TAJUK 1

ASAS ELEKTRIKAL
TUJUAN PEMBELAJARAN

➢ Menghuraikan bagaimana elektrik boleh dihasilkan oleh magnet.

➢ Menghuraikan aliran electron dalam dawai tembaga.

➢ Menghuraikan ampere, rintangan dan voltan dalam litar asas elektrik.

➢ Membandingkan prinsip asas hidraulik dengan elektrik

➢ Menghuraikan kegunaan ohm dalam litar elektrik

➢ Menghuraikan bagaimana atom boleh menghasilkan kesan keluaran elektrik

➢ Menghuraikan litar siri, selari dan litar bersepadu.

1|Page
TAJUK 1: ASAS ELEKTRIKAL

PENDAHULUAN

Satu konsep mudah yang boleh digunakan untuk memahami konsep elektrik ialah dengan
membandingkan sistem elektrik dengan sistem bendalir hidraulik atau sistem pam air.
Rajah memaparkan ilustrasi aliran air melalui satu hos atau paip. Garis pusat paip 1
adalah lebih kecil berbanding paip 2. Oleh itu, paip 2 mempunyai rintangan aliran air
yang rendah dan lebih banyak air boleh mengalir ke dalam tangki.

Saiz paip dengan kadar aliran

2|Page
 dan rintangan

Dengan menggunakan analogi ini, rujuk Rajah yang memaparkan tiga dawai tembaga
berlabelA, B dan C. dawai tembaga yang manakah mempunyai rintangan tertinggi?
Dawai A adalah jawapan yang betul. Dawai manakah pula yang membenarkan aliran
isipadu terbesar? Dawai C adalah pilihan yang tepat.

Saiz dawai dengan kadar

aliran arus

Dalam sistem elektrik asas pada Rajah, bateri yang bercas penuh bertindak sebagai
takungan kuasa elektrik. Untuk membenarkan bateri bercas, satu pengulang-alik atau
janakuasa yang dipacu dengan tali sawat atau pacuan gear dipasangkan ke dalam sistem.
Pengulang-alik berfungsi sama seperti pam air. Elektrik akan mengalir daripada sisi
positif bateri akibat tekanan elektrik ( voltan ) yang digunakan untuk menolak isipadu
( ampere ) melalui pendawaian atau bebanan ( sebarang perkakas elektrik ).

3|Page
C onto
h satu

sistem elektrik asas

4|Page
Terdapat tiga konsep asas dalam memahami elektrik:

(a) Voltan – perbezaan keupayaan tekanan elektrik.

Voltan menyerupai konsep tekanan bendalir dalam sistem hidraulik. Arus
mengalir disebabkan oleh tekanan elektrik ini keatas elektron. Satu perbezaan jumlah
cas antara dua bahan akan menyebabkan tekanan elektrik bertambah. Lebih besar
keupayaan tenaga atau perbezaan jumlah cas, voltan akan menjadi lebih tinggi. Voltan
diukur dalam unit volt (V)

(b) Arus – elektron yang mengalir dalam dawai.

Arus sama dengan ukuran gelen per minit dalam sistem hidraulik. Elektron mengalir
dari bahan bercas negatif ke bahan bercas positif dalam satu litar elektrik. Arus disukat
dalam unit ampere atau Amp (A).

(c) Rintangan – rintangan kepada aliran elektron.

Dawai bersaiz kecil ( atau garis pusat paip dalam sistem hidraulik ) akan
menyebabkan rintangan aliran elektron lebih besar. Rintangan aliran boleh disamakan
dengan injap tertutup separuh sama ada dalam sistem hidraulik atau air. Injap tertutup
menawarkan rintangan maksimum dan tiada aliran berlaku. Injap terbuka sepenuhnya
pula menawarkan satu rintangan minimum dan aliran maksimum akan berlaku.

Analogi ini boleh digunakan bagi sebuah litar elektrik. Seperti yang tertera dalam rajah
1.3, satu suis terbuka akan memberhentikan aliran elektrik dalam litar. Jika suis tertutup,
elektrik akan mengalir. Rintangan diukur dalam unit ohm dengan bersimbol omega (Ω).

Ketiga-tiga elemen ini boleh diukur dengan menggunakan satu multimeter sama ada jenis
analog atau jenis digital. Pengukuran ini perlu dilakukan untuk menilai ketiga-tiga
elemen tersebut dalam satu litar elektrik. Satu rumus yang dikenali sebagai Hukum Ohm
perlu digunakan.

5|Page
Hukum Ohm

Hukum Ohm merupakan satu rumus yang digunakan untuk menentukan satu nilai yang
tidak diketahui sama ada volt, ampere, atau ohm apabila dua daripada elemen ini
diketahui. Hukum ini juga menyatakan hubung kait diantara ketiga-tiga elemen tersebut
dalam litar elektrik atau elektronik. Rumus Hukum Ohm ialah voltan (E) sama dengan
arus (I) didarab dengan rintangan (R).

E=IxR

Rajah menunjukkan satu gambar rajah yang memaparkan kaedah mudah untuk
mengingati Hukum Ohm. Apabila nilai yang hendak diukur ditutup, darabkan atau
bahagikan mengikut kaedah berikut:

6|Page
 1. Dengan menutup R (rintangan)
Menunjukkan voltan (E) dibahagi
Dengan ampere (I) sama dengan
Ohm (R).

2. Dengan menutup I (ampere)

Menunjukkan ampere sama dengan
Volt (E) dibahagi dengan ohm (R).

3. Dengan menutup E (volt)

Menunjukkan voltan sama dengan
Ampere (I) didarab dengan ohm (R).

Hukum Ohm dan kaedah

mudah untuk mengingati hubungan
antara nilai volt, ampere dan ohm
dalam satu litar elektrik

Konsep Asas Elektrik

7|Page
Semua jirim terdiri daripada atom iaitu satu unsur yang sangat halus dan sukar dilihat.
Atom terdiri daripada butir-butir kecil yang dipanggil proton, elektron dan neutron.
Rajah sebelah menunjukkan satu struktur atom mudah hidrogen. Tanda tambah (+) di
tengah rajah mewakili cas positif proton. Tanda tolak (-) pula mewakili cas negatif
elektron. Sama seperti sistem suria yang terdapat daya graviti untuk membenarkan planet
kekal dalam orbitnya, atom pula terdapat daya tarikan diantara elektron dan proton
supaya elektron
Butiran asas dalam atom hidrogen
ELEKTRON
PROTON
sentiasa berada dalam
orbitnya.

Ketika pergerakan elektron

mengelilingi proton, satu daya
empar wujud diantara dua
butiran ini. (rajah sebelah).
Satu gambaran mudah daya
empar dapat dilihat
Dalam rajah dibawah. Satu
objek dikepilkan
Sama ada ke seutas tali atau
getah
Gelang dan dipusingkan
keliling,
Menyebabkan objek bergerak
arah
keluar. Dalam satu kelajuan
putaran
tertentu, keadaan imbangan
diantara tali dengan pemberat
dicapai. Jika tali putus,
keadaan imbangan atau daya
tarikan diantara tali dan
pemberat akan
hilang. Hal ini samalah dengan
daya tarikan diantara elektron dengan proton. Jika daya tarikan berkurangan, maka daya
8|Page
empar akan melepaskan elektron daripada ikatan orbitnya. Elektron yang terlepas ini
dikenali sebagai elektron bebas. Elektrik ialah aliran elektron bebas daripada orbit
yang mengelilingi proton.
konsep daya empar dengan satu bola
diikat pada hujung seutas tali atau getah
gelang

Teori Aliran Arus

Lazim dan Teori
Arus Elektron

Voltan atau tekanan elektrik

digunakan untuk menolak
arus (A) melalui pengalir
elektrik (dawai), pelbagai
peralatan elektrik (beban),
dan kembali ke punca
bekalan elektrik (bateri).
Terdapat dua teori yang
digunakan dalam
menerangkan aliran arus ini.

9|Page
Ilustrasi dalam rajah dibawah menunjukkan sama ada kuasa mengalir dari positif ke
negatif atau daripada negatif ke positif.

Perbandingan
LAZIMteori aliran lazim dengan teori elektron
TEORI ELEKTRON

10 | P a g e
Teori aliran arus lazim menyatakan bahawa arus mengalir daripada tamatan bateri positif
(+) ke tamatan bateri negatif (-). Teori aliran arus elektron pula menyatakan bahawa arus
mengalir daripada tamatan bateri negatif (-) ke tamatan bateri positif (+). Teori aliran arus
lazim diterima pakai sebelum saintis memahami secara jelas tentang elektrik. Kini semua
saintis telah sepakat dan bersetuju tentang elektrik iaitu elektron yang bergerak dalam
litar bukan proton.

Pengalir dan penebat

Pengalir terdiri daripada bahan yang boleh membawa elektron mengalir dengan mudah.
Kebanyakan logam merupakan pengalir elektrik. Antara bahan pengalir yang baik ialah
tembaga, perak dan aluminium. Daya gerak elektrik (DGE) ialah istilah yang digunakan
untuk menerangkan daya atau tekanan yang diperlukan untuk menolak atau menarik
elektron keluar dari orbit dan menyebabkan ia mengalir dalam pengalir.

Penebat ialah bahan yang mempunyai rintangan yang tinggi untuk elektron mengalir.
Bahan penebat yang baik ialah getah, plastik dan kayu. Dawai elektrik biasanya dibalut
dengan penebat bagi mencegah aliran arus keluar. Tanpa penebat litar pintas akan terjadi
apabila satu dawai bersentuhan dengan yang lain. Penebat juga menjadi pelindung
daripada kejutan elektrik.

Elektrik dan Kemagnetan

Bateri membekalkan tenaga elektrik yang diperlukan untuk mengendalikan semua beban
elektrik di dalam sesebuah kereta. Bateri hanya boleh membekalkan tenaga apabila ia
berada dalam keadaan cukup cas bagi mengatasi rintangan litar. Jika tidak dicas semula,
tenaganya akan hilang. Jika tenaga diguna berterusan, bateri akan lemah sepenuhnya.
11 | P a g e
Tindakan janakuasa arus terus atau pengulang-alik (alternator) menjadikan bateri kini
sentiasa berada dalam keadaan cas malar. Janakuasa dan pengulang-alik menggunakan
prinsip kemagnetan dalam menghasilkan tenaga elektrik bagi menyenggara bateri supaya
sentiasa berada dalam keadaan cas penuh malar. Oleh sebab itu, teori kemagnetan ini
sangat pentingdalam memahami sistem elektrik.

Kemagnetan

Kompas- alat yang digunakan untuk menentukan arah menggunakan serpihan besi yang
mengandungi daya magnet yang dipanggil besi berani. Jika satu batang besi berani
digantung di udara, satu hujung akan menunjuk ke arah kutub utara bumi dan satu lagi
akan menunjuk ke arah kutub selatan. Perkara ini terjadi disebabkan bumi sendiri
merupakan satu magnet raksasa.

Satu batang besi yang mempunyai sifat magnet dipanggil batang magnet. Terdapat satu
medan magnet di sekelilingnya yang tak dapat dilihat oleh mata kasar. Kawasan medan
magnet yang kuat terletak berhampiran dengan kutub utara dan kutub selatan. Jika dua
batang magnet diletakkan bersamaan kutub, ia akan menolak manakala kutub yang
berlawanan akan menarik antara satu sama lain.

S
U
KUTUB BERLAINAN
MENARIK

S
U

KUTUB SAMA
MENOLAK

12 | P a g e
Elektromagnet

Apa itu elektromagnet?

• Elektromagnet ialah medan magnet yang terjana di sekeliling dawai yang terhasil
daripada pergerakan elektrik pada dawai tersebut.
• Untuk membuktikan teori ini, satu ujian mudah perlu dilakukan. Satu dawai
diletakkan lolos melalui satu lubang diatas kertas kadbod seperti dalam rajah
dibawah.
• Kemudian taburkan serbuk besi di atas kertas kadbod dimana arus teraruh di
sekeliling dawai menyebabkan serbuk besi bersusun dengan belitan padat di
sekeliling dawai.

• Lingkaran padat terdapat berdekatan dawai tetapi semakin berkurangan apabila

berjauhan dari dawai. Ini membuktikan daya magnet semakin berkurangan apabila
semakin jauh dari pusat atau teras medan magnet.

ARAH ARUS
MENGALIR

Kekuatan medan magnet

melawan jarak

13 | P a g e
• Jika dawai dibelitkan dalam gelung dan kemudian arus dialirkan melalui dawai
tersebut, kita akan mewujudkan medan magnet di sekeliling gelung dawai dengan
kutub utara dan kutub selatan sama seperti batang magnet.
• Kekuatan medan magnet di sekeliling gelung bergantung pada jumlah belitan
dawai dalam gelung dan jumlah arus yang mengalir dalam dawai.
• Dengan memuatkan satu teras besi di tengah gelung dawai, ia akan menambah
medan magnet gelung tersebut. Besi yang digunakan dalam lorong magnet boleh
menambah kekuatan magnet sebanyak 2,500 kali ganda dari gelung yang
berteraskan hanya udara sahaja. Hal ini kerana besi merupakan pengalir urat
magnet yang lebih baik berbanding udara.

Menghasilkan Elektrik daripada Kemagnetan

• Jika kita menggerakkan satu pengalir melalui medan magnet, satu voltan akan
teraruh dalam dawai. Keadaan ini dipanggil aruhan elektromagnet, dan secara
am ditakrifkan sebagai aruhan voltan dalam pengalir yang bergerak merentasi
medan magnet.
• Rajah dibawah menunjukkan sebatang magnet berbentuk ladam kuda dengan
urat daya magnet lolos diantara hujung kutub utara dan selatan. Jika satu lembar
dawai tembaga diletakkan pada hujung kanan magnet dan digerakkan selari
dengan magnet ( memaksa dawai merentasi medan magnet ), voltan kecil teraruh
dalam dawai.
• Dawai mesti digerakkan supaya memotong urat daya magnet. Jika dawai
digerakkan arah atas atau bawah atau selari dengan urat daya magnet, urat daya ini
tidak boleh dipotong dan tiada voltan teraruh dalam dawai.

14 | P a g e
 Kesimpulan kepada faktor-faktor yang mempengaruhi magnitud atau jumlah
aruhan voltan ialah:

• Kekuatan medan magnet

• Kelajuan dawai merentasi urat daya magnet

• Jumlah pengalir ( dawai ) yang merentasi urat daya magnet

S
S

ARUS MENGALIR ARUS MENGALIR

Aruhan voltan mengalir dalam dawai

Jenis-jenis Litar Elektrik

Litar Siri

15 | P a g e
 • Dalam satu litar
siri, setiap
peranti elektrik
disambungkan
ke dalam litar,
menyebabkan
arus hanya boleh
mengalir dalam
satu lorong iaitu
daripada bateri
dan kembali ke
bateri.
• Dalam litar siri,
semua alatan
elektrik
disambungkan
berturut-turut.
Arus akan
mengalir melalui
setiap komponen
untuk
melengkapkan
fungsi litar
(rajah sebelah).
• Dalam litar siri, semua komponen elektrik disambungkan daripada terminal positif
ke negatif. Jika salah satu komponen tersebut rosak dan tidak dapat mengalirkan
arus, litar ini dipanggil litar buka dan keseluruhan litar tidak dapat berfungsi.

LITAR BERSIRI

Cara menentukan jumlah voltan, rintangan dan arus dalam

Litar Siri

16 | P a g e
Contoh 1 (litar siri)

Kira jumlah arus yang mengalir dalam litar berikut (rajah dibawah)

R=3 Ohm
12V
Hukum Ohm untuk mencari

Arus = Voltan / Rintangan

(I = E / R)

Oleh itu,
I = 12 / 3
= 4A
contoh bagaimana mengira arus
litar siri

Contoh
2 (litar
siri)

17 | P a g e
 Kira jumlah rintangan dalam litar berikut :

R= ? Ohm
12V

Hukum Ohm untuk mencari

Rintangan = Volt / Arus

(R = E / I)
4A

Oleh itu
Contoh bagaimana menentukan
rintangan litar siri R = 12 / 4

Contoh
3 (litar
siri)

Kira
jumlah
voltan
dalam
litar
berikut

R= 4 Ohm
V=?V

18 | P a g e
 Hukum Ohm untuk mencari

Voltan = Arus x Rintangan

(E = I x R)
3A
Oleh itu
R=3x4
contoh bagaimana menentukan volt = 12 V
litar siri

Litar Selari

LITAR SELARI
• Jika kita
menyambung dua
buah bateri 12 V
dengan terminal
positif ke positif dan
terminal negatif ke
negatif, kita akan
menghasilkan litar

19 | P a g e
 selari dengan keluaran Cuma 12 volt sahaja. Dalam litar selari, ampere kedua-dua
bateri ditambah bersama bagi menyediakan satu bekalan arus yang tinggi.
• Dalam litar selari rajah sebelah, semua komponen elektrik disambung megikut
pola negatif ke negatif dan positif ke positif. Tidak seperti litar siri, arus tidak lolos
melalui semua alatan elektrik, tetapi ia melalui cabang litar yang berlainan.

• Dalam litar selari, terdapat dua atau lebih lorong arus yang mengalir melaluinya.
Jumlah arus dalam setiap lorong adalah berbeza bergantung pada jumlah rintangan
pada setiap lorong.
• Untuk memberhentikan aliran arus dalam litar selari (rajah sebelah), kesemua
suis mestilah dibuka. Jika salah satu alatan tidak berfungsi, ia tidak akan
menghalang arus mengalir kembali ke voltan bekalan (bateri).

Cara menentukan jumlah voltan, rintangan dan arus dalam

Litar Selari

Contoh 1 (litar selari)

Dalam litar selari dengan dua perintang, cari jumlah rintangan dengan menggunakan
rumus berikut:
R = (R1 x R2)
(R1 + R2)

di mana R mewakili jumlah rintangan dan

R1 dan R2 mewakili rintangan 2 perintang.

20 | P a g e
 Apakah jumlah rintangan dalam litar berikut (rajah dibawah)?

Dengan menggunakan rumus yang

diberi, gantikan R1 dan R2 dengan
nilai setiap perintang. Oleh itu
12V R1=40 Ohm R2=10 Ohm didapati:

R = (40 x 10) / (40+10)

Pengiraan jumlah rintangan dalam dua = 400 / 50

perintang selari

Litar Siri- Selari

• Dalam litar Siri-Selari, kedua-dua litar siri dan selari bergabung dalam litar yang
sama. Sekiranya anda membuat pengiraan litar siri-selari, selesaikan litar selari
terlebih dahulu kemudian baru litar siri.
• Rajah dibawah menunjukkan perintang 3 Ω dan 6 Ω secara selari dengan satu
perintang 2 Ω disambung secara siri. Bagi mencari jumlah rintangan litar tersebut,
ikut aturan dalam mencari jumlah rintangan litar selari dan kemudian ikut aturan
untuk mencari rintangan dalam litar siri:

R1=
R2=
R3=
2A
1A
3A
12V 236Siri-Selari
Litar Ω

21 | P a g e
 R = (6 x 3) / (6 + 3)

= 18 / 9

=2Ω

I = 12 / 4

RUMUSAN

✔ Elektrik ialah aliran electron bebas daripada orbit yang mengelilingi proton
✔ Voltan ialah daya atau tekanan dalam litar elektrik. Kejatuhan voltan merentasi
bebanan dalam litar menunjukkan kerja telah dilakukan
✔ Arus diukur dalam ampere. Ia mengukur kadar aliran electron sebenar dalam litar
elektrik
✔ Rintangan diukur dalam ohm. Ukuran ini merupakan saiz halangan aliran arus.
Lebih tinggi rintangan, kurang arus boleh mengalir melalui litar
✔ Hubungan diantara voltan, arus dan kuasa dinyatakan dalam hokum watt, P= E x I.
kuasa diukur dalam watt atau kilowatt (1000 watt)
✔ Tiga jenis litar asas yang digunakan dalam sistem pendawaian automotif ialah litar
siri, litar selari dan litar bersepadu.
✔ Kekuatan elektromagnet bergantung kepada jumlah pengalir membawa arus dan
apa yang ada dalam teras gegelung. Aruhan voltan memerlukan medan magnet
menghasilkan urat daya, pengalir boleh bergerak, dan pergerakan diantara pengalir
serta medan magnet dimana urat daya dipotong.

22 | P a g e
TAJUK 2
STARTER MOTOR
TUJUAN PEMBELAJARAN

➢ Menerangkan tujuan sistem starter motor

➢ Menyenaraikan komponen sistem penghidup, litar penghidup dan litar kawalan

23 | P a g e
 ➢ Menerangkan perbezaan suis magnet dan mekanisme pacu penghidup

➢ Menerangkan kendalian motor penghidup

➢ Menjelaskan kendalian perbezaan jenis-jenis motor penghidup

TAJUK 2 : STARTER MOTOR

PENDAHULUAN

Menghidupkan enjin mungkin merupakan satu perkara yang terpenting dalam system
elektrik kenderaan. Ia dilakukan dengan menukarkan tenaga elektrik kepada tenaga
mekanikal menggunakan starter motor. Kemudian motor ini ke memindahkan tenaga
mekanikal tersebut ke gear, dan kemudian ke flywheel yang terletak pada crankshaft
enjin. Kebanyakan enjin memerlukan kelajuan mengengkol lebih kurang 200 rpm.

24 | P a g e
JENIS-JENIS STARTER MOTOR

Mengambil kenderaan
Toyota sebagai contoh,
terdapat 2 jenis starter
motor yang digunakan.
Kedua- duanya
mempunyai litar elektrik
yang berasingan….litar
kawalan dan litar motor.
Salah satunya ialah
Conventional Starting
Motor. Digunakan pada
kebanyakan model
Toyota yang lama. Yang
lain ialah Gear
Reduction Starting
Motor yang digunakan
pada kebanyakan model
Toyota terkini. Sebuah
magnetic switch atau
solenoid berfungsi untuk menghidup atau mematikan Starter Motor. Ia adalah sebahagian
dari litar motor dan litar kawalan.

MAGNETIC SWITCH
25 | P a g e
Setiap starter motor mengandungi sejenis suis magnet yang boleh membuka litar kawalan
dan menutup litar penghidup. Suis magnet boleh terdiri daripada beberapa reka bentuk.

SOLENOID

Kebanyakan starter motor menggunakan penghidup tergerak solenoid. Solenoid ialah

peranti elektro-mekanik yang digunakan untuk menggerakkan pelocok bagi menjana
daya menarik dan memegang.

SPRING KEMBALI
PERUMAH
PELOCOK
PENYAMBUNG
GEGELUNG
PENUTUP
TAMATAN SUIS
SUIS
PEGANG
TARIK
BATERI

26 | P a g e
BAGAIMANA SOLENOID BERFUNGSI?

• Menggunakan medan elektromagnet yang dijana oleh gegelung untuk melakukan

dua tugasan iaitu menarik pinan pacu starter motor untuk membuat sirat dengan
roda tenaga enjin ( berfungsi secara mekanikal ) dan bertindak sebagai suis geganti
elektrik untuk mentenagakan motor apabila pinan pacu berganding ( apabila titik
sesentuh solenoid rapat, arus bateri bercas penuh akan mengalir ke motor
penghidup).
• Terdapat dua belitan berasingan iaitu belitan tarik dan belitan pegang. Keduanya
mempunya bentuk belitan yang hampir sama tetapi saiz dawai yang berbeza.
Belitan tarik lebih besar menarik kedalam sementara saiz belitan pegang lebih
halus dan mampu memegang pelocok dalam kedudukan.

B
50
30
S
C
GEGELUNG TARIK
PEGANG
0

27 | P a g e
• apabila cakera pelocok membuat sentuhan dengan tamatan solenoid, belitan tarik
diaktifkan. Pada masa yang sama, pelocok cakera akan membuat sentuhan dan
sambungan diantara bateri dan motor penghidup, mengarahkan arus ke gegelung
medan dan angker motor penghidup untuk kuasa mengengkol.

• Apabila pelocok solenoid bergerak, cabang anjakan yang dipangsikan ke cemat

pangsi akan menolak pinan pacu penghidup lalu membuat sirat dengan gear
gelang roda tenaga. Apabila motor penghidup menerima arus, angker mula
berputar. Pergerakan ini dipindahkan ke enjin melalui cekam larian lampau dan
gear pinan ke roda tenaga enjin serta enjin di engkol. Apabila enjin telah hidup,
suis pencucuhan dilepaskan daripada kedudukan mula dan arus belitan pegang
diputuskan, menyebabkan pinan pacu tidak lama bersirat dengan gear gelang.

28 | P a g e
STARTER MOTOR

Starter motor menukar tenaga elektrik kepada tenaga mekanikal untuk mengengkol enjin.
Penghidup ialah sebuah motor elektrik yang direka khusus untuk dikendali di bawah
elektrik beban lampau tinggi dan menghasilkan kuasa kuda yang sangat tinggi.
BERUS
GEGELUNG
ANGKER
PINAN
TUIL
PELO
BELITAN
ANJAKAN
CO
PACU
K
SO LENO ID
MEDAN

29 | P a g e
Oleh sebab ciri-ciri reka bentuk ini, penghidup hanya boleh dikendali untuk jangka masa
yang singkat saja. Arus tinggi yang diperlukan untuk mengendali penghidup akan
menyebabkan penghasilan haba, dan kendalian mestilah dikendali tidak lebih daripada 30
saat pada satu masa dan perlu direhatkan selama 2 minit sebelum mengengkol semula.
Hal ini membenarkan haba dilesap tanpa merosakkan unit.

Secara amnya, motor penghidup terdiri daripada perumah, medan magnet, angker,
penukar tertib dan berus, dan kerangka hujung. Perumah penghidup menutupi komponen
dalaman penghidup dan melindunginya daripada rosak, lembapan dan bendasing.
Perumah ini menyangga gelung medan.

GEGELUNG MEDAN

Medan motor penghidup boleh dihasilkan oleh gegelung medan elektromagnet atau oleh
magnet kekal. Lazimnya motor penghidup mempunyai empat kutub magnet ( dua kutub
utara dan dua kutub selatan ). Gegelung medan dan kasut kutub dikepil ikat ke perumah
besi. Gegelung medan berpenebat pada perumah tetapi disambung ke tamatan yang
terbonjol melalui pemukaan luar perumah.

30 | P a g e
Gegelung medandan kasut kutub direka bentuk bagi menghasilkan medan elektromagnet
pegun kuat dalam badan penghidup apabila arus lolos melalui penghidup. Medan magnet
ini padat pada kasut kutub. Medan mempunyai kutub magnet utara dan selatan
bergantung kepada arah arus mengalir. Gegelung dibelitkan di sekeliling kasut kutub
dalam arah bertentangan bagi menjana lawan medan magnet. Gegelung medan
disambung di sisi belitan angker melalui berus penghidup.
KASUT BUMI
BELITAN
BERUS BERPENEBAT
KUTUB
ANGKER

31 | P a g e
ANGKER

Angker ialah satu-satunya komponen starter motor yang berputar. Angker diletakkan
diantara pemacu dan kerangka hujung penukartertib dan belitan medan. Apabila
penghidup dikendali, arus yang lolos melalui angker menghasilkan medan magnet dalam
setiap pengalir. Tindakbalas antara medan magnet angker dan medan magnet yang
dihasilkan oleh gegelung medan menyebabkan angker berputar. Tenaga mekanikal ini
kemudian digunakan untuk mengengkol enjin.
BELITAN ANGKER
PENUKAR
PERLAPISAN
ACI TERTIB

Angker
mempunyai dua
komponen utama, iaitu belitan angker dan penukar tertib. Kedua-dua komponen ini
dicagak ke aci angker. Belitan diperbuat daripada beberapa belitan tunggal sebagai asas
motor. Sisi lingkar berpenebat ini digegaskan ke dalam lurah dalam teras angker atau aci.
Teras angker diperbuat daripada kepingan nipis logam yang dicetak lalu dikepil bersama.
Kepingan bercetak dikepilkan ke aci keluli. Kepingan bercetak ini disusun berlapis-lapis
32 | P a g e
membentuk satu teras besi padu dimana medan magnet dijana oleh arus dalam teras. Arus
yang mengalir dalam teras dipanggil arus pusar. Arus pusar menyebabkan penjanaan haba
dan pembaziran tenaga. Perlapisan nipis dan pemisah teras dalam perlapisan nipis dapat
meminimumkan arus pusar.

OPERASI STARTER MOTOR

33 | P a g e
BINAAN STARTER MOTOR

34 | P a g e
Starter motor mempunyai magnetic switch yang menggerakkan gear pinan masuk dan
keluar bertemu pada gigi flywheel enjin. Terdapat 2 jenis starter motor yang digunakan
iaitu conventional dan gear reduction. Keduanya dinilai dengan power output dalam
kilowatts (KW). Lebih besar output, maka lebih kuat engkolan.

CONVENTIONAL STARTER MOTOR

Rajah disebelah menunjukan binaan komponen starter motor jenis konvensional. Pinion
gear terletak pada shaft yang sama dengan motor ammature dan berpusing pada
kelajuan yang sama. Plunger terletak di dalam magnetic switch dan bersambung dengan
shift lever. Apabila diaktifkan oleh plunger, shift lever menolak ponion gear dan
menyebabkan ia bersentuhan dengan ring gear flywheel. Apabila enjin telah hidup, over
running clutch menarik kembali pinion gear untuk mengelakkan torque enjin merosakkan
starter motor.

35 | P a g e
GEAR-REDUCTION STARTER MOTOR

Seperti rajah dibawah, starter motor jenis ini mempunyai motor berkelajuan tinggi dan
satu set reduction gears. Walaupun bersaiz lebih kecil dari starter motor yang terdahulu,
ia beroperasi pada kelajuan tinggi. Reduction gear memindahkan torque ke pinion gear
pada 1/4 kepada 1/3 kelajuan motor. Pinion gear ini masih berpusing lebih laju daripada
gear yang terdapat pada conventional starter dan lebih besar kuasa engkolan.

Reduction gear dipasang pada shaft yang sama dengan pinion gear. Dan tidak seperti
conventional starter, pelocok magnetic switch bertindak secara terus pada pinion gear
(bukan melalui shift lever) untuk menolak gear tersebut ke ring gear.

OPERASI CONVENTIONAL STARTER MOTOR

36 | P a g e
IGNITION SWITCH PADA KEDUDUKAN “ST”

• Arus mengalir dari bateri melalui terminal “50” kepada hold –in dan pull-in coils.
Kemudian, daripada pull-in coil, arus mengalir ke terminal “C” terus ke field coils
dan armature coils.

• Voltan berkurang apabila melepasi pull-in coil membataskan arus ke motor,

mengekalkannya pada kelajuan rendah.

• Pelocok menolak shift lever membuatkan pinion gear bercantum dengan ring gear.

• Screw spline dan kelajuan rendah motor membuatkan gear bercantum dengan
lebih lembut.

37 | P a g e
PINION DAN RING GEAR BERCANTUM

• Apabila bercantum, contact plate pada plunger menghidupkan suis utama dengan
memutuskan perhubungan antara terminals “30” dan “C”.

• Lebih banyak arus mengalir ke motor dan ia berpusing padatorge yang lebih besar

38 | P a g e
 • Arus tidak lagi mengalir ke pull-in coil. Pelocok ditahan pada posisinya dengan
kuasa magnetic hold-in coil

IGNITION SWITCH PADA “ON”

• Arus tidak lagi mengalir ke terminal “50”, tetapi main switch tetap tertutup untuk
membenarkan arus ke terminal “C” melalui pull-in coil kepada hold-in coil.
39 | P a g e
 • Medan magnet pada kedua-dua coil tersebut lenyap dan pelocok ditolak kembali
oleh return spring.

• arus tinggi yang mengalir ke motor dipotong dan pinion gear terpisah daripada
ring gear.

• Armature berhenti berpusing.

OPERASI STARTER MOTOR

GEAR REDUCTION STARTER MOTOR

IGNITION SWITCH PADA “ST”

• Arus mengalir dari bateri melalui terminal “50” kepada hold –in dan pull-in coils.
Kemudian, daripada pull-in coil, arus mengalir ke terminal “C” terus ke field coils
dan armature coils.

• Voltan berkurang apabila melepasi pull-in coil membataskan arus ke motor,

mengekalkannya pada kelajuan rendah.

• Pelocok menolak pinion gear bercantum dengan ring gear.

• Skru dan kelajuan rendah motor menyebabkan gear bercantum dengan lebih
lembut

40 | P a g e
PINION DAN RING GEAR BERCANTUM

• Apabila bercantum, contact plate pada plunger menghidupkan suis utama dengan
memutuskan perhubungan antara terminals “30” dan “C”.

• Lebih banyak arus mengalir ke motor dan ia berpusing padatorge yang lebih besar

• Arus tidak lagi mengalir ke pull-in coil. Pelocok ditahan pada posisinya dengan
kuasa magnetic hold-in coil

41 | P a g e
IGNITION SWITCH PADA “ON”

• Arus tidak lagi mengalir ke terminal “50”, tetapi main switch tetap tertutup untuk
membenarkan arus ke terminal “C” melalui pull-in coil kepada hold-in coil.

42 | P a g e
• Medan magnet pada kedua-dua coil tersebut lenyap dan pelocok ditolak kembali
oleh return spring.

• arus tinggi yang mengalir ke motor dipotong dan pinion gear terpisah daripada
ring gear.

• Armature gear reduction starter mempunyai kurang kelicinan daripada yang

terdapat pada conventional starter motor. Geseran akan menghentikannya, jadi
brek tidak diperlukan.

43 | P a g e
RUMUSAN

✔ Sistem penghidup mengengkol sehingga ia boleh dikendali oleh kuasa sendiri.

Sistem mempunya dua litar elektrik iaitu penghidup dan litar kawalan

✔ Litar penghidup membawa arus tinggi mengalir daripada bateri melalui kabel

besar ke motor penghidup

✔ Litar kawalan menggunakan sejumlah kecil arus untuk mengendali suis magnet

yang membuka dan menutup litar penghidup

✔ Solenoid dan geganti ialah dua jenis suis magnet yang digunakan dalam sistem

penghidup. Solenoid menggunakan daya gerak electromagnet untuk menarik

pelocok ke dalam gegelung bagi menutup titik sesentuh. Geganti menggunakan

angker berengsel untuk membuka dan menutup litar.

✔ Starter motor ialah sebuah motor elektrik yang boleh menghasilkan kuasa kuda

yang sangat tinggi pada masa yang singkat.

✔ Semua pendawaian sistem penghidup mestilah mempunyai sambungan bersih dan

kemas.

44 | P a g e
TAJUK 3
DISTRIBUTOR
TUJUAN PEMBELAJARAN

➢ Menerangkan tiga fungsi utama sistem pencucuhan

➢ Menerangkan keadaan kendalian sebuah enjin yang mempengaruhi pemasaan

pencucuhan

➢ Menerangkan dua litar elektrik utama yang digunakan dalam sistem pencucuhan

dan komponen komponennya

➢ Menghuraikan kendalian gegelung pencucuhan.

45 | P a g e
TAJUK 3 : DISTRIBUTOR

PENDAHULUAN

Distributor adalah sebahagian komponen yang terdapat pada sistem penyalaan. Tujuan
system penyalaan ialah mewujudkan percikan api untuk membakar campuran bahanapi
dan udara di dalam silinder enjin. Ia mesti dilakukan tepat pada masanya dan
memberikan percikan api sehingga beberapa ribu per minit untuk setiap silinder. Jika
timing percikan tidak tepat, enjin tidak berfungsi dgn baik atau tidak berfungsi langsung.

Sistem penyalaan menghantar voltan yang tinggi ke spark plug pada setiap silinder
apabila piston berada pada kedudukan TDC pada lejang mampatan. Hujung setiap spark
plug terdapat gap / kelegaan yang membolehkan voltan elektrik melompat untuk
dibumikan. Pada masa itulah percikan berlaku.

Tugas distributor adalah untuk memberikan arus elektrik yang terputus-putus / berselang
seli kepada spark plug melalui high tension cable. Distributor dipacu oleh camshaft
dimana lebih laju ia berpusing/ pacu lebih banyak percikan akan terjadi.

46 | P a g e
JENIS JENIS DISTRIBUTOR MENGIKUT SISTEM PENYALAAN

CONTACT BREAKER POINT IGNITION SYSTEM

CARBURETTOR MODELS

Untuk membolehkan enjin berjalan lancar, ada menjadi kemestian dimana percikan api
membakar campuran bahanapi dan udara di dalam ruang pembakaran pada yang tepat
berkadaran dengan kelajuan enjin dan muatan. System penyalaan adalah berasaskan
menerima voltan tekanan rendah dari bateri kepada ignition coil, dimana ia ditukarkan
kepada voltan bertekanan tinggi. Voltan bertekanan tinggi ini cukup untuk membolehkan
ia melompat gap yang terdapat pada spark plug di dalam silinder beberapa kali sesaat
dibawah keadaan mampatan yang tinggi.

47 | P a g e
Sistem penyalaan terbahagi kepada dua litar: litar tekanan rendah dan litar tekanan tinggi.
Litar tekanan rendah terdiri daripada bateri, menghala ke starter solenoid, ke ignition
switch kemudian ke ignition coil. Di sini, voltan ditukar menjadi tekanan tinggi dan
kemudian dihantar ke contact breaker point dan condenser didalam distributor.

Litar tekanan tinggi terdiri daripada secondary coil, kemudian ke tengah distributor cap,
rotor arm, high tension cable dan spark plug.

48 | P a g e
Litar contact breaker point ignition sistem

49 | P a g e
Sistem ini berfungsi mengikut cara berikut. Voltan tekanan rendah ditukar didalam coil
kepada voltan tekanan tinggi dengan bukaan dan tutupan contact point pada litar tekanan
rendah.

ELECTRONIC IGNITION SYSTEM

CARBURETTOR MODELS

The Lucas electronic ignition system used on later 1275 cc engines consists of a
distributor, an amplifier module and a coil. Externally, the distributor resembles a
conventional type, but internally, a reluctor and a pick-up unit take the place of the cam
and contact breaker points. Each time one of the reluctor arms passes through the
magnetic field of the pick-up coil, an electrical signal is sent to the amplifier module,
which then triggers the coil in the same way as the opening of the points in a
conventional system. Both centrifugal and vacuum advances are used in the accustomed
manner.

Because there are no contact breaker points to wear out, the electronic ignition system is
extremely reliable. As long as the distributor is lubricated, the spark plugs inspected or
renewed at the specified maintenance intervals, and the leads and connections kept clean
and dry, it is very unlikely that trouble will be experienced.

50 | P a g e
ELECTRONIC IGNITION SYSTEM
FUEL INJECTION MODELS

The ignition system used on fuel injection models is fully electronic in operation,
incorporating the Electronic Control Unit (ECU) (situated on the right-hand side of the
engine compartment), a distributor (driven off the camshaft via a skew gear), a crankshaft
sensor (mounted on the flywheel/torque converter housing, to register with the reluctor
ring fixed to the rear of the flywheel/torque converter), as well as the spark plugs, HT
leads, ignition coil, and associated wiring. The system is divided into two circuits;
primary (low tension/LT) and secondary (high tension/HT). The primary circuit consists
of the battery, ignition switch, ignition coil primary windings, ECU and wiring. The
secondary circuit consists of the ignition coil secondary windings, the distributor cap and
rotor arm, the spark plugs, and the HT leads connecting these.

The ECU controls both the ignition system and the fuel injection system, integrating the
two in a complete engine management package; refer to Chapter 4B for information
relating to the fuel injection side of the system.

As far as the ignition system is concerned, the ECU receives information in the form of
electrical impulses or signals from the crankshaft sensor, from the coolant temperature
sensor (which supplies it with engine temperature), from the throttle pedal switch (which
tells it when the throttle is closed) and from the manifold absolute pressure sensor (which
51 | P a g e
gives it the load on the engine). The crankshaft sensor works in conjunction with the
reluctor ring, which is bolted onto the back of the flywheel. The reluctor ring has thirty-
four poles on it, spaced 10º apart, with two missing poles 180º apart; the missing poles
identify the cylinder TDC positions. The sensor reads these poles, to provide an accurate
assessment of the engine speed and crankshaft position to the ECU.

All the above signals are compared by the ECU, with set values pre-programmed
(mapped) into its memory; based on this information, the ECU selects the ignition timing
appropriate to those values, and controls the ignition coil accordingly.

Note that this means that the distributor is just that, a distributor of the HT pulse to the
appropriate spark plug; it has no effect whatsoever on the ignition timing. Also, the
system is so sensitive that, at idle speed, the ignition timing may be constantly changing;
this should be remembered if trying to check the ignition timing.

52 | P a g e
The Mechanical Ignition System

53 | P a g e
IGNITIONCOIL
The ignition coil is nothing more that an
electrical transformer. It contains both
primary and secondary winding circuits.
The coil primary winding contains 100 to
150 turns of heavy copper wire. This wire
must be insulated so that the voltage does
not jump from loop to loop, shorting it
out. If this happened, it could not create
the primary magnetic field that is
required. The primary circuit wire goes
into the coil through the positive terminal,
loops around the primary windings, then
exits through the negative terminal.
The coil secondary winding circuit contains 15,000 to 30,000 turns of fine copper wire,
which also must be insulated from each other. The secondary windings sit inside the
loops of the primary windings. To further increase the coils magnetic field the windings
are wrapped around a soft iron core. To withstand the heat of the current flow, the coil is
filled with oil which helps keep it cool.
The ignition coil is the heart of the ignition system. As current flows through the coil a
strong magnetic field is built up. When the current is shut off, the collapse of this
magnetic field to the secondary windings induces a high voltage which is released
through the large center terminal. This voltage is then directed to the spark plugs through
the distributor.

54 | P a g e
RUMUSAN

✔ Sistem pencucuhan membekalkan voltan tinggi ke palam pencucuh untuk

mencucuh campuran udara dan bahan api dalam kebuk pembakaran.

✔ Distributor merupakan rumah peranti suis yang ditambah dengan mekanisme

lajakan pemasaan empar dan vakum. Sesetengah sistem meletakkan peranti di luar

rumah distributor.

✔ Pemasaan pencucuhan terus berkait rapat dengan kedudukan aci engkol. Janakuasa

denyut magnet dan penderia kesan hall meggunakan penderia kedudukan enjin. Ia

menjana isyarat elektrik pada masa tertentu ketika putaran aci engkol. Isyarat ini

memicu peranti suis elektronik ke pemasaan pencucuhan lajakan.

✔ Litar utama membekalkan voltan rendah ke belitan utama gegelung pencucuhan.

Ia membentuk medan magnet dalam gegelung.

✔ Litar sekunder membawa pusuan voltan tinggi ke palam pencucuh. Bagi

sesetengah sistem, litar daripada gegelung pencucuhan melalui pengagih ke palam

pencucuh.
55 | P a g e
TAJUK 4
ALTERNATOR
TUJUAN PEMBELAJARAN

➢ Menerangkan tujuan sistem cas

➢ Mengenal pasti kompone utama sistem cas

➢ Menerangkan tujuan bahagian utama alternator

➢ Menerangkan penerusan gelombang separuh dan penuh serta kendalian alternator

➢ Mengenalkan pasti perbezaan jenis voltage regulator

➢ Menjelaskan dua jenis lilitan pemegun

56 | P a g e
TAJUK 4 : ALTERNATOR

PENGENALAN

Tujuan utama Alternator ialah untuk mengecas semula bateri. Selepas bateri
membekalkan arus tinggi yang digunakan untuk menghidupkan enjin, bateri mempunyai
cas rendah walaupun bateri masih baru. Alternator akan mengecas semula bateri dengan
membekalkan cas rendah dan malar ke bateri. Alternator berfungsi mengikut prinsip
magnet untuk menukarkan tenaga mekanikal kepada tenaga elektrik. Hal ini dilakukan
dengan mengaruh voltan (lihat muka surat 9).
Dawai atau pengalir menjadi sumber elektrik dan mempunyai kekutuban atau hujung
positif dan negatif yang jelas. Walau bagaimanapun, kekutuban ini boleh diubah
bergantung kepada pergerakan arah diantaradawai dan medan magnet (rajah dibawah).
Faktor ini menjadikan pengulang-alik menghasilkan arus ulang-alik (AU).

S
S

57 | P a g e
 U
U

Kekutuban voltan
teraruh bergantung
kepada arah
pengalirARUS
bergerak
MENGALIR ARUS MENGALIR
apabila ia merentasi
medan magnet

Jumlah atau magnitud voltan teraruh bergantung kepada empat faktor berikut:

1. Lebih kuat medan magnet, lebih kuat voltan teraruh.

2. Lebih pantas medan direntas, lebih banyak urat daya magnet dipotong dan lebih
kuat voltan teraruh
3. Lebih besar jumlah pengalir, lebih besar voltan teraruh.
4. Lebih rapat pengalir dan medan magnet ke sudut yang betul ( serenjang )

Antara satu dengan lain, lebih besar voltan teraruh.

58 | P a g e
SISTEM CAS ARUS ULANG-ALIK

• Beberapa dekat lalu, sistem cas bergantung kepada janakuasa arus terus (AT)
untuk mengecas bateri. Janakuasa AT membekalkan arus terus dan binaannya
sama seperti motor elektrik.
• Janakuasa mempunyai arus keluaran terhad terutamanya pada kelajuan rendah.
Oleh itu, janakuasa tidak dapat memenuhi keperluan automobil moden dan kini
diganti dengan pengulang-alik (rajah dibawah).

• Tidak seperti janakuasa, pengulang-alik (juga dikenali sebagai alternator) boleh

menyediakan keluaran arus tinggi pada kelajuan enjin rendah.

Contoh Alternator dalam enjin moden

59 | P a g e
 • Alternator menggunakan prinsip balikan janakuasa atau dinamo. Dalam sebuah
Alternator (rajah disebelah ), medan magnet yang berputar dipanggil pemutar
dan ia berputar dalam pasangan pengalir pegun yang dipanggil pemegun.
• Apabila kutub utara dan selatan berpusing, medan magnet akan melepasi pengalir,
lalu mengaruh voltan yang mula mengalir dalam satu arahdan kemudian dalam
arah yang bertentangan (voltan AU).
• Oleh sebab kereta menggunakan voltan AT, AU mestu ditukar kepada AT. Tugas
ini dilakukan oleh titian diod yang diletakkan antara belitan keluaran dan keluaran
Alternator.

PENDAKAP
PEMUTAR
SET
PEMEGUN
PENUTUP
PENERUS
BERUS
HUJUNG
HUJUNG
GELANG
PACU GELINCIR

60 | P a g e
 Binaan sebuah Alternator

BINAAN ALTERNATOR

1. PEMUTAR

• Pasangan pemutar terdiri daripada aci pacu, gegelung, dan dua keping kutub. Takal
dicagak di satu hujung aci membolehkan pemutar dipusingkan oleh tali sawat
pemacu dan oleh aci engkol.
• Pemutar ialah medan magnet berputar dalam pengulang-alik. Gegelung pula ialah
dawai panjang berpenebat yang dililit di sekeliling teras besi. Teras ditempatkan
diantara dua set kepingan kutub.
KEPINGAN KUTUB

ACI ENGKOL

Pemutar terdiri daripada

gegelung, kepingan kutub
dan aci engkol

GEGELUNG

• Medan magnet dibentuk oleh sejumlah arus (4.0 hingga 6.5) yang lolos melalui
belitan gegelung. Apabila arus mengalir melalui gegelung, teras akan bermagnet
dan kepingan kutub mempunyai kutub magnet. Satu hujung menjadi kutub utara
dan satu lagi kutub selatan.

61 | P a g e
• Pemutar lazimnya mempunya 14 kutub – tujuh kutub utara dan 7 kutub selatan –
dengan medan magnet di antara kepingan kutub bergerak daripada kutub utara ke
kutub selatan.

2. GELANG GELINCIR DAN BERUS

• Pemutar memerlukan arus elektrik mengalir dalam gegelung untuk mewujudkan

medan magnet. Arus tersebut berpunca dari bateri melalui gelang gelincir dan
berus.
• Kebanyakan pengulang-alik mempunyai dua gelang gelincir yang dicagak terus
di atas aci pemutar. Ia berpenebatdengan aci dan bahagian-bahagian lain.
• Satu berus karbon ditempatkan di atas setiap gelang gelincir untuk membawa
arus ke gegelung medan dan daripada gegelung medan.
• Arus dipindahkan daripada tamatan medan pengatur voltan melalui berus
pertama dan gelang gelincir ke medan magnet. Arus lolos melalui gegelung medan
dan gelang gelincir kedua dan berus sebelum kembali ke bumi.

Contoh set berus dalam

pelbagai bentuk

62 | P a g e
 3. PEMEGUN

• Pemegun ialah ahli pegun pengulang-alik. Pemegun diperbuat daripada

sejumlah pengalir, atau dawai dimana voltan diaruh oleh putaran medan
magnet.
• Kebanyakan pengulang-alik menggunakan 3 belitan untuk menjana ampere
keluaran yang diperlukan. Ia disusun dalam tatacara delta (rajah dibawah)
atau Y (rajah dibawah).

• pengulang-alik akan menggunakan salah satu belitan tersebut. Kebanyakan

pengulang-alik menggunakan belitan Y kerana ia boleh membekalkan cas
tinggi pada kelajuan enjin rendah. Belitan delta pula mengeluarkan ampere
tinggi pada pada kelajuan enjin tinggi tapi keluaran rendah pada kelajuan
rendah.
Belitan
KE DIOD
SAMBUNGAN
PEMEGUN
pemegun
NEUTRAL

sambungan Y

63 | P a g e
Belitan pemegun
KE DIOD

sambungan delta

• pemutar berputar dalam pemegun. Terdapat sela udara kecil diantara pemutar
dan pemegun bagi membenarkan pemutar berputar tanpa membuat sentuhan
dengan pemegun.

4. PASANGAN KERANGKA HUJUNG

• Pasangan kerangka hujung, atau perumah dibuat daripada dua kepingan

aluminium tuangan. Komponen ini mengandungi galas untuk menyangga
hujung aci pemutar di mana takal pacu dicagak. Setiap hujung kerangka juga
dibina dengan kelubung udara daripada kipas aci pemutar yang boleh lolos
melalui pengulang-alik.
• Biasanya mengandungi tiga diod penerus positif yang dikepil ke hujung
kerangka belakang. Tiga diod penerus negatif diboltkan bersama dan kemudian
diboltkan terus ke enjin. Pasangan kerangka hujung merupakan lorong bumi
elektrik. Hal ini bermakna sebarang sambungan ke perumah yang tidak
berpenebat merupakan sambungan bumi.

64 | P a g e
PASANGAN
TITIAN PENERUS
KERANGKA
HUJUNG

contoh pasangan
kerangka hujung
dan titian penerus

5. KIPAS PENDINGINAN

• Di belakang takal pacu pengulang-alik ialah kipas

pendinginan yang berputar dengan pemutar. Kipas
menarik udara keluar di dalam perumah melalui
bukaan di belakang kipas pendinginan (rajah
dibawah). Udara bergerak menarik keluar haba
daripada diod dan haba akan berkurangan.

Kipas pendinginan menarik udara keluar dan contoh kipas

65 | P a g e
PENGATURAN VOLTAN

Voltan keluaran pengulang-alik boleh mencapai setinggi 250 volt jika tidak dikawal.
Bateri dan sistem elektrik lain mestilah dilindungi daripada voltan berlebihan. Oleh itu,
voltan keluaran dari sistem cas mestilah dikawal. Arus keluaran tidak perlu dikawal
kerana pengulang-alik biasanya menghadkan keluaran arus. Pengatur voltan mengawal
voltan keluaran pengulang-alik. Bagi memastikan bateri kekal bercas penuh, kebanyakan
pengatur diset untuk voltan sistem diantara 14.5 dan 15.5 volt. Terdapat 2 jenis pengatur
voltan. Pengatur voltan konvensional dan pengatur voltan elektronik.

1. PENGATUR VOLTAN KONVENSIONAL

• Kenderaan lama biasanya menggunakan pengatur voltan konvensional(Rajah

dibawah). Juga dikenali sebagai pengatur voltan elektromagnet atau separuh
bertransistor. Biasanya ia terletak di luar pengulang-alik.
• Pengatur jenis ini menggunakan dua geganti titik sesentuh yang dikendali secara
elektromagnet untuk mengawal litar cas.
• Geganti medan tertutup apabila pengulang-alik mula meghasilkan voltan. Ia
membenarkan keluaran mentenagakan gegelung medan. geganti kedua yang
dikenali sebagai penghad voltan, mempunyai 2 set titik sesentuh.
• Apabila perintang rendah, voltan yang dijana akan berkurangan. Apabila
kemungkinan voltan berlebihan, sesentuh akan tertutup lalu memotong semua arus
yang mengalir ke belitan medan.
• Transistor boleh digunakan untuk menggantikan geganti elektromagnet. Pengatur
voltan bertransistor lama biasanya menggunakan geganti medan elektromagnet
dan geganti voltan bertransistor.

66 | P a g e
 Contoh pengatur voltan konvensional dan binaan dalamannya
2. PENGATUR VOLTAN ELEKTRONIK

• Pengatur elektronik atau IC (integrated circuit) boleh dicagakkan secara luaran

(external) atau dalaman (internal) ke pengulang-alik. Penggunaan pengatur
elektonik memboleh kawalan mudah dan tepat arus medan. Pengatur elektronik
melalui sisi bumi arus medan (kawalan litar A).
• Pengatur elektronik menggunakan diod zener yang menghalang arus mengalir
sehingga voltan tertentu diperolehi pada takat arus mengalir yang dibenarkan.
Skema untuk pengatur voltan elektronik dengan diod zener ditunjukkan dalam
rajah dibawah.

67 | P a g e
D
E IOD ZENER
MEDAN
BUMI
BATERI
2
1
C
B (F)

68 | P a g e
 Litar pengatur elektrik mudah dengan diod zener

➢ Pengatur voltan litar bersepadu (Rajah dibawah) digunakan dalam kebanyakan

model kenderaan masa kini. Reka bentuk pengatur lebih padat. Semua litar dan
komponen ditempatkan dalam satu cip kawalan tunggal. Cip terkedap dalam
modul plastik dan dicagak sama ada di dalam atau di belakang pengulang-alik.
Pengatur litar bersepadu tidak boleh diservis dan mesti diganti jika rosak.

Contoh pengatur voltan

elektronik

RUMUSAN

69 | P a g e
✔ Pengalir yang bergerak merentasi urat daya magnet akan mengaruh voltan dalam

pengalir.

✔ Kebanyakan kenderaan moden menggunakan alternator untuk menghasilkan arus

elektrik dalam sistem cas.diod dalam pengulang alik menukar atau menerus arus

ulang alik ke arus terus.

✔ Pengatur voltan membenarkan voltan sistem cas melebihi voltan bateri. Voltan

bateri bercas penuh ialah 12.5 volt.

✔ Pengatur voltan bekerja mengawal arus mengalir ke medan alternator. Hal ini

mengubah kekuatan medan magnet dan mengubah keluaran arus.

TAJUK 5
70 | P a g e
INSTRUMENT
PANEL
TUJUAN PEMBELAJARAN

➢ Menerangkan tujuan pelbagai rekabentuk tolok dan bagaimana ia berfungsi

➢ Menghuraikan dua jenis paparan instrument panel

➢ Menerangkan kendalian asas sistem pengelap cermin elektrik nyahkabus belakang.

71 | P a g e
TAJUK 5 : INSTRUMENT PANEL

1. Instrument cluster 10. Ahstray

2. Ignition switch 11. Clock (if equipped)
3. Lightning switch/Turn signal and 12. Center ventilator
Dimmer switch 13. Side ventilator
4. Windshield wiper and washer 14. Side defroster
switch 15. Glove box
5. Hazard warning switch
6. Other switches
7. Heater control panel
8. Radio (if equipped)
9. Cigarette lighter (if equipped)

72 | P a g e
1. Speedometer
2. Odometer
3. Trip meter
4. Trip meter reset knob
5. Fuel gauge
6. Temperature gauge
7. Warning and indicator
lights

73 | P a g e
 1. Speedometer
2. Odometer
3. Trip meter
4. Trip meter reset knob
5. Tachometer (if equipped)
6. Fuel gauge
7. Temperature gauge
8. Warning and indicator lights

WARNING AND INDICATOR LIGHTS

Brake System Warning Light

This light comes on briefly when
the ignition switch is turned to the
"ON" position. The light also
comes on under the following four
conditions:

1. when the ignition switch is turned to the "START" position,

2. when the parking brake is engaged, and
3. when the fluid in the brake fluid reservoir falls below the specified level, or
4. when there is malfunction in the rear wheel anti-lock brake system.

74 | P a g e
The light should go out after starting the engine and fully releasing the parking brake, if
the fluid level in the brake fluid reservoir is adequate. If the brake system warning light
comes on while you are driving the vehicle, it may mean that there is something wrong
with the vehicle's brake system. If this happens, you should:
1. Pull off the road and stop carefully.
Remember that stopping distance
may be longer, you may have to push
harder on the pedal, and the pedal
may go down farther than normal.
2. Test the brakes by carefully starting
and stopping on the shoulder of the
road.
3. If you determine that it is safe, drive
cautiously at low speed to the nearest
dealer for repairs,
or
4. Have the vehicle towed to the nearest
dealer for repairs.

75 | P a g e
 Oil Pressure Light
This light comes on when the
ignition switch is turned on, and
goes out when the engine is
started. The light will come on
and remain on if there is
insufficient oil pressure. If the light comes on when driving, pull off the road as soon as
you can and stop the engine. Check the oil level and add oil if necessary. If there is
enough oil, the lubrication system should be inspected by your dealer before you drive
the vehicle again

Charging Light
This light comes on when the
switch is turned on, and goes out
when the engine is started. The
light will come on and remain on
if there is something wrong with
the battery charging system. If the light comes on when the engine is running, the
charging system should be inspected immediately by your car dealer.

Seat Belt Warning Light

When the ignition switch is turned
to the "ON" position, this light
comes on for about 6 seconds to
remind the occupants to fasten
their seat belts. At the same time
the warning light is lit, a buzzer sounds as a reminder if the driver's seat belt is not
buckled.

76 | P a g e
 CHECK
ENGINE
Malfunction Indicator Lamp
("CHECK ENGINE")
Your vehicle has a computer-controlled emission control system. A malfunction indicator
lamp is provided on the instrument panel to indicate when it is necessary to have
the emission control system serviced. The malfunction indicator lamp comes on when the
ignition switch is turned on to let you know the bulb is working and goes out when the
engine is started.

"POWER" indicator light

(if equipped)
When the ignition switch is
turned to "ON" with the power
mode selector switch turned to
"N" (normal), this indicator
comes on briefly to let you know the bulb is working. When the power mode selector
switch is turned to "P" (power) with the ignition switch in the "ON" position, this
indicator comes on and remains on.

O/D OFF

"O/D OFF" indicator light (if equipped)

When the ignition switch is turned to "ON" with the 4-speed automatic transmission in
the 4-speed mode (3-speeds plus overdrive), this light comes on briefly to let you know

77 | P a g e
the bulb is working. When the automatic transmission is converted to the 3-speed mode
(overdrive is off) with the ignition switch in the "ON" position, this indicator comes on
and stays on.

Turn Signal Indicators

When you turn on the left or right
turn signals, the corresponding
green arrow on the instrument
panel will flash along with the
respective turn signal lights.
When you turn on the hazard warning switch, both arrows will flash along with all of the
turn signal lights.

High Beam Indicator Light

This indicator comes on when
headlight high beams are turned
on.

SPEEDOMETER/ODOMETER/
TRIPMETER (if equipped)

78 | P a g e
 The speedometer indicates vehicle speed in km/h
and miles/h. The odometer records the total
distance the vehicle has been driven. The trip
meter can be used to measure the distance traveled
on short trips or between fuel stops. You can reset
the tripmeter to zero by pushing the reset knob.

TACHOMETER (if equipped)

The tachometer indicates engine speed in

revolutions per minute,

FUEL GAUGE

This gauge gives an approximate indication

79 | P a g e
 of the amount of gasoline in the fuel
tank. "F" stands for full and "E" stands for empty.

TEMPERATURE GAUGE

When the ignition switch is on, this gauge

indicates the engine coolant temperature.
Under normal driving conditions, the
indicator
should stay within the normal, acceptable
temperature range between "H" and "C". If
the indicator goes outside this range and
approaches "H", overheating is indicated.

CAUTION

Continuing to drive the vehicle when engine

overheating is indicated can result in severe engine
damage.

80 | P a g e
REAR WINDOW WIPER/WASHER
SWITCH (If Equipped)

With the ignition switch in the "ON" position,

push the top switch to turn on the rear
wiper. To turn the wiper off, push the switch
again.
To spray window washer fluid, hold in the
bottom switch. Washer fluid will stop
spraying when you release the switch.

CAUTION

Clear ice or snow from the rear window and rear

wiper blade before using the rear wiper.
Accumulated ice or snow could prevent the wiper
blade from moving, causing damage to the wiper
motor.

REAR WINDOW DEFROSTER

SWITCH (If Equipped)

When the rear window is fogged, push this

switch to clear the window. An indicator light
below the switch will be lit when the defroster
is on. The defroster will only work when the
ignition switch is in the "ON" position. To turn
off the defroster, push the switch again.

CAUTION
The rear window defroster uses a large amount of electricity. Be sure to turn off the defroster after
the window has become clear.

RUMUSAN
81 | P a g e
✔ Tolok alatan mesti mempunyai pengatur voltan dan pengirim atau penderia dalam

litar untuk berfungsi dengan betul.

✔ Dua jenis tolok elektrik ialah magnet dan haba.

✔ Meter laju dan odometer boleh dikenali samada secara prinsip tanpa elektrik atau

elektrik.

✔ Lampu, peranti suara dan paparan grafik merupakan sistem amaran yang popular.

✔ Instrument panel mempunyai dua jenis paparan iaitu analog dan digital.

82 | P a g e
TAJUK 6
KomPONEN
ELEKTRONIK
TUJUAN PEMBELJARAN

➢ Menerangkan bagaimana separuh pengalir, diod dan transistor berfungsi

➢ Menerangkan prinsip kendalian untuk litar elektronik

83 | P a g e
TAJUK 6 : KOMPONEN ELEKTRONIK

PERINTANG TETAP

➢ Mengawal arus elektrik dalam

sesuatu litar.

➢ Nilainya diukur dalam unit Ohm (Ω).

➢ Semakin tinggi nilai rintangan semakin rendah arus yang mengalir melaluinya.
➢ Nilai perintang ditandakan dengan kod warna.

CARA MEMBACA KOD WARNA

Perang menunjukkan bilang

kosong iaitu 1

84 | P a g e
Jadi, nilai perintang di atas ialah470 Ohm
Nilai toleransi ialah 470 Ohm X 5% = 23.5 Ohm
Jadi, nilai perintang boleh dari 446.5 Ohm hingga 493.5 Ohm

PERINTANG BOLEH LARAS

85 | P a g e
 ➢ Nilainya boleh dilaraskan antara 0 hingga nilai maksimumnya dengan

memutarkan spindelnya.

PERINTANG PEKA CAHAYA

➢ Juga dikenali sebagai L.D.R, iaitu Light Dependent Resistor.

➢ Nilai ringtangan bergantung kepada cahaya yang diterimanya.

86 | P a g e
 ➢ Semakin banyak cahaya yang diterima, semakin kecil rintangannya.

DIOD

➢ Komponen yang membenarkankan aliran arus elektrik ke satu arah sahaja.

➢ Boleh digunakan untuk menukar arus ulang alik ke arus terus.

➢ Kutub positif dikenali sebagai anod (A) manakala kutub negatif dikenali sebagai

katod (K)

DIOD PEMANCAR CAHAYA (L.E.D)

➢ Diod pemancar cahaya adalah diod yang boleh menyala apabila arus elektrik

mengalir melaluinya.
87 | P a g e
 ➢ Ia selalu disebut L.E.D, iaitu singkatan untuk Light Emitting Diode.

TRANSISTOR

➢ Adalah komponen yang digunakan untuk membesarkan arus atau sebagai suis.
➢ Ia diperbuat daripada bahan positif dan bahan negatif.
➢ Ia mempunyai 3 kaki
○ Kaki pemungut (Collector) – C
○ Kaki tapak (Base) – B
○ Kaki pemancar (Emitter) – E

SIMBOL TRANSISTOR

88 | P a g e
PENERUS KAWALAN SILIKON (SCR)

89 | P a g e
 ➢ Penerus kawalan silikon atau SCR berfungsi sebagai suis dan membenarkan arus
elektrik mengalir sehala sahaja seperti diod.
➢ Ia mempunyai 3 kaki, iaitu :
○ Get (G)
○ Anod (A)
○ Katod (K)

LITAR BERSEPADU (IC)

➢ Adalah satu litar yang lengkap dan ringkas di dalam sebuah bekas kecil.
➢ Ia juga dipanggil litar terkamil atau cip atau IC (Integrated circuit)
➢ Ia boleh mengandungi elemen komponen seperti transistor, diod, perintang dan
sebagainya

90 | P a g e
KAPASITOR

➢ Komponen yang berfungsi sebagai penyimpan dan pembuang cas.

➢ Unit sukatannya ialah farad (F). Ia biasanya bernilai kecil dan disukat dalam

mikrofarad (µF).
➢ Kapasitor yang bernilai tinggi akan menyimpan lebih banyak tenaga elektrik. Ia
juga mengambil lebih masa untuk mengecas dan membuang cas.
➢ Terdapat dua jenis kapasitor, iaitu jenis berkutub dan jenis tidak berkutub.

91 | P a g e
BUZER

92 | P a g e
 ➢ Komponen yang menukar tenaga elektrik ke tenaga bunyi yang bergetaran.

GEGANTI

➢ Adalah sejenis suis automatik yang dikendalikan oleh arus elektrik

93 | P a g e
RUMUSAN

➢ Separuh pengalir ialah bahan atau peranti yang boleh berfungsi samada sebagai
pengalir atau penebat
➢ Bahan separuh pengalir yang biasa digunakan ialah silicon (Si) dan germanium
(Ge)
➢ Separuh pengalir jenis –N mempunyai electron berlebihan atau longgar. Ia bercas
negatif
➢ Separuh pengalir jenis –P bercas positif
➢ Diod membenarkan arus mengalir dalam satu arah
➢ Diod pancaran lampu LED lebih kurang sama dengan diod biasa. Ia memancarkan
cahaya apabila pincang arah hadapan.
➢ Diod zener digunakan untuk mengatur voltan dalam satu litar
➢ Transistor digunakan sebagai suis dan geganti dalam satu litar

94 | P a g e
RUJUKAN

➢ Nota-nota elektrikal ILPKL

➢ Buku teks TEKNOLOGI AUTOMOTIF hasil tulisan MOHD. BAHAMAN

MOHD. RAJULI

➢ Laman web http://www.pdfoo.com. Cari di bahagian AUTOMOTIVE

➢ Laman web i-Eduweb.com.

95 | P a g e
96 | P a g e