Ernesto Constantino

Layunin
Ipokus ang ibat ibang paraan ng pagpapakita

o pagpapakilala ng pananda ng sabjek, predikeyt, at pokus sa wikang Isinay batay sa kanilang gamit

Sitwasyunal na sentens
(1) Nanagtag di asuwar. Tumakbo ang aso. (2) Nangan si mansanas di asuwar. Kumain

ng mansanas ang aso.

/asu/ = sabjek /di-war/ = marker o pananda ng sabjek Walang pananda ang predikeyt

(3) Nanagtag di asuwar dari. Tumakbo ang

mga aso. (4) Nangan si mansanas di asuwar dari. Kumain ng mansanas ang mga aso.
di asuwar dari = Plural na sabjek Dari = pluralizer

Depinit o tiyak na sentens

(5) Asuwar si nanagtag. Ang aso ang

tumakbo. (6) Asuwar si nangan si mansanas. Ang aso ang kumain ng mansanas. (7) Asuwar si nangan si mansanasar. Ang aso ang kumain ng mga mansanas.
/Asu/ at /war/ = sabjek /war/ = pananda ng sabjek na /asu/ Si = predikeyt marker paglalagay ng /diwar/ sa unahan = madalang

(8) ?Asuwar di nanagtagar. Ang aso ang

tumakbo. (9) ?Asuwar di nanganar si mansanas. Ang aso ang kumain ng mansanas. (10) ?Asuwar di nanganar si mansanasar. Ang aso ang kumain sa mga mansanasar.
/di/ = di maaring gamitin sa sabjek

(12) *Di asuwar si nanagtagar. (13) *Di asuwar si nangan si mansanas. (14) *Di asuwar si nangan si mansanasar.

(6) Asuwar si nangan si mansanas. Ang aso

ang kumain ng mansanas. (7) Asuwar si nangan si mansanasar. Ang aso ang kumain ng mga mansanas.
Sa sentens (6), ang objek na mansanas ay

indepinit at ang objek naman ng (7) na mansanasar ay depinit. Ang depinit na objek ay may sapiks na /-ar/ at ang di tiyak na objek ay wala nito.

(6) Asuwar si nangan si mansanas. Ang aso

ang kumain ng mansanas. (7) Asuwar si nangan si mansanasar. Ang aso ang kumain ng mga mansanas.
/-ar/ ng tiyak na objek at ang sapiks na /-war/ -

alomorp ng isang morpim /-war/ - hindi na pananda o bahagi ng sabjek at itinuturing na pantiyak na sapiks lamang

(5)

Asuwar si nanagtag. Ang aso ang tumakbo. (6) Asuwar si nangan si mansanas. Ang aso ang kumain ng mansanas. (7) Asuwar si nangan si mansanasar. Ang aso ang kumain ng mga mansanas.
Sabjek ng (5), (6) at (7) walang pananda at

may pantiyak na sapiks lamang

Indepinit o di-tiyak na sentens

(14) Asu di nanagtar, Aso ang tumakbo. (15) Asu di nanganar si mansanas. Aso ang

kumain ng mansanas. (16) Asu di nanganar si mansanasar. aso ang kumain ng mansanas.
Walang pananda ang mga sentens na ito Predikeyt may marker na /di/ na nasa unahan

nito at pantiyak na sapiks sa berb

(17) *Asu si nanagtag. (18) *Asu si nangan si mansanas. (19) *Asu si nangan si mansanasar.
Di gramatikal dahil hindi maaring gumamit ng

panandang /si/ sa unahan ng predikeyt

Obserbasyon
/di/ - nag-iisang partikel na pananda ng sabjek /si/ at /di/ - partikel na pananda ng predikeyt /si/ - pananda ng objek; iba sa /si/ na pananda

ng predikeyt May mga sabjek na walang panandang partikel. /di/ - laging may ksamang pantiyak na sapiks /-ar/ na idinudugtong sa nawn ng sabjek o berb na predikeyt Di gramatikal ang paggamit ng sapiks sa berb ng predikeyt kung ang nawn ng sabjek ay tiyak o may pantiyak na sapiks

Kailangang may tiyak na sapiks sa berb ng

predikeyt kung ang nawn ng sabjek ay ditiyak o walang pantiyak na sapiks. Kailangang may pananda ang sabjek o ang predikeyt sa isang sentens. Hindi maaring kapwa may pananda ang sabjek at predikeyt sa isang sentens. Hindi maaring kapwa walang pananda ang sabjek at predikeyt sa isang sentens.

(20) War asuwar ot nanagtag. Ang asoy

tumakbo. (21) War asuwar ot nangan si mansanas. Ang asoy kumain ng mansanas. (22) War nanagtagar ot asuwar. Ang tumakboy ang aso. (23) War nanganar si mansanas ot asuwar. Ang kumain ng mansanas ay ang aso. (24) War nanagtagar ot asu. Ang tumakboy aso. (25) War nanganar si mansanas ot asu. Ang

/-war/ - binubuo ng /wa/ at /-r/ /-r/ - alomorp ng /di/ na pananda ng sabjek o

predikeyt /wa/ - pananda ng pokus /ot/ - pananda ng pagkakabaliktad kaayusan ng sabjek at predikeyt

ng

Sa sentens (20) hanggang (25), hindi lamang

ang sabjek ang maipopokus kundi pati ang predikeyt. Laging ang ikalawang bahagi ng sentens, maging sabjek o pokus man ito, ang maaring ipokus.

Hindi maaring alisin ang /wa/, o ang /wa/ at

/di/, kayat di gramatikal ang mga ss.: (26) *Di asuwar ot nanagtag. (27) *Asuwar ot nanagtag.

Hindi maaring ipokus ang predikeyt na may

panandang /si/ kahit na ito ay ikalawang bahagi ng sentens. Kayat hindi gramatikal ang mga ss.: (28) *Wat nanagtag ot asuwar. (29) *Wat nangan si mansanas ot asuwar. Ang ikalawang bahagi lamang na may panandang /di/ at may pantiyak na sapiks lamang ang maaring ipokus.

Konklusyon
Ang sabjek at predikeyt sa Isinay ay may mga

sariling pananda at posisyon sa sentens. Ang pokus naman ay may sariling pananda, /wa/. At ang posisyon sa sentens, sa unahan ng /ot/.

Ang proses ng paglalagay ng isang bahagi ng

sentens sa posisyon ng sabjek ay hindi kapareho ng proses ng paglalagay ng isa ring bahagi sa posisyon ng pokus. Hindi kinakailangan na ang bahagi na nakapokus ay siya rin ang sabjek, at ang posisyon ng sabjek ay hindi kinakailangan na nakapokus.