0 - Kitap Hakknda

0 -

Kitap Hakknda

CAN UUR AYFER

KM KORKAR HAN BLGSAYARDAN?

0 - Kitap Hakknda

indekiler
0. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. Ek 1. Ek 2. K T A P H A K K IN D A G E N E L T A N IM L A R B L G S A Y A R L A R I N K I S A T A RH PC'NZN KURULMASI M S - D O S L E T M S S T E M N E G R E N O K K U L L A N IL A N M S - D O S K O M U T L A R I DSKET KULLANIMI VE YEDEKLEME / GER YKLEME KOMUTLARI HAYATI KOLAYLATIRAN KOMUTLAR VE OLANAKLAR M S - D O S E D IT P R O G R A M I V R S L E R BL N M E S G E R E K M E Y E N A M A Y A R A R L I K A V R A M V E KOMUTLAR YALNIZCA MS-DOS SRM 6'DA OLAN ZELLKLER SIK RASTLANAN MS-DOS HATA MESAJLARI ASCII KOD TABLOSU 4 6 19 23 28 57 81 93 100 107 111 122 131 138

0 -

Kitap Hakknda

Kitap Hakknda...

0
Bilgisayarclar say sayarken sfrdan balar!

Bu kitap, bilgisayar dnyasna ilk admn PC (Personal Computer) tipi bir bilgisayar ile atanlar ve bilgisayar (PC) konusunda H D E N E Y M O L M A Y A N L A R N yazlmtr. Amacm, PC ve MS-DOS letim Sistemi ile ilgili hereyi deil; bir PCyi kullanabilmek iin bilinmesi gereken temel kavramlar ve sk kullanlan komutlar anlatmaktr. Bu kitap bir MS-DOS kullanm klavuzu ya da komut referans kitab deildir. Konular ve komutlar alfabetik srada deil, olabildiince kolay kavranmalarn salayacana inandm bir srada sunulmaktadr. Kitab okurken, elinizin altnda MS-DOS Srm 5 veya daha yukars iletim sistemi ile donatlm bir kiisel bilgisayar bulundurmanz ve anlatlan komutlar okurken bir yandan da denemenizi neririm. Bilgisayar dnyasnn standart dili ngilizcedir. Bu nedenle, kavramlardan szederken, genellikle yanlarna ngilizcelerini de ekledim. Bylece bilgisayar ekrannda rastlayabileceiniz birok ngilizce terim ve szce yabanclk ekmemenize yardmc olmay umuyorum. Kitabn 10. blm dnda, her yerini okumanz neririm. Bu son blm, merakllara baz teknik ayrntlar hakknda fikir vermek iin hazrladm. Kitabn hazrlanmasnda byk katklar olan byk olum mere, eim Reyyana ve arkadam Sina Hakmana ok ok teekkr ederim.

0 - Kitap Hakknda

KTAPTA KULLANILAN SEMBOLLER

Dikkat edilmesi gereken bir nokta aklanyor. Bu iaretin bulunduu paragraf ve blmleri dikkatle okuyunuz.

Yeni bir komut veya kavram anlatlyor.

Teknik bir ayrntdan szediliyor, ilginizi ekmiyorsa okumadan geebilirsiniz.

Banz dertte! Teknik destek isteyiniz.

leride ok gerekli olabilecek veya iinizi kolaylatrabilecek bir bir pf noktas aklanyor.

0 -

Kitap Hakknda

GENEL TANIMLAR

Kiisel bilgisayar dnyasnda kullanlan terimlerin ou ngilizce kkenlidir, fakat buna ramen ngilizce-Trke bir szlk kullanarak tm terimlerin karln bulamayabilirsiniz. Bulduklarnz da, bilgisayar dnyasnda kullanlan anlamlarnda olmayabilir. rnein, "byte" szcn birok szlkte bulamazsnz. "Hardware" szcn bulduunuzda da, "madeni eya, tornavida kerpeten gibi el aletleri" gibi bir aklamayla karlaabilirsiniz. Bu nedenle kitabn banda bir TANIMLAR blm gerekliydi. Bu blm alfabetik sraya gre hazrlasaydm, bir szlk gibi olurdu; oysa, birbirine bal terimleri ardarda dizerek, kolay okunan ve okunduka bireyler renilebilen bir blm hazrlamaya altm. Btn ngilizce bilgisayar terimlerinin anlamlarn bilseniz bile bu blm bir kez okumanz neririm; bylece ayn dili konumu oluruz. T a n m l a r i k i b l m o l a r a k s r a l a n m t r . l k b l m d e k i t a n m l a r n b i l i n m e s i , k i t a b n o k u n m a s n d a k o l a y l k salayacaktr. kinci blmdeki tanmlarsa, bilgisayar d n y a s n d a s k s k k u l l a n l a n , a n c a k b i l i n m e s i gerekmeyen terimler iindir; ilgilenmeyen okurlar bu ikinci blm atlayabilirler.

Sergio Aragonez

0 - Kitap Hakknda

GENEL TANIMLAR
Her terimin altna italik yazyla ngilizcesi eklenmitir.

Bilgisayar

Computer

Elektronik tekniklerle retilmi olan, yalnzca 4 ilem aritmetik yapabilen ve iki sayy karlatrabilen bir makinadr. Aslnda, insan (ya da herhangi bir canlnn) beyniyle karlatrlamayacak kadar YAVA ve YETENEKSZ olan bilgisayarlarn, gnmzde bu denli yaygnlamalarnn iki nemli nedeni vardr : 1) Aritmetikte insanlardan daha HIZLI ve HATASIZ olmalar; (Kk bir kiisel bilgisayar, 5 haneli iki sayy, saniyenin 50,000'de birinde rahatlkla arpabilir). Belleklerinin son derece gl olmas. (10 basamakl, 10,000,000 telefon numarasn hi unutmadan, gerektii kadar sre ile unutmadan saklayabilirler).

2)

Program

Program

Bilgisayarlarn herhangi bir ii yapabilmeleri iin, o ii en ince ayrntsna kadar, tm kural ve mantyla, adm adm tanmlayan komutlar dizisidir. Bilgisayar programlarn oluturan komut dizileri, bilgisayar ortamnda ikili say sisteminde kodlanarak saklanr. Bu say sisteminde kodlanm olan komutlar, saylar ve veriler u grnmdedirler . 3A 2E F2 DC 08 0E 3A F0 33 EA 3F D1 A0 ..... vs vs (Onaltl kod) 1100 0100 1101 1001 0001 0110 1110 1011 ..... vs vs (kili kod) Bu biimde kodlanm olan komutlar dizisine "makina dilinde program" ad verilir. Bir zamanlar programclar bu dille program gelitirmek zorundayd ve dolaysyla bu dilde dnp yazmalar gerekiyordu. Sonradan, gelitirilen, bildiimiz harf, rakam ve karakterlerden oluan programlama dilleri gelitirildi. Gnmzde yaygn olarak kullanlan programlama dillerine BASIC, C, C++, FORTRAN, COBOL, PASCAL, LISP, ASSEMBLY rnek olarak gsterilebilir. Herhangi bir programlama dili kullanlarak yazlm olan bir program makina diline eviren programlara da DERLEYC ad verilir.

Programlama dili

Programming Language

Yazlm

Software

Bir bilgisayarn ie yaramas iin gereken ve gerekebilecek programlarn tmne birlikte verilen isimdir. Bir baka deyile; yazlm, bir programlar topluluudur (ya da btndr.) Genel olarak 3 trl yazlm vardr : 1) Sistem Yazlm: Bir bilgisayarn, genel anlamda alr durumda olmasn salayan programlar grubudur. Bilgisayarlarn marka ve modellerine gre nemli ayrlklar gsterirler. Destek Yazlm: alr durumda bir bilgisayarda, kullanclarn baz temel ileri kolayca yapmalarn salayan programlardr; disk/disket/teyp kopyalama programlar, herhangi bir metin yazmak iin kullanlan editrler, bilgileri yedeklemek iin kullanlan programlar gibi.

2)

0 -

Kitap Hakknda

3)

Uygulama Yazlm : Bilgisayarlarn asl kullanm amalarna uygun almalarn salayan programladr. Muhasebe, Bordro, Bilgisayar Destekli Tasarm, Kelime lem, Elektronik Tablolama, Havayolu, Otel Reservasyon ve oyun programlar gibi programlardr.

Donanm

Hardware

Bilgisayarn elektronik/elektromekanik ve mekanik aksamna verilen genel isimdir. rnein, bilgisayarn ekran, klavyesi, entegre devre ve transistrleri, enerji kablolar, disk/disket srcleri, ama-kapama anahtar, yazcs birer donanm unsurudur. Bir elektronik malzeme yn olan bilgisayarn, kullancsyla (ya da kullanclaryla) haberlemesini salayan, verilen komutlar zmleyip yerine getirilmesi iin gerekli hazrlklar yapan, bilgisayarn sahip olduu kaynaklarn (bellek, manyetik bilgi saklama kapasitesi, zaman) kolay ve verimli kullanlmasn salayan sistem ve destek yazlmlardr. Gnmzde yaygn olarak kullanlan iletim sistemlerine rnek olarak, en bata MS-DOS, sonra UNIX (XENIX, HPUX, AIX gibi trevleri), OS/2, VMS, MVS gsterilebilir. Bu kitapta, Microsoft (ABD) firmas tarafndan, IBM PC serisi ve bunlarla uyumlu olan kiisel bilgisayarlar iin gelitirilmi olan MS-DOS isimli letim Sistemi ve kullanlmas anlatlmaktadr. Personal Computer szcklerinin ba harfleridir. lk olarak IBM firmasnn bir modeline verdii isim olarak bilgisayar dnyasnda kullanlmaya balanan bu iki harf, artk bilgisayar dnyasnda neredeyse bir szck gibi kullanlmaya balanmtr. Artk sadece IBM marka ve belirli bir tip bilgisayar iin deil; binlerce fabrikada retilen, olduka farkl olabilen bilgisayarlara verilen genel bir isim haline gelmitir. Bir zamanlar IBM markas da bir szck gibi kullanlrd. Benim bir zamanlar altm bir i yerinin, dahili telefon rehberinde "Sekreter, mhendis" gibi nvanlarn yansra "Aybiyemci" diye bir grup personelin de ad yer alrd. 1980'li yllarda "Sizin IBM ne marka ?" gibi soruurdu dorusu.. Ksaca PC diye adlandrdmz snftaki kiisel bilgisayarlarn tek ortak zellikleri INTEL marka merkezi ilem birimine (CPU) sahip olmalardr. 1994 yl itibaryla, INTEL 8088, 80186, 80286, 80386, 80486 ve Pentium (bazlarna gre 80586) model numaralaryla anlan M..B modelleri ve bunlarn edeeri baka marka M..B lerle birok eit kiisel bilgisayar retildi.

letim Sistemi

Operating System

PC

Personal Computer

INT EL SERS M ERKEZ L EM BRM LERNN G ELM E SREC

M..B Yl Max. Bellek (Byte) Komut/Saniy e Transistr Says

Intel Intel Intel Intel Intel Intel Intel

4004 8080 8086 8088 80286 80386 80486

1971 1974 1977 1978 1982 1985 1986

640 64,000 1,000,000 1,000,000 16,000,000 4,000,000,000 4,000,000,000

60,000 290,000 333,000 333,000 2,000,000 4,000,000 15,000,000

2,300 5,000 5,500 20,000 134,000 275,000 1,200,000

0 - Kitap Hakknda

CPU (M..B)

Central Processing Unit

ngilizce Central Processing Unit (Merkezi lem Birimi) szcklerinin ba harflerinden oluan bu ksaltma, her trl bilgisayarn "beyni" denebilecek, aritmetik ve mantk ilemlerinin yaplmasn salayan elektronik devre ya da devrelere verilen genel isimdir. PC lerde kullanlan M..B'ler genellikle INTEL marka 80286, 80386, 80486 gibi kodlarla anlan entegre devrelerdir. Saysal bilgisayarlarn, altklar srece programlarn ve ksmen verileri sakladklar devrelerdir (saysal olmayan bilgisayarlar da vardr; ama bu tip bilgisayarlar hem artk pek kullanlmadklar, hem de genel amal olmadklar iin, bu kitabn konusu dnda kalmaktadrlar). Bellek szc ilk bakta, bilgilerin uzun dnem saklandklar devreler ya da paralarm gibi dnlse de, tam tersine, bilgisayarn kapatlmas durumunda tamamen sfrlanan devreler iin kullanlan, ngilizce, Random Access Memory szcklerinin ksaltlmdr. RAM kapasitesi, bilgisayarn saklayabilecei bilgilerin miktaryla (bilgi saklama kapasitesi) pek ilgili deildir; yalnzca bilgisayarda kullanlabilecek programlarn bykln belirler. RAM kapasiteleri, PC serisi bilgisayarlarda genellikle 640 KByte, 1, 2, 4, 8, 16 MByte gibi llerle ifade edilirler. (Bkz : Byte, bit) Bilgisayarlarda, bilgilerin uzun dnem saklanabilmesi iin kullanlan, manyetik kayt prensipleriyle alan birimlerdir. PC dnyasnda, 1994 ylnda kullanlan disklerde tipik kapasiteler 40, 80, 120, 240 MByte, 1024 ve 2048 MByte olarak saylabilir. 1980 yllarn sonlarnda bu kapasiteler 5, 10, 20 MByte dolayndayd. (1024 MByte = 1 GigaByte.) Esnek bir yapya sahip olan disketlerden ayrmak iin Hard Disk (sert disk) adyla da anlrlar.

RAM (Bellek)
Random Access Memory

Disk

Disk

Disket

Diskette / Floppy Disk

alma prensibi olarak disklere ok benzeyen, ancak kapasiteleri ok ok daha dk olan manyetik kayt ortamlardr. Genellikle program ve veri tama, aktarma ve yedekleme ortam olarak kullanlrlar. Tipik kapasiteleri 1.2 - 1.44 MegaByte'dr. PC dnyasnda iki deiik lde disket ve bunlara gre iki deiik disket src kullanlmaktadr; 3.5 inch ve 5.25 inch eninde olanlar. Her bir tipin, retimlerinde kullanlan manyetik malzemesinin kalitesine bal olarak, tek (SD) ve ift younluk (DD) ve yksek younluk (HD) diye adlandrlan deiik kapasitelerde ikier tipi kullanlmaktadr. Daha eski yllarda tek ve ift yzl trleri de vard, fakat artk hep ift yzl disketler kulla-nlmaktadr.)

Sistem Disketi

System Disk

Bir PC'yi ap (''boot'' edip) asgari zellikleriyle de olsa alr duruma getirebilmek iin gerekli ve yeterli programlar ieren zel bir ekilde hazrlanm disketlere verilen isimdir.

10

0 -

Kitap Hakknda

Monitr (Ekran)
Monitor (Screen)

PC tipi bilgisayarlarn ekranlar iin kullanlan bir baka isimdir. PC dnyasnda Hercules (Renksiz), CGA, EGA, PGA, XGA, VGA, SVGA kod isimleriyle anlan birok eit monitr kullanlmtr. PC'lerde CGA, EGA, VGA gibi zellikler aslnda yalnzca EKRAN'n zellikleri deildir. Grnt kartyla ekran birlikte bir btn olarak kabul etmek gerekir. u yllarda en yaygn olarak kullanlan tipi SVGA olarak anlandr. Tipik bir SVGA ekranda grntler enine 800, yukardan aa da 600 noktadan olumaktadr (biraz daha para harcarsanz 1280 X 1024 nokta znrlkte (ngilizce : Resolution) monitr de alabilirsiniz). Her bir noktada 256 deiik renk grntlenebilir. zel uygulamalar (grafik sanatlar veya grnt ileme uygulamalarnda) her noktas 32 milyon deiik renk verebilen, hatta zel gzlklerle 3 boyutlu grntleri bile izleyebileceiniz monitrler vardr. GRNT KALTES VE RENK ZENGNL SADECE MONTR TPNE BALI DELDR; BLGSAYARIN NDE KULLANILAN GRNT KARTININ ZELLKLER DAHA NEMLDR. Y GRNT N BRBRNE UYAN VE BRBRN TAMAMLAYAN MONTR VE GRNT KARTININ KULLANILMASI GEREKR.

Terminal

PC dnyasnda pek kullanlmazlar. Genellikle, ok kullancl, byk ve orta boy bilgisayarlarda kullanlrlar. Monitrle aralarndaki en nemli ayrm udur: Monitrlerde grnt oluturulmasndan, bu grntnn ekranda kalmasndan, program ak iinde grntnn deitirilmesinden bilgisayar sorumludur. Yani, alan bir bilgisayarn YALNIZCA monitrn kapatp yeniden aarsanz, grnt tekrar ve aynen geri gelir. Oysa terminallerde, grntden terminal cihaz sorumludur. Bilgisayar, gerektiinde, yalnzca bir kez, ekrana grntlenmesi istenen karakteri terminale gnderir ve bu konuyu unutur. Bu nedenle, eer bir terminali kapatp atnzda, ekrandaki grnty kaybedersiniz.
Keyboard

Klavye

Bu birim iin sylenecek birey yok sanrm.

Fare

Mouse

D grnyle gerekten fareye benzeyen bu birim, kullanclarn klavye tutsaklklarn biraz olsun hafifletmek iin tasarlanmtr. zellikle grafik uygulamalarda, kalem kullanmaya benzer bir kullanm ekli salad iin ok kullanldr. Optik ve mekanik diye snflandrlrlar. PC dnyasnda genellikle mekanik olanlar kullanlr. El hareketlerinizi, altlarnda bulunan ve her yne dnebilen bir top araclyla hissedip, uygulama programna bu hareket bilgisini aktarrlar. Bilgisayardaki almalarn sonularnn kada aktarlmas gerektiinde devreye giren bu birimler, PC dnyasnda matris, lazer ve pskrtmeli olarak 3 ana grupta piyasaya sunulmulardr. Matris tipi olanlar, mekanik olarak, ayr ayr kontrol edilen 9 veya 24 inenin nce bir mrekkep eridine, sonrada bu eritle birlikte kada arpmas sonucunda kada yaz kmasn salayan yazclardr. Ticari uygulamalarda ok youn kullanlrlar. zellikle birden fazla kopya yazlmas gereken uygulamalarda alternatifleri yoktur. Fatura basm gibi... Renkli veya siyah beyaz kt retebilirler. Lazer tipi olanlar d grnleri ve alma ilkeleri asndan fotokopi makinalarna benzerler. Olduka yksek yaz kalitesine sahiptirler ve son derece sessiz alrlar. Sradan modelleri en byk A4 lsnde kat kullanlrlar. ok pahal modelleri dnda, hepsi siyah beyaz kt retir.

Yazc

Printer

0 - Kitap Hakknda

11

Pskrtmeli yazclar, siyah ya da renkli mikroskopik mrekkep zerrelerini kat zerine pskrterek alrlar. Lazer yazclar kadar yksek kaliteli yazmasalar da gerek sessizlikleri, gerekse fiyatlar dolaysyla lazer yazclara iyi birer rakiptirler. Birden fazla kopyay ayn anda yazamazlar, genellikle A4 llerinden daha byk kat kullanamazlar.

Bit

ngilizce BInary DigiT szcklerinden retilmitir. Bilgisayarlarda kodlamada kullanlan en kk veri elemandr (fizikteki atom gibi). Esas olarak, ikili say sistemindeki rakamlardr; yani yalnzca 0 (sfr) veya 1 deerini alabilirler.

(Bu toplamann yanl olduunu farkettiyseniz, bu ii biliyorsunuz demektir)

Byte

Saysal kodlamada kullanlan ve anlaml bilgi ierebilen en kk veri elemandr. Bir BYTE 8 bit'den oluur. (Fizikteki molekl gibi). rnein A harfini temsil eden Byte, 0100 0001 bitlerinden oluur. C harfiyse 0100 0011'dir. Bellek, disk, teyp gibi birimlerin kapasitesi Byte ile llr. Bu kapasiteler genellikle 1000 ve milyon dzeylerinde olduundan Kilo ve Mega gibi n eklerle kullanlr. (1 kilometre = 1000 metre, gibi; ancak bir farkla ki, bilgisayar dnyasnda "kilo" 1000 deil, 1024 misli anlamndadr : 1024 = 210 = 2x2x2x2x2x2x2x2x2x2 ) 1 KByte = 1024 Byte 1 MByte = 1024 X 1024 Byte 1 GByte = 1024 X 1024 X 1024 Byte KiloByte MegaByte GigaByte

12

0 -

Kitap Hakknda

Virus

Ba belas programlar! ini ok iyi bilen ve bunu kantlamak iin bakalarna zarar vermekten kanmayan bilgisayar programclarn yazd programlardr. Bu programlarn ortak zellikleri, virsl programn altrlmas durumunda, virsl olmayan programlara da bulaabilmeleri, bu yolla hzla yaylmalar ve program yazann uygun grd bir koul ortaya knca, bilgisayarn diskinde kaytl bilgilere zarar vermeleridir. Bu art, ayn on nn Cuma gnne rastlamas, gnn tarihinin virs programn yazan kiinin doum gnne eit olmas, virs bulatndan bu yana bilgisayarn 100. kez almas gibi herhangi bir koul olabilir. Bilgisayarnza virs bulamas iin, dardan virsl bir program yklemi olmanz ve bu program bir ekilde altrm olmanz gerekmektedir. VRSLER, BLGSAYARIN DONANIMINA ZARAR VEREMEZLER; ANCAK SSTEM YAZILIMINI BOZARAK YA DA SLEREK BLGSAYARI ALIMAZ DURUMA GETREBLRLER.

Reset

Bir bilgisayar alrken kilitlenirse (kullanc hatas, donanm arzas, program hatas veya virtik enfeksiyon (!) nedeniyle sistem kilitlenmesi olabilir); bilgisayar kapatp yeniden amanz gerekebilir. PC tipi bilgisayarlarn hemen hemen hepsinde, kapatp amaya gerek kalmamas iin RESET dmesi bulunur. Bu dmeye bastnzda, sanki bilgisayarn elektriini kesmi ve tekrar am gibi olursunuz. (Kapatp amaktan ok daha salkl bir yntem olduuna inann). nsann, botlarnn backlarndan tutarak kendisini havaya kaldrmas anlamna gelen "bootstrap" kelimesinden tremitir. Elbette ok anlaml deil ama belleinde hibir program olmayan, yeni alm bir bilgisayarn iletim sistemini diskten kendi belleine yklemesini ve ayaa kalkmasn, bir bakma kendi backlarndan ekerek kendini havaya kaldran bir insana benzetmek olduka ho ! Her bilgisayarn iinde bir kristal vardr (saat devresi de denir). Bu kristal saniyede milyonlarca kez titrer. (33 Mhz'lik bir bilgisayarda saniyede 33,000,000 kez). Bu titreyen kristalin oluturduu sinyalleri, bir bakma, davulla krekilere tempo veren bir forsa bana benzetebiliriz. Ayn tempoya gre krek ekilmeyen bir kalyondaki kargaay dnebiliyor musunuz? Bilgisayarn iinde de, ayn forsalar gibi belirli bir tempo ve e zamanl olarak almas gereken paralar vardr. Bir M..B iinde aritmetik ve mantk ilemleri, tipik olarak 3-16 saat sinyalinde (davul vuruu) iinde tamamlanmak zorundadr ve tamamlanr da (bir arza yoksa). Dolaysyla saat sinyalini (davul temposunu) ne kadar sklatrrsanz, bilgisayar o kadar hzl alr. Elbette ki, teknik nedenlerle, saat hz iin bir st snr olacaktr. Genellikle, saat hznn, bilgisayarn hzn belirleyen tek unsur olduu dnlr. BU NE YAZIKK YANLITIR: Bilgisayarlarn hz (performans) saat devresinin hzyla LLMEZ. Nedenini anlamak iin yle bir hesap yapalm: Diyelim ki, A marka M..B ile retilmi olan bir bilgisayar iki tamsayy 10 saat sinyalinde (10 davul sesinde) arpabiliyor ve bu bilgisayarn saati de 40 MHz hznda alyor. Basitletirilmi ve hatal bir dnceyle, bu bilgisayarn saniyede 4,000,000 arpma yapacan hesaplayabiliriz. (Dncemiz hatal, nk bu gnk teknolojiyle bir saniyede 8,000,000 adet sayy, arplmak zere bilgisayara aktaramayz).

Boot veya Boot Etmek

MHz (Megahertz)

0 - Kitap Hakknda

13

B marka M..B ile retilmi bir bilgisayarsa, ayn arpma ilemini 2 saat sinyali iinde tamamlayabiliyor olsun ve bu bilgisayar da 20 MHz saat frekansyla altrlsn. Yukardaki mantk gerei, bu ikinci bilgisayar saniyede 10,000,000 arpma yapabilecektir. Yani, saat hz iki misli yava olmasna karn, ikinci bilgisayar birinciden 2.5 kez daha hzldr. te, 33 MHz bir 80486 bilgisayarn, 33 MHz bir 80386 bilgisayardan hatr saylr bir oranla daha hzl olmasnn nedeni budur. Farkl M..B'lere sahip iki bilgisayarn hzlarn, saat frekanslarna bakarak karlatrmak KESNLKLE YANLITIR. Bilgisayar hzlar MIPS, MFLOPS gibi birimlerle llr. (Bu terimlerin tanmlarn izleyen sayfalarda bulabilirsiniz),

Editr

Editor

Bilgisayarlarda, estetik zellii olmayan metinler hazrlamak iin kullanlan programlardr. Genellikle program yazarken kullanlrlar. (Kelime ilemciler ortada yokken bu programlar kullanarak, olabildiince estetik yazlar yazmaya alrdk, o baka). MS-DOS ortamnda tipik rnekleri EDIT, EDLIN, NORTON EDITOR isimli programlardr.

mle

Cursor

Klavyeden basacanz bir karakterin, ekrann neresine yerletirileceini belirten, genellikle yanp snen bir eksi iaretine benzeyen zel karakterdir.

14

0 -

Kitap Hakknda

Tanmlarn ikinci blm.... lginizi ekmiyorsa, ''Bilgisayarn Ksa Tarihesi'' isimli blme kadar olan ksmlar okumadan atlayabilirsiniz.

ARTMETK LEMC
Arithmetic Co-Processor

Belki inanmayacaksnz ama, PC'lerde kullanlan Intel serisi Merkezi lem birimleri ondalkl aritmetik ilemlerini dorudan doruya yapamazlar. (Ondalkl Aritmetik = "kayan noktal aritmetik", ngilizcesi : Floating point arithmetic). Ondalkl saylar birer tamsay gibi deerlendirip ilemi yaparlar ve ondalk noktasnn yerini sonradan kararlatrrlar. Daha dorusu btn bu ilemler, kullanlan programlama dilinin standart ktphanesinde bulunan programlar tarafndan yaplr. Tamsay aritmetik ilemlerini birka mikrosaniyede (1 mikrosaniye = bir saniyenin milyonda biri) yapabilen merkezi ilem birimleri, ondalkl saylar zerinde ancak milisaniyeler dzeyinde srelerde yapabilmektedir. (1 milisaniye = 1 saniyenin binde biri). Toplam bir ka bin ilem iin (rnein bir firmann bilanosunun hesaplanmas) bu sre farklar pek nemli olmayabilir; ancak mhendislik hesaplarnda, izim programlarnda milyonlarca ondalkl arpma/blme gerekmektedir. Bu nedenle ilemleri 10 kez bile hzlandrmak byk bir baar olacaktr. (Dnn, 1 saatte tamamlanan bir program artk 5 dakikada tamamlanacak...) Yksek sayda ondalkl aritmetik gerektiren uygulamalar iin Intel firmasnn gelitirmi olduu yardmc mikro ilemci ailesi 80287, 80387 gibi 7'yle biten model numaralaryla anlmaktadr. 80486DX serisi hari, PC lerde standart olarak Aritmetik lemci bulunmaz; gerektii durumlarda sonrada taklr. B i l g i s a y a r n z a A r i t m e t i k l e m c i t a k t r m a n z b i l g i s a y a r n z h z l a n d r m a z ! Yalnzca, bu yardmc ilemcinin varln hissedebilen ve zelliklerinden yararlanabilen programlarn almas hzlanr. Bu yetenekte (daha dorusu gereksinimde) olan program says olduka azdr. En bata gelen rnekleri AutoCAD teknik izim program, SAP4 statik hesap program, LOTUS elektronik tablolama programdr. Intel 80486DX ailesinden merkezi ilem birimine sahip kiisel bilgisayarlarda aritmetik ilemci MB'nin iine standart olarak yerletirilmi durumdadr.

ROM (Salt O k u
Bellek )
Read Only Memory

Enerji kesintilerinden bile etkilenmeyen bellek devreleridir. Bu devrelere hi bir zaman deimeyecek olan program ve veriler kaydedilir. PC'lerde BIOS isimli sistem programlar ROM tipi bellek devrelerine kaydedilmitir. Bu tip bellek devrelerine kayt yapmak ya da kaytl bilgileri deitirmek iin zel cihazlar gerekmektedir. Tipik kapasiteleri 128 KiloByte'dr.

0 - Kitap Hakknda

15

ANA Bellek
Main Memory

Daha nce RAM olarak tanmladm bellek tipidir. almakta olan programlarn ve bu programlarn kulland verilerin YALNIZCA gerekli olanlarn GEC olarak sakland bellektir. Kullanlan programn almas tamamlandnda veya bilgisayar kapatldnda ana bellekteki tm kaytlar kaybolur. Bir bilgisayarn ANA BELLENN kapasitesi bilgi saklama kapasitesi deildir, altrabilecei programlarn byklyle ilgili kapasitesidir. Tipik RAM byklkleri 640 KiloByte, 1, 2, 4, 8, ve 16 MegaByte'dr. Bilgisayarlarda, bilgileri kalc olarak saklamak iin kullanlan bellektir. Gnmz teknolojisinde genellikle manyetik prensiplerle kayt yaplan bu bellek tipine rnek olarak disk, disket, teyp, CD-ROM ve Magneto Optik diskler gsterilebilir. Bilgisayarlarn alma hzlarn arttrmak iin kullanlan zel bir bellek devresidir. zel ve ok hzl bellek devrelerinden retilmi olan bir ana bellek parasdr. Bilgisayarn program veya bilgi saklama kapasitesi ile bir ilgisi yoktur. Sadece 80386 ve daha yukar modell bilgisayarlarda olabilirler. Tipik kapasiteleri 64 - 256 KByte'dr. Mzik kaydnda kullanlan Compact Disklerin bilgisayar dnyasnda kullanlanlardr. Bu disklere yaplan saysal kaytlar hem ok uzun mrl olmakta hemde datm asndan ok ucuza mal olmaktadr. CD-ROM szcndeki ROM hecesi, Read Only Memory, yani ylnzca okunabilir bellek (salt-oku bellek) anlamndadr. Bir baka deyile, bu ortamlara kayt yapamazsnz (imdilik elbette); ancak daha nce, fabrikasnda yaplm kayd istediiniz kadar okuyabilirsiniz. Tipik CD-ROM kapasiteleri 600,000,000 byte dolaynda olduundan hzla kitap yaynclnda hzla yaygnlamaya balamtr. Bugn pek ok ansiklopedi CD-ROM zerinde satn alnabilmektedir. PC dnyasnda, CD-ROM okuyabilen srcler, ayn zamanda mzik CD'lerini de okuyabilmekte, bu sayede PC'ler mzik seti grevini de stlenebilmektedir. (Bu i iin bir de ses kart gerekmektedir; bir masraf kaps daha...)

YAN Bellek
Secondary Storage

KAE Bellek
Cache Memory

CD-ROM

Magneto Optik Disk izici Tarayc

Manyetik ve optik kayt teknolojilerini birletirerek retilen, zerine kullanc tarafndan kayt yaplabilen disklerdir. Henz olduka pahal bir teknoloji olmasna ramen, kayt gvenlikleri ok yksek olduu iin, deerli bilgilerin uzun sre saklanmasn gerektiren uygulamalarda yaygn olarak kullanlmaktadrlar. Tipik kapasiteleri 600 - 900 MegaByte'dr. Genellikle renkli ve byk ldeki resimleri (A0, A1 gibi) kada aktarmak iin kullanlrlar. Kalemli ve elektrostatik tipleri vardr. Genellikle mhendislik brolarnca proje izim ilerinde kullanlrlar. Resim ve fotoraflarn bilgisayar ortamna aktarlmasn salayan cihazlardr.

Plotter

Scanner

16

0 -

Kitap Hakknda

MODEM

Birbirlerine uzak ( 500m - ktalararas) bilgisayarlar veya bilgisayarla terminallerin balantsn telefon hatlaryla yapabilmek iin kullanlan cihazlardr. Hattn her iki ucuna da yerletirilen bu cihazlar bilgisayar veri kodlarn ses sinyallerine dntrp, telefon hattyla br bilgisayara ulatrlmalarn salar ve br uta tekrar ses sinyallerinden bilgisayar kodlarna dntrr. MOdulatr-DEModlatr kelimelerinden sentetik olarak retilmi bir szcktr. Telefon hatt zerinden bilgi transfer hzlar BAUD birimiyle llr (saniyede gnderilen ya da alnan bit says). Tipik transfer hzlar 2400, 4800, 9600 ve 14400 Baud'dur.

JOYSTICK

Genellikle oyun programlarnda, ekranda hareket eden nesneleri kontrol etmekte kullanlan bir evre birimidir.

MIPS MFLOPS Arabirim

ngilizce Million Instructions Per Second szcklerinin ba harfleridir. Bilgisayarn bir saniyede yerine getirebildii makina komutlarnn ortalama bir lsdr. ngilizce Million FLOating Point Operations Per Second szcklerinin ksaltlmdr. Bilgisayarn bir saniyede yapabildii ondalkl aritmetik saysnn ortalama bir lsdr. Bilgisayarn ana biriminin yan birimlerle (yazc, disk, teyp, modem, terminal gibi) balantsn salayan elektronik aksamlara verilen genel isimdir. S e r i , P a r a l e l v e A n a l o g olmak zere ana snfta tasarlanrlar. Seri arabirimler ucuz buna karlk yava olurlar, paralel arabirimlerse tam tersi. Seri arabirimle yaplan balantlar 50-100 metreye kadar uzanabilir fakat paralel ve analog arabirimle yaplan balantlarda 4-5 metreden daha uzun kablo kullanlmamaldr. Seri arabirimlere rnek olarak RS-232, RS-422, Klavye arabirimi gsterilebilir. Centronics, SCSI, IDE gibi arabirimler, paralel arabirimlere, Composite ve VGA ise analog arabirimlere rnektir. Genellikle yazc, modem ve terminal balantlarnda kullanlan seri snfndan arabirimlerdir. Karlkl balanan bilgisayar ve yan birim 300, 1200, 2400, 9600, 14400 karakter/saniye (Baud) gibi transfer hzlaryla haberleirler. Bu arabirimlerde kullanlan kablo uzunluklar tipik olarak 75 metreyle (RS232 iin) snrldr. RS-422 de bu snr 500 metre dolaylarna kar. Haberleen birimler eit transfer hzna ayarlanmaldr. Yazc balantlarnda kullanlan paralel arabirimlerdir. Bilgi transfer hzlar, karlkl olarak cihazlarn bilgi gnderme ve gnderilen bilgiyi ileme hzna baldr.

(Interface)

RS-232 ve RS-422

Centronics

0 - Kitap Hakknda

17

SCSI

Orta ve byk boy bilgisayarlarda kullanlan disk, teyp, tarayc, CD-ROM srclerinin balanmasnda kullanlan arabirimdir. Kapasitelerin ve hz gereksinimlerinin hzla artt PC dnyasnda da yaygn olarak kullanlmaya balanmtr. imdilik yalnzca PC dnyasnda kullanlmakta olan ucuz ve makul hzda bir disk arabirimidir. Sayfa zerindeki yerleimleri de dikkate alarak metin dzenleme iinde kullanlan programlara verilen genel addr. rnein, bu kitabn tamam bir kelime ilemciyle yazlm ve baskya hazrlanmtr. MS-DOS ortamndaki tipik rnekleri MoonStar (Trkiye'de gelitirilmitir), WordStar, WordPerfect, Word, Word for Windows, Professional Write gibi programlardr. Program yazmakszn hesap yapmak iin kullanlan programlardr. En geni uygulama alan bankaclk, finans, maliyet hesab, muhasebe gibi i uygulamalardr. MS-DOS ortamnda tipik rnekleri QuattroPro gibi programlardr. Lotus 123, SuperCalc, Excel,

IDE veya Embedded Kelime lemci

Word Processor

Elektronik Tablolama
Spread Sheet

Bilgisayar Destekli Tasarm Bilgisayar Destekli retim

Mhendislik ve mimarlk alanlarnda kullanlan, teknik izim ve simlasyon almalarn kolaylatran programlara verilen genel addr. Tipik rnekleri AutoCAD, MicroCAD, MicroStation gibi programlardr.

Computer Aided Design

Bilgisayar ekrannda tasarm tamamlanan bir rnn kendisini veya modelini, gene bilgisayar kontrolundaki robot veya numerik kontrollu tezgahlarla retmek iin kullanlan program ve sistemlerdir.

Comp.Aided Manufacturing

Windows

Microsoft firmasnn PC dnyasna, MS-DOS'dan sonra en nemli armaanlarndandr. Her trl ilemin grafik olarak yrtld ve bir bilgisayarn, snrl da olsa, bir anda birden fazla i yapabilmesine olanak salayan bir altyap programdr. Zaman iinde biriken byk hacml bilgi kaytlarn dzenlemekte ve bunlar arasnda belirli zellie sahip olanlarn bulup karmakta kullanlan program paketlerine verilen genel isimdir. Tipik rneklerin banda dBase gelmektedir. Neredeyse programlama dili zelliklerine sahip olacak kadar gelimi olan veri taban uygulama programlar, PC kullanmnn yaygnlamasn salam olan nemli uygulamalardr. Herhangi bir programla diliyle (FORTRAN, BASIC, COBOL, PASCAL gibi) yazlm programlar makina diline eviren destek programlardr. Genellikle her PC'nin n panelinde Turbo etiketli bir dme bulunur. Bu dmeye her basnzda bilgisayarn hz bir artacak bir azalacaktr. Genellikle oyun programlarnda, gl PC'lerin hzn drerek oyunu kolaylatrmak iin kullanlr. (Yoksa kim niye bilgisayarnn yava almasn istesin ki ?)

Veri Taban

Database

Derleyici Turbo

Compiler

18

0 -

Kitap Hakknda

Multimedya

Multimedia

Veri, ses ve video bilgilerinin bilgisayar ortamnda birlikte kullanlmasdr. Multimedya sayesinde PC ortamnda sesli ansiklopediler, etkileimli (interactive) tantm ve eitim programlar gnlk hayatmza girmitir. Bilgisayar programclar arasnda olduka sk kullanlan terimlerdir. Tam karlklar BCEK ve BCEKTEN ARINDIRMA'dr. Bir programn umulmadk noktalarnda hatalar varsa ve program zaman zaman yanl alyorsa, o programda BUG (Bcek) bulunduuna ilikin cmleler kullanlr. Bu hatalarn bulunarak dzeltilmesi srecine DEBUG ad verilir. Bu deyimin bilgisayar terminolojisine girmesinin hikayesiyse olduka ilgintir : MARK II elektromekanik bilgisayar iin 1950 li yllarda program gelitiren Grace Hopper isimli nl kadn programc, hatal alan programndaki problemi bir trl bulamamaktayd. Uzun aramalar sonucunda, bilgisayarn rleleri arasnda skm kalm bir bcek lsnn btn sorunlarn kayna olduu anlalmt.

Debug / Bug

ASCII

Kiisel bilgisayarlarda kullanlan standart bir kodlama sisteminin addr. Harf, noktalama iaretleri ve rakamlarn bilgisayarn bellek ve dier evre birimleri zerinde saklanrken kullanlacak, ikili say sistemindeki kodlanm durumlarn belirler. ASCII kodlama tablosunun tamamn Ek-2 de bulabilirsiniz.

Karakter 0 1 2 3 4 ...

ASCII Kodu 00110000 00110001 00110010 00110011 00110100 ......

Karakter A B C D E ...

ASCII Kodu 01000001 01000010 01000011 01000100 01000101 ......