Apuntamentos Galego 2006

GALEGO APUNTAMENTOS E EXERCICIOS (GRAMTICA E ORTOGRAFA)
Profesor: Adolfo Caamao
TEMA 1: EXERCCIOS: 1: FAI A TRANSCRIPCIN FONOLXICA DESTE TEXTO: Capetn, dican os nosos marieiros. Tia gracia, soaba ben. Anda que non era as. Xacinto sabao. El tia bo odo. Escoitara a pronuncia atentamente. Sempre tivo mis curiosidade que os demais por estas cousas, mis cultura. El sempre quixo chegar a ser unha persoa culta. Por iso atenda moito as explicacins do seu mestre cando a escola. -----------------------------------------------------------------------------2: DI A ABERTURA (A= aberto; P= pechado) DO E E MAIS DO O NESTAS PALABRAS:
Corvo (ave) Pola (ave) Doce (pastel) Mes (do ano) Oso (animal) Corte (do Rei) Bote (chalupa) Moa ( da boca) Sen (vidalla) Sela (asento) Neto (medida) Corvo (curvado) Pola (rama) Doce (nmero) Mes (seara) Oso (anatoma) Corte (do animal) Bote (tire algo) Moa (de moer) Sen (preposicin) Sela (se selar) Neto (familiar) Pega (ave) Bola (pan) Golpe (golpear) Presa (encoro) Pe (anatoma) Ceo (de cear) Corda (soga) Pelo (de pelar) Toco (de tocar) Vela (da nave) Verme (mirarme Pega (atranco) Bola (pelota) Golpe (raposo) Presa (rapidez) Pe (letra) Ceo (firmamento) Corda (xuiciosa) Pelo (cabelo) Toco (manco) Vela (ver + a) Verme (lombriga)
-----------------------------------------------------------------------------3: DIFERENCIA DE SIGNIFICADO NESTAS PALABRAS HOMFONAS: Baca Boga Bago Bocal Beta Barro Beo Botar Vaca Voga Vago Vocal Veta Varro Veo Votar Bario Benia Bacante Bou Basto Baca Barn Rebelar Vario Venia Vacante Vou Vasto Vaca Varn Revelar
TEMA 2: DITONGACINS:
O ditongo (NON: diPtongo) a agrupacin de das vogais nunca mesma slaba. Pero para que se dea esta circunstancia preciso que polo menos unha das vogais sexa pechada (i, u). Exs: Vougo (baleiro, deserto); Ousia (bsida); Vouta (Bveda) Ditongos: Ai Au Ia Ua Ei Eu Ie Ue Oi Ou Io Uo Nos ditongos o ncleo a vogal mis aberta: Ou-ro. Xei-tei-ra. Noi-te. Clases de ditongos: Crecentes: A abertura das vogais vai de menos a mis, decir, que crece. Son pouco frecuentes en galego. Exemplos: Cien-cia. Ma-nuel. i e + (crece a abertura da boca)
Decrecentes: A abertura das vogais vai de mis a menos, decir, que decrece. Son os mis caractersticos do galego. Exemplos: Fei-ra. Xou-ba. Troi-tas.
+ e
i - (decrece a abertura da boca)
Homoxneos: Cando na mesma slaba se atopan das vogais Pechadas. Neles o ncleo a vogal que recibe mis intensidade. Ex: Lin-gis-ta. Diu-r-ti-co. OLLO : os ditongos homoxneos en final de palabra aquipranse aos decrecentes a efectos de acentuacin grfica e, polo tanto, non se acentan as palabras agudas rematadas en estes ditongos: partiu, azuis. TRITONGO: encontro de tres vogais nunca nica slaba. Frmase cunha vogal tnica, aberta ou media, entre das vogais pechadas: EX: Cu-miais. Ha-bi-tuais. Bueu. Luou. HIATO: encontro de das vogais que estn en slabas distintas.
EX: R-o. Cr-a. Mo-er. M-go-a. Me-di-te-rr-ne-o
TEMA 3:
A ACENTUACIN.
No galego soamente se usa un tipo de acento, o acento agudo (). ESQUEMA: REGRAS DE ACENTUACIN GRFICA: ACENTANSE
Se rematan en: -vogal:
Ex: pap, Xos, gog
NON SE ACENTAN
Se rematan en: -consoante distinta de n, -s:
Ex: papel, cantar, nariz, arroz, capital, anal,
AGUDAS
-n:
Ex: camin, lambn
-ditongo decrecente:
(seguido ou non de s)
-s:
Ex: paps, gogs, mams
-ns:
Ex: camins, lambns
Ex: ademais, controis, despois, amou, rompeu, estudei, espaois, capitais, papeis, romeu, bacallau, xubileu, dezaseis. Tamn partiu, azuis * (ver nota a p de pxina).
-os monoslabos:
Ex: Pan, can, sal, fol, mol, gol, sol, fel, mel, rol, cal, mal, son, man, san, paz, ron.
Se rematan en: -consoante distinta n, -s:

Ex: mbil, carcter, alfrez, crter,
Se rematan en: -vogal:

Ex: gata, lata, ruta, gruta, loito, loita, froito, froita, canta, pata.
GRAVES
-ditongo decrecente:
(seguido ou non de s)
-vogal + n: -vogal + s:
Ex: ambeis, imposbeis (plurais de palabras reatas en bel); hckey, jckey (estranxeirismos acabados no ditongo ey = -ei).
Ex: cantaran,
-grupos cultos latinos -ps, -x:

Ex: trceps, bceps, clmax, Flix, trax.
Ex: cantas, mantas, mantos, coles, soles, males, malos, rusos, lapis,
-vogal + ns:
Ex: canons, colons, dolmens,
ESDRXULAS
Acentanse todas:
Ex: mgoa, brbaro, tpedo, tnica, tnico,
* OLLO: Sobre as agudas: A efectos de acentuacin grfica, en final de palabra os ditongos homoxneos (iu, ui) equipranse aos ditongos decrecentes e, polo tanto, non se acentan nas palabras agudas. Exemplos: partiu, azuis.
* CASOS ESPECIAIS DE ACENTUACIN: 1 CASO: Acentuacin de i, u en hiato: As vogais i, u tnicas acentanse graficamente cando van
inmediatamente antes ou despois dunha vogal tona, para indicar que pertencen a slabas distintas e que, polo tanto, non forman ditongo. Exemplos: Acento, anda, bal, Pal, ta, la, ra, ras, tas, sas, cada, sada, Combra, constituu, egosmo, mido, muo, moa, prexuzo, xuzo, raa, raz, ro, to, lo, roa, rudo, saa, san, can, run, sar, traa, etc. 2 CASO: Acentuacin de estranxeirismos e latinismos: As palabras estranxeiras seguen as mesmas regras de acentuacin do esquema da pxina anterior. Exemplos: Agudas: autobs, igl, igls, obs, popurr, pur, organd, ralent, tab, verm, xamp, xamps, pur, purs, aerosol, anorak, argot, autocar, autostop, ballet, boicot, coac, fagot, iceberg, leitmotiv, neceser, relax, voleibol. Graves: accsit, bisbol, cnit, crner, dem, karaoke, lder, lbum, mdium, macdam, qurum, rquiem, smking, supervit, tndem, tlex, ttem, harakiri, ioga, lapilli, mitin, pelotari, penalti, ftbol, pizza, quimono, ravioli, zombi. Esdrxulas: bdminton, bmerang, crdigan, dficit, hbitat, hndicap, nterim, magnficat, prkinson. OLLO: As palabras rematadas graficamente en y (i grego) teen o mesmo tratamento que se rematasen en i (i latino): Exemplos: playboy (aguda rematada en ditongo decrecente: oy = oi), spray (coma convoi, samurai), hckey, hippy, hobby, rugby, whisky.
3 CASO: Acentos diacrticos:

sase para distinguir das palabras que se escriben igual, para evitar confusin.
PALABRAS CON ACENTOS DIACRTICOS OBRIGATORIOS:

(a + a artigo; substantivo) s (a + as artigo; substantivo) bla (esfera) c (ca + a) cs (ca + as) ch (plana) chs (planas) c (ca + o) cs (ca + os; subst.:parte da camisa) cmpre ( mester, fai falta, necesario) cmpren (son mester, , ) d (presente e imperativo do verbo dar) ds (presente do verbo dar) d (compaixn) (presente do verbo ser) fra (adverbio de lugar) m (run) ms (runs) mis (adverbio) n (substantivo: nudo) ns (subst.: Plural de n; pron. Tnico) (a+ o) s (a + os) so (do corpo) p (parte do corpo) pla (rama) pr (poer) prsa (apuro) s (sede catedral; imperativo de ser) s (adverbio e adxectivo) t (infusin) vn (presente do verbo vir) vs (presente de vir) vs (pronome tnico) a (artigo; pronome; preposicin) as (artigo; pronome) bola (peza de pan) ca (conxuncin comparativa) cas (perposicin) cha (che + a) chas (che + as) co ( con + o) cos (con + os) compre (merque: do verbo mercar) compren (merquen, ) da (de + a) das (de + as) do ( de + o) e (conxuncin) fora (antepretrito dos verbos ser e ir) ma (me + a) mas (me + as) mais (conxuncin: sinnimo de pero) no (en + o) nos (en + os; pron. tono) o (artigo; pronome) os (artigo; pronome) oso (animal) pe (letra) pola (galia; por + a) por (preposicin) presa (prendida, cativa; presada) se (conxuncin; pronome reflexivo) so (preposicin= debaixo de) te (pronome; letra) ven (presente de ver; imperativo de vir) ves (presente de ver) vos (pronome tono)
4 CASO: Verbo + pronome encltico e verbo + 2 forma do artigo:

Se o verbo leva despois o pronome unido a el, ou o artigo (este sempre mediante guin), trtase coma se fose unha soa palabra e acentase segundo as normas anteditas. Exemplos: * Con pronomes enclticos: Cantaraa, cantraa. Bebrala, beberala. Catrana, cantarana. Mtese, mteseche. Metusenos, metusevos, metronvolo. Tmao, tmallo, tmallos, tmallelo.
* Con 2 forma do artigo: Ti cme-lo caldo; bo come-lo caldo; Ti bebra-la auga; Ti bebera-la auga. OLLO: As formas verbais que levan til diacrtico manteno cando van unidas a un pronome tono. Exemplo: / lle; a; do; dme; dlle; ti dlo forza; ti dslle; ti dsme; ti vlo comprar?
5 CASO: Adverbios en mente: Nunca levan til, porque son graves rematadas en vogal. 6 CASO: Interrogativos e exclamativos: * Non se acentan os interrogativos e exclamativos directos: Exemplo: Canto queres? Onde vas? Como ests? Cal o teu coche? Que fixeches? Por que non vas hoxe? Cando vs? Como medraches, neno! Que caro! Onde vas! Que desgraza! Que demo de rapaces! * Tampouco Exemplo: se acentan as formas do interrogativo e do
exclamativo cando introducen interrogativas indirectas: Pregntalle canto quere polo coche. Pregntalle onde est o menio. Pregntalle cando volve.
ATENCIN: Soamente se acentuaran se fose preciso para evitar confusins: Exemplo: Dille qu queres/Dille que queres; Xa sabes qu hai/Xa sabes que hai
TEMA 3: EXERCICIOS: 1: Indica a norma de porqu se acentan (ou non se acentan):

Ademais Bceps Pais Hckey Amable Clmax Cantei Soamente Contronvola
Posbeis
2: Facer un dictado e poer como exercicio aclarar as normas de acentuacin dunha serie de palabras suliadas. 3: Pon o til adecuadamente s seguintes palabras, se deben levalo: Textil Amais Hockey Dolmens Fieis Tandem Raia Magoa Forcei Enfase Amabeis Prensil Xampu Superavit Partiu Prexuizo Triceps Egoismo Beisbol Constituiu Automobil Rua Lambons Accesit Sain Azuis Arauxo Climax Cantaroncho Rompeu Album Parkinson Crater Requiem Pauis Espaois Smoking Bilingismo Forceps Egoismo Habitat Misiles Deficit Acentuo Telex
4: Indica cales destas parellas de palabras levan til diacrtico:

Ca (ca + a) Compre (fai falta) No (nudo) Te (infusin) Vos (pron. tnico) Mais (adverbio) As (a + as; alas) Cos (ca + os) Do (compaixn) Nos (pron. tnico) Ca (conx. compar) Compre (merque) No (en + o) Te (pron.; letra) Vos (pron. tono) Mais (=pero) As (artigo; pron.) Cos (con + os) Do ( de + o) Nos (pron. tono) Chas (planas) Fora (adverbio) Por (poer) Ven (verbo vir) Ves (verbo vir) Mas (runs) E (verbo ser) Das (verbo dar) Os (a + os) Pe (do corpo) Chas (che + as) Fora (de ser ou ir) Por (preposicin) Ven ( verbo ver) Ves (verbo ver) Mas (me + as) E (conxuncin) Das (de + as) Os (artigo; pron.) Pe (letra)
TEMA 4: A DIRESE:
* sase coa letra u para indicar que se pronuncia esta vogal nas slabas ge, gi, fronte a gue, gui. Exemplos: antigidade, bilinge, argr, argan, lingista, lingstica, ungento. * sase tamn coa letra i na 1 e 2 persoas (P4 e P5) de plural dos copretritos (pretrito imperfecto de indicativo) dos verbos rematados en: -aer (caer, decaer, recaer, traer, atraer, contraer, distraer, extraer) -oer (roer, corroer, doer, moer, remoer) -ar (sar, sobresar) -or (or)
Exemplos: -aer: caamos, caades -oer: roamos, roades -ar: saamos, saades -or: oamos, oades A CAUSA: Ponse a direse porque este i forma slaba por si soa (ca-i-a-mos) anda que sexa tono. E desta maneira distnguense estas formas verbais (P4 e P5 do copretrito) das do presente de Subxuntivo, nas que este i forma ditongo: caiamos, caiades (Ca-ia-mos, ca-ia-des). * Polo tanto (e anda que nestes casos non exista homonimia, porque o subxuntivo distinto: arguamos, arguades; construamos, construades), tamn debe usarse direse sobre o i nas P4 e P5 dos Copretritos dos verbos rematados en: -ur: argr, constitur, construr, reconstrur, destrur, influr, flur, conflur. Exemplos: Argamos, argades. Construamos, construades. Fluamos, fluades.
TEMA 5: O APSTROFO: Admtese o seu uso en dous casos: 1-Cando se quere reproducir fielmente a pronuncia do galego oral ou dialectal: Exemplo: n verdade; no fixen; ont noite;
2-Cando se citan ttulos ou cabeceiras de publicacins sempre que o artigo inicial se integre coas preposicins de ou en: Exemplo: O argumento dA Esmorga. Iso est nOs Eoas.
10
TEMA 6: SIGNOS DE INTERROGACIN E ADMIRACIN: A interrogacin ( ? ) e a exclamacin ( ! ) s se poen ao final da frase: Exemplos: Por que non foches onte ao cine ? Cando queres que vaia contigo ? Vaiche boa ! Malo raio te coma ! OLLO: Anda que, para facilitar a lectura e evitar ambigidades, poden poerse tamn ao principio da frase ( ), ( ).
TEMA 7: FORMACIN DO PLURAL:

Palabras rematadas en vogal (tona ou tnica) ou en ditongo: -Fan o plural en s: mesa/mesas; caf/cafs; bocoi/bocois; lei/leis. -Os estranxeirismo acabados en vogal fan o plural en s ou ben respectando a forma plural da lingua de orixe: spray/sprays; hippy/hippys ou tamn hippies.
Palabras rematadas en r e z: -Engaden es: mar/mares; paz/paces; luz/luces.
11
-Os estranxeirismos, en xeral, tamn (palier/palieres; somier/somieres; hsar/hsares; dlar/dlares), a non ser algns casos de palabras pouco integradas, que poden formar o plural en s: pster/posters ou psteres; gngter/gngteres ou gngters; jnior/jniores ou jniors.
Palabras rematadas en s e x [ks]: -Agudas en s fano engadindo es: deus/deuses; comps/compases, a non ser as rematadas en grupo consonntico (tamn as acabadas en x [ks]: luns, fax, lux, unisex, que permanecen invariables. -As graves e esdrxulas en s ou en x [ks], son invariables: chomomicas, lapis, martes, oasis, xoves, mrcores, bceps, trax, clmax, tlex, etc.
Palabras rematadas en n: Engaden s: can/cans; lambn/lambns; dolmen/dolmens; mitin/mitins.
Palabras rematadas en l: -Os monoslabos engaden es: cal/cales; el/eles; tal/tales; val/vales; xel/xeles; vil/viles; fol/foles; gol/goles; mal/males; mol/moles; sol/soles. -As palabras compostas en que o 2 elemento sexa algn monoslabo acabado en l, fan o plural coma o monoslabo, dicir en es:
chuchamel/chuchameles; xirasol/xirasoles;ollomol/ollomoles; cartafol/cartafoles.
O plural de aquel aqueles (anda non sendo un monoslabo nin un derivado de el,
polo que cabera esperar un plural uns ele e aquele, coma no portugus, e as os plurais seran loxicamente eles e aqueles. A explicacin estara na posterior perda da vogal final).
-As agudas polislabas substiten o l por is: animal/animais; aval/avais; fiel/fieis; Atencin: cruel/crueis; civil/civs; espaol/espaois; solucinase en control/controis; s: cadril/cadrs; azul/azuis; Pal/Pais. OLLO: caracol/caracois; aerosol/aerosois. Nos rematados en il cantl/cants (nunca cadris ou cantis). -As palabras graves fan o plural en es: xil/xiles; txtil/txtiles; prnsil/prnsiles; til/tiles; pnsil/pnsiles; msil/msiles; rptil/rptiles; difcil/difciles; tnel/tneles; cnsul/cnsules. Atencin: Exceptase a terminacin bel, que far o plural en beis: ambel/ambeis; potbel/potbeis; posbel/posbeis; bebbel/bebbeis.
12
Palabras rematadas noutras consoantes: A maioria delas son estranxeirismos ou cultismos, e forman o plural engadindo s:
frac/fracs; stick/sticks; club/clubs; pub/pubs; snob/snobs; clac/clacs; coac/coacs; sketch/sketchs; anorak/anoraks; smking/smkings; tndem/tndems; lord/lords; tic/tics; crmlech/crmlechs; sndwich/sndwichs; rosbif/rosbifs; ring/rings; sllom/slloms;
round/rounds;
talmud/talmuds; iceberg/icebergs; jeep/jeeps;
bmerang/bmerangs; lbum/lbums; ttem/ttems; clip/clips;
rquiem/requiems;
hndicap/hndicaps;
boicot/boicots; complot/complots; fagot/fagots; mamut/mamuts; robot/robots; spirnt/sprints; test/tests; trust/trusts; leitmotiv/leitmotivs.
EXERCICIOS: 1-Dictar un texto e pedir a xustificacin terica de todos os plurais. 2-Pon en plural as seguintes palabras:
Cantil Crmlech Frac Txtil Xirasol Pnsil Cantbel Chuchamel Stick Cruel Cadril Msil
3-Xustifica teoricamente o plural das seguintes palabras:

Funil Prnsil Parasol Trusts
TEMA 8: FEMININOS E MASCULINOS:

* MASCULINOS: Os nomes das letras: be, ce, de, etc. Os rematados en ote: lote, dote, pote Pero: epiglote. A maiora dos rematados en (u)me: Exemplos: teitume, lume, gume, costume, legume, cume, estrume, cerume, arame, enxame, exame, nome, etc. Excepto: servidume, negrume (escuridade intensa; melancola, tristeza; capa de suciedade), que son femininas. * Leite, aceite, couce, ubre, sangue, peite, sal, mar, cal, costume, fel, mel, sinal, nariz, lume, cume, labor, xeonllo, riso, sorriso, til, cuspe, berce, dinamo, trade, xene, cumio, iota (e demais letras gregas), cardume, estrume, pesadume, paradoxo,
13
acedume, bechamel, crcere, teitume, xiz, zcolo, testemuo (declaracin da testemua: testimonio en casteln). *FEMININOS: * Rematados en axe: tatuaxe, equipaxe, viaxe, friaxe, personaxe, Excepcins: traxe, paxe, garaxe. * Rematados en ite: apendicite, bronquite, sinosite, * Rematados en se: anlise, trombose, cirrose, anttese, (sfilis feminino, pero mantense escrito as). * Rematados en ade: liberdade, puberdade, lealdade, irmandade,.. * A maiora das rbores froiteiras: cerdeira, laranxeira, ameixeira, maceira, figueira, (pero: o figo), nespereira (pero: o nspero), amorodeira (pero: amorodo ou morodo). Excepcins: castieiro, limoeiro, pieiro, pexegueiro. *Cor, color, dor, dolor, auga, arma, aula, aguia, alma, arte, podremia, sebe, sede, rbore, ponte, orde, desorde, contraorde, pantasma, calor, suor, canle, fame, orixe, plpebras, armazn, icona, cute, tise, dose, feluxe, personaxe, bsida, arquitrabe, azouta, birreme, trirreme, tanza, sedela, apcope, avestruz, apstrofe, estrea, fin (remate), parntese, pube, rega, seca, sentinela, sncope, anlise, marxe, testemua (o que presencia algo, testigo en casteln). ATENCIN: O xnero oposto permite establecer diferencias de significado: * Individual/colectivo: leo/lea, ovo/ova, froito/froita, madeiro/madeira, gran/gra, etc. * Maior/menor: cesta/cesto, leira/leiro, agra/agro, carballa/carballo, foxa/foxo, palleira/palleiro, lago/laga. Pero OLLO: machado/machada, vasoiro/vasoira. * Forma diferente: zapato/zapata, ro/ra, porto/porta, pozo/poza, sacho/sacha, caldeiro/caldeira. * Ro/Comarca: o Arnoia/A Arnoia, o Limia/A Limia, o Ulla/A Ulla
TEMA 8: EXERCICIOS (de Exemplo): 1: Nesta lista de palabras pon M (Masculino) ou F (Feminino): Azucre Pube Ponte Personaxe legume Garaxe rbore tise arte Trade Dolor tatuaxe Cuspe Marxe Sifilis iota
2: Di o feminino das seguintes palabras:
14
Abade Formiga Cirurxin Fisterrn Electromotor Visconde freire xudeu
Len Tsar Lerchn Heroe Alden Poeta Ladrn cabalo
3: Traduce ao galego unha serie de frases: 1-Haca mucho calor y el testigo no declar. 2-El tena muy mal color porque acababa de hacer unos anlises. 3-Hicimos el viaje de novios a las cumbres del Pirineo. 4-Estudiando el origen del arte griego, apareci un fantasma en el aula.
Masculino n / Feminino // Masculino ano / Feminino ana:

Masculino n / Feminino : Exemplos: alazn, alaz; alden, alde; ancin, anci; artesn, artes; barregn, barreg; bosquimn, bosquim; capitn, capit; chan, ch; cidadn, cidad; cirurxin, cirurxi; cortesn, cortes; cotin, coti; cristin, cristi; curmn, curm; ermitn, ermit; escribn, escrib; gardin, gardi; gran, gra; insn, ins, san, s; irmn, irm; livin, livi; louzn, louz; malsn, mals; marrn, marr; musulmn, musulm; nugalln, nugall; pagn, pag; rufin, rufi; sancristn, sancrist; sultn, sult; teceln, tecel; tempern, temper; temporn, tempor; trun, tru; van, va; vern; viln, vil. Este sufixo serve tamn para formar xentilicios: Exemplos: afgn, afg; alemn, alem; casteln, castel; cataln, catal; coimbrn, coimbr. Pero especialmente tamn os referidos a lugares caldel; galegos: arzun, arzu; bergantin, salnesn berganti; muxin, caldeln, muxi; vilagarcin, vilagarci; salnes;
fisterrn, fisterr; composteln, compostel; etc.
15
Pero certos xentilicios galegos poden facerse coa sa forma local ao/-: Ejemplos: arnoiao, arnoi; burelao, burel; courelao, courel; caldelao, caldel (do Castro Caldelas); ribeirao, ribeir (do Ribeiro); mariao, mari (da Maria). Tamn se admite a forma feminina local n en casos como: unha carnotn, unha fisterrn, unha muradn, etc. Masculino ano / Feminino ana: Vn da terminacin latina ANUM, -ANAM. Exemplos: africano, americano, anglicano, arcano, artesiano, asturiano, australiano, bacteriano, boliviano, colombiano, cubano, decano, diluviano, franciscano, fulano, gregoriano, hispano, humano, inhumano, italiano, lusitano, luterano, mahometano, meridiano, metropolitano, miliciano, mundano, oufano, paisano, peruano, pondaliano, rosaliano, (de estilo, de autor), profano, provinciano, puritano, republicano, romano, semana, soberano, tirano, transmontano, ultramontano, urbano, valenciano, veterano, vexetariano, xermano, etc. As palabras cultas conservan a terminacin ano/-ana: bmano, difano, cocainmano, biblimano, tmpano, cleptmano, bano, melmano, mitmano, rgano, pnfano, ttano, morfinmano.
Masculino n / Feminino ana:

S para os pexorativos: barrign, barrigana; barulln, barullana; brutn, brutana; burrn, burrana; bocaln, bocalana; cabezn, cabezana; cagn, cagana; caralln, carallana; carcamn, carcamana; charlatn, charlatana; farfalln, farfallana; folgazn, folgazana; lacazn, lacazana; langrn, langrana; larpn ,larpana; leiln, leilana; lerchn, lerchana; lordn, lordana; loubn, loubana; mentirn, mentirana; orelln, orellana; pailn, pailana; papn, papana; parvalln, parvallana; paspn, paspana; pastrn, pastrana; pelandrn, pelandrana; pillabn, pillabana; porcalln, porcallana; run, ruana; testaln, testalana; testn, testana; toleirn, toleirana; etc.
Masculino n / Feminino -oa, ona:

-n / -oa:
16
OLLO: Exemplos: anfitrin, anfitrioa; bretn, bretoa; campin, campioa; ladrn, ladroa (pero tamn ladra); len, leoa; patrn, patroa; saxn, saxoa; teutn, teutoa. -n / -ona: Queda s reservado para os aumentativo e os pexorativos: Exemplos: Aumentativos: Homn, mullerona, zapatn, casona. Peyorativos: Abusn, abusona; acusn, acusona; faltn, faltona; preguntn, preguntona, etc. OLLO: Non confundir as palabras cultas con terminacin on (tona): canon, colon, corion, dcathlon, psilon, psilon, micron, epploon, cripton, isquion, necton, neon, newton, micron, prkinson, radon, taxon, telson. O anglicismo nylon, adptase ao galego como: nailon.
1-Lembra o xnero destas palabras e ponlle diante o artigo correspondente: Arte Cofre Couce Azouta Robalo Azar Ponte Anlise Ra Plumaxe Ele Dote Xnese Birreme Plebe Lume Val Nariz Ubre Karate Riso Mel Lapis Leite Inmortalidade Sorriso Cume Servidume Trirreme Robaliza Dor Cumio Azucre Marxe Arbitraxe Dolor Carne Farinxite Orixe Meninxite Grilo Carn Legume Cabelo Puberdade Aguia Cute Tise Pel Porcentaxe Plpebras Uve Cuspe Radio Suor Cor Trade Chuspe Cabotaxe Sentinela Color Varanda Sfilis Ferruxe Podremia Labor Broca Cerume Abordaxe Alfa Laboura Trabe Sondaxe Cspede Paxe Fame Arquitrabe Sangue Dose P Sebe Feluxe Sern Betume rbore Unlla Pube Tatuaxe Mel Pesadume Crise Personaxe Cal nfase Marxe Xene Queixume Til Ferume Aula Canle bsida Dinamo Sal Pe Desorde Icona Berce La Iota Orde Peaxe Calor Acedume Negrume Contraorde Costume Avestruz Culler Traxe Sinal Viaxe Colar Cardume Alma Talismn Crcere Auga Atlas Estrume
17
2-Indica o feminino das seguintes palabras: Teceln Prncipe Sacerdote Abade Saltn Cnsul Testemua Freire Alcalde Frade Composteln Emperador Cristin Estudante Xudeu Boi Papa Padrastro Alemn Compadre Deus Marido Robaliza Visconde Nugalln Xenro Fisterrn Barn Mrtir Varn Capitn Contratista Louzn Charlatn Idiota Cortesn San Testaln Vivente Cru Cirurxin Xastre Tartaruga Gardin Ancin Comelln Formiga Patrn Vctima Cabalo Van Heroe Coimbrn Carneiro Intrprete Alden
Castrn Tabn Poeta Cabaleiro Sapo Monxe Tsar Actor Afgn Electromotor Parente Tirols Novelista Sultn Hind Rei Robalo Ladrn Nu Curmn Indxena Oco Marrn Len Dependente Doado Xuz Cidadn
TEMA 9: COMPARATIVOS E SUPERLATIVOS: Ademais das formas analticas (*) da comparacin, sanse tamn os comparativos sintticos (*) seguintes:
Para bo (en vez de mis bo) Para malo ou mao (en vez de mis malo ou mis mao) Para grande (en vez de mis grande) Para pequeno (en vez de mis pequeno) Para grande/alto (en vez de mis grande ou alto) Para pequeno/baixo (en vez de mis pequeno ou baixo) Mellor Peor Maior ou Meirande Menor Superior (coa prep. a) Inferior (coa prep. a)
EXS: Alberte superior a Alexandre. Alberte inferior a Alexandre.
Para formar superlativos absolutos sase o sufixo simo: Exemplo: altsimo, grandsimo. Este sufixo s veces engdese raz culta da palabra e non patrimonial: Exemplos: antigo, antiqusimo; fiel, fidelsimo; nobre, nobilsimo. Nos adxectivos rematados en ble ou en bel este superlativo ten sempre a terminacin bilsimo: Exemplos: Amable ou ambel - amabilsimo; 18
Estable ou estbel - estabilsimo. En rexistros cultos aparecen os superlativos co sufixo rrimo. Exemplo: de clebre - celebrrimo de libre - librrimo de msero - misrrimo de pobre - pauprrimo de pulcro - pulqurrimo de bere - ubrrimo OLLO: (*) Analtico: quere dicir mediante varias palabras ou cun complexo ou frmula. (*) Sinttico: quere dicir de forma simple, mediante unha soa palabra.
NORMAS
PARA
CONSTRUCCIN
DAS
FRASES
COMPARATIVAS
(COMPARATIVO ANALTICO): O 1 grao do adxectivo ou grao positivo expresa libremente unha calidade que pose: EX: pan fresco; pan duro. O 2 grao do adxectivo ou superlativo eleva esa calidade ao grao mis alto: EX: pan fresqusimo; pan durismo ou pan moi duro. O 3 grao do adxectivo a comparacin. Comparar consiste en atribur unha calidade a algo ou algun pondoo en relacin con esa mesma calidade existente noutro ou noutros obxectos. Non s se compara o adxectivo, senn que tamn se compara o verbo (EX: fala mis do que fai), o adverbio (EX: tira mis para aqu que para a) e o substantivo (EX: serve o mesmo para cans que para gatos). COMPARACIN DE IGUALDADE: (adverbio) (relator)
19
+ verbo +Tan/Tanto + adxectivo + Como/Coma + segundo termo EX: Brais est tan alto coma Xon
Tamn hai outro xeito de realizar a COMPARACIN DE IGUALDADE:

(Neste caso emprganse as conxuncins igual que a comparacin de superioridade e inferioridade).
+ verbo + igual (de) + adxectivo + Ca/Que/Do que + 2 termo EXS: Iria igual (de) fermosa Ca/Que/Do que Xoana
COMPARACIN DE INFERIORIDADE: (adverbio) (relator) + verbo + Menos + adxectivo + Que/Ca/Do que + 2 termo COMPARACIN DE SUPERIORIDADE: (adverbio) (relator) + verbo + Mis + adxectivo + Que/Ca/Do que + 2 termo
USOS DAS PARTCULAS COMPARATIVAS:

SASE
Como
CANDO O
2 termo un verbo (unha oracin), anda que leve pronome EX: Ela sabe tanto como sabe Xon Ela sabe tanto como ti sabes
Coma
2 termo un pronome persoal (min, ti, ela, el, ns, vs, elas, eles) EX: Corre tanto coma min
Como/Coma
Nos demais casos pdese usar calquera dos dous EX: Corre tanto como/coma unha panteira
Ca
2 termo un pronome persoal EX: Corre mis/menos ca min
20
Do que
2 termo un verbo (unha oracin) EX: Fala mis/menos do que pode
Ca/Que/Do que
Nos demais casos calquera delas. EXS: Corre mis ca un can Corre mis que un can Corre mis do que un can
* OLLO: algunhas gramticas non permiten usar do que nestes casos, e s permiten usar Ca ou Que. Pero debera permitirse porque: Corre mis ca/que un can, o mesmo que: Corre mis do que (corre) un can , (anda que o verbo vaia elidido).
TAMN se deben empregar COMA e CA se o 2 termo unha: Oracin temporal ------> Oracin de relativo --- Oracin condicional -- EX: Fixo COMA CANDO lle deron aquel o susto. Est mellor CA CANDO era un mocio EX: Despediuse COMA QUEN vai guerra mis maleducado CA QUEN cuspe no chan EX: Fixo COMA SE non ouvise o que lle dican Corre mellor CA SE lle viese un lobo detrs
* Cando a comparacin ten como 2 termo un sintagma cuantitativo posible o uso da preposicin DE: EXS: Non vale mis de dez mil pesos = Non vale mis ca dez mil pesos.
ATENCIN: CONTRACCIN DA PARTCULA COMPARATIVA CA CO ARTIGO (A, O, AS, OS): * Hai das opcins: 1-Facer a contraccin: Ca + a = c Ca + as = cs Ca + o = c Ca + os = cs 2-Non facer a contraccin: Ca + a = ca a Ca + as = ca as Ca + o = ca o Ca + os = ca os
(OLLO: A partcula Que nunca contrae co artigo). ATENCIN: Cando coinciden a partcula comparativa Ca, a preposicin A, e mais o artigo (O, A, OS; AS), a contraccin da preposicin co artigo a+a= a + o = ao () a + as = s a + os = aos (s)
21
prevalece a contraccin previa da preposicin A co artigo. dicir, non se pode contraer ca cunha contraccin na que xa est contrada a preposicin A. EXS: Quere mis s mias ca s tas Ao sol non se ve mis ca sombra Vai mis a Lugo ca ao( ) Carballio (prep. A + artigo O) NON: Vai mis a Lugo c Carballio ATENCIN: As conxuncins EXS: Igual (ca) ti Igual (ca os/que os) outros Da mesma forma (que/ca/do que) antes Ca e Que poden usarse tamn para introducir o 2
termo doutras construccins de tipo comparativo.
OLLO: A forma apocopada SAN sase diante de nomes que empezan por consoante (ags Cristo): EXS: San Pedro, San Paulo; San Tom; San Xulin. A forma SANTO sade cando diante dos nomes que empezan por vogal: EXS: Santo Andr; Santo Antn; (Pero: Santo Cristo)
EXERCICIOS TEMA 9:
1-Completa as frases seguintes: Estaba mis preparado ca . que.. do que.. c ca o c ca a .. cs . ca os . cs . ca as . Efectivamente, foi tantas veces como
22
coma como/coma El deuvos menos cartos ca ca a.. ca ao. ca ca aos .. ca s
2-Pon a partcula comparativa adecuada (pero usando sempre CA e as sas contraccin):
tan fermosa O neno est moito mis san Sempre se pon Est tan elegante Parece menos listo Vai mis ao Grove
pareca cando a vin ti se lle fosen pegar eu cra ti me dixeras A Corua
Respecto mis a Brais Estou eu mis contigo Gstame menos O Bolo Estou mis a gusto hoxe Xos sempre fai Traballo moito mellor
ao seu irm a ta muller A Limia o outro da quen non escoita el
3- Fai agora o mesmo exercicio anterior, pero usando Ca sen ningunha contraccin:
tan fermosa O neno est moito mis san Sempre se pon Est tan elegante Parece menos listo Vai mis ao Grove
pareca cando a vin ti se lle fosen pegar eu cra ti me dixeras A Corua
Respecto mis a Brais Estou eu mis contigo Gstame menos O Bolo Estou mis a gusto hoxe Xos sempre fai Traballo moito mellor
ao seu irm a ta muller A Limia o outro da quen non escoita el
4-Substite a oracin adxectiva de relativo (en cursiva) por un adxectivo: EX: Ese un feito que non se pode discutir__________indiscutible ou indiscutbel Produce un son que non se pode percibir ___________ Mercou unha casaca que non deixa pasar a auga_____ Contou unha historia que semella que non acaba nunca____ Estes mobles estn feitos dun material que non pode arder_____ Ese planeta ten unha extensin que non se pode medir________ O meu can ten un apetito que non se pode saciar____________ 5-Explica cunha oracin de relativo o significado dos adxectivos en cursiva: EX: Esa viaxe presenta riscos ineludibles (ou ineludbeis). Esa viaxe presenta riscos que non podemos eludir (ou evitar). O xuz actuou cun rigor implacable (ou implacbel)_______ A amizade ten un valor imponderable (ou imponderbel)___
23
Para o home, a liberdade un dereito imprescriptible______ O dereito vida inalienbel_____________ Esa unha verdade incontrovertbel________ Ningunha lei feita polo home inmutbel______ A liberdade de pensamento algo intanxbel____ Breogn era un guerreiro invulnerbel_________ Escoitou con rostro impasbel os insultos que lle lanzaron_______ Os seus textos teen un humor case que inaprensbel________ 6-Resposta pregunta explicando o significado do adxectivo en cursiva: Que unha decisin irrevocbel? Que unha persoa inconsecuente? Que unha proba inequvoca? Que un da infausto? Que un traballo mprobo? Que son designios inescrutbeis? Que un mozo indolente? Que un acto infame? Que unha resposta irreverente? Que un relato incongruente?
7-Indica o adxectivo que remite ao superlativo culto: EX: Sapientsimo --- sabio Ubrrimo Celebrrimo Pauprrimo Salubrrimo Misrrimo Sacratsimo Librrimo Nobilsimo Crudelsimo Acrrimo
Magnificentsimo
Pulqurrimo
8-Sinala con que palabra da lista B se relaciona cada adxectivo da lista A polo significado ou pola etimoloxa: LISTA A Boreal Anular Agnico Culinario tnico Fctico Fecal LISTA B Olor Raza Escudo Morte Norte Excremento Cocia
24
Ftido Forneo Herldico
Fra Anel Feito
9-Procura o substantivo correspondente a cada adxectivo: ADXECTIVO Legal Palustre Letal Pecuario Toponmico Gtico Renal Castrexo Outonizo Neoltico Estival SUBSTANT. ADXECTIVO Ldico Sideral Marcial Txico Lacustre Pancretico Pecuniario Filatlico Palatal Numismtico Penal SUBSTANT. ADXECTIVO Natico Purulento Hpico Onomstico tico rico Cardiaco Castrense Carolinxio Paleozoico Nasal SUBSTANT.
Tema 10:
O ARTIGO:
1- O ARTIGO DETERMINADO:
Singular Plural
Masculino o (lo) os (los)
Feminino a (la) as (las)
Como se ve no cadro anterior, existe tamn unha variante alomrfica (alomorfos: lo, la, los, las), que soamente de uso obrigatorio: * Despois da preposicin POR (por + o, a, os as = polo, pola, polos, polas): OLLO: sempre sen guin. EX: El vai polo camio. * Despois do interrogativo U (u + o, a, os, as = u-lo libro?, u-la casa?, u-los cans, u-las cadelas). Ollo: sempre con guin.
Estes alomorfos tamn se poden representar na escrita nos seguintes casos:
* Despois de infinitivo, das formar verbais conxugadas que rematen en R ou en S e tamn dos pronomes enclticos NOS, VOS e LLES:
25
EXS:
Vou colle-las laranxas Perdche-los cartos Collmo-lo peixe. Ti e-lo demo. Quitulle-las ganas de xogar.
Como se observa nos exemplos: sempre con guin. OLLO: Nunca se usa despois de participio plural: EX: NON: Foron collido-los ladrns. SI: Foron collidos os ladrns. NON: Rematada-las clases, samos. SI: Rematadas as clases, samos.
*Despois dos pronomes tnicos NS e VS cando van seguidos dunha precisin numrica: EXS: N-los tres iremos. V-los catro non iredes. Como se observa nos exemplos: sempre con guin. * Tamn, e sempre sen guin: -Despois de AMBOS/AMBAS, ENTRAMBOS/ENTRAMBAS e TODOS/TODAS: EXS: mbalas das amigas. Tdolos rapaces. Entrmbolos dous. -Despois da preposicin TRAS: EX: Est tralos montes de Marn. -Despois da conxuncin copulativa (E) MAIS: EXS: Eu e mailo teu irmn non imos. Eu mailo meu amigo
** Tamn existe un arcasmo de uso protocolario (e xa pouco frecuente): EL, que quedou inmobilizado en secuencias como: EXs: El rei, El seor, etc. Ex: Hoxe veume visitar o meu seor El-rei CONTRACCINS DO ARTIGO DETERMINADO:
Artigo Prep.
A CON DE EN POR
O ao/ co do no polo
A coa da na pola
OS aos/s cos dos nos polos
AS s coas das nas polas
26
OLLO: Na contraccin da preposicin A co artigo masculino O(S) mellor usar a contraccin AO (AOS) na escrita, pero a pronuncia correcta . ATENCIN : * Estas contraccins realzanse tamn cando o artigo dos topnimos vai precedido dunha destas preposicins: EXS: Veo da Corua. Entou no Grove. Voa ao Carballio. * Pero non se realizan cando a preposicin non rexe o substantivo determinado polo artigo que a segue: EX: Antes de os galos cantaren = Antes de cantaren os galos.
*** USO OBRIGATORIO DO ARTIGO: 1-Debe preceder sempre ao posesivo: EX: As mias mans. A vosa casa. (Ags en relacins de parentes ou en vocativos. EXS: Meu Deus! Mia nai non veu). 2-Emprgase con algns topnimos: A Corua. O Carballio. O Grove. A Pobra do Caramial, etc. 3- En certas locucins adverbiais: s escuras; s agachadas; s veces, etc. 4-Debe usarse (sen guin) despois de AMBOS/AS, ENTRAMBOS/AS, TODO(S): EXS: Todo o mundo sabe iso. Ambos os irmns entraron na tenda. 5-Despois da partcula U: EXS: U-lo gato? 6-Despois da preposicin POR (sen guin): EXS: Vai polo ro
2- O ARTIGO INDETERMINADO:
Singular Plural
Masculino Un Uns
Feminino Unha Unhas
CONTRACCINS DO ARTIGO INDETERMINADO:

Artigo Prepos.
CON DE EN
UN cun dun nun
UNHA cunha dunha nunha
UNS cuns duns nus
UNHAS cunhas dunhas nunhas
27
OLLO: se a preposicin non forma parte da mesma frase ca o artigo, non se pode facer a contraccin: EXS: De un mdico estar al, salvaralle a vida ao ferido (= De estar al un mdico, salvaralle a vida ao ferido. ATENCIN: Non confundir estas contraccins das preposicins CON, DE e EN co numeral indefinido UN. Isto verase no TEMA dos NUMERAIS e cunatificadores.
EXERCICIOS TEMA 10:

1-Poer un texto no que as contraccins non estean realizadas e pedir que os alumnos as realicen. 2-Xustificar teoricamente as contraccins dun texto. 3-Poer un texto sen usar a 2 forma do artigo e pedir que se volva facer usndoa. 4-Explica as diferenzas semnticas (de significado da frase) que se dan nestas frases segundo leven ou non leven determinante: 1-Acusrono de (do) furto 2-Unha noite de (do) inverno 3-A rapaza ten (os) oito anos 4-Tiraron (as) pedras contra (as) vents 5-Dicdelle a (ao) Antn que non fale tan alto 6-(as) Xoias, (as) teas, (as) pratas nada deixaron al. 7-Non teo (os) cartos para mercar (o) coche. 8-O avogado falounos de (dos) problemas laborais. 9-O autor retirou (os) cadros da exposicin. 10-Por fin, a festa faise en (no) sbado. 11-Vieron (os) catro delegados de persoal.
28
TEMA 11:
PRONOMES:
*** OS DEMOSTRATIVOS.
PERSOA 1 1 2 2 3 3 NMERO Singular Plural Singular Plural Singular Plural MASCULINO este estes ese eses aquel aqueles FEMININO esta estas esa esas aquela aquelas NEUTRO Isto . Iso .. aquilo .
OLLO: En galego s existen as formas en i (isto, iso, aquilo) e non as formas en e (esto, eso, aquelo). Ademais, a forma neutra non ten plural. Polo tanto, non existen en galego: istos/estos; isos/esos; aquilos/aquelos.
CONTRACCINS DOS DEMOSTRATIVOS:

* Contraen coas preposicins DE e EN:
Demostrat. Preposic.
Este, Deste(s) Disto Desta(s) Neste(s)
Ese, Dese(s) Diso Desa(s) Nese(s) Niso Nesa(s)
Aquel, Daquel(s) Daquilo Daquela(s) Naquel(s) Naquilo Naquela(s)
DE
EN
Nisto Nesta(s)
* Contraen co indefinido OUTRO: Persoa 1 1 2 Nmero Singular Plural Singular Masculino Estoutro Estoutros Esoutro Feminino estoutra estoutras esoutra
29
2 3 3
Plural Singular Plural
Esoutros Aqueloutro Aqueloutros
esoutras aqueloutra aqueloutras
OLLO: estas son as formas habituais, pero tamn se usan as formas plenas, non contractas (estes outros; ese outro; etc.). Estas son as nicas posibles para as formas neutras: aquilo outro; iso outro; isto outro.
* Os demostrativos xa contrados con OUTRO, poden tamn contraer de novo coas preposicins DE e EN: EXS: Destoutro/a; desoutro/a; nesoutro/a; daqueloutro/a; daqueloutras, naqueloutro; etc. ** Pero estas contraccins non se poden usar cando a preposicin non afecta ao substantivo modificado polo demostrativo: EX: De estas razns seren admitidas (NON: destas razns) (De seren admitidas estas razns)
RENDEMENTO ESTILSTICO DOS DEMOSTRATIVOS:

Os demostrativos sitan ( dicir, fan referencia dectica) no tempo e no espazo o substantivo ao que acompaan ou se refiren. ESTE indica o campo do falante; ESE, o campo do onte; AQUEL, o situado no campo de EL/ELA ou o que est afastado dos dous interlocutores. Pero os demostrativos poden desempear tamn unha funcin de referencia intratextual, porque poden representar: 1- Un sintagma presente anteriormente no discurso e remitir a el (ANFORA) EX: El vende verzas e grelos, estes un pouco mis caros que aquelas. Verzas = aquelas Grelos = estes
2-Ou tamn pode anunciar un sintagma que vai aparecer mis adiante no discurso (CATFORA): EX: Para gaar o partido esta ser a nosa tctica: xogaremos polas bandas. (Esta = xogaremos polas bandas)
VALORES ESPECIAIS DOS DEMOSTRATIVOS: * Valor afectivo. * Valor pexorativo. EX: Este Paco! EX: E ti vas comer iso?; A iso lle chamas ti coche?
* Valor despectivo: EX: Ese non sabe o que bo; Non sei nin como che escoito iso * Valor de palabra clix ou comodn (s de uso vulgar), usando AQUEL e AQUELA como substantivos de significado indeterminado: EXS: Co aquel dunha dor de moas, non veu traballar. Ten un aquel para o baile que d gusto velo (Aquel = escusa)
30
* Tamn se constren formas verbais comodn (AQUELAR E AQUELOUTRAR) cun significado indeterminado que depende do contexto (s de uso vulgar): EX: Cando lle mandas facer algo aquelotrase. Deixouno aquelado o accidente. * OLLO: Hai que evitar o uso na fala e na escrita destas palabras comodn pois s empobrecen a expresin. * Valor adverbial temporal: NISO; NESTAS; CON ISTO (= nese intre; entn) EXS: an descubrir o asasino e nisto (ou nestas)estragouse o televisor. Entoaron o himno e con isto deuse por rematado o acto. * DAQUELA admite dous valores: 1-Adverbial temporal: EX: Daquela non haba coches coma os de hoxe. (Daquela = naquela poca; naquel tempo) 2-Conxuncin: (= en consecuencia; polo tanto; as que) EX: Non socio do club, daquela non poden deixalo entrar.
En certas expresins ou frases feitas, o uso fixou unha forma indeterminada do demostrativo que se aparta da sa funcin bsica como demostrativo: EXS: Con esas; Iso si; Iso xa; Isto ; Por esas; Por iso; etc.
EXERCICIOS CON DEMOSTRATIVOS:

1-Dictar un texto con moitos demostrativos e pedir que se expliquen os valores que teen. 2-Traducir estas frases ao galego: Estos amigos nuestros no estn aqu para que esos tipos los insulten. Aquellos que no quieran ir que lo digan ahora mismo. No quiero estos regalos, prefiero aquellos que tiene mi hermana. Para superar estos problemas, esos sern nuestros mejores aliados. 3- Di o valor dos demostrativos nestas frases:
Pechan a empresa, daquela haber mis parados, e iso tenche o seu aquel E con ese baln que trouxo o tipo este imos xogar neste campo tan bo? Malia que lle pegues forte coa esquerda e canees ben co baln, isto vaiche ser mellor que aquilo para facerte un bo xogador de ftbol. Non haba coches daquela coma os de hoxe, daquela non hai comparanza. Por moito que mo diga este, eu non vou nun coche coma ese a ningn lado. Estabamos no barco e nisto afundiuse. Estabamos aquelados, pero, nestas, de milagre puidemos sar nadando. Non queren flans. Os meus rapaces gustan mis das filloas ca dos iogures, anda que a estes non lles fan tantos ascos coma a aquelas. Para que non nos berren, isto o que faremos: diremos que ns non fomos, que o fixeron os aqueloutrados de 4 de ESO. Vs andade con esas, pero se non queredes suspender, daquela teredes que
31
estudar moito mis. Ela estaba aquelada escoitando ao rapaz, porque este tia un aquel moi doce
*** OS POSESIVOS: Unha cousa posuda Posuidores Un Un Un Varios Varios Varios Persoa 1 2 3 1 2 3 Masculino meu Teu Seu noso voso Seu Feminino mia ta sa nosa vosa sa Varias cousas posudas Masculino meus teus seus nosos vosos seus Feminino mias tas sas nosas vosas sas
* Na 1 e 2 persoas o sungilar e o plural do pusuidor est marcada por un morfema diferente. Pero na 3 persoa os lexemas son iguais no singular e no pulral e iso pode crear confusin: seu (= del, dela, deles, delas, de vostede, de vostedes). Para desfacer a ambigidade, o posesivo pode ser substitudo por esta construccin: DE + PRONOME PERSOAL TNICO EXS: Veu no seu coche / veu no coche delas Vendeu a sa casa / Vendeu a casa de vostede Este mesmo papel de realce da da idea de posesin cmprese coa palabra PROPIO: EXS: Dixronlle que viese no seu coche (del, deles?) Dixronlle que viese no seu propio coche ** Existe un posesivo de respecto, MI, TU, SU, que acompaa a MADRE, PADRE, ocasionalmente a TO e mesmo a outros substantivos de tratamento como AMO, SEOR. EXS: Hoxe vaime deixar sar festa, mi madre?
Pero non lle pediuches permiso a tu amo? *** ATENCIN: Xa se dixo que o artigo precede sempre ao posesivo. S nuns poucos casos especiais pode non facelo: con nomes de parentesco moi prximo (meu pai, mia nai, noso av, etc) e cos vocativos (Meu pai!).
32
POSESIVO DE PROPIEDADE EXCLUSIVA OU ABSOLUTA:

Constrese co sintagma: DE + posesivo masculino singular, e invariable en xnero e nmero:
Persoa Singular Singular Singular Plural Plural Plural 1 2 3 1 2 3 De meu De teu De seu De noso De voso De seu
EXS: Eu teo bicicleta de meu (da mia propiedade) Vs tedes casa de voso. Estas formas poden asumir tamn outros valores diferentes aos posesivos: -Co valor de Por propia natureza: EXS: Eses queixos son acedos de seu Eu son optimista de meu -Co valor de Por si mesmo: EXS: Este edificio caeu de seu ou foi derrubado? POSESIVO CON VALOR DISTRIBUTIVO: o resultado da contraccin: cada + un + posesivo de 3 persoa: Masculino Singular Plural Cadanseu Cadanseus Femininio Cadansa Cadansas
EXS: Eles teen cadanseu coche As menias teen cadansas bonecas. OLLO: * O distributivo nunca vai ao final da frase: EX: NON: Eles mercaron unha chaqueta cadansa SI: Eles mercaron cadansa chaqueta. * O distributivo conxuga en xnero e nmero co posudo, non co posuidor: EX: Elas teen cadansa xoguete (candanseu xoguete).
33
VALORES ESPECIAIS DOS POSESIVOS:

* Valor afectivo: EX: Como est a nosa ra? * Valor substantivo (= a mia familia): EX: Volveu para visitar os seus. * Valor de proceso ou feito habitual. EX: Xa lle deu o seu ataque. * Valor substantivo (= o que propio ou natural en) EX: A pesca o seu, o meu cazar. * Valor substantivo (= o que acostuma facer ou dicir algun). EX: Armou unha das sas. * Valor substantivo (= a mia parte; o que me corresponde). EX: Eu xa traballei o meu, agora fai ti o teu. * Valor cuantitativo adverbial (= bastante; en boa cantidade). EX: Anda que dicas que non tias sede, bebiches o teu. * Valor vocativo: EX: Escoita, meu! Como dis esa parvada? OLLO: O posesivo (en feminino singular), con certas locucins ou adverbios de lugar, pode substitur o complemento formado polo sintagma: DE + PRONOME PERSOAL EXS: diante de min = diante mia enriba del = enriba sa detrs de ns = detrs nosa
EXERCICIOS (Posesivos):
1-Indica os valores dos posesivos nestas frases. O certo que o barco afundiu de seu, Levei unha boa malleira, pero eles tamn levaron o seu Cadaqun recibir cadanseu agasallo polo Nadal. Este tipo de vios son acedos de seu Acol, nas Ces, temos ancorado un veleiro de noso. A ver meu!, ensname esa alfaia que levas ao pescozo Eu aos meus qurolles como todo o mundo quere aos seus. Vela vn Carlios cun dos seus tics O meu xogar ao flbol e o deles xogar ao tenis Esta nosa paisaxe xa non a que era 2-Dictar un texto con valores especiais dos posesivos e pedir que se indiquen. 3-Facer distintas frases empregando o posesivo de propiedade absoluta con distintos valores. 4-Usar o posesivo distributivo en distintas frases (singular/plural; masculino/feminino).
34
*** PRONOMES PERSOAIS:

* Nmero Suxeito Persoa Libres Non reflex. Reflex.
TNICOS:
Formas oblcuas Ligadas Non reflex. Reflex.
Singular
1 2 3
eu ti el, ela
min
comigo contigo si consigo
Plural
1 2 3
ns, nosoutros/as vs, vosoutros/as eles, elas si
connosco convosco .. consigo
* Formas de cortesa na 2 persoa: VOSTEDE/ES ( con verbo en 3 persoa).
ATENCIN: * O pronome tnico EL tamn se usa como neutro nunha serie de usos especiais con valores anafricos e catafricos: 1-Equivalente a ISO sen manter concordancia: El era unha caixa baleira. 2-Con estructuras de Predicado impersoais: El haber un mes que non o vexo 3-Como reforzo interrogativo: El verdade que fotes andando at O Courel? 4-Con valor expletivo como apoio da narracin co significado de a cousa que: E el cando eu rematei de falar, apareceron os invitados. * Para a 3 persoa haba unha forma neutra: ELO, arcasmo inusual no galego moderno. Anda que mal usada hoxe como calco do casteln ELLO, si que unha forma xenuinamente galega que se constata xa no galego medieval: Marauillouse moito delo. Darme edes rresposta et consello a elo (da Crnica Troiana). Hoxe s aparece en expresins fixas como: Estar a elo. Os seus usos primitivos foron asumidos polo pronome persoal masculino e polos demostrativos neutros.
Contraccin das preposicins EN e DE co pronome persoal de 3 persoa:
35
Pronome EL Preposicin EN DE nel nela neles nelas ELA ELES ELAS
del
dela
deles
delas
ATENCIN: Estas contraccins non se usan cando a preposicin non afecta directamente ao pronome. EX: De eles chegaren a tempo, imos todos xuntos. (De chegaren a tempo eles, imos todos xuntos)
EXERCICIOS:
1-Dictar un texto e analizar os pronomes persoais tnicos que hai nel indicando as sas funcins sintcticas. 2-Nestas frases substite o subliado por pronomes persoais tnicos: -Pois aquel home ten que ser o representante dos Siniestro Total. -O adestrador pediu tempo morto para que Xon entrase. -Breixo agora anda estuda mis que os seus compaeiros. -Tamn os mis mozos temos que axudar na mellora do pas. -Aqu deixou Alba os libros para Xaqun e mais a sa moza. -Xon, Neves e mais Brais tedes que facerlle o traballo a Pedro. 3-Realiza cos seguintes supostos o mesmo que se fai no exemplo: EX: TI + ELES = VS Ti + eu = Elas + ti = (Vs - ti) + (ela +ela) = Eles + vostede = Eles + elas = Ns ti = Eles + ns = Ns + ti = Eu + vs = Ti + (El + el + ela) = (Ti + ela) + (eu + ti) = Ns - eu = Vostede + eu = Eu + ti =
*** PRONOMES PERSOAIS:
36
TONOS:
FUNCIN
C.D.
Nmero/persoa
C.I.
Me che se lle nos vos
SINGULAR
1 2 3 o/a lo/la
me te no/na
PLURAL
1 2 os/as 3
nos vos los/las nos/nas se
lles
se
* As formas de C.D. de 3 persoa lo/la/los/las aparecen: -Despois de forma verbal rematada en R ou en S: EXS: Collelos (coller + los). Chamalos (chamar + los) Sbela (sabes + la). Deixrmolos (deixarmos + los) -Tras as formas EIS e U: EXS: -E os libros dos que falabas, ulos? (u+los) -Eilos (Eis + los) -Tras o pronome persoal tono rematado en S: EXS: Eu contillelo (Conteilles + lo) Devuvolo permitir (deveuvos + lo)
** As formas de C.D. de 3 persoa no/na/nos/nas sanse: Despois de forma verbal rematada en ditongo decrecente: EXS: El limpouno. Ela colleuno. El foino buscar al. CONTRACCINS DOS PRONOMES DE C.I. COS DE C.D. DE 3 PERSOA: C.D.
(Acusativo) (Dativo)
A
37
OS
AS
C.I.
SINGULAR
ME CHE
mo cho
ma cha
mos chos
mas chas
LLE
PLURAL
llo nolo
lla nola
llos nolos
llas nolas
NOS
VOS LLES
volo llelo
vola llela
volos llelos
volas llelas
EXS: Os rapaces deron caramelos aos amigos --- os rapaces dronllelos CD = os CD = os CI = lles CI = lle --- (lles + os = llelos) (lle + os = llos)
Os rapaces deron camarelos ao amigo
----- os rapaces dronllos
* PRONOME OU DATIVO DE SOLIDARIEDADE: sase cando o emisor quere influr emocionalmente no onte amosando afectividade ou confianza. Vai dirixido ao interlocutor e, polo tanto, s se usa a 2 persoa singular (CHE) ou plural (VOS), e para a cortesa a 3 persoa singular (LLE) ou plural (LLES). EXS: Non (che) lles dixo nada aos rapaces Non lles dixo nada aos rapaces Sendo as non (lle = cortesa) tan mala a cousa. Sendo as non tan mala cousa Atencin: Obsrvese, nos exemplos anteriores, que se o quitamos da oracin esta non cambia para nada o seu sentido, s perde confianza e afectividade. * PRONOME OU DATIVO DE INTERESE: Formas: Singular: ME/CHE/LLE Plural: NOS/VOS/LLES
compatible co CI e tamn co Dativo de Solidariedade, e tamn se se elimina da oracin esta non altera o seu significado. EXS: Deus (me) lle dea boa sude, meu amigo.
38
Dat. Interese. Deus (che) Dat. Solid. (me) lle dea boa sade, meu amigo. Dat. Interese.
* DATIVO POSESIVO OU SIMPATTICO: o pronome persoal en funcin de CI que sinala relacins de posesin, pero sen aludilas de xeito directo: -referidas a obxectos persoais: Perdnlle a carteira (Perdn a sa carteira) -referidas a parentesco: Ese que ves a, me fillo ( meu fillo) -referidas a partes do corpo: Tocouche os ps (Tocou os teus ps). * ATENCIN: Anda que o pronome tnico o que adoita facer a funcin de suxeito, existen no galego construccins (algo anmalas) do tipo: A a vn Aqu o est (nelas o pronome tono subliado o suxeito).
NORMAS DE COLOCACIN DO PRONOME TONO NA FRASE:

Os pronomes tonos, ao careceren de acento propio (de independencia ou significado propio) buscan o apoio nas palabras tnicas prximas, sobre todo no verbo, do que complemento directo ou indirecto. Deste apoio do cal vai depender a posicin do pronome tono na frase.
1)-O pronome tono xamais inicia unha frase:

EX: NON: Lle ds o bolgrafo. SI: Dslle o bolgrafo.
2)-Nas oracins simples, nas coordinadas ou de rango semellante principal ou simple, e nas principais das compostas, o pronome tono vai encltico (posposto ao verbo e unido a el sempre sen guin).
EXS: Cntalle o que queiras. Coceo ben. EXCEPCINS: Pero en contra deste principio xeral o pronome tono vai procltico (antes do verbo e non unido a el) nos seguintes casos: * Se a oracin negativa ou vai introducida por unha conxuncin ou un adverbio negativos: EXS: Ningun o desexaba (NON: Ningun desexbao) Xamais lle mandou facer iso (NON: Xamais mandoulle facer iso) * Se a oracin vai introducida por un adverbio: EXS: Sempre me falas igual
39
Xa llo dixeron onte Axia o atoparemos na ra Mentres cho tean eles, todo vai ben.
OLLO: Porn, existen algns adverbios e locucins adverbiais

(maiormente de tempo e lugar e tan algns de modo) que permiten que o pronome tono vaia encltio (despois do verbo) ou procltico (antes do verbo).
De tempo: antonte, antano, onte, hogano, hoxe, antes, agora, daquela, despois, entn, De lugar: diante, dentro, atrs, fra, enriba, debaixo, lonxe, preto, aqu, al, a, De modo: de golpe, de speto, amodo, ao cabo,
EXS: Ma cho teo ou ma tocho Al o buscaron ou al buscrono. Cos adverbios en mente pode ir antes ou despois, segundo admitan ou non pausa despois deles: EXS: Normalmente cllese polas patas Seguramente lle dean o premio Unicamente as quere coller * Se a oracin vai introducida por un interrogativo ou exclamativo: EXS: Onde o colleches? Como o ama a sa nai!
* Se vai despois dalgns pronomes indefinidos como: Algo, algun, bastante, calquera, ambos, entrambos, mesmo nada, todo(s). EXS: Todos o aman. Bastante cho teo dito. Calquera llo di agora. OLLO: Normalmente posponse con algn(s), un(s), varios, outro(s), moitos, os demais, porque se con estes indefinidos poemos o pronome tono procltico a frase queda enfatizada e vara a sa significacin: EXS: Outros aprciano mis. Algn comprouno antes. Outro llo comentar, non teas medo. Algn che regalara, se non non iras onde el. * Se a oracin desiderativa ou ponderativa: EXS: Mala chispa te coma! EXS: Lvete o demo! As de fermosa che ! Preguntchelo ti, non! Est claro que isto non sucede se a oracin comeza co verbo:
40
3)- Nas proposicins subordinadas o pronome tono vai sempre procltico (antes do verbo):
EXS: Dxenlle que o collese (que o collese) Que entre cando o deixen (cando o deixen) Non me importa se o colle (se o collen) Como o faga non me interesa (como o faga) OLLO: Se entre a partcula subordinativa e o pronome hai un inciso, unha pausa, unha palabra, etc., pode ir encltico: EXS: Xa sei que llo tes atado. Xa sei que, anda sen querelo, tesllo atado. (Llo vai encltico). Xa sei que, anda sen querelo, llo tes atado.
4)- Nas perfrases verbais (ags as de participio) ou cando aparece un verbo conxugado seguido dun infinitivo ou dun xerundio, o pronome tono pode ir detrs do 1 verbo ou detrs do 2 verbo:
EXS: Quroo mercar. Quero mercalo. ndao arranxando. Anda arranxndoo. PERO: Ningun desexa mercalo. Ningun o desexa mercar. NON: Ningun desxao mercar. * Se a perfrase verbal de infinitivo e ten tres elementos ( dicir, un relacionante entre os dous verbos), a posicin do pronome tono tripla: EXS: Tes que collelo. Tes que o coller. Telo que coller. Haino que facer. Hai que facelo. Hai que o facer. PERO: Tamn, coma no caso anterior das perfrase sen relacionante, se algn elemento altera a colocacin, esta s afecta ao elemnto mis prximo a el: EXS: Anda o temos que coller. Anda temos que collelo. Anda temos que o coller. NON: Anda tmolo que coller.
EXERCICIOS (Pronomes tonos):

1-Localiza os pronomes tonos e tnicos dun texto e indica as sas funcins sintcticas. 2-Di se os pronomes tonos dun texto poderan ocupar outra posicin e por que? 3-Introduce TE ou CHE nas seguintes frases:
41
-Apareceu a alfaia? -Vin no mercado -Chamaron por telfono. -Vin o teu coche. -Ma mando un agasallo. -Xa vers como canto unha cancin. -Teo que contar a verdade de contado. -Non axudei nin axudarei. -Aquel fulano chamou a atencin. -Por que ris de min se non estou facendo rir? 4- Substite CD e CI e ponos ben na nova frase: Eu colln o coche aos meu pais Brais rachou o traxe sa irm Ningun colleu o libro aos amigos Seica cantou cancins ao curmn Non vos atopei ese xoguete Quero mirar o teu libro novo Colle o disco de Manolo para min Non recites poemas aos meus pais Nunca traias caramelos para min Disque Iria manchou o traxe de La 5- Traduce ao galego:
Lo quiero Nos quieren Los queremos Te quieren Te los quieren Os los quieren Nos entreg Los entreg Los entrego Nos lo entreg Os lo entrego Nos entregan Nos robaron Os robaron Nos los robaron Se los robaron ellos) Te los robaron Me los robaron Los entregan Nos lo entregan Se lo entregan Dselo (a ellos) Dmelo Dselo ( a el) Dnoslo No te lo digo Te las digo Saberla La sabes Se la supo
(a
(a
(a
ellos) Se los entregan (a el) Os lo entreg Saber la historia
ellos) Os la supo Nos la supo Sabes la historia
TEMA 12: CUANTIFICADORES E IDENTIFICADORES:

Os cuantificadores son adxectivos (ou pronomes) que serven para indicar cantidade e tamn identidade. Se a cuantificacin que realizan exacta falaremos de numerais, e se inexacta falaremos de indefinidos.
* OS INDEFINIDOS:
INVARIABLES VARIABLES
42
algun, algo, cadaqun calquera, quenquera

(= calquera persoa; vai seguido dunha oracin de relativo: Quenquera que) (= cada persoa, todo o mundo)
algn, algunha, algns, algunhas ningn, ningunha, ningns, ningunhas un, unha, uns, unhas varios, varias, pouco, pouca, poucos, poucas, bastante, bastantes abondo, abonda, abondos, abondas
(= nada, referido a algo tanxible. un arcasmo)
cada (valor distributivo) ningun, nada, ren ou res demais, mis, menos,
moito, moita, moitos, moitas, demasiado(s), demasiada(s), tanto, tanta, tantos, tantas, todo, toda, todos, todas certo, certa, certos, certas, tal, tales propio, propia, propios, propias, mesmo, mesma, mesmos, mesmas, o demais, a demais, os demais, as demais, determinado(s), determinada(s), outro, outra, outros, outras, tanto, tanta, tantos, tantas, ambos, ambas, entrambos, entrambas, os mis, as mis,
Contraccins dos indefinidos:

Na escrita s contraen algunhas formas variables, pero as invariables non contraen.
ALGN
dalgn dalgunha dalgns dalgunhas
OUTRO
doutro doutra doutros doutras
UN
dun dunha duns dunhas
DE
43
EN
nalgn nalgunha nalgns nalgunhas
noutro noutra noutros noutras
nun nunha nuns nunhas
** Con ALGUN e ALGO (invariables) non se marca a contraccin con DE e con EN na escrita. EXS: (MAL): Ese coche debe ser dalgun. Nalgo teremos razn.
*** ATENCIN: O indefinido UN/UNHA/UNS/UNHAS:
o En funcin pronominal non contrae coa preposicin CON:

EX: El colabora con unha que de Seixo. Cada ma a ao traballo con uns, nunca a cos mesmos compaeiros. o Cando acta como adxectivo presenta as mesmas contraccins ca o artigo indeterminado: EX: Falounos duns asuntos que ns non coeciamos. o Cando se usa como pronominal xeralmente represntase a contraccin coas preposicins De e EN: EXS: Estn sempre a falar mal dun. A resposta est nun mesmo.
EXERCICIOS:
Traducir ao galego: -De alguien debe ser ese coche, digo yo. -Manuel trabaja con unos que llegaron ayer. -De alguna manera los encontraremos en algn lugar. -Estar pensando en algo, porque no atiende a nadie. -Quienquiera que fuese no dej nada en otro lugar, slo en este. -No queda nada bien que hablen mal de uno. -No vino nadie de otros lugares: cualquiera sabe el porqu. -Estaba en unos libros que en otra biblioteca no los tenan. -Tanto se peleaba con uno como con otro.
* OS NUMERAIS:
O valor semntico dos pronomes/adxectivos numerais indicar cantidade, a orde nunha sucesin ou calquera tipo de cuentificacin. Poden facer funcins de adxectivo e, en moitos casos, constiten o Determinante dunha frase nominal. EXS: Abran o diccionario pola dcima pxina.
44
O atleta entrou no undcimo posto. Hai tres solucins para este problema. Poden substantivarse (asumindo funcin de ncleo) e as constiten pronomes numerais. EXS: O primeiro que chegue ter unha recompensa. S quedaron oito no campo, tres foron expulsados polo rbitro. * CARDINAIS: Desde a normativa do 2003, agora tamn entre vinte e trinta se escriben separados: vinte e un, vinte e seis, etc. (Pero contraen ao pronuncialos). * ORDINAIS: Indican a orde de sucesin nunha serie. Todos admiten morfemas de xnero e nmero e nas formas compostas se aplican ao ltimo elemento: Quedamos trixsimo primeiras. OLLO: stimo e oitavo (NON sptimo e octavo). (Son patrimoniais). Dcimo stimo e dcimo oitavo. PERO: septuaxsimo e octoxsimo. (Son cultismos). Outras formas cultas: ndcimo ou dcimo primeiro Duodcimo ou dcimo segundo. Vixsimo, trixsimo, cuadraxsimo, quincuaxsimo, centsimo, sesaxsimo, milsimo, septuaxsimo, millonsimo. * LTIMO e DERRADEIRO indican a posicin final dunha serie, pero non son totalmente equivalentes: derradeiro significa o ltimo dunha serie pechada, que non vai haber mis. EX: Foi o seu derradeiro suspiro. octoxsimo, nonaxsimo,
* MULTIPLICATIVOS: Sinalan o producto de repetir un nmero (o multiplicando) tantas veces como unidades contn outro (o multiplicador). Dobre, duplo, dupla Triplo, tripla Cudruplo, cudrupla Sptuplo, sptupla ctuplo, ctupla Nnuplo, nnupla (cultismos) (cultismos)
45
Quntuplo, quntupla Sxtuplo, sxtupla
Dcuplo, dcupla Cntuplo, cntupla.
Os restantes frmanse mediante o cardinal correspondente seguido da palabra veces: EX: Gaou esta competicin trinta veces. * PARTITIVOS: Indican a diminucin proporcional dunha cantidade, a sa divisin en partes. Expresan, pois, unha fraccin numrica (1/2; 1/8; 1/99; etc). A partir de 1/11 (ags 1/100, 1/1000, 1/1.000.000) o partitivo constrese engadindo ao cardinal o sufixo avo: 1/2 Medio/media, metade 1/3 Terzo/terza 1/7 Stimo/stima (patrimoniais) 1/8 Oitavo/oitava (patrimoniais) 1/11 Onceavo/onceava 1/12 Doceavo/doceava 1/100 Centsimo/centsima 1/1000 Milsimo/milsima
1/1.000.000 Millonsimo/millonsima EXS: 1/16 = un dezaseisavo. 2/29 = dous vinte e noveavos 7/345 = sete trescentos corenta e cincoavos. OLLO: O partitivo metade un substantivo. Hai partitivos en orixe que hoxe son tamn de uso comn como substantivos EXS: Un dcimo de lotera. O peixe mide unha cuarta. Unha oitava. * COLECTIVOS: Indican un conxunto con nmero exactamente determinado de elementos. EXS: par, parella, decena, ducia, quincena, vintena, cento, centena, milleiro, milleiros e millenta (cantidade elevada e aproximada). Tamn hai moitos substantivos con valor colectivo: EXS: do, tro, cuarteto, quinteto, semana, mes, lustro, sculo, decenio/dcada, milenio, corentena, novena, quincena, osteto, octano *** ATENCIN: Empobrecemento lxico: O quin.
Non usar os cardinais no canto dos ordinais: EX: O ciclista entrou no posto vinte e seis. (Sera: no posto vixsimo sexto)
46
Non usar os partitivos no canto dos ordinais: EXS: Dimitiu no onceavo mes do seu mandato presidencial. (Sera: dcimo primeiro ou undcimo). Estamos no andar doceavo do edificio. (Sera: duodcimo ou dcimo segundo).
EXERCICIOS: 1-Pon en letra as seguintes cifras: 2.486.842 lentellas 725.360 liras 57 praza 532.217 euros 27. 382 pesetas 79 aniversario 98 edicin. 12/48 = 6/24 = 3/12 = 1/4 16 lugar 37.000.259 dlares 28.711.232 cereixas 1/7 de pastel 22.765.901 marcos 2-Corrixe estas frases: -Un entrou no sptimo posto da clasificacin e o outro no octavo posto. -Quedei na setuaxsima praza da oposicin e mia irm na oitoxsima. -Os afeccionados ateigamos a bancada treceava do pavilln de deportes. -O teu obxectivo s consiste en conseguir a praza vinte na competicin. -O da vintetrs celebramos o vintecinco aniversario do Colexio. -No andar vintenoveavo est o restaurante deste raaceos. -Ese alumno vai de nmero un no torneo de xadrez da Escola. -Cando subas ao andar catorce do edificio non mires para abaixo.
TEMA 13: VERBOS REGULARES: Estructura das formas verbais:

RAZ (R) VOGAL MORFEMA MORFEMA (MNP) TEMTICA (VT) MODO TEMPO (MMT) NMERO PERSOA
47
*Significado * Indica se o verbo : Regular Irregular Semirregular
* Conxugacin: CI CII CIII
* Formas finitas (en forma persoal): Indicativo Subxuntivo Imperativo (Infinitivo persoal) * Formas infinitas: Infinitivo Xerundio Participio *Aspecto: -Perfectivo -Imperfectivo
* Concordancia * Persoas e nmero: P1 P2 P3 P4 P5 P6
SISTEMA VERBAL: MODO INFINITIVO Presente Pretrito Perfecto (ou pretrito de Indicativo) Imperfecto (ou copretrito) Pluscuamperfecto (ou antepretrito) Futuro Hipottico (ou pospretrito) Futuro IMPERATIVO: Presente OLLO: (Infinitivo Conxugado) FORMAS INFINITAS: Infinitivo Xerundio Participio No sistema verbal galego distnguense dous temas: * TEMA DE PERFECTO: (os verbos irregulares nestes 4 tempos onde soen ter unha raz irregular, dicir distinta da que presentan no infinitivo): Pret. Perfecto Pluscuamperfecto * TEMA DE PRESENTE: (Indicativo) (Indicativo) Imperfecto de Subxuntivo Futuro de Subxuntivo MODO SUBXUNTIVO: Presente Imperfecto (ou pretrito) Futuro
Todos os demais tempos.
__________________________________________________________________________ ALGUNHAS PARTICULARIDADES DA CONXUGACIN VERBAL: * Conducir: conduzo, conduza (NON conduzco, conduzca) etc.
48
TEMA 14: VERBOS SEMIRREGULARES:

(Verbos con alternancia voglica na raz)
49
TEMA 15: VERBOS IRREGULARES:

Atencin ao Tema de Perfecto ( dicir: a estes 4 tempos): * Pretrito (Perfecto) Indicativo * Imperfecto (Pretrito) de Subxuntivo * Futuro de Subxuntivo * Pluscuamperfecto (Antepretrito) Indicativo
50
EVITAR ESTES ERROS NOS SEGUINTES VERBOS IRREGULARES:

CABER: P1 do Prest. Indicat.: Caibo Prest. Subxuntivo (todo) Caiba Tema de Perfecto: Couben/coubera/coubese/couber Caber en galego sinnimo de coller. CAER: Non Car (dialectal) DAR: P2 e P3 do prest. Indicat. Ds, D (diacrticos) Pret. Perfecto: Dei, deches, deu (Non: din, diches, diu/dou) (dialect) Prest. Subxunt. Dea, deas, dea, deamos, etc. Nunca: d, ds, d (castelanismos) DICIR: Nunca Decir. ESTAR: Prest. Subxunt: estea, esteas, estea (nunca: est, ests) FACER: Prest. Indic. Fago, fas, fai Tema de Perfecto: fixen, fixera, fixese, fixer HABER: OLLO: Non hai tempos compostos co verbo haber. Prest. Indicat: hei, has, ha/hai, habemos, habedes, han. P3 do Prest. Indic. El hai/El ha Non ten imperativo. Tema Perfecto: houben, houbera, houbese, houber. Prest. Subx: haxa, haxas, haxa, haxamos, haxades, haxan.
IR: P4 e P5 Prest. Indic: imos, ides (Nunca: vamos, vades) Imperativo: P1 vai ti/ P2 ide vs /OLLO: P4 vamos (ns) No tema de perfecto: coincide co verbo ser: fun, fora, fose, for. Futuro de Subxunt: for, fores, for, formos, fordes, foren. Imperfecto (Copretrito) de Indicat: a, as, a (nunca: iba, ibas, iba)
51
OR: Ten tamn un sinnimo: OUVIR LER: Nunca LEER Debe evitarse pois len, leerei, (castelanismo). RIR: Nunca REIR Debe evitar pois reir, ren, reirei, etc. (castelanismos) PODER: Tema de Perfecto: puiden, puidera, puidese, puider Prest. Subxunt. Poida, poidas, etc. POER/PR (dobre conxugacin) Conxgase como o seu sinnimo: PR, anda que nalgns tempos presentan formas diferentes. A dobre conxugacin afecta tamn aos seus compostos e derivados: Compoer/compor; dispoer/dispor; supoer/supor; etc. Pero os derivados de pr non levan til diacrtico. PR mantn o til diacrtico cando se lle engaden pronomes tonos. QUERER: Futuro de Indict. regular: quererei, querers (NON querrei, querrs) SABER: Tema de perfecto: souben, soubera, soubese, souber (Non soupen) Prest. Subxunt: saiba (non sepas, sepa) Prest. Indicat: sei, sabes, etc Futuro Indicat. regular: saberei, sabers, (Non sabrei, sabrs) SER: P2 e P3 do Prest. Indic.: ti es (non eres), el (non es, nin e sen til) Coincide co verbo IR no Tema de Perfecto: fun, fora, fose, for.
TER: Tema de Perfecto: tiven, tivera, tivese, tiver (formas en i, e non en u: tuven, tuvera, tuvese, tuver, non son correctas). TRAER: Tema de Perfecto: trouxen, trouxera, trouxese, trouxer. Prest. Subxunt: traia, traias, traia, traimos, traiades, traian.
52
P4 e P5 do pretrito imperfec. de Indicativo levan direse: Traamos, traades. Os derivados e compostos de traer son regulares: contraer, distraer, substraer, retraer, atraer, extraer, abstraer: As o Tema de Perfecto regular: contran, distraera, retraese, atraer (NON: controuxen, distrouxera, retrouxese, atrouxer) VALER: P3 do Prest. Indicat: el vale (ou tamn el val) P1 do Prest. Indicat: eu vallo, ti vales, etc. NON: eu valgo (castelanismo) Prest. Subxunt.: eu valla (NON: eu valga), ti vallas, (NON: ti valgas) el valla (NON: el valga), ns vallamos (NON: ns valgamos), vs vallades, eles vallan. Tamn se conxugan as: desvaler e equivaler. VER e VIR: P3 do Pret. Perfecto de Indicat.: viu (verbo ver); veu (verbo vir), en contra da norma xeral que fai que os verbos en er tean o fagan en eu, e os verbos en ir fgano en iu. PRACER: Prest.Indicat.: Eu prazo (non prazco), ti praces, etc. Prest. Subxunt.: Eu praza (non prazcas), ti prazas, etc. Tema de Perfecto: prouguen, prouguera, prouguese, prouguer. Participio: pracido. OLLO: o seu derivado compracer regular. As no tema de Perfecto sera: eu compracn; eu compracera; eu compracese; eu compracer.
TEMA 16: INFINITIVO CONXUGADO:
53
TEMA 17: AS PERFRASES VERBAIS: TEMA 18: O FUTURO DE SUBXUNTIVO: TEMA 19: AS PREPOSICINS:
54
TEMA 20: AS CONXUNCINS:
TEMA 21: GRUPOS CONSONNTICOS:

1-Grupos bl, cl, fl, gl, pl, tl: Mantense nos cultismos e prstamos. Exemplos: BLasfemar, BLindar, aBLativo, aTLeta, Clarificar, Clan, Flamante, FLan, FLexin, Fluxo, GLaciar, GLadiador, GLndula, nitroGLicerina, PLstico, PLsma, suBLiar, proBLema, porCLamar, temPLo, troGLodita, etc. 55
En certas palabras latinas semicultas e prstamos, o L mudou en R: Exemplos: aPRazar, desPRazar, BRanco, BRando, BRancura, BRasn, comPRacer, CRavar, CRavo, desenCRavar, cumPRir, doBRar, emPRazar, PRaza, emPRegar, esCRavo, FRaco, FRaqueza, FRauta, FRecha, FRetar, FRota, FRouxo, iGRexa, noBRe, oBRigar, oBRriga, PRacer, PRaia, PRaga, PRata, PRato, PRazo, PReamar, PRegar, PReito, reCRuta, reCRutar, sinGRadura. 2-Grupos bc, bd, bm, bn, bs, bt, bv, bx: Mantense sen alteracin: Exemplos: aBDicacin, aBDominal, BSida, aBSoluto, oBSequio, oBXectivo, oBXecto, suBMinistrar suBSeccin, suBXugar, suBTtulo, aBNegar, oBTer, insuBMisin, oBTuso, oBTurar, etc. OLLO: sutil e a sa familia lxica (suliteza, sutilidade, sutilmente, sutilizar) perderon o b desde as orixes do idioma. 3-Grupo bs + consonante: Mantense o grupo culto: Exemplos: aBStemio, aBStencin, aBSterse, aBStinencia, oBStrur, aBStracto, aBStraccin, suBStantivo, suBStrato, suBStituto, suBStitur, oBStculo, suBScribir, suBStancia, oBStinado, etc.
4-Grupos ct- e cc-: Mantense nos cultismos cando os preceden as vogais a, e, o:
Exemplos: infeCTar, obxeCCin, traxeCToria,
abstraCTo, infeCCin, noCTurno, proteCTor,
aCTa,
aCCionar,
aCCin,
adxeCTivo, olfaCTo, tCTil,
afeCCin, olfaCTivo, dialeCTo, leCTor,
inspeCTor,
laCTante,
veCTor,
noCTmbulo, proteCCin,
seCCin,
taCTo,
perspeCTiva,
putrefaCTo,
leCTura, manufaCTura, manufaCTurado, insurreCTo, insurreCCin, deteCTar, deteCCin, direCTo, direCCin, respeCTar, respeCTo, correCTo, correCCin, equinoCCial, equinoCCio, didCTico, etc. OLLO: perderon o c as palabras: catarata, contratacin, contratar, contrato, tratado, tratamento, tratar, trato. * ATENCIN: (CAMBIO COA NOVA NORMATIVA DO 2003):
56
Suprmese a 1 consoante nos dous grupos (-ct- e cc-) cando os preceden as vogais i, u: Exemplos: abduCin, abduTor, aduCin, aduTor, afliCin, afliTo, conduCin, conduTa, conduTo, confliTo, construCin, construTivo, construTor, contradiCin, contriCin, deduCin, deduTivo, deliTo, destruCin, destruTor, diCionario, distriTo, diTado, diTadura, diTame, diTar, estriTo, estruTura, fluTuacin, fluTuar, fruTfero, fruTificar, fruTuoso, induCin, induTor, introduTor, introduTorio, reduTo, luTuoso, reduTor, obstuCin, reproduCin, obstruTivo, reproduTor, obstruCinista, obstruCionismo, produCin, produTivo, produTo, produTor, reconstruCin, reduCin, restriCin, restriTivo, traduTor, vTima, VTor, viToria, viTorioso, xurisdiCin. Non obstante, mantense adiCTo, fiCTicio, cte ccen palabras de linguaxes dCTil, iCTrico,
especializadas: Exemplos: duCTilidade, adiCCin, fiCCin, conviCCin, friCCin, conviCTo, deCTico, iCTericia, friCCionar,
iCTiografa, iCTioloxa, (e outras coa forma ictio-), indiCCin, inviCTo, miCCin, niCTalope, niCTalopa, piCTografa, piCTrico, piCTograma (e outras palabras coa forma picto-), riCTo, suCCin, suCCionar, verediCTo, etc. Perderon o c as palabras que o tian en latn: Exemplos: acupuntura, adxunto, antrtico, Antrtida, coartada, coartar, conxuncin, conxuntivo, conxunto, conxuntura, defunto, distinto, esfnter, extinto, funcin, funcionar, instinto, puncin, xuntura, autor (e derivados: autoridade, autorizar, etc), etc. Tamn hai algns semicultismos con vocalizacin (u, i) da consoante implosiva:
57
Exemplos: doutor (doctor: u por c), doutoramento, doutrina; reitor (rector: i por c), reitora, reitoral, reitorado; seita (secta: i por c), pero mantense: sectario, sectarismo. suxeito (suxecto: i por c), suxeitar. s veces, ao lado desta forma semiculta mantense a forma culta: pauto (pacto: u por c), pero tamn existe: pacto. 5-Grupo cn: Mantense en todos os casos: Exemplos: aCNe (non acn), arCNido, pCNico, pirotCNico, piroteCNia, potCNico, radiotCNico, tCNico, tCNica, teCNicismo, teCNocracia, teCNoloxa, zootCNico, zooteCNia, etc. 6-Grupo cd-: Mantense en todos os casos: Exemplos: anCDota, aneCDotario, aneCDtico, sinCDoque. 7-Grupo /ks/ (GRAFA X-): Mantense sempre na grafa como X nas seguintes palabras: AproXimar, prXimo (cercano), asfiXia, aXila, aXioma, conveXo, eliXir (bebida), eXacto, eXame, eXceder, eXcelente, eXceso, eXclamar, eXilio, eXimir, Xodo, eXtico, eXplosin, eXtra, galaXia, heXgono, laXo, lXico, maXilar, neXo, refleXionar, seXo, seXto, sleX, sintaXe,, tXtil, teXto, traX, tXico. Certas voces populares e os seus derivados deben escribirse con s: -eScavar, eScavacin, eScavadora; -eStender (pero mantense: eXtensin, eXtensivo, eXtenso, eXtensor); -eStraar, eStraamento, eStrao, eStraeza; -eStranxeiro, eStranxeira, eStranxeirismo; -eStremar (derregar), eStrema (linde), eStremo (linde)
58
(pero Caso especial:
mantense:
extremar,
extremidade,
extremismo, extremo, extremoso). Cando nunha mesma palabra (non composta) aparece das veces X en posicin intervoclica, a 1 con valor /ks/ e a 2 con valor de /x/. Neste caso pdese optar por substitur o primeiro X /ks/ pola letra S: Exemplos: eSaxeracin, eSaxerar, eSexese, eSextico, eSixencia, eSixente, eSixir, etc. Anque tamn se pode manter inalterado o primeiro X: exaxeracin, exaxerar, exexese, exextico, exixencia, exixente, exixir, etc. OLLO: Esta posibilidade de eleccin non afecta nunca aos prefixos do tipo ex seguidos de consoante, nin s palabras compostas, onde s se pode manter o grupo culto: leXicoloXa, toXicoloXa, etc. 8-Grupos gm-, gn-, -gn- : Mantense sempre os cultismos:
Exemplos: aGNosticismo, consiGNar, diGnar, fraGMento, consiGNa, fraGMentar, diGNo, aGNstico, desiGNar, GNomo, beniGNo, diafraGMa, GNeo, coGNitivo, diaGNosticar, coGNoscitivo, diaGnstico, fleGMn, iGNoto,
doGMa,
doGMtico,
doGMatismo, iGNfugo,
estiGMa, iGNorante,
impreGNar, impuGNar, incGNito, indiGNar, indiGNo, insiGNificante, liGNito, maGNesio, maGNfico, maGNolia, persiGNar, piGMentar, piGMento, piGMeo, praGMtica, proGNstico, puGna, repuGNante, repuGNar, resiGnar, seGMento, siGMa, siGNificado, siGNificar, siGNo. Pero hai semicultismos que s levan n-: asinar, ensinanza, ensinar, ensino, sinalar, sinatura, sino (de camp) e outras da mesma familia lxica como: sineiro.
9-Grupos mn-, -mn-, -nm- : Mantense as das consonantes nos cultismos: Exemplos: aluMNado, aluMNo, aMNesia, aMNista, caluMNia, coluMNa, coluMNata, daMNificar, hiMNo, indeMNe, indeMNizar, iNMaculado, iNMaterial, iNMaturo, iNMediato, iNMemorial, iNMensidade, iNMenso, 59
iNMensurable, iNModificable, MNemonizar,
iNMerecido, iNMolar,
iNMersin, iNMortal,
iNMerso,
iNMIgracin, iNMune,
iNMigrante, iNMigrar, iNMinente, iNMbil, iNMobilizar, iNModestia, iNMoral, iNMorredoiro, MNemotcnica, MNibus, oMNmodo, oMNipotente,
oMNipresente, oMNvoro, soleMNe, soleMNidade, xiMNasio, xiMNstico, xiMNasta, xiMNospermas, etc. 10-Grupos mm-, -nn-: O grupo MMsimplificouse en m-: coma, comendatario, gama, xema,
cominacin,
cominar,
cominatorio,
comisario,
xemacin, etc. S se mantn na letra grega: gamma.

O grupo NN- simplificouse en n- nas palabras patrimoniais do galego: Exemplos: Cana, bienio, cuadrienio, quinquenio, sexenio, decenio, milenio, aniversario, conectar, conexin, etc. Con todo, convn escribir con NN- algunhas palabras cultas como: connubio, perenne, ennegono, etc. Tratamento especial teen as palabras derivadas mediante prefixo rematado en N que se une a unha base que comeza por N-. Nestes casos, cando existe en galego a palabra base, consrvase o grupo NN-: circuNNavegar (circun + navegar); coNNatural (con + natural); iNNobre (in + nobre); iNNovar, INNovacin. Cando non evidente a base sobre a que se formou o derivado, prodcese a simplificacin, como o caso de: inocuo, inocencia.
11-Grupo ns- anteconsonntico:

Nas palabras cultas mantense: circuNScripcin, circuNSpeccin, circuNStancia, coNSciente, coNSpirar, coNStancia, coNStelacin, coNStipado, coNStitucin, coNStitur, coNStrucin, coNStrutor, iNSpeccin, iNSpector,
60
iNSpiracin,
iNStalacin,
iNStancia,
iNStante,
iNStaurar,
iNStitucin,
iNStituto,instruccin, iNStrumento, iNStrutor, etc. * O prefixo TRANS- mantn ns- cando a base un cultismo: transbordar, transcendente, transcribir, transpirar, transmitir, transcricin, transferencia, transformar, translacin, transmisor,, transporte, transvasar. * Cando se une TRANS a unha palabra que empeza por s-, hai que poer s un s: EX: transecular, transiberiano, etc. * Redcese a TRAS- en palabras populares: trasfegar, trasladar, trasler, trasnoitar, traspasar, traspoer, traspor, trastornar.
12-Grupos pc-, -pn-, -ps-, -pt-:

Mantense nos cultismos: abruPTo, acePTar, aPTo, corruPTo, ExiPTo, hePTa(prefixo), ecliPSe, eliPSe, adoPCin, acePCin, hiPNotismo, hiPNose, inePTo, raPTo, raPTar, trPTico, inePTo, rPTil, suscePTible, PTimo Pero hai palabras con pc- e pt- que perden o p: Adscricin, cativar, cativo, catividade, cetro, setentrional, setentrin, setembro, tritongo. Entre estas destacan os derivados cultos do latn SCRIPTUS: subscricin, subscrito, transcricin, transcrito, circunscricin, descricin, descrito, ditongar, ditongo, escrito, escritura, escritor, manuscrito, inscrito, prescricin, prescrito, proscricin, proscrito. Tamn hai casos de vocalizacin do p en i, u: Exemplos: receita, receitar; adoitar (acostumar, distinto do cultismo adoptar); bautismo, bautizar.
13-Grupos consoante + pc, consoante + pt:

Prdese ao p-: absor(P)Cin = absorcin; asun(P)Cin = asuncin; asun(P)to = asunto; escultor, escultura, exento, inscultura, irredento, perencin, perentoriamente, perentorio, presuncin, prontuario, redencin, redentor, redencionista, suntuosidade, suntuoso.
61
14-Grupos pn-, ps-, pt-:

Aparecen en posicin inicial en palabras cultas, e consrvanse as, malia que na fala popular tndese a pronunciar s a 1 consoante: PNeuma, PNeumtico, PNeumona, PNeumotrax, etc. PSeudo- (prefixo): PSeudociencia, PSeudnimo, etc. PSicanlise, PSiquiatra, Psquico, Psicolxico, psiclogo, etc. PTerobrnquiado, PTerodctilo, PTerpodo, etc. Pero xa non se escriben con p- : salterio, salmista, salmo e salmodiar.
15-Grupo sc- medial:

Nas palabras cultas consrvase: adoleSCencia, adoleSCente, aSCender, aSCensor, condeSCendencia, condeSCender, conSCiencia (ao lado de conciencia), deSCendencia, deSCender, diSCernir, diSCiplina, diSCpulo, eSCindir, fluoreSCente, impreSCindible, incandeSCente, piSCina, plebiSCito, preSCindir, reSCindir, reSCisin, suSCitar, etc.
16-Grupo sc- inicial:

En palabras de entrada antiga no noso idioma, o grupo sc- leva despois e, i, perde o s- e queda s con c- : Exemplos: ciencia (SCiencia e derivados), cetro, citica, cirro, cirrose, cisma (e cismar, cismtico, etc.). Nas palabras de entrada recente, o grupo mantense apoiado nun e: Exemplos: escena, escanario, escenografa, escepticismo, escptico, escindir, escintilar, escisin, etc. O mesmo ocorre cando ao grupo sc- o siga unha consoante ou as vogais a, o, u: Exemplos: escndalo, escola, escorpin, escribir, escrpulo, escultura, etc.
17-Grupo st-:
moi frecuente nas palabras patrimoniais, e non adoita presentar problemas no galego, polo cal se conserva. Un caso especial a alternancia dos prefixos sinnimos post-/pos-: Escrbese post- cando vai seguido de palabra base que empece por vogal (postelectoral, postoperatorio), Escrbese pos- cando a palabra base empeza por consoante (posclsico, posguerra, pospoer, pospor).
62
TEMA 9: EXERCICIOS: 1-Corrixe as palabras que estean mal escritas:

Aplazar Singradura Blanco Plaia Obligar Plaga Pleito Clavo Emplear Acn Pauto Doblar Flauta Floxo Empleo Flecha Iglesia Pacto Blasn Flaco Reclutar Tcnica Plata Blancura Conducta Adiccin Ricto Pictrico Traductor Suxeito Invicto Deduccin Ficcin Ancdota Succionar Victoria Secta Dictame Estructura Delicto Doctor Sectario Destructor Antrctico Producto Pirotcnico Conflicto Rector
2-Corrixe as palabras que estean mal escritas:

Aprosimar Trastornar Escavar Sesto Estraeza Explosin Esixente Corruto Rptil Prsimo Estranxeirismo Circunnavegar Extraar Transmitir Esclamar Extremo Extender Asfixia Asignar Trtico Cautivo Exceder Estrema Extico Transporte Hesgono Tosicoloxa Estenso Exaxerado Estrao Esaxerar Septentrional Postclsico Ensignar Lexicoloxa Extranxeiro Transladar Nexo Reflesionar Diptongo Sintaxe Transcripto Receita Sicolxico Poselectoral Absorpcin Septembro Galasia
3-Di 3 palabras mis (non da familia) dos grupos cultos que se indican: TL PL BL BD CL Atleta Plstico Blindar Abdominal Clamor BS CT CC CN CD Abstencin Respecto Direccin Arcnido Ancdota GM GN MN NM NS Fragmento Benigno Alumno Inmbil Instante PC PN PS PT SC Adopcin Pneumtico Pseudnimo Rptil Disciplina
TEMA 10: SUFIXOS E TERMINACINS: 1: -ancia, -encia, -iencia, -uencia, -cia, -cio, -za, -zo:
-ancia: Exemplos: abundancia, alternancia, elegancia, infancia, substancia, etc -encia, -iencia, -uencia: Exemplos: aparencia, referencia; deficiencia, audiencia; consecuencia, delincuencia. -cia: Exemplos: acacia, audacia, avaricia, delicia, eficacia, falacia, Galicia (pero tamn serve Galiza), etc.
63
-cio: Exemplos: anuncio, beneficio, bulicio, comercio, hospicio, ficticio, oficio, orificio, silencio, socio, vicio, negocio, exercicio, etc. -zo, -za: (consrvanse no galego moitas formas patrimoniais). Exemplos: andazo, avinza, cansazo, cobiza (cobizar, cobizoso, etc.), (descrenza), diferenza (indiferenza), doenza, espazo (espazar,
crenza
espazoso), estanza (tipo de estrofa), finanza (financeiro), graza (desgraza, grazas), habenza, licenza, nacenza (renacenza), novizo, perseveranza, pertenza (xunto co cultismo pertinencia con distinto significado), postizo, preguiza (preguiceiro, preguizoso), presenza, prezo (desprezo, menosprezo, prezar, aprezar, desprezar), querenza (benquerenza, malquerenza), sentenza, servizo (servizal), tenza (mantenza), terzo (terza, terz, terzar), xuzo (axuizar, prexuzo), xustiza (axustizar, inxustiza, xusticeiro).
2: -cin, -sin:
Mantense os dous sufixos nas palabras cultas: Exemplos: bendicin (pero tamn a forma patrimonial beizn), cancin, atencin, OLLO: Levan zn palabras patrimoniais como: doazn, razn, sazn, torzn, traizn, etc. vacacin, edicin; admisin, concesin, divisin, evasin, expansin, excursin, lesin, ocasin, revisin, televisin.
3: -nte:
Permite formar adxectivos ou substantivos a base dun verbo. OLLO: as palabras que se forman a partir dun verbo da 1 Conxugacin ou da 2 Conxugacin manteen inalterada a vogal temtica correspondente: Exemplos: cantante, camiante; valente, crente, nacente, crecente. Pero as que se fan con verbos da 3 Conxugacin, non teen un resultado sempre igual.
Nos cultismos teen vogal temtica e, ie: Exemplos: maldicEnte, maledicEnte, producEnte, contraproducEnte, provenIEnte, incidEnte, reincidEnte, lucEnte, relucEnte, influEnte, afluEnte, vivEnte, supervivEnte, consecuEnte; expedIEnte, convenIEnte, intervenIEnte, nutrIEnte, recipIEnte, salIEnte, sobresalIente, etc.
S uns poucos verbos da 3 Conxugacin acaban usando a vogal temtica i:
64
Exemplos: Conclunte, contribunte, sante, seguinte, conseguinte, onte ou ouvinte, constitunte, reconstitunte.
Nos casos dos verbos durmir e servir dan formas en e: Exemplos: servente (subst.), dormente (subst. e adxectivo).
4: -mento:
Os substantivos formados con este sufixo manteen sempre a vogal temtica do verbo base: Exemplos: regulamento, acabamento, esquecemento, revestimento, resentimento, seguimento, sentimento.
5: -se:
As palabras cultas con orixe nos nomes gregos en sis, adoptan a terminacin se (OLLO: son todas femininas): Exemplos: anlise, anttese, apoteose, arteriosclerose, base, crase, crise, catequese, diocese, diagnose, nfase, direse, dose, eclipse, electrlise, elipse, frase, cirrose, esclerose, esexese, xtase, fase, fotosntese, hidrlise, hipnose, hiptese, matamorfose, osmose, metstase, narcose, neurose, xnese, parfrase, parntese, perfrase, prolepse, analepse, prtese, psicose, simbiose, sinopse, sntese, tese, tuberculose. OLLO: Non son deste grupo: oasis, chasis. E mantense: sfilis (doenza de orixe sexual).
6: -ite, -te:
Palabras cultas gregas con terminacin en itis, -tis, tamn todas femininas: Exemplos: amigdalite, diabete, apendicite, encefalite, artrite, enterite, bronquite, estomatite, gastrite, farinxite, colite, glote, conxuntivite,
hepatite, larinxite, meninxite, miocardite, nefrite, neurite, otite, pleurite, tendinite, peritonite, pancreatite, etc. OLLO: gratis non pertence a este grupo. Tamn rematan en e (e son femininas): acrpole, cute, epiderme, metrpole, necrpole, paralaxe, praxe, psique, sintaxe.
7: -ble, -bel:
Son palabras cultas co sufixo latino BILIS, e pode usarse a terminacin ble (plural bles) ou bel (plural beis). Exemplos: amable/amables ou ambel/ambeis, etc.
65
OLLO: deste xeito pode escribirse: establecer, establecemento, restablecer, restablecemento, ou tamn estabelecer, estabelecemento, restabelecer, restabelecemento. A terminacin bil (plural biles) aparece nas palabras: hbil, dbil, lbil, mbil, inmbil, nbil.
8: -eo, -eu, -ao, -au:

-eo: Exemplos: veo, receo, ceo, cheo, freo, feo, arqueo, bloqueo, e os cultismos: areo, arbreo, ciclpeo, marmreo, errneo, liceo, mausoleo, museo, pigmeo. Tamn os galicismos: fideo, manteo.
-eu: Exemplos: chapeu, romeu, sandeu (fem. sanda) xubileu, xudeu (fem. xuda), leu (moeda de Romana, pl. lei).
-ao: Exemplos: arao, cacao, callao, grao, nicolao, pardao, peirao, pronao, tao, vao.
-au: Exemplos: bacallau, pau.
9: -ea:
Femininos das palabras acabadas en eo: allea, chea, fea, area, etc. Tamn noutros substantivos: aldea, avea, azotea, balea, cadea, candea, cea, correa, diarrea, idea, lamprea, manchea, melopea, morea, panacea, prea, rea, serea, tea, urea, vea, verborrea. Tamn nos galicismos: cheminea, librea, marea, platea, polea, ralea. Tamn: capea (tauromquia)
10: oa:
Exemplos: boa, lagoa, avoa, filloa, moa, teiroa, soa e soamente, etc.
11: us, -um, -o:

Hai palabras que manteen a terminacin latina us:
66
Exemplos: campus, corpus, humus, mnibus, Venus, virus; lbum, facttum; mdium, presidium, parabllum, smmum, contnuum, cinefrum, qurum, desidertum. Pero escrbense con o: currculo, esprito, mpeto, memorando, referendo, tribo.
12: -io/ia; -ino/-ina:

-io/-ia: Vn da terminacin latina INUM/INAM, pero ademais a forma xeral do diminutivo. Exemplos: andoria, campia, casia, campesio, comio, maria, mario, mencia, vecio, etc. E tamn: mesquio, pergamio. -ino/-ina: Prstamos latinos: Exemplos: albino, anxina, asasino, aspirina, bizantino, buguina, bobina, bovino, canino, cocana, coralino, destino, esquina, ensino, interino, herona, medicina, etc.
13: -e:
Palabras que proceden de timos latinos en INEM e en -MEN: Exemplos: home, virxe, orde, imaxe, chantaxe (planta), feluxe; crime, exame, lume, costume, etc. E tamn os galicismos en axe (maioritariamente femininos): chantaxe (extorsin), homenaxe, liaxe, viaxe, etc. Tamn acaban en e os cultismos: abdome, ditame, exame, nume, rxime, vexame, xerme. As mesmo escrbense sen n: glute, lique, pole, seme, pero exceptase o latinismo lumen (unidade de medida en Fsica) e o bretonismo dolmen.
14: Masculino n / Feminino // Masculino ano / Feminino ana:

Masculino n / Feminino : Exemplos: alazn, alaz; alden, alde; ancin, anci; artesn, artes; barregn, barreg; bosquimn, bosquim; capitn, capit; chan, ch; cidadn, cidad; cirurxin, cirurxi; cortesn, cortes; cotin, coti; cristin, cristi; curmn, curm; ermitn, ermit; escribn, escrib; gardin, gardi; gran, gra; insn, ins, san, s; irmn, irm; livin, livi;
67
louzn, louz; malsn, mals; marrn, marr; musulmn, musulm; nugalln, nugall; pagn, pag; rufin, rufi; sancristn, sancrist; sultn, sult; teceln, tecel; tempern, temper; temporn, tempor; trun, tru; van, va; vern; viln, vil. Este sufixo serve tamn para formar xentilicios: Exemplos: afgn, afg; alemn, alem; casteln, castel; cataln, catal; coimbrn, coimbr. Pero especialmente tamn os referidos a lugares caldel; galegos: arzun, arzu; bergantin, salnesn berganti; muxin, caldeln, muxi; vilagarcin, vilagarci; salnes;
fisterrn, fisterr; composteln, compostel; etc. Con todo, certos xentilicios galegos poden facerse coa sa forma local ao/-: arnoiao, arnoi; burelao, burel; courelao, courel; caldelao, caldel (do Castro Caldelas); ribeirao, ribeir (do Ribeiro); mariao, mari (da Maria). Tamn se admite a forma feminina local n en casos como: unha carnotn, unha fisterrn, unha muradn, etc. Masculino ano / Feminino ana: Vn da terminacin latina ANUM, -ANAM. Exemplos: africano, americano, anglicano, arcano, artesiano, asturiano, australiano, bacteriano, boliviano, colombiano, cubano, decano, diluviano, franciscano, fulano, gregoriano, hispano, humano, inhumano, italiano, lusitano, luterano, mahometano, meridiano, metropolitano, miliciano, mundano, oufano, paisano, peruano, pondaliano, rosaliano, (de estilo, de autor), profano, provinciano, puritano, republicano, romano, semana, soberano, tirano, transmontano, ultramontano, urbano, valenciano, veterano, vexetariano, xermano, etc. As palabras cultas conservan a terminacin ano/-ana: bmano, difano, cocainmano, biblimano, tmpano, cleptmano, bano, melmano, mitmano, rgano, pnfano, ttano, morfinmano.
15: Masculino n / Feminino ana:

Mantense en nomes pexorativos: barrign, barrigana; barulln, barullana; brutn, brutana; burrn, burrana; cabezn, cabezana; cagn, cagana; caralln, carallana; carcamn, carcamana; charlatn, charlatana; farfalln, farfallana; folgazn, folgazana; lacazn, lacazana; langrn, langrana; larpn,
68
larpana; leiln, leilana; lerchn, lerchana; lordn, lordana; loubn, loubana; mentirn, mentirana; orelln, orellana; pailn, pailana; papn, papana; parvalln, parvallana; paspn, paspana; pastrn, pastrana; pelandrn, pelandrana; pillabn, pillabana; porcalln, porcallana; run, ruana; testaln, testalana; testn, testana; toleirn, toleirana; etc.
16: Masculino n / Feminino -oa, ona:

-n / -oa: OLLO: Exemplos: anfitrin, anfitrioa; bretn, bretoa; campin, campioa; ladrn, ladroa (e tamn ladra); len, leoa; patrn, patroa; saxn, saxoa; teutn, teutoa. -n / -ona: Aumentativo ou pexorativo: Exemplos: Homn, mullerona, zapatn, casona; Abusn, abusona; acusn, acusona; faltn, faltona; preguntn, preguntona, etc.
Palabras cultas con terminacin on (tona): canon, colon, corion, dcathlon, psilon, psilon, micron, epploon, cripton, isquion, necton, neon, newton, micron, prkinson, radon, taxon, telson. O anglicismo nylon, adptase ao galego como: nailon.
17: -de:
Terminacin latina TEM, d en galego -de: almude, alude, atade, calamidade, cspede, hspede, lade, parede, rede, sade, sede, soidade, verdade, virtude, etc.
18: -dade, -tade:

Terminacin latina TATEM queda en galego como: tade (en posicin despois de consoante): dificultade, facultade, maxestade, potestade, tempestade, vontade. -dade (en posicin despois de vogal): enfermidade, novidade, puridade, realidade.
69
Pero tamn se dan outros casos: bondade, crueldade, herdade, lealdade, mortaldade, trindade, verdade, virxindade, liberdade, puberdade.
19: -edade / -idade:

-edade: notoriedade, solidariedade, variedade, etc. -idade: capacidade, probabilidade, soidade, novidade, etc. Excepcins: (de necio) necidade, (de sucio) sucidade.
20: -ara / -era:

Refrense a sitios onde se fabrica, se vende ou abunda algo. -ara: Era a forma maioritaria no galego medieval, por iso esta solucin a preferente: Exemplos: carpintara, lavandara, armara, artillara, bruxara, camisara, carnizara, cervexara, leprosara, cestara, librara, chancelara, charlatanara, papelara,
chocolatara, enfermara, enxeara, ferrara, dgandara, infantara, moblara, panadara, pedrara, peixara, perfumara, pradara, refinara, reloxara, tesourara, tinturara, zapatara, etc. Tamn acaban as as palabras derivadas co sufixo a: comisario: comisara; notario: notara; secretario: secretara; testamentario: testamentara. -era: Tamn se admite esta frmula no galego moderno. Exemplos: armera, artillera, perfumera, carnicera, librera, cestera, etc. E algns galicismos modernos s levan a terminacin era: batera, galera, galantera, mercera.
TEMA 10: EXERCICIOS: 1-Corrixe as palabras que estean mal escritas:

Apariencia Cansancio Regulamento Servizo Metamorfose Restabelecer Eclipsis Anttesis Perguiza Presenza Anttese Servizal Eclipse Galicia Gracias Valente Espazo Galiza Metamorfosis Diferencia Contribunte Financieiro Bendicin Contribuente Doencia Licencia Seguinte Graza Beizn Sentenza Pau Pao Tercio Sante Doenza Terzo Bacallau Xubileo Saliente Apreciar Desprezo Siguiente
70
Meningitis Restablecer Petinencia Bronquite Cansazo Pretensa
Oasis Creencia Traicin Valiente Cute Doacin
Xustiza Creente Traizn Crente Licencia Doazn
Diferenza Presencia Perseveranza Indiferencia Sobresaliente Sobresante
Cancin Servente Gracia Dormente Sentencia Vivente
Canzn Licenza Onte Xustiza Cutis Prezo
Chapeu Aprezar Desprecio Ouvinte Lucente Relucente
2-Corrixe as palabras que estean mal escritas:

Orden Artillara Trindade Trinidade Lealtad Artillera Lealdade Campen Librera Anfitrin Pubertade Puberdad e Abusn Orde Ladrn Imaxen Larpn Larp Crimen Campioa Examen Anfitrioa Xermen Necidade Abusoa Rosaliano Ladroa Armara Faltn Paspn Virxindade Rxime Virxinidade Dolmen Sucidade Africn Bruxara Rosalin Ladra Semn Faltoa Paspana Paisn Urbano Humano Patrn Humn Africano Romn Len Sade Semana Ferrara Toleirn Paisano Urbn Cspede Patrona Moblera Peruano Romano Leona Charlatn Charlat Veterano Toleirana Hispn Csped Mentirn Perun Xermano Pillabn Atad Sobern Soberano Atade Vetetern Moblara Hispano Red Mentir Rede Xermn Pillab
TEMA 11: ALTERNANCIAS: cua-/ca-/co-:

Aparece ca-: Exemplos: caderna, caderno, cadrado, cadrar, cadril, cadro, cal (cual), calidade, calquera, cando, cantidade, canto, cartos (dieiro), case, casemente, catorce, catro, catrocentos. Aparece cua- nos cultimos e nas palabras derivadas cultas: Exemplos: cuadr-: escuadra, cuadrangular, cuadrante, cuadratura, cuadraxesimal, cuadraxsimo, cuadriga, cuadrimotor, cudruplo. cual-: cualificar, cualitativo, cuant-: cuanta (pero tamn conta), cuantificar, cuantificacin, cuantioso, cuantitativo. cuadrcula, cuadriplicar, cuadrienal, cuadrilla, cuadrislabo, cuadrienio, cuadrilleiro, cuadrivio, cuadriforme, cuadrimestre, cuadrpede, cuadriltero,
71
cuart-: cuarta, cuartear, cuarteirn, cuartel, cuarteleiro, cuarteto, cuartilla, cuartillo, cuarto (1/4 parte, habitacin), cuater-: cuaternario. Tamn as palabras: cuquero, cuarzo, cuasia e cuasina. Un caso especial: corenta, corentena, corentn, coresma, corta feira (ou tamn cuarta feira = mrcores)
gua-/ga-/go-:
Exemplos: ga-: gadaa, gadao, galardn, galdrapo, garda, gardar, gardin, garanta, garantir, garita. gua-: guante, guapo, guata. go-: gorir (guarir), gorecer (guarecer), gornecer (guarnecer).
OLLO: Os derivados e compostos fanse sobre a forma da palabra primitiva. Exemplos: agardar, gadaar, gardabarreira, gardalama, gornicin, guarnicin, gorida, guarida, etc.
Tema 13: INTERFERENCIAS LINGSTICAS:

1-ADAPTACINS FONTICAS:
Correcto
Ameixa Aparellar Concelleiro Ollal (botoeira) Mollo Xullo Toro Xulgar Sanxenxo
Incorrecto Correcto
almexa aparexar concexal oxal manoxo xulio rodaxa xuzgar Sanjenjo estrada baralla coello parella mortalla xuo vexame traxecto Seixo
Incorrecto
carreteira baraxa conexo parexa mortaxa Xunio vexacin traiecto Seijo
Correcto
antollo burbulla lentella partilla Lonxe pegaento gaiola Almorzo Xanceda
Incorrecto
Antoxo Burbuja Lentexa partixa lexos pegaxoso xaula desaiuno Juanceda
2-CASTELANISMOS PLENOS: Correcto

av/avoa Aramio Alonxado Landra Misto Data Mesturar
Incorrecto
abuelo/a alambre alexado bellota cerilla fecha mezclar
Correcto
oliva aguia esquio ra cornixa confrara facenda
Incorrecto
aceituna guila Ardilla Calle Cornisa cofrada hacienda
Correcto
acoirazado Adeus Balea Crcere Dbida Vasoira Noivo
Incorrecto
acorazado adis ballena crcel duda escoba novio
72
Orquestra Mesia vivo/a Milagro Vea Cascuda Pobo Mesquio Xeonllo
orquesta mesilla vido milagro vena cucaracha pueblo mezquino rodilla
boneca pomba solo nboa voo garda ourive moa cela
mueca Paloma Suelo Niebla Vuelo Guardia Orfebre Muela Celda
Po peite/pente Ensinar Moa Moble Xelado Febre cincocentos Concello
polvo peine ensear muela mueble helado fiebre quinientos ayuntamento
3-CASTELANISMOS ACEPTABLES OU PRSTAMOS: bocadillo cuartillo pacotilla serranilla boquilla guerrilla pastilla sextilla camarilla guerrilleiro perilla taquilla cartilla cedilla cuartilla ladrillo (tixolo un lusismo) puntilla xustillo rosquilla gatillo
presilla tortilla
4-CASTELANISMOS QUE NON SON ACEPTABLES (porque hai palabra galega): amarillo (amarelo) castillo (castelo) bolsillo (peto) costilla (costela) capilla (capela) hebilla (fibela) canilla (canela) martillo (martelo) tornillo (parafuso)
pesadilla (pesadelo) pescadilla (pescadia/carioca)
tobillo (nocello/nortello) tomillo (tomio/tomentelo) morcilla (morcela) 5-CASTELANISMOS MORFOLXICOS: -DE XNERO: Nomes das letras (masculinos en galego): o eme, o ese, o te, o efe... Palabras en axe (femininas en galego): a tatuaxe, a paisaxe, a viaxe... Palabras en se (femininas en galego): a anlise, a parntese, a menixite Outras palabras: o labor, o sinal, o fel (la hiel), o mel, o couce (la coz), a calor, o crcere, a ponte, a suor (el sudor), etc. -DE NMERO: Animais (Non animales), espaois (non espaoles), azuis (non azules),
73
Civs (non civiles), fieis (non fieles), reis (non reies), etc. -ADXECTIVO: Frases comparativas: tan alto coma ti (non como ti), Fxoo como soubo (non coma soubo) Come mis do que fala (non ca/que fala) Sabe mas ca vs (non que vs) A partcula comparativa CA non contrae coa preposicin a: Voa antes casa ca ao traballo (non c traballo) Pegoulles mis aos teus ca/que aos meus (non cs meus). -O ARTIGO: * Non se pronuncia: Comer o caldo (Si: come-lo caldo) Colles o coche (Si: clle-lo coche) * Co participio: acabdo-los problemas (si acabados os problemas) * Non usar a segunda forma do artigo en: Por a tarde (Si: pola tarde) * Cambiar xnero ao feminino en: o arte (Si: a arte), o auga (Si: a auga), o alma (A alma), o aula (A aula), o aguia (A aguia). *Non realizar ben as contraccins do artigo coas preposicins: a, de, en, con: anda con o pai (Si: co pai), etc. -PRONOMES: * Mal uso da forma Elo polo casteln Ello: Por elo non veu (si por iso ou por isto non veu). Con elo rematamos (si con iso rematamos). * Tamn: est en el (si est nel); falou de el (si falou del). * Nunca comezar unha frase cun pronome persoal tono: Me trouxo un agasallo (si truxome un agasallo) * Non usar o pronome te como Obxecto Indirecto: hai que usar che. Exemplo: Non te dou o lapis (si non che dou o lapis) Vinche no bar (si vinte no bar)
74
* Non combinar o pronome reflexivo se cos pronomes tonos de 3 persoa (a, o, as, os): NON: Este traxe non se o puxo nunca (Si: Este traxe non o puxo nunca). * Ollo ao uso do reflexivo: Ten que coincidir o suxeito co obxecto directo: NON : Laveime as mans (Si: lavei as mans). Pero si se pode dicir: laveime (aqu coincide OD con Suxeito). NON: Limpouse a graxa (Si: limpou a graxa). Pero si: limpouse. NON: El creouse un mundo feliz. (SI: El creou un mundo feliz [para el; para si mesmo]. -VERBOS: * En galego, NON hai tempos compostos co verbo HABER. Exemplo: NON: Eu haba feito un pozo na eira. SI: Eu fixera un pozo na eira. En xeral, cambiase polo pluscuamperfecto galego. * Non usar Verbos que en galego acaban en er (CII) por Verbos que en casteln acaban en ir (CIII). * Diferencias co casteln nalgns verbos:
EN GALEGO Abater Combater Bater Debater Corrixir Transcorrer Espremer Interromper Derreter Concibir EN CASTELN Abatir Combatir Batir Debatir Corregir Transcurrir Esprimir Interrumpir Derretir Concebir
75
Converter Dicir Recorrer Percorrer (un traxecto) Concorrer Discorrer Diverxer Escorrer Incorrer Inverter Investir Irromper Ocorrer Perverter Prorromper EN GALEGO Rebater Reconverter Render Reverter Rexer Subvertir Xemer
Convertir Decir Recurrir Recorrer Concurrir Discurrir Divergir Escurrir Incurrir Invertir Invertir Irrumpir Ocurrir Pervertir Prorrumpir EN CASTELN Rebatir Reconvertir rendir revertir regir Subvertir gemir
Con todo, en galego son da terceira conxugacin (CIII):

Arrepentir, concibir, dicir, elixir, escribir, percibir, recibir, remitir, Requerir, sufrir, vivir (e non son coma os lusismos: dicer, viver, sofrer, elexer, receber, requerir, conceber, arrepender escreber, etc).
Hai verbos de movemento que en galego (anda que si o admiten en casteln) non permiten construccins do tipo:
NON: Canme pola escaleira SI: Can pola escaleira.
Verbos que non admiten reflexin: Adormecer, Podrecer, Marchar, rir, morrer, espertar, querer, caer, calar, parar, estremecer, quedar, ficar, recordar, casar. 76
Exemplo: NON: eu adormecinme. NON: eu marcheime NON : el casouse coa sa noiva NON: Morruselle o pai SI: eu adormecn SI : eu marchei Si : el casou coa sa noiva SI: Morrulle o pai.
Hai verbos que ao usalos como reflexivos cambian de significado : Ejemplo: El afogou (morreo afogado involuntariamente) El afogouse (suicidouse).
77

Apuntamentos Galego 2006

Diunggah oleh

Informasi Dokumen

Judul Asli

Hak Cipta

Format Tersedia

Bagikan dokumen Ini

Bagikan atau Tanam Dokumen

Opsi Berbagi

Apakah menurut Anda dokumen ini bermanfaat?

Apakah konten ini tidak pantas?

Hak Cipta:

Format Tersedia

Apuntamentos Galego 2006

Diunggah oleh

Hak Cipta:

Format Tersedia

GALEGO APUNTAMENTOS E EXERCICIOS (GRAMTICA E ORTOGRAFA)

Profesor: Adolfo Caamao

Profesor: Adolfo Caamao

Profesor: Adolfo Caamao

i - (decrece a abertura da boca)

Profesor: Adolfo Caamao

EX: R-o. Cr-a. Mo-er. M-go-a. Me-di-te-rr-ne-o

Ex: camin, lambn

Ex: paps, gogs, mams

Se rematan en: -consoante distinta n, -s:

Se rematan en: -vogal:

-grupos cultos latinos -ps, -x:

Ex: canons, colons, dolmens,

Profesor: Adolfo Caamao

Profesor: Adolfo Caamao

3 CASO: Acentos diacrticos:

PALABRAS CON ACENTOS DIACRTICOS OBRIGATORIOS:

4 CASO: Verbo + pronome encltico e verbo + 2 forma do artigo:

Profesor: Adolfo Caamao

TEMA 3: EXERCICIOS: 1: Indica a norma de porqu se acentan (ou non se acentan):

Profesor: Adolfo Caamao

4: Indica cales destas parellas de palabras levan til diacrtico:

Profesor: Adolfo Caamao

Profesor: Adolfo Caamao

TEMA 7: FORMACIN DO PLURAL:

Palabras rematadas en r e z: -Engaden es: mar/mares; paz/paces; luz/luces.

Profesor: Adolfo Caamao

Palabras rematadas en n: Engaden s: can/cans; lambn/lambns; dolmen/dolmens; mitin/mitins.

Profesor: Adolfo Caamao

talmud/talmuds; iceberg/icebergs; jeep/jeeps;

bmerang/bmerangs; lbum/lbums; ttem/ttems; clip/clips;

boicot/boicots; complot/complots; fagot/fagots; mamut/mamuts; robot/robots; spirnt/sprints; test/tests; trust/trusts; leitmotiv/leitmotivs.

3-Xustifica teoricamente o plural das seguintes palabras:

TEMA 8: FEMININOS E MASCULINOS:

Profesor: Adolfo Caamao

2: Di o feminino das seguintes palabras:

Profesor: Adolfo Caamao

Abade Formiga Cirurxin Fisterrn Electromotor Visconde freire xudeu

Len Tsar Lerchn Heroe Alden Poeta Ladrn cabalo

Masculino n / Feminino // Masculino ano / Feminino ana:

fisterrn, fisterr; composteln, compostel; etc.

Profesor: Adolfo Caamao

Masculino n / Feminino ana:

Masculino n / Feminino -oa, ona:

Profesor: Adolfo Caamao

Profesor: Adolfo Caamao

EXS: Alberte superior a Alexandre. Alberte inferior a Alexandre.

Profesor: Adolfo Caamao

Profesor: Adolfo Caamao

Tamn hai outro xeito de realizar a COMPARACIN DE IGUALDADE:

USOS DAS PARTCULAS COMPARATIVAS:

2 termo un pronome persoal EX: Corre mis/menos ca min

Profesor: Adolfo Caamao

2 termo un verbo (unha oracin) EX: Fala mis/menos do que pode

Profesor: Adolfo Caamao

termo doutras construccins de tipo comparativo.

Profesor: Adolfo Caamao

coma como/coma El deuvos menos cartos ca ca a.. ca ao. ca ca aos .. ca s

2-Pon a partcula comparativa adecuada (pero usando sempre CA e as sas contraccin):

pareca cando a vin ti se lle fosen pegar eu cra ti me dixeras A Corua

ao seu irm a ta muller A Limia o outro da quen non escoita el

pareca cando a vin ti se lle fosen pegar eu cra ti me dixeras A Corua

ao seu irm a ta muller A Limia o outro da quen non escoita el