Narcizi dhe narcizizmi

Narcisi ishte biri i Kefisit, zotit te lumit dhe i nimfes Leriopa. Ishte djalosh tejet i bukur dhe frikacak, i cili mbi te gjitha i donte bredhjet e vetmuara neper pyje. Kur Narcizi kishte arritur moshen gjashtembedhjetevjeare ai kishte lene pas nje mori te dashurash te cilat i kishte refuzuar te gjitha. Ne mesin e adhurueseve te tije ishte dhe nimfa Eko. Ajo , e denuar nga Hera, mund te perseriste vetem rrokjet e fundit te fjaleve te degjuara. Narcizi pasi takohet me Ekon ne nje prej shetitjeve te tij ne pylle, e refuzon dashurine e saj e cila per shkak te kesaj vdes nga pikellimi. Perendite te cilat e kishin pare sjelljen e Narcizit i kerkojne perendeshes Afrodita qe ta denoje ate. Meqenese perendite dhe nimfat e konsideronin Narcizin mendjemadh Afrodita beri qe ai te dashurohet ne vetveten, saktesisht ne pamjen e tij. Sipas nje versioni, ai u perkul aq shume mbi liqen, duke u mahnitur me veten, sa u rrezua aty dhe u mbyt. Ndersa sipas versionit tjeter ai qendroi aty aq shume kohe sa vdiq nga uria e merzia e nje dashurie te kote dhe boshe. Ne te dyja rastet shohim se kemi te bejme me nje fund tragjik. Sot perdorim termin narcizizem i cili vjen nga miti I lartepermendur, por jo te gjithe jane ne dijeni me kuptimin e ketij termi prandaj detyra jone eshte te shpjegojme e te analizojm narcizizmin dhe njeriun narcizod. Narcizizimi eshte nje rregullim i personalitetit dhe, ne pergjithesi, dashuria qe nje person ka per imazhin dhe per veten e tij. Havelock Ellis ben prezantimin e ketij termi ne 1892 ne nje prej studimeve te tij rreth autoerotizmit, per te treguar llojin e perversionit seksual ne te cilin individi preferon seksualisht trupin e tij. Po ta studjojme narcizizmin nga ana klinike pra mjeksore ai eshte nje semundje patologjike e personalitetit ku njeriu karakterizohet nga tipare te karakterit te perhershem te cilat, edhe pse patologjike, nuk jane perceptuar nga subjekti si problematike. Nje njeri narcizoid dallohet per marrdhenie te bazuara ne shfrytezimin e te tjereve. Ai vendoset siper nje skene dhe te tjeret duhet te jene spektatoret e tij. Fjala eshte e lidhur etimologjikisht me fjalen greke Narke qe do te thote topitje. Ne fakt Narcizizmi eshte topitja e atyre qe ndjekin nje mirazh te idealit pa qene ne gjendje te shohin pertej avujve te fantazise se tyre te madheshtise. Sipas analisteve njeriu narcizoid nuk eshte i afte te bej dallimin midis imazhit qe ai beson qe eshte,me ate qe ai eshte ne te vertet. Filozof dhe analiste te ndryshem kane bere kerkimet te ndryshme rreth narcizizmit. Pershembull Freud u nis nga vezhgimet ku origjina e termit narcizizem ishte e lidhur me ato individe qe marrin nje kenaqesi erotike nga pamja e trupit te tyre. Ai vuri re se shume aspekte te kesaj sjellje perfshiheshin ke nje pjese e madhe e popullsise prandaj mendoi se narcizizmi mund te bente pjese ne zhvillimin normal te seksualitetit te cdo personi. Ai i ndau njerzit narcizoid ne narcize primar dhe sekondar. Me primar Freud do te thote se femija ne fillim investon te gjithe epshin per veten e tij para se te zgjedh nje objekt te jashtem kurse me ate sekondar ai tregon te kunderten. Personi ne kete rast tregon nje terheqje e deshire seksuale vetem tek vetja e tij qe eshte objekti

e tij i vetem i investimit. Nje autor tjeter ndoshta me pak i njohur qe ka publikuar studimet e tij mbi narcizizmin eshte Grunberger, Teza qendrore e tij eshte se narcizizmi eshte nje energji psikike qe gjen origjinen e vet ne gjendjen para lindjes , e perbere nga nje homeostaze te persosur ne mungese te nevojave, sepse keto jane te kenaqur automatikisht. Por ishte ndoshta Kohut, autorit i cili ka kontribuar ne menyre vendimtare per te nxitur interesin e rreth personalitetit narcizoid: nje analist i autoritative te ikagos, dhe ish-kryetar e nenkryetar i Shoqates Nderkombetare psikoanalitike, Kohut ka frymezuar nje levizje te madhe per te ashtuquajturen psikoanalizes te brendshem e quajtur dhe "Psikologjia e Vetes". Sot degjojme shume termin shoqeri naricizoide. Ndryshe nga termi klinik termi shoqeror narcizoid ka nje kuptim pothuajse tjeter. Duket qarte se shoqeria e sotme ushtron presione te forta mbi individet. Menyra jone per te qene me te tjeret dhe ndaj te tjereve eshte shenuar nga stereotipet jo vetem kulturore, por ne thelb shoqerore nga ku duket te jete e veshtire dhe ndonjehere e pamundur te abstenosh. Ndersa krahasimi me te tjeret eshte nje element thelbesor per krijimin e nje identiteti te shendoshe, nga ana tjeter, kur vleresimin e jashtem zevendeson plotesisht aftesine per te percaktuar nevojat tona dhe deshirat, kjo eshte nje situate e ndare e cila, ne afat te gjate, te on ne nje gjendje te shqetesimit te thelle qe eshte manifestuar nepermjet nje ndjenje e boshllekut dhe ankthit te thelle. Nevojat e madhe per te ushqyer nje imazh artificial , te paketuara enkas per te nxjerre admirim dhe zili tek te tjeret, edhe nese kjo do te thote te sakrifikojme nevojat tona me te thella, eshte tani nje tendence e perhapur dhe inkurajuar nga shoqeria moderne. Ky qendrim, deri ne nje mase natyral, ne disa njerez mund te jete kaq i perhapur dhe e thelle sa ata fillojne te veprojne ne menyre te pandergjegjshme. Njerezit te cilet jane duke zbatuar kete menyre nuk kane aftesine te dallojne ate qe eshte e rendesishme per ata,nga fare te tjeret mendojne se eshte e rendesishme.Deshira sociale behet e vetmja mase e vleresimit ne ndjekjen e kenaqesise, si ne posedim e te mirave materiale dhe ne cilesisene te marredhenieve nderpersonale. Nje qendrim i tille ndaj jetes, behet nje burim i shqetesimit te madh qe ai mund te ndaje aftesite tone nga emocionet dhe nevojat. Pra ne baze te njerezve narcizod eshte nje plage e thelle e lidhur me mosnjohjen e identitetit te tyre. Ne femijeri figura primare, qe jane prinderit, sidomos figura e nenes kane shkaktuar besimin e femijes se ata mund te pranohen dhe te duhen vetem ne ate raste kur ata jane ne gjendje per te permbushur nevojat dhe pritjet e prinderve. Duke e pranuar kete kompromis, individi nuk arrine te zhvilloje nje ndjenje te vetevetes dhe vete-identitetit, duke zhvendosur vemendjen e tij tek te tjeret per te vendosur se fare eshte me e rendesishme per te. Pra kur ai te rritet do ja japi te tjereve rolin e luajtur fillimisht nga prinderit. Shoqeria atehere behet indeksi kryesore per te cilat pajtohet dhe pasuria, bukuria dhe suksesi te cilat jane objektivat e vetme te jetes se tyre. Pikerishte per shkak se individet narcizoid nuk kane nje busull brendshme ky proces behet nje gare pa fund. Suksesi nuk eshte kurre i mjaftueshme dhe pasuria nuk eshte e mjaftueshme, sepse eshte gjithmone dikush qe te kalosh. Ne fakt, ky kerkim per pushtet, duke u perpjekur per te nxitur zili dhe admirim tek te tjera, eshte nje menyre per

te mbrojtur ndjeshmerine e thelle qe i karakterizon ato duke qene kaq te varur nga gjykimet e te tjereve. Admirimi i te tjereve behet menyra e vetme per te shpetuar nga nje ndjenje e boshllekut dhe ankthi qe buron nga mos qene ne gjendje per te degjuar dhe per t'u dhene ze nevojave te tyre reale. Nuk eshte udi atehere si narcizet moderne jane me te shqetesuar per ate qe te tjeret mendojne ne vend te asaj se si ata e shohin ose te ndjejne veten. Rreziku per te mos pare veten dhe te tjeret duke jetuar ne nje bote plot me pasqyra, ku njerezit kerkojne furishem imazhe per te identifikuar , imazhet qe ne te vertete nuk na perkasin, edhe pse na ndihmon qe te leme menjane ndjenjen tragjike e te qenurit te humbur , ne te vertete na ben te mos dime me kush jemi ne te vertet.

Punoi : Enxhi Tepshi