Anda di halaman 1dari 10

I.

Pendahuluan
1.1 Latar Belakang
1.2 Tujuan dan Manfaat
Tujuan dari praktikum ini adalah untuk mempelajari fenomena pindah panas terkait
dengan sifat-sifat bahan pertanian yaitu meliputi sifat kapasitas panas, difusivitas panas,
serta beban panas pada proses pendinginan produk pertanian.

II.

Tinjauan Pustaka

III.

Metode Praktikum
3.1 Alat dan Bahan
Alat :

Bahan :

Kompor listrik

Air

Termometer/ termokopel

Potongan apel, kentang, dan

Stopwatch

ketela rambat berbentuk kubus

3.2 Langkah-Langkah Praktikum


A. Langkah-langkah menentukan Cp air
-

Ukur air sebesar 200 ml (= 200 gr).

Ukur suhu awal air dan catat daya dari kompor listrik yang digunakan.

Hidupkan kompor listrik bersamaan dengan mulai menghitung waktu dengan


stopwatch.

Catat suhu tiap 1 menit.

Hentikan pengukuran saat air menunjukan suhu kurang lebih 90C.

B. Menentukan nilai Cp produk pangan


-

Didihkan air dalam labu ukur, dan ukur suhu air setelah mendidih. Putar saklar
kompor pada posisi 2 untuk mempertahankan suhu air.

Bentuk contoh produk yang digunakan, kemudian bentuk menjadi kubus ukuran 1
cm. Ukur massanya dan catat.

Pasang termokopel pada contoh produk, dan usahakan agar ujung termokopel
mencapai titik pusat dari produk.

Siapkan penghitung waktu, tabel untuk mencatat suhu. Catat suhu awal produk.

Kemudian celupkan produk ke dalam air yang telah mendidih.

Catat suhu produk dalam setiap 30 detik.

Lakukan pengamatan selama 15 menit (30 titik suhu pengamatan).

3.3 Gambar Rangkaian Alat


IV.

Data dan Perhitungan


Data
Tabel pengukuran air (T0 = 30C)
No

Waktu

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11

Menit ke-1
Menit ke-2
Menit ke-3
Menit ke-4
Menit ke-5
Menit ke-6
Menit ke-7
Menit ke-8
Menit ke-9
Menit ke-10
Menit ke-11

I
32,1
36,1
41,6
52,4
60,3
68,5
76,5
80,2
94,1
97,1
99,6

Chanel Suhu Awal Per Satu Menit (Suhu C)


II
III
IV
V
32,3
32,2
33,0
34,4
36,3
35,6
37,1
38,1
42,2
41,1
43,1
43,6
52,9
52,0
50,3
50,0
60,8
60,0
61,9
57,1
68,7
67,8
69,5
67,9
76,5
75,5
77,1
75,3
83,9
82,8
84,7
82,3
91,0
89,8
90,8
88,7
99,1
98,9
96,8
95,2
99,1
99,0
99,1
98,7

VI
34,9
39,1
48,1
51,5
58,6
69,7
76,7
83,6
90,0
95,8
99,5

Tabel sifat bahan


Massa

Volume

Massa Jenis

Suhu Awal

Luas Permukaan

(gram)

(cm3)

(g/cm3)

(C)

(cm2)

Apel

0,806

0,806

27,5

Kentang

1,168

1,168

26,7

Ketela Rambat

1,047

1,047

28,1

No

Nama Bahan

Tabel pengukuran produk


No
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10

Waktu Apel (C) Kentang (C) Ketela Rambat (C)


30 detik
75,7
58,7
76,6
60 detik
95,5
80,8
91,1
90 detik
97,8
90,2
96,1
120 detik
97,6
93,7
97,7
150 detik
97,6
95,0
98,2
180 detik
97,6
95,5
98,4
210 detik
97,6
95,6
98,4
240 detik
97,7
95,5
98,6
270 detik
97,6
95,3
98,8
300 detik
97,6
95,0
98,9

Perhitungan

Dimana:

= energi yang diberikan oleh kompor listrik

= massa (air atau produk)

Cp

= panas jenis

(Tn-Tn-1)

= perubahan suhu

Daya Kompor

= 320 watts = 320 J/s

Energi Kompor

= daya kompor x waktu = Joule

Sehingga Cp = Q/(m x (Tn-Tn-1))

Untuk air :

10. Cp10 = Q/(m x (T10-T9))

Q = daya kompor x waktu


= 320 J/s x 60 s
= 1920 J

= 1,92 KJ/(0,2 kg x 3C)


Cp10 = 3,2 KJ/kgC
11. Cp rata-rata = 1,91 KJ/kgC

Q = 1,92 KJ
Air I

Air II

1. Cp1 = Q/(m x (T1-T0))

1. Cp1 = Q/(m x (T1-T0))

= 1,92 KJ/(0,2 kg x 2,1C)


Cp1 = 4,57 KJ/kgC
2. Cp2 = Q/(m x (T2-T1))
= 1,92 KJ/(0,2 kg x 4C)

= 1,92 KJ/(0,2 kg x 2,3C)


Cp1 = 4,17 KJ/kgC
2. Cp2 = Q/(m x (T2-T1))
= 1,92 KJ/(0,2 kg x 4C)

Cp2 = 2,4 KJ/kgC

Cp2 = 2,4 KJ/kgC

3. Cp3 = Q/(m x (T3-T2))

3. Cp3 = Q/(m x (T3-T2))

= 1,92 KJ/(0,2 kg x 5,5C)


Cp3 = 1,74 KJ/kgC
4. Cp4 = Q/(m x (T4-T3))
= 1,92 KJ/(0,2 kg x 10,8C)
Cp4 = 0,89 KJ/kgC
5. Cp5 = Q/(m x (T5-T4))
= 1,92 KJ/(0,2 kg x 7,9C)
Cp5 = 1,21 KJ/kgC
6. Cp6 = Q/(m x (T6-T5))
= 1,92 KJ/(0,2 kg x 8,2C)
Cp6 = 1,17 KJ/kgC
7. Cp7 = Q/(m x (T7-T6))
= 1,92 KJ/(0,2 kg x 8C)
Cp7 = 1,2 KJ/kgC
8. Cp8 = Q/(m x (T8-T7))
= 1,92 KJ/(0,2 kg x 12,7C)
Cp8 = 0,76 KJ/kgC
9. Cp9 = Q/(m x (T9-T8))
= 1,92 KJ/(0,2 kg x 4,9C)
Cp9 = 1,96 KJ/kgC

= 1,92 KJ/(0,2 kg x 5,9C)


Cp3 = 1,63 KJ/kgC
4. Cp4 = Q/(m x (T4-T3))
= 1,92 KJ/(0,2 kg x 10,7C)
Cp4 = 0,9 KJ/kgC
5. Cp5 = Q/(m x (T5-T4))
= 1,92 KJ/(0,2 kg x 7,9C)
Cp5 = 1,21 KJ/kgC
6. Cp6 = Q/(m x (T6-T5))
= 1,92 KJ/(0,2 kg x 7,9C)
Cp6 = 1,21 KJ/kgC
7. Cp7 = Q/(m x (T7-T6))
= 1,92 KJ/(0,2 kg x 7,8C)
Cp7 = 1,23 KJ/kgC
8. Cp8 = Q/(m x (T8-T7))
= 1,92 KJ/(0,2 kg x 7,4C)
Cp8 = 1,3 KJ/kgC
9. Cp9 = Q/(m x (T9-T8))
= 1,92 KJ/(0,2 kg x 1,1C)
Cp9 = 8,73 KJ/kgC

10. Cp10 = Q/(m x (T10-T9))

10. Cp10 = Q/(m x (T10-T9))

= 1,92 KJ/(0,2 kg x 8,1C)


Cp10 = 1,18 KJ/kgC

= 1,92 KJ/(0,2 kg x 9,1C)


Cp10 = 1,05 KJ/kgC

11. Cp rata-rata = 2,396 KJ/kgC

11. Cp rata-rata = 2,082 KJ/kgC

Air III

Air IV

1. Cp1 = Q/(m x (T1-T0))

1. Cp1 = Q/(m x (T1-T0))

= 1,92 KJ/(0,2 kg x 2,2C)


Cp1 = 4,36 KJ/kgC
2. Cp2 = Q/(m x (T2-T1))
= 1,92 KJ/(0,2 kg x 3,4C)
Cp2 = 2,82 KJ/kgC
3. Cp3 = Q/(m x (T3-T2))
= 1,92 KJ/(0,2 kg x 5,5C)
Cp3 = 1,74 KJ/kgC
4. Cp4 = Q/(m x (T4-T3))
= 1,92 KJ/(0,2 kg x 10,9C)
Cp4 = 0,88 KJ/kgC
5. Cp5 = Q/(m x (T5-T4))
= 1,92 KJ/(0,2 kg x 2C)
Cp5 = 4,8 KJ/kgC
6. Cp6 = Q/(m x (T6-T5))
= 1,92 KJ/(0,2 kg x 7,8C)
Cp6 = 1,23 KJ/kgC
7. Cp7 = Q/(m x (T7-T6))
= 1,92 KJ/(0,2 kg x 7,7C)
Cp7 = 1,25 KJ/kgC
8. Cp8 = Q/(m x (T8-T7))
= 1,92 KJ/(0,2 kg x 7,3C)
Cp8 = 1,32 KJ/kgC
9. Cp9 = Q/(m x (T9-T8))
= 1,92 KJ/(0,2 kg x 7C)
Cp9 = 1,37 KJ/kgC

= 1,92 KJ/(0,2 kg x 3C)


Cp1 = 3,2 KJ/kgC
2. Cp2 = Q/(m x (T2-T1))
= 1,92 KJ/(0,2 kg x 4,1C)
Cp2 = 2,34 KJ/kgC
3. Cp3 = Q/(m x (T3-T2))
= 1,92 KJ/(0,2 kg x 6C)
Cp3 = 1,6 KJ/kgC
4. Cp4 = Q/(m x (T4-T3))
= 1,92 KJ/(0,2 kg x 3,2C)
Cp4 = 3 KJ/kgC
5. Cp5 = Q/(m x (T5-T4))
= 1,92 KJ/(0,2 kg x 11,6C)
Cp5 = 0,83 KJ/kgC
6. Cp6 = Q/(m x (T6-T5))
= 1,92 KJ/(0,2 kg x 7,6C)
Cp6 = 1,26 KJ/kgC
7. Cp7 = Q/(m x (T7-T6))
= 1,92 KJ/(0,2 kg x 7,6C)
Cp7 = 1,26 KJ/kgC
8. Cp8 = Q/(m x (T8-T7))
= 1,92 KJ/(0,2 kg x 7,6C)
Cp8 = 1,26 KJ/kgC
9. Cp9 = Q/(m x (T9-T8))
= 1,92 KJ/(0,2 kg x 4,1C)
Cp9 = 2,34 KJ/kgC

10. Cp10 = Q/(m x (T10-T9))

10. Cp10 = Q/(m x (T10-T9))

= 1,92 KJ/(0,2 kg x 6C)


Cp10 = 1,6 KJ/kgC

= 1,92 KJ/(0,2 kg x 6,5C)


Cp10 = 1,48 KJ/kgC

11. Cp rata-rata = 1,869 KJ/kgC

11. Cp rata-rata = 1,931 KJ/kgC

Air V

Air VI

1. Cp1 = Q/(m x (T1-T0))

1. Cp1 = Q/(m x (T1-T0))

= 1,92 KJ/(0,2 kg x 4,4C)


Cp1 = 2,18 KJ/kgC
2. Cp2 = Q/(m x (T2-T1))
= 1,92 KJ/(0,2 kg x 3,7C)
Cp2 = 2,59 KJ/kgC
3. Cp3 = Q/(m x (T3-T2))
= 1,92 KJ/(0,2 kg x 5,5C)
Cp3 = 1,74 KJ/kgC
4. Cp4 = Q/(m x (T4-T3))
= 1,92 KJ/(0,2 kg x 3,6C)
Cp4 = 2,67 KJ/kgC
5. Cp5 = Q/(m x (T5-T4))
= 1,92 KJ/(0,2 kg x 2,9C)
Cp5 = 3,31 KJ/kgC
6. Cp6 = Q/(m x (T6-T5))
= 1,92 KJ/(0,2 kg x 10,8C)
Cp6 = 0,89 KJ/kgC
7. Cp7 = Q/(m x (T7-T6))
= 1,92 KJ/(0,2 kg x 7,4C)
Cp7 = 1,3 KJ/kgC
8. Cp8 = Q/(m x (T8-T7))
= 1,92 KJ/(0,2 kg x 7C)
Cp8 = 1,37 KJ/kgC
9. Cp9 = Q/(m x (T9-T8))
= 1,92 KJ/(0,2 kg x 5,4C)
Cp9 = 1,78 KJ/kgC

= 1,92 KJ/(0,2 kg x 4,9C)


Cp1 = 1,96 KJ/kgC
2. Cp2 = Q/(m x (T2-T1))
= 1,92 KJ/(0,2 kg x 4,2C)
Cp2 = 2,28 KJ/kgC
3. Cp3 = Q/(m x (T3-T2))
= 1,92 KJ/(0,2 kg x 9C)
Cp3 = 1,07 KJ/kgC
4. Cp4 = Q/(m x (T4-T3))
= 1,92 KJ/(0,2 kg x 2,6C)
Cp4 = 3,69 KJ/kgC
5. Cp5 = Q/(m x (T5-T4))
= 1,92 KJ/(0,2 kg x 2,1C)
Cp5 = 3 KJ/kgC
6. Cp6 = Q/(m x (T6-T5))
= 1,92 KJ/(0,2 kg x 1,1C)
Cp6 = 8,73 KJ/kgC
7. Cp7 = Q/(m x (T7-T6))
= 1,92 KJ/(0,2 kg x 7C)
Cp7 = 1,37 KJ/kgC
8. Cp8 = Q/(m x (T8-T7))
= 1,92 KJ/(0,2 kg x 6,9C)
Cp8 = 1,39 KJ/kgC
9. Cp9 = Q/(m x (T9-T8))
= 1,92 KJ/(0,2 kg x 6,4C)
Cp9 = 1,5 KJ/kgC

10. Cp10 = Q/(m x (T10-T9))


= 1,92 KJ/(0,2 kg x 5,8C)

Cp6 = KJ/kgC
7. Cp7 = Q/(m x (T7-T6))

Cp10 = 1,65 KJ/kgC

= 1,92 KJ/(0,806 g x 0C)

11. Cp rata-rata = 2,664 KJ/kgC

= KJ/gC
Cp7 = KJ/kgC

Untuk produk pangan

8. Cp8 = Q/(m x (T8-T7))

Q = daya kompor x waktu

= 1,92 KJ/(0,806 g x 1C)

= 320 J/s x 60 s
= 1920 J
Q = 1,92 KJ

= KJ/gC
Cp8 = KJ/kgC
9. Cp9 = Q/(m x (T9-T8))

Apel

= 1,92 KJ/(0,806 g x (-1)C)

1. Cp1 = Q/(m x (T1-T0))

= KJ/gC

= 1,92 KJ/(0,806 g x 48,2C)


= KJ/gC

Cp9 = KJ/kgC
10. Cp10 = Q/(m x (T10-T9))

Cp1 = KJ/kgC
2. Cp2 = Q/(m x (T2-T1))
= 1,92 KJ/(0,806 g x 19,8C)
= KJ/gC
Cp2 = KJ/kgC
3. Cp3 = Q/(m x (T3-T2))
= 1,92 KJ/(0,806 g x 2,3C)
= KJ/gC
Cp3 = KJ/kgC
4. Cp4 = Q/(m x (T4-T3))
= 1,92 KJ/(0,806 g x (-2)C)
= KJ/gC
Cp4 = KJ/kgC
5. Cp5 = Q/(m x (T5-T4))
= 1,92 KJ/(0,806 g x 0C)
= KJ/gC
Cp5 = KJ/kgC
6. Cp6 = Q/(m x (T6-T5))
= 1,92 KJ/(0,806 g x 0C)
= KJ/gC

= 1,92 KJ/(0,806 g x 0C)


= KJ/gC
Cp10 = KJ/kgC
11. Cp rata-rata = KJ/kgC
Kentang
1. Cp1 = Q/(m x (T1-T0))
= 1,92 KJ/(0,806g x C)
= KJ/gC
Cp1 = KJ/kgC
2. Cp2 = Q/(m x (T2-T1))
= 1,92 KJ/( g x C)
= KJ/gC
Cp2 = KJ/kgC
3. Cp3 = Q/(m x (T3-T2))
= 1,92 KJ/( g x C)
= KJ/gC
Cp3 = KJ/kgC
4. Cp4 = Q/(m x (T4-T3))
= 1,92 KJ/( g x C)

= KJ/gC
Cp4 = KJ/kgC
5. Cp5 = Q/(m x (T5-T4))
= 1,92 KJ/( g x C)
= KJ/gC
Cp5 = KJ/kgC
6. Cp6 = Q/(m x (T6-T5))
= 1,92 KJ/( g x C)
= KJ/gC
Cp6 = KJ/kgC
7. Cp7 = Q/(m x (T7-T6))
= 1,92 KJ/( g x C)
= KJ/gC
Cp7 = KJ/kgC
8. Cp8 = Q/(m x (T8-T7))
= 1,92 KJ/( g x C)
= KJ/gC
Cp8 = KJ/kgC
9. Cp9 = Q/(m x (T9-T8))
= 1,92 KJ/( g x C)
= KJ/gC
Cp9 = KJ/kgC
10. Cp10 = Q/(m x (T10-T9))
= 1,92 KJ/( g x C)
= KJ/gC
Cp10 = KJ/kgC
11. Cp rata-rata = KJ/kgC
Ketela Rambat
1. Cp1 = Q/(m x (T1-T0))
= 1,92 KJ/(0,806g x C)
= KJ/gC
Cp1 = KJ/kgC

2. Cp2 = Q/(m x (T2-T1))


= 1,92 KJ/( g x C)
= KJ/gC
Cp2 = KJ/kgC
3. Cp3 = Q/(m x (T3-T2))
= 1,92 KJ/( g x C)
= KJ/gC
Cp3 = KJ/kgC
4. Cp4 = Q/(m x (T4-T3))
= 1,92 KJ/( g x C)
= KJ/gC
Cp4 = KJ/kgC
5. Cp5 = Q/(m x (T5-T4))
= 1,92 KJ/( g x C)
= KJ/gC
Cp5 = KJ/kgC
6. Cp6 = Q/(m x (T6-T5))
= 1,92 KJ/( g x C)
= KJ/gC
Cp6 = KJ/kgC
7. Cp7 = Q/(m x (T7-T6))
= 1,92 KJ/( g x C)
= KJ/gC
Cp7 = KJ/kgC
8. Cp8 = Q/(m x (T8-T7))
= 1,92 KJ/( g x C)
= KJ/gC
Cp8 = KJ/kgC
9. Cp9 = Q/(m x (T9-T8))
= 1,92 KJ/( g x C)
= KJ/gC
Cp9 = KJ/kgC
10. Cp10 = Q/(m x (T10-T9))
= 1,92 KJ/( g x C)

= KJ/gC
Cp10 = KJ/kgC
11. Cp rata-rata = KJ/kgC

V.

Pembahasan

VI.

Kesimpulan

VII.

Daftar Pustaka

I.

Pendahuluan
1.1 Latar Belakang
1.2 Tujuan dan Manfaat
Tujuan dari praktikum ini adalah untuk mempelajari fenomena pindah panas terkait
dengan sifat-sifat bahan pertania yaitu meliputi sifat kapasitas panas, difusivitas
panas, serta beban panas pada proses pendinginan produk pertanian.

II.

Tinjauan Pustaka

III.

Metode Praktikum
3.1 Alat dan Bahan
Alat :

Bahan :

Kompor listrik

Air

Termometer/ termokopel

Potongan apel, kentang, dan

Stopwatch

3.2 Langkah-Langkah Praktikum


12.

IV.

Pembahasan

V.

Kesimpulan

VI.

Daftar Pustaka

ketela rambat berbentuk kubus

Anda mungkin juga menyukai