Istorija Sadraj

Kriza turske carevine (istono pitanje) ...................................................................................................................2 I Srpski Ustanak (1804. 1813.) .............................................................................................................................3 II Srpski ustanak(1815.) ..........................................................................................................................................4 Uzroci prvog svetskog rata .....................................................................................................................................5 Prvi svetski rat ........................................................................................................................................................6

Informatika

Tehnika kola Doboj

Kriza turske carevine (istono pitanje)

Tursko carstvo je itavno vrijeme svog postojanja bila apsolutistika monarhija. Sultan kao vladar je imao neogranienu vlast. Turska je zasnovana na osvajakim posjedima tzv.timarima, pa se sistem zvao timarski sistem. Timare su dobivale spahije i janjiari koji su bili plaena vojska. U 16. vijeku pod zidinama Bea zaustavljeni su turski osvajaki ratovi. Velike hrianske sile koje su zaustavila turska osvajanja su uvidjela da tursku zahvata kriza. Nije bilo novih ratova turske, janjiari i spahije otkazuju poslunost sultanu i dolaze sa njim u sukob. Oni poveavaju poreze svojim kmetovima to dovodi do ustanka, pogotovo kod hrianske raje. Ujedno hrianske sile su krenule da vode ratove protiv turske to dovodi do otvaranja istonog pitanja.

Jovica Ignjati

Informatika

Tehnika kola Doboj

I Srpski Ustanak (1804. 1813.)

U ratu u kojem su sile vodile rat protiv turske, Srbi su bili na strani tih hrianskih sila. Posle jednog rata Srbi su dobili autonomiju 1791. Mogli su da biraju svoje predstavnike, dobili su kolsku i crkvenu autonomiju, razvila se privreda a janjiari su protjerani. 1799. Napoleonova vojska je krenula na Egipat ( koji je tada bio uz tursku), i Sultan poziva janjiare da odbrane, 1801. su se vratili u Beogradski paaluk gdje poinju da provode teror nad stanovnitvom. U Oracu je izabran za ustanak Karaore Petrovi. Postoje dvije faze ustanka : 1. faza je trajala od 1804. do 1805. i imala je karakter vraane posjeda. Dok je druga faza imala karakter nacionalnog oslobodjenja od turske vlasti. Ona je poela 1805. pobjedom kod bitke na Ivankovcu, 1807. oslobaaju Beogradsku tvravu te sklapaju Ikov mir sa turcima. Meutim napustaju ga jer je Rusija ula u rat. 1812. Rusija sklapa mir sa Turskom, nakon ega je Napoleon napao Rusiju. Zauzetou Rusije do kraja 1813. ustanak je uguen.

Jovica Ignjati

Informatika

Tehnika kola Doboj

II Srpski ustanak(1815.)
Posle propasti Prvog srpskog ustanka, srpski narod se naao u gorem poloaju. Turci su nastavljali sa ubijanjem ljudi, paljenjem sela, maltretiranjem. U Beogradu je obnovljena vlast Sulejman Skopljak-pae. Proglaena je amnestija za sve srpske ustanike; u tom smislu je izvrena agitacija i u Srbiji i meu izbeglicama da se vrate iz Austrije natrag u Srbiju. Zajedno sa narodom kome su stajali na elu, Turcima su se predali neke vojvode i knezovi iz Prvog srpskog ustanka: arhimandrit Gligorije Radoiid, Milo Obrenovid, Lazar Mutap, Arsenije Loma, Milid Drinid...

Meutim, amnestija nije bila sprovedena - poetak turske vlasti sa Sulejman Skopljak-paom je obeleen terorom, nasilnim skupljanjem oruja, uvoenjem kuluka za opravku gradova i puteva, surovim uterivanjem nameta i feudalnih obaveza. Ovakva situacija je izazvala ponovno pojavljivanje hajduka, koji su i dalje odravali ratno stanje u zemlji. U Srbiji su velikim interesovanjem praeni meunarodni dogaaji, pogotovo posle vojnog uspeha Rusije protiv Napoleona. Prota Mateja Nenadovi je uputio molbu ruskom caru Aleksandru da se Srbija pripoji Rusiji ili da dobije poloaj kakve su imale Moldavija i Vlaka pod ruskim portektoratom. Dolo je ponovo do susreta knezova koji su dobili onakvu ulogu koju su imali uoi prethodnog ustanka. Pomou prote Mateje srpski knezovi su uputili molbe za pomo Austriji, Rusiji i ostalim evropskim silama koje su uestvovale na Bekom kongresu. Odnosi izmeu Porte i Srba su se jo vie zaotrili. Uprkos obavezama koji su za Turke proizilazile iz osme take Bukurekog ugovora, turska uprava u Srbiji je dalje nastavila sa dahijskim nainom vladavine, nasiljem, nacionalnim ugnjetavanjem i ekonomskom eksploatacijom. Upravo zbog takve situacije izbilo je nekoliko buna, da bi u jesen 1814. godine, u okolini aka izbila Hadi Prodanova buna. Ali, zbog loe organizacije, ta buna je bila ubrzo uguena. U njenom uguivanju uestvovao je i sam Milo Obrenovi. Turci su i dalje nastavili sa terorom. Zbog toga, u prolee 1815. godine izbija Drugi srpski ustanak. Za vou ustanka je izabran Milo Obrenovi. Oruane borbe su trajale oko 4 mjeseca. Znaajna je pobeda ustanika kod Ljubia. Poslije ovog poraza, Prota upuuje kaznene vojne jedinice iz Bosne i Rumunije prema junoj i istonoj granici Srbije, gdje su se koncentrisale ustanike snage. Bosanska vojska je pretrpjela poraz na Dublju. Oruani sukobi sa truskom vojskom nisu imale onaj intezitet i one razmjere kao u Prvom ustanku. Dosta je uticala i situacija na ruskom frontu i Napoleonov poraz; postojala je mogunost ruske intervencije na osnovu osme take Bukurekog ugovora, pa je Porta zapoela pregovore sa Srbima. Dolo je do pregovora Marali Ali-pae i Kurid-pae sa Miloem Obrenoviem i zakljuivanja usmenog dogovora Marali Ali-pae i Miloa. Tako je prekinuta oruana borba, mada to nije prekinulo ustanike borbe za ostvarenje ciljeva postavljenih 1804. i 1815. godine. Ono dobija samo nove oblike koji odgovaraju novonastaloj situaciji - dugotrajni diplomatski pregovori uz pomo Rusije. Turska je sporazum shvatila kao konani prekid borbe i ustanka, ali za Miloa Obrenovia i ustanike sporazum je predstavljao osnovu za dalje proirenje povlastica i polaznu taku u daljoj borbi za ostvarivanje konanih ciljeva ustanka - ruenje turske feudalne vladavine i uspostavljanje sopstvene vlasti.

Jovica Ignjati

Informatika

Tehnika kola Doboj

Uzroci prvog svetskog rata

Neposredni povod za Prvi svjetski rat bio je Sarajevski atentat. Meutim, uzroci su bili mnogo dublji. Krajem 19. i poetkom 20. vijeka postojala su dva velika vojno-politika saveza: Centralne sile i Antanta. Centralne sile - Austro-Ugarska i, prije svega Njemaka, su teile novoj podjeli svijeta (prije svega kolonija) zbog ega su dole u sukob sa starim kolonijalnim silama, posebno s Britanijom i Francuskom. Vremenom, odnosi izmeu blokova su se zaotrili to je dovelo do tzv. politike hladnog rata, a to je znailo stalnu trku u naoruavanju, este krize i sporove meu suprotstavljenim blokovima, izbijanje brojnih lokalnih ratova, pijunske afere, itd. Ope je prihvaeno da je atentat na austrougarskog prijestolonasljednika Franju Ferdinanda u Sarajevu bio samo neposredan povod za prvi svjetski rat, dok su stvarni uzroci mnogo dublji, od kojih su centralni porivi i interesi razliitih nacionalistikih elemenata.

Zeleno: Antanta Naranasto: Centralne sile Sivo: Neutralne zemlje

Jovica Ignjati

Informatika

Tehnika kola Doboj

Prvi svetski rat

Prvi svjetski rat bio je globalni oruani sukob izmeu dva saveza drava (Antanta i Sredinje sile) koji se odvijao na vie kontinenata od 28. srpnja 1914. do 11. studenog 1918. Posljedica rata bilo je vie od 40 milijuna rtava, ukljuujudi priblino 20 milijuna mrtvih vojnika i civila, - ime je to jedan od najsmrtonosnijih sukoba u modernoj ljudskoj povijesti - i znaajna razaranja drava i ekonomija, te se smatra prvim ratom globalnih, svjetskih razmjera. Stoga je prvotno nazivan Veliki rat ili Rat koji e okonati sve ratove. Oko 60 milijuna europskih vojnika bilo je mobilizirano od 1914. do 1918. Prvi svjetski rat vodila su dva velika saveza. Sile Antante u poetku su inile Ujedinjeno Kraljevstvo, Rusko Carstvo i Francuska, te njihovi teritoriji i protektorati. Brojne druge drave pridruile su se silama Antante, od kojih su najvanije bile Kraljevina Italija, koja se pridruila u travnju 1915., i Sjedinjene Amerike Drave, koje su u rat stupile u travnju 1917. Sredinje sile inili su Njemako Carstvo i Austro-Ugarska. Osmansko Carstvo pridruilo se Sredinjim silama u listopadu 1914., a godinu dana poslije to je napravila i Kraljevina Bugarska. Do zavretka rata od europskih zemalja samo su Nizozemska, vicarska, panjolska i skandinavske zemlje ostale slubeno neutralne, iako su mnoge pruale financijsku i materijalnu pomod jednoj strani u ratu. Rat je zavren potpisivanjem nekoliko mirovnih sporazuma, od kojih je najvaniji Versajski ugovor 28. lipnja 1919., iako su sile Antante potpisale primirje s Njemakom 11. studenog 1918. Najuoljivija posljedica rata bila je nova teritorijalna podjela Europe. Sve lanice Sredinjih sila izgubile su teritorij, a stvorene su nove drave. Njemako Carstvo izgubilo je svoje kolonije, proglaeno je odgovornim za rat i prinueno da plada veliku odtetu. Austro-Ugarska i Osmansko Carstvo bili su ukinuti. Od teritorija koje je zauzimala Austro-Ugarska stvorene su Austrija, Maarska, ehoslovaka i Kraljevina SHS. Osmansko Carstvo je ukinuto: teritoriji carstva izvan Anadolije bili su dodijeljeni silama Antante kao protektorati, a jezgra Osmanskoga Carstva reorganizirana je u Republiku Tursku. Rusko Carstvo, koje je izalo iz rata nakon oktobarske revolucije, izgubilo je veliki dio svoje zapadne granice, a na tim teritorijima stvorene su nove drave: Finska, Estonija, Latvija, Litva i Poljska. Nakon rata osnovana je Liga Naroda kao meunarodna organizacija posvedena izbjegavanju bududih ratova i rjeavanju sporova izmeu drava diplomatskim putem. Prvi svjetski rat oznaio je kraj poretka koji je postojao nakon Napoleonovih ratova i bio je vaan faktor izbijanju Drugog svjetskog rata. Izvor : Wikipedia

Jovica Ignjati