRI / FUNGSI

Perintang tetap

Simbol Perintang Tetap

Ciri - mempunyai nilai rintangan yang tetap dan tidak boleh diubah - nilai rintangan diketahui melalui jalur-jalur warna pada badannya. - Terdapat 2 jenis perintang tetap iaitu : o Perintang jenis karbon Mengandungi campuran serbuk karbon dan tanah liat Nilai rintangan dari beberapa ohm sehingga 10 M Kadaran kuasa = 0.125watt 1watt o Perintang jenis berlilit dawai Dibuat daripada nikrom dan mangan Nilai rintangan kurang 1 ohm sehingga 25 kilo ohm, bergantung kepada panjang dan diameter dawai yang digunakan. Lebih stabil dan mempunyai kadaran kuasa lebih tinggi seperti 2 watt Membaca Nilai Perintang Tetap

Kira bacaan Perintang berdasarkan kod warna berikut Jalur 1 2 Perang Merah Perang Jingga Kuning Hijau Jalur 2 Merah Hijau Hitam Biru Ungu Putih Jalur 3 Perang Merah Merah Jingga Kuning Hijau Jalur 4 Emas Perak Emas Tiada Emas Perak Nilai Rintangan

Jalur Pertama ialah angka pertam a

Jalur Keempat ialah had terim a atau nilai toleransi Jalur K edua ialah angka kedua Jalur Ketiga ialah pekali atau bilangan sifar

- setiap jalur warna mempunyai nilai-nilai yang tertentu Kod Warna Nilai Hitam 0 Perang 1 Merah 2 Jingga 3 Kuning 4 Hijau 5 Biru 6 Ungu 7 Kelabu 8 Putih 9 Kod warna Emas Perak Tiada Warna Nilai Had Terima 5% 10% 20%

Bilangan sifar 100 = tiada 101 = 0 102 = 00 103 = 000 104 = 0000 105 = 00000 106 = 000000 107 = 0000000 108 = 00000000 109 = 000000000

Perintang Boleh Laras(VR) Terdapat 2 jenis perintang boleh laras a. Reostat dibuat daripada lilitan dawai b. meter upaya dibuat daripada serbuk karbon

- Kadaran kuasa = keupayaan untuk menghilangkan haba yang berlebihan - Had terima = nilai rintangan yang minimum dan maksimum pada perintang Ciri - mempunyai nilai rintangan yang boleh diubah dan dilaraskan - digunakan pada peralatan elektrik yang memerlukan nilai arus yang berubah-ubah untuk mengawal suara, warna dan kecerahan cahaya pada skrin seperti pada radio, tv, kipas angin dan ketuhar Fungsi - untuk mengawal jumlah arus yang mengalir dalam litar

BAB 2 : ELEKTRONIK
BIL NAMA SIMBOL CIRI / FUNGSI

Suis

Fungsi - menyambung dan memutuskan bekalan arus elektrik dalam litar - disambung secara bersiri pada wayar hidup untuk mengawal ______________ Ciri - merupakan sejenis suis satu kutub satu arah - membenarkan arus mengalir secara sehala sahaja - litar akan terputus jika kedua-dua sesentuh terbuka. - Punat suis ditekan/ditolak arus mengalir dalam litar, jika ditekan/ditolak ke arah berlawanan, arus akan terputus. Fungsi - apabila punat suis ditekan litar akan terbuka : arus tidak mengalir - Arus mengalir jika punat suis dilepaskan litar akan tertutup Fungsi - apabila punat suis ditekan litar akan tertutup : arus akan mengalir - Arus tidak mengalir jika punat suis dilepaskan litar akan terbuka Fungsi - menyimpan dan membuang cas elektrik. - Keupayaannya menyimpan cas elektrik disebut kapasitan. - Unit asas nilai kapasitan ialah Farad (F) f o 1 Farad = _____________ (mikrofarad) o Nilai kapasitan rendah => boleh simpan cas elektrik yang sedikit - Digunakan dalam pembuatan litar seperti pada radio, tv, komputer dan lain-lain. Ciri

Suis Togel

3.

Suis Tekan Buka

Suis Tekan Tutup

Kapasitor Binaan Kapasitor

4 Kapasitor Berkutub
Kapasitor Elektrolitik Kapasitor Tantalum

dikenali juga sebagai __________________ diperbuat daripada 2 jenis plat yang berlainan, iaitu plat _________________ dan plat ______________ plat penebat (dielektrik)digunakan untuk menyimpan cas elektrik dielektrik dibuat daripada bahan-bahan seperti mika, kertas, seramik dan udara.

Ciri - mempunyai kaki yang berlainan kutub o kaki panjang kaki _____________ o kaki pendek kaki negatif - badannya bersaiz besar = boleh simpan lebih banyak cas elektrik - contoh kapasitor berkutub iaitu : o Kapasitor elektrolitik o Kapasitor tantalum Ciri-ciri

Kapasitor Tanpa Kutub

BAB 2 : ELEKTRONIK

Ia mempunyai 2 kaki yang sama panjang dan tidak berkutub Ia boleh disambung secara bebas Dapat simpan cas elektrik sedikit kerana badan bersaiz kecil Contoh kapasitor tanpa kutub ialah : o Kapasitor seramik o Kapasitor mika

BIL

NAMA

SIMBOL

CIRI / FUNGSI

Fungsi - digunakan untuk meninggikan ________, ________ dan _________. - sebagai suis ___________. Ciri

5 Transistor

dibuat daripada bahan semikonduktor (separa pengalir) seperti _________________ atau _______________________. Digunakan pada radio dan televisyen. mempunyai 3 kaki yang berlainan iaitu : Kaki C B E Maksud Collector (Pemungut) Base (Tapak) Emitter (Pemancar) Fungsi

Terdapat 2 jenis transistor iaitu : o Transistor PNP o Transistor NPN

Transistor PNP Binaan :

anak panah pada kaki pemancar (E) mengarah ke dalam dikenali dengan nombor pada badan, iaitu CS9012, SC945

Transistor NPN Binaan :

anak panah pada kaki pemancar (E) mengarah ke luar dikenali dengan nombor pada badan, iaitu CS9013, CS9018, BC107, BC108, BC109

BAB 2 : ELEKTRONIK

BIL

NAMA

SIMBOL

CIRI / FUNGSI

Fungsi - Sebagai penggera bunyi untuk menukarkan gelombang elektrik kepada _________________ _____________ Ciri 6 Buzer

Memberi isyarat amaran untuk kereta Biasa dipasang pada jam elektronik Ia berkuasa rendah dan menggunakan _________ elektrik yang ____________ Terdapat dua jenis buzer iaitu : o Buzer ______________ o Buzer _____________________

_______________________________

Menghasilkan nada bunyi yang nyaring Mempunyai kutub positih(+) dan negatif (-) Memerlukan voltan 1.5V 12V untuk berfungsi

Buzer Elektromagnet

Menghasilkan nada bunyi yang rendah Tidak mempunyai kutub Memerlukan voltan 6V 12V untuk berfungsi

BAB 2 : ELEKTRONIK

BIL

NAMA

SIMBOL

CIRI / FUNGSI

Diod

Fungsi - Membenarkan arus mengalir dalam satu arah sahaja (anod ke katod) Ciri - diperbuat daripada bahan separa pengalir - mempunyai kutub anod dan katod - dilabel dengan garisan tebal mengelilingi satu hujungnya. - Mesti disambung mengikut kekutuban yang betul - Arus yang berlebihan akan merosakkan / membakar diod - Terdapat 4 jenis diod: o Diod kuasa o Diod isyarat o Diod zener o Diod pemancar cahaya (LED) Badan diod berwarna hitam Diperbuat daripada bahan plastik Digunakan untuk menukarkan arus ulang-alik(a.u) kepada arus terus(a.t) Badan dibuat daripada kaca Digunakan untuk mengesan gelombang isyarat dan melindungi komponen elektronik lain. Badan diperbuat daripada kaca Digunakan untuk menstabilkan voltan arus ulang-alik bagi sesuatu bekalan kuasa Rujuk nota no 1

Diod Kuasa

Diod Isyarat

Diod Zener Diod Pemancar Cahaya

Perintang Peka Cahaya

Fungsi - Mengawal aliran arus elektrik di dalam litar peka cahaya - Sebagai perintang boleh ubah Ciri - Sangat peka kepada keadaan cahaya - diperbuat daripada bahan semikonduktor - nilai rintangan akan berubah apabila didedahkan kepada cahaya - semakin terang cahaya nilai rintangan semakin rendah : arus elektrik dapat mengalir - semakin gelap cahaya nilai rintangan semakin tinggi : arus elektrik tidak dapat mengalir -

KOMPONEN AKTIF DAN KOMPONEN PASIF KOMPONEN AKTIF KOMPONEN PASIF

BAB 2 : ELEKTRONIK

Boleh hasilkan tindak balas apabila menerima arus elektrik. Boleh bertindak balas membentuk, mengawal dan memproses isyarat elektrik Digunakan untuk menghasilkan produk utama sesuatu litar Dibuat daripada bahan semikonduktor (separa pengalir) seperti silikon dan germanium Contoh : LED, transistor, buzer,diod

Komponen yang tidak boleh bertindak balas apabila menerima arus elektrik. Sebagai peranti sokongan untuk membolehkan komponen aktif berfungsi Dibuat daripada bahan pengalir dan penebat seperti karbon, mika, seramik, kertas atau elektrolik Contoh : perintang, kapasitor

MEMBACA DAN MENTERJEMAH LUKISAN SKEMATIK Lukisan Skematik - Lukisan piawai dalam bidang elektronik - Mengandungi maklumat tentang cara komponen disambung dalam litar - Komponen dalam litar diwakili oleh pelbagai simbol tertentu Lukisan Bergambar - Dilukis dalam bentuk gambaran sebenar susunan komponen berdasarkan lukisan skematik Langkah-Langkah Membaca Dan Menterjemahkan Lukisan Skematik Kepada Lukisan Bergambar Langkah 1. - membaca lukisan skematik - kenal pasti nama dan jenis komponen 2. Kenal pasti cara / kaedah sambungan Tindakan kenal pasti nama dan jenis komponen kenal pasti nilai komponen

- kenal pasti cara komponen disambung - tentukan kekutuban kaki komponen Sediakan gambar rajah papan litar Lukis lukisan bergambar Pastikan sambungan antara komponen dan kekutuban kakinya adalah betul bandingkan lukisan pastikan kedudukan komponen adalah sama dengan lukisan skematik

3. menterjemah lukisan skematik kepada lukisan bergambar 4. menyemak dan membandingkan lukisan bergambar dengan lukisan skematik -

Latihan menterjemah litar skematik litar bergambar

BAB 2 : ELEKTRONIK

PENGHASILAN PROJEK I. Alatan Tangan

ALAT TANGAN Playar Muncung Tirus KEGUNAAN membentuk dan membengkok kaki komponen ________________________________ memegang benda ________________ memegang kaki _________________

Pemotong Sisi / Playar Kacip

memotong __________________ memotong lebihan kaki komponen di bawah bod litar

Penjalur Wayar Mudah

Penjalur Wayar Berspring

menanggalkan _________________ PVC pada wayar memotong dan __________________ wayar elektrik dan elektronik

Set Pemutar Skru Memasang atau menanggalkan skru beralur yang bersaiz kecil

Alat Pemateri Elektrik

mencairkan bahan _______________ ketika kerja-kerja pematerian dikelaskan mengikut kadaran _____________ kadaran biasa untuk kerja elektronik antara 15W 30W

Penyedut Bahan Pateri / Alat Penanggal Pateri

Menyedut bahan pemateri ketika kerja-kerja pembaikan atau pembetulan litar

BAB 2 : ELEKTRONIK Pemegang Alat Pateri Memegang alat pemateri elektrik yang panas

Pemegang Papan Litar / Bod Litar

Memegang bod litar yang ada komponen elektronik untuk dipateri Bod litar perlu dipegang supaya tidak bergerak untuk hasilkan pematerian sempurna

II. Memateri
BIL 1 NAMA Pateri PENERANGAN

Aloi daripada campuran timah logam dan ________________ Mudah cair apabila dipanaskan Saiz ditentukan oleh diameternya (biasa: 0.8 mm, 1.0 mm) Komponen bahan pateri serta cirinya: Jenis bahan pateri Timah Plumbum Ciri

_________

Kertas Las

4 _________ -

bahan lakur sejenis bahan kimia di dalam bahan ________________ fungsi: o mencegah terjadinya ____________ pada permukaan logam di papan litar o membersihkan permukaan logam pada papan litar o memudahkan pateri cair mengalir o digunakan untuk mengasingkan lapisan oksida pada tempat yang hendak dipateri fungsi: o membersihkan hujung bit yang dikotori oksida / karat o membersihkan permukaan bod litar dan kaki komponen semelum memateri gred yang sesuai ialah gred _________________ diletakkan bersama pemegang alat pemateri digunakan untuk membersihkan hujung bit daripada bahan pateri berlebihan ianya mesti dilembabkan sebelum digunakan

Bidang elektronik melibatkan kerja-kerja memateri komponen-komponen elektronik pada papan litar bercetak (PCB Printed Circuit Board). Proses pematerian dilakukan menggunakan kelengkapan berikut: (1) Alat pemateri elektrik (2)Bahan pateri (3) Penyedut pateri (4) Peletak alat pemateri bersama sponge (5) Alat penanggal pateri (6) Pemegang papan litar (7) Fluks atau bahan lakur

Semasa proses pematerian beberapa perkara perlu dipastikan;

(1) (2) (3) (4) bawah. Pastikan alat pemateri cukup panas dan bitnya bersih Pastikan kaki komponen telah dibentukkan mengikut lubang dan tempat yang betul Pastikan tempat pematerian dan kaki komponen bersih dan tidak ada lapisan oksida Pastikan komponen dipateri dengan betul dan tidak terjadi bulat atau bentuk bola seperti rajah di

BAB 2 : ELEKTRONIK

LangkahLangkah BETUL Membentuk kaki komponen III. Penghasilan Projek

Penerang an SALAH

Memasang komponen berdasarkan lukisan skematik/bergambar

Menyemak semula kedudukan komponen berpandukan lukisan skematik/bergambar

Memateri kaki komponen / tamatan komponen

Memotong kaki komponen yang berlebihan

Menguji projek dan membuat pembaikan

Membersihkan serta menyimpan alat dan bahan