Ndryshimet klimatike rrezikojn shndetin e njerzve

N shndetin e njeriut ndikojn shum faktor: shoqror, politik, ekonomik si dhe mjedisi teknologjik dhe natyror. Shpeshtsia e paraqitjes s disa smundjeve t caktuara varet edhe nga klima lokale.Temperaturat ekstreme shkaktojn vdekje t flors dhe fauns, si dhe paraqitjen e parazitve t ndryshm t cilt shkaktojn smundje infektive. Njerzit jan nn ndikim direkt t ndryshimeve klimatike, pasi q me ndryshimet klimatike ndryshon edhe kualiteti i ujit, ajrit dhe i ushqimit. Tani pr tani pasojat e ndryshimeve klimatike ende jan t dobta por me koh do t prhapen n t gjitha pjest e bots.
Ndryshimet klimatike ne Shqiperi kane filluar te ndjehen qe ne gjysmen e dyte te viteve nentedhjete, duke u bere me evidente rreth 1997, vit kur dimri erdhi me pak, dhe ne shume zona te Shqiperise, me aspak bore. Zakonisht, ne zonat malore te Shqiperise binte shume bore gjate dimrit (nganjehere shkonte deri ne 2-3 m lartesi, por ne 1997 i gjithe dimri ishte i ngrohte, dhe pranvera erdhi e nxehte, me nje mars e prill te nxehte e me pak shi. Qe nga ai vit, dimrat ne Shqiperi jane bere gjithnje e me te shkurter e me te ngrohte, ndersa verat jane bere me te gjata dhe me te nxehta, nganjehere me temperatura mbi 40 C. Thatesirat ne vere, te shoqeruara nga permbytje ne vjeshte, jane bere fenomene te pervitshme. Ndikimet e ndryshimeve klimatike jane bere tashme te dukshme me sy te lire. Brigjet pergjate Adriatikut po gerryhen ne te gjithe gjatesine e bregdetit per shkak te rritjes se nivelit te detit--ne disa zona, deti ka perparuar deri ne 50 m ne brendesi te tokes, duke shkaterruar pyjet bregdetare dhe bimesine, si dhe duke rritur kripesine e lagunave dhe fushave prane bregdetit. Rritja e nivelit te detit ka sjelle demtime serioze ne pyjet e bukur me pisha mesdhetare qe gjendeshin pergjate gjithe bregdetit te Adriatikut. Shume nga pemet jane thare e po thahen nga rritja e kripesise. Ne pika te tjera, sasia e kripes ne ujin e puseve te fshatrave bregdetare eshte rritur ndjeshem, duke shkaterruar ekonomine e ketyre fshatrave. Ndryshimet klimatike kane rritur gjithashtu dhe numrin dhe intensitetin e zjarreve ne Shqiperi. Gjate 2006-2007, kishte 352 zjarre qe dogjen parqe e pyje ne te gjithe Shqiperine, duke shkaterruar ekosisteme te tera. Ne disa zona, mund te ecje me makine me kilometra te tera pa pare nje peme qe i kishte shpetuar zjarrit. Ndersa dihen demet e komuniteteve qe jetonin ne zonat malore, nuk dihet aspak demi qe i eshte shkaktuar ekosistemeve ne zonat e djegura. Shkaqet e zjarreve te shpeshta mund te jene temperaturat teper te larta ne vere, thatesirat e tejzgjatura dhe shkrirja heret e bores neper male. Ne Kuks, mali Gjallica (2468 m mbi nivelin e detit) kishte majen e tij te mbuluar nga bora nga Shtatori deri ne Qershor. Tani mezi mund te gjesh bore ne maje ne muajin Prill ose Maj. Ndryshimet klimatike sollen dimrat te bute, qe favorizuan rritjen e bimeve tropikale edhe ne Shqiperi, dhe solli shfaqjen e mushkonjave ne lartesi mbi 400-500 m mbi nivelin e detit (mushkonjat ishin te pranishme vetem ne lartesi te uleta para 1990). Stinet kane ndryshuar gjithashtu, tashme pemet nuk leshojne gjethet ne tetor dhe nuk celin lule ne mars, ato leshojne gjethet vone ne nentor dhe celin lule edhe ne fund te janarit.

Ne 2009, ndryshimet ishin edhe me te theksuara--pati nje dimer te bute me shume shi, por ajo qe ishte me habitshme ishte se vera erdhi me shume shi, nje shi i pazakonte per veren shqiptare, ndersa ne Indi musonet erdhen me shume vonese duke shkaterruar te korrat e fshatareve atje. Qeveria dhe publiku shqiptar jane te pandergjegjesuar dhe te painformuar per ndryshimet klimatike dhe ndikimet e tyre, ka nje padituri dhe shume here mohim te ketyre efekteve. Instituti i Politikave Mjedisore po punon shume qe kjo ceshtje te ngrihet ne nivelet qe duhet dhe te informoje publikun mbi kete ceshtje.

Instalohen dy qendra t monitorimit t ajrit n ISHP, pr t vrejtur cilsin dhe ndotjen e ajrit edhe n periudha t ndryshme t vitit Ndryshimet klimaterike jan shndrruar n 1 nga 10 faktort q krcnojn shndetin e njeriut. Ndryshimet e vazhdueshme klimaterike dhe mjedisore q jan prodhuar dhe prodhojn impakte t shumta n shndetin e popullats, shfaqjen e vazhdueshme t patologjive me spektr gjithnj e m t gjer, rndimin e atyre patologjive apo smundjeve t njohura dhe ndrthurjen e ktyre faktorve n mnyr negative mbi organizimin e njeriut, duke vn n vshtirsi jo vetm vendosjen e diagnozs n Shqipri, por kudo n bot, por njkohsisht dhe me prballjen e komplikacioneve t kombinuara me njra-tjetrn. Pr kt arsye, ministri i Shndetsis, Petrit Vasili, ka zhvilluar dje nj seminar me specialistt e Institutit t Shndetit Publik, pr ti ndrgjegjsuar kta t fundit q ti kuptojn t part kto t dhna, ti vn n dispozicion kalkulimet q nxjerrin edhe pr shrbimet klinike, pr ti ndihmuar ata me njohjen e problematiks. Sipas ministrit Vasili, disa ndrhyrje t karakterit teknik, si instalimi i dy qendrave t monitorimit t ajrit n ISHP, pr t vrejtur cilsin dhe ndotjen e ajrit edhe n periudha t ndryshme t vitit dhe lidhja e tyre me fenomene t karakterit t katastrofs natyrore dhe sjelljeve epidemiologjike t popullats, japin mundsit q t vlersohen saktsisht, shkencrisht pritshmrit dhe veprimet pr tu dal prpara. Sipas specialistve t shndetit publik, ndryshimi klimatik po ndodh dhe kjo reflektohet n fenomene t ndryshme, sikurse prmbytjet q ndodhn, apo dhe fenomene t tjera ekstreme t tilla si thatsira, zjarret etj. Ndrkoh, kto fenomene ndikojn edhe n shndetin e njerzve, duke br q t ndryshoj situata epidemiologjike, e pr rrjedhim duke krkuar prshtatshmri t sistemeve shndetsore n mbrojtje t shndetit t njerzve. Shndeti mjedisor sht i 8-ti ndr 10 faktort q krcnojn shndetin e njeriut. Ndrsa, pr her t par po bhet dhe vlersimi i ndikimit t ndryshimeve klimatike n mjedis dhe ndikimi n shndet. Patologjit kan ndryshuar dhe tashm do t trajtojm shum module, si ndotjen e ajrit, ujit, sigurin ushqimore, q jan komponent ky t shndetit mjedisor. Nga ndotja e ajrit tashm dihet q zhvillohen shum smundje t sistemit kardiovaskular dhe respirator, nga ndotja e ujit kemi smundje t karakterit gastrointestinal, nga siguria ushqimore kemi smundje n traktin digjestiv, - tha specialisti i shndetit mjedisor, Arben Luzati. Ministria e Shndetsis, n bashkpunim me Organizatn Botrore t Shndetsis dhe e asistuar nga qeveria gjermane ka ndrmarr nj projekt mbi vlersimin e ndryshimeve klimatike dhe ndikimin e tyre n mjedis e shndetin e popullats. Specialist t shndetit publik nisn dje trajnimin mbi prllogaritjen e sakt t ktyre ndryshimeve dhe efekteve t pritshme, me qllim dhe vlersimin e veprimeve n raste t tilla.

Mjedisi, nje nga 10 kercenuesit e shendetit te njeriut

Patologjit kan ndryshuar dhe tashm do t trajtojm shum module si ndotjen e ajtit, ujit, sigurin ushqimore q jan komponent ky t shndetit mjedisor".

Ndryshimi klimatik po ndodh dhe kjo reflektohet n fenomene t ndryshme, sikurse prmbytjet q ndodhn, apo dhe fenomene t tjera ekstreme t tilla si thatsiara, zjarret, etj. Ndrkoh, kto fenomene ndikojn edhe n shndetin e njerzve, duke br q t ndryshoj situata epidemiologjike, e pr rrjedhim duke krkuar prshtatshmri t sistemeve shndetsore n mbrojtje t shndetit t njerzve. Shndeti mjedisor sht i 8 ndr 10 faktort q krcnojn shndetin e njeriut. Ndrsa, pr her t par po bhet dhe vlersimi i ndikimit t ndryshimeve klimatike n mjedis dhe ndikimi n shndet. Patologjit kan ndryshuar dhe tashm do t trajtojm shum module si ndotjen e ajtit, ujit, sigurin ushqimore q jan komponent ky t shndetit mjedisor. Nga ndotja e ajrit tashm dihet q zhvillohet shum smundje t sistemit kardiovaskular dhe respirator, nga ndotja e ujit kemi smundje t karakterit gastrointensinal, nga siguria ushimore kemi smundje n trajtin digjestiv, tha specialisti i shndetit mjedisor, Arben Luzati. Ministria e Shndetsis, n bashkpunim me Organizatn Botrore t Shndetsis dhe e asistuar nga Qeveria gjermane, ka ndrmarr nj projekt mbi vlersimin e ndryshimeve klimatike dhe ndikimin e tyre n mjedis e shndetin e popullats. Specialist t shndetit publik nisn sot trajnimin mbi prllogaritjen e sakt t ktyre ndryshimeve dhe efekteve t pritshme, me qllim dhe vlersimin e veprimeve n raste t tilla. Ministri i Shndetsis, Petrit Vasili, tha n seminarin e sotm, se problemi lidhet kryesisht me ndryshimet e vazhdueshme klimaterike dhe mjedisore q kan prodhuar dhe prodhojn impakte t shumta n shndetin e popullats. Ndrkaq, ndryshimet klimatike kan treguar se po ndodhin, ndaj dhe sht koha pr vlersimin e efeketeve t tyre dhe t veprimeve. Kemi pasur momente t prballjes me prmbytje, me thatsira t mdha, me evente nga zjarri, ndotje atmosfere, element t ndotjes urbane, tha Vasili, sipas t cilit, kalkulimi i veprimit t menjhereshm t tyre mbi nj faktor konstant q sht njeriu krkon vlersime shkencore. Prballimi i situats s prmbytjeve nga ana tjetr, prgatitja e nj plani veprimi dhe element t tjer menaxhues, bri q situata shndetsore t prballohej me efikasitet.
Ndryshimet klimaterike mund t risjellin smundjen malaries n vend - Specialistt parashikojn se ndryshimet mund t sjellin smundje t rrezikshme. - Ngrohja globale rrezikon Shqiprin. - Specialistt apelojn pr marrjen e masave.

Smundja vdekjeprurse e malaries mund t gjej terren t favorshm n vendin ton. Ndryshimet klimaterike q po ndodhin n bot, prfshir edhe vendin ton mund t rikthejn smundje t rrezikshme pr shndetin e popullats, si smundja e malaries. Specialistt shprehen se situata sht kritike dhe duhen marr masa t rrepta n t gjith botn. Gjithka u b e ditur gjat nj takimi me prfaqsues t Organizats Botrore t Shndetsis dhe drejtues t Ministris s Shndetsis. Specialistt theksuan se kan prpiluar nj projekt q do t parandalonte smundjet infektive q shfaqen si pasoj e ndryshimeve t klims, nga temperaturat e larta, ciklonet, tajfunet, trmetet, apo nga dukuri t pazakonta atmosferike. Drejtori i shndetit publik, n MSH, Gazmend Bejtja, theksoi se vendi yn nga pozita gjeografike, sht i rrezikuar ndaj smundjeve t tilla infektive. Alarmi i ngrohjes globale q ka nisur n shum vende t botes ka mbrritur edhe n Shqipri, si nj nga vendet me risk t lart pr shkak t shfrytzimit pa kriter t pyjeve, rezervave ujore dhe rritjes s nivelit t dioksidit t karbonit n ajr pr shkak t automjeteve. Ndryshimet klimaterike pritet t risjellin n vend shprthim t epidemive nga smundje t rnda infektive dhe kancerogjene. Ministrja e Shndetsis theksoi se n bashkpunim me OBSH-n ka nisur hartimi i nj plani masash pr t parandaluar disa nga ndryshimet klimaterike q mund t ndodhin n vendin ton. Ndrsa, qeveria gjermane e mbshtet Shqiprin me nj fond prej 1 milion euro vetm pr kt nism. Ministria e Shndetsis pritet q s shpejti t i rekomandoj qeveris marrjen e masave pr ruajtjen e pyjeve, rezervave ujore apo uljen e ndotjes s ajrit nga automjetet. Tashm ekzistojn mjaft fakte q hedhin drit mbi ndryshimet e klims, shkaqet e mnyrn e shfaqjes s ktyre ndryshimeve, si edhe efektet e mundshme t tyre mbi veprimtarin prditshme t njerzve e sidomos mbi shndetin e tyre. Pa dyshim, njeriu sht kontribues n ndryshimin klimaterik. Shfrytzimi pa kriter i pyjeve, i kullotave dhe tokave bujqsore, shfrytzimi jo perspektiv i rezervave ujore, emisionet n atmosfer t gazeve q lidhen me djegien e lndve me origjin fosilore, jan identifikuar si faktor q jan lidhur me ndryshimet klimaterike ,- theksoi Ministrja Godo. Ministrja e Shndetsis, Godo, e cilsoi kt aktivitet si dshmin e angazhimit t Qeveris Shqiptare pr t ndrmarr hapat e nevojshm n kuadrin e prgatitjes s vendit, n prballimin e pasojave q lidhen me ndryshimet klimaterike dhe pr modifikimin e veprimtarive njerzore q lidhen direkt apo indirekt me ndryshimet klimaterike.
Protokolli i Kiotos hyn n fuqi:

Nj hap drejt lufts kundr ndryshimeve klimatike

Me 16 shkurt 2005 hyn n fuqi Protokolli i Kiotos. Ai u paracakton vendeve industriale qllime t kuantifikuara dhe t detyrueshme pr reduktimin e emisionit (lirimit) t gazrave atmosferik. Ky prbn nj hap t madh n luftn kundr ndryshimeve

klimatike q e detyron akoma m shum Zvicrn pr t'i reduktuar gazrat klimatike, tha Moritz Leuenberger, shef i UVEK. N t ardhmen, vendet e industrializuara, ndr to edhe Zvicra, do t jen t detyruara q nn krcnimin e sanksioneve t'a reduktojn emisionin e gazrave atmosferik (efektin e serrs). "Hyrja n fuqi e protokollit do ta prforcoj politikn zvicerane t reduktimit t efektit t serrs. Kjo na prkujton gjithashtu detyrimin ton pr zbatimin e ligjit CO2", thot kshilltari federal Moritz Leuenberger, shef i Departamentit pr mjedis, trafik, energji dhe komunikacion (UVEK). Sipas tij, ky akt i rndsishm politik dshmon se bashksia ndrkombtare sht e zonja t reagoj n ndryshimet klimatike, ndonse ky prbn vetm hapin e par - jan t nevojshme dhe prpjekje t tjera. Ekspertt vlersojn se rezultatet e pritshme - zvoglimi pr 5% i emitimit t gazrave atmosferik (efektit t serrs) gjer m 2012 n raport me vitin 1990 nuk mjafton pr t penguar rrezikun e ndryshimeve klimatike pr njerzit dhe pr ekosistemet gjer n fund t shekullit 21. Prandaj duhet shpresuar q masat e ndrmarra kt ast vendet e industrializuara do t'i prforcojn akoma m shum dhe q SHBA-t, s bashku me vendet e mdha n zhvillim si, Kina, India dhe Brazili, me nivelet e tyre t larta t lirimit t CO2, ta kuptojn drejt prgjegjsin e tyre dhe q t'u bashkohen prpjekjeve ndrkombtare pr reduktimin e emisionit t tij. Nga viti 2015 rreth gjysma e gazrave atmosferik do t rrjedhin nga vendet n zhvillim. Diskutimit lidhur me t ardhmen e politiks klimatike ndrkombtare n konferencn e fundit pr klimn botrore n Buenos Aires, dhjetor 2004, gjithsesi iu hap shtegu me disa vshtirsi. Reduktimi i gazrave atmosferik: nj sfid edhe pr Zvicrn Gjasht gazrat nga efekti i serrs t prfshira n protokoll, dioksid-karboni, metani, gazi egzaltues si dhe gazrat sintetik HFC, PFC dhe SF6 - tek ne rrjedhin nga burime t ndryshme, prkatsisht nga sektort e energjis, transportit, bujqsis dhe hedhurinave. Fal masave t ndrmarra n kto fusha emisioni i gazrave atmosferik ka mundur t stabilizohet n gjendjen e vitit 1990. Mirpo kjo nuk mjafton pr t prmbushur detyrimet e marra prsipr n kuadrin e Protokollit t Kiotos q krkon nj reduktim prej 8% n raport me vitin 1990. Jan t nevojshme dhe masa t tjera plotsuese, para s gjithash pr t ulur lirimin e karbon-dioksidit (CO2). CO2 edhe m tej vazhdon t jet gazi m vllimor atmosferik i liruar n Zvicr (rreth 80% e t gjitha emisioneve). Kshilli Federal ka drguar n shqyrtim 4 alternativa pr zgjidhje, t cilat do t siguronin arritjen e qllimit t prcaktuar sipas Ligjit CO2, dmth. 10% m pak emetim t CO2 gjer n vitin 2010. Shqyrtimi i tyre ka prfunduar m 20 janar. N baz t rezultateve t siguruara UVEK do t'ia parashtroj Kshillit kombtar propozimet e tij kt pranver. Ve ksaj, Kshilli federal n klauzurn e tij t 23 marsit 2005 do t merret me kt dosje. "Mekanizma fleksibl", certifikimi i emisioneve, ulja e karbonit dhe sanksionet Pr t prmbushur detyrimet q dalin nga Protokolli i Kiotos, Zvicra mund t'u drejtohet "mekanizmave fleksibl" t parashikuar n marrveshjet ndrkombtare. Me kt rast

ajo jo vetm q mundet t prfshij projekte pr reduktimin e gazrave atmosferik, t cilat i financon n vende t tjera (vende industriale ose n zhvillim), por edhe t bj certifikimin e emisioneve pr ndrmarrjet prkatse. N vazhdn e shqyrtimit Kshilli Federal ka parashtruar edhe propozime pr shfrytzimin e ktyre mekanizmave. Zvicra mund t'ia dal madje edhe uljes s karbonit, psh. prmes pyjeve dhe siprfaqeve agrare, t cilat do t ekonomizohen asisoji q nj pjes t CO2 ta bllokojn n atmosfer. Gjer n fund t vitit 2006 Zvicra duhet ta njoftoj Sekretariatin e konvents s OKB-s pr klimn nse ka ndr mend ta shfrytzoj kt mundsi. Nse nj shtet nuk i prmbush dot qllimet e reduktimit n periodn e par detyrimore (periudha nga 2008 deri 2012) ai duhet ta kompenzoj dshtimin n nj period t dyt detyrimore dhe pr ndshkim duhet t reduktoj gazrat atmosferik n nj sasi prej nj t tretn m shum se sa sht parashikuar. Mundesia q ky qllim t arrihet prmes "mekanizmave fleksibl" mund t jet e kufizuar.

Ndryshimet e klims, nj shtje globale q krkon nj prgjigje globale

Ekonomia politike mbi ndryshimet klimatike sht formuar nga shkenca. Kjo dikton edhe strukturn e analizave ekonomike dhe politikave; prandaj ne fillojm me shkencn. Ndikimi njerzor mbi ndryshimet klimatike sht shkaktuar nga emisionet e dioksidit t karbonit dhe gazrat q shkaktojn efektin ser (GHGs) q jan akumuluar n atmosfer kryesisht gjat 100 viteve t shkuar. Shkenctart nxjerrin n pah se ndryshimet klimatike jan nj shtje serioze dhe urgjente q na imponohet. Nga Mevlut Derti Ajo autorizon aksione t forta pr t paksuar emisionet e gazrave q shkaktojn efektin ser n gjith botn, pr t paksuar rrezikun e ndikimit tepr shkatrrues dhe potencialisht t pakthyeshm n ekosistem, shoqri dhe n ekonomi. Me ann e politikave t mira kostoja e veprimeve nuk sht e nevojshme q t pengohet dhe mund t jet m e vogl se sa dmi q shmanget. Duke kthyer mbrapsht tendencn e ngritjes s temperaturave globale ekonomia mbar botrore synon t zhvendoset n nj ekonomi me prdorim t ult t karbonit. Vonesat e bjn problemin m t vshtir dhe veprimet pr tu prballur me t jan m t kushtueshme. Menaxhimi i ktij kalimi n mnyr efektive dhe efecient hedh pr diskutim sfida etike dhe ekonomike, por gjithashtu edhe mundsi, t cilat ky raport ekspozon pr tu studiuar. Politikat ekonomike kan shum pr t thn n lidhje me vlersimin dhe menaxhimin e rreziqeve t ndryshimeve klimatike, dhe se si t konturohen prgjigjet kombtare dhe ndrkombtare pr t dy shtjet, reduktimi i emisioneve dhe adoptimi me ndikimet q ne nuk mund ti shmangim m. Nse politikat ekonomike prdoren pr t prodhuar politika me kosto efektive ather ndrmarrja e veprimeve pr t ndaluar ndryshimet klimatike do tu krijoj potenciale t reja shoqrive pr m shum mirqenie dhe pr tu prshpejtuar rrugn e gjat q do tu duhej t ndiqte nse nuk do t kishte asnj veprim t prcaktuar; ne mund t jemi mjedisor dhe t rritemi si t till. N t vrtet nse nuk jemi mjedisor, ne do t minojm zhvillimin eventualisht, sado i rregullt te jet. Ky raport i shikon politikat ekonomike t ndryshimeve klimatike nga perspektiva ndrkombtare. Ndryshimet klimatike jan nj shtje globale dhe krkon nj prgjigje globale. Shkenca ka treguar se emisionet kan t njjtin efekt nga fardo lloj vendi q t lshohen. Ndrlikimi I politikave ekonomike ka t bj qartsisht me faktin se ky sht nj problem i bashkveprimeve ndrkombtare me gjith vshtirsit shoqruese q rrjedhin

nga veprimet koherente. Ky sht nj problem q krkon bashkpunim ndrkombtar dhe aftsi drejtuese. Trajtimi yn thekson nj sr pikash thelbsore, q do t luaj rol kryesor kudo. y Ne prdorim nj prqasje konsistente prkundrejt t panjohurs. Shkenca e ndryshimeve klimatike sht e sigurt dhe drejtimi sht i qart. Por ne nuk e dim me saktsi se kur dhe ku do t vihen re me prpikri ndikimet. Padija pr kto ndikime prforcon argumentin e zvoglimit: ky raport sht n lidhje me politikat ekonomike t menaxhimit t rreziqeve tepr t mdha.

Ne fokusohemi n nj arsyetim t matshm t rreziqeve, t ndihmuara nga zhvillimet e fundit t shkencs q kan filluar t fiksojn probabilitetet e marrdhnieve mes emisioneve dhe ndryshimeve n sistemin e klims, si dhe ato mes klims dhe mjedisit natyral.

Ne prqasemi n mnyr sistematike drejt trajtimit t paanshmris n analizn ton, duke u informuar nga fakti se si implikohet perspektiva t ndryshme etike n kontekstin e ndryshimeve klimatike. Mosveprimi tani rrezikon t sjell dme t jashtzakonshme n mirqenien e brezave t ardhshm dhe veanrisht tek m t varfrit. Nj analiz bashkkohore ekonomike e politikave krkon q ne t jemi sa m t qart dhe t shpjegueshm pr efektet. Ekonomistt i prshkruajn detyrimet njerzore ndaj ndryshimeve klimatike si nj jashtsi dhe klimn globale si nj t mir publike. Ata q krijojn emisione t gazrave q shkaktojn efektin ser, gjat kohs q prodhojn energji, fuqizojn fabrikat e tyre, shprthejn gazra, paksojn fluturojn me aeroplan, ngrohin shtpit e tyreose drejtojn makinn nuk kan pse t paguajn koston e ndryshimeve klimatike q rezulton si shkak i kontributit t akumulimit t ktyre gazrave n atmosfer. Por ndryshimet klima ekonomike. Kjo analiz na drejton n pes kapituj pyetjesh:

Cili sht kuptimi q ne i japim rrezikut t ndikimeve t ndryshimit klimaterik, kostos s tyre dhe mbi k bien ato?

Cilat jan tike kan nj sr tiparesh q s bashku i dallojn nga faktort e jashtm. Ato jan globale n shkaqe dhe pasoja. Ndikimet e ndryshimeve klimatike jan t qndrueshme dhe zhvillohen prtej rrugtimit t gjat; ka shum pasiguri q parandalojn nj prcaktim sasior t sakt dhe preciz t ndikimeve ekonomike; dhe ka nj rrezik madhor serioz, ndryshime t pakthyeshme pa efekte ansoreopsionet e zvoglimit t emisionit t gazrave q shkaktojn efektin ser dhe far na kushtojn ato? far nnkupton kjo pr politikat ekonomike q duhet t ndrmerren n zgjedhjen e rrugve pr stabilizimin e bots? Cilat jan prparsit ekonomike q rrjedhin nga veprimet e zvoglimit t emisioneve t gazrave dhe prshtatjes s teknologjive t reja?

Pr ndalimin e ndryshimeve klimatike, far lloj strukturash nxitse dhe politika do t ishin m efektive, efecient dhe t paanshme? Cilat jan detyrimet q rrjedhin pr financat publike?

Pr prshtatjen, far prqasje jan m t prshtatshme dhe si duhet q t financohen?

Si mundet q zvoglimi dhe prqasja t punojn n nj nivel ndrkombtar?