T.C.

ERCYES NVERSTES
FEN BLMLER ENSTTS

AKARSULAR ZERNDEK FARKLI KESTL KPR

YAPILARININ SU YZ PROFLLERNE ETKS

Tezi Hazrlayan
Serdar SELR

Tezi Yneten
Yrd. Do. Dr. Mehmet ARDILIOLU

naat Mhendislii Ana Bilim Dal

Yksek Lisans Tezi

Temmuz 2005
KAYSER

T.C.
ERCYES NVERSTES
FEN BLMLER ENSTTS

AKARSULAR ZERNDEK FARKLI KESTL KPR

YAPILARININ SU YZ PROFLLERNE ETKS

Tezi Hazrlayan
Serdar SELR

Tezi Yneten
Yrd. Do. Dr. Mehmet ARDILIOLU

naat Mhendislii Ana Bilim Dal

Yksek Lisans Tezi

Bu alma, Erciyes niversitesi Bilimsel Aratrma Projeleri Birimi tarafndan

EBAP-FBT-04-22 kodu ile desteklenmitir

Temmuz 2005
KAYSER

Yrd. Do. Dr. Mehmet ARDILIOLU danmanlnda Serdar SELR tarafndan

hazrlanan Akarsular zerindeki Farkl Kesitli Kpr Yaplarnn Su Yz
Profillerine Etkisi adl bu alma, jrimiz tarafndan Erciyes niversitesi Fen
Bilimleri Enstits naat Anabilim Dalnda Yksek Lisans tezi olarak kabul edilmitir.
.. / .. /

JR:
Bakan :..
ye

:..

ye

:..

ONAY :
Bu tezin kabul, Enstit Ynetim Kurulunun .... tarih ve
..

sayl karar ile onaylanmtr.

...... / / .

Enstit Mdr

TEEKKR
Bu tezi yneten ve almalarm srasnda deerli bilgi ve yardmlaryla her an yanmda
olan Sayn hocam Yrd. Do. Dr. Mehmet ARDILIOLUna, blmmze verdii
emeklerden dolay Sayn Prof. Dr. Tefaruk HAKTANIRa, deerli bilgilerini hi bir
zaman esirgemeyen Sayn hocam Yrd. Do. Dr. Galip SEKNe, deneysel
almalarda yardmlarn esirgemeyen deerli arkadam Ali hsan ENTRKe ve
mesleki eitimim sresince bana emei geen hocalarma teekkr ederim.
rencilik hayatm ve almalarm sresince bana gsterdikleri sabr ve destekleri iin
sevgili ALEME, Bnyan Belediye Bakan Sayn Ahmet Yaar TOKTAa sonsuz
teekkrler.

Temmuz 2005

Serdar SELR

AKARSULAR ZERNDEK FARKLI KESTL KPR YAPILARININ SU

YZ PROFLLERNE ETKS
Serdar SELR
Erciyes niversitesi, Fen Bilimleri Enstits
Yksek Lisans Tezi, Temmuz 2005
Tez Danman: Yrd. Do. Dr. Mehmet ARDILIOLU
ZET
Akarsular zerinde bulunan kprler projelendirilirken hidrolik etkenlerin gz nne
alnmas gerekir. Bu amala zellikle takn korunma ve yap tasarm almalarnda
kprlerin neden olduu kabarma miktarnn hesaplanmas zorunludur. Kprlerden
dolay oluan su kabarmasnn hesab iin birok yaklam gelitirilmitir. Bunlardan
Biery ve Delleur yaklam ve Polinomial yaklam bu almada ele alnmtr.
Doal akarsular zerinde bulunan kpr yaplarnn su yz profiline etkisini
belirlemek amacyla model deneyleri gerekletirilmitir. Dikdrtgen, dairesel ve eliptik
kesitlerde drt farkl kpr aklnda iki farkl przllkte deneyler yaplmtr. Her
iki przllk iin 16 ar farkl akm durumunda deneyler gerekletirilmitir. Cilal
akm durumunda Reynolds saysnn 5.5x104 Re 2.0x105 ve Froude saysnn 0.23
Fr 1.30 aralnda, przl akm durumunda ise Reynolds saysnn 5.1x104 Re
1.9x105 ve Froude saysnn 0.21 Fr 0.86 aralnda deneyler gerekletirilmitir.
Dikdrtgen aklkl (modern) kprlerde cilal ve przl akm artlarnda, dh
maksimum kabarma yksekliinin, polinomial yaklamla hesaplanabilecei ve bu
durumda korelasyon katsaysnn olduka yksek kt (R2=0.90) belirlenmitir.
Eliptik aklkl kprler iin Biery ve Delleur yntemi ile hesaplanan cilal ve przl
akmlardaki kabarma ykseklii ifadesinin polinomial yaklama gre daha iyi sonu
verdii bu durumda korelasyon katsaysnn R2=0.79 olduu belirlenmitir. Dairesel
aklkl kprlerde ise her iki ynteminde yaklak ayn dorulukta sonular verdii
gzlenmitir (R2=0.68).
Anahtar Kelimeler: Akarsular, Cilal ve Przl Akm, Kpr Su Kabarmas.

EFFECT OF THE BRIDGES WITH VARIOUS CROSS-SECTIONS ON THE

BACKWATER PROFILE ON RIVERS
Serdar SELR
Erciyes University, Institute of Science and Technology
M.S Thesis, July 2005
Thesis Supervisor: Assist. Prof. Mehmet ARDILIOLU
ABSTRACT
The hydraulic effects are very important on bridge projects on the rivers. For this
reason, especially in the overflowing defense studies and structural design studies, the
afflux ratio that bridge causes must be calculated. Many theories have been advanced in
literature to calculate the afflux ratio.
In this study, model experiments have been carried out to search th effect of bridges on
the backwater profile of natural rivers. Experiments have been performed on
rectangular, circular and elliptical bridge types and four different bridge spans, in two
different roughness values. For both of two conditions of roughness 16 different flows
have been studied. Experiments have been carried out for Reynolds numbers of 5.5x104
Re 2.0x105 and Froude numbers of 0.23 Fr 1.30 for smooth condition and for
rough conditions Reynolds numbers of 5.1x104 Re 1.9x105 and Froude numbers of
0.21 Fr 0.86.
It has been determined that the maximum backwater height (dh), can be calculated with
polynomial theory and the correlation coefficient is very clear (R2=0.90) with the
rectangular bridge models in the smooth and rough conditions. In the case of the elliptic
bridge models, where Biery and Delleur method is better than polynomial theory in
smooth and rough conditions, that the correlation coefficient has been designated as
R2=0.79. It has been observed that in the circular bridge models, both methods have
been resulted in close results, (R2=0.68).
Key Words : Rivers, Smooth and Rough Flow, Bridge Afflux.

NDEKLER
KABUL VE ONAY...i
TEEKKR..ii
ZET....iii
ABSTRACT.............iv
KISALTMALAR ve SMGELER...........vii
EKLLER LSTES........ix
BLM 1
GR.........1
BLM 2
LTERATR TARAMASI......3
2.1. Genel..............................................................................3
2.2. Ak Kanal Akmnda Temel Kavramlar...............3
2.2.1. niform Akm............................. .......7
2.2.2. Zamanla Deimeyen niform Olmayan Akm..........9
2.2.3. Yava Deien niform Olmayan Akm.......................11
2.3. Kprlerde Akm..........................................13
2.4. Kpr Aklndaki Su Yz Profilleri...................................14
2.5. Kpr Aklndaki Akmn ncelenmesi...........17
2.6. Momentum Yaklam......................................19
2.7. Enerji Yaklam.......................20
2.8. Basnl ve Savak tipi Akmlar.............21
2.9. Literatr zeti...................23
BLM 3
DENEY DZENE ve YNTEM......28
3.1. Deney Dzenei...28
3.2. Debi ler....29
3.3. Su Yz Profili Ykseklik lm.....31
3.4. Przl ve Przsz Deneylerdeki Akm artlar...32
3.5. Deneylerde Kullanlan Kpr Modelleri.....................34

BLM 4
BULGULAR ve TARTIMA.............................41
4.1. Cilal Akm Durumunda Su Yz Profilleri.............41
4.2. Przl Akm Durumunda Su Yz Profilleri.........56
BLM 5
SONULAR ve NERLER......71
KAYNAKLAR....73
EK-1.............75
ZGEM.....86

KISALTMALAR ve SMGELER

a
A

=
=

akm kesit alan

kanal kesit alan

kpr akl

kanal genilii

B/hn

kesit oran

Chezy srtnme faktr

C, M, S

su yz profilleri

kanal tabanna dik olan su derinlii

dh

maksimum kabarma ykseklii

hidrolik derinlik

zgl enerji

enerji izgisi

Darcy-Weisbach srtnme faktr

Ff

kontrol hacmi cidarlarna etkiyen srtnme kuvveti

Fr

Froude says

yerekimi ivmesi

hf

srtnme kayb

hn

niform su derinlii

ht

kesit deiiklii nedeniyle oluan yk kayb

h1

membada oluan maksimum kabarma

hk

kesitler aras toplam yk kayb

hkr

kritik su derinlii

Hf

srtnme kayb

tkanma oran

kpr aya geometrisine bal katsay

KD

kritik derinlik izgisi

LB

boru boyu

daralma katsays

Manning przllk katsays

slak evre

P1 , P2

1 ve 2 numaral kesitlerdeki basn kuvvetleri

Pa , Pp

kenar ve orta ayaklara etkiyen basn kuvvetleri

akmn debisi

Qp

basnl akm debisi

Qw

savaklanma debisi

hidrolik yarap

Re

Reynolds says

So

kanal taban eimi

Sf

enerji izgisi eimi

yzey genilii

niform akm derinlik izgisi

debi ler yardmyla hesaplanan ortalama hz

kontrol hacminin arl

kesitteki taban kotu

kanal tabannn yatayla yapt a

suyun younluu

suyun zgl arl

genileme blgesi uzunluu

su seviyesi fark

kesitler aras hz fark

kinetik enerji dzeltme katsays

momentum dzeltme katsays

enerji kayp faktr

akkann kinematik viskozitesi

cidarlarda oluan ortalama kayma gerilmesi

EKLLER LSTES
ekil 2.1. Bir Ak Kanalda Boyuna Profil ve Enkesit ............4
ekil 2.2. Akl ok Dar Olan Kprde Su Yz Profili ....5
ekil 2.3. Enerji Denkleminde Kullanlan Terimler......................6
ekil 2.4. Momentum Denkleminde Kullanlan Terimler ........7
ekil 2.5. zgl Enerji izgisi....................................................10
ekil 2.6. Su Yz Profillerinin Tanmlanmas ......12
ekil 2.7. Bir Akarsu Kprs Civarndaki Akm Koullar...........14
ekil 2.8. Kk Eim Durumunda Kpr Yaknnda Su Yz Profili .....15
ekil 2.9. Byk Eim Durumunda Kpr Yaknnda Su Yz Profili .................16
ekil 2.10. Yarnell Eitliindeki k katsaylar.................................17
ekil 2.11. Momentum Yaklamnda Kullanlan Terimler........................19
ekil 2.12. Kprlerde Basnl Akm.............................................................................22
ekil 2.13. Kprlerde Savak Akm...........................................23
ekil 3.1. Deney Kanalnn Genel Grnm.....................................................29
ekil 3.2.(a) 3.2.(b). Ultrasonik Debi lerin Sensr ve Sinyal Dntrc.........30
ekil 3.3. Su Yz profilini lmek in Kullanlan Aparat..................31
ekil 3.4. k=10 mm zelliine Sahip Plastik Paspas......................................................32
ekil 3.5. Dairesel Aklkl Kpr Kesitleri ve Modelleri.........35
ekil 3.6. Eliptik Aklkl Kpr Kesitleri ve Modelleri...............................................36
ekil 3.7. Dikdrtgen Aklkl Kpr Kesitleri ve Modelleri....................................37
ekil 3.8. Kpr Modellerinin Kanal Enkesitinde Sabitlenmesi.............................38
ekil 3.9. lm Alnan Noktalar...........................39
ekil 3.10. Su Yz Kotunun llmesi.............................................................39
ekil 3.11. C4 Akmna Ait rnek lm Tablosu ve Deerleri........................40
ekil 4.1. C1 Akmna Ait Su Yz Kotlarnn Girildii ablon....................42
ekil 4.2. C1 Akmnda, Dairesel Kesit, M=0.7 in izilen Profiller....44
ekil 4.3. Dikdrtgen Aklkl Kprler in Biery ve Delleur Yaklam....................47
ekil 4.4. Dikdrtgen Aklkl Kpr Kesitlerinde dh/hn Fr*J likisi.......................47
ekil 4.5. Dairesel Aklkl Kprler in Biery ve Delleur Yaklam.........................48
ekil 4.6. Dairesel Aklkl Kpr Kesitlerinde dh/hn Fr*J likisi............................49
ekil 4.7. Eliptik Aklkl Kprler in Biery ve Delleur Yaklam...........................54

ekil 4.8. Eliptik Aklkl Kpr Kesitlerinde dh/hn Fr*J likisi...............................55

ekil 4.9. Przl Akm, Dikdrtgen Aklkl Kprler in Biery ve Delleur
Yaklam.56
ekil 4.10. Przl Akm, Dikdrtgen Aklkl Kpr Kesitlerinde dh/hn Fr*J
likisi.........59
ekil 4.11. Przl Akm, Dairesel Aklkl Kprler in Biery ve Delleur
Yaklam....60
ekil 4.12. Przl Akm, Dairesel Aklkl Kpr Kesitlerinde dh/hn Fr*J
likisi....60
ekil 4.13. Przl Akm, Eliptik Aklkl Kprler in Biery ve Delleur
Yaklam...........65
ekil 4.14. Przl Akm, Eliptik Aklkl Kpr Kesitlerinde dh/hn Fr*J
likisi................66
ekil 4.15. (a) Tm lm, Dikdrtgen Aklkl Kprlerde Biery ve Delleur
Yaklam...67
ekil 4.15. (b) Tm lm, Dairesel Aklkl Kprlerde Biery ve Delleur
Yaklam...67
ekil 4.15. (c) Tm lm, Eliptik Aklkl Kprlerde Biery ve Delleur
Yaklam...68
ekil 4.16. (a) Tm lm, Dikdrtgen Aklkl Kprlerde dh/hn Fr*J
likisi...68
ekil 4.16. (b) Tm lm, Dairesel Aklkl Kprlerde dh/hn Fr*J
likisi ......69
ekil 4.16. (c) Tm lm, Eliptik Aklkl Kprlerde dh/hn Fr*J
likisi ...69

BLM 1
GR
Kprler karayollar zerinde planlanan nemli yaplardan biri olup, planlama
aamasnda su-yap-zemin etkileimi tm koullarda incelenmelidir. Kpr tasarmnda,
ncelikle akarsu yatann planda dz ve dar bir kesiti aratrlmal, taban jeolojisi ve
zellikle akm artlar ok ynl incelenmelidir. Son yllarda ar hasar gren veya
yklan kprlerde yaplan aratrmalar; hidrolojik etkenlere yeterince nem
verilmediinden dolay oluan hasarlar olarak tespit edilmitir (Yanmaz,2002).
Hidrolojik etkenleri yeterince aratrlmam bir yapda, rnein emniyet faktr ok
yksek alnm bir kpr tasarmnda, kpr akl iyice daralm olacaktr. Bu
daralmadan dolay aklkta meydana gelecek hidrolik srama, orta ve kenar ayaklarda
ar oyulmalara sebep olacak ve yllar boyu srecek bu tahribat kprde toptan
gmeye neden olacaktr.

Kpr tasarmnda hidrolik etkenlerin yeterince incelenmemesi nedeniyle akm geirme

yetenei az olan kprlerin, taknlar srasnda zellikle temel seviyesinde nemli
hasarlara uradklar grlmtr. Kpr akl, yersel akarsu zellikleri ve su-zemin
etkileiminin her kpr iin farkl olmasndan dolay, hidrolik esaslar iin tasarm
kriterleri gelitirilmitir. Planlamada; orta ayaklara gereksinim duymadan proje
yklerini kenar ayaklarla temele aktaracak dar bir kesit tayin belirlenmelidir. Betonarme
kprlerde yklemenin fazla, aklnda 20 m. ve daha byk deerlerde olmas
halinde akm alan ierisine orta ayaklarn yerletirilmesi kanlmaz olmaktadr. Byle
hallerde, temele ayn yklemeyi hidrolik adan en uygun seenekle aktarmak nemli
olur. Ayak geometrisi seiminde ise; akmn aklktan kolaylkla geebilmesi,
membada ar kabarmalara neden olmamas ve ayaklar arasnda tkanmaya sebep
olmayacak geometri seilmesine zen gsterilmelidir.

Akarsular zerinde farkl tiplerdeki kpr yaplarnn su yz profillerine etkisi, seviyedebi ilikisinin ve srtnme katsaylarnn bilinmesi ile mmkn olmaktadr. ki seviyeli
akarsu yataklar genel olarak bir ana yatak ve ana yata takip eden takn yataklarndan
oluur. Doal akarsular zerinde bulunan kprler iki ana problem oluturmaktadr.
Bunlardan ilki, kprnn membasnda oluacak kabarmalardr. Modern kprlerde
kabarma miktar minimum olacak ekilde dizayn edilse de, kemer kpr gibi eski
yaplarda kabarma miktarnn hesab kark bir hal alr. Kprlerin sebep olduu ikinci
problem ise; feyezan anlar ve ya miktarnn bol olduu aylarda, yksek debiden
dolay kpr ayaklarnn tabannda oluan oyulmalardr. Gerekli nlemlerin alnmamas
halinde kprnn gmesi dahi sz konusu olmaktadr.

Kprlerin neden olduu kabarma miktarn hesaplayan birok yntem mevcuttur.

Literatrde en ok ele alnan DAubuisson, Weisbach, Nagler, Lane, Yarnell,
Kindswater, Izzard, Biery ve Delleur, Bradley (USBPR) yntemleridir. Bu yntemlerin
yan sra ok sayda paket program gelitirilmitir. Bunlardan en ok kullanlanlar; H.R
Wallingford Firmas tarafndan gelitirilen ISIS paket program ve U.S. Army Corps of
Engineers tarafndan gelitirilen HEC-RAS paket programdr.

Doal akarsular zerinde bulunan kpr yaplarnn su yz profiline etkisini

belirlemek amacyla model deneyleri gerekletirilmitir. Bu amala Erciyes
niversitesi,

Mhendislik

Fakltesi,

naat

Mhendislii

Blm

Hidrolik

Laboratuarnda bulunan 0.6x0.6x9.5 m boyutlarnda ak kanal modeli kullanlmtr.

Dikdrtgen, dairesel ve eliptik kesitlerde drt farkl kpr aklnda (M=b/B= 0.3, 0.5,
0.7 ve 0.9) iki farkl przllkte ( cilal, k=10 mm przl) deneyler yaplmtr. Her
iki przllk iin 16 ar farkl akm durumunda deneyler gerekletirilmitir. Cilal
akm durumunda (C1-C16) Reynolds saysnn 5.5x104 Re 2.0x105 ve Froude
saysnn 0.23 Fr 1.30 aralnda, przl akm durumunda ise (P1-P16) Reynolds
saysnn 5.1x104 Re 1.9x105 ve Froude saysnn 0.21 Fr 0.86 aralnda
deneyler gerekletirilmitir.

BLM 2
LTERATR TARAMASI

2.1. Genel

Su yzeyi serbest olarak atmosfere ak veya baka bir gazla snrlanm olan akma
ak kanal akm denilmektedir. Bu serbest yzeyli ak geiren su yollarna da ak
kanal ad verilir. Akarsular doal ak kanallar, sulama ve drenaj kanallar, takn
kanallar ise ina edilmi kanallar oluturmaktadr. Yar dolu akan atk su mecralar da
ak kanal akmna uymaktadr.

2.2 Ak Kanal Akmnda Temel Kavramlar

ekil 2.1 de bir ak kanaln boyuna profili ve enkesiti verilmitir. ekilde; A akm
alan, d kanal tabanna dik olan su derinlii, h yatay dzleme dik olan su derinlii,
tabann yatayla yapt a, P slak evre, T yzey geniliini ifade etmektedir.
Geometrik ilikiden h = d/cos olduu grlmektedir. Taban eimi ok dk olan
akarsularda h deeri d deerine yaknsar. Pratikte su derinlii olarak h deeri kullanlr.
Ayrca byle dk taban eimlerinde deydeki basn dalm hidrostatik basn
dalmyla ifade edilebilir. Bir kesitteki hidrolik derinlik D = A/T, hidrolik yarap ise
R = A/P deerleriyle tanmlanmaktadr.

Ak

kanal

akmlarnn

snflandrlmasnda

balca

iki

boyutsuz

parametre

kullanlmaktadr. Atalet kuvvetlerinin viskoz kuvvetlere orann temsil eden Reynolds

says, Re, ve atalet kuvvetlerinin arlk kuvvetlerine orann ifade den Froude says,
Fr, yle tanmlanmaktadr.

Re =

4VR
v

(2.1)

Fr=

V
gh n

(2.2)

Burada V (=Q/A) ortalama hz, v suyun kinematik viskozitesi, g yerekimi ivmesi, Q

kanaldan geen akmn debisidir. Froude says akm nehir rejimi (Fr<1.0), kritik rejim
(Fr=1.0) ve sel rejimi (Fr>1.0) olarak snflandrr.
A

dA
dz

Profil

P
Kesit A-A

ekil 2.1 Bir ak kanalda boyuna profil ve enkesit

Ak kanal akmlar u ekilde snflandrlr:
a) Laminer akm ( Re 500 )
b) Trblansl akm ( Re 12500 )
1) Zamanla deimeyen akm (h / t = 0)
-

niform akm (h / x = 0)

niform olmayan akm (h / x 0)

- Yava deiken akm (h / x terimi kk)
- Ani deiken akm (h / x terimi byk)

2) Zamanla deiken akm

-

niform akm (h / x = 0) (Fiziksel olarak mmkn deil)

niform olmayan akm (h / x 0)

- Zamanla yava deiken akm (h / x terimi kk)

- Zamanla ani deiken akm (h / x terimi byk)

Ak kanallardaki akm genellikle trblansldr. niform akmda su derinlii kanal
boyunca deimez. Ancak pratikte akarsudaki kesit deiiklii, taban seviyesindeki
deiimler veya akarsu zerindeki kpr, reglatr vb. yaplar nedeniyle akm

parametreleri profil boyunca deiim gsterir. Su derinliinin yava veya hzl

deimesine gre akm, srasyla yava deiken veya hzl deiken olarak adlandrlr.
Benzer snflandrmalar zamanla deien akmlar iin de geerlidir. Zamanla deien
niform akm su yz seviyesinin profil boyunca ayn anda ykselmesi veya alalmas
eklinde oluaca iin, fiziksel olarak mmkn deildir. Akl ok dar ve taban
eimi kk olan bir kprde hidrolik srama olumas sonucundaki su yz profili
aadaki gibi gsterilebilir (Yanmaz, 2002).

Kpr

h(x)

niform akm

Yava deiken
akm

Hzl deiken
akm

niform akm

ekil 2.2 Akl ok dar olan kprde su yz profili

Akarsu mhendislii kapsamndaki akm problemlerinin zmlenmesinde enerji,

madde ve momentumun korunumu prensipleri kullanlr. Bir akarsu kprs etrafnda
deien akm artlar, bu kanunlar uygulanarak incelenebilir. ekil 2.3te gsterilen bir
akarsu blmnn 1 ve 2 numaral kesitleri arasndaki enerji denklemi aadaki gibi
yazlabilir:

z1 +h1 +

1V12
V2
=z 2 +h 2 + 2 2 +h k
2g
2g

(2.3)

Denklem (2.3) de 1 ve 2 indisleri srasyla 1 ve 2 numaralardaki kesitlerdeki

parametreleri ifade etmek zere z1 ve z 2 taban seviyeleri, h1 ve h2 su derinlikleri V1 ve
V2 ortalama akm hzlar, g yerekimi ivmesi, 1 ve 2 enerji dzeltme katsaylardr.
Bu iki kesit arasndaki yk kayb ise h k terimiyle ifade edilmektedir. ekil 2.3 de E,
enerji izgisini gstermektedir. Pratikte bir kesitte dey boyunca tabandan yzeye
doru logaritmik olarak deien hz dalm v(z) yerine, dey dzlemde alansal olarak

entegre edilmi ortalama hz kullanlmaktadr. Bu durumda ortalama hzla hesaplanan

hz yk V 2 /2g teriminin aada sunulan bir enerji dzeltme katsaysyla arplmas
gerekmektedir.
1 v(z)3dA
=
A A V3

(2.4)

Burada A kesit alann gstermektedir. Enerji denklemi genellikle bilinmeyen bir su

derinlii veya hzn bulunmasnda kullanlr.

hk

1V12/2g

2V22/2g

h1
h2

z1
z2
Kyas Dzlemi
(1)

(2)

ekil 2.3 Enerji denkleminde kullanlan terimler

Bir kontrol hacmine etkiyen kuvvetleri, rnein kpr ayaklarna etkiyen kuvvetleri
bulmak iin momentumun korunumu kanunu uygulanr. Newtonun ikinci kanununa
gre ekil 2.4te gsterilen bir kontrol hacminin iki kesiti arasnda yazlan momentum
denklemi u ekildedir:

P1 -P2 +Wsin-Ff =Q( 2 V2 -1V1 )

(2.5)

Denklem (2.5) te P1 ve P2 srasyla 1 ve 2 numaral kesitlerdeki basn kuvvetleri, W

kontrol hacminin arl, tabann yatayla yapt a, Ff kontrol hacmi cidarlarna
etkiyen srtnme kuvveti, suyun younluu, Q debi ve momentum dzeltme

katsaylardr. Taban eimi dk akarsularda basn kuvveti olarak hidrostatik basn

kuvveti alnabilir. Momentum dzeltme katsays yle bulunur:
=

1 v(z) 2 dA
A A V 2

(2.6)

Q1V
P1

Q2V

W
Ff

P2

(1)
(2)

ekil 2.4 Momentum denkleminde kullanlan terimler

2.2.1. niform Akm

Akarsu taban, su yz ve enerji izgisi birbirine paralel olan akma niform akm
denilmektedir. niform akm koullarnda akarsu boyunca su derinlii, hz ve debi sabit
kalr. Byle bir durum, profil boyunca sabit taban eimli ve sabit enkesitli bir ak
kanalda (prizmatik kanal) zamanla deimeyen akm koullarnda geerlidir. Doal
akarsularda niform akm olumas genellikle mmkn olmamakla birlikte pek ok
durumda akm koullarnn niform olduu varsaymyla hesaplamalar yaplmaktadr.
niform akmda (2.1) denklemi u hale indirgenir:

h k = z1 - z 2

(2.7)

Bu akm koullarndaki su derinliine niform akm derinlii veya normal derinlik,

hn, denilmektedir. niform akm pratik olarak zamanla deimeyen trblansl akm
niteliindedir.
Akarsularda, akm etkisiyle cidarlarda bir srkleme kuvveti oluur. Zamanla
deimeyen niform akm koullarnda bu kuvvet, kontrol hacminin akm ynndeki
arlk bileeniyle dengelenir. Bu bileen, dk taban eiminde ALS0 olarak ifade
edilir. Burada suyun zgl arln, A ve L srasyla kontrol hacminin kesit alan ve

uzunluunu, S0 ise taban eimini gstermektedir. Bu bykln slak evre alan olan
PL ile blnmesiyle cidarlarda oluan ortalama kayma gerilmesi 0 , bulunur:
0 =RS0

(2.8)

niform olmayan akmlarda bu ifade 0 =RSf eklinde ifade edilir. Geni bir akarsuda,
rnein su yz geniliinin su derinliinden 40 kat fazla olmas durumunda, hidrolik
yarap yerine su derinlii alnabilir. Genel olarak ortalama kayma gerilmesi, m
boyutsuz bir diren katsays olmak zere mV 2 olarak ifade edilir. Dolaysyla ak
kanal akm iin mV 2 = RSf yazlabilir. Buradan ortalama hz yle bulunur:
V = C RSf

(2.9)

Burada V ortalama hz (m/s), C = /(m) diren katsays ve R hidrolik yaraptr (m).

niform akm koullarnda Sf =S0 olduundan, denklem (2.9) aadaki hali alr:
V = C RS0

(2.10)

Denklem (2.10) literatrde hz eime balayan ilk ifade olarak bilinmekte ve Chezy
denklemi olarak anlmaktadr. Chezy katsays, C, boyutlu bir katsay olmasna karn
boyutsuz olarak ilem grmekte ve birim sistemleri arasnda deiim gstermemektedir.

Chezy denkleminin benzer bir ekli Manning tarafndan nerilmi olup, bu denklem
gnmzde niform akm problemlerinde yaygn olarak kullanlmaktadr:

V=

1 2/3 1/2
R S0
n

(2.11)

SI birim sisteminde V ortalama hz (m/s), R hidrolik yarap (m), S0 taban eimi ve n

przllk katsaysdr. Chezy katsaysnda olduu gibi, Manning przllk katsays
da boyutlu bir byklk olmasna karn boyutsuz olarak kabul edilmekte, birim
sistemlerine gre deimemektedir. Sreklilik denklemiyle birletirildiinde SI birim
sisteminde debi m3 /s cinsinden u ekilde ortaya kar:

Q=

A 2/3 1/2
R S0
n

(2.12)

Burada A m 2 cinsinden akm alandr. Manning denkleminin kullanmnda en byk

zorluk verilen ak kanal artlarna uygun przllk katsaysnn seilmesidir.
Przllk katsays; taban malzemesinin cinsi, kanal geometrik zellikleri, gzergah
zellikleri, taban ve evlerdeki otlama ve mevsimsel deiim vb. gibi bir ok deikene
baldr. Manning denkleminin pratikte baarl sonular verdii gzlenmi ancak taban
veya evleri hareketli kanallarda uygulanmamas gerektii bildirilmitir (Chow,1957).
Byle hallerde hareketli taban direncini dikkate alan yaklamlar kullanlmaldr.
2.2.2. Zamanla Deimeyen niform Olmayan Akm

Akarsu enkesitindeki veya taban eimindeki deiimler ve akarsu zerinde ina edilmi
hidrolik yaplar nedeniyle, akm bu deiimin olduu blgede niformluktan uzaklar.
Dk eimli bir akarsu zerinde yaplacak dolu gvdeli bir reglatr, memba ynne
doru uzun bir mesafeli kabarma yaratr. niform olmayan akm hesaplamalarnda
zgl enerji kavram kullanlmaktadr. zgl enerji, E, boyut olarak birim arln
enerjisi olup, kanal tabanndan itibaren yatay dzleme dik olarak llr:
V12
V12
E= h+
h+
2g
2g

(2.13)

Enerji dzeltme katsays 1.0 den biraz fazladr. Fazla dzensiz olmayan enkesitlerde bu
katsay yaklak olarak 1.0 alnabilir. Ancak takn yatakl akarsularda hesaplanmaldr.
Sreklilik denklemiyle birletirildii zaman zgl enerji yle ifade edilebilir:

Q2
E= h+
2gA 2

(2.14)

Sabit bir debide E(h) ilikisinin iki asimptotu vardr:

lim E =
h0

lim E=h
h

Bylece h = 0 (absis ekseni) ve E = h (aortay erisi) birer asimptottur. rnek bir zgl
enerji erisi ekil 2.5te verilmitir. ekildeki zgl enerji izgisi sabit bir debi iindir.
Daha byk debilerin erileri bu erinin sa tarafnda i ie sralanr. Dolaysyla, en
byk debiye ait eri en iteki eri olacaktr.

h
V12/2g

Q = sabit

h2

h2

V2 /2g

hkr
V12/2g

h1
h1
45o

E
Ekr

E1

ekil 2.5 zgl enerji izgisi

zgl enerjinin minimum olduu deere kritik zgl enerji, E kr , denilmektedir. Bu
enerjiye kar gelen su derinlii ise kritik derinlik, h kr , olarak adlandrlmakta olup u
ifade ile bulunabilir:

Q 2 dA
dE
=1- 3
=0
dh
gA dh

(2.15)

Burada dA/dh = T olmaktadr. Bylece

Q2T
=1 elde edilir. Ayrca Q=VA ve T=A/D
gA 3

olduundan u eitlik elde edilir:

V2
=Fr 2 veya Fr =
gD

V
=1
gD

(2.16)

Bylece, minimum veya kritik enerjinin Froude saysnn 1.0 olduu kritik akm
koullarnda oluaca anlalmaktadr. Sabit bir debi durumunda derinlii kritik
derinlikten fazla olan akmlar nehir rejiminde, daha az olanlar ise sel rejiminde olurlar.

2.2.3. Yava Deien niform Olmayan Akm

Hidrolik yaplarn tasarm ve zmlemeleri iin akarsu boyunca su yz profilinin

incelenmesi nemlidir. Kk eimli bir akarsuyun herhangi bir kesitindeki toplam
enerji H, aadaki gibi ifade edilir:
H = z+h+

O2
=z+E
2gA 2

(2.17)

Su yz profilinin incelenmesi iin toplam enerjinin akm ynndeki deiimi

incelenmelidir:
dH dz dE dz dE dz
= +
= +
dx dx dx dx dz dx

(2.18)

zgl enerji bantsndan

dE
dz
=(1-Fr 2 )
dx
dx

(2.19)

olduu gsterilebilir. Ayrca dH/dx = -Sf (enerji izgisi eimi) ve dz/dx = -S0 (taban
eimi) alnarak aadaki eitlie dnr:
dz S0 -Sf
=
dx 1-Fr 2

(2.20)

Denklem (2.20) su yz profilini veren diferansiyel bir ifadedir. Su yz seviyesi akm

boyunca artyorsa (dz/dx>0), rnein akarsu zerinde bir reglatr bulunmas durumu,
bu profil kabarma erisi olarak adlandrlr. Su yz seviyesi akm ynnde azalyorsa
(dz/dx<0), rnein bir serbest d olmas durumu, su yz profili ekilme erisi
olarak bilinir. Enerji izgisi ve akarsu tabannn birbirine paralel olmas halinde ise
(dz/dx=0) olacandan akm niformdur. Su yz profilleri taban eimi ve akmn
cinsine gre snflandrlmaktadr.

Taban eimi; verilen bir debideki kritik eimden byk ise byk eim olarak
adlandrlr ve taban zerindeki olas su profilleri S erileriyle gsterilir. Verilen debi

iin taban eiminin kritik eime eit olmas halinde taban kritik eim, debi iin taban
eiminin kritik eimden kk olmas durumunda ise kk eim olarak adlandrlr.
Bu durumdaki olas su profilleri sras ile C ve M erileriyle gsterilir. Taban
seviyesinin akm dorultusunda artmas durumu ters eim olarak bilinir ve su yz
profilleri A erileriyle tanmlanr. Taban seviyesinin deimemesi yatay eim olarak
adlandrlr ve bu durumdaki su profilleri H erileriyle gsterilir. ekil 2.6 da
tanmlanan bu eimler zerindeki su yz profilleri gsterilmitir.
Bir akarsuda derinlik boyunca balca 3 blge tanmlanmaktadr. Nehir rejiminde kanal
tabanyla kritik derinlik izgisi, KD, arasndaki blge, sel rejiminde ise kanal tabanyla
niform akm derinlik izgisi, A; arasndaki blge nc blge olarak adlandrlr.
Dolaysyla, bu blgedeki su profili nehir rejiminde M 3 , sel rejiminde ise
S3 sembolleriyle ifade edilir. Benzer bir biimde, kritik akm izgisiyle niform akm
izgisi arasndaki blge nehir ve sel rejimlerinde srasyla M 2 ve S2 olarak adlandrlr.
Nehir rejiminde niform akm izgisi zerindeki kabarma profili M1 , sel rejiminde ise
kritik akm izgisi zerindeki kabarma profili S1 olarak adlandrlr (Yanmaz, 2002).

H2

M1

Yatay

Yatay

C1

M2
H3

C3

hkr
h0
M3

hkr

Yatay
S1
S2

Yatay
A2

hkr
A3

S3

h0

ekil 2.6 Su Yz Profillerinin Tanmlanmas

hkr

ho = hkr

2.3. Kprlerde Akm

Yapsal tasarm sonucunda boyutlandrlan akarsu kprlerinin altyap elemanlarnn

oluturduu akln, hidrolik adan yeterlilii aratrlmaldr. Bu amala, kpr
ayaklar temel derinliklerinin tespiti, bu elemanlarn geometrik zelliklerinin
belirlenmesi ve ayrca tabliye alt kotunun tasarm debisi gemesi annda bile su ile
temas etmeyecek bir seviyede olmas hidrolik hesaplamalar sonucu belirlenir. Kpr
altyap elemanlarna etkiyen hidrolik ykler, yapsal yklerle karlatrldnda
olduka kktr. Ancak, kpr altyap elemanlarnn geometrik zellikleri nedeniyle
kpr civarnda oluabilecek hidrolik sorunlar, yap emniyetini olumsuz ynde
etkileyecektir. Yapsal adan emniyet faktr yksek olan bir kpr akl membada
fazla kabarma yaratabileceinden akarsu dzenleme yaplarnn da maliyetini
artracaktr.

Kprlerdeki akmn modellenmesinde kpr civarndaki olas akm artlar ve su yz

deiimleri incelenmelidir. ekil 2.7 de bir akarsu kprs civarndaki akm artlarn
veren plan ve profil gsterilmitir. Kpr aksnda akm alannn daralmasndan dolay
membada bir kabarma ve ekil 2.7 de verilen 1 kesitine kadar nehir rejiminde M1 profili
oluur. Bu noktadan sonra kesit daralmas nedeniyle akm hzlanmaya balar ve evlerde
ayrlma oluur. ekil 2.7 de ayrlma blgesi gsterilmitir. Planda 1 ve 2 numaral
kesitler arasnda orta blgede akm hz giderek artmakta, ev blgesinde ise giderek
azalmaktadr. Ayrlma blgesi iinde evrintiler olutuu iin asl akm ayrlma blgesi
dnda gereklemektedir. Hzdaki art nedeniyle akm derinlii de azalr. Ancak
genileme blgesinde akm hznn tekrar azalmaya balamasyla su derinlii de artar ve
4 numaral kesitte niform akm derinliine ular. Henderson (1966), genileme
blgesinin uzunluunu yaklak olarak x 2 ( b 4 b3 ) eklinde ifade etmitir. Kpr
aklnda ayak olmas durumunda ayan memba yznde su seviyesi durgunluk
dzlemi nedeniyle artar. Dk eimli prizmatik bir akarsu zerindeki bir kpr
civarndaki dzenlenmi akarsu enkesitinin dikdrtgen olmas durumunda orta ve kenar
kpr ayaklar nedeniyle kpr aklnda bir daralma oluacaktr. Nehir rejiminde
kpr aklndaki su yz ykseklii azalrken sel rejiminde artacaktr.

Akm yn
Daralma

Lw

Memba i kesit
L

Yaklam dolgusu

Kenar ayak
Mansap i kesit
Gerek ayrlma snr

3
Genileme

Varsaylan ayrlma snr

M1
h
h1

h4

h2

h3

Lw

2
L

Kesit a-a

ekil 2.7 Bir akarsu kprs civarndaki akm koullar

2.4. Kpr Aklndaki Su Yz Profilleri

Kpr yaknndaki olas su yz profilleri kk eim iin ekil 2.8 de, byk eim
iin ekil 2.9 da gsterilmektedir. Kesitler birbirine yakn olduu iin 1 ve 2 numaral
kesitler arasndaki enerji kaybn ihmal edilebilir. Kk eimde, membada 1 numaral
kesitten kpr n yzne kadar M1 profili ile bir kabarma oluur. Kpr aklnda
azalan su seviyesi mansap yzne yakn yerde M2 profili izler ve kpr aklndan

uzaklatka tekrar artarak 3 numaral kesitte niform akm derinliine ular. Daralm
kesitteki kritik derinlik daralmam kesitlerdeki kritik derinlikten daha yksektir. Ancak
daralma ok fazla olmadndan akm derinlii kritik derinliin zerindedir. (ekil
2.8.a). Kpr aklnn membada kabarma olmayacak ekilde daha fazla daralmas
sonucunda daralm kesitteki kritik derinlik daha da artacaktr. Bu durumda akmn
kritik derinlikten gemesi beklenir. ( ekil 2.8.b ). Mansap tarafnda ise tekrar kabararak
niform akm derinliine ular. Kesitin daha fazla daralmas durumunda ise daralm
kesitteki birim debi, q2 , ve kritik akm derinlii, h ''2kr , daha da artacaktr. Membada
kabarm akm nedeniyle kpr memba yznde artan su seviyesi ve aklkta hz artan
akm nedeniyle kpr aklnda su yz profili dikleir. Akm kritik derinliin de
altna iner. Mansaptaki akm nehir rejiminde olduundan kprnn hemen mansabnda
hidrolik srama oluur. ( ekil 2.8.c ).

M1

E1

M2
KD
h2kr

h1
(1)

h3
(3)

(2)
(a)

M1

E1

M2
h2kr

h1
(1)

h3
(3)

(2)
(b)

M1

E1

KD

KD
h1
(1)

2kr

(2)

M3

h3
(3)

(c)

ekil 2.8 Kk eim durumunda kpr yaknnda su yz profili

Byk eim durumunda ise kpr aklnn daralmasyla aklktaki akm derinlii
ve kritik derinlik artar. Membada kabarma olmas durumunda ise E1 > E1 ve h1' < h1
olacaktr. Bu durumda, membada sel rejimi oluur. Aklktaki akm derinlii artt

iin burada nehir rejimi vardr. Dolaysyla, kprnn hemen memba tarafnda
hidrolik srama oluur. Her iki eim durumunda da hidrolik srama olumasna
neden olmayacak akln seilmesi gerekmektedir. Bu nedenle, yapsal tasarm
gerekirse yeniden dzeltilmelidir. nk hidrolik srama yap temel seviyesinde
artan evrintilere neden olur. Ayrca su yzeyindeki alkantlar akarsu kullanmn
olumsuz etkiler.

E
E1

KD

S2
h2kr

h1
(1)

h3
(3)

(2)
(a)

E
E1

KD

S2
h2kr

h1
(1)

h3
(3)

(2)
(b)

E1>E1

S1

KD
h1< h1
(1)

h2kr

S3
h3< h3

(2)

(3)

(c)

ekil 2.9 Byk eim durumunda kpr yaknnda su yz profili

Kpr aklndaki su yz profilleri rejime gre A, B veya C tipi akm olarak da
snflandrlabilir. Kpr aklndaki akmn tamamen nehir rejiminde olmas hali
(ekil 2.8.a) A tipi, tamamen sel rejiminde olmas hali (ekil 2.9.a) C tipi akm
olarak adlandrlr. Akmn; aklkta nehir ve kritik (ekil 2.8.b) veya sel ve kritik
(ekil 2.9.b) olmas hali ise B tipi akm olarak bilinmektedir. Kpr aklnda orta
ayaklar olmas durumu sadece kenar ayak olan aklktan daha karmaktr. nk

ayaklar aras akmn dalmnn modellenmesi ayaklarn grup etkisi, birbirleriyle ve

yaklam akmyla olan konumlarna baldr.

2.5. Kpr Aklndaki Akmn ncelenmesi

ekil 2.7 de verilen 1 ve 3 numaral kesitler arasndaki su seviyesi farkn h ile

gsterilmitir. Bu iki kesitteki su seviyesi fark daralma katsays ile ayaklarn
geometrisine baldr. Dikdrtgen enkesitli bir akarsudaki daralma katsays:
M=

b2
b1

(2.21)

eklinde tanmlanr. Burada b1 ve b2 srasyla 1 ve 2 numaral kesitlerdeki net

geniliktir. Yarnell (1934), h deerini aadaki ifade ile vermitir.

h
= kFr32 ( k + 5Fr32 0.6 )( J + 15J 4 )
h3

(2.22)

Burada h3 kprnn hemen mansap knda 3 numaral kesitteki su derinlii, k kpr

aya geometrisine bal ( ekil 2.10 ) bir katsay, Fr3 3 numaral kesitteki Froude
says, J = 1 M olarak verilmektedir.

k = 0.90

k = 0.90

k = 0.95

k = 1.05

k = 1.05

k = 1.25

ekil 2.10 Yarnell (1934) eitliindeki k katsaylar

Yapsal tasarmla belli olan kpr aklndaki geniliin hidrolik adan saknca
yaratmamas, yani membada ar kabarma veya boulma yaratmamas iin msaade
edilebilecek minimum aklk bulunmaldr. ekil 2.7 deki profilde 3 ve 4 numaral
kesitler arasnda enerji denklemi aadaki gibi yazlabilir:

V2
V2
h3 + 3 = h 4 + 4
2g
2g

(2.23)

Burada deeri 1.0 den kk olan bir enerji kayp faktrdr. (2.23) eitlii aadaki
ekilde dzenlenebilir:

h 3 ( 2 + Fr32 ) = h 4 ( 2 + Fr42 )

(2.24)

veya
M 2 Fr22 h 32 = Fr32 h 33

(2.25)

(2.24) ve (2.25) eitliklerinden;

M =
2

3 Fr42 ( 2 + Fr32 )
Fr32 ( 2 + Fr42 )

(2.26)

elde edilir. Membada boulma olmamas iin Fr3 = 1.0 olmaldr. Bu durumda daralma
katsays M = M kr olarak tanmlanrsa, (2.26) eitlii aadaki hali alr;

M kr =

273 Fr42

( 2 + Fr )

2 3
4

(2.27)

Membada boulma olmamas iin M > M kr artnn salanmas gerekir. Kritik daralma
katsays, M kr , Froude saysnn bir fonksiyonu olduu iin kpr civarndaki olas tm
akm koullar durumunda M > M kr artnn salanp salanmad kontrol edilmelidir.
(2.27) eitlii yapsal tasarm sonularn hidrolik adan uygunluunun kontrolnde
kullanlabilir.

2.6. Momentum Yaklam

Kpr aklndaki akm momentumun korunumu kanununa gre bulunabilir. ekil 2.7
de tanmlanan 3 ve 4 numaral kesitler arasnda momentum denklemi yazlabilir. Bu
kesitler arasndaki kontrol hacmine etkiyen kuvvetler ekil 2.11 de gsterilmitir.
a

Ayak

Kenar ayak

Pa/2
Pp
Pa/2
(3)

Plan

Kesit a-a

(4)

V4

V3

WSin

P3

P4
W

Ff
x

ekil 2.11 Momentum yaklamnda kullanlan terimler

P3 +Pa +Pp -P4 +Wsin-Ff =QV

(2.28)

Burada, P3 ve P4 3 ve 4 numaral kesitlerdeki basn kuvvetleri, Pa ve Pp kenar ve orta

ayaklara etkiyen basn kuvvetleri, W 3 ve 4 numaral kesitler arasndaki kontrol
hacminin arl, tabann yatayla yapt a, Ff kontrol hacmi cidarlarndaki
srtnme kuvveti, suyun younluu, Q debi, V kesitler arasndaki hz farkdr.
Kk eimde basn kuvveti hidrostatik kuvvet olarak alnabilir. Bylece:

A 3 h 3 +A a h a +A p h p -A 4 h 4 +A 4-3x ( So -Sf4-3 ) = QV
g

(2.29)

Burada, suyun zgl arl h 3 ve h 4 srasyla 3 ve 4 numaral kesitlerde arlk

merkezinden su yzne olan dikey mesafe A a ve A p kenar ve orta ayaklarn akma dik

ve su altnda kalan enkesit alanlar, A 3 3 numaral kesitteki net akm alan, A 4-3 3 ve 4
numaral kesitler arasndaki ortalama akm alan, So taban eimi, Sf4-3 3 ve 4 numaral
kesitler arasndaki ortalama srtnme eimi, g yerekimi ivmesidir.

Debi, Manning przllk katsays, taban eimi ve akarsu enkesit zellikleri belli iken,
momentum dzeltme katsays ve sreklilik denklemi Momentumun korunumu
prensibinde yerine koyulunca aadaki ifade elde edilir:
A3h 3 +

3Q 2
Q2
+ A a h a + A p h p - A 4 h 4 - 4 + A 3-4 x ( So -Sf ) = 0
gA 3
gA 4

(2.30)

Momentum denklemi iki ayr ekilde uygulanabilir. Debi biliniyorsa profil boyunca su
derinlikleri hesaplanabilir. Eer su derinlikleri belli ise, rnein kprnn memba ve
mansap yzlerinde eel varsa, debi bulunabilir. Ancak akarsu enkesiti takn yatakl ise
momentum denklemlerinde ak terimlerinin nne momentum dzeltme katsaylar
yerletirilmelidir.
2.7. Enerji Yaklam

Kpr civarndaki akmn hesabnda enerjinin korunumu prensibi uygulanabilir. ki

kesit arasndaki enerji denklemi akmn nehir rejiminde olmas halinde mansaptan
membaya, sel rejimi halinde ise membadan mansaba doru uygulanr. Nehir rejimi
durumunda ekil 2.7 deki 1 ve 3 numaral kesitler arasnda enerji denklemi yle
yazlr:
z1 +h1 +

V2
1V12
=z3 +h 3 + 3 3 +h k
2g
2g

(2.31)

Burada, z kesitteki taban kotu, h su derinlii, kinetik enerji dzeltme katsays, h k

kesitler arasndaki toplam yk kayb olup, yle ifade edilir:

hk = hf + ht
Burada h f srekli srtnme kayb, h t kesit deiiklii nedeniyle oluan yerel yk
kaybdr.

(2.32)

h f =Sf x

(2.33)

V32 V12
h t =C t
2g 2g

(2.34)

Burada C t kesit deiikliinden oluan daralma veya genileme yk kayb katsaysdr.

1 ve 3 numaral kesitler arasndaki toplam yk kayb u ekildedir:
h f =L w

Q2
Q2
+L 2
K1 K 3
K3

(2.35)

Burada K1 ve K 3 1 ve 3 numaral kesitlerdeki tanm olup, Manning denkleminden

AR 2/3 /n olarak hesaplanabilir. Sreklilik denkleminden Q=Cd A 3 V3 yazp h1 = 0 ve
3 =1.0 alnarak aadaki ifade elde edilir:

V 2 Q2 Q2
Q=Cd A3 2g h+1 1 - L w
+L

2g K1K 3 K 32

(2.36)

Enerji dzeltme katsays iin h= ( z1 +h1 ) - ( z 3 +h 3 ) olmaktadr. Sreklilik

denkleminden V1 =Q/A1 alnrsa enerji denklemi aadaki hali alr:

Q=4.43Cd A 3
2
2

1- C2 A 3 +2gC2 A 3 L+L K 3

d
w
1 d A1
K1
K3

1/2

(2.37)

Burada, Cd akm ve kpr geometrik zelliklerine bal bir debi katsaysdr.

2.8. Basnl ve Savak Tipi Akmlar

Akarsudaki su seviyesinin fazlaca artmas durumunda su seviyesi kpr tabliyesinin

memba ksmna kadar kabilir. Ancak kpr zerinden su amyorsa kpr akl

tamamen dolu akar. Bu duruma basnl akm denilmektedir. ekil 2.12 de E, enerji
izgisini gstermektedir.
E.

Tabliye alt kotu

ekil 2.12 Kprlerde basnl akm

Basnl akm durumunda enerjinin korunumu prensibine gre akm bir orifis
denklemiyle verilebilir:
Q p =A

2gH
K

(2.38)

(2.38) ifadesinde, Q p basnl akm debisi, A kpr aklndaki net alan, g yerekimi
ivmesi, H memba enerji izgisi ile mansap su seviyesi arasndaki ykseklik, K yk
kaybn gsteren bir katsaydr.

Kpr zerinden akmn belli bir yk altnda gemesi savak akm olarak adlandrlr.
Bu durumda akm, geni kretli bir savak zerindeki akm gibi davranr. Kprnn
savaklanmas halinde kesitten geen toplam akm debisi Q, savaklanma debisi Q w ,
basnl akm debisinin Q p , toplamlarna eittir:

Q = Q w +Q p =Cb Cs Ls H w +A

2gh
K

(2.39)

Burada Cb serbest savaklanma durumundaki debi katsays, Cs mansaptaki batklk

nedeniyle debi dzeltme katsays, Ls kprnn akma dik yndeki boyu, H w ise ekil
2.13 deki kpr tabliyesi zerindeki toplam yktr.

E.
Tabliye st kotu
Hw

ekil 2.13 Kprlerde savak akm

2.9. Literatr zeti

Dubuat, kpr ayaklar zerine ilk almalar yapanlardan biri olup snrl
almalaryla kpr ayaklarnn akma etkisini matematiksel ifadelerle tanmlamaya
almtr (1786).
Weisbach ve D Aubuisson, bir daralmaya maruz akm zerine baz almalar
yapmlardr. D Aubuisson un teorisi daralma noktasndaki hzn fiziki engelden dolay
su seviyesindeki dmeye eit olduu varsaymna dayanmaktadr. D Aubuisson un
gelitirmi olduu forml Bernoulli denklemine dayanmaktadr

V2=KD.A[2g(h1-h2)]0.5

(2.40)

Pratikte h2 nin lm zor ve h2 ile h3 arasndaki fark ihmal edilebilecek kadar kk

olduu iin h2 yerine h3 yazlabilir ve aadaki ifadeyi elde etmitir (1850):

Q = W2.H2.V2 = KD.A.W2. h3[2g(h1-h3) + V12]0.5

(2.41)

Nagler, deiik tiplerde kpr aya modelleri kullanarak 256 adet deney yapmtr.
Farkl tipteki kpr kesitlerinin su akmna etkisini modellemek amacyla deneyleri 8
farkl kpr kesitinde gerekletirmitir. Nagler, bulduu sonularn analiziyle debi
katsays deerlerini, farkl ayak ekilleri iin u ekilde ifade etmitir.

Q = CDA[2g h]0.5

(2.42)

Nagler, kendi bulduu deerlerle Weisbachn katsay deerleri arasnda bir korelasyon
olmadn belirtmitir. Kpr kabarmas iin Nagler tarafndan forml gelitirilmise
de, formllerde debi parametrelerinin doru olarak kullanlabilmesi iin daha ok
deneysel veri toplanmas gerektiine dikkat ekmitir (1913).
Lane, ak kanallar zerindeki daralma yaplar zerine detayl alma yapan ilk kiidir.
Lane; DAubuisson ve Weisbach formlleri zerine Naglerin analizlerine benzer bir
analiz yapm ve bu formllerin baz artlarda gvenilir olmasna karn bazlarnda
hatal sonular verdiini gzlemlemitir. Lane, Weisbach formlnn aadaki gibi
kullanlrsa daha etkili olacan gstermitir.

Q = Kw.W2.(2g) 0.5 [2/3 h0.5 + h3 h0.5]

(2.43)

Lane (1919) deneylerine dayanarak daralmalar iin u formul nermitir (1919).

Q = KG.W2.(2g) 0.5 { h3 h0.5 + (2/3)( h1.5-(h1- h2)1.5 }

(2.44)

Yarnell, bir akarsu yata zerindeki kpr ayaklarnn sebep olduu kesit
daralmalarndaki akm incelemek iin geni kapsaml laboratuar deneyleri yapmtr.
Yarnell,

kendisinden

nce

yaplan

almalarda

kullanlan

kpr

kabarmas

formllerinin deneysel bir analizini yapmtr. Yarnell kpr kabarmas formllerindeki

farkl katsaylarn kpr ayak ekline bal olarak deitiini gstermitir. Bundan
dolay herhangi bir kpr kabarmas hesabnn doruluk derecesi katsay deerine bal
olacaktr. Yarnell almalar sonucunda Weisbachn formlnn teorik olarak ok
geerli olmadn ancak Nagler formlnn pratik kullanmda daha iyi olduunu ortaya
karmtr. Kpr su kabarmas iin Yarnellin gelitirmi olduu denklem u
ekildedir (1934).

 h = {KYFr32(KY+5Fr32-0.6) (Y+ 15Y4)} h3

(2.45)

Biery ve Delleur, tek aklkl kemer kprlerdeki su akm zerine bir aratrma
yapmtr. almalarnda aadaki zelliklere sahip yar dairesel bir kemer kpry
test etmilerdir:

Erilik yok

Eksantrizite var

Giri erilii var

Biery ve Delleur su kabarmas yksekliinin giri akm, Froude says ve kemer

aklnn yatak aklna orannn toplamna bal olduunu belirtmilerdir.
Aratrmalarnda

yatak

aklk

oranlarnn

boyutlu

oran

terimleriyle

aklanabileceini vurgulamlardr. Bunlar:

Kpr aklnn yatak aklna oran : M =b/B

Akarsu yatann altndaki kemer merkez derinliinin kemer yarapna oran

:= d/r

Normal derinliin kemer yarapna oran : = hn /r

Sonuta normal derinliin Froude says iin h1/hn e kar yatak aklk orannn bir
grafii ile ayrca deien Froude saylar iin M'e kar Cd nin bir grafii verilmitir.
Biery ve Delleura gre her tipteki yap geometrisine uygulanabilir genel bir su
kabarmas denklemi aadaki gibidir:
h1/h3= 1+0.47[(Fr/M)2/3]3.39

(2.46)

Burada: M = MCM
Biery, 0.5 ten kk Froude saylar iin kpr uzunluunun ve snr srtnmesinin
rlatif olarak nemsiz olduunu ve btn pratik amalar iin ihmal edilebilir olduunu
gstermitir (1962).
Shen, Davidian ve Carrigan, geni akla sahip daralma yaplarndaki akm
incelemiler ve tek aklkl yaplar iin gelitirilen formllerin, ayn zamanda ok
aklkl

yaplardaki

her

bir

aklk

iinde

kullanlabilecei sonucuna varmlardr (1962).

kabarma

miktarnn

hesabnda

Skogerboe, Barrett ve Walker, kpr su kabarmas hesab iin gelitirilen yntemlerin

karlatrmasn yapmtr. O tarihe kadar en yaygn yntem Bureau of Public Roadsn
yntemi olduu sonucuna varmlardr. Maksimum kabarma miktarnn tesbiti ve
daralmalardan geen pik debinin hesaplanmas iin bir dier nemli yntemin USGS
Yntemi(1965) olduu sonucuna ulamlardr (1973).
Taylor ve Shen, kpr ayaklar etrafndaki oyulma ve kpr yapsnn oluturduu
maksimum kabarma miktarn hesaplamak iin analitik formllerden yararlanarak
nmerik zmler nermilerdir. Gelitirilen regresyon denklemleri kpr su
kabarmasn; Froude says, kpr aya enerji kayp katsays, konveyans oran ve
daralma orannn bir fonksiyonu olarak hesaplamaktadr (1983).
Wisner ve Ark, fiziksel bir model zerindeki memba takn izgisi ile HEC-2 bilgisayar
modelinin bulmu olduu sonular karlatrmlardr. HEC-2 yntemi Yarnell(1934)
tarafndan yaplan deneysel almalar dayanmaktadr. HEC-2 ve fiziksel model
arasndaki bir karlatrmayla 500 yllk takn debisi hari HEC-2 ve fiziksel model
arasnda birbirine ok yakn sonular elde etmitir. 500 yllk takn debisi iin HEC-2
ok yksek deerler vermitir. Wisner her trl akm artlar iin HEC-2nin tam doru
sonular vermeyeceini sylemitir (1989).
Sekin, Yurtal ve Haktanr, HEC-2 bilgisayar programnn, kpr alt program iin bir
modifikasyon teklif etmilerdir. almann amac bir kpr yaps etrafndaki
deneylerden elde edilen su yz profilinin gerek taknlardaki su yz profilinden
farkl kmasnn nedenini aratrarak HEC-2 Kpr Yntemini gerek kpr verilerine
gre modifiye etmektir. Gerek verilerle deneysel veriler arasndaki eliki, kprnn
hemen mansap tarafnda su yz profilinin; gerekte normal su yz profilinin stnde
olmas, deneylerde ise altnda kalmasdr. Sonuta aratrmaclar HEC-2 de kullanlan
daralma ve alma kayp katsaylar zerinde korelasyona bal bir modifikasyon teklif
ederek, alan verileriyle deneysel veriler arasndaki elikiyi aklamaya almlardr
(1998).

Hunt, Brunner ve Larock, kprnn memba ve mansap taraflarndaki enerji kayplarnn

tam olarak hesaplanabilmesi iin 4 parametrenin (alma uzunluu, daralma uzunluu,
alma kayp katsays, daralma kayp katsays) tam olarak hesaplanmas gerektiini

belirtmilerdir. alma gerek akarsular zerinde yaplm ve bu parametreleri

hesaplayan regresyon denklemleri retilmitir (1999).

Sekin, seviye-debi ilikisini hesaplamak iin COH Yntemini deneysel verilere

uygulam ve olduka yaklak sonular elde etmitir. Kpr yaps etrafndaki bir
boyutlu akm analizi iin alt yaygn yntemi kullanm ve bunlarn gvenilirliini
aratrmtr. Analizler iin Enerji Yntemi, Momentum Yntemi, Yarnell Yntemi,
WSPRO Yntemi, HR Yntemi ve USBPR Yntemlerini kullanmtr. Enerji
Ynteminin deneysel verilere olduka yakn dier yntemlerin ise nispeten farkl
deerler verdiini gzlemlemitir. HEC Yntemi zerinde hesaplar basite indirgeyen
bir almaya da yer vermitir (2001).

Sekin ve Ark, iki seviyeli akarsu yata modelinde kemer ve dikdrtgen aklkl
kprler iin maksimum kabarma yksekliini veren 2. Derece polinomial bir denklem
retmilerdir (2003).

BLM 3
DENEY DZENE ve YNTEM

3.1. Deney Dzenei

Deneyler Erciyes niversitesi naat Mhendislii Blm Hidrolik Laboratuarnda

bulunan ak kanal modelinde yaplmtr. Kanaln balangcnda, zeminden 2.00 m.
ykseklikte ve 5 m3 hacimli silindirik bir fiber besleme tank bulunmaktadr Su bu
depodan kanala boru yardmyla kendi cazibesiyle verilmektedir. Kanala ulaan su
ncelikle kanal bandaki hazneye girmektedir. Akmda oluacak alkantlar nlemek
amacyla k azna zgara yerletirilmitir. Bu zgaradan geen su 9.5 m
uzunluundaki kanala girerek kanal sonundaki 4m3 hacimli dikdrtgen metal toplama
tankna boalmaktadr. Kanal kare kesitli (60x60 cm) olup taban ve yan yzeyler
camdan imal edilmitir (ekil 3.1).
Kanal sonuna yerletirilen depodan su pompa vastas ile 15cm apnda elik boru
yardmyla memba deposuna pompalanarak devir daim salanmaktadr. Kanalda dzenli
akmn salanmas iin pompa knda ve kanal giriinde bulunan kelebek vanalar
yardm ile memba deposundaki su seviyesi sabit kalacak ekilde ayarlanmtr. Kanaln
sonuna niform akm derinliini elde edebilmek iin dikdrtgen kesitli savak
yerletirilmitir. Kanal taban eimi elle ayarlanabilir zellikte olup deime aral
%20 dir.

ekil 3.1. Deney Kanalnn Genel Grnm

3.2. Debi ler

Debi lm Krohne firmasnn Altosonic UL 600 R markal debi leri ile yaplmtr.
Debi ler kanala su veren elik boru zerine monte edilen iki adet sensr ve dijital
gstergesi olan sinyal dntrcden olumaktadr (ekil 3.2 a-b). Altosonic debi ler
i ap 50-1000mm ve boru et kalnl 20mm ye kadar olan basnl borularda lm
yapabilmektedir. Aletin kullanld yerin scaklnn 25 50C araln amamas
gerekmektedir.
Sensrlerin oturduu bariyerlerin boru zerine yerletirilecei yerler temiz olmal ve
sensrlerin boru yzeyine tamamen temasn salayabilmek iin boru yzeyine ince bir
tabaka halinde gres ya srlmektedir. Sensrleri tayan bariyerler boru zerine
paralel olarak karlkl yerletirilerek sensrler aras mesafe (S) boru i ap ve et
kalnlna bal olarak aadaki gibi hesaplanr.
S = 0.33Di + 1.74t + 10 ( mm )

Burada; S sensr aral, Di boru i ap (mm), t boru kabuk (et) kalnl (mm) dir.

(3.1)

(a)

(b)
ekil 3.2.Ultrasonic Debi lerin Sensr ve Sinyal Dntrcs

Sensrler debisi belirlenecek boru zerine monte edildikten sonra sensr kablolar
sinyal dntrcye taklr ve topraklama kablosu bir metale temas ettirilir. Balantlar
tamamlandktan sonra debi ler alarak sinyal dntrcye gerekli sistem ayarlar
girilir. Bu bilgiler; metrik birimin tr (SI), boru i ap, kalibrasyon sabiti (su iin
38600), lm yaplacak minimum debinin maksimum debiye oran, zaman sabitidir.
Gstergeden akmn debisi maksimum girilen debinin oran olarak okunur. Daha sonra
debi okumalar lt/s ye dntrlr. Her bir deneyde 10 adet debi okumas yaplarak
bunlarn aritmetik ortalamas kullanlmtr.
3.3. Su Yz Profili Ykseklik lm

Kanalda farkl akm artlarnda ve kpr aklklarnda elde edilen su yz profillerinin

belirlenmesi amacyla kanal zerinde dorultuda hareket edebilen sehpa
kullanlmtr. Sehpa yardm ile kanal ierisinde istenilen noktada hz seviye vb.
lmler yaplabilmektedir. Su yz profillerinin belirlenmesi amacyla dey
dorultuda hareket mm nin %1 hassasiyetinde elektronik kumpas kullanlmtr. ekil
3.3. de hareketli, sehpa ve kumpas grlmektedir.

ekil 3.3.Su Yz Profilini lmek iin kullanlan aparat

3.4. Przl ve Przsz Deneylerdeki Akm artlar

Ak kanal modelinde przl ve przsz akm artlarnda deneyler yaplmtr.

Przsz (Cilal) akm art olarak taban ve yan duvarlar cam olan yzey kullanlmtr.
Przl yzey oluturmak amacyla kanal bandan itibaren tabana k=10mm olan
plastik paspas serilmitir. ekil 3.4 de kanal tabanna serilen paspas grlmektedir.

ekil 3.4. k=10 mm zelliine sahip plastik paspas

Cilal ve przl akm artlarnda pompa kndaki vana aracl ile farkl debiler elde
edilmitir. Ayarlanan debi iin kanal banda bulunan depodaki su seviyesi sabit
kaldnda kararl akm art olutuu kabul edilmitir. Kanal sonunda bulunan
dikdrtgen kesitli savak yardm ile niform akm derinlii salanmtr. Her iki yzey
durumunda (cilal-przl) 16 ar adet farkl akm art elde edilmitir. Tablo 3.1 ve 3.2
de iki farkl przllk iin elde edilen akmlarn zellikleri verilmitir. Burada; Q
(lt/s): debi lerden okunan debi, hn (cm): niform akm derinlii, S: kanal taban eimi,
(B/hn): kesit oran, V (m/s): debi ler yardmyla hesaplanan enkesit ortalama hz,


V
4VR
Re =
Froude says, n ise Manning
Reynolds says ve Fr =

gh

denkleminden elde edilen przllk katsaysdr.

Tablo 3.1. Przsz (Cilal) Deneylerin Akm artlar
Test

1
C1
C2
C3
C4
C5
C6
C7
C8
C9
C10
C11
C12
C13
C14
C15
C16

hn

V=Q/A

(lt/s)

(cm)

(m/s)

10.23 2.73 0.625

12.47 8.43 0.247
13.65 6.15 0.370
15.42 3.48 0.739
16.92 7.91 0.357
18.98 6.09 0.519
19.25 6.85 0.468
21.29 13.55 0.262
21.83 4.68 0.777
34.04 8.53 0.665
34.19 5.80 0.982
34.33 9.69 0.590
37.62 7.83 0.801
39.42 9.44 0.696
40.84 10.62 0.641
42.02 6.76 1.036

B/h

Re

Fr

0.0035
0.0005
0.0005
0.0050
0.0005
0.0015
0.0006
0.0005
0.0035
0.0020
0.0005
0.0010
0.0047
0.0025
0.0008
0.0050

22.0
7.1
9.8
17.2
7.6
9.9
8.8
4.4
12.8
7.0
10.3
6.2
7.7
6.4
5.6
8.9

54835
56927
66244
80802
78302
92264
91647
85766
110433
154994
167549
151746
174465
175350
176389
200542

1.207
0.271
0.476
1.264
0.405
0.672
0.571
0.227
1.147
0.727
1.302
0.606
0.914
0.723
0.628
1.272

0.008
0.015
0.008
0.009
0.010
0.010
0.008
0.018
0.009
0.011
0.003
0.009
0.013
0.012
0.008
0.010

Tablo 3.2. Przl Deneylerin Akm artlar

Test

1
P1
P2
P3
P4
P5
P6
P7
P8
P9
P10
P11
P12
P13
P14
P15
P16

hn

V=Q/A

(lt/s)

(cm)

(m/s)

10.16
12.50
13.50
15.13
16.98
18.76
19.12
21.21
21.51
34.04
34.16
34.24
37.89
39.38
40.64
42.00

4.98
10.16
6.52
5.33
8.07
7.28
7.84
14.06
7.06
8.34
8.12
10.11
8.20
10.18
11.29
9.03

0.340
0.205
0.345
0.473
0.351
0.429
0.406
0.251
0.508
0.680
0.701
0.564
0.770
0.645
0.600
0.775

B/hn

Re

Fr

0.0035
0.0005
0.0005
0.0050
0.0005
0.0015
0.0006
0.0005
0.0035
0.0005
0.0044
0.0010
0.0047
0.0025
0.0008
0.0050

12.0
5.9
9.2
11.3
7.4
8.2
7.7
4.3
8.5
7.2
7.4
5.9
7.3
5.9
5.3
6.6

50956
54606
64853
75131
78249
88284
88647
84454
101826
155762
157214
149764
174015
171946
172677
188789

0.486
0.205
0.431
0.654
0.394
0.508
0.463
0.214
0.610
0.752
0.786
0.567
0.859
0.645
0.570
0.824

0.021
0.020
0.009
0.019
0.010
0.014
0.009
0.019
0.017
0.005
0.015
0.010
0.014
0.014
0.009
0.015

3.5. Deneylerde Kullanlan Kpr Modelleri

Deneylerde farkl kesitteki kpr modelleri kullanlmtr. Bunlar dairesel, eliptik ve

modern kpr olarak adlandrlan dikdrtgen aklkl kprlerdir. Her bir kesit iin drt
farkl aklkta (M=b/B=0.3, 0.5, 0.7, 0.9) kpr modelleri kullanlm olup burada b;
kpr akl, B; kanal akl (60cm) dr. ekil 3. 5 de dairesel kpr kesiti olarak
kullanlan ahap modellerin boyutlar ve resimleri verilmitir. ekil 3. 6 de eliptik kpr
kesiti olarak kullanlan ahap modeller ve resimleri , ekil 3. 7 de de dikdrtgen
aklkl kprlerin boyutlar ve resimleri verilmitir.

Dairesel Kpr Modelleri

M=0.9

M=0.7

40 cm
27 cm

21 cm

54 cm

42 cm

60 cm

60 cm

M=0.5

M=0.3

40 cm
15 cm

9 cm

30 cm

18 cm

60 cm

60 cm

ekil 3.5 Dairesel aklkl kpr kesitleri ve modelleri

Eliptik Kpr Modelleri

M=0.9

M=0.7

40 cm
22 cm

17 cm

54 cm

42 cm

60 cm

60 cm

M=0.5

M=0.3

40 cm

12 cm

7 cm

30 cm

18 cm

60 cm

60 cm

ekil 3.6 Eliptik aklkl kpr kesitleri ve modelleri

Modern Kpr Modelleri

M=0.9

M=0.7

40 cm
32 cm

32 cm

54 cm

42 cm

60 cm

60 cm

M=0.5

M=0.3

40 cm
32 cm

30 cm
60 cm

32 cm

18 cm
60 cm

ekil 3.7 Dikdrtgen aklkl kpr kesitleri

Ele alnan her bir akm durumunda ahap kpr modelleri kanaln 6. metresine ekil 3.8
de gsterilen bir aparat ile sabitlenmitir. Kpr ile cam kanal kenarnda sznty en aza
indirgemek amacyla contalar yerletirilmitir.

ekil 3.8 Kpr modellerinin kanal enkesitinde sabitlenmesi

ekil 3.9. da farkl kesitlerdeki kpr modellerinde kabarmann belirlenmesi amacyla
gereken nemli lm kesitleri gsterilmitir. ekilde grld gibi kprnn memba
tarafnda kpr akl (b) kadar mesafede sk lmler yaplmtr. nk maksimum
kabarma bu mesafede olumaktadr. Daha sonra her 50 cm de bir lm yaplmtr.
Kprnn mansap tarafnda ise [(B-b)/2]x4 m mesafede su tekrar normal derinliine
ulamas beklenmektedir. Kprnn memba ve mansap tarafnda tm lmler kesit
ortasndan alnmtr. Su yz kotunun belirlenmesi amacyla kanal boyunca hareket
edebilen sehpaya monte edilen ve kumpas ile hareketleri llebilen ekil 3.10 daki
metal ubuk kullanlmtr. Kanal boyunca yaplan lmlerde kullanlan ablona ait bir
rnek kt C4 akm iin ekil 3.11 de verilmitir.

Ara noktalar
b (m)

b (m)

[(B-b)/2] x 4 (m)

Ara noktalar

ekil 3.9. lm alnan noktalar

ekil 3.10 Su yz kotunun llmesi

Test No
Tarih
Eim
Q(lt/s)
H

: C4
: 04.06.2003
: 0,005
: 15,42 m3/s
: 3,48 cm (34,8 mm)

Kpr Su Yz Profilleri lm

P=

613

M=0.3
603 600

400

350

4,28

5,92

1,03

237,52

237,34

237

236,73

233,9

230,96

228,7

225,2

221,41

217,75

215,5

213,88

5,11

8,16

6,24

3,02

125,44

132,12

132,42

133,21

134,06

135,44

132,12

128,14

123,12

117,7

116,29

115,1

B.S

B.S

B.S

B.S

B.S

B.S

B.S

B.S

B.S

B.S

B.S

B.S

B.S

B.S

B.S

B.S

X(cm) 850 800 750 700 660 645 630 615

27,8
24,25 24,62 29,87
32
36,07 32,79 26,48
C2
24,35
34,16
17,94
28,19
26,3
23,12
27,16
40,4
D2
21,08
29,92
28,14
32,03
27,26
35,21
34,16
42,11
E2

610

603

M=0.5
600 597

250

24,17

23,32

31,27

X(cm)
C1
D1
E1

850

800

750

700

684

653

633

21,46

25,97

22,45

11,49

12,19

7,31

9,05

5,21

4,1

3,86

2,14

5,01

4,37

B.S

B.S

B.S

B.S

B.S

B.S

623

X(cm) 850 750 650 636 630 624 618 612

40,17 42,81 40,16 38,92 39,15 43,57 42,88 44,17
C3
38,24 35,11 40,08 39,71 37,85 36,15 34,42
35,2
D3
39,11
38,17
32,15
34,17
36,41
42,14
38,67
36,01
E3

X(cm) 850 800 750 700 650 630 620 612

43,18 44,01 45,21 38,15 40,77 42,91 43,15 39,17
C4
42,33 46,15 45,04 45,17 43,81 44,14 38,02 37,15
D4
45,15 44,75 43,19 39,71 41,16 43,16 41,11 40,05
E4

597

594

591

588

582

550

500

450

300

250

595

590

585

580

575

570

550

500

400

300

41,18

90,82
90,13

91,14
91,02

95,6
93,83

96,77
95,43

96,92
93,42

97,42
91,1

98
93,12

96,96
94,16

96,09
88,31

87,3
85,77

81,72
83,42

80,6
81,1

38,44

35,14

91,11

92,01

92,92

94,2

95,81

96,11

94,15

94

93,28

92,9

91,33

90,78

606

603

M=0.7
600 597

588

578

558

550

500

450

400

350

300

250

41,34

40,16

61,91

66,34

68,11

68,9

69,08

68,91

68,47

64,02

57,88

56,38

55,91

54,87

33,14

31,71

57,05

59,42

62,81

60,18

61,15

59,73

59,16

55,88

57,03

56,15

56,01

55,1

32,17

29,31

55,93

58,25

66,08

65,14

63,24

62,15

61,14

56,19

56,04

55,28

55,16

54,97

608

603

M=0.9
600 597

586

576

566

556

546

500

450

400

350

300

250

38,88

35,74

35,11

35,94

35,02

34,12

33,14

35,02

35,94

37,16

38,82

39,2

43,24

44,11

35,48

32,14

37,15

39,21

38,14

38,92

37,74

36,78

36,14

38,25

36,45

41,21

44,38

46,25

39,21

36,15

36,91

37,47

36,95

37,01

37,21

37,04

36,38

37,79

38,12

42,41

43,17

45,38

568

ekil 3.11 C4 Akmna Ait rnek lm Tablosu ve Deerleri

BLM 4
BULGULAR ve TARTIMA
4.1. Cilal Akm Durumunda Su Yz Profilleri

Blm 3 de verilen 16 farkl cilal akm durumuna ait 3 farkl kesitteki kpr iin elde
edilen su yz profillerinin kanal boyunca dalm Excel program ile izilmitir. ekil
3.5, 3.6 ve 3.7 de gsterilen farkl kesitlerdeki kpr modellerinde kabarmann
belirlenmesi amacyla gereken nemli lm kesitlerini kapsayacak ekilde ablonlar
oluturulmutur. ekil 4.1 de C1 akmna ait Excell ablonu rnei grlmektedir.
ekilde grlen lm kesitlerinde Blm 3 de anlatld zere derinlik lmleri
yaplmtr. Bu lme ait mesafe ve kotlar farkl bir Excel sayfasnda okutularak Tablo
4.1 oluturulmutur. Tablo 4.1 de rnek olarak ele alnan C1 akmna ait dairesel kesit
ve akl M=0.7 kpr iin hesap tablosu verilmitir. Tablodan grlecei zere (1)
nolu stunda kanal boyunca hesap yaplan uzaklklar, (2) nolu stunda ele alnan kanal
eimi iin hesaplanan kanal taban kotlar, (3) nolu stunda kpr yok iken hesaplanan
su yz kotlar, (4) nolu stunda kpr yerletirildikten sonra kanal boyunca llen su
yz kotlar ve son stunda ise kprl hesaplanan su yz kotlar verilmitir.
Hesaplanan bu deerler ile kanal boyunca su yz profili izilerek ekil 4.2 de
verilmitir. Tablodan ve ekilden grlecei zere ele alna akmda maksimum kabarma
kanal bandan x=558cm uzaklkta 57.08 mm olarak llmtr. Sz konusu akma ait
normal su derinlii hn=27.3 mm dir: Dolaysyla bu kesitteki kabarma ykseklii
dh=29.77 mm olarak belirlenmitir. Cilal akm durumunda 16 farkl akma ait, 3 farkl
kpr kesiti iin (dikdrtgen, dairesel ve eliptik) ele alnan aklklarda (M=0.3, 0.5,
0.7, 0.9) benzer hesaplamalar yaplmtr. Ek-1 de farkl lmlere ait su yz profilleri
verilmitir. Menbadaki kabarmann kpr st akln getii durumlar (Batm
Savak) belirlenerek deerlendirme d braklmtr.

27,31
29,44
30,11
32,47
38,16
40,28

630
624
618
612
606
603

53,3
54,06
55,47
57,08
56,13
54,38

52,17

50,16

50,88

48,44

46,36

588
578
568
558
550
500

450

400

350

300

250

150

50

51,36

597

600

29,46

28,6

750

636

26,94

850

31,57

900

650

Co=

950

Test No =
1
Date= 23.07.2003
Q (m3/s)=
10,23
hn(mm)=
27,31
S0=
0,0035

21

Mansap

ekil 4.1. C1 Akmna ait su yz kotlarnn girildii ablon

Tablo 4.1

C1 akmna ait hesaplanan kanal taban ve su yz kotlar

Q(lt/s) = 10.23
h(mm) = 27.3
Kanal Taban
Mesafe
Kotu
x (cm)
(mm)
Hesaplanan
(1)
(2)
50.00
3.15
150.00
2.80
250.00
2.45
300.00
2.28
350.00
2.10
400.00
1.93
450.00
1.75
500.00
1.58
550.00
1.40
558.00
1.37
568.00
1.34
578.00
1.30
588.00
1.27
597.00
1.24
603.00
1.21
606.00
1.20
612.00
1.18
618.00
1.16
624.00
1.14
630.00
1.12
636.00
1.10
650.00
1.05
750.00
0.70
850.00
0.35
900.00
0.18
950.00
0.00

Eim =
Kpr st akl (mm)=
Kprsz su
Kprl su yz
yz kotu
kotu
(mm)
(mm)
Hesaplanan
llen
(3)
(4)
30.46
0.00
30.11
0.00
29.76
46.36
29.59
48.44
29.41
50.88
29.24
50.16
29.06
52.17
28.89
54.38
28.71
56.13
28.68
57.08
28.65
55.47
28.61
54.06
28.58
53.30
28.55
51.36
28.52
40.28
28.51
38.16
28.49
32.47
28.47
30.11
28.45
29.44
28.43
27.31
28.41
29.46
28.36
31.57
28.01
28.60
27.66
26.94
27.49
0.00
27.31
0.00
Maksimum=
57.08
dh (Kabarma)=
29.77 mm

0.0035
210.0
Kprl su
yz kotu
(mm)
Hesaplanan
(5)
0.350
0.350
46.535
48.615
51.055
50.335
52.345
54.555
56.158
57.115
55.505
54.095
53.332
51.381
40.291
38.181
32.491
30.131
29.461
27.331
29.509
31.920
28.950
27.115
0.175
0.000

44

300
Su yz profili
Kanal taban profili
250

h normal derinlik
Kpr st akl

Ykseklik (mm)

200

150

100

50

0
250

300

350

400

450

500

550

600

650

700

750

800

850

Uzunlk (m)

ekil 4.2 C1 Akmnda. dairesel kesit. M=0.7 iin izilen profiller

Tablo 4.2 (a)-(d) de ele alnan 16 farkl cilal akm iin dikdrtgen aklkl kprlerde
oluan kabarmann hesab iin gerekli lm ve hesap deerleri verilmitir. Tablodan
grlecei zere (2). Stunda Fr =

V
eklinde hesaplanan Froude says. hn (cm);
g hn

kprnn olmamas durumunda kanalda oluan su derinlii (normal derinlik). h1(cm);

membada kabarmann maksimum olduu kesitteki derinlik. dh=h1-hn ifadesi ile
hesaplanan maksimum kabarma ykseklii (cm). J=1-M olup dikdrtgen kesitli
kprlerde M=b/B eklinde hesaplanmaktadr. Burada B: Kanal genilii. b= kpr
akldr.
Blm 2 de verilen Biery ve Delleur (1962) yaklam ile dikdrtgen aklkl kprler
iin (2.46) ifadesindeki katsaylar incelenmitir. Drt farkl aklk iin izilen h1/hn
(Fr/M)2/3 ilikisi (4.1) ifadesindeki gibi elde edilmitir (ekil 4.3) .

h1
2 / 3 3.36
= 1 + 0.30 ( Fr / M )

hn
(4.1) ifadesine ait korelasyon katsays R2= 0.702 olarak belirlenmitir.

(4.1)

45

Tablo 4.2 (a) Dikdrtgen aklk iin hesap tablosu

Test
(1)
C1
C2
C3
C4
C5
C6
C7
C8
C9
C10
C11
C12
C13
C14
C15
C16

Fr
(2)
1.21
0.27
0.48
1.26
0.40
0.67
0.57
0.23
1.15
0.73
1.30
0.61
0.91
0.72
0.63
1.27

hn
(3)
2.730
8.430
6.150
3.480
7.910
6.090
6.850
13.550
4.680
8.530
5.800
9.690
7.830
9.440
10.620
6.760

M=0.3
h1
dh
(4)
(5)
9.112 6.382
12.106 3.676
14.413 8.263
13.544 10.064
12.503 4.593
15.865 9.775
15.848 8.998
B.S
B.S
13.901 9.221
14.170 5.640
22.990 17.190
23.641 13.951
17.331 9.501
B.S
B.S
19.815 9.195
24.800 18.040

J
(6)
0.700
0.700
0.700
0.700
0.700
0.700
0.700
0.700
0.700
0.700
0.700
0.700
0.700
0.700
0.700
0.700

dh/hn
(7)
2.338
0.436
1.344
2.892
0.581
1.605
1.314
B.S
1.970
0.661
2.964
1.440
1.213
B.S
0.866
2.669

Fr*J
(8)
0.845
0.190
0.333
0.885
0.283
0.470
0.400
0.159
0.803
0.509
0.912
0.424
0.640
0.506
0.440
0.891

Tablo 4.2 (b) Dikdrtgen aklk iin hesap tablosu

Test
(1)
C1
C2
C3
C4
C5
C6
C7
C8
C9
C10
C11
C12
C13
C14
C15
C16

Fr
(2)
1.21
0.27
0.48
1.26
0.40
0.67
0.57
0.23
1.15
0.73
1.30
0.61
0.91
0.72
0.63
1.27

hn
(3)
2.730
8.430
6.150
3.480
7.910
6.090
6.850
13.550
4.680
8.530
5.800
9.690
7.830
9.440
10.620
6.760

M=0.5
h1
dh
(4)
(5)
7.187 4.457
9.423 0.993
10.071 3.921
9.543 6.063
11.029 3.119
10.854 4.764
12.432 5.582
14.880 1.330
12.517 7.837
13.404 4.874
16.382 10.582
16.625 6.935
14.331 6.501
20.417 10.977
18.519 7.899
18.331 11.571

J
(6)
0.500
0.500
0.500
0.500
0.500
0.500
0.500
0.500
0.500
0.500
0.500
0.500
0.500
0.500
0.500
0.500

dh/hn
(7)
1.633
0.118
0.638
1.742
0.394
0.782
0.815
0.098
1.675
0.571
1.824
0.716
0.830
1.163
0.744
1.712

Fr*J
(8)
0.603
0.136
0.238
0.632
0.202
0.336
0.286
0.114
0.574
0.364
0.651
0.303
0.457
0.362
0.314
0.636

46

Tablo 4.2 (c) Dikdrtgen aklk iin hesap tablosu

Test
(1)
C1
C2
C3
C4
C5
C6
C7
C8
C9
C10
C11
C12
C13
C14
C15
C16

Fr
(2)
1.21
0.27
0.48
1.26
0.40
0.67
0.57
0.23
1.15
0.73
1.30
0.61
0.91
0.72
0.63
1.27

hn
(3)
2.730
8.430
6.150
3.480
7.910
6.090
6.850
13.550
4.680
8.530
5.800
9.690
7.830
9.440
10.620
6.760

M=0.7
h1
dh
(4)
(5)
6.117 3.387
8.769 0.339
7.962 1.812
6.281 2.801
10.485 2.575
8.405 2.315
8.643 1.793
13.881 0.331
10.013 5.333
12.376 3.846
11.013 5.213
12.701 3.011
12.015 4.185
13.971 4.531
14.111 3.491
13.942 7.182

J
(6)
0.300
0.300
0.300
0.300
0.300
0.300
0.300
0.300
0.300
0.300
0.300
0.300
0.300
0.300
0.300
0.300

dh/hn
(7)
1.241
0.040
0.295
0.805
0.326
0.380
0.262
0.024
1.140
0.451
0.899
0.311
0.534
0.480
0.329
1.062

Fr*J
(8)
0.362
0.081
0.143
0.379
0.121
0.202
0.171
0.068
0.344
0.218
0.391
0.182
0.274
0.217
0.188
0.382

Tablo 4.2 (d) Dikdrtgen aklk iin hesap tablosu

Test
(1)
C1
C2
C3
C4
C5
C6
C7
C8
C9
C10
C11
C12
C13
C14
C15
C16

Fr
(2)
1.21
0.27
0.48
1.26
0.40
0.67
0.57
0.23
1.15
0.73
1.30
0.61
0.91
0.72
0.63
1.27

hn
(3)
2.730
8.430
6.150
3.480
7.910
6.090
6.850
13.550
4.680
8.530
5.800
9.690
7.830
9.440
10.620
6.760

M=0.9
h1
dh
(4)
(5)
5.814 3.084
8.435 0.005
6.507 0.357
4.625 1.145
9.314 1.404
6.573 0.483
7.207 0.357
13.673 0.123
6.830 2.150
9.903 1.373
8.796 2.996
10.912 1.222
10.604 2.774
10.913 1.473
11.661 1.041
9.415 2.655

J
(6)
0.100
0.100
0.100
0.100
0.100
0.100
0.100
0.100
0.100
0.100
0.100
0.100
0.100
0.100
0.100
0.100

dh/hn
(7)
1.130
0.001
0.058
0.329
0.177
0.079
0.052
0.009
0.459
0.161
0.517
0.126
0.354
0.156
0.098
0.393

Fr*J
(8)
0.121
0.027
0.048
0.126
0.040
0.067
0.057
0.023
0.115
0.073
0.130
0.061
0.091
0.072
0.063
0.127

47

1,00
M=0.3
M=0.5
h1/hn-1

M=0.7

3,36

y = 0,30x

M=0.9

0,10

R = 0,70

0,01
0,1

1,0(2/3)
(Fr/M)

10,0

ekil 4.3 Dikdrtgen aklkl kprler iin Biery ve Delleur yaklam

Sekin ve Ark (2003) de dh/hn-Fr*J ilikisinin polinomial iliki olduunu ve drt farkl
kpr kesitinde yapm olduu lmlerde bu ilikinin olduka iyi sonu verdiini
bildirmitir. Bu almada ele alnan 16 farkl cilal akm durumunda dikdrtgen kesit
iin elde edilen dh/hn-Fr*J ekil 4.4 deki gibi belirlenmitir. Bu iliki (4.2) nolu
denklemde verilmi olup korelasyon katsays R2=0.86 olarak belirlenmitir.
dh
= 1.78(Fr * J) 2 + 2.91(Fr * J) 0.06
hn

(4.2)

dh/hn

1,0
0,9

M=0.3

0,8

M=0.5

0,7

M=0.7

0,6
0,5

M=0.9
2

0,4

y = -1,78x + 2,91x - 0,06

0,3

R = 0,86

0,2
0,1
0,0
0,0

0,1

0,2

Fr*J

0,3

0,4

0,5

ekil 4.4 Dikdrtgen aklkl kpr kesitlerinde dh/hn Fr*J ilikisi

48

Tablo 4.3 (a)-(d) de ele alnan 16 farkl cilal akm durumunda dairesel aklkl
kprlerde oluan kabarmann hesab iin gerekli lm ve hesap deerleri verilmitir.
Tabloda (6). stundaki a;kpr aklndaki akm kesit alan. A; kanal kesit alan
(B*hn). M=a/A eklindeki aklk oran. J=1-M deeri olup tkanma oran olarak
adlandrlr.
Biery ve Delleur (1962) yaklam ile dairesel aklkl kprler iin (2.46) ifadesindeki
katsaylar incelenmitir. Kpr yksekliinin 9 cm olmas nedeniyle tm akmlar iin
batm savak gzlenmitir. farkl aklk iin izilen h1/hn

(Fr/M)2/3 ilikisi (4.3)

ifadesindeki gibi elde edilmitir.

h1
2 / 3 2.08
= 1 + 0.20 ( Fr / M )

hn

(4.3)

(4.3) ifadesine ait korelasyon katsays R2= 0.58 olarak belirlenmitir.

1,00

h1/hn-1

M=0.5
M=0.7
M=0.9
2,08

y = 0,20x

0,10

R = 0,58

0,01
0,1

1,0 (2/3)
(Fr/M)

10,0

ekil 4.5 Dairesel aklkl kprler iin Biery ve Delleur yaklam

Dairesel kesitli kpr aklklarnda dh/hn-Fr*J ilikisi ekil 4.6 daki gibi belirlenmitir.
Bu iliki (4.4) nolu denklemde verilmi olup korelasyon katsays R2=0.71 olarak
belirlenmitir.

49

dh/hn

dh
= 0.32(Fr * J) 2 + 1.86(Fr * J) 0.22
hn
1.0
0.9
0.8
0.7
0.6
0.5
0.4
0.3
0.2
0.1
0.0

(4.4)

M=0.5
M=0.7
M=0.9

y = -0,32x + 1,86x - 0,22

2

R = 0,71

0.0

0.1

0.2

0.3

0.4
Fr*J

0.5

0.6

0.7

0.8

ekil 4.6 Dairesel aklkl kpr kesitlerinde dh/hn Fr*J ilikisi

50

Tablo 4.3 (a) Dairesel aklk

Kpr aklk ykseklii = 9 cm
Test Fr
hn
h1
dh
a
A
M J=1-M dh/hn Fr*J
(1) (2) (3)
(4)
(5)
(6)
(7)
(8)
(9)
(10) (11)
C1 1.21 2.73 B.S B.S
C2 0.27 8.43 B.S B.S
C3 0.48 6.15 B.S B.S
C4 1.26 3.48 B.S B.S
C5 0.40 7.91 B.S B.S
C6 0.67 6.09 B.S B.S
C7 0.57 6.85 B.S B.S
C8 0.23 13.55 B.S B.S
C9 1.15 4.68 B.S B.S
C10 0.73 8.53 B.S B.S
C11 1.30 5.80 B.S B.S
C12 0.61 9.69 B.S B.S
C13 0.91 7.83 B.S B.S
C14 0.72 9.44 B.S B.S
C15 0.63 10.62 B.S B.S
C16 1.27 6.76 B.S B.S

Tablo 4.3 (b) Dairesel aklk

Test
(1)
C1
C2
C3
C4
C5
C6
C7
C8
C9
C10
C11
C12
C13
C14
C15
C16

Fr
(2)
1.21
0.27
0.48
1.26
0.40
0.67
0.57
0.23
1.15
0.73
1.30
0.61
0.91
0.72
0.63
1.27

hn
(3)
2.73
8.43
6.15
3.48
7.91
6.09
6.85
13.55
4.68
8.53
5.80
9.69
7.83
9.44
10.62
6.76

Kpr aklk ykseklii = 15 cm

h1
dh
a
A
M J=1-M
(4)
(5)
(6)
(7)
(8)
(9)
8.21 5.48 0.005 0.016 0.288 0.712
9.45 1.02 0.015 0.051 0.291 0.709
10.61 4.46 0.011 0.037 0.289 0.711
9.80 6.32 0.006 0.021 0.288 0.712
11.44 3.53 0.014 0.047 0.290 0.710
11.63 5.54 0.011 0.037 0.289 0.711
12.34 5.49 0.012 0.041 0.289 0.711
15.59 2.04 0.026 0.081 0.319 0.681
13.41 8.73 0.008 0.028 0.288 0.712
B.S B.S
B.S B.S
B.S B.S
B.S B.S
B.S B.S
B.S B.S
B.S B.S
-

dh/ hn
(10)
2.007
0.121
0.725
1.816
0.446
0.910
0.801
0.151
1.865
-

Fr*J
(11)
0.860
0.192
0.339
0.900
0.287
0.478
0.406
0.155
0.817
-

51

Tablo 4.3 (c) Dairesel aklk

Test
(1)
C1
C2
C3
C4
C5
C6
C7
C8
C9
C10
C11
C12
C13
C14
C15
C16

Fr
(2)
1.21
0.27
0.48
1.26
0.40
0.67
0.57
0.23
1.15
0.73
1.30
0.61
0.91
0.72
0.63
1.27

hn
(3)
2.73
8.43
6.15
3.48
7.91
6.09
6.85
13.55
4.68
8.53
5.80
9.69
7.83
9.44
10.62
6.76

Kpr aklk ykseklii = 25 cm

h1
dh
a
A
M J=1-M
(4) (5) (6)
(7)
(8)
(9)
5.71 2.98 0.007 0.016 0.423 0.577
8.52 0.09 0.021 0.051 0.422 0.578
7.41 1.26 0.016 0.037 0.422 0.578
6.91 3.43 0.009 0.021 0.423 0.577
10.65 2.74 0.020 0.047 0.422 0.578
8.65 2.56 0.015 0.037 0.422 0.578
9.00 2.15 0.017 0.041 0.422 0.578
14.33 0.78 0.034 0.081 0.423 0.577
9.36 4.68 0.012 0.028 0.423 0.577
12.84 4.31 0.022 0.051 0.422 0.578
13.51 7.71 0.015 0.035 0.423 0.577
13.56 3.87 0.025 0.058 0.422 0.578
12.30 4.47 0.020 0.047 0.422 0.578
15.08 5.64 0.024 0.057 0.422 0.578
15.10 4.48 0.027 0.064 0.422 0.578
14.91 8.15 0.017 0.041 0.422 0.578

dh/ hn
(10)
1.092
0.011
0.205
0.986
0.346
0.420
0.314
0.058
1.000
0.505
1.329
0.399
0.571
0.597
0.422
1.206

Fr*J
(11)
0.696
0.157
0.275
0.729
0.234
0.388
0.330
0.131
0.662
0.420
0.752
0.350
0.528
0.418
0.363
0.735

dh/ hn
(10)
0.872
0.023
0.046
0.267
0.166
0.102
0.067
0.007
0.348
0.114
0.571
0.044
0.383
0.367
0.121
0.601

Fr*J
(11)
0.518
0.117
0.205
0.543
0.175
0.289
0.246
0.099
0.493
0.315
0.561
0.263
0.395
0.314
0.273
0.549

Tablo 4.3 (d) Dairesel aklk

Test
(1)
C1
C2
C3
C4
C5
C6
C7
C8
C9
C10
C11
C12
C13
C14
C15
C16

Fr
(2)
1.21
0.27
0.48
1.26
0.40
0.67
0.57
0.23
1.15
0.73
1.30
0.61
0.91
0.72
0.63
1.27

hn
(3)
2.73
8.43
6.15
3.48
7.91
6.09
6.85
13.55
4.68
8.53
5.80
9.69
7.83
9.44
10.62
6.76

Kpr aklk ykseklii = 27 cm

h1
dh
a
A
M J=1-M
(4) (5) (6)
(7)
(8)
(9)
5.11 2.38 0.009 0.016 0.571 0.429
8.62 0.19 0.029 0.051 0.567 0.433
6.43 0.28 0.021 0.037 0.569 0.431
4.41 0.93 0.012 0.021 0.571 0.429
9.22 1.31 0.027 0.047 0.568 0.432
6.71 0.62 0.021 0.037 0.569 0.431
7.31 0.46 0.023 0.041 0.569 0.431
13.64 0.09 0.046 0.081 0.562 0.438
6.31 1.63 0.016 0.028 0.570 0.430
9.50 0.97 0.029 0.051 0.567 0.433
9.11 3.31 0.020 0.035 0.569 0.431
10.12 0.43 0.033 0.058 0.566 0.434
10.83 3.00 0.027 0.047 0.568 0.432
12.90 3.46 0.032 0.057 0.566 0.434
11.90 1.28 0.036 0.064 0.565 0.435
10.82 4.06 0.023 0.041 0.569 0.431

52

Tablo 4.4 (a)-(c) de ele alnan 16 farkl cilal akm durumunda eliptik aklkl
kprlerde oluan kabarmann hesab iin gerekli lm ve hesap deerleri verilmitir.
Kpr st aklnn 7cm olmas durumunda tm akmlar iin batk savak durumu
olumutur. Bu nedenle kpr st aklnn 12.0, 17.0 ve 27.0 cm olmas durumunda
batk sramann olmad akmlar ele alnmtr.
Tablo 4.4 (a) Eliptik aklk

Test
(1)
C1
C2
C3
C4
C5
C6
C7
C8
C9
C10
C11
C12
C13
C14
C15
C16

Fr
(2)
1.21
0.27
0.48
1.26
0.40
0.67
0.57
0.23
1.15
0.73
1.30
0.61
0.91
0.72
0.63
1.27

hn
(3)
2.73
8.43
6.15
3.48
7.91
6.09
6.85
13.55
4.68
8.53
5.80
9.69
7.83
9.44
10.62
6.76

Kpr aklk ykseklii =12cm

h1
dh
a
A
M J=1-M
(4) (5) (6)
(7)
(8)
(9)
8.59 5.86 0.004 0.016 0.225 0.775
9.77 1.34 0.012 0.051 0.234 0.766
10.80 4.65 0.008 0.037 0.228 0.772
9.61 6.13 0.005 0.021 0.225 0.775
11.65 3.74 0.011 0.047 0.232 0.768
11.96 5.87 0.008 0.037 0.228 0.772
12.89 6.04 0.009 0.041 0.229 0.771
B.S B.S
B.S B.S
B.S B.S
B.S B.S
B.S B.S
B.S B.S
B.S B.S
B.S B.S
B.S B.S
-

dh/hn
(10)
2.147
0.159
0.756
1.761
0.473
0.964
0.882
-

Fr*J
(11)
0.936
0.208
0.368
0.980
0.311
0.519
0.440
-

53

Tablo 4.4 (b) Eliptik aklk

Test
(1)
C1
C2
C3
C4
C5
C6
C7
C8
C9
C10
C11
C12
C13
C14
C15
C16

Fr
(2)
1.21
0.27
0.48
1.26
0.40
0.67
0.57
0.23
1.15
0.73
1.30
0.61
0.91
0.72
0.63
1.27

hn
(3)
2.73
8.43
6.15
3.48
7.91
6.09
6.85
13.55
4.68
8.53
5.80
9.69
7.83
9.44
10.62
6.76

Kpr aklk ykseklii =17cm

h1
dh
a
A
M J=1-M
(4) (5) (6)
(7)
(8)
(9)
6.01 3.28 0.005 0.016 0.331 0.669
8.75 0.32 0.017 0.051 0.333 0.667
7.61 1.46 0.012 0.037 0.332 0.668
6.61 3.13 0.007 0.021 0.331 0.669
10.90 2.99 0.016 0.047 0.332 0.668
8.69 2.60 0.012 0.037 0.332 0.668
9.17 2.32 0.014 0.041 0.332 0.668
14.20 0.65 0.028 0.081 0.345 0.655
9.73 5.05 0.009 0.028 0.332 0.668
13.18 4.65 0.017 0.051 0.333 0.667
13.50 7.70 0.012 0.035 0.332 0.668
13.71 4.02 0.019 0.058 0.334 0.666
12.50 4.67 0.016 0.047 0.332 0.668
15.80 6.36 0.019 0.057 0.334 0.666
15.52 4.90 0.021 0.064 0.335 0.665
15.10 8.34 0.013 0.041 0.332 0.668

dh/ hn
(10)
1.201
0.038
0.237
0.899
0.378
0.427
0.339
0.048
1.079
0.545
1.328
0.415
0.596
0.674
0.461
1.234

Fr*J
(11)
0.807
0.181
0.318
0.845
0.270
0.449
0.382
0.149
0.767
0.485
0.870
0.403
0.610
0.482
0.417
0.850

dh/ hn
(10)
1.022
0.018
0.091
0.305
0.201
0.117
0.085
0.018
0.417
0.150
0.553
0.137
0.462
0.390
0.141
0.618

Fr*J
(11)
0.667
0.150
0.264
0.699
0.224
0.372
0.317
0.126
0.635
0.403
0.721
0.336
0.507
0.402
0.349
0.705

Tablo 4.4 (c) Eliptik aklk

Test
(1)
C1
C2
C3
C4
C5
C6
C7
C8
C9
C10
C11
C12
C13
C14
C15
C16

Fr
(2)
1.21
0.27
0.48
1.26
0.40
0.67
0.57
0.23
1.15
0.73
1.30
0.61
0.91
0.72
0.63
1.27

hn
(3)
2.73
8.43
6.15
3.48
7.91
6.09
6.85
13.55
4.68
8.53
5.80
9.69
7.83
9.44
10.62
6.76

Kpr aklk ykseklii = 27cm

h1
dh
a
A
M J=1-M
(4) (5) (6)
(7)
(8)
(9)
5.52 2.79 0.007 0.016 0.447 0.553
8.58 0.15 0.023 0.051 0.445 0.555
6.71 0.56 0.016 0.037 0.446 0.554
4.54 1.06 0.009 0.021 0.447 0.553
9.50 1.59 0.021 0.047 0.445 0.555
6.80 0.71 0.016 0.037 0.446 0.554
7.43 0.58 0.018 0.041 0.446 0.554
13.80 0.25 0.036 0.081 0.445 0.555
6.63 1.95 0.013 0.028 0.447 0.553
9.81 1.28 0.023 0.051 0.445 0.555
9.01 3.21 0.016 0.035 0.446 0.554
11.02 1.33 0.026 0.058 0.445 0.555
11.45 3.62 0.021 0.047 0.445 0.555
13.12 3.68 0.025 0.057 0.445 0.555
12.12 1.50 0.028 0.064 0.445 0.555
10.94 4.18 0.018 0.041 0.446 0.554

54

Biery ve Delleur (1962) yaklam ile eliptik aklkl kprler iin (2.46) ifadesindeki
katsaylar incelenmitir. Drt farkl aklk iin izilen h1/hn (Fr/M)2/3 ilikisi ekil 4.7
deki gibi elde edilmi olup ekilden grlecei gibi cilal akm durumunda eliptik
aklkl kprlerdeki iliki (4.5) ifadesindeki gibi elde edilmitir.
h1
2 / 3 2.16
= 1 + 0.16 ( Fr / M )

hn

(4.5)

(4.5) ifadesine ait korelasyon katsays R2= 0.82 olarak belirlenmitir.

1,00
M=0.5
M=0.7
h1/hn-1

M=0.9
2,16

y = 0,16x

0,10

R = 0,82

0,01
0,1

1,0
(2/3)
(Fr/M)

10,0

ekil 4.7 Eliptik aklkl kprler iin Biery ve Delleur yaklam

Eliptik kesitli kpr aklklarnda dh/hn-Fr*J ilikisinin ekil 4.8 deki gibi
belirlenmitir. Bu iliki (4.6) nolu denklemde verilmi olup korelasyon katsays
R2=0.73 olarak belirlenmitir.
dh
= 0.19(Fr * J) 2 + 1.26(Fr * J) 0.14
hn

(4.6)

55

1,0
M=0.5
M=0.7

0,8

M=0.9
dh/hn

0,6
0,4
2

y = -0,19x + 1,26x - 0,14

0,2

R = 0,73

0,0
0,0

0,2

0,4

Fr*J

0,6

0,8

1,0

ekil 4.8 Eliptik aklkl kpr kesitlerinde dh/hn Fr*J ilikisi

56

4.2. Przl Akm Durumunda Su Yz Profilleri

Przl akmlar iin cilal akm durumunda yaplan lm ve hesaplamalar yeniden

yaplmtr. Ek-1 de verilen grafiklerde cilal ve przl akm durumlarnda elde edilen
su yz profilleri grlmektedir. ekillerden gzlenecei zere, przl akm
durumlarnda ayn aklk ve ayn debilerde kabarma daha fazla olmaktadr.
Tablo 4.5 (a)-(d) de ele alnan 16 farkl przl akm iin dikdrtgen aklkl
kprlerde oluan kabarmann hesab iin gerekli lm ve hesap deerleri verilmitir.
Blm 2 de verilen Biery ve Delleur (1962) yaklam ile przl akm artlarnda,
dikdrtgen aklkl kprler iin (2.46) ifadesindeki katsaylar incelenmitir. Drt farkl
aklk iin izilen h1/hn (Fr/M)2/3 ilikisi (4.7) ifadesindeki gibi elde edilmitir (ekil
4.9).
h1
2 / 3 2.96
= 1 + 0.41 ( Fr / M )

hn

(4.7)

(4.7) ifadesine ait korelasyon katsays R2= 0.67 olarak belirlenmitir.

1,00

h1/hn-1

M=0.3
M=0.5
M=0.7
M=0.9

0,10

2,96

y = 0,41x
2

R = 0,67

0,01
0,10

1,00 (2/3)
(Fr/M)

10,00

ekil 4.9 Dikdrtgen aklkl kprler iin Biery ve Delleur yaklam

57

Tablo 4.5 (a) Dikdrtgen aklk iin hesap tablosu

Test
(1)
P1
P2
P3
P4
P5
P6
P7
P8
P9
P10
P11
P12
P13
P14
P15
P16

Fr
(2)
0.49
0.21
0.43
0.65
0.39
0.51
0.46
0.21
0.61
0.75
0.79
0.57
0.86
0.65
0.57
0.82

hn
(3)
4.980
10.160
6.520
5.330
8.070
7.280
7.840
14.060
7.060
8.340
8.120
10.110
8.200
10.180
11.290
9.030

M=0.3
h1
dh
(4)
(5)
9.180 4.200
13.430 3.270
12.680 6.160
12.580 7.250
13.110 5.040
15.240 7.960
15.840 8.000
18.610 4.550
14.900 7.840
21.650 13.310
17.350 9.230
21.650 11.540
18.210 10.010
23.360 13.180
23.640 12.350
22.340 13.310

J
(6)
0.700
0.700
0.700
0.700
0.700
0.700
0.700
0.700
0.700
0.700
0.700
0.700
0.700
0.700
0.700
0.700

dh/hn
(7)
0.843
0.322
0.945
1.360
0.625
1.093
1.020
0.324
1.110
1.596
1.137
1.141
1.221
1.295
1.094
1.474

Fr*J
(8)
0.341
0.144
0.302
0.458
0.276
0.356
0.324
0.150
0.427
0.526
0.550
0.397
0.601
0.452
0.399
0.577

Tablo 4.5 (b) Dikdrtgen aklk iin hesap tablosu

Test
(1)
P1
P2
P3
P4
P5
P6
P7
P8
P9
P10
P11
P12
P13
P14
P15
P16

Fr
(2)
0.49
0.21
0.43
0.65
0.39
0.51
0.46
0.21
0.61
0.75
0.79
0.57
0.86
0.65
0.57
0.82

hn
(3)
4.980
10.160
6.520
5.330
8.070
7.280
7.840
14.060
7.060
8.340
8.120
10.110
8.200
10.180
11.290
9.030

M=0.5
h1
dh
(4)
(5)
6.940 1.960
11.370 1.210
9.700 3.180
9.130 3.800
10.620 2.550
11.570 4.290
11.610 3.770
14.870 0.810
12.010 4.950
16.120 7.780
15.170 7.050
16.580 6.470
15.560 7.360
17.900 7.720
19.570 8.280
17.040 8.010

J
(6)
0.500
0.500
0.500
0.500
0.500
0.500
0.500
0.500
0.500
0.500
0.500
0.500
0.500
0.500
0.500
0.500

dh/hn
(7)
0.394
0.119
0.488
0.713
0.316
0.589
0.481
0.058
0.701
0.933
0.868
0.640
0.898
0.758
0.733
0.887

Fr*J
(8)
0.243
0.103
0.216
0.327
0.197
0.254
0.232
0.107
0.305
0.376
0.393
0.283
0.429
0.323
0.285
0.412

58

Tablo 4.5 (c) Dikdrtgen aklk iin hesap tablosu

Test
(1)
P1
P2
P3
P4
P5
P6
P7
P8
P9
P10
P11
P12
P13
P14
P15
P16

Fr
(2)
0.49
0.21
0.43
0.65
0.39
0.51
0.46
0.21
0.61
0.75
0.79
0.57
0.86
0.65
0.57
0.82

hn
(3)
4.98
10.160
6.520
5.330
8.070
7.280
7.840
14.060
7.060
8.340
8.120
10.110
8.200
10.180
11.290
9.030

M=0.7
h1
dh
(4)
(5)
5.51 0.53
10.610 0.450
7.550 1.030
7.100 1.770
9.070 1.000
9.080 1.800
9.290 1.450
14.930 0.870
9.140 2.080
12.310 3.970
10.540 2.420
13.490 3.380
10.730 2.530
13.680 3.500
15.300 4.010
12.790 3.760

J
(6)
0.300
0.300
0.300
0.300
0.300
0.300
0.300
0.300
0.300
0.300
0.300
0.300
0.300
0.300
0.300
0.300

dh/hn
(7)
0.106
0.044
0.158
0.332
0.124
0.247
0.185
0.062
0.295
0.476
0.298
0.334
0.309
0.344
0.355
0.416

Fr*J
(8)
0.146
0.062
0.129
0.196
0.118
0.152
0.139
0.064
0.183
0.226
0.236
0.170
0.258
0.194
0.171
0.247

Tablo 4.5 (d) Dikdrtgen aklk iin hesap tablosu

Test
(1)
P1
P2
P3
P4
P5
P6
P7
P8
P9
P10
P11
P12
P13
P14
P15
P16

Fr
(2)
0.49
0.21
0.43
0.65
0.39
0.51
0.46
0.21
0.61
0.75
0.79
0.57
0.86
0.65
0.57
0.82

hn
(3)
4.980
10.160
6.520
5.330
8.070
7.280
7.840
14.060
7.060
8.340
8.120
10.110
8.200
10.180
11.290
9.030

M=0.9
h1
dh
(4)
(5)
5.140 0.160
10.580 0.420
6.670 0.150
5.890 0.560
8.290 0.220
8.110 0.830
8.260 0.420
14.610 0.550
7.400 0.340
9.540 1.200
9.740 1.620
10.600 0.490
10.030 1.830
10.750 0.570
12.610 1.320
10.210 1.180

J
(6)
0.100
0.100
0.100
0.100
0.100
0.100
0.100
0.100
0.100
0.100
0.100
0.100
0.100
0.100
0.100
0.100

dh/hn
(7)
0.032
0.041
0.023
0.105
0.027
0.114
0.054
0.039
0.048
0.144
0.200
0.048
0.223
0.056
0.117
0.131

Fr*J
(8)
0.049
0.021
0.043
0.065
0.039
0.051
0.046
0.021
0.061
0.075
0.079
0.057
0.086
0.065
0.057
0.082

59

Yaplan przl lmlere ait dh/hn-Fr*J ilikisi cilal akmlardaki gibi ele alnmtr.
ekil 4.4 deki gibi belirlenen bu iliki (4.8) nolu denklemde verilmi olup korelasyon
katsays R2=0.92 olarak hesaplanmtr.
dh
= 0.21(Fr * J) 2 + 2.59(Fr * J) 0.10
hn

1.8

M=0.3

1.6

M=0.5

1.4

M=0.7
M=0.9

1.2
dh/hn

(4.8)

1.0
0.8
0.6

y = 0,21x + 2,59x - 0,10

0.4

R = 0,92

2
2

0.2
0.0
0.0

0.2

0.4
Fr*J

0.6

0.8

ekil 4.10 Dikdrtgen aklkl kpr kesitlerinde dh/hn Fr*J ilikisi

Tablo 4.6 (a)-(d) de ele alnan 16 farkl przl akm durumunda dairesel aklkl
kprlerde oluan kabarmann hesab iin gerekli lm ve hesap deerleri verilmitir.
Biery ve Delleur (1962) yaklam ile dairesel aklkl kprler iin (2.46) ifadesindeki
katsaylar incelenmitir. Przl akm durumlarnda dairesel kpr kesitinde M=0.3 iin
tm akmlar iin batm savak durumu olumutur. Bu nedenle farkl aklk iin
izilen h1/hn (Fr/M)2/3 ilikisi (4.9) ifadesindeki gibi elde edilmitir (ekil 4.11).
h1
2 / 3 2.73
= 1 + 0.17 ( Fr / M )

hn
(4.9) ifadesine ait korelasyon katsays R2= 0.66 olarak belirlenmitir.

(4.9)

60

1.00
M=0.5

h1/hn-1

M=0.7
M=0.9
2,73

y = 0,17x

0.10

R = 0,66

0.01
0.1

1.0 (2/3)
(Fr/M)

10.0

ekil 4.11 Dairesel aklkl kprler iin Biery ve Delleur yaklam

Dairesel kesitli kpr aklklarnda dh/hn-Fr*J ilikisi ekil 4.12 deki gibi
belirlenmitir. Bu iliki (4.10) nolu denklemde verilmi olup korelasyon katsays
R2=0.69 olarak belirlenmitir.
dh
= 6.10(Fr * J) 2 1.49(Fr * J) + 0.13
hn

(4.10)

1,0

dh/hn

0,9
0,8
0,7
0,6
0,5
0,4

M=0.5
M=0.7
M=0.9
2

y = 6,10x -1,49x +0,13

2

R = 0,69

0,3
0,2
0,1
0,0
0,00

0,10

0,20

Fr*J

0,30

0,40

0,50

ekil 4.12 Dairesel aklkl kpr kesitlerinde dh/hn Fr*J ilikisi

61

Tablo 4.6 (a) Dairesel aklk

Test
(1)
P1
P2
P3
P4
P5
P6
P7
P8
P9
P10
P11
P12
P13
P14
P15
P16

Fr
(2)
0.49
0.21
0.43
0.65
0.39
0.51
0.46
0.21
0.61
0.75
0.79
0.57
0.86
0.65
0.57
0.82

hn
(3)
4.98
10.16
6.52
5.33
8.07
7.28
7.84
14.06
7.06
8.34
8.12
10.11
8.20
10.18
11.29
9.03

Kpr aklk ykseklii = 9 cm

h1
dh
a
A
M J=1-M dh/hn Fr*J
(4)
(5)
(6)
(7)
(8)
(9)
(10) (11)
B.S B.S
B.S B.S
B.S B.S
B.S B.S
B.S B.S
B.S B.S
B.S B.S
B.S B.S
B.S B.S
B.S B.S
B.S B.S
B.S B.S
B.S B.S
B.S B.S
B.S B.S
B.S B.S
-

Tablo 4.6 (b) Dairesel aklk

Test
(1)
P1
P2
P3
P4
P5
P6
P7
P8
P9
P10
P11
P12
P13
P14
P15
P16

Fr
(2)
0.49
0.21
0.43
0.65
0.39
0.51
0.46
0.21
0.61
0.75
0.79
0.57
0.86
0.65
0.57
0.82

hn
(3)
4.98
10.16
6.52
5.33
8.07
7.28
7.84
14.06
7.06
8.34
8.12
10.11
8.20
10.18
11.29
9.03

Kpr aklk ykseklii = 15 cm

h1
dh
a
A
M J=1-M
(4)
(5)
(6)
(7)
(8)
(9)
7.44 2.46 0.009 0.030 0.288 0.712
11.64 1.48 0.018 0.061 0.295 0.705
9.24 2.72 0.011 0.039 0.289 0.711
9.37 4.04 0.009 0.032 0.288 0.712
11.21 3.14 0.014 0.048 0.291 0.709
12.14 4.86 0.013 0.044 0.290 0.710
12.47 4.63 0.014 0.047 0.290 0.710
B.S B.S
12.65 5.59 0.012 0.042 0.289 0.711
B.S B.S
B.S B.S
B.S B.S
B.S B.S
B.S B.S
B.S B.S
B.S B.S
-

dh/ hn
(10)
0.494
0.146
0.417
0.758
0.389
0.668
0.591
0.792
-

Fr*J
(11)
0.346
0.145
0.307
0.466
0.280
0.361
0.329
0.434
-

62

Tablo 4.6 (c) Dairesel aklk

Test
(1)
P1
P2
P3
P4
P5
P6
P7
P8
P9
P10
P11
P12
P13
P14
P15
P16

Fr
(2)
0.49
0.21
0.43
0.65
0.39
0.51
0.46
0.21
0.61
0.75
0.79
0.57
0.86
0.65
0.57
0.82

hn
(3)
4.98
10.16
6.52
5.33
8.07
7.28
7.84
14.06
7.06
8.34
8.12
10.11
8.20
10.18
11.29
9.03

Kpr aklk ykseklii = 25 cm

h1
dh
a
A
M J=1-M
(4) (5) (6)
(7)
(8)
(9)
5.71 0.73 0.013 0.030 0.423 0.577
10.82 0.66 0.026 0.061 0.422 0.578
7.12 0.60 0.017 0.039 0.422 0.578
7.25 1.92 0.014 0.032 0.423 0.577
8.92 0.85 0.020 0.048 0.422 0.578
9.15 1.87 0.018 0.044 0.422 0.578
9.25 1.41 0.020 0.047 0.422 0.578
14.82 0.76 0.036 0.084 0.424 0.576
9.32 2.26 0.018 0.042 0.422 0.578
12.56 4.22 0.021 0.050 0.422 0.578
10.61 2.49 0.021 0.049 0.422 0.578
14.15 4.04 0.026 0.061 0.422 0.578
10.99 2.79 0.021 0.049 0.422 0.578
14.13 3.95 0.026 0.061 0.422 0.578
15.82 4.53 0.029 0.068 0.422 0.578
11.68 2.65 0.023 0.054 0.422 0.578

dh/ hn
(10)
0.147
0.065
0.092
0.360
0.105
0.257
0.180
0.054
0.320
0.506
0.307
0.400
0.340
0.388
0.401
0.293

Fr*J
(11)
0.281
0.119
0.249
0.378
0.228
0.294
0.268
0.123
0.353
0.435
0.454
0.328
0.496
0.373
0.330
0.476

dh/ hn
(10)
0.052
0.043
0.028
0.090
0.035
0.048
0.045
0.034
0.042
0.140
0.202
0.149
0.233
0.076
0.170
0.128

Fr*J
(11)
0.209
0.089
0.186
0.282
0.170
0.219
0.200
0.094
0.263
0.325
0.340
0.246
0.371
0.280
0.248
0.357

Tablo 4.6 (d) Dairesel aklk

Test
(1)
P1
P2
P3
P4
P5
P6
P7
P8
P9
P10
P11
P12
P13
P14
P15
P16

Fr
(2)
0.49
0.21
0.43
0.65
0.39
0.51
0.46
0.21
0.61
0.75
0.79
0.57
0.86
0.65
0.57
0.82

hn
(3)
4.98
10.16
6.52
5.33
8.07
7.28
7.84
14.06
7.06
8.34
8.12
10.11
8.20
10.18
11.29
9.03

Kpr aklk ykseklii = 27 cm

h1
dh
a
A
M J=1-M
(4) (5) (6)
(7)
(8)
(9)
5.24 0.26 0.017 0.030 0.570 0.430
10.60 0.44 0.034 0.061 0.566 0.434
6.70 0.18 0.022 0.039 0.569 0.431
5.81 0.48 0.018 0.032 0.570 0.430
8.35 0.28 0.027 0.048 0.568 0.432
7.63 0.35 0.025 0.044 0.568 0.432
8.19 0.35 0.027 0.047 0.568 0.432
14.54 0.48 0.047 0.084 0.562 0.438
7.36 0.30 0.024 0.042 0.568 0.432
9.51 1.17 0.028 0.050 0.567 0.433
9.76 1.64 0.028 0.049 0.568 0.432
11.62 1.51 0.034 0.061 0.566 0.434
10.11 1.91 0.028 0.049 0.568 0.432
10.95 0.77 0.035 0.061 0.566 0.434
13.21 1.92 0.038 0.068 0.565 0.435
10.19 1.16 0.031 0.054 0.567 0.433

63

Tablo 4.7 (a)-(c) de ele alnan 16 farkl cilal akm durumunda eliptik aklkl
kprlerde oluan kabarmann hesab iin gerekli lm ve hesap deerleri verilmitir.
Kpr st aklnn 7cm olmas durumunda tm akmlar iin batm savak durumu
olumutur. Bu nedenle kpr st aklnn 12.0, 17.0 ve 27.0 cm olmas durumunda
batk sramann olmad akmlar ele alnmtr.
Tablo 4.7 (a) Eliptik aklk

Test
(1)
P1
P2
P3
P4
P5
P6
P7
P8
P9
P10
P11
P12
P13
P14
P15
P16

Fr
(2)
0.49
0.21
0.43
0.65
0.39
0.51
0.46
0.21
0.61
0.75
0.79
0.57
0.86
0.65
0.57
0.82

hn
(3)
4.98
10.16
6.52
5.33
8.07
7.28
7.84
14.06
7.06
8.34
8.12
10.11
8.20
10.18
11.29
9.03

Kpr aklk ykseklii = 12cm

h1
dh
a
A
M J=1-M
(4) (5) (6)
(7)
(8)
(9)
7.83 2.85 0.007 0.030 0.226 0.774
12.52 2.36 0.015 0.061 0.245 0.755
9.72 3.2 0.009 0.039 0.228 0.772
10.54 5.21 0.007 0.032 0.227 0.773
11.22 3.15 0.011 0.048 0.233 0.767
B.S
B.S
12.85 5.01 0.011 0.047 0.232 0.768
B.S
B.S
12.98 5.92 0.010 0.042 0.230 0.770
B.S B.S
B.S B.S
B.S B.S
B.S B.S
B.S B.S
B.S B.S
B.S B.S
-

dh/hn
(10)
0.572
0.232
0.491
0.977
0.390
0.639
0.839
-

Fr*J
(11)
0.376
0.155
0.333
0.506
0.302
0.356
0.470
-

64

Tablo 4.7 (b) Eliptik aklk

Test
(1)
P1
P2
P3
P4
P5
P6
P7
P8
P9
P10
P11
P12
P13
P14
P15
P16

Fr
(2)
0.49
0.21
0.43
0.65
0.39
0.51
0.46
0.21
0.61
0.75
0.79
0.57
0.86
0.65
0.57
0.82

hn
(3)
4.98
10.16
6.52
5.33
8.07
7.28
7.84
14.06
7.06
8.34
8.12
10.11
8.20
10.18
11.29
9.03

Kpr aklk ykseklii = 17cm

h1
dh
a
A
M J=1-M
(4) (5) (6)
(7)
(8)
(9)
6.25 1.27 0.010 0.030 0.332 0.668
11.33 1.17 0.020 0.061 0.335 0.665
7.41 0.89 0.013 0.039 0.332 0.668
7.37 2.04 0.011 0.032 0.332 0.668
9.29 1.22 0.016 0.048 0.333 0.667
9.31 2.03 0.015 0.044 0.332 0.668
9.51 1.67 0.016 0.047 0.332 0.668
14.74 0.68 0.029 0.084 0.349 0.651
9.52 2.46 0.014 0.042 0.332 0.668
12.74 4.40 0.017 0.050 0.333 0.667
11.02 2.90 0.016 0.049 0.333 0.667
14.56 4.45 0.020 0.061 0.335 0.665
11.44 3.24 0.016 0.049 0.333 0.667
14.88 4.70 0.020 0.061 0.335 0.665
16.01 4.72 0.023 0.068 0.337 0.663
11.96 2.93 0.018 0.054 0.333 0.667

dh/ hn
(10)
0.255
0.115
0.137
0.383
0.151
0.279
0.213
0.048
0.348
0.528
0.357
0.440
0.395
0.462
0.418
0.324

Fr*J
(11)
0.325
0.137
0.288
0.437
0.263
0.339
0.309
0.139
0.408
0.502
0.524
0.377
0.573
0.429
0.378
0.549

dh/ hn
(10)
0.120
0.040
0.049
0.128
0.061
0.080
0.077
0.045
0.085
0.163
0.245
0.139
0.288
0.112
0.201
0.154

Fr*J
(11)
0.269
0.114
0.239
0.362
0.219
0.282
0.257
0.119
0.338
0.417
0.436
0.315
0.476
0.358
0.317
0.457

Tablo 4.7 (c) Eliptik aklk

Test
(1)
P1
P2
P3
P4
P5
P6
P7
P8
P9
P10
P11
P12
P13
P14
P15
P16

Fr
(2)
0.49
0.21
0.43
0.65
0.39
0.51
0.46
0.21
0.61
0.75
0.79
0.57
0.86
0.65
0.57
0.82

hn
(3)
4.98
10.16
6.52
5.33
8.07
7.28
7.84
14.06
7.06
8.34
8.12
10.11
8.20
10.18
11.29
9.03

Kpr aklk ykseklii = 27cm

h1
dh
a
A
M J=1-M
(4) (5) (6)
(7)
(8)
(9)
5.58 0.60 0.013 0.030 0.446 0.554
10.57 0.41 0.027 0.061 0.445 0.555
6.84 0.32 0.017 0.039 0.446 0.554
6.01 0.68 0.014 0.032 0.446 0.554
8.56 0.49 0.022 0.048 0.445 0.555
7.86 0.58 0.019 0.044 0.446 0.554
8.44 0.60 0.021 0.047 0.445 0.555
14.69 0.63 0.038 0.084 0.445 0.555
7.66 0.60 0.019 0.042 0.446 0.554
9.70 1.36 0.022 0.050 0.445 0.555
10.11 1.99 0.022 0.049 0.445 0.555
11.52 1.41 0.027 0.061 0.445 0.555
10.56 2.36 0.022 0.049 0.445 0.555
11.32 1.14 0.027 0.061 0.445 0.555
13.56 2.27 0.030 0.068 0.444 0.556
10.42 1.39 0.024 0.054 0.445 0.555

65

Eliptik aklkl kprler iin (2.46) ifadesindeki katsaylar farkl aklk iin izilen
h1/hn (Fr/M)2/3 ilikisi (ekil 4.7) yardm ile elde edilmitir. ekilden grlecei gibi
przl akm durumunda eliptik aklkl kprlerde denklem 4.11 elde edilmi olup bu
ifadenin korelasyon katsays R2 = 0.68 olarak belirlenmitir.
h1
2 / 3 1.82
= 1 + 0.16 ( Fr / M )

hn

(4.11)

1,00
M=0.5
M=0.7
h1/hn-1

M=0.9
0,10
1,82

y = 0,16x
2

R = 0,68

0,01
0,1

1,0 (2/3)
(Fr/M)

10,0

ekil 4.13 Eliptik aklkl kprler iin Biery ve Delleur yaklam

Eliptik kesitli kpr aklklarnda dh/hn-Fr*J ilikisi ekil 4.16 daki gibi belirlenmitir.
Bu iliki (4.12) nolu denklemde verilmi olup korelasyon katsays R2=0.73 olarak
belirlenmitir.
dh
= 7.81(Fr * J) 2 2.84(Fr * J) 0.33
hn

(4.12)

66

1,0
M=0.5
M=0.7

0,8

M=0.9
dh/hn

0,6
2

y = 7,81x -2,84x - 0,33

0,4

R = 0,71

0,2
0,0
0,0

0,1

0,2

0,3
Fr*J

0,4

0,5

0,6

ekil 4.14 Eliptik aklkl kpr kesitlerinde dh/hn Fr*J ilikisi

67

Cilal ve przl akmlara ait yaplan lmlerde ele alnan 32 farkl akm durumunda
dikdrtgen, dairesel ve eliptik aklkl kprler iin belirlenen h1/hn (Fr/M)2/3 ilikisi
srasyla ekil 4.15 (a), (b), (c) de verilmitir. ekillerden grlecei zere her iki
przllk iin eliptik aklkl kprler bu yaklamla daha iyi sonu vermektedir.

h1/hn-1

1,0

CM=0.3
CM=0.5
CM=0.7
CM=0.9
PM=0.3
PM=0.5
PM=0.7
PM=0.9

0,1

3,09

y = 0,36x
2

R = 0,67

0,0
0,1

1,0(2/3)
(Fr/M)

10,0

(a) Dikdrtgen aklkl kpr, cilal ve przl akm durumlar

h1/hn-1

1,00

CM=0.3
CM=0.5
CM=0.7
CM=0.9
PM=0.3
PM=0.5
PM=0.7
PM=0.9

0,10

2,37

y = 0,18x
2

R = 0,68

0,01
0,1

1,0(2/3)
(Fr/M)

10,0

(b) Dairesel aklkl kpr, cilal ve przl akm durumlar

68

h1/hn-1

1,00

CM=0.3
CM=0.5
CM=0.7
CM=0.9
PM=0.3
PM=0.5
PM=0.7
PM=0.9

0,10

2,05

y = 0,16x
2

R = 0,79

0,01
0,1

1,0(2/3)
(Fr/M)

10,0

(c) Eliptik aklkl kpr, cilal ve przl akm durumlar

ekil 4.15 Cilal ve przl akm durumlarnda Biery ve Delleur yaklam
Sekin ve ark (2003) tarafndan nerilen polinomial yaklam her iki przllk iin
birlikte ele alnarak dikdrtgen, dairesel ve eliptik aklkl kprlerde llen kabarma
yksekliklerine ait grafikler ekil 4.16 (a), (b) ve (c) de gsterilmitir. ekillerden
grlecei zere dikdrtgen aklkl kprlerde bu yaklam her iki przllk iinde
olduka iyi sonu vermekte, polinomial ilikiye ait korelasyon katsays R2=0.90 olarak
belirlenmitir.

1,6
1,4
1,2
1,0
0,8
0,6
0,4
0,2
0,0

dh/hn

CM=0.3
CM=0.5
CM=0.7
CM=0.9
PM=0.3
PM=0.5
PM=0.7
PM=0.9
2

y = 0,36x + 2,36x - 0,06

2

R = 0,90

0,0

0,2

Fr*J

0,4

0,6

0,8

(a) Dikdrtgen aklkl kpr, cilal ve przl akm durumlar

69

1,2

CM=0.3
CM=0.5
CM=0.7
CM=0.9
PM=0.3
PM=0.5
PM=0.7
PM=0.9

1,0
dh/hn

0,8
0,6
0,4

y = 0,35x + 1,45x - 0,18

0,2

R = 0,68

0,0
0,0

0,2

Fr*J

0,4

0,6

0,8

(b) Dairesel aklkl kpr, cilal ve przl akm durumlar

1,0
CM=0.3
CM=0.5
CM=0.7
CM=0.9
PM=0.3
PM=0.5
PM=0.7
PM=0.9

0,8
dh/hn

0,6
0,4

y = 0,15x + 0,93x - 0,08

0,2

R = 0,69
0,0
0,0

0,2

0,4

Fr*J

0,6

0,8

1,0

(c) Eliptik aklkl kpr, cilal ve przl akm durumlar

Ele alnan iki yaklama ait sabitler ve korelasyon katsaylar Tablo 4.8 de verilmitir.
Tablodan grlecei zere cilal akm durumlarnda dikdrtgen ve dairesel kprler iin
polinomial yaklam daha iyi sonu vermekle birlikte eliptik aklkl kprler iin
Biery ve Delleur yaklam daha iyi sonu vermektedir. Przl akm durumlarnda ise
her farkl kpr akl iin polinomial yaklam daha iyi sonu vermektedir.

70

Tablo 4.8 Ele alnan iki yaklama ait sabitler ve korelasyon katsaylar

CL.+PR

PRZ.

CLALI

h1
2/3 B
= 1 + A ( Fr / M )

hn

dh
= A(Fr * J)2 + B(Fr * J) + C
hn

R2

R2

DKDRTGEN 0.30

3.36

0.70

-1.78

2.91

-0.06

0.86

DARE

0.20

2.08

0.58

-0.32

1.86

-0.22

0.71

ELPTK

0.16

2.16

0.82

-0.19

1.26

-0.14

0.73

DKDRTGEN 0.41

2.96

0.67

0.21

2.59

-0.10

0.92

DARE

0.17

2.73

0.66

6.10

-1.49

0.13

0.69

ELPTK

0.16

1.82

0.68

7.81

-2.84

-0.33

0.73

DKDRTGEN 0.36

3.09

0.67

0.36

2.36

-0.06

0.90

DARE

0.18

2.37

0.68

0.35

1.45

-0.18

0.68

ELPTK

0.16

2.05

0.79

0.15

0.93

-0.08

0.69

71

BLM 5
SONULAR ve NERLER

Doal akarsular zerinde bulunan kpr yaplarnn su yz profiline etkisini

belirlemek amacyla laboratuarda model deneyleri gerekletirilmitir. ki farkl
przllk iin 16ar farkl akm durumlarnda deneyler gerekletirilmi olup
maksimum kabarma ykseklii iin aadaki bulgular elde edilmitir.
1.

Dikdrtgen aklkl kprlerde cilal ve przl akm artlarnda, maksimum

kabarma ykseklii dh,

dh
= 0.36(Fr * J) 2 + 2.36(Fr * J) 0.06
hn
ifadesi ile hesaplandnda korelasyon katsays R2=0.90, olarak belirlenmitir. Bu
yaklamn dikdrtgen aklkl kprlerde iyi sonu verdii belirlenmitir.
2.

Biery ve Delleur yntemi ile hesaplanan cilal ve przl dikdrtgen aklkl

kprlere ait kabarma ykseklii ifadesi

h1
2 / 3 3.09
= 1 + 0.36 ( Fr / M )

hn
eklinde elde edilmi olup bu durumda korelasyon katsays R2=0.67 olarak
belirlenmitir.
3.

Dairesel aklkl kprlerde cilal ve przl akm artlarnda, maksimum

kabarma yksekliini veren polinomial iliiki

dh
= 0.35(Fr * J) 2 + 1.45(Fr * J) 0.18
hn

72

eklinde elde edilmi olup bu ifadeye ait korelasyon katsays R2=0.68, olarak
belirlenmitir.
4.

Dairesel aklkl kprler iin Biery ve Delleur yntemi ile hesaplanan cilal ve

przl akmlardaki kabarma ykseklii ifadesi

h1
2 / 3 2.37
= 1 + 0.18 ( Fr / M )

hn
eklinde elde edilmi olup bu durumda korelasyon katsays R2=0.68 olarak
belirlenmitir.
5.

Eliptik aklkl kprlerde cilal ve przl akm artlarnda, maksimum

kabarma yksekliini veren polinomial iliki

dh
= 0.93(Fr * J) 2 0.08(Fr * J) 0.08
hn
eklinde elde edilmi olup bu ifadeye ait korelasyon katsays R2=0.69, olarak
belirlenmitir.
6.

Eliptik aklkl kprler iin Biery ve Delleur yntemi ile hesaplanan cilal ve

przl akmlardaki kabarma ykseklii ifadesi

h1
2 / 3 2.05
= 1 + 0.16 ( Fr / M )

hn
eklinde elde edilmi olup bu durumda korelasyon katsays R2=0.79 olarak
belirlenmitir. Bu ilikiden grlecei zere maksimum kabarma ykseklii iin eliptik
aklkl kprlerde Biery ve Delleur yaklam daha iyi sonu vermektedir.
Dikdrtgen aklkl (modern) kprlerde cilal ve przl akm artlarnda, dh
maksimum kabarma yksekliinin, polinomial yaklamla hesaplanabilecei ve bu
durumda korelasyon katsaysnn olduka yksek kt (R2=0.90) belirlenmitir.
Eliptik aklkl kprler iin Biery ve Delleur yntemleri ile hesaplanan cilal ve
przl akmlardaki kabarma ykseklii ifadesinin polinomial yaklama gre daha iyi
sonu verdii ve bu durumda korelasyon katsaysnn R2=0.79 olduu belirlenmitir.
Dairesel aklkl kprlerde ise her iki ynteminde yaklak ayn dorulukta sonular
verdii gzlenmitir (R2=0.68).

73

KAYNAKLAR

1. Ackers, P., Hydraulic Design of Straight Compound Channels, Report SR 281, HR

Wallingford, Vols 1 & 2, pp 1-131 & 1-141, 1991.
2. Ackers, P., Stage-Discharge for Two Stage Channels, Journal of Int. Water &
Environmental Management, 7(1), 52-61, 1993.
3. Atabay, S., Knight, D. W., Stage- Discharge and Resistance Relationships for
Laboratory Alluvial Channels with Overbank Flow, Hong-Kong, pp 223-229, 1998.
4. Atabay, S., Sekin, G., Comparison of Sediment Transport Rates between Symmetric
and Asymmetric Straight Compound Channels, Proc. of the Eighth International
Symposium on Stochastic Hydraulics, Beijing, China, pp 139-144, 2000.
5. Biery, P. F., Delleur, J. W., Hydraulics of Single Span Arch Bridge Constrictions,
Journal of the Hydraulics Division, ASCE No HY2, Pt 1,1962.
6. Bradley, J. N., Hydraulics of Bridge Waterways, Hydraulic Design Series No. 1. 2nd
Ed., Office of Engrg., U.S. Dept. Of Transp., Federal Highway Administration,
Washington, D. C, 1978.
7. Brown, P. M., Afflux at British Bridges, Interim Report No SR 60, HR Wallingford,
1985.
8. Brown, P. M., Afflux at Arch Bridges, Second Interim Report No SR 115, HR
Wallingford, 1987.
9. Brown, P. M., Afflux at Arch Bridges, Report SR 182, HR Wallingford, 1988.
10. Carter, R.W., Tracey, H.J., Backwater Effects of Open Channel Constrictions,
ASCE Transactions, Volume 120, pp 993-1018, 1955.
11. Chow, V.T., Open Channel Hydraulics, McGraw Hill Series, 1959.
12. Davidian, J., Carrigan JR., P. H., Shen, J., Flow Through Openings in Width
Constrictions, Water Supply Paper 1369-D, U.S. Geological Survey, Washington,
D. C., 1962.
13. Elsawy, E. M., Crory, P. M., Effects of Interaction on a Channel With One Flood
Plain, International Conference on Water Resources Engineering, Bangkok,
Thailand, pp. 597-608, Jan, 1978.
14. Kelly, J. K., Wesley, P.J., Analysis of Alternatives for Computing Backwater at
Bridges. ASCE, Journal of Hydraulic Engineering, 123(9), 17-25, Sept., 1997.

74

16. Medlarz, H. J., Naudascher, E., Hydrodynamic Loading and Backwater Effect of
Partially Submerged Bridges, Journal of Hydraulic Research 21, No. 3, 1982.
17. Nagler, F. A., Obstruction of Bridge Piers to the Flow of Water, ASCE Transactions
82, 334-395, 1918.
18. Ranga Raju, K. G., Asawa, G. L., Rana, O.P.S., Pillai, A.S.N., Rational Assesment
of Blockage Effect in Channel Flow Past Smooth Circular Cylinders, Journal of
Hydraulic Research, 1983.
19. Sekin, G., Yurtal, R., Haktanr, T., Contraction and Expansion Losses Through
Bridge Constrictions. ASCE, Journal of Hydraulic Engineering, 124(5),. 18-24,
1998.
20. Sekin, G., Akarsular zerindeki Farkl Tipteki Kpr Yaplarnn Oluturduu
Kabarmalarn Teorik ve Deneysel Analizi, Doktora Tezi, ukurova niversitesi,
2001.
21. Sekin G., Ardlolu M., Mamak M., Atabay S., Bridge Afflux in Compound

Channels, Indian J.

of Engineering and Materials Sciences, 10, 458-464, 2003.

22. Wallingford, H. R., The effect of Bridstow Bridge on Flood Levels in the River
Wye. Report No. EX 276, 1965.
23. Wallingford, H. R., Hydraulic Model Investigation of Queens Bridge, Perth, Report
EX 3001, 1994.
24. Yanmaz, A. M., Kpr Hidrolii, Metu Press, Ekim, 2002.
25. Yarnell, D. L., Bridge Piers as Channel Obstructions, Technical Bulletin No. 442,
U.S. Department of Agriculture, 1934.

75

EK-1
Cilal ve Przl Akm artlarnda Elde Edilen Su Yz Profilleri
TEST 1, M = 0.7 dairesel
300
Cilal Profil
hc
Przl profil
hp

250

Ykseklik (mm)

200
150
100
50
0
250

300

350

400

450

500
550
Mesafe (m)

600

650

700

750

800

850

(a)

TEST 1, M = 0.9 dairesel

300
Cilal Profil
hc
Przl profil
hp

Ykseklik (mm)

250
200
150
100
50
0
250

300

350

400

450

500
550
Mesafe (m)

600

650

700

750

800

850

(b)

TEST 1, M = 0.9 eliptik

300
Przl profil
hp
Cilal profil
hc

Ykseklik (mm)

250
200
150
100
50
0
250

300

350

400

450

500
550
Mesafe (m)

600

650

(c)

700

750

800

850

76

TEST 2, M = 0.5 dairesel

300

Cilal Profil
hc
Przl profil
hp

250

Ykseklik (mm)

200
150
100
50
0
250

300

350

400

450

500 550 600

Mesafe (m)

650

700

750

800

850

(a)
TEST 2, M = 0.5 dikdrtgen

300

Cilal Profil
hc

250

Przl profil
hp

Ykseklik (mm)

200
150
100
50
0
250

300

350

400

450

500 550
Mesafe (m)

600

650

700

750

800

850

(b)

TEST 2, M = 0.5 eliptik

300

Cilal Profil
hc
Przl profil
hp

250

Ykseklik (mm)

200
150
100
50
0
250

300

350

400

450

500 550
Mesafe (m)

600

650

(c)

700

750

800

850

77

TEST 2, M = 0.7 dairesel

300

Cilal Profil
hc
Przl profil
hp

250

Ykseklik (mm)

200
150
100
50
0
250

300

350

400

450

500 550
Mesafe (m)

600

650

700

750

800

850

(a)
TEST 2, M = 0.7 dikdrtgen

300

Cilal Profil
hc
Przl profil
hp

250

Ykseklik (mm)

200
150
100
50
0
250

300

350

400

450

500 550
Mesafe (m)

600

650

700

750

800

850

(b)
TEST 2, M = 0.7 eliptik

300

Cilal Profil
hc
Przl profil
hp

250

Ykseklik (mm)

200
150
100
50
0
250

300

350

400

450

500 550
Mesafe (m)

600

650

(c)

700

750

800

850

78

TEST 2, M = 0.9 dairesel

300

Cilal Profil
hc
Przl profil
hp

250

Ykseklik (mm)

200
150
100
50
0
250

300

350

400

450

500 550
Mesafe (m)

600

650

700

750

800

850

(a)
TEST 2, M = 0.9 dikdrtgen

300

Cilal Profil
hc
Przl profil
hp

250

Ykseklik (mm)

200
150
100
50
0
250

300

350

400

450

500 550
Mesafe (m)

600

650

700

750

800

850

(b)

TEST 2, M = 0.9 eliptik

300

Cilal Profil
hc
Przl profil
hp

250

Ykseklik (mm)

200
150
100
50
0
250

300

350

400

450

500 550
Mesafe (m)

600

650

(c)

700

750

800

850

79

TEST 4, M = 0.5 dikdrtgen

300

Cilal Profil
hc
Przl profil
hp

250

Ykseklik (mm)

200
150
100
50
0
250

300

350

400

450

500 550
Mesafe (m)

600

650

700

750

800

850

(a)
TEST 4, M = 0.5 eliptik

300

Cilal Profil
hc
Przl profil
hp

250

Ykseklik (mm)

200
150
100
50
0
250

300

350

400

450

500 550
Mesafe (m)

600

650

700

750

800

850

(b)
TEST 4, M = 0.7 dairesel

300

Cilal Profil
hc
Przl profil
hp

250

Ykseklik (mm)

200
150
100
50
0
250

300

350

400

450

500 550
Mesafe (m)

600

650

(c)

700

750

800

850

80

TEST 4, M = 0.7 dikdrtgen

300

Cilal Profil
hc
Przl profil
hp

250

Ykseklik (mm)

200
150
100
50
0
250

300

350

400

450

500 550
Mesafe (m)

600

650

700

750

800

850

(a)
TEST 4, M = 0.7 eliptik

300

Cilal Profil
hc
Przl profil
hp

250

Ykseklik (mm)

200
150
100
50
0
250

300

350

400

450

500 550
Mesafe (m)

600

650

700

750

800

850

(b)

TEST 4, M = 0.9 dairesel

300

Cilal Profil
hc
Przl profil
hp

250

Ykseklik (mm)

200
150
100
50
0
250

300

350

400

450

500 550
Mesafe (m)

600

650

(c)

700

750

800

850

81

TEST 4, M = 0.9 dikdrtgen

300

Cilal Profil
hc
Przl profil
hp

250

Ykseklik (mm)

200
150
100
50
0
250

300

350

400

450

500 550
Mesafe (m)

600

650

700

750

800

850

(a)
TEST 7, M = 0.5 dairesel

300

Cilal Profil
hc
Przl profil
hp

250

Ykseklik (mm)

200
150
100
50
0
250

300

350

400

450

500 550
Mesafe (m)

600

650

700

750

800

850

(b)
TEST 7, M = 0.7 dairesel

300

Cilal Profil
hc
Przl profil
hp

250

Ykseklik (mm)

200
150
100
50
0
250

300

350

400

450

500 550
Mesafe (m)

600

650

(c)

700

750

800

850

82

TEST 7, M = 0.7 dikdrtgen

300

Cilal Profil
hc
Przl profil
hp

250

Ykseklik (mm)

200
150
100
50
0
250

300

350

400

450

500 550
Mesafe (m)

600

650

700

750

800

850

(a)
TEST 7, M = 0.7 eliptik

300

Cilal Profil
hc
Przl profil
hp

250

Ykseklik (mm)

200
150
100
50
0
250

300

350

400

450

500 550
Mesafe (m)

600

650

700

750

800

850

(b)

TEST 7, M = 0.9 dairesel

300

Cilal Profil
hc
Przl profil
hp

250

Ykseklik (mm)

200
150
100
50
0
250

300

350

400

450

500 550
Mesafe (m)

600

650

(c)

700

750

800

850

83

TEST 7, M = 0.9 dikdrtgen

300

Cilal Profil
hc
Przl profil
hp

250

Ykseklik (mm)

200
150
100
50
0
250

300

350

400

450

500 550
Mesafe (m)

600

650

700

750

800

850

(a)
TEST 7, M = 0.9 eliptik

300

Cilal Profil
hc
Przl profil
hp

250

Ykseklik (mm)

200
150
100
50
0
250

300

350

400

450

500 550
Mesafe (m)

600

650

700

750

800

850

(b)

TEST 9, M = 0.7 dairesel

300

Cilal Profil
hc
Przl profil
hp

250

Ykseklik (mm)

200
150
100
50
0
250

300

350

400

450

500 550
Mesafe (m)

600

650

(c)

700

750

800

850

84

TEST 9, M = 0.7 eliptik

300

Cilal Profil
250

hc
Przl profil

200

Ykseklik (mm)

hp

150
100
50
0
250

300

350

400

450

500 550
Mesafe (m)

600

650

700

750

800

850

(a)
TEST 9, M = 0.9 dairesel

300

Cilal Profil
hc
Przl profil
hp

250

Ykseklik (mm)

200
150
100
50
0
250

300

350

400

450

500 550
Mesafe (m)

600

650

700

750

800

850

(b)

TEST 9, M = 0.9 dikdrtgen

300

Cilal Profil
hc
Przl profil
hp

250

Ykseklik (mm)

200
150
100
50
0
250

300

350

400

450

500 550
Mesafe (m)

600

650

(c)

700

750

800

850

85

TEST 9, M = 0.9 eliptik

300

Cilal Profil
hc

250

Przl profil
hp

Ykseklik (mm)

200
150
100
50
0
250

300

350

400

450

500 550
Mesafe (m)

600

650

(a)

700

750

800

850

86

ZGEM
Ad

: Serdar

Soyad

: SELR

Doum Tarihi

: 02/02/1979

Doum Yeri

: Kayseri

Medeni Durumu : Bekar

Uyruu

: T.C.

Yabanc Dil

: ngilizce

Ev Adresi

: Nato Cd. Mesken Sk. Gztepe Ap. B-Blok No: 3/10

38010 Kocasinan-KAYSER
Telefon

: 0 352 2221731 (Ev)

0 532 6948220 (GSM)

E-mail

: 4010530211@erciyes.edu.tr

Eitim

: lkretim ; Ahmet Paa lkokulu (KAYSER/Merkez 1990)

Ortaretim ; Kayseri Smer Lisesi (KAYSER 1997)

Lisans

; Erciyes ni. Mh. Fak. naat Mh. Blm

(KAYSER 2002)

Yaynlar

: Ardlolu, M., entrk, A. ., Seilir, S., Przl Ak Kanal

Akmlarnda Hz Dalmnn Entropy Yntemi ile ncelenmesi, 6th

International Congress on Advances in Civil Engineering, Bogazici
University, Istanbul, Turkey, 2004.